An Cheapadóireacht

5th Year Irish Higher Level Rónán Murdock

An Cheapadóireacht

No part of this publication may be copied, reproduced or transmitted in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording, or otherwise, without prior written permission from The Dublin School of Grinds.

Ref: 5/iri/h/rm/An Cheapadóireacht

EASTER REVISION

EASTER REVISION COURSE FEES: COURSES PRICE TOTAL SAVINGS 1st Course €295 €295 - Looking to maximise 2nd Course FREE €295 €295 3rd Course €100 €395 €490 your CAO points? 4th Course €100 €495 €685 5th Course €100 €595 €880 Easter is well known as a time for students to vastly improve on the points that they received in their mock 6th Course €100 €695 €1,075 exams. To help students take advantage of this valuable 7th Course €100 €795 €1,270 time, The Dublin School of Grinds is running intensive 8th Course €100 €895 €1,465 exam-focused Easter Revision Courses. Each course runs for five days (90 minutes per day). 9th Course €100 €995 €1,660

The focus of these courses is to maximise students’ CAO NOTE: Any bookings for Junior Cert courses will also points. Special offer:Buy 1st course and get 2nd course receive a weekly grind in one subject for the rest of the free. To avail of this offer, early booking is required as academic year, free of charge. This offer applies to 3rd courses were fully booked last year. and 2nd year students ONLY.

What do students get at FREE DAILY BUS SERVICE these courses? For full information on our Easter bus service, see 3 pages ahead.

99 90 minutes of intensive tuition per day for five days, with Ireland’s leading teachers. Oral Preparation Courses 99 Comprehensive study notes. Separate to the Easter Revision Courses, The Dublin 99 A focus on simple shortcuts to raise students’ School of Grinds is also running Oral Preparation grades and exploit the critically important Courses. With the Oral marking component of the marking scheme. Leaving Certificate worth up to 40%, it is of paramount importance that students are fully prepared for these 99 Access to a free supervised study room. examinations. These courses will show students how 99 Access to food and beverage facilities. to lead the Examiner towards topics that the student is prepared in. This will provide students with the confidence they need to perform at their peak. NOTE: These courses are built on the fact that there are certain predicable trends that appear and reoccur over and over again in the State Examinations. ORAL PREPARATION COURSE FEES: PRICE TOTAL SAVINGS To book, call us on 01-442 4442 or book 1st Oral Course €140 €140 - online at www.dublinschoolofgrinds.ie 2nd Oral Course €100 €240 €40 Timetable

An extensive range of course options are available over a two-week period to cater for students’ timetable needs. Courses are held over the following weeks: »» Monday 21st March – Friday 25th March 2016 »» Monday 28th March – Friday 1st April 2016 All Easter Revision Courses take place in The Talbot Hotel, Stillorgan (formerly known as The Stillorgan Park Hotel).

