Dziennik Urzędowy

DZIENNIK URZĘDOWY

WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO

Łódź, dnia 11 maja 2016 r.

Poz. 2114

UCHWAŁA NR XIX/147/16 RADY POWIATU W PIOTRKOWIE TRYBUNALSKIM

z dnia 15 kwietnia 2016 r.

w sprawie uchwalenia „Planu Zrównoważonego Rozwoju Publicznego Transportu Zbiorowego dla Powiatu Piotrkowskiego na lata 2016-2025”

Na podstawie art. 12 pkt 11 i art. 40 ust. 1 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (t.j.: z 2015 r. poz. 1445, poz. 1890) oraz art. 9 ust. 1 pkt 3 i ust. 3 oraz art. 13 ust. 2 i ust. 5 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym (Dz. U. z 2015 r. poz. 1440, poz. 1753, poz. 1890, poz. 1893) Rada Powiatu w Piotrkowie Trybunalskim uchwala, co następuje: § 1. Uchwala się „Plan Zrównoważonego Rozwoju Publicznego Transportu Zbiorowego dla Powiatu Piotr- kowskiego na lata 2016-2025”, stanowiący załącznik do niniejszej uchwały. § 2. Wykonanie uchwały powierza się Zarządowi Powiatu w Piotrkowie Trybunalskim. § 3. Uchwała wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym Wojewódz- twa Łódzkiego.

Przewodnicząca Rady Powiatu w Piotrkowie Trybunalskim Paulina Dziadczyk

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 2 – Poz. 2114

Załącznik do uchwały nr XIX/147/16 Rady Powiatu w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 15 kwietnia 2016 r.

PLAN ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU PUBLICZNEGO TRANSPORTU ZBIOROWEGO DLA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2016-2025

Piotrków Trybunalski, kwiecień 2016 r.

Spis treści 1. Cele planu zrównoważonego rozwoju transportu publicznego 1.1. Wizja transportu publicznego 1.2. Metodologia tworzenia planu transportowego 1.3. Definicje i określenia 1.4. Konsultacje społeczne 2. Determinanty rozwoju sieci publicznego transportu zbiorowego 2.1. Strategia mobilności w Unii Europejskiej i w Polsce 2.2. Strategie rozwoju systemu transportowego w województwie łódzkim i w powiecie piotrkowskim 2.3. Zagospodarowanie przestrzenne 2.4. Zagospodarowanie przestrzenne jednostek administracyjnych objętych planem 2.5. Sieć komunikacyjna na obszarze planu 2.6. Czynniki demograficzne i motoryzacja 2.7. Oświata i czynniki społeczne 2.8. Czynniki gospodarcze 2.9. Ochrona środowiska naturalnego 2.10. Źródła ruchu 2.11. Plany zrównoważonego rozwoju transportu publicznego wyższego szczebla 3. Ocena i prognoza potrzeb przewozowych 3.1. Struktura podróży 3.2. Prognoza popytu 3.3. Prognoza podaży 4. Sieć komunikacyjna, na której planowane jest wykonywanie przewozów o charakterze użyteczności publicznej 4.1. Charakterystyka istniejącej sieci 4.2. Charakterystyka planowanej sieci 4.3. Zintegrowane węzły i przystanki przesiadkowe Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 3 – Poz. 2114

5. Przewidywane finansowanie usług przewozowych 6. Preferencje dotyczące wyboru rodzaju środków transportu 6.1. Preferencje pasażerów 6.2. Preferencje dotyczące wyboru rodzaju środków transportu wynikające z potrzeb osób niepełnospraw- nych 7. Organizacja rynku przewozów 7.1. Podmioty rynku i zasady jego organizacji 7.2. Integracja usług publicznego transportu zbiorowego 8. Pożądany standard usług przewozowych w przewozach o charakterze użyteczności publicznej 9. Organizacja systemu informacji dla pasażerów 10. Kierunki rozwoju transportu publicznego i zasady jego planowania 11. Monitorowanie realizacji i ewaluacja planu Spis tabel Spis rysunków Załącznik nr 1 Rysunek sieci komunikacyjnej przewozów o charakterze użyteczności publicznej w powiecie piotrkowskim Załącznik nr 2 Uznane za zasadne wnioski zawarte w opiniach – zgłoszone w trakcie konsultacji społecznych do projektu „Planu Zrównoważonego Rozwoju Publicznego Transportu Zbiorowego dla Po- wiatu Piotrkowskiego na lata 2016-2025” Załącznik nr 3 Nieuznane za zasadne wnioski zawarte w opiniach – zgłoszone w trakcie konsultacji społecz- nych do projektu „Planu Zrównoważonego Rozwoju Publicznego Transportu Zbiorowego dla Powiatu Piotrkowskiego na lata 2016-2025” Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 4 – Poz. 2114

1. Cele planu zrównoważonego rozwoju transportu publicznego Głównym celem planu zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego (planu transportowego), jest zaplanowanie na lata 2016-2025 usług w przewozach o charakterze użyteczności publicznej, realizowanych na obszarze powiatu piotrkowskiego. Plan zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego został przygotowany zgodnie ze strategią zrównoważonego rozwoju transportu, której fundamentem jest uznanie istotnego znaczenia mobilności dla rozwoju społeczno-gospodarczego i dążenie do ograniczenia negatywnych następstw rozwoju motoryzacji indywidualnej. W ramach przyjętej w niniejszym planie strategii zrównoważonego rozwoju, podstawowe znaczenie ma dą- żenie do zapewnienia racjonalnego zakresu usług świadczonych przez transport zbiorowy na obszarze powiatu piotrkowskiego. Racjonalność tę determinuje: - dostosowanie ilości i jakości usług świadczonych przez transport zbiorowy do preferencji i oczekiwań pasażerów, w tym w zakresie dostępności dla osób niepełnosprawnych, - zapewnienie wysokiej jakości usług transportu zbiorowego, tworzących realną alternatywę dla podróży własnym samochodem osobowym, - koordynacja planu rozwoju transportu lokalnego z planami rozwoju transportu w regionie i w kraju oraz z miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego, - redukcja negatywnego oddziaływania transportu na środowisko, - efektywność ekonomiczno-finansowa określonych rozwiązań w zakresie kształtowania oferty przewozowej i infrastruktury transportowej. Przyjęta w niniejszym planie strategia zrównoważonego rozwoju transportu zbiorowego jest zgodna z do- kumentami strategicznymi Unii Europejskiej, Polski, województwa łódzkiego i powiatu piotrkowskiego. Cele szczegółowe planu – zgodnie z ustawą z dnia 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym – obejmują: - zaplanowanie sieci komunikacyjnej, na której będą realizowane przewozy o charakterze użyteczności publicznej, - zidentyfikowanie potrzeb przewozowych, - określenie zasad finansowania usług przewozowych, - określenie preferencji dotyczących wyboru rodzaju środków transportu, - ustalenie zasad organizacji rynku przewozów, - określenie standardów usług przewozowych w przewozach o charakterze użyteczności publicznej, - organizację systemu informacji dla pasażerów. 1.1. Wizja transportu publicznego Wizją transportu publicznego na obszarze powiatu piotrkowskiego, jest funkcjonowanie oraz rozwój nowoczesnego i proekologicznego transportu zbiorowego, spełniającego oczekiwania pasażerów – w sposób tworzą- cy z tego transportu realną alternatywę dla podróży realizowanych samochodem osobowym. 1.2. Metodologia tworzenia planu transportowego Przyjęta struktura planu transportowego jest zgodna z art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym oraz z rozporządzeniem ministra infrastruktury z dnia 25 maja 2011 r. w sprawie szczegółowego zakresu planu zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego. Plan zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego opracowuje m.in. powiat liczący co najmniej 80 000 mieszkańców – w zakresie linii komunikacyjnej albo sieci komunikacyjnej w powiatowych przewozach pasażerskich1. Zakres planu obejmuje terytorialnie obszar powiatu piotrkowskiego, natomiast przedmiotowo: - metodologię tworzenia planu publicznego transportu zbiorowego, Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 5 – Poz. 2114

- uwarunkowania rozwoju sieci publicznego transportu zbiorowego, - obszar, na którym jest planowane wykonywanie przewozów w transporcie publicznym – wraz z doce- lowym schematem funkcjonalnym publicznego transportu zbiorowego, - ocenę i prognozy potrzeb przewozowych – z uwzględnieniem lokalizacji obiektów użyteczności publicznej, gęstości zaludnienia oraz zapewnienia dostępu do transportu zbiorowego osobom niepełno- sprawnym oraz osobom o ograniczonej zdolności ruchowej, - preferencje dotyczące wyboru rodzaju środków transportu, - planowaną ofertę przewozową oraz pożądany standard usług przewozowych, uwzględniający poziom jakościowy i wymagania ochrony środowiska naturalnego oraz dostępność podróżnych do infrastruktury przystankowej, - zasady organizacji rynku przewozów, - organizację systemu informacji dla pasażera, - źródła i formy finansowania usług przewozowych, - planowane kierunki rozwoju transportu publicznego oraz zasady planowania oferty przewozowej, w tym planowaną ofertę przewozową publicznego transportu zbiorowego – wraz z uzasadnieniem pro- ponowanych rozwiązań. W przygotowaniu planu uwzględniono: - rozporządzenie (WE) nr 1370/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. dotyczące usług publicznych w zakresie kolejowego i drogowego transportu pasażerskiego, - rozporządzenie (WE) nr 1371/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. dotyczące praw i obowiązków pasażerów w ruchu kolejowym, - Zieloną Księgę „W kierunku nowej kultury mobilności w mieście”, przedstawioną przez komisję Wspólnot Europejskich, KOM(2007)551, - Rezolucję Parlamentu Europejskiego z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie planu działania na rzecz mobilności w mieście (2008/2217(INI)), - Rezolucję Parlamentu Europejskiego z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie planu działania na rzecz inteligentnych systemów transportowych (2008/2216 (INI)), - rozporządzenie (WE) nr 181/2011 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 lutego 2011 r. dotyczące praw pasażerów w transporcie autobusowym i autokarowym, - ustawę z dnia 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym (Dz. U. z 2011 r. Nr 5, poz. 13, z późn. zm.), - rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 25 maja 2011 r. w sprawie szczegółowego zakresu planu zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego (Dz. U. z 2011 r. Nr 117, poz. 684) oraz: - „Koncepcję przestrzennego zagospodarowania kraju 2030”, - „Plan zrównoważonego rozwoju transportu zbiorowego – międzywojewódzkie i międzynarodowe przewozy pasażerskie w transporcie kolejowym”, - „Plan Zrównoważonego Rozwoju Publicznego Transportu Zbiorowego dla Województwa Łódzkiego do roku 2020 z perspektywą do roku 2030”, - dokumenty strategiczne, takie jak: - „Plan zagospodarowania przestrzennego województwa łódzkiego. Aktualizacja” (stan na dzień 15 września 2015 r.), - „Strategia Rozwoju Województwa Łódzkiego 2020”, Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 6 – Poz. 2114

- „Program rozwoju sieci dróg powiatowych na terenie Powiatu Piotrkowskiego w latach 2015- 2020”, - „Regionalna Strategia Innowacji dla Województwa Łódzkiego – LORIS 2030”, - „Regionalny Program Operacyjny Województwa Łódzkiego na lata 2014-2020”, - „Program ochrony środowiska województwa łódzkiego 2012”, - „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Piotrkowskiego na lata 2013-2016 z perspektywą na lata 2017-2020”, - „Regionalny Program Operacyjny Województwa Łódzkiego na lata 2014-2020”, - „Program Rozwoju Turystyki w województwie łódzkim na lata 2007-2020”, Część I Diagnoza Sta- nu i Część II – strategiczna, - „Strategia Rozwoju Powiatu Piotrkowskiego na lata 2014-2020”, - „Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych na lata 2007-2013”, - „Raport o stanie środowiska w województwie łódzkim w 2013 r.”, - sytuację społeczno-gospodarczą na obszarze objętym planem, - wpływ transportu na środowisko na obszarze objętym planem, - wymogi zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego, w szczególności potrzeby osób niepełnosprawnych i osób o ograniczonej zdolności ruchowej, - potrzeby wynikające z kierunku polityki państwa, w zakresie linii komunikacyjnych w międzywoje- wódzkich i międzynarodowych przewozach pasażerskich, - dane statystyczne Głównego Urzędu Statystycznego i Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego w Łodzi, charakteryzujące sytuację demograficzną, gospodarczą i społeczną obszaru objętego opracowaniem, - publikacje gospodarcze (branżowe), - książki i podręczniki poświęcone tematyce publicznego transportu zbiorowego i polityce transportowej, - strony internetowe. W planie przywołano niektóre z wymienionych dokumentów źródłowych, wskazując na zgodność planu transportowego z ich wytycznymi. 1.3. Definicje i określenia Używane w opracowaniu wyrażenia zostały zdefiniowane w ustawie o publicznym transporcie zbiorowym (oraz uzupełnione w oparciu o inne akty prawne) i oznaczają: - plan zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego – zwany w opracowaniu „planem” lub „planem transportowym” – dokument, o którym mowa w rozdziale 2 (art. 9-14) ustawy o publicznym transporcie zbiorowym oraz w rozporządzeniu ministra infrastruktury w sprawie szczegółowego zakresu planu rozwoju publicznego transportu zbiorowego, - publiczny transport zbiorowy – powszechnie dostępny regularny przewóz osób wykonywany w okre- ślonych odstępach czasu i po określonej linii komunikacyjnej, liniach komunikacyjnych lub sieci komunikacyjnej, - zintegrowany system taryfowo-biletowy – rozwiązanie polegające na funkcjonowaniu wspólnej taryfy i biletu, uprawniającego do korzystania z różnych środków transportu na obszarze właściwości organizatora publicznego transportu zbiorowego, - komunikacja miejska – gminne przewozy pasażerskie wykonywane w granicach administracyjnych miasta albo: miasta i gminy, miast, albo miast i gmin sąsiadujących, jeżeli zostało zawarte porozumienie lub został utworzony związek międzygminny w celu wspólnej realizacji publicznego transportu zbiorowego, Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 7 – Poz. 2114

- organizator publicznego transportu zbiorowego – właściwa jednostka samorządu terytorialnego albo minister właściwy do spraw transportu, zapewniający funkcjonowanie publicznego transportu zbiorowego na danym obszarze, - operator publicznego transportu zbiorowego – samorządowy zakład budżetowy oraz przedsiębiorca uprawniony do prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie przewozu osób, który zawarł z organizatorem publicznego transportu zbiorowego umowę o świadczenie usług w zakresie publicznego transportu zbiorowego na linii komunikacyjnej określonej w umowie, - podmiot wewnętrzny – odrębna prawnie jednostka, powołana do świadczenia zadań własnych jednostki samorządu lokalnego, podlegająca kontroli właściwego organu lokalnego, a w przypadku grupy orga- nów przynajmniej jednego właściwego organu lokalnego, analogicznej do kontroli, jaką sprawują one nad własnymi służbami, - przewoźnik – przedsiębiorca uprawniony do prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie przewozu osób na podstawie potwierdzenia zgłoszenia przewozu, a w transporcie kolejowym – na podstawie decyzji o przyznaniu otwartego dostępu (do wykonywania regularnego przewozu osób w transporcie kolejowym), - komunikacja regionalna – przewozy pasażerskie w publicznym transporcie zbiorowym wykonywane na regularnych liniach zwykłych o zasięgu do 100 km, niebędące komunikacją miejską; komunikacja regionalna może być powiatowymi przewozami pasażerskimi, wojewódzkimi przewozami pasażerskimi lub międzywojewódzkimi przewozami pasażerskimi. Ponadto, w dokumencie użyto następującego skrótowego określenia Przedsiębiorstwa Komunikacji Samo- chodowej w Piotrkowie Trybunalskim Sp. z o.o., ul. Wolborska 6B, 97-300 Piotrków Trybunalski, a mianowi- cie: „PKS Piotrków”. 1.4. Konsultacje społeczne Niniejszy plan transportowy, jako akt prawa miejscowego, poddany został konsultacjom społecznym2. Ich celem było poinformowanie społeczności powiatu piotrkowskiego o planowanych działaniach przewidzianych do realizacji w ramach planu transportowego, prezentacja planowanych rozwiązań inwestycyjnych i organiza- cyjnych w zakresie rozwoju publicznego transportu zbiorowego oraz stworzenie możliwości zgłoszenia ewentualnych uwag i wskazania rozwiązań preferowanych. Podczas konsultacji społecznych, mieszkańcy mogli zapoznać się z projektem planu transportowego oraz z jego założeniami. Przeprowadzenie konsultacji zaplanowano zgodnie z zasadami określonymi w art. 10 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym. Przebieg konsultacji został określony w uchwałach Za- rządu Powiatu w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 28 stycznia 2016 r.: - nr 196/2016 – w sprawie przyjęcie projektu „Planu Zrównoważonego Rozwoju Transportu Zbiorowego dla Powiatu Piotrkowskiego na lata 2016-2025”, - nr 197/2016 – w sprawie prowadzenia konsultacji z organizacjami pozarządowymi i podmiotami wy- mienionymi w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, zwanymi dalej organizacjami pozarządowymi. Konsultacje przeprowadzono w okresie od 8 do 29 lutego 2016 r. Informacja o przygotowanym projekcie planu transportowego dla powiatu piotrkowskiego została opubli- kowana – wraz z pełnym tekstem dokumentu – w Biuletynie Informacji Publicznej Powiatu Piotrkowskiego (www.powiat-piotrkowski.bip.net.pl) oraz na stronie internetowej powiatu piotrkowskiego (www.powiat- piotrkowski.pl). Ponadto, ogłoszenie o zamiarze przeprowadzenia konsultacji społecznych zamieszczono w lokalnej prasie oraz na tablicy ogłoszeń Starostwa Powiatowego w Piotrkowie Trybunalskim. W trakcie konsultacji umożliwiono składanie opinii i uwag do projektu planu transportowego: - drogą elektroniczną – na adres: [email protected], - pisemnie – na adres korespondencyjny Starostwa Powiatowego w Piotrkowie Trybunalskim, - faxem – na wyznaczony numer (+44 732-31-94). Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 8 – Poz. 2114

W dniu 2 lutego 2016 r. do powiatów sąsiadujących skierowano pisma dotyczące uzgodnienia projektu planu transportowego. Do przesłanych wniosków nie zostały wniesione żadne zastrzeżenia ani uwagi. W ramach konsultacji społecznych projektu planu transportowego w dniu 10 lutego 2016 r. w siedzibie Sta- rostwa Powiatowego odbyło się spotkanie konsultacyjne z przedsiębiorcami realizującymi przewozy pasażer- skie na terenie powiatu na podstawie posiadanych zezwoleń. Podczas spotkania przybliżono zainteresowanym zapisy dokumentu oraz zaproponowane w nim rozwiązania. Obecni na spotkaniu zapoznani zostali także z try- bem wnoszenia uwag do planu transportowego, a niektórzy z obecnych na spotkaniu, zadeklarowali ich wnie- sienie. W trakcie konsultacji społecznych wpłynęły cztery wypełnione formularze – z łącznie 16 uwagami, przy czym trzy z nich zostały złożone drogą elektroniczną, natomiast jeden pisemnie – poprzez kancelarię Staro- stwa. Zgodnie z art. 10 ust. 2 ustawy o publicznym transporcie zbiorowym, rozpatrzenie zgłoszonych w trakcie konsultacji społecznych opinii oraz uwag do projektu planu transportowego należy do właściwości organizatora – Powiatu Piotrkowskiego. Po rozpatrzeniu przez Starostwo Powiatowe wszystkich wniesionych opinii i uwag, 11 wniosków uznano za zasadne, dokonując odpowiednich zmian w tekście i części graficznej planu transportowego. Pozostałe uwagi uznano za niezasadne. Poza opiniami i uwagami zgłoszonymi formalnie, wpłynęły ponadto drogą elektroniczną dwie nieformalne uwagi natury ogólnej, które także przeanalizowano, pod kątem uzupełnienia zapisów w planie transportowym, częściowo je wykorzystując. Uznane za zasadne opinie i uwagi zgłoszone w trakcie konsultacji społecznych do projektu „Planu Zrówno- ważonego Rozwoju Publicznego Transportu Zbiorowego dla Powiatu Piotrkowskiego na lata 2016-2025” – wraz z ustosunkowaniem się do nich – przedstawiono w załączniku nr 2. Z kolei w załączniku nr 3 ujęto te uwagi, które zostały uznane za bezzasadne. 2. Determinanty rozwoju sieci publicznego transportu zbiorowego 2.1. Strategia mobilności w Unii Europejskiej i w Polsce Mobilność uznaje się za ważny czynnik sprzyjający wzrostowi gospodarczemu i spadkowi bezrobocia, o ogromnym wpływie na zrównoważony rozwój Unii Europejskiej. Wzrost mobilności realizowany poprzez motoryzację indywidualną skutkuje szeregiem negatywnych zjawisk, związanych przede wszystkim z niedosta- teczną przepustowością infrastruktury służącej temu transportowi i zanieczyszczeniem środowiska. W związku z tym podejmuje się działania mające na celu uatrakcyjnienie alternatywnych w stosunku do prywatnego samochodu osobowego sposobów przemieszczania się, w tym przede wszystkim korzystania z transportu zbiorowego. Transport publiczny powinien być łatwo dostępny dla wszystkich, bez względu na ich sprawność fizyczną, wiek, sprawowaną opiekę (dzieci, osoby w podeszłym wieku) i inne cechy. Zasada równego dostępu jest fundamentem dla tworzenia w Unii Europejskiej nowych funkcji publicznych. W Unii Europejskiej uważa się, że podstawowe problemy ekologiczne związane są z przewagą stosowania produktów z ropy naftowej jako paliwa, co powoduje wzmożoną emisję CO2, zanieczyszczenie powietrza i nadmierny hałas. Transport jest jednym z trudniejszych sektorów, jeśli chodzi o kontrolę emisji CO2. Dzięki rozwiązaniom prawnym UE, obniżającym limity emisji szkodliwych substancji dla nowych pojazdów, na przestrzeni ostatnich 15 lat (tj. od momentu przyjęcia pierwszej normy EURO), zdołano w sumie ograniczyć emisję tlen-ku azotu i cząstek stałych o 30-40%. Nastąpiło to pomimo wzrostu natężenia ruchu3. W Unii Europejskiej stale popierane są wszelkie formy rozwoju transportu elektrycznego, szczególnie torowego, niepowodującego emisji zanieczyszczeń w granicach miast. W transporcie zbiorowym popierane jest wykorzystywanie systemów ITS (ang. Intelligent Transportation Systems), zapewniających lepsze zarządzanie flotą pojazdów i dodatkowe usługi dla pasażerów. Zastosowanie systemu ITS pozwala na wzrost przepustowości ciągów drogowych o 20-30%4, a ma to niezwykle istotne znaczenie, ponieważ zazwyczaj możliwości rozbudowy dróg na obszarach miejskich są bardzo ograniczone. Ak- tywne zarządzanie infrastrukturą transportu może mieć również pozytywny wpływ na bezpieczeństwo i środo- wisko naturalne. ITS mógłby znaleźć zastosowanie przede wszystkim w zarządzaniu sprawnymi powiązaniami pomiędzy poszczególnymi sieciami komunikacyjnymi, łączącymi strefy miejskie z podmiejskimi. Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 9 – Poz. 2114

Aktualnie opracowywane założenia perspektywy finansowej Unii Europejskiej dla horyzontu finansowego 2014-2020 r., m.in. w ramach Strategii Europa 2020 (Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu), zakładają promowanie technologii ICT (teleinformatyki), zaawansowanych rozwiązań materiałowych, bio- i nanotechnologii oraz zaawansowanych systemów produkcji i przetwarzania, bezpiecznego, czystego i ekologicznego procesu wytwarzania energii, a dla transportu zbiorowego – inteligentnych, ekologicznych i zintegrowanych systemów transportowych. Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1303/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r., ustanawia- jące wspólne przepisy dla funduszy europejskich na okres perspektywy finansowej 2014-2020, określa dla wszystkich funduszy (EFSI – tzw. europejskie fundusze strukturalne i inwestycyjne), że wszelkie cele osiągane będą w sposób zgodny z zasadą zrównoważonego rozwoju oraz unijnym wspieraniem celu zachowania, ochrony i poprawy jakości środowiska naturalnego. Wśród celów tematycznych oraz wspólnych ram strategicznych wymienione zostały w rozporządzeniu m.in. promowanie zrównoważonego transportu i usuwanie niedoborów przepustowości w działaniu najważniejszej infrastruktury sieciowej oraz promowanie włączenia społecznego, walka z ubóstwem i wszelką dyskryminacją. W ramach celu tematycznego promowania zrównoważonego rozwoju transportu wymieniono priorytet inwestycyjny: rozwój i usprawnianie przyjaznych środowisku (w tym o obniżonej emisji hałasu i niskoemisyj- nych) systemów transportu – w celu promowania zrównoważonej mobilności regionalnej i lokalnej oraz zwięk- szenie mobilności – poprzez łączenie węzłów drugorzędnych i trzeciorzędnych z infrastrukturą TEN-T, w tym z węzłami multimodalnymi. Warunkiem wsparcia jest opracowanie kompleksowego planu w zakresie inwestycji transportowych, z uwzględnieniem transportu publicznego na szczeblu regionalnym i lokalnym. Planowane inwestycje powinny wspierać rozwój infrastruktury oraz poprawiać łączność z kompleksową i bazową siecią TEN-T. W ramach celu tematycznego promowania włączenia społecznego, walki z ubóstwem i wszelką dyskrymi- nacją, wymieniono priorytet inwestycyjny: promowanie włączenia społecznego poprzez lepszy dostęp do usług społecznych, kulturalnych i rekreacyjnych oraz wsparcie rewitalizacji fizycznej, gospodarczej i społecznej ubogich społeczności na obszarach miejskich i wiejskich. Rozporządzenie określa, że umowa partnerstwa dla danego kraju członkowskiego zawierać będzie całe wsparcie z EFSI. Umowa partnerstwa określa zintegrowane podejście do rozwoju terytorialnego wspieranego z EFSI oraz przedstawia główne obszary priorytetowe i stosowane strategie makroregionalne. Środki wsparcia finansowego przyznawane dla poszczególnych regionów będą przekazywane w ramach realizacji krajowych programów operacyjnych, które określą m.in. osie priorytetowe, priorytety inwestycyjne i cele szczegółowe, oczekiwane rezultaty i instytucję zarządzającą. Podpisana przez Polskę i Unię Europejską Umowa Partnerstwa5 określa strategię interwencji funduszy europejskich w latach 2014-2020, zgodną ze Strategią Europa 2000. Fundusze europejskie, zgodnie z umową, będą wspierały realizację celów zdefiniowanych w Strategii Rozwoju Kraju 2020, w tym w szczególności zwiększanie spójności terytorialnej. W umowie przedstawiono szczegółową diagnozę aktualnej sytuacji w kraju dla identyfikacji podstawowych problemów, dla których przewidywana jest interwencja funduszy europejskich, wspomagająca ich rozwiązanie. Jednym z takich problemów jest niewystarczająca spójność społeczna i terytorialna, a w tym niewystarczająca dostępność transportowa w układzie krajowym i regionalnym. Jako barierę rozwojową w skali województw zdefiniowano niską dostępność komunikacyjną do miast wo- jewódzkich oraz do miast subregionalnych, pełniących ważne funkcje w lokalnych rynkach pracy i usług. Efek- tem niewystarczającego rozwoju infrastruktury transportowej oraz niedostatecznej oferty systemu transportowego (w tym niedoboru w zakresie publicznego transportu zbiorowego) są utrudnienia w rozwoju terytorial- nym miast i ich obszarów funkcjonalnych, jak również obszarów wiejskich o najniższym poziomie dostępu mieszkańców do dóbr i usług. W ramach celów tematycznych wskazanych w umowie, w celu nr 7 proponuje się promowanie zrównoważonego transportu oraz zwiększenie mobilności regionalnej – w celu zwiększenia dostępności mniejszych ośrodków miejskich i obszarów ich otaczających. W ramach promowania zrównoważonego transportu, za ważny element uznaje się zapewnienie dostępności komunikacyjnej do najważniejszych ośrodków miejskich oraz ukierunkowanie wsparcia na zwiększenie udzia- łu transportu publicznego. Jako priorytet wskazuje się integrację obszarów funkcjonalnych miast – poprzez zapewnienie sprawnie funkcjonującego i atrakcyjnego dla pasażera transportu zbiorowego (kolej, tramwaj, metro i inny transport publiczny, lotniska) oraz stosowanie odpowiedniej polityki parkingowej (np. obiekty Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 10 – Poz. 2114

„parkuj i jedź”), wprowadzenie priorytetyzacji dla transportu zbiorowego i systemów kierowania ruchem, rozwoju ruchu rowerowego i pieszego oraz ułatwień dla podróży multimodalnych. Jednym z podstawowych problemów funkcjonowania miast i aglomeracji, jest niewydolna infrastruktura transportowa, przyczyniająca się do wydłużenia czasu przejazdu oraz zwiększająca liczbę wypadków. Obecny standard przewozu osób znacznie odbiega od standardu występującego w Europie Zachodniej, przez co zwięk- sza się zatłoczenie miast i obszarów podmiejskich oraz wzrasta emisja CO2. W związku z tym, dużym wyzwa- niem jest zapewnienie efektywnego systemu transportu publicznego na tych obszarach. Bez efektywnych sys- temów transportu zbiorowego – i ich integracji – coraz mniej opłacalny stanie się dojazd z miejscowości podmiejskich, co w konsekwencji wpłynie na konkurencyjność miast. Podobnie trudne będzie spełnienie wymo- gów jakości powietrza i zmniejszenia energochłonności transportu. Koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju do 2030 r. definiuje trzy cele odnoszące się do działal- ności transportowej: 1. Podwyższenie konkurencyjności głównych ośrodków miejskich Polski w przestrzeni europejskiej – poprzez ich integrację funkcjonalną, przy zachowaniu sprzyjającej spójności policentrycznej struktury systemu osadniczego. 2. Poprawę spójności wewnętrznej kraju – poprzez promowanie integracji funkcjonalnej, tworzenie warunków dla rozprzestrzeniania się czynników rozwoju oraz wykorzystanie potencjału wewnętrznego wszystkich tery- toriów. Plan nawiązuje do tego celu Koncepcji – poprzez określenie działań prowadzących do integracji regionalnej, aktywizacji terenów wiejskich i specjalizacji poszczególnych obszarów. 3. Poprawę dostępności terytorialnej kraju w różnych skalach przestrzennych – poprzez rozwijanie infrastruktury transportowej i telekomunikacyjnej. Plan odnosi się w tym zakresie do powiązań transportowych w ramach powiatu piotrkowskiego oraz z innymi ośrodkami miejskimi. Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020: Regiony, Miasta, Obszary wiejskie6 określa cele polityki regionalnej oraz nową rolę regionów w ramach polityk krajowych. W ramach tej strategii funkcjonuje system kontraktów terytorialnych, koordynujących działania regionów w skali kraju, w tym działań zmierzających do zapewnienia odpowiedniej infrastruktury transportowej i teleinformatycznej – w celu wspierania konkuren- cyjności spójności terytorialnej. Strategia definiuje, jako strategiczny cel szczegółowy nr 1, wspomaganie wzrostu konkurencyjności regio- nów, a w ramach tego celu – działanie 1.2.1.: zwiększanie dostępności komunikacyjnej wewnątrz regionów, a w nim – zwiększenie mobilności wahadłowej. W ramach celu szczegółowego nr 2 – budowanie spójności terytorialnej i przeciwdziałanie marginalizacji – zdefiniowano działanie 2.2.: wspieranie obszarów wiejskich o najniższym poziomie dostępu mieszkańców do dóbr i usług warunkujących możliwości rozwojowe, w któ- rym pod poz. 2.2.2. wymieniono usługi transportowe. Wskazanym kierunkiem działań jest m.in. budowa warunków dla rozprzestrzeniania się procesów rozwojowych na obszary położone poza funkcjonalnymi obszarami ośrodków wojewódzkich – na miejskie ośrodki subregionalne i lokalne oraz na obszary wiejskie położone w ich pobliżu. Planuje się wzmacnianie zdolności absorpcyjnych w miastach subregionalnych i powiatowych oraz w obszarach przyległych. Dla skutecznej realizacji celów, jako niezbędną określa się poprawę dostępności transportowej do ośrodków wojewódzkich i głów- nych ośrodków miejskich oraz pomiędzy tymi ośrodkami. Planuje się pełniejsze wykorzystanie potencjału rozwojowego ośrodków subregionalnych. W „Krajowej Strategii...” przewiduje się, że obok rozbudowy infrastruktury kolejowej i drogowej, podjęte zostaną działania zmierzające do wdrażania zintegrowanych rozwiązań transportu multimodalnego i systemów transportu zbiorowego, obejmujących ośrodki subregionalne i lokalne oraz – w jak największym stopniu – obszary wiejskie. Duże znaczenie strategia przywiązuje do uruchamiania stałych połączeń komunikacji publicznej (w tym szczególnie kolejowych) w obrębie regionu, zakładających skrócenie czasu dojazdu oraz wpływających na poprawę bezpieczeństwa i komfortu podróżowania – dla stymulowania i rozprzestrzeniania procesów rozwojowych. Zwiększanie dostępności transportowej dla obszarów wiejskich, o najniższym poziomie dostępu mieszkań- ców do dóbr i usług, zostanie osiągnięte poprzez odwrócenie trendów polegających na rezygnacji z transportu zbiorowego na rzecz indywidualnego i poprzez poprawę lokalnych systemów transportu zbiorowego (kolejo- Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 11 – Poz. 2114

wego i drogowego). Przyczyni się to do poprawy dostępu do edukacji oraz do zwiększania opłacalności podej- mowania pracy w ośrodkach subregionalnych i regionalnych przez mieszkańców obszarów peryferyjnych. W Krajowej Strategii Rozwoju Transportu do 2020 r. (z perspektywą do 2030 r.)7, jednym z celów jest zorganizowanie sprawnego, zgodnego z oczekiwaniami mieszkańców przemieszczania osób wewnątrz miasta oraz ułatwienie przemieszczania się do i z obszarów zewnętrznych. W ramach tej strategii podejmowane będą m.in. działania zmierzające do: - promowania rozwiązań z zakresu integracji podsystemów transportowych, - integracji różnych gałęzi transportu, poprzez wdrażanie systemów intermodalnych (węzły przesiadkowe, systemy „parkuj i jedź”, itp.), wspólnych rozkładów jazdy, jednolitych systemów taryfowych i biletu ważnego na wszystkie środki transportu u wszystkich przewoźników – w skali regionów, - zwiększenia możliwości przewozów środkami transportu szynowego na obszarach aglomeracji, - promowania innowacyjnych rozwiązań technicznych, np. poprzez rozwijanie systemów ITS, zapewnia- jących priorytet w ruchu drogowym środkom transportu publicznego, - promocji transportu najmniej zanieczyszczającego środowisko i efektywnego energetycznie (napęd elektryczny, gazowy, hybrydowy, ogniwa paliwowe, itp.). Podjęte działania będą zmierzały do zmniejszania kongestii transportowej – poprzez: - zwiększanie udziału transportu zbiorowego w przewozie osób, - zintegrowanie transportu w miastach (łącznie z dojazdami podmiejskimi), - optymalizację i integrację przewozów miejskich oraz regionalnych systemów transportu osób, - promocję ruchu pieszego i rowerowego, - wydzielanie w miastach stref o niskiej emisji spalin. 2.2. Strategie rozwoju systemu transportowego w województwie łódzkim i w powiecie piotrkowskim W „Strategii Rozwoju Województwa Łódzkiego 2020”8 przyjęto, że w celu wspierania pozytywnych prze- mian oraz niwelowania barier rozwojowych regionalna polityka prowadzona będzie w dwóch płaszczyznach: polityki horyzontalnej i polityki terytorialno-funkcjonalnej. W ramach polityki horyzontalnej wyróżniono trzy filary spójności: gospodarczej, społecznej i przestrzennej, natomiast polityka terytorialno-funkcjonalna skoncentrowana będzie na obszarach strategicznej interwencji wynikających z założeń polityki państwa oraz polityki rozwoju województwa łódzkiego. W każdym z filarów zdefiniowano cele operacyjne – od 1 do 9 – oraz wynikające z nich strategiczne kierunki działań. W ramach filaru spójności przestrzennej wyróżniono trzy cele operacyjne: - cel 7: – „wysoka jakość i dostępność infrastruktury transportowej i technicznej”, - cel 8: – „wysoka jakość środowiska przyrodniczego”, - cel 9: – „zrównoważony system osadniczy”. W ramach celu 7 wymieniono dwa strategiczne kierunki działań: - 7.1. – „wzmocnienie i rozwój systemów transportowych i teleinformatycznych”, - 7.2. – „wzrost i rozwój systemów infrastruktury technicznej”. Kierunek działań strategicznych 7.1. obejmuje m.in. następujące obszary: - 7.1.1. – „rozwój drogowych, kolejowych, lotniczych powiązań zewnętrznych i wewnętrznych o znaczeniu strategicznym” – poprzez m.in. wsparcie podłączeń do autostrad i dróg ekspresowych, budowy obwodnic, modernizacji linii kolejowych, - 7.1.2. – „rozwój proekologicznego transportu pasażerskiego” – m.in. poprzez zakup nowoczesnego taboru, pełnej integracji systemów, realizacji węzłów multimodalnych, propagowanie środków transportu przyjaznych środowisku. Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 12 – Poz. 2114

W ramach polityki terytorialno-funkcjonalnej zdefiniowano cele strategiczne i strategiczne kierunki działań odrębnie dla obszarów miejskich – miast wraz z ich obszarami funkcjonalnymi i odrębnie dla pozostałych ob- szarów wiejskich. W ramach polityki terytorialno-funkcjonalnej zdefiniowano cele strategiczne i strategiczne kierunki działań odrębnie dla obszarów miejskich – miast wraz z ich obszarami funkcjonalnymi i odrębnie dla pozostałych ob- szarów wiejskich. Jako cel strategiczny dla obszarów miejskich zdefiniowano: „Obszary miejskie zapewniające mieszkańcom wysoki poziom życia, wykorzystujące przewagi konkurencyjne do dynamicznego wzrostu gospodarczego oraz adaptujące się do zmian demograficznych i klimatycznych”. Wśród strategicznych kierunków działań dla obszarów miejskich wymieniono m.in.: - na poz. 3. – wspieranie działań na rzecz zapobiegania negatywnym zjawiskom suburbanizacji, - na poz. 5. – wspieranie działań na rzecz budowy układów obwodnicowych oraz podłączeń do dróg ekspresowych i autostrad, - na poz. 6. – wspieranie działań na rzecz rozwoju transportu zbiorowego oraz integracji systemów transportowych. Jako cel strategiczny dla obszarów wiejskich zdefiniowano w strategii: „Atrakcyjne osadniczo obszary wiejskie, wykorzystujące potencjały wewnętrzne dla rozwoju wielofunkcyjnego”. Wśród strategicznych kierunków działań dla obszarów wiejskich wymieniono m.in.: - na poz. 6. – wspieranie działań na rzecz poprawy dostępu do podstawowych usług publicznych, w tym edukacji przedszkolnej, opieki zdrowotnej oraz usług kultury i sportu, - na poz. 7. – wspieranie rozwoju systemu transportu publicznego oraz sieci dróg powiatowych i gminnych istotnych dla zwiększenia dostępności komunikacyjnej. Jednym z instrumentów umożliwiających realizację polityki rozwoju obszarów miejskich i wiejskich są obszary strategicznej interwencji. Strategia wymienia cztery typy takich obszarów: miasto Łódź ze swoim obszarem funkcjonalnym, miasta średniej wielkości (pow. 20 tys. mieszkańców) i ich obszary funkcjonalne, miasta powiatowe tracące funkcje społeczno-gospodarcze oraz obszary gmin wiejskich o słabej dostępności do usług publicznych. W powiecie piotrkowskim do obszarów strategicznej interwencji zaliczono niemal cały obszar powiatu, poza gminą Ręczno. Obszary interwencji w województwie łódzkim przedstawiono na rysunku 1.

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 13 – Poz. 2114

Rys. 1. Obszary strategicznej interwencji w województwie łódzkim Źródło: „Strategia Rozwoju Województwa Łódzkiego 2020”, załącznik graficzny nr 1. Do obszarów strategicznej interwencji wynikającej z polityki zwiększenia dostępności do sieci TEN-T zaliczono w strategii m.in. północne obszary powiatu przyległe do autostrady A1 oraz drogi ekspresowej S-8. Miasta Piotrków Trybunalski oraz Sulejów uznane zostały w strategii jako posiadające wysoki potencjał i niskie bariery rozwojowe. Północną część powiatu określono w strategii jako obszar o wysokiej jakości rolni- czej przestrzeni produkcyjnej. Gminy w południowej części powiatu stanowią natomiast obszary problemowe, o niskiej dostępności do podstawowych usług, częściowo wyludniające się. Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 14 – Poz. 2114

Jako ważny dla rozwoju różnych form turystyki strategia uznaje obszar doliny rzeki Pilicy oraz obszar przy- legły do Zbiornika Sulejowskiego. Dla dolin rzek Pilicy, Warty i Bzury określono cel strategiczny: „Obszary rozwoju turystyki uzdrowiskowej, konferencyjnej, sportowej i aktywnej o znaczeniu ponadlokalnym, wykorzy- stujące endogeniczne potencjały środowiska przyrodniczego i dziedzictwa kulturowego”. Wśród strategicznych kierunków działań dla realizacji tego celu strategicznego wymieniono m.in. zadanie 9. – „wspieranie działań na rzecz zwiększenia dostępności transportowej zewnętrznej i wewnętrznej”. W „Strategii Rozwoju Powiatu Piotrkowskiego na lata 2014-2020”9 w ramach celu strategicznego nr 1 – „ugruntowanie pozycji powiatu jako miejsca przyjaznego mieszkańcom” wyznaczono cel strategiczny nr 1.3. – „rozwój infrastruktury drogowej”. Strategia dostrzega w tym obszarze potrzeby dalszej modernizacji infrastruktury układu drogowego, w szczególności w kontekście rozwoju turystyki weekendowej, która będzie wymagała rozbudowy parkingów, chodników, deptaków i ścieżek rowerowych. Celem działań jest poprawa bezpieczeń- stwa i komfortu podróżowania mieszkańców powiatu oraz ułatwienie dojazdu potencjalnym wypoczywającym. 2.3. Zagospodarowanie przestrzenne Zagospodarowanie przestrzenne jest podstawową determinantą kształtowania się potrzeb przewozowych. Lokalizacja funkcji gospodarczych, społecznych, naukowych oraz miejsc zamieszkania, kultury i rekreacji, decyduje o liczbie i kierunkach przewozów w transporcie pasażerskim. Niezależnie od specyfiki poszczególnych obszarów zurbanizowanych, można wskazać na pewne prawidło- wości we wzajemnym oddziaływaniu zagospodarowania przestrzennego oraz funkcjonowania i rozwoju transportu publicznego: - wysoka gęstość zamieszkania wpływa nieznacznie na zmniejszenie średniej odległości podróży, jeżeli nie wiąże się ze wzrostem kosztów podróży, podczas gdy wysoka gęstość miejsc zatrudnienia jest do- datnio skorelowana ze średnią odległością podróży, - atrakcyjne miejsca (zatrudnienia, nauki, wypoczynku i usług socjalnych) w lokalnym otoczeniu wpły- wają na ograniczenia liczby podróży jego mieszkańców, - odległość podróży można określić jako skorelowaną z odległością do lokalnego centrum, - polityka zagospodarowania terenu w niewielkim stopniu wpływa na częstość podróży, - udział transportu zbiorowego w realizacji podróży miejskich zależy od gęstości zaludnienia, zatrudnienia i wielkości obszaru zurbanizowanego, - mieszanie funkcji, jako sposób zagospodarowania obszarów lokalnych, skraca odległość podróży – ma więc pozytywny wpływ na wzrost znaczenia podróży pieszych i rowerowych. Oddziaływanie zagospodarowania przestrzennego na zachowania transportowe przed-stawiono w tabeli 1. Tab. 1. Wpływ zagospodarowania przestrzennego na zachowania transportowe mieszkańców, ustalony na podstawie badań (projekt Transland) Czynnik Obserwowany wpływ na: Rezultaty Wysoka gęstość zaludnienia w połączeniu z mieszanym zagospoda- Odległość podróży rowaniem terenu prowadzi do krótszych podróży; wpływ ten jednak jest znacznie słabszy, jeżeli doliczy się różnice kosztów podróży Gęstość Częstość podróży Nieznaczny wpływ lub brak wpływu zaludnienia Gęstość zaludnienia powiązana jest wprost proporcjonalnie z wyko- Wybór rzystaniem transportu zbiorowego i ujemnie skorelowana z wykorzy- środka transportu staniem samochodu osobowego Równowaga między liczbą mieszkańców a liczbą miejsc pracy pro- Odległość wadzi do skrócenia czasu podróży; występuje zależność między podróży istnieniem dzielnic jednofunkcyjnych (centra zatrudnienia, sypialnie) Gęstość a dłuższymi podróżami zatrudnienia Częstość podróży Nie stwierdzono wpływu Wybór Wyższa gęstość zatrudnienia związana jest zwykle z większym wy- środka transportu korzystaniem transportu zbiorowego Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 15 – Poz. 2114

Dzielnice „tradycyjne” charakteryzują się krótszymi podróżami niż Długość podróży dzielnice podmiejskie, zorientowane na wykorzystanie samochodu osobowego Gęstość zagospo- Częstość podróży Nie stwierdzono wpływu darowania prze- „Tradycyjne” dzielnice charakteryzują się wyższym udziałem trans- strzennego Wybór portu zbiorowego, rowerowego i pieszego; czynniki urbanistyczne środka transportu mają jednak mniejsze znaczenie niż cechy społeczno-ekonomiczne danej populacji Odległość do najważniejszego miejsca pracy jest ważnym czynni- Długość podróży kiem determinującym odległość podróży Lokalizacja Częstość podróży Nie stwierdzono wpływu Wybór Silny wpływ na wykorzystanie transportu zbiorowego ma odległość środka transportu dojścia do i z przystanków Średnie odległości podróży są najniższe na dużych terenach miej- Długość podróży skich i najwyższe w osadach wiejskich Wielkość miasta Częstość podróży Nie stwierdzono wpływu Wybór Korzystanie z transportu zbiorowego jest najwyższe na dużych tere- środka transportu nach miejskich i najniższe w osadach wiejskich Źródło: Transport a zagospodarowanie przestrzenne. European Commission 2003, s. 16-19, www.eu-portal.net, dostęp: 15.09.2015 r. Sieć osadnicza w województwie łódzkim skoncentrowana jest wokół centralnego ośrodka – miasta Łodzi, dominującego w całym województwie. Łódź – stolica województwa, jest głównym ośrodkiem metropolital- nym, centrum tworzącej się aglomeracji łódzkiej, realizującym funkcje regionalne, ponadregionalne i ogólno- krajowe. Wokół miasta ukształtował się obszar silnych powiązań aglomeracyjnych, obejmujący otoczenie miasta aż po ośrodek miejski w Zduńskiej Woli. W pozostałej części województwa osadnictwo koncentruje się wokół kilku ośrodków wzrostu o znaczeniu ponadregionalnym, regionalnym i ponadlokalnym, wśród których największe znaczenie mają Piotrków Trybu- nalski, Skierniewice, Kutno, Sieradz i Radomsko. Żaden z tych ośrodków nie stworzył jednak znaczącego rejonu oddziaływania. „Plan zagospodarowania przestrzennego województwa łódzkiego. Aktualizacja” określa także cele i kierunki rozwoju przestrzennego województwa do 2030 roku. W sferze działań w zakresie systemu osadniczego celem głównym jest: „Równoważenie systemu osadniczego i poprawa spójności terytorialnej regionu”, a jednym z kierunków działań: „Rozwój Piotrkowa Trybunalskiego jako ponadregionalnego bieguna wzrostu”. Miasto Piotrków Trybunalski jest ważnym ponadregionalnym biegunem wzrostu i ośrodkiem równoważenia w otoczeniu aglomeracji łódzkiej. Wokół Piotrkowa Trybunalskiego, także na obszarze powiatu plan przewiduje obszar strategicznego rozwoju przedsiębiorczości, aktywowany atrakcyjnym położeniem w pobliżu węzłów autostradowych i dróg ekspresowych. Plan zakłada wspieranie w Piotrkowie i jego otoczeniu rozwoju funkcji produkcji przemysłowej, funkcji innowacyjnej oraz logistycznej. Plan zakłada także przywrócenie zasięgu oddziaływania małych miast na obszarach wiejskich, a wśród nich Sulejowa, poprzez wspomaganie rozwoju funkcji ponadlokalnych, rozwój wybranych elementów infrastruktury, wspieranie rewitalizacji historycznych struktur miejskich. Na rysunku 2 zaprezentowano strukturę funkcjonalno-przestrzenną systemu osadniczego województwa łódzkiego.

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 16 – Poz. 2114

Rys. 2. Struktura funkcjonalno-przestrzenna województwa łódzkiego Źródło: „Plan zagospodarowania przestrzennego województwa łódzkiego. Aktualizacja”, rys. 63. Przez powiat piotrkowski przebiega drogowy korytarz transportowy Gdańsk – aglomeracja śląska (zaliczo- ny do sieci TEN-T Bałtyk – Adriatyk), będący w części, a docelowo w całości, autostradą A1 oraz korytarz transportowy Białystok – Warszawa – Wrocław, będący w części drogą ekspresową S-8. Docelowo w rejonie Piotrkowa Trybunalskiego krzyżować się będą także drogi ekspresowe S-12 i S-74. Plan przewiduje realizację dróg ekspresowych S-12 i S-74, proponując alternatywny przebieg drogi S-74 od węzła autostrady A1 i drogi ekspresowej S-8 przez Tomaszów Mazowiecki i dalej na wschód od Sulejowa, omijając powiat piotrkowski. Plan zakłada integrację systemów transportu publicznego poprzez przebudowę m.in. dworca kolejowego w Piotrkowie Trybunalskim do pełnienia funkcji intermodalnego węzła integracyjnego. Przewidywany jest także rozwój funkcji lotniska sportowego Piotrków – Bujny. Południowa część powiatu piotrkowskiego zaliczona została w planie zagospodarowania przestrzennego do obszaru problemowego o słabo zrównoważonej sieci osadniczej. Podział administracyjny województwa łódzkiego, uwzględniający poszczególne powiaty przedstawiono na rysunku 3.

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 17 – Poz. 2114

Rys. 3. Podział administracyjny województwa łódzkiego Źródło: www.osp.org.pl, dostęp: 15.09.2015 r. Powiat piotrkowski znajduje się w południowej części województwa łódzkiego i zajmuje powierzchnię 142,87 km2. Obszar powiatu otacza miasto Piotrków Trybunalski, które jest jednocześnie powiatem grodzkim. Powiat piotrkowski graniczy ponadto z powiatami: - pabianickim i łódzkim – od północy, - bełchatowskim – od zachodu, - tomaszowskim i opoczyńskim – od wschodu, - radomszczańskim – od południa. W skład powiatu wchodzi jedenaście jednostek – dwa miasta i gminy: Wolbórz i Sulejów oraz dziewięć gmin wiejskich: Aleksandrów, Czarnocin, Gorzkowice, Grabica, Łęki Szlacheckie, Moszczenica, Ręczno, Rozprza i Wola Krzysztoporska. Siedzibą Starosty jest miasto powiat grodzki – Piotrków Trybunalski. Na rysunku 4 przedstawiono podział powiatu piotrkowskiego na gminy.

