Jaarverslag 2015 3 Inhoudsopgave

Algemene gegevens 5

Visie Rotterdams Philharmonisch Orkest 7

01 Verslag van het bestuur over het boekjaar 2015 9

02 Bericht van de Raad van Toezicht 29

03 Jaarrekening 33 3.1 Geconsolideerde balans per 31 december 2015 34 3.2 Geconsolideerde exploitatierekening 2015 36 3.3 Geconsolideerd kasstroomoverzicht 38 3.4 Toelichting op de geconsolideerde balans en exploitatierekening 39 3.4.1 Toelichting op de geconsolideerde balans 42 3.4.2 Toelichting op de geconsolideerde exploitatierekening 49 3.5 Enkelvoudige balans per 31 december 2015 62 3.6 Enkelvoudige exploitatierekening 2015 64 3.7 Toelichting op de enkelvoudige balans en exploitatierekening 65 3.8 Overige gegevens 72

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant 74

Bijlagen 01 Kwantitatieve gegevens bezoekers en concerten 77 02 Prestatieraster 79 5 Algemene gegevens

Naam Stichting Rotterdams Philharmonisch Orkest Kruisstraat 2 ◆ Postbus 962 3000 AZ Rotterdam

Chef-dirigent Ondernemingsraad Yannick Nézet-Séguin Joost Maegerman (voorzitter tot 1-8-2015) Arjen Leendertz (voorzitter vanaf 1-8-2015) Eredirigent Wim Ruitenbeek (secretaris vanaf 1-8-2015) Valery Gergiev Hans Cartigny Bart Diels Directie Katinka Reinders Hans Pot, waarnemend algemeen directeur tot 28-8-2015 Mario Rio George Wiegel, algemeen directeur per 1-8-2015 Francis Saunders

Management Team Artistieke Commissie Caspar Abbenhuis, manager orkest en producties Jan Jansen, voorzitter Arie van Dongen RA, manager Finance Eelco Beinema drs. Hans Ferwerda, interim artistiek manager Marieke Blankestijn drs. Pim Halkes, manager marketing en communicatie Julien Hervé Hans Klink, interim manager HR&O tot 1-7-2015 Igor Gruppman Jacqueline Korver, manager HR&O per 1-7-2015 Francis Saunders, namens OR Quirine Scheffers Concertmeesters Marieke Blankestijn Igor Gruppman

Raad van Toezicht Benoemd per Aftredend per Ing. Martin van Pernis (voorzitter) 01/09/2014 01/09/2018 herbenoembaar Mr. Paul van de Beek (vice-voorzitter), namens OR 01/06/2014 01/06/2018 herbenoembaar Mr. Herman van Campenhout (lid audit commissie) 01/04/2013 01/04/2017 herbenoembaar Drs. Francoise Klessens-Godfroy, namens OR 01/08/2007 01/06/2015 Ir. Thessa Menssen MBA (voorzitter audit commissie) 01/03/2010 01/03/2018 Drs. Caroline Nagtegaal-van Doorn 13/01/2015 13/01/2019 herbenoembaar Drs. Coen van Oostrom 29/01/2008 31/12/2015 7 Visie Rotterdams Philharmonisch Orkest

Het Rotterdams Philharmonisch Orkest wil vanuit een open Wereldwijd groeit het aantal luisteraars, vooral door een houding en werkend op het allerhoogste niveau zoveel moge- toename in de Oost-Aziatische landen en Zuid-Amerika. lijk mensen raken met symfonische muziek. Maar dichter bij huis zien we een gedragsverandering bij de groepen die van oudsher ons trouwe publiek vormen: zij We zijn een energiek, avontuurlijk en ambitieus orkest. Dat worden cultureel omnivoor en komen wel, maar minder vaak tekent wie we zijn, wat we doen en hoe we spelen. Met Rot- naar concerten. Bovendien telt Rotterdam als jonge, multi- terdam als onze thuisbasis en met symfonische muziek – het culturele stad steeds meer mensen die niet tot ons traditione- klinkend erfgoed van onze Westerse cultuur – als kern van le bereik behoren. Dat maakt het voor ons meer dan ooit ons repertoire willen wij steeds opnieuw mensen raken, nodig om onze rol te verbreden en nieuw publiek te vinden. verbinden en inspireren door uitvoeringen van wereldklasse. Om nieuw publiek te bereiken ontwikkelen we formats die Traditie en innovatie vinden en versterken elkaar in ons symfonische muziek op een aansprekende manier toeganke- repertoire, onze concertformats, educatieve concepten en lijk maken voor een divers nieuw publiek – waarbij topkwali- samenwerkingsverbanden. In een veranderende wereld teit een voorwaarde blijft voor alles wat we doen. Stap voor brengen we de symfonische geschiedenis samen met de stap boeken we daarmee resultaten die duidelijk maken dat actuele ontwikkelingen. Zo trekken we de lijn van ruim drie we op de goede weg zijn. Deze innovatie en verbreding zien eeuwen muziek door naar deze tijd, om die te delen met het wij als een structurele en duurzame ontwikkeling in het publiek van nu. aanbod, het bereik en de maatschappelijke betekenis van ons orkest. Alle symfonieorkesten, ook het onze, staan midden in een uitdagend veranderingsproces. Maatschappelijke, technologi- sche en economische ontwikkelingen zorgen voor grote verschuivingen in cultuurconsumptiegedrag. Orkesten moeten daarom hun plaats in de samenleving opnieuw bepalen. Wij zien inspirerende kansen om juist in deze tijd het draagvlak voor symfonische muziek te vergroten. Daarbij hebben wij zowel te maken met globale ontwikkelingen als met specifiek Nederlandse en Rotterdamse omstandigheden.

Veel nieuw publiek voor het orkest tijdens Julia in Ahoy (juni 2015) 9 Verslag van het bestuur over het boekjaar 2015

Activiteiten Realisatie van de voorgenomen activiteiten Om onze missie te realiseren concentreerden we in 2015 De cijfers over 2015 laten zien dat we in het realiseren van onze activiteiten op zeven gebieden: onze activiteiten succesvoller waren dan begroot: >> investeren in bestaand publiek: in 120 concerten met een >> we realiseerden 63 producties: 19 meer dan de begrote 44 breed gevarieerd repertoire wisten we de gemiddelde >> deze producties omvatten in totaal 120 concerten, 5 meer zaalbezetting 7,5% te laten stijgen ten opzicht van 2014 en dan de begrote 115 oogstten we zeer lovende recensies (NRC: ’een prestatie van >> het totale aantal bezoeken wereldwijd was met 159.187 wereldformaat’ – *****) bijna 6% hoger dan het begrote aantal van 150.650, en gaf >> investeren in nieuw publiek: met innovatieve producties ook een stijging te zien ten opzichte van de 151.235 bezoe- zoals Julia in Ahoy trokken we in 2015 duizenden bezoeken in 2014 kers die nog nooit naar ons orkest waren komen luisteren. >> in Rotterdam bedroeg het totale aantal bezoeken 106.061, (De Telegraaf: ‘De moed is beloond. Negenduizend bezoe- tegenover 89.326 in 2014 kers wisten dit weekend de weg naar sportpaleis Ahoy te >> de gemiddelde zaalbezetting van de concerten in Rotter- vinden.’) dam bedroeg 1.302 (tegenover 1.218 begroot en 1.210 >> vervullen van onze maatschappelijke rol: contact maken gerealiseerd in 2014). is een wezenlijk onderdeel van onze missie. In 2015 deden we dat onder meer met optredens in de stad en door aan te sluiten bij wat er leeft in de samenleving – van ABN Investeren in bestaand publiek: Tennistoernooi tot de 75ste herdenking van het bombar- lokaal aanbod van topkwaliteit dement van 14 mei 1940. >> uitbouwen van onze nationale en internationale positie: Achtergrond met optredens buiten Rotterdam – van Den Haag tot de Het staat centraal in onze missie: met Rotterdam als onze 01 Verenigde Staten – en wereldwijd verspreide opnamen thuisbasis en met symfonische muziek als kern van ons versterkten we het profiel van ons orkest en van Rotterdam repertoire willen wij steeds opnieuw mensen raken, verbin- en Nederland. (Chicago Tribune: ‘Shout for Rotterdam: “We den en inspireren door uitvoeringen van wereldklasse. In ons love you!”’) bijna honderdjarige bestaan hebben we daarmee een enthou- >> invullen van onze educatieve taak: we hebben een breed siast publiek van muziekliefhebbers opgebouwd, van wie educatief aanbod dat we voortdurend innoveren. In 2015 velen vaste concertbezoekers zijn geworden. Wij investeren ontwikkelden we met ZangExpress de nieuwe schoolvoor- in behoud en groei van dit trouwe publiek met onze reguliere stelling Van Mozart tot … en maakten we samen met het concertprogrammering, waarbij veelzijdigheid en topkwali- Residentie Orkest het digitale lespakket Track Your Sound. teit onveranderlijk de uitgangspunten zijn. >> investeren in samenwerkingsverbanden: in 2015 zochten en vonden we synergie in samenwerking, onder meer met Dirigenten en solisten: de wereldtop van het Residentie Orkest, het Oskar Back Concours, Kids- de muziekwereld Rights en De Nationale Opera (Leidsch Dagblad: ‘Hulde In 2015 werkten we samen met de wereldtop van de muziek- voor het Rotterdams Philharmonisch Orkest’) wereld. Onze chef-dirigent Yannick Nézet-Séguin werd in >> actief bijdragen aan talentontwikkeling: om toptalent oktober 2015 internationaal uitgeroepen tot Musician of the actief te ondersteunen werkten we in 2015 onder meer Year: onder zijn leiding speelden we onder meer Brahms, samen met Codarts, het OVG Veerhavenconcert en het Ravel en Tsjaikovski (NRC: ’een prestatie van wereldformaat’ Tsjaikovski-Concours, waarvan we de winnaar uitnodig- – *****), Beethoven en Mahler (recensent Kasper Jansen: ‘een den als solist in het Gergiev Festival (NRC: ‘De interactie briljant concert’ – ****), en een Russisch programma (NRC: met het orkest was subliem.’) ‘magistraal’ – *****). Daarnaast werkten we samen met grote dirigenten als Valery Gergiev, Jiří Bělohlávek, Manfred Bovenstaande zeven activiteitengebieden worden hieronder Honeck, Robin Ticciati en Jaap van Zweden, met internatio- stuk voor stuk nader uitgewerkt; het volgende hoofdstuk gaat nale solisten als Joshua Bell, Martin Fröst, Alexander Gavryl- in op de resultaten die we daarmee boekten. yuk, Hélène Grimaud en Truls Mørk, en met Nederlandse topmusici als Simone Lamsma, Hannes Minnaar, Thomas Oliemans en Christianne Stotijn. 10 11

Repertoire: van barok tot hedendaags Familievoorstellingen Investeren in nieuw publiek: Het repertoire van onze concerten strekte zich uit van barok Binnen ons reguliere concertaanbod nemen de familievoor- innovatieve producties tot hedendaags, met een accent op het groot-symfonisch stellingen sinds jaar en dag een belangrijke plaats in. In al werk van de late 19de en eerste helft 20ste eeuw. We braken deze voorstellingen verschijnt het orkest in grote bezetting op Achtergrond een lans voor weinig gespeelde meesterwerken zoals Asrael het podium, waarbij we steeds nieuwe samenwerkingsver- Om een divers nieuw publiek te bereiken ontwikkelen we Ons onderzoek wees uit dat er ook heel wat muziekliefheb- van Suk, Sibelius’ Lemminkainen-suite, de Vierde symfonie banden aangaan om de mooiste stukken van het symfonisch formats die symfonische muziek op een aansprekende bers zijn die wel belangstelling hebben voor klassiek, maar van Nielsen en de Derde van Pijper, en brachten eigentijds repertoire te verbinden met spannende verhalen en betove- manier toegankelijk maken – waarbij topkwaliteit een voor- die denken er te weinig van af te weten om ervan te kunnen werk van Adams, Aho, Lindberg en Wagemans. Wereldpre- rend theater. In 2015 maakten we vijf familievoorstellingen. waarde blijft voor alles wat we doen. Stap voor stap boeken genieten in de concertzaal. Met deze groep in gedachten mières waren de uitvoering van Vladimir Tarnapolski’s In De sneeuwman gaven we een solistische rol aan Benjamin we daarmee resultaten die duidelijk maken dat we op de ontwikkelden we Core Classics: een format waarin de uitvoe- Tabula Russia (‘overweldigend’, aldus NRC) en van Conduc- Marquise Gilmore, winnaar van het Oskar Backconcours goede weg zijn. In 2015 lanceerden we twee nieuwe formats ring van een symfonisch topstuk wordt ingeleid door een tus, een werk van Componist des Vaderlands Willem Jeths, 2013. Samen met het Residentie Orkest maakten we Daar voor concertseries en enkele nieuwe producties buiten de voorprogramma op het podium. In een informele setting geschreven in opdracht van ons orkest ter herdenking van komen de Dieren, een voorstelling die later ook werd uitge- concertseries om. bespreken de dirigent, musici uit het orkest en een interes- het bombardement van Rotterdam, 14 mei 1940 (‘indringend voerd door het Orkest van het Oosten. We maakten twee sante buitenstaander de muziek die na de pauze wordt ge- … even dramatisch als onthecht’ – NRC). verschillende voorstellingen met theatergroep Hofplein Nieuwe concertseries speeld. We introduceerden Core Classics in 2015, en er waren Rotterdam, en samen met Theater Terra produceerden we de We lieten onderzoek doen naar de drempels die potentiële dat jaar drie verschillende avonden met dit format. De reac- kerstvoorstelling De Notenkraker, die drie uitverkochte bezoekers ervaren bij ons reguliere concertaanbod. Daaruit ties waren zeer positief. ‘De serie ‘Core Classics’ van het uitvoeringen beleefde. bleek dat er nieuw publiek te vinden is onder de muzieklief- Rotterdams Philharmonisch is er een die hoop geeft,’ schreef hebbers voor wie een kort ochtendconcert een ideale start NRC: ‘een goed volle zaal, veel 40-minners én een levendige van de zondag zou zijn – zeker wanneer er kinderopvang zou intro.’ worden geboden tijdens het concert. Voor deze groep ontwikkelden we Rise and Shine, een serie zondagochtendcon- certen van maximaal een uur met een licht-klassiek programma. Die serie introduceerden we in oktober 2015 met een uitvoering van Vivaldi’s Vier jaargetijden.

Openingstoespraak door burgemeester Aboutaleb bij het Herdenkingsconcert op 14 mei 2015

Familievoorstelling De Notenkraker, december 2015 Wilfried de Jong en Jaap van Zweden in het voorprogramma van Core Classics

Workshop voor kinderen terwijl hun ouders genieten van de Vier Jaargetijden 12 13

Nieuwe formats buiten de series om Verwachte gang van zaken Vervullen van onze maatschap- Buiten de concertseries om maakten we in 2015 twee voor- Zowel in Rotterdam als in de rest van Nederland blijft con- pelijke rol: contact maken met stellingen die het klassieke symfonische repertoire met certbezoek concurreren met vele andere vormen van vrije- de samenleving andere (podium)kunsten verbonden. Met Best of Musical tijdsbesteding. Om successen in publieksontwikkeling te and Opera presenteerden we een avond in de Doelen waarin blijven boeken gaan we in 2016 door met innovatie van onze Gratis toegankelijke optredens in de ons orkest samen met operazangers en musicalsterren reper- producties. Met The Matrix Live zetten we in januari 2016 Doelen toire én publiek van beide genres bij elkaar bracht. Die voor- onze reeks filmconcerten voort, in juni 2016 organiseren we De band met de stad Rotterdam is het stevige fundament stelling was niet alleen in artistieke zin zeer geslaagd, maar een multicultureel evenement met Braziliaanse klassieke waarop ons orkest functioneert. Buiten de reguliere concer- bleek ook een groot succes in het bereiken van nieuw muziek en treden we op in een Kaapverdiaans cultuurevene- ten in onze thuishaven de Doelen lieten we ons zien in zes publiek: één derde van de bezoekers was nog nooit eerder bij ment. Voor het najaar hebben we een tweede editie van Best gratis lunchconcerten, een seizoenspresentatie en een speci- een concert van ons orkest geweest. of Musical and opera gepland staan. aal gratis Bevrijdingsdagconcert op 5 mei, waarin we voor een uitpuilende Grote Zaal de Vijfde symfonie van Tsjaikov- ski speelden onder leiding van onze chef-dirigent Yannick Nézet-Séguin. Kerstconcert live te volgen op drie schermen in de stad Aanwezigheid in de stad Op het jaarlijkse OVG Veerhavenconcert speelden we voor Vanuit het Gemeentelijke programma Cultuurbuur verzorg- een publiek van duizenden mensen een feestelijk licht-klas- den we in 2015 drie wijkconcerten: een strijktrio uit het siek programma. orkest trad op in Studio de Bakkerij, ons trombonekwintet speelde het programma Puur Hollands in de Romeynshof, Ook in december waren we in de stad te zien en te horen: via en in Zevenkamp speelden we de kindervoorstelling drie grote videoschermen in het centrum en op Rotter- Droevigeluidje. Daarnaast speelden twee van onze slagwer- dam-Zuid konden alle Rotterdammers gratis live ons Kerst- kers in september een gedeelte uit de voorstelling Tussen concert in de Grote Zaal van de Doelen volgen. Kunst en Klank in de Serra Zaal van Museum Boijmans Van Beuningen.

