VEHBİ KOÇ ÖZEL SAYISI: 3

Mart 2001 _ sayı 276

j I '• f

Vehbi Koç 100, eseri 75

r / b u

İçindekiler: Vehbi Koç ıoo, Eseri 75 Yaşında Küresel Vizyon...... 4 Koç Topluluğu ’nun Değerli • Bir Asırlık Ömürden Kalan ve lışma arkadaşlarımızın katkısı, gayreti ve Çalışanları, övünme payı vardır. Asırlara Yayılan Düşünce Mirası Değerli Bayilerimiz, Servislerimiz ve Yan Koç olarak felsefemiz, Türk insanının Sanayicilerimiz, dalla müreffeh yaşaması, çağdaş imkân­ Sektörel Vizyon...... 18 Değerli Ortaklarımız, lardan yararlanması ve memleketimizin Saygıdeğer Müşterilerimiz, daha zenginleşmesi için hiç bir fedakâr­ • Türk İnsanının Beklentisinin Kurucumuz, Şeref Başkanımız ve Baba­ lıktan kaçınmamaktır. Karşılığı Hangi Sektörde İse, mız Vehbi Koç'un ölümünün 5. yılında Üçüncü jenerasyona intikal ediyor oldu­ Vehbi Koç, Oradadır kendisini bir defa daha hasret, rahmet ve ğumuz şu dönemde daha çok kurumsal­ şükranla anıyoruz. laşmaya yaklaşmış ve profesyonelleşme­ Topluluğumuzun 75. kuruluş yılını kut­ ye bir adım daha atmış oluyoruz. Kültürel Vizyon...... 36 ladığımız 2001 senesi aynı zamanda Topluluğumuzun bu sağlam temellerinin • Cumhurlyet'in ilk Profesyonelleri ve Vehbi Koç’un doğumunun da 100. yılı­ kurulmasında emeği geçen Vehbi Onların Yarattığı Kültür: Koç Kültürü dır. Koç’un çalışına arkadaşlan Fazıl Öziş, Bize bıraktığı bu Topluluğu daha da ile­ Kenan İnal, Fazıl Zobıı, Behçet Os- ri götürmek ve itibarını, ülke itibarı ile nıanağaoğlu. Adnan Berkay, Bernar Toplum ve Yaşam...... 46 birlikte yurt dışına taşımak için geceli Nalııım. Fhılki Alisbah. Ziya Bengü. • Türk Eğitim, Sağlık ve Kültürüne gündüzlü çalışıyoruz. Muhterem Kolay, Lütfü Donık ve Lsak Koç Katkısı Neredeyse Cumhuriyetimiz ile yaşıt olan De Eskinazis i şükranla anmadan geçe­ Topluluğumuz, bugün Türkiyemiz’le öz­ meyeceğim. Diğer taraftan Vehbi Koç’la deşleşmiştir. Vehbi Koç’un “Ülkem varsa olduğu gibi benimle de çalışmış olan Fa­ İletişim...... 54 ben de varım. Demokrasi varsa hepimiz hir İlkel. Yüksel Pulat Can Kıraç, • Onunla ‘Yol Arkadaşı’ Olmak... varız” sözü, bunun ispatıdır. İnan Kıraç ile İdare Meclisi Başkan Yaı- Vehbi Koç’un bize bıraktığı, “Koç” ismi dımcılanm Sıma Kıraç, Temel Atay ve en büyük varlığımızdır. Bu sadece bir Masan Subaşı na da burada canıgönül- Hayata Dair...... 68 soyadı veya Topluluk ismi değil, manası den teşekkürlerimi bildinnek istiyorum. • "... Ve Denge Kainatın Özüdür” çok derinlere inen bir felsefe, bir hayat Ama esas teşekkürüm muhterem halkı­ tarzıdır. mız başta olmak üzere 9.600 bayimize, • Koç, Milleti’nin emrindedir. 2.200 servisimize, yan sanayicilerimize BİZDEN HABERLER • Koç, ülkenin ve halkın ihtiyaçlan için ve Topluluğumuzun insan kaynağını KOÇ HOLDİNG A.Ş. AYLIK YAYIN ORGANI çalışır. meydana getiren 47.020 kişilik kadro- Yazışma Adresi: Bizden Haberler • Koç, dürüst çalışır, dürüst vergi öder. muzadır. Allah onlardan razı olsun ve Nakkaştepe, Azizbey Sok. No: 1 • Koç ile iş yapan rahat uyur. hepsine kuvvet, kudret ve uzun ömürler 81207 Kuzguncuk-İstanbul • Koç, geleceğe yatının yapar. versin. Tel: (o 216) 531 00 00 • Koç, sosyal sorumluluk taşır ve bu Bu duygu ve düşüncelerle memleketimi­ Fax: (o 216) 343 15 37 sosyal sorumluluğu eğitini, sağlık ve kül­ zin politik ve ekonomik dengesinin bo­ internet: http://www.koc.com.tr tür alanlarında taşır. zulmamasını temenni ederim. Kurucu­ E.mail: [email protected] • Koç, çalışanına değer verir. muz ve Şeref Başkanımız Vehbi Koç’un Mart 2001 Sayı: 276 • Koç’ta çalışmak bir ayncakkttr. gözü arkada kalmasın, nur içinde yatsın. • Koç, 47.020 kişidir ve bütün fertleri ile Hepinize saygılanmı sunarım. StfS Sahibi: Koç Holding A.Ş. adına Temel Atay bir Aile’dir. Genel Yayın Yönetmeni: Tuğrul Kudatgobilik İşte Koç ismi yukarıda sıraladığım özel­ Koç Ailesi adına, Sorumlu Yönetmen: Can Çağdaş liklere haizdir. Başaıı, Topluluğumuzda Rahmi M. Koç Editör: Ülkü S. Osmanoğlu bir İçişinin eseri değildir. Başaıı, bütün Koç Holding A.Ş. Sanat Yönetmeni: Çilay Fezal Ateş çalışanların, en küçüğünden en büyüğü­ Yönetim Kurulu Başkam Yayın Kurulu: Ali Saydam, Can Kaya İsen, Fatma Nur Halil, Aysun Demir, Şeniz Akan, ne kadar iş birliği, gönül birliği, sevgi, Nihal Şirin. saygı ve dayanışması sayesinde oluş­ Yapımcı: Kesişim Yayıncılık ve İletişim muştur. Hizmetleri A.Ş. Tel: (o 212) 288 79 70-71 Topluluğumuzdaki demokrasi çok az şir­ Renk Ayrımı: Filmtet Tel: (o 212) 231 43 91 kette görülebilir. Adem-i merkeziyet sis­ Baskı, Cilt ve Poşetleme: Global Ofset temi ile çalışmak en büyük gücümüzdür. Tel: (o 212) 270 95 38 Yukanda saydığını hususlarda bütün ça­ Bu dergideki yazı ve resimler kaynak belirtilmek suretiyle kullanılabilir.

3 bizden

Bir Asırlık Ömürden Kalan ve Asırlara Yayılan Düşünce Mirası

ehbi Koç, yaşasaydı, tam 100 akıtılan alınterinin kuşaklar boyu Bugün, yani yokluğunun 5. yılında, yaşında olacaktı. Bu dünya­ korunabilmesi için, ülkesini holding galiba onu anmanın en güzel biçi­ V dan son yolculuğuna uğur­ sistemiyle tanıştırdı. mi, hayata veda ederken yüreğine lanmasının üzerinden 5 yıl geçti. Şirketlerini halka ve çalışanlarına çöken hüznü vasiyet sayıp, Türkiye Çok şey sığdırdı 95 yıllık ömrüne. açan ilk patron, “hesap alan patron” için yaptıklarına bakmak, örnek al­ Parça parça edilmiş, ilaçsız, ekmek­ değil, “hesap veren patron” oldu. mak olacaktır. siz kalmış Anadolu’yu, Kurtuluş Sa- “Ülkem varsa, ben de varım” diye­ vaşı’nı, Cumhuriyeti gördü. Mustafa rek ve bu duyguyla dopdolu olarak Gerçek Bir İşadamının Portresi Kemal Atatürk’le tanıştı. İsmet İnö­ Türkiye için yaptıkları, dünyada da Ticarete 1920’li, sanayiye 1950’li nü’den Adnan Menderes’e birçok ses getirdi. 1987 yılında, Rajiv yıllarda girdi. Cumhuriyet Türki­ devlet adamıyla dost oldu. Türkiye Gandhi'nin elinden "Dünyada Yı­ ye’sinde Türk işadamına önce gü­ askeri darbelerle sarsılırken, O, “de­ lın İşadamı Ödülü' nü aldı. ven duygusu ve sonra kimlik kazan­ mokrasi” dedi. O, 95 yıllık yaşamının son günlerinde, dırmış olan Vehbi Koç, hayatı bo­ O, takvimler henüz 1965’i gösterir­ "memleketin hali beni yatağa dü­ yunca çalışmanın ve başarılı olma­ ken vergi ödeyenlerin isimlerinin şürdü" derken, arkasında bıraktıkları­ nın heyecanını yaşamış, zaman za­ kamuoyuna açıklanmasını sağladı. na, bugüne kadar verdiği mesajların man da kaybetmenin hayal kırıklığı­ Ticarete, sanayiye verilen emeğin, en önemlisini veriyordu aslında... nı içine sindirme olgunluğunu gös-

5 küresel vizyon Yıl 1976. Koç-Ford ortaklığının 50. yılında Vehbi Koç, Henty Ford II ile.

termişti. Belki de gençlere ve kamu­ 1995 yılının Ocak ayında Vehbi Koç bir oyuna tanıtmak istediği işadamı portresi, ülkede ideal olarak benim­ değerlendirme yapıyordu. Bundan tam altı yıl önce senmiş bütün çağdaş hedefleri amaç kayıt dışı ekonomiden Avrupa Birliği ile ilişkilere, edinmiş bir kişiliğin tarifiydi. Ülkesi­ ni ve halkını seven, iyi yetişmiş, sağ­ seçim politikasından özelleştirmeye kadar sıraladığı lam bir eğitim görmüş, dil bilen, ça­ beş temel sorun ve çözüm önerileri ile bugünün de lışkan ve üretici, memleketin ekono­ mik ve sosyal kalkınmasında görevi manzarasını çiziyordu sanki. olduğu bilincine sahip bir vatandaş modelini herkesin zihnine yerleştir­ bildirmeyi bir görev haline getirdi. Vehbi Koç’un Gözünden mek için çabaladı. Amacı tecrübelerini aktarmak, sorun­ Türkiye Dünya ve ülke sorunları ile yakın­ ların çözümüne yardımcı olmaktı. 1995 yılı Ocak ayında son bir yılı de­ dan ilgilenerek, girişimlerde, sağdu­ Demokrasinin yılmaz bir savunucu­ ğerlendiren Vehbi Koç’un sıraladıkla­ yulu önerilerde bulundu. suydu. Türkiye’nin askeri yönetimle rı, bugün de hâlâ geçerliliğini koru­ Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ü Anka­ yönetildiği günlerde komutanlara yan soaınlar olmaya devam ederken, ra’da gördü. Büyüyen, gelişen bir iş sözlü, yazılı “demokrasiye dönüş” onun ileri görüşlülüğünün de bir ispa­ hayatı içinde İsmet İnönü, Celal Ba- çağrıları yaptı. “Demokrasi varsa, he­ tı... Koç, bundan tam altı yıl önce ka­ yar, Adnan Menderes, Cevdet Sunay pimiz varız” diyordu. Ülke sorunları­ yıt dışı ekonomiden Avrupa Birliği ile ve pekçok siyasetçi, asker, yönetici nın çeşitlenerek çıkmaza girdiği ve ilişkilere, seçim politikasından özel­ ile tanışarak dostluklar kurdu. dolayısıyla umutsuzluğun egemen leştirmeye kadar sıraladığı beş temel Vehbi Koç uluslararası olaylar, ülke olduğu yıllarda parti liderlerine, si­ sorun ve çözüm önerileri ile bugünün sorunları ile ilgili görüş ve önerilerini yasetçilere uyarılarda bulundu. de manzarasını çiziyordu sanki: küresel vizyon 6 “1. Siyasi partilerimiz günlük çekiş­ an evvel karar alınmalı ve uygula­ siyasette demokrasiye, ekonomide meler yerine memleket meseleleri maya konulmalıdır. de serbest pazar ve rekabet kuralla­ üzerine ciddiyetle eğilmelidir. Temel 4. Sık sık yerel veya genel seçim ya­ rına yönelmekle mümkün olacağını ekonomik sorunlara milli mutabakat pılmakta, bu seçimler dolay ısı ile si­ bildiriyordu. Bunun için de, her ze­ ve kararlılık içinde çözüm bulmaya yasi istikrar bozulmaktadır. Bunun minde Türkiye’nin aydınlık geleceği­ çalışılmalıdır. için seçimler dört senede bir ve iki nin demokraside olduğunu ısrarla 2. Yunanistan, İspanya, Portekiz’in dereceli yapılmalı, ondan sonra da savundu. Bugün demokrasi, insan Avnıpa Birliği’ne katıldığı dönem, herkes işine gücüne bakmalıdır. Bu­ hakları, temiz toplum, şeffaf yönetim biz katılamadığımız için çok büyük günkü seçim sistemi ile ekonomi özlemini dile getiren çevreler, Vehbi bir fırsat kaçırdık. 19 Aralık’da Brük­ çok büyük zararlara uğramaktadır. Koç gibi deneyimli bir sesin noksan­ sel’de yapılacak toplantıda nasıl bir 5. Kayıtdışı ekonominin üzerine ıs­ lığını hissediyor. karar alınacağını kestiremiyorum. rarla gidilmeli, böylece rekabet ve Yine işbirliği yaparak, memleketin vergilendirmede adalet sağlanmalı­ Kuşaklar Boyu menfaati nerede ise, politikacılarımız dır.” Emeği Korumak İçin... o şekilde bir karar almalıdırlar. Vehbi Koç Avrupa ile bütünleşme­ Türk iş dünyasında kurumlaşmanın 3. KIT’lerin hangilerinin birinci dere­ nin, Türkiye için vazgeçilmez bir he­ temelini atan Vehbi Koç oldu. Başa­ cede özelleştirileceği hususunda bir def olması gereğine inandı. Bunun rılı işler yapmış, adını duyurmuş şir-

Nasihatleri Hâlâ Güncelliğini Koruyor

irlikte çalışmış olanların yaki- tik ve ekono­ B nen bildikleri gibi Vehbi Koç, mik durumu yazmaya, not tutmaya çok merak­ kritiktir. lıydı. işle ilgili gündemler, tutanak­ 4- Şu üç sene lar başta olmak üzere nasihatlerini, zarfında bir mesajlarını, takdirlerini, eleştirileri­ çok müessese- ni, uyarılarını ilgili kişilere daima lerin durumları yazıyla yapar ve yazılı cevabını da bozulmuştur. beklerdi. Her türlü iş müzakeresinin Bence, zaptını, özel evrakı ve yazışmaları a) Birdenbire çok muntazam dosyalatır ve kova­ yükselmek, lardı. b) Bundan do­ işte 28.11.1983 yılında bağırsak tı­ layı büyük faiz kanması nedeniyle Amerika’ya ame­ yükü altına liyata giderken bizlere yazdığı nasi- girmek, hat-vasiyet notu hâlâ güncelliğini c) işlerine mal kaybetmemiş örneklerden biri. sahibinin sa­ “28.11.1983 hip olmaması, Evlatlarıma; bunlara sebep 1- Bugüne kadar sîzlere yazılı ve olmuştur. sözlü olarak, bir müessesenin yaşa­ 5- Tavsiyem; ması için neler yapılması lâzım ol­ yeni yükler altına girmeyiniz. Eliniz­ Değiştirebileceğim şeyleri duğunu defalarca anlattım. Kurdu­ deki şirketlerin kuvvetlenmesine Değiştirme cesareti, ğum müessesenin ayakta durması çalışarak yeni işlere girmeyiniz. Faiz Aradaki farkı tefrik edebilme kud­ elinizdedir. Herşeyin başında aile yükünden kurtulmaya bakınız. retini İhsan et!” bağı geliyor. Hepinizin gözlerinden öperim. 2- Sîzlere çok güzel, itibarlı bir mü­ Allahım, bana; Semahat Arsel essese bırakıyorum. Değiştiremeyeceğim şeyleri Koç Holding A.Ş. 3- Maalesef memleketimizin poli­ kabullenmem için sabır, Yönetim Kurulu Üyesi

7 küresel vizyon Üstteki fotoğraf: Yıl 1949- A nkara Palas’da Celal Bay ar, Reşide Bayar ve Vehbi Koç. Soldaki fotoğraf: Yıl 1959. B aşbakan ve Demokrat Parti Genel Başkanı Adnan Menderes’in Hilton Oteli nde tüccarlarla yaptığı toplantıdan...

şeyi devam ettiriniz. Şahsi düşünce­ lere, kaprislere kapılarak beceriksiz ketlerin, kurucularının ölümünden zuatın değiştirilmesi yolunu açtı. ve kabiliyetsiz insanları işbaşına ge­ sonra kısır aile çekişmeleri yüzünden Kuruluşu 12 Aralık 1963 tarihli Res­ tirmeyiniz.” dağılıp gittiklerini gözlemlemişti. Sü­ mi Gazete’de ilan edilen ve ülkemi­ Türkiye’de yeni bir şirket modeli ya­ rekliliğin teminatı nasıl sağlanabilirdi? zin ilk yasal “Holding kuruluşu” ratarak kurumlaşmanın önünü açan Koç bu konuyu yıllarca düşündü, olan Koç Holding’in ilk ortaklar top­ Vehbi Koç, iş dünyasına örnek ve araştırdı. Batıda örneklerine çok rast­ lantısında Vehbi Koç’un, kendine rehber oldu. lanan ‘Holding’in Türkiye’de kurul­ özgü sade cümlelerle yaptığı konuş­ masını engelleyen, caydırıcı mevzuat ma, amacı açık bir şekilde belirt­ Hesap Veren Patron: yürürlükte idi. Kârın bir şirketten, mekteydi: Vehbi Koç bağlı olduğu ana şirkete aktarılması “İnsanlar fanidir! Ben de birgün bu Vehbi Koç, devamlılık sağlayacak gi­ sırasında mükerrer vergi ödemesi ge­ işin başından ayrılacağım. On yedi rişimlerden biri olarak gördüğü halka rekiyordu. yaşımdan beri geceli gündüzlü çalış­ açılmayı 1970’li yıllarda başlattı. Koç bu engellerin aşılması için büyük tım. Şimdi Topluluğu sizlere emanet Büyük sermaye gerektiren projelere çaba gösterdi. Siyasilere, bürokratlara ediyorum. Benim ilelebet huzur için­ yönelme ihtiyacını da halka hisse se­ konuyu anlatarak, ikna ederek mev­ de kalmamı istiyorsanız bu müesse- nedi satışını zorunlu hale getiren bir küresel vizyon 8 O’nu Kaybetmekle Gençliğimizi de Kaybetmiştik

abamızı kaybettikten sonra Önce evet deniyor, Ankara’da B Amerikalı bir arkadaşımdan olduğu gibi, sonra daimi kadro ilginç bir mektup aldım. Bu ar­ veriliyor. Bunun kati kararı ve­ kadaşım annemin yıllarca önce rilmeli. Çeşmenin suyu nere­ vefat ettiğini bilen birisiydi. “Ba­ den gelecek? şın sağolsun, bu vesileyle artık Suna’nın evi: çocukluğunun ve gençliğinin bit­ Müzeden sonra otel müdürü tiğini anlayacaksın” diyordu. Naci Bey’in paketi ile buraya Gerçekten babamız hayattayken geldik. Ben Hatice Hanım, Naci bizlerden “çocuklar” diye bah­ Bey, Salih Bey evde çay içtik. sederdi. Evin manzarası fevkalâde. Bey- Çok şanslıydık. Babamız uzun dağiarı’nın karşıda oluşu, ha­ süre bizlerle olmuş, bizler de vuzlar, kangal köpekleri, bah­ kendisiyle birlikte yaşlanmıştık. çeleri, velhasıl her taraf çok Ben artık onun bizlerden ayrıl­ güzel. mayacağına inanmaya başlamış­ Allah ağzının tadını bozmasın. tım. Babam gibi bir kişinin ölüm­ Hakikaten burada en az 1-1.5 süz olduğunu içime sindirmiş­ ay gelinip kalınabilirse masraf­ tim. O nedenle vefatı çok doğal lara değer. Yoksa senede bir­ olmasına rağmen bende şok etkisi sîzlerle paylaşmak istiyorum. kaç gün için çok pahalı bir iş... yarattı. Babamı kaybettikten sonra “Antalya - 13 Mayıs 1995 En güzeli benim gibi Talya’ya gelir­ kendisiyle geçen günler, öğrendikle­ Suna ve inan Kıraç Müzesini gez­ sin, yer içersin, parasını verirsin, bi­ rim, yaşadıklarım daha çok önem dim. ter. Ne kurt köpekleri var, ne başka kazanmaya başladı. Üşenmeden 1. Bu müzenin tarihçesi lazım. Yazıl­ masrafı... yazdığı notlar ve yazının sonundaki makta olduğunu söylediler. Ben de bundan hoşlanıyorum.” ders ve öğretici mesajlar daha fazla 2. Bu müzenin daimi masrafları ne­ ortaya çıktı. Burada Vehbi Koç’un reden karşılanacak? Suna Kıraç felsefesini göstermek açısından An­ 3. Müze bütün sene açık mı olacak? Koç Holding A.Ş. talya evimizle ilgili bir mektubunu 4. 6 ay açık, 6 ay kapalı olmalı. Yönetim Kurulu Başkan Vekili

gelişme olarak benimsedi. Halk biri­ bir yapıya kavuşturuldu. 180 milyon ren 17 Koç Topluluğu şirketi bulu­ kimlerini güvenli şirket ve projelere TL sermaye ile kurulan şirket büyük nuyor. yönelterek değerlendirme yollarını ilgi gördü ve ortak sayısı ilerleyen arıyordu. Kalkınmakta olan Türki­ yıllarda 9000’e yükseldi. “Bir Malı Satmak, O Malı ye’nin halk tasarruflarından yararlan­ 15 yıl süre ile bu şirketin Yönetim Yapmak Kadar önemlidir” masına, yeni kaynaklar yaratılmasına Kurulu Başkanlığı’nı üstlenen Vehbi Vehbi Koç’un yenilikçi bir görüşle ihtiyacı vardı. Koç, “hesap alan patron” durumun­ gerçekleştirdiği işlerden biri de bayi­ Vehbi Koç halk tasarruflarının bü­ dan “hesap veren patron” durumuna lik oldu. Sanayicilik hamlesinden yük bir kaynak olduğu inancı ile gelmişti. Pazarlama alanındaki geliş­ sonra pazarlama ve satış için bir or­ Türkiye’de halka açık ilk şirketi ger­ meler ve sermaye piyasasının yeni­ ganizasyona ihtiyaç olduğunu gören çekleştirdi. 1973 yılında kurulan den şekillenmesinden sonra fonksi­ Koç, Türkiye’nin ilk ve en büyük ba­ “Koç Yatırım ve Sanayi Mamulleri yonunu yitiren Koç Yatırım şirketi­ yilik teşkilatını kurdu. Yurdun dört A.Ş.” bu inancın somut örneği oldu. nin faaliyetine son verildi. Bu şirket köşesinde Koç ürünlerini satmak is­ Koç Yatırım Topluluğa bağlı birçok demokratik düzende sermaye piya­ teyen girişimcilerle yapılan anlaşma­ şirketin hissesinden oluşan bir port­ sasının gelişmesine öncülük etti ve larla oluşturulan bu organizasyon föy ile kuruldu. Böylece riski azalta­ sosyal bir görevi yerine getirdi. Bu­ başarılı olmuştu. rak güvenlik unsurunu öne çıkaran gün halka açık, Borsa’da işlem gö­ “Bir malı satmak, o malı yapmak ka-

9 küresel vizyon dar önemlidir” diyordu Koç. I r Arçelik, Beko, Türk Demirdöküm, jff t i W -I Aygaz, Trakmak, Ford Otosan, To- j I j . faş, Fulda, Beldesan bayileri Koç ürünlerinin tüketiciye ulaşmasını sağladı. Bayi toplantıları bir sistem olarak 1960Ti yıllarda başlatıldı. Vehbi Koç bayilerin önemli bir işlevi yerine ge­ tirdiğine inanmıştı. Onlarla yakın ilişkisini ömrü boyunca sürdürdü. Gezilerinde bayileri işyerlerinde zi­ yaret etmeyi ve onların görüşlerini almayı iş edindi. Yıllarca süren ilişkiler dostluklara

Vehbi Koç, 14.04.1992 tarihimle Turgut Özal’m Fransa Cumhurbaşkanı F. Mitterand dönüştü. onuruna Dolmabahçe Sarayı nda verdiği yemekte. Bugün 9600’ü bulan bayi ağı ile Tiir-

er ailenin kendine has aile yapısı ve daha olgunlaşmıştık ve onu yalnız bırak­ H ilişkileri vardır. Bizim çekirdek aile­ mamaya çalışıyorduk. Bu yeni dönemi­ miz için herhangi bir Anadolu ailesinin örf mizde Ablam Semahat Arsel, babamın sır­ ve adetleri geçerli idi. Babamız çok çalış­ daşı ve arkadaşı olmuştu. Her seyahatin­ } tığı için çocuklarına ayıracak zamanı yok­ de ona eşlik ediyor, dertlerini dinliyordu. tu. Daima annemiz Sadberk Hanım biz- Kardeşim Suna Kıraç ise Koç Holding’de lerle meşgul olmuş ve babamızla aramız­ yoğun çalışması nedeniyle onun iş arka­ da bir köprü oluşturmuştu. Annemiz ve­ daşı idi. Ona güveniyor, her işini onunla fat edinceye kadar babamızla aramızdaki planlıyordu. bu mesafeli ilişki daima hissedilmiştir. Ağabeyim Rahmi’ye gelince onu da çok Ancak, hiç göstermemesine karşın bizleri seviyor ve kendisi gibi olmasını bekliyor­ sevdiğini her zaman hissederdik. Baba­ du. mız hisli bir insandı, ağladığına çok şahit Bana gelince, ortada olduğum için çocuk­ doğru yolu göster. Her şeye kadirsin. Ve olmuştuk, ama hislerini belli etmesi onun lar arasında kendisine uzak çocuktum ve sile ittihaz ederek şifa ver. Bu yavruya bir için büyük bir zaaftı. Böyle yetiştirilmişti. ben de babama fazla yanaşmamıştım. daha hastalık ve ameliyat gösterme. Babamız hep kendisinin annemizden da­ Ama hayatın garip bir cilvesidir ki vefat 8- Rahmi’yi hayre halef eyle. Mesud et, ha önce vefat edeceğini düşünür, tüm ettiği zaman ben yanındaydım ve benim bahtiyar et. planlarını ona göre yapardı. Annemizin kollarım arasında dünyaya gözlerini ka­ 9- Sevgi’mi mesud et, bahtiyar et. erken vefatı beklenmedik acı bir durum padı. Sizlere burada yazmaya ve okuma­ 10- Suna’yı mesud et, bahtiyar et, iyi gün oldu. Derhal kendisini toparladı ve kara­ ya meraklı babamızın geceleri yatarken lerini göster, çocuk ver. rını verdi. Hiç birimizle oturmayacaktı. okuduğu duaları içeren ilginç listeyi bura­ 11- Bizi idare edenlere doğru yolu göster. Gene en doğru kararı vermişti. Kendisine da ilk defa açıklıyorum: 12- Memleketimizi her türlü felaketlerden bakacak, evini yönetecek bir hanım aran­ “1- Allahım hakkımda ve hakkımızda muhafaza et. ması talimatını verdi: Madame Mary bu­ hayırlısını ver, kötü gözlerden muhafaza 13- Hastalığıma şifa ver ve bugünlerimi lundu ve biz beraberce 6 ay Çankaya eyle. aratma: Bana kuvvet ver, vücuduma sıh Apartmanı’nda oturduktan sonra Anne­ 2- Kazalardan, belalardan felaketlerden hat ve afiyet ver. Memleketime hizmet et min Yeniköy’de satın alıp da oturmasına muhafaza eyle. meyi nasip eyle. kısmet olmayan daireye taşındı ve yeni 3- Doğru yoldan ayırma. 14- Bütün işlerimde doğru karar vermeyi düzenine geçti. 4- Namus ile terbiye etme. nasip eyle.” Annemizin vefatından sonra artık köprü 5- Verdiğin nimetlere hamdolsun, şük yıkılmış, bizler babamız Vehbi Koç ile baş- rolsün. Sevgi Gönül başa kalmıştık. Aramızda müthiş bir ya­ 6- Çocuklarımı hayırlı, uğurlu eyle. Koç Holding A.Ş. kınlaşma başlamıştı. Bizler - de zamanla 7- Semahat’ime şifa ver, tedavisinde en Yönetim Kurulu Üyesi