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 18 – Poz. 2114

Rys. 4. Podział administracyjny powiatu piotrkowskiego na gminy Źródło: www.osp.org.pl, dostęp: 15.09.2015 r. Wg danych GUS na 31 grudnia 2014 r. liczba mieszkańców powiatu piotrkowskiego wynosiła 91,5 tys., co oznacza gęstość zaludnienia równą 64,1 mieszkańców na km2. Najmniej zaludnione są tereny w części połu- dniowo-wschodniej powiatu. Największą część powierzchni powiatu stanowiły użytki rolne – 66%, a lasy zaj- mowały – 24%. Powierzchnię gmin i miast powiatu – wraz z liczbą ludności i gęstością zaludnienia – przedstawiono w tabeli 2. Tab. 2. Powierzchnia i liczba ludności jednostek administracyjnych w powiecie piotrkowskim – stan na 31 grudnia 2014 r. Liczba Gęstość Powierzchnia Liczba Lp. Jednostka administracyjna mieszkańców zaludnienia [km2] miejscowości/sołectw [tys.] [osób/km2] Miasto i gmina Sulejów 188,2 16,31 86,6 34/25 w tym: 1 - miasto 26,3 6,36 242,2 1/- - gmina 161,9 9,95 61,4 33/25 Miasto i gmina Wolbórz 151,7 7,77 51,3 45/22 w tym: 2 - miasto 1,52 2,36 155,6 1/- - gmina 136,5 5,41 39,7 44/22 3 Gmina Aleksandrów 144,1 4,38 30,4 34/32 4 Gmina Czarnocin 71,8 4,08 56,8 13/14 5 Gmina Gorzkowice 102,2 8,61 84,2 33/21 6 Gmina Grabica 127,6 6,13 48,1 46/30 7 Gmina Łęki Szlacheckie 109,0 3,60 33,1 45/19 8 Gmina Moszczenica 111,5 12,92 115,8 29/23 Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 19 – Poz. 2114

9 Gmina Ręczno 88,9 3,57 40,1 21/14 10 Gmina Rozprza 163,1 12,27 75,3 48/35 11 Gmina Wola Krzysztoporska 170,8 11,89 69,6 56/43 Razem 1 428,7 91,53 64,1 404/278 Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS, dostęp: 15.09.2015 r. Odległość stolicy powiatu Piotrkowa Trybunalskiego od centrum miasta wojewódzkiego – Łodzi – wynosi w linii prostej około 42 km (drogowo – 50 km). Odległość siedzib poszczególnych gmin od Łodzi jest bardziej zróżnicowana. Najbliższa odległość od Łodzi dzieli Czarnocin i Grabicę, odpowiednio tylko 25 i 32 km w linii prostej (drogowo 30 i 38 km). Najdalej położone od Łodzi są Łęki Szlacheckie i Ręczno – 68 i 70 km w linii prostej oraz po 80 km drogowo. Dostępność do stolicy województwa jest więc dla poszczególnych gmin bardzo zróżnicowana. Czas dojazdu do stolicy województwa z miejscowości położonych w południowej części powiatu piotrkowskiego wymaga przesiadki i przekracza nawet 120 minut. Odległość od siedzib gmin do stolicy powiatu – Piotrkowa Trybunalskiego – nie jest natomiast zbyt zróżni- cowana. Dla ponad połowy gmin zawiera się w granicach 11-15 km w linii prostej, najbliżej położone są Moszczenica i Wola Krzysztoporska, po 11 km w linii prostej. Najdalej położone są Łęki Szlacheckie i Ręczno, dla których odległość w linii prostej od Piotrkowa Trybunalskiego wynosi po 26 km. Odległości drogowe dla większości siedzib gmin są niewiele dłuższe, najdłuższy dojazd jest z Piotrkowa Trybunalskiego do najbardziej oddalonych miejscowości: do Łęk Szlacheckich odległość drogowa sięga 33 km, a do Ręczna 31 km. Nie są to jednak odległości uniemożliwiające codzienny dojazd. Powiat piotrkowski znajduje się geograficznie na pograniczu dwóch makroregionów: Wzniesień Południo- womazowieckich (mezoregiony wysoczyzny Bełchatowskiej oraz Równiny Piotrkowskiej) oraz Wyżyny Przedborskiej (mezoregiony Wzgórz Radomszczańskich i Doliny Sulejowskiej). Dominujący obszar powiatu ma zróżnicowaną rzeźbę terenu – z falistymi i pagórkowatymi wysoczyznami morenowymi i obniżaniem się terenu w dolinach rzek, szczególnie meandrującej rzeki Pilicy. Dolina rzeki wypełniona jest w północnej części wodami Zalewu Sulejowskiego. Deniwelacje terenu są znaczne – od 159 m n.p.m. nad Zalewem Sulejowskim, do ponad 260 m n.p.m. w części południowej, lokalnie w gminach Ręczno i Aleksandrów. Na rysunku 5 przedstawiono mapę powiatu piotrkowskiego z najważniejszymi miejscowościami, będącymi potencjalnymi źródłami ruchu w powiatowych przewozach pasażerskich. W dalszej części dokumentu opisano obecne zagospodarowanie przestrzenne poszczególnych jednostek administracyjnych objętych planem.

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 20 – Poz. 2114

Rys. 5. Największe miejscowości powiatu piotrkowskiego Źródło: Opracowanie własne.

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 21 – Poz. 2114

2.4. Zagospodarowanie przestrzenne jednostek administracyjnych objętych planem Miasto i gmina Sulejów Powierzchnia zajmowana przez miasto i gminę wynosi 188,2 km2, w tym samo miasto Sulejów 26,3 km2. Miasto i gmina Sulejów zajmuje największą powierzchnię wśród jednostek samorządowych w powiecie piotrkowskim. Pod względem powierzchni wśród miast, w 2014 r. Sulejów zajmował 515 miejsce w kraju. Wg danych GUS na 31 grudnia 2014 r. liczba mieszkańców miasta i gminy wynosiła 16 308, a samego miasta 6 360, co oznacza gęstość zaludnienia równą 86,7 mieszkańców na km2 na całym obszarze i 242,2 mieszkańców na km2 w mieście. Sulejów zajmował w 2014 r. pod względem liczby ludności 210 pozycję w kraju. Gmina podzielona jest na 25 sołectw. Największą część powierzchni miasta i gminy stanowiły obszary użytków rolnych – 45% oraz lasy 42%. Miasto Sulejów jest największą jednostką osadniczą (6,4 tys. mieszkańców) i centralnym ośrodkiem gminy. Miasto położone jest nad rzeką Pilicą, dopływem Wisły, po obydwu jej stronach. Prawobrzeżna część miasta to centrum administracyjne, zlokalizowane są tu także obiekty szkolnictwa i usługowe. Wzdłuż głównych dróg dominuje historyczna zabudowa miejska, a w pozostałej części zabudowa jednorodzinna. W części prawo- brzeżnej na północ od centralnej części miasta, oddzielone doliną cieku Radońka, znajduje się duże osiedle zabudowy jednorodzinnej Podklasztorze (Piaski, Obdzież). Nad skarpą doliny Pilicy znajduje się Opactwo Cy- stersów z obiektem hotelowym. Część lewobrzeżna miasta to obszar zabudowy mieszkaniowo-usługowej, częściowo rozproszonej. Zlokali- zowany jest tu duży cmentarz. Przez Sulejów przebiegają dwie drogi krajowe: nr 12 i 74, łączące się w centrum miasta. Obciążenie ruchem na tych drogach jest znaczne, co powoduje silną kongestię w szczytach przewozowych. W Sulejowie znajduje się także jedyna w powiecie przeprawa mostowa przez rzekę Pilicę. Przez teren Sulejowa, na południe od obecnej zabudowy mieszkaniowej, a także przez obszar wiejski gminy na południe od Witowa, planowany jest przebieg przyszłej drogi ekspresowej S-12 z nowym mostem na Pilicy. Obszary pomiędzy obecną lewobrzeżną zabudową mieszkaniową Sulejowa, a przyszłą trasą drogi ekspresowej, przewidywane są jako rezerwa na cele przemysłowo-składowe. Poza tym obszary przemysłowe w gminie przewidywane są przy ul. Ustronnej w Sulejowie oraz wzdłuż drogi nr 12 pomiędzy Przygłowem a Poniato- wem. Na obszarze Sulejowa w rejonie przebiegu drogi ekspresowej zlokalizowane są złoża kamienia wapiennego. Na południe od granic miasta złoża te są eksploatowane. Teren gminy jest pofałdowany z wyraźnym obniżeniem w dolinie rzeki Pilicy. Południowo-wschodnią część miasta porastają lasy. Rzeka Pilica stanowi częściowo wschodnią granicę gminy. Obszary leśne na terenie gminy są zgromadzone w kilku kompleksach przeplatanych obszarami pól uprawnych. W części północno- wschodniej gmina przylega do Zalewu Sulejowskiego, znajdują się tu obszary zabudowy letniskowo- wypoczynkowej w Barkowicach i Barkowicach Mokrych z polem namiotowym. Pozostała część północna gminy, szczególnie miejscowości Kałek, Korytnica, Poniatów, Przygłów, Uszczyn, Witów i Zalesice mają charakter podmiejskiej zabudowy mieszkaniowej z silnym oddziaływaniem Piotrkowa Trybunalskiego. Obszar ten jest zamieszkały przez około 4 tys. osób. Przez Przygłów przepływa rzeczka Luciąża z dość silnie wcinającą się doliną. Obszar gminy na południe od tej rzeki to duże kompleksy leśne poprzedzielane obszarami upraw rolnych z obszarami zabudowy mieszkaniowej w postaci niewielkich wsi ulicówek. Niektóre enklawy śródleśnej zabudowy, np. Łazy-Dąbrowa, Kle- mentynów nie są dostępne drogami utwardzonymi. Stanowiąca wschodnią granicę gminy – dolina Pilicy, stanowi rejon atrakcyjny turystycznie, jest tu zlokali- zowanych wiele ośrodków wypoczynkowych. Także tereny wzdłuż Pilicy i brzegu Zalewu Sulejowskiego na północ od Sulejowa stanowią atrakcję turystyczną wraz z znajdującymi się tam ośrodkami wypoczynkowymi. Gmina jest centrum rekreacyjno-wypoczynkowym dla województwa łódzkiego. Miasto i gmina Sulejów jest skomunikowane ze stolicą powiatu drogami krajowymi nr 12 i 74 oraz drogą wojewódzką nr 742. Istotnym problemem jest mała przepustowość mostu na Pilicy i często występująca konge- stia w mieście. Główny zespół przystanków autobusowych wmieście zlokalizowany jest w rejonie skrzyżowa- nia dróg krajowych i mostu na Pilicy w centrum miasta. Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 22 – Poz. 2114

Miasto i gmina Wolbórz Wg stanu na dzień 31 grudnia 2014 r., miasto i gmina zajmowały łącznie powierzchnię 151,7 km2, w tym samo miasto Wolbórz – 15,2 km2. Pod względem powierzchni wśród miast, w 2014 r. Wolbórz zajmował 800 miejsce w kraju. Wg danych GUS na 31 grudnia 2014 r. liczba mieszkańców miasta i gminy wynosiła 7 774, a samego miasta 2 362, co oznacza gęstość zaludnienia równą 51,2 mieszkańców na km2 na całym obszarze i 155,6 mieszkańców na km2 w mieście. Wolbórz zajmował w 2014 r. pod względem liczby ludności 381 pozy- cję w kraju. Gmina podzielona jest na 22 sołectwa. Największą część powierzchni miasta i gminy stanowiły użytki rolne – 60%, zaś lasy zajmowały 28% powierzchni. Wolbórz jest jednostką centralną administracyjno-usługową gminy. Pomimo kilkuset-letniej historii miasta prawa miejskie odzyskał dopiero od 1 stycznia 2011 r. Obszar zwartej zabudowy miejskiej położony jest po- między rozwidleniem małych rzek Wolbórki i Moszczanki, a drogą ekspresową S-8. Dolina rzeki otacza cen- tralną część miasta od strony północnej oraz przebiega przez obszar zabudowy rejonu centralnego, dzieląc ją na dwie części. Fragment północny z historyczną owalną zabudową rynkową, gdzie znajduje się siedziba gminy, posiada główny przystanek autobusowy wyposażony w wiatę. Część południowa o zabudowie głównie jednorodzinnej, z zabytkową siedzibą biskupów kujawskich otoczoną parkiem, stanowiącą zespół parkowo-pałacowy obecnie użytkowany jako zespół szkół rolniczych oraz innymi obiektami usługowo-handlowymi, stanowi drugi obszar centralny z drugim ważnym przystankiem autobusowym. Po zachodniej stronie rzeki zlokalizowany jest niewielki obszar przemysłowy, a na północnym brzegu rzeki znajduje się zespół dworski w Bogusławicach z drewnianym dworem, zabudowaniami dworskim i parkiem, obecnie użytkowane jako obiekty hodowli ogierów. Obszar miasta położony na południe od drogi ekspresowej S-8 przeznaczony jest na obiekty usługowo- przemysłowe. Obszar wiejski gminy przedzielony jest centralnie drogą ekspresową S-8. Obszar przyległy po południowej stronie tej drogi przewidziany jest na lokalizację obiektów przemysłowych i logistycznych, na terenie tym funkcjonuje obecnie centrum logistyczne Auchan. Obszar gminy na północ od drogi ekspresowej, przedzielony doliną Wolbórki, a także część centralna gminy, to tereny użytkowane rolniczo z rozproszoną zabudową mieszkaniową zagrodową o charakterze niewielkich wsi ulicówek. Południowa część gminy jest leśnorolnicza, a w pobliżu brzegów Zalewu Sulejowskiego także o charakterze wypoczynkowym z wieloma ośrodkami wypoczynkowymi. Występuje tu zabudowa letni- skowa, ośrodki wypoczynkowe i porty jachtowe. Nad brzegiem jeziora zlokalizowane jest także ujęcie wody dla miasta Łodzi. Przez obszar gminy przebiega także magistrala wodociągowa przesyłająca wodę z Zalewu Sulejowskiego do Łodzi. Dwór i zabudowania folwarku z parkiem podlegające ochronie konserwatorskiej znajdują się także w Lubia- towie. Miasto i gmina skomunikowane są z siedzibą powiatu drogą ekspresową S-8 z jedynym węzłem w gminie w Wolborzu oraz alternatywnie drogami powiatowymi poprzez Koło w gminie Sulejów lub Moszczenicę i drogę wojewódzką nr 716. Gmina Aleksandrów Wg stanu na dzień 31 grudnia 2014 r., obszar gminy Aleksandrów zajmował powierzchnię 144,1 km2, z czego 61% stanowiły użytki rolne, a 32% – lasy. Gmina podzielona jest na 32 sołectwa. Gminę, wg danych GUS na 31.12.2014 r. zamieszkiwało 4 383 osób. Gmina jest bardzo słabo zaludniona, największe jednostki osadnicze nie osiągają poziomu 400 mieszkań- ców. Stosunkowo duże jednostki osadnicze to Ciechomin, Kotuszów, Niewierszyn i Skotniki. Aleksandrów będący centralnym ośrodkiem gminnym jest niewielką miejscowością. Większość jednostek osadniczych ma charakter małych wsi ulicówek. Zachodnią granicą gminy jest rzeka Pilica, na której nie występują żadne przeprawy mostowe. Przez gminę przepływa także rzeka Czarna Maleniecka (Czarna Konecka) przedzielając gminę południkowo. Przez Rzekę Czarną przekraczają tylko trzy mosty. Teren gminy jest urozmaicony, miejscami pokryty lasami. Rzędne terenu wahają się od ok. 170 do ponad 250 m n.p.m. z lekkim obniżaniem się w kierunku północnym. Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 23 – Poz. 2114

Gmina ma charakter rolniczy. Do największych firm produkcyjnych należą: tartaki w Skotnikach, kamienio- łomy w Wolicy oraz Zakład Chemiczny WABA W. i B. Jętek. Z uwagi na duże kompleksy leśne i doliny rzek, gmina posiada potencjał do rozwoju usług turystycznych. Gmina posiada wiele zabytków oraz atrakcji przy- rodniczych, z których do najważniejszych należą: modrzewiowy kościół wraz z dzwonnicą oraz dwór w Skot- nikach, kościół z ciosów kamiennych w Dąbrowie nad Czarną, dworek myśliwski w Dębowej Górze oraz pięk- ny, ponad 500-letni dąb w Skotnikach. Gmina jest słabo skomunikowana z Piotrkowem Trybunalskim. Połączenie stanowi je-dynie droga krajowa nr 74 z przeprawą mostową na rzece Pilicy w Sulejowie. Przez teren gminy nie prowadzą żadne drogi woje- wódzkie, dojazd do miejscowości zapewniają drogi powiatowe i gminne. Przez północny fragment gminy przebiegać będzie trasa drogi ekspresowej S-12. Gmina Czarnocin Wg stanu na 31 grudnia 2014 r. obszar gminy Czarnocin zajmował powierzchnię 71,8 km2, z czego 86% stanowiły użytki rolne, a tylko 7% – lasy. Gmina ma najmniejszą powierzchnię w powiecie piotrkowskim. Gmina podzielona jest na 14 sołectw. Gminę, wg danych GUS na 31.12.2014 r. zamieszkiwało 4 078 osób. Gmina Czarnocin położona jest w północnej części powiatu. Przez obszar gminy przepływa rzeka Wolbórka z zespołem zbiorników retencyjnych w pobliżu miejscowości Zamość. Teren gminy jest lekko pofałdowany obniżający się w kierunku doliny rzeki o rzędnych od ok. 180 m n.p.m. do ponad 220 m n.p.m. Największe miejscowości gminy to ulicówka Czarnocin (około 1,3 tys. osób) – centrum administracyjne gminy, składająca się z dwóch sołectw, Dalków o charakterze podwójnej rzędówki oraz Biskupia Wola, Rzep- ki, Tychów i Zamość. Pozostałe miejscowości są znacznie mniejsze. Zabudowa w większości miejscowości ma charakter ulicówek. Gmina Czarnocin ma charakter rolniczy, poza obiektami zaplecza rolnictwa i mleczarnią w Czarnocinie nie występują tu większe zakłady przemysłowe. W Tychowie eksploatowana jest kopalnia piasku. W miejscowościach Grabina Wola i Szynczyce znajdują się zespoły dworsko-parkowe objęte ochroną kon- serwatorską. Przez gminę prowadzi niewielkim fragmentem droga wojewódzka nr 716 oraz wzdłuż wschodniej granicy gminy linia kolejowa nr 1 z przystankiem Czarnocin. Przystanek kolejowy jest jednak oddalony od centrum ośrodka gminnego aż o 3 km. Skomunikowanie z Piotrkowem zapewnia sieć dróg powiatowych i gminnych poprzez drogę wojewódzką nr 716 i drogę krajową nr 91. Gmina Gorzkowice Wg stanu na dzień 31 grudnia 2014 r. obszar gminy Gorzkowice zajmował powierzchnię 102,2 km2, z czego 78% stanowiły użytki rolne, a 15% – lasy. Gmina należy do najmniejszych powierzchniowo w powiecie piotrkowskim. Gminę, wg danych GUS na 31.12.2014 r. zamieszkiwało 8 607 osób. Gmina podzielona jest na 21 sołectw. Gmina należy do najbardziej zaludnionych w powiecie a największą jej jednostką osadniczą są Gorzkowice (3,4 tys. osób), skupiające ponad 40% mieszkańców gminy. Gorzkowice z pobliskimi Bujnicami, Bujniczkami, Gorzkowiczkami i Plucicami skupiają aż 60% mieszkańców gminy. Duże jednostki osadnicze to także: Go- ścinna, Sobakówek, Szczukocice i Żuchowice. Gorzkowice są centralnym ośrodkiem gminnym, z koncentracją funkcji usługowych. Pozostałe jednostki osadnicze są mniejsze o zabudowie na ogół rozproszonej, typu kolo- nialnego. Teren gminy jest pofałdowany, przez obszar gminy przepływa rzeczka Prudka, a wzdłuż północnej granicy Luciąża ze zbiornikiem retencyjnym Cieszanowice z małą elektrownią wodną. Obszar gminy położony jest na wysokościach od 190 m n.p.m. do ponad 240 m n.p.m. wznosząc się w kierunku południowym. Gmina ma charakter głównie rolniczy, z dużymi zakładami przemysłowymi w Gorzkowicach, w tym naj- większymi – zakładem produkcji betonu komórkowego i zakładem prefabrykatów. W miejscowości Gorzkowice znajduje się fortalicja ziemna wpisana do rejestru zabytków. Ochroną objęty jest także miejski układ przestrzenny. W wielu miejscowościach występują wpisane do rejestru zabytków parki po byłych zespołach dworskich. Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 24 – Poz. 2114

W okolicach Żuchowic, Grabostowa, Porosła i Gorzkowiczek znajdują się udokumentowane, obecnie re- zerwowe złoża węgla brunatnego (Pole Kamieńsk). Ponadto w Daniszewicach zlokalizowana jest kopalnia piasku. Gmina jest skomunikowana z Piotrkowem drogą krajową nr 91 oraz siecią dróg powiatowych i gminnych. Przez teren gminy przebiega linia kolejowa nr 1 ze stacją w Gorzkowicach i przystankiem w Wilkoszewicach. Główny przystanek autobusowy zlokalizowany w centrum Gorzkowic na dawnym rynku, wyposażony jest w wiatę i miejsca parkingowe. Odległość tego przystanku od stacji kolejowej wynosi ok. 700 m, lecz należy przy tym przekroczyć ruchliwy przejazd kolejowy. Przy stacji kolejowej znajduje się natomiast przystanek autobusowy Gorzkowice Warszawska Dworzec, obsługiwany przez wiele linii autobusowych. Przystanek kolejowy w Wilkoszewicach znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie przystanku autobusowego Gościnna Wilko- szewice DK-Skrzyżowanie, w odległości ok. 120 m, obsługiwanego przez jedną linię autobusową w relacji Piotrków Trybunalski – Rozprza – Gorzkowice, nie pełni więc roli istotnego punktu przesiadkowego. Gmina Grabica Wg stanu na 31 grudnia 2014 r. obszar gminy Grabica zajmował powierzchnię 127,6 km2, z czego 87% sta- nowiły użytki rolne, a 10% – lasy. Gmina podzielona jest na 30 sołectw. Gminę, wg danych GUS na 31.12. 2014 r. zamieszkiwało 6 134 osób. Gmina jest słabo zaludniona. Największymi miejscowościami w gminie są Boryszów, Grabica, Kamocin, Szydłów-Kolonia, Krzepczów, Lubanów i Lutosławice Rządowe. Zabudowa mieszkaniowa gminy w większo- ści jest rozproszona, często o charakterze kolonii. W Woli Bykowskiej zlokalizowane jest osiedle mieszkaniowe piotrkowskiej filii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach. W Niwach Jutroszewskich znajduje się zespół zabudowy letniskowej. Rejony takiej zabudowy wyznaczono także w pobliżu kompleksów leśnych w Boryszowie, Dziewulinach i Krzepczowie. Teren gminy jest lekko pofałdowany, nieco bardziej zróżnicowany w części zachodniej. Przez obszar gminy przebiega dział wodny zlewni rzek Pilicy i Warty (wododział Odry i Wisły). Gmina ma charakter rolniczy. W miejscowości Wola Bykowska, przy drodze krajowej nr 91 funkcjonuje duże centrum logistyczne. Teren aktywizacji gospodarczej zarezerwowany jest natomiast w miejscowości Maj- ków. Wzdłuż autostrady A1 przebiega także rurociąg przesyłowy produktów paliwowych z rafinerii w Płocku. Wokół Grabicy znajdują się ponadto złoża kopalin piasku i żwirów. W kilku miejscowościach ochroną konserwatorską objęte są parki podworskie. Gmina jest skomunikowana z Piotrkowem trasą byłej drogi krajowej nr 12 oraz drogami powiatowymi i gminnymi. Przez teren gminy w jej wschodniej części prowadzi autostrada A1 z węzłem autostradowym „Bełchatów” łączącym ją z drogą ekspresową S-8, jednak bez połączenia z systemem dróg w gminie. Wschod- nią granicę gminy stanowi droga krajowa nr 91. Przed wybudowaniem i oddaniem do użytkowania drogi ekspresowej S-12 ze Rzgowa do Sieradza przez gminę Grabica przebiegała droga krajowa nr 12, obecnie trasa ta ma charakteru drogi wojewódzkiej, lecz jeszcze bez nadanego numeru. W badaniach ankietowych przeprowadzonych dla potrzeb opracowania Programu Rozwoju Gminy Grabica na lata 2015-2022 respondenci wskazali na słabą komunikację gminy z ośrodkami miejskimi. Na potrzebę inwestycji w infrastrukturę drogową także wskazało najwięcej ankietowanych. Program Rozwoju Gminy Grabica na lata 2015-2022 definiuje cztery cele strategiczne, a w wśród nich: „Sprawny system usług publicznych, warunkujący wysoką jakość życia mieszkańców”. W ramach tego celu strategicznego program wskazuje cel operacyjny III.1: „Zwiększenie dostępności komunikacyjnej gminy”. Kierunkami interwencji w tym celu operacyjnym są m.in. rozwój i poprawa stanu gminnej infrastruktury drogowej, tworzenie miejsc parkingowych, likwidacja barier architektonicznych dla osób niepełnosprawnych oraz współpraca w zakresie dostosowywania rozkładu jazdy komunikacji publicznej do potrzeb mieszkańców i tury- stów. Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 25 – Poz. 2114

Gmina Łęki Szlacheckie Wg stanu na 31 grudnia 2014 r. obszar gminy Łęki Szlacheckie zajmował powierzchnię 109,0 km2, z czego 67% stanowiły użytki rolne, a 27% – lasy. Gmina podzielona jest na 19 sołectw. Gminę, wg danych GUS na 31.12.2014 r. zamieszkiwały 3 602 osoby. Gmina jest bardzo słabo zaludniona. Największymi miejscowościami w gminie są Łęki Szlacheckie i Trzepnica, do większych miejscowości zaliczyć można także Dobrenice, Ogrodzoną, Tomawę i Żerechową. Pozostała zabudowa mieszkaniowa gminy jest rozproszona w niewielkich skupiskach. Przez gminę przepływa rzeka Luciąża ze zbiornikiem Zalewu Cieszanowskiego i stawami w Trzepnicy. Brzeg zalewu jest zalesiony i słabo dostępny. Teren gminy jest lekko pofałdowany, z najwyższymi wzniesie- niami w pobliżu Ręczna i Dobrenic. Gmina ma charakter rolniczy. W miejscowości Trzepnica Kolonia znajduje się zakład produkcyjny prze- twórstwa owoców. W Łękach Szlacheckich, Dobrenicach i Trzepnicy ochroną konserwatorską objęte są parki i zespoły podworskie. Gmina jest najsłabiej skomunikowana z Piotrkowem Trybunalskim. Połączenie można realizować drogami powiatowymi i gminnymi i dalej drogą krajową nr 91 przez Rozprzę lub drogą wojewódzką nr 742 przez Ręcz- no i Przygłów. Gmina Moszczenica Wg stanu na 31 grudnia 2014 r. obszar gminy Moszczenica zajmował powierzchnię 129,2 km2, z czego 82% stanowiły użytki rolne, a 13% – lasy. Gmina podzielona jest na 23 sołectwa. Gminę, wg danych GUS na 31.12.2014 r. zamieszkiwało 12 915 osób. Gmina ma największą gęstość zaludnienia w powiecie piotrkowskim. Największą miejscowością jest ośrodek gminny Moszczenica (Moszczenica-Osiedle i Moszczenica – 2,5 tys. mieszkańców), bardzo dużą miejscowością jest także sąsiednia Wola Moszczenicka (2,1 tys. mieszkań- ców). Miejscowości te mają charakter zabudowy podmiejskiej, z wytyczonymi ulicami i zarysowanym centrum. Znaczącymi miejscowościami są w gminie także: Baby, Gajkowice, Gazomia Nowa, Jarosty, Kiełczów- ka, Kosów, Rękoraj, Sierosław i Srock. Gmina Moszczenica jest zapleczem mieszkaniowym dla miasta Piotr- kowa Trybunalskiego. Niektóre z tych miejscowości są długimi ulicówkami, a Srock ma charakter zwartych osad z kilkoma ulicami. Pozostałe miejscowości są mniejsze, w części o zabudowie bardzo rozproszonej. Teren gminy jest lekko pofałdowany, przecięty dolinami rzek Moszczanki i Wierzejki, przedzielony wznie- sieniami. Gmina ma charakter mieszany: mieszkaniowo-rolniczy z obszarami przemysłowo-składowymi. W miejsco- wości Jarosty, przy drodze krajowej nr 91, funkcjonuje duże centrum logistyczne IKEA z bocznicą kolejową. W Jarostach prowadzi działalność także huta szkła i cegielnia, w pobliskim Michałowie także funkcjonuje cegielnia. W Moszczenicy w rejonie byłej gorzelni funkcjonuje wiele małych zakładów przemysłowych. Z uwagi na dogodne położenie komunikacyjne znaczenie funkcji przemysłowo-składowej będzie wzrastać. Tereny aktywności gospodarczej wyznaczono w południowej części gminy w pobliżu drogi ekspresowej S- 8, na gruntach pomiędzy Papieżami a Sierosławem, na północ od Srocka w pobliżu węzła autostradowego oraz na północ od Kiełczówki. W gminie znajdują się złoża kopalin: kruszywa, piasków i glin dla potrzeb ceramiki budowlanej. Przez obszar gminy przebiega naftociąg wysokiego ciśnienia do rafinerii w Płocku oraz rurociąg przesyłowy wody z Zalewu Sulejowskiego do Łodzi. W Moszczenicy, Kiełczówce, Rękoraju i Raciborowicach ochroną konserwatorską objęte są parki podworskie. Przez gminę przebiega fragmentem przy zachodniej granicy gminy autostrada A1, a południową granicę gminy stanowi z kolei droga ekspresowa S-8 z dwoma węzłami: Piotrków Trybunalski Północ w ciągu drogi krajowej nr 91 oraz Moszczenica w ciągu drogi wojewódzkiej nr 716 i drogi krajowej nr 91. Równolegle do autostrady przebiega przez obszar gminy w pobliżu jej zachodniej granicy droga krajowa nr 91, częściowo Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 26 – Poz. 2114

stanowiąc tę granicę. Natomiast centralnie południkowo gminę przecina droga wojewódzka nr 716. Gmina jest więc bardzo dobrze skomunikowana z Piotrkowem Trybunalskim. Przez gminę przebiega trasa linii kolejowej nr 1 ze stacją Baby i przystankami Jarosty i Moszczenica. Przy- stanki autobusowe w miejscowości Baby oddalone są od peronów stacji kolejowej o 200 do 400 m z dojściem wyasfaltowaną ulicą. Bliska odległość umożliwia dogodne dokonywanie przesiadek. Główne przystanki autobusowe w Moszczenicy oddalone są od peronów kolejowych o około 1,2 km, ale bardzo dobrze obsługiwany przystanek autobusowy zlokalizowany przy ul. Dworcowej znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie peronów kolejowych. Przystanki autobusowe w Jarostach zlokalizowane są przy drodze krajowej nr 91 w znacznym oddaleniu od peronów kolejowych (ponad 2 km), a przystanek Jarosty Szkoła, odległy o 0,8 km, obsługiwany jest tylko przez linię dedykowaną dowozowi uczniów. Znaczna odległość pomiędzy przystankami różnych środków komunikacji zbiorowej utrudnia wzajemne przesiadanie się. Gmina Ręczno Wg stanu na 31 grudnia 2014 r. obszar gminy Ręczno zajmował powierzchnię 88,9 km2, z czego 55% sta- nowiły użytki rolne, a aż 37% – lasy. Gmina podzielona jest na 14 sołectw. Gminę, wg danych GUS na 31.12.2014 r. zamieszkiwało 3 570 osób. Gmina jest słabo zaludniona. Największą miejscowością jest centralny ośrodek gminny Ręczno. Większymi miejscowościami są także Bąkowa Góra, Dęba, Kolonia Ręczno, Paskrzyn i Stobnica. Zabudowa mieszkaniowa gminy w większości jest skoncentrowana w niewielkich zespołach zabudowy. W Łęgu Ręczyńskim znajduje się obszar zabudowy letniskowej. Wschodnią granicą gminy jest rzeka Pilica, stąd teren gminy jest zróżnicowany, stosunkowo płaski w dolinie rzeki i wznoszący się w części zachodniej. Najwyższe wzniesienia, przekraczające 250 m n.p.m. zlokalizowane są w pobliżu Ręczna oraz Bąkowej Góry z punktem widokowym. W zachodniej części gminy przeważają kompleksy leśne, ograniczające skomunikowanie z gminami sąsiednimi. Gmina ma charakter rolniczy ze wzrastającą rolą obsługi ruchu turystycznego weekendowego. Gmina jest skomunikowana z Piotrkowem przez Przygłów drogą wojewódzką nr 742. Gmina Rozprza Wg stanu na 31 grudnia 2014 r. obszar gminy Rozprza zajmował powierzchnię 163,1 km2, z czego 67% sta- nowiły użytki rolne, a 26% – lasy. Gmina jest jedną z największych powierzchniowo w powiecie piotrkowskim. Gmina podzielona jest na 35 sołectw. Gminę, wg danych GUS na 31.12.2014 r. zamieszkiwało 12 274 osób. Gęstość zaludnienia w gminie jest wyższa niż średnia w powiecie. Największymi miejscowościami w gminie są Rozprza (1,7 tys. mieszkańców) – dawniej posiadająca prawa miejskie oraz Niechcice (1,4 tys. miesz- kańców). Do dużych miejscowości należą ponadto: Białocin, Ignaców, Longinówka, Lubień, Łochyńsko, Mie- rzyn, Milejowiec, Milejów, Stara Wieś i Straszów. Zabudowa mieszkaniowa gminy stanowi z reguły zwarte zespoły jednostek osadniczych. Teren gminy jest lekko pofałdowany, z obniżeniami w rejonie dolin rzecznych i bardziej zróżnicowaną czę- ścią zachodnią. Przez obszar gminy przepływa rzeka Luciąża z dopływem Bogdanówką, a przy południowej granicy gminy położony jest Zalew Cieszanowice z małą elektrownią wodną. Gmina ma charakter rolniczy z potencjałem do rozwoju funkcji przemysłowo-składowych. Niewielkie za- kłady przemysłowe funkcjonują w Niechcicach, Milejowie i Rozprzy. Teren aktywizacji gospodarczej zarezerwowany jest na obszarze miejscowości Biała Róża i Niechcice w sąsiedztwie drogi krajowej nr 1, przyszłej trasy autostrady A1. Wzdłuż autostrady A1 przebiega także rurociąg przesyłowy produktów paliwowych z rafinerii w Płocku. W pobliżu Mierzyna, Łazów Dużych i Woli Niechcickiej znajdują się złoża kopalin kruszyw. W Rozprzy znajduje się stanowisko archeologiczne średniowiecznego grodziska. W kilku miejscowościach ochroną konserwatorską objęte są parki podworskie, a w Niechcicach – zespół pałacowo-parkowy. Przez teren gminy w jej zachodniej części prowadzi droga krajowa nr 1, która będzie w przyszłości auto- stradą A1, na terenie gminy nie jest jednak przewidziana budowa węzła autostradowego. Gmina jest skomuni- Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 27 – Poz. 2114

kowana z Piotrkowem drogą krajową nr 91, równoległą do trasy autostrady, przebiegającą przez Rozprzę i Nie- chcice. Centralnie południkowo obszar gminy przecina linia kolejowa nr 1 ze stacją kolejową w Rozprzy i przystankami Milejów i Luciążanka. Przystanek autobusowy w Rozprzy oddalony jest od peronów stacji kolejowej o ok. 1,2 km z dojściem wyasfaltowaną ulicą. Przy przejeździe kolejowym zatrzymują się autobusy komunikacji regionalnej, lecz nie został tu urządzony w pełni wyposażony przystanek. Przystanki kolejowy i autobusowy w Milejowie oddalone są aż o 2,5 km. Także odległość przystanków autobusowych od peronów stacji kolejowej Milejów przy drodze krajowej nr 91 wynosi ok. 1,4 km, a przystanki te są zlokalizowane w odległości ok. 0,8 km od zabudowy Milejowa. Znaczna odległość pomiędzy przystankami różnych środków komunikacji zbiorowej utrudnia wzajemne przesiadanie się. Przystanek Luciążanka zlokalizowany jest w sąsiedztwie przystanku autobusowego w Starej Ws10, w odległości mniejszej niż 200 m. Bliska odległość umożliwia dogodne dokonywanie przesiadek. „Strategia Rozwoju Gminy Rozprza do 2020 roku”10 definiuje trzy cele strategiczne, a w wśród nich: „poprawa warunków życia”. W ramach tego celu strategicznego zdefiniowano jako cel operacyjny m.in. „rozwój infrastruktury drogowej wraz z infrastrukturą towarzyszącą”. Kierunkiem działań będzie m.in. modernizacja dróg, budowa chodników, tras rowerowych i oświetlenia dla zwiększenia dostępności komunikacyjnej gminy i jej poszczególnych miejscowości. Gmina Wola Krzysztoporska Wg stanu na 31 grudnia 2014 r. obszar gminy Wola Krzysztoporska zajmował powierzchnię 170,8 km2, z czego 83% stanowiły użytki rolne, a tylko 9% – lasy. Gmina jest jedną z największych powierzchniowo w powiecie piotrkowskim. Gmina podzielona jest na 43 sołectwa. Gminę, wg danych GUS na 31.12.2014 r. zamieszkiwało 11 889 osób. Gęstość zaludnienia w gminie jest wyższa niż średnia w powiecie. Największą miejscowością jest ośrodek gminny Wola Krzysztoporska (2,0 tys. mieszkańców). Dużą miejscowością w gminie są także Bujny. Do zna- czących miejscowości należą ponadto: Gomulin i Gomulin – Kolonia, Gąski, Jeżów, Krężna – Kolonia, Krzy- żanów, Majków Duży, Mąkolice, Parzniewice, Siomki i Woźniki. Zabudowa mieszkaniowa w gminie skoncentrowana jest wzdłuż dróg w znacznej mierze jednak w formie rozproszonej. Jedynie w Woli Krzysztoporskiej występuje obszar zabudowy zwartej, częściowo wielorodzin- nej. W gminie wyznaczony został obszar rozwoju zabudowy jednorodzinnej w rejonie Gomulina i Pracy, Woli Krzysztoporskiej, Bogdanowa, Lasek i Parzniewic. Teren gminy jest lekko pofałdowany, z obniżeniami w rejonie dolin rzecznych. Przez obszar gminy przebiega dział wodny zlewni rzek Pilicy i Warty (wododział Odry i Wisły). Gmina ma charakter zróżnicowany, w części wschodniej stanowi zaplecze mieszkaniowe dla Piotrkowa Trybunalskiego z potencjałem do rozwoju funkcji przemysłowo-składowych, w części zachodniej ma charakter mieszkaniowo-rolniczy. Większe zakłady przemysłowe w gminie funkcjonują w pobliżu węzła autostradowego Piotrków-Południe (centra logistyczne) oraz w Woli Krzysztoporskiej w obiektach zakładów chemicznych. Teren aktywizacji gospodarczej zarezerwowany jest na obszarze pomiędzy miejscowością Gomulin a projektowanym węzłem autostradowym Rokszyce łączącym autostradę A1 z drogą ekspresową S-12 oraz w rejonie pomiędzy zakładami chemicznymi a autostradą A1 i linia kolejową. W Woli Krzysztoporskiej znajdują się tereny inwestycje Łódzkiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej o pow. ok. 14 ha, częściowo zagospodarowane, które przedstawiono na rysunku 6.

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 28 – Poz. 2114

Rys. 6. Obszar terenów inwestycyjnych ŁSSE w Woli Krzysztoporskiej Źródło: http://mapa.sse.lodz.pl, dostęp 15.09.2015 r. W Piaskach przy wschodniej granicy gminy uruchomiony jest duży zakład szklarniowy. Na obszarze gminy jest wiele złóż kruszyw, w części eksploatowanych, w rejonie: Borowej, Mąkolic, Monikowa, Parzniewiczek i Pawłowa. W okolicach Jeżowa znajdują się złoża torfu. Wzdłuż autostrady A1 przebiega także rurociąg prze- syłowy produktów paliwowych z rafinerii w Płocku. W kilku miejscowościach ochroną konserwatorską objęte są dwory i parki podworskie. Przez teren gminy w jej wschodniej części prowadzi droga krajowa nr 1, która będzie w przyszłości auto- stradą A1, na terenie gminy nie jest jednak przewidziana budowa węzła autostradowego. Przez północną część gminy przebiega droga krajowa nr 74. Gmina jest skomunikowana z Piotrkowem Trybunalskim drogą krajową nr 74 oraz, obecnie, drogą krajową nr 1, a w przyszłości drogami powiatowymi i gminnymi poprzez drogę kra- jową nr 91. Przy wschodniej granicy gminy poprowadzona jest trasa linii kolejowej nr 1 z przystankiem Milejów poło- żonym w pobliżu wsi Glina i Krzyżanów. Przez obszar gminy przebiega także jednotorowa linia kolejowa nr 24, obecnie jednak użytkowana jedynie w ruchu towarowym. „Strategia Rozwoju Gminy Wola Krzysztoporska na lata 2015-2020”11 definiuje trzy cele strategiczne, wśród nich: „Poprawa stanu infrastruktury technicznej i społecznej”. W ramach tego celu zdefiniowano jako cel operacyjny m.in. „Rozbudowa i modernizacja infrastruktury drogowej”. Przeprowadzony dla potrzeb opracowania strategii bilans strategiczny wykazał w zakresie komunikacji publicznej dobrą obecną sieć połączeń z obszarem problemowym jedynie dla mniejszych miejscowości. 2.5. Sieć komunikacyjna na obszarze planu Przez województwo łódzkie przebiegają dwa paneuropejskie korytarze transportowe bazowej sieci TEN-T: Bałtyk – Adriatyk (odcinek Gdańsk – Katowice z odgałęzieniem Gdańsk – Warszawa – Katowice) oraz Morze Północne – Bałtyk (odcinek Frankfurt n/Odrą – Poznań – Warszawa – Kowno z odgałęzieniem Warszawa – Białoruś)12. W ramach tej sieci funkcjonują: autostrada A1, łącząca Łódź z Gdańskiem i aglomeracją śląską oraz autostrada A4, łącząca Warszawę z Poznaniem (Berlinem). Kolejowa sieć TEN-T obejmuje w wojewódz- twie łódzkim kilka odcinków sieci kompleksowej13: linie kolejowe nr 3, 11, 12, 131, a także nr 1 na odcinku z Koluszek w kierunku Warszawy i nr 14 na odcinku do Zduńskiej Woli – jako bazowa sieć towarowa oraz nr 4 Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 29 – Poz. 2114

jako bazowa sieć pasażerska. Linia kolejowa nr 1 przebiega także przez Piotrków Trybunalski, lecz jest poza zasięgiem sieci TEN-T. Przez powiat piotrkowski przebiega południkowo autostrada A1 z węzłami Piotrków i Bełchatów, przecho- dząca w drogę krajową nr 1, która w przyszłości przebudowana będzie na autostradę A1. Tuż przy północnej granicy powiatu zlokalizowany jest na autostradzie A1 węzeł Tuszyn. Począwszy od węzła Piotrków, w kierunku wschodnim przebiega trasa drogi ekspresowej S-8, która w granicach powiatu ma dwa węzły Piotrków Trybunalski-Północ i Moszczenica, a już poza granicą powiatu węzeł Tomaszów Mazowiecki-Południe. Uzupełnieniem autostrady A1 i drogi krajowej nr 1 jest przebiegająca równolegle droga krajowa nr 91: od węzła Tuszyn do węzła Piotrków Trybunalski-Północ oraz od węzła Moszczenica na południe w kierunku Ra- domska. Sieć dróg krajowych uzupełniają odcinki dróg przebiegające równoleżnikowo: droga nr 74 z Bełcha- towa do węzła Bełchatów na autostradzie A1 oraz od drogi nr 91 przez Piotrków Trybunalski i Sulejów w kierunku do Kielc, a także droga nr 12 przez Piotrków Trybunalski i Sulejów od drogi nr 91 w kierunku Radomia. Droga krajowa S-12 posiada wytyczoną trasę jako droga ekspresowa od węzła Rokszyce wzdłuż południo- wej granicy Piotrkowa Trybunalskiego i na południe od Sulejowa, lecz aktualnie nie są prowadzone dalsze prace projektowe. Odcinek autostrady od węzła Bełchatów do granic województwa łódzkiego został zaprojek- towany, ale jego budowa nie jest rozpoczęta. Zrealizowane i budowane odcinki autostrad i dróg ekspresowych zapewnią doskonałe połączenie powiatu z wieloma aglomeracjami w Polsce: Warszawą, Łodzią, Gdańskiem, Wrocławiem, Poznaniem i Toruniem z Bydgoszczą. Drogi krajowe zapewniają dodatkowe skomunikowanie powiatu z miastem wojewódzkim Łodzią (droga krajowa nr 91), a także połączenia z sąsiednimi dużymi miastami: Kielcami, Radomiem i Lublinem oraz Czę- stochową i Śląskiem. Uzupełnieniem bardzo rozbudowanej sieci autostrad, dróg ekspresowych i dróg krajowych są trzy drogi wo- jewódzkie: nr 716 z Piotrkowa Trybunalskiego do drogi 715 w Koluszkach oraz nr 742 z Przygłowa do Włosz- czowej, a także droga Wadlew – Piotrków, jeszcze bez nadanego numeru. Wszystkie drogi krajowe i wojewódzkie przebiegają przez Piotrków Trybunalski lub wzdłuż jego granic, zapewniając dobre połączenie ze stolicą powiatu ośrodków gminnych w Wolborzu, Sulejowie, Rozprzy, Mosz- czenicy, Ręcznie i Grabicy. Pozostałe ośrodki gminne są skomunikowane poprzez sieć dróg powiatowych do dróg głównych, z wyjątkiem Grabicy, gdzie status byłej drogi krajowej nr 12 nie jest ostatecznie ustalony. Pozostałe drogi mają znaczenie lokalne i – poza krótkimi odcinkami – natężenie ruchu na nich jest niewielkie. Autostrada, droga ekspresowa i wszystkie drogi krajowe są bardzo obciążone ruchem tranzytowym, co utrudnia poruszanie się na nich oraz wpływa, poprzez kongestię, na zwiększenie czasu przejazdu. W tabeli 3 przedstawiono długość dróg powiatowych w powiecie piotrkowskim. Tab. 3. Długość dróg powiatowych i gminnych w powiecie piotrkowskim – stan na 30 września 2015 r. Długość dróg powiatowych Długość dróg gminnych [km] [km] Lp. Jednostka administracyjna w tym w tym ogółem ogółem utwardzonych utwardzonych Miasto i gmina Sulejów 61,82 60,54 ok. 64* b.d. w tym: 1 - miasto 11,69 11,69 b.d. b.d. - gmina 50,13 48,85 b.d. b.d. Miasto i gmina Wolbórz 65,58 64,37 86,51 86,51 w tym: 2 - miasto 8,72 8,72 b.d. b.d. - gmina 56,86 55,65 b.d. b.d. 3 Gmina Aleksandrów 50,71 50,71 50,92 31,62 4 Gmina Czarnocin 41,14 41,14 42,00 b.d. 5 Gmina Gorzkowice 35,56 34,66 60,80 58,84 6 Gmina Grabica 31,31 31,31 108,95 108,95 7 Gmina Łęki Szlacheckie 42,82 42,30 49,07 49,07 Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 30 – Poz. 2114

8 Gmina Moszczenica 35,37 35,07 46,81 45,33 9 Gmina Ręczno 16,67 16,67 60,96 37,17 10 Gmina Rozprza 60,00 55,83 70,73 55,13 11 Gmina Wola Krzysztoporska 84,63 84,00 82,68 70,23 Razem 525,61 516,60 723,43 b.d. * – według „Planu Rozwoju Lokalnego Gminy Sulejów na lata 2007-2013”, s. 55. Źródło: dane Zarządu Dróg Powiatowych w Piotrkowie Trybunalskim, stan na 30.09.2015 r. W powiecie piotrkowskim jest ok. 95,3 km dróg krajowych, ok. 65 km dróg wojewódzkich i 525,6 km dróg powiatowych, w tym 20,4 km w miastach, większość dróg powiatowych – 491,9 km jest utwardzona z na- wierzchnią bitumiczną, betonową lub z kostki14 oraz 772,4 km dróg gminnych o nawierzchni twardej i 183,0 km o nawierzchni gruntowej15. Na drogach powiatowych zlokalizowane jest 46 obiektów mostowych. Na obszarze powiatu znajduje się ponad 500 przystanków autobusowych, w tym 65 przy drogach woje- wódzkich, 285 przy drogach powiatowych, z czego 60% wyposażonych w wiaty oraz 345 przy drogach gminnych, w tym 78% wyposażonych w wiaty. Wykaz przystanków na drogach wojewódzkich, gminnych i powiatowych przedstawiono w tabeli 4. Tab. 4. Liczba przystanków w powiecie piotrkowskim – stan na 30 września 2015 r.

Liczba przystanków administrowanych przez Jednostka administracyjna Lp. powiat* gminę^ Inne* ogółem w tym z wiatami ogółem w tym z wiatami

1 Miasto i gmina Sulejów 23 14 30 13 15

2 Miasto i gmina Wolbórz 26 24 55 53 -

3 Gmina Aleksandrów 34 28 14 10 -

4 Gmina Czarnocin 37 6 61 10 1

5 Gmina Gorzkowice 27 16 14* 14* -

6 Gmina Grabica 11 8 21 17 -

7 Gmina Łęki Szlacheckie 30 24 6 6 -

8 Gmina Moszczenica 9 3 24 6 23

9 Gmina Ręczno 8 6 - - 26

10 Gmina Rozprza 32 23 64 52 -

11 Gmina Wola Krzysztoporska 48 20 59* 59* -

Razem 285 172 345 236 65

Źródło: * – dane Starostwa Powiatowego w Piotrkowie Trybunalskim, stan na 30.09.2015 r., ^ – dane gmin, stan na 19.10-24.11.2015 r. (materiały przekazywane sukcesywnie).

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 31 – Poz. 2114

Na rysunku 7 przedstawiono przebieg autostrad, dróg ekspresowych i pozostałych krajowych, wojewódz- kich i powiatowych na obszarze powiatu piotrkowskiego.

Rys. 7. Mapa sieci dróg na obszarze powiatu piotrkowskiego Źródło: Opracowanie własne.