Best of Musical & Opera. Foto © Hélène van Domburg Gratis bevrijdingsconcert op 5 mei

Een zeer groot project was Julia in Ahoy: een klassiek liefdes- verhaal, verteld in een voorstelling die symfonische muziek liet samenvloeien met dans, zang, luchtacrobatiek en andere live acts. Om dat alles bijeen te brengen tot één geheel namen we regisseur Guy Caron in de arm: de man die het Cirque du Soleil groot maakte. We werkten samen met artiesten van wereldklasse – van bandoneonist Carel Kraaijenhof en fla- mencozangeres Estrella Morente tot choreograaf Timor Steffens en de acrobatische dansgroep Tango Aereo – maar ook met de toptalenten van Codarts Circus en Codarts Dans. 20150613_julia_079-6113 en 20150613_julia_066-6029

‘Het Rotterdams Philharmonisch Orkest stak zijn nek ver uit met Julia,’ schreef De Telegraaf na afloop; ‘De moed is beloond. Negenduizend bezoekers wisten dit weekend de weg naar sportpaleis Ahoy te vinden.’ Van al die bezoekers zag maar liefst 48,7% ons orkest voor het eerst. De productie was dan ook, aldus NRC, ‘in veel opzichten een doorslaand succes … Julia bracht het orkest dichter bij “de gewone Rotterdammer” dan welk project in jaren dan ook.’ OVG Veerhavenconcert 14 15

Aansluiten bij wat er leeft in Media Concerten in Nederland, buiten de de samenleving Tijdens onze Amerika-tournee zond RTV Rijnmond dage- standplaats Op 14 mei 2015 herdachten we het bombardement op Rot- lijks een videoverslag uit via de digitale media; een uitgebrei- Ons orkest speelde in 2015 in het Concertgebouw in Amster- terdam, precies 75 jaar eerder, met een eenmalige uitvoering de compilatie daarvan werd na de tournee op televisie uitge- dam, de Dr. Anton Philipszaal en het Zuiderstrandtheater in van Mahlers Tweede symfonie ‘Auferstehung’, voorafgegaan zonden, en bekroond met de Rotterdamse Persprijs 2015. Den Haag (als onderdeel van de Metropoolserie), TivoliVre- door Conductus, speciaal voor deze gelegenheid gecompo- RTV Rijnmond verzorgde ook de live-uitzending op tv en denburg in Utrecht en het Parkstad Theater Heerlen. In neerd door Componist des Vaderlands Willem Jeths in internet van ons Kerstconcert. Wassenaar traden wij op tijdens het International Chamber opdracht van ons orkest. Ooggetuigen van het bombarde- Music Festival: samen met honderd schoolkinderen speelden ment van 1940 en vluchtelingen van nu woonden het concert onze koperblazers en slagwerker Martin Baai daar het sa- als genodigden bij. menspeelorkest project: een compositie van Toek Numan In samenwerking met Herdenking 14 mei gaven we eerder voor koperblazers en music boxes. Met onze Nederlandse die dag een speciale uitvoering in de Laurenskerk van Het concerten buiten Rotterdam realiseerden we 10.005 bezoe- verhaal van de soldaat: een familievoorstelling rondom ken, een daling ten opzichte van de 12.694 in 2014. Die Stravinsky’s suite L’histoire du Soldat. Met een nieuwe heden- daling wordt veroorzaakt door de tegenvallende bezoekcijfers daagse vertelling bij deze beroemde muziek onderzoekt de Familievoorstelling voor de concerten in Den Haag. Een factor daarin is de voorstelling de vraag: wat doet oorlog met de ziel, en hoe Het verhaal van de soldaat verplaatsing van de concerten van de Dr. Anton Philipszaal moeten we met de donkere kant van onze ziel omgaan? naar het Zuiderstrandtheater, waar het maximum aantal bezoekers verkleind is tot ongeveer 1.000. Met Yannick Nézet-Séguin maakten we ook twee bijzondere Rotterdamse opnamen. Voor het ABN AMRO World Tennis Concerten in het buitenland Tournament in Ahoy namen we de nieuwe tournooi-tune op: Jaarlijks is ons orkest te horen in het Parijse Théâtre des een herkenningsmelodie die sinds 2015 op iedere editie van Champs-Elysées en in het Konzerthaus te Dortmund, waar dit toernooi zal klinken, en die we in 2015 voorafgaand aan we meerjarige residenties hebben. Daarnaast speelden we in de finale ook live op het center court speelden. 2015 in Potsdam, Brno en Bratislava. Samen met chef-dirigent Yannick Nézet-Séguin maakten we in februari 2015 een Daarnaast werkten we mee aan de opname van het nieuwe tournee van twee weken door de Verenigde Staten, met Rotterdam-lied, eveneens onder leiding van onze chef-diri- concerten aan de Westkust (onder meer in San Diego en San gent. Toernooidirecteur Richard Krajicek Francisco), in Chicago en New York. RTV Rijnmond deed bij opname toernooi-tune dagelijks verslag van deze tournee via de digitale media. In samenwerking met KidsRights verzorgde ons orkest in USA Tournee te volgen via site van het orkest 2015 voor de tweede keer op rij de muzikale omlijsting van en TV Rijnmond met dagelijks videoblog De Amerika-tournee werd een zegetocht: overal uitverkochte de uitreiking van de International Children’s Peace Prize in zalen, lyrisch publiek en zeldzaam lovende recensies. Zoals de Ridderzaal. de Chicago Tribune schreef: ‘De vlammende slotmaten van Uitbouwen van onze nationale en Sergei Prokofjevs Vijfde symfonie zorgen altijd wel voor internationale positie luidkeelse de bijval van het publiek. Maar het gejuich dat vrijdagavond opsteeg na het debuut in Chicago van Yannick Rotterdam mag dan onze thuisbasis zijn, we zien onszelf als Nézet-Séguin en het Rotterdams Philharmonisch Orkest een internationaal orkest – en worden daarin steeds opnieuw werd gevolgd door een schreeuw uit de zaal: ‘We love you!’, bevestigd. ‘Een prestatie van wereldformaat – je zou wel gek als antwoord op de zeldzame combinatie van opwinding en zijn om met dit orkestapparaat te remmen voor de stadsgren- affectie die dit concert was. Doorgewinterde bezoekers van zen,’ schreef NRC in januari 2015, aan de vooravond van de Orchestra Hall moesten vele jaren terug in hun herinne- onze tournee door de Verenigde Staten. Onze internationale ring voor een concert dat met evenveel warmte was gespeeld ambities dienen niet alleen om onszelf te profileren, ze zijn en ontvangen … het orkest bewees zich in technisch opzicht Muzikale begeleiding uitreiking ook de invulling van onze rol als cultureel ambassadeur. Met te kunnen meten met welk ander Europees orkest ook, en in KidsRights in Den Haag onze concerten buiten onze standplaats – zowel in de rest van persoonlijkheid vele te overtreffen.’ Nederland als ver buiten onze landsgrenzen – en met onze wereldwijd verspreide opnames willen wij onze bijdrage Onze concerten in het buitenland trokken in 2015 26.066 leveren aan de profilering van Rotterdam en Nederland. bezoeken. 16 17

Invullen van onze educatieve taak Voortgezet Onderwijs Samenwerking scholen en evaluatie In 2015 ontvingen we veel leerlingen uit het Voortgezet projecten Basisonderwijs Onderwijs bij repetitiebezoeken. Daarnaast herhaalden we de Ieder jaar organiseren we een docentenbijeenkomst voor de Voor elke basisschoolgroep hebben we educatief aanbod, succesvolle projecten Tussen Kunst en Klank (in samenwer- docenten en directies van de IKEI-scholen waarin we in gedacht vanuit een leerlijn. Dat aanbod bestaat uit school- king met Museum Boijmans Van Beuningen) en Rotterdams gesprek gaan en voorlichting geven over ons muziekeducatie- voorstellingen, muziekworkshops in de klas en repetitiebe- Philharmonisch Orkest meets Maas (in samenwerking met programma. Daarnaast komt een groot aantal leerlingen en zoek. In 2015 speelden we bestaande voorstellingen voor de Maas theater en dans). Laatstgenoemde voorstelling, een scholen in contact met onze schoolprojecten via het Cultuur- groepen 1 tot en met 6 en presenteerden we twee nieuwe productie waarbij klassieke muziek en hip hop dance elkaar traject van het KCR (Kenniscentrum Cultuureducatie Rotter- voorstellingen voor groep 7 en 8: Het verhaal van de soldaat ontmoeten, speelden we ook als vrije voorstelling in Maaspo- dam). Na elk project sturen we de deelnemende scholen een (een voorstelling met verteller rondom Stravinsky’s suite dium. evaluatieformulier over de inhoudelijke en organisatorische L’histoire du Soldat) en Van Mozart tot … (waarin de kinde- aspecten. We evalueren de projecten ook intern. De resulta- ren orkestpartijen meezingen met een ensemble uit het In samenwerking met het Residentie Orkest ontwikkelden we ten uit deze evaluaties gebruiken we om de projecten aan te orkest en kennismaken met vijf belangrijke componisten). het nieuwe project Track Your Sound: een digitaal lespakket scherpen. In het algemeen worden onze projecten door het Van Mozart tot … ontwikkelden we in samenwerking met rondom film en klassieke muziek, waarin leerlingen hun onderwijs positief tot zeer positief ontvangen. Media ZangExpress. eigen korte film maken en daarbij passende klassieke muziek In 2015 was ons orkest vijftien maal op Radio4 te horen, kiezen. Thema’s uit hun eigen leefwereld spelen in de films zowel opgenomen als live; de Franse radio zond een opname In samenwerking met de SKVR organiseerden we ook in een rol, zoals uitgaan, seksualiteit, familie-/ relatieproblemen uit van ons Beethoven-Mahlerconcert in het Théâtre des 2015 weer het Ieder Kind een Instrument (IKEI)-program- of vriendschap. Het pakket omvat vijf lessen, gevolgd door Champs-Elysées. Deze radio-uitzendingen bereikten in totaal ma, met dertig deelnemende Rotterdamse scholen. Met die een vertoning van films van de leerlingen in de schoolaula, ruim 700.000 luisteraars. Onze cd-opname van Ravels scholen hebben we een intensieve samenwerking: onze begeleid door een live strijkkwartet van het orkest. Er hebben Daphnis et Chloé onder leiding van Yannick Nézet-Séguin musici gaan er op bezoek, de leerlingen van de groepen 4 en in 2015 totaal vier scholen dit project afgenomen. Track Your werd in november 2015 onderscheiden met de Edison Klas- 7 komen naar diverse schoolconcerten, en de leerlingen van Sound heeft een eigen website: trackyoursound.nl siek. ‘Een exemplarische opname … weelderige klankrijkdom groep 6 doen mee met het jaarlijkse IKEI-concert, waarin ze … deze uitvoering overtuigt op alle fronten’, motiveerde het samenspelen met musici van ons orkest. Dit concert had dit RPhO meets Maas: hiphop ontmoet klassiek juryrapport de bekroning. Eerder was de cd in de pers al jaar een nieuw programma: De Stad, waarbij Rotterdam uitbundig geprezen, onder meer met een vijfsterrenrecensie wordt verbonden met diverse klassieke symfonische muziek- in De Telegraaf: ‘De zinderende pracht valt bijna niet te stukken, bewerkt voor het IKEI-orkest. Het concert kreeg beschrijven, zo overweldigend,’ aldus recensent Thiemo vier uitvoeringen in de Grote zaal van de Doelen, waaraan in Wind. totaal ruim 600 leerlingen meededen.

Zangexpress: meezingen met onze musici Onze musici spelen mee met het Ieder Kind een Instrument Orkest 18 19

Investeren in samenwerkingsverbanden Uitverkocht Gergiev festival 2015

Gergiev Festival We hebben een hechte samenwerking met het Gergiev Festi- val die teruggaat tot de eerste jaargang in 1996. Die samenwerking resulteerde in 2015 in een zeer succesvolle editie, waarin de componist Sergei Rachmaninov centraal stond. In drie verschillende concertprogramma’s speelden we Rachma- ninovs Derde symfonie, zijn Paganini-rapsodie en alle vier zijn pianoconcerten; de reacties van publiek en pers waren buitengewoon positief. ‘De chemie blijft’, kopte NRC boven een vijfsterrenrecensie; Trouw berichtte met instemming dat het slotconcert werd besloten met ‘ongekend luid gejuich door het uitzinnig enthousiaste publiek.’

De Doelen In samenwerking met de Doelen organiseerden we ook in 2015 weer de Kindermuziekweek. Een hoofdrol in het programma had onze familievoorstelling Daar komen de dieren; daarnaast waren we betrokken bij de Orenopen Doedag en het meespeelorkest en verzorgden onze musici verschillende workshops.

Uitvoering Samenwerkingsovereenkomst Den Haag Ons orkest heeft een samenwerkingsovereenkomst met het Residentie Orkest en de Anton Philipszaal. Die samenwerking omvat vier onderdelen: 1 Complementariteit in profiel en programmering 2 Talentontwikkeling 3 Educatie 4 Kinderproducties en familieconcerten Track your sound

In 2015 hebben we conform de samenwerkingsovereenkomst de voorgenomen activiteiten uitgevoerd. Aan de complementariteit in profiel en programmering geven we invulling door in de regio het groot symfonisch repertoire te verzorgen. In dat kader verzorgden we in 2015 drie concerten in Den Haag: de eerste twee in de Anton Philipszaal, het derde en laatste in de tijdelijke locatie het Zuiderstrandtheater. Op educatief vlak werkten we samen met het Residentie Orkest aan de ontwikkeling van Track Your Sound, een digitaal lespakket voor het voortgezet onderwijs rondom film en klassieke muziek (zie ook hierboven onder Educatie). Daarnaast maakten we samen met het Residentie Orkest de familievoorstelling Daar komen de dieren, een productie die de beide orkesten in eigen stad uitvoerden en die daarna door het Orkest van het Oosten werd overgenomen. 20 21

Nederlandse symfonieorkesten De Nationale Opera KidsRights Actief ondersteunen van talent- In november 2014 is samen met de andere Nederlandse Ieder jaar verzorgt ons orkest een operaproductie bij De Nati- In samenwerking met KidsRights verzorgde ons orkest in ontwikkeling symfonieorkesten het visiedocument: Orkesten van nu, van onale Opera. In 2015 tekenden we voor Hector Berlioz’ 2015 voor de tweede keer op rij de muzikale omlijsting van waarde voor de toekomst, gepresenteerd. Hierin is een Benvenuto Cellini onder leiding van Sir Mark Elder. de uitreiking van de International Children’s Peace Prize in Wij zien het als een wezenlijk onderdeel van onze missie om analyse gemaakt van het huidige orkestenlandschap en de De uitvoeringen leverden lovende recensies op. ‘Briljant’, de Ridderzaal. de ontwikkeling van toptalent actief te ondersteunen. In dat toekomst. Efficiënte samenwerking waar mogelijk, maar met oordeelde de Volkskrant. ‘Hulde voor het Rotterdams Phil- kader hebben we verschillende initiatieven opgezet: behoud van eigenheid is een van de genoemde aspecten die harmonisch Orkest’, schreef het Leidsch Dagblad. ‘Spette- Muziekcoalitie/ Cultuureducatie met >> Rotterdam Philharmonic Codarts Academy: deze oplei- ons aanspreekt. Orkesten nemen initiatieven, maar ze rend, speels en spectaculair,’ vond Trouw. ‘Ronduit grandioos’, Kwaliteit dingsmodule van Codarts wordt in nauwe samenwerking kunnen dat niet alleen. De oproep aan beleidsmakers, bij- aldus Het Parool. Het project van Mozart tot … is een succesvol voorbeeld met ons orkest wordt ingevuld. In het kader hiervan voorbeeld om te zorgen voor goed muziekonderwijs aan vanuit de samenwerking vanuit de Muziekcoalitie waarvan verzorgden we in 2015 lessen in samenspel, individuele kinderen en stimulering van ondernemerschap, onderschrij- Oskar Back Vioolconcours ZangExpress een partner is. Dit project is ontwikkeld vanuit lessen en auditietraining, en gaven we de meest getalen- ven we van harte. We hebben een meerjarige samenwerking met het Oskar de regeling Cultuureducatie met Kwaliteit. teerde studenten de kans om mee te spelen in onze pro- Back Vioolconcours. Die samenwerking houdt onder meer in ducties dat de winnaar van het concours wordt uitgenodigd om op te >> Oskar Back Concours: onze meerjarige samenwerking treden met ons orkest. In 2015 kreeg Benjamin Marquise met het Oskar Back Vioolconcours houdt onder meer in Gilmore, winnaar van 2013, de kans om tijdens onze familie- dat de winnaar wordt uitgenodigd om op te treden met voorstelling De sneeuwman te soleren in De Winter uit De ons orkest. In 2015 kreeg Benjamin Marquise Gilmore, vier jaargetijden van Vivaldi. winnaar van 2013, de kans om tijdens onze familievoorstelling De sneeuwman te soleren in De Winter uit De vier jaargetijden van Vivaldi. >> Codarts (zang, dans en circus): studenten van Codarts kregen in 2015 een plaats in onze productie Julia (dans en Benvenuto Cellini bij de circus) en in Best of Musical and Opera (zang) Nederlandse Opera groot succes >> OVG Veerhavenconcert: het is een traditie dat we tijdens het OVG Veerhavenconcert een jong toptalent laten optreden met ons orkest. In 2015 was dat de 14-jarige violiste Mayte Levenbach, die soleerde in Wieniawski’s Legende en het Valse-scherzo van Tsjaikovski. >> Tsjaikovski-concours: voor het slotconcert van het Gergiev Festival 2015 nodigden we de winnaar van het Tsjaikovski-concours uit om te soleren in Rachmaninovs Tweede pianoconcert. Een gouden greep: laureaat Dmitri Masleev zorgde voor ‘betovering’, aldus NRC: ‘zijn toon is puur, zijn techniek fabelachtig. En de interactie met het orkest was subliem.’ 23 Resultaten

Resultaten Publieksontwikkeling

Ons orkest heeft een veelzijdig publiek. Dat blijkt uit onder- De drie doelgroepen die het grootste deel van ons publiek zoek door Rotterdam Festivals naar onze klantendatabase vormen zijn de mensen die cultuur als vanzelfsprekend zien. over de seizoenen 2012–2013, 2013–2014 en 2014–2015. Dit Het grote aandeel Stadse Alleseters is positief te noemen, onderzoek maakte gebruik van MOSAIC, een doelgroep-seg- gezien hun jongere leeftijd. Uit het Rotterdam Festivals mentatiesysteem dat mensen indeelt in verschillende doel- onderzoek blijkt ook dat ons orkest in Rotterdam en omge- groepen op basis van hun cultuurconsumptie. MOSAIC ving een relatief groter aandeel elitaire cultuurminaars en brengt fijnmazig de verschillende doelgroepen in kaart; door klassieke kunstliefhebbers bereikt dan andere podia en onze klantendatabase te laten vergelijken met het MO- gezelschappen. We hebben binnen het druk bezette Rotter- SAIC-bestand maakten we zichtbaar hoe de verschillende damse culturele veld dus duidelijk toegevoegde waarde. doelgroepen in ons bestaande publiek vertegenwoordigd zijn.