küresel vizyon w kiye’nin en büyük satış örgütüne sa­ 1965 yılı Ağustos ayında, Türkiye’de vergi hip olan Koç Topluluğu önemli bir sinerji yaratıyor. ödeyenler ilk defa açıklandı ve böylelikle Vehbi Koç ve Koç Topluluğu tarihinde yeni bir sayfa açıldı. Vergi, Gurur Kaynağı Oldu Yıl: 1965. Koç, kamuoyunun özel Vehbi Koç, 1964 yılı kazancından 15 milyon lira sektör hakkındaki düşüncesini cid­ vergi ödeyerek “En fazla vergi ödeyen mükellef’ diye alıyordu. Kamuoyuna göre özel sektör, büyük paralar kazanıyor ve Unvanını kazandı. gayet az vergi ödüyordu. Ülkemizde vergi ödemekle mükellef olan kişi ve kuruluşların teşviki amacıyla hü­ kümet, Sanayi ve Ticaret Odaları’nın Vehbi Koç’u Koç Yapan özendirici olmasını isteyen Vehbi Değerler Nedir? Koç “En yüksek vergi ödeyenlere bi­ rer takdirname ve madalya verilme­ sini” önermişti. 1965 yılı Ağustos ayında, Türkiye’de üyük insanlar, bedenleri toprak - Dinlemeyi bilmesi ve dinlediklerini vergi ödeyenler ilk defa açıklandı ve B olsa da eserleriyle, yaşadığı dö­ birkaç cümlede özetleme yeteneği böylelikle Vehbi Koç ve Koç Toplu­ neme damgasını vuran ve geleceğe - Karar alma yöntemi luğu tarihinde yeni bir sayfa açıldı. ışık tutan fikirleriyle yaşarlar. • Geniş vizyonu Vehbi Koç, 1964 yılı kazancından 15 Genç Türkiye Cumhuriyeti iş alemi­ - Geleceği görme yeteneği milyon lira vergi ödeyerek “En fazla nin, Türk özel sektörünün kurucusu - ilklerin öncüsü: Ampul, beyaz eş­ vergi ödeyen mükellef’ ünvanını ka­ ve örnek işadamı Vehbi Koç’un ıoo. ya, otomotiv, salça, süpermarket... zandı. 1965 yılında 100 büyük firma­ Yaşını bu nedenle kutluyoruz. Onun • Devletle olan ilişkisi ya ait bilgiler kamuoyuna açıklandı. ölümü için artık hüzünlenmiyor, ku­ - Saygılı ve mesafeli 1978’de vergileri açıklanan firmaların rumsallaşan beyninin, ilkelerinin, - Yasalara uyma konusunda göster­ sayısı 300’e, 1981'de ise 500’e çıktı. kurduğu müessesede yaşamasıyla diği özen Vehbi Koç gittiği her yerde, her fır­ mutlu oluyoruz. Onu iş dünyasında, - Partilerin değil, devletin iş adamı satta şöyle demişti: anıtlaştıran vatanseverliğini, yüksek olması “Bize bizden başka kimsenin faydası iş ahlakını, üstün yönetim ilkelerini, • Ülke meselelerine karşı duyarlılığı yoktur. Hükümetler vergi alamazlar­ sürekli kendini yenileyen fikirlerini, insana verdiği değer sa ya yatırımlar durur, ya da para ba­ geniş vizyonunu kurduğu müesse­ - Çalışanına verdiği önem sılır, enflasyon körüklenmiş olur. İki­ sede yaşatmak gerekiyor. Bu, başta - Bayilerine, yan sanayisine ve ser­ sinin de cezasını hepimiz çekeriz.” üçüncü nesil Koçlar olmak üzere biz vislerine olan ilgi ve sevgisi ve bizden sonra gelecek tüm yöne­ - Müşterilerinin şikayet ve istekleri­ Ülkesi İçin Yaptı, Dünya ticilerimizin görevi. Bunun için Veh­ ne karşı olan büyük duyarlılığı Ödüllendirdi bi Koç’u iyi anlamak, gelecek ku­ Hiç şüphe yok ki yukarda özetleme­ 1987 yılı, Vehbi Koç’un seksen altı şaklara iyi anlatmak zorundayız. ye çalıştığım Vehbi Koç’un değerle­ yıllık yaşamını taçlandıran müthiş bir Neydi Vehbi Koç’u Vehbi Koç yapan rine, kendisini yakından tanıyanla­ olayla başladı. O’nun ülkesi için değerler? Başlıbaşına bir tez konusu rın ilavesi olacaktır, yaptıkları, dünyada da yankı buldu. olan bu değerleri ben çok kısa baş­ inanıyorum ki; Cumhuriyetimizin ef­ Türkiye Odalar Birliği Başkanı Ali lıklar altında şöyle özetleyebilirim: sane işadamı, Vehbi Koç ismi son­ Coşkun. 14 Ocak 1987 Çarşamba • Üstün iş ahlakı suza dek yaşayacak. Kendisini önce günü, Vehbi Koç’a telefonla, Millet­ • Memleket sevgisi bir Türk olarak, sonra da yakınında lerarası Ticaret Odası tarafından • Yönetim biçimi çalışma şansını bulan bir kişi olarak “Dünyada Yılın İşadamı Ödülü’’ne - Çalışma arkadaşlarını seçerken bir kez daha rahmetle ve şükranla lâyık bulunduğunu duyurdu. Coş­ aradığı özellikler ve gösterdiği özen anıyorum. kun, şöyle diyordu: - Dalkavukluğa asla prim vermeyen “Beyefendi, uluslararası platformda, ölçülü ve mesafeli bir ilişki Cengiz Solakoğlu 110 ülkeye mensup ikiyüz aday ara­ - Onları takip ve yönetme becerisi Koç Holding A.Ş. sından seçilmiş bulunuyorsunuz. Ül­ - Doğru bilgiye ulaşma yöntemi Tüketim Grubu Başkanı kemizi ve Türk iş alemini yücelten

11 küresel vizyon

Vehbi Koç, 1987yılında Hindistan Başbakanı Gandhi’nin etinden "Dünyada Yılın İş Adamı ÖdühV’nü aldı.

böyle bir ödül alacağınız için şimdi­ kılar uyandırdı. Cumhurbaşkanı Ke­ güçlüklerine meydan okumaktadır. den en içten duygularımla sizi kutlu- nan Evren, Başbakan ve Sanayi Ba­ İşte, ödülü gerçekten hak eden bu yoaım .” kanı Koç’u ayrı ayrı kabul ederek 'genç-ihtiyar' böyle bir şahıstır" Vehbi Koç ödülünü almak üzere kutladılar. T.B.M.M. Başkanı Nec­ Koç, bu ödülle, Türk işadamının Hindistan’ın merkezi Yeni Delhi’ye mettin Karaduman “Odalar Birliği yoklukları ve güçlükleri aşıp çağdaş gitti. 11 Şubat 1987 Çarşamba günü Ödülü”nü, Birliğin Genel Kurul top­ bir girişimci olabileceğini kanıtladı. saat 10.00’da Vignan Bhavan Kongre lantısında Vehbi Koç’a sundu. Baş­ Yaptıklarının yanı sıra farklı vizyonu Salonu’na girdiği zaman, heyecanını bakan Turgut Özal, Rajiv Gandhi’ye ile ülke ve dünya sorunlarındaki et­ yanındakilere şu sözlerle aktarmıştı: bir mektup yazarak Vehbi Koç’u kin davranışları Vehbi Koç adını “Şu anda sadece yaptığım işleri de­ şöyle tanıtmıştı: yurtdışında duyurmaya devam etti. ğil, memleketimi de temsil ederek "Sayın Koç'un iş hayatı, Türk özel uluslararası bir ortamda onurlandırıl­ sektörünün tarihi ile hemen hemen Yaşam Boyu Başarı Ödülü mak, bir sporcunun olimpiyat gibi aynıdır. Bizim deyimimizle, kendisi ABD’de kurulmuş olan “Nüfus Ens­ bir yarışma alanında duyabileceği yaşayan bir tarihtir. Şimdi Türkiye'de titüsü" Vehbi Koç’a “Yaşam Boyu heyecanı ve sevinci yüreğimde duy­ üçüncü nesil işbaşına gelmektedir. Başarı Ödülü” nü vermeyi kararlaş­ mama sebep oluyor.” Uzun ve gelişen iş hayatı boyunca tırdı. Koç’un bu başarısı, Türkiye’de Vehbi Koç’un böyle bir ödüle layık Sayın Koç bir noktada durabilirdi, başkanlığını yaptığı Aile Planlaması görülmesi ülke içinde de geniş yan­ fakat bunu yapmadı. Hâlâ günün Vakfı nın faaliyetiyle ilgili idi. Vehbi

13 küresel vizyon Koç’a ödülü 13 Aralık 1991 günü Di­ van Otel’inde düzenlenen bir tören­ le verildi. Vehbi Koç’un ülkesi için yaptıkları, bu topraklar üzerinde de ödüle de­ ğer bulundu. Türk Tanıtma Vakfı (TÜTAV) 1987 yılında Atatürk Kültür Merkezi’nde düzenlenen törende Koç’a “Onur Ödülü” sundu. Vehbi Koç, 1988 yılında Boğaziçi Üniversi­ tesi Rektörü Prof. Ergün Toğ- rol’dan Yılın En Başarılı İşadamı Ödüllünü de almıştı. 4-7 Haziran 1992 tarihlerinde İz­ mir’de Üçüncü İktisat Kongresi 13-12.1991. ABD'de kurulmuş olan Nüfus Enstitüsü, Aile Planlaması Vakfi'mn başarılı toplandı. Vehbi Koç bu kongreye faaliyetleri ile ilgili olarak Vehbi Koç 'a Yaşam Boyu Başarı Ödülü verdi.

1994 Krizinde Bile Koç Grubu En Yüksek Vergiyi Ödedi

yıl evvel Sayın Rahmi M. “Sayın Vehbi Koç, Koç tarafından Mali işler’de Türkiye ekonomisi çalışmak üzere işe alındım. Mali Gru­ kritik bir döne­ bun o zamanki idarecisi ve müesse- meçten geçerken, senin kurucularından Isak De Eskina- faaliyetinizi çağ­ zis’in emrinde çalıştım. Acemilik dev­ daş bir iş anlayışı rimde Vehbi Bey ekolünün temsilcisi çerçevesinde sür­ Bay Isak vasıtası ile müesseseyi öğ­ dürerek, ekonomi­ renmek fırsatı buldum. Daha sonrala­ mize paha biçil­ rı da Sayın Vehbi Koç ile direkt çalış­ mez bir katkıda ma imkânlarını elde ettim. Vehbi Koç bulundunuz. gibi büyük bir insanı tanımak ve ya­ Mevcut olumsuz kınında bulunmanın ne kadar büyük koşullara rağmen, bir mazhariyet olduğunu onu kaybet­ grubunuzun kamu tikten sonra her gün daha çok idrak kaynaklarına vergi ettiğimi söylemek istiyorum. yoluyla gerçekleş­ Vehbi Koç, müessesenin en verimli tirdiği katkı, özel şekilde çalışmasını takip ederken her sektörün gururu türlü kanuni mükellefiyetlerini eksiksiz olmuştur. yerine getirilmesini istemiş ve bunu Ekonomide kayıt Sayın Vehbi Koç’u kaybettiğimizin 5. Mali Grup vasıtası ile denetletmiştir. dışı kalarak, kamuya karşı yükümlü­ yılında onu hasret, büyük bir saygı Koç Grubu uzun yıllar hep vergi re­ lüklerini yerine getirmeyen iş erbabı ve minnetle anıyor, müessesenin bu­ kortmeni olmuştur. Bunun tipik bir ile, kayıtlı ekonomiyi oluşturan ger­ gün de onun prensipleri içinde en misali, 1994 yılındaki büyük krizin çek girişimciler arasına çektiğiniz ka­ saygın şekilde devamını görmekten Koç Grubu’na getirdiği bütün olum­ lın çizgiden dolayı, Türk Sanayicileri iftihar ediyor ve Allah’a büyük inancı suzluklara rağmen, en yüksek vergi ve işadamları Derneği adına takdir olan bu insana rahmetler diliyorum. ödeme başarısıdır. ve teşekkürlerimizi sunarız. 26.05.1995 tarihinde TÜSİAD Başkanı Saygılarımla Alpay Bağrıaçık Halis Komili’nln takdir yazısındaki şu Halis Komili Koç Holding A.Ş. ifade bence fevkalâde övünç vericidir. Yönetim Kurulu Başkam” Yönetim Kurulu Üyesi küresel vizyon 24 *9t& r

2.7.1969. Parker is Fabrikası tun lamel atma tören i uda Başbakan Süleyman Demirel ve eşi N azmiye Demire/ ile. 5.09.1972. Vehbi Koç, Nihat Prim ve Kemal Kayacan Ut

0.3.11.1992 tarihinde Aile Sağlığı Planlaması Vakfı Toplantısı nda 2l.09.B7 tarihinde Avusturya iktisat Odası Başkam Vehbi Koç. Başbakan Süleyman Demire! ile. R. Sallinger’in Türkiye ziyareti.

16.08. 1992. Çırağan Sarayı nda Iş Bankası nın 68. Kuruluş Yıldönümü 30.11.1985. Vehbi Koç, Devlet Konutevi’nde Göz Bankası ııın toplantısı. Soldan sağa: Nejat F. Eczacıbaşt, Vehbi Koç ve Bülernl Ulusu. 30. yılı nedeniyle verilen davette Mevhibe İnönü ile

19.12.1992. Cotırad Oteli 'tide Zeynep-Eııgin Solakoğlu nun 15.12.1992. Çırağan Sarayı ndaki Henkel toplantısında düğününde Vehbi Koç, Erdal İnönü ile. Vehbi Koç, Mesut Yılmaz ile. şeref konuğu ve konuşmacı olarak davet edilmişti. Birinci İktisat Kongresi’nin toplan­ masından altmış yıl sonra kürsüde duygularım ifade eden Koç şöyle seslendi: “Her türlü fedakarlığa katlanılarak kurulan Türkiye Cumhuriyeti’nde sa­ nayileşme hamlesini devletimiz baş­ latmıştır. Memleketimizde özel sek­ törün sanayileşmesi ve dünya reka­ betine açılması bu sayede olmuştur. Bu gelişmelerin içinde yaşamış bir işadamı olarak, bugün burada devle­ timize şükranlarımızı sunmak iste­ rim. Bunun içindir ki ‘Devletim var­ sa ben de varım’ inancımı huzuru­ nuzda tekrarlamaktan büyük bir gu­ rur duyuyorum.”

İş dünyamızın filozofu 15 Haziran 1993 Salı günü, Erzurum Atatürk Üniversitesi Konferans Salo- nu’nu, öğretim üyeleri, davetliler ve öğrenciler doldurmuştu. Prof. Ziya Yurttaş, törene katılanla- ra Vehbi Koç’a “fahri doktora” veri­ leceğini açıklıyor ve onu şu cümle ile tanımlıyordu: “Uzun süren iş hayatı içerisinde şah­ siyetine şaibenin gölgesi düşmeyen ender bir girişimci Vehbi Koç, iş dünyamızın filozofudur!”

Birinci kuvvet: İyi yetişmiş, eğitimli gençlerdir Fahri doktorluk beratını Üniversite Rektörü Prof. Dr. Erol Oral’dan alan Vehbi Koç, yaptığı konuşmada gençlere şöyle sesleniyordu: “Her ülkenin birinci kuvveti iyi yetiş­ miş olan gençlerdir. Bunun için eği­ timlerini tamamlamış gençlerimizin doğdukları şehirlere ve yerlere önem vermelerini tavsiye ederim.” Vehbi Koç, Ankara’da küçük bir bakkal dükkanında başlayan yaşam serüvenini, sadece Türkiye’nin dört yanına yayılmış, yurt dışına uzanmış bir kurumu arkasında bırakmakla kalmayıp, bin yıllara miras olacak

Vehbi Koç'a, 15.06.1993 tarihinde Erzurum Atatürk Üniversitesi, adımlara da imzasını atarak taçlan­ fahri Doktorluk unvanı verildi. dırdı.

küresel vizyon 16 Yeni Delhi’de Gözyaşlarımızı Tutamadık

12.02.1987. Ödül töreninden sonra Vignan Bbaran Sarayı nın bahçesinde o muhteşem huzur anı.

M 8(ı yılında Koç Toplulu- önerdim: “Masanın bir tarafından Sa­ ğu 60. yılını kutladıktan yın Başbakan yürür, diğer taraftan I sonra Dünya Ticaret Vehbi Koç gelir; ortada buluşurlar ve Odası’nm Dünyada Yılın İşadamı buluştukları yerde hediye takdim Ödiilii'ne Türkiye Odalar ve Borsa­ edilir ve beraberce kürsünün önün­ lar Birliği’nin Vehbi Koç’u aday de topluma selam verirler.” Hintli ge­ gün, tarihçiler tarafından daha ke­ gösterdiğini öğrendik. Dünyada Yı­ neral pek memnun olmasa da, Mil­ sinlikle kayda geçecektir; üzümler lın İşadamı seçildiği müjdesi geldiği letlerarası Ticaret Odası Genel Sek­ olgunlaşmış ve zengin mahsul tüm zaman Vehbi Koç fevkalâde mem­ reteri Mr. Hans Koenig, "Kudatgo- dünyanın gözleri önüne serilmek, nun oldu. bilik haklıdır, bence de böyle olma­ için ortadadır. Sayın Vehbi Koç’a Ödülün ICC’nin (Milletlerarası Tica­ lı" deyince önerim kabul edildi. Pro­ M.l.O ııın 1987İş Ödülü nıi vermek, ret Odası) 29. Kongresinin yapılaca­ vanın ardından salon tamamen bo­ üzere zatıalilerini davet etmekle bü­ ğı Yeni Delhi’de verileceği söylendi. şaltıldı ve herhangi bir bombalama yük. şeref duymaktayım.” Kongrenin yapılacağı Vignan Bha- olayına karşı mühürlendi. Gandhi Vehbi Koç’a “Sizi ulusum ve van Kongre Salonu’nda bir gün ön­ Ertesi sabah telefonum çaldı ve Veh­ şahsım adına kutlayarak, bu ödülü ce prova yapıldı. bi Koç beni odasına rica etti. Ben­ takdim ediyorum” dedi. Dünya Yılın Prova esnasında şöyle bir şey oldu: den kravatını ve kostümünü seçmek İşadamı Ödülü nü taktılar. Salon al­ Gandhi’nin büyük tehdit altında ol­ için yardım istedi. Aslında kendisi kıştan inliyordu. Vehbi Koç sakin duğu biliniyordu. Provaya göre on her zaman soğukkanlı ve sakin bir adımlarla kürsüye yürüdü ve bir ko­ beş kişilik bir masanın arkasında insandır. Fakat bu kez öyle heye­ nuşma yaparak, şunları söyledi: Başbakan ve heyet oturacak ve Veh­ canlıydı ki, kravatını bile elleri titre­ “Sayın Başkan ve Genel Sekreterin bi Koç masaya doğru gidecek, seyir­ diği için ben bağladım. si t ay iş kar sözleri beni fevkalade ciye arkası dönük olarak ödülünü Salona girdiğimiz zaman, tıklım tık­ mütehassis etti. Altmış küsur yıllık, iş alacak. Böylece Gandhi’yi ortaya çı­ lım olduğunu gördük. İnanılmaz bir hayatımda muhtelif zamanlarda karmamayı planlıyorlardı. Ancak manzaraydı. Vehbi Koç ödüle davet çeşitli nişan ve ödüller aldım. Fakat ben buna itiraz ettim ve şöyle de­ edildiği zaman önce Genel Sekreter uluslararası nitelikte olan bu ödül dim: “Sizin güvenlik konusundaki Hans Koenig bir konuşma yaptı ve iş hayatımın en değerli ödülüdür. hassasiyetinizi anlıyorum ama sizin konuşmada şöyle dedi: Bu ödülü şahsını için olduğu kadar Başbakanız 46 yaşında, Vehbi Koç “Sayın Koç 1901 de doğmuştur. O bana yaptıklarımı gerçekleştirme ise 86 yaşında. 86 yaşındaki bir işa­ dönemlerde doğum günlen önemli imkanlarını sağlayan ülkemin de damının 46 yaşındaki birinin ayağına sayılmadığından kesin talibini bil­ mükafatlandırması olarak addedi­ gitmesi ve bütün dünya televizyonla­ mediğini yazmaktadır. Ancak an­ yorum.” rının bunu yayınlamasını uygun bu­ nesinin kendisine şunu söylediğini lur musunuz?” Aslında bana önce bir hatırlamakta; “Üzümlerin olgunlaş­ Tuğrul Kudatgobilik hayli sinirlendiler. Peki nasıl olacak, maya başladığı zaman dünyaya Koç Holding A.Ş. diye sorduklarında onlara şunu gelmiştir.” Sayın Koç sanınm bu­ Endüstri ve Halkla ilişkiler Başkanı

17 küresel vizyon Vehbi Koç’un 46 yıl önceki büyük atağı, Türk halkının ev yaşamında kolay, güvenli, sağlıklı ürünlerle tanışmasına yol açar. Ev yaşamına çağdaş rahatlığı sunan ve kendi teknolojisini de üreten Arçelik, bugün milyonlarca Türk ailesinin yanı sıra dünya pazarlarında da boy gösteriyor.

sektörel vizyon Türk İnsanının Beklentisinin

Karşılığı Hangi Sektörde İse t Vehbi Koç, Oradadır

oç” ismi bugün, aynı zamanda 1937’de Karaköy’de ilk şube açılmış­ ni gerçekleştirmesi yolunda uygun başarıyı sürekli kılabilirle mu­ tır. Ankara’dan yola çıkan kervan, İs­ fırsatlar yaratır. Kcizesinin de bir simgesi olarak tanbul’a ulaşmış Vehbi Koç ve Or­ 1950’ye kadar uzanan yarım asırlık her an, her yerde karşımıza çıkabili­ takları Kollektif Şirketi adıyla fa­ dönem içinde pek çok önemli ola­ yor. 1926 yılında Koçzade Ahmet aliyetlerini hızlandırmıştır. yın ve değişimin tanığı olan Koçza­ Vehbi” adı ile Ankara Ticaret Oda- de Vehbi Bey, iş hayatına atıldığı sı’na kaydedilen “şirket”, Koç Toplu- Kurumsallaşmanın İlk Adımı yıllarda Osmanlı ekonomisinin, ya­ luğu’nu meydana getirecek olan bü­ 1938’de Koç Topluluğu’nun çekirde­ bancıların liderliğinde yönlendiril­ yük kurumun ilk temel taşı. Hemen ği olarak kabul edilen Koç Ticaret mesine tanık olur ve bu tanıklığın sı­ ardından 1928 yılında Ford acentalı- Anonim Şirketi Ankara’da oluştu­ kıntısını, hatta ızdırabını yaşar. Hatır­ ğı ve Standard Oil’in satış mümes­ rularak kurumsallaşmanın ilk adımı lanacağı gibi, emperyalist güçler, silliği alınır ve kuruluş, inşaatçılık atılır. Bu dönemde Ankara’nın baş­ Osmanlı İmparatorluğu’nda kendi alanında faaliyet göstermeye başlar. kent olması, Vehbi Koç’un hayalleri­ “nüfus bölgeleri”ni yaratmış, kapiti-

r 19 sektörel vizyon K -kV - 1 1 a I alışkanlıklarını ve yerleşik değer öl­ çülerini yeni baştan sorgulamasına neden olur. Temsilciliklerini aldığı uluslararası şirketleri ısrarla Türki­ ye’de yatırım yapmaya çağırır, ancak önerileri, onların gözünde ülkemizin henüz küçük bir pazar olması sebe­ biyle gerekli ilgiyi görmez.

İlk Yabancı Ortaklık ve Ampul Fabrikası Ancak bu durum Vehbi Koç’u yıldır­ maz. Görüşmelerini sürdürür. So­ nuçta, 1946 yılında önerilerine ilgi gösteren muhatap şirket bulabilmiş­ tir. General Electric ile Türkiye’nin ilk ampul fabrikasını kurmak üzere anlaşma imzalanmıştır. Amerikan sermayesinin Türkiye’deki ilk ortak girişimi olan bu yatırım, sadece ül­ kemizi yerli ışıkla aydınlatmakla kal­ maz, yeni ortaklıkların yolunu da ay­ dınlatır. Çok uluslu şirketlerle de üretim izni anlaşmaları imzalayarak sanayi tesis­ leri kurmak Vehbi Koç’un yeni viz­ yonu gereğidir. Kazandığı her lira için borçlanarak ortak yatırımlar yapmaya yönelir. Türkiye ekonomisi geliştikçe bu yatırımlar daha da ar­ tar. Koç, yatırımlarını tüm endüstrile­ rin gelişmesini sağlayacak alanlara 1955yılında kumlan Arçelik, bugün milyonlarca Türk ailesinin yanı sıra dünya pazarlarında da boy gösteriyor. 14.10.1993. Vehbi Koç, Arçelik Ankara Bulaşık Makinası Fabrikası’nı ziyaret ediyor. yöneltmiştir. Yerli ürünler dışarıdan getirilenlerin yerini alırken, işgücüne lasyonlar ve dış borçlar ekonomiyi rokrat kökenli yöneticileri için örnek de yeni çalışma ve uzmanlaşma tümüyle çökertmiştir. Birinci Dünya oluşturmaz, tersine “özel girişimcili­ alanları açılır, halkımızın yaşam dü­ Savaşı yenilgisi ile Türklerin anayur­ ği” özendiren uygulamalara geçilir. zeyinin yükselmesine olanak sağla­ du Anadolu parçalanmaya terkedil­ Bu zorlu dönemde devlet, ülkede te­ nır. miş, İstanbul, İzmir ve yurdun bir­ mel sanayi tesislerinin kurulmasında çok bölgesi düşman kuvvetlerince öncü görevini üstlenir. Nihayet, İkin­ Yıl 1955: Arçelik Doğuyor! işgal edilmiştir. 1913’den 1923 yılına ci Dünya Savaşı ve onu izleyen yıl­ 1954 yılında Bozkurt Mensucat Fab- kadar savaşlarla geçen on yıllık dö­ larda Amerika Birleşik Devletleri’nin rikası’nın üretime geçmesinin ardın­ nemde, en verimli ve değerli varlığı­ liberal ekonomik sisteme kazandır­ dan, bir yıl sonra bugün Türkiye’nin mız olan “insan varlığımız”, harp dığı ivme ve Türk siyaset dünyasın­ dev kuruluşlarından biri olan Arçe- meydanlarında yitirilir. daki değişimler, ekonomik hayata Uk doğar. Cumhuriyetin kuruluşunu izleyen yeni boyutlar kazandırmıştı. Vehbi Koç, Ankara’nın yirmili yılla­ yıllarda, 1929’da dünya ekonomisini rından söz ederken şöyle der: sarsan “büyük kriz”, genç Türkiye’yi İnsanlann Beklentilerini Bilmek “Çamaşır yıkamak için çay kenarına, de sıkıntıya sokar ve “devletçi” bir İşte 1950’li yıllarda Vehbi Koç, ülke­ ailece yıkanmak için mahalle hama­ uygulamayı zorunlu kılar. Kuzey nin gelişme yönünü, insanların bek­ mına gidilirdi. Yiyeceklerimiz evin komşumuz Sovyetler Birliği’nde lentilerini sezinler ve rotasını da çi­ serin bir yerine konan tel dolaba 1917 İhtilali’nin getirdiği sosyalist ya­ zer. Amerika ve Avrupa’ya yaptığı iş yerleştirilir, yazın çabuk bozulacak pılanma, Cumhuriyetin asker ve bü­ ziyaretleri Koç’un ufkunu genişletir, yemekler de kuyuya sarkıtılırdı”.

sektörel vizyon 20 12.08.1947 Ankara Oksijen Fabrikası’nın açılış gününde Vehbi Koç, müdürleriyle.

