Załącznik do uchwały Nr VII/50/19 Rady Miejskiej w Tychowie z dnia 30 kwietnia 2019r.

RAPORT Z REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY TYCHOWO NA LATA 2014-2017, Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2018-2021 ZA LATA 2015-2016 ORAZ 2017-2018

1. WSTĘP

1.1. Przedmiot i cel opracowania Przedmiot opracowania stanowi „Raport z realizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Tychowo na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018-2021 za lata 2015-2016 oraz 2017-2018”. Niniejszy Raport weryfikuje i ocenia stopień wykonania celów oraz zadań środowiskowych zaplanowanych w ramach „Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Tychowo na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018-2021” w odniesieniu do działań podjętych i zrealizowanych na terenie gminy w latach 2015-2018.

1.2. Podstawa prawna opracowania Zgodnie z art. 18 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2018, poz. 799 ze zm.) z wykonania programu ochrony środowiska organ wykonawczy województwa, powiatu i gminy sporządza co 2 lata raporty, które przedstawia się odpowiednio sejmikowi województwa, radzie powiatu lub radzie gminy. Następnie raport przekazywany jest przez organ wykonawczy województwa, powiatu lub gminy odpowiednio do ministra właściwego do spraw środowiska, organu wykonawczego województwa lub organu wykonawczego powiatu.

1.3. Metodyka opracowania Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2018, poz. 799 ze zm.) nie określa wymagań dotyczących zakresu i formy raportu z realizacji programu ochrony środowiska. Zakres informacji, jakie zawiera Raport odpowiada treści przyjętego Programu Ochrony Środowiska (POŚ). W niniejszym Raporcie przedstawiono: • stan realizacji przyjętych do wykonania w ramach POŚ zadań; • stan oraz tendencje zmian zachodzących w środowisku na terenie Gminy Tychowo; • analizę finansową oraz wskaźnikową realizacji programu. Opracowanie Raportu poprzedzone zostało pozyskaniem niezbędnych materiałów i informacji m.in. od następujących jednostek i podmiotów: Urzędu Miejskiego w Tychowie, Starostwa Powiatowego w Białogardzie, Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Białogardzie, Urzędu Marszałkowskiego w Szczecinie, Wojewódzkiej Inspekcji Ochrony Środowiska w Szczecinie, Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Szczecinie, Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Szczecinie, Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie, Głównego Urzędu Statystycznego oraz od innych jednostek działających na terenie gminy (w tym zarządców infrastruktury technicznej).

2. STOPIEŃ REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY TYCHOWO W LATACH 2015-2018

2.1. Realizacja przedsięwzięć zaplanowanych do wykonania w ramach POŚ w latach 2015-2018 Zgodnie z przeprowadzoną ankietyzacją podmiotów odpowiedzialnych za realizację w latach 2015-2018 zadań wyznaczonych w ramach „Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Tychowo na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018-2021” spośród 42 rozpatrywanych zadań zrealizowano zdecydowaną większość - 31, co stanowi 74 %. Liczba zadań niezrealizowanych wynosi 6, co stanowi 14 %. Na kolejnym wykresie przedstawiono stopień realizacji zadań zaplanowanych do wykonania w latach 2015-2018 w ramach „Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Tychowo na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018-2021”.

14%

5% zadania zrealizowane

7% zadania w trakcie realizacji

zadania zrealizowane częściowo

zadania niezrealizowane

74%

Wykres 1. Stopień realizacji zadań zaplanowanych do wykonania w latach 2015-2018 w ramach „Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Tychowo na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018-2021” Źródło: opracowanie

W kolejnej tabeli przedstawiono szczegółowy opis realizacji zadań zaplanowanych do wykonania w latach 2015-2018 w ramach „Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Tychowo na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018-2021” (zakres rzeczowy, podmiot odpowiedzialny, lata realizacji, poniesione koszty).

Tabela 1. Opis realizacji zadań zaplanowanych do wykonania w ramach POŚ w latach 2015-2018 Stan realizacji Rok/lata Podmiot odpowiedzialny/ Poniesione koszty/ Lp. Wyznaczone zadanie zadania realizacji Opis (zakres) działania PRIORYTET EKOLOGICZNY: OCHRONA ZASOBÓW WODNYCH Zadanie realizowane przez ZZMiUW w Szczecinie w latach 2015-2016 obejmowało prace utrzymaniowe związane z utrzymaniem w należytym stanie technicznym koryt cieków naturalnych i kanałów oraz zlokalizowanych na nich budowli regulacyjnych i urządzeń wodnych stanowiących urządzenia melioracji wodnych podstawowych w celu zapewnienia: • ochrony przed powodzią, • spływu lodu oraz przeciwdziałania powstawaniu niekorzystnych zjawisk lodowych, • warunków korzystania z wód w tym utrzymywania zwierciadła wody na poziomie umożliwiającym funkcjonowanie urządzeń wodnych. Prace utrzymaniowe obejmowały: • wykaszanie roślin z dna oraz brzegów cieków i kanałów, Utrzymanie i konserwacja cieków oraz • usuwanie roślin pływających i korzeniących się w dnie, urządzeń wodnych oraz odbudowa • usuwanie drzew i krzewów porastających dno oraz brzegi, ekosystemów wodnych (m.in. konserwacja • usuwanie przeszkód naturalnych oraz wynikających z działalności człowieka, kanału Zaspiańskiego w km 1+568 do 4+630; • zasypywanie wyrw w brzegach przez ich zabudowę biologiczną, konserwacja rz. Chotli w km 24+640 1. Zrealizowane 2015-2018 • udrażnianie koryt przez usuwanie zatorów utrudniających swobodny przepływ wód do 31+080; Konserwacja rz. Kowalówki oraz usuwanie namułów i rumoszu, w km 9+687 do 12+300; Odbudowa rz. Liśnicy • remont lub konserwację budowli regulacyjnych oraz ubezpieczeń w obrębie tych w km 23+200 do 36+416; Górna Liśnica budowli i urządzeń wodnych, (obr. Borzysław, Tychowo, Krosinko i Kikowo) • rozbiórkę lub modyfikację tam bobrowych oraz zasypywanie nor bobrów – melioracje szczegółowe). w brzegach śródlądowych wód powierzchniowych. W ramach prac realizowany był również nadzór przyrodniczy obejmujący obserwację faunistyczną i florystyczną, bieżącą kontrolę miejsca i sposobu wykonywanych zadań w celu zminimalizowania ewentualnych negatywnych skutków oddziaływania prowadzonych prac na środowisko przyrodnicze, w tym oddziaływania na potencjalnie występujące tam gatunki flory i fauny podlegające ochronie gatunkowej oraz występujące siedliska przyrodnicze. Realizacją zadania na terenie Gminy Tychowo objęte zostały następujące cieki: • Kanał Ulgi w km 0+000 - 0+928, długość 0,928 km; • Kanał Zaspiański w km 1+568 - 4+630; • Rzeka Chotla w km 26+600 - 29+400; • Rzeka Liśnica w km 14+345 - 14+445 i 30+642 - 35+765.