Onderstaande tabel geeft een overzicht van de doelgroepen die ons orkest bereikt. We zien hoogopgeleide 55-plussers (Klassieke Kunstliefhebbers), laag- tot middelbaar opgeleide jongeren en zo’n beetje alles daartussenin, waaruit blijkt dat we nu al een breed publiek bedienen.

Doelgroep Omschrijving Mate van Leeftijd Aandeel cultuur- (regio R’dam) consumptie Stadse Alleseters hoog opgeleide starter, Cultuur als 25–44 22% centrum, avontuurlijk vanzelfsprekend Elitaire hoog opgeleid, brede Cultuur als 45–65+ 22% Cultuurminnaars culturele interesses vanzelfsprekend Klassieke hoog opgeleid, traditione- Cultuur als 55–65+ 18% Kunstliefhebbers le culturele interesse vanzelfsprekend Actieve Families jong gezin, middelbaar tot Cultuur als optie 25–55 4% hoog opgeleid, brede interesse Randstedelijke gezin met (oudere) Cultuur als optie 25–65+ 10% Gemakzoekers kinderen, middelbaar tot hoogopgeleid, buitenwij- ken Digitale Kijkers middelbaar tot hoog Cultuur als 18–44 4% opgeleid, veel op internet, ongebruikelijk (vooral 18–30) stappen en populaire cultuur Kleurrijke Knokkers laag tot middelbaar Cultuur als 18–44 8% opgeleid, andere culturele ongebruikelijk achtergrond Modale laag opgeleid, thuis- en Cultuur als 45–65+ 12% Cultuurmijders wijkgericht ongebruikelijk

Bron: Database analyse Rotterdam festivals o.b.v. MOSAIC, aanwezigheid typen huishoudens in seizoenen 12/13,13/14 en 14/15 in database ongeacht aantal bezochte concerten. 24 1 Het percentage eigen inkomsten wordt bepaald door de eigen 25 inkomsten te delen door de totale subsidie in een jaar.

Een analyse van de herkomst van onze bezoekers toont De cijfers over 2015 laten zien dat die strategie van structure- Financiële resultaten daarnaast aan dat het orkest ook een brede regio bedient. le publieksverbreding zeer succesvol is. Onderstaande tabel Strategie bij tegenvallende inkomsten Hierbij ligt het zwaartepunt op de provincie Zuid-Holland. illustreert hoe het publiek van onze reguliere concerten De begroting is in financiële termen gerealiseerd. De getrof- Bij tegenvallende inkomsten zal het Rotterdams Philharmo- verschilt van het publiek van onze innovatieve producties, fen voorziening voor de discussie omtrent de geleverde nisch Orkest in de eerste plaats overwegen de omvang van de zowel qua leeftijdsverdeling als qua frequentie van orkestbe- prestaties in 2014 heeft een negatief effect op het resultaat. activiteiten aan te passen. Het verminderen van de activitei- zoek. Bij onze reguliere concerten heeft 5,3% van de bezoe- Dit betreft een correctie van 4% op de subsidie van 2014 € ten en een verlaging van het gebruik van de capaciteit van het kers ons orkest nog niet eerder bezocht, bij de nieuwe con- 6.647.000 ad € 265.880 op de Gemeente Rotterdam. Dit orkest zijn namelijk de snelste weg tot besparingen. Tevens Herkomst bezoekers certseries Core Classics en Rise and Shine is het aandeel bedrag is vooralsnog gereserveerd en ten laste van het resul- zullen we in die omstandigheden kijken naar de verhouding Rotterdam 36,6% nieuw publiek respectievelijk 14,3% en 17,3%, en bij de taat 2015 gebracht. Over deze kwestie loopt een bezwaarpro- tussen vast en tijdelijk personeel, en naar de verhouding Rest Zuid-Holland 49,1% innovatieve producties Best of Musical and Opera en Julia cedure. tussen orkestkosten en de kosten van dirigenten en solisten. Rest Nederland 13,7% zelfs 32,8% en 48,7%. Onze nieuwe initiatieven trekken ook Buitenland 0,6 een beduidend jonger publiek: bij de reguliere concerten is De omzet bedroeg € 15,9 miljoen; het resultaat is € 108.000 Aandachtspunten uit de beschikking tot 58,8% van de bezoekers ouder dan 65 jaar, bij de innovatieve negatief. Het eigen vermogen bedroeg € 1,4 miljoen aan het subsidieverlening formats ligt dat percentage tussen de 21,1 en 34,4. eind van 2015. In 2015 begeleidden we de opera Benvenuto Cellini in een Bron: Database analyse kaartkopers seizoen 14/15, concerten productie van De Nationale Opera. In 2016 verzorgen we van Rotterdams Philharmonisch Orkest in de Doelen De concertformats Core Classics en Rise and Shine zijn op We gaven meer concerten dan het aantal prestaties dat we jubileumconcerten voor de Nationale Opera en in 2017 basis van marktonderzoek specifiek gericht op het wegnemen afspraken met de Gemeente Rotterdam. Het gemiddeld begeleiden we de opera Prins Igor van Borodin. We blijven investeren in verdere publieksverbreding om van barrières voor concertbezoek. Het afwijkende format in aantal bezoekers per concert nam toe, waardoor het aantal aansluiting te houden bij onze thuisstad en om de groei in combinatie met een marketingaanpak die deze concerten op bezoeken 6% hoger uitkwam dan begroot. Het percentage Cultuurplanperiode 2013-2016 bezoekers vast te houden. Daarbij richtten we ons op klassie- een andere manier dan de gebruikelijke presenteert heeft er eigen inkomsten was in 2015 47%1, evenals vorig jaar. Het Rotterdams Philharmonisch Orkest is in september 2012 ke muziekliefhebbers die de stap naar de concertzaal nog voor gezorgd dat deze concerten een breder publiek trekken aangewezen als het groot symfonisch orkest van de regio groot vinden. In 2015 introduceerden we voor hen twee dan de traditionele concerten. De komende tijd gaan we met OCW heeft aangegeven dat in de huidige kunstenplanperio- West. Het kalenderjaar 2015 is het derde jaar uit de kunsten- nieuwe series met een ander concertformat: Core Classics en markt –en database onderzoek monitoren of we dit publiek de 2013–2016 het per saldo niet gebruikte deel van de subsi- planperiode 2013–2016. In deze jaarrekening zijn de goedge- Rise and Shine. Om ook mensen te bereiken die nog nauwe- weten vast te houden en of ze ook naar reguliere concerten die moet worden toegevoegd aan het bestemmingsfonds keurde begroting en prestatieoverzichten voor 2015 opgeno- lijks naar klassieke muziek luisteren, programmeerden we gaan. Het publiek van Julia en Best of Musical and Opera OCW. De bestemmingreserve OCW 2009–2012 ad € 179.117 men. In deze cultuurperiode kan het orkest vanaf 2016 datzelfde jaar twee vernieuwende voorstellingen met het willen we vasthouden door gelijkwaardige voorstellingen is aangewend voor het project Julia en aan deze reserve rekenen op een subsidie van € 4.381.960 van OCW, en op een orkest in de hoofdrol: Julia en Best of Musical and Opera. opnieuw te programmeren. onttrokken. Het exploitatieresultaat 2015, gesaldeerd met de subsidie van € 6.733.500 van de Gemeente Rotterdam, voor onttrekking van € 179.117 aan de OCW reserve bedraagt € het laatst in 2015 geïndexeerd. 71.268 en is voor € 19.659 toegevoegd aan het bestemmings- Leeftijd Regulier Rise & Shine Core Classics Julia Best of fonds OCW 2013–2016 en het restant ad € 51.609 is toege- Wet normering bezoldiging topfunctiona- Musical & rissen publieke en semipublieke sector Opera voegd aan de algemene reserve. Het boekjaar 2015 begon met een algemene reserve van € 366.060 positief en bedraagt per (WNT) <25 3,7% 10,2% 2,9% 1,8% 4,4% 31 december 2015 € 417.669 positief. Het Rotterdams Philharmonisch Orkest streeft ernaar om de 25-35 4,3% 14,2% 9,3% 8,7% 9,3% bezoldiging van de topfunctionarissen binnen de normen Wij hebben vertrouwen dat het strikte kostenbewakingsbe- van de WNT te bepalen. Hierbij moeten bestaande afspraken 36-45 2,7% 15,0% 7,6% 17,2% 9,6% leid dat de laatste jaren gevoerd wordt een gezonde basishou- gerespecteerd worden. 46-55 9,1% 15,0% 13,5% 27,1% 20,4% ding in de bedrijfsvoering geworden is die moet toelaten om ook in de komende periode een gezond financieel resultaat te Voornaamste risico’s en onzekerheden 56-65 20,3% 22,0% 32,3% 24,1% 23,5% boeken in lijn met de lange termijn doelstellingen van de Voor 2016 zijn de subsidies van de Gemeente Rotterdam en >65 59,8% 23,6% 34,4% 21,1% 32,8% organisatie. Ministerie van OCW toegekend en geïndexeerd op basis van Frequentie het cultuurplan 2013-2016. Voor 2016 is de financiering van Samenstelling van de eigen inkomsten de activiteiten met subsidies en eigen inkomsten derhalve Meerdere keren 87,9% 50,4% 67,5% 23,3% 31,9% De eigen inkomsten bestaan uit de recettes en uitkoopsom- gewaarborgd. Wij hebben in januari 2016 onze aanvragen 1 keer of minder per 6,9% 32,3% 16,6% 27,9% 35,3% men voor run-outs en sponsoring en verder de inkomsten ingediend bij OCW en de Gemeente Rotterdam voor de jaar uit tournees. De inkomsten van de tournees fluctueren met cultuurplanperiode 2017–2020. Deze aanvragen zullen in de Eerste keer 5,3% 17,3% 14,3% 48,7% 32,8% de omvang de buitenlandse activiteiten. Opbrengsten en loop van 2016 worden beoordeeld en de toekenning zal in kosten van deze buitenlandse activiteiten zijn inclusief de het najaar van 2016 bekend worden gemaakt. Wij gaan ervan Bron: Publieksenquêtes onder kaartkopers concerten. sponsorbijdragen voor de variabele kosten vrijwel budgettair uit dat de subsidies op het huidige niveau worden toegekend neutraal. en wij in 2017 onze activiteiten kunnen continueren. Verder 26 27

maken wij bij een reorganisatie op basis van overheidsingrij- kaartverkoop en de vermogenspositie goed te noemen. Door Aanpassing topstructuur en wisseling al- De hervonden rust en stabiliteit klonken door in de podium- pen aanspraak op frictiegelden van de overheid. de goede vermogenspositie is het orkest ook in staat om aan gemeen directeur prestaties van het orkest, en dat bleef niet onopgemerkt. ‘Wat De in de jaarrekening gehanteerde grondslagen van waarde- al haar verplichtingen te voldoen. In deze positie wordt geen Na een intern onderzoek is in 2015 de topstructuur van het is er gebeurd bij het Rotterdams Philharmonisch Orkest? Wie ring en resultaatbepaling zijn dan ook gebaseerd op de verandering verwacht. orkest opnieuw bezien en aangepast naar een tweehoofdige het orkest hoort, denkt er niet aan dat het pas nog rommelde,’ veronderstelling van continuïteit van de stichting. directie met een algemeen en een artistiek directeur. De schreef NRC Handelsblad in november 2015. ‘ Het lijkt alsof Investeringen en financiering nieuwe topstructuur is vastgelegd in de statuten en is in een het orkest artistieke revanche neemt op alle negativiteit. Het Risicobeheersing Om de uitdagingen van de komende cultuurplanperiode herzien directiereglement vastgesteld. Rotterdams Philharmonisch is al het hele seizoen in De volgende risico’s worden door het Rotterdams Philharmo- adequaat tegemoet te kunnen treden zullen we in 2016, t opv or m .’ nisch Orkest geïdentificeerd: evenals in 2015, verder investeren in de automatisering. In 2015 is de werving voor een nieuwe algemeen directeur in >> Continuering van de subsidies; gang gezet. Dit heeft voor de zomer geleid tot de benoeming Dank >> Het realiseren van voldoende eigen inkomsten; Beleggingsbeleid van George Wiegel die per 1 augustus is aangetreden. Na een In vele opzichten was 2015 een zeer succesvol jaar voor ons >> Het realiseren van de begrote prestaties met de vaste In de loop van 2013 heeft het orkest voor de lange termijn korte overgangsperiode heeft Hans Pot de functie van waar- orkest. Graag dank ik in het bijzonder onze hardwerkende bezetting; een portefeuille vastrentende obligaties aangekocht met de nemend algemeen directeur neergelegd. Het traject van de medewerkers voor hun grote, niet aflatende inzet, en onze >> Toenemende internationale geopolitieke spanningen; doelstelling het gemiddelde rendement over meerdere jaren werving en selectie van de nieuwe artistiek directeur is in het stakeholders voor hun blijvende steun. Dat er globaal gezien >> Economische recessie. te vergroten. De vergoeding die wordt verkregen met depo- najaar van 2015 gestart. zulke goede resultaten geboekt werden, is aan hen te danken. sito’s is namelijk te laag om de inflatie te dekken. De porte- De continuering van de subsidies wordt geborgd door het feuille heeft een laag risicoprofiel en als primair doel de Formatie-advies Rotterdam, 31 maart 2016 uitvoeren van symfonische muziek op het hoogste niveau. dekking van de geldontwaarding. Vanaf de start in april 2013 De formatie van het orkest is een onderwerp van strategisch George Wiegel Verder werkt het orkest aan het behoud van de kwaliteit en tot en met jaareinde 2015 is met deze portefeuille een rende- belang, zowel artistiek als organisatorisch en financieel. Bestuurder Rotterdams Philharmonisch Orkest internationale reputatie om de marktwaarde te handhaven en ment behaald van 5,53%. Onder de vorige directie is de vaste orkestbezetting sterk te verbeteren. Dit gebeurt door het aantrekken van musici verkleind: in de afgelopen periode daalde de formatie van 96 van het hoogste niveau. Gelieerde rechtspersonen naar 82 fte. Solistische plekken in het orkest moesten daar- Het realiseren van voldoende eigen inkomsten rust op drie De stichting Rotterdams Philharmonisch Fonds en stichting door regelmatig met tijdelijke krachten worden ingevuld. Dit pijlers, te weten de inkomsten van de concerten in de Doelen, Rotterdam Philharmonic Festival zijn gelieerde stichtingen. had een nadelig effect op de artistieke stabiliteit. concerten in Nederland en het buitenland tegen vooraf In het Philharmonisch Fonds worden de sponsorgelden van overeengekomen fees en door sponsoring. Door regelmatig het bedrijfsleven ontvangen en de mecenaatwerking is hier Om advies uit te brengen over de ontwikkeling van de orkest- uitgevoerde analyses van het publiek wordt rekening gehou- ondergebracht. Via uitdelingen aan het Orkest worden de formatie had waarnemend algemeen directeur Hans Pot in den met de marktontwikkelingen in de programmering en de gelden op aanvraag beschikbaar gemaakt. 2014 een interne commissie aangesteld, bestaande uit con- publieksbenadering. Voor het Gergiev Festival vindt er organisatorische onder- certmeester Igor Gruppman, orkestleden uit de onderne- Het realiseren van de begrote prestaties met de gefinancierde steuning plaats. Verder treedt het orkest tegen markttarieven mingsraad, leden van de Artistieke Commissie en leden van capaciteit gebeurt door gebruik te maken van geavanceerde op in het Festival. het Management Team. Onder begeleiding van de De Galan- software voor de planning van de repetities en de concerten Beide organisaties hebben een zeer succesvol jaar achter de groep kwam deze adviescommissie tot een advies dat in 2015 en de productiviteit te verbeteren. Uitgangspunt hierbij is dat rug. De resultaten van de stichting Rotterdams Philharmo- aan de (nieuwe) algemeen directeur is gepresenteerd. er wordt gestreefd naar dekking van de vaste kosten van het nisch Fonds maken een stabiele steun aan de organisatie orkest, staf en zaalhuur door de subsidie en dekking van de mogelijk. Ondanks een licht negatief operationeel resultaat Het aantal musici in vaste dienst steeg in 2015 van 81,36 naar variabele kosten door de variabele inkomsten. Dit betekent heeft het Rotterdam Philharmonic Festival een belangrijke 81,67 fte. Besloten is om de formatie in de komende jaren dat de volledige benutting van de capaciteit van het orkest rol voor het Orkest bij de start van het seizoen. verder te herstellen tot 92 fte. De eerste resultaten van dit een belangrijk element in de planning is. nieuwe beleid zijn al geboekt: in 2015 wisten we grote talen- Wij zijn ons er van bewust dat met de toenemende internati- Bijzondere gebeurtenissen ten aan ons te binden op de aanvoerdersposities fluit, klari- onale geopolitieke spanningen onze internationale tournees Er is geen sprake van bijzondere gebeurtenissen waarmee in net, fagot en hoorn. Deze lijn zetten we de komende jaren aan extra risico’s zijn blootgesteld. Door ruim van te voren de jaarrekening rekening moet worden gehouden. voort. contractueel vastgelegde afspraken te maken over buitenlandse tournees wordt dit risico gemitigeerd. Bestuur en Organisatie Rust en stabiliteit Verder kan onze ambitie voor het realiseren van de eigen Gedurende het hele jaar 2015 heeft het brengen van rust en inkomsten door een nieuwe recessie worden getemperd. Ons Het succesvol realiseren van activiteiten en het boeken van het creëren van stabiliteit in de organisatie hoge prioriteit prijsbeleid is daarom terughoudend. resultaten gaat niet zonder een goed functionerende organi- gehad. Daaraan is onder meer bijgedragen door regelmatig satie en bestuur. Ook op het gebied van Bestuur en Organisa- overleg vanuit directie met Artistieke Commissie (iedere zes Liquiditeit en solvabiliteit tie heeft het Rotterdams Philharmonisch Orkest in 2015 veel tot acht weken), het Management Team (tweewekelijks) en de De liquiditeit van het orkest is door de vooruit ontvangen tot stand gebracht. Ondernemingsraad (iedere zes tot acht weken). 29 Bericht van de raad van toezicht

