2014 - 4 / september

de van ('Een (1892- Barend Schone naar Stichting

rondleiding

Obrechtkerk jaar Leerdam SSK, 50 architect Architect excursie Stichting

naar de stadsbeeldhouwer Huis.

jaar excursie jubileum

Reitsma, 50 Krop, november, november

excursie 8 jarig Nieuwe 30 Assen. terugblik

Hildo 50 Amstel (pag 18). Egbert VVNK (pag 28).

Het en

van november, zaterdag zondag november

8 bestuur: (pag 27). en vormgever webmaster (pag 20). Meester in bakken

het penningen Blommers (1845-1914) (pag 8). 1976). (pag 22). Tentoonstellingsagenda Gezocht: Promotiekaartjes 1900, rond Kunsten Zondag 30 en het . van den Nieuwen Boekbespreking: (pag 4). 1900 rond Schone Kunsten Evenement: (pag 14) Boekbespreking: Zaterdag Van (pag 5). en het Rijksmuseum Obrechtkerk B.J. De zee van glas') (pag 2). Evenement: Scheepvaarthuis • • • • • • • • • • • • BELANGRIJKE DATA IN DIT NUMMER nieuws- en informatiebladnieuws- VERENIGING VRIENDEN NIEUWE KUNST 1900 VERENIGING VRIENDEN NIEUWE KUNST 5 6

VAN HET BESTUUR der Natur de schoonheid van ongewervelde zeeorganismen afbeeldde. Met zijn boek bood hij kunstenaars motieven aan die 50 jarig jubileum SSK in de kunst­nijverheid toepasbaar zouden In deze uitgave van 'Rond 1900' wordt zijn. Een aantal VVNK-leden heeft in juni veel aandacht geschonken aan het 50 jarig jl. deel­genomen aan een rondleiding over jubileum van de Stichting Schone Kunsten de invloed van Haeckel op de glaskunst in Rond 1900, waaruit op 20 oktober 1998 het Nationaal Glasmuseum. Men was erg onze vereniging is ontstaan. Veel van onze enthousiast en wilde graag informatie over leden voelen zich nog steeds erg betrokken de rondleiding in het Scheepvaarthuis. bij de Stichting en zien uit naar de komende Tijdens de rondleiding door het Scheep- expositie in Assen en de bijeenkomst op 8 vaarthuis zal de gids u op diverse motieven 7 8 november in het Drents Museum. van Haeckel wijzen. De rondleiding is te combineren met een high tea, warme lunch Rondleiding Ernst Haeckel in het of kleine lunch. Zie voor meer informatie de Scheepvaarthuis. website van Museum Het Schip. Aanmelden Op zondag 21 september (11:00 uur) moet uiterlijk 5 dagen van te voren via de en vrijdag 26 september (15:00 uur) zal er website van Museum het Schip. Dus niet tijdens een rondleiding door het Scheep- via de VVNK! vaarthuis-Hotel Amrath in Amsterdam Kunt u zich zo niet aanmelden dan kan extra aandacht besteed worden aan de het eventueel per telefoon: 020 6868595. invloed van Ernst Haeckel op het interieur van het gebouw in 'Amsterdamse School' www.hetschip.nl/rondleidingen/24- bouwstijl. Haeckel was een 19e eeuwse diversen/834-haeckels-kunstvormen-der- Duitse weten­schapper die in Kunstformen natuur-in-het-scheepvaarthuis Terugblik excursie Glasmuseum Leerdam 9 ('Een zee van glas') op 21 juni 2014. Aantal deelnemers: 33. 1 2 Foto's: Greetje Engelsman-Postma: 1, 2, 3 en 8. Maria Deuling: 11, en 12. Eef de Hilster: 4, 6, 7, 8, 9 en 10.

10 11 12

3 4

VVNK Nieuwsbrief 2014 nr 4 pagina 2 VVNK Nieuwsbrief 2014 nr 4 pagina 3 Evenementen Programma Assen / SSK EVENEMENTEN (vervolg) 14:30 uur Inloop via de groepsingang van het Drents Museum Zaterdag 8 november 2014 Zondag 30 november excursie 50 jaar Stichting Schone Kunsten 15:00 uur Start programma naar de Obrechtkerk en het rond 1900 • Welkomstwoord Annabelle Rijksmuseum Birnie, directeur van het Drents Op 6 november a.s. zal het precies 50 Museum Prof. Dr H.W. van Os heeft zich bereid jaar geleden zijn dat de Stichting Schone • Muzikaal intermezzo door het verklaard een toelichting te geven op de Kunsten rond 1900 (SSK) in 1964 werd op- duo Sans Souci architectuur en decoratie van de Obrecht- gericht en waaruit in 1998 onze vereniging (www.duosanssouci.nl) kerk te Amsterdam-Zuid na de zondagse VVNK is voortgekomen. In de bijlage van • Feestelijk woord van Ben Stork, kerkdienst. Het bestuur van de VVNK is blij dit nummer van 'Rond 1900' die u hierbij voorzitter van de SSK met deze toezegging temeer daar hij zich al aantreft wordt uitvoerig aandacht geschon- • Muzikaal intermezzo jaren inzet voor het herstel van de kerk en ken aan de Stichting en de tentoonstelling • De jubileumtentoonstelling: haar een heel warm hart toedraagt. "Schat aan Schoonheid, 50 jaar Stichting Willemijn Lindenhovius Schone Kunsten rond 1900" die het Drents • Muzikaal intermezzo Na de lunch volgt een architectuur- Museum ter gelegenheid van dit jubileum • Namens de VVNK: Els van Veggel, rondleiding in het Rijksmuseum over de tot stand brengt in het Drostenhuis. Het voorzitter VVNK bouw, decoratie en restauratie. Destijds het bestuur van de Stichting wil dit jubileumjaar • Gelegenheid om de tentoonstel- grootste stenen gebouw van Nederland. niet zomaar voorbij laten gaan en nodigt ling te bekijken hierbij alle VVNK leden uit om op zaterdag • Drankjes, hapjes, met muzikale 8 november een feestelijke bijeenkomst bij omlijsting door Sans Souci. te wonen ter gelegenheid van dit gouden SSK jubileum. De uitnodiging is persoonlijk gegevens. Indien u niet over email beschikt en geldt alleen voor leden van de VVNK. Er kunt u bijgaande aanmeldingsbon (Drents zijn geen kosten aan het bijwonen van de Museum, Afdeling Boekingen, Postbus 134, bijeenkomst verbonden. 9400 AC Assen) gebruiken. Obrechtkerk Meer dan 100 jaar geleden besloot een Aan- of afmelden bij voor- Na ontvangst van hun aanmelding zul- aantal particulieren tot de bouw van een keur via email vóór 15 oktober bij len (oud) bestuursleden van de SSK en de grote, imposante kerk in het nieuw ontwik- [email protected] o.v.v. uw VVNK na 15 oktober nog nader bericht kelde stadsdeel van Amsterdam achter het naam, lidmaatschapnummer en adres­ ontvangen. Concertgebouw. De bouw van de "Onze Lieve Vrouw van de Allerheiligste Rozen- krans", ofwel de Obrechtkerk zoals de

kerk al snel werd genoemd, werd volledig gefinancierd door de families die hiertoe 50 jaarSten Kun chone het initiatief hadden genomen. Het ont- S Rond 1900 Stichting werp is van de Amsterdamse architecten 1964 - 2014 Jos Cuypers (zoon van Pierre Cuypers) en Jan Stuyt. Zij verlieten de neogothiek van

Bijlage Rond 1900 / 2014 - 4 (septemBeR) Pierre C. en bouwden een neobyzantijnse/ uitgave vvnK 1900 neoromaanse kerk met twee rijzige torens

