PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU WARSZAWSKIEGO ZACHODNIEGO

NA LATA 2012-2015 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY LAT 2016-2019

Ożarów Mazowiecki, marzec 2012 r.

SPIS TRE ŚCI

1. WPROWADZENIE ...... 5

2. CELE I ZAKRES PROGRAMU ...... 5

3. METODYKA OPRACOWANIA PROGRAMU I GŁÓWNE UWARUNKOWANIA PROGRAMU.... 6 3.1 METODYKA OPRACOWANIA PROGRAMU ...... 6 3.2 NAJWA ŻNIEJSZE UWARUNKOWANIA REALIZACJI PROGRAMU ...... 6 4. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA POWIATU ...... 10 4.1 POŁO ŻENIE ...... 10 4.2 GEOMORFOLOGIA I RZE ŹBA TERENU ...... 11 4.3 WARUNKI KLIMATYCZNE ...... 12 4.4 FORMY U ŻYTKOWANIA TERENU ...... 12 4.5 DEMOGRAFIA ...... 13 4.6 GOSPODARKA ...... 14 4.7 TURYSTYKA ...... 14 4.8 INFRASTRUKTURA TECHNICZNA ...... 15 4.8.1 Drogi ...... 15 4.8.2 Kolej i komunikacja zbiorowa ...... 15 4.8.3 Zaopatrzenie w gaz...... 16 4.8.4 Elektroenergetyka...... 16 5. POPRAWA JAKO ŚCI ŚRODOWISKA...... 17 5.1 JAKO ŚĆ WÓD I GOSPODARKA WODNA ...... 17 5.1.1 Stan aktualny ...... 17 5.1.2 Cele i kierunki działa ń dla pola: Jako ść wód i gospodarka wodna...... 27 5.2 POWIETRZE ATMOSFERYCZNE ...... 29 5.2.1 Stan aktualny ...... 29 5.2.2 Cele i kierunki działa ń dla pola: Powietrze atmosferyczne...... 30 5.3 HAŁAS ...... 31 5.3.1 Stan aktualny ...... 31 5.3.2 Cele i kierunki działa ń dla pola: hałas...... 32 5.4. PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE ...... 32 5.4.1. Stan aktualny ...... 32 5.4.2 Cele i kierunki działa ń dla pola: Promieniowanie elektromagnetyczne...... 33 5.5. PROGRAM OPERACYJNY DLA POLA : POPRAWA JAKO ŚCI ŚRODOWISKA ...... 34 6. POWA ŻNE AWARIE I ZAGRO ŻENIA NATURALNE ...... 37 6.1. STAN AKTUALNY ...... 37 6.2. CELE I KIERUNKI DZIAŁAŃ DLA POLA : POWA ŻNE AWARIE I ZAGROŻENIA NATURALNE ...... 38 6.3 PROGRAM OPERACYJNY DLA POLA : OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO I RACJONALNE UŻYTKOWANIE ZASOBÓW PRZYRODY ...... 39 7. OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO I RACJONALNE U ŻYTKOWANIE ZASOBÓW PRZYRODY ...... 40 7.1 OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU ...... 40 7.1.1 Stan aktualny ...... 40 7.1.2 Cele i kierunki działa ń dla pola: Ochrona przyrody i krajobrazu...... 50 7.2. GLEBY ...... 52 7.2.1. Stan aktualny ...... 52 7.2.2 Cele i kierunki działa ń dla pola: Gleby...... 67 7.3 ZASOBY KOPALIN ...... 67 7.3.1 Zasoby surowcowe...... 67 7.3.2 Cele i kierunki działa ń dla pola: Ochrona zasobów kopalin...... 67 7.4 PROGRAM OPERACYJNY DLA POLA : OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO I RACJONALNE UŻYTKOWANIE ZASOBÓW PRZYRODY ...... 68