Vergaderingen Raad van Toezicht Cultural Governance De RVT vergaderde in het boekjaar 2015 zes maal regulier De overheid verwacht dat instellingen die door het rijk maar kwam daarnaast vaker bij elkaar voor overleg.. Tijdens worden gesubsidieerd zich houden aan de normen voor goed de reguliere vergaderingen van de RVT wordt in aanwezig- bestuur en vindt de door de sector opgestelde code Cultural heid van de algemeen directeur en de manager Finance de Governance een goed uitgangspunt. De Raad van Toezicht algemene gang van zaken, de beleidsvoornemens en de finan- onderschrijft deze Principes. De organisatie voldoet aan deze ciële rapportages besproken. Na zijn aanstelling zal de artis- bepalingen. tiek directeur zich bij de vergaderingen voegen. Vergaderingen Audit Commissie De RVT heeft goedkering gegeven aan de jaarrekening 2015 De auditcommissie heeft in 2015 vijfmaal vergaderd. De en de begroting voor het kalenderjaar 2016.Deze zijn tevens leden van de commissie hebben naast de vergaderingen voorgelegd aan de Gemeente Rotterdam en het Ministerie regelmatig overleg onder meer om mogelijke risico’s binnen van OCW. de organisatie te analyseren en waar nodig te bespreken binnen de voltallige RVT. In aanwezigheid van de directeur, In 2015 zijn voor de RVT onder meer belangrijke onderwer- de manager Finance en onafhankelijke accountants is met pen van gesprek geweest: de invoering van een gewijzigde name gesproken over het jaarverslag, de begroting, de kwar- directiestructuur, de afwikkeling van het dienstverband van taalrapportages, de interne controlebevindingen, de beta- de (vorig) algemeen directeur en werving van de algemeen lingsbevoegdheden, de automatisering, de evaluatie van de directeur. De RVT heeft hier regelmatig overleg over gevoerd. controlerende accountant, de subsidierelatie met de Gemeen- De nieuwe topstructuur, is vastgelegd gewijzigde statuten in te Rotterdam, de financiële relatie met de Doelen en de april 2015. Van de vorig algemeen directeur werd in septem- hoogte van de honorering van de dirigenten en solisten. ber 2015, tijdens de opening van het Rotterdam Philharmo- nic Gergiev Festival, afscheid genomen. In augustus 2015 is Overleg met de Ondernemingsraad 02 de nieuwe algemeen directeur, George Wiegel, gestart. De De voltallige Raad van Toezicht en in het bijzonder Paul van RVT heeft uitgebreid aandacht besteed aan het programma de Beek en Francoise Klessens (tot 1 juni 2015) hebben in het en aan de artistieke prestaties van het orkest en de chef-diri- jaar 2015 overleg gehad met de Ondernemingsraad onder gent Yannick Nézet-Séguin. De relatie tussen het orkest en de meer over de directiestructuur en werving van de algemeen Doelen is regelmatig besproken, ook met de directie en de directeur. RVT van de Doelen is uitvoerig contact geweest. Statuten Directiestructuur Er is een statutenwijziging doorgevoerd in april 2015. Dit Per 31 december 2014 heeft Hans Waege na een lange ziekte- betrof een aanpassing in de directiestructuur. periode zijn statutaire functie neergelegd, gedurende zijn In de nieuwe structuur, die momenteel wordt geeffectueerd, afwezigheid en na zijn terugtreden heeft Hans Pot de functie ligt de statutaire leiding van de organisatie bij twee directiele- algemeen directeur waargenomen. Nadat Hans Waege zijn den, een algemeen directeur en een artistiek directeur. De statutaire functie had neergelegd is gestart met de werving en algemeen directeur is eindverantwoordelijk. Bij deze nieuwe selectie van een nieuwe directeur gestart. Het resultaat structuur is ook een nieuw directiereglement vastgesteld hiervan is de benoeming per 1 augustus 2015 van George waarin samenwerkingsafspraken zijn vastgelegd tussen de Wiegel als algemeen directeur. De RVT heeft George Wiegel directieleden onderling en de samenwerking, afstemming en binnen de WNT II norm aangesteld. communicatie tussen de directie en de RVT. Met deze nieuwe structuur, taak en verantwoordelijkheidsverdeling tussen de Met de werving en selectie van de twee directiepositie (artis- algemeen- en artistiek directeur is een effectieve en juiste tiek directeur) hebben wij gewacht tot George Wiegel (her- werkverdeling gerealiseerd, teneinde de organisatie de nieuwd) kennis heeft kunnen maken met de organisatie. komende jaren in goede balans te besturen. Inmiddels is in samenwerking tussen directie en Raad van Toezicht het proces vorm gegeven en de werving aangevan- gen. We gaan er vanuit dat in 2016 een geschikte kandidaat gevonden wordt. 30

Overig Relevante Nevenfuncties RVT leden Er zijn regelmatig informele ontmoetingen geweest tussen de Hieronder zijn voor de leden van de Raad van Toezicht hun voorzitter en afzonderlijke leden van de Raad van Toezicht functies en relevante nevenfuncties opgesomd: en de algemeen directeur. Gedurende het seizoen zijn de leden van de Raad van Toezicht aanwezig geweest bij perso- Martin van Pernis (voorzitter) neelsevenementen en concerten voor relaties. ◆◆ Professioneel Bestuurder Commissaris bij onder meer Aalberts Industries, Batenburg Techniek en ASM Samenstelling Raad van Toezicht International President Koninklijk Instituut van Ingeni- De RVT bestaat uit tenminste drie leden welke op voordracht eurs van de RVT , worden benoemd door B&W van de Gemeente ◆◆ Voorzitter Commissie Adviespunt Klokkenluiders Rotterdam,. De Ondernemingsraad kan, voor ten hoogste één derde van het aantal leden aan de RVT, personen aanbe- Paul van de Beek (vice-voorzitter) velen om als lid te worden voorgedragen. De leden van de ◆◆ Project manager Taskforce OM-ZM RVT worden benoemd voor een periode van maximaal vier ◆◆ Lid Raad van Toezicht Stichting Kunstzinnige Vorming jaren en zijn na hun aftreden voor maximaal één volgende Rotterdam periode van maximaal vier jaren herbenoembaar. Herman van Campenhout Entrepreneur and Member of In 2015 zijn Coen van Oostrom en Francoise Klessens na Supervisory Boards afloop van hun termijn(en) teruggetreden als vicevoorzitter ◆◆ Commissaris bij RTD respectievelijk lid van de RVT. We hebben op passende wijze ◆◆ Director van Fanack Foundation International afscheid genomen van de vertrekkende leden maar ook hier willen we hen hartelijk danken voor hun grote inzet en Thessa Menssen Lid raad van bestuur (chief financial officer) toewijding. Er zijn geen nieuwe leden toegetreden tot de ◆◆ Koninklijke BAM Groep RVT, wel is Paul van de Beek door de RVT benoemd tot ◆◆ Commissaris PostNL / voorzitter Auditcommissie vicevoorzitter. PostNL ◆◆ Lid Commissie Monitoring Talent naar de Top De RVT heeft een profielschets voor zijn omvang en samen- ◆◆ Lid Stichting Topvrouw van het Jaar stelling vastgesteld, rekening houdend met de aard van de stichting, haar activiteiten en de gewenste deskundigheid en Caroline Nagtegaal Manager Public Affairs Schiphol achtergrond van de leden van de RVT. De RVT bespreekt de ◆◆ Voorzitter VVD Rotterdam profielschets bij iedere wijziging met de Ondernemingsraad. ◆◆ Bestuur Comité ter Behartiging van Nationale Belangen De RVT beoogt de openstaande vacature in 2016 in te vullen. Rotterdam ◆◆ Bestuur Stichting Erfgoed Rotterdam De volgende competenties zijn vertegenwoordigd in de ◆◆ Adviesraad Theater Walhalla RVT: >> Uitgebreid Nederlands e/o Rotterdams netwerk Het Rotterdams Philharmonisch Orkest kan terugkijken op >> Juridisch een goed jaar waarin de noodzakelijke stappen zijn gezet >> Management ervaring op niveau strategie/visie binnen de organisatie en uitstekende artistieke prestaties zijn >> Bestuurlijke ervaring neergezet. De RVT spreekt haar dank uit aan al diegenen die >> Artistieke achtergrond zich hebben ingezet om 2015 tot succes te maken. >> Financieel >> Fondsenwerving Martin van Pernis >> Ervaring mediabeleid Namens de Raad van Toezicht >> Public Relations Rotterdam, 31 maart 2016 >> Human Resources Management

33 Inhoud

3.1 Geconsolideerde balans per 31 december 2015 34

3.2 Geconsolideerde exploitatierekening 2015 36

3.3 Geconsolideerd kasstroomoverzicht 38

3.4 Toelichting op de geconsolideerde balans en exploitatierekening 39

3.4.1 Toelichting op de geconsolideerde balans 42

3.4.2 Toelichting op de geconsolideerde exploitatierekening 49

3.5 Enkelvoudige balans per 31 december 2015 62

3.6 Enkelvoudige exploitatierekening 2015 64

3.7 Toelichting op de enkelvoudige balans en exploitatierekening 65

3.8 Overige gegevens 72

03Jaarrekening 34 35 3.1 Geconsolideerde balans per 31 12 2015 (na resultaatbestemming)

alle bedragen zijn in € alle bedragen zijn in € Activa 31-12-2015 31-12-2014 Passiva 31-12-2015 31-12-2014 Vaste activa Eigen vermogen 1. Immateriële vaste activa - - Stichtingskapitaal 45 45 2. Materiële vaste activa 7. Algemene reserve 417.624 366.015 Inventaris en apparatuur 46.190 50.194 Bestemmingsreserves Duurzame instrumenten 445.250 445.250 8. Bestemmingsreserve studie musici 1.553 1.553 3. Financiele vaste activa 1.167.428 1.162.337 9. Bestemmingsreserve educatie 41.819 41.819 1.658.868 1.657.781 10. Bestemmingsreserve investeringen 187.372 187.372 Vorderingen arbeidsomstandigheden 4. Debiteuren 216.298 269.140 11. Bestemmingsreserve instrumenten 510.508 510.508 5. Overige vorderingen en overlopende activa 1.083.873 1.752.898 12. Bestemmingsreserve innovatie 235.876 235.876 1.300.171 2.022.038 13. Bestemmingsreserve OCW 2009-2012 - 179.117 6. Liquide middelen 977.128 1.156.245 Kas 5.411 5.740 14. Bestemmingsfonds ocw 42.721 23.062 Banken 1.709.510 789.622 1.019.849 1.179.307 1.714.921 795.362 Totale eigen vermogen 1.437.518 1.545.367 Voorzieningen 15. Overige voorzieningen 72.669 243.223 16. Voorziening jubileumuitkeringen 150.037 158.465 222.706 401.688 Kortlopende schulden 17. Crediteuren 466.230 603.156 18. Vooruitontvangen abonnementen 955.456 752.540 19. Kortlopende schulden en overlopende passiva 1.592.050 1.172.430 3.013.736 2.528.126

4.673.960 4.475.181 4.673.960 4.475.181 36 37 3.2 Geconsolideerde exploitatierekening 2015

alle bedragen zijn in € alle bedragen zijn in € jaarplan jaarplan begroting jaarverslag jaarverslag begroting jaarverslag jaarverslag Baten 2015 2015 2014 Lasten 2015 2015 2014 Directe opbrengsten 27. Beheerslasten: Personeelskosten 1.307.000 1.372.912 1.412.263 Publieksinkomsten buitenland 968.000 930.981 1.011.479 Waarvan vast contract 895.000 1.121.421 1.027.522 Recette 2.358.000 2.188.784 2.132.083 Waarvan tijdelijk contract 182.000 - - Uitkoop 710.000 732.799 758.788 Waarvan inhuur 230.000 251.491 384.741 Overige publieksinkomsten 77.000 78.088 58.938 28. Beheerslasten: Materiële lasten 921.000 1.118.502 1.262.674 Publieksinkomsten binnenland 3.145.000 2.999.671 2.949.809 Beheerslasten 2.228.000 2.491.414 2.674.937 20. Directe opbrengsten (publieksinkomsten) 4.113.000 3.930.652 3.961.288 29. Activiteitenlasten: Personeelskosten 9.943.000 9.503.923 10.426.497 21. Sponsorinkomsten 715.000 737.580 540.000 Waarvan vast contract 7.057.000 6.872.077 7.598.580 22. Overige inkomsten - 32.240 4.500 Waarvan tijdelijk contract 660.000 - - 4.828.000 4.700.472 4.505.788 Waarvan inhuur 2.226.000 2.631.846 2.827.917 23. Indirecte opbrengsten 13.000 13.972 10.510 30. Activiteitenlasten: Materiële lasten 3.994.000 4.028.614 3.162.501 Totaal opbrengsten 4.841.000 4.714.444 4.516.298 Activiteitenlasten 13.937.000 13.532.537 13.588.998 Bijdragen Som der lasten 16.165.000 16.023.951 16.263.935 24. Structurele subsidie Ministerie OCenW 4.362.000 4.385.629 4.368.353 Saldo uit gewone bedrijfsvoering (35.000) (124.709) (491.884) (cultuurnota) Rentebaten en waardeveranderingen 35.000 16.860 112.237 25. Structurele Subsidie 6.647.000 6.467.620 6.378.502 financiële vaste activa Gemeente Rotterdam Exploitatiesaldo - (107.849) (379.647) 26. Overige niet structurele subsidies / bijdragen Toegevoegd/onttrokken aan: Particulieren inclusief 75.000 100.000 97.448 Eigen vermogen, algemene reserve - 51.609 (266.122) vriendenverenigingen Bestemmingsfonds OCW - 19.659 (105.150) Uit publieke middelen 80.000 88.000 80.000 Bestemmingsreserve OCW 2009-2012 - (179.117) - Uit private middelen 125.000 143.549 331.450 Bestemmingsfonds - - (8.375) Totaal subsidies/bijdragen 11.289.000 11.184.798 11.255.753 mw D.M. Zeijlstra-Suermondt Totale baten 16.130.000 15.899.242 15.772.051 Exploitatiesaldo - (107.849) (379.647) 38 39 3.3 Geconsolideerd 3.4 Toelichting op de kasstroomoverzicht geconsolideerde balans en exploitatierekening

Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode. Algemene grondslagen voor het opstellen van de jaarrekening alle bedragen zijn in € Stelselwijzigingen 2015 2014 De geconsolideerde jaarrekening is opgesteld in overeen- In het boekjaar 2015 hebben zich geen stelselwijzigingen stemming met de wettelijke bepalingen van Titel 9 Boek 2 voorgedaan. Exploitatieresultaat (107.849) (379.647) BW en de stellige uitspraken van de Richtlijnen voor de jaarverslaggeving 640, die uitgegeven zijn door de Raad voor Schattingswijzigingen Afschrijvingen materiële vaste activa 27.683 38.537 de Jaarverslaggeving. De rapportage is gebaseerd op de In 2015 hebben zich geen schattingswijzigingen voorgedaan. Mutatie voorzieningen (178.982) 91.462 richtlijnen inzake de financiële verantwoording cultuursubsi- Bruto kasstroom uit operationele activiteiten (259.148) (249.648) dies voor orkesten en muziekgezelschappen. Continuïteit Voor 2016 zijn de subsidies van de Gemeente Rotterdam en Mutatie vorderingen 721.867 (627.300) Activa en verplichtingen worden in het algemeen gewaar- Ministerie van OCW toegekend en geïndexeerd op basis van Mutatie kortlopende schulden 485.610 (162.336) deerd tegen de verkrijgings- of vervaardigingsprijs. Indien het cultuurplan 2013-2016. Voor 2016 is de financiering van geen specifieke waarderingsgrondslag is vermeld vindt de activiteiten met subsidies en eigen inkomsten derhalve I Netto kasstroom uit operationele activiteiten 948.329 (1.039.284) waardering plaats tegen de verkrijgingsprijs. In de balans, de gewaarborgd. Wij hebben in januari 2016 onze aanvragen II Kasstroom uit investeringsactiviteiten exploitatierekening en het kasstroomoverzicht zijn referenties ingediend bij OCW en de Gemeente Rotterdam voor de opgenomen. Met deze referenties wordt verwezen naar de cultuurplanperiode 2017–2020. Deze aanvragen zullen in de Investeringen in materiele vaste activa (23.679) (29.176) toelichting. loop van 2016 worden beoordeeld en de toekenning zal in Investeringen in financiele vaste activa (5.091) (24.335) het najaar van 2016 bekend worden gemaakt. Wij gaan ervan (28.770) (53.511) De in de consolidatie begrepen stichtingen zijn: uit dat de subsidies op het huidige niveau worden toegekend >> Stichting Remplaçanten Rotterdams Philharmonisch en wij in 2017 onze activiteiten kunnen continueren. Op III Kasstroom uit financieringsactiviteiten - - Orkest basis van onze vermogenspositie en liquiditeit zijn wij in Mutatie liquide middelen I + II + III 919.559 (1.092.795) >> Stichting Medewerkers Rotterdams Philharmonisch staat om bij wegvallende subsidies onze activiteiten voor een Orkest korte periode voort te zetten. Verder maken wij bij een reorganisatie op basis van overheidsingrijpen aanspraak op Liquide middelen einde boekjaar 1.714.921 795.362 Consolidatie frictiegelden van de overheid. De in de jaarrekening gehan- Liquide middelen begin boekjaar 795.362 1.888.157 Intercompany-transacties, intercompany-winsten en onder- teerd grondslagen van waardering en resultaatbepaling zijn linge vorderingen en schulden tussen de in de consolidatie dan ook gebaseerd op de veronderstelling van continuïteit Mutatie liquide middelen 919.559 (1.092.795) opgenomen rechtspersonen worden geëlimineerd, voor zover van de stichting. de resultaten niet door transacties met derden buiten de groep zijn gerealiseerd. Ongerealiseerde verliezen op inter- Schattingen In 2015 is de liquide positie weer naar een normaal niveau gestegen. company-transacties worden ook geëlimineerd tenzij er Om de grondslagen en regels voor het opstellen van de sprake is van een bijzondere waardevermindering. Waarde- jaarrekening te kunnen toepassen, is het nodig dat het In 2014 is met name de vordering positie met de Doelen verslechterd. Het verschil bedraagt per saldo ringsgrondslagen van groepsmaatschappijen en andere in de bestuur zich over verschillende zaken een oordeel vormt, en € 1.000.000. Aan het eind van 2013 had de Doelen het orkest te veel betaald. Eind 2014 was deze positie consolidatie opgenomen rechtspersonen zijn waar nodig dat het bestuur schattingen maakt die essentieel kunnen zijn omgekeerd. Begin 2015 heeft de Doelen de betaling voor de kaartverkoop aan het orkest verricht. Aan de gewijzigd om aansluiting te krijgen bij de geldende waarde- voor de in de jaarrekening opgenomen bedragen. Indien het andere kant was eind 2015 het bedrag van de vooruitontvangen kaartverkoop € 200.000 hoger die zich ringsgrondslagen voor het orkest. voor het geven van het in art. 2:362 lid 1 BW vereiste inzicht vertaalde in een hogere vordering. noodzakelijk is, is de aard van deze oordelen en schattingen Boekjaar inclusief de bijbehorende veronderstellingen opgenomen bij Het boekjaar is gelijk aan het kalenderjaar. de toelichting op de betreffende jaarrekeningposten.

De vorderingen uit hoofde van verkochte abonnementen en Vergelijking met voorgaand jaar losse kaarten, waarvan het orkest het economische en juridi- De gehanteerde grondslagen van waardering en van sche eigendom bezit, worden als vordering opgenomen. De resultaatbepaling zijn ongewijzigd ten opzichte van het tegenhanger van deze post is de vooruitontvangen kaartver- voorgaand jaar. koop. Incasso van het grootste deel van deze post verloopt via de Doelen. 40 41

Kasstroomoverzicht Liquide middelen Voor vrijwel alle medewerkers is de pensioenregeling bij het Operationele leasing Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte Liquide middelen bestaan uit kas, banktegoeden en deposito’s pensioenfonds ABP ondergebracht. De pensioenuitvoerder is Leasecontracten waarbij een groot deel van de voor- en methode. De geldmiddelen in het kasstroomoverzicht met een looptijd korter dan twaalf maanden. Liquide midde- APG en de belangrijkste kenmerken van de pensioenregelin- nadelen die aan de eigendom verbonden zijn, niet bij het bestaan uit de liquide middelen, met uitzondering van depo- len worden gewaardeerd tegen de nominale waarde. gen zijn: middelloonregeling, opbouw van 1,875% per jaar en orkest ligt worden verantwoord als operationele leasing. sito’s met een looptijd langer dan drie maanden. een pensioenrekenleeftijd van 67 jaar. De dekkingsgraad van Verplichtingen uit hoofde van operationele leasing worden, het ABP bedroeg eind december 2015 97,2% en de beleids- rekening houdend met ontvangen vergoedingen van de Bijzondere waardeverminderingen van Voorzieningen dekkingsgraad 98,7%. lessor, op lineaire basis verwerkt in de winst-en-verliesreke- vaste activa ning over de looptijd van het contract. Op balansdatum wordt beoordeeld of er aanwijzingen zijn Algemeen dat een vast actief aan een bijzondere waardevermindering Voorzieningen worden gevormd voor in rechte afdwingbare Grondslagen voor bepaling van onderhevig kan zijn. Indien dergelijke indicaties aanwezig of feitelijke verplichtingen die op de balansdatum bestaan, het resultaat Personeelsbeloningen zijn, wordt de realiseerbare waarde van het actief vastgesteld. waarbij het waarschijnlijk is dat een uitstroom van middelen Indien het niet mogelijk is de realiseerbare waarde voor het noodzakelijk is en waarvan de omvang op betrouwbare wijze Algemeen Periodiek betaalbare beloningen individuele actief te bepalen, wordt de realiseerbare waarde is te schatten. De voorzieningen worden gewaardeerd tegen Het resultaat wordt bepaald als het verschil tussen de op- Lonen, salarissen en sociale lasten worden op grond van de bepaald van de kasstroomgenererende eenheid waartoe het de beste schatting van de bedragen die noodzakelijk zijn om brengstwaarde van de geleverde prestaties en de kosten en arbeidsvoorwaarden verwerkt in de exploitatierekening voor actief behoort. Van een bijzondere waardevermindering is de verplichtingen per balansdatum af te wikkelen. De voor- andere lasten over het jaar. De opbrengsten op transacties zover ze verschuldigd zijn aan werknemers. sprake als de boekwaarde van een actief hoger is dan de zieningen worden gewaardeerd tegen de nominale waarde worden verantwoord in het jaar waarin zij zijn gerealiseerd. realiseerbare waarde; de realiseerbare waarde is de hoogste van de uitgaven die naar verwachting noodzakelijk zijn om De leden van de Raad van Toezicht ontvangen geen beloning. van de opbrengstwaarde en de bedrijfswaarde. de verplichtingen af te wikkelen, tenzij anders vermeld. Verkoop van goederen Opbrengsten uit de verkoop van goederen worden verwerkt Bijzondere posten Immateriële vaste activa Voorziening jubilea zodra alle belangrijke rechten en risico’s met betrekking tot Bijzondere posten zijn baten of lasten die voortvloeien uit De immateriële vaste activa zijn gewaardeerd tegen verkrij- De voorziening jubilea wordt opgenomen tegen de contante de eigendom van de goederen zijn overgedragen aan de gebeurtenissen of transacties die behoren tot het resultaat uit gingsprijs onder aftrek van afschrijvingen. Er wordt rekening waarde van de verwachte uitkeringen gedurende het dienst- koper. gewone bedrijfsuitoefening, maar die omwille van de verge- gehouden met bijzondere waardeverminderingen; dit is het verband. Bij de berekening van de voorziening wordt onder lijkbaarheid apart toegelicht worden op grond van de aard, geval als de boekwaarde van het actief (of van de kasstroom- meer rekening gehouden met verwachte salarisstijgingen en Verlenen van diensten omvang of het incidentele karakter van de post. genererende eenheid waartoe het actief behoort) hoger is dan de blijfkans. Bij het contant maken is 3 % als disconterings- Opbrengsten uit het verlenen van diensten geschieden naar de realiseerbare waarde ervan. voet gehanteerd. rato van de geleverde prestaties, gebaseerd op de verrichte Overheidssubsidies diensten tot aan de balansdatum in verhouding tot de in Exploitatiesubsidies worden als bate verantwoord in de Materiële vaste activa Schulden totaal te verrichten diensten. exploitatierekening in het jaar waarin de gesubsidieerde Overige vaste activa worden gewaardeerd tegen verkrijgings- Schulden worden bij de eerste verwerking gewaardeerd tegen kosten zijn gemaakt of opbrengsten zijn gederfd, of wanneer prijs inclusief direct toerekenbare kosten, onder aftrek van reële waarde. Transactiekosten die direct zijn toe te rekenen Royaltyopbrengsten een gesubsidieerd exploitatietekort zich heeft voorgedaan. lineaire afschrijvingen gedurende de verwachte toekomstige aan de verwerving van de schulden worden in de waardering Royaltyopbrengsten worden toegerekend aan de verslagperi- De baten worden verantwoord als het waarschijnlijk is dat gebruiksduur en bijzondere waardeverminderingen. bij eerste verwerking opgenomen. Schulden worden na eerste ode in overeenstemming met de inhoud van de overeen- deze worden ontvangen. verwerking gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs, komst. Financiële vaste activa zijnde het ontvangen bedrag rekening houdend met agio of Effecten die onderdeel zijn van de handelsportefeuille disagio en onder aftrek van transactiekosten. Koersverschillen Financiële baten en lasten worden gewaardeerd tegen reële waarde. Waardeveranderin- Koersverschillen die optreden bij de afwikkeling of omreke- gen worden rechtstreeks in de winst-en-verliesrekening Pensioenvoorzieningen ning van monetaire posten worden in de exploitatierekening Rentebaten en rentelasten verwerkt. Het Rotterdams Philharmonisch heeft een aantal pensioenre- verwerkt in de periode dat zij zich voordoen, tenzij hedge Rentebaten en rentelasten worden tijdsevenredig verwerkt, gelingen waarop de bepalingen van de Nederlandse Pensi- accounting wordt toegepast. rekening houdend met de effectieve rentevoet van de betref- Vorderingen oenwet van toepassing zijn en waarvoor op verplichte, con- fende activa en passiva. Vorderingen worden bij eerste verwerking gewaardeerd tegen tractuele of vrijwillige basis premies aan pensioenfondsen en Afschrijvingen op immateriële en de reële waarde van de tegenprestatie. Handelsvorderingen verzekeringsmaatschappijen worden betaald. De premies materiële vaste activa worden na eerste verwerking gewaardeerd tegen de worden verantwoord als personeelskosten zodra deze ver- Immateriële vaste activa en materiële vaste activa worden geamortiseerde kostprijs. Voorzieningen wegens oninbaar- schuldigd zijn. Vooruitbetaalde premies worden opgenomen vanaf het moment van ingebruikneming afgeschreven over heid worden in mindering gebracht op de boekwaarde van als overlopende activa indien dit tot een terugstorting leidt de verwachte toekomstige gebruiksduur van het actief. de vordering. of tot een vermindering van toekomstige betalingen. Indien een schattingswijziging plaatsvindt van de toekomsti- Nog niet betaalde premies worden als verplichting op de ge gebruiksduur, dan worden de toekomstige afschrijvingen balans opgenomen. aangepast. 42 43 3.4.1 Toelichting op de geconsolideerde balans

alle bedragen zijn in € alle bedragen zijn in € 1. Immateriële vaste activa 2015 2014 3. Financiële vaste activa 31-12-15 31-12-14 Het verloop van de immateriële activa is als volgt: Begin april is een portefeuille obligaties aangeschaft om een hoger rendement te realiseren. Boekwaarde begin boekjaar - 17.067 Saldo ultimo boekjaar 1.167.428 1.162.337 Afschrijvingen - (17.067) De effecten zijn onderdeel van de handelsportefeuille en worden gewaardeerd tegen reële waarde. Waar- Boekwaarde einde boekjaar - - deveranderingen worden rechtstreeks in de winst-en-verliesrekening verwerkt. Transactiekosten worden rechtstreeks in de winst-en-verliesrekening verwerkt. Aanschafwaarde totaal - 62.585 Afschrijvingen cumulatief - 62.585 alle bedragen zijn in € 4. Debiteuren 31-12-15 31-12-14 De immateriële activa betreft geactiveerde software en wordt in 3 jaar afgeschreven. In 2014 is de software volledig afgeschreven. Saldo ultimo boekjaar 216.298 269.140

De vorderingen zijn gewaardeerd tegen nominale waarde, rekening houdend met oninbaarheid. alle bedragen zijn in € 2. Materiële vaste activa alle bedragen zijn in € 5. Overige vorderingen en overlopende activa Inventaris en apparatuur Per 31 december is voor deze post de volgende specificatie te geven: Het verloop van de investeringen in inventaris en apparatuur is als volgt: Vereniging Vrienden van het Rotterdams Philharmonisch 37.448 112.501 Boekwaarde begin boekjaar 50.194 42.488 Orkest Investeringen in het seizoen 23.679 29.176 Vorderingen op gelieerde rechtspersonen Afschrijvingen (27.683) (21.470) Stichting Philharmonic Festival - 36.801 Boekwaarde einde boekjaar 46.190 50.194 Stichting Philharmonisch Fonds 95.750 334.244 Aanschafwaarde totaal 132.252 118.600 Overige vorderingen Afschrijvingen cumulatief 86.062 68.406 Fondsen 147.083 192.082 De inventaris wordt in 10 jaar en de apparatuur (met name computers) in 3 jaar afgeschreven. Vordering uit hoofde van onverschuldigde betaling inzake - 5.043 Een bedrag van € 10.027 (2014: € 18.875) is volledig afgeschreven en uit het cumulatief geëlimineerd. de WNT De afschrijving van de bedrijfsauto is verantwoord onder de materiële activiteitenlasten. Diverse vorderingen 64.740 104.853 Duurzame instrumenten Overlopende activa Op de duurzame instrumenten (strijkinstrumenten) wordt niet afgeschreven. De stichting had aan het Vorderingen uit hoofde van kaartverkoop 609.258 716.056 begin van het seizoen een vijftal bijzondere instrumenten (vier violen en een cello) en een strijkstok in eigendom. De verzekerde waarde per 31 december 2015 bedraagt € 960.000 (vorig jaar € 850.000). Overlopende rente 261 876 De verzekerde waarde wordt regelmatig, bij voorkeur eens in de 3 jaar, vastgesteld. Nog te factureren 30.000 61.550 Gegeven het feit dat deze instrumenten waardevast zijn of zelfs in waarde vermeerderen wordt niet afgeschreven. De instrumenten zijn gewaardeerd op de getaxeerde verzekerde waarde per 31 augustus Vooruitbetaalde tourneekosten 63.412 79.069 1998 ad € 445.250. Waardeveranderingen vanaf die datum worden niet meer in de balans getoond. Vooruitbetaalde overige kosten 35.921 109.823 1.083.873 1.752.898