Koç’un söyledikleri, Türkiye’nin her ne “elektrik ampulü”ne, tel dolap Otosan fabrikasının temeli 1959 yı­ kenti için geçerliydi. 1950, hatta yerine “buzdolabı”na, maltız yerine lında atılır. Montajla işe başlayan bu 1960’lara kadar ithal buzdolabı, ça­ “fırın”a, at arabası yerine “otomo- tesis Türk otomotiv sanayinin öncü­ maşır makinası, fırın, termosifon, bil”e yöneliş, Vehbi Koç’un yoğun sü olur. radyo gibi ürünlere ancak varlıklı ai­ dikkatinden kaçmayacak olan bu lelerin evlerinde rastlanırdı. özlemin göstergeleridir. 6o’lı Yıllar ve “Ülkemiz Vehbi Koç’un 46 yıl önceki büyük Varsa Biz de Varız” atağı, Türk halkının ev yaşamında 50’li Yıllar ve Ardarda Manifestosu! kolay, güvenli, sağlıklı ürünlerle ta­ Kurulan Sanayi Tesisleri Ve 60’lı yıllar... 27 Mayıs 1960 günü nışmasına yol açar. Ev yaşamına 1950’li yıllarda sanayi tesisleri birbiri­ Türk Silahlı Kuvvetleri yönetime el çağdaş rahatlığı sunan ve kendi tek­ ni izler. Önce, Türkiye’nin ilk radya­ koymuş, sisli bir dönem başlamıştır. nolojisini de üreten Arçelik, bugün törlerini, daha sonra da otomotiv sa­ Askeri yönetimin neler getirip, neler milyonlarca Türk ailesinin yanı sıra nayi için dökme parçaları üreten götüreceği konusunda netlik yoktur dünya pazarlarında da boy gösteri­ Türk Demir Döküm Fabrikaları ve belirsizlik ürkütücü boyutlarda­ yor. kurulur. İlk özel kibrit fabrikası Tür- dır. Ancak Milli Birlik Komitesi’nin Vehbi Koç, toplumun neyi isteyip, kay, (Kav) Kavel Elektrik Kablo belirlenmesinden sonra endişeler neyi istemediğini algılamakta geliş­ Fabrikaları üretime geçer. Vehbi dağılır ve Vehbi Koç, şirketlerinin miş bir sezgi yeteneğine sahiptir. Koç bu yatırımları gerçekleştirirken yöneticilerini Divan Oteli’nde bir Onu, esnaflıktan tüccarlığa ve tüc­ projeyi yürütecek, işin uzmanı yöne­ toplantıya çağırarak, şu konuşmayı carlıktan sanayiciliğe yükselten atı- ticileri şirkete ortak eder. yapar: . lımların kaynağı da bu gelişmiş sez­ Vehbi Koç, 1950-1960 yılları arasında “Ülkemizde yeni bir dönem başla­ gi gücüdür. iktidar olan Demokrat Parti’nin estir­ mış bulunuyor. Sizlere geçmiş yılla­ Koç’un buzdolabı sanayiine girme diği “özel sektörü geliştirme” rüzgârı­ rın muhasebesini yapacak değilim. arzusunun temeli 30’lu yıllarda aran­ nı daima arkasında hisseder. 1955 yı­ 1946 yılında başlamış olan demokra­ malıdır. Ülkenin gelişip, insanların lından sonra Türkiye, siyasi ve eko­ tik sistemin arızaya uğramadan de­ daha pratik ve modern eşyalara sa­ nomik yönden çalkantılı bir döneme vam etmesi maalesef mümkün ola­ hip olma özlemi Koç’u yeni projeler girse de yatırımlarını sürdürür. mamıştır. Şimdi hepimiz ileriye ba­ üretmeye yöneltir. Gaz lambası yeri­ İlk Türk kamyonlarını üretecek olan karak, işlerimizi genişletmeliyiz. Ye-

21 sektörel vizyon Yönetim Sanatını Okumadan Uygulamak...

adyoda bir klasik müzik prog­ R ramında sunucunun büyük bestekârları “0 dahiler size sunaca­ ğımız baş eserleri dinlemeden duy­ dular.” diye takdim ettiğini hatırlı­ yorum. Bu cümleyi her duyduğumda aklıma yönetim sanatını okumadan bilen ve uygulayan Vehbi Koç gelir. 9o’lı yılların başı. Gündemde Arçelik Bulaşık Makinesi yatırımı var. Fizibi­ lite raporu Dörtlü Komite’de irdelen­ miş, tartışılmış, konu karara kalmış. Bu ortamda Vehbi Bey, Cengiz’le beni hafta sonunda Yeniköy’e çağı­ rıyor. Cengiz’le buluşup, masraf ol­ masın diye tek araba ile heyecan içinde Vehbi Bey’in kapısını çalıyo­ koşarcasına çıkıyoruz. rum. Vehbi Koç daha ıoo yaşında. ruz. Vehbi Bey bir saat içerisinde Yıllar ötesinden geriye baktığımda O’nun yönetim ilkelerini yaygınlaştı­ sözlerimizden ve gözlerimizden pro­ Vehbi Bey’in kararını bizi çağırma­ rarak Türkiye’nin yarınları için yapı­ jeye inancımızı ölçtükten sonra yatı­ dan önce vermiş olduğunu seziyo­ lacak çok iş var. rımı onaylıyor. rum. Yöneticiyi yetkilendirme, moti­ Apartmandan sırtımızda projenin ve etme ve hedefe kilitlemenin bu Haşan Subaşı sorumluluğu, içimizde’Vehbi Bey’in kadar etkili ve ince bir uygulaması­ Koç Holding A.Ş. güvenini haklı çıkarmanın azmi ile nı hiçbir yönetim dersinde veya ki­ Yönetim Kurulu Başkan Vekili bir an önce işe koyulabilmek için tabında bulamayacağımı da anlıyo­ Dayanıklı Tüketim Grubu Başkanı

ni yatırımlarla, ülke ekonomisine ya­ Yatırımlara Devam Electric işbirliği ile Türkiye’nin ilk rarlı çalışmalara yönelmeliyiz. Geçen Bu cesur açıklama, sonuçları itibarı elektrik motoru ve kompresör üre­ on yıl zarfında, karşılaştığımız güç­ ile hem kendisi, hem yöneticileri, ten fabrikası kurulmuş, aynı yıl, İzo- lüklere rağmen, sanayileşme istika­ hem de tüm çalışanlar için geçerlili­ cam, cam elyafı ve yalıtımda öncü metinde önemli adımlar attık. ğini korur. Vehbi Koç Türkiye’nin kuruluş olarak üretime geçmiştir. Arçelik, Türk Demir Döküm, Boz- çalkantılı dönemlerinde de sanayi Yeni sektörlerin de eklenmesiyle, kurt, Kavel, Türkay, Divan gibi ku­ yatırımlarını sürdürür. Koç Topluluğu ürün yelpazesini ruluşları hizmete soktuk. Otomotiv 1962 yılında kuaılan Aygaz ve Ga­ önemli ölçüde genişletir. Artık tarım grubumuzun sanayileşmesine öncü­ zal, btitangaz depolaması, dağıtımı makinalarından mensucata, çeşitli lük yapacak olan Otosan şirketimiz ve tüp yapımının öncü şirketleri büro malzemesinden ısıtma teçhiza­ de yakında faaliyete geçecektir. Bü­ olurlar. Türk halkı, bütan gazını ilk tına, radyo ve televizyon alıcıların­ tün bunları beraberce ve memleketi­ kez Aygaz ile tanımıştır. Bu marka, dan buzdolabı, çamaşır makinası, mize duyduğumuz güvenle başar­ halen bu ürünün simgesidir. elektrik süpürgesi gibi elektrikli ev dık. Sizlerden aynı heyecanla çalış­ Her yıl bir başka sektör, bir başka aletlerine, ocak, fırın, cam yünü, ka­ mayı bekliyorum. Unutmayınız! çalışma alanı Koç tarafından yoktan zan, radyatör, likit petrol gazından, Devletimiz ve ülkemiz var oldukça var edilmektedir. 1964 yılında Si­ iki ve dört tekerlekli taşıt yapımına biz de varız!” emens ile sağlanan anlaşma sonun­ ve otomotiv yan sanayi kuruluşları­ İşte Vehbi Koç’un ünlü “manifesto­ da Türkiye’nin ilk kablo fabrikası na kadar yaygın bir alanda çalışıl­ su”, “ben”, “biz” ayrımını da ortadan Simko kurulur. maktadır. Büyük değişimin ilk atı- kaldırarak böyle bir ortamda ilan Aynı yıl Fiat lisansıyla da Türk lımları hep aynı isim tarafından ger­ edilmiş oluyordu: “Devletim ve ül­ Traktör fabrikası ilk Türk traktörle­ çekleştirilir olmuştur ve bu isim de kem var oldukça ben de varım!” rini üretir. 1965 yılında General Koç’tan başkası değildir. sektörel vizyon 22 İlk Türk Otomobili ve Ötesi 1966 yılında ilk Türk otomobili Anadol üretilir. Topluluğun tarihini araştırmaya kal­ kışan herkes, 1966 yılının ayrıcalığı­ Ardından ülkedeki ekonomik gelişmenin nı hemen fark edecektir. Çünkü bu hızlanmasıyla da Vehbi Koç, İtalyan Fiat yıl, ilk Türk otomobili Anadol piya­ saya çıkmış ve büyük ilgi ile karşı­ firmasıyla Tofaş’ın kurulmasına önderlik eder ve lanmıştır. Vehbi Koç’un otomotiv sektöründe ikinci yerli otomobil olan Murat’ın üretimini başlattığı atılım giderek tam anlamıy­ la bir endüstriye dönüşecektir. Bu­ gerçekleştirir. gün dev bir boyuta ulaşan otomotiv ve yan sanayiinin temelinde Koç’un sıyla Tofaş’m kurulmasına önderlik Otomotiv sektöründeki atılımlara başlattığı o ilk kıvılcım, o ilk harç eder ve 1971’de ikinci yerli otomobil 1984 yılında Eskişehir İnönü’de ku­ yatmaktadır. Türkiye’nin ilk yerli olan Murat’ın üretimini gerçekleşti­ rulan Ford Otosan fabrikası ile yeni otomobili Anadol’dan sonra, ülkede­ rir. Otoyol, Türk sanayiine büyük bir halka eklenir. Ford Cargo ve tica­ ki ekonomik gelişmenin hızlanma­ katkı sağlayan, ilk düz treyler çekici­ ri araçlar üreten bu tesiste Cargo sıyla Vehbi Koç, İtalyan Fiat firma­ lerini üretmiştir. kamyon, minibüs ve motorların iire-

■ W¡-

- L ~ ı ~ * 4 — 1 . .<*. —

w f

I

/ y '' '•r \ A

; J - ‘ '

13.04.1969 Bursa’da Tofaş’m teme! alma töreni.

23 sektörel vizyon 18.04.1978 Vehbi Koç, Türk Traktör Fabrikası'm ziyaret ediyor.

timi sürdürülmektedir. YIL 1973 - Döktaş: Bursa Orhanga­ dek parça ihraç eden Döktaş, ticari 1960’1i yıllarda Otosan’dan başka Oto­ zi’de Fiat’ın teknik danışmanlığı ile araç ve traktörlerin motor blokları ve yol, Bekoteknik, Beldesan, Tekiz kurulan tesis, 1977’de ilk kez silindir diğer döküm parçaları üretiyor. ve Sedko sanayi şirketleri olarak Koç blokları, aks ve difransiyel üretimine YIL 1977 - Tekersan: İtfaiye araç­ Topluluğu’na katılır. başladı. Teknolojisiyle Avrupa’ya ye­ larından çöp kamyonlarına kadar, Vehbi Koç otomotiv sanayi ile birlikte yan sanayi dallarının kurulması ve ge­ lişmesinde de öncü olur. Koç Toplu­ Sevseydi Bana Burs Verirdi luğu’na bağlı yan sanayi şirketleri ku­ lkokulun ilk sınıflarında oku­ ruluş yıllarına göre şöyle sıralanabilir: İ duğum yıllarda, büyükbaba­ YIL 1962 - Uniroyal: Koç Uniroyal mın beni sevmediğini düşünüyor­ işbirliği ile oto lastikleri 1962 yılından dum. Bu duygumu anneme de itibaren ülkemizde üretilmeye başla­ söylemiştim. Annem de “yanılı­ nır. yorsun, seni çok seviyor; ama YIL 1966 - Beldesan: Türk otomotiv büyükbaban duygularını göster­ endüstrisinin en büyük amortisör üre­ mez” diye cevap vermişti. Ben de ticisi. “Büyükbabam çalışkan çocuklara YIL 1972 - Mako: Otomotiv sanayi­ burs veriyor, ben de “pekiyi” de­ nin elektrik donanımlı parçalarını rece ile sınıfımı geçtim, sevseydi üretmek üzere 1972 yılında Bursa’da eğer bana da verirdi” demiştim. kurulan tesis, ülkemizdeki diğer oto­ İpek Kıraç motiv kuaıluşlarına da hizmet veri­ Torunu yor. sektörel vizyon 24 her türlü araç üreten Koç’un, sektir. Ama Koç işin peşini bırakmaz dağılmıştır. Yollar yeterli değildir ve 1977’den bu yana jant üretimini de ve yaptırdığı araştırmayı “yeniden üstüne üstlük ulaşım zor ve pahalı­ Tekersan gerçekleştiriyor. ele alınacak projeler” dosyasına kal­ dır. dırarak zamana bırakır. Aradan dört Narenciye fiyatları da sanayi için çok Uzun ve Heyecanlı Bir Öykü: yıl geçtikten sonra 1950 yılında Ha­ yüksek bulunmuştur. Bu açıklama­ Tat Konserve tay ziyareti sırasında Vehbi Koç’a ik­ lar, Vehbi Koç’un hayallerinin yeni­ Tat Konserve! İşte yine ürünün is­ ram edilen İsrail menşeli “Asis” mar­ den yıkılmasına sebep olur ama he­ miyle anılmasını sağlayan bir marka kalı portakal konsantresi, meyve su­ nüz herşey bitmemiştir! daha. Tat Konserve Sanayii, Vehbi yu projesinin yeniden gündeme gel­ Uzun, yorucu bir yolculuktan İstan­ Koç’un araştımıacı yönünü, iş yapma mesine yol açar. bul’a dönen Bejarano’yu dinlenmesi tarzını, yaratıcılığını ve azmini kanıt­ İsrail’e giderek “Asis” tesislerini gö­ için haftasonu Bursa’da konuk eden layan ilginç örneklerden biridir. İşte rüp bilgi alan Vehbi Koç, tesisin sa­ Koç’a, ileriki yıllardan dönülüp de bu kuruluşun 1946 yılından 1967 yı­ hibi Leon Bejarano'yu Türkiye’ye bakıldığında, bu kısa tatil süresi çok lına uzanan 21 yıllık öyküsü... davet eder. İsrailli uzman işadamı, şey ifade edecektir: İlk Amerika ziyaretinde çeşitli mey­ bir heyetle Akdeniz sahil şeridindeki Bejarano, Bursa’da domates tarlaları­ ve suyu satan dükkanları gören Veh­ meyve bahçelerini gezer. Ancak Be- nı göıünce “Türkiye’de yapılacak işi bi Koç, Türkiye’de de bu tür içeçek- jarano’nun inceleme sonucunda söy­ buldum” diye bağırmıştır. “Meyve lerin ilgi görebileceğini düşünmüş­ ledikleri hiç de umut verici değildir. suyu işini unutup, domates konsant­ tür. Ancak Türkiye’deki narenciye fi­ Yabancı uzmanın gözlemlerine göre resi işine girişelim” demiştir. Bu öne­ yatları böyle bir yatırımın verimli ça­ proje ‘rantabl’ değildir. Narenciye ri de Koç’un kafasındaki “tarıma da­ lışmasını engelleyecek kadar yük­ bahçeleri birbirinden uzak alanlara yalı proje”ye tıpa tıp uymaktadır.

1968'de üretime başlayan Tat Konserve Fabrikası Vehbi Koç'un 1946 dan 1967’ye, yirmi yıl süren çabalan sonucu kurduğu, bugün Avrupa ’nın 1., dünyanın 5 . salça fabrikasıdır. 31 07.1990. Vehbi Koç, Tat Tesislerini ziyaret ediyor.

25 sektörel vizyon esnaflıktan tifccarfığav % « • /»» ■ i , , fvfeİ \ıh fiîrmtüccarlıktan i'lıl/fnn Sanayiciliği yükselten ' atlIırHlann l&yfıağı da [ i sezgi ▼ criin’iHiir "v‘— V ' Kollar sıvanır, hesaplar yapılır, arazi Sanayi kuruldu. rekir. Doğru iseniz, azimli iseniz, her saptanır, alınacak makineler seçilir Vehbi Koç, Tat'ın başarı öyküsü ile çareye başvurmanız ve hakkınızı ve bu arada Bejanaro’nun BE’si ilgili olan mutluluğunu şöyle dile ge­ aramanız gerekir, iş düzelir” diyen Koç’un da KO’su alınarak Beko şir­ tirir: Vehbi Koç, yaşanan tüm sıkıntılara keti bile kuruluverir. Ancak o günün “1968 Eylül’iinde üretime başladık. rağmen yatırımlara devam etti. Dök- siyasi ve bürokratik engelleri yüzün­ Yirmi yıl bıkmadan, usanmadan uğ­ taş. Asil Çelik. Bebimot. Aymar. den bu proje yürümez. Ortaklık so­ raştığım, peşinde koştuğum bu işin Tüpko, Ardem, Tekersan. Endik- na erer ve BEKO da Vehbi Koç’a ka­ gerçekleşmesi, ülkemizde ihracata san. Eko, Kiınkat, Sedko, Tako- lır. dönük tarımsal bir endüstrinin ku­ san. Tekiz, Tarko, Karsan krizli Koç bu konuda bir sonuca ulaşmak rulmasına öncülük etmiş olmam, ar­ dönemde gerçekleşen yatırımlarla için yola devam eder, yurt dışındaki kasından da başka firmaların fabrika ülkeye kazandırıldı. yabancı uzman kuruluşların kapıları­ kurarak bu endüstriyi genişletmeleri Vehbi Koç sanayi hayatının başlangı­ nı çalar. Sırasıyla Amerikalılar, İtal- “benim için büyük bir mutluluk ol­ cında ağır eleştirilere de uğrar ve yanlar, Mısırlılar, İngilizler, İsveçliler, muştur.” yaptıklarının bir sanayi değil, montaj­ DanimarkalIlar kendilerine sunulan Tat Konserve bugün Avrupa’nın bi­ cılık olduğu öne sürülür. Koç bütün teklifle ilgilenmezler. Koç, hedefini rinci, dünyanın da beşinci büyük eleştirilere, karalamalara kulaklarını net bir biçimde “ihracat yapmak” salça fabrikasıdır. tıkayarak doğru bildiği yolda devam olarak belirlediği için bu projeye ta­ eder. “Zorluklara katlanmayı, engel­ nınmış yabancı bir firmayı ortak et­ Zor Günlerde de Yatırımlara leri aşmayı göze aldım" diyerek... mek istemektedir. Devam Sonunda dünyanın en büyük gıda 70’li ve 8()'li yıllarda Türkiye’de siya­ Türkiye’nin İlk Dış konservesi şirketlerinden Heinz’den si kriz ve ekonomik sıkıntıların sonu Ticaret Şirketi teknik yardım alınması ve İsviçre gelmedi. Ancak; “İşler kötüye gittiği Bugün Vehbi Koç’un Türkiye Sana- Migros’un da yüzde 5 ortaklığı, zaman moral bozuluyor. O zaman, yii’nde pek çok ilke imza attığı bili­ Türkiye Şeker Fabrikaları. Şeker birdenbire herşeyi kapkara görüp, nen bir gerçek. İşte bunlardan bir ta­ Sigorta ortaklığı ile Tat Konserve kötü düşüncelere saplanmamak ge­ nesi de Ram Dış Ticaret şirketidir.

i M • “ a | lA T .^ ı»

0.5.02.1960. Yalara Umumi Bayiler toplantısı

27 sektörel vizyon Vehbi Koç’u Anlamak Kolaydı; Çünkü Çok Yalındı

olma vasfı işte bu detaylarda yatı­ laikti, ülkesine hizmet etmek ayrı­ üçücük yüreği söndü, ancak il­ Onu yakından tanımam ilk olarak davranışları ile onlara örnek olma­ man seçiminde beni görevlendir­ calıklı bir özelliğiydi, inançlı bir K keleri ile bütün ülkeyi kavradı, Nisan 1978’te MAKO şirketinin Yö­ ya çalışır, hepimizi ihtiyacı olan ka­ mişti. Seçtiğimiz kimse ite yaptığı yor. Özel günlerde kendisine verilen müslümandı ancak, ilerici, çağdaş, ışığı ile aydınlatmaya devam edi­ netim Kurulu Başkanlığından ayrıl­ biliyetli çocukların öğrenimi için görüşmede insan seçiminde dikkat pahalı hediyelere israf olarak ba­ batılı bir düşünceye sahipti. Türk yor. Gönlümüzde hiç sönmeyecek dığı gece yapmış olduğu konuşma yardım etmeye teşvik ederdi. Veh­ edilmesi gereken hususların örne­ kardı. Güzel sözlere, özdeyişlere sanayimdeki ilklerin yaratmışıydı. olan sevgisi sel oldu gürül gürül ile başlar. Söz ustası değildi ama o bi Koç’un üzerine titrediği TEV be­ ğini gösteriyordu. çok itibar ederdi. Bunu bildiğim Hayata atılmaya hazırlanan binler­ akıyor. Vehbi Koç’u anlamak ko­ gece bizlere irticalen “...Ben elim­ nim hayatımda da bir dönüm nok­ Kağıt üzerindeki ilkeleri hayata ge­ için 1992 yılı başında kendisine ce genç yaşamını örnek alacaktır. laydı çünkü çok yalındı. Ancak me­ den ne gelebiliyorsa bugüne kadar tası olmuştur. Ona hep bir şükran çiren, yaşatan insandı. Ancak o il­ Sevdiği sözlerden biri olan “Hak sele onun ilkelerini benliğinize sin­ yaptım; bundan sonra da bu genç borcum var.... Bazı akşamlar ye­ kelerin yaratıcısı kendisiydi, başka­ “Vicdanına Esir, icraatına Hakim Ol” yazılı bir levha göndermiştim. Bana tecelli eyleyince her işi asan eder, dirmekti. Onun ilkeleri yüzeysel arkadaşlara işleri tevdi ediyoruz. mek dönüşü arabayı ben kullanır larından öğrenmemişti. En zor olan gönderdiği teşekkür mektubunda halk eder esbabını, bir lahzada İh­ değildi, yaklaşık bir asırlık hayatın­ Onların başaracaklarına ve daha ve evine bırakırdım. Kapısının önü­ da bu değil midir? Aklı başında “... Bu levhayı evime astırdım ve san eder” özdeyişi onun sımrdışılı- da karmaşık ve değişken öğeleri, iyiye götüreceklerine inanıyorum. ne gelince saygım gereği arabadan olan herkes doğruyu ve yanlışı ayırd edebilecek analitik yeteneğe hergün buna bakarak icraatıma ha­ ğını çok iyi anlatıyor. sosyal ve politik olayları, insan Ben de yaşadığım sürece MA- inip uğurlamak isterdim, elimden kim olmaya çalışıyorum....” diye Biz onu çok seviyoruz ve manevi ilişkilerini, tüm birikimlerini damı­ KO’nun ileri gitmesi için elimden tutar ve kafiyen müsade etmezdi. sahiptir, benzeri durumlarda kul­ lanmak üzere tecrübelerinden belli yazmıştı. Ben kendisini yakından huzurunda sevgi ve saygıyla eğili­ tarak elde etmişti ve onları hayatı­ gelen bütün imkanları harcayaca­ Bir bayram günü ilk olarak evine prensipler edinir. Ama gelin görün tanımak talihine erişmiş bir kimse yoruz. içimize sindirdiğimiz ilkeleri­ nın her safhasında uygulamıştı. ğım...” diyerek veda etti. Müesse­ ziyarete gittiğimde gördüğüm sa­ olarak iş adamı, girişimci, yönetici, ne şimdi daha bir sıkı sarılacağız Çok konuşmak, karmaşık ve do­ seleşmeye inanç ve profesyonel delik ve gösterişten uzak yaşam, ki bunları sebatla ve şaşmaz bir inançla bütün ömrü boyunca uygu­ büyük aile babası, dost, vatandaş ve bizlere kazandırdığı özgüvenle lambaçlı ifadelerle yazışmak hiç yönetime güvenin ifadesiydi o ko­ şaşkınlığımı ve hayranlık duygula­ lamak ne zordur, ne büyük feda­ Vehbi Koç’un kişiliğine hayranlığı­ eserlerini yaşatacağız. onun tarzı değildi. Çok dinler, işin nuşma... rımı artırmıştır. Saygınlığını yücel­ karlık ve sabır gerektirir. Öğren­ mı ifade ederken, iş arkadaşlarımın Allah gani gani rahmet eylesin. can alıcı noktasını tesbit eder, Daha sonraları Türk Eğitim Vak- ten tevazuuydu. mek kolaydır, ancak uygulamak ve da hislerine tercüman oluyorum. doğrudan ve kısa bir şekilde ifade fı’nın zaman zaman yapmış olduğu Koç Holding’te çalıştığım sırada doğru bildiği çizgiden hiç sapma­ Vehbi Koç özlemini duyduğumuz Mehmet Ali Berkman eder, karşısındakine onaylatır, ve yemekli toplantılarında yakından yazışma üslubunu ve analitik dü­ dan yaşamak ne büyük bir haslet, Türk insanı kimliğinin tüm öğeleri­ Koç Holding A.Ş. Stratejik netice alıncaya kadar amansız bir tanımak fırsatım oldu. Bütün me­ şünme tarzını öğrenme fırsatım ol­ ne sıkı bir disiplindir... Büyük insan ni nefsinde taşıyordu. Demokrattı, Planlama Grubu Başkanı şekilde takip ederdi. zunlarla tek tek ilgilenir, sözleri ve du. Koç Lisesi’ne alınacak bir ele-

Türk ekonomisindeki köklü değişik­ Migros İle Gerçekleşen Atılım ni bir Koç kuruluşu olan Setur şirke­ liklerin ancak ciddi anlamdaki ihra­ Yatırımlar kararlılıkla sürdürülürken, tine satarak ülkemizi terk eder. catlarla gerçekleşebileceğinin idraki 70’li yıllarda Vehbi Koç’un gündemi­ Vehbi Koç, Migros’un halka sunula­ içinde olan Vehbi Koç, 1970 yılında ne bir İsviçre firması olan Migros cak hizmetler açısından önemli ge­ bu şirketi kurarken Topluluk bünye­ olanca ağırlığıyla girer. İsviçre’de fa­ lişmelere önderlik yapacağına inan­ sindeki tüm kuruluşların dış ticaret aliyet gösteren Migros’un ülkemize maktadır. faaliyetlerini bir merkezde toplamayı gelişi ise 1954 yılına, İstanbul’un ün­ Migros’un Topluluğa katılmasını amaçlar. lü Valisi ve Belediye Başkanı Prof. sağlayan Vehbi Koç, mağazaların Günümüzde çeşitli ülkelerde faali­ Dr. Fahrettin Kerim Gökay ın dö­ büyütülmesi, modernleştirilmesi ve yete geçen şirketlerle uluslararası bir nemine uzanır. yaygınlaştırılması yolunda yönetici­ kuruluş haline gelen Ram, Türki­ İstanbullular’ın pahalılık ve kalitesiz­ leri devamlı olarak teşvik eder. Şir­ ye’nin en büyük ihracat örgütlerin­ likten yakındıkları günlerde gelen ketteki kamu kuruluşuna ait hissele­ den biridir. Migros, kamyonlarla mahalle arala­ rin sermaye piyasasında satılmasının Ram’ın satışını gerçekleştirdiği ürün­ rında satış yaparak halkın ilgisini sonucu olarak Migros Türk Anonim ler, Topluluk içi ve dışındaki şirket­ çekmiştir. Şirketi, 1991 yılında halka açık bir lerin çalışma alanlarıyla geniş bir Ancak ilerleyen yıllarda herşeyi ince kuruluş hüviyetini kazanır. yelpaze oluşturmaktadır. eleyip sık dokuyan İsviçreliler, Milli Uzmanlaştığı alanlar arasında demir- Korunma Kanunu, askeri yönetimler “Önce Kendi Yurdunuzu çelik, kimya, tekstil ve hazır giyim, ve ilgisizlikten tedirgin olmuşlardır. Tanıyın” taze küçük ve büyük baş hayvan eti 1974 yılında Vehbi Koç, devreye gi­ Vehbi Koç, iş yaşamı boyunca Türki­ ve taze gıda ürünleri başta gelmek­ rer ve İsviçre Migros şirketi, Migros ye’nin nabzını yoklamakta ustalığını, 1974 yılında Koç Topluluğuna katılan Migros bunun yurtiçinde ve dışında müşterilerine büyük mağazacılığın gerektirdiği kaliteli hizmeti sunuyor. 27.08.1994 Vehbi Koç’un Bodrum-Migros ziyareti. tedir. Türk Anonim Şirketi’ndeki hisseleri­ ülkesini çok iyi tanımış olmasına sektörel vizyon 28 29 sektörel vizyon İnsanların yeniye olan özlemi Vehbi Koç’u yeni projeler üretmeye yöneltir. Gaz lambası yerine “elektrik ampulü”ne, tel dolap yerine “buzdolabı”na, maltız yerine “fırın”a, at arabası yerine “otomobil”e yöneliş, Vehbi Bey’in yoğun dikkatinden kaçmayacak olan bu özlemin göstergeleridir.

sektörel vizyon Yıl 1956. V&hbi Koç Divan Oteli'rıin açılışında. borçludur. Ülkenin her köşesinde kıvranırken, önemli bir döviz girdisi yetiştirmek üzere bir program dahi­ neler olup bittiğini merak etmiş ve olan turizmi kullanmayı bilmemesi linde çalışmaya başlayacaktır. Bu durumu kendi gözlemlerine dayana­ olacak şey değildir! hizmetlerle Milli Eğitim ve Turizm rak belirlemeyi tercih etmiştir. Türki­ Bakanlıklarına yardımcı olacaktır.” ye’nin 67 ilinden 64’üne gitmiş olan “Bilgili Eleman Yoksa, Önce hayal etmek, sonra hayali, sis­ ve tatillerini yurt dışında geçirenlere Turizm Gelişemez!” temli bir düşünceye dönüştürmek ve “Önce kendi yurdunuzu tanıyın” di­ Koç’a göre önce örgütlenerek işe sonra eyleme geçmek. İşte olan bu- yen Vehbi Koç’un turizm alanından başlanmalıdır. Kafasındaki “Turizm dur. Vehbi Koç’un turizme olan ilgi­ uzak durması mümkün müdür? Geliştirme ve Eğitim Vakfı” projesini si 501i yıllarda sağlıklı gözlemleri ve “Bacasız Sanayi” denilen turizm açı­ geliştirir, iş çevreleri ve resmi kuru­ hayalleri ile başlar. Türkiye bu alan­ sından Türkiye’nin üzerine düşeni luşlarla temasa geçer. Devletçe ya­ da gerekli yatırımları yapamamıştır. yapmadığı, tarihi ve doğa zenginlik­ pılması gereken işlere özel sektörün Öyle ki yabancı sermayenin davet lerini yeterince ve gereğince değer­ katkısını sağlamayı amaçlamaktadır. edildiği, liberal ekonomiye “start” lendiremediği, bu alanda yılların he­ Ortam oluşur ve 1984 yılında TU- verildiği 1950’den sonra İstanbul, ba edildiği inancıyla, çözüm yolları GEV’in kurulması yolunda ilk büyük Osmanlı döneminde yapılmış olan üzerinde düşünen Vehbi Koç, emek­ adım atılır. Pera Palas, Tokatlıyan, Park Otel dı­ lilik günlerinde konuya daha fazla Turizm yatırımlarının ciddi bir plana şında yabancı konukları ağırlayacak eğilme fırsatı bulur. bağlanması görüşünü savunan Veh­ tesislerden yoksundur. Vehbi Koç’a göre yeni bir icatta bu­ bi Koç, kuruluş toplantısında TU- Oysa, başta İspanya olmak üzere, lunmamız söz konusu değildir. Dün­ GEV’in nasıl çalışacağını anlatırken Akdeniz ülkelerinin turizmden bü­ yada, yakın komşularımızda ne ya­ şöyle der: yük ölçüde yararlandıkları ortadadır. pılıyorsa bizim de onları uygulama­ “İstediğiniz kadar otel, lokanta turis­ Komşumuz Yunanistan, sosyalist mız yeterlidir. Bu kadar geç kalışımı­ tik tesis yaptırınız. Bunları işletecek Yugoslavya, turizmden bizim kazan­ zın da hiçbir mazereti yoktur. Dış ti­ bilgili eleman olmazsa turizm inkişaf dığımızdan dört beş kat fazla döviz careti yıllardır açık veren, dış borcu edemez. Vakfımız, pratik şekilde bu sağlamaktadır. Doğanın tüm güzel­ durmadan artan bir ülke, döviz diye tesisleri işletecek her türlü elemanı liklerine, tarihin en zenginine sahip

31 sektörel vizyon 24.09.1935. Büyükdere Fıstık Suyu. Vehbi Koç, şoför Yusuf ve kahveci Bayram ile.

