Case study

Rembrandt park One Nachtwachtlaan 20, 23 juni 2021 INHOUDSOPGAVE

1. Algemeen ...... 3 1.1. Gebouw ...... 3 1.2. Innovatieve en milieuvriendelijke ontwerpmatregelen ...... 4 1.3. Maatregelen omtrent het reduceren van de impact op het milieu ...... 5 1.4. Vooruitstrevende maatregelen op sociaal/economisch gebied ...... 5 1.5. Gebouwspecificaties ...... 8 2. Duurzaamheid ...... 10 2.1. Ambitie ...... 10 2.2. Technische oplossingen ...... 10 2.3. Proces en organisatie ...... 10 2.4. BREEAM-rating en score ...... 10 2.5. Kosten/baten van verduurzaming ...... 11 2.6. Tips voor een volgend project ...... 11

2 1. Algemeen

Rembrandt Park is gelegen op een unieke locatie, grenzend aan de snelweg A10 en met het op één na grootste park van Amsterdam - het Rembrandtpark - als tuin.

Rembrandt Park One maakt deel uit van een ontwikkelingsplan van in totaal drie gebouwen: Rembrandt Park One, Two en Three. Rembrandt Park wordt een nieuwe bestemming in Amsterdam met een aantrekkelijk gemengd programma voor zaken en ontspanning.

Figuur 1: Toekomstige situatie Rembrandt Park One. 1.1. Gebouw Het karakteristieke Rembrandt Park One gebouw dateert uit de jaren zestig van de vorige eeuw. Het grote gebouw werd gebouwd in opdracht van Nedlloyd, een van de partners in het latere Delta Lloyd, ontworpen door architectenbureau De Vlaming en Salm. De renovatie en herontwikkeling van het Ringpark-gebouw is onderdeel van en de start van een grotere ontwikkeling op deze locatie met als doel een aantrekkelijk gemengd programma voor werk en recreatie te realiseren. In samenwerking met Round Hill Capital is Boelens de Gruyter als ontwikkelaar bij dit project betrokken.

Het gebouw bestaat uit drie bouwdelen: (1) het hoofdgebouw, (2) het paviljoen en (3) de ondergrondse fietsenstalling. Het hoofdgebouw bestaat uit 12 verdiepingen, waarvan de twee bovenste verdiepingen nieuwbouw zijn. Het paviljoen is volledig nieuw gebouwd en bestaat uit een begane grond plus twee verdiepingen. De twee gebouwdelen zijn met elkaar verbonden door een glazen atrium. In de noordoosthoek van het perceel wordt een ondergrondse fietsenstalling gerealiseerd met een capaciteit voor tenminste 600 fietsen.

3 De opdracht voor het bestaande Ringparkgebouw (momenteel energielabel F) betreft een hoogwaardige renovatie van het bestaande Ringparkgebouw tot een state-of-the-art, 21ste- eeuws kantoorgebouw met onder meer de volgende structurele ingrepen: § De toevoeging van een commerciële plint; § De realisatie van publiek toegankelijke onderdoorgangen naar het Rembrandtpark; § De toevoeging van 2 verdiepingen; § De sloop/bouw van een paviljoen in de vijver van het Rembrandtpark.

1.2. Innovatieve en milieuvriendelijke ontwerpmatregelen Er zijn een groot aantal innovatieve en milieuvriendelijke ontwerpmaatregelen genomen. Het is echter onmogelijk om in deze casestudy alle credits te noemen. Daarom zijn de belangrijkste maatregelen hieronder beschreven. De belangrijkste milieuvriendelijke ontwerpmaatregel is het hergebruik van het totale bestaande kantoorgebouw. Het gebouw zal geheel worden gerenoveerd tot een kantoor die geheel voldoet aan de hedendaagse wensen van kantoorgebruikers.