Stan realizacji Rok/lata Podmiot odpowiedzialny/ Poniesione koszty/ Lp. Wyznaczone zadanie zadania realizacji Opis (zakres) działania Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Szczecinie w 2016 r. na terenie Gminy Tychowo realizował zadania inwestycyjne polegające na naprawie budowli regulującej przepływ w rz. Parsęta w km 78+550 (143 535,00 zł). Natomiast w 2018 r. w ramach usługi kompleksowej - eksploatacja, obsługa i konserwacja urządzeń RZGW utrzymywał dwa obiekty na terenie gminy Tychowo: • węzeł wodny w m. Doble - przepławka dla ryb na rz. Parsęcie w km 111+300 i jaz na kanale Ulgi (element XI) na kwotę brutto 3 041,86 zł; • budowla regulująca przepływ w korycie rzeki Parsęta w km 78+550, m. Osówko na kwotę netto brutto 9 440,88 zł. Zadanie zrealizowane przez Regionalne Wodociągi i Kanalizacja Sp. z o.o. w Białogardzie. Szczegółowy zakres prowadzonych działań w poszczególnych latach oraz poniesione koszty przedstawiają się następująco: Rok 2015: • Tychowo, ul. Kolejowa 8 - modernizacja przepompowni ścieków - 41 500,00 zł; • Zakup pomp do ścieków - 9 750,00 zł. Rok 2016: • Dobrowo - budowa sieci wodociągowej PE DN 110, 90 wraz z przyłączami DN50,40,32 o długości całkowitej 2,05 km – 579 986,40 zł; • Dobrowo - budowa sieci kanalizacji sanitarnej grawitacyjnej i tłocznej o PVC-U DN 315, 250, 200, 160 o łącznej długości 1,72 km oraz przyłącza kanalizacji sanitarnej o długości 0,5 km - 1 004 151,25 zł; Bieżąca konserwacja oraz utrzymanie sieci 2. Zrealizowane 2015-2018 • Tychowo ul. Dworcowa - modernizacja sieci kanalizacyjnej 900 m - 95 104,47 zł; wodociągowej i kanalizacyjnej. • Oczyszczalnia ścieków - modernizacja budynków stacji odwadniania osadów, zakup falownika do dmuchaw – 14 350,00 zł; • Drzonowo Białogardzkie - wymiana zbiornika bezodpływowego o pojemności 30 m3 poprzez montaż zbiorników monolitycznych betonowych szczelnie połączonych – 39 758,65 zł; Rok 2017: • Modernizacja przepompowni P - 416 w Krosinku i P - 439 w Borzysławiu i P40 w Dobrowie - 132 676,04 zł; • Tychowo ul. Dolna - wymiana sieci kanalizacyjnej DN 400, studni betonowych DN1200 - 3 szt. - 0,09 km - 72 952,07 zł; • Tychowo ul. Topolowa - budowa sieci wodociągowej pod budownictwo jednorodzinne, PE DN 110,90 o długości 0,65 km, PEDN32 - 0,04 km - 71 583,07 zł; Stan realizacji Rok/lata Podmiot odpowiedzialny/ Poniesione koszty/ Lp. Wyznaczone zadanie zadania realizacji Opis (zakres) działania • Tychowo, ul. Mroczkiewicza - modernizacja sieci wodociągowej wraz z przyłączami PE DN 90 - o długości 0,12 km, PE DN 40 - 0,05 km - 24 455,84 zł; • Warnino - budowa sieci kanalizacyjnej PVCDN 200, 160 o długości 1,98 km wraz z przepompowniami ścieków, kanalizacji tłocznej PE DN50 - o długości 0,04 km - 1 004 248,48 zł; • Tychowo ul. Dolna - modernizacja sieci kanalizacyjnej DN 200 - 400 dł. ok 1,2 km - renowacja kanalizacji za pomocą wykładziny z włókna szklanego - "rękawa" utwardzonego promieniami UV oraz punktowa naprawa kanalizacji za pomocą mat nasączanych żywicą tzw. packerów - 200 389,17 zł; • Zakup pomp do wody - 18 120,00 zł; Rok 2018: • Tychowo ul. Dworcowa - wymiana sieci wodociągowej PE DN 160, 110, 90, 63, 50 o całkowitej długości 0,34 km – 295 328,54 zł; • Tychowo ul. Dworcowa - modernizacja sieci kanalizacyjnej PVC DN250, dł. 0,27 km wraz z przyłączami kanalizacyjnymi PVC DN160 o długości 0,11 km – 190 393,00 zł; • Oczyszczalnia ścieków - przebudowa dróg wewnętrznych o powierzchni 288,8 m2 z płyt JUMBO i powierzchni 97,2 m2 z kostki betonowo brukowej - 30 972,58 zł; • Warnino - budowa przyłączy kanalizacji sanitarnej 30 szt. DN 160 PVC o łącznej długości 0,84 km - 156 013,75 zł; • Modernizacja przyłączy wodociągowych na terenie gminy Tychowo - 21 651,06 zł. Usuwanie z eksploatacji sieci wodociągowej W ramach prowadzonych w latach 2015-2018 działań RWiK Sp. z o.o. w Białogardzie 3. Niezrealizowane - wykonanej z rur azbestowo – cementowych. nie wymieniał sieci wodociągowej wykonanej z rur azbestowo-cementowych. Sporządzenie ewidencji zbiorników Gmina Tychowo prowadzi ewidencję zbiorników bezodpływowych oraz przydomowych bezodpływowych oraz przydomowych oczyszczalni ścieków, zgodnie z którą na terenie gminy znajduje się 136 zbiorników Zrealizowano 4. oczyszczalni ścieków, kontynuacja działań 2015-2018 bezodpływowych oraz 35 przydomowych oczyszczalni ścieków. częściowo w zakresie ich kontroli technicznej oraz W analizowanym okresie nie prowadzono jednak kontroli ich stanu technicznego oraz częstotliwości opróżniania. częstotliwości opróżniania. PRIORYTET EKOLOGICZNY: OCHRONA ZASOBÓW PRZYRODY Zadanie zrealizowane przez RDOŚ w Szczecinie poprzez wydanie następujących aktów Ustanawianie (wraz z opracowaniem prawnych: dokumentacji) nowych form ochrony 5. Zrealizowane 2015-2018 • Zarządzenie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Szczecinie z dnia przyrody (np. pomników przyrody), planów 10 grudnia 2015 r. zmieniające zarządzenie w sprawie ustanowienia planu zadań ochrony oraz ich wdrażanie. ochronnych dla obszaru Natura 2000 Ostoja Drawska PLB320019. Stan realizacji Rok/lata Podmiot odpowiedzialny/ Poniesione koszty/ Lp. Wyznaczone zadanie zadania realizacji Opis (zakres) działania • Zarządzenie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Szczecinie z dnia 26 stycznia 2017 r. w sprawie planu ochrony dla rezerwatu przyrody „Cisy Tychowskie”. • Zarządzenie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Szczecinie z dnia 6 czerwca 2017 r. zmieniające zarządzenie w sprawie ustanowienia planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 Ostoja Drawska PLB320019. Ponadto w chwili sporządzania niniejszego raportu plany zadań ochronnych dla obszarów Natura 2000 Dorzecze Parsęty (PLH 320007) oraz Dolina Radwi, Chocieli i Chotli (PLH 320022) są w trakcie realizacji w ramach projektu POIS.02.04.00-00-0193/16-00 pn.: „Opracowanie planów zadań ochronnych dla obszarów Natura 2000 (PZObis)”, współfinasowanego przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach osi II, działanie 2.4 Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020. W 2018 r. wykonano zabiegi ochrony czynnej na terenie rezerwatu przyrody „Cisy Tychowskie” polegające na konserwacji rowów melioracyjnych służące uregulowaniu warunków hydrologicznych. Zadanie realizowane przez Gminę Tychowo w latach 2015-2018 poprzez następujące zadania bieżące i inwestycyjne: Rok 2015: • Wydatki bieżące – 24 319,75 zł - zakupiono m.in. rośliny ozdobne, sadzonki drzew (Stare Dębno, Dobrowo), materiały do konserwacji fontanny, zapłacono za energię elektryczną i pobór wody (fontanna), wykonano wycinkę i pielęgnację drzew w Dobrowie (dz.nr 144). Rok 2016: • Wydatki bieżące – 24 371,12 zł - wydatki GOSiGK – 9.039,50 zł; zakupiono Urządzenie i utrzymanie terenów zieleni 6. Zrealizowane 2015-2018 m.in. rośliny ozdobne, materiały do konserwacji fontanny, zapłacono za energię w gminie oraz utrzymanie czystości. elektryczną i pobór wody (fontanna) oraz wydatki sołectw – 15.331,62 zł. • Wydatki inwestycyjne – Budowa miejskiego parku w Tychowie - 2.748,28 zł - Wydatki w 2016 r. dotyczyły kosztów zarządzania projektem, którego Leaderem jest Związek Miast i Gmin Dorzecza Parsęty. Park przy ul. Dolnej w Tychowie na dz. Nr 572/152. Zadanie realizowane w ramach wspólnego projektu gmin pn. Poprawa jakości środowiska w miastach na terenie Związku Miast i Gmin Dorzecza Parsęty. • Realizacja programu likwidacji barszczu Sosnowskiego z terenów gminy – 23.997,60 zł; w ramach programu wykonano trzy zabiegi związane z usuwaniem barszczu, w tym jeden zabieg mechaniczny polegający na koszeniu i dwa zabiegi Stan realizacji Rok/lata Podmiot odpowiedzialny/ Poniesione koszty/ Lp. Wyznaczone zadanie zadania realizacji Opis (zakres) działania chemiczne polegające na oprysku roślin herbicydem; usunięto barszcz z 21 nieruchomości o powierzchni 10,10 ha. Rok 2017: • Wydatki bieżące – 49 394,30 zł - wydatki GOSiGK – 31.506,95 zł (realizowano wydatki na m.in. zakupy roślin ozdobnych, sadzonek drzew do nasadzeń przy drogach, materiałów do konserwacji fontanny, zapłacono za energię elektryczną i pobór wody (fontanna), wykonano wycinkę i regulację drzewostanu) i wydatki sołectw – 17.887,35 zł • Wydatki inwestycyjne – Budowa miejskiego parku w Tychowie – 6 173,80 zł – refundacja kosztów zarządzania projektem. • Realizacja programu likwidacji barszczu Sosnowskiego z terenów gminy – 12.224,52 zł; w ramach programu wykonano zabieg mechaniczny polegający na koszeniu (nie wykonywano zabiegów chemicznych polegających na oprysku roślin herbicydem ze względu na złe warunki atmosferyczne (deszczowe lato)); usunięto barszcz z gruntów o powierzchni 1 029 arów. Rok 2018 (I półrocze): • Wydatki bieżące - 25 185,23 zł - wydatki GOSiGK – 9.294,25 zł (zakupiono m.in. rośliny ozdobne, materiały do konserwacji fontanny, zapłacono za energię elektryczną i pobór wody (fontanna) - wydatki sołectw – 15.890,98 zł; wydatki na pokrycie kosztów kwalifikowalnych zarządzania projektem Budowa miejskiego parku w Tychowie (ZMIGDP) – 5.068,04 zł. • Wydatki inwestycyjne – Budowa miejskiego parku w Tychowie - 10.931,96 zł Planuje się budowę miejskiego parku w Tychowie. Planowane wydatki w 2018 r. dotyczą kosztów sporządzenia dokumentacji i kosztów zarządzania projektem, którego Leaderem jest Związek Miast i Gmin Dorzecza Parsęty. Park będzie budowany przy ul. Dolnej w Tychowie na dz. Nr 572/152. Planowana wartość inwestycji – 1.628.475,15 zł, w tym dofinansowanie ze środków Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko w kwocie 1.381.879,60 zł. Zadanie będzie realizowane w ramach wspólnego projektu gmin pn. Poprawa jakości środowiska w miastach na terenie Związku Miast i Gmin Dorzecza Parsęty. Rewitalizacja terenu po byłym basenie przy ulicy Leśnej w Tychowie - 9.225,00 zł - Planowane wydatki na realizację tego zadania wyniosą 1.590.369,25 zł, w tym dofinansowanie ze środków POIiŚ w kwocie 1.354.513,45 zł. Planowana realizacja zadania w latach 2018 -2021. W pierwszym półroczu 2018 r. wydatkowano kwotę 9.225,00 zł na wykonanie Programu Funkcjonalno-Użytkowego. Stan realizacji Rok/lata Podmiot odpowiedzialny/ Poniesione koszty/ Lp. Wyznaczone zadanie zadania realizacji Opis (zakres) działania Zagospodarowanie terenu gminnego w miejscowości Dobrowo - 14.000,00 zł Planowany okres realizacji w latach 2018 - 2019, planowany koszt zadania wyniesie 815.792,00 zł, w tym w roku 2018 – 14.000,00 zł na wykonanie dokumentacji projektowej. Planuje się wykonanie m.in.: dwóch oczek wodnych płytkich połączonych systemem retencji i napowietrzania, regulację rowów melioracyjnych. Zadanie zrealizowane poprzez opracowanie i przyjęcie miejscowego planu Wykonywanie planów zagospodarowania zagospodarowania przestrzennego dla miasta Tychowo (Uchwała Nr XXXIII/255/17 7. przestrzennego celem uporządkowania Zrealizowane 2017 Rady Miejskiej w Tychowie z dnia 27 kwietnia 2017 r. w sprawie uchwalenia miejscowego strefy urbanistycznych gminy. planu zagospodarowania przestrzennego dla miasta Tychowo). Zadanie realizowane przez poszczególnego Nadleśnictwa obejmujące swym zasięgiem obszar Gminy Tychowo. W analizowanym okresie powierzchnia lasów na terenie gminy systematycznie zwiększała się. Powierzchnia zalesionych gruntów nieleśnych Tworzenie i realizacja kompleksowych w poszczególnych latach przedstawia się następująco: 2015 r. – 6,80 ha, 2016 r. – i długoterminowych planów zalesiania 18,16 ha, 2017 r. – 27,00 ha. Natomiast powierzchnia gruntów nieleśnych 8. Zrealizowane 2015-2018 terenów z niskimi klasami gleb, obszarów przeznaczonych do zalesienia kształtuje się następująco: 2015 r. – 25,80 ha, 2016 r. – zagrożonych erozją gleb. 17,47 ha, 2017 r. – 16,81 ha. Gmina Tychowo charakteryzuje się bardzo wysokim wskaźnikiem lesistości, który wynosi 58,3 % (stan na 31.12.2017 r.). Jest to wartość znacznie wyższa niż średnia dla powiatu białogardzkiego (41,5 %) oraz województwa zachodniopomorskiego (35,6 %). Wydanie decyzji na wycinkę drzewa każdorazowo poprzedzone jest przeprowadzeniem szczegółowej weryfikacji zgłoszenia włącznie z oględzinami drzewa w terenie. W przypadku stwierdzenia niezgodności z obowiązującymi przepisami prawa wnoszony jest sprzeciw/odmowa wycinki. Kontrola wydawania pozwoleń na wycinkę W latach 2015-2018 postępowanie administracyjne związane z wycinką drzew 9. Zrealizowane 2015-2018 drzew przez mieszkańców. przedstawiało się następująco (liczba sprzeciwów, odmów i zgód): • Rok 2015 - sprzeciwy: 0 – odmowy: 0 – zgody: - 38. • Rok 2016 - sprzeciwy: 0 – odmowy: 0 – zgody: - 49. • Rok 2017 - sprzeciwy: 1 – odmowy: 0 – zgody: - 13. • Rok 2018 - sprzeciwy: 0 – odmowy: 2 – zgody: - 5. PRIORYTET EKOLOGICZNY: OCHRONA POWIERZCHNI ZIEMI Zadanie wykonywane było w latach 2014-2015 w ramach wspólnego projektu realizowanego przez ZMIGDP – Rekultywacja składowisk odpadów komunalnych Przeprowadzenie rekultywacji składowiska na terenie ZMIGDP i gmin sąsiednich. Projekt był dofinansowany ze środków Programu 10. Zrealizowane 2014-2015 odpadów w Warninie. Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. Prace związane z rekultywacją składowiska w Warninie trwały do 16 października 2015 r. W ramach robót rekultywacyjnych uporządkowano i ukształtowano powierzchnię Stan realizacji Rok/lata Podmiot odpowiedzialny/ Poniesione koszty/ Lp. Wyznaczone zadanie zadania realizacji Opis (zakres) działania składowiska z wykorzystaniem zeskładowanych odpadów sprzętem mechanicznym na powierzchni 16 500 m2, wykonano warstwę uszczelniającą na powierzchni 8 000 m2 obszaru rekultywacji bezpośredniej z gruntu ilastego na grubości 50 cm z plantowaniem mechanicznym, wykonano ciągi drenażowe odgazowania poziomego w postaci wykopów liniowych w osłonie z faszyny, wypełnionych żwirem z ułożonym drenażem z perforowanego PVC w otulinie filtracyjnej z doprowadzeniem każdego ciągu do głowicy pochodni spalania gazu zlokalizowanej w centralnej części składowiska, wykonano warstwę utleniającą z gleby urodzajnej grubości 100 cm na powierzchni 16 500 m2, nasadzono na obszarze rekultywacji bezpośredniej o powierzchni 8 000 m2 wierzby wiciowej w ilości 3 700 szt. Na obszarze rekultywacji pośredniej nasadzono drzewostan o składzie gatunkowym – topola biała, modrzew europejski, sosna pospolita, brzoza brodawkowa, jarząb pospolity, wierzba płacząca, wierzba cisowa. Na zrekultywowanej części składowiska obejmującej strefę bezpośredniego składowania utworzono ścieżkę edukacyjną z elementami małej architektury tj. tablic informacyjnych, ławek, koszy na śmieci. W części działki położonej w przy drodze wojewódzkiej nr 169, na której zlokalizowane było składowisko, wykonano parking dla samochodów osobowych i autobusów. W listopadzie 2015 r. oficjalnie otwarto ścieżkę edukacyjną dla odwiedzających. Ogółem wydatki poniesiono w roku 2015 w wysokości 652.884,00 zł, z tego ze środków POIiŚ 554.114,98 zł, ze środków WFOŚiGW 65.190,00 zł i ze środków własnych Gminy 33.579,02 zł.

W MPZP dla miasta Tychowo (Uchwała Nr XXXIII/255/17 Rady Miejskiej w Tychowie z dnia 27 kwietnia 2017 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla miasta Tychowo) przyjęto następujące rozwiązania dotyczące ochrony gleb: • Dla terenów oznaczonych na rysunku planu miejscowego symbolami 1R - 19R, Ochrona gleb najlepszych kompleksów ustala się przeznaczenie: tereny rolnicze, dla których ustala się obowiązek 11. Zrealizowane 2017 w MPZP przed zabudowaniem. zachowania terenu w całości, jako biologicznie czynny oraz wykorzystania na cele rolnicze. • Dla terenów oznaczonych na rysunku planu symbolami 1RZ – 14RZ, ustala się przeznaczenie: tereny rolnicze użytków zielonych, dla których ustala się: nakaz zachowania w całości jako biologicznie czynny, nakaz pozostawienia istniejącej roślinności, możliwość wykorzystania rolniczego wyłącznie jako łąki lub pastwiska. Stan realizacji Rok/lata Podmiot odpowiedzialny/ Poniesione koszty/ Lp. Wyznaczone zadanie zadania realizacji Opis (zakres) działania ZODR w Barzkowicach w latach 2015-2018 zorganizował na terenie Gminy Tychowo 26 szkoleń dla 569 uczestników. Liczba przeprowadzonych szkoleń, uczestników oraz ich tematyka w poszczególnych latach przedstawia się następująco: Rok 2015: • Liczba szkoleń: 9 • Liczba uczestników: 176 • Tematyka szkoleń: • Zazielenienie w ramach WPR. • Płatności bezpośrednie i wspieranie działalności rolniczej na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania, płatności rolnośrodowiskowe. • Założenia programu rolnośrodowiskowego na lata 2014-2021. • Szkody łowieckie. • Gospodarka rolna na obszarze Natura 2000. • Wapnowanie, stosowanie nawozów organicznych, użyźniaczy i poplonów w procesie poprawy jakości gleby. • Pielęgnacja i użytkowanie trwałych użytków zielonych. Edukacja ekologiczna rolników w zakresie • Zasady prowadzenia upraw rolniczych, warzywniczych, sadowniczych 12. wdrażania Kodeksu Dobrych Praktyk Zrealizowane 2015-2018 i jagodowych w gospodarstwie ekologicznym. Rolniczych. Rok 2016: • Liczba szkoleń: 4 • Liczba uczestników: 82 • Tematyka szkoleń: • Działania rolnośrodowiskowe i ekologiczne w nowym PROW 2014-2020. • Zasady prowadzenia rejestru działań rolnośrodowiskowych i dokumentacji ekologiczne. • Płatności bezpośrednie, ONW i rolnośrodowiskowe na rok 2016. • Zazielenienie w ramach WPR. Rok 2017: • Liczba szkoleń: 9 • Liczba uczestników: 212 • Tematyka szkoleń: • PROW. • Zasady integrowanej ochrony roślin. • Programy rolnośrodowiskowy i Działanie rolno-środowiskowo-klimatyczne. • Rolnictwo ekologiczne w ramach PROW 2007-2017 i 2014-2020. Stan realizacji Rok/lata Podmiot odpowiedzialny/ Poniesione koszty/ Lp. Wyznaczone zadanie zadania realizacji Opis (zakres) działania • Produkcja metodami ekologicznymi. Rok 2018: • Liczba szkoleń: 4 • Liczba uczestników: 99 • Tematyka szkoleń: • PROW. • Program rolno-środowiskowy i Działanie rolno-środowiskowo-klimatyczne. • Produkcja metodami ekologicznymi. • Rolnictwo ekologiczne w ramach PROW 2007-2013 i 2014-2020. Zadanie zrealizowane poprzez opracowanie i przyjęcie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla miasta Tychowo (Uchwała Nr XXXIII/255/17 13. Stopniowe opracowywanie MPZP. Zrealizowane 2017 Rady Miejskiej w Tychowie z dnia 27 kwietnia 2017 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla miasta Tychowo). PRIORYTET EKOLOGICZNY: OCHRONA POWIETRZA

Zgodnie z wykazem przedsięwzięć do Wieloletniej Prognozy Finansowej na lata 2019- 2025 (Załącznik Nr 2 do Uchwały Nr II/10/18 Rady Miejskiej w Tychowie z dnia Przebudowa drogi dojazdowej do gruntów 14. Niezrealizowane - 14 grudnia 2018 r.) inwestycja „Przebudowa drogi gminnej dojazdowej do gruntów rolnych - droga Sadkowo Kol. rolnych w Sadkowie (dz.nr 20,189/1 obr. Sadkowo) – Poprawa bezpieczeństwa w ruchu drogowym” planowana jest do realizacji w latach 2020-2021.