VVNK Nieuwsbrief 2014 nr 4 pagina 4 VVNK Nieuwsbrief 2014 nr 4 pagina 5 Programma Amsterdam excursie nu op z'n plaats. uitstappen halte Jacob Obrechtstraat. Na de lunch gaan we onder leiding van Vanaf Centraal Station en Station en 12:30 uur Ontvangst met kopje koffie of thee en krentebolletje achter in de Obrecht- deskundige gidsen kijken naar wat over is Amsterdam Zuid: tramlijn 5, Halte Concert- kerk, Jacob Obrechtstraat 30, 1071 KM Amsterdam. van het oorspronkelijke gebouw. Naar wat gebouw vandaar is het ca 500 m lopen naar ca. 12:45 uur Toelichting door Prof. Dr H.W. van Os over kerk en decoraties. is teruggebracht in de oude glorie en welke de Obrechtkerk. 14:00 uur Lunch in het café in de Philipsvleugel van het Rijksmuseum welke begin vernieuwingen zijn aangebracht om het november wordt geopend. Mocht dit niet gereed zijn, dan wordt een museum aan te passen aan de grote stroom Telefonische bereikbaarheid andere lunchgelegenheid gezocht. toeristen die dagelijks komen kijken. Zij zul- uitsluitend op 30 november len ons wijzen op de gedachten die liggen (de dag zelf) 14:45 uur Rondleiding in het Rijksmuseum. achter de nieuwbouw en de laatste restau- Resl von Bönninghausen 06-1287 4553 15:45 uur Einde rondleiding en gelegenheid zelf in het museum te gaan kijken. Het ratie waarbij alles zo veel mogelijk in oude Els van Veggel 06-1831 7871 museum sluit om 17.00 uur. glorie werd hersteld. Na afloop is er nog Met een groep hebben wij voorrang bij de entree. voldoende tijd om werk van kunstenaars uit "onze periode" in het museum te bekijken.

restauratie die 9 jaar duurde werd in 2011 Aanmelding en kosten Overdekte binnenplein Rijksmuseum. afgerond. Aanmelding vóór 20 november Foto Eef de Hilster Nu is de Obrecht naast kerkelijke ook - bij voorkeur via de website – voor culturele doeleinden in gebruik. www.vvnk.nl/evenementen.php of met bijgaande aanmeldstrook sturen aan: Rijksmuseum Resl von Bönninghausen, Op 18 januari ontving Maxime Erkens Nieuwegracht 36 G, 3512 LS Utrecht. van de VVNK een gedeelde eerste prijs voor haar scriptie: De Collectieopstelling Bij geen bericht bent u geplaatst. Afmel- van de Middeleeuwen in het Rijksmuseum den via: [email protected]. vanaf 1885 tot en met 2013. Op boeiende Ieder lid kan maximaal twee introdu- Het Rijksmuseum circa 1895. wijze vertelde zij de leden van de VVNK, die cees meenemen. daarvoor bijeen waren in hotel Spaander De kosten voor dit evenement bedra- aan de oostzijde en een lagere viering­toren te Volendam, hoe sinds de opening van het gen € 25 voor leden € 28 voor introdu- aan de westzijde. Grote monumentale vor- Rijksmuseum in 1885 al enkele decennia cees, jongeren tot 26 jaar € 12,50 exclusief men en een wijd middenschip zorgen dat later de eerste voorzichtige aanpassingen entree Rijksmuseum. Entree Rijksmuseum iedereen zicht heeft op het hoofdaltaar. aan het gebouw plaatsvonden. Dit was de is € 17,50 pp maar gratis voor Museum- Veel kunstenaars droegen bij aan de aan- start van een opeenvolging van herinrichtin- kaarthouders, Rembrandtkaarthouders en kleding van de kerk zoals: Jan Eloy Brom, gen, renovaties en (ver)bouwwerkzaamhe- jongeren tot 18 jaar. Joep Nicolas, Otto van Rees, John Rädecker, den die tot op heden voorduren. Het ge- Matthieu Wiegman, Kees Dunselman en bouw van architect Cuypers was vanaf het Adres en bereikbaarheid Marie Andriesen. Op 16 mei 1911 werd de begin omstreden omdat het teveel leek op Obrechtkerk: Jacob Obrechtstraat 30, Obrechtkerk gewijd en in gebruik genomen. een middeleeuwse kathedraal en daarnaast 1071 KM Amsterdam, Zondags vrij par- In de jaren '70 waren er plannen de kerk moeilijk te hanteren voor latere gebruikers. keren in de buurt of in de Parkeergarage af te breken en daarvoor in de plaats flats te De laatste restauratie, die alom wordt ge- onder Museumplein. Degenen die slecht bouwen. Er kwam echter zoveel verzet uit prezen, heeft het gebouw zoveel mogelijk ter been zijn, kunnen parkeren op het plein de buurt dat de gemeente geen toestem- teruggebracht in de oorspronkelijke stijl. In voor de kerk. ming gaf voor de sloop. De omvangrijke vervolg op de lezing van Maxime leek een Vanaf Centraal Station: tramlijn 2 en 16,

VVNK Nieuwsbrief 2014 nr 4 pagina 6 VVNK Nieuwsbrief 2014 nr 4 pagina 7 B.J. Blommers (1845-1914) hofje in de Jacob Catsstraat in Den Haag, waar Blommers een atelier aan huis had. In het atelier had de kunstenaar een Scheve- Evelien de Visser nings interieur ingericht, waar halverwege de jaren 1870 werken met als onderwerp Bijna honderd jaar geleden overleed moeder en kind ontstonden. Deze the- de Haagse School-schilder B.J. Blommers, matiek vond zijn hoogtepunt in Waar zijn die in de negentiende eeuw bekendheid de duifjes? uit 1875 (afb. 3). Er werd zeer verwierf met zijn strandtaferelen. Aanvan- positief over het werk geschreven. Zo was kelijk schilderde hij net als de door hem vriend en criticus Jacques van Santen Kolff bewonderde schilder Jozef Israëls vooral - naamgever van de Haagse School - van het armoedige vissersbestaan, maar terwijl mening dat de kunstenaar het schilderij had Israëls zich concentreerde op het sombere "gevoeld en niet gemaakt […]" en was hij bestaan van de Scheveningse vissers speci- diep onder de indruk van de levensecht- aliseerde Blommers zich in het tegenover- heid van de scène. Het tintelde van leven, gestelde: spelende kinderen op een zonnig het was onpretentieus en poëtisch, onge- strand. De afgelopen jaren is incidenteel dwongen en bevallig.2 De uitdrukking dat over Blommers gepubliceerd, maar het Blommers' werk 'tintelde van leven' kwam betrof geen uitvoerig nieuw onderzoek met vanaf 1875 vaak voor in de kunstkritieken aandacht voor het in kaart brengen van en deze 'levensechtheid' was dan ook een zijn oeuvre. Dit artikel vormt daartoe een belangrijk element in zijn schilderijen. Door aanzet. gezinsuitbreiding gedurende de jaren 1870 Den Haag en 1880 portretteerde Blommers regel­ Bernardus Johannes Blommers werd matig zijn dochters en zonen. Omstreeks geboren in Den Haag op 30 januari 1845 1881 schilderde hij het portret van één en werd later opgeleid als lithograaf in de 1868 volgde Blommers lessen aan de Aca- van zijn dochters Maria Bernardina (afb. 4). steendrukkerij van zijn vader. Van 1863 tot demie van Beeldende Kunsten in Den Haag Hoewel deze stukken zeer gewild en geliefd en ging in de leer bij Christoffel Bisschop waren bij het publiek, waren ze Blommers (1828-1904), die zich had gespecialiseerd te dierbaar om te verkopen. Uit verschil- (boven) Afb. 1. in het schilderen van genrestukken met lende interviews met de kunstenaar bleek Kinderen van de visser, 1868. Hinderloper interieurs. Het schilderij De de belangrijke rol die zijn vrouw en kinde- Olieverf op paneel, 41,5 x 40,5 cm. kinderen van de visser (afb. 1) toont deze ren speelden in zijn leven. Hij liet daarmee Rijksmuseum Amsterdam (legaat J.B.A.M. invloed van Bisschop in onder meer de pre- zijn privéleven naadloos aansluiten op de Westerwoudt). cieze tekening van de twee figuren. Na zijn thematiek van zijn schilderijen. Zo vertelde academietijd betrok Blommers samen met Blommers hoe hij in zijn dagelijks leven, met (links) Afb. 2. studiegenoot Willem Maris een atelier in de een aantal kleine kinderen in huis, ineens Jonge Scheveningse, 1869. Juffrouw Idastraat in Den Haag.1 Omstreeks een schilderij voor zich zag. "God, je zag Olieverf op paneel, 30 x 23 cm. Gemeentemuseum, Den Haag. deze tijd ontmoette hij de Scheveningse elke minuut een schilderij in je huis­kamer…, Anna van der Toorn, die model stond voor er hoefde niets bij…, je zag 't…"3 (rechter pagina) Afb. 3. enkele van zijn schilderijen. In 1869 portret- Waar zijn de duifjes?, 1875. teerde hij haar in Jonge Scheveningse (afb. 2) Scheveningen Olieverf op doek, 22 x 15,8 cm. en twee jaar later trouwden ze. Na het In 1881 liet Blommers aan de Van Stolkweg De Mesdag Collectie, Den Haag. huwelijk verhuisde het echtpaar naar een vlakbij Scheveningen een villa bouwen, die de