Voor het project Rembrandt Park One zijn onder meer de volgende ontwerpmaatregelen getroffen: § Verwarming en koeling worden verzorgd door een warmte- koude opslag in de bodem (WKO) middels open bronnen in combinatie met warmtepompen. In het gebouw zelf wordt de afgifte verzorgd middels lucht (LBK’s), vloerverwarming/- koeling en klimaatplafonds. Op de begane grond bevindt zich een centrale technische ruimte voor de EOI (Energie Opwekkingsinstallatie, dit is het geheel vanaf WKO tot en met de opwekkers). Van daaruit loopt een distributienetwerk met 4 leidingen door het gebouw. In overeenstemming met BREEAM krijgt iedere verdieping (per vleugel) een aparte energiemeter, die op afstand kan worden uitgelezen; § Verwarming en koeling op de kantoorverdiepingen geschiedt door middel van klimaatplafonds. De begane grond en eerste verdieping worden voorzien van een combinatie van klimaatplafonds en vloerverwarming/-koeling. Het restaurant en de ontvangstruimte worden voorzien van klimaatplafonds in combinatie met vloerverwarming-/koeling; § Alle glaselementen worden voorzien van isolatieglas (HR++) met een warmtedoorgangscoëfficiënt (U-Window waarde) van maximaal 1,51 W/ m² K. § De gevels worden zo ontworpen dat het geluidsniveau in de kantoorruimten nooit hoger is dan 35 dB(A) (= stil kantoorniveau); § Rembrandt Park One is voorzien van mechanische toevoer en afvoer. Kantoorruimten hebben ventilatie op basis van 50 m3/u/pp verse lucht per persoon, berekend met een bezettingsgraad van 1 persoon per 10 vierkante meter vvo. Het restaurant heeft ventilatie op basis van 40 cbm/h verse lucht per persoon, berekend met een bezettingsgraad van 1 persoon per 3,3 m² vvo. Kantoren zijn per verhuurbaar veld (per verdieping 2 stuks) voorzien van CO2 regeling; § Per zone is er ook voorzien in temperatuurregeling; § Ca. 400 PV-panelen op het dak met minimaal 400 Wp per paneel;

4 § Luchtbehandelingskasten met hoog rendements warmteterugwinning (warmtewielen); § Het gebouw wordt voorzien van hoogfrequente LED verlichting en armaturen. De kantoorverdiepingen worden voorzien van bewegingssensoren (per max. 40 m²) in combinatie met daglichtregeling; § Het gebouw is voorzien van afzonderlijke systemen voor de afvoer van regenwater en de afvoer van afvalwater. Een PE-sifon systeem voert het regenwater van de daken en dakterrassen af. Het regenwater van de gebouwen wordt afgevoerd naar het nabijgelegen open water; § Het toepassen van verantwoorde materialen zoals FSC-hout; § Intelligent meten van elektriciteit en water om het verbruik gedetailleerd te kunnen monitoren en besturen.

1.3. Maatregelen omtrent het reduceren van de impact op het milieu Bij de engineering van de herontwikkeling van Rembrandt Park One is zo veel als mogelijk rekening gehouden met toekomstige hergebruik van materiaal. Het bestaande gebouw blijft hierbij geheel intact.

Het casco is van oudsher zeer ruim opgezet met grote overspanningen en hoge verdiepingsvloeren. Op deze wijze is de basis van het complex flexibel. Dit maakt het mogelijk het complex in de toekomst aan te passen naar een andere functie. Met de herontwikkeling zorgen we ervoor dat het gebouw meegroeit met de tijd.

Er wordt water teruggeven aan de natuur door het lozen van hemelwater in de nabij gelegen vijver. Door de nieuwe terreininrichting rondom het Rembrandtgebouw wordt het gebied drastisch verbeterd. De oude situatie welke volledig verhard en bestraat was, maakt plaats voor meer groen. Het inrichtingsplan van de nieuwe invulling bestaat naast verharding uit verschillende soorten groenvoorzieningen. Hierbij kan gedacht worden aan beplantingen en grassen. In de planfase is rekening gehouden met de ecologie van het gebied. 1.4. Vooruitstrevende maatregelen op sociaal/economisch gebied De duurzame ambities en toepassingen worden zowel binnen als buiten het gebouw gecommuniceerd. Het nieuwe kantoor is daarom als casestudy beschikbaar voor toekomstige projecten. Zo zal middels een digitale tentoonstelling in het gebouw en de projectwebsite kennis gedeeld worden met derden.

Het nieuwe stedenbouwkundige ontwerp van het gebied, welke hieronder in beeld is gebracht, zorgt voor een open verbinding tussen Oud- en Nieuw West in Amsterdam. Het Rembrandtpark zal significant worden vergoot, waarbij de (commerciële) plint een open structuur krijgt en bezoekers uitgenodigd worden om door het gebouw te lopen. Hiermee zal de sociale veiligheid substantieel verbeteren. Het stedenbouwkundig plan heeft daarnaast een positieve invloed op de levendigheid van het gebied. Dit heeft met name te maken met het efficiënt gebruik van het gebouw en het gebied voor zowel tijdens als na kantoortijd.

5

6

Figuur 2: Stedenbouwkundig ontwerp Rembrandt Park One.

7 1.5. Gebouwspecificaties Terreinoppervlakte: 15.200 m2 Bruto vloeroppervlakte (BVO) excl. Buitenruimte Kantoor: 28.169 m2 Bruto gebouwgebonden buitenruimte: Fietsenstalling: 871 m2 Buitenruimte (terras/balkon) 224 m2 Subtotaal 1.094 m2 Totaal 29.263 m2

Verhuurbaar vloeroppervlakte (VVO): Fietsenstalling: 761 m2 Kantoor: 21.841 m2 Restaurant: 431 m2 Algemeen: 1.814 m2 Totaal 24.847 m2 Oppervlakten conform NEN2580

Parkeervoorziening: 161 p.p. Oplaadpunten: minimaal 5

Het vloeroppervlak per verdieping wordt in onderstaande tabel weergegeven.