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 32 – Poz. 2114

Obszar powiatu ma zróżnicowaną dostępność komunikacyjną do miasta wojewódzkiego – Łodzi. Obszar północny powiatu, a także miasto Piotrków Trybunalski, ma dość dobrą dostępność do stolicy województwa, czas dojazdu nie przekracza 60 minut. Dla obszarów południowych powiatu dostępność systematycznie spada, osiągając dla krańców południowych czas dojazdu do Łodzi ponad 2 godziny. Przez powiat piotrkowski przebiega linia kolejowa nr 1 ze stacjami kolejowymi z Babach, Piotrkowie Try- bunalskim, Rozprzy i Gorzkowicach oraz przystankami w Moszczenicy, Jarostach, Milejowie, Luciążance i Wilkoszewicach. Linia ta jest dwutorową zelektryfikowaną linią magistralną o znaczeniu państwowym16, wykorzystywaną w ruchu pasażerskim i towarowym. Przez powiat piotrkowski przebiega także jednotorowa, niezelektryfikowana linia kolejowa nr 24, na której odbywa się jedynie ruch towarowy. Wg stanu na 15 września 2015 r. Piotrków posiadał połączenia kolejowe liniami regionalnymi z Radom- skiem (12 par połączeń na dobę w dniu powszednim, 10 par w sobotę i w niedzielę), Częstochową (11 par po- łączeń na dobę w dniu powszednim, 9 par w sobotę i w niedzielę), Łodzią (6 par połączeń na dobę w dniu powszednim i w sobotę, 5 par w niedzielę) i Koluszkami (6 par połączeń na dobę w dniu powszednim, 4 pary w sobotę i w niedzielę). Ponadto miasto Piotrków Trybunalski posiadało połączenia kolejowe dalekobieżne przez Radomsko i Czę- stochowę z Bielsko-Białą, Katowicami, Krakowem i Wrocławiem oraz przez Łódź z Bydgoszczą, Gdańskiem, Gdynią i Szczecinem, a także przez Koluszki z Warszawą. W Piotrkowie Trybunalskim funkcjonuje wielostanowiskowy dworzec autobusowy komunikacji regionalnej, urządzony na placu naprzeciw budynku dworca kolejowego, przy skrzyżowaniu ulic Grota Roweckiego i Polskiej Organizacji Wojskowej, zarządzany i będący własnością PKS w Piotrkowie Trybunalskim Sp. z o.o. Miasto Piotrków Trybunalski wyznaczyło natomiast trzy przystanki przy ul. Grota-Roweckiego dla lokalnej komunikacji regionalnej, obsługującej miejscowości w powiecie piotrkowskim. W bezpośrednim sąsiedztwie dworców znajdują się także przystanki komunikacji miejskiej, gdzie zatrzymuje się dziewięć z dziesięciu kur- sujących linii. Lokalizacja dworców kolejowego i autobusowego oraz przystanku komunikacji miejskiej w bezpośrednim sąsiedztwie jest bardzo korzystna, wpływa bowiem na zwiększenie synergii różnych rodzajów transportu publicznego. Niektóre linie autobusowe, szczególnie dalekobieżne przelotowe, nie zatrzymują się jednak na dworcu autobusowym lub jego pobliżu, korzystając z oddalonych przystanków przy al. Piłsudskiego. W pozostałych ośrodkach gminnych nie urządzono dworców, zlokalizowane są tylko pojedyncze przystanki autobusowe. Wzajemna lokalizacja przystanków kolejowych i autobusowych jest korzystna tylko dla przystan- ków kolejowych: Wilkoszewice i Luciążanka. Powiat piotrkowski jest skomunikowany z innymi polskimi miastami poprzez połączenia autobusowe, ob- sługiwane przez różne podmioty. Przewozy w międzyregionalnej komunikacji autobusowej zapewniają nastę- pujący przewoźnicy: - PKS w Piotrkowie Trybunalskim Sp. z o.o. (Grupa Mobilis), - PKS Radomsko Sp. z o.o., - PKS w Bełchatowie Sp. z o.o., - PKS w Opocznie Sp. z o.o., - PKS Wieluń Sp. z o.o., - PKS w Biłgoraju Sp. z o.o., - PKS w Łodzi Sp. z o.o., - PKS w Słupsku S.A., - PKS „Polonus” w Warszawie S.A., - PKS w Tomaszowie Mazowieckim Sp. z o.o., - PKS w Kłodzku S.A., Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 33 – Poz. 2114

- PKS w Rzeszowie S.A., - PKS w Puławach Sp. z o.o., - PKS w Mławie S.A. (Grupa Mobilis), - F.U.H. EKO STAMAR Stanisław Marczak, Końskie, - PKS w Szczecinie Sp. z o.o., - Transport Osobowo-Towarowy PLATER’S Aneta Salata, Hucisko, - P.W. BP TOUR Piotr Brewczak, Bełżyce, - EXPRESSBUS S.C. Leszek i Eliza Wójtowicz, Lublin, - PKS w Busku Zdroju S.A., - Trans Bonanza – „Diana” Danuta Jakubas, Sandomierz, - PKS w Radomiu Sp. z o.o.(także sezonowo), - PKS w Płocku S.A. (Grupa Mobilis) (także sezonowo), - PKS w Ostrowcu Świętokrzyskim Sp. z o.o. (także sezonowo), - Arriva Sp. z o.o. O/Sanok i O/Toruń (sezonowo), - PKS Mrągowo Sp. z o.o. (grupa Mobilis) (sezonowo), - PKS w Staszowie Sp. z o.o. (sezonowo), - PKS w Bytowie Sp. z o.o. (sezonowo). Sieć autobusowych połączeń dalekobieżnych umożliwia dotarcie m.in. do następujących miast: Biłgoraj, Busko-Zdrój, Bydgoszcz, Chojnice, Częstochowa, Człuchów, Dąbrowa Górnicza, Gdańsk, Gliwice, Gostynin, Kalisz, Katowice, Kielce, Konin, Koszalin, Kraków, Krynica Zdrój, Kudowa Zdrój, Kutno, Legnica, Lublin, Łęczyca, Łódź, Nowy Sącz, Opole, Ostrowiec Świętokrzyski, Płock, Poznań, Przemyśl, Radom, Rybnik, Ry- manów Zdrój, Rzeszów, Sandomierz, Szczecin, Tomaszów Lubelski, Warszawa, Wieluń, Wrocław, Zamość i Zakopane. W sezonie letnim można z Piotrkowa Trybunalskiego dojechać bez przesiadek także do: Brzozowa, Giżyc- ka, Grudziądza, Gdyni, Jastrzębiej Góry, Kołobrzegu, Łeby, Mielca, Mrągowa, Sanoka, Słupska, Staszowa i Włocławka. Bardzo szeroki zakres miast do których doprowadzone są linie autobusowe dalekobieżne wynika z centralnego w skali całego kraju położenia Piotrkowa Trybunalskiego. Przewozy w regionalnej komunikacji autobusowej, przebiegające przez obszar gmin powiatu piotrkowskiego, obsługują następujące podmioty: - PKS w Piotrkowie Trybunalskim Sp. z o.o. (Grupa Mobilis), - PKS w Bełchatowie Sp. z o.o., - PKS Radomsko Sp. z o.o., - PKS w Opocznie Sp. z o.o., - TRANSPORTOWIEC Sp. z o.o. Piotrków Trybunalski, - ORION Sp. J., Kiełbik i Wspólnicy, Piotrków Trybunalski, - SULBUS Sp. J. Włodzimierz Pasieczyński, Sulejów, - PKS SKORPION (LIBRA TRAVEL i SPEC-CAR działający łącznie), - U.T.-P. Janusz Skrobek, Piotrków Trybunalski, - P.U. Łukasz Ściegliński, Piotrków Trybunalski, - P.H.U. DAWID Anna Gruchała, Piotrków Trybunalski, Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 34 – Poz. 2114

- P.H.U. DAWID TRAVEL Dawid Gruchała, Piotrków Trybunalski, - P.U.H.P. KUBA Robert Zając, Jarosty, - MIX-TRANS usługi przewozowe Wiesław Skoczylas, - MAT-MAX Świstak, Owczarek i wspólnicy Sp. J., Piotrków Trybunalski, - F.T.U. FART Krzysztof Jakubik, Bęczkowice, - POLAN Anna Mosion, Srock, - P.H.U.P. ALVEX Sp. z o.o., Sulejów, - Transport Osobowy Adam Walczak, Tomaszów Mazowiecki, - P.U. SPEC-CAR Adam Pietrzyk, Piotrków Trybunalski, - P.O. i T. Andrzej Karczewski, Uszczyn, - ELTRANS Andrzej Gabrysiak, Srock, - TW Trans Usługi Transportowe Rusin Tomasz, Piotrków Trybunalski, - Przewóz Osób i Towarów Krzysztof Nowicz, Sulejów, - P.H.U. LIBRA TRAVEL Michał Librowski, Bujniczki, - TOM TOM TRANS Tomasz Kosiński, Tomawa, - P.U. ARTEX Artur Świstak, Poniatów, - Przewóz Osób Leszek Pękacz, Piotrków Trybunalski, - U.T. SZYMCZYK Janusz Szymczyk, Wielkopole, - KEN-TUR Michał Kleska, Piotrków Trybunalski, - P.O. i T. Henryk Kowalski, Piotrków Trybunalski, - Transport Osobowy MINI BUS Andrzej Balasiński, Sulejów, - Piotr-Max Piotr Gliszczyński, Piotrków Trybunalski, - Transport Osobowy Krzysztof Łągwa, Włodzimierzów, - F.U.H. ROMAX Jacek Roksela, Wola Krzysztoporska. W niektórych miejscowościach, jak Przygłów, Srock, Sulejów, Rozprza, Wolbórz zatrzymuje się większość autobusów dalekobieżnych, w tym pośpieszne. W powiecie piotrkowskim urządzono ścieżki rowerowe o łącz- nej długości 9,1 km, w tym przy drogach wojewódzkich – 0,9 km17. Najdłuższy przebieg urządzonych ścieżek jest w Sulejowie – 4,5 km oraz gminie Czarnocin – 2,7 km. Ścieżki rowerowe występują w większym zakresie w mieście Piotrkowie Trybunalskim (20,9 km). W powiecie piotrkowskim wytyczono wiele turystycznych szlaków pieszych i rowerowych. Wokół Zalewu Sulejowskiego prowadzi m.in. szlak rowerowy im. Zygmunta Goliata tworzący pętlę wokół Zbiornika Sule- jowskiego, o długości 68,5 km wraz z trasami dojazdowymi z Wolborza przez Żarnowicę Dużą (10,5 km) i przez Golesze Duże (10 km) oraz z Piotrkowa Trybunalskiego przez Barkowice Mokre. W powiecie piotrkowskim w żadnej z gmin nie zostały wyznaczone strefy płatnego parkowania. 2.6. Czynniki demograficzne i motoryzacja Wg stanu na dzień 31 grudnia 2014 r. powiat piotrkowski zamieszkany był przez 91,53 tys. mieszkańców. O sytuacji demograficznej rejonu świadczą zachodzące zmiany liczby i struktury mieszkańców oraz prognozy demograficzne na okres planistyczny. Zmiany liczby mieszkańców w powiecie piotrkowskim w latach 2009- 2014 przedstawiono w tabeli 5. Dane zawarte w tabeli 5 ilustrują wzrost liczby mieszkańców w ostatnich pięciu latach na całym obszarze powiatu piotrkowskiego. Zmiana liczby mieszkańców w powiecie piotrkowskim wynikała z dodatniego salda migracji, pomimo ujemnego przyrostu naturalnego. Trend wzrostu liczby ludności w dobrze skomunikowanych Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 35 – Poz. 2114

gminach zapewne będzie utrzymywał się w przyszłości. Należy przypuszczać, że nadal będą też zachodziły procesy suburbanizacji. Niepokojącym zjawiskiem jest natomiast ujemny przyrost naturalny, który będzie się wiązał także z postępującym starzeniem się społeczeństwa. Tab. 5. Zmiana liczby mieszkańców jednostek administracyjnych powiatu piotrkowskiego w latach 2009-2014 – dane GUS Dynamika 2014:2009 Liczba mieszkańców Jednostka administracyjna [%] 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Miasto i gmina Sulejów 15 926 16 110 16 242 16 268 16 280 16 308 102,4 w tym: - przyrost naturalny 0,1 1,1 1,2 - 0,4 0,1 - 1,0 - na 1 000 mieszkańców - saldo migracji na pobyt stały 109 100 113 52 28 58 - Miasto i gmina Wolbórz 7 633 7 727 7 773 7 753 7 800 7 774 101,8 w tym: - przyrost naturalny - 2,5 - 3,5 1,3 - 3,1 - 2,8 0,9 - na 1 000 mieszkańców - saldo migracji na pobyt stały 16 39 36 33 34 - 2 - Gmina Aleksandrów 4 388 4 435 4 408 4 407 4 391 4 383 99,9 w tym: - przyrost naturalny - 5,2 - 3,8 - 4,5 - 5,9 - 6,8 - 6,9 - na 1 000 mieszkańców - saldo migracji na pobyt stały - 10 5 - 7 7 9 3 - Gmina Czarnocin 4 064 4 090 4 081 4 098 4 143 4 078 100,3 w tym: - przyrost naturalny 3,0 - 0,7 - 2,7 - 0,2 0,7 - 5,1 - na 1 000 mieszkańców - saldo migracji na pobyt stały 0 4 2 7 29 - 31 - Gmina Gorzkowice 8 638 8 698 8 682 8 671 8 606 8 607 99,6 w tym: - przyrost naturalny - 1,1 - 0,1 1,4 - 1,2 - 2,9 - 1,6 - na 1 000 mieszkańców - saldo migracji na pobyt stały - 12 17 - 28 9 - 37 - 35 - Gmina Grabica 6 071 6 092 6 100 6 086 6 127 6 134 101,0 w tym: - przyrost naturalny - 0,3 - 2,0 0,8 0,7 1,0 1,8 - na 1 000 mieszkańców - saldo migracji na pobyt stały 11 9 3 10 10 6 - Gmina Łęki Szlacheckie 3 628 3 717 3 679 3 646 3 630 3 602 99,3 w tym: - przyrost naturalny - 1,4 - 1,9 - 4,3 0,5 - 7,7 - 7,7 - na 1 000 mieszkańców - saldo migracji na pobyt stały 12 9 - 22 - 13 8 - 4 - Gmina Moszczenica 12 837 12 950 12 917 12 910 12 909 12 915 100,6 w tym: - przyrost naturalny - 0,2 - 2,0 0,2 - 0,7 - 0,9 - 1,5 - na 1 000 mieszkańców - saldo migracji na pobyt stały 2 27 - 35 20 24 17 - Gmina Ręczno 3 587 3 643 3 631 3 608 3 598 3 570 99,5 w tym: - przyrost naturalny - 4,1 - 1,9 - 3,6 - 6,4 - 1,7 - 4,7 - na 1 000 mieszkańców - saldo migracji na pobyt stały - 12 - 10 1 - 10 - 16 - 12 - Gmina Rozprza 12 073 12 206 12 191 12 241 12 287 12 274 101,7 w tym: - przyrost naturalny - 2,1 0,4 - 3,5 - 1,0 - 2,9 - 2,7 - na 1 000 mieszkańców - saldo migracji na pobyt stały 24 27 28 36 55 42 - Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 36 – Poz. 2114

Gmina Wola Krzysztoporska 11 617 11 733 11 772 11 832 11 847 11 889 102,3 w tym: - przyrost naturalny - 1,2 - 1,1 - 0,6 2,0 0,4 - 0,3 - na 1 000 mieszkańców - saldo migracji na pobyt stały 9 23 46 13 57 38 - Powiat piotrkowski 90 462 91 401 91 476 91 520 91 618 91 534 101,2 w tym: - przyrost naturalny - 1,1 - 1,0 - 0,7 - 0,9 - 1,6 - 1,8 - na 1 000 mieszkańców - saldo migracji na pobyt stały 149 252 137 164 203 93 - Źródło: Dane GUS. Strukturę ludności gmin objętych planem, wg kryterium aktywności zawodowej, przedstawiono w tabeli 6. Dane zawarte w tej tabeli ilustrują zmianę struktury aktywności zawodowej mieszkańców miasta i gmin obję- tych planem na przestrzeni ostatnich pięciu lat. Tab. 6. Struktura ludności gmin objętych planem w latach 2009-2014

Segment mieszkańców w wieku: Rok Dynamika 2014:2009 2009 2014 [%] Miasto i gmina Sulejów

 przedprodukcyjnym 3 487 3 177 91,1

 produkcyjnym 9 961 10 288 103,3

 poprodukcyjnym 2 478 2 843 114,7

Miasto i gmina Wolbórz

 przedprodukcyjnym 1 526 1 472 96,5

 produkcyjnym 4 785 4 860 101,6

 poprodukcyjnym 1 322 1 442 109,1

Gmina Aleksandrów

 przedprodukcyjnym 834 787 94,4

 produkcyjnym 2 574 2 653 103,1

 poprodukcyjnym 980 943 96,2 Gmina Czarnocin

 przedprodukcyjnym 829 786 94,8

 produkcyjnym 2 496 2 549 102,1

 poprodukcyjnym 739 743 100,5

Gmina Gorzkowice

 przedprodukcyjnym 1 838 1 740 94,7

 produkcyjnym 5 316 5 254 98,8

 poprodukcyjnym 1 484 1 613 108,7 Gmina Grabica

 przedprodukcyjnym 1 296 1 272 98,4 Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 37 – Poz. 2114

 produkcyjnym 3 725 3 750 100,7

 poprodukcyjnym 1 050 1 109 105,6

Gmina Łęki Szlacheckie

 przedprodukcyjnym 796 724 91,0

 produkcyjnym 2 084 2 134 102,4

 poprodukcyjnym 748 744 99,5 Gmina Moszczenica

 przedprodukcyjnym 2 708 2 514 92,8

 produkcyjnym 7 997 7 994 100,0

 poprodukcyjnym 2 132 2 407 112,9

Gmina Ręczno

 przedprodukcyjnym 716 638 89,1

 produkcyjnym 2 152 2 196 102,0

 poprodukcyjnym 719 736 102,4 Gmina Rozprza

 przedprodukcyjnym 2 631 2 510 95,4

 produkcyjnym 7 439 7 572 101,8

 poprodukcyjnym 2 003 2 192 109,4

Gmina Wola Krzysztoporska

 przedprodukcyjnym 2 635 2 550 96,8

 produkcyjnym 7 077 7 227 102,1

 poprodukcyjnym 1 905 2 112 110,9

Powiat piotrkowski

 przedprodukcyjnym 19 296 18 173 94,2

 produkcyjnym 55 606 56 477 101,6

 poprodukcyjnym 15 560 16 884 108,5

Źródło: Dane GUS. Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 38 – Poz. 2114

Strukturę wiekową mieszkańców powiatu piotrkowskiego, wg stanu na dzień 31 grudnia 2014 r. przedstawiono na rysunku 8.

Rys. 8. Struktura wiekowa mieszkańców powiatu piotrkowskiego [%, tys. osób] – stan na 31 grudnia 2014 r. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. W latach 2009-2014 znacznie zmniejszyła się liczba mieszkańców w wieku przedprodukcyjnym (o 5,8%), liczba mieszkańców w wieku produkcyjnym nieco wzrosła (wzrost o 1,6%), natomiast zwiększyła się liczba mieszkańców w wieku poprodukcyjnym (o 8,5%). Podobna tendencja spadku liczby mieszkańców młodych i wzrostu liczby mieszkańców w wieku poprodukcyjnym zauważalna jest w całej Polsce, lecz zwykle wzrost liczby mieszkańców w wieku poprodukcyjnym jest znacznie większy. Efektem zmian jest spadek udziału w przewozach osób uczących się i wzrost udziału osób starszych, które często nie używają, albo nie mogą używać samochodu osobowego do realizacji codziennych potrzeb przemieszczania się. W rezultacie, wzmaga się więc zapotrzebowanie na realizację transportem publicznym przewozów o charakterze socjalnym. Tab. 7. Prognozowana liczba ludności zamieszkującej powiat piotrkowski Liczba mieszkańców w poszczególnych latach Dynamika zmian [%] Przedział wiekowy 2014 2020 2025 2020/2014 2025/2014 Ludność w miastach 0-6 645 542 561 84,0 87,0 7-18 1 137 1 144 1 127 100,6 99,1 19-24 675 617 553 91,4 81,9 25-64 5 044 5 091 4 963 100,9 98,4 65+ 1 221 1 602 1 927 131,2 157,8 Razem 8 722 8 996 9 131 103,1 104,7 Ludność wiejska 0-6 6 258 5 769 5 586 92,2 89,3 7-18 11 339 11 171 10 942 98,5 96,5 19-24 7 058 5 874 5 471 83,2 77,5 25-64 45 478 45 638 44 802 100,4 98,5 65+ 12 679 14 667 16 395 115,7 129,3 Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 39 – Poz. 2114

Razem 82 812 83 119 83 196 100,4 100,5 Ludność ogółem 0-6 6 903 6 311 6 147 91,4 89,0 7-18 12 476 12 315 12 069 98,7 96,7 19-24 7 733 6 491 6 024 83,9 77,9 25-64 50 522 50 729 49 765 100,4 98,5 65+ 13 900 16 269 18 322 117,0 131,8 Razem 91 534 92 115 92 327 100,6 100,9 Źródło: Opracowanie własne na podstawie prognoz GUS. Prognozy demograficzne dla powiatu piotrkowskiego, sporządzone przez GUS i przedstawione w tabeli 7, zakładają jednak do 2025 r. pogłębienie się obecnych tendencji ogólnopolskich – znacznego spadku ludności w wieku przedprodukcyjnym, umiarkowanego spadku ludności w wieku produkcyjnym i znacznego wzrostu liczby ludności w wieku poprodukcyjnym. Na rysunku 9 przedstawiono prognozowaną strukturę wiekową mieszkańców miast powiatu piotrkowskiego w 2025 r.

Rys. 9. Prognozowana struktura wiekowa mieszkańców miast powiatu piotrkowskiego w 2025 r. [tys. osób, %] Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. Liczba ludności powiatu piotrkowskiego – wg prognozy GUS – będzie niemal stała i w 2025 r. wyniesie 92 327 osób (wzrost o 0,9%). Oznacza to prognozowane przez GUS utrzymanie dotychczasowych tendencji – w latach 2009-2014 liczba ludności powiatu piotrkowskiego wzrosła o 1,2%. Jednocześnie, zmieni się struktura ludności miast i gmin w powiecie. Bardzo zmaleje liczba osób młodych – o 13% w miastach i o 10,7% w obszarach wiejskich. Zmaleje także liczba osób uczących się – o 2,9% w miastach i o 7,3% w obszarach wiejskich oraz osób w wieku produkcyjnym – o 1,5-1,6%. Największe zmiany będą dotyczyć osób starszych – w miastach ich liczba wzrośnie aż o około 58%, a w obszarach wiejskich o ponad 29%. Niekorzystnie dla popytu na usługi publicznego transportu zbiorowego kształtują się dane dotyczące wskaź- ników motoryzacji. Liczbę pojazdów ogółem i samochodów osobowych zarejestrowanych w powiecie piotrkowskim w latach 2009-2014 oraz jej prognozę na lata 2015-2020, przedstawiono na rysunku 10. W 2013 r. w powiecie piotrkowskim, wg Banku Danych Lokalnych GUS, zarejestrowanych było ponad 45,7 tys. samochodów osobowych. Wskaźnik motoryzacji wyniósł 499 samochodów osobowych i 720 pojaz- dów na 1 000 mieszkańców. Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 40 – Poz. 2114

Rys. 10. Liczba pojazdów i samochodów osobowych zarejestrowanych w powiecie piotrkowskim i jej prognoza do 2025 r. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. Przygotowana dla powiatu piotrkowskiego prognoza wskaźnika motoryzacji zakłada wzrost liczby samo- chodów osobowych do 51,4 tys. w 2025 r. Oznacza to przyrost liczby samochodów osobowych do 2025 r. o 11,5%18, czyli osiągnięcie w tym roku wskaźnika motoryzacji na poziomie 796 pojazdów i 557 samochodów osobowych na 1 000 mieszkańców. 2.7. Oświata i czynniki społeczne W roku szkolnym 2012/2013 w powiecie piotrkowskim działało łącznie ponad 110 szkół i placówek eduka- cyjnych, do których uczęszczało 10,7 tys. uczniów i 2,5 tys. przedszkolaków. Przedszkolaki, uczniowie szkół podstawowych i gimnazjalnych innych niż dla dorosłych nie są zwykle pasażerami powiatowych przewozów pasażerskich. Szkoły te obejmują w przeważającej większości obszar w granicach jednej gminy. Liczbę szkół ponadgimnazjalnych na obszarze powiatu piotrkowskiego i szkół dla dorosłych – wraz z liczbą uczęszczają- cych do nich uczniów – przedstawiono w tabeli 8. W tabeli 9 przedstawiono natomiast liczbę publicznych szkół ponadgimnazjalnych i gimnazjów dla dorosłych w podziale na gminy powiatu piotrkowskiego, porównując z danym dla powiatu grodzkiego. Większość placówek oświatowych ponadgimnazjalnych i dla dorosłych ma swoją siedzibę w stolicy powiatu. Tab. 8. Liczba szkół ponadgimnazjalnych i zawodowych na obszarze powiatu piotrkowskiego oraz liczba uczęszczających do nich uczniów – stan na 30 września 2014 r. Rodzaj placówki oświatowej Liczba placówek Liczba uczniów Powiat piotrkowski 20 1 586 Liceum 2 179 Liceum dla dorosłych publiczne 3 166 Liceum dla dorosłych niepubliczne 3 b.d. Policealna dla dorosłych publiczna 5 344 Policealna dla dorosłych niepubliczna 2 b.d. Technikum 5 822 Zasadnicza zawodowa 2 75 Źródło: www.cie.men.gov.pl, dostęp 15.09.2015 r.

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 41 – Poz. 2114

W stolicy powiatu Piotrkowie Trybunalskim największą uczelnią kształcącą ok. 2,5 tys. studentów na ośmiu kierunkach na studiach I i II stopnia jest Filia Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach. Uczelnia prowadzi także studia podyplomowe. W Piotrkowie Trybunalskim funkcjonuje jedna niepubliczna szkoła wyższa – Wyższa Szkoła Handlowa im. Króla Stefana Batorego w Piotrkowie Trybunalskim kształcąca na siedmiu kierunkach na poziomie licencjatu. W Piotrkowie Trybunalskim funkcjonuje także Zamiejscowy Ośrodek Dy- daktyczny Społecznej Akademii Nauk w Łodzi. Uczelnie niepubliczne kształcą łącznie ok. 0,4 tys. studentów. Duże ośrodki akademickie funkcjonują natomiast w pobliskiej Łodzi. Tab. 9. Publiczne szkoły średnie ponadgimnazjalne w powiecie piotrkowskim i w poszczególnych gminach – stan na 30 września 2014 r. Jednostka terytorialna Liczba szkół Liczba uczniów Powiat piotrkowski 16 1 586 Miasto i gmina Sulejów 3 136 Miasto i gmina Wolbórz 5 470 Gmina Czarnocin 3 311 Gmina Grabica 3 416 Gmina Wola Krzysztoporska 3 253 Miasto Piotrków Trybunalski 23 5 465 Źródło: www.cie.men.gov.pl, dostęp 15.09.2015 r.. Główne czynniki społeczne, determinujące kształt oferty przewozowej, przedstawiono w tabeli 10. Tab. 10. Czynniki społeczne determinujące kształt oferty przewozowej w powiecie piotrkowskim – stan na 31 grudnia 2014 r.

Pracujący Bezrobocie Jednostka Przeciętne miesięczne Liczba długotrwale administracyjna Liczba bezrobotnych wynagrodzenie [zł] bezrobotnych Województwo łódzkie 571 861 126 157 75 150 3 618,63 Powiat piotrkowski 10 879 3 549 1 904 2 957,04 Miasto i gmina Sulejów 1 584 792 432 - Miasto i gmina Wolbórz 2 203 264 140 - Gmina Aleksandrów 208 165 89 - Gmina Czarnocin 530 88 44 - Gmina Gorzkowice 758 322 184 - Gmina Grabica 449 169 89 - Gmina Łęki Szlacheckie 231 135 70 - Gmina Moszczenica 1 656 509 266 - Gmina Ręczno 205 143 79 - Gmina Rozprza 1 062 513 260 - Gmina 1 993 449 251 - Wola Krzysztoporska

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS i Powiatowego Urzędu Pracy w Piotrkowie Trybunal- skim. Wśród bezrobotnych w powiecie na koniec 2014 roku, tylko 532 osoby posiadały prawo do zasiłku, ale aż 2 543 osoby bezrobotne (57%) nie miały wykształcenia średniego, a 1 081 osób (31%) nie posiadały kwalifikacji zawodowych. Stopa bezrobocia dla powiatu piotrkowskiego, wg stanu na 31 grudnia 2014 r. wynosiła 11,1% – przy 11,5% w skali kraju i 11,9% – w województwie łódzkim. Stopa bezrobocia w powiecie zmniejszyła się Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 42 – Poz. 2114

w ciągu roku o 2,6%, podczas gdy w województwie łódzkim zmalała w tym czasie o 2,2%, zaś w Polsce zma- lała o 1,9%19. Liczba bezrobotnych na koniec czerwca 2015 r. wyniosła w powiecie piotrkowskim 3 262 osoby, w tym długotrwale bezrobotnych 1 705 osób. W tabeli 11 przedstawiono liczbę rodzin, którym udzielana jest pomoc społeczna – w przekroju poszczegól- nych gmin. Tab. 11. Liczba gospodarstw domowych i osób, które korzystają z pomocy społecznej na obszarze powiatu piotrkowskiego – stan na 31 grudnia 2013 r. Liczba korzystających Liczba otrzymujących Jednostka ze środowiskowej pomocy społecznej zasiłki rodzinne na dzieci administracyjna gospodarstw osób na 1 tys. osób osób rodzin domowych mieszkańców Powiat piotrkowski 8 726 3 159 99,3 8 378 4 164 Miasto i gmina Sulejów 1 259 478 77,2 1 384 680 Miasto i gmina Wolbórz 723 302 93,0 657 347 Gmina Aleksandrów 855 249 195,1 618 300 Gmina Czarnocin 462 157 113,3 385 191 Gmina Gorzkowice 668 260 77,6 630 307 Gmina Grabica 439 155 71,6 664 333 Gmina Łęki Szlacheckie 387 139 107,4 487 247 Gmina Moszczenica 1 279 486 99,0 1 136 583 Gmina Ręczno 400 132 112,0 401 192 Gmina Rozprza 666 227 54,3 972 480 Gmina Wola Krzysztoporska 1 588 574 133,6 1 044 504 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. Transport publiczny jest instrumentem realizacji polityki społecznej władz. Głównym jej celem jest zapewnienie wszystkim mieszkańcom oczekiwanego przez nich poziomu mobilności, niezależnie od ich statusu spo- łecznego i materialnego. Na obszarze powiatu, w Piotrkowie Trybunalskim, funkcjonuje komunikacja miejska. W przewozach w piotrkowskiej komunikacji miejskiej obowiązują ulgi określone uchwałami Rady Miasta20 w zróżnicowanej wysokości. Ulga gminna w wysokości 100% przysługuje z mocy ustaw: posłom i senatorom, inwalidom wojennym i wojskowym oraz: - dzieciom do lat 4, - przedszkolakom i uczniom uczęszczającym do przedszkoli i szkół specjalnych, - osobom w wieku ponad 70 lat, - inwalidom zaliczonym do I grupy inwalidzkiej, uznanym za całkowicie niezdolnych do samodzielnej egzystencji (wraz z opiekunem), - niepełnosprawnym w stopniu znacznym (wraz z opiekunem), - niewidomym i ociemniałym wraz ze wskazanym przez nich przewodnikiem, - umundurowanym funkcjonariuszom Policji, Straży Miejskiej, Żandarmerii Wojskowej, żołnierzom służby czynnej, - radnym Rady Miasta Piotrkowa Trybunalskiego, - obywatelom poszkodowanym przez III Rzeszę, którzy nie ukończyli 70 roku życia, - pracownikom, emerytom i rencistom MZK Sp. z o.o. w Piotrkowie Trybunalskim, pracownikom Miej- skiego Zarządu Dróg i Utrzymania Miasta w Piotrkowie Trybunalskim – Działu Komunikacji. Ulga w wysokości 50% przysługuje z mocy ustaw: kombatantom i innym uprawnionym ustawowo oraz studentom szkół wyższych, a także: Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 43 – Poz. 2114

- dzieciom powyżej 4 roku życia do rozpoczęcia nauki w szkole podstawowej, - uczniom szkół podstawowych, gimnazjalnych, ponadgimnazjalnych i policealnych, - uczniom i studentom legitymującym się kartą EURO<26; STUDENT lub legitymacją ISIC, - dzieciom i młodzieży w wieku od 6 do 18 roku życia nieobjętym obowiązkiem szkolnym wskutek cho- roby lub niepełnosprawności, - emerytom i rencistom oraz ich współmałżonkom, na których pobierają oni zasiłek rodzinny, - zasłużonym honorowym dawcom krwi I stopnia. W Piotrkowie Trybunalskim funkcjonują także bilety socjalne dla osób pobierających zasiłek i świadczenia przedemerytalne oraz posiadających status osoby bezrobotnej. Sprzedaż biletów komunikacji miejskiej w Piotrkowie Trybunalskim prowadzona jest w formie papierowej w pojeździe lub w formie karty miejskiej, imiennej lub na okaziciela. Karta jest w formie elektronicznej i może być doładowywana jako elektroniczna portmonetka lub mogą być na niej zapisywane bilety okresowe (30 dniowe). Karta dla ważnego opłacenia przejazdu wymaga rejestracji w pojeździe przez zbliżenie do czytnika. Opłatę wnosi się w systemie check in-check out. Za pomocą doładowanej karty można także opłacić przejazd osoby towarzyszącej. Pomimo, że wniosek o wydanie karty można składać za pomocą poczty elektronicznej, to jej wydanie odbywa się tylko w jednym punkcie w siedzibie MZK Sp. z o.o., dla karty bez biletu okresowego pod warunkiem wniesienia minimalnego załadowania. Przed pierwszym odbiorem karty wnosi się także kaucję. Zakupu biletu okresowego można dokonać w czterech punktach w mieście oraz w siedzibie przewoźnika. Jednorazową opłatę za przejazd można także wnosić za pomocą telefonu komórkowego w systemie call pay. W piotrkowskiej komunikacji miejskiej obowiązuje taryfa strefowa, ze strefą obejmującą obszar miasta oraz strefą obejmującą całą sieć komunikacyjną. Przewoźnicy wykonujących przewozy w granicach powiatu piotrkowskiego w większości stosują katalog ulg określonych ustawami, powiększony o promocje i ulgi handlowe, które należy sprawdzać na moment zakupu biletu. Z przewoźników funkcjonujących w powiatowej komunikacji regionalnej PKS Radomsko Sp. z o.o., PKS w Bełchatowie Sp. z o.o. oraz Transport Osobowo-Towarowy PLATER’S Aneta Sałata publikują w swo- ich serwisach internetowych pełną informację dla pasażerów o ich prawach do ulg w wysokości ustalonej ustawami. PKS w Piotrkowie Trybunalskim Sp. z o.o. nie posiada swojej strony internetowej, a na stronie Gru- py Mobilis ulgi ustawowe i handlowe dla pracowników, prezentowane są w postaci cennika w wyszukiwarce połączeń po wybraniu kursu. 2.8. Czynniki gospodarcze W 2014 r. w strukturze podmiotów gospodarczych w powiecie piotrkowskim dominowały osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą stanowiąc 81% podmiotów. Wśród wszystkich podmiotów gospodarczych, zdecydowaną większość, tj. aż 97%, stanowiły przedsiębiorstwa prywatne. Największą aktywność go- spodarczą w powiecie wykazywały miasto i gmina Sulejów, gdzie zarejestrowanych było 23% podmiotów w powiecie. Na obszarach pozostałych gmin, największą aktywność gospodarczą można było zaobserwować w gminie Moszczenica oraz mieście i gminie Wolbórz. Liczbę podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w poszczególnych jednostkach administracyjnych objętych planem, przedstawiono w tabeli 12. Dane GUS nie obejmują mieszkańców pracujących na własny rachunek, np. w gospodarstwach rolnych, stąd mała liczba podmiotów gospodarczych w tych gminach, w których główny udział w działalności gospodarczej mieszkańców mają indywidualne gospodarstwa rolne. W tabeli 13 przedstawiono podmioty gospodarcze wg rodzaju działalności. Najwięcej podmiotów gospodarczych w powiecie piotrkowskim prowadziło działalność w zakresie handlu – 28%, budownictwa – 15%, przemysłu – 11% oraz transportu i związanych z kulturą i rekreacją – 7 i 6%.

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 44 – Poz. 2114

Tab. 12. Podmioty gospodarcze zarejestrowane w systemie REGON w powiecie piotrkowskim – stan na 31 grudnia 2014 r. Liczba podmiotów gospodarczych Jednostka administracyjna sektor sektor spółki osoby ogółem publiczny prywatny handlowe fizyczne Powiat piotrkowski 5 484 184 5 299 189 4 453 Miasto i gmina Sulejów 1 264 27 1 236 32 1 082 Miasto i gmina Wolbórz 527 23 504 38 404 Gmina Aleksandrów 182 11 171 5 142 Gmina Czarnocin 323 18 305 11 252 Gmina Gorzkowice 441 11 430 11 365 Gmina Grabica 430 20 410 19 331 Gmina Łęki Szlacheckie 147 8 139 7 111 Gmina Moszczenica 786 15 771 19 649 Gmina Ręczno 199 10 189 3 166 Gmina Rozprza 562 19 543 17 462 Gmina Wola Krzysztoporska 623 22 601 27 489 Źródło: Dane GUS. Tab. 13. Struktura podmiotów gospodarczych w powiecie piotrkowskim wg sekcji działalności – stan na 31 grudnia 2014 r. Jednostka Podmioty gospodarcze według rodzaju działalności administracyjna Przemysł Budownictwo Handel Transport Kultura, rekreacja Inne Powiat piotrkowski 629 805 1 557 384 350 1 468 Miasto i gmina Sulejów 124 208 379 75 65 377 Miasto i gmina Wolbórz 55 73 130 33 34 164 Gmina Aleksandrów 21 33 53 5 11 41 Gmina Czarnocin 33 48 88 20 26 87 Gmina Gorzkowice 56 51 142 24 27 125 Gmina Grabica 43 44 145 42 26 85 Gmina Łęki Szlacheckie 14 28 41 9 13 32 Gmina Moszczenica 111 106 216 64 60 193 Gmina Ręczno 29 35 50 5 11 56 Gmina Rozprza 75 107 131 39 40 146 Gmina Wola Krzysztoporska 68 72 182 68 37 162 Źródło: Dane GUS. W tabeli 14 przedstawiono podmioty gospodarcze wg wielkości zatrudnienia. Zgodnie ze stanem na dzień 31 grudnia 2014 r. 95% przedsiębiorstw stanowiły podmioty zatrudniające do 9 osób. Tab. 14. Struktura zatrudnienia w podmiotach gospodarczych w powiecie piotrkowskim – stan na 31 grudnia 2014 r.

Jednostka administracyjna Liczba podmiotów gospodarczych w zależności od liczby pracowników ogółem 250 i więcej 50-249 10-49 do 9 Powiat piotrkowski 5 484 1 29 224 5 230 Miasto i gmina Sulejów 1 264 - 3 36 1 225 Miasto i gmina Wolbórz 527 - 9 33 485 Gmina Aleksandrów 182 - - 8 174 Gmina Czarnocin 323 - 3 10 310 Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 45 – Poz. 2114

Gmina Gorzkowice 441 1 3 15 422 Gmina Grabica 430 - - 22 408 Gmina Łęki Szlacheckie 147 - - 10 137 Gmina Moszczenica 786 - 5 35 746 Gmina Ręczno 199 - 1 5 193 Gmina Rozprza 562 - 2 23 537 Gmina Wola Krzysztoporska 623 - 3 27 593

Źródło: Dane GUS. Przedsiębiorstwa mogące stanowić istotne źródło ruchu dla transportu zbiorowego, a więc zatrudniające powyżej 50 osób, stanowiły zaledwie 0,5% całkowitej liczby przedsiębiorstw. Najwięksi pracodawcy zlokali- zowani są w gminie Gorzkowice, mieście i gminie Wolbórz oraz w gminie Moszczenica. Ważnym elementem działalności gospodarczej w mieście i powiecie, jest obsługa ruchu zewnętrznego, w tym turystycznego. Na obszarze powiatu najwięcej obiektów turystycznych funkcjonuje wokół Zalewu Sule- jowskiego i w dolinie Pilicy na obszarze miast i gmin Sulejów i Wolbórz. Miasto i gmina Wolbórz gości także dużą liczbę obcokrajowców, którym udzielono 15% wszystkich noclegów. Jest to po części związane z obecno- ścią w Bogusławicach hodowli ogierów. W tabeli 15 zestawiono dane dotyczące wielkości ruchu turystycznego. Poza rejestrowanym ruchem tury- stycznym do obiektów ogólnodostępnych, funkcjonuje także turystyka indywidualna oraz weekendowa, szcze- gólnie intensywna w okresie wakacyjnym i w dni wolne od pracy. Tab. 15. Wielkość ruchu turystycznego w powiecie piotrkowskim w 2014 r. Korzystający z noclegów [osób] Jednostka Obiektów Ośrodki wczasowe i szko- w tym administracyjna turystycznych Hotele Razem leniowo-wypoczynkowe zagraniczni Powiat piotrkowski 25 73 382 6 631 82 300 10 919 Miasto i gmina Sulejów 11 11 215 2 883 14 932 111 Miasto i gmina Wolbórz 9 54 888 2 561 58 354 9 081 Gmina Aleksandrów 1 - - 375 - Gmina Gorzkowice 1 - - 113 - Gmina Łęki Szlacheckie 1 - - 60 - Gmina Ręczno 1 - 1 187 1 187 - Gmina Wola Krzysztoporska 1 7 279 - 7 279 1 727 Źródło: Dane GUS. W tabeli 16 wyszczególniono największe podmioty gospodarcze w powiecie piotrkowskim – wraz z ich lo- kalizacją, stanowiące główne źródła ruchu, szczególnie w okresach szczytów przewozowych. Większość du- żych zakładów przemysłowych zlokalizowana jest w dobrej dostępności z korytarzy transportowych, w bliskim sąsiedztwie autostrady A1, drogi ekspresowej S-8 i dróg krajowych nr 1 i 91. Tab. 16. Lokalizacja największych podmiotów gospodarczych na obszarze powiatu piotrkowskiego Nazwa przedsiębiorstwa Adres „MASARNIA” Bogusław Kołodziejczyk Budy Szynczyckie 23 MILKPOL S.A. Czarnocin, ul. Głowna 162 AGRO – Kocięba Czarnocin, ul. Główna 160 Trawa Rolowana Plantacja Czarnocin Sp. z o.o. Czarnocin, ul. Główna 148 INVEST – ROL Piotr Maślanka Czarnocin, ul. Tuszyńska 13 Betoniarstwo Ogólne Usługi Transportowe M. Kościańska Czarnocin, ul. Reymonta 4 Zakład Chemiczny WABA WiB Jęcek Dąbrowa nad Czarną 80a H + H Polska Sp. z o.o. Gorzkowice, ul. Przemysłowa 40 Consolis Polska, Zakład Produkcyjny Gorzkowice, ul. Przemysłowa 40 ktl.pl Sp. z o.o. Gorzkowice, ul. Przedborska 21 Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 46 – Poz. 2114

Podhoran Polska Sp. z o.o. Ignaców IKEA Distribution Services S.A. Centrum Dystrybucji Jarosty, ul. Grabińskiego 50 Zakład Ceramiki Budowlanej Anna Stawska, Artur Stawski Jarosty, ul. Miła 56 Prologis Poland Reit Sp. z o.o. Majków Duży 6b Voight Turbo Sp. z o.o. Majków Duży Cegielnia Michałów Michałów, ul. Południowa 47 Wspólnicy S.C. “RUNO” Młynary 44 Konstak Sp. z o.o. Mzurki 42 Juba Piotr Zaremba Niechcice, ul. Sportowa 2 MTM Centrum Sp. z o.o. Niechcice, ul. Sportowa 21a Chłodnia Niechcice Sp. z o.o. Niechcice, ul. Sportowa 2 PUH Eurosprzęt Mieczysław Wieczorek Niechcice, ul. Poprzeczna 4 Górażdże Kruszywa Sp. z o.o., Kopalnia Surowców Mineralnych, Pawłów Pawłów Grupa Producentów Rozsad Krasoń Sp. z o.o. Piaski 32a PPHU ARTFIL Stanisław Misztela Ręczno, ul. Leśna 4b Kaufland Polska Markety Sp. z o.o. Sp. K. Rokszyce 46a IG Logistics Polska S.A. Rokszyce II WOBISTAL Wojciech Biegański Romanówka 14 Elanda B. Kazub, A. Orłowski Sp. J. Rozprza, ul. Sportowa 9 KODREWEX PHU Tartak Wioletta Kotlewska Rozprza, ul. Kolejowa 7 Tartak Zofia Paras Skotniki 94 PPD POLTRAK Sp. z o.o. Skotniki BUDREX Srock, ul. Południowa 3/5 PRPH KANDY Zakład Produkcyjny Trzepnica-Kolonia 21a Ubojnia Trzody Chlewnej, Bydła i Koni, R. Maciejek Tychów 11 ORGANIKA AZOT S.A. Zamiejscowy Oddział Produkcji Wola Krzysztoporska, ul. Fabryczna 1 Cermont Sp. z o.o. Wola Krzysztoporska, ul. Piotrkowska 10 Karibia Sp. z o.o. Wola Krzysztoporska, ul. Fabryczna 11 Drum-Clean-Recycling Sp. z o. o. Wola Krzysztoporska, ul. Fabryczna 1 Abdal Z. i D. Balczukiewicz Sp. J. Wola Rokszycka 17 Huta Szkła Gospodarczego i Artystycznego „Finezja” Wolbórz, ul. Kitowicza 53 Źródło: Opracowanie własne na podstawie stron internetowych przedsiębiorstw. W powiecie funkcjonuje także instytucja otoczenia – Tereny Inwestycyjne Łódzkiej Specjalnej Strefy Eko- nomicznej Sp. z o.o. w Woli Krzysztoporskiej. Znaczącym ośrodkiem przemysłowo-usługowym jest miasto Piotrków Trybunalski. W mieście znajdują się duże zakłady przemysłu maszynowego (PIOMA, PZL-ZSM, MBL Poland, Haring), papierniczego (EMERSON) oraz innych branży. W sąsiedztwie Piotrkowa Trybunal- skiego, w pobliżu przebiegających autostrady A1 i drogi ekspresowej S-8 zlokalizowane jest centrum logistyczne o powierzchni ponad 100 ha, które wraz z centrami w gminie Grabica, Moszczenica i Wola Krzyszto- porska stanowią zespół obiektów logistycznych o powierzchni ponad 320 ha. 2.9. Ochrona środowiska naturalnego Ochrona przyrody Obszary chronionego krajobrazu to tereny wyróżniające się krajobrazowo, o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z masową turystyką i wypoczynkiem lub istniejące – albo odtwarzane – korytarze ekologiczne. Takimi korytarzami ekologicznymi są m.in. dolina Pilicy i dolina Wolbórki. Obszarami ochrony przyrody w powiecie są parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu oraz licz- ne rezerwaty przyrody. Sulejowski Park Krajobrazowy obejmuje obszar leśny i łąkowy dawnej Puszczy Pilickiej z licznymi siedli- skami ptaków, park otoczony jest otuliną. Na obszarze powiatu występują także Obszary Chronionego Krajobrazu: „Doliny Wolbórki” o charakterze korytarza ekologicznego oraz „Doliny Widawki” – korytarz ekologiczny łączący Wartę z Pilicą. Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 47 – Poz. 2114

Na obszarze powiatu występują rezerwaty leśne, leśno-florystyczne, florystyczne, krajobrazowe i torfowi- skowe: Czarny Ług, Dęby w Meszczach, Diabla Góra, Jaksonek, Las Jawora, Las Jabłoniowy, Lubiaszów z dużym udziałem stanowisk jodły, Meszcze i Wielkopole. Na terenie powiatu piotrkowskiego występują także obszary sieci Natura 2000 wymienione w tabeli 17. Tab. 17. Wykaz obszarów ochrony Natura 2000 na obszarze powiatu piotrkowskiego – stan na 15 września 2015 r. Lp. Kod Nazwa Powierzchnia [ha] 1 PLH 100004 Łąka w Bęczkowicach 191,2 2 PLH 100008 Dolina Środkowej Pilicy 3 787,4 3 PLH 260015 Dolina Czarnej 5 780,6 4 PLH 100020 Lasy Gorzkowickie 61,5 5 PLH 100026 Lubiaszów w Puszczy Pilickiej 202,8 6 PLH 100027 Dąbrowy w Marianku 72,7 7 PLH 100031 Wielkopole – Jodły pod Czartorią 41,9 Źródło: www.natura2000.gdos.gov.pl, dostęp: 15.09.2015 r. Mapę obszarów chronionych w powiecie piotrkowskim przedstawiono na rysunku 11.

Rys. 11. Mapa obszarów chronionych na obszarze powiatu piotrkowskiego Źródło: www.geoserwis.gdos.gov.pl, dostęp: 15.09.2015 r. Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 48 – Poz. 2114

Ochrona środowiska Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Łodzi przeprowadza cykliczny monitoring stanu zanieczyszczenia powietrza i dokonuje klasyfikacji poszczególnych obszarów województwa pod względem poziomu zanie- czyszczeń. Oceny w województwie łódzkim dokonuje się w strefie aglomeracji łódzkiej oraz w strefie łódzkiej (do której należy powiat piotrkowski), za pomocą 9 automatycznych stacji pomiarowych (w tym dwie w Piotrko- wie Trybunalskim i w powiecie piotrkowskim) badania jakości powietrza i przez 174 punkty z pasywnym pobo- rem prób, w tym wzdłuż autostrad. Ocena jakości powietrza na obszarze strefy łódzkiej wykazała przekroczenie poziomu dopuszczalnego pod ką- tem ochrony zdrowia w przypadku pyłu zawieszonego PM10 i PM2,5 oraz benzo-a-pirenu. Pod kątem ochrony zdrowia i ochrony roślin wykazano natomiast niedotrzymanie poziomu celu długoterminowego dla ozonu O3. Głównym powodem przekroczenia poziomów dopuszczalnych jest tzw. niska emisja z lokalnych systemów grzewczych21. Stan wód rzek Czarnej i Moszczanki na obszarze powiatu piotrkowskiego zakwalifikowany został pod wzglę- dem stanu chemicznego jako dobry. Stan wód rzek Luciąży, Pilicy, Wolbórki, Zbiornika Sulejowskiego, zakwalifikowany został pod względem stanu chemicznego jako stan poniżej dobrego. Pod względem elementów biolo- gicznych i potencjału ekologicznego oceniono stan Zbiornika Sulejowskiego jako dobry, rzeki Pilicy oceniono jako umiarkowany, rzeki Czarnej i części Luciąży jako słaby, a części Luciąży i Moszczanki – jako zły. Stan wód podziemnych w powiecie piotrkowskim zakwalifikowano do klasy II. Pomiary poziomu długookresowego, wykonane przez WIOŚ w Łodzi w ramach monitoringu hałasu w 2008 r. w Piotrkowie wykazały w punktach pomiarowych przy ulicach: Kopernika, Piłsudskiego, Rakowskiej, Sikorskie- go, Sulejowskiej, Wolborskiej i Warszawskiej przekroczenie poziomu dopuszczalnego LAeq w porze dziennej. Poziom narażenia mieszkańców Piotrkowa na hałas uległ po zrealizowaniu wewnętrznej wschodniej obwodnicy miasta znacznemu zmniejszeniu, lecz wszędzie wystąpiło przekroczenie standardów akustycznych. Po roku 2008 badania poziomu natężenia hałasu nie były realizowane. WIOŚ w Łodzi prowadzi rejestr źródeł promieniowania elektromagnetycznego i monitoring ich wysokości. W 2013 r. w powiecie piotrkowskim wyniki badań nie wykazały przekroczeń dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku22. Zanieczyszczenie środowiska powodowane przez publiczny transport zbiorowy Z punktu widzenia ochrony środowiska, właściwym rozwiązaniem jest takie planowanie alokacji taboru, które w możliwie największym stopniu ogranicza emisję zanieczyszczeń wytwarzaną przez środki transportu publicznego. W tym zakresie pozytywne rezultaty można osiągnąć planując zakup autobusów wyposażonych w silniki o najwyższej czystości spalin – całotygodniowo alokując je na zadania przewozowe o największej liczbie wozokilometrów i kierując je na linie, obejmujące w największym stopniu obszary miejskie. W tabeli 18 zaprezentowano normy zanieczyszczeń EURO dla ciężkich pojazdów użytkowych. Tab. 18. Wartości graniczne emisji szkodliwych składników spalin według europejskich norm dla ciężkich pojazdów użytkowych Emisja w g/kWh Emisja w szt./kWh Norma CO (tlenek węgla) HC (węglowodory) NOx (tlenki azotu) PM (cząstki pyłu) EURO-1 4,5 1,1 8,0 612 EURO-2 4,0 1,1 7,0 250 EURO-3 2,1 0,66 5,0 100 EURO-4 1,5 0,46 3,5 20 EURO-5 1,5 0,46 2,0 20 EURO-6 1,5 0,13 0,4 10 Źródło: Rozporządzenia Komisji UE 582/2011, 595/2009, Urszula Kwaśniak, Michał Janicki, Czesław Kola- nek, Emisja CO i NOx pochodzących z silników spalinowych pojazdów samochodowych na tle norm EURO, „Transport Miejski i Regionalny” 2012 nr 8, s. 24. Oddziaływanie na środowisko trakcji spalinowej w komunikacji miejskiej i regionalnej zależy od roku produkcji eksploatowanych pojazdów. Autobusy najstarsze, w wieku ponad 15 lat (w 2000 r. wprowadzono normę Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 49 – Poz. 2114

EURO 3 – pierwszą obowiązkową także dla autobusów), mogą nie spełniać żadnej z norm czystości spalin – nawet przy najbardziej starannej eksploatacji. Niniejszy plan nie ingeruje w obszary szczególnie chronione, a określone w nim działania dążą do zmniejszenia negatywnego oddziaływania transportu publicznego na środowisko. Plan nie wyznacza ram dla późniejszej realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko. Plan zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego dla powiatu piotrkowskiego na lata 2016-2025 nie spowoduje znaczącego od- działywania na środowisko oraz na obszary Natura 2000 (art. 46 ust. 2 i 3 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na śro- dowisko). 2.10. Źródła ruchu Przejazdy pasażerów z miejscowości znajdujących się w powiecie piotrkowskim można podzielić na: - realizowane w granicach jednej gminy, - wykonywane do miejscowości położonych w innej gminie, ale znajdującej się w granicach powiatu piotrkowskiego, - wykonywane do miejscowości położonych w innych powiatach i województwach oraz podróże poza gra- nicę Polski. Niezależnie od zasięgu przejazdów realizowanych przez pasażerów, przewozy pasażerskie w ramach publicznego transportu zbiorowego klasyfikowane są na: - gminne – wykonywane w granicach gminy (lub związku gmin) lub gminy i gmin sąsiadujących, które podpisały porozumienie o wspólnej organizacji transportu zbiorowego, - powiatowe – wykonywane w granicach co najmniej dwóch gmin i jednocześnie w granicach powiatu (lub związku powiatów) lub powiatu i powiatów sąsiadujących, które podpisały porozumienie o wspólnej organizacji transportu zbiorowego, - powiatowo-gminne – wykonywane w granicach gmin i powiatów, które utworzyły związek powiatowo- gminny, - wojewódzkie – wykonywane w granicach co najmniej dwóch powiatów i jednocześnie w granicach wo- jewództwa (wyjątkiem są przewozy kolejowe, które mogą odbywać się do najbliższej stacji w wojewódz- twie sąsiednim, na której możliwe są przesiadki lub techniczne odwrócenie biegu pociągu), - międzywojewódzkie – jeśli przekraczana jest granica województwa, inne niż gminne, powiatowo-gminne, powiatowe i wojewódzkie, - międzynarodowe – jeśli przekraczana jest granica Polski (z wyjątkiem przewozów trans-granicznych). Przejazdy odbywające się w granicach jednej gminy mogą być realizowane przewozami gminnymi, powiatowymi, powiatowo-gminnymi, wojewódzkimi, a nawet międzywojewódzkimi (np. w przewozach kolejowych). Przejazdy z przekraczaniem granicy gminy mogą być realizowane także przewozami gminnymi w zakresie podpisanych porozumień międzygminnych, międzywojewódzkimi, a nawet międzynarodowymi. W sytuacji braku podpisanego przez powiat piotrkowski porozumienia o wspólnej organizacji publicznego transportu zbiorowego z jakimkolwiek sąsiadującym powiatem oaz brakiem utworzonego związku powiatowo- gminnego, każdy przejazd pasażera z przekroczeniem granicy powiatu, będzie realizowany w ramach przewozu wojewódzkiego, międzywojewódzkiego lub międzynarodowego. Dotyczy to także przewozów odbywanych z obszaru powiatu piotrkowskiego ziemskiego do i z Piotrkowa Trybunalskiego. Z tego powodu powiat piotrkowski ziemski zamierza podpisać porozumienie z miastem Piotrków Trybunalski – powiatem grodzkim, o wspólnej organizacji publicznego transportu zbiorowego na obszarze tych dwóch powia- tów, niezależnie od funkcjonowania piotrkowskiej komunikacji miejskiej. Przejazdy na obszarze powiatu piotrkowskiego, z przekroczeniem granic gmin, nie w całym zakresie będą realizowane z wykorzystaniem powiatowych przewozów pasażerskich. Znaczna część pasażerów korzystać będzie z usług przewoźników realizujących wojewódzkie, a nawet międzywojewódzkie przewozy pasażerskie. Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 50 – Poz. 2114

Źródłami ruchu w powiatowych przewozach pasażerskich będą wszystkie miejsca obsługi mieszkańców o znaczeniu ponadgminnym: miejsca pracy, instytucje, szkoły o zasięgu ponadgminnym, miejsca odpoczynku i rekreacji, ośrodki kulturalne, sportowe, itp. Powiatowe przewozy pasażerskie służą także pasażerom jako połączenia przesiadkowe w wojewódzkich, mię- dzywojewódzkich i międzynarodowych przewozach pasażerskich, dowożąc do celu podróży pasażerów korzysta- jących jednocześnie z przewozów pasażerskich w obrębie powiatu i poza nim. Rolę głównego węzła przesiadkowego pełni zespół znajdujących się obok siebie dworców w Piotrkowie Trybunalskim: kolejowego i autobusowego. Przemieszczenia pasażerów koncentrują się w kierunkach do: Łodzi, Tomaszowa Mazowieckie- go, Kielc, Warszawy. Miejscami dokonywania przesiadek są także przystanki autobusowe i zespoły przystanków autobusowych i kolejowych na obszarze powiatu, na których zatrzymują się pojazdy ponadpowiatowej komunikacji zbiorowej. Ruch tranzytowy, mający swoje źródło poza powiatem, dotyczy zarówno tranzytu towarowego, jak i podróży realizowanych samochodami osobowymi. Ruch tranzytowy w publicznym transporcie zbiorowym, realizowany jest głównie drogami krajowymi i drogami wojewódzkimi – na trasach Warszawa – Częstochowa, Kielce/Radom – Piotrków – Łódź, Piotrków – Wieluń, Piotrków – Radomsko, Piotrków – Koluszki oraz w mniejszym zakresie Piotrków – Włoszczowa oraz Piotrków – Łask. Na pozostałych drogach ruch tranzytowy występuje w niewielkim stopniu. Ruch zewnętrzny do i z powiatu piotrkowskiego koncentruje się na ciągach głównych dróg wylotowych krajowych i wojewódzkich. Istotne znaczenie dla obsługi tego ruchu mają przejazdy do i z Łodzi. W zakresie placówek oświatowych charakter gminny posiadają publiczne i niepubliczne przedszkola, szkoły podstawowe i gimnazja. Pozostałe placówki oświatowe obsługują lub mogą obsługiwać obszar wykraczający poza teren jednej gminy. W powiecie piotrkowskim oraz w mieście Piotrkowie Trybunalskim występuje 39 ponadgminnych publicznych placówek oświatowych, z których większość ma siedzibę w stolicy powiatu, do któ- rych uczęszcza ponad 7 tys. uczniów. Ważną rolę w ruchu wewnętrznym w powiecie odgrywają więc dojazdy dzieci do szkół. W tabeli 19 wymieniono lokalizacje największych szkół i placówek oświatowych w powiecie piotrkowskim ziemskim i mieście Piotrkowie Trybunalskim – powiecie grodzkim, uwzględniając szkoły i placówki oświatowe liczące powyżej 200 uczniów lub studentów. Tab. 19. Lokalizacja największych placówek oświatowych w Piotrkowie Trybunalskim oraz w powiecie piotrkowskim – stan na 30 września 2015 r.