De vorderingen hebben een looptijd korter dan een jaar. De vordering uit hoofde van de kaartverkoop voor het resterende deel van het lopende seizoen op de Doelen is gesaldeerd met de te betalen facturen. 44 45

alle bedragen zijn in € alle bedragen zijn in € 6. Liquide middelen 10. Bestemmingsreserve investerin gen arbeidsomstandigheden 2015 2014 De liquide middelen staan ter vrije beschikking. De bestemmingsreserve investeringen arbeidsomstandigheden is gevormd uit de vrijval van de voorziening backservice pensioenen en is bestemd voor investeringen in verbetering van de arbeidsomstandigheden Eigen vermogen van de musici. Deze beperking is door het bestuur aangebracht. Saldo einde boekjaar 187.372 187.372 alle bedragen zijn in € 7. Algemene reserve 2015 2014 alle bedragen zijn in € De algemene reserve bestaat uit de gecumuleerde overschotten en tekorten uit de exploitatie van de stich- 11. Bestemmingsreserve instrumenten 2015 2014 ting. De mutaties zijn als volgt weer te geven: De bestemmingsreserve instrumenten is gevormd uit het resultaat van de verkoop van een van de violen Saldo begin boekjaar 366.015 632.137 en toevoeging van de herwaardering van de instrumenten. Deze beperking is door het bestuur aange- Bestemming resultaat 51.609 (266.122) bracht. Saldo einde boekjaar 417.624 366.015 Saldo einde boekjaar 510.508 510.508 Het eigen vermogen dient er voor om schommelingen in de resultaten te kunnen opvangen. Het vrij besteedbare vermogen wordt als te gering gezien. Een vermogen van € 2,5 miljoen wordt als wenselijk beschouwd. alle bedragen zijn in € 12. Bestemmingsreserve innovatie 2015 2014 alle bedragen zijn in € 8. Bestemmingsreserve De bestemmingsreserve innovatie is gevormd uit de opbrengst van nalatenschappen ontvangen in 2012 en studie musici 2015 2014 2013. De nalatenschappen zijn verantwoord onder overige inkomsten. Deze beperking is door het bestuur aangebracht. Op deze reserve kunnen jonge musici van het Rotterdams Philharmonisch Orkest een beroep doen voor een tegemoetkoming in bij¬voorbeeld de kosten voor het bijwonen van “Master Classes”. In het verslagjaar Saldo einde boekjaar 235.876 235.876 is geen beroep op het fonds gedaan. Deze beperking is door het bestuur aangebracht. Saldo einde boekjaar 1.553 1.553 alle bedragen zijn in € 13. Bestemmingsreserve alle bedragen zijn in € OCW 2009-2012 2015 2014 9. Bestemmingsreserve educatie 2015 2014 In de kunstenplanperiode 2009-2012 is op basis van evenredigheid van de subsidie een deel van het resul- In het najaar van 2001 heeft er ten behoeve van educatie een sponsorgala plaatsgevonden bij BMW taat, het niet gebruikte deel van de subsidie, onttrokken dan wel toegevoegd aan het zogenaamde Bestem- Breeman in Rotterdam. Ensembles bestaande uit leden van het Rotterdams Philharmonisch Orkest hebben mingsfonds OCW. Dit bedrag is in die cultuurperiode gecumuleerd tot € 179.117. Dit bedrag is toegevoegd hierbij opgetreden. De opbrengst van dit sponsorgala is geschonken aan het Rotterdams Philharmonisch aan de bestemmingsreserve OCW en dient in de cultuurplanperiode 2013-2016 te worden aangewend Orkest en zal worden aangewend voor educatieve activiteiten. Deze beperking is door het bestuur aange- voor projecten waarvoor de instellingssubsidie 2013-2016 is verleend. In 2015 is dit bedrag aangewend bracht. voor het project Julia. Saldo einde boekjaar 41.819 41.819 Saldo begin boekjaar 179.117 179.117 Aangewend voor project Julia (179.117) - Saldo einde boekjaar - 179.117 46 47

alle bedragen zijn in € alle bedragen zijn in € 14. Bestemmingsfonds OCW 2015 2014 16. Voorziening jubileumuitkeringen 2015 2014 In de kunstenplanperiode 2013-2016 wordt op basis van evenredigheid van de subsidie een deel van het Deze voorziening geeft de reële en de contante waarde weer van de toekomstige verwachte jubileumaan- resultaat, het niet gebruikte deel van de subsidie, onttrokken dan wel toegevoegd aan het zogenaamde spraken bij aanvang en bij het einde van het boekjaar. Bestemmingsfonds OCW Het verloop van de voorziening is als volgt: Het verloop van het fonds is als volgt: Saldo begin boekjaar 158.465 108.552 Saldo begin boekjaar 23.062 128.212 Jubileumuitkeringen (21.123) (26.195) Onttrokken/toegevoegd aan het fonds 19.659 (105.150) Jubileumlasten werkgever 12.695 24.360 Saldo einde boekjaar 42.721 23.062 Verhoging voorziening vanwege hogere jubileumuitkering - 51.748 musici Van het exploitatiesaldo van het kalenderjaar 2015 wordt € 19.659 toegevoegd aan het bestemmings- Saldo einde boekjaar 150.037 158.465 fonds. Dit is gebaseerd op de verhouding van de subsidie van OCW en de totale inkomsten. De voorziening is gebaseerd op een contante waarde van 3%, sterftetafel van 2000-2005 en een pensioen- leeftijd van 67 jaar. Van de voorziening is een bedrag van € 146.000 als langlopend (langer dan een jaar) Voorzieningen aan te merken.

alle bedragen zijn in € alle bedragen zijn in € 15. Overige voorzieningen 2015 2014 17. Crediteuren 31-12-15 31-12-14 Deze voorziening is gevormd voor de ten laste van de stichting komende wachtgelduitkeringen. Zowel 466.230 603.156 wettelijke als bovenwettelijke wachtgeldregelingen zijn namelijk voor rekening van de werkgever. Hierte- genover staat dat ook geen WW-premie noch sectorpremie behoeft te worden afgedragen. Ten laste van deze voorziening worden de wachtgelduitkeringen gebracht. Verder worden de kosten van de alle bedragen zijn in € gemeentelijke toeslag op de FPU-regeling, alsmede aanvullingen op FPU-regelingen ten laste van deze 18. Vooruitontvangen abonnementen 31-12-15 31-12-14 voorziening gebracht. Per balansdatum wordt de ingegane verplichting berekend en dan wordt de dotatie 752.456 752.540 aan de voorziening bepaald. De verplichtingen zijn contant gemaakt tegen 3%. Saldo begin boekjaar 243.223 201.673 Dit betreft verkochte abonnementen en losse kaarten. De incasso vindt plaats op de bankrekening Toevoegingen 103.029 198.142 van de Doelen. De nog niet afgedragen gelden zijn verantwoord onder vorderingen uit hoofde van kaartverkoop. Onttrekkingen (273.583) (156.592) Saldo einde boekjaar 72.669 243.223

Van de voorziening is een bedrag van € 0 als langlopend (langer dan een jaar) aan te merken. 48 49 3.4.2 Toelichting op de geconsolideerde exploitatierekening

alle bedragen zijn in € Baten 19. Kortlopende schulden en overlopende passiva 31-12-15 31-12-14 alle bedragen zijn in € Per 31 december is voor deze post de volgende specificatie te geven: jaarplan begroting jaarverslag jaarverslag Belastingen en premies sociale verzekering 580.304 450.875 20. Directe opbrengsten en omzetbelasting (Publieksinkomsten) 2015 2015 2014 Schulden aan gelieerde rechtspersonen Een specificatie van deze opbrengsten geeft het onderstaande beeld: Sociaal Fonds 6.319 4.833 Publieksinkomsten buitenland 968.000 930.981 1.011.479 Personeelsvereniging 2.678 692 Recette 2.358.000 2.188.784 2.132.083 Stichting Adessium 31.051 28.229 Uitkoop 710.000 732.799 758.788 Rotterdam Philharmonic Strings 18.329 18.266 Opbrengst media activiteiten 10.000 26.190 8.425 Gemeente Rotterdam 265.880 - Verkoop Intrada 50.000 48.132 47.707 Ministerie van OCW vooruitontvangen subsidies 5.431 5.431 Verkoop cd’s 17.000 3.766 2.806 Te betalen pensioengelden t.b.v. remplaçanten 126.174 80.377 Overige publieksinkomsten 77.000 78.088 58.938 Overlopende passiva Publieksinkomsten binnenland 3.145.000 2.999.671 2.949.809 Te betalen vakantietoeslag en eindejaarsuitkering 282.344 275.283 4.113.000 3.930.652 3.961.288 Salarissen en overwerk 85.193 80.063 De recette is lager dan begroot. Dit is terug te voeren op een lagere gemiddelde prijs per bezoeker en een Diverse overlopende passiva 188.347 228.381 lager aantal concerten met recette voor eigen rekening. 1.592.050 1.172.430 alle bedragen zijn in € De kortlopende schulden en overlopende passiva hebben een looptijd korter dan een jaar. jaarplan begroting jaarverslag jaarverslag Niet uit de balans blijkende verplichtingen 21. Sponsorinkomsten 2015 2015 2014 Een specificatie van de overige inkomsten geeft het onderstaande beeld: Overige aangegane verplichtingen Uit hoofde van het kunstenplan heeft het Orkest tot en met het kalenderjaar 2016 de toezegging Sponsorbijdragen ontvangen om van het Ministerie van OCW een bedrag in het komende jaar te ontvangen ter hoogte Philharmonisch Fonds 675.000 650.000 500.000 van € 4.368.353 en van de Gemeente Rotterdam, voor het komende jaar € 6.733.500. Sponsoring Tournee 40.000 40.000 40.000 Inzake afgesloten leasecontracten bestaat er per balansdatum een bruto contractuele verplichting van Sponsoring projecten - 47.580 - € 48.000. Verder zijn voor het komende jaar reserveringen voor zaalhuur van onder andere de Doelen 715.000 737.580 540.000 aangegaan ten bedrage van € 780.000. Voor de kantoorhuur is een verplichting aangegaan voor € 88.000 komend jaar en voor langer dan een jaar € 587.000. Ten aanzien van de dirigenten en solisten zijn er contractuele verplichtingen aangegaan voor het komende jaar ter hoogte van € 1.499.000 en voor 2017 van € 112.000. 50 51

alle bedragen zijn in € alle bedragen zijn in € jaarplan jaarplan begroting jaarverslag jaarverslag begroting jaarverslag jaarverslag 22. Overige inkomsten 2015 2015 2014 26. Overige niet structurele subsidies /bijdragen 2015 2015 2014 Nalatenschappen - 32.240 4.500 Particulieren inclusief - 32.240 4.500 vriendenverenigingen Vereniging Vrienden van het Rotterdams 75.000 100.000 97.448 In 2015 is voor een bedrag van € 32.240 als ontvangen nalatenschappen verantwoord. Dit betreft twee Philharmonisch Orkest nieuwe nalatenschappen. Uit publieke middelen alle bedragen zijn in € Sponsoring door de trojka 80.000 80.000 80.000 jaarplan Fonds voor de podiumkunsten - 8.000 - begroting jaarverslag jaarverslag Bijdrage uit publiek middelen 80.000 88.000 80.000 23. Indirecte opbrengsten 2015 2015 2014 Uit private middelen Vergoeding fonds orkestmusici 11.000 11.113 11.895 Bijdrage Adessium voor Community Projects 75.000 178 136.950 Royalties - 2.508 416 Diverse fondsen 50.000 - - Overige opbrengsten 2.000 351 (1.801) Codarts - - 4.000 13.000 13.972 10.510 Culturele projecten - - 10.000

Bijdragen De Doelen - 2.446 4.000 Music Matters - 23.500 71.000 24. Structurele Subsidie Ministerie OCenW (cultuurnota) Mecenaat - 30.675 18.000 Jaarlijkse subsidie op basis van de cultuurnota voor 2015 4.385.629 SKVR - - 4.000 Elise Mathilde Fonds - 1.000 4.500 De subsidie van OCW is voor 2015 geïndexeerd met 0,445% voor de looncomponent (€ 13.607) en voor 0,28 % voor de prijscomponent (€ 3.669). De subsidie wordt ontvangen op basis van de cultuurnota Erasmus Stichting - 1.000 2.000 2013-2016. De afrekening van de subsidie vindt plaats op basis van de realisatie van de ingediende Erasmus - 500 - plannen. Tot en met 2014 is er met OCW afgerekend. Janivo Stichting - - 5.000 25. Structurele Subsidie Gemeente Rotterdam KCR Cultuurtraject - - 1.000 Subsidie kalenderjaar 2015 op basis van het kunstenplan 6.733.500 Schadee Fonds - 1.000 2.000 Voorziening in verband met discussie omtrent prestaties 2014 (265.880) SNS Reaal Fonds - 15.625 12.500 Verantwoord in de jaarrekening 6.467.620 Swart van Essen - 2.000 3.000 Thurkow Fonds - 1.500 1.500 Van de Gemeente Rotterdam is op 5 december 2014 een verleningsbeschikking ontvangen Trekpaert - 20.000 11.000 (SUB.14.06.00037.SBSA). waarin de begroting en de prestatie-indicatoren zijn goedgekeurd. De subsidie van de gemeente Rotterdam is voor 2015 met 1,3% geïndexeerd en verhoogd naar € 6.733.500. De afre- van Capellen Stichting - 9.000 3.000 kening van de subsidie vindt plaats op basis van de realisatie van de in het jaarplan 2015 aangegeven acti- van Ommeren de Voogt - - 4.000 viteiten. Over de vordering op de Gemeente ad € 268.498 is discussie gaande. Vanwege deze discussie is van Leeuwen van Lignac - 2.500 5.000 de vordering in 2014 afgeboekt. Verder is er discussie omtrent de geleverde prestatie in 2014. Hiervoor is een voorziening getroffen van € 265.880. vervolg op pagina 52 52 53

vervolg van pagina 51 Bezoldiging bestuur en toezichthouders en Wet Normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semi publieke van Wijngaarden Boot - 1.000 5.000 sector WNT Verhagen Stichting - - 2.000 Volkskracht - 7.500 5.000 Hieronder treft u de verantwoording uit hoofde van de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen en de RVT publieke en semipublieke sector (WNT) aan. VSB Fonds - 18.250 17.000 Bijdrage Oren open - 4.000 - Per 1 januari 2013 is de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) ingegaan. Deze verantwoording is opgesteld op basis van de volgende op de Stichting Rotter- Diversen - 1.875 - dams Philharmonisch Orkest van toepassing zijnde regelgeving: Het algemene WNT-maximum. Bijdrage uit private middelen 125.000 143.549 331.450 Het bezoldigingsmaximum is in 2015 voor de Stichting Rotterdams Philharmonisch Orkest € 178.000. Totaal bijdragen 280.000 331.549 508.898 Voor 2014 was het bezoldigingsmaximum € 230.474. Het weergegeven toepasselijke WNT-maximum De Vereniging Vrienden heeft naast de vergoeding aan Intrada (abonnement Intrada), de aanschaf en per persoon of functie is berekend naar rato van de omvang (en voor topfunctionarissen tevens de duur) onderhoud van instrumenten, voor € 100.000 (2014 € 97.448) bijgedragen aan het orkest. Separaat van het dienstverband, waarbij voor de berekening de omvang van het dienstverband nooit groter kan ondersteunt de Vereniging Vrienden het Gergiev Festival. zijn dan 1,0 fte. Uitzondering hierop is het WNT-maximum voor de leden van [Raad van Toezicht / Raad van Commissarissen]; dit bedraagt voor de voorzitter 7,5% en voor de overige leden 5% van het Lasten specificatie beheerslasten bezoldigingsmaximum.

alle bedragen zijn in € Bezoldiging topfunctionarissen jaarplan begroting jaarverslag jaarverslag alle bedragen zijn in € 27. Beheerslasten: Leidinggevende George Hans Pot Hans Pot Hans Waege Personeelskosten 2015 2015 2014 topfunctionarissen Wiegel (2014) (2014) Personeelslasten per onderdeel Functie Algemeen directeur Algemeen directeur Algemeen directeur Algemeen directeur Directie, secretariaat en personeel 639.000 624.330 817.350 Duur dienstverband 1/8/15–31/12/15 1/1/15–28/8/15 25/4/14–31/12/14 1/1/14–31/12/14 Financiële zaken 181.000 171.915 169.355 Omvang dienstverband (in fte) 1,0 1,0 0,851 1,0 Marketing en klantenservice 425.000 477.086 385.990 (Fictieve) dienstbetrekking? ja nee nee ja 1.245.000 1.273.331 1.372.695 Zo niet, langer dan 6 maanden ja n.v.t. ja n.v.t. binnen 18 maanden werkzaam? Overige personeelskosten team Bezoldiging Reiskosten woon/werk 35.000 45.904 25.455 Beloning 51.248 122.720 134.717 190.039 Wervingskosten personeel 4.000 34.907 1.271 Belastbare onkostenvergoedingen - - - 9.091 Verhuis- en inrichtingskosten 5.000 3.732 (3.087) Beloningen betaalbaar op termijn 6.460 - - 27.038 ARBO-dienst 3.000 315 3.920 Totaal bezoldiging 57.708 122.720 134.717 226.168 Overige personeelskosten 18.000 14.723 12.009 Toepasselijk WNT-maximum 74.614 150.913 134.717 230.474 Overige personeelslasten 65.000 99.581 39.568 Totaal beheerslasten: personeelslasten 1.310.000 1.372.912 1.412.263

De personeelskosten voor beheer zijn licht hoger dan begroot en lager dan in het jaar 2014. De bezoldiging, met inbegrip van de pensioenlasten, van de bestuurders, gewezen bestuurders, toezichthouders en gewezen toezichthouders bedraagt in 2015 € 338.078. De bezetting van het team is door vacatures gestegen van 20,96 fte per eind 2014 naar 23,61 fte per eind 2015. Er zijn geen werknemers in het buitenland werkzaam. 54 55

alle bedragen zijn in € Overige rapportageverplichtingen op grond van de WNT Voormalig bestuurders Hans Waege Naast de hierboven vermelde topfunctionarissen zijn er geen overige functionarissen die in 2015 een bezoldiging boven het toepasselijke WNT-maximum hebben ontvangen, of waarvoor in eerdere jaren Functie Voormalig een vermelding op grond van de WOPT of de WNT heeft plaatsgevonden of had moeten plaatsvinden. bestuurder Er zijn in 2015 geen ontslaguitkeringen aan overige functionarissen betaald die op grond van de WNT Duur dienstverband 1/1/15–15/09/15 dienen te worden gerapporteerd.