Zgodnie z wykazem przedsięwzięć do Wieloletniej Prognozy Finansowej na lata 2019- 2025 (Załącznik Nr 2 do Uchwały Nr II/10/18 Rady Miejskiej w Tychowie z dnia Przebudowa drogi dojazdowej do gruntów 15. Niezrealizowane - 14 grudnia 2018 r.) inwestycja „Przebudowa drogi gminnej dojazdowej do gruntów rolnych - droga Tyczewo. rolnych w Tyczewie (dz.6/17 obr. Tyczewo) - Poprawa bezpieczeństwa w ruchu drogowym” planowana jest do realizacji w latach 2020-2021.

Wykonanie nakładek bitumicznych (m.in. Dr.1175Z Dobrowo- Bukówko na odc. Zgodnie z danymi przekazanymi przez Zarząd Dróg Powiatowych w Białogardzie w latach 12,4 km; Dr.1182Z Doble - granica powiatu – 2015-2018 na terenie Gminy Tychowo ZDP nie realizował żadnych inwestycji drogowych. na odc. 1,8 km; Dr.1179Z Pobądź – Tyczewo 16. Niezrealizowane - Wykaz działań prowadzonych z zakresu bieżącego utrzymania dróg powiatowych na odc. 6,6 km; Dr. 3501Z Tyczewo- granica na terenie gminy przedstawiono przy zadaniu BIEŻĄCE UTRZYMANIE DRÓG powiatu – na odc. 1,4 km; Dr.1185Z Warnino- POWIATOWYCH. Drzonowo – na odc. 8,0 km; Dr.1184Z Tychowo – Drzonowo – na odc. 7,9 km). Stan realizacji Rok/lata Podmiot odpowiedzialny/ Poniesione koszty/ Lp. Wyznaczone zadanie zadania realizacji Opis (zakres) działania Zadanie niezrealizowane. ZDP w Białogardzie przeprowadził w 2016 r. remont mostu 17. Remont mostu na Parsęcie w m. Doble. Niezrealizowane - w m. Tyczewo (33 715,16 zł). Gmina Tychowo w 2015 r. ogłosiła przetarg na realizację zamówienia publicznego polegającego na „Budowie mikroinstalalacji prosumenckich wykorzystujących odnawialne źródła energii, służące do wytwarzania energii, w szczególności energii Wprowadzanie energii odnawialnej elektrycznej lub cieplnej na terenie Gminy Tychowo”. Jednak postępowanie zostało Zrealizowane 18. na terenie Gminy (promocja kolektorów 2015-2018 unieważnione, gdyż środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej, które zamawiający częściowo słonecznych, pomp ciepła, biomasy, itp.). zamierzał przeznaczyć na sfinansowanie części zamówienia, nie zostały mu przyznane. Zgodnie z danymi przekazanymi przez Energa-Operator S.A. w latach 2015-2018 do sieci elektroenergetycznej na terenie Gminy Tychowo spółka przyłączyła 14 instalacji OZE o łącznej mocy 67,22 kW. Zadanie zrealizowane przez Zachodniopomorski Zarząd Dróg Wojewódzkich w Koszalinie. Szczegółowy zakres prowadzonych działań w poszczególnych latach oraz poniesione koszty przedstawiają się następująco: Rok 2015: • Naprawa, uzupełniania poboczy w ciągu DW 167 – 9 618,60 zł; • Remonty cząstkowe nawierzchni dróg - 94 758,63 zł; • Zimowe utrzymanie dróg - 191 689,66 zł; • Koszenie poboczy dróg – 77 760,00 zł; • Oznakowanie poziome dróg – 12 773,45 zł. Rok 2016: • Remonty cząstkowe nawierzchni dróg - 104 502,42 zł; • Zimowe utrzymanie dróg - 137 528,92 zł; 19. Bieżące utrzymanie dróg wojewódzkich. Zrealizowane 2015-2018 • Koszenie poboczy dróg – 80 901,51 zł; • Oznakowanie poziome dróg - 6 065,79 zł; • Montaż balustrady przeciw błotnej - 3 200,00 zł; • Naprawa odwodnienia w ciągu DW 167 - 993,23 zł. Rok 2017: • Remonty cząstkowe nawierzchni dróg - 116 139,40 zł; • Zimowe utrzymanie dróg - 303 419,07 zł; • Koszenie poboczy dróg - 80 901,51 zł; • Oznakowanie poziome dróg – 4 520,60 zł; • Naprawa pobocza wraz z usunięciem i utylizacją substancji niebezpiecznych DW 169 m. Warnino – 10 799,06 zł; • Naprawa chodnika w Tychowie w ciągu DW 169 – 2 373,72 zł; Stan realizacji Rok/lata Podmiot odpowiedzialny/ Poniesione koszty/ Lp. Wyznaczone zadanie zadania realizacji Opis (zakres) działania • Naprawa poboczy w ciągach DW 167 i 169 - 11 939,07 zł; • Naprawa mostu w ciągu DW 167 w m. Słonino - 4 162,50 zł. Rok 2018: • Remonty cząstkowe nawierzchni dróg - 126 937,78 zł; • Zimowe utrzymanie dróg - 339 652,36 zł; • Koszenie poboczy dróg - 31 441,80 zł; • Oznakowanie poziome dróg - 16 955,92 zł; • Naprawa poboczy - 1 712,16 zł. Zadanie zrealizowane przez Zarząd Dróg Powiatowych w Białogardzie. Szczegółowy zakres prowadzonych działań w poszczególnych latach oraz poniesione koszty przedstawiają się następująco: Rok 2015: • Remonty dróg gruntowych – 27 870 zł; • Remont (przełożenie bruku) – 9 000 zł; • Remonty przepustów – 1 537 zł; • Naprawa poboczy – 34 366 zł; Rok 2016: • Remonty dróg bitumicznych – 43 451 zł; • Remonty mostów – 33 715 zł; • Remonty przepustów – 19 810 zł; 20. Bieżące utrzymanie dróg powiatowych. Zrealizowane 2015-2018 • Naprawa poboczy – 26 197 zł; • Odwodnienie dróg – 5 535 zł; • Koszenie poboczy – 6 765 zł; Rok 2017: • Remonty dróg bitumicznych – 2 749 zł; • Remonty dróg gruntowych – 60 938 zł; • Remonty przepustów – 3 517 zł; Rok 2018: • Remonty dróg bitumicznych – 38 000 zł; • Remonty dróg gruntowych – 17 200 zł; • Remonty przepustów – 84 809 zł; • Naprawa poboczy – 71 340 zł; • Odwodnienie dróg – 2 619 zł. Stan realizacji Rok/lata Podmiot odpowiedzialny/ Poniesione koszty/ Lp. Wyznaczone zadanie zadania realizacji Opis (zakres) działania Zadanie realizowane przez Gminę Tychowo w latach 2015-2018 poprzez następujące zadania bieżące i inwestycyjne: Rok 2015: • Wydatki bieżące: Na wydatki związane z drogami gminnymi GOSiGK wydał 332.102,00 zł. Wydatki dotyczyły wynagrodzeń i świadczeń wypłaconych pracownikom robót publicznych i stażystom zatrudnionym zgodnie z umową z PUP oraz osadzonym z Oddziału Zewnętrznego w Dobrowie. Poniesiono również wydatki na zakup materiałów (m.in. znaki drogowe, materiały do naprawy przystanków, paliwo i części do kosiarek, kos, agregatu, słupki blokujące, progi zwalniające, szlaka, kruszywo i in.) i usług (m.in. transport materiałów, zimowe utrzymanie dróg /usługi obce/ – 39.948,71 zł) na utrzymanie i remonty dróg gminnych. Przeprowadzono naprawy i remonty dróg gminnych w Tyczewie, Wełdkówku, Sadkowie – Zastawie, Motarzynie, Drzonowie, Sadkowie- Żukowku, Dobrowie Kolonii, Osówku, Buczkach, Kowalkach i Wełdkowie (109.135,89 zł). • Wydatki inwestycyjne: 1) Przebudowa gminnej drogi dojazdowej do drogi wojewódzkiej nr 169 wraz z budową instalacji oświetleniowej dróg i kanalizacji teletechnicznej na terenie 21. Utrzymanie dróg publicznych gminnych. Zrealizowane 2015-2018 dz.nr 151/3, 152/2, 152/18 obr. Tychowo-miasto, oraz przebudowa skrzyżowania z drogą woj. Nr 169 w dz.406/7 obr. Tychowo-miasto, 406/8 obr. Tychowo, Gmina Tychowo – w roku 2015 wydatkowano kwotę 34.500,00 zł na wykonanie dokumentacji projektowo-kosztorysowej. 2) Przebudowa ulicy Kolejowej w Tychowie – 15.000,00 zł. W 2015 r. wykonano program funkcjonalno – użytkowy do realizacji wg zasady „Zaprojektuj i wybuduj” przebudowy gminnej drogi nr 345221Z o długości drogi 0,620 km. Rok 2016: • Wydatki bieżące: Na wydatki związane z drogami gminnymi GOSiGK wydał 374.031,58 zł. Wydatki dotyczyły m.in.: zakupu materiałów i wyposażenia - 190.287,76 zł; zakup usług remontowych - 33.857,00 zł (w tym utwardzanie, równanie, remont dróg gminnych - Retowo, Dobrówko, Tyczewo, Nowe Dębno, Motarzyn, Wicewo, Słonino, Stare Dębno, Trzebiszyn - 29.142,05 zł). • Wydatki inwestycyjne: 1) Przebudowa gminnej drogi nr 345221Z ulicy Kolejowej w Tychowie dojazdowej do drogi woj. Nr 167 - W 2016 r. poniesiono wydatek w wysokości 150,00 zł na uzupełnienie dokumentacji. Stan realizacji Rok/lata Podmiot odpowiedzialny/ Poniesione koszty/ Lp. Wyznaczone zadanie zadania realizacji Opis (zakres) działania Rok 2017: • Wydatki bieżące: Na wydatki związane z drogami gminnymi GOSiGK wydał 307.333,08 zł. Wydatki dotyczyły m.in.: zakupu materiałów i wyposażenia – 27 687,00 zł; zakupu usług remontowych – 39.668,04 zł, w tym m.in.: naprawa drogi Pobądz-Buczki - 12.205,35 zł; naprawa drogi w Tyczewie - 1.410,79 zł; naprawa drogi Sadkowo - 6.150,00 zł; naprawa drogi kol. Motarzyn - 5.535,00 zł; naprawa drogi Warnino (do placu zabaw) - 738,00 zł; naprawa pętli autobusowej w Dobrowie - 1.500,00 zł; naprawa drogi obok stadionu (Tychowo) - 3.321,00 zł; remont chodnika Białogardzka-Strefowa - 7.380,00 zł • Wydatki inwestycyjne: 1) Przebudowa gminnej drogi dojazdowej do drogi wojewódzkiej nr 169 wraz z budową instalacji oświetleniowej dróg i kanalizacji teletechnicznej na terenie dz.nr 151/3, 152/2, 152/18 obr. Tychowo-miasto oraz przebudowa skrzyżowania z drogą woj. Nr 169 w dz. nr 406/7 obr. Tychowo-miasto, 406/8 obr. Tychowo, Gmina Tychowo - Nakłady na realizację tego zadania ogółem wyniosły 1.526.321,95 zł, z tego wydatki poniesione w 2017 r. – 1.491.697,95 zł. Zgodnie z podpisaną w dniu 24.05.2016 r. umową na dofinansowanie zadania ze środków z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014 -2020 Gmina otrzymała dofinansowanie w wysokości 63,63% wydatków kwalifikowalnych co stanowiło kwotę 923.157,98 zł. Udział środków własnych stanowił kwotę 603.163,97 zł (w tym poniesione wydatki w 2017 r. – 589.630,22 zł). 2) Przebudowa gminnej drogi Nr 345221Z ul. Kolejowej dojazdowej do drogi woj. nr 167 – 18.082,71 zł - W roku 2017 poniesiono wydatki na wykonanie dokumentacji technicznej. 3) Przebudowa drogi gminnej dojazdowej do drogi woj. Nr 167 w Bukówku – 11.556 zł - W roku 2017 poniesiono wydatki na wykonanie dokumentacji technicznej. 4) Przebudowa drogi gminnej dojazdowej do drogi woj. nr 169 ulicy Targowej w Tychowie – 5.992,00 zł - W roku 2017 poniesiono wydatki na wykonanie dokumentacji technicznej. 5) Przebudowa drogi dojazdowej do ulicy Parkowej w Tychowie w działce nr 238/1 – 45.113,13 zł - Realizacja zadania polegała na zmianie nawierzchni na nawierzchnię z kostki betonowej o długość 91,00 m i szerokości 4,5 m z regulacją zjazdów na posesję, z wykonaniem krawężników drogowych. 6) Przebudowa gminnej drogi dojazdowej do drogi powiatowej nr 1175Z do gruntów rolnych i zabudowań mieszkalnych w miejscowości Kolonia Dobrowo – 30.613,40 zł - Wykonano zmianę nawierzchni gruntowej na nawierzchnię z kruszywa z klińcem Stan realizacji Rok/lata Podmiot odpowiedzialny/ Poniesione koszty/ Lp. Wyznaczone zadanie zadania realizacji Opis (zakres) działania wzmocnionego cementem o długość 150,00 m i szerokości 4,5 m z regulacją zjazdów na grunty orne, z wykonaniem oznakowania drogowego. Rok 2018 (I półrocze): • Wydatki bieżące: Na wydatki związane z drogami gminnymi GOSiGK wydał 226.849,42 zł. Poniesiono wydatki na zakup materiałów (m.in. znaki drogowe, materiały do naprawy przystanków, paliwo i części do kosiarek, kos, agregatu, szlaka, kruszywo, gruz, kostka brukowa, obrzeża, piasek i in.) i usług (m.in. transport materiałów, utrzymanie i remonty dróg gminnych), zimowe utrzymanie dróg. Wykonano remonty dróg gminnych (Kolonia Kowalki, Warnino - Giżałki - Wełdkowo), równanie dróg gminnych (Kolonia Sadkowo, Buczki -Pobądz). Poniesiono również wydatki (Urząd Miejski) w kwocie 27.996,49 zł na przegląd techniczny dróg gminnych i na koszty postępowania sądowego (droga w Dobrówku). • Wydatki inwestycyjne: 1) Przebudowa gminnej drogi nr 345221Z ul. Kolejowej w Tychowie - Koszty całego przedsięwzięcia wyniosły 1.215.206,57 zł, w tym wydatki zrealizowane w roku 2018 w wysokości 1.181.973,86 zł. Pozyskane dofinansowanie ze środków PROW 2014- 2020 stanowiło kwotę 714.060,77 zł. 2) Przebudowa drogi gminnej dojazdowej do drogi woj.nr 167 w Bukówku - Planowana wartość inwestycji wynosi 988.000,00 zł (finansowanie ze środków własnych). Zakres zadania obejmuje budowę chodnika od przystanku przy drodze wojewódzkiej nr 167 do boiska sportowego w Bukówku, budowę oświetlenia od przystanku przy drodze wojewódzkiej nr 167 do istniejącego oświetlenia, remont nawierzchni asfaltowej od drogi wojewódzkiej nr 167 do boiska sportowego. PRIORYTET EKOLOGICZNY: OCHRONA PRZED HAŁASEM Szczegółowy opis zrealizowanych zadań przez poszczególnych zarządców dróg zawarto 22. Modernizacja i budowa dróg. Zrealizowane 2015-2018 w PRIORYTECIE EKOLOGICZNYM: OCHRONA POWIETRZA. W MPZP dla miasta Tychowo (Uchwała Nr XXXIII/255/17 Rady Miejskiej w Tychowie z dnia 27 kwietnia 2017 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla miasta Tychowo) w ramach ochrony środowiska przed hałasem Wprowadzanie zapisów dotyczących dla terenów oznaczonych symbolami: 23. standardów akustycznych w miejscowych Zrealizowane 2017 • 1MN – 65MN, ustalono standardy akustyczne jak dla terenów zabudowy planach zagospodarowania przestrzennego. mieszkaniowej jednorodzinnej, • 1MW – 10MW, ustalono standardy akustyczne jak dla terenów zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego, Stan realizacji Rok/lata Podmiot odpowiedzialny/ Poniesione koszty/ Lp. Wyznaczone zadanie zadania realizacji Opis (zakres) działania • 1MN/U – 30MN/U, ustalono standardy akustyczne jak dla terenów mieszkaniowo- usługowych, • 1MW/U, ustalono standardy akustyczne jak dla terenów zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego, • 1RM – 2RM, ustalono standardy akustyczne jak dla terenów zabudowy zagrodowej, • 1UO – 3UO, ustalono standardy akustyczne jak dla terenów zabudowy związanej ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży, • 1US – 10US, ustalono standardy akustyczne jak dla terenów rekreacyjno- wypoczynkowych (usługi sportu i rekreacji). PRIORYTET EKOLOGICZNY: OCHRONA PRZED POLAMI ELEKTROMAGNETYCZNYMI W MPZP dla miasta Tychowo (Uchwała Nr XXXIII/255/17 Rady Miejskiej w Tychowie Lokalizowanie emitorów pól z dnia 27 kwietnia 2017 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania 24. elektromagnetycznych w nawiązaniu Zrealizowane 2017 przestrzennego dla miasta Tychowo) wprowadzono tereny oznaczone symbolami: 1E – do obszarów zabudowy mieszkaniowej. 8E, dla których ustalono przeznaczenie: tereny infrastruktury technicznej – elektroenergetyka. Wprowadzanie zapisów dotyczących W MPZP dla miasta Tychowo (Uchwała Nr XXXIII/255/17 Rady Miejskiej w Tychowie standardów emisji pól elektromagnetycznych z dnia 27 kwietnia 2017 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania 25. Niezrealizowane - w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego dla miasta Tychowo) nie wprowadzono zapisów dotyczących przestrzennego. dopuszczalnych standardów (poziomów) pól elektromagnetycznych. PRIORYTET EKOLOGICZNY: RACJONALNE WYKORZYSTANIE ZASOBÓW W latach 2015-2018 Energa-Operator S.A. Oddział w Koszalinie zrealizował na terenie Bieżące utrzymanie oraz Gminy Tychowo następujące inwestycje: modernizacja/budowa/rozbudowa • Modernizacja linii napowietrznych SN na linie napowietrzne - izolowane. infrastruktury energetycznej Ilość inwestycji: 3. (m.in.: Przebudowa linii napowietrznej 110 kV • Modernizacja stacji transformatorowych wnętrzowych SN/nN. Ilość inwestycji: 17. Żydowo – Białogard; Modernizacja potrzeb • Modernizacja stacji transformatorowych napowietrznych SN/nN. 26. własnych nn stacji w RS Tychowo; Zrealizowane 2015-2018 Ilość inwestycji:40; Automatyzacja sieci SN; Modernizacja sieci • Budowa nowych linii kablowych nN. Ilość inwestycji 4. elektroenergetycznej 15 i 0,4 kV • Budowa nowych linii napowietrznych - izolowanych nN. Ilość inwestycji 5. w miejscowości Kowalki Etap I i II; Budowa • Modernizacja linii napowietrznych nN na linie napowietrzne – izolowane. stacji transformatorowej 15 kV oraz linii 15 kV Ilość inwestycji: 3. i 0,4 kV w Sadkowie). • Modernizacja przyłączy napowietrznych nN na przyłącza napowietrzne – izolowane. Ilość inwestycji 5. Stan realizacji Rok/lata Podmiot odpowiedzialny/ Poniesione koszty/ Lp. Wyznaczone zadanie zadania realizacji Opis (zakres) działania Rok 2015: • Remont w Szkole Podstawowej w Tychowie – w tym. m.in. wykonano docieplenie dachu wraz z pokryciem i obróbkami na budynkach szkoły - 128.349,76 zł; Lata 2016-2017: Zrealizowane/ Termomodernizacja obiektów użyteczności • Modernizacja energetyczna Urzędu Miejskiego w Tychowie (zadanie w trakcie 27. w trakcie 2015-2018 publicznej na terenie Gminy Tychowo. realizacji – planowany rok zakończenia inwestycji: 2021 r.): realizacji • w 2016 r. została sporządzona część dokumentacji technicznej – 11 124,26 zł. • w 2017 r. poniesione wydatki dotyczyły wykonania dokumentacji aplikacyjnej do projektu składanego o dofinansowanie ze środków PROW 2014 – 2020 – 9 840,00 zł. Lata 2015-2016: • Przebudowa instalacji co i cwu z montażem instalacji pomp ciepła, przebudowa wentylacji mechanicznej w budynku Gimnazjum z halą sportową w Tychowie – W 2015 r. została podpisana Umowa Partnerska w celu realizacji projektu pt. Działania infrastrukturalne na rzecz poprawy stanu środowiska w obiektach użyteczności publicznej na terenie Dorzecza Parsęty pomiędzy Gminą Tychowo (Partnerem) i Związkiem Miast i Gmin Dorzecza Parsęty (Instytucją Realizującą). Na mocy tej umowy Gmina otrzymała dofinansowanie w kwocie 1.976.204,10 zł (85% wydatków kwalifikowalnych) ze środków Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy. Zakres robot obejmował: Zmniejszenie strat energii, poprawa • instalację