6th Year Easter Revision Courses 6th Year Oral Preparation Courses SUBJECT LEVEL DATES TIME SUBJECT LEVEL DATES TIME Accounting H Monday 21st March – Friday 25th March 8:00am - 9:30am French H Sunday 20th March 10:00am - 2:00pm Agricultural Science H Monday 28th March – Friday 1st April 2:00pm - 3:30pm German H Saturday 26th March 10:00am - 2:00pm Applied Maths H Monday 28th March – Friday 1st April 8:00am - 9:30am Irish H Saturday 26th March 10:00am - 2:00pm Art History H Monday 28th March – Friday 1 April 8:00am - 9:30am Spanish H Saturday 19th March 1:00pm - 5:00pm Biology Course A* H Monday 21st March – Friday 25th March 8:00am - 9:30am Biology Course A* H Monday 21st March – Friday 25th March 12:00pm - 1:30pm 5th Year Easter Revision Courses SUBJECT LEVEL DATES TIME Biology Course A* H Monday 28th March – Friday 1st April 10:00am - 11:30am Maths H Monday 28th March – Friday 1st April 8:00am - 9:30am Biology Course B* H Monday 21st March – Friday 25th March 10:00am - 11:30am English H Monday 28th March – Friday 1st April 4:00pm - 5:30pm Biology Course B* H Monday 21st March – Friday 25th March 2:00pm - 3:30pm Biology Course B* H Monday 28th March – Friday 1st April 8:00am - 9:30am Note: 5th year students are welcome to attend any 6th year Business H Monday 21st March – Friday 25th March 12:00pm - 1:30pm course as part of our buy 1 get 1 free offer. Business H Monday 28th March – Friday 1st April 8:00am - 9:30am 3rd Year Easter Revision Courses Chemistry Course A* H Monday 28th March – Friday 1st April 12:00pm - 1:30pm SUBJECT LEVEL DATES TIME Chemistry Course B* H Monday 28th March – Friday 1st April 2:00pm - 3:30pm Business Studies H Monday 28th March – Friday 1st April 8:00am - 9:30am Classical Studies H Monday 21st March – Friday 25th March 8:00am - 9:30am English H Monday 21st March – Friday 25th March 8:00am - 9:30am Economics H Monday 21st March – Friday 25th March 8:00am - 9:30am English H Monday 28th March – Friday 1st April 2:00pm - 3:30pm Economics H Monday 28th March – Friday 1st April 10:00am - 11:30am French H Monday 28th March – Friday 1st April 12:00pm - 1:30pm English Paper 1* H Monday 21st March – Friday 25th March 12:00pm - 1:30pm Geography H Monday 28th March – Friday 1st April 12:00pm - 1:30pm English Paper 2* H Monday 21st March – Friday 25th March 10:00am - 11:30am German H Monday 21st March – Friday 25th March 8:00am - 9:30am English Paper 2* H Monday 21st March – Friday 25th March 2:00pm - 3:30pm History H Monday 21st March – Friday 25th March 4:00pm - 5:30pm English Paper 2* H Monday 28th March – Friday 1st April 10:00am - 11:30am Irish H Monday 28th March – Friday 1st April 2:00pm - 3:30pm English Paper 2* H Monday 28th March – Friday 1st April 12:00pm - 1:30pm Maths H Monday 21st March – Friday 25th March 10:00am - 11:30am French H Monday 21st March – Friday 25th March 10:00am - 11:30am Maths H Monday 21st March – Friday 25th March 12:00pm - 1:30pm French H Monday 28th March – Friday 1st April 8:00am - 9:30am Maths H Monday 28th March – Friday 1st April 10:00am - 11:30am Geography H Monday 28th March – Friday 1st April 8:00am - 9:30am Maths O Monday 28th March – Friday 1st April 12:00pm - 1:30pm Geography H Monday 28th March – Friday 1st April 10:00am - 11:30am Science H Monday 28th March – Friday 1st April 2:00pm - 3:30pm German H Monday 21st March – Friday 25th March 10:00am - 11:30am Science H Monday 21st March – Friday 25th March 2:00pm - 3:30pm History (Europe)* H Monday 21st March – Friday 25th March 2:00pm - 3:30pm Spanish H Monday 21st March – Friday 25th March 12:00pm - 1:30pm History (Ireland)* H Monday 21st March – Friday 25th March 12:00pm - 1:30pm Home Economics H Monday 21st March – Friday 25th March 10:00am - 11:30am 2nd Year Easter Revision Courses Irish H Monday 21st March – Friday 25th March 10:00am - 11:30am SUBJECT LEVEL DATES TIME st th Irish H Monday 28th March – Friday 1st April 12:00pm - 1:30pm Maths H Monday 21 March – Friday 25 March 2:00pm - 3:30pm Maths Paper 1* H Monday 21st March – Friday 25th March 8:00am - 9:30am Maths Paper 1* H Monday 21st March – Friday 25th March 12:00pm - 1:30pm Maths Paper 1* H Monday 28th March – Friday 1st April 10:00am - 11:30am BUY 1ST COURSE Maths Paper 1* H Monday 28th March – Friday 1st April 2:00pm - 3:30pm Maths Paper 2* H Monday 21st March – Friday 25th March 10:00am - 11:30am Maths Paper 2* H Monday 21st March – Friday 25th March 2:00pm - 3:30pm GET 2ND COURSE Maths Paper 2* H Monday 28th March – Friday 1st April 12:00pm - 1:30pm Maths Paper 2* H Monday 28th March – Friday 1st April 4:00pm - 5:30pm Maths O Monday 21st March – Friday 25th March 8:00am - 9:30am Maths O Monday 28th March – Friday 1st April 12:00pm - 1:30pm Physics H Monday 28th March – Friday 1st April 10:00am - 11:30am FREE! Spanish H Monday 21st March – Friday 25th March 2:00pm - 3:30pm Spanish H Monday 28th March – Friday 1st April 10:00am - 11:30am NOTE: Any bookings for Junior Cert courses will also receive a weekly grind in one subject for the rest of Due to large course content, these subjects have been the academic year, free of charge. This offer applies * divided into two courses. For a full list of topics covered in to 3rd and 2nd year students ONLY. these courses, please see 3 pages ahead.

BOOK EARLY TO AVAIL OF THE SPECIAL OFFER

Composition • The composition is worth 100 marks. It accounts for 16.7% of your leaving cert grade. It appears in paper 1 and you have two hours to write it. • The directive states that “you do not need to write more than 500-600 words” which is about two and a half A4 pages for a student with average sized handwriting

What is the biggest challenge with the composition?

• Meeting the 500/600 word requirement.

Therefore what are the most common mistakes made on the composition?

1. Too short òòòò The main objective 2. Going off topic for today! 3. Repetition

How do we avoid making these mistakes?

______

The choices for the composition are as follows: 1. Essay or Newspaper/Magazine article, under which there are 5 broad title choices. 2. Story, a choice of two titles are given. 3. Debate or Speech, again, a choice of two titles is given.

What are the best options? 1 2 3

What topics could we see in June 2016?

What is the gameplan for the essay?

1. Know the universal phrases you can use in any essay. (Pages 4 -9) 2. Have the paragraphs covered for the key topics.

3. Know what will impress the examiner.

A. ______

B. ______

C. ______

4. Make sure you avoid the common mistakes.

A. ______

B. ______

5. Structure the essay

A. ______

B. ______

6. Cover the past leaving cert essay questions. Especially 2012, 2013, 2014 & 2015 à WHY?

Tús Alt 1

Alt 2 Alt 3

Alt 4 Críoch

Na teideal…. Drugaí Alcól Sábháilteacht ar na bóithre Foréigean agus coiriúlacht An Pholaitíocht (Mná) Teifigh Saol an déagóra Bochtanas An Córas Oideachais An Córas Sláinte An Ghaeilge Spórt An Timpeallacht Síocháin Seandaoine Turasóireacht Na meáin chumarsáide Aontas Eorpach Taisteal Ciníochas Teicneolaíocht Daoine gan Dídean

ââ The priority this year ââ

An Timpeallacht Coiriúlacht agus Foréigean An Córas Córas Oideachais Sláinte

Alcól agus An Nua- Drugaí theicneolaíocht

Fadhbanna Daoine gan Bochtanas sa tsochaí dídean

Tús 1. Mínigh cad a bhfuil i gceist sa teideal.