Türkiye bu alanda çok geri kalmıştır. çek anlamda bir turistik tesis yoktur. Koç Holding Yönetim Kurulu Baş­ Ülkemizde özel sektörün turizm ya­ Böyle önemli bir tesisin yapılması kanlığından çekiliyorum ve yerine tırımları da Vehbi Koç öncülüğünde yalnız döviz sağlamak yönünden de­ Rahmi Koç'u namzet olarak göste­ gerçekleştirilecektir. ğil, başka tesislere örnek olması ba­ riyorum” diyordu. O gün 84 yaşında 1956 yılında Taksim’de hizmete açı­ kımından da yarar sağlayacaktır. olan Vehbi Koç, bu kararını “Sağlı­ lan Divan Oteli, Koç Topluluğu’nun 1967 yılının Ekim ayında DEG ile an­ ğında bir tecrübe daha kazanmak” turizm alanında gerçekleştirdiği ilk laşma yapılır. Keşifler ve projenin isteğine bağlamıştı. Hayatta iken ço­ tesistir. gerçekleştirilmesi, bürokratik engel­ cuklarının ve profesyonellerin işleri 1960’lı yıllara gelindiğinde Koç’un ler yüzünden 1973 yılına kadar sürer. nasıl götüreceklerini bizzat görmek Almanya’ya yaptığı bir gezi, Antal­ Uluslararası standartlarda Antal­ için... Vehbi Koç’un “Allah’tan bü­ ya’da turistik bir tesis yapılmasına ya’nın ilk turistik oteli olan Talya, 28 tün dileğim, kurduğum bu müesse- vesile olur. Merkezi Köln’de bulu­ yıldır Türk turizmine hizmet ver­ senin devamlılığının sağlanması, nan Almanya’nın devlet kuruluşla­ mektedir. Talya, ilave yatırımlarla memlekete faydalı bir kuruluş olarak rından DEG, Türkiye’nin güney kıyı­ büyük bir kongre salonunu bünyesi­ insanlara iş imkanı yaratmak, devle­ larında, özellikle Antalya’da bir şehir ne katarak daha fonksiyonel boyuta te vergi vermesi ve bizden sonra, ge­ oteli ve tatil köyü kurmayı planla­ ulaşmıştır. leceklere örnek olmasıdır” sözleri mıştır. Almanların gelişmekte olan toplantıya katılan hissedar ve yöne­ ülkelere yatırım veya kredi yoluyla Bir Tecrübe Daha Kazanmak ticileri duygulandırır. Babasından yardım sağlayan kuruluşu DEG’in İçin Emeklilik sonra söz alan Rahmi Koç ise, Veh­ Genel Müdürü Dr. Lokman Vehbi Ve 1984... 1984 yılı Mart ayı, Vehbi bi Koç’a, iş arkadaşlarına ve hisse­ Koç’a turistik bir proje teklifinde bu­ Koç’un hayatında yeni bir dönemin darlara “Bize güvenin” mesajı verir. lunur ve Alman hükümetinin 10 mil­ başlangıcı olur. 30 Mart Cuma günü Bu toplantının diğer ilginç bir sonu­ yon markla katkıda bulunabileceğini Koç Holding’in Divan Oteli’nde top­ cu, Vehbi Koç’a “Kurucu Şeref Baş­ ifade eder. Turizm açısından büyük lanan yıllık genel kurulunda ortakla­ kanı” unvanının verilmesi olur. bir zenginliğe sahip Antalya’da ger­ ra hitap eden Vehbi Koç, “Bugün Vehbi Koç’u yakından tanıyanlar ve sektörel vizyon 32 tanımayanlar bu emeklilik kararının muhtemel sonuçlarını tartışmaya baş­ larlar. 60 yıl boyunca düzenli ve çok çalışmaya alışmış olan Koç “Boş kalır­ sam hastalanacağımdan endişe ede­ rim” demektedir. Doktorlar da Vehbi Koç’un çalışma temposunu düşürme­ mesi konusunda hemfikirdir. Vehbi Koç, “Çok çalışmaya devam edeceğim” diyerek, Vakıfçılığa ve, sosyal konulara daha fazla zaman ayırmayı tasarlar, göremediği ülkele­ ri görmek ister. Vehbi Koç, emekli­ lik yıllarında ülkenin ekonomik ve sosyal sorunlarıyla yakından ilgile­ nir. Görüşlerini yazılı ve sözlü olarak her ortamda tam bir açık yüreklilik­ le ortaya koyar. Piyasa ekonomisine geçiş gayretleri karşısında yol göste­ ren önerilerde bulunur ve geleceğin tehlikelerine dikkat çeker. Bu yeni dönemde, iç ve dış rekabetin hızlanacağını gören Koç, şirketlerin mali bünyelerinin kuvvetlendirilmesi gerektiğini söyleyerek finansman ko­ nusuna önem verilmesini ister. Enflasyonlu yıllar şirketlerin mali bünyelerini zayıflatmıştır. Fabrikalar­ da birikmiş olan amortismanlarla o tesisleri yenileme ve rekabete açma­ nın mümkün olamayacağını söyleyen Vehbi Koç bir reçete sunmaktadır: 5.08.1964. Hursa Kablo Fabrikasının temel alma töreni “Yeniden değerleme sistemi gelişti­ rilmelidir. Amortismanlar yeni de­ ğerler üzerinden ayrılmalıdır. Halkın Yanında Çalışanlara Değer Verirdi hisse senetlerine ilgisi teşvik edile­ rek tasarrufların şirketlere yönelmesi sağlanmalıdır.” Ağustos 1990 tarihinde Sa­ karar size ait.” Ülkenin ekonomik sorunları ile ilgili yın Vehbi Koç Beyefendi’den Çok yoğun bir insan olmasına rağ­ görüşlerini, yetkili kişilere gönderdi­ bir mektup aldım. Şöyle diyordu: men, büyük işler ve sorunlar ile vak­ ği mektup ve raporlarla iletmeyi sür­ “Mühim şirketlerden birisinin Umum ti tamamen dolu iken, zaman ayırıp, düren Vehbi Koç, 1984 yılında Baş­ Müdürüsünüz, AnkaralIsınız, hem- yanında çalışan kişilerin sağlıklarıyla bakan Turgut Özal’a gönderdiği ya­ şehrimsiniz. bile ilgilenmesi beni çok etkileyen zıda şöyle demektedir: Size bu mektubu bir büyüğünüz ola­ bir davranışı idi. Ayrıca o kadar hak­ “(...) Dünyada hayvancılık bakımın­ rak yazıyorum. lıydı ki, tam on sene sonra gerçek­ dan beşincilikle yedincilik arasında- Son zamanlarda sizi çok şişman gör­ ten fazla kilolara bağlı sağlık sorun­ yız. Buna rağmen et ithal etmeye düm, bütün hastalıkların başı şiş­ ları yaşayıp, mecburen kilo vermeye başladık. İthalat her konuya sirayet manlıktır. Çok gençsin, çok şişman­ başladım. ediyor. Dünkü gazetelerde hanım sın, kilonun boyuna göre olması la­ sutyenlerinin de ithal edildiğini oku­ zım. Faydalı olur düşüncesi ile Aydın Dr. Biilend Bulgurlu dum. Yarın şu veya bu sebeple dö­ Boysan Bey’in bana gönderdiği ki­ Koç Holding A.Ş. viz sıkıntısı olur, mevcut sanayinin tapçığı ilişik olarak gönderiyorum, Turizm ve Hizmetler Grubu Başkanı ihtiyacı için döviz bulunmazsa çok

33 sektörel vizyon Yıl 1985. Vehbi Koç'un Nasoto şirketini ziyareti. Sol başta Vehbi Bey'in yakın çalışma arkadaşlarından Fahri İlkel.

fena durumlara düşebiliriz. İnşallah ortaya çıkarıyordu. yapmak “girişimci” olmak kadar korktuklarım tahakkuk etmez." “Ülkeyi gezip tanımak” “Siyasi parti­ önemli idi. Önemsiz sayılan ayrıntılara parmak lere yardım” “Zengin düğünleri” “Hız­ basmakta ve ilgililerin dikkatini çek­ lı nüfus artışı” ve “Trafik kazaları”, Yeni Yüzyılın Getireceği mekte usta olan Koç’un görüşlerinde­ Vehbi Koç’un sık sık dile getirdiği, Yeniliklere Hazırlık ki tutarlılık ve açıksözlülük, onun dü­ çözüm önerilerinde bulunduğu ko­ 1980’li ve 1990’h yıllar Koç Toplulu­ şünce dünyasındaki zenginliğini de nulardı. Koç için “vatandaşlık görevi” ğu için biraz derlenip toparlanma, biraz da yeni yüzyılın getireceği ye­ Her Dakikasında Günceldi niliklere hazırlık dönemi olarak ge­ çer. Koç Holding’in yönetiminde et­ kili olduğu şirket sayısı doksana ehbi Bey, 92 yaşında bile Rus­ yaklaşmıştır. ya’yı ziyaret ve etüd etti. Komü­ V ABD’de kurulan Ram erica şirketi, nizmin çöküşünden sonra imkânları Amerikan pazarında Koç şirketleri sezdi; örnek Ramstore projesinin sıkı takipçisi oldu. Vehbi Bey, her yaşın­ için yeni pazarlar aramaya yönelir. da ve her dakikasında günceldi. Ya­ İstanbul’da Kurt Mensucat tekstil ratıcıydı ve her şeyden önemlisi ba­ pazarlamasını, Koza şirketi toplu şarılıydı. Ömrü boyunca bu kadar çok konut sektörünü, Temel Gıda mey­ “success story”si bulunan dünyada ve ve sebze ihracatını geliştirmek başka bir başarılı işadamı var mı, bi- için kurulmuşlardır. . lemiyorum. 1984 yılında et ürünlerini değerlen­ Haşan Bengü direcek M aret’in yatırımına başlanır. Koç Holding A.Ş. 1985 yılında ise American Express’in Dış Ticaret Grubu Başkam iştiraki ile Koç-Aınerikan Bankası kurulur. sektörel vizyon 34 1986 yılında Amerikan Fruehauf li­ bu dönemde mali bünyelerini ve satta aktarmaktan, insanlara maddi, sansı ile çalışacak İstanbul Frueha­ teknolojilerini güçlendirecek yatı­ manevi pek çok değer katmaktan uf fabrikası treyler üretimine başlar. rımlara yönelirler. büyük haz duymaktadır. 1987 yılında Birleşik Oksijen Sana­ Vehbi Koç, Topluluk şirketlerindeki Belki de, bir asra yaklaşan mücade­ yi ve Tat Tohumculuk şirketleri fa­ çalışmaları yaşamının son gününe lelerle dolu bir yaşamı, Vehbi Koç aliyete geçer. Bu yıllarda şirket evli­ kadar dikkatli bir gözlemle izlemeyi şu basit cümlelerle özetliyordu: likleri de gerçekleşecektir: sürdürür. “Daima doğru olanı yapma gayreti Türkay, Kav şirketi ile Bebimot, Doksan yaşını aşmıştır ve yılların da­ gösterdim. Aileme, memleketime ve Beldesan ile, Uniroyal, Goodyear ğarcığında biriktirdiği deneyimleri yaşadığım çağa hizmet ettiğim inan­ şirketi ile birleşir. Topluluk şirketleri içinde bulunduğu ortamlara her fır­ cıyla büyük bir huzur duyuyorum.”

O, Doğduğu Toprakları Severdi

ehbi Koç. 0 çok özel ve örnek V İnsan hakkında yazılmamış bir şey kalmadı. Vehbi Koç’un beni ilk günden itiba­ ren en çok etkileyen yönü, doğduğu topraklara ve onun üstünde yaşayan insanlara karşı duyduğu büyük sev­ gisidir. Buna birçok vesilelerle yakın­ dan şahit oldum. Yurt içinde yaptığı seyahatlerinde özellikle bayiler ile yaptığı görüşme­ lere büyük önem verir ve onlardan halkın çeşitli konulardaki duygu ve isteklerini öğrenmeye çalıştığını söy­ lerdi. Yine böyle bir gezisinden dön­ düğünde bana şunu anlatmıştı:

“Anadolu’da bir şehirden diğerine gi­ 20.11.1992 Cemal Reşit Rey Salonu 'ndaki törende Vehbi Koç. derken yoldan bir hayli geride gördü­ sekreteri Suzan Boray’a ödülünü verirken ğüm bir köy dikkatimi çekti. Şoföre arabayı yavaşlatmasını ve görünen o hemen onu içeri buyur etmiş. Odaya dım. Bir gün böyle bir durumda nasıl köy yoluna girmesini söyledim. Bir girince bir köşede buzdolabı, masa­ maneviyatını bozmadan, yine dimdik süre sonra köye vardık. Küçük bir nın üzerinde de bir televizyonun bu­ durup mevcut ve başka yeni işler yerdi ve tabii bir otomobilin gelişi lunduğunu görünce çok sevindiğini üzerinde huzur içinde ve şevkle çalı­ köylülerin dikkatini çekmişti. Etrafı­ ve memleketin bu ücra köşesinde şabildiğini sorduğumda, cebinde mızda toplandılar ve bizi köy kahve­ rasgele girdiği bir köy evinde bile portföyünde daima bulundurduğu sine götürdüler. bunların bulunmasının gelişmekte Halil Cibran’ın şu sözlerinin yazılı ol­ Küçük bir çocuk heyecanla yanıma olduğumuzun en büyük delili oldu­ duğu kağıdı gösterdi: yaklaşarak “Siz Vehbi Koç değil mi­ ğunu büyük bir hazla anlattı. “Allah’ım, bana siniz?” diye sordu. Nereden tanıdığı­ Vehbi Koç’un ömrü boyunca giriştiği - Değiştiremeyeceğim şeyleri kabul­ nı sorduğumda ise, “Gazetede resmi­ ve üzerinde çalıştığı teşebbüsler ara­ lenmem İçin sabır, nizi gördüm” dedi ve köyden gidene sında başarılı olmadığı işler yok mu - Değiştirebileceğim şeyleri değiştire­ dek yanımdan ayrılmadı”. Köy kah­ idi? Tabii ki vardı. Ama ele aldığı her bilmem için cesaret, vesinde ikram edilen çayı yudumlar­ yeni işin gerçekleşmesi ve başarılı - Aradaki farkı tefrik edebilme kudre­ ken köylülerin konuşmalarından çok olması için gereken her çabayı gös­ tini İhsan et.” faydalandığını anlattı. Kahveden çı­ terdikten sonra sonuç alamayacağını işte Vehbi Koç’un büyüklüğü... kıp otomobiline yürürken onlara anlayınca o dosyayı kaldırırdı. Bunun doğru yöneldiğini ve hatırlarını sor­ onda büyük bir hayal kırıklığı yarata­ Suzan Boray maya başladığını söyledi. Ev halkı cağını ve üzüntüye boğacağını sanır­ Vehbi Koç’un sekreteri

35 sektörel vizyon '

“Zamanım, aklım ve bilgim yetişmiyor. Bu dirayetli arkadaşlarla büyük işler başaracağıma inanıyorum” diyerek, Cumhuriyet döneminin ilk yöneticilerine yetki v sorumluluk veren Vehbi Koç, bir ekip çalışması yarattı. Bu atak girişimciler, yıllar süren, vizyonu giderek genişleyen bir çabanın sonunda Topluluğun mimarları oldu Hepsi tükenmeyen bir heyecanla, çalışma arkadaşlarına umut ve cesaret aşılayaral bir “Koç kültürü” yarattı.

t. '

Üst fotoğraf: KrvUhyıllar... Forcll Tamirhanesi ilin açılış töreni kültürel vizyon (10.01.1948) Alt futoğt'iıf: 21.01.11950 tarihinde Koç müdürlerinin Ankara toplantısı Vehbi Koç’un albümünde Cumhuriyet’in 10. Yıl kutlama törenlerine ilişkin bu fotoğrafın da öze! bir yeri vardı. Cumhuriyetin ilk profesyonelleri, ülkeye kanat geren bu toplumsal heyecanın bağrından yetişecekti.

Cumhuriyet'in İlk Profesyonelleri ve Onların Yarattığı Kültür:

ültür, diğer akraba kavramlar­ nevî değerler ile bunları yaratmada, meller üzerine kurulması ve yüksel­ la zenginleştirilip farklı anlam­ sonraki nesillere iletmede kulandan, mesini sağlayan birinci kuşak yöne­ K larda kullanılabilen ve bilgi­ insanın doğal ve toplumsal çevresine ticiler, Koç’un bizzat araştırıp buldu­ den sanata kadar pek çok açılımlar­ egemenliğinin ölçüsünü gösteren ğu, süzgeçten geçirdiği, işinin uzma­ dan beslenen bir sözcük. Tarih kül­ araçların bütünü.” nı profesyonellerdi. türü, kurum kültürü, şirket kültürü, Vehbi Koç’un en önemli başarıların­ spor kültürü, mutfak kültürü, sinema dan birinin de nesillerden nesille­ Tükenmeyen Bir Heyecanla kültürü gibi, sayılmaya başlanıldığın­ re iletilebilecek" ve "doğal, top­ Yaratılan Koç Kültürü da zincirleme uzatılmaya müsait bir lumsal çevreye egemen olabile­ “Zamanım, aklım ve bilgim yetişmi­ sözcük. Sözlükteki karşılıklarından cek” bir kültürün yaratılmasına lider­ yor. Bu dirayetli arkadaşlarla büyük biri de şu: lik edebilen yöneticileri seçme ve işler başaracağıma inanıyorum” di­ “Tarihî, toplumsal gelişme süreci yönetme konusundaki büyük ustalı­ yerek, Cumhuriyet döneminin ilk içinde yaratılan bütün maddî ve ma­ ğıdır. Koç Topluluğu’nun güçlü te­ yöneticilerine yetki ve sorumluluk

37 kültürel vizyon Ölçülü ve disiplinli bir yaşam planlamasının içinde yoğun iş temposunu sağlıklı sürdürebilmek için spora da yer vardı. 3 Şubat 1947 tarihinde Ankara Dikmen Kayak Sporu Merkezi’nde at gezintisi. Vehbi Koç sol başta.

veren Vehbi Koç, bir ekip çalışması “Koç Kültürü”nün Payandaları Bilindiği gibi, Koç Topluluğu’nun cünü Türk ekonomisinden almak nün en yakın olduğu kunımlardan bi­ yarattı. Bu atak girişimciler, yıllar sü­ Koç Topluluğu’nun hayat tarzını değerlerinin başında, ‘müşteri veli- ve Türk ekonomisine güç kat­ ridir. Vehbi Koç, nice bürokratik en­ maktır. 1969 ren, vizyonu giderek genişleyen bir oluşturan “Koç kültürü”nün payan­ nimetimizdir' ilkesi gelir. gellerden sonra yılında kumlan çabanın sonunda Topluluğun mi­ dalarına bakıldığında, sade, yalın, Koç’un ikinci ilkesi ise ‘en iyi olma­ Koç kültürünü oluşturan ilkelerin Vehbi Koç Vakfı hin hedefini daha o marları oldu. Hepsi tükenmeyen bir kolay anlaşılabilen ve hemen insanı nın vazgeçilmez bir hedef haline ekonomi ve toplumsal hayatımızın günden şöyle belirlemişti: “Türk in­ sanına hizmet vermek". heyecanla, çalışma arkadaşlarına saygın bir ortama davet eden başka gelmesidir. “Koç kültürü ”nü oluştu­ aynasında çeşitli biçimlerde tezahür Vakıf, bir ülkenin en değerli varlığının umut ve cesaret aşılayarak bir “Koç bir dünya ile karşılaşılır. “Başka bir ran en önemli değerlerden bir diğeri ettiğini görüyor ve biliyoruz. “Koç yetişmiş, sağlıklı ve kültürlü insan gü­ kültürü” yarattı. dünya”dır ama bir o kadar da bildik, ise insanın sermayenin temel ta­ kültiirü”nün sağlam temellerine da­ “Profesyonel yönetim” o dönem için tanıdık ve değerlerimize çok yakın şı’ olarak görülmesidir. yanan bir zihniyetin önderliğinde cü olduğuna inanan kurucusunun belki de adı net olarak belirlenme­ bir dünyadır bu. Koç, ürün ve hizmet kalitesinin, çalı­ yürütülen tüm bilimsel ve kültürel gösterdiği yolda ilerleyerek büyüyüp gelişti ve bugün kültür mirasımızın miş ama ilkeleri şekillenmiş bir zih­ Paradoks gibi gelse de, meselenin şanlarının kalitesiyle orantılı olduğu etkinlikler, ülkemizin kültürel haya­ korunmasında fonksiyonel önem taşı­ niyetti ve bu zihniyeti Vehbi Koç, özü açıktır. Koç kültürü’nün payan­ inancını taşıyor ve bu orantıyı kesin­ tının zenginleşmesine katkıda bulu­ nuyor. yan bir merkez haline geldi. 1940Tı yıllarda kavramsallaştırmaya dalarını oluşturan ilkeler, tek tek ba­ tiye uğramadan devam ettirebilmek çalışıyordu. Konusunda uzmanlaş­ kıldığında bildik, tanıdık ve bize ya­ adına Sürekli gelişmek için kay­ mış, ciddi, yetenekli, dürüst yöneti­ kın değerlerden oluşmuştur. Bu de­ nak yaratm ak . iş ahlakı ve dü­ Türk İnsanına Hizmet ve 14 Ekim 1980: Sadberk Hanım Müzesi Açıldı cilerle çalışma ilkesi Vehbi Koç’a ba­ ğerlerin ahenk içinde biraraya gel­ rüstlük’ ilkelerini bir hayat tarzı ha­ Vehbi Koç Vakfı şarı yolunda büyük bir ivme kazan­ Tarih boyunca insanlığın hizmetinde Sadberk Koç, amansız bir hastalığa mesi ise “başka bir dünya”yı gözler line getiriyor. Koç Topluluğu’nun en At binmenin yanı sıra tenis sporu da Vehbi Bey in yakalanıp kafasında ölüm düşüncesi dıracaktı. önüne serer. önemli payandalarından biri de ‘gü- °lan vakıf müessesesi, Koç kültürü­ ilgi alanı içindeydi. Yıl 1936 kültürel vizyon 38 kültürel vizyon kültürel vizyon >/ / / / 7 1 7 Vehbi Koç eşi Sadberk Hanım ’la. yer etmeye başladığında Vehbi Koç’a Sadberk Koç, Vehbi Koç’a şöyle demişti: şöyle demişti: “Unutulmak istemiyo­ rum. Hayatım boyunca emek verip “Unutulmak istemiyorum. Hayatım boyunca emek topladığım, biraraya getirdiğim eski verip topladığım, biraraya getirdiğim eski eserlerin, eserlerin, benim adımı taşıyan bir müzede halka teşhir edilmesini arzu benim adımı taşıyan bir müzede halka teşhir ediyorum. Bu mevzuda bana yardım et.” edilmesini arzu ediyorum.” Sadberk Koç’u kaybettikten sonra eşinin bu yüce arzusu üzerine ço­ miş süs eşyaları ve Türk işleme sana­ ile Etnografik Eserler Bölümü’nün cuklarıyla beraber uzun uzun düşü­ tının özelliklerini yansıtan 16 . ve 18. bulunduğu Azaryan Yalısı Binası’nda nen Vehbi Koç, Sarıyer’de mülkiyeti yüzyıllardan kalma giysi ve kumaş ise, Sadberk Koç’un koleksiyonunun yanı sıra Osmanlı ve İslam sanatının kendisine ait olan Azaıyan Yalısı örnekleri bulunuyor. 1983 nadide örnekleri sergileniyor. olarak bilinen eski tarz bir binayı yılında dünyaca ünlü koleksi- müze yapmaya karar verdi ve Sad­ yoner Hüseyin Kocabaşın 4 bin Alanında Bir İlk: KOGEM berk Hanım Müzesi’ni kurarak, Tür­ parçadan oluşan paha biçilmez ko­ “Hayatta en güç iş, insan idare et­ kiye’de özel müzeciliğin öncülüğü­ leksiyonu da müzeye kazandırıldı ve mektir. İyi eleman seçmeye dikkat nü de yapmış oldu. Türkiye’nin ilk müzenin Sevgi Gönül Binası nda sergilenmeye başlandı. Koleksiyon, ediniz. Eleman yetiştirmeyi görev sa­ özel müzesi olan Sadberk Hanım M.Ö. 6 bin yıllarından Bizans döne­ yınız” diyen Vehbi Koç, bu düşünce­ Müzesi, ziyaretçilere kapılarını 14 mine kadar uzanan bir zaman dilimi­ sini hayata geçirdi ve Koç şirketlerin­ Ekim 1980’de açtı. de çalışan gençlerin sistemli bir şe­ İstanbul Sarıyer’de, restore edilen ta­ ne ait eserleri içeriyor. Anadolu’da yaşamış uygarlıkların kilde yetiştirilmeleri, geleceğin yöne­ rihi Azaryan Yalısı’nda faaliyete ge­ çarpıcı bir resmigeçidi olan koleksi­ ticileri olarak hazırlanmaları için çen müzenin ilk koleksiyonu, Vehbi yonun sergilendiği bölüm, siyah 1982 yılında KOGEM'i (Koç Holding Koç’un eşi Sadberk Koç’un yaşamı mermer ortamı, şık vitrinleri ve ışık­ Eğitim ve Geliştirme Merkezi) kurdu. boyunca topladığı eski dişlerinden landırmasıyla Sadberk Hanım Müze- Kendi alanında ilk olan bu merkez, oluşuyordu. si’ne 1988 yılında “Europa Nostra bugün İ.d.e.a. (İnceleme, Danış­ Bu koleksiyonun içinde gümüş, cam Ödülü”nü kazandırdı. manlık, Eğitim, Araştırma Merkezi) ve porselenden yapılmış kap kacak, Müzenin İslam ve Osmanlı Eseıleri adıyla faaliyet gösteriyor. Çeyiz eşyaları, seçkin taşlarla bezen­