układu pomp ciepła o mocy 330 kW z 27 odwiertami o głębokości parametrów energetycznych budynków, 28. Zrealizowane 2015-2018 po 195 m w Gimnazjum, podnoszenie sprawności wytwarzania • wymianę instalacji grzewczej w budynku Gimnazjum, energii. • instalację wentylacji mechanicznej i centralnego ogrzewania pomieszczeń hali sportowej, • wymianę instalacji centralnego ogrzewania i remont instalacji wentylacji mechanicznej pomieszczeń kuchni, • roboty budowlane wentylacji mechanicznej pomieszczeń kuchni i stołówki, • instalację elektryczną central wentylacyjnych hali sportowej, • instalację elektryczną central wentylacyjnych pomieszczeń kuchni i stołówki, • przebudowę pomieszczeń A/008 i A/008a w budynku Gimnazjum na pomieszczenie kotłowni, • montaż ciepłomierzy w Gimnazjum. Stan realizacji Rok/lata Podmiot odpowiedzialny/ Poniesione koszty/ Lp. Wyznaczone zadanie zadania realizacji Opis (zakres) działania Zgodnie z danymi przekazanymi przez Energa-Operator S.A. w latach 2015-2018 do sieci Lokalizacja na terenie gminy nowych 29. Zrealizowane 2015-2018 elektroenergetycznej na terenie Gminy Tychowo spółka przyłączyła 14 instalacji OZE instalacji OZE. o łącznej mocy 67,22 kW. PRIORYTET EKOLOGICZNY: EDUKACJA EKOLOGICZNA Poniżej przedstawiono wykaz szkoleń, w których uczestniczyli pracownicy Urzędu Miejskiego w Tychowie w latach 2015-2018: Rok 2015: • Weryfikowanie informacji przekazywanych przez podmioty odbierające odpady. Przygotowywanie poprawnego rocznego sprawozdania z odbioru odpadów do Urzędu Marszałkowskiego – Organizator: Środkowopomorskie centrum Szkoleniowe Edukacji Samorządowej i Specjalistycznej w Koszalinie. • Ustawa śmieciowa - najtrudniejsze problemy gmin ze stosowaniem nowych przepisów – Organizator: Private Corporate Consulting. • Zezwolenia na wycinkę drzew i krzewów - nowelizacja przepisów – Organizator: Pomorskie Centrum Szkoleniowe. • Gospodarka niskoemisyjna w gminie – Organizator: Narodowy Fundusz Ochrony Realizacja szkoleń obejmujących zagadnienia Środowiska i Gospodarki Wodnej. środowiskowe dla pracowników Urzędu • Ustawa krajobrazowa – Organizator: EDITIO. Miejskiego, rolników, mieszkańców Rok 2016: 30. Zrealizowane 2015-2018 (w zakresie: gospodarki wodnej, ściekowej, • Innowacyjne rozwiązania w ramach efektowności energetycznej. Dylematy i dobre gospodarki odpadami, nawożenia, praktyki. – Organizator: SCK w Sarbinowie i Krajowa Agencja Poszanowania Energii. unieszkodliwiania azbestu itp.). • Ocena oddziaływania na środowisko w procesie inwestycyjnym, decyzje środowiskowe - Środkowopomorskie Centrum Szkoleniowe Edukacji Samorządowej i Specjalistycznej w Koszalinie. Rok 2017: • Wycinka zieleni w 2017 roku. Rewolucyjne zmiany w ustawie o ochronie przyrody w zakresie usuwania zieleni, administracyjnych kar pieniężnych oraz pielęgnacji, problemy praktyki, orzecznictwo – Organizator - Środkowopomorskie Centrum Szkoleniowe Edukacji Samorządowej i Specjalistycznej w Koszalinie. • Decyzje o środowiskowych uwarunkowaniach po zmianie przepisów po 01.01.2018 r. - Organizator: GEOEKO. • Usuwanie drzew i krzewów w świetle najnowszych uwarunkowań prawnych – Organizator: Środkowopomorskie Centrum Szkoleniowe Edukacji Samorządowej i Specjalistycznej w Koszalinie. Stan realizacji Rok/lata Podmiot odpowiedzialny/ Poniesione koszty/ Lp. Wyznaczone zadanie zadania realizacji Opis (zakres) działania Rok 2018: • Procedura wydawania decyzji środowiskowych od 1.01.2018 r. – Organizator: Środkowopomorskie Centrum Edukacji Samorządowej i Specjalistycznej w Koszalinie. • Spotkanie informacyjne o możliwości pozyskania dofinansowania ze środków Funduszu na projekty z zakresu edukacji ekologicznej, ochrony przyrody, odbudowy populacji pszczół oraz usuwania barszczu Sosnowskiego - Organizator: Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Koszalinie. • Zezwolenie na usuwanie drzew i krzewów. Kary za zniszczenie drzew i krzewów. - Organizator: Środkowopomorskie Centrum Szkoleniowe Edukacji Samorządowej i Specjalistycznej w Koszalinie. • Nowe prawo wodne - co przyniesie dla gmin? - Organizator: Środkowopomorskie centrum Szkoleniowe Edukacji Samorządowej i Specjalistycznej w Koszalinie. • Procedura oceny oddziaływania na środowisko z uwzględnieniem zmian w KPA - Organizator: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej Centrum Szkoleniowe w Szczecinie. • Kontrola firmy odbierającej odpady - Organizator: Private Corporate Consulting. • Trzecia rewolucja śmieciowa. Nowe zasady naliczania opłat za gospodarowanie odpadami - Organizator: Private Corporate Consulting. Rok 2015: • Realizacja projektu pn. „Ochrona bioróżnorodności biologicznej i ekosystemów na terenie Dorzecza Parsęty poprzez edukację dzieci i młodzieży” – projekt dofinansowany w 85 % ramach Mechanizmu Finansowego EOG 2009-2014. W 2015 r. podpisane zostało porozumienie ze Związkiem Miast i Gmin Dorzecza Parsęty w sprawie wspólnej realizacji tego projektu. W ramach zadania powstała w Szkole Podstawowej w Tychowie Pracownia Bioróżnorodności. Salę wyposażono Prowadzenie edukacji ekologicznej poprzez w dębowe meble edukacyjne z elementami fauny i flory występującymi na obszarze 31. konkursy, festyny, pikniki o tematyce Zrealizowane 2015 Dorzecza Parsęty, tablice gatunkowe roślin i zwierząt, grzybów oraz owadów, mapy ekologicznej. obszarów chronionych, okazy gatunków zagrożonych, tropy zwierząt, gabloty z okazami owadów, tablicę interaktywną z oprogramowaniem, laptop, rzutnik oraz inne elementy dekoracyjne wyposażenia z zakresu bioróżnorodności, min.: leśne koło fortuny, zestaw interaktywny ze sztalugą, drzewo artystyczne. Wyposażenie ma służyć do prowadzenia zajęć z zakresu rozpoznawania zagrożonych gatunków roślin i zwierząt, rozpoznawania obszarów chronionych, przyporządkowania gatunków roślin i zwierząt do obszarów ich występowania. W ramach projektu zorganizowano również 225 warsztatów jedno- i dwudniowych. Stan realizacji Rok/lata Podmiot odpowiedzialny/ Poniesione koszty/ Lp. Wyznaczone zadanie zadania realizacji Opis (zakres) działania Lata 2015-2018: • Wszelkiego rodzaju edukacja ekologiczna prowadzona jest przede wszystkim w szkołach i przedszkolach każdego roku (w ramach bieżącej działalności edukacyjno-wychowawczej) - np. tydzień ekologiczny, pogadanki, spotkania, warsztaty, konkursy, działania w terenie, wycieczki. • Cykliczne akcje związane ze sprzątaniem terenów publicznych lub ogólnodostępnych prowadzone są corocznie przez placówki edukacyjno- oświatowe podlegające Gminie oraz mieszkańców sołectw. Tego rodzaju akcje oprócz efektu rzeczowego w postaci uprzątniętych ze śmieci terenów uczulają mieszkańców na „zaśmiecanie miejsc, do których sami uczęszczają” oraz tworzą podwaliny samodyscypliny w tej materii. • W ramach działalności świetlic wiejskich corocznie organizowane są Obchody Dnia Ziemi- sprzątanie terenów wokół świetlic i na wsiach, pogadanki na temat konieczności ochrony środowiska, prace plastyczne - gazetki okolicznościowe, ogniska integrujące lokalną społeczność. W 2015 r. opracowano „Raport z realizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska Zrealizowane/ Tychowo za lata 2013-2014”. 32. oraz opracowywanie raportów z realizacji w trakcie 2015, 2019 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska tj. „Program Ochrony Środowiska dla Gminy POŚ (co 2 lata). realizacji Tychowo na lata 2019-2022 z perspektywą na lata 2023-2026” jest w trakcie realizacji. Planowany termin wykonania Programu: kwiecień 2019 r. Informowanie mieszkańców o prowadzonych postępowaniach, wydawanych decyzjach, Zadanie realizowane na bieżąco poprzez zamieszczanie istotnych informacji na stronach: prowadzonych inwestycjach, 33. Zrealizowane 2015-2018 http://tychowo.pl/ oraz http://bip.tychowo.pl/, a także na tablicach ogłoszeniowych opracowywanych planach i programach oraz i w lokalnej prasie oraz organizowanie spotkań konsultacyjnych. jakości środowiska na terenie Gminy (BIP, tablica ogłoszeń, lokalna prasa itd.). PRIORYTET EKOLOGICZNY: ZAPEWNIENIE BEZPIECZEŃSTWA LUDNOŚCI Zadanie realizowane corocznie poprzez finansowanie utrzymywania Ochotniczej Straży Pożarnej. Wydatki dotyczyły kosztów utrzymania jednostek w Tychowie, Sadkowie, Osówku i w Kowalkach i były przeznaczone m.in. wyjazdy do pożarów, szkolenia, zakupy paliwa, części, materiałów do remontów pojazdów pożarniczych i wyposażenia, badania Dofinansowywanie Ochotniczej Straży 34. Zrealizowane 2015-2018 okresowe strażaków, legalizacje urządzeń, przeglądy i ubezpieczenia pojazdów, zakup Pożarnej. ubrań koszarowych i obuwia strażackiego, ubezpieczenie NNW strażaków. W poszczególnych latach wydatki na utrzymanie OSP wyniosły: • Rok 2015: 145 108,37 zł; Rok 2016: 138 083,76 zł; Rok 2017: 103 127,43 zł; Rok 2018 (I półrocze): 62 801,74 zł. Stan realizacji Rok/lata Podmiot odpowiedzialny/ Poniesione koszty/ Lp. Wyznaczone zadanie zadania realizacji Opis (zakres) działania Na terenie gminy w 2012 r. utworzona została Podstrefa „Tychowo” Słupskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. Teren strefy zlokalizowany jest pomiędzy dwoma drogami wojewódzkimi: nr 167 (Koszalin-Połczyn Zdrój) oraz nr 169 (Białogard-Bobolice). Podstrefa składa się z jednego kompleksu złożonego z 4 działek o łącznej powierzchni Rozwój techniczny gminy, przygotowanie 5,0448 ha. Zgodnie z obowiązującym MPZP teren strefy przeznaczony jest pod zabudowę terenów pod rozwój przemysłowy (poprzez obiektów produkcyjnych, składów i magazynów. budowę uzbrojenia technicznego - budowę 2012, 2015- 35. Zrealizowane W 2017 r. zakupiono od ANR działkę nr 555/6 o pow. 1,0959 ha leżącej w Tychowskiej sieci wod-kan i deszczowej, budowę dróg 2017 Strefie Inwestycyjnej, która stanowi część terenu produkcyjno-usługowego dojazdowych, zapewnienie dostępu przeznaczonego pod obiekty produkcyjne, składowe i magazynowe – 194.155,50 zł. do energii elektrycznej i gazu). W latach 2015-2017 ZZDW w Koszalinie przy dofinansowaniu Gminy Tychowo realizował inwestycję polegającą na budowie chodnika przy DW 169 od ul. Strefowej do ronda przy ul. Dworcowej w Tychowie. Łączny koszt zadania wyniósł 182 085,34 zł, w tym dotacja Gminy Tychowo 45 000,00 zł. Zadanie realizowanie poprzez organizację m.in. następujących ćwiczeń powiatowo- gminnego zarządzania kryzysowego, których celem było doskonalenie współdziałania powiatowego i gminnego systemu zarządzania kryzysowego i wymiany informacji oraz uruchamianie procedur zarządzania kryzysowego w przypadku wystąpienia zagrożenia: • „PODBORSKO-2015” – tematyka: Działanie powiatowego oraz gminnego systemu Współpraca z powiatem w ramach realizacji 36. Zrealizowane 2015-2018 zarządzania kryzysowego w warunkach wystąpienia ekstremalnych warunków planów zarządzania kryzysowego. pogodowych – długotrwałej suszy i silnych wiatrów, powodujących na znacznych obszarach zagrożenia dla bezpieczeństwa przeciwpożarowego i funkcjonowania infrastruktury powiatu i gminy. • „JODEK-2017” – tematyka: Dystrybucja preparatów ze stabilnym jodem w przypadku wystąpienia zdarzenia radiacyjnego. Wydawane przez Burmistrza Tychowa decyzje o środowiskowych uwarunkowaniach Uwzględnianie zagadnień zagrożenia zgody na realizację przedsięwzięcia określają wymogi w zakresie przeciwdziałania poważnymi awariami w miejscowych 37. Zrealizowane 2015-2018 skutkom awarii przemysłowych (w przypadku przedsięwzięć zaliczających się planach zagospodarowania przestrzennego do zakładów stwarzających zagrożenie występowania poważnych awarii oraz wydawanych decyzjach. przemysłowych). PRIORYTET EKOLOGICZNY: ROZWÓJ GOSPODARKI ODPADAMI • Od 6 czerwca 2018 r. Punkt Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych został przeniesiony na ul. Leśną 21 w Tychowie (teren starego basenu). W PSZOK Zrealizowane/ Budowa i organizacja PSZOK na terenie odbierane są następujące rodzaje odpadów: papier, tworzywa sztuczne, szkło, 38. w trakcie 2015-2018 gminy. opakowania wielomateriałowe, odpady ulegające biodegradacji, zużyte baterie realizacji i akumulatory, zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, meble i inne odpady wielkogabarytowe, zużyte opony i dętki - mogą pochodzić wyłącznie z rowerów, Stan realizacji Rok/lata Podmiot odpowiedzialny/ Poniesione koszty/ Lp. Wyznaczone zadanie zadania realizacji Opis (zakres) działania motorowerów, wózków, motocykli oraz samochodów osobowych (maksymalnie 4 szt. rocznie na jednego pełnoletniego mieszkańca), odpady budowlane i rozbiórkowe stanowiące odpady komunalne, w tym styropian. W punkcie przyjmowane są wyłącznie odpady posegregowane. • W ramach projektu „Rozbudowa sieci Punktów Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych na terenie ZMiGDP” na terenie Gminy Tychowo planowana jest budowa nowego PSZOK przy ul. Dolnej w Tychowie. Koszt budowy PSZOK wynosi 1 587 645 zł (lata realizacji: 2018-2021). Działania prowadzone na bieżąco przez Gminę Tychowo zgodnie z przepisami ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. 2018, poz. 1454 ze zm.) m.in. poprzez organizowanie zamówień publicznych na odbiór i zagospodarowanie odpadów komunalnych, prowadzenie PSZOK, pobieranie od mieszkańców opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, kontrole mieszkańców oraz podmiotów Obsługa systemu zagospodarowania i odbioru odbierających odpady komunalne, ustanawianie aktów prawa miejscowego regulujących 39. Zrealizowane 2015-2018 odpadów gminny system gospodarki odpadami dot. m.in. regulaminu utrzymania czystości i porządku w gminie, wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Poniżej przedstawiono wysokość wydatków poniesionych w poszczególnych latach na odbiór i zagospodarowanie odpadów komunalnych z obszaru Gminy Tychowo: • Rok 2015: 623 837,26 zł; Rok 2016: 532 056,23 zł; Rok 2017: 560 723,64 zł; Rok 2018 (I półrocze): 287 658,91 zł. Wydatki poniesione przez Gminę Tychowo na prowadzenie monitoringu składowiska Prowadzenie monitoringu składowiska 40. Zrealizowane 2016-2018 odpadów w m. Warnino przedstawiały się następująco: odpadów. • Rok 2016: 4 009,80 zł; Rok 2017: 4 009,80 zł; Rok 2018 (I półrocze): 3 542,40 zł. W 2016 r. w ramach zadania „Usuwanie wyrobów zawierających azbest z terenu Miasta Realizacja programu usuwania azbestu z terenu Białogard i Gminy Tychowo – etap IV” z terenu Gminy Tychowo usunięto z 16 nieruchomości 41. Gminy Tychowo (w tym dotowanie działań Zrealizowane 2016 1 815 m2 wyrobów zawierających azbest, co stanowiło 23,06 Mg. Zadanie dofinansowane związanych z usuwaniem azbestu). ze środków WFOŚiGW w Szczecinie. • Cykliczne akcje związane ze sprzątaniem terenów publicznych lub ogólnodostępnych prowadzone są corocznie przez placówki edukacyjno-oświatowe podlegające Gminie oraz mieszkańców sołectw. Tego rodzaju akcje oprócz efektu rzeczowego w postaci Prowadzenie edukacji ekologicznej poprzez uprzątniętych ze śmieci terenów uczulają mieszkańców na „zaśmiecanie miejsc, 42. konkursy, festyny, pikniki związane Zrealizowane 2015-2018 do których sami uczęszczają” oraz tworzą podwaliny samodyscypliny w tej materii. z gospodarką odpadami. • W ramach działalności świetlic wiejskich corocznie organizowane są Obchody Dnia Ziemi- sprzątanie terenów wokół świetlic i na wsiach, pogadanki na temat konieczności ochrony środowiska, prace plastyczne - gazetki okolicznościowe, ogniska integrujące lokalną społeczność. Źródło: opracowanie własne 2.2. Analiza finansowa realizacji POŚ Niniejszy rozdział opracowano na podstawie sprawozdań finansowych z realizacji budżetu Gminy Tychowo za lata 2015-2018. W chwili sporządzania niniejszego raportu (luty 2019 r.) sprawozdanie z wykonania budżetu gminy za rok 2018 r. nie zostało jeszcze sporządzone i zatwierdzone, dlatego też przedstawiono dane dotyczące wydatków w I półroczu 2018 r. (na podstawie Uchwały Nr XLIX/394/18 Rady Miejskiej w Tychowie z dnia 27 września 2018 r. w sprawie rozpatrzenia informacji o przebiegu wykonania budżetu Gminy Tychowo, o przebiegu wykonania planu finansowego samorządowych instytucji kultury oraz informacji o kształtowaniu się wieloletniej prognozy finansowej za pierwsze półrocze 2018 roku). W analizowanym okresie czasu największe wydatki bieżące poniesiono na realizację zadań z zakresu lokalnego transportu zbiorowego – 3,8 mln zł, gospodarki odpadami – 2,2 mln zł oraz gospodarki ściekowej i ochrony wód – 2,0 mln zł. Udział wydatków bieżących na realizację zadań wpływających na poprawę stanu środowiska w ogóle bieżących wydatków budżetowych w analizowanym okresie kształtował się na poziomie od 9,6 % w 2017 r. do 12,4 % w 2015 r. (średnia dla lat 2015-2018 wyniosła 10,7 %). W kolejnej tabeli oraz na wykresie przedstawiono szczegółowe dane dotyczące bieżących wydatków budżetu Gminy Tychowo w latach 2015-2018 na realizację zadań wpływających na poprawę stanu środowiska.