VVNK Nieuwsbrief 2014 nr 4 pagina 8 VVNK Nieuwsbrief 2014 nr 4 pagina 9 (onder) Afb. 4. naam droeg van zijn oudste dochter Johanna. Maria Bernardina Blommers, circa 5 jaar oud, Ook werd hij door de zeeschilder H.W. omstreeks 1881. Mesdag (1831-1915) gevraagd een bijdrage Olieverf op paneel, 41 x 27 cm. te leveren aan het Panorama Mesdag. Aan- Particuliere collectie. vankelijk werd gedacht dat Blommers slechts Maria trouwde in 1899 met de schilder Jan verantwoordelijk was voor een Scheveningse Zoetelief Tromp (zie www.janzoetelieftromp.nl). vrouw en haar kind, maar onder­zoek heeft (rechtsboven) Afb. 5. aangetoond dat hij waarschijnlijk veel meer Vissersvrouwen aan het strand, ca. 1883 heeft bijgedragen aan het 1680 vierkante Olieverf op doek, 65 x 120 cm meter grote doek.4 Zo schilderde hij een deel Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Rijswijk van het duinlandschap rondom de vissers­ vrouw en het kind, en enkele figuren op het (rechtsonder) Afb. 6. Boomgroep bij een boerderij, ca. 1890-1906. strand en in het dorp. Olieverf op doek, 40 x 49 cm. Blommers beleefde zijn grootste artis- Museum Jan Cunen, Oss. tieke succes tussen 1875 en 1890 toen hij Fotografie Peter Cox. veelal strandtaferelen schilderde. Vissers- vrouwen aan het strand, dat te zien was op de Wereldtentoonstelling in Amsterdam in 1883, is daarvan een van de mooiste voor- boeren, en een enkel landschap waaronder veel in Katwijk was en het hem er beviel, beelden (afb. 5). Er werd positief geschreven Boomgroep bij een boerderij (afb. 6). Het plat- liet hij er een tweede huis bouwen. De villa, over het schilderij uit de collectie van de teland trok hem echter niet zo sterk als het ditmaal vernoemd naar de jongste dochter Haagse bankier en verzamelaar F.H.M. Post strand en na een aantal jaren ging hij er niet Thérèse, werd opgetrokken naast de kerk, (1829-1894). De levendigheid van de voor- meer schilderen. vlakbij de zee. stelling, de houdingen van de vrouwen, de Door Blommers' succes groeide ook tekening en de kleur van het tafereel wer- Katwijk de belangstelling uit het buitenland voor den geprezen. Volgens criticus A.C. Loffelt Blommers' vertrek naar Katwijk zijn werk. Door de interesse uit de Ver- muntte Blommers zelfs altijd al uit in zijn omstreeks 1899 kan worden toegeschre- enigde Staten en Groot-Brittannië verdwe- gebruik van coloriet.5 ven aan de verstedelijking in Den Haag en nen veel schilderijen naar het buitenland. Scheveningen. De plannen voor de aan- Maar met deze belangstelling groeide vanaf Brabant leg van een haven in Scheveningen zal één 1890 ook de kritiek. Goede schilderijen van Vanaf het begin van de jaren 1890, toen van de belangrijkste oorzaken zijn geweest. zijn hand werden schaars, schreef Willem Blommers naar Noord-Brabant ging om Het vissersleven speelde zich daardoor te schilderen, kwam het boereninterieur niet meer op het strand af. Daarnaast was vaker voor in zijn oeuvre. Op aanraden van de pas gebouwde pier hem een doorn in Gabriël ging hij naar Heeze om de "onbe- het oog.7 Naar eigen zeggen beviel het dorven schilderachtige toestanden, in die Blommers eerst niet in Katwijk, omdat hij woningen […]" vast te leggen op het doek.6 dezelfde onderwerpen zocht die hij eer- Samen met Albert Neuhuys (1844-1914), der in Scheveningen schilderde. "Alles viel die al vanaf 1880 regelmatig in Brabant mij er tegen... De kinderen zelfs zijn er niet werkte, bezochten ze andere dorpen in de zoo schilderachtig... Maar later heb ik me er buurt van Eindhoven en Tilburg als Bladel, meer mee verzoend ... omdat ik er heel iets Dongen en Son en Breugel. Blommers anders ben gaan schilderen.. . Ik schilder er schilderde daar vooral binnenhuizen met nu die schelpenkarren..."8 Omdat Blommers

VVNK Nieuwsbrief 2014 nr 4 pagina 10 VVNK Nieuwsbrief 2014 nr 4 pagina 11 groot bedrag schonk om het Vredespaleis in Den Haag te realiseren (afb. 8). Om die Evelien de Visser (1988) voltooide reden reisde het echtpaar in 1912 naar de cum laude de Research Master Art Verenigde Staten. Maar alle kenmerken van History and Archaeology aan de Rijks- Blommers ontbraken in dit schilderij. Het universiteit Groningen. Ze is verbonden portret sprak "te weinig als menschbeel- aan het RKD - Nederlands instituut ding [en] worden wij niet getroffen door voor kunstgeschiedenis in Den Haag, de figuur, die daar staat als uitbeelding van waar ze meewerkt aan het Mondriaan een levend wezen, maar heeft het iets pop- Editie­project en zelfstandig onderzoek achtigs, iets stijfs, door gebrek aan uitdruk- doet naar B.J. Blommers en het echtpaar king en levendige behandeling."14 Bijna een Mesdag. jaar later, een maand voor zijn zeventig- ste verjaardag, overleed Blommers op 15 Noten: december 1914 in Scheveningen. 1 In hetzelfde huis hadden ook andere schilders als Salomon van Willem Witsen, Elchanon Verveer, Mathijs Maris en later Anton Mauve hun atelier. 2 J. Santen Kolff, 'Een blik in de Hollandsche schilderschool onzer dagen. II.', De Banier 2 (1875), p. 329. 3 T. de Veer, 'Van een schildersleven', Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift 16 (1906), p. 157. 4Y. van Eekelen en M. Boom, Magisch Panorama: Panorama Mesdag, een belevenis in ruimte en tijd, 9 Steenhoff. En Albert Plasschaert stelde vast (boven) Afb. 7. Zwolle 1996, p. 105-106. dat Blommers' schilderijen op dat moment Zomer, ca. 1898. 5 E.G.O. [A.C. Loffelt], 'De Schilderijen op de door de kunsthandel "te hoog geschat" Olieverf op doek, 137 x 199 cm. Koloniale Tentoonstelling. II.', Het Vaderland, 2 juli werden."10 Dit gold echter niet voor Zomer Museum Boijmans Van Beuningen, 1883. Rotterdam. 6 (afb. 7) uit 1898, dat werd aangekocht voor De Veer 1906, p. 155. 7 het Museum Boijmans Van Beuningen. Critici De Veer 1906, p. 155. (rechts) Afb. 8. 8 waren enthousiast over de combinatie van De Veer 1906, p. 155. Portret van Andrew Carnegie 9 W. Steenhoff, 'Albert Neuhuys', Onze Kunst 1 het gouden licht, de warme atmosfeer en (1835-1919), 1913. (1905), 6. de weergave van de figuren. "Zomer is een Olieverf op doek. 10 A. Plasschaert, XIXde eeuwsche Hollandsche meesterwerk, een der allerbeste die we Vredespaleis, Den Haag. schilderkunst, Amsterdam 1909, p. 35. van den heer Blommers kennen", stelde 11 N.H. Wolf, 'Vierjaarlijksche Tentoonstelling N.H. Wolf.11 Henri Dekking, criticus van De Gechoqueerd schreef zelfs N.H. Wolf, die van Kunstwerken te Rotterdam. Academie van Amsterdammer, schreef: "Dit is Blommers Blommers altijd zeer goed gezind was, over Beeldende Kunsten en Technische Wetenschappen, op zijn best […]."12 De schilderijen uit een werk van de kunstenaar in 1912: "Over- 10 Mei - 22 Juni 1902', De Wereldkroniek 8 Blommers' laatste jaren werden wisselend, al schijnt zon: links, rechts, achter, .. onbe- (1902), p. 117. 12 maar vaak kritisch beoordeeld. Op het grijpelijk waar het overal vandaan komt! Dit H. Dekking, 'De vierjaarlijksche tentoonstelling. II.', 13 De Amsterdammer (1 juni 1902), p. 4. eerste gezicht leken het goede schilderijen, moet een vergissing van Blommers zijn!" 13 N.H. Wolf, 'De Vierjaarlijksche, Amsterdam 1912. maar volgens critici klopte er steevast iets Ook een van Blommers' laatste schilderijen VI.', De Kunst 228 (1912), p. 564. niet aan. De atmosfeer ontbrak, het was te werd niet goed ontvangen. De kunstenaar 14 Pittore, 'Andrew Carnegie's Portret, Larensche droog geschilderd of de figuren waren niet kreeg de opdracht een portret te schilderen Kunsthandel, Amsterdam.', De Kroniek 284 (1913), goed weergegeven, zo luidde de kritiek. van Andrew Carnegie (1835-1919), die een p. 630.