42 kültürel vizyon Duyguların insanlar üzerindeki etkisi önemlidir. İnsanlar etten kemiktendir, Koç Topluluğu 75 Yaşında duygularının etkisinde kalırlar. Güleryüzlü tatlı dilli olunuz. (...) Akyak (s^KOÇFAKTOR Hangi meslekte olursanız olun adam * Apple Bilkom SamKocAuto Ö gvz yetiştirin. Bilgilerinizi kendinize Akpa RMKARINE DİVAN Bursa Gaz bilet saklamayın. Ülkemizin iyi HSBSBB- ix FORD .N Pastavilla elemana, İyi yöneticilere büyük ihtiyacı Ark İnşaat Türk Traktör vardır. Daima yeni iş İmkanları yaratınız. <§^§>KoçSistem "Artesıs Her yıl artan nüfus karşısında iş alanlarını k o c R T  sg çoğaltmak zorundayız. Bütün işlerinizde AYGAZ ARÇELİK e^)Koç 1 2 Sek Mkazan ve kazandır** AVIS Allianz (¡jj) Koç Fiat Kredi politikasını izleyiniz. (...) B E E K O <§ïfê>Koç BELDEYAMA (s^3K0ÇYAPI New Holland Trakmak Ne kadar varlıklı olursanız CHOCLEASE ^ setzun <§^§>Koç.net Æ i BOS olun, en büyük makama Tofaş Oto Mogaz TALYA geçseniz bile kibir insana pahalıya mal olur. (...) MARES Otokar $ Gazal ***** Hangi işte olursanız olun, © fi KOÇBANK Nederland N.V. ( i^ K o ç Düzey toplantılara her zaman setup KOÇBANK AZORBAVCAN hazırlıklı gidin. (...) Ram BUTYfi (StfaJKOÇMENKUL A Bütçenizi iyi Otoyol Lipetgaz O Dem ir Döküm 3 Tekersan düzenleyin. Döktaş (ÜDMaret Çeşmenin suyunun ®^a)KOÇMENKUL (stfè) Ramerica <§îi§)Ram mafey her zaman gür Ege Oto Beldesan akmayacağını, bir Egemak ©fi) Ram • Auto Operations B.V. k v f u l d a zaman ÍTASHKOC AUTO TOFAŞ Entek IZOCAM azalabileceğin!, "(nemde Mükemmellik (§y§)Koçfinans KOÇBANK hatta konguru 1AKD Setair Porsuk Ticaret kesilebileceğini Zinerji KORATRADE M T M C L T D hesaba katarak iT = ^ MİGROS çalışınız... Tunusdan S.A. g^Ram-Man Sachs Beldesan SIERBR00K Vehbi Koç Ytl J 943 S Ş “ * 1* Vehbi* * **M Hafız Raşit Çamşoğlu ile birlikle Baseni binasında buğun Vehbi Koç ve Ankara Araştırmaları Merkezi (VEKAM) faaliyet gösteriyor Vehbi Koç ve Ankara nuyor. Arşivde ayrıca Ankara halk Araştırmaları Merkezi oyunları ve türkülerinin notaları, ko­ 1994 yılında hizmete giren Vehbi runması gereken kültür varlıklarının Koç ve Ankara Araştırmaları Merke­ envanteri ve Ankara’yı konu alan bir zi, kısa adıyla VEKAM ise Vehbi Koç kartpostal ve resim koleksiyonu da ve ailesinin Ankara’da uzun yıllarını yer alıyor. Merkezin arşivleri araştır­ geçirdiği 19. yüzyıl sonlarında yapıl­ macıların da kullanımına açık. mış tipik bir bağevinde faaliyet gös­ teriyor. 1923 yılında, Vehbi Koç tara­ Suna-İnan Kıraç Akdeniz fından Mareşal Fevzi Çakmak tan Medeniyetleri Araştırma satın alınan bina 19 9 1-19 9 3 yılları Enstitüsü arasında restore edildi. Evin yanın­ Suna-İnan Kıraç Akdeniz Medeniyet­ daki bağ da yeniden düzenlenerek leri Araştırma Enstitüsü, 1996 yılında bahçesiyle birlikte AnkaralIların hiz­ Antalya ve çevresinin tarihi, arkeolo­ metine sunuldu. VEKAM bu düzen­ jik, etnografik ve kültürel değerleri­ lemeyle iki bin yıllık bağevi gelene­ nin araştırılması, belgelenmesi ve ko­ ğini de yaşatmayı amaçlıyor. runmasına katkıda bulunmak ama­ VEKAM’da oluşturulan Vehbi Koç cıyla kuruldu. Çalışmalarını Antal­ arşivi, Vehbi Koç’la ilgili çok sayıda ya’nın tarihi Kaleiçi semtindeki mer­ yazılı ve görsel malzemeyi içeriyor. kezinde yürüten Enstitü, Pamfilya, Merkezdeki Ankara arşivinde ise, Lıkya, Pısidia ve Kilikya bölgelerinde başkente ilişkin her türlü fotoğraf, hüküm sürmüş uygarlıkların, tüm Ak­ resim, plan, slayt gibi belgeler bulu- deniz kıyılarındaki kültürlerle ilişkile- Yü 1920■ rBMM matbaasının musahhih (düZel muavinleri: Muhlis Bey, Vehbi Bey, Atıf & kültürel vizyon 44 İnsana Duyduğu Saygıya Defalarca Tanık Oldum

eğerli büyüğümüz Vehbi D Bey’in birçok özelliği yanında en takdir ettiğim özelliği tevazuu ve tasarruf ilkeleri idi. Topluluğumuzdaki iş hayatımda ilk defa genel müdürlüğe atandığım Otoyol Sanayi şirketinde her zaman­ ki nezaketi ile beni işyerimde kut­ lamaya gelmişti. Bir öğleden sonra çay vaktinde yap­ tığı ziyarette kendisine çay ikram et­ tiğimizde, adeti üzerine çayla birlik­ te beyaz peynir ve krik kırak yediği­ ni belirtti. Ben bu adetini bilmedi­ ğimden telaşla sağa sola talimat ve­ ğinden bu önlemi aldığını da açıkla­ karşılaşmamda tevazu, tasarruf ve rerek kendisine ikramda bulunmaya dı. Ziyaretini gayet kısa tutup, şir­ insanlara saygı ilkelerine verdiği de­ çalışırken hiç rahatsız olmamamı, ketle ilgili bilgileri aldıktan sonra ay­ ğere hayranlıkla şahit olmuştum. arabasında malzemelerini taşıdığını rılırken kendisini kapıya kadar geçir­ söyledi ve şoförüne bunları getirtti. meme mani oldu; bu kısa sürede Temel Atay Bu arada ziyaret ettiği idarecileri dahi işlerime bakmamın daha yarar­ Koç Holding A.Ş. meşgul ve rahatsız etmek istemedi­ lı olacağını söyledi. Kendisi ile ilk CEO

Vehbi Koç, Vakfı Binası’nda faaliyet gösteren müze, hamdii sena ederek metnine giriş ya­ içinde sergilenen birbirinden ilginç pan Vehbi Koç, kurduğu vakfın son­ kimlere emanet ettiğini objelerle dikkatleri üzerinde toplu­ suza kadar yaşamasını istediğini be­ yor. Müzede bulunan eserlerin bü­ bütün içtenliğiyle lirterek şöyle der: yük bölümü Rahmi M. Koç'un özel “Vakfı, bilhassa Koç Holding gibi yazdığı bir metinde koleksiyonundan derlenmiş; geri ka­ ticari ve sınai birçok şirketi içine lanı da kamu ve özel, yerli ve yaban­ alan ve bu itibarla riski azalan bir açıklamıştır. Bu metnin cı kaynaklardan sağlanmış eserler­ şirketin hisse senetleri ile kurma­ den oluşuyor. Müze yönetimi, deniz­ yı tercih ettim. Allah’ın lütuf ve başlığı “emanet” cilik, havacılık, mekanik ve bilime inayetiyle kurduğum bu Vakfı ilk anlamına gelen ilişkin objelerden oluşan koleksiyon­ önce varislerime ve derece dere­ ların sürekli yeni alımlarla zenginleş­ ce onların kuşaklarına, iş arka­ “Vedia”dır. tirilmesi için çaba göstermeye devam daşlarıma, sonra da kamu düzen ediyor. ve emniyetini korumakla görevli finin araştırılması ve yorumlanmasına olan Türkiye Cumhuriyeti Hükü- yönelik bilimsel çalışma ve araştırma “Vedia” veya Günümüzün meti’ne emanet ediyorum.” projelerine destek veriyor. Diliyle “Emanet” Vakfın gayesinden ve amaçlarından Vehbi Koç Vakfı’nın tarihçesi ile ilgi­ uzaklaştırılmaması için herkesten vic­ Rahmi M. Koç Müzesi lenecek olan her kişi, hat ustası Ilha- danlarının emrinden ayrılmamasını ri­ 1994 yılında hizmete giren Rahmi M. mi Turan’ın 1969 yılında yazdığı ca eden Vehbi Koç, o içten ve o ölçü­ Koç Müzesi, sanayi kültürünün ko­ "Vedia'’ adlı o çarpıcı güzellikteki el de sıcak dileklerini şöyle tamamlıyor: runması, tanıtılması ve geliştirilmesi­ yazısıyla karşılaşacaktır. El yazısı ka­ Bütün ömrümce süren bir emek ne katkıda bulunmayı amaçlayarak, dar içeriğiyle de dikkati çeken ve ve samimi bir dilekle gerçekleş­ büyük bir eksiği tamamlamıştı. Ha­ “Em anet” anlamına gelen bu başlı­ tirdiğim bu teşebbüsü, tevfikini liç’te restore edilerek müzeye uygun ğın altında Vehbi Koç’un duygu ve nasip ederek, başarıya ulaştırd- olarak düzenlenen tarihi Lengerhane düşünceleri yer alır. Yüce Tanrı’ya ıııasını Allah’tan niyaz ederim.”

45 kültürel vizyon »V # Vehbi Bey, Koç Üniversitesi’nin açılışında Rektör Prof. Dr. Seha M. Tiniç’ten bilgisayar laboratuarları hakkında bilgi almıştı. Türk Eğitim, Sağlık ve Kültürüne Koç Katkısı

ürkiye’nin ‘Cumhuriyet Çınarı’ ri ”ne başlaması 1950’li yıllara denk la topluma aktarılmasını planlamıştı. Vehbi Koç, yaşamı boyunca düşüyor. “İşe başlayıp biraz para ka­ Ancak vakıf kuruluşuna imkan ve­ T sosyal ve toplumsal çalışmala­ zandıktan sonra mahallesinde, çarşı­ ren kanunun çıkabilmesi uzun yıllar ra da en az işleri kadar önem verdi.sında, halk arasında, muhtaç olanla­ alacaktı. Vakfın gecikmesi onun ba­ Yardım çalışmaları, özellikle eğitim ra yardım etmekten büyük bir zevk ğışlar yapmasını engellemedi. Koç’un Ve kültür alanındaki faaliyetler, aldığını” belirten Vehbi Koç, ülkenin bu çabaları, Türk işadamının sosyal °nun gençliğe verdiği önemin de önde gelen işadamlarından biri ol­ hedefli yatırımlara yönelmesi yolunu bir ifadesiydi. Kurucusu olduğu duğunda bu yardımları sistemli bir açtı. Türk Eğitim Vakfı ile binlerce gence sosyal hizmete dönüştürme yollarını bambaşka hayatların kapısını açan aramaya başladı. Yaptığı ve yapmak­ İlk Adım 1950’de Koç’un toplumsal yaşama katkıları, ta olduğu bağışların kendisinden 1950 yılında yaptırıp Ankara Üniver- arkasında bıraktığı ölümsüz kurum­ sonra da topluma yarar sağlayacak sitesi’ne bağışladığı Vehbi Koç Öğ­ d a , bugün de devam ediyor. şekilde devam etmesini istiyordu. renci yurdu ile başlayan hayır işleri­ Koç’un kendi deyimi ile “Hayır İşle­ Sosyal yardımların bir vakıf kanalıy­ ni, Vehbi Koç Göz Bankası, ODTÜ

47 toplum ve yaşam Müh Yardım Komitesi nin Dahiliye Vekaletimdey/p/an içtin,aZ lras, * *

Öğrenci Yurdu, Kitaplıklar, Eğitim Birimleri, ihtiyacı olan öğrencilere Türkiye’nin Cumhuriyet dönemindeki ilk büyük Vakfı burslar takip etti, Koç’un 20 yıl ku­ olan Vehbi Koç Vakfı, 30 yıldan beri eğitim, sağlık ve rulması için büyük çaba gösterdiği Vehbi Koç Vakfı, 1969 yılında temel­ kültür alanında birçok tesis kurdu. Bu tesislerin bir lerini attı. kısmını kendi işleterek farklı bir model geliştirdi. Türkiye’nin Cumhuriyet döneminde­ ki ilk büyük Vakfı olan Vehbi Koç eğitim kurumu olarak hizmete açıldı. Vakfı, 30 yıldan beri eğitim, sağlık ve açıldı. Vehbi Koç Kanser Pavyonu, Bütün bu kumruların yönetimini kültür alanında birçok tesis kurdu. Amerikan Hastanesi’nde 19 6 7 yılın­ Vehbi Koç Vakfı üstlendi. Bu tesislerin bir kısmını kendi işlete­ da açılmıştı. Vakfın Amerikan Hasta­ Cumhuriyet’in 75. yılı vesilesi ile 8 rek farklı bir model geliştirdi. Cum- nesi yle olan bağı hiç kopmadı. yıllık eğitime destek vermek amacıy­ huriyet’in 50. yılının kutlandığı 1973 1992’de de Rahmi M. Koç Yoğun la 13 ilköğretim okulu inşa ettirildi yılında İstanbul Taksim'de Atatürk Bakım bölümü açıldı. Yine 1992 yı­ ve Milli Eğitim Bakanlığına devredil­ Kitaplığı’nı inşa ettirdi ve 1979’da İs­ lında Amerikan Hastanesi bünyesin­ di. Ancak, “Yap-Devret-Sahip Çık” il­ tanbul Belediyesi’ne devretti. de Semahat Arsel Hemşirelik Eğitim kesiyle inşa ettirilen okullar her açı­ 1980 yılında Sadberk Hanım Müzesi, ve Araştırma Merkezi (SANERC) ku­ dan örnek oluşturması amacıyla ge­ ülkemizin ilk özel müzesi olarak hiz­ ruldu. Vehbi Koç Vakfı uzun yıllar rek Vakıf, gerekse Koç Topluluğu mete açıldı. 1988 yılında eğitime açı­ desteklediği Amerikan Hastanesi’ni Şirketleri aracılığıyla sürekli destek­ lan Koç Özel Lisesi, Türkiye’nin en varlığını, hizmetlerini geliştirerek leniyor. önde gelen orta dereceli okulların­ sürdürmesi amacıyla satın alarak dan biri oldu. tevsii yatırımını gerçekleştirdi ve yö­ Sağlıkta da Vehbi Koç 1993 yılında Koç Üniversitesi öğreti­ netimini devraldı. 27 Şubat 1995 ta­ Sağlık alanında 1985 yılında Vehbi me başladı. 1998 Eylül ayında Koç rihinde Amerikan Hastanesi, Vehbi Koç Vakfı’nın bağışıyla Haydarpaşa Özel İlköğretim Okulu, örnek bir Koç Vakfı bünyesine dahil oldu. Numune Hastanesinde bir poliklinik 1995-1996 öğretim yılında Türki- toplum ve yaşam 48 Vehbi Koç, kızlan ve damatlan ile güzel bir yaz gününde Biiyükdere’deki evin bahçesinde. Soldan sağa: İnan Kıraç, Suna Kıraç, Erdoğan Gönül, Vehbi Koç, Sevgi Gönül, Semahat Arsel ve Dr. Nüsret Arsel, ye’nin ilk hemşirelik okulu olan Ami­ kın süredir, sağlık hizmet zincirinin siksiz olarak iletilmesi için Vehbi ral Bristol Hemşirelik Lisesi, Vehbi ayrılmaz halkası olan hemşirelerin Koç, sosyal sorumluluk konusunda­ Koç Vakfı bünyesine katıldı. yetişmesine ve bu mesleğin geliştiril­ ki çalışmalarının bir bölümünü kül­ Vehbi Koç Vakfı sağlık sektöründe mesine sürekli destek vermektedir. tür mirasımızın korunması konusun­ insan unsurunun ne kadar belirleyici Sahip olduğumuz kültür varlıklarının da yoğunlaştırdı. olduğunun bilinci ile; çeyrek asrı aş­ korunması ve gelecek kuşaklara ek­ Vehbi Koç’un girişimi ve desteğiyle

Bizi Test Etmek İstemişti

990 yılında Migros, büyük ma­ larla beni bayağı bunalttı. Son gö­ bilerek mi, yoksa bir fantazi uğruna ğazacılıkta deneyimi olmayan rüşme Vehbi Koç’un şu sözleriyle mı yapıyor olduğumuzu irdelemek 1 bir şirketti. Büyük mağazacılığa ge­bitti: “Ben emekli biriyim; hem de istiyordu. Bizi test etmek istemişti. çişte de bir takım riskler söz konu­ yaşlandım. Madem ki bu kadar iddi­ Ne zaman ki, projeye gönülden inan­ suydu. Bir çok kişinin kafasında bu alısınız; bu konunun da uzmanı sîz­ dığımızı, bilerek yapmak istediğimizi risklerle ilgili soru işaretleri vardı. siniz. Kararı siz verin.” Bu sözlerden hissetti; o zaman da kararı bize ver­ Vehbi Bey’e üç kez hazırladığım ra­ ve daha sonraki görüşmelerimizden dirtmek suretiyle, kararın sorumlulu­ porlarla büyük mağazacılığa geçişin anladım ki, Vehbi Koç’un büyük ma­ ğunun bizde olduğunu hissettirdi ve nedenlerini anlatmak zorunda kal­ ğazacılığa ilişkin aslında pozitif dü­ bu işe devam etmemiz gerektiğini dım. Bu görüşmeler Vehbi Koç’un şünceleri vardı. Ama buna rağmen söyledi. Fakat o günden itibaren de genel tavrı dışında, değişik türde gö­ büyük mağazacılığa, bilerek negatif bu büyük mağazacılık konusunda en rüşmelerdi. Hep negatif düşüncelerle düşüncelerle karşı çıkar görünüyor­ büyük destekçimiz oldu. devreye girdi. Ben büyük mağazacı­ du. Bu davranışın tek nedeni vardı. lığın erdemlerinden bahsederken, o Bizim büyük mağazacılık düşüncesi­ Bütend Özaydınlı büyük mağazacılığın risklerinden söz ne ne kadar inanarak girdiğimizi gör­ Koç Holding A.Ş. etti. Ve hep zor rakamlarla, zor soru­ mek, anlamak istiyordu. Bu projeyi Tofaş Grubu Başkanı

4 9 toplum ve yaşam

19-8.1978 tarihinde Darülaceze ziyareti kazanılan sosyal ve toplumsal hiz­ Eğitim Vakfı, gerçekleştirdiği eğitim laması, İkincisi de ağaçlandırma” de­ met kurulularından bazıları şöyle: tesisleri, öğrencilere verdiği burslar­ mişti. Koç daha 1970’li yılların başın­ Vehbi Koç, yaşamı boyunca eğiti­ la devletin eğitim çalışmalarına da Türkiye’nin gelişmesini gecikti­ min, ülke kalkınmasında büyük önemli katkılarda bulunan sağlam ren, ekonomik büyümesini engelle­ önem taşıdığına, bu yolda birşey temelli bir kuruluş haline geldi. yen en önemli sorunlardan biri ola­ yapmak gerektiğine inanmıştı. Koç’a rak hızlı nüfus artışını görmüş, konu göre, okumak isteyen ama bunun Aile Planlaması, Erozyonla üzerine eğilmişti. Ona göre, bir asır­ Kin maddi desteğe ihtiyacı olan Mücadele ve Turizmi da nüfusu 7 misli büyümüş bir top­ gençlere yardım sağlanmalıydı. Veh­ Geliştirme Vakıfları lum hepimizi düşündürmeliydi. bi Koç, Türk Eğitim Vakfı’nın teme- Vehbi Koç emeklilik günlerinde ya­ “Bugün yılda 500 bin kişiye, yarın lini 1967 yılında 205 arkadaşıyla bi­ kın dostlarına “İki şeye hizmet et­ 800 bin kişiye iş bulma mecburiyeti­ ner lira bağışta bulunarak attı. Türk mek istiyorum. Birisi aile nüfus plan­ miz var. Bugün yılda 500 bin konut,

22.10.1969 tarihinde Türk Eğitim Vakfı Umumi Heyeti, İstanbul Sanayi Odası’ndaki toplantısında

51 toplum ve yaşam yarın 600 bin konut inşa etmemiz kiye Erozyonla Mücadele Ağaçlan­ gerekiyor. Hızlı artan nüfus karşısın­ dırma Vakfı) oldu. Büyük bir toprak da konut, okul, hastane ihtiyaca yet­ erozyonu ile karşı karşıya bulunan miyor. Bu bakımdan nüfusumuzun Türkiy e’nin çöl haline gelmemesi kalkınmamızla ahenkli bir şekilde için bir çalışma başlatmak gereklili­ artması gayemiz olmalıdır” diyerek ğine inanmıştı. Bu fikirlerle dolu, bi­ yola çıkan Vehbi Koç, önce Toplulu­ rinci kurucu üyesi olduğu TEMA ğa bağlı bir kuruluş olan Bozkurt Vakfı’nın oluşturulmasına öncülük Mensucat’ta Aile Planlaması pilot uy­ etti. 1992 yılında 30 işadamı ve sana­ gulamasını başlattı. Bu vakfı gerçek­ yicinin katkısı ile faaliyete geçen Va­ leştirmek, uzun yıllar sonra olumlu kıf, ülkemizin en önde gelen sorun­ sonuçları görülebilecek hayırlı bir gi­ larından biri olan erozyon konusun­ rişimi başlatmak Vehbi Koç’u mutlu da halkımızı bilinçlendirmek, topra­ kılmıştı. ğı ağaçlandırmak için hizmetlerini Uluslararası bir sorun olan bu girişi­ sürdürüyor. Vehbi Koç ülkenin her mi ile Vehbi Koç, “Dünya Nüfus Ar­ sorununu ciddiye alarak, onlara çö­ tışını Önleme” konusundaki çalışma­ züm yolu bulunması için elinden ge­ lardan dolayı “Dünya Nüfus Planla­ leni yaparak yaşayan bir yurttaştı. ması Ödülü”nü aldı. 14 Haziran 1994 Kurduğu sanayi ve ticaret şirketleri tarihinde BM Genel Sekreteri Bout- ile ülke ekonomisine büyük katkı ros Ghali Cenevre’de düzenlenen sağlayan, iş ve aş imkanı yaratan bir bir törenle Koç’u ödüllendirdi. 'Şadamı olmanın ötesinde yaptığı Vehbi Koç’un kuruluşuna öncülük “hayır işleri” ile vizyonu geniş kap­ 14.06.1994. Vehbi Koç, "Dünya Nüfus Planlaması Ödülü"nü BM Genel Sekreteri Boutros Ghali’den aldı. ettiği Vakıflardan biri de TEMA (Tür- samlı örnek bir insandı. 5.08.1993 tarihinde Vehbi Koç, Türk Eğitim Vakfı ndan yurtdışı burs kazanan öğrencilerle birlikte Genç Girişimcilere Vehbi Koç’un İlkelerinin Rehber Olması Dileğiyle...

ramızdan ayrılışının beşinci yıldö­ • 1916/1923 Birinci Dünya Savaşı, Os­ keti kuruldu. Adar oldu. Vehbi Koç “Partizan Hükü- olmaya yöneltti. bat 1996 saat 18’e kadar işlerini izle­ A nümünde, Vehbi Koç’u anarken, manlI İmparatorluğu’nun çöküşü, Kur­ • 1939/1945 İkinci Dünya Savaşı sı­ met”le mücadele etme deneyimi ka­ • 30 Mart 1983’de Vehbi Koç, Koç meye devam etti. 80 yıllık çalışma ha­ O’nun ve olağanüstü kişiliğinin, iş tuluş Savaşı ve Türkiye Cumhuriye- kıntıları yaşanıyordu. Vehbi Koç, ülke­ zandı. Holding Yönetim Kurulu Başkanlığını yatı ve 95 yıllık ömrü Antalya’da nok­ dünyamızca daha iyi anlaşıldığını sa­ ti’nin kuruluş yılları Vehbi Koç’un iş ye parlak günlerin geleceğine inana­ * 1951’de Ankara Maltepe’de Vehbi oğlu Rahmi M. Koç’a devretti. Koç talandı. nıyorum. Özellikle “köşe dönme” tut­ hayatına ve dünya görüşüne ilk harcı rak “kadrolaşmaya” başladı. Devlet koç Öğrenci Yurdu açıldı. “Cami” ye­ Topluluğu’nda “gençleşme” hareketi Çalışmayı kendisi için bir yaşam biçi­ kusunun yaygınlaştığı bir dönemde, koydu; “Vatan için çalışmak kutsal­ kurumlarında ve piyasada yetişmiş rine “Öğrenci Yurdu” yaptırma ilkesi başladı. Koç, 82 yaşındaydı. mi yapan Vehbi Koç’un çarpıcı bir genç girişimcilere Vehbi Koç’un; “dü­ dır” ve “Damlaya damlaya göl olur!” vasıflı elemanlarla “ortak müdürlük” öne çıktı. • 1952/1985 boyunca, 33 yıllık bir sü­ özelliği de hayatını çerçeveleyen sa­ rüstlük” , “çalışkanlık” ve “vatan sev­ • 31 Mayıs 1926 “Koçzade Ahmet anlaşmaları yaptı. * 1960’da Demokrat Parti baskısıyla re içinde, şirketleşme ve sanayileşme delik olmuştur. gisi” ilkelerininin rehber olmasını dili­ Vehbi” firması Ankara Ticaret Oda- • 1945’de “Yeni Dünya”ya yöneldi. vehbi Koç CHP’den istifa ettirildi. 27 hamleleri hızlandı. 100 şirketten olu­ Vehbi Koç’un şu sözleri hatırlanmalı­ yorum. sı’na kaydedidi. 25 yaşında esnaflık­ Türkiye’nin geleceğinin Batı Dünyası Mayıs 1960 ihtilali oldu. Vehbi Koç şan “Koç Topluluğu” hayata geçti. dır: “En lüks hayatı yaşayabilir, en Vehbi Koç’un, seksen yıllık çalışma tan “tüccarlığa" geçiş dönemi başla­ olacağını sezdi, Amerika’da “Ram ‘Devletim varsa ben de varım” ilkesi- • 11 Şubat 1987 Vehbi Koç “Yılın Dün­ lüks yerlerde oturur, en lüks arabala­ hayatı boyunca, seçtiği hedeflere dı. Commertial Corporation”u kurdu. ni açıkladı. ya işadamı Ödülü’nü aldı. ra binebilirdim. Bunların hiçbirisini ulaşmak için gösterdiği gayrete, ta­ • 1927/1937 Karaoğlan-Havuzlu Kah­ • 1946 yılında Vehbi Koç ilk Amerika * t2 Aralık 1963’te Koç Holding kurul­ • 1988’de Vehbi Koç Lisesi açıldı. yapmadım. Çocuklarıma ve iş arka­ kipçiliğe ve engelleri aşmak için ver­ ve Çarşılarından Ulus Meydanı’nda seyahatına çıktı. “Sanayileşme”, “Ku­ du- Özel sektörün kurumlaşması yo­ • 4 Ekim 1993’de Koç Üniversitesi daşlarıma kötü örnek olmak isteme­ diği mücadeleye hayranlık duymamak Ulus Han’a geçiş gerçekleşti. Vehbi rumlaşma” ve işadamının “Sosyal So­ lunda ilk büyük adım atılmış oldu. açıldı ve ilk dersi Vehbi Koç verdi. dim. Davranışlarımdan dolayı pişman­ mümkün değildir. Aşağıdaki kronolo­ Koç Ankara’nın saygın kişileri arasına rumluluğu” konuları Koç’un yeni he­ Vehbi Koç 62 yaşındaydı. “Atatürk’ü ve O’nun ilkelerini unut­ lık hissine hiç kapılmadım. Hayata bir jik dizi, Vehbi Koç’un yaşamında ne­ katıldı. defleri oldu. * ! 967’de Türk Eğitim Vakfı, 1968’de mayın” öğüdünü tekrarladı. daha gelsem yaptıklarımı aynen tek­ leri gerçekleştirdiğini özetleyen ilginç • 1937 yılında Vehbi Koç kendini İs­ • 1946/1948 yılları arasında Vehbi Vehbi Koç Vakfı kuruldu. Vehbi Koç, • 1994 yılında Vehbi Koç’a “Birleşmiş rarlar ve devam ettirirdim.” hayat hikayesinin satırbaşlarıdır: tanbul’da sınamaya karar verdi. Fer- Koç, CHP Kırklar Meclisi üyeliği ile Türk işadamının “sosyal sorumlulu­ Milletler Dünya Nüfus Ödülü” verildi. • 1916 Koçzade Vehbi, 15 yaşında, meneciler’de Vehbi Koç ve Ortakları kendine yeni bir hizmet alanı açmaya ğu” göstermesi gerekli olan harekete Ankara Keçiören’de “Vehbi Koç ve Ankara’daki Taş idadisi’ni terk etti. Kollektif şirketi faaliyete geçti. çalıştı. Etkili olamayacağını anlayarak öncülük yaptı. Ankara Araştırma Merkezi” kuruldu. Can Kıraç Bakkal çıraklığı ve “esnaflık” dönemi • 1938 “Kurumlaşma” dönemi başla­ siyaset sahnesini terketti. * i9 7 i’de TÜSİAD kuruldu. Vehbi Koç, Vehbi Koç 93 yaşındaydı. Koç Holding A.Ş. başladı. dı: Ankara’da Koç Ticaret Anonim Şir­ • 14 Mayıs 1950’de Demokrat Parti ik- Türk Özel Sektörü’nü “Baskı Grubu” • Vehbi Koç, ölüm günü olan 25 Şu­ Yönetim Kurulu Eski Başkanı

toplum ve yaşam 52 53 toplum ve yaşam

Vehbi Koç 1994 yılında yapılan bir üst düzey yöneticiler toplantısında yol arkadaşlarından biri olan Bemar Nahum ile. Onunla ‘Yol Arkadaşı* Olmak...

ünde 16 saat, haftada 6 gün Bernar Nahum Anlatıyor Vehbi Koç, o yıllarda günde 16 saat çalışan Vehbi Koç ile herke­ Vehbi Koç’un en eski çalışma arka­ ve haftada 6 gün çalışırdı. Bu müthiş sin, ama herkesin paylaştığı daşlarından, 1995 yılında aramızdan çalışma kabiliyeti ve enerjisiyle bü­ EşeylerG vardı. En çok da yakın ça- ayrılan Bernar Nahum “Koç’ta 44 tün yakın iş arkadaşlarını zor daya­ hşma arkadaşlarının. Çok özel ve Yılım kitabında Koç Holdingdeki nılır bir tempoda çalışmaya zorlardı. derin anlamlar taşıyan, onurla taşı­ gelişmeleri şöyle anlatıyor: İşte Koç Grubu böyle bir çalışma dıkları anıları vardı. Onun ve kuru- "Vehbi Koç başta olmak üzere Anka­ temposunun sonunda meydana gel­ hışun başarısında emekleri olan ra’da Hulki Alisbah, İstanbul’da Fazıl miştir. Bernar Nahum Hulki Alisbah. Öziş özellikle idare mekanizmasının Vehbi Koç hayatı boyunca, bugün­ !sak De Eskinazis, Yüksel Pulat, kurulmasına büyük emek sarfetmiş- den ziyade yarınların düşünülmesi Bahir İlkel. Fazıl Öziş. Kenan lerdi. Hulki Alisbah, yeni şirketlerin gerektiğini bizlere aşılamıştır. Bu İnal, Fazıl Zobu, Behçet Osmana- kurulmasında başrolü oynamıştı. An­ amaçla şirketler gruplaştırılmış, hol­ ğaoğlu, Adnan Berkay, Ziya Ben- cak bütün 50’li yıllar boyunca her iş ding teşkilatının sağlam temeller üs­ Muhterem Kolay, Lütfü Do- ve her önemli karar Vehbi Koç’ta tüne oturtulmasına çalışılmıştır. De­ bunlardan bazıları... başlar ve Vehbi Koç’ta biterdi. vamlılığın sağlanması için, dehalar-

55 iletişim lam temellere oturtmuştu. Hulki Alisbah, Vehbi Koç için çok değerli bir insandı. Vehbi Koç, kırk yıllık dostu ve iş arkadaşı Hulki Alisbah’ın 1 Mayıs 1985 günü gelen vefat ha­ beri üzerine; “İşinde dikkatli, etraflı düşünmesini bilen, çalışkan ve verimli, örnek idarecilerden biriydi. Engin tecrübe­ si ve olgun şahsiyeti ile yanımda bulunması benim için büyük bir ka­ zançtı. Giriştiğim bütün önemli iş­ lerde Hulki Alisbah’ın fikrini aldım ve tavsiyelerine uydum. Her sevdi­ ğiniz insanın ölümüyle sizden de bir şeyler kopup kayboluyor” demişti.