Tabela 2. Wydatki bieżące budżetu Gminy Tychowo w latach 2015-2018 na realizację zadań wpływających na poprawę stanu środowiska 2018 r. Wydatki bieżące 2015 r. 2016 r. 2017 r. Łącznie (I półrocze) Lokalny transport zbiorowy 1 075 778 1 031 153 1 065 070 620 657 3 792 657

Drogi publiczne gminne 333 019 382 880 318 589 254 846 1 289 334 Plany zagospodarowania 5 088 8 850 119 559 3 728 137 225 przestrzennego Ochotnicze straże pożarne 145 108 138 084 103 127 62 825 449 144 Gospodarka ściekowa 583 256 572 712 532 298 276 274 1 964 540 i ochrona wód Gospodarka odpadami 629 504 556 270 634 902 330 286 2 150 962 Utrzymanie zieleni 24 177 24 240 49 271 25 071 122 759 w miastach i gminach Usługi remontowe oświetlenia 19 943 89 700 143 400 69 441 322 484 ulic i placów Pozostałe wydatki w ramach gosp. 42 571 86 747 45 678 39 727 214 723 komunalnej i ochrony środowiska Łącznie 2 858 444 2 890 636 3 011 894 1 682 855 10 443 829 Udział w ogóle wydatków 12,4% 10,6% 9,6% 10,8% 10,7% bieżących Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych z realizacji budżetu gm. Tychowo w latach 2015-18

14,0% 12,4% 12,0% 10,6% 10,8% 9,6% 10,0%

8,0%

6,0%

4,0%

2,0%

0,0% 2015 r. 2016 r. 2017 r. 2018 r.