3

8. ZRÓWNOWA ŻONE WYKORZYSTANIE SUROWCÓW, MATERIAŁÓW, WODY I ENERGII .... 70 8.1 WYKORZYSTANIE WODY ...... 70 8.2 WYKORZYSTANIE ENERGII ...... 70 8.3 WYKORZYSTANIE ENERGII ZE ŹRÓDEŁ ODNAWIALNYCH ...... 71 8.4 PROGRAM OPERACYJNY DLA POLA : ZRÓWNOWA ŻONE WYKORZYSTANIE SUROWCÓW , MATERIAŁÓW , WODY I ENERGII ...... 73 9. EDUKACJA EKOLOGICZNA...... 74 9.1. PROGRAM OPERACYJNY DLA POLA : EDUKACJA EKOLOGICZNA ...... 75 10. NADRZ ĘDNY CEL PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU WARSZAWSKIEGO ZACHODNIEGO I PRIORYTETY EKOLOGICZNE...... 76

11. ASPEKTY FINANSOWE REALIZACJI PROGRAMU...... 76

12. ZARZ ĄDZANIE OCHRON Ą ŚRODOWISKA...... 79

13. SPOSÓB KONTROLI ORAZ DOKUMENTOWANIA REALIZACJI PROGRAMU ...... 80 13.1 RAPORT Z REALIZACJI PROGRAMU ...... 80 13.2 WERYFIKACJA I AKTUALIZACJA PROGRAMU ...... 81 13.3 WYTYCZNE DO AKTUALIZACJI GMINNYCH PROGRAMÓW OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 82 14. STRESZCZENIE...... 83 14.1 STAN AKTUALNY ...... 83 14.2 NADRZ ĘDNY CEL PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA I PRIORYTETY EKOLOGICZNE ...... 85 14. WYKAZ SKRÓTÓW ...... 87

15. SPIS RYSUNKÓW ...... 87

16. SPIS TABEL...... 88

17. LITERATURA...... 89

SPIS ZAŁ ĄCZNIKÓW

1. Informacja o udziale społecze ństwa, zgłoszonych uwagach i wnioskach do projektu Programu ochrony środowiska dla Powiatu Warszawskiego Zachodniego na lata 2012-2015 z uwzgl ędnieniem perspektywy lat 2016-2019 oraz o sposobie ich wykorzystania w dokumencie. 2. Zawiadomienie informuj ące o sporz ądzeniu projektu Programu ochrony środowiska dla Powiatu Warszawskiego Zachodniego na lata 2012-2015 z uwzględnieniem perspektywy lat 2016-2019 oraz mo żliwo ści składania uwag i wniosków. 3. Informacja dotycz ąca zaopiniowania projektu Programu ochrony środowiska dla Powiatu Warszawskiego Zachodniego na lata 2012-2015 z uwzgl ędnieniem perspektywy lat 2016-2019 przez Zarz ąd Województwa Mazowieckiego. 4. Informacja o odst ąpieniu od przeprowadzania strategicznej oceny oddziaływania na środowisko Programu ochrony środowiska dla Powiatu Warszawskiego Zachodniego na lata 2012-2015 z uwzgl ędnieniem perspektywy lat 2016-2019.

4

1. Wprowadzenie

Zgodnie z zapisami ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z pó źn. zm.) zarz ąd powiatu jest zobowi ązany do sporz ądzenia powiatowego programu ochrony środowiska, obejmuj ącego 4 lata z perspektyw ą na kolejne 4 lata.

Niniejszy Program ochrony środowiska dla Powiatu Warszawskiego Zachodniego na lata 2012-2015 z uwzgl ędnieniem lat 2016-2019 , zwany dalej Programem lub Programem ochrony środowiska stanowi trzeci ą edycj ę dokumentu okre ślaj ącego zadania w zakresie ochrony środowiska na terenie powiatu. Stanowi aktualizacj ę „Programu ochrony środowiska na lata 2008-2011 z uwzgl ędnieniem perspektywy lat 2012-2015 ” przyj ętego uchwał ą Nr X/73/2008 Rady Powiatu Warszawskiego Zachodniego z dnia 6 marca 2008 roku. Uwzgl ędnia analizy i wnioski zawarte w Raporcie z realizacji dotychczasowego programu oraz aktualny stan środowiska i infrastruktury na terenie powiatu.