Adres Liczba uczniów/ Nazwa placówki studentów ulica i nr budynku I Liceum Ogólnokształcące im. B. Chrobrego Piotrków Trybunalski, al. Kopernika 1 626 Piotrków Trybunalski, III Liceum Ogólnokształcące im. J. Słowackiego 607 ul. Armii Krajowej 17 II Liceum Ogólnokształcące im. M. Skłodowskiej- Piotrków Trybunalski, 550 Curie ul. Żeromskiego 11 Piotrków Trybunalski, VI Liceum Ogólnokształcące 206 ul. Dmowskiego 38 V Liceum Ogólnokształcące Piotrków Trybunalski, ul. Roosevelta 1 169 Technikum Ekonomiczno-Handlowe Piotrków Trybunalski, ul. Leonarda 12/14 508 Piotrków Trybunalski, Technikum Kształtowania Środowiska 442 ul. Broniewskiego 16 Technikum Mechaniczno-Elektryczne Piotrków Trybunalski, ul. Roosevelta 1 419 Technikum Budowy Maszyn im. Powstańców Piotrków Trybunalski, 287 Śląskich ul. Dmowskiego 38 Technikum im. A. Frycza Modrzewskiego Wolbórz, ul. Modrzewskiego 107 269 Piotrków Trybunalski, Technikum Menedżersko-Usługowe 258 ul. Krakowskie Przedmieście 36 Technikum Gastronomiczno-Usługowe im. Ks. J. Piotrków Trybunalski, 255 Popiełuszki ul. Sienkiewicza 10/12 Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 51 – Poz. 2114

Technikum w Szydłowie Szydłów 57 218 Technikum w Czarnocinie Czarnocin, ul. Poniatowskiego 5 186 Zasadnicza Szkoła Zawodowa im. Ks. J. Popie- Piotrków Trybunalski, 304 łuszki ul. Sienkiewicza 10/12 Państwowa Szkoła Muzyczna I i II stopnia im. I. J. Piotrków Trybunalski, 204 Paderewskiego ul. Pasaż Rudowskiego 4 Szkoła Policealna Samorządu Województwa Łódz- Piotrków Trybunalski, 156 kiego im. M. Kopernika ul. Ks. P. Skargi 3 Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach Piotrków Trybunalski, b.d. Filia w Piotrkowie Trybunalskim ul. Słowackiego 114/118 Wyższa Szkoła Handlowa im. Króla Stefana Bato- Piotrków Trybunalski, b.d. rego w Piotrkowie Trybunalskim ul. Słoneczna 1 Społeczna Akademia Nauk w Łodzi Piotrków Trybunalski, b.d. Zamiejscowy Ośrodek Dydaktyczny al. Kopernika 1 Źródło: www.cie.men.gov.pl, dostęp: 15.09.2015 r., strony internetowe uczelni. Znaczącą rolę w podróżach ponadgminnych odgrywają także dojazdy do i z miejsc pracy. Główne miejsca pracy w powiecie piotrkowskim przedstawiono w p. 2.8 w tabeli 14. Wśród elementów, które wpływają na mobilność mieszkańców miast, ważną rolę odgrywają także obiekty sportowe, obiekty turystyczne, sklepy wielkopowierzchniowe, obiekty kulturalne i instytucje użyteczności publicznej. Obiekty sportowe w powiecie znajdują się w lokalizacjach szkół podstawowych i gimnazjów, w więk- szości w siedzibach gmin, których lokalizację opisano powyżej. Ważną rolę w powiecie odgrywają także obiekty turystyczne. Rejon przyległy do Zalewu Sulejowskiego oraz odcinka rzeki Pilicy powyżej niego, otoczony lasami z malowniczą doliną i możliwością uprawiania sportów wodnych, stanowi zaplecze turystyczne dla województwa łódzkiego, zapewniając wiele miejsc pracy dla w mieszkańców powiatu. Obiekty turystyczne są istotnymi czynnikami ruchu poza okresem zimowym. Istotnymi czynnikami ruchu są także miejsca dokonywania częstych zakupów. Sklepy wielkopowierzchniowe oraz główne obiekty rekreacyjne w powiecie oddzia- łujące na mobilność mieszkańców i osób odwiedzających, przedstawiono odpowiednio w tabelach 20 i 21. Tab. 20. Wielkopowierzchniowe obiekty handlowe w powiecie piotrkowskim – stan na 15 września 2015 r. Nazwa podmiotu Adres Kami Centrum Moszczenica, ul. Piotrkowska 15a Gorzkowice, ul. Rynek 25 Moszczenica, ul. Piotrkowska Biedronka Rozprza Sulejów, ul. Piotrkowska 45 Wola Krzysztoporska, ul. Szkolna 11 Tesco Sulejów, ul. Opoczyńska 21/27 Czarnocin, ul. Główna Gorzkowice, ul. Kościelna, Dino Ręczno, ul. Główna Wola Krzysztoporska, ul. Kościuszki Wólka Moszczenicka, ul. Piotrkowska Grupa PSB Mrówka Sulejów, ul. Piotrkowska 62d Źródło: Opracowanie własne. Znaczące centra handlowe, obsługujące mieszkańców powiatu piotrkowskiego zlokalizowane są także w Piotrkowie Trybunalskim – stolicy powiatu. Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 52 – Poz. 2114

Tab. 21. Główne obiekty rekreacyjne w powiecie piotrkowskim – stan na 15 września 2015 r. Nazwa podmiotu Adres Ośrodek Wczasowo-Kolonijny „BIAŁA” Biała 129/130 Ośrodek Wypoczynkowy „WODNIK” Bronisławów 10 Obozowisko ZMCh „Polska YMCA” w Kurnędzu MOIM „Pilica” Kurnędz 1 Ośrodek Wypoczynkowy ANPOL Sulejów – Polanka Ośrodek Sportu i Rekreacji „Victoria” Sulejów, Błonie 1 Ośrodek TKKF Ognisko „Dzikusy” Sulejów – Polanka Ośrodek Wczasowy „Dresso” Sulejów Ośrodek Wczasowo-Kolonijny „Villa Rosa” Włodzimierzów, ul. Wyszyńskiego 23 Ośrodek Wczasowo-Wypoczynkowy „Help-Med.” Włodzimierzów, ul. Łęczyńska 45 Kompleks Hotelowo-Rekreacyjny „Zielony Gościniec” Włodzimierzów, ul. Zdrowie 43 Hotel „Magellan” Spa & Business Bronisławów, ul. Żeglarska 35/31 Hotel „Podklasztorze” Spa & Welness Sulejów, ul. Jagiełły 1 Ośrodek Sportowo-Szkoleniowy LZS Ręczno Ręczno, ul. Piotrkowska 16 Bronisławów Porty Jachtowe Na Cyplu Bartkowice Mokre Stado Ogierów w Bogusławicach Sp. z o.o. Bogusławice 58 Stadnina koni w Jeżowie Jeżów 1 Źródło: Opracowanie własne. Wśród innych obiektów, które wpływają na mobilność mieszkańców i mają charakter ruchotwórczy, należy wymienić także: - urzędy: - Starostwo Powiatowe w Piotrkowie Trybunalskim, ul. Dąbrowskiego 7, - Powiatowy Urząd Pracy w Piotrkowie Trybunalskim, ul. Dmowskiego 27, - Zarząd Dróg Powiatowych, Piotrków Trybunalski, al. 3 Maja 33, - Zakład Ubezpieczeń Społecznych Inspektorat w Piotrkowie Trybunalskim, al. Armii Krajowej 9, - Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Piotrkowie Trybunalskim, al. 3 Maja 8, - Powiatowy Inspektorat Nadzoru Budowlanego, Piotrków Trybunalski, ul. Sienkiewicza 16a, - Komenda Miejska Policji w Piotrkowie Trybunalskim, ul. Szkolna 30/38, - Komenda Miejska Państwowej Straży Pożarnej w Piotrkowie Trybunalskim, ul. Jagiellońska 11, - Urząd Skarbowy w Piotrkowie Trybunalskim, ul. Wronia 65, - Urząd Celny w Piotrkowie Trybunalskim, ul. Dworska 6a, - Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim, ul. Słowackiego 5, - Urząd Gminy w Aleksandrowie, Aleksandrów 39B, - Urząd Gminy w Czarnocinie, ul. Główna 142, - Urząd Gminy w Gorzkowicach, ul. Szkolna 3, - Urząd Gminy w Grabicy, Grabica 66, - Urząd Gminy Łęki Szlacheckie, Łęki Szlacheckie 13D, - Urząd Gminy w Moszczenicy, ul. Kosowska 1, - Urząd Gminy Ręczno, ul. Piotrkowska 5, - Urząd Gminy Rozprza, Aleja 900-lecia 3, Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 53 – Poz. 2114

- kina, muzea i inne instytucje kultury, placówki oświatowe: - Powiatowe Centrum Zarządzania Oświatą, Piotrków Trybunalski, ul. Słowackiego 123, - Kino Helios w galerii Focus Mall, Piotrków Trybunalski, ul. Katedralna 18, - Muzeum w Piotrkowie Trybunalskim, Plac Zamkowy 4, - Miejski Ośrodek Kultury, Piotrków Trybunalski, al. 3 Maja 12, - Ośrodek Sportu i Rekreacji w Piotrkowie Trybunalskim, al. 3 Maja 6b, - Som Kultury w Gorzkowicach, ul. Cmentarna 5A, - Gminny Ośrodek Kultury, Wola Krzysztoporska ul. Południowa 2, - Gminny Ośrodek Kultury i Sportu im. Jana Justyny w Moszczenicy, ul. Dworcowa 16a, - Gminna Biblioteka Publiczna w Aleksandrowie, Aleksandrów 39B, - Gminna Biblioteka Publiczna w Czarnocinie, ul. Główna 140, - Gminna Biblioteka Publiczna w Gorzkowicach, ul. Przedborska 4, - Gminna Biblioteka Publiczna w Grabicy, - Gminna Biblioteka Publiczna w Łękach Szlacheckich, - Gminna Biblioteka Publiczna w Moszczenicy, - Gminna Biblioteka Publiczna w Ręcznie, ul. Piotrkowska 7, - Gminna Biblioteka Publiczna w Rozprzy, Rynek Piastowski 10a, - Szpitale, opieka zdrowotna i pomoc społeczna: - Samodzielny Szpital Wojewódzki im. M. Kopernika, Piotrków Trybunalski, ul. Rakowska 15, - Powiatowy Zespół Opieki Zdrowotnej w Piotrkowie Trybunalskim, Piotrków Trybunalski, ul. Roo- sevelta 3, - Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Piotrkowie Trybunalskim, al. 3 Maja 33, - Powiatowa Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Piotrkowie Trybunalskim, ul. Sienkiewicza 16a, - Gminny Ośrodek Zdrowia w Aleksandrowie, Aleksandrów 39, - Gminny Ośrodek Zdrowia w Czarnocinie, ul. Poniatowskiego 3, - NZOZ Poradnia Medycyny Rodzinnej Iwona Ślęzak, Gorzkowice, ul. Kwiatowa 4, - NZOZ Przychodnia Stomatologiczna Michał Jachowicz, Gorzkowice, ul. Kwiatowa 4, - Przychodnia „Medycyny Rodzinnej” NPZOZ, Gorzkowice, ul. Kwiatowa 5, - Gminny Ośrodek Zdrowia w Grabicy, Grabica 55, - PZOZ Przychodnia w Sulejowie, ul. Targowa 28, - Wiejski Ośrodek Zdrowia w Przygłowie, ul. Łęczyńska 10, - PZOZ Przychodnia w Wolborzu, ul. Sportowa 7, - Wiejski Ośrodek Zdrowia w Parzniewicach, Parzniewice 50, - Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Łękach Szlacheckich, - NZOZ SULMED, Trzepnica 10, - Gminny Ośrodek Zdrowia w Moszczenicy, Wola Moszczenicka, ul. Piotrkowska 27, - NZOZ MED-DENT Wola Moszczenicka, ul. Piotrkowska 92A, Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 54 – Poz. 2114

- Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Moszczenicy, Kosów, ul. Główna 23, - Wiejski Ośrodek Zdrowia w Srocku, ul. Krótka 4, - NZOZ „AM-MED.” Ręczno, ul. Główna 60, - NZOZ RO-MED. Rozprza, Rynek Piastowski 10, - NZOZ w Niechcicach, ul. Piotrowska, - Ośrodek Pomocy Społecznej w Gorzkowicach, ul. Kwiatowa 4, - Ośrodek Pomocy Społecznej w Rozprzy, Rynek Piastowski 10, - Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Woli Krzysztoporskiej, ul. Szkolna 6, - NZOZ ZPL Wola Krzysztoporska, ul. Kościuszki 19, - Wiejski Ośrodek Zdrowia w Gomulinie, - Dom Pomocy Społecznej „Przystań”, Rozprza, ul. Wroników 26, - Dom Pomocy Społecznej w Łochyńsku, Łochyńsko 75A. Najważniejsze lokalizacje źródeł ruchu i celów podróży w powiecie piotrkowskim, oddziałujących na mo- bilność mieszkańców, przedstawiono na rysunku 12. Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 55 – Poz. 2114

Rys. 12. Źródła i cele ruchu na obszarze powiatu piotrkowskiego Źródło: Opracowanie własne.

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 56 – Poz. 2114

2.11. Plany zrównoważonego rozwoju transportu publicznego wyższego szczebla Ogłoszonym planem zrównoważonego rozwoju transportu wyższego szczebla jest „Plan zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego – międzywojewódzkie i międzynarodowe przewozy pasażerskie w transporcie kolejowym”23, określanym dalej planem ministra ds. transportu. Ogłoszonym planem jest także „Planu Zrównoważonego Rozwoju Publicznego Transportu Zbiorowego dla Województwa Łódzkiego do roku 2020 z perspektywą do roku 2030”24, uchwalony przez Sejmik Wojewódz- twa Łódzkiego w dniu 27 października 2015 r. Zgodnie z planem ministra ds. transportu, przewiduje się, że najbardziej prawdopodobne zapotrzebowanie na przewozy kolejowe międzywojewódzkie w 2020 r. wyniesie 55 mln pasażerów i 36,4 mln pociągokilome- trów na rok. Oznacza to prognozowany wzrost przewozów w stosunku do 2010 r. odpowiednio o 9,34 i 3,40%. Praca eksploatacyjna w przewozach międzywojewódzkich, objętych dofinansowaniem z budżetu państwa, wzrośnie do 40,907 mln pociągokm w 2020 r. (wzrost w stosunku do 2012 r. o 23,56%). Dworzec kolejowy w Piotrkowie Trybunalskim uznany został w planie jako strategiczny i zarazem kluczo- wy punkt handlowy, w którym występuje konieczność zapewnienia skomunikowania pociągów różnych kategorii i z innymi formami transportu zbiorowego. Dla Piotrkowa Trybunalskiego uznano za dobre wykorzystanie potencjału demograficznego w realizacji podróży połączeniami kolejowymi. W planie ministra ds. transportu ujęto dwa połączenia kolejowe prowadzące przez Piotrków Trybunalski: Warszawa Centralna – Częstocho- wa (7,473 par pociągów na dobę, przy wykorzystaniu przepustowości 16-78%) oraz Łódź Kaliska – Często- chowa (4,027 par pociągów na dobę, przy wykorzystaniu przepustowości 9-86%). Plan transportowy określa możliwe trzy warianty rozwoju przewozów kolejowych: minimalny, maksymalny i najbardziej prawdopodobny. W wariancie minimalnym, plan zakłada utrzymanie obecnej oferty przewozowej, bez dalszego jej ograniczania. W wariantach najbardziej prawdopodobnym i maksymalnym, oferta w przewozach krajowych do 2015 r. zostanie rozszerzona o nowe połączenia, ale na obszarze objętym planem nie są one przewidywane. W planie przyjęto następujące zasady realizacji poszczególnych wariantów w przewozach międzywoje- wódzkich: - dążenie do zapewnienia bezpośrednich pociągów (co najmniej 2 pary na dobę) pomiędzy Warszawą i miastami wojewódzkimi, - dążenie do zapewnienia bezpośrednich pociągów (co najmniej 2 pary na dobę) pomiędzy największą liczbą miast wojewódzkich, - dążenie do zapewnienia bezpośrednich pociągów (co najmniej 1 para na dobę w sezonie i poza sezo- nem – w wybrane dni tygodnia) – w połączeniach z miastami uzdrowiskowymi i rekreacyjnymi, - w przewozach międzynarodowych – zapewnienie co najmniej 1 pary pociągów na dobę pomiędzy Warszawą a stolicami państw sąsiednich, - dążenie do zapewnienia połączeń pomiędzy stolicami województw przygranicznych a stolicami państw sąsiednich – poprzez system skomunikowań. W planie przyjęto, że dla usprawnienia połączeń pomiędzy miastami wojewódzkimi i miastami powyżej 100 tys. mieszkańców, pozostali organizatorzy publicznego transportu zbiorowego powinni uwzględniać wymienione w planie relacje, w tym relację Koluszki – Piotrków Trybunalski i Koluszki – Łódź. W dokumencie „Plan Zrównoważonego Rozwoju Publicznego Transportu Zbiorowego dla województwa łódzkiego do roku 2020 z perspektywą do roku 2030” sieć połączeń została zaplanowana w trzech wariantach: podstawowym, uzupełniającym I i uzupełniającym II. Wariant podstawowy ogranicza się do zaplanowania połączeń użyteczności publicznej wyłącznie kolejowych, w granicach województwa łódzkiego. Wariant uzu- pełniający I rozszerzony został o odcinki połączeń przekraczające granice województwa, na których realizacja przewozów zależna jest od podpisania porozumień z sąsiadującymi samorządami wojewódzkimi. W wariancie uzupełniającym II dodatkowo określono możliwe do uruchomienia połączenia autobusowe w wojewódzkich przewozach pasażerskich. W dokumencie stwierdzono, że Województwo Łódzkie planuje realizować wariant I, a warianty uzupełniające uruchamiać po podpisaniu porozumień z województwami sąsiadującymi, rewitalizacji linii do Bełchatowa oraz w miarę możliwości finansowych samorządu województwa. Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 57 – Poz. 2114

W wariancie podstawowym zaplanowane zostało połączenie Łódź – Koluszki – Piotrków Trybunalski – Ra- domsko. W wariancie uzupełniającym I połączenie to zostałoby przedłużone w kierunku Częstochowy. Wariant uzupełniający II nie obejmuje powiatu piotrkowskiego. Piotrków Trybunalski został wskazany w projekcie wojewódzkim planie transportowym jako węzeł przesiadkowy sieci wojewódzkiej. Plan wyznacza zadania dla organizatorów publicznego transportu zbiorowego w skali regionalnej – powiatowej: - zapewnienie spójności na obszarze powiatu oraz integracji ze szczeblami lokalnymi – gminnymi, - powiatowe i gminne sieci komunikacyjne powinny uwzględniać stacje kolejowe jako miejsca, w któ- rych może nastąpić zmiana środka transportu i kontynuacja podróży, a pojazdy operatora powiatowego powinny być zsynchronizowane z ofertą kolejową, - plany powiatowe muszą uwzględniać linie komunikacyjne o charakterze użyteczności publicznej okre- ślone w wojewódzkim planie transportowym, dla zmniejszenia dublowania się linii. Plan wojewódzki rekomenduje utworzenie Regionalnego Wojewódzkiego Zarządu Transportu Zbiorowego w formie jednostki budżetowej lub spółki prawa handlowego. W zakresie integracji taryfowo-biletowej województwo łódzkie dążyć będzie do rozszerzenia takiej integracji, zapoczątkowanej wprowadzeniem Wspólnego Biletu Aglomeracyjnego na obszarze miast: Łodzi, Pabianic i Zgierza. Jako standard punktualności dla przewozów kolejowych wojewódzki plan transportowy wprowadza limit 10 minut opóźnienia w stosunku do czasów rozkładowych. W zakresie ochrony środowiska dokument zakłada wprowadzenie minimalnych norm czystości spalin dla taboru nieelektrycznego proponując, jako granicę dopuszczalności do wykonywania przewozów wojewódz- kich, spełnianie co najmniej normy EURO 4. Dla zwiększenia dostępności publicznego transportu dla osób niepełnosprawnych, plan przyjmuje dla prze- wozów autobusowych do 50 km wykorzystywanie taboru częściowo nisko-podłogowego. Zakłada się także wyposażenie stacji i przystanków w odpowiednie zaplecze parkingowe dla rowerów i samochodów oraz mak- symalne skrócenie drogi dojścia pomiędzy różnymi środkami transportu. Jako ważny element systemu transportu zbiorowego plan uznaje funkcjonalność multimodalnego węzła transportowego, jako częściową realizację postulatu bezpośredniości połączeń. Węzły transportowe powinny być zintegrowane w zakresie infrastruktury – spójne przestrzenie z łatwo rozpoznawalnymi elementami węzła, informacji – wyposażone w zintegrowaną informację pasażerską dotyczącą połączeń dalekobieżnych i lokalnych, autobusowych i kolejowych, parkingów, postojów taxi, rozkładów jazdy – poprzez skomunikowanie kursów różnych środków transportu. Przyjęte rozwiązanie muszą zaspokoić potrzeby pasażerów w zakresie: - dotarcia i opuszczenia węzła – poprzez zapewnienie odpowiednich miejsc parkingowych, w tym P&R, K&R i B&R, łatwego dojścia pieszego, itp., - zmiany środka transportu, - przemieszczania się przez obszar węzła z uwzględnieniem potrzeb pieszych i osób niepełnosprawnych, - informacji dla pasażerów – jednoznacznej i łatwo przyswajalnej zarówno dotyczącej samego węzła, jak i możliwych do zrealizowania z węzła połączeń, - bezpieczeństwa i komfortu oczekiwania (osłonięte miejsce do siedzenia). Zgodnie z ustawą o publicznym transporcie zbiorowym, plany transportowe przygotowywane przez organi- zatorów na różnych poziomach administracji tworzą zhierarchizowany układ – plan niższego rzędu uwzględnia postanowienia planu wyższego rzędu. W szczególności, plan transportowy dla powiatu piotrkowskiego, musi uwzględniać postanowienia planu transportowego uchwalonego przez Sejmik Województwa Łódzkiego oraz postanowienia planu ogłoszonego przez ministra ds. transportu. Niniejszy plan uznaje wszystkie ustalenia planu ministra ds. transportu oraz projektu planu wojewódzkiego, spełniając powyższe wymagania. Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 58 – Poz. 2114

3. Ocena i prognoza potrzeb przewozowych 3.1. Struktura podróży Analizując potrzeby przewozowe na usługi komunikacji publicznej, wyróżnia się popyt: - efektywny – łatwy do zbadania i oceny, wyrażający się przejazdami zrealizowanymi w warunkach oferowanych przez organizatora komunikacji publicznej, - potencjalny – znacznie trudniejszy do oszacowania, składający się dodatkowo z części podróży realizowanych transportem indywidualnym oraz potrzeb przewozowych, które z różnych względów nie są realizowane. Badanie i analizowanie popytu potencjalnego jest trudne i obarczone ryzykiem dużego błędu, gdyż bez względu na zastosowaną metodę, deklaracje respondentów dotyczące ich ewentualnych zachowań, mogą zna- cząco różnić się od zachowań rzeczywistych – w zależności od warunków zmieniających się po stronie podaży. Analiza popytu efektywnego służy przede wszystkim do określenia liczby pasażerów, która staje się pod- stawą do późniejszego kształtowania wielkości podaży usług, przy założeniu określonych parametrów jako- ściowych, związanych z realizacją usług przewozowych. Wielkość popytu efektywnego, ze względu na jego specyfikę w poszczególnych okresach tygodnia, należy analizować w dniu powszednim (w okresie roku szkol- nego), w sobotę i w niedzielę. Powiat piotrkowski nie prowadził dotychczas badań marketingowych związanych z transportem publicznym na jego obszarze – dotyczy to zarówno badań wielkości popytu, jak i badań preferencji i zachowań komunikacyjnych mieszkańców. 3.2. Prognoza popytu W wojewódzkim planie transportowym zamodelowano potencjał popytu transportowego w przewozach ponadpowiatowych w województwie łódzkim, dzieląc obszar województwa na rejony – cele podróży, gdzie jednym z nich był powiat piotrkowski wraz z miastem Piotrków Trybunalski. W badaniach przeprowadzonych jesienią 2014 r. określono na podstawie ankiet cele podróży dla połączeń ponadpowiatowych. W powiecie piotrkowskim niemal połowa podróży (49%) odbywana była w celach związanych z pracą, a niewiele mniej w celach związanych z nauką (38%), stanowiło to łącznie 87% wskazań. Cele te mają charakter obligatoryjny i dotyczą w większości podróży odbywanych w dni powszednie. Badaniu podlegała także struktura podróży odbywanych różnymi środkami transportu. Dla powiatu piotrkowskiego największy udział wśród rodzajów transportu w generowanym ruchu posiadały samochody osobowe – 80,6%, autobusy stanowiły 15,1%, a kolej 4,2%. Na trasie wojewódzkich przewozów pasażerskich użyteczności publicznej (kolejowych) znajdują się tylko miejscowości położone w pobliżu linii kolejowej nr 1. Dostępność transportową wojewódzkimi liniami kolejowymi będą więc mieć zapewnione ośrodki gminne w Moszczenicy, Rozprzy i Gorzkowicach oraz częściowo, z uwagi na dużą odległość przystanku kolejowego od siedziby gminy, w Czarnocinie. Wszystkie pozostałe ośrodki gminne w powiecie piotrkowskim znajdują się poza zasięgiem planowanych połączeń kolejowych. Przewozy kolejowe w istotny sposób wpływają więc na zaspokojenie tylko części potrzeb mieszkańców w powiatowych przewozach pasażerskich. Potrzeby przewozowe mieszkańców powiatu piotrkowskiego, spowodowane koniecznością przemieszczenia się w granicach administracyjnych minimum dwóch gmin i niewykraczające poza granice administracyjne powiatu, są w części zaspokajane przez powiatowe przewozy pasażerskie transportem zbiorowym (także liniami ponad powiatowymi), a w części przez przejazdy środkami transportu indywidualnego (samochody osobowe, rowery, itp.). Część przewozów o charakterze powiatowym realizowana jest w związku z występującymi potrzebami po- dróży ponadpowiatowych, jako pierwszy ich etap – z przesiadką do innego środka transportu. Dotyczy to w szczególności dojazdów do Piotrkowa Trybunalskiego, a w znacznie mniejszym stopniu dojazdów do stacji i przystanków kolejowych i kontynuowania podróży w kierunku Łodzi, Koluszek, Częstochowy i Radomska. Popyt na przewozy transportem zbiorowym w powiecie piotrkowskim będzie się kształtował pod wpływem następujących czynników: Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 59 – Poz. 2114

- liczby i struktury mieszkańców poszczególnych miejscowości i gmin objętych obsługą komunikacyjną, - liczby samochodów osobowych, - ruchliwości komunikacyjnej mieszkańców, - poziomu przeciętnego wynagrodzenia, struktury wynagrodzeń i cen biletów, - jakości oferowanych usług transportu zbiorowego, zwłaszcza godzin kursowania, - alokacji przestrzennej celów podróży i ich atrakcyjności, - wielkości oferty przewozowej, przede wszystkim w zakresie liczby połączeń, - dostępności parkingów i wysokości ewentualnych opłat za parkowanie. Z uwagi na stale rosnące wykorzystanie w podróżach samochodów osobowych, oddziaływanie na popyt wymaga podjęcia przez organizatorów transportu publicznego odpowiednich działań, zarówno w ujęciu funkcjonalnym, jak i marketingowym. W ujęciu funkcjonalnym, podejmowane działania w zakresie kształtowania oferty przewozowej powinny obejmować dostosowanie do potrzeb mieszkańców jej poszczególnych elementów, identyfikowanych jako postulaty przewozowe. Jak wynika z przeprowadzonych badań marketingowych, do głównych postulatów przewozowych zgłasza- nych pod adresem ponadpowiatowego transportu zbiorowego, realizowanego w granicach województwa łódz- kiego, zalicza się: - bezpośredniość, - koszt przejazdu, - częstotliwość (liczba połączeń i godziny kursowania). W ujęciu marketingowym, oferta przewozowa komunikacji powiatowej powinna stanowić mix pięciu ele- mentów: usługi przewozowej, ceny, dystrybucji, informacji i reklamy, gwarantujących jej odpowiednie dostosowanie do potrzeb pasażerów. Promotoryzacyjna polityka komunikacyjna, zwłaszcza stwarzająca coraz lepsze warunki podróżowania samochodem osobowym, zawsze powoduje zmniejszenie popytu w pasażerskim transporcie zbiorowym. W inte- resie organizatora tego transportu jest więc zmiana tej polityki, w celu osiągnięcia równowagi pomiędzy przejazdami pojazdami indywidualnymi a komunikacją zbiorową. Celem integracji transportu publicznego z indywidualnym jest kształtowanie pożądanego podziału zadań przewozowych. Zgodnie z tendencjami zrównoważonego rozwoju transportu publicznego, podział zadań przewozowych na obszarach pozamiejskich powinien kształtować się w proporcji: 25-30% transport publiczny i 70-75% transport indywidualny. Cel ten można osiągnąć tylko poprzez odpowiednie dostosowanie oferty usług transportu publicznego do występujących w tym zakresie potrzeb pasażerów. Jak wynika z badań przeprowadzonych w wo- jewództwie łódzkim w związku z opracowywaniem planu transportowego podział zadań odbiega od oczekiwanego, 80% podróży odbywanych jest samochodem osobowym. Analizując przewidywany wpływ czynników zewnętrznych na popyt na usługi transportu zbiorowego w powiecie piotrkowskim, należy wziąć pod uwagę tendencję demograficzną, zakładającą – wg GUS – stabili- zację, w stosunku do 2014 r., liczby mieszkańców powiatu (wzrost o około 0,9% do 2025 r.). Prognozy GUS przewidują większy wzrost liczby mieszkańców w miastach powiatu piotrkowskiego, przy jednoczesnym minimalnym wzroście liczby mieszkańców w gminach. Niezbyt korzystnie kształtują się natomiast prognozy, odnoszące się do zmian w strukturze mieszkańców. Liczba młodych (tj. w wieku do 25 lat) mieszkańców powiatu, w stosunku do 2014 r. zmniejszy się w 2025 r. o 11%. Zmniejszy się także w 2025 r. liczba mieszkańców w przedziale wiekowym 25-64 lat – o 1,5% w stosunku do 2014 r. Wzrośnie natomiast (o niemal 32%) liczba najstarszych mieszkańców, charakteryzujących się niższą ruchliwością komunikacyjną. W tabeli 22 przedstawiono prognozę liczby mieszkańców na obszarze powiatu piotrkowskiego w 2020 r. i 2025 r. Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 60 – Poz. 2114

Tab. 22. Prognoza liczby mieszkańców powiatu piotrkowskiego do 2025 r. Liczba mieszkańców Rok Miast Obszarów wiejskich Razem 2014 8 722 82 812 91 534 2020 8 996 83 119 92 115 2025 9 131 83 196 92 327 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. Niekorzystny wpływ na popyt na usługi transportu zbiorowego będzie mieć także prognozowany rozwój motoryzacji indywidualnej (przedstawiony na rys. 10). Ewentualne nieuruchomienie powiatowych przewozów pasażerskich na obszarze powiatu piotrkowskiego, przy ciągłym wzroście udziału przewozów indywidualnych, będzie skutkowało dalszym ograniczaniem zakresu funkcjonowania transportu publicznego i dalszym pogor- szeniem dostępności komunikacyjnej dla osób nieposiadających możliwości skorzystania z samochodu osobowego. Przyjmując współczynnik ruchliwości dla mieszkańców miasta na poziomie 2,0, a dla mieszkańców pozo- stałego obszaru powiatu – na poziomie 1,8, w tabeli 23 przedstawiono prognozę podróży na obszarze powiatu piotrkowskiego dla 2020 r. i 2025 r. – ogółem oraz regionalną komunikacją autobusową. Przyjęto, że 33% odbywanych podróży w miastach realizowanych jest poza jego granice, zaś dla gmin założono, że połowa podró- ży odbywa się poza ich granice. W szacunkach przyjęto, że udział podróży odbywanych poza powiat piotrkowski wynosi 25% dla miast i 20% – dla obszarów wiejskich. Założono, że podróże poza powiat odbywają się w 50% z wykorzystaniem powiatowych przewozów pasażerskich (dojazdy do miejsc integracyjnych). W szacunkach przyjęto udział autobusowej komunikacji regionalnej w podróżach na obszarze powiatu na poziomie wynikającym z badań przeprowadzonych dla potrzeb opracowania wojewódzkiego planu transportowego – jako 15% liczby wszystkich podróży ponad-gminnych w obrębie powiatu piotrkowskiego (pozostałe to podróże samochodem osobowym, koleją, motocyklem, rowerem, piesze, itp.). Tab. 23. Prognoza liczby podróży na obszarze objętym planem w 2020 r. i 2025 r. [mln] Miasta Gminy Razem powiat Wyszczególnienie 2020 r. 2025 r. 2020 r. 2025 r. 2020 r. 2025 r. Podróże ogółem 6,57 6,67 54,61 54,66 61,18 61,33 - w tym poza gminę 2,17 2,20 27,31 27,33 29,47 29,53 - w tym poza powiat 1,64 1,67 10,92 10,93 12,56 12,60 Podróże ponadgminne w obrębie powiatu 1,35 1,37 21,84 21,86 23,19 23,23 - w tym autobusową komunikacją regionalną 0,20 0,21 3,28 3,28 3,48 3,49 Źródło: Opracowanie własne. Dążenie do zrównoważonego rozwoju transportu oznacza konieczność podjęcia działań zmierzających nie tylko do utrzymania obecnego udziału transportu zbiorowego w przewozach, ale i wzmocnienia tendencji prze- noszenia się pasażerów z transportu indywidualnego do zbiorowego. Działania te będą wymagały poprawy parametrów oferty przewozowej – zarówno w zakresie ilościowym (liczba kursów i wozokilometrów), jak i jakościowym (dogodne godziny połączeń, standard usług i taboru). Bez podjęcia tych działań, należy się liczyć ze zmniejszeniem podróży odbywanych transportem publicznym w powiecie piotrkowskim – w wymiarze nie mniej niż o dalsze 15% w okresie planistycznym w stosunku do stanu obecnego. Wyniki badań marketingowych wskazują na korelację wzrostu dostępności i częstotliwości kursowania po- jazdów transportu zbiorowego z wielkością popytu. Wzrost dostępności (nowe trasy, większa gęstość przystan- ków) skutkuje najczęściej określonym wzrostem popytu. Wskaźniki elastyczności wskazują, że np. zmniejszenie odległości do przystanku charakteryzuje się stopą elastyczności na poziomie -0,5, co oznacza, że skrócenie odległości dojścia do miejsca świadczenia usług komunikacji miejskiej o 10% może spowodować wzrost popytu o 5%25. Wzrost częstotliwości kursowania pojazdów także prowadzi do zwiększenia popytu. Celem planu transportowego, w aspekcie prognozowanych zmian w popycie, jest przeciwdziałanie trendowi zmniejszania się liczby pasażerów – poprzez kształtowanie atrakcyjnej z punktu widzenia pasażerów oferty przewozowej transportu zbiorowego w powiecie piotrkowskim, a w rezultacie – osiągnięcie trendu zmniejszania się poziomu zatłoczenia dróg i poprawy warunków życia mieszkańców. Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 61 – Poz. 2114

3.3. Prognoza podaży Najlepsze połączenia z miastem powiatowym – Piotrkowem Trybunalskim – mają te miejscowości gminne, przez które prowadzą linie komunikacji zbiorowej autobusowej wzdłuż dróg krajowych i linii kolejowych. Do takich tras z dużą liczbą połączeń należą: - Piotrków – Sulejów, - Piotrków – Rozprza – Gorzkowice, - Piotrków – Wolbórz, - Piotrków – Moszczenica, - Piotrków – Wola Krzysztoporska, - Piotrków – Srock – Łódź. Na trasach tych kursy realizowane są we wszystkie dni tygodnia, zapewniając dobrą dostępność do miasta powiatowego nie tylko w dni nauki szkolnej. Część z tych połączeń realizowana jest przez linie ponadpowiatowe – głównie w relacjach do Bełchatowa, Łodzi i Tomaszowa Mazowieckiego. Duża różnorodność pozostałych tras linii rozpoczynających swój bieg w Piotrkowie Trybunalskim skutkuje dość dobrym skomunikowaniem wielu miejscowości z miastem powiatowym, ale dobra oferta przewozowa jest ograniczona do miejscowości położonych w pobliżu wyżej wymienionych tras. Dobre połączenia z miastem powiatowym mają mieszkańcy gmin: Moszczenica, Gorzkowice, Rozprza, Sulejów, Wola Krzysztoporska i Wolbórz, aczkolwiek w wymienionych gminach też występują rejony o mniejszej dostępności komunikacyjnej, np. rejony leśne gmin Sulejów i Wolbórz, obszary gminy Wola Krzysztoporska oddalone od głównych tras do ośrodka gminnego i do Bełchatowa, czy południowo-wschodni obszar gminy Gorzkowice. Zdecydowanie gorsze skomunikowanie posiadają gminy Aleksandrów, Czarnocin, Grabica, Łęki Szlachec- kie oraz Ręczno. Mieszkańcy miejscowości w tych gminach położonych w pobliżu tras z Piotrkowa Trybunal- skiego do ośrodka gminnego mają umiarkowaną dostępność do publicznego transportu zbiorowego, natomiast mieszkańcy miejscowości oddalonych są obsługiwani nawet tylko pojedynczymi kursami. W aktualnym stanie prawnym, wykonywanie ponadgminnych przewozów pasażerskich na liniach regularnych w krajowym transporcie drogowym, wymaga uzyskania zezwolenia, wydawanego odpowiednio przez: starostę (jeśli przewozy wykonywane są w granicach jednego powiatu lub także powiatu sąsiedniego – przy zezwoleniu wydawanym przez prezydenta miasta na prawach powiatu – a taka sytuacja występuje w Piotrko- wie Trybunalskim) albo marszałka województwa (na wykonywanie przewozów przekraczających granice jednego powiatu). W tabeli 24 przedstawiono specyfikację zezwoleń wydanych przez Prezydenta Miasta Piotrkowa Trybunal- skiego na przewozy ponadgminne – wg stanu na 19 października 2015 r. Trasy tych linii obejmują miasto Piotrków Trybunalski – powiat grodzki oraz powiat piotrkowski ziemski. Tab. 24. Połączenia ponadgminne wykonywane na podstawie zezwoleń wydanych przez Prezydenta Miasta Piotrkowa Trybunalskiego sprawującego funkcję Starosty – stan na 19 października 2015 r. Liczba kursów Nr zezwolenia Relacja trasy Przewoźnik pn.-pt. sob. ndz. Piotrków Trybunalski – Rozprza – Mierzyn 000005/P1/2011 P.U. ARTEX Artur Świstak 13 5 - – Łęki Szlacheckie – Dobrenice Piotrków Trybunalski – Rozprza – Niechci- MAT-MAX Świstak, Ow- 0000011/P/2012 40 10 - ce – Gorzkowice czarek i wspólnicy Sp. J. SULBUS Sp. J. Włodzi- 0000016/P/2012 Piotrków Trybunalski – Sulejów – Ręczno 1 - - mierz Piaseczyński Piotrków Trybunalski – Włodzimierzów – SULBUS Sp. J. Włodzi- 0000017/P/2012 1 - - Ręczno mierz Piaseczyński Piotrków Trybunalski – Moszczenica – TRANSPORTOWIEC 0000025/P/2013 59 39 22 Kosów Sp. z o.o. Piotrków Trybunalski – Moszczenica – TRANSPORTOWIEC 0000026/P/2013 13 - - Biskupia Wola – Czarnocin Sp. z o.o. Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 62 – Poz. 2114

Piotrków Trybunalski – Moszczenica – TRANSPORTOWIEC 0000027/P/2013 11 10 10 Raciborowice Sp. z o.o. Piotrków Trybunalski – Kosów – Moszcze- TRANSPORTOWIEC 0000028/P/2013 13 - - nica – Raciborowice Sp. z o.o. Piotrków Trybunalski – Rozprza – Mierzyn PKS Piotrków Trybunalski 0000032/P/2013 2 1 1 – Łęki Szlacheckie Sp. z o.o. Piotrków Trybunalski – Rozprza – Wroni- PKS Piotrków Trybunalski 0000034/P/2013 1 - - ków – Niechcice Sp. z o.o. Piotrków Trybunalski – Rozprza – Mierzyn PKS Piotrków Trybunalski 0000035/P/2013 5 - 1 – Adamów Sp. z o.o. Piotrków Trybunalski – Sulejów – Biała – PKS Piotrków Trybunalski 0000036/P/2013 1 - - Kurnędz Sp. z o.o. Piotrków Trybunalski – Włodzimierzów – PKS Piotrków Trybunalski 0000037/P/2013 1 - - Biała – Kurnędz Sp. z o.o. Piotrków Trybunalski – Bogdanów – Parz- PKS Piotrków Trybunalski 0000038/P/2013 - 2 - niewice – Wola Krzysztoporska Sp. z o.o. Piotrków Trybunalski – Rozprza – Mierzyn PKS Piotrków Trybunalski 0000041/P/2013 3 - - – Gorzkowice Sp. z o.o. Piotrków Trybunalski – Sulejów – Jaksonek PKS Piotrków Trybunalski 0000043/P/2013 6 3 - – Skotniki Sp. z o.o. Piotrków Trybunalski – Sulejów – Niewier- PKS Piotrków Trybunalski 0000044/P/2013 4 - - szyn – Skotniki Sp. z o.o. PKS Piotrków Trybunalski 0000045/P/2013 Piotrków Trybunalski – Wolbórz 5 - - Sp. z o.o. Piotrków Trybunalski – Milejów – Zmożna PKS Piotrków Trybunalski 0000047/P/2013 3 - - Wola Sp. z o.o. Piotrków Trybunalski – Wola Krzysztopor- PKS Piotrków Trybunalski 0000048/P/2013 12 - - ska – Pawłów Górny Sp. z o.o. Piotrków Trybunalski – Włodzimierzów – PKS Piotrków Trybunalski 0000051/P/2013 14 12 6 Ręczno – Łęki Szlacheckie – Dobrenice Sp. z o.o. Piotrków Trybunalski – Rozprza – Mierzyn PKS Piotrków Trybunalski 0000052/P/2013 14 2 2 – Łęki Szlacheckie Sp. z o.o. Piotrków Trybunalski – Rozprza – Niechci- PKS Piotrków Trybunalski 0000053/P/2013 12 1 - ce – Wroników Sp. z o.o. Piotrków Trybunalski – Rokszyce – Krężna PKS Piotrków Trybunalski 0000054/P/2013 4 - - – Wola Krzysztoporska – Bogdanów Sp. z o.o. Piotrków Trybunalski – Gomulin – Woźni- PKS Piotrków Trybunalski 0000055/P/2013 ki – Bogdanów – Wola Krzysztoporska – 5 - - Sp. z o.o. Piotrków Trybunalski Piotrków Trybunalski – Sulejów – Ręczno PKS Piotrków Trybunalski 0000056/P/2013 3 - - – Łęki Szlacheckie – Dobrenice Sp. z o.o. Piotrków Trybunalski – Proszenie – Wol- 0000060/P/2013 U. T.-P. Janusz Skrobek 22 - - bórz Piotrków Trybunalski – Koło – Golesze – 0000061/P/2013 KEN-TUR Michał Kleska 8 - - Polichno – Piotrków Trybunalski 0000063/P/2013 Piotrków Trybunalski – Sulejów P.H.U.P. ALVEX Sp. z o.o. 28 - 10 Piotrków Trybunalski – Moszczenica – 0000068/P/2013 Gazomia – Proszenie – Psary Lechawa – ORION S.J. 16 - - Wolbórz Piotrków Trybunalski – Milejów – Funkcjonuje 0000072/P/2014 ORION S.J. Kłudzice w sezonie letnim Piotrków Trybunalski – Longinówka – PKS Piotrków Trybunalski 0000073/P/2014 2 - - Glina – Milejów Sp. z o.o. Transport Osobowy MINI 0000085/P/2013 Piotrków Trybunalski – Sulejów 8 4 - BUS Andrzej Balasiński Piotrków Trybunalski – Rozprza – Mierzyn F.T.U. FART Krzysztof 0000091/P 10 - - – Gorzkowice – Krosno Jakubik Piotrków Trybunalski – Lubień – Trzepnica F.T.U. FART Krzysztof 0000096 27 4 - – Adamów Jakubik Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 63 – Poz. 2114

Piotrków Trybunalski – Grabica – (Krzep- 0000097 U. T.-P. Janusz Skrobek 17 - - czów) – Rusociny – Gutów Duży Piotrków Trybunalski – Rozprza – Rajsko TOM TOM TRANS To- 0000098 14 4 - Małe – Mierzyn masz Kosiński Piotrków Trybunalski – Poniatów – Kłudzi- 0000101 KEN-TUR Michał Kleska 10 - - ce – Milejów – Łazy Dąbrowa Piotrków Trybunalski – Rozprza – Niechci- P.U. SPEC-CAR Adam 0000103 55 ce – Gorzkowice Pietrzyk 34 20 Piotrków Trybunalski – Rozprza – Niechci- P.H.U. LIBRA TRAVEL 0000104 47 ce – Gorzkowice Michał Librowski Piotrków Trybunalski – Podlubień – U.T. SZYMCZYK Janusz 0000106 2 - - Łęczno Szymczyk Piotrków Trybunalski – Moszczenica – PKS Piotrków Trybunalski 0000107 13 4 - Baby Sp. z o.o. PKS Piotrków Trybunalski 0000108 Piotrków Trybunalski – Sulejów 15 8 - Sp. z o.o. Piotrków Trybunalski – Moszczenica – 0000109 ORION S.J. 17 - - Gajkowice – Srock Piotrków Trybunalski – Lubień – Trzepnica PKS Piotrków Trybunalski 0000111 6 - - – Adamów Sp. z o.o. 0000112 Piotrków Trybunalski – Moszczenica ORION S.J. 54 22 - 0000113 Piotrków Trybunalski – Sulejów P.O. i T. Henryk Kowalski 12 - - U.T. SZYMCZYK Janusz 0000115 Piotrków Trybunalski – Sulejów 6 - Szymczyk Piotrków Trybunalski – Bujny – Jeżów – P.H.U. LIBRA TRAVEL 0000116 Rozprza – Wroników – Niechcice – 8 - - Michał Librowski Gorzkowice Piotrków Trybunalski – Rozprza – Niechci- PKS Piotrków Trybunalski 0000117 22 8 8 ce – Gorzkowice Sp. z o.o. P.O. i T. Andrzej Karczew- 0000120 Piotrków Trybunalski – Sulejów 16 12 - ski Piotrków Trybunalski – Rozprza – Mierzyn P.U. SPEC-CAR Adam 0000122 10 - - – Gorzkowice Pietrzyk Piotrków Trybunalski – Rozprza – Gościn- P.U. SPEC-CAR Adam 0000123 17 - - na – Gorzkowice Pietrzyk Piotrków Trybunalski – Jarosty – Wola PKS Piotrków Trybunalski 0000125 Bykowska – Żychlin – Brzoza – Kafar – 3 - - Sp. z o.o. Piotrków Trybunalski Piotrków Trybunalski – Moszczenica – TRANSPORTOWIEC Sp. z 0000126 80 - - Biskupia Wola – Czarnocin o.o. Piotrków Trybunalski – Włodzimierzów – U.T. SZYMCZYK Janusz 0000127 8 - - Ręczno Szymczyk Piotrków Trybunalski – Włodzimierzów – PKS Piotrków Trybunalski 0000128 3 - - Ręczno – Dęba Sp. z o.o. Piotrków Trybunalski – Wola Krzysztopor- 0000129 P.U. Łukasz Ściegliński 61 15 10 ska Piotrków Trybunalski – Moszczenica – 0000131 ORION S.J. 21 - - Gościmowice II – Srock SULBUS Sp. J. Włodzi- 0000133 Piotrków Trybunalski – Sulejów 73 46 23 mierz Piaseczyński SULBUS Sp. J. Włodzi- 0000135 Piotrków Trybunalski – Sulejów – Biała 5 - - mierz Piaseczyński Piotrków Trybunalski – Wola Krzysztopor- F.U.H. ROMAX Jacek 0000136 1 - - ska – Bogdanów Roksela Piotrków Trybunalski – Rozprza – Mierzyn P.H.U. LIBRA TRAVEL 0000137 10 - - – Łęki Szlacheckie Michał Librowski Piotrków Trybunalski – Glina – Wola 139 P.U. Łukasz Ściegliński 9 - - Krzysztoporska – Radziątków Piotrków Trybunalski – Sulejów – Jaksonek SULBUS Sp. J. Włodzi- 145 8 - - – Siucice Kolonia mierz Piaseczyński Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 64 – Poz. 2114

Piotrków Trybunalski – Lubień – Kolonia F.T.U. FART Krzysztof 146 12 - - Trzepnica Jakubik Piotrków Trybunalski – Rozprza – Niechci- P.U. SPEC-CAR Adam 147 18 ce – Gorzkowice – Krosno Pietrzyk 10 11 Piotrków Trybunalski – Rozprza – Niechci- P.H.U. LIBRA TRAVEL 149 8 ce – Gorzkowice – Kolonia Żuchowice Michał Librowski Piotrków Trybunalski – Rokszyce – Oprzę- F.U.H. ROMAX Jacek 151 8 - - żów – Mąkolice – Bogdanów Roksela Piotrków Trybunalski – Rokszyce – Oprzę- żów – Krężna – Wola Krzysztoporska – PKS Piotrków Trybunalski 152 2 - - Bogdanów – Woźniki – Piotrków Sp. z o.o. Trybunalski Piotrków Trybunalski – Rozprza – Gościn- MAT-MAX Świstak, Ow- 153 10 - - na – Gorzkowice czarek i wspólnicy Sp. J. Piotrków Trybunalski – Sulejów – Jaksonek TRANSPORTOWIEC Sp. z 154 10 - - – Skotniki o.o. Źródło: Opracowanie własne. W tabeli 25 przedstawiono specyfikację opinii wydanych przez Prezydenta Piotrkowa Trybunalskiego do zezwoleń wydawanych przez Marszałka Województwa Łódzkiego na przewozy ponadpowiatowe wykonywane na obszarze miasta Piotrkowa Trybunalskiego – powiatu grodzkiego, wg stanu na 19 października 2015 r. Tab. 25. Opinie wydane przez Prezydenta Miasta Piotrkowa Trybunalskiego sprawującego funkcję Starosty w zakresie połączeń międzypowiatowych – stan na 19 października 2015 r. Lp. Relacja trasy Przewoźnik 1 Piotrków Trybunalski – Moszczenica – Będków – Czarnocin TRANSPORTOWIEC Sp. z o.o. 2 Piotrków Trybunalski – Wolbórz – Tomaszów Mazowiecki TRANSPORTOWIEC Sp. z o.o. 3 Piotrków Trybunalski – Paradyż – Opoczno PKS Piotrków Trybunalski Sp. z o.o. 4 Piotrków Trybunalski – Wola Kamocka – Tuszyn PKS Piotrków Trybunalski Sp. z o.o. 5 Przedbórz – Niewierszyn – Sulejów – Piotrków Trybunalski – Łódź PKS Piotrków Trybunalski Sp. z o.o. 6 Piotrków Trybunalski – Wolbórz – Chorzęcin – Tomaszów Mazowiecki PKS Piotrków Trybunalski Sp. z o.o. 7 Piotrków Trybunalski – Wolbórz – Tomaszów Mazowiecki PKS Piotrków Trybunalski Sp. z o.o. 8 Piotrków Trybunalski – Łódź PKS Piotrków Trybunalski Sp. z o.o. 9 Żarnów – Sulejów – Piotrków Trybunalski – Łódź PKS Piotrków Trybunalski Sp. z o.o. Ruszenice – Aleksandrów – Jaksonek – Sulejów – Piotrków Trybunalski 10 PKS Piotrków Trybunalski Sp. z o.o. – Łódź 11 Łódź – Piotrków Trybunalski – Sulejów – Mniszków – Opoczno PKS Piotrków Trybunalski Sp. z o.o. 12 Piotrków Trybunalski – Rozprza – Niechcice – Kamieńsk – Pytowice PKS Piotrków Trybunalski Sp. z o.o. 13 Piotrków Trybunalski – Bujny – Jeżów – Parzniewice – Piaski PKS Piotrków Trybunalski Sp. z o.o. 14 Piotrków Trybunalski – Sulejów – Niewierszyn – Skórkowice PKS Piotrków Trybunalski Sp. z o.o. 15 Piotrków Trybunalski – Sulejów – Jaksonek – Paradyż – Skórkowice PKS Piotrków Trybunalski Sp. z o.o. 16 Piotrków Trybunalski – Sulejów – Jaksonek – Skórkowice – Skotniki PKS Piotrków Trybunalski Sp. z o.o. 17 Piotrków Trybunalski – Tomaszów Mazowiecki – Warszawa PKS Piotrków Trybunalski Sp. z o.o. 18 Piotrków Trybunalski – Łódź Piotr-Max Piotr Gliszczyński 19 Kamienna Wola – Końskie – Żarnów – Piotrków Trybunalski – Łódź PKS Opoczno Sp. z o.o. 20 Odrzywół – Opoczno – Mniszków – Piotrków Trybunalski – Łódź PKS Opoczno Sp. z o.o. 21 Zakrzów – Opoczno – Mniszków – Piotrków Trybunalski – Łódź PKS Opoczno Sp. z o.o. 22 Drzewica – Opoczno – Mniszków – Piotrków Trybunalski – Łódź PKS Opoczno Sp. z o.o. 23 Piotrków Trybunalski – Bogdanów – Bełchatów – Kleszczów PKS Bełchatów Sp. z o.o. 24 Piotrków Trybunalski – Gomulin – Bełchatów PKS Bełchatów Sp. z o.o. Przewóz Osób i Towarów 25 Piotrków Trybunalski – Sulejów – Zarzęcin Krzysztof Nowicz 26 Piotrków Trybunalski – Wolbórz – Tomaszów Mazowiecki Transport Osobowy Adam Walczak 27 Piotrków Trybunalski – Rzgów Przewóz Osób Leszek Pękacz 28 Piotrków Trybunalski – Rzgów ELTRANS Andrzej Gabrysiak 29 Piotrków Trybunalski – Łódź POLAN Anna Mosion 30 Piotrków Trybunalski – Rzgów – Łódź POLAN Anna Mosion 31 Piotrków Trybunalski – Rzgów POLAN Anna Mosion Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 65 – Poz. 2114