Wykres 2. Udział wydatków bieżących na realizację zadań wpływających na poprawę stanu środowiska w ogóle bieżących wydatków budżetowych Gminy Tychowo w latach 2015-2018 *dane za rok 2018 r. dotyczą I półrocza Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych z realizacji budżetu gm. Tychowo w latach 2015-18

W analizowanym okresie czasu największe wydatki inwestycyjne poniesiono na realizację zadań z zakresu publicznych dróg gminnych – 3,2 mln oraz pozostałych wydatków w ramach gospodarki komunalnej i ochrony środowiska – 2,5 mln (w tym 2,4 mln w 2016 r. na realizację zadania „Przebudowa instalacji c.o. i c.w.u. z montażem instalacji pomp ciepła, przebudowa wentylacji mechanicznej w bud. Gimnazjum w Tychowie”). Udział wydatków inwestycyjnych na realizację zadań wpływających na poprawę stanu środowiska w ogóle inwestycyjnych wydatków budżetowych w analizowanym okresie kształtował się na poziomie od 69,1 % w 2015 r. do 91,7 % w 2018 r. (I półroczu). W kolejnej tabeli oraz na wykresie przedstawiono szczegółowe dane dotyczące wydatków inwestycyjnych budżetu Gminy Tychowo w latach 2015-2018 na realizację zadań wpływających na poprawę stanu środowiska.

Tabela 3. Wydatki inwestycyjne budżetu Gminy Tychowo w latach 2015-2018 na realizację zadań wpływających na poprawę stanu środowiska 2018 Wydatki inwestycyjne 2015 2016 2017 Łącznie (I półrocze) Lokalny transport zbiorowy 55 350 0 9 343 0 64 693

Drogi publiczne gminne 83 792 82 003 1 623 080 1 425 632 3 214 507 Gospodarka ściekowa 130 161 167 605 478 207 54 250 830 223 i ochrona wód Gospodarka odpadami 652 884 0 0 1 081 653 965 Pozostałe wydatki w ramach gosp. 16 170 2 360 980 6 173 75 157 2 458 480 komunalnej i ochrony środowiska Utrzymanie zieleni 0 2 748 23 000 0 25 748 w miastach i gminach Oświetlenie ulic i placów 0 80 561 60 949 0 141 510

Łącznie 938 357 2 693 898 2 200 752 1 556 120 7 389 126 Udział w ogóle wydatków 69,1% 70,3% 86,0% 91,7% 78,2% inwestycyjnych Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych z realizacji budżetu gm. Tychowo w latach 2015-18 100,0% 91,7% 86,0% 90,0% 80,0% 69,1% 70,3% 70,0% 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% 2015 r. 2016 r. 2017 r. 2018 r.

Wykres 3. Udział wydatków inwestycyjnych na realizację zadań wpływających na poprawę stanu środowiska w ogóle wydatków inwestycyjnych Gminy Tychowo w latach 2015-2018 *dane za rok 2018 r. dotyczą I półrocza Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych z realizacji budżetu gm. Tychowo w latach 2015-18

2.3. Analiza wskaźnikowa oraz środowiskowa realizacji POŚ Analizę dla poszczególnych komponentów przedstawiono w tabelach uwzględniając stan wyjściowy (aktualny) danego komponentu środowiskowego oraz jego zmiany w czasie (analiza wskaźnikowa). Analiza wskaźnikowa polega na przypisaniu wartości dla wybranych wskaźników w kolejnych latach oraz dokonaniu oceny ich zmian poprzez porównanie trendu oczekiwanego z zaistniałym, z wykorzystaniem następujących symboli: • „↑” – wzrost wartości danego wskaźnika; • „↓” – spadek wartości danego wskaźnika; • „↔” – brak zmian wartości danego wskaźnika. Jeżeli zaistniała zmiana odbiega od zmiany oczekiwanej wówczas dany wskaźnik oceniony został negatywnie (kolor czerwony). W sytuacji zgodności trendu oczekiwanego z zaistniałym wskaźnik oceniony został pozytywnie (kolor zielony). W tabelach przedstawiono również ocenę ogólną danego komponentu środowiskowego wraz z uzasadnieniem.

2.3.1. Powietrze atmosferyczne oraz klimat akustyczny Powietrze atmosferyczne oraz hałas rozpatrywane są łącznie, ponieważ jednym z podstawowych czynników negatywnie oddziałujących zarówno na jakość powietrza jak i warunki akustyczne danego obszaru jest natężenie transportu drogowego (ruchu samochodowego). Wszelkie aspekty dotyczące stanu infrastruktury drogowej oraz realizacji działań z zakresu modernizacji dróg i wspierania alternatywnych środków transportu wpływają jednocześnie na oba analizowane komponenty.

Tabela 4. Analiza dla komponentu: powietrze atmosferyczne oraz klimat akustyczny KOMPONENT: POWIETRZE ATMOSFERYCZNE ORAZ KLIMAT AKUSTYCZNY Stan aktualny Zgodnie z opracowaniem WIOŚ w Szczecinie pn. „Roczna ocena jakości powietrza w województwie zachodniopomorskim za 2017 r.” na terenie Gminy Tychowo wyznaczono obszar przekroczeń poziomu docelowego dla benzo(a)pirenu o powierzchni 0,25 km2, który zamieszkuje 197 osób. Na podstawie pomiarów i obliczeń, w ocenie jakości powietrza dla województwa zachodniopomorskiego za 2017 rok, wyznaczone zostały obszary przekroczeń benzo(a)pirenu dla 61 obszarów (gmin) w strefie zachodniopomorskiej. Podobnie jak w latach poprzednich, wysokie wartości stężeń tego KOMPONENT: POWIETRZE ATMOSFERYCZNE ORAZ KLIMAT AKUSTYCZNY zanieczyszczenia rejestrowano w okresach grzewczych. Jako główną przyczynę przekroczeń wskazuje się niską emisję pochodzącą z indywidualnego ogrzewania mieszkań. Najistotniejszy wpływ na emisję hałasu drogowego wywiera natężenie ruchu pojazdów. Na terenie kraju co 5 lat GDDKiA przeprowadza Generalny Pomiar Ruchu (GPR), który obejmuje drogi krajowe oraz wojewódzkie. Ostatni GPR przeprowadzony został w roku 2015. Zgodnie z przeprowadzonym w 2015 r. GPR największe natężenie ruchu pojazdów silnikowych na terenie gminy występuje na drodze wojewódzkiej nr 163 i wynosi 3 062 poj./dobę (1,1 mln poj./rok). Największy wzrost natężenia ruchu pojazdów silnikowych pomiędzy 2010 a 2015 r. odnotowano dla DW 169 odc. Tychowo – DK 11 z 859 poj./dobę do 1326 poj./dobę, co stanowi przyrost o 54,4 %. W związku czym klimat akustyczny wzdłuż tego odcinka drogi na terenie gminy uległ największemu pogorszeniu. Przez teren Gminy Tychowo nie przebiegają jednak odcinki dróg o natężeniu ruchu pojazdów silnikowych powyżej 3 mln/rok (tj. 8 200/dobę). WIOŚ w Szczecinie w latach 2012-2017 nie prowadził na terenie Gminy Tychowo pomiarów hałasu komunikacyjnego. Zmiana stanu – analiza wskaźnikowa Ocena zmiany wskaźnika Zmiany wartości wskaźnika Wskaźnik Zmiana Zmiana w poszczególnych latach oczekiwana zaistniała Powierzchnia obszaru przekroczeń 0,0 (2014 r.) → 0,0 (2015 r.) → poziomu docelowego B(a)P ↔↓ ↑ 0,0 (2016 r.) → 0,25 (2017 r.) na terenie gminy [km2] Powierzchnia obszaru przekroczeń 0,0 (2014 r.) → 0,0 (2015 r.) → poziomów docelowych dla pyłów ↔ ↔ 0,0 (2016 r.) → 0,0 (2017 r.) zawieszonych [km2] 0,0 (2015 r.) → 0,0 (2016 r.) → Stopień gazyfikacji gminy [%] ↑ ↔ 0,0 (2017 r.) → 0,0 (2018 r.)

Udział mieszkań wyposażonych 77,5 (2014 r.) → 77,5 (2015 r.) → ↑ ↑ w instalacje c.o. (Tychowo) [%] 77,6 (2016 r.) → 77,7 (2017 r.)

Udział mieszkań wyposażonych 47,2 (2014 r.) → 47,3 (2015 r.) → ↑ ↑ w instalacje c.o. (obszar wiejski) [%] 47,4 (2016 r.) → 47,5 (2017 r.)

Liczba wydanych decyzji 0,0 (2015 r.) → 0,0 (2016 r.) → ↔ ↔ o dopuszczalnym poziomie hałasu 0,0 (2017 r.) → 0,0 (2018 r.)

Natężenie dobowe ruchu pojazdów 3 678 (2010 r.) → 3 062 (2015 r.) ↓ ↓ na DW 163 odc. Byszyno - Buślary (GPR przeprowadzany co 5 lat)

Natężenie dobowe ruchu pojazdów 1 410 (2010 r.) → 1 423 (2015 r.) ↓ ↑ na DW 167 odc. Niedalino - Tychowo (GPR przeprowadzany co 5 lat)

Natężenie dobowe ruchu pojazdów 624 (2010 r.) → 759 (2015 r.) ↓ ↑ na DW 167 odc. Tychowo - Ogartowo (GPR przeprowadzany co 5 lat)

Natężenie dobowe ruchu pojazdów 1 349 (2010 r.) → 1 361 (2015 r.) ↓ ↑ na DW 169 odc. Byszyno - Tychowo (GPR przeprowadzany co 5 lat)

Natężenie dobowe ruchu pojazdów 859 (2010 r.) → 1 326 (2015 r.) ↓ ↑ na DW 169 odc. Tychowo – DK 11 (GPR przeprowadzany co 5 lat) Ocena ogólna komponentu i jego zmian wraz z uzasadnieniem Negatywna Ocena negatywna przede wszystkim ze względu na wyznaczenie na terenie gminy w 2017 r. obszaru przekroczeń poziomu docelowego dla benzo(a)pirenu o powierzchni 0,25 km2. W latach poprzednich obszar przekroczeń na terenie gminy nie występował. Wpływ na ocenę ma również wzrost natężenia ruchu pojazdów na większości odcinków dróg wojewódzkich przebiegających przez obszar gminy (pogorszenie klimatu akustycznego oraz wzrost emisji spalin samochodowych). Źródło: opracowanie własne 2.3.2. Pola elektromagnetyczne