2. Cele i zakres programu

W Powiecie Warszawskim Zachodnim zagadnienia ochrony środowiska pełni ą szczególnie istotn ą rol ę, gdy ż blisko jedn ą trzeci ą powierzchni powiatu zajmuje Kampinoski Park Narodowy.

Program ochrony środowiska jest wykorzystywany jako główny instrument strategicznego zarz ądzania w zakresie ochrony środowiska w Powiecie, instrument do działa ń edukacyjnych, informacyjnych i promocyjnych Powiatu, układ odniesienia zawieraj ący wytyczne dla innych podmiotów, a tak że podstawa do ubiegania si ę o fundusze celowe ze źródeł krajowych i Unii Europejskiej. Realizacja celów wytyczonych w Programie spowoduje polepszenie warunków życia mieszka ńców przy zachowaniu walorów środowiska naturalnego na terenie Powiatu.

Sam Program nie jest dokumentem ingeruj ącym w uprawnienia poszczególnych jednostek administracji rz ądowej i samorz ądowej oraz podmiotów u żytkuj ących środowisko. Nale ży jednak oczekiwa ć, że poszczególne jego wytyczne i postanowienia b ędą respektowane i uwzgl ędniane w planach szczegółowych i działaniach inwestycyjnych w zakresie ochrony środowiska. Program ochrony środowiska sporz ądzony został na podstawie analizy aktualnego stanu środowiska w powiecie i okre śla przede wszystkim: cele polityki ekologicznej na terenie Powiatu w podziale na cele krótko- oraz długookresowe, priorytety ekologiczne wraz z uzasadnieniem ich wyboru, rodzaj i harmonogram działa ń ekologicznych oraz środki finansowe niezb ędne do osi ągni ęcia zało żonych celów. Program ochrony środowiska przedstawia aktualny stan środowiska w Powiecie, okre śla hierarchi ę niezb ędnych działa ń zmierzaj ących do poprawy tego stanu, umo żliwia koordynacj ę decyzji administracyjnych oraz pomaga w wyborze decyzji inwestycyjnych podejmowanych przez ró żne podmioty i instytucje. Program obejmuje horyzont czasowy lat 2012 – 2019, z podziałem na okresy: 2012 – 2015 i 2016– 2019.

5

3. Metodyka opracowania Programu i główne uwarunkowania Programu

3.1 Metodyka opracowania Programu

Sposób opracowania Programu został podporz ądkowany metodologii wła ściwej dla planowania strategicznego i obj ął: • diagnoz ę stanu środowiska w Powiecie /w uj ęciu sektorowym/, • okre ślenie działa ń zmierzaj ących do poprawy stanu środowiska poprzez przedstawienie celów strategicznych, celów długo- i krótkoterminowych oraz kierunków działa ń wraz z opracowaniem programów operacyjnych dla poszczególnych segmentów środowiska; • przedstawienie uwarunkowa ń realizacyjnych Programu w zakresie rozwiąza ń prawno- instytucjonalnych, źródeł finansowania, systemu zarz ądzania środowiskiem i Programem ; • okre ślenie zasad monitorowania efektów wdra żania Programu.

Jako punkt odniesienia dla Programu ochrony środowiska przyj ęto stan środowiska oraz stan infrastruktury ochrony środowiska na terenie Powiatu na dzie ń 31 grudnia 2010 roku, przy wykorzystaniu dost ępnych danych za okres 2011 roku.