VVNK Nieuwsbrief 2014 nr 4 pagina 12 VVNK Nieuwsbrief 2014 nr 4 pagina 13 De penningen van Hildo Krop, werk, zijn meubels, boekbanden, vloer­ Rädecker het monument op de Dam mocht stadsbeeldhouwer van kleden, maskers, schilderijen, tekeningen maken. Krop zat nu eenmaal in de commis- Amsterdam en houtsneden, etc. worden sinds 2007 sie die moest bepalen welke kunstenaar die permanent en met trots tentoongesteld in opdracht kreeg en zo kon hij die opdracht de gerestaureerde villa Rams Woerthe in niet zelf krijgen. Krop maakte onnoeme- In 'onze' periode zijn er heel veel penningen Steenwijk. Een prachtige Jugendstilvilla uit lijk veel brugversieringen, gevelbeelden gemaakt door bekende kunstenaars, vooral door 1899 van de Amsterdamse architect Adolf (onder andere aan het Scheepvaarthuis), beeldhouwers, zoals Dirk Bus, Han Wezelaar en van Gendt (1835-1901). reliëfs, grafmonumenten en oorlogsmonu- Afb. 2, 2a. Hildo Krop, Medaille Hildo Krop, Grada Rueb. De veelzijdige kunstenaar Chris van menten. Met John Rädecker die hem het 1959, terracotta, 83 mm, voor- en keerzijde. der Hoef heeft een oeuvre van 300 penningen Het huis ligt op vijf minuten lopen vanaf hakken in steen had geleerd was Krop de nagelaten. Toch krijgen die penningen nauwelijks het centrum, in een park in Engelse land- belangrijkste 'bouwbeeldhakker' van zijn aandacht in de publicaties van de VVNK. Velen schapsstijl met een theekoepel die ook generatie. Krop is natuurlijk niet de enige portret (met zijn karakteristieke petje) dat denken bij penningen nog aan munten, maar je nog wordt uitgebaat. Villa en park staan op beeldhouwer die naast het hakken in steen, hij boetseerde voor een aantal mensen dat kunt een penning beter een 'handzame sculp- de werelderfgoedlijst van UNESCO. Het het liefst in graniet, ook penningen maakte. er bij zijn 75e verjaardag voor had gezorgd tuur' noemen. Tot eind 2014 is het penningoeu- gebouw heeft glas-in-loodramen van Adolf Maar het is altijd weer boeiend om te zien dat vijf bronzen maskers van hem konden vre van beeldhouwer Hildo Krop (1884-1970) le Comte en van Willem Bogtman, die onder hoe sommige beeldhouwers zowel in staat worden aangekocht voor de Amsterdamse het thema van de jaarlijkse wisselexpositie in de meer de indrukwekkende glazen overkap- zijn tot het 'groffe' hakwerk, maar ook het Stadsschouwburg (Medaille Hildo Krop). De Jugendstilvilla Rams Woerthe in Steenwijk. Een ping van 106 m² van het Scheepvaarthuis in fijne werk van het maken van een penning schilder/tekenaar Paul Citroen kreeg zelfs mooie gelegenheid om er eens aandacht aan te Amsterdam heeft ontworpen. beheersen. We zien dat ook bij hedendaagse een geglazuurde versie. besteden. De in Steenwijk geboren Krop heeft kunstenaars als Da van Daalen die zowel in slechts een klein aantal penningen en plaquet- steen of marmer hakt maar ook een ont- tes vervaardigd. Tussen 1916 en 1959 heeft hij werp voor een munt kan maken, de meest Afb. 3. Hildo Krop, er maar dertien gemaakt. subtiele en precieze vorm van modelleren. Medaille Tien jaar arbeidersregering Eddy L. Engselman Penningexpositie USSR 1917-1927, Tot het eind van 2014 is er in Rams 1927, brons, 65 mm. Hildo Krop werd in 1884 geboren in Woerthe naast de permanente tentoonstel- Steenwijk. De gemeente Steenwijkerland ling een nieuwe expositie van de penningen, (Steenwijk) koestert Krop en zijn kunst dan enkele schilderijen en tekeningen van Hildo Daarnaast kwam zijn links georiënteerde, ook. Hij begon er als patissier, en verder Krop. Als penningontwerper is Krop veel overigens ondogmatische, politieke idea- ontwierp hij ongeveer zestig keramiekmo- minder bekend. Hij maakte slechts dertien lisme tot uiting in de politiek getinte pen- dellen voor de Eerste Steenwijker Kunst- penningen en plaquettes, waarvan drie als ning Medaille Tien jaar arbeidersregering USSR Aardewerk Fabriek (ESKAF, 1919-1927). Na vrij werk. Maar dat wil niet zeggen dat de 1917-1927. Op de voorkant een arbeider die Krop's dood in 1970 kocht de gemeente Afb. 1. Villa Rams Woerthe, Steenwijk. tentoonstelling in Rams Woerthe de moeite kracht uitstraalt, met in de ene hand een ha- zijn hele atelier uit Schoorl, waar hij aan van het bekijken niet waard is. Samen met mer en sikkel en in de andere hand een vlag. het eind van zijn leven was terechtgekomen. de rest van de collectie is de tentoonstel- Dat is nu een hele collectie geworden. Zijn Stadsbeeldhouwer van Amsterdam ling alleszins bezienswaardig. De penningen, Afb. 4. Hildo Krop, 1500 kunstwerken zijn door de gemeente Hildo Krop is vooral bekend geworden de oorspronkelijke gipsafdrukken en ook Legpenning met in beheer gegeven van de Stichting Instituut door zijn monumentale werk als 'stads- de modellen die hij in leisteen graveerde, afbeelding van Collectie Krop (ICK; www.hildokrop.nl) die beeldhouwer van Amsterdam'. Hij was dat eigenlijk sneed, laten goed zien dat de zo beeldhouwer, geheel uit vrijwilligers bestaat. Als kunste- al sinds 1916, maar die eretitel kreeg hij kenmerkende beeldtaal van Krop ook in ca. 1935, brons, naar was Krop veelzijdig. Zijn vele beelden pas officieel in 1956. Het was een pleister zijn kleinere werk goed zichtbaar is. Een 100/95 mm. in steen, brons, hout en gips, zijn keramische op de wonde omdat niet hij maar John van zijn penningen is een terracotta zelf-