32 Piotrków Trybunalski – Gomulin – Bełchatów P.U.H.P. KUBA Robert Zając MIX-TRANS usługi przewozowe Wie- 33 Piotrków Trybunalski – Łódź sław Skoczylas 34 Piotrków Trybunalski – Gomulin – Bełchatów U. T.-P. Janusz Skrobek 35 Piotrków Trybunalski – Niechcice – Gorzkowice – Radomsko U. T.-P. Janusz Skrobek TW Trans Usługi Transportowe Rusin 36 Piotrków Trybunalski – Gomulin – Bełchatów Tomasz 37 Piotrków Trybunalski – Łódź ORION S.J. 38 Piotrków Trybunalski – Łódź P.H.U. DAWID Anna Gruchała 39 Piotrków Trybunalski – Wolbórz – Tomaszów Mazowiecki P.H.U. DAWID Anna Gruchała P.H.U. DAWID TRAVEL Dawid Gru- 40 Piotrków Trybunalski – Wolbórz – Tomaszów Mazowiecki chała SULBUS Sp. J. Włodzimierz Piase- 41 Piotrków Trybunalski – Sulejów – Żarnów czyński Źródło: Opracowanie własne. Wysoka liczba połączeń z siedzibą powiatu, w dni powszednie, wg wydanych zezwoleń, charakteryzuje ośrodki gminne. Znacznie mniejsza intensywność połączeń występuje w soboty, a jeszcze mniejsza w niedziele, nawet do ośrodków gminnych w Czarnocinie i Grabicy w niedziele i święta nie ma żadnych połączeń ze stolicą powiatu. Wiele miejscowości posiada także połączenia tylko pojedynczymi kursami. Powiat piotrkowski charakteryzuje się dużą liczbą kursów wykonywanych w dni powszednie, szczególnie w okresie nauki szkolnej, dedykowanych dowozom mieszkańców do i z pracy oraz dzieci do i ze szkół, co powoduje – pomimo dużej liczby kursów – zmniejszenie dostępności transportu publicznego dla mieszkańców miej- scowości oddalonych od dróg krajowych i od linii kolejowej. W soboty realizuje się nawet kilka razy mniej kursów w stosunku do dni nauki szkolnej. W niedzielę liczba kursów jest jeszcze niższa, często są to już tylko pojedyncze kursy, a niektóre miejscowości nie mają żadnego połączenia ze stolicą powiatu. W lepszej sytuacji są mieszkańcy miejscowości położonych wzdłuż linii kolejowych, którzy mogą korzystać z połączeń kolejowych we wszystkie dni tygodnia. Szczególnie zła sytuacja występuje w dni wolne w gminach Czarnocin i Grabica, w których żadna z miej- scowości nie ma połączeń z Piotrkowem Trybunalskim. W miarę zmian w sytuacji rynkowej, przewoźnicy występują o zmiany zezwoleń – dostosowując ofertę do występującego popytu, stąd zmiany zezwoleń występują dość często, zwykle w terminach określonych rozpo- rządzeniem dotyczącym rozkładów jazdy. 4. Sieć komunikacyjna, na której planowane jest wykonywanie przewozów o charakterze użyteczności publicznej 4.1. Charakterystyka istniejącej sieci Aktualnie sieć transportu publicznego w powiecie piotrkowskim to połączenia kolejowe w ramach woje- wódzkich i komercyjnych przewozów pasażerskich, sieć linii drogowej komunikacji komercyjnej, linie komunikacji miejskiej w Piotrkowie oraz przewozy organizowane przez gminy (dowozy dzieci do szkół). Podstawą finansowania przewozów kolejowych w województwie łódzkim są umowy o świadczenie usług publicznych w zakresie kolejowych przewozów pasażerskich osób zawarte przez przewoźników z Urzędem Marszałkowskim oraz dopłaty do biletów ulgowych ustawowych. Przewoźnikami kolejowymi są: Przewozy Regionalne Sp. z o.o. oraz w połączeniach dalekobieżnych PKP Intercity S.A. W tabeli 26 przedstawiono licz- bę pociągów na liniach kolejowych obejmujących powiat piotrkowski. Odjazdy i przyjazdy pociągów w relacji do i z Piotrkowa odbywają się dość regularnie w ciągu całego dnia – od godzin wczesnoporannych do wieczornych. Dojazdy do stolicy województwa – Łodzi są natomiast bardziej skomplikowane, bowiem odbywają się różnymi kursami do kilku różnych stacji Widzew, Kaliska, Chojny i w niektórych połączeniach wymagają przesiadek, np. w Koluszkach. Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 66 – Poz. 2114

Tab. 26. Liczba pociągów pasażerskich w ruchu regionalnym w dniu powszednim w powiecie piotrkowskim – stan na 15 września 2015 r. Liczba odjazdów Stacje i przystanki kolejowe w powiecie piotrkowskim Kierunek pn.-pt. so./nd. Łódź 6 5/5 Jarosty Koluszki 6 4/4 Moszczenica Radomsko 10 8/8 Baby Częstochowa 9 7/7 Piotrków Trybunalski 12 9/9 Łódź 6 6/5 Koluszki 6 4/4 Piotrków Trybunalski Radomsko 12 10/10 Częstochowa 11 9/9 Milejów Łódź 6 5/5 Rozprza Koluszki 5 4/4 Luciążanka Radomsko 11 10/10 Wilkoszewice Częstochowa 10 9/9 Gorzkowice Piotrków Trybunalski 12 10/10 Źródło: www.rozklad-pkp.pl, dostęp: 15.09.2015 r. Przewoźników realizujących drogowe przewozy pasażerskie, obejmujące co najmniej dwie gminy na obszarze powiatu (o charakterze przewozów powiatowych) wymieniono szczegółowo w p. 2.5. Przewozy te realizuje aż 35 przewoźników, z których 18 otrzymało w I połowie 2015 r. dofinansowanie z tytułu stosowania ulg ustawowych, na podstawie podpisanych umów z Urzędem Marszałkowskim Woje- wództwa Łódzkiego. Przewoźnicy, którzy otrzymują obecnie dopłaty wykonują 2/3 kursów w przewozach pasażerskich liniami zwykłymi w powiecie piotrkowskim. Znajduje się wśród nich większość największych przewoźników w powiecie. Część z linii autobusowych funkcjonujących na obszarze powiatu ma charakter przewozów wojewódzkich, a funkcję przewozów powiatowych wypełnia na krótkich odcinkach pomiędzy miejscowościami w granicach powiatu. Poza połączeniami liniami zwykłymi, miasto Piotrków posiada całoroczne połączenia liniami pośpiesznymi i przyspieszonymi z: Bełchatowem, Biłgorajem, Buskiem Zdrojem, Bydgoszczą, Chojnicami, Częstochową, Człuchowem, Dąbrową Górniczą, Gdańskiem, Gdynią, Gliwicami, Gostyninem, Grudziądzem, Kaliszem, Ka- towicami, Kielcami, Koninem, Krakowem, Krynicą Zdrojem, Kudową Zdrojem, Kutnem, Legnicą, Lublinem, Łęczycą, Łodzią, Mielcem, Nowym Sączem, Opolem, Ostrowcem Świętokrzyskim, Płockiem, Poznaniem, Przemyślem, Radomiem, Rybnikiem, Rymanowem Zdrojem, Rzeszowem, Sandomierzem, Szczecinem, Toma- szowem Lubelskim, Warszawą, Wrocławiem i Zakopanem. Połączenia liniami pośpiesznymi z powodu wyż- szej ceny biletu oraz godzin kursów nie uczestniczą w powiatowych przewozach pasażerskich, ale dworzec autobusowy w Piotrkowie Trybunalskim jest ważnym punktem przesiadkowym. Miasto Sulejów ma całoroczne połączenia autobusami pospiesznymi z: Biłgorajem, Buskiem Zdrojem, Go- rzowem Wielkopolskim, Kaliszem, Kielcami, Kłodzkiem, Koninem, Krynicą Zdrojem, Lublinem, Łodzią, Ostrowcem Świętokrzyskim, Poznaniem, Przemyślem, Radomiem, Rymanowem Zdrojem, Rzeszowem, Szcze- cinem, Tomaszowem Lubelskim, Wrocławiem i Zamościem. Przystanek w Sulejowie zlokalizowany jest w centrum miasta z miejscami do oczekiwania i może także stanowić punkt przesiadkowy. Miejscowość Srock ma całoroczne połączenia autobusami pospiesznymi z: Częstochową, Gliwicami, Ło- dzią, Końskim, Opocznem i Rybnikiem. Przystanek w Srocku może służyć jako punkt przesiadkowy dla mieszkańców okolicznych miejscowości w relacjach głównie z Łodzią. Miasto Wolbórz posiada całoroczne połączenia autobusami pospiesznymi z Warszawą i Wrocławiem. Miej- scowość Rozprza posiada całoroczne połączenia autobusami pospiesznymi z Częstochową, Gliwicami, Łodzią, Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 67 – Poz. 2114

Radomskiem i Rybnikiem. Przystanki w tych miejscowościach mogą być także lokalnymi punktami przesiad- kowymi. Najlepsze skomunikowanie ze stolicą powiatu mają ośrodki gminne: Sulejów, Rozprza, Gorzkowice, Mosz- czenica, Wolbórz i Wola Krzysztoporska oraz miejscowości położone przy trasach łączących je z Piotrkowem Trybunalskim. Dobre połączenia komunikacyjne posiadają także miejscowości położone przy drogach krajowych: nr 91 na odcinku Piotrków Trybunalski – Srock oraz nr 74 na odcinku z Piotrkowa Trybunalskiego w kierunku Bełchatowa. Liczba kursów odbywanych w dniu powszednim na tych odcinkach przekracza 100 w ciągu doby (do Rozprzy i Sulejowa nawet 200 w ciągu doby). Wyraźnie gorsze skomunikowanie ze stolicą powiatu posiadają gminy: Aleksandrów, Czarnocin, Grabica, Łęki Szlacheckie i Ręczno, a dostateczne połączenia bezpośrednie ze stolicą powiatu posiadają tylko miejsco- wości położone przy trasach łączących ośrodki gminne z Piotrkowem Trybunalskim. Z większych miejscowości w powiecie żadnych połączeń ze stolicą gminy i stolicą powiatu, nawet w dni powszednie, nie posiada położony na północy powiatu Dalków. W dni wolne od pracy skomunikowanie ze stolicą powiatu jest znacznie gorsze. Bardzo dobrze w dni wolne od pracy obsługiwane są odcinki z Piotrkowa Trybunalskiego do: Gorzkowic, Moszczenicy, Rozprzy, Sulejowa i Wolborza oraz drogami krajowymi nr 91 w kierunku Łodzi i nr 74 w kierunku Bełchatowa. Znacznie gorzej obsługiwane są Ręczno i Wola Krzysztoporska. Ośrodek gminny Czarnocin ma natomiast tylko połączenia kolejowe, a Aleksandrów i Łęki Szlacheckie łączą ze stolicą powiatu tylko pojedyncze kursy. Żadnych połą- czeń ze stolicą powiatu nie posiada w dni wolne od pracy Grabica. Podobna sytuacja, tylko z nieco mniejszą niż w sobotę liczbą kursów, występuje w niedziele. Cechą charakterystyczną sieci komunikacji regionalnej w powiecie piotrkowskim jest bardzo dobre skomunikowanie ze stolicą miejscowości położonych na wybranych trasach do Piotrkowa Trybunalskiego. Występuje tu jednocześnie bardzo duża konkurencja pomiędzy przewoźnikami. Połączenia z Piotrkowa Trybunalskiego w kierunku Łodzi, Sulejowa i Rozprzy obsługuje liniami zwykłymi co najmniej 10 przewoźników. Także w kierunkach do Gorzkowic i do Wolborza konkurencja jest znaczna. Tylko po jednym przewoźniku obsługuje natomiast ośrodki gminne w Czarnocinie i w Grabicy. Inne miejscowości, nieco oddalone od głównych tras obsługiwane są słabo, lub jedynie w dni nauki szkolnej, kursami dedykowanymi uczniom, zwykle uniemożliwiającymi realizację innych podróży np. do i z pracy. W dni wolne od pracy miejscowości takie najczęściej są praktycznie pozbawione dostępu do transportu publicznego (brak połączeń lub jedynie pojedyncze kursy). Linie zwykłe przebiegające przez obszar powiatu piotrkowskiego obsługuje aż 35 przewoźników. Wyłącza- jąc najbardziej oblegane kierunki do Sulejowa i Łodzi liczba przewoźników obsługujących inne trasy jest nadal znacząca, takich firm przewozowych jest 21. Największym przewoźnikiem w powiecie jest PKS w Piotrkowie Trybunalskim Sp. z o.o. (Grupa Mobilis), który obsługuje blisko 500 kursów w tygodniu, dojeżdżając do większości ośrodków gminnych (bez Czarnoci- na). Bardzo dużą liczbę kursów w tygodniu wykonuje także firma TRANSPORTOWIEC Sp. z o.o. Piotrków Trybunalski, obsługuje ona jednak tylko kierunki do Moszczenicy i Czarnocina. Do wielu ośrodków gminnych dojeżdża także firma U.T.-P. Janusz Skrobek, Piotrków Trybunalski. Znaczącymi przewoźnikami na liniach zwykłych w powiecie, wykonującymi ponad 100 kursów w tygodniu, są także firmy: ORION Sp. J., J. Kiełbik i Wspólnicy, Piotrków Trybunalski; SULBUS Sp. J. Włodzimierz Pasieczyński, Sulejów; PKS SKORPION Pietrzyk A., Librowski M. Sp. J., Bujniczki; P.U. Łukasz Ściegliński, Piotrków Trybunalski; P.H.U. DAWID Anna Gruchała, Piotrków Trybunalski; P.U.H.P. KUBA Robert Zając, Jarosty oraz MIX-TRANS usługi przewozowe Wiesław Skoczylas26. Niektórzy z tych przewoźników (PKS SKORPION, J. Skrobek, Kuba, MIX- TRANS) nie otrzymywali w I połowie 2015 r. dopłat z Urzędu Marszałkowskiego z tytułu stosowania ulg ustawowych27. Brak dostępności transportowej stolicy powiatu w dni wolne od pracy jest problemem dla mieszkańców gminy Grabica oraz innych miejscowości położonych w oddaleniu od głównych tras komunikacyjnych. Powo- duje to wykluczenie społeczne mieszkańców nieposiadających samochodu osobowego, nie mogących na przy- kład skorzystać z żadnej oferty kulturalnej, sportowej, czy rekreacyjnej. Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 68 – Poz. 2114

Połączenie liniami autobusowymi ze stolicą powiatu – o intensywności poniżej 10 par kursów na dobę w dniu powszednim – świadczy o niedostatecznym skomunikowaniu danej miejscowości gminnej ze stolicą powiatu. W powiecie piotrkowskim, ze względu na niewielką liczebność obsługiwanych mieszkańców, założo- no jednak mniej rygorystyczne kryterium oceny intensywności połączeń – poniżej 6 par kursów na dobę. W celu zapewnienia odpowiedniej dostępności transportowej Piotrkowa Trybunalskiego dla mieszkańców miejscowości oddalonych od głównych tras lub najbardziej oddalonych od stolicy powiatu, konieczna będzie interwencja powiatu. Na obszarze powiatu piotrkowskiego funkcjonuje ponad 380 obsługiwanych liniami zwykłymi zespołów przystanków autobusowych, zarządzanych przez różne jednostki samorządowe. Najwięcej zespołów przystan- ków występuje w gminie Rozprza – 61, a najmniej w gminie Czarnocin – 1128. Wiele przystanków, szczególnie w większych miejscowościach, wyposażone jest w wiaty różnych typów, szklano-metalowe, metalowe lub murowane. W gminie Rozprza przystankom nadano jednolitą wizualizację, z wyraźnie widoczną nazwą przystanku. Na obszarze powiatu jest także 8 czynnych stacji i przystanków kolejowych, plus stacja kolejowa w Piotr- kowie Trybunalskim – stolicy powiatu. Spośród nich kilka może pełnić funkcję węzłów integracyjnych. Pod- stawowym zintegrowanym węzłem przesiadkowym wymienionym w wojewódzkim planie transportowym jest Piotrków Trybunalski – zespół dworców autobusowego i kolejowego przy ulicach Polskiej Organizacji Woj- skowej i Grota Roweckiego – integrujący wojewódzkie przewozy kolejowe z pasażerskim transportem autobusowym: wojewódzkim, powiatowym, komercyjnym dalekobieżnym i regionalnym, z transportem indywidualnym (w tym rowerowym) oraz z komunikacją miejską. Z pozostałych przystanków i stacji kolejowych rolę węzła integracyjnego, integrującego wojewódzkie przewozy kolejowe z pasażerskim transportem autobusowym: powiatowym i komercyjnym regionalnym oraz z transportem indywidualnym (w tym rowerowym), mogą pełnić: - Gorzkowice, dworzec kolejowy z pobliskim przystankiem autobusowym Gorzkowice, Warszawska Dworzec, oddalone o około 0,75 km od centrum miejscowości, - Luciążanka, przystanek kolejowy z pobliskim przystankiem autobusowym Stara Wieś, - Moszczenica, przystanek kolejowy z pobliskim przystankiem autobusowym Moszczenica, Dworcowa. Węzłami integracyjnymi są ponadto przystanki przesiadkowe autobusowe: - Sulejów Dworcowa – integrujący pasażerski transport autobusowy powiatowy, przewozy komercyjne dalekobieżne i regionalne oraz transport indywidualny, w tym rowerowy, - Sulejów Piotrkowska D.K. – integrujący pasażerski transport autobusowy powiatowy, przewozy komercyjne dalekobieżne i regionalne, - Srock – integrujący pasażerski transport autobusowy powiatowy, przewozy komercyjne dalekobieżne i regionalne oraz transport indywidualny, w tym rowerowy, - Rozprza – integrujący pasażerski transport autobusowy powiatowy, przewozy komercyjne dalekobież- ne i regionalne oraz transport indywidualny, w tym rowerowy, - Przygłów Centrum – integrujący pasażerski transport autobusowy powiatowy, przewozy komercyjne dalekobieżne i regionalne. Przystanki w Przygłowie i Sulejów Piotrowska D.K. zlokalizowane są w wąskim pasie drogi krajowej i choć są wyposażone w zatoki i wiaty, to bez miejsc postojowych dla samochodów w sąsiedztwie i bez parkingów rowerowych, a peron oczekiwania i wsiadania do pojazdu jest jednocześnie chodnikiem dla pieszych. Używa- nie tych przystanków jako przesiadkowych jest więc utrudnione i ogranicza się do ewentualnego sporadyczne- go przesiadania się w kierunku Łodzi, Opoczna i Paradyża. W dalszych analizach pominięto je więc jako docelowe węzły przesiadkowe. Zespół dworców autobusowego i kolejowego w stolicy powiatu – Piotrkowie Trybunalskim, choć nie znajduje się na obszarze powiatu, stanowi najważniejszy dla mieszkańców powiatu punkt integrujący różne rodzaje komunikacji zbiorowej. Zespół dworców składa się ze stacji kolejowej z budynkiem dworcowym i placem przed nim stanowiącym część pasa drogowego ul. Polskiej Organizacji Wojskowej, dworca autobusowego Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 69 – Poz. 2114

zarządzanego przez PKS w Piotrkowie Trybunalskim Sp. z o.o. oraz przystanków odjazdowych przy ul. Grota Roweckiego. Przed dworcem kolejowym na ul. Polskiej Organizacji Wojskowej urządzone są przystanki dla komunikacji miejskiej oraz parkingi typu Kiss&Ride, płatny krótkoterminowy i płatny strzeżony. Dworzec autobusowy wyposażony jest w kilkanaście stanowisk odjazdowych, wiatę dla oczekujących pasa- żerów z ławkami do siedzenia i budynek dworcowy, natomiast przystanki przy ul. Grota Roweckiego wyposa- żone są skromniej – w informację pasażerską, ławki i niewielkie wiaty. Cały zespół stanowi jednak zwartą przestrzeń dworców bardzo ułatwiającą przesiadanie się i korzystanie z publicznego transportu zbiorowego. Przystanek autobusowy Sulejów Dworcowa zlokalizowany jest w ścisłym centrum miasta, w pobliżu skrzy- żowania dróg krajowych, w uliczce przeznaczonej jedynie dla autobusów transportu publicznego, taxi i zaopa- trzenia. Przystanki wyposażone są w wiaty, obok nich znajdują się obiekty zaplecza handlowo-gastrono- micznego, a parkowanie możliwe jest na pobliskich ulicach. Przystanek umożliwia wygodną zmianę środka transportu. Przystanek w Srocku zlokalizowany jest w centrum miejscowości w obrębie skrzyżowania i obok centralnego placu. Wyposażony jest w wiatę, a na placu znajduje się wiele miejsc parkingowych. Przystanek w Rozprzy zlokalizowany jest w rynku w centrum miejscowości. Wyposażony jest w wiatę, a w bezpośrednim sąsiedztwie dostępne jest wiele miejsc parkingowych. Przystanki te mają znaczenie lokalne, umożliwiając dokonywanie dogodnych przesiadek. Zespoły przystanków w Moszczenicy, Gorzkowicach, Starej Wsi/Luciążance wyposażone są jedynie w zadaszenie na peronie kolejowym i małe wiaty na przystankach autobusowych. Jedynie w Gorzkowicach jest kilka miejsc parkingowych. Rolę przystanków integrujących różne rodzaje transportu w powiecie, w szczególności transport indywidualny samochodowy i rowerowy z publicznym transportem zbiorowym, mogą pełnić także przystanki autobusowe wszędzie tam, gdzie częstotliwość kursów transportu publicznego jest znaczna oraz miejscowości docelowe kursów linii autobusowych obsługujących powiat. Na rysunku 13 przedstawiono obecną intensywność funkcjonowania linii transportu publicznego na obszarze powiatu piotrkowskiego w dniu powszednim nauki szkolnej, na rysunku 14 – w dniu powszednim wolnym od nauki szkolnej, a na rysunku 15 – w sobotę i w niedzielę w okresie nauki szkolnej.

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 70 – Poz. 2114

Rys. 13. Liczba połączeń autobusowych i kolejowych w dniu powszednim nauki szkolnej na obszarze powiatu piotrkowskiego – stan na 30 września 2015 r. Źródło: Opracowanie własne.

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 71 – Poz. 2114

Rys. 14. Liczba połączeń autobusowych i kolejowych w dniu powszednim wolnym od nauki na obszarze powiatu piotrkowskiego – stan na 30 września 2015 r. Źródło: Opracowanie własne.

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 72 – Poz. 2114

Rys. 15. Liczba połączeń autobusowych i kolejowych w sobotę i w niedzielę w okresie nauki szkolnej na obszarze powiatu piotrkowskiego – stan na 10 września 2015 r. Źródło: Opracowanie własne. Widoczne jest zdecydowanie zróżnicowanie dostępności miasta powiatowego dla mieszkańców różnych re- jonów powiatu piotrkowskiego. Istotnym elementem realizacji podróży i determinantą wyboru środka transportu, jest czas, który należy na tę podróż przeznaczyć. Czas dojazdu samochodem osobowym jest zwykle zdecydowanie krótszy niż transportem zbiorowym. W przypadku powiatu piotrkowskiego czas przejazdu transportem publicznym z mniejszych miejscowości jest przeciętnie o jedną trzecią dłuższy. Najszybsze przejazdy realizowane są koleją, lecz dostęp- ność stacji i przystanków kolejowych jest ograniczona, a częstotliwość kursowania niewielka. Ponadto, transport publiczny zapewnia połączenia przeważnie z centrum stolicy powiatu – a autobusowy w określonych porach – z zakładami przemysłowymi w jej południowej części, natomiast do innych celów ruchu pasażer musi dodatkowo przemieścić się innym środkiem lokomocji lub dojść pieszo. W tabeli 27 przedstawiono podział gmin powiatu ze względu na czas dojazdu transportem zbiorowym ze stolicy gminy do miasta powiatowego. Bardzo zła dostępność transportem publicznym do stolicy powiatu charakteryzuje obszar gmin Aleksan- drów, Łęki Szlacheckie oraz Ręczno. Gminy te należą jednocześnie do najsłabiej obsługiwanych transportem zbiorowym. Liczba mieszkańców tych gmin wynosi ok. 11,6 tys. osób, co stanowi ponad 12% wszystkich mieszkańców powiatu. Tak znacząca część mieszkańców powiatu jest pozbawiona dogodnych połączeń publicznym transportem zbiorowym z jego stolicą. Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 73 – Poz. 2114

Tab. 27. Czas dojazdu transportem zbiorowym z ośrodka gminnego do Piotrkowa Trybunalskiego Czas dojazdu [min.] Udział w liczbie Miejscowość – siedziba gminy Transportem publicznym Samochodem mieszkańców [%] kolej autobus osobowym Aleksandrów - 56 40 4,8 Czarnocin 19 38 33 4,5 Gorzkowice 19 38 29 9,4 Grabica - 18 16 6,4 Łęki Szlacheckie - 53 37 3,9 Moszczenica 8 20 16 14,1 Ręczno - 60 36 3,9 Rozprza 9 22 18 13,4 Sulejów - 27 25 17,8 Wola Krzysztoporska - 26 17 13,0 Wolbórz - 25 19 8,5 Źródło: Opracowanie własne. Czasy dojazdu do stolicy powiatu z miejscowości stanowiących siedziby gmin przedstawia się dość korzystnie. Długie czasy dojazdu transportem publicznym dotyczą miejscowości położonych przy granicach powiatu. Czas dojazdu do Piotrkowa Trybunalskiego w połączeniach autobusowych z Aleksandrowa, Łęk Szla- checkich i Ręczna wynosi 50-60 minut. Czas dojazdu z miejscowości w tych gminach bardziej oddalonych od stolicy powiatu, jak Dobrenice, Skotnik, czy Sucice, przekracza 60 minut. Są to czasy zmniejszające dostęp- ność transportową stolicy powiatu i utrudniające codzienne podróże. Krótszy czas dojazdu oraz mała liczba kursów w transporcie publicznym decyduje o wyborze samochodu osobowego – o największym stopniu do- stępności praktycznie w każdym czasie. W stolicy powiatu funkcjonuje komunikacja miejska. Wyznaczonym przez ustawę o publicznym transporcie zbiorowym jej organizatorem jest Prezydent Miasta Piotrkowa Trybunalskiego. W Piotrkowie Trybunalskim występuje jeden operator w komunikacji miejskiej – Miejski Zakład Komuni- kacyjny Sp. z o.o. (MZK Sp. z o.o.), który jest podmiotem wewnętrznym. W Piotrkowie Trybunalskim komunikacja miejska jest obsługiwana także przez przewoźników prywatnych działających na własne ryzyko, któ- rymi są: Stanisław Szewczyk Piotrków Trybunalski, Przewóz Osób Sebastian Kaczmarek Wola Krzysztopor- ska, Ireneusz Okoński Piotrków Trybunalski, PPUH „RAKS” Robert Mielczarek Piotrków Trybunalski oraz TRANSPORTOWIEC Sp. z o.o. Piotrków Trybunalski. Formalnym organizatorem transportu miejskiego w Piotrkowie jest Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta w Piotrkowie Trybunalskim, a w ramach Zarządu – Dział Komunikacji. Zarząd wypełnia wszelkie zadania wyni- kające z przepisów prawa w zakresie organizacji lokalnego transportu zbiorowego, a w szczególności: wydawania zezwoleń i ich uzgadniania, wydawania zaświadczeń, opracowywanie projektów taryf, udostępniania informacji o komunikacji miejskiej, uzgadniania zasad korzystania z przystanków, zarządzania infrastrukturą komunikacji miejskiej, nadzór nad wykonywaniem umowy przez operatora, kontrola przewoźników oraz nad- zór nad zarządzaniem strefą płatnego parkowania. Zadania związane ze sprawowaniem nadzoru nad funkcjonowaniem MZK Sp. z o.o. jako spółki gminnej wykonuje Referat Gospodarki Komunalnej i Ochrony Środowiska. Wg stanu na dzień 15 września 2015 r. piotrkowska komunikacja miejska obsługiwała tylko trzy jednostki samorządu terytorialnego – miasto Piotrków Trybunalski oraz gminy Grabica – miejscowości Szydłów, Maj- ków Mały i Twardosławice oraz Wola Krzysztoporska – miejscowości Bujny, a także Majków Duży z uwagi na zakończenie linii na granicy miasta w pobliżu tej miejscowości. Sieć linii piotrkowskiej komunikacji miejskiej obsługiwanej przez MZK Sp. z o.o. tworzyło 10 dziennych całotygodniowych linii autobusowych, oznaczonych numerem, w tym cztery funkcjonujące z relatywnie wyso- ką częstotliwością z taktem 20 minutowym. Linie te kursowały regularnie w ciągu całego dnia w dniu powszednim od wczesnych godzin porannych do późnych godzin wieczornych, w dni wolne od pracy od godzin porannych do wieczornych. Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 74 – Poz. 2114

Ze wszystkich miejscowości powiatu piotrkowskiego, obsługiwanych piotrkowską komunikacją miejską, jedynie Majków Duży – z uwagi na dojazd do centrów logistycznych – obsługiwany był regularnie całodobowo i całotygodniowo, w dni powszednie od wczesnych godzin porannych do późnych godzin wieczornych. Miej- scowość Bujny w gminie Wola Krzysztoporska, w tym zespół szkół rolniczych, obsługiwana była przez linię 5 w dni powszednie siedmioma kursami porannymi i popołudniowymi. Miejscowości Szydłów, Majków Mały i Twardosławice w gminie Grabica obsługiwane były przez linię 1 w dni powszednie jednym kursem rano oraz trzema kursami po południu. Sieć linii prywatnych piotrkowskiej komunikacji miejskiej tworzyło 11 linii dziennych, oznaczonych literą P i numerem, tylko w dni robocze w ciągu dnia od godzin porannych do godzin popołudniowych, dla dowie- zienia i odwiezienia pracowników pierwszej zmiany. Tylko jedna linia kursowała z większą częstotliwością, szczególnie w godzinach porannych, pozostałe wykonywały kilka kursów na dobę, z reguły dość regularnie rozłożonych w czasie. Linie te nie przekraczały jednak granic miasta, nie obsługiwały więc powiatu piotrkowskiego. Piotrkowska komunikacja miejska organizowana przez miasto (bez linii prywatnych) wykonuje rocznie pra- cę przewozową ok. 1,6 mln wozokilometrów przewożąc ok. 5,3 mln pasażerów. Cechą charakterystyczną piotrkowskiej komunikacji miejskiej jest korzystanie z przystanków przy ul. Pol- skiej Organizacji Wojskowej, w rejonie dworców kolejowego i autobusowego, przez wszystkie linie prywatne oraz niemal wszystkie linie MZK Sp. z o.o. w każdym kursie. Jedynie linia 10 ma najbliższe przystanki oddalone od dworców o ok. 600 m. Dla komunikacji regionalnej, poza obiektem dworca autobusowego, wyznaczono trzy przystanki położone przy ul. Grota-Roweckiego, w bezpośredniej bliskości przystanków komunikacji miejskiej. Taki układ sieci piotrkowskiej komunikacji miejskiej stanowi o niemal wzorcowym skomunikowaniu komunikacji miejskiej z centrum przesiadkowym pasażerskiego transportu regionalnego i kolejowego. W studium uwarunkowań i kierunków rozwoju zagospodarowania przestrzennego miasta Piotrkowa Trybu- nalskiego przyjęto realizację nowego dworca autobusowego dla komunikacji regionalnej i dalekobieżnej po zachodniej stronie linii kolejowej w rejonie ulic Łódzkiej, Wojska Polskiego i Armii Krajowej, w odległości ca 1 km od dworca kolejowego. Zmiana lokalizacji dworca i przystanków autobusowych negatywnie wpłynęłaby na synergię pasażerskiego transportu kolejowego z autobusowym dalekobieżnym i regionalnym oraz z komu- nikacją miejską. Miasto Piotrków Trybunalski posiada uchwalony plan transportowy29 na okres do 2020 roku, obejmujący obszar miasta oraz gmin sąsiednich, które podpisały lub zamierzają podpisać porozumienia z miastem w zakresie lokalnego transportu zbiorowego. Sieć komunikacyjna publicznego miejskiego transportu zbiorowego ujęta w planie transportowym dla miasta Piotrkowa Trybunalskiego obejmuje obszar miasta Piotrkowa Trybunalskiego i gmin Grabica i Wola Krzysztoporska. W dokumencie tym nie wykluczono jednak, że w okresie planowania miasto Piotrków Trybu- nalski zawrze porozumienia z innymi okolicznymi gminami w zakresie organizacji publicznego transportu zbiorowego. Wówczas obszar planowanej sieci transportu publicznego obejmie także te gminy sąsiadujące z miastem, które zawrą takie porozumienia. 4.2. Charakterystyka planowanej sieci Przyjmuje się, że przewozy powiatowe o charakterze użyteczności publicznej powinny być organizowane co najmniej wszędzie tam, gdzie konieczne jest zapewnienie minimalnej dostępności transportowej do stolicy powiatu. Dojazd do miasta powiatowego powinien być jednocześnie dojazdem do regionalnego węzła integracyjnego, aby powiatowe przewozy pasażerskie były jednocześnie zintegrowane z wojewódzkimi przewozami pasa- żerskimi. Trasy linii użyteczności publicznej powinny być zatem prowadzone tak, aby zapewnić minimalną dostępność transportową dla większych miejscowości do miasta powiatowego oraz zapewnić dostęp mieszkań- ców do przystanków zintegrowanych. Potrzeba uruchomienia powiatowych przewozów pasażerskich o charakterze użyteczności publicznej de- terminowana jest: - ograniczonym zakresem przewozów kolejowych, zapewniających połączenia z Piotrkowem Trybunal- skim zaledwie dla kilku miejscowości powiatu piotrkowskiego, Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 75 – Poz. 2114

- brakiem wojewódzkich linii autobusowych organizowanych przez Urząd Marszałkowski Województwa Łódzkiego (nie są nawet planowane), - rosnącym ryzykiem likwidacji linii lokalnych o niewielkiej liczbie pasażerów i ujemnej rentowności dla przewoźników, - ryzykiem całkowitego zaniechania realizacji przewozów na niektórych lokalnych liniach po utracie prawa przewoźników do występowania o rekompensatę strat wynikających ze stosowania ulg ustawowych, - występującej znacznej koncentracji przewozów komercyjnych wyłącznie na trasach o znacznych potokach pasażerskich, jak z Piotrkowa Trybunalskiego do: Gorzkowic, Moszczenicy, Rozprzy, Sulejowa i Wolborza. Powiatowe przewozy pasażerskie organizowane przez Starostę – jako zadanie własne powiatu – powinny obejmować taki zakres, aby zapewnić minimalną dostępność transportową mieszkańcom powiatu do centrów usług ponadgminnych, przy uwzględnieniu przedstawionych wyżej determinant. Przewozy powinny być zorga- nizowane w ścisłej współpracy z zainteresowanymi gminami. Nie wyklucza się także zorganizowania w przy- szłości przewozów w ramach związku utworzonego z gminami, jako przewozy powiatowo-gminne. Ważnym zagadnieniem jest odpowiednie dostosowanie zakresu czasowego przewozów – w sposób umożli- wiający codzienne dojazdy do miejsc pracy i nauki oraz w sprawach wymagających kontaktu z urzędami powiatowymi. Niezbędne jest też zapewnienie połączeń z węzłem integracyjnym w powiecie w sobotę i w nie- dzielę. Połączenia te powinny umożliwiać osobom, które nie posiadają lub nie mogą używać samochodu osobowego, dojazd i powrót do miasta powiatowego w ciągu jednego dnia. W tabeli 28 przedstawiono proponowane minimalne kryteria połączeń miasta powiatowego z ośrodkami gminnymi. Kursy powinny tworzyć pary, gwarantujące połączenia do i z miasta powiatowego (każde dwa kursy to jeden do miasta powiatowego i jeden w przeciwnym kierunku). Kryterium minimalnej liczby kursów będzie spełnione, jeśli liczba kursów będzie równa lub wyższa od uznanej za minimalną w określonym rodzaju dnia tygodnia – nawet, jeśli wykonywane będą one w innych przedziałach czasowych niż określone w tabeli 28 (pkt 2). Należy jednak zauważyć, że kilka linii prowadzonych w części o zbliżonej trasie, ale o małej liczbie kursów w dobie, powoduje koncentrację kursów w godzinach dojazdu i powrotu do pracy i szkół. Skutek jest taki, że nawet jeśli w okresie szczytu przewozowego oferta przewozowa będzie zapewniona, to w okresach międzyszczytowych będzie ona niedostateczna, albo nie będzie jej w ogóle. Proponowane częstotliwości kursów należy więc uznać za minimalne. Kryteria minimalnej liczby kursów, także z określeniem przedziałów czasowych wykonywania określonej liczby kursów, powinny być stosowane dla poszczególnych linii powiatowych o charakterze użyteczności publicznej. Wykonywanie kursów w określonych przedziałach czasowych powinno być jednocześnie dostosowa- ne do lokalnych potrzeb, w szczególności nie wszystkie kursy powinny być kierowane do miejscowości koń- cowych, część z nich może kończyć bieg na przykład w ośrodkach gminnych. Minimalna dostępność powinna być zapewniona dla wszystkich miejscowości na trasie linii. Lokalną potrzebą może być także np. konieczność dowozu pracowników na zmiany w największych zakładach pracy, odbywające się o godzinach: 6, 14 i 22. Tab. 28. Minimalne kryteria liczby połączeń warunkujące uruchomienie powiatowych przewozów o charakterze użyteczności publicznej Kryterium dostępności – minimalne 1. Liczba kursów na tysiąc mieszkańców w wieku produkcyjnym (pow. 14 lat) Rodzaj dnia tygodnia Poniedziałek-piątek Sobota, niedziela i święto Minimalna liczba kursów na tysiąc mieszkańców 4,0 1,0 2. Liczba kursów według przedziałów czasowych – kryterium minimalne Rodzaj dnia 5:30-7:00 7:01-10:00 10:01-15:00 15:01-22:30 Cała doba tygodnia Poniedziałek-piątek 4 2 2 4 12 Sobota 1 2 2 1 6 Niedziela 2 - - 2 4 Źródło: Opracowanie własne. Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 76 – Poz. 2114

Połączenia powiatowe powinny być organizowane m.in. w celu umożliwienia dojazdu młodzieży do szkół ponadpodstawowych. Wytyczenie tras łączących mniejsze miejscowości z Piotrkowem Trybunalskim przez ośrodki gminne zapewnia podwójną rolę takiej komunikacji: zaspokajanie potrzeb przewozowych w podróżach ponadgminnych oraz związanych z podróżami w granicach gmin. Przy wyznaczaniu tras linii organizowanych przez Starostę Powiatu konieczna jest współpraca z gminami, przez które przebiegają ich trasy, ponieważ gminy powinny być żywotnie zainteresowane rozszerzaniem zasięgu takich przewozów. Nie wyklucza się także udziału gmin we współfinansowaniu przewozów powiatowych o charakterze użyteczności publicznej w zakresie, w którym przewozy te zaspokoją potrzeby mieszkańców dotyczące przemieszczeń wewnątrzgminnych. Wsparcie finansowe gmin jest konieczne wszędzie tam, gdzie przewozy użyteczności publicznej organizowane przez Starostę zostaną poprowadzone takimi trasami, które jednocześnie zapewniają dowóz dzieci do szkół w obrębie gminy, a są przewozami nierentownymi i bez wsparcia finansowego linie nie zostałyby uruchomione. Przedstawione powyżej wymogi minimalne funkcjonowania komunikacji zbiorowej stanowią kryteria, któ- rych brak spełnienia w relacjach obsługiwanych przez przewoźników komercyjnych oraz przez przewozy kolejowe organizowane przez Urząd Marszałkowski Województwa Łódzkiego, powinien spowodować uruchomienie powiatowych przewozów pasażerskich o charakterze użyteczności publicznej – z ewentualnym zaangażo- waniem finansowym starostwa i zainteresowanych gmin. Istnieje jednak ryzyko, że po zmianie zasad refundacji strat z tytułu stosowania ulg ustawowych, połączenia komercyjne będą ograniczane. Od 1 stycznia 2017 r. przestaną obowiązywać dotychczasowe zasady finansowania strat przychodów prze- woźników spowodowanych uwzględnianiem ulg ustawowych w cenach biletów. Niezorganizowanie przewo- zów powiatowych uniemożliwi przewoźnikom pozyskiwanie rekompensat dla wyrównania tych strat, zmusza- jąc ich albo do podwyższenia cen biletów, albo też do rezygnacji z obsługi części kursów lub całości linii, szczególnie na liniach o mniejszych potokach pasażerów. Wzrost cen biletów ograniczy konkurencyjność transportu zbiorowego w porównaniu do podróży samochodem osobowym, spowoduje więc zmniejszenie liczby pasażerów korzystających z komunikacji publicznej. Dotychczasowa praktyka wskazuje na to, że nastąpi raczej postępująca likwidacja nie-rentownych połączeń autobusowych, zwłaszcza do mniejszych miejscowości oraz skracanie długości linii. Pozostaną tylko te połą- czenia, gdzie duże potoki pasażerów umożliwią przewoźnikom osiągnięcie dodatniej rentowności linii. W rezultacie, nastąpi znaczne pogorszenie dostępności miasta powiatowego dla mieszkańców poszczególnych gmin, poza mieszkańcami miejscowości położonych przy głównych ciągach komunikacyjnych (drogach krajowych). Utrudni to, a może nawet uniemożliwi, dojazd uczniom do szkół ponadpodstawowych, mieszkańcom nieposia- dających samochodów osobowych – do miejsc pracy oraz dostępność usług ponadgminnych. Zapobiec takiej sytuacji może tylko podjęcie przez województwo, powiat i gminy interwencji, polegającej na organizowaniu przewozów o charakterze użyteczności publicznej. Już samo utrzymanie prawa do refundacji ulg ustawowych wpłynie na zdecydowaną poprawę rentowności linii, szczególnie obsługujących trasy dojazdu do szkół różnych szczebli. Znaczna część obecnych linii komunikacyjnych będzie mogła nadal funkcjonować bez dopłat ze strony samorządów, jednak pod warunkiem utrzymania refundacji ulg. Powiat piotrkowski powinien rozważyć uruchomienie powiatowych przewozów pasażerskich użyteczności publicznej na swoim obszarze – niezależnie od spełnienia kryteriów dostępności komunikacyjnej przez obecną komunikację komercyjną. Pozwoliłoby to wybranemu operatorowi lub operatorom na kontynuację procesu refundacji strat przychodów z tytułu stosowania ulg ustawowych ze środków budżetu państwa za pośrednic- twem organizatora – powiatu piotrkowskiego. Zapewni to nie tylko obniżenie cen biletów, ale i uniknięcie procesu likwidacji połączeń. Obecny stopień zaspokojenia potrzeb przewozowych dla ośrodków gminnych, miejscowości liczących po- wyżej 1,0 tys. mieszkańców oraz wybranych liczących powyżej 0,5 tys. mieszkańców, według zaproponowanych kryteriów minimalnej liczby kursów, przedstawiono w tabeli 29. W tabeli uwzględniono połączenia kolejowe organizowane przez samorząd województwa łódzkiego (wzięto pod uwagę aktualną częstotliwość kur- sów). Liczby brakujących kursów podano w tabeli 29 w nawiasach. Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 77 – Poz. 2114

Tab. 29. Zakres spełniania kryteriów obsługi komunikacyjnej w poszczególnych gminach i w większych miej- scowościach powiatu piotrkowskiego – stan na 15 września 2015 r. Miejscowość Kryteria minimalne [brakujących par kursów] – gmina/inna* pn.-pt. sobota niedziela Aleksandrów + - (3) - (2) Czarnocin + + + Gorzkowice + + + Grabica - (4) - (6) -(4) Łęki Szlacheckie + + - (1) Moszczenica + + + Ręczno - (2) + - (1) Rozprza + + + Sulejów + + + Wola Krzysztoporska + + + Wolbórz + + + Dalków* - (12) - (6) - (4) Mierzyn* + - (2) - (2) Niechcice* + + + Przygłów* + + + Srock* + + + Włodzimierzów* + + + Wola Moszczenicka* + + + Źródło: opracowanie własne. W dniu powszednim dla wszystkich dużych miejscowości, poza Grabicą, Dalkowem oraz Ręcznem, kryteria minimalnej dostępności komunikacyjnej są obecnie spełniane. W soboty kryteria minimalne podobnie nie są spełnione dla Grabicy i Dalkowa, gdzie występuje całkowity brak połączeń, natomiast zbyt mała liczba połą- czeń występuje dla Aleksandrowa i Mierzyna. Podobna sytuacja występuje w niedzielę, kiedy brak jest połą- czeń z Piotrkowa Trybunalskiego do Grabicy i Dalkowa, a zbyt mała liczba połączeń występuje dla Aleksan- drowa, Łęk Szlacheckich, Ręczna i Mierzyna. Poza Grabicą są to miejscowości stosunkowo oddalone od stolicy powiatu. Potrzeba uruchomienia połączeń w ramach powiatowych przewozów pasażerskich o charakterze użyteczno- ści publicznej – z powodu obecnej niskiej dostępności transportowej – występuje w odniesieniu do miejscowo- ści położonych w gminie Grabica oraz innych miejscowości, oddalonych od głównych szlaków komunikacyjnych. Potrzeba ta dotyczy zapewnienia możliwości dojazdu transportem publicznym do stolicy powiatu miesz- kańcom miejscowości, które nie są położone przy trasach o dużych potokach pasażerskich. Przewozy kolejowe planowane do uruchomienia przez Urząd Marszałkowski Województwa Łódzkiego na liniach obejmujących powiat piotrkowski, pokrywają się z bardzo dobrą dostępnością komercyjnego autobusowego transportu pasażerskiego i w niewielkim stopniu wpłyną na spełnienie określonych wyżej kryteriów do- stępności. Dojazd do miasta powiatowego powinien być jednocześnie dojazdem do regionalnego węzła integracyjnego, aby powiatowe przewozy pasażerskie komunikacją zbiorową były jednocześnie zintegrowane z wojewódz- kimi przewozami pasażerskimi oraz komunikacją gminną, w tym miejską. Trasy linii użyteczności publicznej powinny być prowadzone tak, aby zapewnić dostęp mieszkańców do przystanków zintegrowanych, umożliwia- jąc mieszkańcom dokonywanie przesiadek i kontynuowanie podróży. Należy jednak zwrócić uwagę, że niemal wszystkie linie autobusowe obsługujące powiat, rozpoczynają swój bieg w Piotrkowie Trybunalskim lub przez niego przebiegają, mają więc charakter wojewódzkich prze- wozów pasażerskich. Tymczasem żadne połączenie autobusowe obejmujące powiat grodzki – miasto Piotrków Trybunalski oraz piotrkowski powiat ziemski, nie zostało ujęte w wojewódzkim planie transportowym, jako przewozy planowane do zorganizowania przez samorząd województwa łódzkiego. Na tych liniach może zostać ograniczona liczba kursów, a niektóre mogą być nawet zlikwidowane, po utracie przez przewoźnika prawa do refundacji z tytułu stosowania ulg ustawowych. Może to wpłynąć na znaczne ograniczenie dostępności transportowej szczególnie dla bardziej oddalonych miejscowości powiatu i – w rezultacie – brak spełnienia kryte- riów dostępności. Powiat piotrkowski musi niezwłocznie podjąć działania dla zawarcia porozumienia z powia- Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 78 – Poz. 2114

tem grodzkim. Porozumienie takie jest warunkiem koniecznym dla zapewnienia właściwej obsługi transportem zbiorowym powiatu piotrkowskiego, miasto – powiat grodzki – jest bowiem nie tylko stolicą powiatu, ale i miejscem zaspokajania ponadpodstawowych potrzeb mieszkańców powiatu oraz ważnym węzłem przesiadkowym. Podobna sytuacja występuje dla niektórych linii przekraczających granicę powiatu piotrkowskiego, a obsłu- gujących miejscowości w powiecie piotrkowskim. Dotyczy to w szczególności ważnych kierunków do Bełcha- towa oraz do Rzgowa i Opoczna. Miejscowości położone przy drogach krajowych nr 74 i 91 w tych kierunkach, obsługiwane są z dużą częstotliwością, lecz niemal wyłącznie połączeniami ponad powiatowymi. Zasad- ność przedłużenia linii występuje także w kierunkach do Kamieńska, Paradyża, Przedborza, Tomaszowa Ma- zowieckiego i Skórkowic. Możliwość przedłużenia niektórych linii powiatowych do miejscowości w powiatach sąsiednich, występuje po zawarciu z tymi powiatami odpowiedniego porozumienia. Proponowana intensywność obsługi poszczególnych linii ma charakter minimalny. W niektórych relacjach, jeśli zapotrzebowanie mieszkańców na przewozy jest znacznie wyższe, liczba uruchomianych kursów w po- szczególne rodzaje dni tygodnia może być nawet znacznie wyższa. W szczególności dotyczy to relacji Piotr- kowa Trybunalskiego z głównymi ośrodkami gminnymi. W okresie wakacji liczba kursów może być zmniej- szana, z wyjątkiem rejonów turystycznych, gdzie powinna być zwiększana. Uruchamiana liczba kursów na danej linii powinna być uzgadniana z zainteresowanymi gminami, zainteresowane gminy powinny także współdziałać w konstruowaniu rozkładów jazdy. Trasy linii i ich przebieg mogą być zmieniane w zależności od występujących lokalnych potrzeb, w szcze- gólności zakres funkcjonowania wybranych linii może być dostosowany do potrzeb realizacji dowozu dzieci do szkół. Brak interwencji powiatu piotrkowskiego uniemożliwi otrzymywanie rekompensaty z tytułu stosowania ulg ustawowych w opłatach za przejazd przez przewoźników komercyjnych, co wpłynie na spadek konkurencyjno- ści przewozów, spowoduje dalszy spadek liczby pasażerów, a w rezultacie – ograniczanie przez przewoźników liczby realizowanych autobusami kursów. Problem braku spełnienia kryteriów dostępności wystąpi głównie dla Aleksandrowa, Czarnocina, Grabicy, Łęk Szlacheckich i Ręczna. Mniejsze miejscowości, szczególnie położone poza głównymi drogami oraz oddalone od głównych tras, mogą być jednak takich połączeń całkowicie pozbawione. Wśród miejscowości obecnie obsługiwanych transportem zbiorowym w połączeniach z Piotrkowem Trybu- nalskim, najbardziej zagrożone utratą połączeń są miejscowości oddalone od centrum gminy oraz zlokalizowane na końcówkach linii. Są to: - w gminie Aleksandrów – Siucice, Skotniki, Taraska, - w gminie Czarnocin – Dalków i Grabina Wola, Zamość (już obecnie nie obsługiwane), - w gminie Gorzkowice – Krosno, Żuchowice, - w gminie Grabica – wszystkie miejscowości poza trasą (Grabica) Szydłów – Piotrków Trybunalski, - w gminie Łęki Szlacheckie – Bęczkowice, Dobrenice, Janów, Tomawa, Żerechowa, - w gminie Moszczenica – Gościmowice, - w gminie Ręczno – Bąkowa Góra, Dęba, Łęg Ręczyński, - w gminie Rozprza – Milejowiec, Lubień, Łazy, Straszów, Wroników, - w gminie Sulejów – Barkowice, Biała, Kłudzice, Koło, Kurnędz, Łazy, - w gminie Wolbórz – Golesze, Psary, - w gminie Wola Krzysztoporska – Bogdanów, Parzniewice, Pawłów, Piekary. Sytuacja może stać się podobną do występującej w gminach Czarnocin i Grabica, w których dojazd z ośrodków gminnych do Piotrkowa Trybunalskiego jest dobry tylko w dni powszednie, a z niektórych pozosta- łych miejscowości gmin połączenia transportem publicznym z Piotrkowem Trybunalskim nie są oferowane. Przy małej liczbie kursów na każdej linii, nawet duża liczba połączeń na wspólnych odcinkach tras nie bę- dzie rozłożona równomiernie, tylko skoncentrowana w szczytach przewozowych – w porach dojazdów do Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 79 – Poz. 2114

szkół i miejsc pracy oraz powrotów z nich. Poza tymi porami potrzeby przewozowe nadal będą musiały być zaspokajane transportem indywidualnym. W tabeli 30 zaproponowano trasy połączeń w ramach powiatowych przewozów pasażerskich użyteczności publicznej. Trasy linii wytyczono dość szeroko, ale każde uruchomienie połączenia w ramach powiatowych przewozów pasażerskich użyteczności publicznej powinno być poprzedzone bieżącą analizą aktualnie funkcjo- nującego systemu komunikacji różnych przewoźników i analizą marketingową potrzeb mieszkańców oraz poprzedzone konsultacjami z zainteresowanymi gminami. Zakłada się, że w ramach linii komunikacyjnych w powiatowych przewozach pasażerskich użyteczności publicznej, będzie także realizowana obsługa miejscowo- ści położonych w niewielkim oddaleniu od wytyczonych tras z dojazdem drogami gminnymi. Powiatowe przewozy pasażerskie na wyznaczonych liniach powinny być bowiem poprowadzone tak, by w możliwie wysokim stopniu zaspokoić potrzeby mieszkańców na realizację podróży ponadgminnych, docierając do przystan- ków najbliższych wobec źródeł ruchu. Dopuszczalne jest więc poprowadzenie tras linii do tych przystanków drogami gminnymi o odpowiedniej nawierzchni. Droga przeznaczona do przejazdu pojazdu komunikacji powiatowej powinna być utwardzona o nawierzchni ulepszonej, pozbawiona elementów utrudniających podróżo- wanie takich jak garby poprzeczne, przełomy, znaczne ubytki nawierzchni lub elementy uspokojenia ruchu zmuszające do znacznego ograniczenia prędkości (np. poniżej 20 km/h). W miejscu zakończenia trasy linii powiatowej powinna być urządzona pętla, umożliwiająca zawracanie bez manewru cofania, o nawierzchni spełniającej powyższe standardy. Tab. 30. Proponowana sieć połączeń o charakterze użyteczności publicznej w powiecie piotrkowskim Lp. Relacja Węzły i przystanki przesiadkowe Piotrków Trybunalski – Twardosławice – Majków Mały – Szydłów – Kamocinek – Kamocin – Wola Kamocka – Grabica – Boryszów – Krzep- 101 Piotrków Trybunalski czów – Rusociny (– Grabica – Dziwle – Majdany – Bleszyn – Gutów Mały – Gutów Duży – Rusociny – Gutów Duży) Piotrków Trybunalski – Twardosławice – Majków Mały – Szydłów – 102 Kamocinek – Kamocin – Wola Kamocka – Lutosławice Szlacheckie - Piotrków Trybunalski Lutosławice Rządowe – (Mąkoszyn – Wodzin – Głuchów -Tuszyn*) Piotrków Trybunalski – Raków – Wola Moszczenicka – Moszczenica Piotrków Trybunalski 103 (– Batorówka – Kosów) Moszczenica Piotrków Trybunalski – Raków – Wola Moszczenicka – Moszczenica – Pomyków – Podlesisko – Baby – Kiełczówka – Raciborowice (– Kieł- Piotrków Trybunalski 104 czówka – Będków – Remiszewice – Czarnocin – Zawodzie – Zamość – Moszczenica Dalków*) Piotrków Trybunalski – Raków – Wola Moszczenicka – Moszczenica – Piotrków Trybunalski 105 Pomyków – Podlesisko – Baby – Kiełczówka – Biskupia Wola – Czarno- Moszczenica cin (– Zawodzie – Zamość – Dalków) Piotrków Trybunalski – Raków Duży – Michałów – Jarosty Duże – Kafar 106 – Karlin – Lewkówka – Rękoraj – Srock – Kolonia Srock – Podolin Kolo- Piotrków Trybunalski nia – Podolin – Budy Szynczyckie – Tychów – Czarnocin Piotrków Trybunalski – Raków – Wola Moszczenicka – Moszczenica – Piotrków Trybunalski 107 Gajkowice – Rękoraj – Sierosław – Srock Moszczenica Piotrków Trybunalski – Raków – Wola Moszczenicka – Moszczenica – Piotrków Trybunalski 108 Baby – Powęziny – Gościmowice II – Gościmowice I – Srock Moszczenica Piotrków Trybunalski – Raków – Wola Moszczenicka – Moszczenica – Piotrków Trybunalski 109 Białkowice – Gazomia Stara – Gazomia Nowa – Proszenie – Psary Le- Moszczenica chawa – Psary Stare – Psary Witowskie – Wolbórz Piotrków Trybunalski – Proszenie – Polichno – Wolbórz – Krzykowice 110 Piotrków Trybunalski (– Chorzęcin – Tomaszów Mazowiecki*) Piotrków Trybunalski – Proszenie – Polichno – Wolbórz – Komorniki 111 Piotrków Trybunalski (– Ujazd*) Piotrków Trybunalski – Proszenie – Nowe Proszenie – Polichno Małe – 112 Piotrków Trybunalski Polichno Duże – Żarnowica Duża – Golesze Duże – Młoszów – Wolbórz Piotrków Trybunalski – Koło – Lubiaszów – Golesze Duże – Swolszewice 113 Piotrków Trybunalski Duże (– Tomaszów Mazowiecki*) Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 80 – Poz. 2114