İsak De Eskinazis Koç Grubunda memurluktan İdare Meclisi Üyeliği’ne kadar yükselen İsak De Eskinazis, Koç’la, Koç’ta geçen yıllarını şöyle anlatıyor: Ben bu müessesede aşağı yukarı 59 sene çalıştım. Bu çalışma devri- minde çok mutlu oldum. Çünkü randıman verdim. Şimdi benim tav­ siyem yeni gençlere, müesseseye bağlı olsun, sebat etsinler ve bir­ denbire büyümeyi istemesinler. Be­ nim gibi yavaş yavaş büyümeyi he­ deflesinler. Ben en küçük memur olarak girdim ve İdare Meclisi’ne kadar yükseldim. Dolayısıyla bunun tavsiyesini yapıyorum.”

İki Yakın Dost: Yüksel Pulat, llk Genel Koordinatör: Hulki Alisbah. Diğer bir deyişle “biryol arkadaş Fahir İlkel Vehbi Koç’un araştırma ve önseziy­ dan ziyade akıllı, çalışkan, namuslu, le Topluluğa kazandırdığı iki değer­ sus da şirketlerin holdingi idare et­ profesyonel yöneticilere ihtiyaç var­ li yönetici Yüksel Pulat ve Fahir meye kalkışmasının önlenmesidir. dır. Holding’in bugünkü yönetimi ilkel, şirketlerdeki üst görevlerden Buğun fiilen iş başında bulunan Koç bu görüşün en iyi örneğini oluştur­ sonra Holding’te üst düzey yönetici Ailesinin ikinci nesliyle profesyonel­ maktadır. Aile veya sermaye ile pro­ olmuşlardı. Yüksel Pulat’ı 1991, Fa­ ler arasında kurulması gereken fesyonel idareci arasında bir ahen­ hir İlkel’i de 1993 yılında kaybetmiş, ahengi düzenleyecek bir metodun gin kurulması, karşılıklı hukukların bu acı haberler de Vehbi Koç’tan arayışı içinde bulunmaktadır.” yekten kabul edilmesi, prensip ka­ -onun deyimiyle- “bir şeyler kopar­ mıştı.” rarlarının ortak alınması, ancak icra­ Kırk Yıllık Dost: Yüksel Pulat, Gazal ve Türk Demir- atın profesyonellere bırakılması en Hulki Alisbah ideal çözüm olarak görünmektedir. döküm Genel Miidürlüğü’nden son­ Vehbi Koç, Koç Holding’in yükseliş Her ne kadar Koç Holding’in ana ra Koç Holding’e atandı. Sanayi döneminde o dönemdeki Genel Ko­ prensibi ademi merkeziyet ise de Grubu Başkanlığı ile İdare Komitesi ordinatör Hulki Alisbah ile birlikte hassasiyetle dikkat edilecek bir hu­ Başkanlığı yapan Pulat, kendine öz­ birinci kuşak olarak müesseseyi sağ- gü yönetim anlayışıyla sevilen, sayı­

iletişim 56 Tarih: 14.09.1983 Vehbi Koç'un Sadberk Hanım Müzesi’nde sanatçılara verdiği davetten. Soldan sağa ayaktakiler: Cihan Ünal, Bedia Muvahhit, Mahmut Baler (Bal Mahmut), Semahat Arsel. Oturanlar: Müzeyyen Senar, Vehbi Koç, Zehra Bilir, Safiye Ayla. lan ve dost bir kişilikti. Arçelik Ge­ ki başarılarının arkasında saklı kal­ Tanıyanların Gözünde nel Müdürlüğü’nden 1980 yılında Sa­ mış olan kişiliğini, sevinçlerini ve sı­ Vehbi Koç nayi, Ticaret, Enerji Başkan Yardım­ kıntılarını, heyecanlarını, coşku, kor­ Vehbi Koç’un uzun yaşamında ken­ cısı olarak Koç Holding’e atanan Fa­ ku ve umutlarını gözler önüne serer­ dine özgü bir vizyonla yarattığı etki, hir İlkel’in yakın çalışma arkadaşları, ken, kendisini oltaya çıkaran koşul­ onu yakından tanıma fırsatını bul­ “Etrafına ışık saçan, bilgi, görgü ve ları, olayları ve oıtamı belirlemeye muş olanlar tarafından da hep göz­ sezgileriyle lokomotif bir lider” ola­ çalışacağım! Vehbi Koç hakkında ya­ lemlendi ve dile getirildi. İşte politi­ rak tanımlardı. kınlarının, dostlarının ve onu tammış kacısından gazetecisine, iş adamına olanların görüşlerini derleyip size su­ kadar vefatının ardından 1996 yılın­ ‘Anılarımla Patronum Vehbi nacağım. Çünkü, iş dünyamızın ‘du­ da onu tanıyanların ağzından özlü Koç’... ayeni’ kabul edilen Vehbi Koç’un Vehbi Koç portreleri... Koç Topluluğu’nda 41 yıl profesyo­ gerçekte ‘içimizden biri’ olduğunun nel yöneticilik yapan, 1950 yılında bilinmesiyle gençlerimizin birer ‘Koç’ Süleyman Demirel : memur olarak başladığı görevini bir olma cesaretlerinin daha da kuvvet­ (9. Cumhurbaşkanı) numaralı üst yönetici iken emeklili­ leneceğine inanıyorum. Bu inancımı, Vehbi Koç herkesle dosttur. Toksöz- ğini isteyerek noktalayan Can Kı­ 30 Nisan 1951 günü, Talebe Yurdu­ lüdür. Bir meselenin içyüzünü öğ­ raç, Vehbi Koç’un hayat hikayesini nun açılış töreninde Vehbi Koç’un renmeye gayret sarf eder. İkna ol­ yazmaya karar verdi ve “Anılarımla yaptığı konuşmadaki şu cümlesi ile mamışsa hatır için ikna olmuş gibi Patronum Vehbi Koç” kitabı büyük kuvvetlendirmek istiyorum: görünmez. Kendi düşüncesi ne ise hgi uyandırdı. ‘Gençler! Bilgi ve temiz karakterle açıklıkla söyler. Can Kıraç, kitabının “Başlarken” bö­ memleketine ve milletine hizmet Bildiğim kadarı ile herkesle mesafe­ lümünde şöyle diyor: için, çalışmak ülküsünden asla ayrıl­ lidir. Herkese karşı naziktir. Kendisi “Ben, anlatacaklarımla, Vehbi Koç’un mayacaksın! Bu esere sen ilham ver­ ile her ne zaman konuşmuşsam içimizden biri’ olarak tanınmasına din, o şenindir. Ben, yalnız naçiz bir müstesna bir zevk duymuşumdur. özen göstereğim! Onun iş hayatında­ vasıtayım!’ Boş laf ve faydasız işle uğraşmaz.

57 iletişim

Fevkalade sağlam bir düşünce siste­ mine sahiptir. İlkeleri Benim İçin En Değerli Anılardır Alpaslan Türkeş: (Merhum ahmetli Vehbi Koç ile doğrudan ça­ sadık kalmaya çalıştığım ilkeler oldu. MHP Genel Başkanı) lışma fırsatım çok fazla olmadı. Bunları genç mesai arkadaşlarımla elim­ RBeraber olduğumuz kısıtlı süre İçinde Ankara şehrinin kaderi ve tarihi ile den geldiğince paylaştım; onlara bu il­ adeta paralellik arzeden bir olay ya­ de önemli ya da enteresan sayılabilecek keleri aşılamaya çalıştım. anılara sahip değilim. şanmıştır. Bu olay, bu şehrin bir ço­ Anılar unutulmazlık sembolü ise, Vehbi Ancak kendisinin kitaplarını okudum, cuğu, yani kelimenin tam anlamıyla Koç’un ilkeleri benim için en değerli bozkırda doğan bir genç olan Vehbi çalışma arkadaşlarımın anılarını dikkat­ anılardır. le dinledim, iş hayatımın ilkelerini bu Koç’un tıpkı, Ankara şehriyle başla­ bilgiler üzerine kurdum. Toplantı disip­ Selçuk Gezdur yan ve devam eden yükselişidir, bü­ lini, toplantı İçin ön hazırlık, dinleme, yümesidir. Koç Holding A.Ş. uzlaşma, karar verdirtme, dakiklik... Yan Sanayi ve Diğer Otomotiv Tüm bunlar Vehbi Koç’tan edindiğim ve Nejat Eczacıbaşh Şirketleri Grubu Başkanı

(Merhum İşadamı) dünyamızın lideridir. Doğa onu bir dizi olanaklarla donat­ lerne becerisine hayranlık duyma­ mak mümkün değildir.” mış, ufkunu geniş tutmuş, ama bir Selçuk Yaşar: (İşadamı) düş dünyasına da yöneltmiş. Ona Vehbi Koç’un eserlerinin önemini her alanda geniş düşünme olanağı Sakıp Sabancı: (İşadamı) anlamak için, onun yaptıklarını gör­ vermiş, amaçlarını gerçekleştirmesi 1957 yılında Adana’da görevli Ame­ mek lazımdır. Kişisel olarak, güler için de olağanüstü bir irade ve çalış­ rikalı çavuştan kullanılmış hurda bir yüzlülüğüne, ileriyi düşünerek dik­ ma gücü bağışlamış. Vehbi Koç Tür­ buzdolabını satın alabilmek arzusu katli konuşma üslubuna, her davra­ kiye’mizin ilk büyük sanayicisi ve iş ile o günün kıymetli on bin lirasını nışındaki tevazua ve kızgınlığını giz- ödemiş bir kişi olarak, Türkiye’de

iletişim 60 buzdolabını sebil eyleyen, Türk aile­ me - Çalışma disiplini - Zaman yöne­ Tevfik Ercan: (İşadamı) lerini tel dolaplarında yemek sakla­ timi - Randevulara sadakat - Çalışma Vehbi Koç dini bütün, sağlam ahlak­ maktan, kuyuya testi sallandırmaktan ve dinlenmede denge - Ehem olanı lı, metotlu ve çalışkan, fikir ve karar­ kurtaran Vehbi Koç’a dua etmekten mühime tercih - Dernekçilik - Sosyal larının yorulmaz takipçisi, mükem­ başka şey düşünmüyorduk. Vehbi sorumluluk - Yardım severlik - Aktii- mel bir aile reisi, milliyetçi bir Türk, Koç Türk’ün neler yapabileceğini or­ aliteyi takip - Herkese her yerde say­ özveri sahibi, hadiseleri değerlendir­ taya koymuştur. gı - Güleryüzlülük - Yobazlıktan arın- mede bitaraf ve örnek bir işadamı. dırılmış dinine bağlılık - Giyimine Üzeyir Garih: (İşadamı) özen - Aile bağlılığı - Hatırşinasilik - Şarık Tara: (İşadamı) Dürüstlük-Tevazu-Az konuşma, çok Karizma... Tabii bu kadar çeşitli özel­ Vehbi Koç lüksü sevmez fakat en iyi binlenme - Öğrenme arzusu- Fikir lik içinden her işadamının kendisine şeylerden hoşlandığını hissedersiniz. üretimi - Kahkaha ile gülebilme - Ki­ örnek olacağı birkaç özellik buluna­ Etrafındakilere fikirlerinin sorar ve şisel disiplin - Sağlığına özen göster­ bilir. Bunu becerenlere ne mutlu! sabırla dinler. Kendisi az konuşur ve

Çok Çalışın, Çok Kazanın, Çok Vergi Verin

ıl 1959. Ankara Oto Koç şirke­ tinde Ford bayiliğini aldım. 0 zamanY bayi adedi azdı, ilk bayiler toplantısı Ankara’da Eski Büyük Mil­ let Medisi’nin karşısındaki Ankara Palas Oteli’nde yapıldı. 1960’da ba­ yi adedi çoğalınca 3-4 sene Yalova Termal Oteli’nde yapıldı. Merhum Vehbi Koç toplantılarda konuşmalar yaparak, bize kıymetli mesajlar ve­ rirdi. 1962 yılında bendeniz mevzu ile bağlantılı bir hikaye anlattım. Hi­ kaye şöyle: Köylü Ahmet Ağa oğlu­ nu evlendirecek ve düğün masrafla­ rı için 10 Liraya ihtiyacı var. Kasaba­ da tanıdığı Mehmet Ağa’nın yanına gider ve “On lira istiyorum ama iki şartım var” der. “Birincisi on lira, İkincisi ise uzun uzun bir vade”. dıklarını okudum, çok güzel olmuş, dın, ne kendin ne yakının için bir Mehmet Ağa biraz düşünerek ikisine genişletip tap ettirsen de herkes tavassut istemedin. Sen hakiki bir birden hayır demenin ayıp olacağına okusa” dedi. dostsun” demişti. Hakikaten Vehbi karar verir ve şöyle der: “Sana para Rahmetli Vehbi Koç’la 40 yıl birlik­ Koç’la bu sıcak, samimi ve kalpleri­ veremem ama istediğin kadar vade te çalışmış olmanın hatırına, anıları­ mizden gelen sevgi bağı ile bütün­ verebilirim”. mı, görüşlerimi ve hayatımın her leştik. Hikayemi Beyefendi çok beğendiler noktasında yeri geldikçe kullandı­ Vehbi Koç her bayi toplantısının so­ ve toplantı sonrası tanıştık. ğım doyumsuz atasözlerini onun is­ nunda şöyle derdi: “Çok çalışın, Muhterem Vehbi Koç Beyefendi, tediği gibi bir kitapçıkta toplamaya çok kazanın, devlete çok vergi ve­ ben sohbetlerde yeri gelip de ata­ ve paylaşmaya gayret ettim. rin”. Ben de bu temennisine hep sözleri ve fıkralar söylediğim za­ Vehbi Koç’a geçen 40 yıllık Ford uydum. Kendisine Allah’tan rahmet man, “Salih sen bunları yaz, bunlar Otosan bayilik ilişkimizde, hiçbir diler, kurduğu Topluluğun her za­ unutulmasın, yazdığından bir sureti menfaate dayanmayan hakiki, can­ man sohbetlerinde bize söylediği de bana ver, çocuklara, genç bayi­ dan ve kalpten bir sevgi ile bağlan­ gibi çok uzun yıllar ülkesine, çalışa­ lere ve bizden sonra gelenlere hatı­ dım ve aynı sevgiyi hem kendisin­ nına, bayisine faydalı işler yaparak ra kalsın” demişlerdi. den, hem ailesinden gördüm. devam etmesini dilerim. İlk önce 35 sayfa kadar bir çatışma Rahmetli Koç bir gün bana “Otuz yaptım, Beyefendi’ye takdim ettim. yıldan fazladır bayimsin, bir gün Salih Sayar Sonraki buluşmamızda, “Salih yaz­ benden özel bir talepte bulunma­ Ford Otosan Yozgat Bayii

61 iletişim Vehbi Koç MilliyeI başyazar, rahmetli Abdi İpekçiT ^ laliyeeT i Bakam Ziya Müezzinoğlu ile birlikte. somlara kısa cevaplar verir. Cevap Fuat Miras: vermek istemediği zaman da meşhur lı, öğıenmeye ve öğrendiklerini pay­ (İşadamı/Türkiye Odalar ve kahkahasını patlatır. Bir insanın, Borsalar Birliği Başkanı) laşmaya itibar eden bir büyüğümüzü Vehbi Koç gibi dostu olması çok kaybettik. Türk özel sektörünün öncüsü Vehbi mutlu bir olaydır. Koç’un ülke kalkınmasındaki çabala­ Atalay Şahinoğlu: (İşadamı Feyyaz Berker: (İşadamı) rı unutulmayacaktır. Vehbi Koç’un /ITO Meclis Başkanı) dünyada yılın işadamı seçilme başarı­ Vehbi Koç az konuşan fakat dinlen­ Vehbi Koç’un, Türkiye ekonomisinin sını gösteren ilk ve tek Türk işadamı­ mesini bilen, kendisini ve yaptıkları­ kalkınması için yaptığı çalışmaların dır. Uzun yıllar, birlik Yönetim Kuru- nı övmekten hoşlanmayan, tevazu- yanında eğitim ve sosyal hayatına 'U ,Üyelİği ve başkanlığı görevlerinde tınu hiçbir ortamda kaybetmeyen, katkıları da önemlidir. bulunan Vehbi Koç Türk özel sektö­ başkalarını çekiştirmeyi sevmeyen Ayrıca Koç, Türk iş aleminin büyüğü rünün önderidir, ülke kalkınmasın­ nadir yaratılışta bir kişidir. ile küçüğü ile örnek aldığı ondan daki çabaları unutulmayacaktır. muhakkak bir şeyler öğrendiği bir Bülent Eczacıbaşi: (İşadamı) ------lxa¥K v,şaQar işadamıydı. Türk işadamları bunu iti­ I Cirkiye’de sanayileşmenin öncüsü Yönetim Kurulu Başkanı] raf ederler. Hem şahsına hem ailesi­ Vehbi Koç, girişimleri kurumsallaştıra­ ne hem Türk işçisine, yöneticisine Türkiye girişimciliğin, özel te rak gelecek kuşaklara aktarmayı ba­ büyük katkılarını sürdürmesi için sün babası ve duayenini k şardı. Ancak onun önderliği bu alanda ekonomik alanlarda gerekli tedbirle­ bugün, Türk sanayi onun sa< kalmadı. “Örnek yurttaş” kimliğiyle de ri alan bir işadamıydı. Şirketlerinin bütün olarak bir değer taş, bütünleşti. Koç, Türkiye’nin demokra­ aile yapısından ziyade, profesyonel dünya boyutunda bir yerlere tik ve kalkınmış bir ülke olması yolun­ ekipler tarafından yönetilmesini be­ bildi. Vehbi Koç, bu başarıda daki bütün girişimlerin ya öncüsü ol­ nimseyip bu yönde büyük adımlar yük payın sahibidir. Tam du ya da öncülerin arasında yer aldı. attı. Koç’tan siyasi liderler bile tavsi­ abartıdan uzak Türk toplu İşadamlanmızda Vehbi Koç’un unu­ yeler almışlardır. Vehbi Koç’un Türk tulmayacak katkıları vardır. değerlerini, insan olmanın ge iş yaşamındaki yerinin doldurulaca­ nm ön Planda tutan, toplum; ğına inanmıyorum.

iletişim 62 Beyti Güler: (İşadamı) dığı içindir ki, onu hükümetin başı konforu Koç’a borçludur. Topkapı’daki General Elektrik Ampul yapmıştır. Koç ise devlet ve hüküme­ Fabrikası’nı kurduğu sıralarda, müşte­ tin dışındaki üçüncü sektörde, Cum­ Haluk Bayülken: rim olarak tanıma fırsatını bulduğum huriyetin ilkelerini en doğru yönde (Dışişleri Eski Bakanı) Vehbi Koç da gördüğüm ve açıkçası gerçek haline getirmiş kimsedir. Kendi şirketleri ve onların hedefleri insanı dehşete düşüren yaratıcılık, ce­ kadar ülkenin gelişme ve terakkisine saret, çalışma aşkı, başarı, bitmez tü­ Mesut Erez: atfettiği çok içten ve devamlı ilgi, kenmez insan sevgisi ve enerjiyi sa­ (Maliye Eski Bakanı) önem ve kaygıları, Vehbi Koç’un yıl­ mimiyetle itiraf etmeliyim ki hiç kim­ Vehbi Koç’u ekonomik bağımsızlık sa­ lar boyu dikkatini çekmiş bir özelli­ sede görmedim. O’nun yaşamı ve ki­ vaşımızın öncüsü olarak görüyorum. ğidir. Bu bakımdan kendisinin dile şiliği bu altı madde ile özetlenebilir getirdiği “Türkiye Cumhuriyeti varsa aslında. Son derece milliyetçi bir ya­ Cahit Kayra: (Enerji ve Tabii ben de varım” görüşü, değindiğim pıya sahip olan Vehbi Koç, kuruluş­ Kaynaklar Eski Bakanı) bu özelliğinin güzel bir yansımasıdır. ları için olduğu kadar, memleketin Vehbi Koç’un bugünkü başarısı, Os­ refahı için ağzından duasını hiç eksik manlI’dan kalan şartlar içinde akılla­ Vahit Halefoğlu: etmedi. O Türkiye’nin her gün daha rın alamayacağı bir hayaldi. Vehbi (Dışişleri Eski Bakanı) ileri gideceğinden emin yaşadı ve bu­ Koç kendi felsefesi ve anlayışı ile o İlerlemenin ve gelişmenin temelinde nun için durmadan çalıştı. günün ütopyasını gerçekleştiren ger­ iyi yetişmiş insan unsurunun bulun­ çek bir liderdir. duğuna inanmış ve kaliteli insan Metin Toker: (Gazeteci) seçmekte ve yetiştirmekte büyük ça­ Cumhuriyet Türkiyesi’nde “ilk üç” Ekrem Ceyhun: ba harcamıştır. Türk Eğitim Vakfı bu kimdir diye bana sorulsa vereceğim (Devlet Eski Bakam) düşüncenin ürünlerinden biridir. cevap şudur: Atatürk, İnönü ve Koç. Vehbi Koç, Türk evini tel dolaptan Bunları birbirleriyle kıyaslamıyorum. buzdolabına, leğenden çamaşır ma- Dr. Nüsret Arsel: (İşadamı/Sn. Birbirleriyle eleştirmiyorum da. Ne kinasına, odunlu termosifondan şof­ Semahat Arsel’in eşi) İnönü bir Atatürk olabilirdi ki buna bene, mangaldan fırına kavuşturarak Vehbi Koç tedbirlerini aldıktan son­ heveslenmemesi seçkinliğinin ispatı­ çağdaşlaşmayı gerçekleştirmiştir. ra mücadeleye girmekten hoşlanır dır. Atatürk, kendisi bir İnönü olma­ Türk kadını evindeki rahatlığı ve ve muhakkak sonuca ulaşır.

Vehbi Koç İTİJ Maden Fakültesi öğrencilerine verdiği konferansta

63 iletişim de başarısını devam ettirebilmeyi “yönetim becerisi”nin yüksekliği ile açıklamak doğru olur sanırım. Dü­ rüstlük ve beceri çok sık biraraya gel­ memekte, ama geldiğinde mutlaka parlak sonuçlar ortaya çıkmaktadır.

Kamran İnan: (Milletvekili) Büyükelçilik döneminde Vehbi Koç ile zaman zaman fikir alışverişinde bulunurduk. Bütün görüşme mev­ zuu, I ürkiye memleketin ikbali ve istikbali olmuştu. Bu defasında bana Bütün bu meselelerle niye ilgilendi­ ğini merak edersin! Ben memleketi­ min iyiliğini arıyorum, zira bu mem­ leket bana çok şey verdi” demişti.

Ali Koçman: (Merhum İşadamı) İHSİAD Başkanlığı sıfatımla 5 yıl Vehbi Koç ile sık sık beraber oldum. Şunu söyle yapın veya söyleyin, diye hiçbir talimatıyla karşılaşmadım. Çok değişik bir ikna metodu uyguluyor­ du. Konuşuyor, tartışıyor, sonuçta kendi düşündüğünü bana söyletiyor ve sıcak bir gülümseme ile de “Doğ­ rusunu gene sen buldun” diyordu.

Haşan Esat Işık: Vehbi Koç devlet görevlileri ile yap­ tığı temaslarda veya kişisel ilişkile- ıinde daima takdir edilecek bir dik­ kat içinde olmuştur. Kabul edilmeli 2 1 0 ,958 VebbİK0Ç’ F N* alE cz““ ^ ' Karta, Seramik Fabrikası’ntn açür, töreninde ki Vehbi Koç “saygın insan” olmaya ve bu sıfatı korumaya büyük önem vermiştir. Necati Arıkan: (İşadamı/Eski Ege Carisen: (Gazeteci) Koç Topluluğu Yöneticisi) Vehbi Koç’un hiçbir süper buluşu Vehbi Koç’un karar alma metodu Şevket Süreyya Aydemir: yoktur. Koç’un dehası iki noktada Harvard’da öğretilenin aynıdır. Bir (Merhum Yazar) toplanmaktadır. Birincisi Vehbi Koç konuda karar verilecekse önce ilgili­ Vehbi Koç’u tanırım. Onun hayat hi­ bir sistem adamıdır. İkincisi Koç in­ lere bir çalışma yaptırır, rapor hazır­ kayesinde tesadüflerin ve maceranın san idaresinde çok büyük bir ustadır. latır. Sonra konuyu bilenlerle bir yeri yoktur. Bu hikaye, bilebildiğim toplantı yapar. Hazırlanan rapor be­ kadarıyla, işi bütün cepheleri ile ön­ raberce tartışılır, herkesin görüşü or­ Eski Bakanı) ceden düşünmenin, hesaplılığın, işe taya çıkar. Vehbi Koç sonra kendi kendini verişin ve insan deneme po­ Vehbi Koç’un iş hayatındaki 1 görüşünü açıklar” Benim görüşüm tansiyelini değerlendirmeyi bilmenin lannın tamamını tek sebeple ; budur. Siz ekseriyet olarak nasıl dü­ tecrübelerini nakleder. Toplumdan mak zor> belki de gereksizdi şünüyorsanız öyle karar verin” der. aldıklarını, müesseseler şeklinde, cak, çok değişik ve hepsi de < Ben Vehbi Koç'un kendi kararını kültür, sağlık tesisleri şeklinde toplu­ Ça olumsuz sosyal ve ekonomi empoze ettiğine hiç şahit olmadım. ma ödemek, Koç’un şahsiyetinin lar taii,yan yaklaşık yarım yüzy ayırt edici vasfıdır.

iletişim 64 Vehbi Koç Cumhuriyet gazetesi başyazarı rahmetli Uğur Mumcu ile birlikte.