VVNK Nieuwsbrief 2014 nr 4 pagina 14 VVNK Nieuwsbrief 2014 nr 4 pagina 15 Henk Oddens (1942) al in 1966 van hem Tot en met 31 december 2014: Pennin- De genoemde penningen bevinden zich had gemaakt. Oddens, ook aanwezig bij de gen en schilderijen Hildo Krop in Villa Rams Afb. 5. Hildo Krop, alle in de collectie van de Stichting Instituut opening, assisteerde Krop twee jaar tijdens Woerthe, Gasthuislaan 2, Steenwijk: di.- zo. Penning lopende Collectie Krop. het maken van het Berlage-monument dat 11.00-16.00 uur. vrouw, 1934, brons, aan het Victorieplein in Amsterdam staat 85 mm. Publicatie vóór de 'wolkenkrabber' van de architect Literatuur Tijdens de opening van de tentoonstel- J.F. Staal. Het portret van Krop was nergens Pieter Jonker en Emmy Lagerweij-Polak, ling op 25 februari jl., op de dag dat Krop meer te vinden, maar Oddens had gelukkig Hildo Krop – Penningen, Steenwijk, 2014. 103 jaar geleden werd geboren, passeerden de gipskop nog, en was bereid het opnieuw ISBN 978-90-814778-5-7 vele verhalen en anekdotes over Krop de af te gieten. 'Een beetje collectie heeft een Voor € 10 te verkrijgen bij de Stichting Ook de penning uit ca. 1935 met een revue, bijvoorbeeld over hoe moeizaam portret van de naamgever. Het was voor Instituut Collectie Krop. www.hildokrop.nl afbeelding van een beeldhouwer met een het massale monument voor Berlage tot ons een lang gekoesterde wens om in bezit E. J. Lagerweij-Polak, Hildo Krop: beeld- hamer en beitel laat een echte robuuste stand kwam. Ook werd in aanwezigheid van te komen van een portret van Krop', vond houwer, Den Haag, 1992. In 2012 opnieuw Krop-mansfiguur zien (Legpenning met af- kleinzoon Hildo Krop junior een portret Wim Heij, van de Stichting ICK. in facsimile uitgegeven door ICK; alleenver- beelding van beeldhouwer, zie vorige pagina). van Krop onthuld dat zijn laatste assistent koop bij ICK. www.hildokrop.nl. Alle penningen zijn nu samengebracht Boeiend om te zien is dat de lopende in het handzame boekje dat bij de opening Foto's: vrouw met de lelie op de penning uit 1934 werd gepresenteerd: Hildo Krop, Penningen. Arie van Andel, Loek van Vlerken en vrijwel dezelfde vrouw is als de afbeelding Het is het zesde in de prachtige reeks De Eddy Engelsman op het gevelbeeld aan de Apollolaan 1 in veelzijdige kunstenaar Hildo Krop. Eerder ver- Amsterdam die hij al in 1928 had gemaakt scheen onder meer Hildo Krop, Stadsbeeld- (Penning lopende vrouw). houwer van Amsterdam.

En mocht u besluiten een dag naar Afb. 6. Hildo Krop, gevelbeeld Apollolaan 1, Steenwijk te gaan, bekijk dan ook een 1928, Amsterdam. paar van de vele andere ramen van Willem Eddy Engelsman, vice-voorzitter Bogtman. Bijvoorbeeld in Villa De Wilg in de van de VVNK, verzamelt penningen, Jan-Hendrik Tromp Meesterstraat 9 (tinfili- is lid van de Vereniging voor Penning- grain in beton) en in enkele panden aan de kunst (VPK). Dit artikel verscheen Kornputsingel. eerder, met een enigszins gewij- zigde tekst, in De Beeldenaar (juli/ augustus 2014), tijdschrift van de VPK (www.penningkunst.nl) en het Koninklijk Genootschap voor Munt- en Penningkunde (www.koninklijkgenootschap.nl). (linker pagina) Afb. 7. Henk Oddens, Portret Hildo Krop, 1966/2013, brons.

VVNK Nieuwsbrief 2014 nr 4 pagina 16 VVNK Nieuwsbrief 2014 nr 4 pagina 17 boekbespreking had het naastgelegen Het Rode Blok (1925) Luxe ook al ontworpen. Het Nieuwe Huis kwam Het Nieuwe Huis had een portiersloge, pas in 1928 gereed. De auteur geeft een leeszaal, binnentuin, dakterras, fietsenkelder, Het Nieuwe Huis. Architect foto-overzicht van zijn andere werk dat ge- afzonderlijke stortkokers voor was, post en Barend van den Nieuwen Amstel. tuigt van een goed inzicht in samenhang tus- vuilnis, centrale stofzuiger, te huren logeer­ Tekst: Dorothee Oorthuys, sen architectuur en stedenbouw. kamers, huistelefoon, postkantoor en win- fotografie: Bert Muller, 2014, De bouw werd uitbesteed aan de Am- kels. De bewoners konden vele huishoude- Stokerkade cultuurhistorische sterdamsche Coöperatieve Woningvereeni- lijke diensten delen. Van een centrale keuken uitgeverij. ging (ACW) Samenwerking, die ook verant- met restaurant (lampen van fa. Winkelman) ISBN 9789079156245. woordelijk was voor andere bouwblokken en allerlei in te huren personeel, tot ontbijt Gebonden, 167 blz. € 24,50. in Plan Zuid. De ACW Samenwerking was de op bed. In het restaurant hield Mart Stam bouwer en verhuurder, de exploitatie bleef ooit een lezing over stedenbouw in Magni- Eddy Engelsman in handen van de Coöp. Woonvereniging togorsk in de Sovjet-Unie. Jarenlang was er collectieve voorzieningen was een novum in Het Nieuwe Huis. Woningbouwverenigin- over het restaurant gedoe vanwege verlie- Frustratie over 'ellende die de kamer­ die tijd. gen bouwden weliswaar wooncomplexen, zen, maar het werd pas in 1975 gesloten. Nu bewoners hebben te verduren van zeurige Het markante zes verdiepingen tellende maar het accent lag op sociale woningbouw is het een openbaar leescafé. en inhalige hospita's' heeft in 1928 geleid gebouw heeft nog steeds dezelfde func- met eengezinswoningen. Woongebouwen tot Het Nieuwe Huis aan het Roelof Hart- tie met vrijwel dezelfde plattegronden. Het waren er rond die tijd al wel, maar alleen Mensen plein in Amsterdam. Barend van den Nieu- monumentale trappenhuis heeft enorme voor ongehuwde mannen óf vrouwen zoals De auteur beperkt zich niet tot een wen Amstel (1883-1957) ontwierp een chic glas-in-loodramen die waarschijnlijk door Huize Lydia (1927) tegenover Het Nieuwe architectonische beschrijving van het ge- U-vormig complex met 169 één tot drie de architect zijn ontworpen. Het is nu een Huis, een pension voor RK-meisjes met bouw. Zij plaatst het gebouw in zijn maat- kamer- huurappartementen voor onge- Rijksmonument, maar de architect is lang kamers zonder eigen sanitair. schappelijke en historische context. Alle huwde mannen en vrouwen in sobere laat- onbekend gebleven. Gelukkig heeft Dorothee betrokkenen bij de totstandkoming van Amsterdamse Schoolstijl. Het gebouw met Oorthuys nu over alle aspecten van de bouw de plannen passeren de revue zoals de en het gebouw een prachtig boek geschreven. bekende SDAP-wethouder Floor Wibaut, wiens secretaresse één van eerste bewoon- Coöperatief wonen sters was. Maar vooral de achtergronden In 1913 nam Mejuffrouw Kruys, ambte- van de eerste bewoners (de hele lijst is ver- naar bij de Gemeente, het initiatief via een meld), hun beroep, hun 'kwesties', hun huis- advertentie. De grote belangstelling kwam regels, etc. maken het boek zo interessant. vooral uit de middenklasse, de wat hogere Daardoor krijgt de gemiddelde bewoner gemeenteambtenaren. Zij richtte in 1914 de profiel. De complete lijst met leveranciers 'Coöperatieve Woonvereniging Het Nieuwe van bouwmaterialen vermeldt dat Emile Huis' op. Vanuit die coöperatieve gedachte Sanders VERA LUX glasbouwstenen lever- werd het idee voor een centrale keuken de. Die kwamen van de Glasfabriek Leer- overgenomen van het Clara Raphaels Hus dam, hoogstwaarschijnlijk ontworpen door in Kopenhagen, een zogeheten 'Einküchen- Berlage. haus'. Dorothee Oorthuys geeft vergelijkba- Na het lezen van dit bijzondere boek wil re voorbeelden uit andere steden. Het plan je het gebouw ook snel van binnen bekijken. werd vertraagd door de Eerste Wereldoor- Gelukkig heeft Dorothee Oorthuys al toe- log en doordat het ontwerp van J.C. van gezegd voor de VVNK-leden een rondlei- Epen werd afgewezen. Daarop werd Barend ding te (laten) verzorgen. Dat wordt 2015. van den Nieuwen Amstel ingeschakeld. Hij