2. Cuir ceist amháin chun suim an léitheora a fháil.

3. Frásaí A mhalairt atá fíor. ______Níl fadhb níos práinní le sárú inniú ná ______Is fadhb náisiúnta í ach is fadhb dhomhanda í chomh maith i láthair na huaire. ______Creidtear go forleathan go bhfuil ______As a nice opening you can run with

______- gné bhunúsach atá thar a bheith tábhachtach i saol an duine

daonna – is cuma cén aois, creideamh, aicme, nó cén dath atá ar do chraiceann.

Ní féidir a shéanadh ach go bhfuil tionchar ollmhór ag ______ar shaol an

duine daonna. Caithfear a admháil go bhfuil an tionchar sin méadaithe le blianta

beaga anuas.

______© Dublin School of Grinds Page 6 Rónán Murdock

Lár 1. Bíodh 3 – 4 alt anseo. 2. Déan an t-ábhar a phlé. 3. Ba chóir dhá thaobh den scéal a lua. 4. Seachain athrá agus abairtí fada leadránacha. Frásaí 1) Is ag dul in olcas atá cúrsaí ______2) Dar leis na saineolaithe ______3) Is é an feic saolta é ______4) Is mór idir inne agus inniu ______5) Ní féidir a shéanadh ach go bhfuil ______6) De réir na staitisticí is déanaí. ______7) Nach gcloistear scéalta scanrúla faoi seo lá i ndiaidh lae. ______8) Tá méadú as cuimse tagtha ar… ______9) Fadhb í atá ag dul in olcas. ______

10) Níl dabht ar bith ach go bhfuil méadú tagtha ar na fadhbanna a eascraíonn as… ______

11) Pointe eolais eile atá fíorshuimiúil go deo ná……………. (when starting a new paragraph) ______12) In ainneoin sin is uile…… ______13) Níl teorainn leis na fadhbanna a bhaineann leis. ______

14) Tá go leor fadhbanna sa tsochaí faoi láthair agus tá ______ag cruthú níos mó. ______15) Is ag dul in olcas atá sé… ______16) Anuas ar sin ______17) Is ag snámh in aghaidh an easa é. ______18) Tá sé fite fuaite leis an tsochaí ina mhairimid. ______

19) Tá sé thar am againn súil ghéar a chaitheamh ar an gcóras seo. ______

Caithfear i gcónaí bheith ag smaoineamh ar an seanfhocal

1) Bíonn an fhírinne searbh. ______2) Is maith an scéalaí an aimsir ______3) Is fearr an tsláinte ná na táinte. ______4) Ní mar a shíltear a bítear. ______

Ní chabhraíonn an mana atá fréamhaithe go doimhin i gcultúr na hÉireann “______”

Starting an new paragraph

Chuile uair a chasaim cnaipe na teilifíse bíonn siad ansin ag stánadh orm, gach uair a osclaím nuachtán nó iris bíonn siad ann freisin. Cad atáim ag labhairt faoi? Sea, a chairde, táim ag caint faoi

______.

Chiníochas / choiriúlacht / bhulaíocht / bhrú scrúdaithe

Deireadh 1. Déan achoimre ar na mórphointí. 2. Más féidir bain úsáid as seanfhocal ag an deireadh. 3. Frásaí Mar fhocal scoir, ba mhaith liom a rá… ______Is fearr déanach ná choíche. ______Dá ndéanfadh na polaiteoirí a gcuid oibre b’fhéidir gur scéal eile a bheadh againn. ______Caithfidh an Rialtas dul i ngleic leis an bhfadhb láithreach. ______Caithfear dul i ngleic leis an bhfadhb láithreach. ______Is fadhb chonspóideach, chasta, phráinneach í. ______Ní ar an Rialtas amháin atá fuascailt na faidhbe ag brath. ______Caithimidne, muintir na hÉireann, ár gcion a dhéanamh freisin. ______Glacaim leis nach dtarlóidh sé seo thar oíche, ach is de réir a chéile a thógtar na caisleáin. ______Seachain 1. Dul ar strae ó ábhar an teidil. 2. Aiste leadránach gan samhlaíocht

Bulking the essay.

Practise using these phrases in your essay – as shown below. It is important not to overuse the phrases. You must discuss the topic. The phrases cannot substitute the core of the essay. They are merely a crutch.

Tóg mar shampla aiste ar choiriúlacht.