Tabela 5. Analiza dla komponentu: pola elektromagnetyczne KOMPONENT: POLA ELEKTROMAGNETYCZNE Stan aktualny Najpowszechniej występującymi instalacjami będącymi źródłami pól elektromagnetycznych, które mają istotny wpływ na ogólny poziom pól w środowisku są linie elektroenergetyczne oraz instalacje radiokomunikacyjne, takie jak stacje bazowe telefonii komórkowej oraz stacje radiowe i telewizyjne. Przez teren gminy przechodzi linia wysokiego napięcia 110 kV o długości 15,8 km od GPZ Białogard do GPZ Żydowo. Zaopatrzenie Gminy Tychowo w energię elektryczną odbywa się za pomocą linii napowietrznych SN 15 kV. Łączna moc stacji 15/0,4 kV zainstalowanych na terenie gminy wynosi około 9,9 MVA. Zgodnie z wydanymi przez Urząd Komunikacji Elektronicznej pozwoleniami radiowymi na terenie Gminy Tychowo (wg stanu na dzień 31.06.2018 r.) funkcjonują 64 nadajniki łączności bezprzewodowej. W latach 2013-2017 na terenie Gminy Tychowo WIOŚ w Szczecinie nie prowadził pomiarów natężenia pola elekromagnetycznego (brak wyznaczonego punktu pomiarowego na terenie gminy). Pomiary pól elektromagnetycznych na terenie województwa zachodniopomorskiego wykonane przez WIOŚ w Szczecinie w latach 2013-2017 nie wykazały przekroczeń dopuszczalnych norm. Zmierzone wartości natężenia PEM są dużo niższe od poziomów dopuszczalnych. Dokonując porównania wszystkich wyników pomiarów PEM na przestrzeni ostatnich lat nie obserwuje się znaczących zmian średnich poziomów pól elektromagnetycznych na żadnym z trzech kategorii terenów (miasta o liczbie mieszkańców pow. 50 tys., pozostałe miasta, obszary wiejskie). Zmiana stanu – analiza wskaźnikowa Ocena zmiany wskaźnika Zmiany wartości wskaźnika Wskaźnik Zmiana Zmiana w poszczególnych latach oczekiwana zaistniała Zużycie energii elektrycznej przez 3 360 (2014 r.) → 3 411 gospodarstwa domowe na terenie (2015 r.) → 3 714 (2016 r.) → ↓ ↑ Tychowa [MWh] 3 719 (2017 r.) Liczba zgłoszeń instalacji wytwarzających 0 (2015 r.) → 0 (2016 r.) → pola elektromagnetyczne ↔↓ ↑ 3 (2017 r.) → 3 (2018 r.) (zgodnie z www.wykaz.ekoportal.pl) Ocena ogólna komponentu i jego zmian wraz z uzasadnieniem Pozytywna Pomimo, iż oba wskaźniki ocenione zostały negatywnie to analizowany komponent otrzymał ocenę pozytywną, ponieważ zgodnie z pomiarami WIOŚ w latach 2013-2017 nie stwierdzono na terenie całego województwa przekroczeń dopuszczalnych norm promieniowania PEM. Zmierzone wartości natężenia PEM były dużo niższe od poziomów dopuszczalnych. Na podstawie prowadzonych pomiarów można stwierdzić, iż obecnie sztucznie wytwarzane pola elektromagnetyczne nie stanowią zagrożenia dla ludności. Dodatkowo na terenie gminy nie znajdują się elementy infrastruktury elektroenergetycznej, które stanowią największe źródło PEM takie jaki linie najwyższych napięć 220 i 400 kV oraz stacje elektroenergetyczne 220/110 kV czy 110/15 kV. Na terenie gminy nie ma również obszarów silnie zurbanizowanych o dużym zagęszczeniu instalacji emitujących promieniowanie elektromagnetyczne. Źródło: opracowanie własne

2.3.3. Wody oraz gospodarka wodno-ściekowa

Tabela 6. Analiza dla komponentu: wody oraz gospodarka wodno-ściekowa KOMPONENT: WODY ORAZ GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA Stan aktualny Gmina Tychowo położona jest na obszarze działania Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Szczecinie w regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego w zlewni Parsęty. Część górnego odcinka Parsęty przebiega przez południową cześć gminy, następnie stanowi fragment południowo- zachodniej granicy Gminy Tychowo. Na terenie gminy znajdują się źródliskowe odcinki rzek: Chotli (dopływu Radwi) i Liśnicy. Gminę charakteryzuje dobrze rozwinięta sieć rzeczna, przy małej ilości wód powierzchniowych stojących – jezior. Spośród wszystkich JCWP znajdujących się na obszarze Gminy Tychowo monitoringiem w latach 2012-2017 objęte były: JCWP Parsęta od Gęsiej do Liśnicy (2017 r.); KOMPONENT: WODY ORAZ GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA JCWP Chotla (2015 r.); JCWP Liśnica od Leszczynki do ujścia (2015 r.); JCWP Dębnica od Brusnej do ujścia (2015 r.) oraz JCWP Bielica (2015 r.). Stan ogólny wód JCWP Parsęta od Gęsiej do Liśnicy oraz JCWP Liśnica od Leszczynki do ujścia oceniono jako zły. Dla pozostałych badanych JCWP (JCWP Chotla, JCWP Dębnica od Brusnej do ujścia oraz JCWP Bielica) nie można ocenić stanu ogólnego wód ze względu na brak przeprowadzenia badań stanu chemicznego. Charakteryzowały się one jednak stanem/potencjałem ekologicznym dobrym i maksymalnym (JCWP Bielica). Na terenie Gminy Tychowo w miejscowości Wicewo znajduje się punkt pomiarowo-kontrolny (nr 1196) jakości wód podziemnych w ramach sieci krajowej. Według badań przeprowadzonych w 2016 r. wody podziemne w punkcie monitoringowym zlokalizowanym w m. Wicewo znajdują się w II (dobrej) klasie jakości (wartości wskaźników jakości wody nie wskazują na oddziaływania antropogeniczne lub wskazują na bardzo słabe oddziaływania). Podmiotem odpowiedzialnym za zaopatrywanie ludności w wodę przeznaczoną do spożycia na terenie Gminy Tychowo jest przedsiębiorstwo Regionalne Wodociągi i Kanalizacja Sp. z o.o. w Białogardzie. W 2018 r. z ujęć wód eksploatowanych na terenie Gminy Tychowo przez RWiK w Białogardzie pobrano 225,2 tys. m3 wody, w tym dostarczono 210,4 tys. m3. Długość czynnej rozdzielczej sieci wodociągowej (bez przyłączy) na terenie Gminy Tychowo wynosi 164,5 km (wg stanu na dzień 31.12.2018 r.). Łączna liczba przyłączy do sieci wodociągowej wynosi 1 344 szt. Długość czynnej sieci kanalizacji sanitarnej na terenie Gminy Tychowo wynosi 102,2 km (wg stanu na dzień 31.12.2018 r.). Łączna liczba przyłączy do sieci kanalizacyjnej wynosi 1 075 szt. W 2018 r. siecią kanalizacyjną odprowadzono 134,9 tys. m3 ścieków bytowych. Na terenie miasta Tychowo przy ul. Dolnej 7 zlokalizowana jest komunalna oczyszczalnia ścieków z podwyższonym usuwaniem biogenów, której wielkość projektowa wynosi 1 300 m3/dobę (12 315 RLM). Zgodnie z danymi RWiK w 2018 r. na oczyszczalni oczyszczono 206 tys. m3 ścieków, w tym 183 tys. m3 ścieków dopływających siecią kanalizacyjną oraz 23 tys. m3 ścieków opadowych i dowożonych oraz wód infiltracyjnych. Zmiana stanu – analiza wskaźnikowa Ocena zmiany wskaźnika Zmiany wartości wskaźnika Wskaźnik Zmiana Zmiana w poszczególnych latach oczekiwana zaistniała Klasa jakości wód podziemnych III (2012 r.) → II (2016 r.) ↑ ↑ w punkcie kontrolnym w m. Wicewo Stan ogólny wód JCWP Parsęta Dobry (2012 r.) → Zły ↔↑ ↓ od Gęsiej do Liśnicy (2014/2016 r.) → Zły (2017 r.) Stan ogólny wód JCWP Liśnica Dobry (2012 r.) → Zły (2015 r.) ↔↑ ↓ od Leszczynki do ujścia Długość czynnej 161,8 (2015 r.) → 161,8 (2016 r.) → ↑ ↑ sieci wodociągowej [km] 164,5 (2017 r.) → 164,5 (2018 r.) 41 (2015 r.) → 27 (2016 r.) → Liczba awarii siec wodociągowej ↓ ↓ 4 (2017 r.) → 5 (2018 r.) Liczba przyłączy do sieci 1 319 (2015 r.) → 1 344 (2018 r.) ↑ ↑ wodociągowej (ogółem) Długość czynnej sieci kanalizacji 98,6 (2015 r.) → 98,6 (2016 r.) → ↑ ↑ sanitarnej [km] 102,1 (2017 r.) → 102,2 (2018 r.) 45 (2015 r.) → 18 (2016 r.) → Liczba awarii siec kanalizacyjnej ↓ ↓ 4 (2017 r.) → 3 (2018 r.) Liczba przyłączy do sieci 1 026 (2015 r.) → 1 075 (2018 r.) ↑ ↑ kanalizacyjnej (ogółem) Redukcja ChZT na oczyszczalni 97,1 (2015 r.) → 96,1 (2018 r.) ↑ ↓ ścieków w Tychowie [%] Redukcja zawiesin na oczyszczalni 98,7 (2015 r.) → 97,9 (2018 r.) ↑ ↓ ścieków w Tychowie [%] Redukcja azotu na oczyszczalni 70,5 (2015 r.) → 61,6 (2018 r.) ↑ ↓ ścieków w Tychowie [%] Redukcja fosforu na oczyszczalni 87,8 (2015 r.) → 89,4 (2018 r.) ↑ ↑ ścieków w Tychowie [%] KOMPONENT: WODY ORAZ GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA Ocena ogólna komponentu i jego zmian wraz z uzasadnieniem Negatywna Pomimo, iż większość wskaźników dotyczących gospodarki wodno-ściekowej wskazuje na systematyczny rozwój infrastruktury wodno-kanalizacyjnej (m.in. wzrost długości sieci wod.-kan., spadek liczby awarii sieci, wzrost liczby przyłączy) to ze względu na pogorszenie jakości wód powierzchniowych na terenie gminy (JCWP Parsęta od Gęsiej do Liśnicy oraz JCWP Liśnica od Leszczynki do ujścia) analizowany komponent oceniono negatywnie. Należy mieć na uwadze, iż docelowo realizacja zadań z zakresu rozwoju i modernizacji infrastruktury wodno-kanalizacyjnej ma przynieść korzyści środowiskowe w postaci poprawy jakości wód, a ta w analizowanym okresie na terenie gminy nie nastąpiła. Należy również pamiętać, iż poprawa jakości wód jest procesem długotrwałym uzależnionym od realizacji prawidłowej gospodarki ściekowej nie tylko na terenie danej gminy, ale na obszarze całego dorzecza (stan gospodarki wodno-ściekowej w gminach sąsiednich wywiera znaczący wpływ na jakość środowiska wodnego na terenie Gminy Tychowo). Dopiero realizacja systemowych i kompleksowych działań (inwestycyjnych oraz organizacyjno-administracyjnych) na obszarach całych dorzeczy przyniesie stałą poprawę jakości środowiska wodnego w regionie. Źródło: opracowanie własne

2.3.4. Gleby oraz zasoby geologiczne

Tabela 7. Analiza dla komponentu: gleby oraz zasoby geologiczne KOMPONENT: GLEBY ORAZ ZASOBY GEOLOGICZNE Stan aktualny Według danych Państwowego Instytutu Geologicznego na terenie Gminy Tychowo znajduje się 6 złóż kopalin z czego eksploatowane są 2: złoże Warnino oraz Tyczewo. Łączne wydobycie piasku i żwiru ze złóż Warnino i Tyczewo w 2017 r. wyniosło 12 mln t. Zgodnie z zestawieniem gruntów przekazanym przez Starostwo Powiatowe w Białogardzie na terenie Gminy Tychowo na gruntach ornych dominują gleby słabe (V klasy), które zajmują 30,3 % powierzchni. Na terenie gminy nie występują gleby orne I i II klasy. Zgodnie ze sprawozdaniem RRW-11 z realizacji przepisów ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych za 2018 r. przekazanym przez Starostwo Powiatowe w Białogardzie, powierzchnia gruntów zdewastowanych i zdegradowanych wymagających rekultywacji na terenie Gminy Tychowo wynosi 12,66 ha (w tym 6,70 ha po wydobyciu kopalin oraz 5,96 ha gruntów po innej działalności). W latach 2015-2018 z użytkowania rolniczego na terenie Gminy Tychowo wyłączono 9,01 ha gruntów (w tym gruntów chronionych – III klasy 0,04 ha) z przeznaczeniem pod tereny przemysłowe, osiedlowe oraz inne. Zmiana stanu – analiza wskaźnikowa Ocena zmiany wskaźnika Zmiany wartości wskaźnika Wskaźnik Zmiana Zmiana w poszczególnych latach oczekiwana zaistniała Wielkość wydobycia piasku i żwiru 27 (2015 r.) → 8 (2016 r.) → ze złóż eksploatowanych na terenie ↓ ↓ 12 (2017 r.) gminy [mln t] Powierzchnia złóż torfów na terenie 433 (2015 r.) → 433 (2016 r.) → ↔ ↔ gminy [ha] 433 (2017 r.) → 433 (2018 r.) Powierzchnia gruntów 12,66 (2015 r.) → 12,66 (2016 r.) → zdegradowanych i zdewastowanych ↓ ↔ 12,66 (2017 r.) → 12,66 (2018 r.) na terenie gminy [ha] Powierzchnia gruntów wyłączonych 7,81 (2015 r.) → 0,67 (2016 r.) → ↓ ↓ z użytkowania rolniczego [ha] 0,18 (2017 r.) → 0,35 (2018 r.) Powierzchnia nieużytków na terenie 521,5 (2014 r.) → 501,4 (2018 r.) ↓ ↓ gminy [ha] Powierzchnia gminy objęta 2 863 (2014 r.) → 4 227 (2018 r.) ↑ ↑ obowiązującymi MPZP [ha] Liczba czynnych osuwisk terenu 0 (2014 r.) → 0 (2018 r.) ↔ ↔ na terenie gminy KOMPONENT: GLEBY ORAZ ZASOBY GEOLOGICZNE Ocena ogólna komponentu i jego zmian wraz z uzasadnieniem Pozytywna Trend zmian zdecydowanej większości badanych wskaźników dla komponentu oceniony został pozytywnie, w związku z czym ocena ogólna dla komponentu jest również pozytywna. W analizowanych latach na terenie gminy zmalało wydobycie kopalin ze złóż zlokalizowanych na terenie gminy. Zmniejszyła się również powierzchnia gruntów wyłączanych z użytkowania rolniczego oraz powierzchnia nieużytków. Zwiększyła się za to powierzchnia gminy objęta obowiązującymi MPZP. W analizowanych latach na terenie gminy nie powstały również osuwiska terenu. Jedyny wskaźnik oceniony negatywnie dotyczy gruntów zdewastowanych i zdegradowanych, których powierzchnia nie uległa zmniejszeniu. Źródło: opracowanie własne