Piotrków Trybunalski – Uszczyn – Korytnica – Przygłów – Włodzimie- Piotrków Trybunalski 114 rzów – Sulejów (– Prucheńsko Duże – Prucheńsko Małe – Błogie Szla- Przygłów checkie – Zarzęcin*) Sulejów Piotrków Trybunalski – Uszczyn – Korytnica – Przygłów – Włodzimie- rzów – Łęczno – Biała – Dorotów – Bilska Wola – Paskrzyn – Wielkopole Piotrków Trybunalski 115 – Nowinki – Ręczno – Kolonia Ręczno – Zbyłowice – Dąbrowa – Bąkowa Przygłów Góra – Dęba (– Przedbórz*) Piotrków Trybunalski – Uszczyn – Korytnica – Przygłów – Włodzimie- rzów – Łęczno – Biała – Dorotów – Bilska Wola – Paskrzyn – Wielkopole Piotrków Trybunalski 116 – Nowinki – Ręczno – Łęg Ręczyński – Łęki Szlacheckie (– Dobreniczki Przygłów – Górale – Dobrenice) Piotrków Trybunalski – Uszczyn – Korytnica – Przygłów – Włodzimie- Piotrków Trybunalski 117 rzów – Sulejów – Wójtostwo – Łęczno – Krzewiny – Biała – Kurnędz Przygłów Sulejów Piotrków Trybunalski – Uszczyn – Korytnica – Przygłów – Włodzimie- rzów – Sulejów – Jaksonek (– Kotuszów) – Dąbrowa nad Czarną – Dębo- Piotrków Trybunalski wa Góra Kolonia – Dębowa Góra – Kamocka Wola – Kawęczyn – Alek- 118 Przygłów sandrów – Kawęczyn – Janikowice – Szarbsko – Dąbrówka – Stara – Sulejów Stara Kolonia – Wólka Skotnicka – Reczków Nowy – Skotniki (– Fali- szew – Taras – Przedbórz*) Piotrków Trybunalski – Uszczyn – Korytnica – Przygłów – Włodzimie- rzów – Sulejów – Taraska – Ostrów – Niewierszyn – Sieczka – Kawęczyn Piotrków Trybunalski 119 – Aleksandrów – Marianów – Rożenek – Ciechomin – Siucice – Siucice Przygłów Kolonia (– Skórkowice – Ruszenice – Poręba – Wolica – Stara Kolonia – Sulejów Stara – Wólka Skotnicka – Reczków Nowy – Skotniki – Józefów Stary*) Piotrków Trybunalski – Uszczyn – Poniatów – Witów Kolonia – 120 (– Kałek**) – Kłudzice – Milejowiec – Milejów – Milejów Kolonia – Piotrków Trybunalski Łazy Duże – Łazy Dąbrowa – Lubień Piotrków Trybunalski – Longinówka – Milejów – Janówka – Cekanów – Piotrków Trybunalski 121 Ignaców – Rozprza – Kęszyn – Białocin – Niechcice – Cieślin – Sobakó- Rozprza wek – Sobaków – Gorzkowiczki – Gorzkowice (–Żuchowice Kolonia) Gorzkowice Piotrków Trybunalski – Longinówka – Milejów – Janówka – Cekanów – Piotrków Trybunalski 122 Ignaców – Rozprza – Magdalenka – Rozprza – Dzięciary – Bogumiłów – Rozprza Wroników – Świerczyńsko – Truszczanek – Niechcice Piotrków Trybunalski – Longinówka – Milejów – Janówka – Cekanów – Ignaców – Rozprza – Kęszyn – Bazar – Stara Wieś – Bryszki – Mierzyn – Piotrków Trybunalski 123 (- Kolonia Mierzyn) – Cieszanowice – Szczepanowice – Kolonia Bujnice Rozprza – Gorzkowice – Plucice – Kolonia Plucice – Krzemieniewice – Krosno Piotrków Trybunalski – Longinówka – Milejów – Janówka – Cekanów – Ignaców – Rozprza – Kęszyn – Bazar – Stara Wieś – Bryszki – Mierzyn Piotrków Trybunalski 124 (– Kolonia Mierzyn) – Grobla – Cieszanowice – Daniszewice – Teklin – Rozprza Trzepnica – Lesiopole – Ogrodzona – Łęki Szlacheckie (– Dobreniczki – Górale – Dobrenice) Piotrków Trybunalski – Longinówka – Milejów – Janówka – Cekanów – Ignaców – Rozprza – Łochyńsko – Straszów – Lubień – Kolonia Tomawa Piotrków Trybunalski 125 – Tomawa – Żerechowa – Kolonia Trzepnica – Trzepnica – Kolonia Rozprza Trzepnica – Bęczkowice – Podstole – Janów – Adamów (– Huta) Piotrków Trybunalski – Longinówka – Milejów – Janówka – Cekanów – Piotrków Trybunalski 126 Ignaców – Rozprza – Kęszyn – Białocin – Nowa Wieś – Stara Wieś – Rozprza Gościnna – Gorzkowice Gorzkowice Piotrków Trybunalski – Longinówka – Milejów – Janówka – Cekanów – Piotrków Trybunalski 127 Ignaców – Rozprza – Kęszyn – Nowa Wieś – Stara Wieś – Bryszki – Rozprza Rajsko Duże – Bryszki – Rajsko Małe Piotrków Trybunalski – Glina – Krzyżanów – Siomki – Wola Krzyszto- 128 Piotrków Trybunalski porska – Kacprów – Radziątków Piotrków Trybunalski – Bujny – Gąski – Siomki – Wola Krzysztoporska – Kacprów – (– Radziątków) – Bogdanów (– Kamienna – Borowa) – Bog- 129 Piotrków Trybunalski danów Kolonia – Mąkolice – Piekary – Woźniki Kolonia – Woźniki – Mzurki – Gomulin – Dąbrówka – Majków Duży – Piotrków Trybunalski Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 81 – Poz. 2114

Piotrków Trybunalski – Majków Duży – Dąbrówka – Gomulin – Mzurki – Woźniki – Woźniki Kolonia – Piekary – Mąkolice – Bogdanów Kolonia 130 Piotrków Trybunalski (– Borowa – Kamienna) – Bogdanów (– Radziątków) – Kacprów – Wola Krzysztoporska – Siomki – Gąski – Bujny – Piotrków Trybunalski Piotrków Trybunalski – Rokszyce I – Rokszyce II – Oprzężów – Oprzę- 131 żów Kolonia – Wola Rokszycka – Krężna Kolonia – Krężna – Wola Piotrków Trybunalski Krzysztoporska Piotrków Trybunalski – Bujny – Gąski – Siomki – Wola Krzysztoporska – 132 Wygoda – Jeżów – Jeżów Parcela – Laski – Blizin – Parzniewice (– Łużyk Piotrków Trybunalski – Pawłów Górny) Piotrków Trybunalski – Bujny – Gąski – Siomki – Wygoda – Jeżów – Piotrków Trybunalski Magdalenka – Rozprza – Kęszyn – Dzięciary – Bogumiłów – Wroników – 133 Rozprza Kolonia Wroników – Świerczyńsko – Niechcice – Cieślin – Sobakówek – Gorzkowice Sobaków – Gorzkowiczki – Gorzkowice Piotrków Trybunalski – Longinówka – Milejów – Janówka – Cekanów – Ignaców – Rozprza – Łochyńsko – Straszów – Lubień – Kolonia Tomawa Piotrków Trybunalski 134 – Tomawa – Kolonia Tomawa – Wykno – Olszyny – Dorszyn – Reducz – Rozprza Felicja – Łęki Szlacheckie Piotrków Trybunalski – Uszczyn – Przygłów – Włodzimierzów – Łęczno Piotrków Trybunalski 150 – Biała – Dorotów – Bilska Wola Kolonia – Bilska Wola – Klementynów Przygłów – Karolinów – Podlubień – Łęczno Piotrków Trybunalski – Uszczyn – Przygłów – Włodzimierzów – Łęczno Piotrków Trybunalski 151 – Krzewiny – Biała – Kurnędz – Łęczno Przygłów Piotrków Trybunalski – Zalesice – Witów – Witów Kolonia – Podkałek – Piotrków Trybunalski 152 Przygłów Przygłów Piotrków Trybunalski – Koło – Nowa Wieś – Barkowice Mokre – Barko- Piotrków Trybunalski 153 wice – Przygłów Przygłów 201* Piotrków Trybunalski – Wolbórz – Studzianki –Tomaszów Mazowiecki Piotrków Trybunalski Piotrków Trybunalski 202* Piotrków Trybunalski – Sulejów – Jaksonek – Paradyż – Żarnów Przygłów Sulejów Piotrków Trybunalski 203* Piotrków Trybunalski – Sulejów – Stoczki – Mniszków – Opoczno Przygłów Sulejów Piotrków Trybunalski Piotrków Trybunalski – Rozprza – Niechcice – Gorzkowice – Gorzędów – 204* Rozprza Kamieńsk – Radomsko Gorzkowice 205* Piotrków Trybunalski – Gomulin – Mzurki – Bełchatów Piotrków Trybunalski Piotrków Trybunalski 206* Piotrków Trybunalski – Srock – Tuszyn Srock Piotrków Trybunalski – Proszenie – Polichno – Wolbórz – Młynary – 301** Piotrków Trybunalski Kuznocin – Lubiatów – Lubiatów Zakrzew – Świątniki – Wolbórz Piotrków Trybunalski – Proszenie – Polichno – Wolbórz – Brudaki – Bo- 302** gusławice – Komorniki – Żywocin – Noworybie – Bogusławice – Wol- Piotrków Trybunalski bórz Sulejów – Taraska – Ostrów – Niewierszyn (-Sieczka – Justynów – Siuci- 303** ce – Siucice Kolonia – Ciechomin – Rożenek) – Aleksandrów – Janikowi- Sulejów ce – Marianów – Kalinków – Dąbrowa nad Czarną Piotrków Trybunalski – Jarosty Małe – Jarosty Duże – Michałów – Kafar 304** Piotrków Trybunalski – Karlin – Wola Bykowska – Władysławów – Żychlin – Brzoza * – w przypadku podpisania porozumienia z powiatem sąsiadującym, ** – uruchomienie połączenia zależne od wsparcia finansowego zainteresowanej gminy. Źródło: Opracowanie własne. Zaproponowano numerację linii – począwszy od 100 – dla rozróżnienia przez mieszkańców powiatowych linii użyteczności publicznej od linii piotrkowskiej komunikacji miejskiej. Dla połączeń nr 110 i 111, w przypadku braku porozumienia z powiatem sąsiadującym, umożliwiającego wydłużenie tych linii, należy urucho- Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 82 – Poz. 2114

mić jedną linię 110 z kursami do Krzykowic i Komorników. Dla linii nr 118, w przypadku braku wydłużenia linii 119 do Skórkowic i Starej, należy uruchomić zajazdy do Starej Kolonii i Wolicy. Wstępnie przyjmuje się, że linie o numerach rozpoczynających się od 150, funkcjonować będą wyłącznie w dni nauki szkolnej, ze zindywidualizowaną częstotliwością i z liczbą kursów wynikającą z potrzeb miejsco- wości, przez obszar której będą przebiegać. Na podstawie doświadczeń z funkcjonowania podobnych linii szkolnych w kraju, prognozuje się, że dzienna liczba kursów wykonywanych na tych liniach winna wynosić od 2 do maksymalnie 5 par. Z chwilą wystąpienia uzasadnionych potrzeb społecznych, przy liczbie pasażerów gwarantującej ich rentowność, albo w przypadku opcjonalnej partycypacji finansowej zainteresowanych gmin, linie te mogą zostać przeniesione do kategorii linii funkcjonujących we wszystkie dni powszednie (także w dni wolne od nauki szkolnej), a nawet w weekendy. Relacje linii zamieszczone w nawiasach dotyczą realizacji do tych miejscowości tylko wybranych kursów, a zaznaczone gwiazdką oraz o numerach 2** – możliwego przedłużenia przebiegu linii na teren sąsiadującego powiatu (po zawarciu odnośnego porozumienia pomiędzy zainteresowanymi powiatami, o wspólnej organizacji powiatowych przewozów pasażerskich o charakterze użyteczności publicznej). W przypadku linii kończących się w pobliżu granicy powiatu, zasadne byłoby bowiem ich przedłużenie na teren powiatu sąsiedniego – po podpisaniu odnośnego porozumienia pomiędzy powiatami o wspólnej organizacji takich linii – wraz z określe- niem ewentualnej partycypacji w kosztach. Przy braku takiego porozumienia przedłużenie przebiegu linii poza powiat piotrkowski nie może mieć miejsca. Linie o numerach 3** dedykowane są głównie przewozom szkolnym i ich godziny i częstotliwość kursowania powinny być uzgodnione z zainteresowanymi gminami. Zaproponowana sieć wymagać będzie takich przedsięwzięć, jak usytuowanie przystanków autobusowych w miejscowościach, które obecnie nie są obsługiwane transportem zbiorowym, a których obsługę jako zasadną wskażą gminy, a także zorganizowania miejsc za-wracania autobusów. Istotne jest także zlokalizowanie przy- stanków w pobliżu skrzyżowań dróg, gdzie poszczególne linie kierowane są w różnych kierunkach dla umoż- liwienia dokonywania przesiadek. Spośród zaproponowanych linii użyteczności publicznej można wyróżnić linie podstawowe, które powinny funkcjonować całotygodniowo od wczesnych godzin porannych do godzin późnowieczornych oraz takie, które mogą funkcjonować w wybrane dni tygodnia a ich trasy mogą być skrócone lub wydłużone w zależności od potrzeb zgłaszanych przez mieszkańców oraz możliwości finansowych organizatora i zainteresowanych gmin. Obsługę gminy Grabica stanowić będą dwie linie. Linia 101 w podstawowej relacji za-pewni połączenie stolicy gminy z Piotrkowem Trybunalskim, Rusocinami oraz Krzepczowem. Wariantowo linia ta powinna ob- sługiwać także takie miejscowości, jak Dziwle lub Bleszyn. Jako podstawowe połączenie obsługujące gminę, linia powinna funkcjonować całotygodniowo, przy czym w dni powszednie od wczesnych godzin porannych do godzin późnowieczornych. W weekendy linia powinna funkcjonować w swoim podstawowym wariancie trasy a liczba kursów powinna zaspokoić minimalne potrzeby mieszkańców gminy. Nie proponuje się jej wydłużenia poza granice powiatu, gdyż połączenie Piotrkowa Trybunalskiego z Wadlewem lub Pabianicami zostało kilka lat temu zlikwidowane, czego skutkiem jest całkowite wygaszenie popytu na przewozy w niniejszej relacji. Linia 102 zapewni natomiast połączenie transportem zbiorowym stolicy powiatu i takich miejscowości, jak Wola Kamocka czy Lutosławice Rządowe. Zakres czasowy funkcjonowania linii uzależniony będzie od tego, czy zaistnieje możliwość jej przedłużenia do Tuszyna w celu zapewnienia dojazdu mieszkańcom powiatu do specjalistycznego szpitala w tym mieście. Gmina Grabica wyraziła chęć włączenia do sieci użyteczności publicznej linii szkolnej zapewniającej skomunikowania placówek oświatowych w Jarostach oraz Brzozie. W przypadku partycypacji gminy w jej finansowaniu, możliwe jest zatem uruchomienie w dni nauki szkolnej linii 304. Obsługę gminy Moszczenica zapewni siedem lub osiem linii autobusowych (103, 104, 105, 106, 107, 108 i 109 oraz 206), z których zdecydowana większość funkcjonuje obecnie jako linie obsługiwane przez przewoź- ników prywatnych. Uruchomienie linii 206, na trasie z Piotrkowa Trybunalskiego przez Srock do Tuszyna, będzie uzależnione od podpisania porozumienia z powiatem łódzkim wschodnim. W związku z tym, że wszystkie miejscowości powiatu piotrkowskiego położone przy drodze nr 91 zostaną objęte przewozami uży- teczności publicznej, obsługa Tuszyna zaproponowana została linią 102 oraz ze względu na duże nasycenie wskazanej relacji kursami wykonywanymi na linii Piotrków Trybunalski – Srock – Tuszyn – Łódź przez prze- woźników komercyjnych, funkcjonowanie linii 206 może okazać się dość kosztowne. Tym samym jej urucho- Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 83 – Poz. 2114

mienie proponuje się uzależnić od sygnałów społecznych o niewystarczającej obsłudze komunikacyjnej ciągu Piotrków Trybunalski – Srock – Tuszyn przez przewoźników komercyjnych. Za podstawowe należy uznać linie 104 i 105, które powinny funkcjonować całotygodniowo, przy czym linia 105 – w dni powszednie od godzin wczesnoporannych do godzin późnowieczornych. Linia 105, oprócz obsługi gminy Moszczenica, zapewni także połączenie gminy Czarnocin z Piotrkowem Trybunalskim. Linia 104 również może zostać skierowana do obsługi Czarnocina, jednakże pod warunkiem podpisania stosownego porozumienia z powiatem tomaszowskim. Linia 103 zostanie skierowana drogą nr 91 przez Jarosty i Karlin do Ko-sowa, a następnie przez Moszczenicę do Bab i Raciborowic, natomiast linie 107 i 108 zapewnią połączenie Srocka ze stolicą gminy oraz Piotrkowem Trybunalskim (pierwsza z nich przez Gajkowice, Rękoraj i Siero- sław, druga przez Gościmowice). Jako zupełnie nowe połączenie należy traktować linię 106, która także połą- czy Srock, jednakże jej trasa zostanie poprowadzona przez Raków Duży oraz Michałów (obecnie przez miej- scowości te nie przebiega żadna linia autobusowa). Linia 109 zapewni skomunikowanie powiązanych funkcjonalnie ze sobą gmin (Moszczenicy i Wolborza), a jej trasa, od Moszczenicy została poprowadzona m.in. przez Białkowice, Gazomię Nową, Proszenie i Psary Witowskie. Funkcjonowanie linii 103, 106, 107, 108 i 109 moż- na ograniczyć wyłącznie do dni powszednich. W dni wolne od pracy podstawową obsługę gminy zapewni linia 105, której wybrane kursy zostaną skrócone do Moszczenicy. Linia 104 stanowić będzie uzupełnienie weekendowej oferty przewozowej dedykowanej obsłudze gminy Moszczenica, a liczba wykonywanych kursów powinna odzwierciedlać rzeczywiste potrzeby mieszkańców. Ważne jest, by w celu integracji przystanków, trasy linii: 104, 105, 108 i 109 a w miarę możliwości także 103 i 107, w Moszczenicy skupić w wiązkę biegnącą ul. Piotrkowską w kierunku północnym oraz ulicami: Dworcową, Spacerową, Kosowską i Piotrkowską w kierunku Piotrkowa Trybunalskiego. Zaproponowana siatka linii dedykowanych obsłudze gminy Moszczenica uwzględ- nia postulowane objęcie obsługą transportem zbiorowym m.in. miejscowości: Batorówka, Pomyków, Raków Duży, Michałów, Sierosław, Powęziny, jednakże w wielu przypadku wiązać się to będzie z potrzebą zlokali- zowania w tych miejscowościach przystanków autobusowych lub zapewnienia miejsc do zawracania autobu- sów. Ponadto, należy rozważyć, aby skierowanie linii do miejscowości obecnie nieobsługiwanych przez transport zbiorowy oraz uruchomienie linii 106 wiązało się z udziałem finansowym gminy. Obsługę gminy Czarnocin zapewni co najmniej jedna linia autobusowa (105), biegnąca w swoim podstawowym wariancie z Piotrkowa Trybunalskiego przez Moszczenicę i Biskupią Wolę do Czarnocina. Proponuje się ponadto wydłużenie wybranych kursów linii do miejscowości Dalków – z zajazdem do Zamościa. Ponadto, w przypadku zawarcia porozumienia z powiatem tomaszowskim, zaleca się wydłużenie linii 104 z Raciborowic przez Będków do Czarnocina i także ewentualnie (podobnie, jak w przypadku linii 105) dalej do Dalkowa. Jeśli gmina Czarnocin wyrazi zainteresowanie takim połączeniem, zaplanowaną do uruchomienia linię 106 poprzez miejscowości Podolin i Tychów można również wydłużyć do stolicy gminy. Dla gminy Wolbórz zaplanowano uruchomienie od czterech do ośmiu linii użyteczności publicznej (liczba linii uzależniona od zawarcia porozumienia z powiatem tomaszowskim oraz od udziału gminy w finansowaniu przewozów). Co ciekawe, gmina nie wyraziła zainteresowania uruchomieniem linii użyteczności publicznej zapewniającej połączenie jej z Piotrkowem Trybunalskim. Zdecydowano, że postulowane połączenie z gminą Moszczenica zapewni linia 109 (Piotrków Trybunalski – Moszczenica – Wolbórz). Nie zdecydowano się na bezpośrednie połączenie Wolborza z Babami, gdyż rolą powiatu nie jest tworzenie sieci takich połączeń. Pro- ponuje się, aby miejscowości Młynary, Kuznocin, Lubiatów, czy Świątniki połączyć ze stolicą gminy oraz powiatu linią 301, czyli połączeniem współfinansowanym przez gminę Wolbórz (może ono funkcjonować w szerszym zakresie, niż zapewniającym dowóz oraz odwóz dzieci do szkół). Szybkie połączenie dla mieszkań- ców miasta ze stolicą powiatu (biegnące drogą krajową S8) zapewnią linie 110, 111 i 201, przy czym zostałyby one uruchomione w przypadku zawarcia porozumienia z powiatem tomaszowskim (linia 110 zostałaby wydłu- żona wówczas do Tomaszowa Mazowieckiego przez Chorzęcin, linia 111 do Ujazdu, natomiast linia 201 z Piotrkowa Trybunalskiego do Tomaszowa Mazowieckiego w całości mogłaby zostać uruchomiona wyłącznie po zawarciu takiego porozumienia). W przypadku jego braku należy uruchomić tylko linię 110 z kursami wa- riantowymi przez Wolbórz do Krzykowic oraz Komorników (miejscowości postulowanych przez gminę do objęcia siecią powiatową). Linie 110 oraz 111 powinny kursować wyłącznie w dni powszednie, natomiast linia 201 we wszystkie dni tygodnia. Całotygodniowe połączenie Wolborza z Piotrkowem Trybunalskim sugeruje się zapewnić linią 112, biegnącą przez miejscowości Młoszów, Golesze Duże, Żarnowica Duża, Polichno oraz Proszenie. Wprawdzie czas przejazdu z Wolborza do Piotrkowa Trybunalskiego nieco się wydłuży, to jednak mieszkańcom Proszenia oraz Polichna poprawi się dostępność przestrzenna do usług transportu publicznego, a na uruchomieniu takiego połączenia zyskają także mieszkańcy Żarnowicy Dużej lub Golesz. Nie zdecydowa- Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 84 – Poz. 2114

no się na zaproponowanie obsługi komunikacyjnej ciągu Wolborz – Żarnowica Mała oraz przez Młoszów do Tomaszowa Mazowieckiego, ze względu na spodziewaną znaczną deficytowość takich połączeń. W przypadku nieuruchomienia linii 201, należy rozważyć uruchomienie linii 110 także w weekendy. W celu pobudzenia popytu na usługi publicznego transportu zbiorowego na terenie gminy Wolbórz, zaleca się uruchomienie week- endowych połączeń z Piotrkowem Trybunalskim – zarówno drogą krajową S8, jak i proponowaną trasą linii 112. Przez gminę Wolbórz przebiegać będzie także linia 113, która z Piotrkowa Trybunalskiego zostanie poprowadzona przez Koło, Lubiaszów a następnie do Golesz Dużych i Swolszewic Dużych. Na wniosek Gminy Wolbórz proponuje się, aby linia ta została wydłużona (po zawarciu porozumienia) do Tomaszowa Mazowiec- kiego. Połączenie winno funkcjonować tylko w dni powszednie. W przypadku udziału finansowego gminy zostanie ponadto uruchomiona (w dni nauki szkolnej) linia 302 o trasie z Piotrkowa Trybunalskiego, drogą krajową S8, do Wolborza z objazdem gminy przez Brudaki, Bogusławice, Komorniki, Żywocin i Noworybie. Podstawową obsługę gminy Sulejów zapewni linia 114 z Piotrkowa Trybunalskiego do Sulejowa (z moż- liwością wydłużenia kilku kursów do Zarzęcina, po zawarciu porozumienia z powiatem tomaszowskim). Linia obligatoryjnie winna funkcjonować całotygodniowo i to od godzin wczesnoporannych do godzin późnowie- czornych we wszystkie dni tygodnia (można nawet określić, że jej minimalna częstotliwość kursowania w dni powszednie w okresie szczytów przewozowych winna wynieść nawet 20 min., w soboty – 40 min., natomiast w niedziele 60 min.). Kolejną linią dedykowaną obsłudze gminy jest linia 117 z Piotrkowa Trybunalskiego do Kurnędza przez Sulejów, Wójtostwo i Białą, którą należy uruchomić wyłącznie w dni powszednie (można roz- ważyć uruchomienie na niej kilku kursów także w weekendy w sezonie letnim). Gmina Sulejów zainteresowa- na jest włączeniem do sieci komunikacji powiatowej linii zapewniających dowóz dzieci do szkół, dlatego też proponuje się uruchomić linie 150 (obsługującą m.in. Białą, Dorotów, Bilską Wolę, Karolinów), 151 (przez Włodzimierzów do Łęczna, Białej i Kurnędza), 152 (do Przygłowa przez Zalesice, Witów, Witów Kolonię, Podkałek) oraz 153 (obsługującą m.in. Nową Wieś i Barkowice). Ze względu na położenie geograficzne gminy oraz układ drogowy, przez jej teren prze-biegać będzie kilka linii dedykowanych nie tylko obsłudze Sulejowa, ale też i gminy Wolbórz (linia 113), gminy Aleksandrów (linie 118, 119, 303), gmin Ręczno i/lub Łęki Szlacheckie (linie 115, 116) oraz gminy Rozprza (linia 120). W przypadku zawarcia porozumień z powiatem opoczyńskim uruchomione zostaną ponadto linie 202 (do Żar- nowa) oraz 203 (do Opoczna przez Mniszków). Obecnie linie w takich relacjach funkcjonują i są efektem wza- jemnego oddziaływania na siebie gospodarczo i społecznie powiatów piotrkowskiego i opoczyńskiego, co jed- noznacznie uzasadnia potrzebę uruchomienia wspomnianych połączeń jako linii użyteczności publicznej. Połączenie gminy Aleksandrów z Piotrkowem Trybunalskim zapewnią linie 118 i 119. Trasa linii 118 przebiegać będzie z Piotrkowa Trybunalskiego do Skotnik m.in. przez Jaksonek, Dąbrowę nad Czarną i Alek- sandrów. Z kolei trasa linii 119 z Piotrkowa Trybunalskiego biec będzie przez Niewierszyn, Aleksandrów do Siucic Kolonii. Obie linie powinny funkcjonować we wszystkie dni tygodnia, przy czym pierwsza, w dni powszednie od wczesnych godzin porannych do godzin późnowieczornych. W przypadku zawarcia porozumień z powiatami radomszczańskim i opoczyńskim wspomniane linie można wydłużyć do Przedborza (118) oraz przez Skórkowice, Ruszenice i Wolicę do Skotnik i dalej do Józefowa Starego. Brak zawarcia porozumień pozwoli na wykonywanie zajazdów wybranymi kursami linii 118 do Starej Kolonii i Wolicy. Na wniosek gminy (i w przypadku dofinansowania z jej strony) uruchomiona może zostać także linia 303, której zadaniem będzie dowiezienie dzieci z terenu gminy do placówek oświatowych. Nie zostało natomiast uwzględnione postulowane połączenie na trasie Opoczno – Skórkowice, jako nie spełniające roli połączenia gminy ze stolicą powiatu. Linia 116 została zaplanowane jako podstawowe połączenie stolicy powiatu ze stolicami gmin Ręczno oraz Łęki Szlacheckie (przez Włodzimierzów). Linia powinna funkcjonować we wszystkie dni tygodnia a w dni powszednie od wczesnych godzin porannych do godzin późnowieczornych. Jako uzupełnienie w obsłudze gminy Ręczno należy wskazać linię 115 skierowaną do Dęby, a w przypadku zawarcia porozumienia z powiatem radomszczańskim przedłużoną do Przedborza. Linia powinna funkcjonować wyłącznie w dni powszednie. Gminę Łęki Szlacheckie obsługiwać będą także linie: 124, 125 i 134. Podobnie, jak w przypadku gminy Sulejów, położenie geograficzne i układ drogowy de-terminują także liczbę linii mających przebiegać przez gminy: Rozprza (linie 120, 121, 122, 123, 124, 125, 126, 127, 133, 134 i 204) oraz Gorzkowice (linie 121, 123, 124, 126, 133 i 204). Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 85 – Poz. 2114

Linia 120 połączy Piotrków Trybunalski z miejscowościami gmin: Sulejów (Witów Kolonia, Kałek (w przypadku dofinansowania przez gminę), Kłudzice, Łazy Dąbrowa), Rozprza (Milejowiec, Milejów, Mile- jów Kolonia, Łazy Duże, Lubień), przy czym funkcjonowanie tej linii na odcinku Łazy Duże – Lubień, powinno odbywać się przy współudziale finansowym gminy wnioskującej o uruchomienie takiego połączenia. Podstawowymi liniami przewidzianymi do obsługi gmin Rozprza oraz Gorzkowice będą linie 121 (z Piotrkowa Trybunalskiego do Gorzkowic przez Niechcice) oraz 123 (z Piotrkowa Trybunalskiego do Krosna przez Mierzyn i Gorzkowice). Obie powinny funkcjonować we wszystkie dni tygodnia, przy czym linia 121 codziennie – od godzin wczesnoporannych do późnowieczornych. Linię 122, funkcjonującą tylko w dni powszednie, należy traktować jako połączenie uzupełniające dedykowane gminie Rozprza, której trasa obejmie południowo – zachodnią część gminy. Linia 124 (funkcjonująca na trasie z Piotrkowa Trybunalskiego przez Mierzyn do Łęk Szlacheckich i traktowana na odcinku Piotrków Trybunalski – Mierzyn jako uzupełnienie linii 123), oprócz gmin Rozprza i Gorzkowice połączy dodatkowo te gminy z gminą Łęki Szlacheckie. Połączenie to powinno funkcjonować od poniedziałku do soboty. Niezwykle ważną funkcję społeczną będą pełnić linie 125 i 134, które obsłużą wschodnie, słabo zaludnione rejony gminy Rozprza (m.in. Lubień) oraz północną i południowo-zachodnią część gminy Łęki Szlacheckie. Trasa linii 125 od Lubienia zostanie poprowadzona przez miejscowości: Kolonia Tomawa, Tomawa, Żerecho- wa, Kolonia Trzepnica, Trzepnica, Kolonia Trzepnica, Bęczkowice, Podstole, Janów do Adamowa, a wybranymi kursami do Hu-ty. Linia 134 obsłuży natomiast takie miejscowości gminy Łęki Szlacheckie, takie jak: Kolonia Tomawa, Tomawa, Wykno, Olszyny, Dorszyn, Reducz, Felicja. Funkcjonowanie linii 134 po-winno odbywać się przy współudziale finansowym gminy Łęki Szlacheckie, postulującej o objęcie siecią powiatową miejscowości położonych na odcinku Wykno – Łęki Szlacheckie. Linia 125 powinna funkcjonować od ponie- działku do soboty, natomiast linia 134 – tylko w dni powszednie. Marginalny udział w obsłudze gmin Rozprza oraz Gorzkowice winna mieć linia 204 z Piotrkowa Trybu- nalskiego do Radomska przez Gorzkowice. Uruchomienie linii będzie uzasadnione tylko w przypadku braku połączenia kolejowego zaspokajającego potrzeby mieszkańców powiatu piotrkowskiego i radomszczańskiego. Obecne połączenia realizowane przez PKP Intercity S.A. oraz Przewozy Regionalne Sp. z o.o. nie pozwalają na dotarcie do pracy do zakładów pracy mieszczących się w Radomsku. Oczywiście powstanie tej linii wiązać się będzie z zawarciem stosownego porozumienia. Przebiegi tras linii 128, 129, 130, 131 i 132 pozwalają na objęciu siecią użyteczności publicznej niemalże całego obszaru gminy Wola Krzysztoporska. Linia 128 zapewni połączenie ze stolicą powiatu oraz stolicą gminy miejscowości Glina oraz Krzyżanów, natomiast linia 131 takich miejscowości jak: Rokszyce I i II, Oprzę- żów, Wola Rokszycka czy Krężna. Okrężne linie o przeciwbieżnej trasie (129 i 130) połączą Piotrków Trybu- nalski i Wolę Krzysztoporską z takimi miejscowościami jak: Bujny, Siomki, Bogdanów, Mąkolice czy Woźni- ki. Linia 132 skierowana zostanie natomiast do obsługi południowej części gminy (Parzniewice, Pawłów Gór- ny). Linie 129, 130 powinny kursować we wszystkie dni tygodnia, linia 132 od poniedziałku do soboty, natomiast linie 128 i 131 wyłącznie w dni powszednie. Znaczące znaczenie w obsłudze gminy może mieć także ewentualne uruchomienie (po zawarciu porozumienia z powiatem bełchatowskim) linii 205 z Piotrkowa Try- bunalskiego do Bełchatowa, silnie powiązanego (podobnie jak Tomaszów Mazowiecki) funkcjonalnie z Piotr- kowem Trybunalskim. Linia 133 połączy Piotrków Trybunalski z miejscowościami gmin Rozprza i Gorzkowice, zapewniając bezpośredni dowóz młodzieży (mieszkańców tych gmin) do zespołu szkół ponadgimnazjalnych w Bujnach. W tabeli 31 przedstawiono optymalne częstotliwości kursowania linii powiatowych przewozów użytecz- ności publicznej, do których należałoby dążyć w miarę rozwoju sieci połączeń. Tab. 31. Optymalne częstotliwości kursowania na wybranych odcinkach sieci linii publicznego transportu zbiorowego użyteczności publicznej w powiecie piotrkowskim Częstotliwość obsługi Liczba Lp. Relacja w dniu powszednim w godzinach par kursów 5-9 9-13 13-18 18-20 20-23 Sob. Ndz. Piotrków Trybunalski – Grabica – Ruso- 1 60 60-90 60-90 120 120 6 4 ciny 2 Piotrków Trybunalski – Moszczenica 15-30 20-30 15-20 30 60 18 16 3 Moszczenica – Baby 30-60 30-60 20-30 30-60 120 9 8 Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 86 – Poz. 2114

4 Baby – Czarnocin 30-60 60 30-60 60 120 9 8 5 Moszczenica – Srock 60 120 60 120 - - - 6 Moszczenica – Wolborz 60-120 120 60-120 120 - - - Piotrków Trybunalski – Jarosty Duże – 7 60-120 120 60-120 120 - - - Srock Piotrków Trybunalski – Wolbórz 8 30-60 60 60 60 120 10 7 (– Tomaszów Mazowiecki*) Piotrków Trybunalski – Polichno – Gole- 9 60 120 60 120 120 6 4 sze Duże – Wolbórz Piotrków Trybunalski – Koło – Swol- 10 szewice Duże (– Tomaszów Mazowiec- 90-120 120 90 120 - - - ki*) Piotrków Trybunalski – Przygłów – Sule- 11 10-15 15-20 10-15 20-30 60 32 20 jów Piotrków Trybunalski – Przygłów – 12 40-60 90 40-60 120 120 6 4 Ręczno 13 Ręczno – Łęki Szlacheckie 60 120 60 120 120 4 3 Piotrków Trybunalski – Sulejów – Jakso- 14 60 120 60 120 120 4 3 nek – Aleksandrów – Skotniki Piotrków Trybunalski – Sulejów – Nie- 15 wierszyn – Aleksandrów – Siucice Kolo- 60 120 60-120 120 - 3 3 nia Piotrków Trybunalski – Poniatów – Mile- 16 90-120 180 120 - - - - jów – Łazy Duże – Lubień 17 Lubień – Dorszyn – Łęki Szlacheckie 120 - 120 - - - - 18 Piotrków Trybunalski – Rozprza 10-15 10-20 10-15 20-30 60 28 16 19 Rozprza – Niechcice – Gorzkowice 20-30 30-40 30 30-40 60 17 12 20 Rozprza – Wroników – Niechcice 60-120 120 60 120 - - - 21 Rozprza – Mierzyn 20-40 60-90 20-40 60-90 120 8 4 22 Mierzyn – Gorzkowice 60 120 60 90 120 5 4 23 Mierzyn – Łęki Szlacheckie 60 120 60 90 - 3 - 24 Rozprza – Lubień – Trzepnica 40-60 60-90 60-90 120 120 3 - 25 Rozprza – Gościnna – Gorzkowice 60-90 120 60-120 - - - - Piotrków Trybunalski – Glina – Wola 26 60-90 120 60-90 - - - - Krzysztoporska Piotrków Trybunalski – Bujny – Wola 27 20-60 30 20-30 30-60 120 9 6 Krzysztoporska Wola Krzysztoporska – Bogdanów – 28 Woźniki – Gomulin – Piotrków Trybu- 60 60-90 20-40 60-90 - 6 6 nalski 29 Wola Krzysztoporska – Parzniewice 60-90 180 120 120 - 2 - Piotrków Trybunalski – Rokszyce – Wo- 30 60-90 180 60-120 - - - - la Krzysztoporska 31 Rozprza – Wroników – Gorzkowice 60-90 - 60 - - - - Piotrków Trybunalski – Gomulin – Beł- 32 30-60 60 60 60 120 11 10 chatów* 33 Piotrków Trybunalski – Srock – Tuszyn* 60 120 60 120 - 5 4 * – kursy możliwe do uruchomienia wyłącznie po zawarciu porozumienia. Źródło: opracowanie własne. Zakłada się, że kursy w dni powszednie i w soboty będą planowane w takich godzinach, aby zapewnić dojazdy i powroty z pracy oraz szkół w Piotrkowie Trybunalskim. W niedziele i święta kursy będą planowane w godzinach dogodnych dla spędzania czasu wolnego, natomiast w okresie wakacyjnym – także w porach atrakcyjnych dla ruchu turystycznego. Na rysunku 16 przedstawiono planowaną sieć połączeń komunikacyjnych o charakterze użyteczności publicznej na obszarze powiatu piotrkowskiego. Na trasach przedstawionych na tym rysunku mogą być uruchomione linie w ramach powiatowych przewozów pasażerskich o charakterze użyteczności publicznej. Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 87 – Poz. 2114

Podjęcie decyzji o ewentualnym uruchomieniu niektórych połączeń w ramach powiatowych przewozów pasażerskich użyteczności publicznej wymaga przeprowadzenia, w porozumieniu z zainteresowaną gminą, badań rzeczywistych potrzeb pasażerów. Badania takie mogą zachęcić przewoźników komercyjnych do uruchomienia kursów oczekiwanych przez pasażerów w takim zakresie, że finansowa interwencja powiatu nie będzie wymagana. Nie wyklucza się także sytuacji braku lub znikomego zainteresowania mieszkańców takimi połączeniami w niedziele i święta – musi ona jednak zostać potwierdzona stosownymi badaniami albo faktycznym brakiem pasażerów na danych trasach.

Rys. 16. Mapa sieci komunikacyjnej powiatowych przewozów pasażerskich o charakterze użyteczności publicznej w powiecie piotrkowskim Źródło: Opracowanie własne. Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 88 – Poz. 2114

Zaleca się uruchomienie nowych przewozów powiatowych nawet przy minimalnym zainteresowaniu miesz- kańców. Publiczny transport zbiorowy obsługujący gminy pozbawione obecnie obsługi w soboty, niedziele i święta, może wpłynąć na zwiększenie ich atrakcyjności turystycznej i – w rezultacie – zwiększenie liczby miejsc pracy i wzrost dochodów mieszkańców. Wszelkie decyzje o uruchomieniu połączeń powinny być kon- sultowane z władzami gmin. Dopuszcza się wspólne finansowanie takich linii – w celu zwiększenia ich dostęp- ności dla mieszkańców. W przypadku linii kończących się w pobliżu granicy powiatu, zasadne byłoby ich przedłużenie na teren powiatu sąsiedniego – po podpisaniu odnośnego porozumienia pomiędzy powiatami o wspólnej organizacji takich linii – wraz z określeniem ewentualnej partycypacji w kosztach. Władze powiatu piotrkowskiego muszą podpisać porozumienie z powiatem grodzkim – miastem Piotrko- wem Trybunalskim o wspólnym organizowaniu publicznego transportu zbiorowego na liniach wjeżdżających do stolicy powiatu, czyli przekraczających granice powiatu piotrkowskiego. Działanie takie zapewni obsługę komunikacyjną powiatowymi przewozami pasażerskimi o charakterze użyteczności publicznej dojazdów do szkół ponadgminnych, instytucji powiatowych, punktów usługowych i miejsc pracy w Piotrkowie Trybunal- skim. Władze powiatu powinny ponadto współpracować z organizatorem wojewódzkich przewozów pasażerskich o charakterze użyteczności publicznej – w celu jak najwyższego stopnia zaspokojenia potrzeb mieszkańców powiatu, nie tylko w podróżach międzypowiatowych, ale i w podróżach wewnątrz powiatu, realizowanych z wykorzystaniem linii komunikacyjnych planowanych w ramach wojewódzkich przewozów pasażerskich. Transport publiczny w granicach powiatu piotrkowskiego będzie wymagał ciągłego dostosowywania oferty do faktycznego popytu. Ewentualne zmiany w przebiegu tras linii są więc możliwe. Zaleca się jednak przeprowadzanie większych zmian nie częściej niż raz w roku. 4.3. Zintegrowane węzły i przystanki przesiadkowe Bardzo ważnym elementem infrastruktury transportowej, niezbędnym dla funkcjonowania komunikacji zbiorowej, zarówno o charakterze użyteczności publicznej, jak i komercyjnej, są węzły i punkty przesiadkowe, integrujące różne środki transportu i różnych przewoźników. Powinny one zapewniać nieuciążliwą i możliwie szybką zmianę środka transportu (z uwzględnieniem roweru), godziwe warunki oczekiwania oraz pełną infor- mację o usługach – miejscach i godzinach odjazdu środków transportu i warunkach wnoszenia opłaty za przejazd, a także umożliwiać zaplanowanie podróży. Właściwe urządzenie węzłów i punktów integracyjnych stanowi istotny element realizacji polityki zrównoważonego rozwoju transportu przez wszystkie szczeble administracji samorządowej i jest konieczne dla praktycznego wdrożenia integracji różnych form transportu. W tabeli 32 przedstawiono: węzły integracyjne (integrujące transport drogowy i kolej), w tym wskazany w planie transportowym dla województwa łódzkiego oraz proponowane węzły i przystanki przesiadkowe dla obszaru powiatu piotrkowskiego. Tab. 32. Węzły i przystanki przesiadkowe na obszarze powiatu piotrkowskiego Proponowane wyposażenie docelowe Rodzaj Zakres integracji Zadaszone P&R/ Miejscowość węzła Zakup transportu miejsca Informacja B&R/ i przystanku biletu siedzące K&R kolejowy – krajowy, wo- jewódzki, infokioski Piotrków Trybunalski Podstawowy parkingi autobusowy – dalekobież- schematy dworce: zintegrowany miejskie/ ny i regionalny komercyj- 50 miejsc rozkłady, tak kolejowy węzeł 20 stan./ ny, powiatowy, komunika- wizualna i i autobusowy przesiadkowy 4 poj. cja miejska, głosowa indywidualny, rowerowy kolejowy – wojewódzki, Gorzkowice autobusowy – regionalny 5 poj./ Węzeł schematy dworzec komercyjny, powiatowy, 10 miejsc 10 stan./ nie przesiadkowy rozkłady kolejowy gminny, 2 poj. indywidualny, rowerowy Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 89 – Poz. 2114

kolejowy – wojewódzki, parkingi w Moszczenica autobusowy – regionalny miejsco- Węzeł schematy przystanek komercyjny, powiatowy, 10 miejsc wości nie przesiadkowy rozkłady kolejowy gminny, 10 stan. indywidualny, rowerowy 1 poj. kolejowy – wojewódzki, parkingi w Luciążanka autobusowy – regionalny miejsco- Węzeł schematy przystanek komercyjny, powiatowy, 5 miejsc wości nie przesiadkowy rozkłady kolejowy gminny, 5 stan. indywidualny, rowerowy 1 poj. autobusowy – krajowy i parkingi infokioski Sulejów Przystanek regionalny komercyjny, miejskie 20 miejsc schematy nie Dworcowa przesiadkowy powiatowy, gminny, 10 stan. rozkłady indywidualny, rowerowy 1 poj. autobusowy – krajowy i Sulejów Przystanek schematy regionalny komercyjny, 5 miejsc brak nie Piotrkowska D.K. przesiadkowy rozkłady powiatowy, gminny autobusowy – krajowy i 5 poj. Przystanek regionalny komercyjny, schematy Srock 5 miejsc 10 stan. nie przesiadkowy powiatowy, gminny, rozkłady 1 poj. indywidualny, rowerowy autobusowy – krajowy i 5 poj. Przystanek regionalny komercyjny, schematy Rozprza 5 miejsc 10 stan. nie przesiadkowy powiatowy, gminny, rozkłady 1 poj. indywidualny, rowerowy autobusowy – krajowy i parkingi w Przygłów Przystanek schematy regionalny komercyjny, 10 miejsc miejscowo nie Centrum przesiadkowy rozkłady powiatowy, gminny ści Źródło: Opracowanie własne. Największe znaczenie w powiecie ma węzeł integracyjny w Piotrkowie Trybunalskimi. Węzeł ten składa się obecnie z dworca kolejowego, dworca autobusowego położonego w bezpośrednim sąsiedztwie, przystanków autobusowych na placu przed dworcem i w pobliżu przy ul. Grota Roweckiego oraz z przystanków komunikacji miejskiej przed dworcami. Dodatkowym wyposażeniem są wiaty na dworcu autobusowym i przystankach komunikacji miejskiej, pomieszczenia w budynkach dworcowych oraz parkingi K&R i krótkoterminowy płat- ny. Brak jest obecnie urządzonego zadaszonego parkingu rowerowego. Węzeł integracyjny w Gorzkowicach składa się ze stacji kolejowej oraz przystanku autobusowego w jej bezpośrednim sąsiedztwie, przed budynkiem dworca. Przystanek jest wyposażony w wiatę i miejsca do siedzenia, a wsiadanie odbywa się z poziomu chodnika. Obok zlokalizowane są miejsca do parkowania i zatrzymy- wania się kilku samochodów osobowych. Przystanki kolejowe Luciążanka i Moszczenica nie posiadają wyznaczonych parkingów i dogodnych miejsc w pobliżu do wysiadania z samochodów osobowych. Podróżni zmuszeni są do korzystania z innych miejsc parkingowych w tych miejscowościach. Przystanki przesiadkowe w Sulejowie przy ul. Dworcowej, Srocku i Rozprzy mogą dobrze pełnić tę rolę. Posiadają zadaszone wiaty, a obok nich znajdują się parkingi dla samochodów osobowych. Przystanki w Sule- jowie Piotrkowska D.K. oraz w Przygłowie mogą służyć jedynie jako punkty przesiadkowe pomiędzy różnymi przewoźnikami autobusowymi, brak jest bowiem infrastruktury łączącej transport zbiorowy autobusowy z transportem indywidualnym samochodami osobowymi i rowerowym. W Przygłowie podróżni mogą także skorzystać z innych miejsc do parkowania w tej miejscowości. Funkcje węzłów integrujących transport indywidualny z publicznym transportem zbiorowym powinny peł- nić wszystkie przystanki końcowe sieci komunikacyjnej i główne przystanki w ośrodkach gminnych. Należy dążyć do wyposażania takich przystanków nie tylko w wiaty z informacją pasażerską i miejscami do siedzenia, ale i w miejsca parkingowe, co najmniej K&R oraz B&R. Dogodne dla pasażerów oraz zapewniające pełną informację i przyjazne warunki oczekiwania, węzły i punkty przesiadkowe – obok odpowiadających potrzebom pasażerów rozkładów jazdy – stanowią ważny po- Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 90 – Poz. 2114

wód do zastępowania przez mieszkańców podróży samochodem osobowym podróżami z wykorzystaniem transportu zbiorowego. Zwiększone wykorzystanie środków transportu zbiorowego do realizacji podróży wpływa z kolei na zmniejszenie kongestii, zanieczyszczenia środowiska oraz emisji hałasu, jest więc korzystne dla wszystkich mieszkańców. Mniejsza liczba codziennie wyjeżdżających na drogi samochodów osobowych powoduje wolniejsze tempo zużycia nawierzchni dróg, zmniejsza także nacisk społeczny na zwiększanie na- kładów na remonty i budowy dróg i parkingów, a zrealizowane już inwestycje służą wówczas mieszkańcom przez dłuższy czas. Podstawowe wymogi odnośnie standardów wyposażenia węzłów i przystanków integracyjnych są następu- jące: - wiata lub zadaszenie zapewniające ochronę przed wiatrem, deszczem i śniegiem, odporna na akty wandalizmu, - niezbędna liczba miejsc siedzących pod zadaszeniem, - utwardzony peron o długości równej minimum 6 m, odpowiadającej odległości pomiędzy pierwszymi i drugimi drzwiami standardowej długości autobusu, - zatoka przystankowa umożliwiająca zatrzymanie się najdłuższego autobusu lub kilku autobusów, jeśli natężenie ruchu tego wymaga, - utwardzona droga dojścia do przystanku o długości minimum po 50 m od każdej strony o szerokości ca 1,5 m, z przejściem dla pieszych lub do przejścia dla pieszych, bez barier poprzecznych, - oświetlenie w standardzie oszczędnościowym (led lub podobne), tam gdzie nie jest doprowadzona energia elektryczna z panelami słonecznymi, - stojaki na rowery lub zadaszony parking rowerowy, - pojemnik na odpadki regularnie opróżniany. Wszystkie wymienione węzły i przystanki powinny być oświetlone wraz z dojściami do nich oraz parkin- gami. Przystanki powinny zawierać pełną informację o ofercie przewozowej, stosowane rozwiązania taryfowe, niezbędne regulaminy oraz schematy połączeń. Informacja ta powinna być zamieszczona w sposób zapobiega- jący aktom wandalizmu. Przystanki autobusowe obsługujące powiatowe przewozy pasażerskie powinny być wyposażone w rozkłady jazdy wszystkich przewoźników. Każdy przystanek powinien być wyposażony w znak drogowy D-15 z czytel- ną nazwą przystanku widoczną z nadjeżdżającego pojazdu. W miejscach, w których obsługiwana liczba pasa- żerów jest znacząca przystanki należy wyposażać w wiaty z miejscami do siedzenia. Zintegrowane węzły przesiadkowe powinny mieć charakter zwarty, bez barier dla przemieszczających się podróżnych i być dodatkowo wyposażone w punkty sprzedaży biletów (dopuszczalne automatyczne), toalety, kioski lub punkty małej gastronomii, aby zapewnić pełną obsługę podróżnych. Dobrze urządzony zintegrowany węzeł integracyjny posiadać będzie parkingi P&R, B&R i K&R o niezbędnej pojemności, kompleksowy system informacji oraz jasne i zrozumiałe dla pasażerów dyspozycje przemieszczania się pomiędzy różnymi środ- kami transportu. Zintegrowany węzeł integracyjny zapewni swobodne przemieszczanie się osobom niepełnosprawnym i o ograniczonej zdolności ruchowej oraz bezpieczeństwo wszystkim podróżnym – poprzez zainstalowany system monitoringu z rejestracją lub poprzez służby porządkowe. Maksymalna odległość pomiędzy przystankami róż- nych operatorów nie będzie większa niż 200 m. Warunki te spełnia już obecnie zintegrowany węzeł przesiadkowy w Piotrkowie Trybunalskim. 5. Przewidywane finansowanie usług przewozowych Art. 1 ust. 2 ustawy o publicznym transporcie zbiorowym określa zasady finansowania regularnego przewozu (o charakterze użyteczności publicznej) osób w publicznym transporcie zbiorowym, wykonywanego na tery- torium Rzeczypospolitej Polskiej. Określenie przewidywanego finansowania usług przewozowych jest jednym z podstawowych zadań organizatora transportu, realizowanego w ramach planu transportowego, zgodnie z art. 12 ust. 1 pkt 3 tej ustawy. Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 91 – Poz. 2114