Omvang dienstverband (in fte) 1,0 alle bedragen zijn in € (Fictieve) dienstbetrekking? ja jaarplan Zo niet, langer dan 6 maanden binnen 18 maanden werkzaam? nvt begroting jaarverslag jaarverslag 28. Beheerslasten: Bezoldiging Materiële lasten 2015 2015 2014 Beloning 145.883 Huisvestingskosten 131.000 137.662 151.536 Belastbare onkostenvergoedingen - Kantoorkosten 500.000 499.834 755.258 Beloningen betaalbaar op termijn 12.483 Algemene publiciteitskosten 250.000 453.323 317.343 Totaal bezoldiging 158.366 Afschrijvingskosten 40.000 27.683 38.537 Toepasselijk WNT-maximum 178.000 921.000 1.118.502 1.262.674

Verder is er een ontslagvergoeding aan deze voormalig bestuurder betaald van € 173.806. Aangezien de Huisvestingskosten ontslagvergoeding is overeengekomen vóór de inwerkingtreding van de WNT, valt deze vergoeding onder het overgangsrecht van de WNT. Deze vergoeding is ten laste van kalenderjaar 2014 gekomen. Huur vaste ruimten de Doelen 125.000 117.878 117.348 Overige huisvestingskosten 6.000 19.784 34.188 Bezoldiging leden Raad van Toezicht alle bedragen zijn in € 131.000 137.662 151.536 Toezichthoudende Functie(s) Totale Duur functie topfunctionarissen bezoldiging in het jaar (in dagen) Kantoorkosten Martin van Pernis Voorzitter RVT 0 365 Drukwerk 20.000 3.665 16.246 Paul van de Beek Lid RVT 0 365 Verzendkosten 30.000 15.241 22.282 Herman van Campenhout Lid RVT 0 365 Telefoon 35.000 33.406 33.896 Francoise Klessens-Godfroy Lid RVT 0 151 Kantoorbehoeften 10.000 11.702 8.119 Thessa Menssen Lid RVT 0 365 Fotokopieerkosten 10.000 10.280 11.376 Caroline Nagtegaal Lid RVT 0 352 Overige bureaukosten - 954 1.668 Coen van Oostrom Lid RVT 0 365 Bureaukosten 105.000 75.248 93.587 Representatiekosten 33.000 49.320 31.861

In 2014 is evenmin sprake geweest van bezoldiging van de leden van de Raad van Toezicht. Reiskosten algemeen 55.000 27.246 62.715 Salarisadministratie (verwerker) 30.000 29.504 23.279 Accountantskosten 40.000 57.865 70.146 Automatisering en intranet 100.000 101.248 116.660 vervolg op pagina 56 56 57

vervolg van pagina 55 alle bedragen zijn in € Algemene verzekeringen 12.000 17.847 20.394 jaarplan begroting jaarverslag jaarverslag Overige kosten 120.000 130.475 324.707 29. Activiteitenlasten: Bankkosten en dergelijke 5.000 11.081 11.909 personeelskosten 2015 2015 2014 500.000 499.834 755.258 Artistieke leiding Vast personeel 364.000 304.470 278.198 In de overige kosten van 2014 zijn de kosten opgenomen van juridische ondersteuning. Honoraria concerten dirigenten 915.000 663.504 868.596 In het boekjaar zijn de volgende bedragen aan accountantshonoraria ten laste van het resultaat gebracht: 1.279.000 967.974 1.146.794

Controle van de jaarrekening 30.000 38.915 56.146 Uitvoerend personeel Andere controlewerkzaamheden 5.000 9.750 - Salarissen 4.678.000 4.609.270 4.981.719 Andere niet-controlediensten 5.000 6.950 12.000 Sociale lasten 503.000 580.639 520.150 Externe accountant PWC 40.000 55.615 68.146 Pensioenlasten 680.000 586.934 683.515 Overige accountantskosten - 2.250 2.000 Salarissen en sociale- en pensioenlasten 5.861.000 5.776.843 6.185.384 Accountanstskosten 40.000 57.865 70.146 Toevoeging voorziening wachtgeld en fpu 120.000 103.029 198.142 Salariskosten vast personeel orkest 5.981.000 5.879.872 6.383.526 Bovenstaande honoraria betreffen de werkzaamheden die bij de stichting en de in de consolidatie betrokken rechtspersonen zijn uitgevoerd door accountantsorganisaties en externe accountants zoals Remplaçanten orkest 838.000 892.618 966.721 bedoeld in artikel 1, lid 1 Wta (Wet toezicht accountantsorganisaties) en de in rekening gebrachte hono- Honoraria solisten 800.000 716.142 833.923 raria van het gehele netwerk waartoe de accountantsorganisatie behoort. 7.619.000 7.488.632 8.184.170 Ondersteunend personeel (orkest en 318.000 391.102 425.796 producties) Algemene publiciteitskosten Overig personeel (educatie en community 196.000 239.070 237.608 Publiciteit (algemeen) 200.000 362.664 239.320 projects) Intrada 50.000 90.659 78.023 Overige personeelslasten musici/ ondersteunend personeel 250.000 453.323 317.343 Reiskosten woon/werk 66.000 84.654 75.660 Er is een verschuiving van de kosten van specifieke (zie pagina 41) naar algemene publiciteit. Wervingskosten personeel 20.000 34.778 9.708 Onderhoud instrumenten 182.000 176.866 182.765 Instrumentenverzekering 43.000 41.833 42.888 Afschrijvingen Verhuis- en herinrichtingskosten 5.000 4.139 - Afschrijvingskosten materiële vaste activa 30.000 27.683 21.470 ARBO-dienst 4.000 4.445 1.225 Afschrijvingskosten immateriële vaste activa 10.000 - 17.067 Overige kosten 115.000 48.040 97.240 Afschrijvingskosten 40.000 27.683 38.537 435.000 394.755 409.486 vervolg op pagina 58 58 59

vervolg van pagina 57 alle bedragen zijn in € Kosten voormalig personeel 16.000 6.136 6.615 jaarplan begroting jaarverslag jaarverslag Kleine ensembles 50.000 13.614 16.028 30. Activiteitenlasten: Mediavergoedingen 30.000 2.640 - Materiële lasten 2015 2015 2014 531.000 417.145 432.129 Materieel voorbereiding Totaal activiteitenlasten: personeelslasten 9.940.000 9.503.923 10.426.497 Huur en aanschaf instrumenten 85.000 99.367 88.846 Om de gevolgen van de Flexwet op te vangen, is de Stichting Remplaçanten Rotterdams Philharmonisch Huur en aanschaf bladmuziek 101.000 155.036 94.770 Orkest opgericht en wordt aan de remplaçanten van het Rotterdams Philharmonisch Orkest in deze Huur repetitieruimtes 200.000 293.780 214.689 stichting per productie een kortlopende arbeidsovereenkomst aangeboden. Hiervoor is voor deze groep een CAO met de vakbonden afgesloten. De door deze stichting gemaakte kosten worden aan het Rotter- 386.000 548.183 398.305 dams Philharmonisch Orkest doorberekend. Materieel uitvoering Séjours 30.000 52.449 58.853 De werkelijke bezetting van het vaste orkest was aan het begin en eind van het jaar als volgt: Reis- en verblijfkosten musici 40.000 73.905 25.398 per 31-12-2015 per 31-12-2014 Transportkosten instrumenten 25.000 36.678 32.319 fte m v fte m v Reiskosten 95.000 163.032 116.570 Eerste violen 14,30 4 12 14,40 5 11 Zaalhuur 300.000 298.348 298.246 Tweede violen 11,30 5 8 12,20 5 9 Auteursrechten 65.000 25.563 56.250 Altviolen 9,25 4 6 9,25 6 6 460.000 486.943 471.066 Celli 7,87 6 4 7,35 8 3 Kosten tournees Contrabassen 6,55 7 1 7,33 4 1 Honoraria dirigent/ solisten 257.277 331.352 Houtblazers 12,40 10 4 10,83 9 4 Reis- en verblijfkosten 613.951 461.852 Koperblazers 15,00 14 1 15,00 14 1 Séjours 165.395 219.213 Slagwerk/harp 5,00 5 1 5,00 5 1 Overige tourneekosten 215.242 121.090 Totaal musici 81,67 55 37 81,36 56 36 1.440.000 1.251.865 1.133.507 Extra exploitatiebudget 650.000 - - De aantallen hiervoor betreffen de medewerkers in dienst bij de Stichting Rotterdams Philharmonisch Orkest, de Stichting Medewerkers Rotterdams Philharmonisch Orkest en de Stichting Remplaçanten Overige concertkosten 276.000 853.239 443.250 Rotterdams Philharmonisch Orkest die ten laste van het Orkest komen. Er zijn geen werknemers buiten Bezoekersservice 182.000 179.413 173.279 Nederland werkzaam. Administratiekosten 70.000 20.619 62.797 alle bedragen zijn in € Koffie en theevergoeding 118.000 119.532 90.387 jaarplan begroting jaarverslag jaarverslag Kosten voor mediaproducties 55.000 55.976 81.493 Kleine ensembles 2015 2015 2014 Diversen 55.000 110.971 80.688 Rotterdam Philharmonic Strings 13.000 13.614 13.614 Overige uitvoeringskosten 2.846.000 2.591.615 2.065.401 Wijkoptredens, schoolconcerten en dergelijke 37.000 - 2.414 3.306.000 3.078.558 2.536.467 50.000 13.614 16.028 vervolg op pagina 60

Hier worden de bijdragen aan Rotterdam Philharmonic Strings getoond. 60 61

vervolg van pagina 59 Specifieke publiciteit Seizoensbrochure 75.000 82.425 50.060 Chronologisch overzicht 45.000 - 12.037 Verkoopcampagnes 88.000 68.635 49.193 Publiciteit concerten 208.000 151.060 111.290 Advertenties 46.000 159.332 64.319 Affiches 30.000 85.164 46.922 Programma’s 9.000 1.317 5.198 Overig 7.000 5.000 - 300.000 401.873 227.729 Afschrijvingen 2.000 - - Totaal activiteiten: materiële lasten 3.994.000 4.028.614 3.162.501

Het extra exploitatiebudget is begroot voor bijzondere projecten als innovatie. De uitputting van dit budget is geboekt op de onderscheiden kostensoorten. > 62 63 3.5 Enkelvoudige balans per 31 december 2015 (na resultaatbestemming)

alle bedragen zijn in € alle bedragen zijn in € Activa 31-12-2015 31-12-2014 Passiva 31-12-2015 31-12-2014 Vaste activa Eigen vermogen 31. Immateriële vaste activa - - Stichtingskapitaal 45 45 32. Materiële vaste activa 37. Algemene reserve 417.624 366.015 Inventaris en apparatuur 46.190 50.194 Bestemmingsreserves Duurzame instrumenten 445.250 445.250 38. Bestemmingsreserve studie musici 1.553 1.553 33. Financiele vaste activa 1.167.428 1.162.337 39. Bestemmingsreserve educatie 41.819 41.819 1.658.868 1.657.781 40. Bestemmingsreserve investeringen 187.372 187.372 Vorderingen arbeidsomstandigheden 34 Debiteuren 216.298 269.140 41. Bestemmingsreserve instrumenten 510.508 510.508 35. Overige vorderingen en overlopende activa 1.011.171 1.598.897 42. Bestemmingsreserve innovatie 235.876 235.876 1.227.469 1.868.037 43. Bestemmingsreserve OCW 2009-2012 - 179.117 36. Liquide middelen 977.128 1.156.245 Kas 5.411 5.740 44. Bestemmingsfonds OCW 42.721 23.062 Banken 1.663.475 762.462 1.019.849 1.179.307 1.668.886 768.202 1.437.518 1.545.367 Voorzieningen 45. Overige voorzieningen 72.669 243.223 46. Voorziening jubileumuitkeringen 150.037 158.465 222.706 401.688 Kortlopende schulden 47. Crediteuren 466.230 603.156 48. Vooruitontvangen abonnementen 955.456 752.540 49. Kortlopende schulden en overlopende passiva 1.473.313 991.269 2.894.999 2.346.965

4.555.223 4.294.020 4.555.223 4.294.020 64 65 3.6 Enkelvoudige 3.7 Toelichting op de exploitatierekening 2015 enkelvoudige balans en exploitatierekening

alle bedragen zijn in € De enkelvoudige jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met de wettelijke bepalingen van Titel 9 Boek 2 BW en de stellige uitspraken van de Richtlijnen voor de jaarverslaggeving, uitgegeven door de jaarplan begroting jaarverslag jaarverslag Raad voor de Jaarverslaggeving. De grondslagen van waardering en van resultaatbepaling voor de enkelvoudige jaarrekening en de 2015 2015 2014 geconsolideerde jaarrekening zijn gelijk. Resultaat Rotterdams Philharmonisch Orkest - (107.849) (379.647) Voor de grondslagen van de waardering van activa en passiva en voor de bepaling van het resultaat Resultaat deelnemingen - - - wordt verwezen naar de op pagina 25 tot en met 28 opgenomen toelichting op de geconsolideerde balans Exploitatiesaldo - (107.849) (379.647) en winst-en-verliesrekening. Toegevoegd/onttrokken aan: alle bedragen zijn in € Eigen vermogen, algemene reserve - 51.609 (266.122) 31. Immateriële vaste activa 2015 2014 Bestemmingsfonds OCW - 19.659 (105.150) Het verloop van de immateriële activa is als volgt: Bestemmingsreserve OCW 2009-2012 - (179.117) - Boekwaarde begin boekjaar - 17.067 Bestemmingsfonds mw D.M. Zeijlstra-Suer- - - (8.375) Afschrijvingen - (17.067) mondt Boekwaarde einde boekjaar - - Exploitatiesaldo - (107.849) (379.647) Aanschafwaarde totaal - 62.585 Afschrijvingen cumulatief - 62.585

De immateriële activa betreft geactiveerde software en wordt in 3 jaar afgeschreven. In 2014 is de software volledig afgeschreven.

alle bedragen zijn in € 32. Materiële vaste activa 2015 2014 Inventaris en apparatuur Het verloop van de investeringen in inventaris en apparatuur is als volgt: Boekwaarde begin boekjaar 50.194 42.488 Investeringen in het seizoen 23.679 29.176 Afschrijvingen (27.683) (21.470) Boekwaarde einde boekjaar 46.190 50.194 Aanschafwaarde totaal 132.252 118.600 Afschrijvingen cumulatief 86.062 68.406

De inventaris wordt in 10 jaar en de apparatuur (met name computers) in 3 jaar afgeschreven. Een bedrag van € 10.027 (2014: € 18.875) is volledig afgeschreven en uit het cumulatief geëlimineerd. De afschrijving van de bedrijfsauto is verantwoord onder de materiële activiteitenlasten. 66 67

Duurzame instrumenten alle bedragen zijn in € Op de duurzame instrumenten (strijkinstrumenten) wordt niet afgeschreven. 35. Overige vorderingen De stichting had aan het begin van het seizoen een vijftal bijzondere instrumenten en overlopende activa 31-12-15 31-12-14 (vier violen en een cello) en een strijkstok in eigendom. De verzekerde waarde per 31 december 2015 bedraagt € 960.000 (vorig jaar € 850.000). De verzekerde waarde Per 31 december is voor deze post de volgende specificatie te geven: wordt regelmatig, bij voorkeur eens in de 3 jaar, vastgesteld. Vereniging Vrienden van het Rotterdams Philharmonisch 37.448 112.501 Gegeven het feit dat deze instrumenten waardevast zijn of zelfs in waarde vermeer- Orkest deren wordt niet afgeschreven. De instrumenten zijn gewaardeerd op de getaxeerde verzekerde waarde per 31 augustus 1998 ad € 445.250. Waardeveranderingen Vorderingen op gelieerde rechtspersonen vanaf die datum worden niet meer in de balans getoond. Philharmonic Festival 36.801 Philharmonisch Fonds 24.698 288.953 alle bedragen zijn in € 33. Financiële vaste activa 31-12-15 31-12-14 Overige vorderingen Fondsen 147.083 192.082 Begin april 2013 is een portefeuille obligaties aangeschaft om een hoger rendement te realiseren. Vordering uit hoofde van onverschuldigde betaling inzake 5.043 Saldo ultimo boekjaar 1.167.428 1.162.337 de WNT De effecten zijn onderdeel van de handelsportefeuille en worden gewaardeerd Diverse vorderingen 64.740 (3.856) tegen reële waarde. Waardeveranderingen worden rechtstreeks in de winst-en-verliesrekening verwerkt. Transactiekosten worden rechtstreeks in de winst-en-ver- Overlopende activa liesrekening verwerkt. Vorderingen uit hoofde van kaartverkoop 609.258 716.056

alle bedragen zijn in € Overlopende rente 262 876 34. Debiteuren 31-12-15 31-12-14 Nog te factureren 30.000 61.550 Vooruitbetaalde tourneekosten 63.412 79.069 Saldo ultimo boekjaar 216.298 269.140 Vooruitbetaalde overige kosten 34.270 109.822 De vorderingen zijn gewaardeerd tegen nominale waarde, rekening houdend met 1.011.171 1.598.897 oninbaarheid. De vorderingen hebben een looptijd korter dan een jaar. De vordering uit hoofde van de kaartverkoop voor het resterende deel van het lopende seizoen op de Doelen is gesaldeerd met de te betalen facturen.