8 Tabel 1: Uitgesplitste vloeroppervlaktes per verdieping.

Verwacht verbruik Verwacht elektraverbruik Gebouwgebonden: 600.000 kWh Gebruikersgebonden: 750.000 kWh Teruglevering PV panelen: 152.500 kWh Totaal: 1.197.500 kWh

Verwacht waterverbruik: 13.500 m3 Verwacht waterverbruik grijs water: n.v.t.

9 2. Duurzaamheid

BREEAM-NL is een beoordelingsmethode om de duurzaamheidsprestatie van een gebouw te bepalen. BREEAM staat voor Building Research Establishment Environmental Assessment Method. De methode is oorspronkelijk ontwikkeld en geïntroduceerd door het Building Research Establishment (BRE), een Engelse onderzoeksinstantie, enigszins vergelijkbaar met het Nederlandse TNO. De toevoeging NL maakt duidelijk dat het hier om de Nederlandse versie gaat.

BREEAM stelt een standaard voor een duurzaam gebouw en geeft vervolgens aan welk prestatieniveau het beoordeelde gebouw heeft. Het systeem maakt gebruik van kwalitatieve weging; als totaalscore krijgt het gebouw of gebied één van de volgende waarderingen: Pass, Good, Very Good, Excellent of Outstanding (1 tot 5 sterren).

2.1. Ambitie Het uitgangspunt voor het certificaat voor project Rembrandt Park One betreft BREEAM Excellent (4 sterren).

2.2. Technische oplossingen Omdat Rembrandt Park One een zeer specifieke programmering en configuratie van ruimten heeft, is er gekeken om binnen de bestaande randvoorwaarden toevoegingen te doen die vanuit een duurzaamheidsperspectief meerwaarde bieden. Zo is er een WKO installatie opgenomen in de planvorming, alsmede PV-panelen en zijn er vele studies uitgevoerd om te kunnen bepalen welke configuratie van het energieconcept het meest duurzaam is.

2.3. Proces en organisatie Samenwerking § Het integrale ontwerpteam bestond uit een ontwikkelaar, architect, installatieadviseur, constructeur, bouwkostenadviseur en adviseurs voor BREEAM, brandveiligheid en bouwfysica was twee wekelijks bij de ontwerpteamvergaderingen aanwezig; § Tijdens de definitieve ontwerpfase zijn de installateur met de aannemer aangehaakt als bouwteampartners; § Het bouwteam heeft de gezamenlijke verantwoordelijkheid gekregen om de BREEAM Excellent score te behalen.

2.4. BREEAM-rating en score Het doel om de BREEAM-NL excellent score te halen is gehaald, de score valt boven de grenswaarde (70%). Het team verwacht het Excellent label te halen op basis van de

10 onderstaande categorieën. Binnen elke categorie scoort het project een bovengemiddelde score, deze uitkomst is het resultaat van een integrale aanpak, zonder de integrale benadering was dit niet mogelijk geweest. Het is bijvoorbeeld niet mogelijk om per onderdeel de maximale score na te streven, er ontstaan dan conflicten tussen sommige categorieën. Zo zorgt een goed geconditioneerd gebouw (gezond en comfortabel) voor een hoger energiegebruik. Door de gekozen integrale aanpak is de meest optimale mate van duurzaamheid bereikt die tevens recht doet aan alle negen categorieën binnen BREEAM-NL. Het team verwacht het excellent label te halen op basis van de volgende credits:

Figuur 3: Resultaat berekening BREEAM-NL kwalificatie.

2.5. Kosten/baten van verduurzaming Door het gehele gebouw op een efficiënte manier te hergebruiken, is er structureel bespaart op de bouwkosten ten opzichten van nieuwbouw. De duurzaamheidsambities zijn vanaf het begin volledig geïntegreerd in de opgaven. Daarom is het lastig om concreet te onderbouwen wat de kosten en opbrengsten van de verduurzaming van het gebouw zijn. Gedurende het proces is een weloverwogen afweging gemaakt tussen verschillende typen gevelpanelen met het oogpunt op duurzaamheid. De uitkomst hierin is om het bestaande materiaal te laten zitten en te hergebruiken. Daarnaast is er ook een afweging gemaakt voor een grijswatersysteem. 2.6. Tips voor een volgend project Tijdens het project is voortdurend onderzoek gedaan naar het implementeren van innovatieve en duurzame maatregelen. Ondanks de duurzame meerwaarde, konden niet al deze maatregelen geïmplementeerd worden. Daarom verdienen de volgende onderwerpen aanbeveling voor (verduurzaming) in de toekomst: § Een uitgebreide kosten- en batenanalyse opnemen;

11 § Eerder integreren van de landschapsarchitect in het proces.

12