Dalta A “Tá an ráta coiriúlachta ag ardú. Tá sé ró-dhainséarach dul amach istoíche. Féach ar na hionsaithe sráide a tharlaíonn gach deireach seachtaine.” 22 Focal

Dalta B Dar leis na saineolaithe, tá an ráta coiriúlachta ag ardú. Is ag dul in olcas atá cursaí. De réir na staitisticí is déanaí tá méadú as cuimse tagtha ar na hionsaithe sráide a tharlaíonn gach deireadh seachtaine. Nach gcloistear scéalta scanrúla faoi seo lá i ndiadh lae. Creidtear go forleathan go bhfuil sé ró-dhainséarach dul amach istoíche. Caithfidh an Rialtas dul i ngleic leis an bhfadhb láithreach. 67 Focal

Ardteist 2015

______= Na Meáin Chumarsáide Tús

Cumarsáid – gné bhunúsach atá thar a bheith tábhachtach i saol an duine daonna – is cuma cén aois, creideamh, aicme, nó cén dath atá ar do chraiceann. Ach, sula dtéimid níos faide scrúdaímis na meáin chumarsáide. Ní féidir a shéanadh ach go bhfuil tionchar ollmhór ag na meáin ar shaol an duine daonna. Caithfear a admháil go bhfuil an tionchar sin méadaithe le blianta beaga anuas.

Cumhacht na Meán

Is fíric dosheachanta í go bhfuil cumhacht dochreidte ag na meáin chumarsáide. Bíonn an fhírinne searbh a deirtear. An bhfuilimid aireach go leor agus na scéalta a chloisimid sa nuacht a cheistiú? Go minic glacaimid leo gan cheist agus níl sé seo sláintiúil. Ba chóir dúinn uile bheith san airdeall agus an dá thaobh den scéal a fháil.

Idirlíon

Ach, ar a laghad, tá cód iompair ag na meáin sin, ach, ní féidir an rud céanna a rá faoin idirlíon. Tá sé fite fuaite leis an tsochaí ina mhairimid. Ag snámh in aghaidh an easa

é aon iarracht smacht a choiméad ar an bhfathach seo i saol an lae inniu. Níl a fhios againn cé hiad na daoine a chuireann an t-eolas seo amach ar an idirlíon. Ní mór dúinn an t-eolas a scagadh go mion. Ní mór dúinn an t-idirlíon a láimhseáil go stuama. Níl teorainn leis na fadhbanna a bhaineann leis.

Oideachas

In ainneoin sin is uile, is áis iontach oideachasúil na meáin - an teilifís mar shampla.

Más mian leat feabhas a chur ar do chuid Gaeilge tá TG4 ann chun cabhrú leat. Tá méadú as cuimse tagtha ar líon na ndaoine a bhíonn ag féachaint ar na cláracha

Ghaeilge go rialta. Níl teorainn leis suíomhanna faisnéise atá ann …ach cnaipe a bhrú.

Fógraíocht

Gné mhór, thábhachtach a bhaineann le fógraíocht is ea an t-airgead. Dar leis na saineolaithe oibríonn tionscal na fógraíochta ar mhianta agus ar chlaonta an aosa óig. Ní théann nóiméad tharainn nach bhfuil fógra de shaghas éigin dírithe orainn. ‘Beir greim orthu agus iad fós óg’ an mana a bhíonn acu i gcoitinne. Is gné achrannach, chasta iltaobhach í an fhógraíocht sna meáin. Agus, is é donas an scéil ná go bhfuilimid imithe i dtaithí ar ______den saghas seo. Ní gá ach féachaint timpeall ort leis an fhadhb seo a thabhairt faoi deara.

Teilifís Réadúil

Creidim go bhfuil tionchar diúltach ag an teilifís réadúil ar an aos óg…. Mar shampla

“Keeping up with the Kardashians”, “Geordie Shore” agus rl…. Ta sé thar am againn súil ghéar a chaitheamh ar seo. Tá go leor fadhbanna sa tsochaí faoi láthair agus tá an teilifís réadúil ag cruthú níos mó. Is é an rud is mó a ghoilleann orm faoi na cláracha seo ná nach mbíonn aon fiúntas ar chor ar bith ag baint leo. Is é an feic saolta

é.

Pointe eolais eile atá fíorshuimiúil go deo ná nach mbíonn scéal ar bith ag baint leo.

Anuas ar sin, is cosúil gur iad na daoine is suaraí sa tsochaí a bhíonn sna cláracha seo go minic. An ceart go gcuirtear na daoine seo os comhair an phobail agus os comhair óige na linne mar eiseamláir? Feictear domsa nach aon oiliúnt an tseafóid seo.

Deireadh

Mar fhocail scoir, glacaim leis go bhfuil sochar agus dochar ag baint leis na meáin.

Caithfimid dul i ngleic leis na fadhbanna agus leas a bhaint as na buntáistí. Dá ndéanfadh na polaiteoirí a gcuid oibre b’fhéidir gur scéal eile a bheadh againn. Ach, ní ar an Rialtas amháin atá fuascailt na faidhbe. Caithfimid, muintir na hÉireann,

ár gcion a dhéanamh freisin. Tá cumhacht ag na meáin gan dabht, agus ní mór dúinn an chumhacht sin a láimhseáil go stuama agus smacht a choiméad uirthi. Glacaim leis nach dtarlóidh seo thar oíche, ach is de réir a chéile a thógtar na caisleáin. Cad a tharlóidh? Inseoidh an aimsir.

Iarcheisteanna

2015 à Scríobh AISTE NÓ ALT NUACHTÁIN ar CHEANN AMHÁIN de na hábhair seo

(a) Seo í aois na nua-theicneolaíochta.

(b) Alcól agus drugaí - fadhbanna móra in Éirinn.

(d) Buntáistí agus míbhuntáistí a bhaineann leis an taisteal.