36. Liquide middelen De liquide middelen staan ter vrije beschikking. 68 69

Eigen vermogen alle bedragen zijn in € 41. Bestemmingsreserve instrumenten 2015 2014 alle bedragen zijn in € 37. Algemene reserve 2015 2014 De bestemmingsreserve instrumenten is gevormd uit het resultaat van de verkoop van een van de violen en toevoeging van de herwaardering van de instrumenten. Deze beperking is door het bestuur aangebracht. De algemene reserve bestaat uit de gecumuleerde overschotten en tekorten uit de exploitatie van de stich- Saldo einde boekjaar 510.508 510.508 ting. De mutaties zijn als volgt weer te geven: Saldo begin boekjaar 366.015 632.137 alle bedragen zijn in € Bestemming resultaat 51.609 (266.122) 42. Bestemmingsreserve innovatie 2015 2014 Saldo einde boekjaar 417.624 366.015 De bestemmingsreserve innovatie is gevormd uit de opbrengst van nalatenschappen ontvangen in 2012 en Het eigen vermogen dient er voor om schommelingen in de resultaten te kunnen opvangen. Het vrij 2013. De nalatenschappen zijn verantwoord onder overige inkomsten. Deze beperking is door het bestuur besteedbare vermogen wordt als te gering gezien. Een vermogen van € 2,5 miljoen wordt als wenselijk aangebracht. beschouwd. Saldo einde boekjaar 235.876 235.876 alle bedragen zijn in € 38. Bestemmingsreserve studie musici 2015 2014 alle bedragen zijn in € 43. Bestemmingsreserve Op deze reserve kunnen jonge musici van het Rotterdams Philharmonisch Orkest een beroep doen voor OCW 2009-2012 2015 2014 een tegemoetkoming in bij¬voorbeeld de kosten voor het bijwonen van “Master Classes”. In het verslagjaar is geen beroep op het fonds gedaan. Deze beperking is door het bestuur aangebracht. In de kunstenplanperiode 2009-2012 is op basis van evenredigheid van de subsidie een deel van het resultaat, het niet gebruikte deel van de subsidie, onttrokken dan wel toegevoegd aan het zogenaamde Bestem- Saldo einde boekjaar 1.553 1.553 mingsfonds OCW. Dit bedrag is in die cultuurperiode gecumuleerd tot € 179.117. Dit bedrag is toegevoegd aan de bestemmingsreserve OCW en dient in de cultuurplanperiode 2013-2016 te worden aangewend alle bedragen zijn in € voor projecten waarvoor de instellingssubsidie 2013-2016 is verleend. In 2015 is dit bedrag aangewend 39. Bestemmingsreserve educatie 2015 2014 voor het project Julia. In het najaar van 2001 heeft er ten behoeve van educatie een sponsorgala plaatsgevonden bij BMW Saldo begin boekjaar 179.117 179.117 Breeman in Rotterdam. Ensembles bestaande uit leden van het Rotterdams Philharmonisch Orkest hebben Aangewend voor project Julia (179.117) - hierbij opgetreden. De opbrengst van dit sponsorgala is geschonken aan het Rotterdams Philharmonisch Saldo einde boekjaar - 179.117 Orkest en zal worden aangewend voor educatieve activiteiten. Deze beperking is door het bestuur aangebracht. alle bedragen zijn in € Saldo einde boekjaar 41.819 41.819 44. Bestemmingsfonds OCW 2015 2014 In de kunstenplanperiode 2013-2016 wordt op basis van evenredigheid van de subsidie een deel van het alle bedragen zijn in € resultaat, het niet gebruikte deel van de subsidie, onttrokken dan wel toegevoegd aan het zogenaamde 40. Bestemmingsreserve investe- Bestemmingsfonds OCW ringen arbeidsomstandigheden 2015 2014 Het verloop van het fonds is als volgt: De bestemmingsreserve investeringen arbeidsomstandigheden is gevormd uit de vrijval van de voorziening Saldo begin boekjaar 23.062 128.212 backservice pensioenen en is bestemd voor investeringen in verbetering van de arbeidsomstandigheden Onttrokken/toegevoegd aan het fonds 19.659 (105.150) van de musici. Deze beperking is door het bestuur aangebracht. Saldo einde boekjaar 42.721 23.062 Saldo einde boekjaar 187.372 187.372 Van het exploitatiesaldo van het kalenderjaar 2015 wordt € 19.659 toegevoegd aan het bestemmingsfonds. Dit is gebaseerd op de verhouding van de subsidie van OCW en de totale inkomsten. 70 71

Voorzieningen alle bedragen zijn in € 48. Vooruitontvangen abonnementen 31-12-15 31-12-14 alle bedragen zijn in € 45. Overige voorzieningen 2015 2014 Vooruitontvangen abonnementen 752.456 752.540 Deze voorziening is gevormd voor de ten laste van de stichting komende wachtgelduitkeringen. Zowel Dit betreft verkochte abonnementen en losse kaarten. De incasso vindt plaats op de wettelijke als bovenwettelijke wachtgeldregelingen zijn namelijk voor rekening van de werkgever. Hierte- bankrekening van de Doelen. De nog niet afgedragen gelden zijn verantwoord genover staat dat ook geen WW-premie noch sectorpremie behoeft te worden afgedragen. onder vorderingen uit hoofde van kaartverkoop.

Ten laste van deze voorziening worden de wachtgelduitkeringen gebracht. Verder worden de kosten van de alle bedragen zijn in € gemeentelijke toeslag op de FPU-regeling, alsmede aanvullingen op FPU-regelingen ten laste van deze 49. Kortlopende schulden en voorziening gebracht. Per balansdatum wordt de ingegane verplichting berekend en dan wordt de dotatie overlopende passiva 31-12-15 31-12-14 aan de voorziening bepaald. De verplichtingen zijn contant gemaakt tegen 3%. Per 31 december is voor deze post de volgende specificatie te geven: Saldo begin boekjaar 243.223 201.673 Belastingen en premies sociale verzekering en 339.293 313.726 Toevoegingen 103.029 198.142 omzetbelasting Onttrekkingen (273.583) (156.592) Schulden aan gelieerde rechtspersonen Saldo einde boekjaar 72.669 243.223 Stichting Remplaçanten Rotterdams Philharmonisch 153.284 - Orkest Van de voorziening is een bedrag van € 0 als langlopend (langer dan een jaar) aan te merken. Stichting Medewerkers Rotterdams Philharmonisch Orkest 29.636 - alle bedragen zijn in € Sociaal Fonds 6.318 4.833 46. Voorziening jubileumuitkeringen 2015 2014 Personeelsvereniging 2.677 692 Deze voorziening geeft de reële en de contante waarde weer van de toekomstige verwachte jubileumaan- Stichting Adessium 31.051 28.229 spraken bij aanvang en bij het einde van het boekjaar. Rotterdam Philharmonic Strings 18.329 18.266 Het verloop van de voorziening is als volgt: Ministerie van OCW vooruitontvangen subsidies 5.431 5.431 Saldo begin boekjaar 158.465 108.552 Te betalen pensioengelden t.b.v. remplaçanten 126.174 80.377 Jubileumuitkeringen (21.123) (26.195) Gemeente Rotterdam 265.880 - Jubileumlasten werkgever 12.695 24.360 Overlopende passiva Verhoging voorziening vanwege - 51.748 Te betalen vakantietoeslag en eindejaarsuitkering 248.881 246.359 hogere jubileumuitkering musici Salarissen en overwerk 58.011 67.045 Saldo einde boekjaar 150.037 158.465 Diverse overlopende passiva 188.348 226.311 De voorziening is gebaseerd op een contante waarde van 3%, sterftetafel van 2000-2005 en een pensioen- leeftijd van 67 jaar. Van de voorziening is een bedrag van € 146.000 als langlopend (langer dan een jaar) 1.473.313 991.269 aan te merken. De kortlopende schulden en overlopende passiva hebben een looptijd korter dan alle bedragen zijn in € een jaar. 47. Crediteuren 31-12-15 31-12-14 Crediteuren 466.230 603.156 72 73 3.8 Overige gegevens

Resultaatbestemming Het negatieve resultaat ad € 107.849 is voor de verdeling over het vermogen en de bestemmingsreserves verhoogd met het saldo van de bestemmingsreserve OCW 2009-2012. Dit saldo is aangewend voor het project Julia en onttrokken aan deze reserve. Het negatieve resultaat verhoogd met de onttrekking van € 179.117 bedraagt gecorrigeerd € 71.268 positief. Dit positieve saldo is voor € 19.659 toegevoegd aan het bestemmingsfonds OCW en voor € 51.609 toegevoegd aan de algemene reserve. 74 75 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

Aan: de Raad van Toezicht en het bestuur van Stichting Rotterdams Philharmonisch Orkest

Verklaring over de jaarrekening 2015

Ons oordeel Naar ons oordeel geeft de in dit jaarverslag opgenomen jaarrekening een getrouw Bij het opmaken van de jaarrekening moet het bestuur afwegen of de stichting in beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Stichting Philhar- staat is om haar werkzaamheden in continuïteit voort te zetten. Op grond van monisch Orkest op 31 december 2015 en van het resultaat over 2015 in overeen- genoemde verslaggevingsstelsel moet het bestuur de jaarrekening opmaken op stemming met Richtlijn 640 ‘Organisaties zonder winststreven’ van de Nederlandse basis van de continuïteitsveronderstelling, tenzij het bestuur het voornemen heeft Raad voor de Jaarverslaggeving (RJ 640) en de bepalingen van en krachtens de Wet om de stichting te liquideren of de bedrijfsactiviteiten te beëindigen of als beëindi- normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT). ging het enige realistische alternatief is. Het bestuur moet gebeurtenissen en omstandigheden waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de stichting haar Wat we hebben gecontroleerd bedrijfsactiviteiten kan voortzetten, toelichten in de jaarrekening. Wij hebben de in dit jaarverslag opgenomen jaarrekening 2015 van Stichting Philharmonisch Orkest te Rotterdam (‘de stichting’) gecontroleerd. De jaarreke- Onze veranhvoordelijkheid voor de controle ning bestaat uit: van de jaarrekening Onze verantwoordelijkheid is het zodanig plannen en uitvoeren van een contro- >> de geconsolideerde en enkelvoudige balans per 31 december 2015; leopdracht dat wij daarmee voldoende en geschikte controle-informatie verkrijgen >> de geconsolideerde en enkelvoudige exploitatierekening over 2015; voor het door ons af te geven oordeel. Ons controleoordeel beoogt een redelijke >> het kasstroomoverzicht; en mate van zekerheid te geven dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel >> de toelichting met een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële belang bevat. Een redelijke mate van zekerheid is een hoge mate maar geen absolu- verslaggeving en overige toelichtingen. te mate van zekerheid waardoor het mogelijk is dat wij tijdens onze controle niet alle afwijkingen ontdekken. Het stelsel voor financiële verslaggeving dat is gebruikt voor het opmaken van de Afwijkingen kunnen ontstaan als gevolg van fraude of fouten en zijn materieel jaarrekening is RJ 640. indien redelijkerwijs kan worden verwacht dat deze, afzonderlijk of gezamenlijk, van invloed kunnen zijn op de economische beslissingen die gebruikers op basis De basis voor ons oordeel van deze jaarrekening nemen. Wij hebben onze controle uitgevoerd volgens het Nederlands recht, waaronder de Nederlandse controlestandaarden en het controleprotocol WNT. Onze verant- Een meer gedetailleerde beschrijving van onze verantwoordelijkheden is opgeno- woordelijkheden op grond hiervan zijn beschreven in de sectie ‘Onze verantwoor- men in de bijlage bij onze controleverklaring. delijkheden voor de controle van de jaarrekening’. Rotterdam, 31 maart 2016 Wij zijn onafhankelijk van Stichting Philharmonisch Orkest zoals vereist in de PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Verordening inzake de onafhankelijkheid van accountants bij assurance-opdrach- ten (ViO) en andere voor de opdracht relevante onafhankelijkheidsregels in Neder- Origineel getekend door drs. M.R.G. Adriaansens RA land. Verder hebben wij voldaan aan de Verordening gedrags- en beroepsregels accountants (VGBA). Wij vinden dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel.

Verantwoordelijkheden van het bestuur Het bestuur is verantwoordelijk voor: >> het opmaken en het getrouw weergeven van de jaarrekening in overeenstemming met RJ 640 en de bepalingen van en krachtens de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT), en voor >> een zodanige interne beheersing die het bestuur noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fouten of fraude. 77 Bijlage 1 Kwantitatieve gegevens bezoekers en concerten

werkelijk begroting werkelijk Aantal concerten 2015 2015 2014 Concerten in standplaats Voor eigen rekening (recette) 71 67 67 Uitkoop 10 6 6 Totaal in standplaats 81 73 73 Concerten in Nederland buiten standplaats Partage 2 2 - Uitkoop 8 9 10 Totaal in Nederland buiten standplaats 10 11 10 Totaal concerten in Nederland 91 84 83 Concerten in buitenland 17 19 22 Totaal concerten 108 103 105 Begeleiding opera 8 8 9 Specifieke concerten Educatieve concerten 4 4 5 Bijlagen Opnamen - - 1 Totaal specifieke concerten 4 4 6 > Totaal symfonische concerten 120 115 120 Concerten in Rotterdam 85 77 78 Concerten buiten de standplaats 35 38 42 Totaal symfonische concerten 120 115 120 78 79 Bijlage 2 Prestatieraster

werkelijk begroting werkelijk Werkelijk Jaarplan Aantal bezoekers 2015 2015 2014 waarvan in waarvan in Concerten in standplaats Prestaties per jaar Rotterdam per jaar Rotterdam Voor eigen rekening (recette) 88.390 81.200 78.599 Aantal producties* 63 52 44 40 Uitkoop 17.671 13.600 10.727 Aantal presentaties* 120 85 115 77 Totaal in standplaats 106.061 94.800 89.326 Aantal bezoekers/deel- 159.187 110.666 150.650 99.800 Concerten in Nederland buiten standplaats nemers* Partage 3.415 3.000 - Uitkoop 6.590 9.400 12.694 Educatie Totaal in Nederland buiten standplaats 10.005 12.400 12.694 Binnenschools Primair Voortgezet Primair Voortgezet Onderwijs Onderwijs Onderwijs Onderwijs Totaal concerten in Nederland 116.066 107.200 102.020 deelnemers 13.236 3.067 12.000 2.000 Concerten in buitenland 26.066 26.450 30.276 contacturen 19.854 4.601 18.000 3.000 Totaal concerten 142.132 133.650 132.296 Buitenschools jonger dan 25 25 en ouder jonger dan 25 25 en ouder Begeleiding opera 12.450 12.000 13.857 deelnemers 4.297 4.297 6.000 2.000 Specifieke concerten contacturen 6.445 8.593 9.000 3.000 Educatieve concerten 4.605 5.000 5.082 Totaal symfonische concerten 159.187 150.650 151.235 Het aantal producties is hoger dan in het jaarplan begroot namelijk werkelijk 63 en begroot 44. Concerten in Rotterdam 110.666 99.800 94.408 Dit wordt voor een belangrijk deel veroorzaakt door het opsplitsen van een productie vanwege een Concerten buiten de standplaats 48.521 50.850 56.827 aangepaste uitvoering in de productieweek. Het aantal bezoekers is hoger dan in het jaarplan. Dit komt door een toename in het aantal Totaal symfonische concerten 159.187 150.650 151.235 bezoeken per concert en meerdere concerten.

In het jaarplan was een telfout gemaakt. Dit is in bovenstaand overzicht gecorrigeerd. Verder is de RPhO-show bij de Rotterdamse inspanningen geteld, zowel bij werkelijk en plan.

Voor de symfonische producties en presentaties is voor 4 voorstellingen een schatting opgenomen. Dit betreft optredens in de openlucht en besloten bijeenkomsten.

In het prestatieoverzicht wordt een schatting van het aantal bezoeken opgenomen als een opgave van de promoter/producent niet is verkregen.

Het aantal deelnemers bij de werkelijke activiteiten is aanmerkelijk hoger dan de begrote activiteiten. Enerzijds vanwege de voorzichtige schatting van de activiteiten en anderzijds door extra samenwerkings- projecten. De verdeling over primair en voortgezet onderwijs wijkt wel af, evenals de verdeling bij buitenschools tussen jonger en ouder dan 25 jaar.

Educatie: De aantallen bij educatie zijn gebaseerd op de correspondentie tussen scholen en de afdeling educatie. Voorstellingen op openbaar terrein zijn gebaseerd op schattingen. Contacturen: Per deelnemer wordt uitgegaan van een gemiddelde van 1,5 contactuur.