Orhan Karabulut: dilerinden biri olduğu imajını kolay­ Talat Halman: (Emekli Oramiral) ca veriyor. (İlk Kültür Bakam/Yazar) Özel yaşamında ve iş hayatında hiç­ Yirminci yüzyıl Tüıkiyesi’nde, başka bir konuda aşırıya ve gösterişe kaç­ Filiz Ofluoğlu: (Eski Koç hiçkimse onun kadar uzun süre “1” mayan bu muhterem insan, inanıyo- Topluluğu Yöneticisi) numaralı işadamı olmayı sürdürme­ rum ki işadamı olarak Türk ekono­ Vehbi Koç’un değişmeyen kişiliğin­ miş, onun kadar değişik alanlarda misine yaptığı katkıların yanında, de “lider” işadamında bulunması ge­ büyük şirketler kurmamış, onun ka­ mklamdan uzak, gerçek bir yardım­ reken bütün nitelikler vardır. Göz­ dar vergi ödememiş, onun kadar yay­ sever olarak, toplumun yaranna ol­ lem, analiz ve sentez yeteneği insanı gın hayır faaliyetinde bulunmamıştır. duğuna inandığı alanlarda kurduğu hayrete düşürecek kadar muntazam yakıflarla her zaman müstesna bir çalışır. Dikkati ve algılaması olağa­ Sebati Ataman: yer işgal edeceklerdir. nüstüdür. Öğrenme azmi ve araştır­ (Merhum Devlet Eski Bakam) macılık merakı sınırsızdır. Onun en ilginç özelliklerinden biri, 2iya Tansu: iş hayatında kör değneğini bellemiş- ^ehbi Koç, kendi adıyla bir sektör Prof. Yılmaz Biiyükerşen: liğe esir olmaması, girişimlerini ala­ yaratarak üzerine düşen görevi ya- (Eskişehir Belediye Başkam) bildiğine genişletmek ve çeşitlendir­ Pan ve kurduğu her tesisin asıl sahi­ Vehbi Koç’un Eskişehir’de yaptırdığı mekten asla çekinmemesidir. Çağın binin devlet ve millet olduğuna ina- Kütüphane ve Araştırma Merkezi’nin gelişmesinde ve uygarlık seviyesinin nan bir müteşebbistir. açılışında yaptığı konuşma çok ilginç­ yükselmesinde “büyük adamlari’ın ti. Koç şöyle demişti: “Unutmayınız ki çok etkin rol oynadığı aşikardır. İşte Sadun Tanju: (Yazar) ibadet ağaç altında da yapılabilir. Fa­ Vehbi Koç, çağımızın yarattığı bu ^ehbi Koç sade yaşayışı ve alçak gö- kat öğretim ve bilimsel araştırma bi­ yeni “büyük adam” tipinin memle­ r'üllü karakteriyle, geniş kitleye ken­ nasız, kitapsız, araç gereçsiz olmaz. ketimizde temsilcisi olan ilk Türk

65 iletişim olarak şimdiden tarihimize geçmiş Potansiyeli ile milli sanayi sektörün­ bulunmaktadır. payesiyle mükafatlandırılır, Lordlar den oluşacak bir “üçlü”niin organize kamarasına girerdi. Vehbi Koç’un edilmesi önerisi, Vehbi Koç’un Necdet Üruğ: değerli serveti, millitin ona lâyık gör­ memleket sorunlarına isabetli yakla­ (Emekli Orgeneral) düğü büyük saygıdır. şımının güzel bir örneğidir. Sayın Koç’tan ülkemizin karşı karşı­ Eli Acıman: (İşadamı) ya bulunduğu çeşitli problemlere Coşkun Kırca: Meslek hayatım boyunca toplum li­ ilişkin, ışık tutucu nitelikte meme- (Dışişleri Eski Bakanı) randumlar aldım. Bunlardan çok derliğine erişmiş birkaç işadamını ya­ Vehbi Koç, Atatürk’ün işadamlarına faydalandım. Milli Savunma sanayi­ kından tanıdım. Hepsinde benzer me­ gösterdiği yoldan yürümüştür. İngil­ mizin şekillenebilmesi ve etkinleşe­ ziyetler gördüm. Ancak hiçbirinde, tere’de olsaydı, eski Ankara’da en bilmesi için, silahlı kuvvetler, üniver­ Vehbi Koç’un sahip olduğu meziyet mütevazı şartlar altında çalışmaya sitelerimizin araştırma ve geliştirme koleksiyonuna tanık olmadım. Örne­ başlamış olan bu sade insan, asalet ğin, inanılmaz hafızası, inanılmaz İra­

iletişim 66 desi, inanılmaz takipçiliği ve istediği hayatına atılmıştı. Ciddi bir okul eği­ açılardan önem taşıyan “Batı ile be­ zaman karşı konulamaz ikna gücü. timi görmemişti. Sade, basit bir or­ raber olma” hareketinin dışında kal­ Kanımca ona bu gücü veren, herşey- tamdan, tüccarlığın hor görüldüğü mamız düşünülemez. Vehbi Koç, bu den önce son derece sıcak, sevecen, bir toplumdan, dünyanın çağdaş ve konuda, Türk iş dünyasına öncülük doğal gülüşü olmuştur. Elli yıl boyun­ modern standartlarında bir iş hayatı­ etmiştir. ca bu gülüş beni hep fethetmiştir. nın doruklarına tırmanışa geçiyor­ du. İşte böylesine bir mucizeyi tem­ Dr. Warren Winkler: Talat Orhon: (İşadamı) sil eden Vehbi Koç, kişiliği ve feno­ (Tıp Doktoru) Vehbi Koç, çağdaş kafa yapısı ile ül­ men vasıflarıyla karşımıza çıkıyor. Vehbi Koç’un ileriye dönük görüşle­ kemizde örnek işadamının simgesi Hızlı değişme, gelişme, kendini ye­ rini ve arayışlarını hayranlıkla izle­ olmuştur. Koç’un işadamı olarak nileme sürecini yakalayabilen bu in­ dim. Nüfusun kontrolsuz artışı ile il­ Türk ekonomisine katkıları yanında, sanın, doğuştan bir gizli potansiyele gili, mücadele edilecek bundan an­ yeni girişimcilere örnek olmasının sahip olduğunu düşünmek, onun lamlı ve önemli bir konu olamazdı. yararları da asla unutulmayacaktır. olağanüstünlüğüne inanmak zorun­ dayız. İhsan Sabri Çağlayangil: Prof. Dr. Celal Ertuğ: (Merhum Dışişleri Eski Bakanı) Vehbi Koç, yoksul bir Türkiye’de, İç Melih Esenbel: Vehbi Koç bir kişi değildir, müesse­ Anadolu’nun kerpiç damlı, balçık (Emekli Büyükelçi) sedir. Kitap değildir, okuldur. Vehbi sokaklı bir bozkır kenti Ankara’da Yüzelli yıldır batı ile buluşmaya çalı­ Koç’u anlamak için dinlemek elver­ babasının bakkaliye dükkanında iş şıyoruz. Siyasal, sosyal ve ekonomik mez, onu yaşamak lazımdır.

18.07.1985. ABD eski Başkanı Jimmy Carter onuruna İstanbul Valiliği tarafından verilen yemekten.

67 iletişim

25.08.1987. Vehbi Koç’un Türk Demir Döküm İnegöl Şantiyesi ziyaretinden. "Hayata Bir Daha Gelsem..."

yıllık yaşamını, arkasında ya sahipti. Sohbetlerinde sıcak ve se­ rarlar ve devam ettirirdim. ölümsüz kalacak bir Top­ vecendi. Öğrenmeyi, bilgi edinmeyi luluk ve Aile bırakarak ve kendini geliştirmeyi hayatı boyun­ Çalışanın Dostu Patron noktalayan Vehbi Koç’un en önemli ca sürdürdü. Vehbi Koç, çalışanlarına gösterdiği özelliği, hep “sade bir vatandaş” gibi Çalışmayı kendisi için bir yaşam biçi­ yakın ilgiyle, onların sadece patronu yaşaması oldu. Şivesini bile değiştir­ mi yapan Vehbi Koç’un çarpıcı bir değil, dostu oldu. Fırsat buldukça fab­ meyen bir Anadolu insanıydı Vehbi özelliği de hayatını çerçeveleyen sa­ rikaları, işyerlerini, bayileri ziyaret Koç... Pek çok alanda değerlerin kay­ delikti. Vehbi Koç’un şu sözleri, onun eder, sohbet eder, dert ve dileklerini bolduğu Türkiye’de, Türk insanının yaşam felsefini özetliyor: dinlerdi. kültürüne, hasletlerine sahip çıkması En lüks hayatı yaşayabilir, en lüks Vehbi Koç’un özel yaşamında Er­ gerektiğini savunan ve bu uğurda ça- yerlerde oturur, en lüks arabalara bi­ dek’teki Pınar Oteli’nin özel bir yeri hşan pek çok toplumsal kuruluşun nebilirdim. Bunların hiçbirisini yap­ vardı. Koç, otuz yıla yaklaşan bir sü­ öncüsü oldu. madım. Çocuklarıma ve iş arkadaşla­ re, her yaz Pınar Otel’ine gitti ve ora­ Ben daima ölçülü ve dengeli yaşa­ rıma kötü örnek olmak istemedim. da toplumun değişik kesimindeki in­ maya dikkat ettim, çünkü kainatta her Davranışlarımdan dolayı pişmanlık sanlarla ilişki kurdu. Halkla iç içe ol­ Şeyin dengeye dayandığına inanırım” hissine hiç kapılmadım. Hayata bir manın yararını şöyle açıklamıştı: diyen Vehbi Koç, demokrat bir yapı­ daha gelsem yaptıklarımı aynen tek­ “Bazı kişiler benim Antalya’da sahip

69 hayata dair olduğum Talya Oteli’ne gitmeyip de lerde Boğazda yürüyüş yapar, şakala­ daha mütevazı olan Erdek’teki Pınar dığı Hatıralarım, Görüşlerim, şır ve bundan büyük keyif alırlardı. Oteli’ne gidişime hayret etmektedir­ Öğütlerim” kitabını yayınladı. Sek­ ler, Erdek’e gidişinin başka sebepleri sen yılı aşan bir yaşamın, başarılarla Bir Duayenden Gençlere dolu bir çalışmanın rafine adilmiş var. “Üniversitelerimizden genç asis­ Öğütler... tanlar, doçentler, subaylar, pilotlar ve özünün yer aldığı bu kitap bir belge­ Vehbi Koç, hayatı boyunca hem in­ Almanya’dan gelen işçiler genellikle sel niteliğinde. “Hatıralarım, Görüşle­ sanların, gençlerin deneyimlerine, gö­ Erdek’teki otellerde ve kamplarda ta­ rim, Öğütlerim” adlı kitabında, Koç, rüşlerine güvendi, hem de kendi de­ tillerini geçiriyorlar. Bu vesile ile on­ şu sözlerle sesleniyor dinlemek iste­ neyim ve görüşlerini paylaşmak iste­ yen herkese: larla sohbet edip görüşlerini öğreni- di. 1972 yılından yayınlanan “Hayat yorum. Gençler bana daima yeni şey­ “• Sağlık her işin başıdır, o varsa her Hikayem adlı kitabının önsözünde şey olabilir, yoksa hiçbir şey olmaz. ler söylüyorlar, onlardan çok şeyler şöyle demişti: öğreniyonım.” • Ben varlıklı ve tanınmış birçok ki­ Hayatta başarılı olmanın sırları ara­ Vehbi Koç, insan ilişkilerinde dinle­ şinin itibar ve servetlerini kaybettikle­ sında belki de en önemlisinin, başka­ menin konuşmaktan daha önemli ol­ rine tanık oldum. Lüks merakı, bol larının tecrübelerinden yararlanmak, duğuna inanmıştı. Ona göre insanlar, paralar harcanan şatafatlı yurt dışı ge­ verilen öğütleri can kulağı ile dinle­ önce anlamaya çalışmalı, sonra kendi­ zileri, gereksiz borçlanmalar bu çö­ mek, ilgili yayınları dikkatle okumak, lerinin anlaşılmasını beklemeliydi. küşlerin başlıca sebepleriydi. Bu ve kazanılan bilgileri değerlendirmek Sınırlı bir dost çevresi vardı. Siyasetçi, inançlardır ki, gençlere, çeşmenin su­ olduğuna inanıyorum. emekli general, büyükelçi, gazeteci, yunun her zaman gür akmayacağına Bu kitabın okuyucuları, yarım yüzyılı doktor, sanatçı dostlarıyla sık sık bir hesaba katarak tedbirli olmalarını ha­ geçen bu tecrübeler dağarcığında araya gelir, öncelikle ülke soaınlarını tırlatmayı görev saymışımdır. Bana kendilerine ilham verecek veya yolla­ tartışırdı. “Yürüyüş mangası” adını çok tutumlu” hatta “cimri” diyenlere rına ışık tutacak birkaç satır bulurlar­ verdiği çeşitli mesleklerden bir gaip güler geçerim!. sa, benim için ne mutlu.” arkadaşı ile birlikte belirledikleri gün­ • İşadamının çalışmasında dengeli ol­ Vehbi Koç, 1987 yılında da kaleme al­ ması, çalışma ile birlikte sporunu, eğ-

hayata dair 70 1959yılının Ekim ayında Vehbi Koç annesi Fatma Hanım ’la. lenmeyi, dinlenmeyi bırakmaması ge­ rim. Muvaffak olmadığım işlerde ‘Al­ namazlarını hiç kaçırmam. Kurbanımı rektiğini 1935 yılında öğrenmiş ol­ lah böyle istedi’ demiş ve teselli bul- keserim. Sıhhattim ve mali takatim dum. Bunu öğrenmeden önce en muşumdur. Tek Allah fikrinde birle­ müsait olduğu için Hac vazifemi de genç yaşlarım zevksiz ve neşesiz geç­ şen bütün dinlerin, peygamberler va­ yerine getirdim. Bütün bunlar benim miştir. Şimdi o günleri hatırladığım sıtasıyla yaymak istedikleri temel tav­ manevi dünyamı zenginleştirdi ve zaman ne kadar akılsızca düşünmüş siyeler, iyilik, doğruluk, temizlik, hak­ başkalarına yardım etmemin, imkan­ olduğumu görüyorum. Doktora git­ ka ve hukuka riayet gibi hayatı güzel­ larımı toplumun hayrına kullanmanın mek şart, ama doktorun dediğine leştiren kaidelerdir. Bu tavsiyeleri yü­ yollarını açtı. Din, insanlar için büyük inanmalı, sinirleri bozmadan çalışmak rekleri ve kafalarına sindirmiş insanla­ bir manevi güçtür. Dinsiz ulus olmaz. için dengeli bir hayat yaşamayı dikkat rın iyi vatandaşlar olacakları­ etmeli. na, dünya işlerinde kendile­ rinden isteneni eksiksiz ya­ İnancı, Onu Hep Ayakta Tuttu pacaklarına inanırım. Her sa­ Vehbi Koç her şeyden önce bir inanç bah kalktığımda ve her ak­ adamıydı. Bunu yaşamı ile, yazdıkları şam yatağa girerken Allah’ın ile kanıtladı. “Hatıralarım, Görüşle­ bana bahşettiği sağlık ve di­ rim, Öğütlerim” kitabında dini bütün ğer nimetler için şükranlarımı bir insan olduğunu şöyle açıklamıştı: söyler, dua ederim. Her vakit “Dindar bir insanım. Dinin büyük bir namazımda yakınlarım, dost­ kuvvet olduğuna inanıyorum. Fert ve larım, Müslüman kardeşlerim millet olarak manevi yapının kuvvetli için şefaat dilerim. Kabristan­ olması önemlidir ve kanaatime göre lardan geçerken orada yatan- bunu sağlayan dindir. Kainatı yaratan lann aıhuna fatiha gönderi­ bir Allah’ın mevcudiyetine inanırım. rim. Yemeğe otururken, kal­ Bu bana huzur verir. O ’nun her şeye karken dua etmek adetimdir. hakim olduğunu, bir iş veya bir hadi­ Yedi yaşımdan beri Rama­ 10.06 . 1955. Hilton Oteli’nin açılışında Azra, Kenan İnat, Vehbi Koç sede onun dediğinin olacağını bili­ zanda orucumu tutarım. Cuma artist Mona Freeman, Özmen Aktar ve Semahat Koç.

71 hayata dair Ama din ile dünya işlerini birbirine karıştır­ mamak gereğine kesinlikle inanmışımdır. Evreni yöneten Yüce Tanrı, doğruya, çalışa­ na her zaman yardımcı olur. Affedicidir. Kul hakkından başka her şeyi affeder. Onun affını ve yardımını istemek insana ferahlık ve manevi güç verir. Daima doğnı olanı yapmaya gayret gösterdim. Aileme, memle­ ketime ve yaşadığım çağa hizmet ettiğim inancıyla büyük bir huzur duyuyonım.”

Son Nefesine Kadar Hep Çalıştı Vehbi Koç 95 yıllık yaşamının son anına kadar çalışmayı sürdürdü. Bayram tatilini geçirdiği Antalya’da 25 Şubat 1996 günü akşam saatle­ rinde Migros mağazasına gitti. Bil­ gi aldı ve çay içti. Talya Otel’ine dö­ nüşünde odasında fenalaştı, kalp ve solunum yetmezliğinden saat 18.33’de yaşama veda etti. Vehbi Koç’un cenazesini taşıyan Koç Top- luluğu’na ait özel T.C. RAM uçağı Yeşil­ köy’de Koç Ailesi ve şirket yöneticileri tara­ fından karşılandı. Cenaze Amerikan Hasta­ nesine kaldırıldı. 27 Şubat 1996 günü ilk tö­ ren Nakkaştepe Koç Holding merkezinin bahçesinde düzenlendi. Törenden sonra Vehbi Koç’un aziz naaşı, oğlu, torunları, Topluluğun üst düzey yöneticileri tarafın­ dan omuzlar üzerinde ve Ankaralı seymen- lerin eşliğinde cenaze arabasına taşındı. Fatih Camii, Türkiye’yle özdeşleşen ve ül­ kesini, insanının her şeyin önünde tutan bu büyük insana son görevlerini yerine getir­ mek isteyen on binler tarafından doldurul­ muştu. Cenaze namazında devlet büyükleri tam kadro hazır bulundu. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel, Rahmi ve Mustafa V. K oç’un arasında saf tuttu. ANAP lideri Mesut Yılmaz, CHP lideri Deniz Baykal. DSP lideri Bülent Ecevit ve RP lideri Nec­ mettin Erbakan yan yana namaz kıldı. Ca­ mimin avlusunu hınca hınç doldurup soka­ ğa taşan kalabalığın cenaze namazını Diya­ net İşleri Başkanı Mehmet Nuri Yılmaz kıldırdı. Koç’un Türk bayrağına sarılı tabutu askerler tarafından omuzlara alındı ve ban­ do eşliğinde taşındı. Bu sırada cami avlusu­ nu dolduran mahşeri kalabalık nedeniyle izdiham yaşandı. Fatih Camii’nden kortej eşliğinde Zincirlikuyu Mezarlığı’na getirilen Koç un cenazesi, 1973 yılında kaybettiği eşi Sadberk Hanım’ın yanında toprağa verildi. Bir Cumhuriyet Çınarının Ardından Yazılanlar...

ehbi Koç, Cumhuriyet dönemin­ eğitimine büyük katkısı olan Türk Eği­ Hep anılacak. V de yetişen bir insan olarak Cum­ tim Vakfı onunla büyüdü. Kurduğu huriyetin ilkelerini özümsemiş, yaşa­ Aile Planlaması Vakfı’nın başarısı için Oktay Ekşi: Vehbi Koç’u sadece mın felsefesi haline getirmiş, katkıla- sürekli çözüm üretti. Her zaman top­ çok büyük bir zengin, çok başarılı bir nyla geliştirmiş, sürekli olarak herke­ luma katkıda bulunmak arzu ve heye­ işadamı, çok büyük bir sanayici olarak sin bir adım önünde yürümüş bir işa­ canı içinde yaşadı. Cumhuriyetin erde­ tanımlamak, onun çok yalm ama ma­ damıydı. 95 yıllık ömrünün büyük bir mini Vehbi Bey’in şahsında bulmak nen de çok zengin kişiliğinin önemli kısmını ülkesinin ilerlemesine adayan hiç de yanlış olmayacaktır. boyutlarını görmemek demektir. Koç, bu ‘Cumhuriyet Çınan’mn vefatı, ölü­ sadece iş dünyasında değil, diğer münü izleyen günlerde Türkiye’nin Osman Arolat: Cumhuriyet tarihi­ alanlarda da toplumun öncülerinden- gündemini oluşturdu. O ’nun örnek ki­ miz içinde iş dünyasının imparatoru di. Holdingleşmenin çığırını açan o şiliğini ve hizmetlerini konu alan yazı Vehbi Koç’tur. Buna kimse itiraz ede­ idi. Son 30 yılda büyük bir hız kaza­ ve yorumlar, basında ve televizyonlar­ mez. Çünkü o, Cumhuriyetin ilkelerini nan “Vakıf’ hareketini tekrar başlatan, da yer aldı. özümlemiş, kendi yaşamının felsefesi Aydın Bolak’la birlikte oldu. Sırf sağa İşte Türk basınındaki onlarca kalemin haline getirmiş, katkılarıyla geliştirmiş, sola gönderilen çelenk ve çiçek para­ vefatının ardından yazdıklarıyla, Türk sürekli olarak ülkenin bir adım önün­ larını Türk Eğitim Vakfı’na yönlendir­ iş dünyasının duayeni Vehbi Koç: de yürümüş bir kişidir. mek suretiyle binlerce gencimize yur- tiçinde ve yurtdışmda öğrenim görme Nezih Demirkent: (Merhum) Yılmaz Çetiner: Uzun yaşamak gü­ olanağını veren o idi. Zengin olmanın, Vehbi Koç Cumhuriyet devrinde yetiş­ zel şeydir, ama çalışarak yaşamak. Bu büyük başarılara imza atmanın, bir in­ miş bir işadamı idi. Bundan gurur du­ sözlerin sahibi Vehbi Koç’tur. Vehbi sanı kendi dünyasından koparmama­ yardı. İlkeleri vardı ve bunlardan asla Bey’i ölümsüzleştiren o kadar çok sı, gerektiğini en iyi anlatan onu özel taviz vermezdi. Hemen her alanda eseri, her yerde, her an karşımızda yaşamıydı. Onun için “başarı” önem­ yüzlerce girişimi oldu. Bugün Türk duruyor ki, o daima aramızda olacak. liydi, ama tek başına hiçbir şey ifade

Vehbi Koç “Yürüyüş Mangası”mn sempatik mimarı Aydın Boysan'la.

73 hayata dair I î J

f 0 V L

10.02.1984. İstanbul Rockefeller ziyareti

etmezdi. Başarı, “iyi vatandaşlıkla savaşında muzaffer bir komutan ol; bütünleşmeliydi, ama tek başına hiç­ rak hep ayakta kaldı. Hep dimdik c limanı’nda görevliler Vehbi Bey’in ya- bir şey ifade etmezdi. “Dürüstlük" ze­ nına yaklaştılar: du. Ölüme de dimdik gitti. mini üzerinde kazanılmış olmalıydı. -Efendim, sizi VIP salonuna alsak. Örnek insan olarak yaşadı, imrenile­ Koç teşekkiır ederim” dedi: Tevfik Güngör Uras: insanlar fi cek bir ölümle gitti. Nur içinde yatsın. -Orası önemli insanlara ait. Ben ise bir n>. Hepimizin bir hayat süresi va tüccarım. Ne işim var VIP salonunda? Önemli olan bu süreyi dolu dolu y; Nail Güreli: Türk sanayimdeki ön­ şamak. Bu süre içinde bir şeyler y Türkiye bir büyük öğretmenini kay­ cülüğü ve halkın günlük yaşamını ya­ betti. pabilmek. Ve de bu süre içinde ayal kından ilgilendiren bazı “ilk” lere im­ ta kalabilmek. Ayakta ölebilmek za atmasının yanı sıra, günlük yaşa­ Vehbi Koç “Milli Mücadele” neslini Altan Öymen: “Ne güzel memleke­ mıyla da kamuoyuna mal olmuş, “so­ timiz var.Bir de kıymetini bilsek!” hayatta kalmış son temsilcisi id kaktaki vatandaş”ın da sempatisini ve Ölünceye kadar, her alanda “Mil bu, Vehbi Koç’un en aklımda kalan ilgisini çekmiş bir “iş adamı” ve “in­ sözü. Kim bilir kaç defa işitmişimdir. san” idi. Mücadele ruhunu” sürdürdü 95 yıı, Ticaret ve sanayi hayatımızda Türk gi­ yılgınlığıyla, yorgunluğuyla, bıkkınlıi de clegU, genç ve taze bjr ^ rişimciliğinin lideriydi. O alanda başa­ Emin ÇÖlaşan: Vehbi Koç’a duy­ ta kalmayı bilen bir fizik yapı üe ö rılı olmanın sembolüydü. Fakat bence duğum büyük bir saygı var. Nedeni ondan da daha önemli niteliği şuydu: de ülkemizin hemen hemen ilk sana­ dü. Vehbi Koç bu ülkede iş yaratmal aş yaratmak için çok şeyler yapt Kendi iş hayatı bir yana, ülkesinin yicisi olması. Binlerce insana ekmek Madd've ^ ^ ^ y a ra vatandaş”ı olmanın bilincini ve so­ kapısı açan Koç a bu nedenle saygı tı. Allah rahmet eylesin. rumluluğunu taşımayı, hayatının en duyuyorum. Ancak kendisine en bü­ belirgin niteliği haline getirmişti. yük saygıyı, başka bir konuda duyu­ Vehbi Koç ı 9o r d Aile planlaması, trafik, sağlık. Ve da­ yorum. Büyük paralar kazanmış ol­ Haşan Pulur: doğdu. l996’da 95 yaşında öldü v ha bilinen bilinmeyen bir çok Koç’un masına rağmen şımarmamış bir insan. deyimiyle - “hayır işleri”. Bunlar, hele Hep mazbut bir aile yaşamı olmuş. Allah onun duasın, kabul etti, çocuk lannava,süetinde şöyle yazmıştı. son 15-20 yıl içinde Koç’un kendi Evine ve çoluk çocuğuna bağlı yaşa­ Holding’inin işlerinden çok daha faz­ mayı yeğlemiş. Adı dedikodulara, Allah tan bütün duam, vademi meır leketımde getirmesidir” la vakit ayırdığı işlerdi. 95 yaşına ka­ skandallara karışmamış. Yüce . Allah, Vehbi kulunun duasır dar, hatta - haberlerden anlaşılıyor ki reddetmedi. Allah rahmet eylesin. - öleceği ana kadar böyle yaşadı. Ül­ Can Ataklı: Koç bütün ömrünü Tür­ kesinin her sorununu ciddiye alarak. kiye için harcadı. Bu ülkeye çok Vehbi Koç öidt Onlara çözüm yolları bulunması ve önemli katkılar sağladı. Türkiye’nin Yavuz Donat: uygulanması için elinden geleni yapa­ çağdaş, uygar ülke olma yolundaki urk,ye büyük bir öğretmenini kay betti Seneler önceydi. Atatürk Hava rak. Evet, Türk sanayi ve ticaret haya­ tı onunla, gerçek bir “devlet adamı”nı

hayata dair 74 kaybetti. Türk toplumu da büyük bir konuşuyor. Vehbi Bey buydu. Eko­ Rauf Tamer: Türk insanı, ona hiç­ “sorumlu vatandaşını. nomik olarak çok güçlü, ama Dev- bir zaman zengin gözüyle bakmadı. let’e karşı son derece saygılı. Sahip Servet düşmanlan bile onu hiç kıs­ Can Aksin: İnanıyorum ki, yıllar olduğu ekonomik gücün dışavurum­ kanmadı. Zaten o da zengin değil, sonra bile “Bir zamanlar Vehbi Koç larında ölçüyü hep iyi bilen, “iktidar saygın yaşadı. Dünya çapında bir ör­ vardı” demeyeceğiz. Çünkü, aynen oyununu” pannağını gözlerin içine nek bu. Bıraktığı en büyük miras, bugün olduğu gibi, hep var olacak. batıra hatıra oynamayan bir insan. sağlıklı aile yapısıdır. Çocuklardan to­ Var olacak çünkü sanayimizin temeli­ Bir zamanlar bir yerlerde şöyle bir runlara, oradan camiaya uzanan o ni kuran, Türkiye’deki bütün ilkleri şey okumuştum: muazzam ilkeler zinciri, başlı başına yapan Vehbi Koç, Türk sanayisinin “Para arttıkça, milli sınırlar insanın bir eğitim rehberidir. kurucusu olduğu gibi, Türkiye’deki iş gözünde önemini kaybeder” diyordu. Gıpta edilecek asıl servet budur. Var­ ahlâkının da kurucularındandı. Vehbi Bey bunun tam tersine yürü­ lığı Türkiye için bir sigortaydı. Yoklu­ yen bir zengindi. ğu, bize uzaktan gülümseyen bir me- Ilhan Selçuk: 95 yaşında gözlerini yaşama yuman Vehbi Koç’un ömrü, Türkiye Cumhuriyeti tarihiyle za- mandaş. Vehbi Bey, zenginliğinin doruğunda sadeliğini korumak erdemini ömür boyu korudu. Vehbi Koç’un sade ya­ şamındaki duruluk, bizim uçuk özel sektörcülerimizin dengesizliklerine tam ters düşüyor. Koç’tan alınacak en büyük ders yaşam biçiminden kay­ naklanmaktadır. Ankara’daki bakkal dükkanından uluslararası Holding’e uzanan ince ve uzun yolda başı dön­ meden yürümek, bir insanın benliğin­ deki dengeyi vurgular. Vehbi Koç, Cumhuriyet Türkiye’sinin tarihinde sevimli bir simgeydi. Artık anlamlı bir imge oldu.

Ertuğrul Özkök: Geçen Kurban Bayramı’nda Antalya’da, Talya Ote- li’ndeyiz. Vehbi Bey bayram daveti veriyor. O sabah yataktan kalkarken düşüp başını vurmuş. Alnında kırmızı bir yara izi var. Başında kasketi ile ha- vuzbaşına gelip teker teker elimizi sı­ kıyor. Çok yorgun bir hali var. Ayak­ larını her zamankinden fazla sürüyor. Havuzun başında bir masaya otunı- yoaız. O sırada bir otel yetkilisi geliyor. “Efendim, sizi Cumhurbaşkanlığı Ge­ nel Sekreterliği’nden arıyorlar” diyor. Telsiz, mobil telefon olmadığı için, 50-60 metre yürüyüp konuşması gere­ kiyor. O nedenle otel yetkilisi, “ister­ seniz söyleyeyim, daha sonra biz ken­ dilerini arayalım” diyor. Ama o kabul etmiyor. Devlet anyorsa, gidip konuş­ mamız lazım” diyerek yerinden kalkı­ yor. Ayaklarını sürüye sürüye gidip Vehbi Koç, İsmet İnönü ile.