Finansowanie publicznego transportu zbiorowego w jednostkach samorządowych odbywa się poprzez wy- datkowanie środków z budżetu jednostek. Środki te pokrywają wydatki bieżące na: - zakup usług przewozowych od operatorów, - utrzymanie infrastruktury, w tym drogowej oraz przystanków, - wytwarzanie, dystrybucję i kontrolę biletów, - zamieszczanie informacji pasażerskiej, - przeprowadzanie badań i analiz, - funkcjonowanie organizatora przewozów. Poza wydatkami bieżącymi, realizowane są wydatki inwestycyjne na zakup taboru, zakup wiat przystankowych, wdrożenie systemu informacji pasażerskiej, itd. Obecnie powiat piotrkowski, jako jednostka samorządu terytorialnego, nie finansuje publicznego transportu zbiorowego. Usługi przewozu osób w powiatowych przewozach pasażerskich realizowane są przez przewoźni- ków – przede wszystkim na zasadach komercyjnych. Do 31 grudnia 2016 r. przewoźnicy, zgodnie z obowiązu- jącymi przepisami, uzyskują za pośrednictwem urzędu marszałkowskiego refundację z budżetu państwa z tytu- łu udzielanych ulg ustawowych. Przewóz osób na obszarze powiatu odbywa się również w ramach gminnych przewozów pasażerskich w Piotrkowie Trybunalskim – jako komunikacja miejska oraz w gminach – jako przewóz dzieci do szkół. Coraz częściej przewoźnicy komercyjni ograniczają połączenia komunikacyjne na obszarze jednostki samo- rządowej do zakresu tras o znacznych potokach pasażerskich. Mniejsze miejscowości, szczególnie oddalone od ośrodków powiatowych, przestają w rezultacie być obsługiwane komunikacją komercyjną albo są obsługiwane tylko kilkoma kursami w dniu powszednim w roku szkolnym. Dostępność do komunikacji publicznej staje się coraz niższa, co w rezultacie powoduje ryzyko wykluczenia społecznego dla grup mieszkańców nieposiadają- cych samochodów osobowych lub prawa jazdy czy o ograniczonej zdolności do poruszania się. W takich sytu- acjach konieczne stają się, dla zrealizowania takich przewozów, dopłaty z budżetów samorządów lokalnych, na których terenie są one wykonywane – nie tylko w komunikacji kolejowej i w komunikacji miejskiej (co jest już powszechnie praktykowane), ale i w regionalnej komunikacji autobusowej. Dopłaty te są elementem polityki socjalnej, ekologicznej i transportowej władz samorządowych, ukierunkowanych na zaspokojenie podstawowych potrzeb lokalnej społeczności w zakresie transportu pasażerskiego oraz na kreowanie pożądanego podziału przewozów pomiędzy transportem publicznym i indywidualnym. Realizacja tego celu wymaga, aby: - utrzymywać połączenia nierentowne – transport publiczny powinien zapewniać możliwość przejazdów także na trasach i w porach doby, które nie zapewniają przewoźnikom efektywności ekonomicznej prowadzonej działalności, - pokrywać utracone przychody operatorów związane z ustanowionym przez samorządy prawem niektó- rych grup społecznych do przejazdów bezpłatnych i ulgowych. Finansowanie organizowanego transportu publicznego odbywa się także poprzez realizację przedsięwzięć inwestycyjnych, w tym wkład własny w finansowaniu projektów unijnych. Miasto Piotrków Trybunalski, analogicznie jak inne miasta z funkcjonującą komunikacją miejską, zmuszone jest przeznaczać środki z innych dochodów gminy – na funkcjonowanie komunikacji miejskiej. Funkcjonowa- nie publicznego transportu zbiorowego w Piotrkowie Trybunalskim jest finansowane z dwóch źródeł. Pierwsze z tych źródeł stanowią przychody ze sprzedaży biletów, drugie – dopłaty z budżetu miasta. W przypadku, gdy powiat piotrkowski podejmie decyzję o organizacji powiatowych przewozów pasażer- skich o charakterze użyteczności publicznej, co zostanie potwierdzone przez zainteresowane gminy, których te przewozy dotyczą, może zostać podjęta decyzja o ich dofinansowaniu ze środków budżetowych powiatu i zainteresowanych gmin. Operator wykonujący przewozy zostanie wyłoniony w trybie określonym w ustawie o publicznym transporcie zbiorowym. Operator będzie otrzymywał dopłaty z budżetu państwa, z tytułu zmniejszenia przychodów Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 92 – Poz. 2114

w związku z honorowaniem ulg ustawowych. Preferowanym sposobem wyboru będzie udzielenie koncesji, zgodnie z art. 19 ust. 1 pkt 2 ustawy o publicznym transporcie zbiorowym. Powiat piotrkowski jest w znacznym zakresie obsługiwany liniami wykorzystującymi główne ciągi komunikacyjne, na których występują znaczne potoki pasażerów, można więc oczekiwać, że ewentualna rekompensata z budżetu powiatu i zainteresowanych gmin, ponad dopłaty z budżetu państwa z tytułu stosowania biletów ulgowych, może dla takich połączeń w ogóle nie wystąpić. Odrębną kategorią są połączenia o charakterze powiatowych w większości dedykowane obsłudze dowozu dzieci i młodzieży do szkół. Dowóz dzieci do szkół podstawowych i przedszkoli jest zadaniem własnym gmin, finansowanym z ich budżetów najczęściej poprzez zakup biletów miesięcznych. Linie komunikacyjne organizowane przez powiat piotrkowski poprowadzone w taki sposób by zapewnić dowóz dzieci i młodzieży do szkół ponadpodstawowych, a jednocześnie zapewniające na obszarze gmin, przez które są poprowadzone dowóz dzieci do szkół podstawowych i przedszkoli, mogą wymagać dodatkowego wsparcia finansowego ze strony zainteresowanych gmin. Zakłada się, że finansowanie publicznego transportu zbiorowego w powiecie piotrkowskim będzie polegać na: - przekazywaniu operatorowi rekompensaty ze środków budżetu państwa z tytułu utraconych przycho- dów związanych ze stosowaniem ulg ustawowych, - przekazywaniu operatorowi rekompensaty ze środków budżetów jednostek samorządowych (gmin, powiatu i gmin lub powiatu) z tytułu utraconych przychodów związanych ze stosowaniem ulg wprowa- dzonych uchwałą samorządu, o ile takie zostaną ustanowione, - przekazywaniu operatorowi rekompensaty z tytułu wykonywania zleconych przewozów generujących dochody – wraz z powyższą rekompensatą – niższe od ponoszonych kosztów, - pobieraniu od pasażerów opłat ze sprzedaży biletów za wykonane przewozy, bezpośrednio lub pośred- nio poprzez operatora, - udostępnianiu operatorowi środków transportu do realizacji przewozów o charakterze użyteczności publicznej, o ile takie środki zostaną zakupione. Źródłem finansowania przewozów będą wpływy z biletów i ewentualnych opłat dodatkowych oraz dodatkowo, o ile wystąpi taka konieczność – środki budżetowe samorządu powiatowego, środki budżetowe gmin, dotacje i środki pomocowe oraz inne dodatkowe wpływy. Rentowność linii komunikacyjnych komercyjnego transportu publicznego jest na ogół niska, zauważalne są powszechne oszczędności w zakupach i wyposażeniu taboru. Należy jednak przyjąć, że suma wpływów z bile- tów i otrzymywanej rekompensaty z budżetu państwa zapewnia przewoźnikom co najmniej pokrycie kosztów bezpośrednich. Udział wpływów z biletów ulgowych w całości wpływów z biletów zależy od charakteru linii. Najwyższy udział przychodów ze sprzedaży biletów ulgowych charakteryzuje linie dedykowane przewozom szkolnym, sięga nawet ponad 95%, a najniższy – charakteryzuje linie międzypowiatowe i funkcjonujące w godzinach dojazdów do i z pracy. Wysokość refundacji z tytułu stosowania ulg ustawowych przyznawanych obecnie przewoźnikom zależy od struktury pasażerów korzystających z tego rodzaju biletów. W przypadku przewozów dedykowanych dowozom dzieci do szkół, wysokość refundacji jest porównywalna z wysokością wpływów z biletów ulgowych, a dla linii gdzie udział uczniów jest mniejszy, udział refundacji przyjmuje zwykle niższe wielkości. Aspekt finansowy powinien być również brany pod uwagę przy konstruowaniu taryfy opłat. System taryfowy jest czynnikiem decydującym o atrakcyjności transportu publicznego, dlatego wynikające z niego rodzaje biletów i ich ceny, powinny być utrzymywane na poziomie niższym, niż zapewniającym pokrycie całości kosz- tów. Ma to na celu umożliwienie realizacji podróży wszystkim, również mniej zamożnym grupom społecznym, które nie wnoszą w ogóle opłaty za przejazd (w komunikacji miejskiej lub gminnej) albo pokrywają koszt przejazdu tylko w pewnym stopniu. Ceny te powinny być również atrakcyjne w porównaniu z kosztami użytkowa- nia pojazdów indywidualnych. Taka polityka taryfowa oznacza, że ponoszone przez operatorów koszty eksplo- atacyjne, zwykle przewyższają wysokość wpływów ze sprzedaży biletów. Wysokość opłat za bilety na okre- ślonych odcinkach trasy może być ustalona w specyfikacji istotnych warunków zamówienia w postępowaniu wyłaniającym operatora, w drodze uchwały Rady Powiatu. Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 93 – Poz. 2114

Jednym z ważnych aspektów polityki taryfowej jest utrzymywanie odpowiedniej struktury cen biletów jednorazowych i okresowych. Bilet okresowy, jeśli jest łatwo dostępny (dostępność punktów sprzedaży) i o atrakcyjnej cenie, stanowi ważną zachętę do korzystania z usług komunikacji zbiorowej. W przewozach powiatowych cena biletu miesięcznego powinna odpowiadać cenie około 20-25 biletów jednorazowych i raczej nie przekraczać ceny 30 biletów jednorazowych. Dopuszcza się stosowanie odrębnej polityki taryfowej dla linii dedykowanych o wysokiej ujemnej rentowności, dostosowanej do występujących warunków jej funkcjonowania i zainteresowania pasażerów. Wpływ na wysokość współczynnika odpłatności, a w efekcie niezbędnego dofinansowania z budżetów jednostek samorządowych, ma także stosowana polityka preferencji w dostępie do dróg i infrastruktury przystankowej dla publicznego transportu zbiorowego o charakterze użyteczności publicznej. Traktowanie w równy sposób przewozów komercyjnych, transportu indywidualnego i publicznego transportu zbiorowego zwiększa kongestię w miastach, stwarza konkurencję komercyjnych przewozów pasażerskich na trasach o największych potokach pasażerskich i w efekcie powoduje zmniejszanie atrakcyjności transportu publicznego oraz postępu- jący spadek liczby pasażerów. Dla zahamowania tendencji spadkowych, szczególnie w segmencie pasażerów wnoszących opłaty za przejazd, ponad wynikające ze zmian demograficznych, konieczne jest systematyczne wprowadzanie preferencji dla transportu publicznego o charakterze użyteczności publicznej. Elementem polityki finansowania publicznego transportu zbiorowego w powiecie piotrkowskim są nakłady inwestycyjne z nim związane. W latach 2009-2014 wszystkie nakłady inwestycyjne ponoszone przez powiat piotrkowski w dziale transport związane były z budową, remontami oraz przebudową dróg. Powiat piotrkowski korzystał także ze środków pomocowych z budżetu państwa oraz z programów pomocowych województwa łódzkiego w ramach funduszy pomocowych Unii Europejskiej. Powiat piotrkowski współpracował przy realizacji projektów z zainteresowanymi gminami, wspólnie finansując wkład własny w projektach. W tabeli 33 przedstawiono nakłady inwestycyjne ponoszone przez powiat w poszczególnych latach. Tab. 33. Inwestycje w zakresie rozbudowy systemu transportowego zrealizowane przez powiat piotrkowski w latach 2009-2014 [tys. zł] Rok budżetowy Zadanie inwestycyjne Razem 2010 2011 2012 2013 2014 Przebudowa dróg 9 912,8 4 823,3 3 225,5 4 442,2 6 896,3 29 310,0 Parkingi, miejsca postojowe, 263,9 - - 59,2 59,9 383,0 chodniki i ścieżki rowerowe Razem rok 10 176,7 4 823,3 3 225,5 4 481,4 6 956,1 26 693,0 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Starostwa Powiatowego w Piotrkowie Trybunalskim. Powiat piotrkowski opracował program rozwoju sieci dróg powiatowych, w którym dokonano diagnozy obecnego stanu dróg wyodrębniając drogi strategiczne dla powiatu oraz drogi niespełniające kryteriów dla dróg powiatowych. Określono także zadania odbudowy nawierzchni na krótkich odcinkach dróg. W programie zdefiniowano trzy cele operacyjne: 1) maksymalizacja inwestycji na drogach powiatowych z wykorzystaniem środków zewnętrznych oraz partnerstwa gmin powiatu piotrkowskiego; 2) intensyfikacja działań związanych z prawidłowym odwodnieniem na drogach powiatowych; 3) poprawa bezpieczeństwa na drogach powiatowych. W programie przyjęto w latach 2015-2020 priorytet inwestycyjny dla dróg strategicznych dla powiatu wy- magających przeprowadzenia modernizacji i remontów. Priorytet dotyczy odcinków 127,4 km dróg. W pierwszej kolejności zakłada się dokończenie już rozpoczętych inwestycji. W programie przyjęto szerokie korzystanie z dostępnych środków pomocowych z Programów: Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego, Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich, Programu Rozwoju Gminnej i Powiatowej Infrastruktury Drogowej na lata 2016-2020, a także subwencji ogólnej Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju, budżetu woje- wództwa łódzkiego oraz budżetów gmin. Zakłada się ponadto, że w okresie planowania przystanki komunikacji autobusowej na obszarze powiatu piotrkowskiego będą modernizowane i wyposażane zgodnie z przyjętymi standardami. Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 94 – Poz. 2114

Przystanki autobusowe będą wyposażone w tablice do zamieszczania rozkładów jazdy wszystkich przewoź- ników oraz utwardzony peron o długości równej minimum 6 m, odpowiadającej odległości pomiędzy pierwszymi i drugimi drzwiami standardowej długości autobusu. Każdy przystanek będzie wyposażony w znak drogowy D-15 z czytelną nazwą przystanku widoczną z nadjeżdżającego pojazdu, kosz na odpadki oraz w tablicę z aktualnymi rozkładami jazdy. Wszystkie przystanki zostaną wyposażone w miejsca siedzące dla oczekują- cych pasażerów, a w rejonach, w których obsługiwana liczba pasażerów jest znacząca także w wiaty (z miejscami do siedzenia) zabezpieczające przed opadami i wiatrem. Wyposażanie przystanków w miejsca do siedzenia i wiaty jest bardzo ważne, ponieważ warunki oczekiwania są jedną z istotnych determinant wyboru transportu publicznego jako sposobu przemieszczania się. Doce- lowo wiaty powinny być zamontowane na wszystkich peronach przystanków w powiecie, na których dominują pasażerowie wsiadający, pozbawione wiat mogą być natomiast przystanki ze zdecydowaną przewagą wysiada- jących. W celu zapewnienia pełnej funkcjonalności autobusu (w tym niskopodłogowego), niezbędne jest odpowiednie ukształtowanie przystanków. Aby umożliwić zatrzymywanie się autobusów bezpośrednio przy krawężniku, należy instalować w obrębie przystanków krawężniki prowadzące o zaokrąglonym profilu, w kontrolowany sposób kierujące autobusy niskopodłogowe na krawędź zatrzymania. Krawężniki dokładnie pozycjonujące autobusy zwiększają również ochronę opon i zapobiegają uszkodzeniom karoserii – dopasowana do przekroju opon powierzchnia najazdu tworzy prowadnicę z efektem samosterowania. W celu zapewnienia bezpiecznego wejścia do pojazdów osób niepełnosprawnych – niedowidzących lub niewidomych – przy modernizacji peronów przystankowych i chodników w obrębie przystanków, montowane będą płyty z wypustkami, służącymi za sygnał ostrzegawczy dla osób używających laski. 6. Preferencje dotyczące wyboru rodzaju środków transportu 6.1. Preferencje pasażerów Zasady funkcjonowania i rozwoju transportu publicznego w województwie łódzkim wyznacza m.in. „Stra- tegia Rozwoju Województwa Łódzkiego 2020”. Strategicznym kierunkiem działań określono w Strategii, w ramach realizacji celu: „Wysoka jakość i dostępność infrastruktury transportowej i lotniczej”, jest także roz- wój proekologicznego transportu pasażerskiego m.in. poprzez zakup nowoczesnego taboru, pełnej integracji systemów, realizacji węzłów multimodalnych, propagowanie środków transportu przyjaznych środowisku. W ramach polityki terytorialno-funkcjonalnej także wyróżnione są jako jedne ze strategicznych kierunków działań wspieranie działań na rzecz rozwoju systemu transportu zbiorowego, integracji systemów transportowych na obszarach miejskich i wiejskich oraz zwiększenia dostępności komunikacyjnej dla obszarów wiejskich. Reguły funkcjonowania oraz rozwoju transportu publicznego na obszarze powiatu piotrkowskiego wyznacza strategia zrównoważonego rozwoju. Jej realizacja związana jest z przyjęciem zasad oddziaływania na po- dział zadań przewozowych pomiędzy publiczny transport zbiorowy i transport indywidualny, celem uzyskania pożądanego – odpowiednio wysokiego – udziału publicznego transportu zbiorowego w podróżach miejskich i pozamiejskich. W mniejszych miastach i gminach wiejskich, udział transportu zbiorowego w realizacji potrzeb transportowych nie powinien być mniejszy niż 25%. Zrealizowane do tej pory dla powiatu piotrkowskiego i poszczegól- nych gmin opracowania planistyczne nie pozwalają na jednoznaczną identyfikację obecnego podziału zadań przewozowych. W badaniach ankietowych przeprowadzonych dla potrzeb opracowania wojewódzkiego planu transportowego jesienią 2014 r. określono, że średnio w województwie 83% podróży ponadpowiatowych odbywanych jest samochodem osobowym, a tylko 2,8% koleją. W powiecie piotrkowskim 80,9% podróży odbywanych jest samochodem osobowym, a 15,1% autobusami30. Podział zadań przewozowych na obszarze powiatu powinien następować na zasadzie maksymalnego speł- niania oczekiwań pasażerów, przy możliwie najniższych nakładach finansowych. Komunikacja kolejowa i autobusowa na liniach wojewódzkich, dofinansowywana przez samorząd województwa, powinna spełniać oczekiwania pasażerów w zakresie przebiegu jej tras, a komunikacja miejska finansowana przez miasto – spełniać oczekiwania mieszkańców podróżujących w jego granicach. Główną rolę w przewozach transportem zbiorowym w powiecie pełni obecnie, obok komunikacji kolejowej, lokalna autobusowa komunikacja komercyjna, Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 95 – Poz. 2114

obejmująca swym zasięgiem niemal cały powiat. Rolą autobusowej komunikacji regionalnej organizowanej przez samorząd terytorialny jest obsługa całego obszaru powiatu z zapewnieniem minimalnej dostępności komunikacyjnej, a szczególnie obszarów, w których pasażer ma problem ze skorzystaniem z komunikacji zbiorowej, ponieważ przewoźnicy komercyjni nie zorganizują przewozów z powodu zbyt niskiej ich efektywności ekonomicznej. Oferta przewozowa powinna być kształtowana w taki sposób, aby nie pogarszać stopnia spełniania podstawowych postulatów przewozowych, którymi zwykle są: punktualność, częstotliwość i niski koszt – zarówno w skali sieci komunikacyjnej całego powiatu piotrkowskiego, jak i w przekroju poszczególnych gmin. Ograniczona komunikacja regionalna na obszarze powiatu poza głównymi ciągami komunikacyjnymi, wpływa w istotny sposób na zmniejszenie dostępności komunikacyjnej i zmniejszenie atrakcyjności powiatu. Dodatkowym problemem jest brak koordynacji transportu publicznego organizowanego przez poszczególnych organizatorów i przewoźników. Duże znaczenie w formułowaniu oceny komunikacji zbiorowej przez pasażerów ma skuteczna polityka in- formacyjna. Często spotykane oszczędności w tym zakresie skutkują szybko pogarszającymi się opiniami nie tylko o transporcie publicznym, czy sposobie zarządzania nim, ale także pogarszają opinie o całym powiecie i poszczególnych gminach. Transport publiczny, w tym szczególnie infrastruktura przystankowa i informacja dla pasażerów, stanowi dobrze widoczną wizytówkę poszczególnych gmin i powiatu dla mieszkańców oraz osób odwiedzających – powinna być zatem traktowana także jako element marketingu samorządowego. Bardzo ważne przy planowaniu oferty przewozowej jest wykorzystywanie wyników badań marketingowych preferencji i zachowań komunikacyjnych, gdyż pozwala to na uzyskanie oczekiwanych rezultatów możliwie najniższymi nakładami. Utrzymywanie się wysokiej pozycji w rankingu określonego postulatu dowodzi nie tylko dużego znaczenia danej cechy dla pasażerów, ale pośrednio oznacza, że dany postulat nie jest realizowany w oczekiwanym stopniu. W powiecie piotrkowskim nie prowadzono dotychczas badań marketingowych satysfakcji i preferencji komunikacyjnych mieszkańców i osób przyjeżdżających. Badania takie powinny być okresowo prowadzone dla zdefiniowania rzeczywistych potrzeb i preferencji pasażerów, aby na podstawie ich wyników maksymalnie dostosować funkcjonowanie transportu zbiorowego organizowanego przez powiat do potrzeb mieszkańców i osób przyjezdnych. Celem takich badań jest ocena komunikacji regionalnej obsługującej obszar powiatu oraz poznanie głów- nych preferencji komunikacyjnych pasażerów, w tym: - ustalenie hierarchii postulatów przewozowych, - wyznaczenie obszarów wymagających poprawy, - poznanie oczekiwanego standardu wygody w podróżach transportem publicznym, - ustalenie, jakie środki transportu są najczęściej wykorzystywane w codziennych podróżach, - poznanie innych opinii, postulatów i uwag. W trakcie badania respondenci powinni wyrazić swoje opinie o pożądanych przez nich brakujących połą- czeniach, zakresie wykonywania podróży z przesiadkami, częstotliwości korzystania z transportu publicznego, motywacji wyboru środka transportu, itp. Realizacja polityki zrównoważonego rozwoju transportu publicznego wymaga podjęcia określonych działań związanych z poprawą oferty przewozowej – z jej dostosowaniem do preferencji transportowych mieszkańców. W badaniach przeprowadzonych dla potrzeb opracowania wojewódzkiego planu trans-portowego jesienią 2014 r. określono na podstawie ankiet najbardziej istotną cechę oraz poziom realizacji postulatów przewozowych w kolejowych i autobusowych przewozach wojewódzkich. Jako najważniejszy postulat przewozowy respondenci wskazywali bezpośredniość (27,3% wskazań), na drugim miejscu znajdował się koszt (19%), a na kolejnym częstotliwość (13%), pozostałe postulaty miały znacznie mniej wskazań. Jako najmniej ważny postulat wskazywano najczęściej rytmiczność (16,4%) i wygodę (12,6%). Jako najwyżej oceniony stopień realizacji postulatu, w skali od 1 do 5, ankietowani wskazali bezpośredniość – ocena 4,1 dla kolei i 4,2 dla autobusów oraz niezawodność – ocena 3,8 dla kolei i 3,9 dla autobusów. Najgorsze oceny miało dostosowanie dla osób Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 96 – Poz. 2114

niepełnosprawnych – odpowiednio 2,7 i 2,2 oraz rytmiczność dla kolei – ocena 3,1 i bezpieczeństwo dla auto- busów – ocena 3,4. Postulatami najczęściej wskazywanymi przez ankietowanych jako wymagające poprawy były częstotliwość kursowania oraz czas podróży. Postulat bezpośredniości, pomimo najlepszej uzyskanej oceny, także często wskazywany był jako ten, który wymaga poprawy, a kolejnym postulatem wymagającym poprawy uznano koszt przejazdu. Wykorzystywanie wyników badań marketingowych preferencji i zachowań komunikacyjnych przy planowaniu oferty przewozowej jest bardzo ważne, gdyż pozwala na uzyskanie oczekiwanych rezultatów możliwie najniższymi nakładami. 6.2. Preferencje dotyczące wyboru rodzaju środków transportu wynikające z potrzeb osób niepełno- sprawnych W ostatnich latach w Polsce i w całej Europie postępuje proces starzenia się populacji. Udział osób starszych w ogóle społeczeństwa, jak przedstawiono w p. 2.7 planu, będzie systematycznie rósł. Jednym z celów aktywizacji i pełnego uczestnictwa osób o ograniczonej sprawności ruchowej i osób niepełnosprawnych w ży- ciu społecznym oraz zawodowym, jest zapewnienie im dostępu do transportu publicznego. Można to zrealizo- wać na dwóch płaszczyznach: - przewozów ogólnodostępnych – obsługiwanych pojazdami niskowejściowymi i niskopodłogowymi (autobusy z niską podłogą bez progów poprzecznych wewnątrz przynajmniej w części pojazdu wraz z platformą ułatwiającą wprowadzenie wózka i miejscem przeznaczonym dla niego) posiadającymi sprawny system informacji co najmniej wizualnej (ułatwiający podróże osobom niedosłyszącym); im większa liczba autobusów tego typu – tym większa jej dostępność dla osób niepełnosprawnych, docelowo wszystkie pojazdy w komunikacji regionalnej na liniach w granicach powiatu powinny być ni- skowejściowe i posiadać takie systemy, - przewozów specjalnych – zorganizowanych i dostępnych tylko dla osób niepełnosprawnych, mających na celu zapewnienie im dowozu do miejsc nauki, rehabilitacji, itp. Uwzględniając potrzeby osób niepełnosprawnych w procesie kształtowania standardu wyposażenia pojaz- dów transportu zbiorowego, wprowadzanych do obsługi przewozów powiatowych, za docelowe rozwiązanie uznać należy: - niską podłogę przynajmniej w części pojazdu dla pojazdów 20-miejscowych i większych, - podświetloną zewnętrzną informację pasażerską – docelowo wraz z zapowiedziami głosowymi o zbli- żających się przystankach, - wyraźne oznakowanie miejsc siedzących przeznaczonych dla osób o ograniczonej mobilności ruchowej z dostępem z poziomu niskiej podłogi, - w pojazdach 20-miejscowych lub większych fabrycznie nowych – platformę ułatwiającą wjazd osobom niepełnosprawnym, odchylaną ręcznie lub uruchamianą przez kierowcę, - odpowiednie miejsce na wózek inwalidzki/wózek dziecięcy z właściwym wyposażeniem wewnątrz pojazdu, - oświetlenie wnętrza pojazdu, w tym w szczególności wszystkich miejsc, w których znajdują się prze- szkody dla pasażerów, umożliwiające odczytanie wszelkich informacji dla pasażerów umieszczonych wewnątrz, - monitoring przestrzeni pasażerskiej wraz z rejestracją obrazu, - zobowiązanie kierowcy do bezwzględnego udzielenia pomocy osobie o ograniczonej zdolności do poruszania się przy wsiadaniu i wysiadaniu z pojazdów w pojemności mniejszej niż 20 osób nie wyposa- żonych w niską podłogę i/lub platformę. Ważnym elementem jest także dostosowanie przystanków do obsługi pasażerów o ograniczonej zdolności ruchowej, co zostanie zrealizowane poprzez: - budowanie peronów o wysokości dostosowanej do poziomu podłogi pojazdu, Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 97 – Poz. 2114

- likwidację barier terenowych na trasach dróg dojścia pomiędzy przystankami a źródłami i celami po- dróży, zwłaszcza dla osób o ograniczonej zdolności do poruszania się (obniżone krawężniki, azyle dla pieszych, dogodne lokalizacje przystanków), - wyposażanie peronów w siedzące miejsca oczekiwania dla pasażerów – w miarę możliwości zadaszone i osłonięte przed wiatrem – szczególnie tam, gdzie liczba pasażerów jest znacząca oraz w miejscach wzmożonego korzystania z publicznej komunikacji zbiorowej przez osoby o obniżonej sprawności ruchowej. W celu zapewnienia możliwości obserwowania przez pasażerów (w tym niedowidzących) otoczenia pojaz- dów, należy dążyć do ograniczenia możliwości umieszczania reklam na szybach pojazdów, a w szczególności naklejania ich w taki sposób, by całkowicie przysłaniały lub zakrywały widoczność otoczenia dla pasażerów. 7. Organizacja rynku przewozów 7.1. Podmioty rynku i zasady jego organizacji Schemat hierarchizacji planów transportowych i objęty nimi zakres przewozów, w podziale na poziomy kompetencji, przedstawiono na rysunku 17.

Rys. 17. Schemat hierarchizacji planów transportowych i objęty nimi zakres przewozów w województwie łódzkim – stan na 30 września 2015 r. Źródło: Opracowanie własne. Zgodnie z ustawą o publicznym transporcie zbiorowym, powiat piotrkowski jest organizatorem publicznego transportu zbiorowego – właściwym ze względu na obszar działania lub zasięg przewozów – na sieci komunikacyjnej w powiatowych przewozach pasażerskich. Powiatowe przewozy pasażerskie to przewóz osób w ramach publicznego transportu zbiorowego, wykonywany w granicach administracyjnych co najmniej dwóch gmin i niewykraczający poza granice powiatu. Określone w ustawie o publicznym transporcie zbiorowym zadania organizatora wykonuje starosta powiatu. Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 98 – Poz. 2114

Do zadań organizatora powiatowych przewozów pasażerskich należy: 1. Przeprowadzanie badań i analiz potrzeb przewozowych w publicznym transporcie zbiorowym – planowanie sieci komunikacyjnej. 2. Realizacja zadań określonych w planie transportowym oraz działania zmierzające do aktualizacji planu. 3. Zapewnienie odpowiednich warunków do funkcjonowania transportu zbiorowego, w szczególności w zakresie standardów dotyczących przystanków, funkcjonowania zintegrowanego systemu taryfowo-biletowego, systemu informacji dla pasażera. 4. Określanie zasad korzystania z przystanków – wydawanie potwierdzeń uzgodnienia zasad korzystania z przystanków oraz ustalanie stawek opłat. 5. Określanie sposobu oznakowania środków transportu wykorzystywanych w powiatowych przewozach pa- sażerskich o charakterze użyteczności publicznej. 6. Wybór operatorów i kontraktowanie usług przewozowych. 7. Opracowywanie projektów systemów taryfowych oraz realizacja polityki taryfowej. 8. Ustalanie sposobu dystrybucji biletów za usługi świadczone przez operatora. 9. Kontrola realizacji usług przewozowych ze szczególnym uwzględnieniem ich jakości. 10. Rozliczanie za świadczone przez operatorów usługi przewozowe – według zasad ustalonych w umowach. 11. Udział w pracach studialnych i planistycznych dotyczących rozwoju publicznego transportu zbiorowego. Organami starostwa powiatowego są: Rada Powiatu i Zarząd Powiatu. Zadania Rady i Zarządu Powiatu w Piotrkowie Trybunalskim określa Statut Powiatu Piotrkowskiego31. Organem wykonawczym powiatu jest Zarząd Powiatu w Piotrkowie Trybunalskim. Jednostką, za pomocą której Zarząd Powiatu wykonuje swoje zadania, jest Starostwo Powiatowe. Organizację i zasady działania tej jednostki oraz zakresy spraw załatwia- nych przez wewnętrzne komórki organizacyjne określa Regulamin Organizacyjny Starostwa Powiatowego w Piotrkowie Trybunalskim32. Komórką organizacyjną właściwą w zakresie transportu jest Biuro Ruchu Drogowego w Starostwie Powia- towym. Aktualne zadania Biura w zakresie transportu obejmują sprawy w zakresie ruchu drogowego oraz transportu drogowego. Zadania w zakresie transportu drogowego są następujące: 1. Ograniczanie obowiązku przewozu lub nakładanie na przewoźnika obowiązku zawarcia umowy o wykonanie zadania przewozowego, w uzgodnieniu z Powiatowym Centrum Zarzadzania Kryzysowego, ze względu na potrzeby obronności lub bezpieczeństwa państwa, bądź w wypadku klęski żywiołowej. 2. Uzgadnianie zezwoleń na prowadzenie regularnych przewozów na linii komunikacyjnej obejmującej powiaty lub województwa sąsiadujące. 3. Opiniowanie, w uzgodnieniu z Zarządem Dróg Powiatowych, wniosków o udzielenie wskazań lokalizacyj- nych. 4. Udzielanie zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego osób i rzeczy. 5. Wydawanie zaświadczeń i wypisów z zaświadczeń przedsiębiorcom, potwierdzających wykonywanie prze- wozów drogowych na potrzeby własne. 6. Wydawanie zaświadczenia na krajowe przewozy drogowe na potrzeby własne osób i rzeczy. 7. Przeniesienie uprawnień wynikających z zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego lub z licencji osób i rzeczy. 8. Dokonywanie zmiany w wykazie pojazdów zgłoszonych do licencji na wykonywanie krajowego transportu drogowego osób i rzeczy. 9. Kontrole przedsiębiorców wykonujących transport drogowy.

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 99 – Poz. 2114

W przypadku podjęcia decyzji przez powiat piotrkowski o rozpoczęciu organizacji powiatowych przewo- zów pasażerskich o charakterze użyteczności publicznej, podstawowe zadania Biura Ruchu Drogowego w Sta- rostwie Powiatowym zostaną odpowiednio rozszerzone lub utworzony zostanie odrębny wydział. Wydział ten powinien mieć odpowiednią do zadań obsadę personalną (5-6 etatów) i zajmować się całością spraw związa- nych w publicznym transportem zbiorowym w powiecie, w szczególności uzgadnianiem rozkładów jazdy, kon- taktami z pasażerami oraz przyjmowaniem i rozpatrywaniem skarg i wniosków. Całość spraw związanych z zarządzaniem drogami w powiecie piotrkowskim prowadzi jednostka budżeto- wa – Zarząd Dróg Powiatowych w Piotrkowie Trybunalskim. Starostwo Powiatowe może w okresie planistycznym wyodrębnić Zarząd Transportu Publicznego – co najmniej w randze wydziału starostwa, który skoncentruje całość zadań związanych z organizowaniem i zarządza- niem transportem publicznym w powiecie, wraz ze współpracą z poszczególnymi gminami. W okresie objętym planem zakłada się zakontraktowanie operatora (operatorów) na liniach komunikacyjnych, dla których organizatorem przewozów będzie Starosta Powiatu Piotrkowskiego, po przeprowadzeniu odpowiednich postępowań określonych w ustawie o publicznym transporcie zbiorowym. Powiat piotrkowski zamieścił ogłoszenie o zamiarze wyboru operatora publicznego transportu zbiorowego w zakresie lokalnego transportu zbiorowego na terenie powiatu, ze wskazaniem przewidywanego trybu wyboru operatora jako zgodnego z art. 19 ust. 1 pkt 1 ustawy o publicznym transporcie zbiorowym. W przypadku sugerowanej zmiany trybu wyboru operatora z wykorzystaniem ustawy o koncesji, w nieprzekraczalnym terminie 6 miesięcy od dnia zamieszczenia ogłoszenia należy dokonać odpowiedniej zmiany treści ogłoszenia. Poszczególne linie mogą być oferowane w ramach całej sieci, pojedynczo lub w pakietach. Zaleca się – w przypadku tworzenia pakietów – grupowanie linii w taki sposób, aby charakteryzowała je zróżnicowana ren- towność oraz aby funkcjonowały na takim obszarze, by koszty przejazdów technicznych były jak najniższe. Powiat piotrkowski będzie finansował powiatowe przewozy pasażerskie w przypadku, gdy podejmie decy- zję o organizowaniu przewozów o charakterze użyteczności publicznej we własnym zakresie, a nie będzie moż- liwe przeprowadzenie postępowania koncesyjnego bez wsparcia finansowego wykonawcy. Nie wyklucza się uzależnienia uruchomienia niektórych linii, o dużym znaczeniu w przewozach gminnych, pod warunkiem otrzymania wsparcia finansowego ze strony samorządów zainteresowanych gmin. Zorganizowanie powiatowych przewozów pasażerskich o charakterze użyteczności publicznej nie wyklucza utworzenia w przyszłości związku powiatowo-gminnego, jako organizatora takich przewozów. Podział zadań pomiędzy organizatorem a operatorem powiatowych przewozów pasażerskich może być na- stępujący: A. Zadania organizatora: 1. Przeprowadzanie badań i analiz potrzeb przewozowych w publicznym transporcie zbiorowym oraz ustalanie zmian w planowanej sieci komunikacyjnej. 2. Realizacja zadań określonych w planie transportowym oraz działania zmierzające do aktualizacji planu. 3. Zapewnienie odpowiednich warunków funkcjonowania transportu zbiorowego, w szczególności w zakresie standardów dotyczących przystanków, funkcjonowania zintegrowanego systemu taryfowo-biletowego i systemu informacji dla pasażera. 4. Określanie zasad korzystania z przystanków zarządzanych przez organizatora – wydawanie potwierdzeń uzgodnienia zasad korzystania z przystanków oraz ustalanie stawek opłat. 5. Wybór operatora (operatorów) i kontraktowanie usług przewozowych. 6. Opracowywanie projektów systemów taryfowych oraz realizacja polityki taryfowej, ustalanie sposobu dystrybucji biletów. 7. Kontrola realizacji usług przewozowych ze szczególnym uwzględnieniem ich jakości, w szczególności zgodności rozkładu jazdy autobusów ze stanem faktycznym, warunków podróży i bezpieczeństwa pasaże- rów. 8. Rozliczanie usług przewozowych świadczonych przez operatorów – wg zasad ustalonych w umowach. Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 100 – Poz. 2114

9. Udział w pracach studialnych i planistycznych dotyczących rozwoju publicznego transportu zbiorowego. B. Zadania operatorów (operatora): 1. Realizacja zadań przewozowych w zakresie określonym w postępowaniu wyboru operatorów, w szczegól- ności przestrzeganie rozkładów jazdy i wykonywanie przewozów wymaganym przez organizatora taborem. 2. Prowadzenie emisji i sprzedaży biletów wg sposobów dystrybucji określonych przez organizatora. 3. Dbałość o należyty stan taboru, jego wyposażenie i przystosowanie do wypełniania zadań przewozowych. 4. Stałe podnoszenie jakości wykonywanych usług, w tym rozpatrywanie skarg i wniosków pasażerów. Poza powiatowymi przewozami pasażerskimi na obszarze powiatu wykonywane są przewozy w ramach komunikacji miejskiej w Piotrkowie Trybunalskim, której organizatorem jest Prezydent Miasta Piotrkowa Try- bunalskiego oraz gminne przewozy szkolne. Pozostałe przewozy pasażerskie mają charakter komercyjny i są organizowane we własnym zakresie przez poszczególnych przewoźników. Jednostką organizacyjną wykonującą zadania organizatora w imieniu Prezydenta Piotrkowa Trybunalskiego jest Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta w Piotrkowie Trybunalskim. Zadania związane z organizowaniem, pro- wadzeniem i nadzorowaniem lokalnego transportu zbiorowego, prowadzenie spraw związanych z wydawaniem zezwoleń i zaświadczeń na wykonywanie regularnego i regularnego specjalnego przewozu osób, uzgadnianie linii komunikacyjnych, uzgadnianie zasad korzystania z obiektów dworcowych, kontrola realizacji przewozów co do zgodności z wydanymi zezwoleniami, opracowywanie projektów taryf w komunikacji miejskiej, przygo- towywanie informacji o komunikacji miejskiej, zarządzania strefą płatnego parkowania wykonuje Dział Ko- munikacji w Zarządzie Dróg i Utrzymania Miasta. 7.2. Integracja usług publicznego transportu zbiorowego Integracja systemów transportowych obejmuje: - poziom infrastruktury – poprzez utworzenie funkcjonalnych węzłów oraz przystanków integracyjnych pozwalających na szybką i wygodną przesiadkę, - poziom rozkładów jazdy – poprzez wzajemną koordynację połączeń integracyjnych oraz poprzez koor- dynację taryfową. Utworzenie zintegrowanych węzłów i przystanków integracyjnych pomiędzy regionalnym transportem kolejowym i autobusowym, a lokalnym transportem autobusowym oraz komunikacją miejską, stanowi szansę rozwoju dla wszystkich tych systemów transportu publicznego. W województwie łódzkim transport publiczny, zgodnie z wojewódzkim planem transportowym, będzie zintegrowany w ramach węzłów przesiadkowych integrujących transport kolejowy z autobusowym. Linie autobusowe dowożące pasażerów do węzła przesiadkowego powinny umożliwiać przesiadkę w systemie „door to door”, a godziny przyjazdów i odjazdów autobusów skoordynowane z godzinami kursowania pociągów. W projekcie planu proponuje się także wprowadzenie jednolitej szaty graficznej rozkładów kolejowych i autobusowych. W projekcie planu zakłada się dążenia do wprowadzenia biletów zintegrowanych umożliwiających podróży w całym województwie łódzkim. Od dnia 1 stycznia 2017 r. ulegają zmianie zasady przekazywania z budżetu państwa dopłat na pokrycie strat przychodów przewoźników i operatorów spowodowanych stosowaniem ulg ustawowych w przewozach pasażerskich publicznym transportem zbiorowym. Prawo do takich dopłat utracą całkowicie przewoźnicy, re- fundacja strat z budżetu państwa będzie możliwa wyłącznie w przewozach realizowanych przez operatorów. Wyłączenie komunikacji miejskiej z tego prawa zostanie utrzymane. Różne traktowanie w przepisach prawa organizatorów komunikacji miejskiej i pozostałego publicznego transportu zbiorowego o charakterze użyteczności publicznej utrudnia efektywne prowadzenie procesu integracji biletowej. Obecnie ma miejsce okres przejściowy – samorządy województwa są organizatorami przewozów kolejowych i dopiero przystępują do działań zmierzających do zorganizowania publicznego transportu zbiorowego autobusowego, a samorządy powiatowe z reguły nawet jeszcze nie ogłosiły zamiaru zorganizowania przewozów o charakterze użyteczności publicznej. Z kolei przewoźnicy prywatni do końca 2016 r. będą otrzymywali dopłaty i nie są zainteresowani podjęciem negocjacji dotyczących integracji taryfowej. Do czasu wdro- żenia nowego systemu rozliczeń wdrożenie integracji taryfowej jest więc niemal niemożliwe. Nie oznacza to Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 101 – Poz. 2114

jednak, że nie należy rozpocząć prac zmierzających do wprowadzenia w życie rozwiązań integracyjnych, w szczególności dotyczących transportu regionalnego na obszarze powiatu. Regionalny transport zbiorowy autobusowy, komunikacja miejska oraz kolejowy transport pasażerski muszą współpracować, gdyż podróże realizowane za pośrednictwem połączeń regionalnych kolejowych, kontynuo- wane są z wykorzystaniem środków transportu regionalnego autobusowego oraz komunikacji miejskiej (mają charakter komplementarny). W rezultacie, uciążliwość przesiadki z pociągu do autobusu (i odwrotnie) oraz brak dogodnych połączeń publicznego transportu zbiorowego w sąsiedztwie przystanków lub stacji kolejowych, względnie brak koordynacji rozkładów jazdy, odbiją się negatywnie na obydwu tych rodzajach transportu. Współpraca w tym zakresie spowoduje natomiast korzystne efekty synergiczne. Ważnym elementem integrującym jest koncentrowanie linii komunikacyjnych różnych środków transportu w węzłach i punktach integracyjnych. Integracja transportu regionalnego kolejowego i autobusowego oraz transportu miejskiego wymaga podjęcia niezbędnych inwestycji infrastrukturalnych, tworzących warunki dla dogodnego przesiadania się pomiędzy transportem indywidualnym i zbiorowym. Zintegrowany węzeł przesiadkowy powinien zapewniać bezpośrednie i możliwie jak najkrótsze przejście pomiędzy różnymi rodzajami środków transportu oraz bez barier utrudniających przemieszczanie się dla osób niepełnosprawnych. Integracja transportu publicznego w powiatowych przewozach pasażerskich, w tym użyteczności publicznej, może dotyczyć: - koordynacji rozkładów jazdy w całej sieci komunikacji zbiorowej, także realizowanej przez przewoźni- ków komercyjnych, - wspólnego zamieszczania informacji o funkcjonowaniu różnych rodzajów transportu publicznego, szczególnie w internecie, lokalnych węzłach integracyjnych i na przystankach integracyjnych, - internetowej wyszukiwarki połączeń, obejmującej usługi transportu zbiorowego na obszarze powiatu piotrkowskiego, - współdziałania organizatorów transportu publicznego oraz przewoźników w tworzeniu wspólnego systemu taryfowo-biletowego oraz współdziałania w budowie sieci sprzedaży biletów, - stałym udoskonalaniu funkcjonowania węzłów i przystanków integrujących transport zbiorowy róż- nych organizatorów wraz z transportem zbiorowym komercyjnym. Zakres integracji transportu publicznego w powiecie piotrkowskim determinowany będzie dodatkowo za- mierzeniami gmin odnośnie zakresu funkcjonowania transportu publicznego na ich terenie, w szczególności sposobem finansowania dojazdów dzieci do szkół. Zakłada się, że do działań integrujących transport publiczny przystąpi także miasto Piotrków Trybunalski – organizator komunikacji miejskiej oraz – w możliwym zakresie – przewoźnicy komercyjni. Podstawowymi zadaniami inwestycyjnymi w obszarze integracji różnych środków transportu pasażerskiego będą: - rozbudowa przystanków przesiadkowych o miejsca dogodnego przesiadania się z trans-portu kolejowego, dalekobieżnego i indywidualnego do i z autobusów komunikacji obsługującej ciążący obszar gmin – wraz z ciągami pieszymi, - utworzenie niezbędnych parkingów i miejsc oczekiwania – co najmniej odpowiedniej liczby zadaszo- nych miejsc siedzących oraz parkingów Kiss&Ride oraz Bike&Ride, - stworzenia systemu jednolitej w skali powiatu informacji pasażerskiej dotyczącej różnych środków transportu oraz oznakowania przystanków w węzłach i na przystankach przesiadkowych. W działaniach integrujących różne rodzaje transportu będą uczestniczyć zarządzający dworcami i przystankami, organizatorzy transportu publicznego oraz gminy, na których terenie te przystanki się znajdują, przy udziale przewoźników komercyjnych. Wobec braku pozytywnych doświadczeń krajowych w integracji taryfowej przewoźników publicznych i komercyjnych, do 2020 r. nie przewiduje się zaawansowanej integracji taryfowo-biletowej transportu zbiorowego komercyjnego i organizowanego przez jednostki samorządowe. Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 102 – Poz. 2114

8. Pożądany standard usług przewozowych w przewozach o charakterze użyteczności publicznej Standard oferowanych usług przewozowych oraz jakość realizacji tych usług jest jednym z elementów wpływających na popyt na te usługi. Powiat piotrkowski, jako organizator publicznego transportu zbiorowego, będzie dążył aby standard i jakość tych usług w ocenie mieszkańców miasta była jak najwyższa, a postulaty przewozowe spełnione w możliwie wysokim stopniu. Docelowy pożądany poziom usług – w przekroju poszczególnych postulatów przewozowych w 2025 r. – przedstawiono w tabeli 34. Tab. 34. Pożądany docelowy poziom realizacji usług w przekroju poszczególnych postulatów przewozowych w 2025 r. Postulat Docelowy pożądany przejaw realizacji usług przewozowy - zapewnienie wszystkich istotnych i oczekiwanych przez pasażerów połączeń bezpośrednich, zgła- szanych w badaniach preferencji pasażerów Bezpośredniość - objęcie komunikacją zbiorową największych miejscowości w powiecie – w uzgodnieniu z poszcze- gólnymi gminami - wprowadzenie koordynacji rozkładów jazdy w sieci komunikacyjnej, w tym z komunikacją kolejo- wą i komunikacją miejską Piotrkowa Trybunalskiego - praktyka uzgadniania rozkładów jazdy z realnymi potrzebami mieszkańców w porozumieniu z gmi- Częstotliwość nami - utworzenie miejsc dogodnych przesiadek w węzłach i na przystankach integracyjnych - wypełnienie wszystkich kryteriów dostępności dla każdego ośrodka gminnego - funkcjonowanie zintegrowanego, intermodalnego węzła przesiadkowego w Piotrkowie Trybunal- skim - odpowiednie wyposażenie węzłów i przystanków przesiadkowych - wypełnienie wszystkich kryteriów dostępności dla każdego ośrodka gminnego - utrzymanie obecnego wskaźnika gęstości przystanków na km2 - wprowadzenie do 2025 r. dla każdej linii taboru przynajmniej niskowejściowego w obsłudze połą- Dostępność czeń o charakterze użyteczności publicznej - zwiększenie udziału przystanków wyposażonych w wiaty i miejsca siedzące - systematyczna odnowa wiat z zastosowaniem wiat zabudowanych, wprowadzenie nazw na wszystkich przystankach - wyposażenie budowanych i modernizowanych przystanków w krawężniki naprowadzające – uła- twiające zatrzymanie pojazdów bezpośrednio przy krawędzi jezdni - wyposażenie wszystkich pojazdów w elektroniczne tablice kierunkowe z zapowiedziami przystan- ków - wprowadzenie jednolitego oznakowania przystanków z nazwą widoczną z wnętrza pojazdów - wprowadzenie zintegrowanej informacji o usługach transportu regionalnego i miejskiego w Interne- Informacja cie (z uwzględnieniem telefonów komórkowych) oraz na dworcach, przystankach węzłowych i przesiadkowych - kompletna informacja o przesiadkach uwzględniająca wszystkie środki transportu regionalnego i lokalnego oraz komunikacji miejskiej w węzłach integracyjnych i przystankach przesiadkowych - zwiększenie atrakcyjności cenowej sieciowych biletów okresowych do jednorazowych, z docelo- wym parytetem nie wyższym niż 25 w przewozach użyteczności publicznej - wdrożenie biletów zintegrowanych co najmniej w zakresie biletów miesięcznych Koszt - uruchomienie systemu całodobowej sprzedaży biletów okresowych w systemie automatycznym, w tym przez Internet - dostosowanie wielkości pojazdów komunikacji zbiorowej do występującego na linii popytu - stała kontrola realizacji kursów i punktualności przez operatorów i przewoźników komercyjnych - wprowadzenie priorytetów w ruchu drogowym dla pojazdów komunikacji zbiorowej Niezawodność - uzyskanie wskaźnika liczby wykonanych kursów powyżej 99% - sukcesywna odnowa taboru autobusowego - wzrost obecnego średniego poziomu prędkości komunikacyjnej dla sieci autobusowej - koordynacja rozkładów jazdy różnych operatorów, także kolejowych i komunikacji miejskiej Prędkość - wprowadzenie priorytetów dla transportu publicznego - zapewnianie adekwatności do rzeczywistości rozkładowych czasów jazdy Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 103 – Poz. 2114