VVNK Nieuwsbrief 2014 nr 4 pagina 18 VVNK Nieuwsbrief 2014 nr 4 pagina 19 boekbespreking vre geschreven, met schitterende foto's van Teo Krijgsman. Het zoveelste mooie boek over Noordelijke architecten van uitgeverij Egbert Reitsma, architect (1892- Noordboek. De auteur staat uitvoerig stil 1976). Meester in bakken. bij zijn stijl, zijn terugkeer naar de traditie Tekst: Kees van der Ploeg, en zijn betekenis voor andere architecten. fotografie: Teo Krijgsman, 2014, Speciale aandacht is er voor 12 kerken, en- uitgeverij Noordboek. kele van zijn villa's en zijn betrokkenheid bij ISBN 9789033008450. de wederopbouw van de Grote Markt in Gebonden, 160 blz. € 22,50. Groningen. Ook worden aan het Noorder Sanatorium, Psychiatrische inrichting Den- Eddy Engelsman nenoord in Zuidlaren maar liefst 21 pagina's gewijd. De VVNK heeft op 13 september Kerken een excursie naar Dennenoord georgani- Wie de gebouwen van Egbert Reits- seerd. Zowel voor deelnemers als thuisblij- ma ook van binnen wil bekijken moet 's vers is het boek een must. zondags vroeg op want de architect heeft vooral kerkgebouwen ontworpen. Maar Reitsma heeft nooit in het kader van de liefst 28, waarvan 17 na 1950. Of u nou volkshuisvesting ontworpen. Wel bouwde kerkganger bent of niet, ga zondags eens hij, bijna altijd in opdracht van particulieren, naar een kerk in het Noorden van ons land een paar woningblokjes, villa's, bejaarden- of naar Andijk (N-H). Anders kom je die huizen, kantoren, bedrijfspanden, pomp­ kerken moeilijk in. En terwijl ze toch zeer stations en een concertzaal. En veel kerken tieke en culturele klimaat van de jaren '20 Ook de Groninger kunstenaarsvereniging de moeite waard zijn. Gelukkig heeft Kees dus. Vooral zijn kerken uit de jaren '20 en zorgde ervoor dat de Amsterdamse School De Ploeg waarvan Reitsma bestuurslid was van der Ploeg nu een boek over zijn oeu- '30 in Amsterdamse Schoolstijl - alle rijks- juist in Groningen populair werd. De invloed heeft in die jaren bijgedragen aan de zeer monument - zijn architectuurhistorisch het van de sociaal-democraten in de gemeenten expressionistische kleurenexplosies in zijn meest interessant. Daaraan wordt in het was groot. Hele buurten zijn in de stad Gro- kerken. Zo heeft de Ploeg-schilder George boek ook de meeste aandacht besteed; min- ningen in het kader van de volkshuisves- Martens Reitsma's kerk in Kollum van der aan zijn ontwerpen van na 1950. Per- ting in Amsterdamse School-stijl gebouwd. binnen beschilderd. Felle primaire kleuren, soonlijk vond ik interessant dat Reitsma in Bekend zijn ook de scholen van S.J. Bouma maar ook groen, paars en oranje zijn domi- 1958 een gebouw voor Gestetner blijkt te in de stad Groningen. In de Gereformeerde nant in al zijn kerken. Ongetwijfeld hebben hebben ontworpen waarin ik zonder dat te Kerken die niet overliepen van modernisme de drie jaren (1917-1920) in de artistieke weten jarenlang op het Sociologisch Insti- was opsmuk geen gemeengoed. Toch pasten sfeer op het bureau van de architect Willem tuut aan de Grote Markt in Groningen col- ze kennelijk wel in die nieuwe stijl. Misschien Kromhout (1864-1940) zijn latere ontwer- leges heb gevolgd. hielp het dat Reitsma zelf uit een Gerefor- pen beïnvloed. De architect was in hoge meerd nest kwam, maar dat hij zich verre mate kunstenaar. Amsterdamse School hield van de vele geloofsconflicten die in die Zijn grote bouwmassa's met grote kringen speelden. Kees van der Ploeg staat Er bestaat een Stichting Egbert Reitsma, muurvlakken, verschillende metselverban- stil bij de kunsthistorische vraag waarom de geleid door zijn kleindochter de interieur- den en steile daken zijn het meest kenmer- Gereformeerde kerken in de moderne stijl architect Frederiek Reitsma zie: kend. Als 'een uiterst bekwame meubel­ gebouwd konden worden. Eén verklaring is www.stichtingegbertreitsma.nl ontwerper' had hij vaak zelf de hand in het dat de Gereformeerde voorman Abraham interieur­ontwerp. Het progressieve poli- Kuyper daarvoor de weg had gebaand.

VVNK Nieuwsbrief 2014 nr 4 pagina 20 VVNK Nieuwsbrief 2014 nr 4 pagina 21 De Grand Tour souvenirs die op de ten- TENTOONSTELLINGagenda toonstelling getoond worden, sluiten nauw per september 2014 aan bij de belangstelling voor de Klassieke Oudheid in die tijd. Een Grand Tour naar Florence, en Napels was in de 18e en Den Haag – Panorama Mesdag 19e eeuw een verplicht onderdeel tijdens de Met vooral haar matplateel veroverde de 070-3106665 / www.panorama-mesdag.com opleiding van Engelse en Noord-Europese eind 1897 gestichte Plateelbakkerij Zuid- Laurens Alma-Tadema jongelingen uit de adel en gegoede burge- Laurens Alma-Tadema – tentoon- Dedication To Bacchus Holland (PZH) uit Gouda de wereldmarkt. stelling van originele prenten; Afmetingen: 3.712 x 1.592 rij. Eenmaal thuis gekomen illustreerden de En tientallen jaren lang was de PZH ook de 21 september t/m 26 oktober 2014. souvenirs de opgedane kennis en ontwik- trots van Gouda. Vanaf 1903 werd de PZH- Om een groter publiek te bedienen liet kelde smaak en kregen ze een prominente productie overgenomen door Nederlands Lawrence Alma-Tadema (1836 - 1912), de plek in het interieur: schaalmodellen in belangrijkste keten van huishoudzaken, het vijf jaar jongere achterneef van Hendrik marmer van tempels, bronzen beelden naar Hoyngconcern. Willem Mesdag, van zijn meest succesrijke de beroemdste werken uit de oudheid of schilderijen etsen en gravures maken. Pano- micromozaïeken met afbeeldingen van het Aan de opkomst, bloei en ondergang rama Mesdag toont een selectie van deze Colosseum of Pantheon. van dit Goudse concern wijdt het Kera- kleurige decoratieve prenten, vaak sensu- misch Museum Goedewaagen vanaf begin eel en zowel historisch als archeologisch In 1870 verhuisde Tadema van Brussel juni tot eind 2015 in een vierluik verschil- verbazingwekkend goed gedocumenteerde naar Londen, waar hij de rest van zijn leven lende, thematische tentoonstellingen. Sinds prenten. De tentoonstelling wordt verrijkt door zou brengen. Vanaf dat moment liet hij de stichting van het museum in 1989 doet met een 20-tal 'Grand Tour' souvenirs, die zich Alma-Tadema noemen. Alma-Tadema de museumstaf gericht onderzoek naar refereren aan de werken van Alma-Tadema. werd een van de best betaalde en beroemd- de bedrijfsgeschiedenis van de PZH. Deze ste kunstenaars van zijn tijd. Op de wereld- fabriek was tot haar faillissement begin De in het Friese Dronrijp geboren tentoonstellingen van 1889 en 1897 won hij 1965 decennia lang de grootste concurrent Lourens Alma, zoon van notaris Pieter eremedailles en de Grote Gouden Medaille. van Goedewaagen. Tadema, wist op typisch Victoriaanse manier Op het toppunt van zijn roem sloeg konin- een geïdealiseerd beeld te scheppen van gin Victoria Alma-Tadema op 24 mei 1899 Na de ondergang van de PZH in1964 de Klassieke Oudheid. Zijn genre­taferelen, tot ridder en verwierf hij het recht om de nam Goedewaagen uit de faillissements- alledaagse scènes, feesten, bijzondere titel Sir Lawrence Alma-Tadema te voeren. gebeurtenissen en momenten geven de Na zijn overlijden in juni 1912 werd zijn toeschouwer de indruk in het oude Rome stoffelijk overschot bijgezet in de crypte van te zijn, in de straten van Pompeii te lopen, St Paul's Cathedral in Londen. of te verkeren in de villa's van de decadente Romeinse patriciërs. Alma-Tadema combi- Nieuw-Buinen - Keramisch Museum neerde op onnavolgbare wijze vertelkunst Goedewaagen met zin voor realisme en scherp oog voor 0599-616090 / detail. Hij onderbouwde zijn voorstellingen www.keramischmuseumgoedewaagen.nl met archeologische eruditie en historische Het Verdriet van Gouda, opkomst, betrouwbaarheid. bloei en ondergang van de Plateel- bakkerij Zuid-Holland; Laurens Alma-Tadema t/m 26 oktober 2014. Roses, Love's Delight Kort na de Eerste Wereldoorlog werd Afmetingen: 1.540 x 3.627 'Gouda' net zo'n wereldmerk als 'Delfts'.