Źródłami informacji dla Programu były materiały Starostwa Powiatu, urz ędów gmin z terenu Powiatu Warszawskiego Zachodniego, przedsi ębiorstw wodoci ągowo-kanalizacyjnych, Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Warszawie, Głównego Urz ędu Statystycznego, Urz ędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego w Warszawie, Wojewódzkiego Zarz ądu Melioracji i Urz ądze ń Wodnych w Warszawie Oddziału Grodzisk Mazowiecki i Nowy Dwór Mazowiecki, Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Warszawie, Spółki Akcyjnej PKP Polskie Linie, Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad Oddziału w Warszawie, Mazowieckiego Zarz ądu Dróg Wojewódzkich w Warszawie. Znaczn ą cz ęść danych wykorzystano z „ Programu ochrony środowiska na lata 2008-2011 z uwzgl ędnieniem perspektywy lat 2012-2015 ” sporz ądzonego przez Pa ństwowy Instytut Geologiczny w Warszawie.

3.2 Najwa żniejsze uwarunkowania realizacji Programu

Podstawowe uwarunkowania realizacji Programu wynikaj ą z nast ępuj ących dokumentów:

• polityki ekologicznej pa ństwa wraz z programem wykonawczym, • strategii rozwoju regionalnego kraju, • koncepcji zagospodarowania przestrzennego kraju i Województwa Mazowieckiego, • strategii trwałego i zrównowa żonego rozwoju kraju i Województwa Mazowieckiego, • systemu prawa ochrony środowiska w Polsce, w tym projektowanych aktów prawnych, • mi ędzynarodowych zobowi ąza ń Polski w zakresie ochrony środowiska, • zobowi ąza ń Polski przyj ętych w zakresie ochrony środowiska w ramach procesu akcesji do Unii Europejskiej, • programu ochrony środowiska dla Województwa Mazowieckiego, • strategii i polityk sektorowych (zwłaszcza w zakresie energetyki, energetyki odnawialnej, rolnictwa i obszarów wiejskich, rozwoju regionalnego, edukacji ekologicznej, transportu, le śnictwa).

6

Najwa żniejsze dokumenty, zawieraj ące ustalenia dotycz ące m.in. ochrony środowiska i infrastruktury mog ącej wpłyn ąć na stan środowiska przedstawiono poni żej.

• Program Ochrony Środowiska Województwa Mazowieckiego na lata 2007-2010 z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2014, Uchwała Nr 19/07 Sejmiku Województwa Mazowieckiego z dnia 19 lutego 2007 roku (Aktualnie w trakcie konsultacji społecznych jest projekt Programu ochrony środowiska województwa mazowieckiego na lata 2011-2014 z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2018 r.)

• Program Mo żliwo ści Wykorzystania Odnawialnych Źródeł Energii dla Województwa Mazowieckiego, przyj ęty przez Sejmik Województwa Mazowieckiego w dniu 9 pa ździernika 2006 r. (Uchwała Nr 208/06)

• Program Zwi ększania Lesisto ści dla Województwa Mazowieckiego do Roku 2020 uchwalony przez Sejmik Województwa Mazowieckiego w dniu 19 lutego 2007 roku (Uchwała Nr 18/07)

• Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego 2007–2013 (RPO WM)

• Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego do Roku 2020 uchwalona przez Sejmik Województwa w dniu 29 maja 2006 roku

• Strategia Rozwoju Powiatu Warszawskiego Zachodniego do roku 2015

Opracowana dla Powiatu Warszawskiego Zachodniego Strategia Rozwoju precyzuje misj ę Powiatu oraz cele strategiczne i programy realizacyjne do roku 2015.