- udział odjazdów opóźnionych powyżej 5 min do 10% - udział kursów przyspieszonych powyżej 5 min do 1% Rytmiczność - wprowadzenie systemu GPS do kontroli punktualności oraz do dostosowania rozkładowych czasów przejazdu do realiów ruchu drogowego - stematyczna wymiana najstarszego taboru - wskaźnik przeciętnego wieku taboru autobusowego poniżej 10 lat - dodatkowe wyposażenie pojazdów zapewniające wygodę i bezpieczeństwo podróżowania: klimaty- zacja przestrzeni pasażerskiej, monitoring przestrzeni pasażerskiej z rejestracją obrazu Wygoda - uzyskanie 100% udziału pojazdów o pojemności ponad 20 osób co najmniej niskowejściowych - dostosowanie przystanków do potrzeb pasażerów (perony, wiaty, zatoki), lokalizacja nowych i zmiany lokalizacji w miarę potrzeb Źródło: Opracowanie własne. Celem zapewnienia odpowiedniego poziomu jakości świadczonych usług przewozowych, zostaną one pod- dane cyklicznemu audytowi, realizowanemu przez podmioty niezależne od organizatora i operatorów. Organi- zator przewozów dokonywać będzie systematycznej kontroli jakości wykonywanych usług i stosowania stan- dardów. 9. Organizacja systemu informacji dla pasażerów W związku z wejściem w życie postanowień rozporządzenia Ministra Transportu, Budownictwa i Gospo- darki Morskiej z dnia 10 kwietnia 2012 r. w sprawie rozkładów jazdy (Dz. U. z 2012 r. poz. 451) oraz w związku z postanowieniami art. 73, z uwzględnieniem art. 90 ustawy o publicznym transporcie zbiorowym (Dz. U. z 2011 r. Nr 5, poz. 13), od dnia 1 stycznia 2017 r. zarządzający przystankami i dworcami zobowiązani są do realizacji określonych funkcji z zakresu systemu informacji o transporcie publicznym dla pasażerów. Zobowiązanie to dotyczy wszystkich drogowych przewozów osób, realizowanych na liniach, których pojazdy zatrzymują się na zarządzanych przystankach, a nie tylko przewozów organizowanych przez samorządy we własnym zakresie. Informacja pasażerska w publicznym transporcie zbiorowym odgrywa bardzo ważną rolę. Powinna być kompleksowa i wielofunkcyjna oraz bazować na najnowszych rozwiązaniach technologicznych, a także marketingowych. Jej zadaniem jest pomoc pasażerom w uzyskiwaniu informacji we wszystkich miejscach (węzły przesiadkowe, dworce, przystanki, pojazdy, mieszkania, miejsca pracy, nauki i odpoczynku), w których mogą tych informacji potrzebować. Tradycyjne sposoby organizowania systemu informacji są zastępowane lub uzu- pełniane przez rozwiązania wygodniejsze, skuteczniejsze, a przede wszystkim mające większy zasięg oddzia- ływania – wykorzystujące nowe technologie informatyczne i nośniki elektroniczne, dzięki czemu informacja w postaci obrazu i dźwięku dociera do pasażera w wielu miejscach, również tych oddalonych od sieci komunikacyjnej. Podstawowym nośnikiem informacji o ofercie przewozowej są obecnie nie tylko rozkłady jazdy rozmiesz- czane na przystankach i dworcach, ale także informacja w pojazdach, a zwłaszcza wszędzie dostępna informacja internetowa (w tym dla urządzeń mobilnych). Informacja ta powinna być czytelna i łatwa w obsłudze także dla osób mających na co dzień mniejszy kontakt z tą formą komunikacji międzyludzkiej. Rolą organizatora publicznego transportu zbiorowego od 1 stycznia 2017 r. będzie m.in. podanie do publicznej wiadomości informacji niezbędnych do administrowania systemem informacji dla pasażera oraz za- mieszczenie informacji dotyczącej rozkładu jazdy na przystanku lub dworcu przez niego zarządzanym. W za- mian za udostępnianie informacji o ofercie przewozowej, zarządzający dworcem lub przystankiem może pobie- rać opłaty. Do końca 2016 r. obowiązują przepisy dotychczasowe, na mocy których zobowiązanie do zamieszczania informacji przystankowej ciąży na przewoźniku (dotychczasowe brzmienie art. 22 ust. 1 pkt 4 ustawy o transporcie drogowym obowiązuje do dnia 31.12.2016 r. – Dz. U. z 2013 r. poz. 1414). W związku z powyższym, docelowy system informacji dla pasażerów, będzie obejmować: - kompleksową, zintegrowaną informację na przystankach zarządzanych przez powiat: - uwzględniającą rozkłady jazdy w formie wydruków, Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 104 – Poz. 2114

- przygotowaną wg jednolitego, czytelnego wzoru graficznego – zarówno dla przewozów organizowanych przez powiat, jak i we własnym zakresie przez przewoźników, - z wyposażeniem każdego przystanku w tablicę z jego nazwą o wielkości umożliwiającej odczytanie nazwy z wnętrza nadjeżdżającego pojazdu, - z zamieszczeniem na przystanku kontaktu i danych organizatora oraz szybkiego łącza ze stroną in- ternetową (np. QR-kodem), - z danymi kontaktowymi do operatorów poszczególnych linii, - w węzłach i na przystankach integracyjnych rozbudowaną o cenniki, wykazy ulg, regulaminy przewozu osób i bagażu, schematy sieci komunikacyjnej organizatorów oraz mapy lub schematy roz- mieszczenia przystanków, miejsc oczekiwania i parkingów – umożliwiające dogodne przesiadanie się, - informację w pojazdach: nazwę, logo i dane kontaktowe organizatora i operatora danej linii, wyświetla- cze zewnętrzne z kierunkiem jazdy, tablice lub wyświetlacze wewnętrzne, prezentujące całą trasę przejazdu na danej linii (ze wszystkimi przystankami) – wraz z informacją o miejscach dogodnych przesiadek, informacja o opłatach, ulgach, regulamin przewozu oraz docelowo zapowiedzi głosowe przystan- ków, - zintegrowaną informację w Internecie i w telefonach komórkowych, uwzględniającą godziny odjazdów i przyjazdów, czasy przejazdu, schematy lub mapy sieci komunikacyjnej, wyprzedzającą informację o planowanych zmianach w ofercie przewozowej oraz prostą w obsłudze wyszukiwarkę rozkładów dla linii i przystanku, z możliwością wydruku rozkładu jazdy i tabliczki przystankowej, - portale pasażera na stronie internetowej powiatu oraz na stronach internetowych wszystkich gmin – z mapą linii i pełną informacją o połączeniach, punktach integracyjnych, opłatach, ulgach, regulaminie przewozów i stosowanych procedurach. W celu uatrakcyjnienia powiatu piotrkowskiego dla odwiedzających podróżujących biznesowo oraz dla tu- rystów, podstawowe informacje zamieszczane na stronach internetowych powinny być udostępnione co najmniej w języku angielskim. W najbardziej uczęszczanych miejscach powinny się znajdować samodzielne punkty informacyjne – infokioski, przybliżające ofertę komunikacji zbiorowej pasażerom w możliwie jak naj- szerszym zakresie. Informacje zamieszczone zarówno na stronach internetowych, jak i w infokioskach, muszą docelowo obej- mować wszystkie środki i linie transportu zbiorowego na danym obszarze. W miarę rozwoju systemów informatycznych i wyposażenia pojazdów, przewiduje się systematyczne uru- chamianie informacji dla pasażerów opartej o nadajniki GPS zamontowane w pojazdach. W celu zapewnienia zintegrowanej informacji o publicznym transporcie zbiorowym i powiązanym z nim pozostałym pasażerskim transporcie zbiorowym, organizatorzy publicznego transportu zbiorowego (gminnego, miejskiego i regionalnego) będą gromadzili wszystkie informacje o ofercie przewozowej w formie baz danych i udostępniali je na stronach internetowych oraz w węzłach i na przystankach przesiadkowych. 10. Kierunki rozwoju transportu publicznego i zasady jego planowania Kierunki rozwoju transportu publicznego w powiecie piotrkowskim będą podporządkowane strategii zrów- noważonego rozwoju, jako podstawy kształtowania polityki transportowej. Oferta przewozowa powinna jedno- cześnie uwzględniać potrzeby osób niemających możliwości samodzielnego korzystania z samochodu, takich jak: młodzież dojeżdżająca do placówek oświatowych, mieszkańcy nieposiadający samochodu, osoby niepeł- nosprawne i o ograniczonej zdolności ruchowej. Powiat piotrkowski, jako organizator publicznego transportu zbiorowego, będzie dążył, aby oferta transportu zbiorowego odpowiadała realnym potrzebom jego mieszkań- ców. Transport jest jednym z najważniejszych czynników determinujących rozwój miast, a ze względu na jego negatywne oddziaływanie na środowisko naturalne, stanowi znaczącą uciążliwość życia dla mieszkańców. Utrzymanie wysokiego udziału transportu zbiorowego w liczbie podróży zmotoryzowanych wpływa w znacznym stopniu na ograniczenie zanieczyszczeń emitowanych do środowiska przez ruch pojazdów. Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 105 – Poz. 2114

Przeciętne napełnienie, wynikające z badań marketingowych prowadzonych w różnych środkach transportu publicznego, w autobusach dla linii międzypowiatowych wynosi około 10 osób, a w pociągu – około 35 osób. Średnie napełnienie samochodu osobowego w podróżach międzypowiatowych wynosi przeciętnie do 1,5 osoby (w tym kierowca), a w dojazdach do pracy – 1,3 osoby. Oznacza, że na jeden autobus i pociąg w ruchu przypa- da odpowiednio 7 i 20 samochodów osobowych. Komunikacja zbiorowa istotnie zmniejsza ruch drogowy do miejsc pracy, szkół, czy też do instytucji w centrum powiatu, co wprost przekłada się na obniżenie sumaryczne zużycia paliwa i emisji spalin i jest jednym z bardziej efektywnych działań z zakresu ograniczenia emisji CO2 i zanieczyszczeń do atmosfery. Zrównowa- żony rozwój to kształtowanie transportu pasażerskiego w sposób minimalizujący jego negatywny wpływ na środowisko i mieszkańców. Powiat piotrkowski, jako organizator publicznego transportu zbiorowego, będzie dążył aby oferta transportu zbiorowego była jak najszersza, jednocześnie odpowiadając realnym potrzebom mieszkańców powiatu, czego efektem powinny być wzrosty średnich napełnień w pojazdach. Obecna podaż usług transportu publicznego jest wyjątkowo nierównomierna, skutkiem czego jest postępujący spadek jego atrakcyjności na znacznych obszarach powiatu na rzecz samochodów osobowych i postępujący wzrost kongestii drogowej. Dostępność transportu indywidualnego jest powszechna i uzależniona jedynie od dostępności miejsc parkingowych w pobliżu źró- deł i celów podróży. Determinantami określającymi kierunki rozwoju transportu publicznego są: - uchwalone plany transportowe wyższego szczebla, w szczególności plan transportowy dla wojewódz- twa łódzkiego (p. 2.11. planu transportowego), - prognozy popytu tego transportu, uwzględniające uwarunkowania demograficzne, społeczne i gospodarcze, źródła ruchu, ochronę środowiska, dostęp do infrastruktury (p. 2.6.-2.10. planu transportowego), - uwarunkowania funkcjonalno-przestrzenne, w tym zawarte w studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, przywołane w p. 2.4. planu transportowego, - kierunki rozwoju określone w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, - zamierzenia inwestycyjne w najbliższym horyzoncie finansowania (p.5. planu transportowego). Istotnym kierunkiem rozwoju komunikacji zbiorowej w powiecie piotrkowskim będzie jej integracja w ramach całego systemu transportu publicznego (obejmującego również wojewódzkie przewozy kolejowe, komu- nikację miejską, przewozy komercyjne i przewozy gminne) z uwzględnieniem motoryzacji indywidualnej, ruchu rowerowego i pieszego. Kierunki rozwoju transportu publicznego w powiecie piotrkowskim będą zgodne z uregulowaniami zawar- tymi w dokumentach strategicznych krajowych i wojewódzkich. W szczególności podejmować się będzie dzia- łania zmierzające do zmniejszenia niedogodności transportu publicznego, takich jak: zbyt niska dostępność komunikacyjna, uciążliwość przesiadek i słabe skoordynowanie różnych środków transportu zbiorowego. Dzia- łania te będą realizowane poprzez: - coraz lepsze wyposażenie węzłów integracyjnych i przystanków przesiadkowych dla różnych środków transportu, - jednolite nazewnictwo i oznakowanie wszystkich przystanków – wprowadzenie standardów oznakowania i zamieszczania informacji w pojazdach, - uruchomienie skoordynowanej informacji pasażerskiej, w tym w Internecie, obejmującej wszystkich organizatorów i przewoźników, ze szczególnym uwzględnieniem węzłów i przystanków przesiadkowych, - systematyczne prowadzenie monitoringu transportu zbiorowego i okresowe wykonywanie badań preferencji i zachowań komunikacyjnych mieszkańców, - systematyczną poprawę warunków oczekiwania pasażerów na przystankach i sukcesywne podnoszenie standardów ich wyposażenia, Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 106 – Poz. 2114

- promowanie rozwiązań z zakresu integracji przestrzennej: likwidacji barier dojścia, budowy systemów parkingowych P&R, B&R i K&R, budowy peronów przystankowych przyjaznych dla pasażerów, - systematyczne zwiększanie udziału taboru niskoemisyjnego oraz dostosowanego do potrzeb osób o ograniczonej zdolności do poruszania się i niepełnosprawnych, - wykorzystywanie nowoczesnych rozwiązań technicznych w budowie i modernizacji dróg, przyjaznych dla pasażerów transportu zbiorowego i zapewniających preferencje w ruchu dla pojazdów transportu zbiorowego. Aktualny stan istniejących połączeń ponadgminnych w komunikacji zbiorowej na obszarze powiatu piotrkowskiego wymaga zahamowania procesu systematycznej likwidacji połączeń do mniejszych miejscowości – zmniejszającej dostępność komunikacyjną dla ich mieszkańców. Interwencja powiatu staje się koniecznością dla powstrzymania tych tendencji i realizacji polityki zrównoważonego rozwoju. Podstawowy układ linii komunikacyjnych obejmuje miejscowości w powiecie położone przy głównych ciągach komunikacyjnych, pozo- stają jednak obszary powiatu, z których przewoźnicy komercyjni wycofali swą ofertę przewozową. W perspek- tywie utraty prawa przewoźników do refundacji strat wynikających z udzielanych ulg ustawowych po 31 grudnia 2016 r., skutkującej faktyczną utratą rentowności części linii, istnieje uzasadniona obawa następowania dalszej szybkiej likwidacji połączeń o mniejszych potokach pasażerskich. Interwencja powiatu powinna więc docelowo obejmować wszystkie linie określone w p. 4.2. planu – w zakresie co najmniej zapewnienia minimalnej dostępności komunikacyjnej. Podstawową zasadą racjonalnego planowania transportu zbiorowego jest dostosowanie podaży usług przewozowych do popytu. Jednak z uwagi na zależności popytu od oferowanej podaży usług, występuje sprzężenie zwrotne tych dwóch czynników. W okresach spadków liczby pasażerów należy przyjąć pewne minimalne gwa- rantowane standardy obsługi komunikacyjnej powiatu, aby nie doprowadzić do degradacji systemu transportu zbiorowego w wyniku jego zbyt niskiej atrakcyjności, a przez to – do niekontrolowanego wzrostu komunikacji indywidualnej – samochodów osobowych. W okresie planowania (do 2025 r.) przyjmuje się następujące zasady kształtowania oferty publicznego transportu zbiorowego: 1. Rozkłady jazdy, w tym ustalanie przebiegu tras i częstotliwości kursowania będą konstruowane z zastosowaniem zasady rytmiczności kursowania w dostosowaniu do wyników badań potrzeb przewozowych, popytu, preferencji i zachowań komunikacyjnych mieszkańców oraz rentowności poszczególnych linii komunikacyjnych. 2. Trasy linii poprowadzone zostaną jak najbliżej najważniejszych lokalnych celów i źródeł ruchu, obejmując jednocześnie węzły i przystanki przesiadkowe oraz mogą ulegać modyfikacjom – w zależności od zmienia- jących się potrzeb pasażerów i zmieniających się celów podróży. 3. Polityka taryfowa będzie uwzględniała warunki rynkowe oraz poziom społecznej akceptacji cen przejaz- dów. Rozwiązania taryfowe będą różnicowały koszt podróży od pokonywanej odległości, aby taryfa kore- spondowała z kosztem zrealizowanego przewozu. Powiatowe przewozy pasażerskie będą też spełniały cele socjalne, zapewniając prawo do ustawowych ulg w przejazdach środkami publicznego transportu zbiorowego. Zakłada się, że dodatkową możliwością stosowania ulg socjalnych będą dopłaty gmin do biletów miesięcznych, np. dla uczniów dojeżdżających do szkół. 4. Głównymi zadaniami w zakresie polityki taryfowej będą: integracja biletowa i uzyskanie relatywnie wysokiego odsetka pasażerów podróżujących na podstawie biletów okresowych. Wszelkie nowe rozwiązania taryfowe powinny być poprzedzane analizami ekonomiczno-finansowymi skutków ich wprowadzenia. 5. Drugim ważnym zadaniem w zakresie integracji będzie koordynacja rozkładów jazdy różnych rodzajów komunikacji publicznej, a docelowo także przewoźników komercyjnych, świadczących usługi na obszarze objętym planem transportowym. 6. Realizowane inwestycje infrastrukturalne i ewentualne taborowe będą uwzględniać potrzeby osób niepeł- nosprawnych, poprawiać warunki oczekiwania przez pasażerów na przystanku oraz będą zmniejszać negatywne oddziaływanie transportu publicznego na środowisko. 7. Polityka realizowana przez organizatora komunikacji powiatowej zakłada w okresie planowania udział komunikacji zbiorowej w przejazdach pasażerskich w powiecie na poziomie nie mniejszym niż 25%. Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 107 – Poz. 2114

8. W celu optymalizacji oferty przewozowej i prawidłowego ustalenia tras linii, nie rzadziej niż co 5 lat prowadzone będą kompleksowe badania wielkości popytu dla całej komunikacji zbiorowej na obszarze powiatu – wraz z więźbą podróży. Badania prowadzone będą w przekrojowych okresach roku, tj. w miesiącach: marzec – kwiecień lub październik – listopad. Nie rzadziej, niż co 8 lat prowadzone będą badania popytu w okresie wakacji. Wszelkie zmiany w taryfie powinny mieć na celu przede wszystkich pobudzenie dodatkowego popytu – poprzez jego wygenerowanie w segmencie osób korzystających w realizacji potrzeb przewozowych przede wszystkim z samochodów osobowych i rezygnujących z usług transportu publicznego ze względu na nieatrak- cyjne ceny. Ze względu na konieczność zapewnienia określonej przychodowości systemu transportu zbiorowego o charakterze użyteczności publicznej w powiecie piotrkowskim, należy przyjąć założenie dążenia do utrzymania w okresie planowania uprawnień do przejazdów ulgowych i bezpłatnych w zakresie do wynikającym tylko z przepisów ustawowych. Wszelkie dodatkowe ulgi, jeśli będą wprowadzane, stosowane będą rozważnie z jednoczesną analizą finansową skutków ich wdrożenia i jedynie wtedy, gdy będzie istniało uzasadnione zapotrzebowanie społeczne na ich ustanowienie. Planowany w p. 4 planu transportowego kształt sieci komunikacyjnej oraz jej parametry, wynikające z roz- kładów jazdy, skali połączeń dedykowanych o niskim obciążeniu, stosowanej taryfy, a także zmian w popycie, wpłyną na wskaźnik dopłat do komunikacji zbiorowej o charakterze użyteczności publicznej w powiecie piotrkowskim. Wysokość wskaźnika dopłat zależeć będzie od udziału tras o znacznych potokach pasażerskich, tras obsługujących miejscowości zagrożone wykluczeniem społecznym oraz tras linii dedykowanych do obsługi dowozu dzieci do szkół. Uzyskanie oczekiwanego wskaźnika dopłat wymaga efektywnego kształtowania oferty przewozowej (trasy linii, rozkłady jazdy, częstotliwości kursowania) oraz odpowiedniej taryfy, a z drugiej strony – intensywnej kontroli świadczenia usług przewozowych na określonym poziomie jakościowym, przy ra- cjonalnym poziomie kosztów. 11. Monitorowanie realizacji i ewaluacja planu Transport publiczny narażony jest na wiele zagrożeń. Należy je przewidywać, aby móc jak najskuteczniej je powstrzymać, a także – przeciwdziałać ich skutkom. Do najważniejszych ryzyk, związanych z realizacją usług przewozowych w transporcie publicznym, można zaliczyć ryzyka: - niedostatecznego poziomu rentowności linii komunikacyjnych spowodowanego niewielkim zaintere- sowaniem ze strony pasażerów, - niedostatecznego zaangażowania samorządów w utrzymanie oferty transportu zbiorowego na swoim obszarze, - systematycznego ograniczania zasięgu transportu zbiorowego przez przewoźników prywatnych i dalszego spadku jego udziału w przewozach pasażerskich, szczególnie w obszarach oddalonych od głów- nych tras komunikacyjnych, - niedostatecznego poziomu finansów publicznych przeznaczanych na komunikację zbiorową, - nadmiernego wzrostu cen paliw i energii, - wystąpienia katastrof, w tym drogowych, - polityczne (brak odwagi politycznej w podejmowaniu koniecznych i mniej popularnych decyzji doty- czących finansowania i preferencji dla transportu zbiorowego), - legislacyjne (zamówień publicznych, zasad finansowania, podatkowe, itp.), - konkurencji ze strony podróży odbywanych samochodami osobowymi oraz komunikacją komercyjną, - zmian w dostępności do środków pomocowych, - wzrostu wymogów z tytułu ochrony środowiska. Aby przeciwdziałać występującym różnym rodzajom ryzyka, należy wdrożyć w życie sprawny system monitorowania zmian – wówczas z odpowiednim wyprzedzeniem można wprowadzić działania korygujące i za- Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 108 – Poz. 2114

pobiegawcze. System monitorowania powinien objąć takie aspekty funkcjonowania transportu zbiorowego w powiecie, aby skutecznie wprowadzić zmiany przewidziane niniejszym planem. Zgodnie z postanowieniami ustawy o publicznym transporcie zbiorowym, plan transportowy powinien być poddawany okresowej ewaluacji, a następnie – aktualizacji. Aktualizacja planu może być podjęta przez powiat piotrkowski w każdym czasie – w zależności od uzasadnionych potrzeb. Uzasadnieniem aktualizacji mogą być w szczególności wnioski i rekomendacje wynikające z okresowych raportów z realizacji niniejszego planu. Przyjmuje się, że nie rzadziej niż co dwa lata dokonywać się będzie weryfikacja zapisów planu transportowego dla powiatu piotrkowskiego i na podstawie wyników tej weryfikacji, podejmowana będzie decyzja o ewentualnej konieczności aktualizacji planu transportowego. W tabeli 35 przedstawiono zestaw parametrów i narzędzi oraz zakres oceny poszczególnych elementów systemu przewozów użyteczności publicznej na obszarze objętym planem, umożliwiających bieżące monitorowanie stopnia realizacji planu zrównoważonego rozwoju transportu publicznego. Podstawą monitorowania i ewaluacji niniejszego planu będą raporty z jego realizacji. Tab. 35. Wskaźniki monitorowania realizacji planu zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego dla powiatu piotrkowskiego Badany element planu Zakres i narzędzia badania - stopień spełnienia kryteriów dostępności w poszczególnych gminach - liczba kursów do i z miasta powiatowego w przekroju dni tygodnia do i z ośrodków gminnych - liczba miejscowości objętych siecią komunikacji zbiorowej o charakterze użyteczności publicznej w powiecie piotrkowskim w przekroju poszczegól- Zapewnienie dostępności do transpor- nych gmin tu, w tym osobom niepełnosprawnym - udział pojazdów niskopodłogowych w liczbie pojazdów w ruchu - liczba przystanków bez barier dla osób niepełnosprawnych i wyposażonych w miejsca siedzące - stosunek cen biletów do przeciętnego wynagrodzenia - relacja ceny biletu okresowego do odpowiedniego biletu jednorazowego - liczba przystanków na 1 km2 - struktura pojazdów realizujących przewozy w przekroju norm czystości spalin Redukcja zanieczyszczenia powietrza - udział autobusów dostosowanych do paliwa ekologicznego oraz z napędem i hałasu oraz efektu cieplarnianego i alternatywnym w ogólnej liczbie pojazdów w ruchu zużycia energii - liczba przewiezionych pasażerów transportu publicznego organizowanego przez powiat piotrkowski - liczba pasażerów transportu publicznego organizowanego przez powiat piotrkowski na kilometr trasy Efektywność ekonomiczna transportu - wskaźnik dopłat do usług organizowanych przez powiat piotrkowski: dofi- osób nansowanie/koszty ogółem [%] - średnie napełnienie w pojeździe na linii komunikacyjnej - liczba uchybień w realizacji umowy przewozowej z operatorem - liczba węzłów i przystanków integrujących transport krajowy, wojewódzki, regionalny i lokalny, kolejowy i autobusowy, w tym miejski - stopień dostosowania węzłów i przystanków integracyjnych do określonych w Integracja transportu planach wymogów - liczba przystanków wyposażonych w kompleksową informację pasażerską - liczba skoordynowanych połączeń autobusowo-kolejowych - relacja ceny biletu okresowego do odpowiedniego biletu jednorazowego w powiatowych przewozach użyteczności publicznej System taryfowy i inne elementy - struktura i wielkość popytu i ich zmiany oferty przewozowej - procent sprzedanych biletów zintegrowanych danego rodzaju - liczba portali pasażera z pełną ofertą przewozową na stronach jednostek samo- rządowych Dostosowanie oferty przewozowej do - wyniki cyklicznie realizowanych badań popytu, potrzeb, preferencji i zacho- potrzeb przewozowych, popytu i wań transportowych mieszkańców preferencji komunikacyjnych - liczba zgłaszanych wniosków i postulatów przez podróżnych Źródło: Opracowanie własne. Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 109 – Poz. 2114

Spis tabel Tab. 1. Wpływ zagospodarowania przestrzennego na zachowania transportowe mieszkańców, ustalony na podstawie badań (projekt Transland). Tab. 2. Powierzchnia i liczba ludności jednostek administracyjnych w powiecie piotrkowskim – stan na 31 grudnia 2014 r. Tab. 3. Długość dróg powiatowych i gminnych w powiecie piotrkowskim – stan na 30 września 2015 r. Tab. 4. Liczba przystanków w powiecie piotrkowskim – stan na 30 września 2015 r. Tab. 5. Zmiana liczby mieszkańców jednostek administracyjnych powiatu piotrkowskiego w latach 2009- 2014 – dane GUS. Tab. 6. Struktura ludności gmin objętych planem w latach 2009-2014. Tab. 7. Prognozowana liczba ludności zamieszkującej powiat piotrkowski. Tab. 8. Liczba szkół ponadgimnazjalnych i zawodowych na obszarze powiatu piotrkowskiego oraz liczba uczęszczających do nich uczniów – stan na 30 września 2014 r. Tab. 9. Publiczne szkoły średnie ponadgimnazjalne w powiecie piotrkowskim i w poszczególnych gminach – stan na 30 września 2014 r. Tab. 10. Czynniki społeczne determinujące kształt oferty przewozowej w powiecie piotrkowskim – stan na 31 grudnia 2014 r. Tab. 11. Liczba gospodarstw domowych i osób, które korzystają z pomocy społecznej na obszarze powiatu piotrkowskiego – stan na 31 grudnia 2013 r. Tab. 12. Podmioty gospodarcze zarejestrowane w systemie REGON w powiecie piotrkowskim – stan na 31 grudnia 2014 r. Tab. 13. Struktura podmiotów gospodarczych w powiecie piotrkowskim wg sekcji działalności – stan na 31 grudnia 2014 r. Tab. 14. Struktura zatrudnienia w podmiotach gospodarczych w powiecie piotrkowskim – stan na 31 grudnia 2014 r. Tab. 15. Wielkość ruchu turystycznego w powiecie piotrkowskim w 2014 r. Tab. 16. Lokalizacja największych podmiotów gospodarczych na obszarze powiatu piotrkowskiego. Tab. 17. Wykaz obszarów ochrony Natura 2000 na obszarze powiatu piotrkowskiego – stan na 15 września 2015 r. Tab. 18. Wartości graniczne emisji szkodliwych składników spalin według europejskich norm dla ciężkich pojazdów użytkowych. Tab. 19. Lokalizacja największych placówek oświatowych w Piotrkowie Trybunalskim oraz w powiecie piotrkowskim – stan na 30 września 2015 r. Tab. 20. Wielkopowierzchniowe obiekty handlowe w powiecie piotrkowskim – stan na 15 września 2015 r. Tab. 21. Główne obiekty rekreacyjne w powiecie piotrkowskim – stan na 15 września 2015 r. Tab. 22. Prognoza liczby mieszkańców powiatu piotrkowskiego do 2025 r. Tab. 23. Prognoza liczby podróży na obszarze objętym planem w 2020 r. i 2025 r. Tab. 24. Połączenia ponadgminne wykonywane na podstawie zezwoleń wydanych przez Prezydenta Miasta Piotrkowa Trybunalskiego sprawującego funkcję Starosty – stan na 19 października 2015 r. Tab. 25. Opinie wydane przez Prezydenta Miasta Piotrkowa Trybunalskiego sprawującego funkcję Starosty w zakresie połączeń międzypowiatowych – stan na 19 października 2015 r. Tab. 26. Liczba pociągów pasażerskich w ruchu regionalnym w dniu powszednim w powiecie piotrkowskim – stan na 15 września 2015 r. Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 110 – Poz. 2114

Tab. 27. Czas dojazdu transportem zbiorowym z ośrodka gminnego do Piotrkowa Trybunalskiego. Tab. 28. Minimalne kryteria liczby połączeń warunkujące uruchomienie powiatowych przewozów o charakterze użyteczności publicznej. Tab. 29. Zakres spełniania kryteriów obsługi komunikacyjnej w poszczególnych gminach i w większych miej- scowościach powiatu piotrkowskiego – stan na 15 września 2015 r. Tab. 30. Proponowana sieć połączeń o charakterze użyteczności publicznej w powiecie piotrkowskim. Tab. 31. Optymalne częstotliwości kursowania na wybranych odcinkach sieci linii publicznego transportu zbiorowego użyteczności publicznej w powiecie piotrkowskim. Tab. 32. Węzły i przystanki przesiadkowe na obszarze powiatu piotrkowskiego. Tab. 33. Inwestycje w zakresie rozbudowy systemu transportowego zrealizowane przez powiat piotrkowski w latach 2009-2014. Tab. 34. Pożądany docelowy poziom realizacji usług w przekroju poszczególnych postulatów przewozowych w 2025 r. Tab. 35. Wskaźniki monitorowania realizacji planu zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego dla powiatu piotrkowskiego. Spis rysunków Rys. 1. Obszary strategicznej interwencji w województwie łódzkim. Rys. 2. Struktura funkcjonalno-przestrzenna województwa łódzkiego. Rys. 3. Podział administracyjny województwa łódzkiego. Rys. 4. Podział administracyjny powiatu piotrkowskiego na gminy. Rys. 5. Największe miejscowości powiatu piotrkowskiego. Rys. 6. Obszar terenów inwestycyjnych ŁSSE w Woli Krzysztoporskiej. Rys. 7. Mapa sieci dróg na obszarze powiatu piotrkowskiego. Rys. 8. Struktura wiekowa mieszkańców powiatu piotrkowskiego – stan na 31 grudnia 2014 r. Rys. 9. Prognozowana struktura wiekowa mieszkańców miast powiatu piotrkowskiego w 2025 r. Rys. 10. Liczba pojazdów i samochodów osobowych zarejestrowanych w powiecie piotrkowskim i jej prognoza do 2025 r. Rys. 11. Mapa obszarów chronionych na obszarze powiatu piotrkowskiego. Rys. 12. Źródła i cele ruchu na obszarze powiatu piotrkowskiego. Rys. 13. Liczba połączeń autobusowych i kolejowych w dniu powszednim nauki szkolnej na obszarze powiatu piotrkowskiego – stan na 30 września 2015 r. Rys. 14. Liczba połączeń autobusowych i kolejowych w dniu powszednim wolnym od nauki na obszarze powiatu piotrkowskiego – stan na 30 września 2015 r. Rys. 15. Liczba połączeń autobusowych i kolejowych w sobotę i w niedzielę w okresie nauki szkolnej na obszarze powiatu piotrkowskiego – stan na 10 września 2015 r. Rys. 16. Mapa sieci komunikacyjnej powiatowych przewozów pasażerskich o charakterze użyteczności publicznej w powiecie piotrkowskim. Rys. 17. Schemat hierarchizacji planów transportowych i objęty nimi zakres przewozów w województwie łódzkim – stan na 30 września 2015 r.

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 111 – Poz. 2114

Załącznik nr 1

RYSUNEK SIECI KOMUNIKACYJNEJ PRZEWOZÓW O CHARAKTERZE UŻYTECZNOŚCI PUBLICZNEJ W POWIECIE PIOTRKOWSKIM

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 112 – Poz. 2114

Załącznik nr 2

UZNANE ZA ZASADNE WNIOSKI ZAWARTE W OPINIACH – ZGŁOSZONE W TRAKCIE KONSULTACJI SPOŁECZNYCH DO PROJEKTU „PLANU ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU PUBLICZNEGO TRANSPORTU ZBIOROWEGO DLA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2016-2025”

Lp. Treść opinii Stanowisko Odniesienie Zarządu Powiatu do planu w Piotrkowie Uwaga/Propozycja zmian Uzasadnienie transportowego Trybunalskim

Firma Transportowo-Usługowa „FART” Jakubik Krzysztof, Bęczkowice 42, 97-352 Łęki Szlacheckie – uwaga złożona w dniu 1 29 lutego 2016 r.

Rozdzielenie planowanej linii 120 na dwie 1-linia: Łęki Szlacheckie – Felicja Takie rozdzielenie linii nr 120 – Reducz – Dorszyn – Olszyny – skróci czas podróży pasażerów Wykno – Kolonia Tomawa – szczególnie z miejscowości Lubień (od tej miejscowości linia najdalej odległych – jednocze- ta łączy się z linią planowaną nr śnie w godzinach szczytowych Rozdział 4.2. Uwaga 1.1. 125 i stanowić może jej uzupeł- będzie dobrym uzupełnieniem strona 121 uwzględniona nienie dojazdu do Piotrkowa linii o podobnej trasie (linia 125+ Tryb.) linia 120 wariant 1). Poza godzi- 2-linia: Łazy Dąbrowa – Łazy nami szczytowymi proponowane Duże – Milejów Kolonia – Mile- linie mogą wzajemnie się uzu- jów – Milejowiec – Kłudzice – pełniać. Witów Kolonia – Poniatów – Uszczyn – Piotrków Tryb.

Urząd Gminy w Łękach Szlacheckich, Łęki Szlacheckie 13D, 97-352 Łęki Szlacheckie – uwagi złożone w dniu 29 lutego 2 2016 r.

W miejscowości Trzepnica Kolo- Zakład administracyjny mieści Rozdział 2.4. Uwaga 2.1. nia znajduje się zakład produk- się w Trzepnicy Kolonii strona 33 uwzględniona cyjny

NZOZ SULMED Gminny Ośrodek Zdrowia w Rozdział 2.10. Uwaga 2.2. Trzepnica 10 Trzepnicy nie funkcjonuje strona 79 uwzględniona

Wprowadzono nową linię Dopisać na trasie 120 miejsco- Możliwość dowozu dzieci do Rozdział 4.2. 134 przebiegającą przez 2.3. wość „Tomawa” Gimnazjum w Tomawie strona 120, tabela 30 Tomawę i Tomawę Kolonię

3 Urząd Gminy w Grabicy, Grabica 66, 97-306 Grabica – uwagi złożone w dniu 29 lutego 2016 r.

Była droga krajowa nr 12 utraciła status krajowej Rozdział 2.3. zarządzeniem Generalne- strona 26, rysunek 5, go Dyrektora Dróg Kra- Była droga krajowa nr 12 obecnie Nieaktualne określenie kategorii rozdział 2.4. jowych nr 62 z dnia 3.1. ma status drogi wojewódzkiej (nie drogi strona 33, 22.12.2014 r., obecnie został jeszcze nadany numer) rozdział 2.5. jest drogą wojewódzką strona 40 bez nadanego numeru – zapis w planie uzupeł- niono

Zmieni się ilość kilometrów dróg Rozdział 2.5. 3.2. Treść jw. krajowych i wojewódzkich na Jw. strona 40 terenie powiatu

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 113 – Poz. 2114

4 Urząd Gminy w Moszczenicy, ul. Kosowska 1, 97-310 Moszczenica – uwagi złożone w dniu 29 lutego 2016 r.

Adres sklepu DINO - Wola Błędnie podano „Wólka Mosz- Rozdział 2.10. Uwaga 4.1. Moszczenica, ul. Piotrkowska czenicka” strona 76, tabela 20 uwzględniona

Błędnie podano: Gminny Ośrodek Zdrowia w - SPZOZ w Moszczenicy, Wola Moszczenicy, Wola Moszczenic- Moszczenicka, ul. Piotrkowska ka, ul. Piotrkowska 27 (tiret dru- 27 (tiret drugie na stronie 79), gie na stronie 79), ewentualnie - Wiejski Ośrodek Zdrowia Gminny Zespół Ochrony Zdrowia w Srocku, ul. Krótka 4 (tiret w Moszczenicy, w ramach które- piąte na stronie 79). go działają: Ze statusu GZOZ wynika: Rozdział 2.10. Uwaga 4.2. - Gminny Ośrodek Zdrowia w Gminny Zespół Ochrony Zdro- strona 79 uwzględniona Moszczenicy, Wola Moszczenica, wia w Moszczenicy, w ramach ul. Piotrkowska 27 (tiret drugie na którego działają: stronie 79), - Gminny Ośrodek Zdrowia w - Wiejski Ośrodek Zdrowia w Moszczenicy, Wola Moszcze- Srocku, ul. Krótka 4 (tiret piąte nicka, ul. Piotrkowska 27, na stronie 79). - Wiejski Ośrodek Zdrowia w Srocku, ul. Krótka 4.

Wobec projektowanej przebu- dowy drogi wojewódzkiej (ul. Piotrkowska – ujętej w Wielolet- nim Planie Inwestycyjnym Wo- jewództwa Łódzkiego) oraz dróg gminnych (ul. Dworcowa – planowana na rok 2017, ul. Kosowska – planowana na rok 2018), zmianie ulegnie m.in. umiejscowienie przystanków (powstanie rondo przy ulicy Piotrkowskiej) – co oznacza, Ujednolicenie tras wszystkich że środek transportu jadący od linii biegnących przez Moszcze- Piotrkowa Trybunalskiego nie Rozdział 4.2. 4.3. nicę i skierowanie ciągiem skręci w ul. Kosowską, następnie strona 127, Uwaga oraz ul. Piotrkowska, ul. Dworcowa, w ul. Spacerową, dalej w rozdział 4.2. uwzględniona 4.4. ul. Spacerowa, ul. Kosowska, ul. Dworcową i znów w strona 124, tabela 30 znów ul. Piotrkowska – odwróce- ul. Piotrkowską, gdyż na nie trasy w stosunku do obecnej ul. Kosowskiej nie zatrzyma się (brak przystanku). Proponowana trasa: ul. Piotrkowska (przystanek za rondem), ul. Dworcowa, ul. Spacerowa, ul. Kosowska, ul. Piotrkowska (przystanek w stronę Piotrkowa Trybunal- skiego ul. Piotrkowska na wyso- kości GZOZ w Moszczenicy, przystanek w stronę Bab – ul. Piotrkowska na wysokości „czworaków”.

Proponowane połączenia w większości przebiegają z Piotrkowa Trybunalskiego przez Wolę Moszczenicką i Moszczenicę, nie ma propozy- Wprowadzenie połączenia Piotr- cji dla połączenia od Piotrkowa Rozdział 4.2. ków Trybunalski – Kosów – Uwaga 4.5. Trybunalskiego (ul. Łódzka), strona 124 Moszczenica – Baby – Raciboro- uwzględniona drogą krajową, przez Kosów, tabela nr 30 wice – w obie strony Moszczenicę, Baby, Raciboro- wice. Połączenie takie byłoby zasadne z uwagi na zainteresowanie mieszkańców (m.in. dojazd do pracy, siedziba GOPS).

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 114 – Poz. 2114

Załącznik nr 3

NIEUZNANE ZA ZASADNE WNIOSKI ZAWARTE W OPINIACH – ZGŁOSZONE W TRAKCIE KONSULTACJI SPOŁECZNYCH DO PROJEKTU „PLANU ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU PUBLICZNEGO TRANSPORTU ZBIOROWEGO DLA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2016-2025”

Treść opinii Odniesienie Stanowisko Zarządu Lp. do planu Powiatu w Piotrkowie Uwaga/Propozycja zmian Uzasadnienie transportowego Trybunalskim

Firma Transportowo- Usługowa „FART” Jakubik Krzysztof, Bęczkowice 42, 97-352 Łęki Szlacheckie – uwagi złożone w dniu 1 29 lutego 2016 r.

Na stronie 141 planu zapisano: „Operator wykonujący przewozy zostanie wyło- niony w trybie określo- nym w ustawie o publicznym transporcie zbiorowym. Operator będzie otrzymywał dopła- ty z budżetu państwa, z tytułu zmniejszenia przychodów w związku z honorowaniem ulg ustawowych. Preferowanym W okresie objętym planem można Dotychczasowi przewoźnicy sposobem wyboru będzie założyć zakontraktowanie opera- mogą pozostać na rynku stwarza- udzielenie koncesji, torów, którzy już obsługują dane jąc miejsce pracy. Grupowanie zgodnie z art. 19 ust. 1 linie komunikacyjne, dla których pakietów lub pojedynczych linii pkt. 2 ustawy organizatorem przewozów będzie w opisany sposób zmniejszy o publicznym transporcie Starosta Powiatu Piotrkowskiego. znaczenie ilości przejazdów zbiorowym.” Linie można pogrupować wtedy w technicznych, gdyż bazy prze- Na stronie 154 planu pakiety lub pojedynczo zgodnie z Rozdział 7.1. 1.1. woźników usytuowane są najczę- zapisano: obszarem działania danego prze- strony 154 i 156 ściej na końcach danych linii. „Poszczególne linie mogą woźnika. Pozostawienie tak jak do Większość kursów dotychczaso- być oferowane w ramach tej pory pokrywania strat z tytułu wych tras może funkcjonować całej sieci, pojedynczo stosowania ulg ustawowych dla bez finansowania przez powiat lub w pakietach. Zaleca wszystkich przewoźników. Prze- pod warunkiem utrzymania się – w przypadku two- woźnicy prywatni są zaintereso- dotychczasowych dopłat z tytułu rzenia pakietów – grupo- wani podjęciem negocjacji doty- stosowania ulg ustawowych. wanie linii w taki sposób, czących integracji taryfowej. aby charakteryzowała je zróżnicowana rentowność oraz aby funkcjonowały na takim obszarze, by koszty przejazdów technicznych były jak najniż- sze.” Plan pozwala na wybór dowolnej formy przewi- dzianej prawem zawarcia umowy z operatorem oraz sugeruje oferowanie linii w pakietach – uwaga wobec planu bezzasadna.

Chciałbym zwrócić uwagę, aby Dotychczasowi przewoźnicy Wskaźnik wieku, jako przy stawianiu wymogów, jakie mogą pozostać na rynku stwarza- parametr docelowy pożą- by miały spełniać środki transpor- jąc miejsce pracy. Grupowanie danego standardu, zwią- 1.2. tu przy wyborze operatora kiero- pakietów lub pojedynczych linii brak odniesienia zany jest z wygodą po- wać się nie ograniczeniem wie- w opisany sposób zmniejszy dróżowania, mowa jest o kowym pojazdu, lecz normą emi- znaczenie ilości przejazdów przeciętnym wieku – sji spalin. Moim zdaniem, to technicznych, gdyż bazy prze- dopuszczone są więc tak- Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 115 – Poz. 2114

norma emisji spalin najbardziej woźników usytuowane są najczę- że pojazdy starsze. odzwierciedla oddziaływanie ściej na końcach danych linii. W krajach UE, do któ- danego pojazdu na środowisko. Większość kursów dotychczaso- rych należy Polska, speł- wych tras może funkcjonować nianie określonej normy bez finansowania przez powiat euro wiąże się z wiekiem pod warunkiem utrzymania pojazdu – uwaga bezza- dotychczasowych dopłat z tytułu sadna. stosowania ulg ustawowych.

Urząd Gminy w Łękach Szlacheckich, Łęki Szlacheckie 13D, 97-352 Łęki Szlacheckie – uwaga złożona w dniu 29 lutego 2 2016 r. - brak

Nawias oznacza, że na końcówce trasy danej linii miejscowość będzie ob- sługiwana, lecz nie wszystkimi kursami. Podczas uzgodnień z Dobrenice są dużą miejscowością W trasach 116 i 124 końcowe gminami powiat może ważną na trasach dowozu dzieci Rozdział 4.2. 2.1. przystanki tras Dobrenice – bez jednak do tej miejscowo- do szkół strona 120, tabela 30 nawiasów ści skierować większość

lub wszystkie kursy – ponieważ trasa linii do Dobrenic znajduje się w tabeli i w załączniku graficznym – uwaga bezzasadna

3 Urząd Gminy w Grabicy, Grabica 66, 97-306 Grabica – uwaga złożona w dniu 29 lutego 2016 r.

W planie ujęta jest linia nr 102, o trasie przez Wolę Kamocką i Lutosławice, która po podpisaniu porozumienia z powiatem łódz- Sugestia o dopisanie linii prze- kim wschodnim może być kraczającej granicę Powiatu brak Rozdział 4.2. 3.1. przedłużona do Tuszyna Piotrkowskiego w kierunku strona 118 (tabela 30). Do Tuszyna Tuszyna skierowana została także linia 206. W planie ujęto więc dwie linie spełniające ten warunek – uwaga bezzasadna.

4 Urząd Gminy w Moszczenicy, ul. Kosowska 1, 97-310 Moszczenica – uwagi złożone w dniu 29 lutego 2016 r.

Uwaga słuszna – ale dotyczy szczegółów konstruo- wania rozkładów jazdy, a nie planu. Zapis w planie „w niedziele i święta kursy będą planowane w godzi- Opis funkcjonowania linii dotyczy Rozdział 4.2. nach dogodnych dla spę- 4.1. Doprecyzowanie – opis funk- dni powszednich i dni wolnych strona 126 i 127, dzania czasu wolnego, oraz cjonowania linii w dni świą- (weekendy) – brak wyraźnego rozdział 4.2. natomiast w okresie waka- 4.2. teczne wskazania dla sposobu funkcjo- strona 131, tabela 31 cyjnym – także w porach nowania linii w dni świąteczne atrakcyjnych dla ruchu turystycznego” pozwala na elastyczne formułowanie rozkładów jazdy w zależ- ności od lokalnych potrzeb i możliwości finansowych.

Pozostałe uwagi i opinie zgłoszone w trakcie konsultacji społecznych do projektu Planu Transportowego, uznaję się za bezzasadne. Wniosek z Urzędu Miejskiego w Sulejowie wpłynął w wyznaczonym terminie, jednak nie był uwzględniony na formularzu konsultacyjnym, który zgodnie z art. 10 ustawy o publicznym transporcie zbiorowym określono Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 116 – Poz. 2114

jako formę składania opinii i uwag w ogłoszeniu Zarządu Powiatu w Piotrkowskie Trybunalskim w sprawie konsultacji społecznych. Kolejny wniosek, nadesłany z Urzędu Gminy w Aleksandrowie, również nie był uwzględniony na ww. formularzu, jak również wpłynął po terminie składania opinii i uwag do Planu Transportowego, co uniemożliwiło rozpatrzenie tych propozycji. W „Planie Zrównoważonego Rozwoju Publicznego Transportu Zbiorowego dla Powiatu Piotrkowskiego na lata 2016-2025” skorygowano jedynie zapisy merytoryczne planu, które uznano za uzasadnione, a wynikały z ww. wniosków.

Przypisy: 1. Ustawa z dnia 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym, art. 9. 2. Podstawą do przeprowadzenia konsultacji społecznych są: - ustawa o publicznym transporcie zbiorowym z dnia 16 grudnia 2010 r., - ustawa o samorządzie gminnym z dnia 8 marca 1990 r., - ustawa o samorządzie powiatowym z dnia 5 czerwca 1998 r., - ustawa o samorządzie województwa z dnia 5 czerwca 1998 r., - ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie z dnia 24 kwietnia 2003 r. 3. Zielona Księga W sprawie nowej kultury mobilności… 4. Zielona Księga W sprawie nowej kultury mobilności… 5. „Programowanie perspektywy finansowej 2014-2020. Umowa Partnerstwa”, Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju 2014. 6. Krajowa Strategia Rozwoju regionalnego 2010-2020: Regiony, Miasta, Obszary Wiejskie, Warszawa, li- piec 2010 r. 7. Strategia przyjęta uchwałą Rady Ministrów w dniu 22 stycznia 2013 r. 8. „Strategia Rozwoju Województwa Łódzkiego 2020” przyjęta uchwałą nr XXXIII/644/13 Sejmiku Woje- wództwa Łódzkiego z dn. 26.02.2013 r. 9. „Strategia Rozwoju Powiatu Piotrkowskiego na lata 2014-2020” przyjęta uchwałą nr XLIII/321/14 Rady Powiatu w Piotrkowie Trybunalskim z dn. 29.10.2014 r. 10. Przyjęta uchwałą Rady Gminy Rozprza nr XXXV/63/2014 z dnia 24.10.2014 r. 11. Przyjęta uchwałą Rady Gminy Wola Krzysztoporska nr VII/43/15 z dnia 27.03.2015 r. 12. Źródło: tent-t-corridor-map-2013.pdf, dostęp: 15.05.2015 r. 13. www.mapa.plk-sa.pl, dostęp: 15.09.2015 r. 14. Dane Zarządu Dróg Powiatowych w Piotrkowie Trybunalskim, dostęp: 30.09.2015 r. 15. Według Banku Danych Lokalnych GUS, stan na 31.12.2014 r. 16. Rozporządzenie Rady Ministrów z dn. 17.04.2013 r., Dz. U. z 2013 r. poz. 569. 17. Stan na 31.12.2013 r. wg Banku Danych Lokalnych GUS. 18. Opracowanie własne na podstawie danych GUS – www.stat.gov.pl, dostęp: 10.12.2014 r. oraz: J. Burne- wicz, Prognoza rozwoju motoryzacji indywidualnej w Polsce do 2020 r. [w]: Uwarunkowania rozwoju systemu transportowego Polski. Pod. red. B. Liberadzkiego, L. Mindura. WITE, Warszawa 2006. 19. Wg Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Łodzi – wuplodz.praca.gov.pl, dostęp: 15.09.2015 r. 20. Uchwała Rady Miasta Piotrkowa Trybunalskiego nr XXIII/394/08 z dnia 28.05.2008 r. w sprawie cen urzędowych za usługi przewozowe lokalnego transportu zbiorowego w granicach administracyjnych Piotr- Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 117 – Poz. 2114

kowa Trybunalskiego i cen za usługi przewozowe środkami lokalnego transportu zbiorowego w Piotrkowie Trybunalskim, realizowanych przez Miejski Zakład Komunikacyjny Sp. z o.o. w Piotrkowie Trybunalskim, zmieniona uchwałą nr XIV/304/11 Rady Miasta Piotrkowa Trybunalskiego z dnia 30.11.2011 r. 21. „Raport o stanie środowiska w województwie łódzkim w 2013 r.”, WIOŚ Łódź 2014. 22. Opt. cit. 23. „Plan zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego – międzywojewódzkie i między- narodowe przewozy pasażerskie w transporcie kolejowym” ogłoszony rozporządzeniem Ministra Transpor- tu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dn. 9.10.2012 r., Dz. U. z 2012 r. poz. 1151. 24. „Plan zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego dla województwa łódzkiego do roku 2020 z perspektywą do roku 2030” uchwalony przez Sejmik Województwa Łódzkiego, uchwałą nr XVII/178/15 z dn. 27.10.2015 r., Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego nr 2014.4386, ogłoszo- ny 18.11.2015 r. 25. Por. A. Rudnicki: Jakość komunikacji miejskiej, Wydawnictwo SITK, Kraków 1999. 26. Źródło: http://www.rozklady.zdium-piotrkow.pl/regionalna/linie.htm, dostęp 10.09.2015 r. 27. Według http://bip.lodzkie.eu/page/215,obwieszczenia-wojewody.html, dostęp 15.09.2015 r. 28. Źródło: http://www.rozklady.zdium-piotrkow.pl/regionalna/przystan.htm, dostęp 10.09.2015 r. 29. Plan zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego dla Miasta Piotrkowa Trybunalskiego, przyjęty uchwałą nr XXV/450/12 Rady Miasta Piotrkowa Trybunalskiego z dnia 26.09.2012 r. 30. Plan zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego dla województwa łódzkiego do roku 2020 z perspektywą do roku 2030, 31. Statut Powiatu Piotrkowskiego uchwalony uchwałą Rady Powiatu w Piotrkowie Trybunalskim nr XXVIII/228/09 z dnia 30.10.2009 r. z późn. zmianami. 32. Regulamin Organizacyjny Starostwa Powiatowego w Piotrkowie Trybunalskim uchwalony przez Radę Powiatu w Piotrkowie Trybunalskim uchwałą nr VI/41/15 z dnia 10.03.2015 r.