VVNK Nieuwsbrief 2014 nr 4 pagina 22 VVNK Nieuwsbrief 2014 nr 4 pagina 23 boedel alle nog lopende moedervormen en Na de afronding van zijn studie in Wenen in decors van de PZH over. 1918, vestigde Oswald Wenckebach zich, op 23-jarige leeftijd, in een vissers­woninkje in Met hulp van een aantal, grote particulie- Noordwijk aan Zee. re bruikleengevers verwierf het Keramisch Museum Goedewaagen een inmiddels zeer Rotterdam – Kunsthal representatieve collectie van de PZH. In de 010–4400301 / www.kunsthal.nl vorm van tentoonstellingen, wetenschap- Rudolf Steiner - Alchemie van het pelijk onderbouwde catalogi, symposia, le- alledaagse; zingen en rondleidingen werd de productie t/m 11 januari 2014. van de PZH in de afgelopen decennia nader Voor het eerst in Nederland presen- belicht. De eerste expositie die tot en met teert de Kunsthal een overzicht van het zondag 26 oktober duurt, stelt de productie veelomvattende oeuvre van Rudolf Steiner van het PZH-plateel centraal. (1861-1925). Steiner is één van de meest in- vloedrijke en veelzijdige hervormers van de Noordwijk – Noordwijks Museum twintigste eeuw. Zijn gedachtegoed is nog 071–3617884 / www.museumnoordwijk.nl springlevend. Steiner was een inspiratiebron Steenwijk – Instituut Collectie Hildo Krop Grafiek van een beeldhouwer 'De voor vele kunstenaars zoals Piet Mondri- www.hildokrop.nl houtsneden van Oswald Wencke- wijk een tentoonstelling aan wijdt. Deze aan, Wassily Kandinsky en Joseph Beuys. Hildo Krop, penningen en schilde- bach'; tentoonstelling toont in bijna 90 houtsne- De tentoonstelling laat een rijke verzame- rijen, beeldhouwwerk, houtsneden, t/m 14 september 2014. den hoe het werk van de jonge Wenckebach ling van meubels, maquettes, sculpturen en meubels en keramisch werk. (Mogelijk verschijnt dit nummer van de zich ontwikkelde van decoratieve prenten, 'blackboard' tekeningen zien en biedt een Het Instituut Collectie Krop (ICK) is Rond 1900 te laat voor deze tentoonstel- via verhalende voorstellingen en aantrekke- fascinerend inzicht in zijn leven, werk en sinds 2007 gehuisvest in villa Rams Woerthe ling. De informatie blijft interessant.) lijke portretten, tot een eigenzinnige plas- wijdverbreide gedachtegoed. in Steenwijk. Een groot deel van de beneden Oswald Wenckebach is met name tische uitdrukkingsvorm van de menselijke verdieping en het souterrain bieden onder- bekend om zijn beeldhouwwerk. Iedereen gestalte. Het werd de opmaat voor zijn dak aan een bijzondere collectie werken kent wel de 'Monsieur Jacques' die bij de beeldhouwersschap. Naast houtsneden zijn van Hildo Krop (1884-1970). ingang van het Kröller-Müller Museum staat. er op deze tentoonstelling ook meerdere Wat veel mensen niet weten is dat hij ei- beelden te zien. Woerden – Stadsmuseum genlijk is opgeleid als tekenaar, schilder en 0348–431008 / www.stadsmuseumwoerden.nl graficus. In zijn jonge jaren maakte Oswald Geboren in het Limburgse Heerlen Leven in lijnen, Prenten en teke- een groot aantal houtsneden. Prenten met ging Oswald Wenckebach als vijftienjarige ningen van grafica Debora Duyvis een uitgesproken eigen signatuur, waarmee jongen wonen bij zijn oom, de schilder (1886-1974); hij in Nederland al vroeg enige bekend- L.W.R.Wenckebach (1860-1937), bij wie hij t/m 7 dec 2014. heid verwierf. Het zijn de houtsneden van drie jaar verbleef (zie ook de site van de Debora Geertruida Duyvis werd Oswald Wenckebach waar Museum Noord- VVNK onder kunstenaars). Daarna bezocht geboren op 17 februari 1886 in Amsterdam. hij de Kunstnijverheidsschool in . In Haar doopsgezinde familie kwam oorspron- 1914 stapte de jonge kunstenaar over naar kelijk uit de Zaanstreek waar men handelde de Akademie der bildende Künste in Wenen. in plantaardige oliën (Duyvis & Zn). Oswald volgde er lessen in grafische tech- nieken. Hij specialiseerde zich in de tech- Van 1911 tot 1918 studeerde Debora niek van de houtsnede en hij maakte een aan de kunstacademie en maakte ze deel uit tijdlang minstens één houtsnede per dag. van de kunstklas van Johannes Aarts (1871-

VVNK Nieuwsbrief 2014 nr 4 pagina 24 VVNK Nieuwsbrief 2014 nr 4 pagina 25 1934). Aarts koos als graficus voor sociaal gezocht: en tentoonstellingen. De databases worden bewogen onderwerpen zoals arme landar- webmaster en vormgever nu gedeeltelijk bijgehouden met een een- beiders, bedelaars, zwervers en kreupelen. voudig cms dat direct vanaf de website te Zijn werk dat te zien is in de hal van het openen is. Dit vereist nog de nodige uitbrei- museum, is zeer gedetailleerd en nauwkeu- De huidige webmaster verzorgt naast ding en verbetering. Voor het onderhoud is rig uitgewerkt (zie ook de rubriek Kun- de website ook de vormgeving van 'Rond dus enige kennis van html, css, php en mysql stenaars op de site van de VVNK). Naar 1900'. Op den duur zal hier vervanging voor vereist. De website behoeft verder nog aanleiding van de lessen van Aarts besloot moeten komen. Op dit moment zou het enige verbetering wat betreft de weergave Debora zich te specialiseren in diepdruk- prettig zijn als er een vervanger bij ziekte op verschillende schermgroottes (pc, tablet techniek van de burijngravure. Deze tech- of vakantie is. Nu zijn beide functies in één en telefoon). Het bijhouden van de data- niek vergt een interesse voor het ambacht persoon verenigd, maar dat is niet per se bases kan vanwege het cms eventueel aan en een langzame, studieuze manier van wer- noodzakelijk. Hieronder wordt de inhoud andere (bestuurs-)leden uitbesteed worden. ken. Tijdens haar opleiding werd Debora van beide functies in het kort beschreven. De webmaster plaatst ook foto-impres- begeleid door de toenmalige directeur van sies van de evenementen. De foto's hiervoor de academie, Antoon Derkinderen (1859- Webmaster kunnen door anderen worden aangeleverd. 1925). Door veel te kijken, experimenteren, De website bevat een aantal pagina's reizen en lezen, ontwikkelde Duyvis een waarvan de inhoud varieert met de tijd. Vormgever eigen stijl en werkwijze. Naast vrij werk Hierdoor is het gebruik van een bestaand De vormgever maakt op dit moment maakte Debora ook prenten in opdracht cms voor het bijwerken van de totale inhoud deel uit van de redactie. Het nieuwsblad zoals boek- en tijdschriftomslagen, post­ niet mogelijk. Gedeeltelijk wordt de inhoud 'Rond 1900' wordt opgemaakt in InDesign zegels en ex libris. opgehaald uit databases zoals evenementen CS5 en drukklaar in pdf via internet aange- leverd aan een drukker. Voor de tekstinhoud is een ander redactielid verantwoordelijk. Van de vormgever wordt wel verwacht dat die nog eens kritisch naar de tekst kijkt. De vormgever zorgt ook voor de (boven) Zelfportret. eenheid in de stukken voor de Algemene Ledenvergadering. (links) Café de la Marine, kopergravure, 1939. De vormgever ontwerpt ook ander promotie­materiaal voor de vereniging. (onder) Burijngravure: Calvi. Samenhang tussen de functies Bij de verschijning van een nieuw num- mer van 'Rond 1900' moet ook de website bijgewerkt worden op de volgende gebieden: • Evenementen • Tentoonstellingen • Archief (inhoudsopgave van 'Rond 1900')