(e) Staid na Gaeilge faoi láthair.

2014 à Scríobh AISTE NÓ ALT NUACHTÁIN ar CHEANN AMHÁIN de na hábhair seo

(a) Daoine cáiliúla sa lá atá inniu ann.

(b) Is iad blianta na hóige na blianta is fearr.

(d) Cearta daonna in Éirinn sa lá atá inniu ann.

(e) Na rudaí atá tábhachtach i mo shaol

2013 à Scríobh AISTE NÓ ALT NUACHTÁIN ar CHEANN AMHÁIN de na hábhair seo

(a) Rudaí sa saol a théann i bhfeidhm orm.

(b) Imirce as Éirinn sa lá atá inniu ann. à (An Eacnamaíocht)

(d) Réaltaí spóirt an lae inniu.

(e) Éire mar ionad saoire.

2012à Scríobh AISTE ar CHEANN AMHÁIN de na hábhair seo.

(a) An Ghéarchéim sa chóras sláinte: Mo réiteach uirthi.

(b) Éire an lae inniu: Tír fháilteach oscailte í.

(a) Leigh tú alt i gceann de na nuachtáin laethúla á rá gur dream leisciúil iad an t-aos óg.

Chuir an t-alt fearg ort. Scríobh an freagra a chuirfeá chuig eagarthóir an nuachtáin sin.

(b) Chuir tú agallamh ar Uachtarán Chumann Lúthchleas Gael (GAA). Labhair sibh faoi na dúshláin agus faoi na féidireachtaí atá roimh an eagraíocht. Scríobh an t-alt a bheadh agat bunaithe ar an agallamh sin.

2011 à Scríobh AISTE ar CHEANN AMHÁIN de na hábhair seo.

(a) An caidreamh sóisialta in aois an idirlín.

(b) Cearta páistí.

2011 à ALT NUACHTÁIN Freagair do rogha CEANN AMHÁIN díobh seo.

(a) Chuir tú agallamh ar dhaoine óga ó thíortha iasachta faoin saol a bhí acu le roinnt blianta anuas in Éirinn. Scríobh alt, bunaithe ar an agallamh sin, d’iris na scoile.

(b) Tá comórtas i nuachtán Gaeilge ag lorg ailt ar an ábhar seo a leanas: Mo rogha duine mar Uachtarán na hÉireann. Scríobh an t-alt a chuirfeá isteach ar an gcomórtas

2010 à Scríobh AISTE ar CHEANN AMHÁIN de na hábhair seo.

(a) A bhfuil i ndán d’Éirinn mar bhall d’Aontas na hEorpa.

(b) Daoine atá i mbéal an phobail.

2010 à ALT NUACHTÁIN Freagair do rogha CEANN AMHÁIN díobh seo.

Freagair do rogha CEANN AMHÁIN díobh seo. (a) Tá tú fillte abhaile tar éis tréimhse a chaitheamh ag obair le heagraíocht charthanach ag cabhrú le daoine bochta i dtír iasachta. Scríobh alt, bunaithe ar do thaithí phearsanta, d’iris na scoile. (b) Tá comórtas i nuachtán Gaeilge ag lorg ailt ar an ábhar seo a leanas: Tá daoine óga na hÉireann leisciúil agus míshláintiúil. Scríobh an t-alt a chuirfeá isteach ar an gcomórtas.

2009 à Scríobh AISTE ar CHEANN AMHÁIN de na hábhair seo.

(a) Na daoine agus na rudaí a bhí tábhachtach dom mar dhéagóir.

(b) An tUachtarán Barack Obama.

2009 à ALT NUACHTÁIN Freagair do rogha CEANN AMHÁIN díobh seo.

(a) Toghadh duine den Chomhaontas Glas (Na Glasaigh) mar theachta dála i do cheantar. Iarradh ortsa agallamh a chur air/uirthi faoi pholasaithe an pháirtí agus faoi chur i bhfeidhm na bpolasaithe sin sa tír seo. Scríobh alt, bunaithe ar an agallamh sin, d’iris na scoile. (b) Osclaíodh Gaelscoil nua i do cheantar féin le déanaí. Iarradh ortsa agallamh a chur ar phríomhoide na scoile nua faoina c(h)úraimí nua agus faoin nGaelscolaíocht go ginearálta. Scríobh alt, bunaithe ar an agallamh sin, don nuachtán áitiúil.

2008 à Scríobh AISTE ar CHEANN AMHÁIN de na hábhair seo.

(a) Na rudaí a chuireann aoibhneas orm.

(b) Díol agus Ceannach – reiligiún nua na haoise seo.

2008 à ALT NUACHTÁIN Freagair do rogha CEANN AMHÁIN díobh seo. (a) Chaith tú tamall ag obair le daoine gan dídean mar chuid de do thaithí oibre ón scoil.

Chuir tú agallamh ar chuid acu faoin gcineál saoil atá acu. Scríobh alt, bunaithe ar na hagallaimh sin, d’iris na scoile.

(b) Chuir tú agallamh ar lúthchleasaí as do cheantar féin a bhuaigh bonn i gcomórtas idirnáisiúnta. Phléigh tú gnéithe éagsúla den spórt leis/léi. Scríobh alt, bunaithe ar an agallamh sin, don nuachtán áitiúil.

2007 à Scríobh AISTE ar CHEANN AMHÁIN de na hábhair seo.