2.3.5. Gospodarka odpadami

Tabela 8. Analiza dla komponentu: gospodarka odpadami KOMPONENT: GOSPODARKA ODPADAMI Stan aktualny Zgodnie ze sporządzoną „Analizą stanu gospodarki odpadami komunalnymi na terenie Gminy Tychowo za 2017 r.” z obszaru gminy w 2017 r. odebrano 1 480,5 Mg odpadów komunalnych. Zdecydowanie największy udział w łącznej masie odebranych odpadów komunalnych posiadały zmieszane odpady komunalne – 74,6 % (1 104,3 Mg). W 2017 r. Gmina Tychowo osiągnęła wszystkie wymagane ustawą o utrzymaniu czystości i porządku w gminach poziomy: • uzyskany poziom ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazanych do składowania: 0,0 % (przy dopuszczalnym poziomie 45 %); • uzyskany poziom recyklingu, przygotowania do ponownego użycia następujących frakcji odpadów komunalnych: papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła: 26,7 % (przy wymaganym poziomie 20 %); • uzyskany poziom recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami innych niż niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych: 95,9 % (przy wymaganym poziomie 45 %). Zgodnie z Bazą Azbestową (dostęp na dzień 20.02.2019 r.) na terenie Gminy Tychowo zinwentaryzowano 2 081,1 Mg wyrobów zawierających azbest. Ilość unieszkodliwionego azbestu z terenu gminy wynosi 632,2 Mg, co stanowi 30,4 % (do unieszkodliwienia pozostało 1 448,9 Mg wyrobów zawierających azbest). Zmiana stanu – analiza wskaźnikowa Ocena zmiany wskaźnika Zmiany wartości wskaźnika Wskaźnik Zmiana Zmiana w poszczególnych latach oczekiwana zaistniała Osiągnięty przez gminę poziom 21,63 (2014 r.) → 23,84 (2015 r.) → recyklingu papieru, metali, tworzyw ↑ ↑ 23,39 (2016 r.) → 26,70 (2017 r.) sztucznych i szkła [%] Osiągnięty przez gminę poziom 64,67 (2014 r.) → 100,0 (2015 r.) → recyklingu innych niż niebezpieczne ↑ ↑ 100,0 (2016 r.) → 95,9 (2017 r.) odpadów budowlanych [%] Osiągnięty przez gminę poziom ograniczenia masy odpadów 10,24 (2014 r.) → 94,50 (2015 r.) → ↓ ↓ ulegających biodegradacji 0,0 (2016 r.) → 0,0 (2017 r.) przekazanych do składowania [%] Udział zmieszanych odpadów komunalnych w łącznej masie 77,4 (2014 r.) → 74,2 (2015 r.) → ↓ ↓ odebranych odpadów komunalnych 75,6 (2016 r.) → 74,6 (2017 r.) z terenu gminy [%]

Powierzchnia dzikich wysypisk 5 706 (2014 r.) → 5 066 (2015 r.) → ↓ ↓ odpadów na terenie gminy [m2] 5 066 (2016 r.) → 5 066 (2017 r.) KOMPONENT: GOSPODARKA ODPADAMI Ocena ogólna komponentu i jego zmian wraz z uzasadnieniem Pozytywna Gminny system gospodarowania odpadami komunalnymi rozwija się prawidłowo o czym świadczy uzyskiwanie przez Gminę Tychowo korzystniejszych poziomów recyklingu odpadów papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła oraz innych niż niebezpieczne odpadów budowlanych, a także poziomu ograniczenia masy odpadów ulegających biodegradacji przekazanych do składowania. Źródło: opracowanie własne

2.3.6. Zasoby przyrodnicze

Tabela 9. Analiza dla komponentu: zasoby przyrodnicze KOMPONENT: ZASOBY PRZYRODNICZE Stan aktualny Powierzchnia lasów na terenie Gminy Tychowo wynosi 20 435,0 ha (wg danych GUS stan na 31.12.2017 r.). Lesistość gminy wynosi 58,3 % i jest znacznie wyższa niż średnia dla powiatu białogardzkiego (41,5 %) oraz województwa zachodniopomorskiego (35,6 %). Lasy publiczne na terenie gminy stanowią 97,3 %, natomiast prywatne jedynie 2,7 %. Na terenie Gminy Tychowo gatunkiem występującym na najszerszym spektrum siedliskowym jest sosna. Dominuje ona na siedliskach borowych oraz lasu mieszanego świeżego i wilgotnego. Siedliska lasu świeżego porastają przeważnie buki, dęby i sosny, a siedliska lasu mieszanego bagiennego, lasu wilgotnego, olsu, olsu jesionowego i lasu łęgowego zdominowane są przez olszę. Lasy Nadleśnictwa Tychowo pełnią głównie funkcję gospodarczą (około 90 %). Lasy ochronne stanowią około 10 % zasobu (w tym lasy wodochronne około 4 %). Przez obszar Gminy Tychowo przebiegają dwa korytarze ekologiczne o randze krajowej wyznaczone przez Zakład Badania Ssaków PAN w Białowieży we współpracy z Pracownią na rzecz Wszystkich Istot: GKPn-21A Puszcza Goleniowska – Puszcza Koszalińska oraz GKPn-21 Pojezierze Drawskie i Połczyńskie. Zgodnie z Centralnym Rejestrem Form Ochrony Przyrody prowadzonym przez Generalną Dyrekcję Ochrony Środowiska na terenie Gminy Tychowo znajdują się: Obszar Natura 2000 Dorzecze Parsęty; Obszar Natura 2000 Dolina Radwi, Chocieli i Chotli; Obszar Natura 2000 Ostoja Drawska; Rezerwat przyrody „Cisy Tychowskie”; Użytki ekologiczne; Pomniki przyrody. Zmiana stanu – analiza wskaźnikowa Ocena zmiany wskaźnika Zmiany wartości wskaźnika Wskaźnik Zmiana Zmiana w poszczególnych latach oczekiwana zaistniała 57,8 (2014 r.) → 57,8 (2015 r.) → Lesistość gminy [%] ↑ ↑ 58,0 (2016 r.) → 58,3 (2017 r.) Liczba pomników przyrody 15 (2015 r.) → 15 (2016 r.) → ↑↔ ↔ na terenie gminy 15 (2017 r.) → 15 (2018 r.) Powierzchnia użytków 211,9 (2015 r.) → 211,9 (2016 r.) → ↑↔ ↔ ekologicznych na terenie gminy [ha] 211,9 (2017 r.) → 211,9 (2018 r.) Powierzchnia rezerwatów przyrody 10,51 (2015 r.) → 10,51 (2016 r.) → ↑↔ ↓ na terenie gminy [ha] 10,28 (2017 r.) → 10,28 (2018 r.) Liczba obszarów Natura 2000 1 (2015 r.) → 1 (2016 r.) → na terenie gminy z opracowanymi ↑ ↓ 1 (2017 r.) → 1 (2018 r.) planami zadań ochronnych Liczba wydanych zgód na wycinkę 38 (2015 r.) → 49 (2016 r.) → ↓ ↓ drzew (przez gminę) 13 (2017 r.) → 5 (2018 r.) Ocena ogólna komponentu i jego zmian wraz z uzasadnieniem Pozytywna Gmina Tychowo charakteryzuje się wysokim stopniem lesistości, który w analizowanym okresie systematycznie wzrastał. W analizowanym okresie liczba pomników przyrody oraz użytków ekologicznych utrzymywała się na stałym poziomie. Pomiędzy rokiem 2015-2018 zmalała liczba wydawanych przez gminę zgód na wycinkę drzew. Ze względu na wymienione zmiany jakie zaszły na terenie Gminy Tychowo analizowany komponent otrzymał ocenę pozytywną. Jedyne wskaźniki, które ocenione zostały negatywnie dotyczą powierzchni rezerwatów przyrody (która uległa zmniejszeniu) oraz liczby obszarów Natura 2000 z opracowanymi planami zadań ochronnych (w dalszym ciągu tylko 1 z 3 obszarów na terenie gminy posiada je opracowane). Jednak spadek powierzchni rezerwatu przyrody na terenie gminy nie wynika z utraty wartości przyrodniczych, lecz nowych wytycznych KOMPONENT: ZASOBY PRZYRODNICZE w zakresie podawania powierzchni obszarów chronionych (podawanie powierzchni rezerwatu przyrody wynikającej z powierzchni poligonu opisanego współrzędnymi punktów załamania granicy rezerwatu). Natomiast w chwili sporządzania niniejszego raportu RDOŚ jest w trakcie sporządzania planów zadań ochronnych dla pozostałych obszarów Natura 2000 znajdujących się na terenie gminy tj. obszaru Natura 2000 Dorzecze Parsęty oraz obszar Natura 2000 Dolina Radwi, Chocieli i Chotli. Źródło: opracowanie własne

3. PODSUMOWANIE

Stopień wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Tychowo na lata 2014- 2017 z perspektywą na lata 2018-2021” w latach 2015-2018 należy ocenić pozytywnie. W analizowanym okresie na terenie Gminy Tychowo realizowano szereg zadań wpływających na poprawę stanu poszczególnych komponentów środowiska przyrodniczego. Do najważniejszych ze zrealizowanych inwestycji prośrodowiskowych zaliczyć należy: • Budowę sieci kanalizacji sanitarnej tłoczno-grawitacyjnej wraz z przepompowniami w miejscowości Warnino. • Budowę sieci kanalizacji sanitarnej grawitacyjnej i tłocznej w miejscowości Dobrowo. • Modernizację sieci kanalizacyjnej w miejscowości Tychowo w ul. Dolnej i Dworcowej. • Przeprowadzenie rekultywacji składowiska odpadów w Warninie. • Przebudowę gminnej drogi dojazdowej do drogi wojewódzkiej nr 169. • Przebudowę gminnej drogi nr 345221Z ul. Kolejowej w Tychowie. • Przebudowę drogi gminnej dojazdowej do drogi woj.nr 167 w Bukówku. • Budowę drogi pieszo-rowerowej z centrum miejscowości Tychowo od skrzyżowania z ul. Białogardzką wzdłuż ul. Dworcowej do ul. Kolejowej wraz z uruchomieniem Tychowskiego Roweru Miejskiego. • Przebudowę instalacji c.o. i c.w.u. z montażem instalacji pomp ciepła oraz przebudową wentylacji mechanicznej w budynku Gimnazjum z halą sportową w Tychowie. • Realizację projektu pn. „Ochrona bioróżnorodności biologicznej i ekosystemów na terenie Dorzecza Parsęty poprzez edukację dzieci i młodzieży”. Udział wydatków inwestycyjnych na realizację zadań wpływających na poprawę stanu środowiska w ogóle inwestycyjnych wydatków budżetowych Gminy Tychowo w latach 2015- 2018 kształtował się na wysokim poziomie - od 69,1 % w 2015 r. do 91,7 % w 2018 r. (I półroczu). Poza zadaniami inwestycyjnymi na terenie gminy realizowano również w szerokim zakresie prace bieżące związane z utrzymaniem i pielęgnacją terenów zieleni oraz utrzymaniem czystości na terenach publicznych, organizacją i prowadzeniem gminnego systemu gospodarowania odpadami komunalnymi, utrzymaniem dróg gminnych, powiatowych i wojewódzkich czy konserwacją i utrzymaniem cieków oraz urządzeń melioracyjnych. Jedynymi komponentami przyrodniczymi, których stan na terenie gminy oceniono negatywnie są powietrze atmosferyczne (ze względu na wyznaczenie na terenie gminy w 2017 r. obszaru przekroczeń poziomu docelowego dla benzo(a)pirenu o powierzchni 0,25 km2) oraz wody (ze względu na pogorszenie jakości następujących wód powierzchniowych na terenie gminy: JCWP Parsęta od Gęsiej do Liśnicy oraz JCWP Liśnica od Leszczynki do ujścia). Na podstawie analizy stanu poszczególnych komponentów środowiska w przyszłości w pierwszej kolejności na terenie Gminy Tychowo należy realizować inwestycje wpływające na ograniczenie emisji liniowej (komunikacyjnej) oraz tzw. „niskiej emisji”, a także inwestycje z zakresu rozwoju i modernizacji infrastruktury wodno-kanalizacyjnej. Należy mieć na uwadze, iż realizacja Programu nie przełoży się w sposób natychmiastowy na poprawę stanu środowiska przyrodniczego na terenie gminy. Proces ten jest długotrwały i efekty realizacji zadań, które zostały przeprowadzone lub wykonywane są obecnie, mogą być widoczne dopiero w dłuższej perspektywie czasowej. Istotnym jest również, aby działania prośrodowiskowe były prowadzone systematycznie nie tylko na terenie Gminy Tychowo, ale również w całym regionie. SPIS TABEL Tabela 1. Opis realizacji zadań zaplanowanych do wykonania w ramach POŚ w latach 2015-2018 ...... 3 Tabela 2. Wydatki bieżące budżetu Gminy Tychowo w latach 2015-2018 na realizację zadań wpływających na poprawę stanu środowiska ...... 24 Tabela 3. Wydatki inwestycyjne budżetu Gminy Tychowo w latach 2015-2018 na realizację zadań wpływających na poprawę stanu środowiska ...... 25 Tabela 4. Analiza dla komponentu: powietrze atmosferyczne oraz klimat akustyczny ...... 26 Tabela 5. Analiza dla komponentu: pola elektromagnetyczne ...... 28 Tabela 6. Analiza dla komponentu: wody oraz gospodarka wodno-ściekowa ...... 28 Tabela 7. Analiza dla komponentu: gleby oraz zasoby geologiczne ...... 30 Tabela 8. Analiza dla komponentu: gospodarka odpadami ...... 31 Tabela 9. Analiza dla komponentu: zasoby przyrodnicze ...... 32

SPIS WYKRESÓW Wykres 1. Stopień realizacji zadań zaplanowanych do wykonania w latach 2015-2018 w ramach „Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Tychowo na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018-2021” ...... 2 Wykres 2. Udział wydatków bieżących na realizację zadań wpływających na poprawę stanu środowiska w ogóle bieżących wydatków budżetowych Gminy Tychowo w latach 2015-2018 ...... 25 Wykres 3. Udział wydatków inwestycyjnych na realizację zadań wpływających na poprawę stanu środowiska w ogóle wydatków inwestycyjnych Gminy Tychowo w latach 2015-2018 ...... 26