Nadere informatie Voor nadere informatie kan contact worden opgenomen met Eef de Hilster: [email protected] of 299-432522

VVNK Nieuwsbrief 2014 nr 4 pagina 26 VVNK Nieuwsbrief 2014 nr 4 pagina 27 Activiteiten De Vereniging Vrienden • excursies • nieuwsblad www.vvnk.nl Nieuwe Kunst 1900 • [email protected] fonds voor studie en [email protected] is een landelijke publicatie • ontmoetingsplaats scriptieprijs voor liefhebbers van promotiekaartjes vvnk Secretariaat kunst, kunstnijverheid De Zeven Provinciën 1 en architectuur uit 2253 XT Voorschoten de boeiende periode 071-576 46 08 1880 - 1940. Activiteiten De Vereniging Vrienden • excursies  • nieuwsblad www.vvnk.nl Bij de Rond 1900 treft u deze keer een Nieuwe Kunst 1900 • [email protected] fonds voor studie en [email protected] is een landelijke publicatie • ontmoetingsplaats scriptieprijs soort boekenlegger aan. Deze bestaat uit voor liefhebbers van WAT BIEDT HET LIDMAATSCHAP Secretariaat VAN DE VERENIGING VRIENDEN NIEUWE KUNST 1900? kunst, kunstnijverheid De Zeven Provinciën 1 Vereniging Vrienden Nieuwe Kunst 1900 Naast het gezelschap van liefhebbers en kenners van de kunst rond en architectuur uit 2253 XT vier promotiekaartjes voor1900 biedt de VVNKde VVNK. U www.vvnk.nl Voorschoten de [email protected] periode 071-576 46 08 • excursies naar tentoonstellingen en architectuurwandelingen met deskundige inleiders en gidsen • een tweejaarlijkse beknopte (buitenlandse) reis en een twee- 1880 - 1940. kunt ze los knippen en weggeven jaarlijks symposium aan een Activiteiten • nieuwsbrieven met inhoudelijke bijdragen, tentoonstellings- agenda, boekaankondigingen De Vereniging Vrienden • excursies  • faciliteiten bij het Drents Museum, zoals gratis toegang, korting WAT IS EN DOET DE VERENIGING VRIENDEN NIEUWE KUNST 1900? • nieuwsblad www.vvnk.nl op sommige publicaties en toezending van het DM-Journaal [email protected] Nieuwe Kunst 1900 • fonds voor studie en geïnteresseerde in uw omgeving. • een fonds waaruit bijdragen voor studie en publicatie verstrekt Bloeitijdperk [email protected] kunnen worden alsmede een prijs voor scripties van universi- Rond de vorige eeuwwisseling maakte het economische, is een landelijke publicatie taire masterstudenten J.J.C. (Chris) Lebeau (1878 – 1945), sociale en culturele leven in Nederland een bloeiperiode • scriptieprijs • de website www.vvnk.nl met alle actuele informatie over vaas, (unica) met meerkleurige decora- door, die soms wel een ‘tweede Gouden Eeuw’ wordt ge- ontmoetingsplaats de vereniging, suggesties voor literatuur en architectuurwan- tie (uitvoering Moser und Söhne), 1926, noemd. Ook de beeldende kunsten deelden in deze bloei. voor liefhebbers van delingen, informatie over kunstevenementen, kunstenaars en geblazen glas, h 29 cm 2, 4 De levendige Amsterdamse stadsgezichten van Breitner, Secretariaat interessante links de strenge bakstenen muren van Berlage’s Beursgebouw, kunst, kunstnijverheid de talrijke serviezen en vazen met gestileerde bloem- De Zeven Provinciën 1 motieven … dit alles, en nog veel meer, vormt de rijke en architectuur uit 2253 XT visuele erfenis van deze periode. De Vereniging Vrienden de boeiende periode Voorschoten Wilt u flyers om bijvoorbeeld uit te de- Nieuwe Kunst 1900 (VVNK 1900) is een landelijke klein- 071-576 46 08 De jaarlijkse contributie bedraagt € 30,-, schalige ontmoetingsplaats voor liefhebbers van beel- partners en jongeren t/m 26 jaar € 20,-. dende kunst uit de periode 1880 – 1940. De vereniging 1880 - 1940. heeft tot doel het verdiepen van de kennis van haar leden, Indien U na 1 oktober lid wordt is uw bij- Activiteiten drage tevens voor het aankomend jaar geldig. het wekken van belangstelling voor en het bevorderen len op een cursus kunstgeschiedenisJongeren kunnen voor half geld deelnemen aan dan van studie en publicaties over de periode 1880 - 1940.De Vereniging Vrienden • excursies  de excursies en het symposium. J.C. Stoffels (1878 –1952), vloergasbrander met ketel, • (uitvoering W.J. Stokvis), 1908, messing, h (totaal) 83 cm 1,4 nieuwsblad www.vvnk.nl Wilt U lid worden: zie het e-mail formu- [email protected] Nieuwe Kunst 1900 • fonds voor studie en lier op www.vvnk.nl of stuur de opgave aan: Speciale band [email protected] Mw. T. de Hilster, Sportlaan 142, 1442 EG kunt u daarvoor contact opnemen met het De VVNK is in 1998 ontstaan uit de Stichting Schone is een landelijke publicatie Purmerend met vermelding van: naam, m/v, Kunsten rond 1900 (SSK 1900). Deze is in 1964 opgericht • scriptieprijs adres, telefoon, e-mail, voor jongeren geboor- door nazaten van kunstenaars en kreeg veel kunst in ontmoetingsplaats tedatum, voor partners naam en lidnummer NV Haagsche Plateelbakkerij Rozenburg (1883 – 1917), Mokka- bezit uit de periode 1880-1940. De collectie SSK 1900voor liefhebbers van van de partner. kannetje en suikerpotje (beschildering S. Schellink), 1911/1912 en is in bruikleen ondergebracht bij het Drents Museum te Secretariaat 1906, eierschaalporselein, h 16,5 en 10,5 cm 2, 4 kunst, kunstnijverheid secretariaat. Assen. Dit museum heeft – uitgebreid met eigen aanwin- sten – een van de mooiste Nederlandse collecties van De Zeven Provinciën 1 kunst rond 1900. De VVNK heeft daarom een speciale en architectuur uit 1 Foto’s: JAV Studio’s, Assen 2253 XT band met de SSK 1900 en via de SSK-collectie met het Voorschoten 2 Foto’s: Tom Haartsen, Ouderkerk a/d Amstel de boeiende periode 071-576 46 08 Drents Museum. C. (Cornelis) de Lorm (1875-1941), drie drinkglazen 3 Foto: Marcel Hectors, Workum (uitvoering Glasfabriek Leerdam), 1918, blank en 4 Collectie: Drents Museum Assen gekleurd 1880glas, h 8,5 cm - 2, 41940. Opmaak: Buro Brans, Annen

Tentoonstellingen uitgebreid beschreven in eerder verschenen uitgaven van 'Rond 1900'

Amersfoort – Mondriaanhuis Gouda – Museum Gouda 033-4600170 / www.mondriaanhuis.nl 0182-331000 / www.museumgouda.nl Hendrik Valk – In de stijl van De Stijl; Van Daubigny tot Weissenbruch; t/m 28 september. t/m 10 januari 2015.

Arnhem – Museum voor Moderne Kunst Arn- Roermond – Cuypershuis hem 0475-359102 / www.cuypershuisroermond.nl 026-37775300 / www.mmkarnhem.nl Glazenier en kunstschilder Joep Nicolas; Vaste collectie presentatie; t/m 11 januari 2015. t/m 31 december 2014. Rotterdam – Chabotmuseum Assen – Drents Museum 010-4363713 / www.chabotmuseum.nl 0592-377773 / www.drentsmuseum.nl Jan Kamman, fotograaf van het moder- Theo Colenbrander (1841-1930); nisme; t/m 28 september. t/m 28 september 2014.

Bergen NH – Museum Kranenburgh 072-5898927 / www.museumkranenburgh.nl Gertrud Leistikow, een eeuw danskunst; t/m 2 november 2014. Groeten uit Bergen en chillen by Charlie; t/m 2 november 2014.

secretariaat redactie Rond 1900 De Zeven Provinciën 1 teksten vormgeving 2253 XT Voorschoten Ben Stork Eef de Hilster 071 - 576 46 08 050 - 720 00 18

www.vvnk.nl [email protected] [email protected] [email protected]