(a) An t-athrú ar aeráid na cruinne – an bhfuil an toil ann é a stopadh?

(b) “Is santach agus is mímhacánta an dream iad an t-aos óg.” É sin a phlé.

2007 à ALT NUACHTÁIN Freagair do rogha CEANN AMHÁIN díobh seo. (a) Thug tú cuairt le déanaí ar theach banaltrais do sheandaoine i do cheantar féin agus chuir tú agallamh ar roinnt seandaoine ann. Scríobh alt, bunaithe ar na hagallaimh sin, d’iris na scoile.

(b) Chuir tú agallamh ar dhuine as do cheantar féin a chaith tréimhse ag obair in áit ar tharla drochthubaiste nádúrtha ann. Scríobh alt, bunaithe ar an agallamh sin, d’iris na scoile.

2006 à Scríobh AISTE ar CHEANN AMHÁIN de na hábhair seo.

(a) Oideachas maith – is áis riachtanach do shaol an lae inniu é.

(b) Sobaldrámaí – scáthán ar shaol ár linne.

2006 à ALT NUACHTÁIN Freagair do rogha CEANN AMHÁIN díobh seo.

(a) Tá beirt daltaí ó thíortha iasachta ag freastal ar do scoil. Iarradh ortsa agallamh a chur orthu faoina dtuairimí den scoil agus den saol in Éirinn. Scríobh alt, bunaithe ar an agallamh sin, d’iris na scoile. (b) Le linn ‘Seachtain na Gaeilge’ i do scoil i mbliana, chuir tú agallamh ar phearsa mhór theilifíse. Phléigh sibh a dearcadh ar an nGaeilge agus an todhchaí a fheiceann sé/sí atá i ndán dár dteanga agus dár gcultúr náisiúnta. Scríobh alt, bunaithe ar an agallamh sin, d’iris na scoile. © Dublin School of Grinds Page 20 Rónán Murdock

2005 à Scríobh AISTE ar CHEANN AMHÁIN de na hábhair seo.

(a) An scoil agus an dalta: ní í gcónaí a bhíonn dea-chaidreamh eatarthu inniu.

(b) Is mór an oscailt súl don duine é an taisteal.

2005 à ALT NUACHTÁIN Freagair do rogha CEANN AMHÁIN díobh seo.

(a) Léigh tú alt i nuachtán áitiúil le déanaí ó pholaiteoir inar ionsaigh sé teifigh atá ag cur fúthu i do cheantar féin. Chuir an t-alt sin fearg ort. Scríobh an freagra a chuirfeá chuig eagarthóir an nuachtáin ar an ábhar sin.

(b) Tháinig an príomhoifigeach ar eagraíocht idirnáisiúnta carthanachta ar cuairt chuig do scoil le déanaí. Iarradh ortsa agallamh a chur air. Scríobh alt, bunaithe ar an agallamh sin, d’iris na scoile.

2004 à Scríobh AISTE ar CHEANN AMHÁIN de na hábhair seo.

(a) Réaltaí spóirt (nó ceoil / scannán) – tá an iomarca tionchair acu ar aos óg na linne seo.

(b) Saol an duine shingil – is é is fearr agus is taitneamhaí.

2004 à ALT NUACHTÁIN Freagair do rogha CEANN AMHÁIN díobh seo.

(a) Léigh tú alt i gceann de nuachtáin an Domhnaigh faoi thábhacht agus faoi thairbhe na gCluichí Oilimpeacha Speisialta a bhí ar siúl in Éirinn anuraidh. Chuir an t-alt sin fearg ort. Scríobh an tALT a chuirfeá chuig eagarthóir an nuachtáin ar an ábhar sin.

(b) Mar chuid de ‘Sheachtain na Sláinte’ a bhí ar siúl i do scoil i mbliana, bhí ort agallamh a chur ar dhochtúir nó ar bhia-eolaí faoin ábhar “An bia inár saol”.

Scríobh ALT d’iris na scoile a bheadh bunaithe ar an agallamh sin. © Dublin School of Grinds Page 21 Rónán Murdock

2003 à Scríobh AISTE ar CHEANN AMHÁIN de na hábhair seo.

(a) Ní hionann saibhreas agus sonas.

(b) Reiligiún i saol an lae inniu: is minic a bhíonn polaitíocht chomh maith le creideamh i gceist.

2003 à ALT NUACHTÁIN Freagair do rogha CEANN AMHÁIN díobh seo.

(a) Rinne tú suirbhé i measc do chomhscoláirí ar chaighdeán, ar éifeacht (tionchar) agus ar chineál na gclár teilifíse a bhféachann daoine óga orthu. Scríobh an tALT a chuirfeá chuig nuachtán Gaeilge faoinar léiríodh sa suirbhé.

(b) Bhí comórtas i nuachtán Gaeilge ag lorg alt ar an ábhar seo a leanas:

Bíonn cúrsaí na Gaeilge agus na Gaeltachta rómhinic mar ábhar i bhfoilseacháin áirithe Gaeilge.

Scríobh an tALT a chuirfeá isteach ar an gcomórtas.

The most common topics on the composition.

15 14 13 12 11 10 09 08 07 06 05 04 03 An Ghaeilge An Aos Óg Oideachas Córas Sláinte Bochtanas / Coiriúlacht Spórt (Réaltaí) Polaitíocht Na Meain / Bulaíocht

Alcóil / Drugaí

Saol an déagóra

Why is this topic so important?