75 hayata dair Ankara Gençlerbirliği Klübünûn üyelik belgesi Vehbi Koç’a takdim edilirken Üyelik bel- gesinde kayıl tarihi 5 Ocak 193 7 olarak belirtilmiş. (Sağda)

şale... Oraya bakarak önünüzü göre­ Genelde hepimiz onu farklı açılardan bilirsiniz. riydi, hem de bize hiç benzemiyordu. değerlendirdik. Yıllar boyunca bize verdiği görüntü çok farklıydı. Hem Ege Cansen: Vehbi Bey, tek keli­ Necati Doğru: Hayata pencereleri­ bizden, içimizden biriydi. Hem de meyle “olağanüstü” bir insandı. Belki ni kapamadan önce de “Vehbi bizden değilmiş gibiydi. Kimimiz “içi­ de onu anlamanın birinci şartı, onun Koç un bu toplumun basma kalıp öl­ mizden biri” olmasını sevdi, kimimiz sıradışılığını kabul etmekten başlar. çülerine uymayan bir adam” olduğu de toplumlunuzda bulunmayan yete­ Dolayısıyla Vehbi Koç büyük bir işa­ Çok sıkça yazıldı. Aslında Vehbi neklerine hayran kaldı. En önemli ve damıydı, hayırseverdi, iyi aile baba­ Koç’un özelliği zengin biri olmak de­ Türk toplumunda çok az olan “ciddi­ sıydı gibi başkaları için de sıralanabi­ ğildi. Yol açıcı, buz kırıcı olmaktı. yeti” herkesi etkiledi. lecek nitelikler Vehbi Bey’i anlata­ 1928 yılında, o dönemin deyimiyle Vehbi Koç bir gün dahi lüks arabalar maz. Belki de Vehbi Bey’i, bir sanat­ Hususi müteşebbisçiliği” yani özel içinde, etrafı korumalarla çevrilmiş kar olarak düşünmemiz gerekir. O za­ girişimciliği teşvik edecek Sınai Teş­ dolaşırken görülmemiştir. “Saklaya­ man, onun karakter mozaiğinin taşla­ vik Kanunu çıkarılmıştı. Ancak özel cak bir şeyim yok ki, neden kendimi rı yerine daha iyi oturur. Vehbi Bey, sektör ortada yoktu. Kalkınmada ön­ koruyayım” derdi. Aksine, küçük ara­ görünüşü ile çok sade bir insandı. Ya­ cülüğü devlet aldı. Çünkü özel sektö­ basıyla çarşı pazar dolaşır, esnafla şayışı da öyleydi. Çünkü o, nihai he­ rün yetişmesi gerekiyordu. Bililerinin ertleşır ve hatırlarını sorardı. Bundan define varmak için öyle hareket etme­ çıkıp, yol açıcı, buz kırıcı, örnek olu­ da büyük keyif alırdı. Büyük davetler si gerektiğini biliyordu. O sade görü­ cu, kapitalist kalkınma yolunda iz bı­ vermekten, gösterişten özellikle kaçı­ nüşlü Vehbi Bey, aslında bir yanardağ rakıcı rolü üstlenmesi bekleniyordu. nırdı. işte bu yanı da topluma “bizden gibiydi. Müthiş enerji yüklüydü. Ted­ biri” izlenimini verdi. Müteşebbisler zincirinin ilki, özel sek­ birsizleri fena halde yakardı. törün yol açıcısı oldu. Vehbi Koç’un bir diğer özelliği ülke­ Vehbi Koç’a saygı, Koç’u yaşatmaktır. Kesintisiz müteşebbis. Sürekli girişim­ nin sorunlarıyla tahminlerin ötesinde ci. En önemli özelliği, gösteriş tüketi­ ilgilenmesiydi. Belgeselini tamamladı­ Mehmet Ali Birand: Vehbi minden fellik fellik kaçması oldu. Bel­ ğımız zaman çok tereddüt etti “Acaba Koç’un aramızdan ayrılması, kamu­ ki de Türkiye gibi, sancılı ve istikrar­ ölümünden önce yayınlarsak kendi oyunda tahminlerin ötesinde yankı sız bir ülkede, 95 yıl dayanıklı kalabil­ reklamını yapıyor, derler mi?” diye yaptı. Bunun başlıca nedeni, Vehbi menin sırrı... Bu alçakgönüllü yaşama kuşku duydu. Sonunda, yaşarken ya­ Koç’un sadece bir işadamı olarak gö­ biçimiydi... yınlanmasın, tam kabul etmişti ki, bu rülmemesidir. Sokaktaki en basit va­ defa kader imkan vermedi. Kendi de­ tandaşın dahi, Vehbi bey hakkında Zeynep Göğüş: “Bozkır havasını yimiyle “utanmaktan” kurtuldu. Ger­ farklı bir görüşe sahip olmasıdır. soluyan onu kolay kolay ciğerinden çekten de, hem bizden, içimizden bi­ sökemez. Ve kıraç toprakta gül yetiş­

hayata dair 76 tirmenin keyfine varan, çapayı bir da­ dan yarar sağlayacağını düşünür ki, nin sadelikten, hoşgörüde, cesaretten ha elinden bırakamaz.” “Son Angıralı” hamlecilikle bu düşünce arasında çe­ geçtiğini gösteriyor. Türk sanayiinde Vehbi Bey’in hayat felsefesini, doğup lişki yoktur. Vehbi Koç, her şeyden “ilklere” damgayı hep Vehbi Koç vu­ büyüdüğü şehrin ikliminde aramak önce bir “inanç adamı”ydı. Bunu ya­ ruyor. Sanayileşme için el attığı beyaz mı, neden olmasın? şamıyla, yazdıklarıyla ve hamleleriyle eşya, otomobil, tekstil, gıda, madenci­ O felsefeye göre, bozkırda gül bahçe­ hep kanıtladı durdu. Bugün, son An- lik, enerji, özel sektörün ilk üretim si kurulacaktır, çünkü son Angıralı’nın gıralı’nın inandığı değerlerin uzağına alanlarını oluşturuyor. en büyük özelliği “hamleci”liğidir. düşüldü. Şimdi çekilen sancıların ne­ Daha sonra, “iyi yönetim biçimi ola­ Hamleci, bileşik kaplar teorisini red­ deni, o değerlerin yerine yenilerini rak holdingleşme” önce yine Koç im­ deden insandır. Ülkenin genel ortala­ koyamamaktadır. zasını taşıyor. Koç iş ve özel yaşamın­ masını, hamle düşüncesine ayakbağı daki tutumuyla kapitalizme felsefi etmeyen adamdır. Yalçın Doğan: Tezavu... Kişi ve ai­ eleştiri getiren bilim adamlarını yalan­ Gülbahçesi, bazen babamızın Anado­ le olarak her türlü gösterişten, top­ lıyor! Sırrı da galiba burada.. lu’da, bazen Paris’te satılan Türk malı lumda tepki çeken tüm alışkanlık ve buzdolabına, bazen de Türk ailesinin davranış biçimlerinden uzak dur­ Hikmet Çetinkaya: Birden İspan­ evinde en az iki örneği bulunan Arçe- mak... Türkiye’nin değil, dünyanın yol yazar Alejandro Casona’nın bir lik ürününe, bazen de Azerbaycan sayılı varlıklanndan birine sahip ol­ oyununu anımsadım: ‘Ağaçlar Ayakta Türkü’nün ev alışverişini yaptığı Mig- masına rağmen, “normal gelirli bir va­ Ölür’ Vehbi Koç da ayakta öldü. Bel­ ros’a dönüşür. tandaş gibi” yaşamak... ki hiç acı duymadan... Ben, Vehbi Gülbahçesi, bazen Koç damgası taşı­ Önceki gün yitirdiğimiz Vehbi Koç’u hep sıradan bir yurttaş olarak yan Tarabya’daki Sadberk Hanım Et­ Koç’tan herhangi bir yerde söz edildi­ görürdüm. Oysa o Erol Toy’un deyi­ nografya Müzesidir, bazen de İstinye ğinde, akla önce “muhteşem servet, şiyle bir “İmparatori’du. sırtlarındaki Koç Üniversitesi. sanayicilik, işadamlığı” geliyor. Sonra Giyimi sade, yaşamı sade bir impara­ Hamleci, bileşik kaplar teorisi reddet­ bu varlıkla hiç de orantılı olmayan ki­ tor... Oysa o, dünyanın sayılı zengin­ miştir, ama iyi bir çevrenin iyi insan­ şisel özellikler. Kendi halinde bir ya­ lerinden birisiydi... Sahi Vehbi Bey ve lar yarattığını, Türkiye’de ortam iyileş­ şam ön plana çıkıyor. Bu davranış bi­ ailesi Cumhuriyet Türkiye’sinin yeni tikçe herkesle birlikte Koç’un da bun­ çimiyle Vehbi Koç, başarının değeri­ burjuvazisi miydi? Galiba öyle... Veh-

24.05.1960. Emst von Siemens’in Türkiye ziyareti. Vehbi Koç, konuklamı Yeşilköy Havalimanı nda karşılamıştı.

77 hayata dair ¿emanat Arsel m — “‘""«rman Koleji’nden mezun olduğu gün. bi Koç’un yaşamı sadeydi. O kimi işa­ oynarcasına paylaştığımız Vehbi damları ve sanayiciler gibi aklı bir ka­ Bey... netim anlayışını kendi kuruntuna ha­ rış havada değildi. Vehbi Bey’in yaşa­ kim kılabilen ve en önemlisi kurumu­ Şimdi bunun nedenini düşünüyorum, mı gerçekle sadeliğin belirgin çizgi­ nu kendisi ya da ailesi olmadan da ben Vehbi Bey’in ne kimsenin aracılı­ sinde çoğaldı. Tarihsel bir sürecin ayakları üstünde durabilir hale getiren ğıyla, ne de kendi dekoru içinde tanı­ içinde yer alan ekonomik dalgalan­ dım. özellikleri olduğunu düşündüm. Sa­ malar onu hiç etkilemedi. nayi de öncü olmak, bir dünya devi Benim için Vehbi Bey, 1950’den önce Vehbi Koç, salt ekonomik değil, top­ yaratmak, sayısız hayır işine imza at­ Ankara Palas Salonlan’nda karşılaşıp lumsal soaınlarla da ilgilendi. Ülkesi­ mak... Kuşkusuz bunlar çok önemli konuştuğumuz, arada sırada baş başa ni çok sevdiği, demokrasiye gönül­ Şeyler. Ama ben kişisel olarak Vehbi yemek yediğimiz, ağırlığı da, etiketi den bağlılığı yadsınamaz bir gerçekti. Koç un girişimci yanından çok yöne- de, meslek kimliği de başkalarına ait, Bir cumhuriyet sanayicisi, 95 yaşında tici yanına daha çok ilgi duydum. Yıl­ etten kemikten yalın bir tanıdıktı. yaşamdan koptu. Vehbi Bey ‘yaşam dırım Beyazıt’tan Abdülhamid’e kadar Onun için de, aradaki yaş farkına rağ­ felsefesi’ni anlatırken bakın ne diyor: olan devri içinde yaşayan padişahlar­ men, kimsenin kolayından inanmaya- “Hayatım boyunca verilen öğütleri dan herhangi bir tanesi, Vehbi Koç’un cağı çocuksu takılmalar, takışmalar, hep can kulağı ile dinledim, başkala­ yöneticilik ve geleceği görme kalibre­ ilişkiler ve gülüşmelerle geçirdik ya- rının tecrübelerinden yararlandım” sinde olsaydı, bugün hepimizin haya­ nm yüz yılı, orada burada karşılaştık­ Güle güle Vehbi Bey! tı çok başka olabilirdi. Hadi Osmanlı ça ve birbirimizi yemeğe davet ettik­ batmış, bari siyasi liderlerimiz Vehbi çe... Onunla birlikte bir dönemin ka­ Çetin Altan: Vehbi Bey’in de dün­ Koçtan ders alabilselerdi... im cildi kapandı. O kapanışın hafif yadan ayrılmasıyla, yüzyıla yakın bir rüzgarıyla, zaman körfezinin sular, dönemin kapanıveren kalın cildi. O Bakkallıkla başla­ unutulmuş kıyılara doğru ürpere ür- Doğan Heper: kalın cildin kapanıverişindeki son ha­ pere uzanıyor. yan bir yaşamdan, dünya çapında bir fif rüzgarlanma, benim de eskilerde sanayi devi çıkartmak ve onu dünya­ Vehbi Bey’in muzip bakışlanndaki kalmış anılarımı öylesine yalayıp geç­ nın en büyük 500 şirketi arasına sok­ çocuksu ışık, karşımda hala bana ba­ ti ki, içimdeki zaman körfezinin sula­ kıyor gibi... mak. Dürüst bir aile babası, temiz bir rı, unutulmuş kıyılara doğru iirpere vatandaş olarak yaşamak. iirpere yeniden uzanmaya başladı. Ticari başarısında hiç şüphesiz bu Vehbi Koç’un en 1 icr insan kendi objektifinin açısından İsmet Berkan: önemli özelliği neydi? özelliğinin büyük etkisi vardı. görür dünyayı da, başkalarını da... İşinde örnek. Aile hayatında örnek. "unu hep Vehbi Koç’u Vehbi Koç ya Benim tanıdığım Vehbi Bey’di. Arada­ Böylece Türkiye’de müesseseleşme­ Pan esas şeyin, onun kurumlar oluş­ ki büyük yaş farkına rağmen yumuk nin öncülüğünü yapan da o. turmasını bilen, zaman, gelince kena- gözlerindeki çocuksu bir muziplik ışı­ Eseri Koç Topluluğu, müesseseleştiği >a Çekilip kurumunu profesyonellerin ğını, sanki birlikte misketle karış-karış için ondan sonra da yaşayacaktır. ellerine bırakabilen, modem bir yö­ Dün onu toprağa veren büyük kala­

hayata dair 78 balık, bu 95 yaşındaki genç, dinamik, yici” unvanlannı sürdürmemiş, onun ze” insandı. Mucizeler ölür mü? örnek ve öncü insanın kaybının kadar değişik alanlarda ve çok sayıda üzüntüsü içindeydi. büyük şirket kurmamış, onun kadar Ali Kırca: Ne kadar yaşlanırsa yaş­ muazzam bir servet kazanmamış, lansın, adına ölüm denen “bitiş çizgi­ Mehmet Türker: Ve bir zamanlar, onun kadar yaygın hayır işleri yapma­ sinin” asla göğüslenemeyeceğini dü­ “Türkiye’yi sömürüyor” denilen insan, mıştır. şünürsünüz. Bazı insanlar sanki hep 95 yıllık yaşamının sonuna geldiğin­ Türk kamuoyu için “özel teşebbüs” yaşayacaktır. Ondandır, ölüm haber­ de, 40 bin kişiye iş imkanı sağlamış ve “sanayi” terimleri ile Koç adı, eş­ lerini duyduğunuzda “beklenmedik” bulunuyordu. O insan, 105 şirketinin anlamlıdır. Aynı gözlem “hayırsever­ birşeyle karşılaşmış gibi şaşırmamız. tamamını, 300 trilyon cirosuyla bu ül­ lik” terimi için de yapılabilir. Vehbi Yaş olarak ölüme bu kadar yakın bir keye bıraktı ve gitti.. Şimdi bizler, Bey, ülkemizde, her evde, her dilde... insanın, sizin zihninizde ölüme ne ka­ onun kurduğu, geliştirdiği bu muaz­ Vehbi Koç bir sanayici değil, bir sana­ dar uzak durduğunu o an fark edersi­ zam sanayii ile gururlanıyoaız. Ya­ yi idi. Tevekkülün yerine teşebbüsü niz. Yaşamım boyunca üç insanın bancı dergilerde Koç’u dünya klasma­ koyan, Atatürk devrimlerinin özünü ölüm haberini aldığımda hep aynı or­ nında gördükçe kıvanç duyuyoruz. benimsemiş, “kendi kişiliğini kendi tak duyguyu yaşadım: “Bizim... Bizim sanayiimiz” diyoruz... iradesiyle yaratan” bir “yeni Türk” ol­ İsmet Paşa, Aziz Nesin ve Vehbi Vehbi Koç’u, dün toprağa verdik. He­ muştu. Hem Anadolu’ydu, hem Batı; Koç... pimizin, onun hayatından çıkaracağı­ hem Türk’tü, hem dünya vatandaşı; Vehbi Koç’u da, herkesin bildiği yaşı­ mız dersler var. Ama sadece zengin hem dindardı, hem “laik”. Türk de­ na rağmen, ölümden bu kadar uzak­ olabilmek için değil. mokrasisi için en güçlü bir sentez ola­ ta düşünmemiz de ondandı işte. O rak yaşadı ve yarattı. hayatımızın içinde varola geldi hep. Talat Halman: Vehbi Koç, bir “al­ Erdemle, hizmet anlayışıyla, rasyonel Salonlarımızın ve misafir odalarımızın çakgönüllü dev”di. Kendi yaşamında çalışanların en üst düzeyde başarıya başköşesine koyduğumuz üstü dantel ve ülkesinde mucizeler yaratmıştı. ulaşacağını ve her türlü zorluğa rağ­ örtülü buzdolapları, merdanesi dön­ Yirminci yüzyıl Türkiye’sinde, başka men Türkiye’nin bu ortamı sağladığı­ dükçe sakız gibi bembeyaz çıkan ça­ hiç kimse onun kadar uzun süre “1 nı ele güne ispat etti. Rahmetli Koç’u maşırlar, uygarlıkla ilk tanışmalar ve numaralı işadamı” ve “en büyük sana­ “mucizeler” le anlatabiliriz. Bir “muci­ kolaylaşan hayatımız...

f l H b m hW 1 ILfcgf «Hk SL >

23-05.1967. Vehbi Koç, Aygaz Ambarlı Tesisleri 'nde bir grup işçiyle.

79 hayata dair Bak bunları hep Vehbi Koç yapıyor­ ye yazı dizisi hazırlamayı bile düşün­ muş.” müştüm. ne fazlası ile ödedin. 95 yaşında ama Bunları hep Vehbi Koç yapıyordu. Bi­ gene de Türkiye’den erken, yerinde Vehbi Koç için de aynı üzüntüye ka­ zim hayatımıza zaten “yaşlı bir işada­ kocaman bir boşluk bırakarak ayrıl­ pıldım. Ne olurdu kaybettiklerimiz, mı” olarak giriş yapmıştı. Sanki daha dın. Allah gani gani rahmet eylesin. yaşarken insanların kendileri hakkın­ fazla da yaşanmayacaktı. Tıpkı daha da düşüncelerini bilebilselerdi. Ne öncekiler gibi, biliyorduk ki, biz gide­ Coşkun Kırca: Vehbi bey, inançlı büyük bir mutluluk olurdu düşünebi­ cek, o kalacaktı.” bir müslümandı. Ama Atatürk ilkeleri­ liyor musunuz? Kendileri duymadığı, ne bağlılığı sarsılmazdı. O, din uğruna bilmediği, görmediği için arkaların­ Yaşar Nuri Öztürk: Ben onu her milletin nasıl karanlığa ve tembelliğe dan yapılan iyi şeylerin, güzel sözle­ düşündüğümde, içime, uzmanı oldu­ sürüklendiğini ve bir sarışın dehanın rin bir ölçüde ziyan olduğunu düşün­ ğum tasavvuf tarihinin koca gönüllü onu hangi mucizeyle kurtardığın çok müşümdür. Koç’un iş dünyasındaki dervişlerinden birinin rengi ve imajı iyi görmüş ve yaşamıştı. Onun içindir başarılarından daha çok ilgilendiğim düşerdi. En küçük bir zorlamaya git­ ki, laiklikten ödün vermezdi; din istis­ yanı aile planlaması’ria önem verme­ meden söylüyorum, hep böyle olur­ marlarından nefret ederdi. Vehbi bey, siydi. Birkaç gün önce onun ardından du. Çünkü yüzünde insan tatlılığı, dü­ bir takım kendisi kadar büyümemiş yapılan programlarda yine izledik rüst ışığı, gayret canlılığı ve hizmet aş­ işadamları gibi, Türk Devleti, Milleti “nufusumuz bu kadar hızla arttıkça! kı vardı. Gerçek dervişin, gerçek iman ve ülkesinin bir arada bölünmez bü­ derlememiz, kalkınmamız mümkün adamının nitelikleri de bunlar değil tünlüğünden sapma ifade eden den­ t eğil diyordu. Hepimiz nasıl olsa bir- mi? Nur içinde yat Vehbi Bey! Binler­ gesizliklere hiç mi hiç itibar etmemiş­ f Un öleceğimize göre, keşke biz de ce kuluna iş ve aş sağladığının Al­ tir. böyle ölsek. lah’ın rahmeti seni kucaklasın! Ve Vehbi Bey, doğruyu araştırdığını sa­ Rahmet Peygamberi Hz. Muhammet narak daldan dala konup kendini tat­ * I\U( seni alnından öpsün! min etmekle vakit kaybedenlerden mü üzerine beylik bir yazı değildi. Doğruyu görür, bulur ve o mümkün değil, çünkü aielad Duygu Asena: Birisi öldükten son­ bir kişi değildi. Her yönü il< yoldan asla ayrılmazdı. Onun için ra arkasından olup bitenler karşısında hayat felsefesi, başarıları ve doğru olan da Atatürk ve O ’nun kur­ derin derin düşünmeye başlarım. O başlı başına olağanüstü bir duğu Cumhuriyetti. Bu açıdan Vehbi kişinin ölümüne üzüldüğüm kadar, Bey, kendi gençliğiyle övünen bir tıfıl En önemlisi ülkesini, milletin onun yaşarken bunları duymamış, seven devlete bağlı milliyet, takımından çok daha genç, çok daha görmemiş olmasına hayıflanırım. Hat­ sandı. Helal olsun, sevgili Ve çağdaştı. Ve Vehbi Bey, işte bunlar­ ta bir ara bu duygularımı iyice abar­ her şey sana helal olsun. Ülk dan dolayı son istirahat yerine Türk tıp, bazı kişiler için, “ölseydi arkasın­ halkı tarafından götürüldü. tığın büyük hizmetlerle bütü dan ne yazardınız, ne yapardınız” di­ nnı, sadece bana değil ülken Müşerref Hekimoğlu: Nerdeyse

hayata dair 80 yüzyıllık bir yaşam, çalışılarak, ürete­ boyutlarda yükselen Türk özel sektö­ yaptıklarıyla anılacak olması... rek, boyutlanarak geçiyor tüm yıllar; rünün temelini Koç atmıştı. Sanayide Vehbi Bey’in yaptıkları içinde benim fabrikalar, holdingler, vakıflar, liseler, “ilk’lerin altında hep Koç’un imzası en çok önem verdiğim iki konu var: üniversitelerle çağdaşlığı yakalamayı vardı. 95 yıllık ömründe dürüstlük, Aile planlaması ve eğitim... amaçlayan bir kişi. Geri kalmışlığı içi­ yurtseverlik hayırseverlik ilkelerinden Vehbi Bey, ölümünün ardından yazı­ ne sindiremiyor, ileriye, yeniliğe bakı­ biran bile ödün vermedi. Vehbi Koç’u lan tüm yazılarda ortaya koyduğu gi­ yor, yeni ufuklara açılıyor durmadan. her zaman saygıyla anacağız. bi, kendisi için değil de ülkesi için ya­ Kuşağı eskiyor, o eskimiyor, çağın şadı sanki. Ve ülkesinin kalkınmasını gerçeklerine eğiliyor, yeniliğe, yeni Ayhan Songar: şu 40-50 senede da bu iki eksende gördü: Bakılabile- kuşaklara yöneliyor giderek. Soluğu­ nereden nereye geldik, bir düşünü­ cek çocuk ve onların iyi eğitimi! Ölü­ nu yitiriyor, ama yaşama sürüyor ben­ yor musunuz, aziz okuyucularım. Dü­ münden sonra açılacak olan vasiye­ ce. Adını kurumlaştıran kişiler ölmü­ şünüyorsanız, bizi buralara getiren in­ tinde de varlığının çok büyük kısmını yor çünkü, tersine çok daha yaşıyor. sanı, Vehbi Koç’u hiç unutmayın. kendi kurduğu vakfa bıraktığı anlaşı­ Kalıcı ürünleri, yapıtlarıyla kanıtlıyor Vehbi Koç, Cenab-ı Hakk’ın kendisi­ lıyor. Ve bu vakıf iki kurumu besleye­ ölmezliğini. Güzel bir olay değil mi? ne lütfettiği 95 senelik ömrün her sa­ cek: Aile Planlaması Vakfı ve Türk Topluluğumuzda kaç kişi yaşayabili­ niyesini bu millet için harcamış ve so­ Eğitim Vakfı. yor bu güzelliği? nunda ancak beraberinde 2-3 metre­ Keşke hükümet programlan da Veh­ lik kefen bezini götürerek ve dudak­ bi Koç kadar eğitime ve aile planla­ Hikmet Bila: Vehbi Koç’u kaybetti­ larından eksilmeyen tebessümü ile, masına önem verse. Bunun için kay­ ğimiz 25 Şubat günü bütün Türkiye Huzur-u İlahi’ye çıkmıştır. Onun için nak ayırsa. Bir ülkenin en büyük zen­ sarsıldı. Çünkü yediden yetmişe bü­ eminim, herkes “nasıl bilirdiniz” diye ginliği nasıl nitelikli insan gücü ise, tün Türkiye onu tanıyordu. Onu iyi sorulduğunda “iyi biliriz” diye tezkiye en büyük zaafı, yumuşak karnı, terör­ tanıyordu. Osmanlı İmparatorlu- verecektir. Allah rahmet eylesin, ma­ den işsizliğe kadar pek çok sorunun ğu’nun dağıldığı o günlerden bugün­ kamı cennet olsun. temeli de vasıfsız insan kalabalığı. Ve lere kadar tarihimizin canlı bir tanığıy­ ne yazık ki hiçbir suçları olmadığı dı Koç. Ama onu Koç yapan asıl de­ Yazgülü Aldoğan: Sonunda o da halde bu insanlar hem sorunun kay­ ğer, sadece tanık olması değil, baş ak­ herkes gibi bir avuç toprağa kavuştu. nağı hem de sonuçlarını çekenler törlerden biri olmasıydı. Bugün dev Herkesten farkı ise bundan sonra oluyor... Yazık değil mi?

Vehbi Koç, büyük Türk bestecisi Ahmet Adnan Saygun ’la (Sol başta) birlikte.

81 hayata dair 15.02.1992. Vehbi Koç torunu Mustafa V Knr r* /• Ç roltne Griaud'nun nişan töreninde yüzük takarken.

Erdoğan Karakoyunlu: Vehbi oıayua Vehbi ucy m inandığı uıç Koç, çok çeşitli özellikleri olan bir Murat Birsel: Vehbi Koç’u kaybet­ nn dışına çıktığını görnıek, gii kimse idi. Her şeyden önce inançlı bir tik. Bütün medyanın yansıttığı gibi, rüzgarına kapılarak kendisinden I girişimci idi. Sadece Türk dünyasında fevkalade bir insandı. Bir insanın şah­ lenmeyen bir söz söylediğini duyı değil, dünyada da takdirle karşılanan si çabasının ne kadar önemli olabile­ her halde olanaksızdı. Bu tür da ve çalışmaları, başarılan ödüllendiren ceğinin canlı örneğiydi. Amerikan rü­ mşlara girenleri muzip bir güliiı “örnek” bir girişimciydi. Türk halkının yasını bu memlekette başarabilmiş bir meyle izlediğine tanık oldum biı gönlünde taht kurmasının nedenlerin­ Türk mucizesiydi. Kendisiyle birkaç kez. Vehbi Bey, inanılmaz sadelik den birisi, hiçten işe başlaması ve o kez şahsen görüşmek şerefine sahip yaşam biçimiyle de bir örnek oh zamanın yokluklar Türkiye’sinde hal­ oldum, kısa hal hatır sormalardı. Çok myordu. Batıda Protestan etiğinin kının ihtiyaçlarını karşılayacak çeşitli dikkatimi çeken bir özelliğini sîzlerle liflediği işadamı tipinin Türkiye’ı ürünler üreterek fakir ve çilekeş Türk paylaşmak istiyorum. musluman karşılığıydı sanki V. insanını mutlu etmesiydi. Vehbi Koç Bey selâmlaşırken karşısın­ Bey. Geride bıraktığı “Müesses, Pek çok “ilk" de imzası olan, ekono­ dakinin önünde saygı ifadesiyle hafif­ Be bir ölçüde damgasını vurmuşu mide ismi referans teşkil eden, güve­ çe eğilirdi. Öyle fazla bir eğilme değil, anlayış. Vehbi Koç’un ölümü belk nilirlik sembolü Vehbi Koç, dünyada küçük ve manidar. Ama, orada ne bü­ devin kapanışını da simgeliyor. da saygınlığı olan bu büyük işadamı, yük bir güç ifadesi saklıydı anlatılır gi­ iş hayatında Vehbi Koç “anayasa” sı bi değil. Bir gönül adamı olmanın ve­ Fazıl Kahraman: Vehbi k o ç , c denilen, kendisinin yarattığı bir iş ya kurallara göre oynamanın yanı sıra, hunyet iktisat tarihini bünyesinde anayasası yaratmış bir kimseydi. Bu karşısındakini çok zorlayan bir eğil­ rındıran tek insandı, o , yokh “İş Anayasası” yaşamında kendisine meydi. Vehbi Bey’den daha başarılı, ekonomisinin küçük tüccarı, yen ve yarattığı Koç Topluluğu’na damga­ daha güçlü olacak haliniz yok ya? yapılanmanın inşaat müteahhidi sını vurduğu gibi, çevresine de bunla­ Ama size hafif eğilerek selam venniş. ikameci politikanın sanayicisi, ya! rı kabul ettiren değerli bir rehber ol­ Kim olursan ol bir garip oluyorsun. cı sermayenin Türkiye'deki ilk pa, muştur. Böyle durumlarda, mahcubiyetle gıp­ n, kurumlaşmanın ve sistemleşin ta arası bir hissin, muhatabı kıskıvrak sembolü idi. Ama her şeyin ötes Osman Ulagay: Vehbi koç bana yakaladığını sezerdim. İnşallah bu ka­ prensiplerini yaşayan bir insandı, göre Türk iş aleminde ölçülülüğün dar tevazu ile eğilerek bu kadar bü­ benzeri sistemleşmiş güçlü özel sembolüydü. Onun bu özelliği, pek yüklük ifade etmeyi yakalayabilen in­ tör; güçlü ülke demektir. Hele V çok alanda ölçülerin kaybolmakta ol­ sanlarımızın sayısı artar. Vehbi Koç, Koç benzeri hayat düsturlarını , duğu bir dönemde, ona büyük bir ay­ her anlamda zirveyi hedefleyenler yan insanlar devletteki ve özel se! rıcalık kazandırmıştı. Herhangi bir için hep yaşayacak bir örnek olacak. Beki genç nesile en iyi örnektir. Allah Rahmet Eylesin.

hayata dair 82 r/f a A i J |j; J l l i |jj|; i t t ü : ; . r M ' ' l'V '/\ ggBsj f V - l

« '■ « ■ i

v» 1 V' .1 5 ! r } | j J ‘

p

i m

3 Bu resimde Vehbi Koç'u görebiliyor musunuz? Vehbi Koç beş yıl önce aramızdan ayrıldı. Ama yine de biz baktığımız pek çok yerde onu görüyoruz; adını taşıyan vakıfta, eğitime verdiği destekle okuyan on binlerce gençte, kurduğu şirketlerde üreten 47.000 kişinin emeğinde...

Bugüne ve yarına umutla bakan gözler, Vehbi Koç’la aynı şeyi görüyor:

Türkiye'nin geleceği daha güzel olacak!

<§Ö§>Ko<$Ş5

İstanbul Şehir Üniversitesi Kütüphanesi Taha Toros Arşivi