Lets look at past leaving cert questions. Starting from 2012.

2015

Aiste (a) Seo í aois na nua-theicneolaíochta. (b) Alcól agus drugaí - fadhbanna móra in Éirinn. (c) Scéalta móra an lae inniu.

Oráid (b) Tá srúdú na hArdteistiméireachta díreach críochnaithe agat. Iarradh ort píosa cainte a dhéanamh ar chlár raidió ar an ábhar seo:

Tá córas oideachais an-mhaith againn in Éirinn.

Scríobh an píosa cainte a dhéanfá ar an ábhar sin.

2014

Aiste (c) Is iad blianta na hóige na blianta is fearr. (d) Na rudaí atá tábhachtach i mo shaol.

2013

Aiste (a) Rudaí sa saol a théann i bhfeidhm orm.

Oráid (b) Iarradh ort píosa cainte a dhéanamh ag cruinniú de Chomhairle na Mac Léinn sa scoil seo agat sa ar an ábhar: An Córas Oideachais in Éirinn inniu.

Scríobh an píosa cainte a dhéanfá ag an gcruinniú sin.

2012

Alt Nuachtáin (a) Leigh tú alt i gceann de na nuachtáin laethúla á rá gur dream leisciúil iad an t-aos óg. Chuir an t-alt fearg ort. Scríobh an freagra a chuirfeá chuig eagarthóir an nuachtáin ar an ábhar sin.

Oráid (b) Tá tusa ar tí an scoil a fhágáil. Iarrtar ort píosa cainte a dhéanamh leis na tuismitheoirí, leis na múinteoirí agus leis na daltaí ar an ábhar:

Fiúntas na scoile seo. Scríobh an píosa cainte a dhéanfá ag an gcruinniú sin.

An Córas Oideachais

Fréamh na faidhbe? = Córas na bpointí • Ag cruthú brú • Gach rud ag brath ar scrúdú amháin • Ró-acadúil – an iomarca ábhair acadúla • Na ciorruithe à easpa múinteoirí feabhais

Córas na bpointí 1. Is é mo thuairim ná gur córas lochtach é. 2. Ní oireann sé do gach dalta. 3. Mí chothrom 4. Ní thugann sé go leor cabhrach do na daltaí laga. 5. Locht à An Roinn Oideachais. 6. Is gá brú na ndaltaí a laghdú.

Réiteach na faidhbe? • Bheadh measúnú leanúnach i bhfad níos fearr à Níos lú brú / Strus • Ba chóir go mbeadh múinteoir gairmthreorach i ngach scoil. • Breis ábhair phraicticiúla agus scoileanna speisialta ag teastáil. • Breis béime ar scileanna atá riachtanach do shaol an dalta.

Daltaí atá leisciúil? à (2012 & 2010) Ní dóigh liom go gcuirtear go leor béime ar chleachtadh coirp. Ní fhaighimid ach rang amháin corpoideachais in aghaidh na seachtaine. Ní leor sin dar liom. Is gné an- tábhachtach é spórt mar tugann sé deis don dalta éalú ó bhrú na leabhar.

Nasc à When one problem leads to another

Is minic a bhíonn dlúthbhaint idir ______agus ______Tá ceangal idir ______agus ______

Alcól

Fréamh na faidhbe? • Slí éalaithe á lorg ag déagóirí. Téann siad i muinín an óil. • Cuireann córas na bpointí brú millteanach orthu. • Ar fáil go héasca mar gur gnó mór é. • Is féidir alcól a cheannach i siopa eischeadúnais le cárta aitheantais bréige. • Locht ar na tithe tabhairne à Ró-bhog

Ag milleadh an tsaoil orainn

Fadhb an alcóil 1. Cultúr an óil in Éirinn. 2. Ní chabhraíonn an mana atá fréamhaithe go doimhin i gcúltúr na hÉireann.

‘Sé leigheas na póite ná ól arís. 3. Tá doctúirí i gcónaí ag tabhairt rabhadh dúinn faoi dheochanna meisciúla. 4. Deirtear go ólaimid an iomarca agus róghasta. 5. Feictear meisceoireacht ar na sráideanna nuair a thagann torthaí an Teastais Shóisearaigh amach. 6. Cuireann na comhlachtaí óil tairiscintí speisialta sna clubanna oíche chun níos mó alcóil a dhíol.

Réiteach na faidhbe • Breis áiseanna a chur ar fáil. Bíonn déagóirí ag ól mar go bhfuil leadrán orthu. • Níos lú brú ar dhaltaí scoile. Téann siad i muinín an óil chun slí éalaithe a fháil.

Fadhb mhór shóisialta í.

Drugaí

Fréamh na faidhbe? • Slí éalaithe á lorg ag daoine. • Díolann mangairí drugaí go hoscailte ar na sráideanna. • Cén fáth? à na barúin mhóra ró-láidir.

Fadhb na ndrugaí 1. Líon na n-úsáideoirí ag méadú. 2. Bíonn brú ar dhaoine óga drugaí agus alcól a thógάil gach deireadh seachtaine. 3. Drugaí ar fáil go forleathan 4. Níl a lάn déagóirí ann nach bhfuil taithí acu ar dhrugaí. 5. Féach ar an méid andúiligh a bhfuil ag cónaí ar na sráideanna…

Réiteach na faidhbe • Athrú ag teastáil sna cúirteanna. • Téarmaí priosúin níos déine ag teastáíl. • Oideachas a chur ar dhaoine óga.

Drugaí Andúileach drugaí Mangaireacht drugaí Taibléid eactaise Drugaí mídhleathacha Gafa le

Deirtear go bhfuilimid ag éirí an-leisciúil mar

go ndéanann an ríomhaire chuile rud dúinn.

An Nua-theicneolaíocht

• Ré na teicneolaíochta • Forbairt as cuimse tagtha ar líon na ndaoine a úsáideann ríomhairí. • Bíonn siad an úsáideach in am na práinne. Ach, táimid ag brath an iomarca orthu.

An cíbearbhulaíocht 1. Freisin, tá fadhb na bulaíochta ag dul in olcas i measc daoine óga. 2. Úsáidtear teicneolaíocht chun bulaíocht a dhéanamh ar dhaoine óga. 3. Tarlaíonn cibearbhulaíocht ar líne go rialta in Éirinn. 4. Le brú cnaipe is féidir teachtaireacht a chur ar líne. 5. Mar thoradh ar dhul chun cinn na teicneolaíochta tá fás ollmhór tar éis teacht ar an cibearbhulaíocht. 6. Bíonn bulaíocht ar siúl ar shuímh sóisialta ar nós Facebook agus Twitter.

Cad a tharlaíonn? • Cuireann an bulaí eolas bréagach faoi dhuine ar an idirlíon. • Glaotar ainmneacha maslacha ar dhuine freisin.

Réiteach na faidhbe • Ba chóir polasaí frithbhulaíochta a bheith ag gach scoil sa tír seo.

Díospóireacht A chathaoirligh, a mholtóirí, a chomhdhaltaí agus a lucht éisteachta is á an rún atá

ós ár gcomhair inniu ná ______. Táim ar son (nó in aghaidh) an rúin áirithe seo ar mhórán cúiseanna.

Ar an gcéad dul síos, ba mhaith liom a rá nach bhfuil faic ráite ag lucht an fhreasúra ach bréaga ar fad… tá súil agam go dtiocfaidh sibh liom sa mhéid sin.. táim cinnte go n-aontóidh sibh go huile is go hiomlán lena bhfuil ráite agam.

What if I have points on both sides? ò (Be Careful**)

Déarfaidh lucht an fhreasúra go bhfuil ______, ach ná héistigí leo. (then explain why they’re wrong)

After you make a good point say Tá seo suimiúil, a dhaoine uaisle nach bhfuil?

Bhuel sin a bhfuil uaim anois. Caithfidh mé brostú anois tá an mholtóir ag bagairt orm toisc go bhfuil an t-am istigh. Go raibh mile maith agat as ucht an éisteacht cinéalta a thug sibh dom. Ná héistigí le lucht an fhreasúra agus an raiméis a bhíonn á hinsint acu. Slán Abhaile

Iarcheisteanna

2015 à Freagair do rogha CEANN AMHÁIN díobh seo.

(a) Scríobh an chaint a dhéanfá i ndíospóireacht scoile ar son an rúin seo a leanas nó ina aghaidh:

Tá dul chun cinn iontach déanta ag mná na hÉireann le blianta beaga anuas.

(b) Tá srúdú na hArdteistiméireachta díreach críochnaithe agat. Iarradh ort píosa cainte a dhéanamh ar chlár raidió ar an ábhar seo:

Tá córas oideachais an-mhaith againn in Éirinn.

Scríobh an píosa cainte a dhéanfá ar an ábhar sin.

2014 à Freagair do rogha CEANN AMHÁIN díobh seo.

(a) Scríobh an chaint a dhéanfá i ndíospóireacht scoile ar son an rúin seo a leanas nó ina aghaidh:

Tá feabhas le feiceáil ar chúinsí eacnamaíochta na hÉireann faoi láthair.

(b) Iarradh ort píosa cainte a dhéanamh le grúpa ón nGearmáin, atá ar cuairt ar do scoil, ar an ábhar:

An tábhacht a bhaineann leis an nGaeilge agus leis an gcultúr Gaelach.

Scríobh an píosa cainte a dhéanfá ar an ábhar sin.

2013 à Freagair do rogha CEANN AMHÁIN díobh seo.

(a) Scríobh an chaint a dhéanfá i ndíospóireacht scoile ar son an rúin seo a leanas nó ina aghaidh:

Níl na polaiteoirí ag stiúradh chúrsaí na hÉireann mar is ceart.

(b) IarradhortpíosacainteadhéanamhagcruinniúdeChomhairlenaMacLéinnsascoilseoagats a ar an ábhar:

An Córas Oideachais in Éirinn inniu.

Scríobh an píosa cainte a dhéanfá ag an gcruinniú sin.

2012 à Freagair do rogha CEANN AMHÁIN díobh seo.

(a) Scríobh an chaint a dhéanfá i ndíospóireacht scoile ar son an rúin seo a leanas nó ina aghaidh:

Ba chóir d’Éireannaigh a bheith níos measartha ina gcuid ólacháin.

(b) Tá tusa ar tí an scoil a fhágáil. Iarrtar ort píosa cainte a dhéanamh leis na tuismitheoirí, leis na múinteoirí agus leis na daltaí ar an ábhar:

Fiúntas na scoile seo. Scríobh an píosa cainte a dhéanfá ag an gcruinniú sin.