Przyj ęte do realizacji cele strategiczne i programy realizacyjne w zakresie środowiska naturalnego lub rozwoju infrastruktury technicznej słu żą cej ochronie środowiska s ą nast ępuj ące:

I CEL STRATEGICZNY

OSI ĄGNI ĘCIE POZIOMU ROZWOJU INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ W STOPNIU ZADOWALAJ ĄCYM WSZYSTKICH MIESZKA ŃCÓW POWIATU WARSZAWSKIEGO ZACHODNIEGO

CELE PO ŚREDNIE CELE OPERACYJNE Poprawa infrastruktury • modernizacja, poszerzenie istniej ących i budowa nowych dróg komunikacyjnej i transportowej i mostów, • budowa ście żek rowerowych, • poprawa jako ści nawierzchni dróg zgodnie ze standardami ue, • rozbudowa systemu transportu publicznego, szczególnie mi ędzy gminami Rozwój sieci wod oci ągowej • modernizacja istniej ących i budowa nowych sieci wodoci ągowych, i wspieranie budowy i • budowa sieci kanalizacyjnych, modernizacji oczyszczalni • budowa oczyszczalni ścieków, ścieków oraz sieci kanalizacyjnej • modernizacja i rozbudowa istniej ących oczyszczalni, • tworzenie i modernizacja „małej retencji”, • wspieranie tworzenia miejsc segregacji i utylizacji odpadów Zabezpieczenie energetyczne • wspieranie inicjatyw pozyskiwania energii ze źródeł odnawialnych powiatu, poprawa jako ści i czystych ekologicznie atmosfery • modernizacja istniej ących kotłowni

7

II CEL STRATEGICZNY

ZAPEWNIENIE POCZUCIA BEZPIECZE ŃSTWA I PORZ ĄDKU PUBLICZNEGO MIESZKA ŃCOM POWIATU WARSZAWSKIEGO ZACHODNIEGO CELE PO ŚREDNIE CELE OPERACYJNE Stworzenie Powiatowego Systemu • opracowanie i wdro żenie Powiatowego Planu Zarz ądzania Zarz ądzania Kryzysowego Kryzysowego, • stworzenie bazy informatyczno-logistycznej dla Powiatowego Systemu Zarz ądzania Kryzysowego Zapewnienie bezpiecze ństwa • doposa żenie powiatowej jednostki ratowniczo-ga śniczej w sprz ęt ppo ż. i wyposa żenie niezb ędne do ratownictwa chemicznego oraz sprz ęt niezb ędny do gaszenia po żarów obiektów wysokich, • doko ńczenie budowy stra żnicy kppsp w Błoniu Zapewnienie bezpiecze ństwa • wspieranie budowy zbiorników retencyjnych, przeciwpowodziowego • zabieganie o modernizacj ę wałów przeciwpowodziowych

III CEL STRATEGICZNY

ZACHOWANIE I OCHRONA WALORÓW ŚRODOWISKA NATURALNEGO POWIATU WARSZAWSKIEGO ZACHODNIEGO CELE PO ŚREDNIE CELE OPERACYJNE Optymalne wykorzystanie • wspieranie działa ń słu żą cych ochronie terenów chronionych walorów przyrodniczych powiatu i cennych przyrodniczo, • zwi ększenie poziomu lesisto ści Podniesienie poziomu • wdra żanie systemu edukacji ekologicznej, świadomo ści ekologicznej • wł ączenie do programów nauczania zagadnie ń ekologicznych, społecze ństwa • współpraca z odpowiednimi instytucjami w celu stworzenia sieci monitoringu stanu czysto ści wód, gleb i powietrza Dąż enie do poprawy stanu ° współpraca z odpowiednimi instytucjami w celu wzmo żenia kontroli czysto ści wód, gleb i powietrza zakładów, dla egzekwowania przepisów z zakresu ochrony środowiska, ° nadzór nad modernizacj ą obiektów gospodarki wodno-ściekowej, ° wprowadzenie systemu usuwania wyrobów zawieraj ących azbest Propagowanie i wspieranie ° promocja i edukacja w zakresie zastosowania odnawialnych źródeł alternatywnych źródeł energii energii

IV CEL STRATEGICZNY

PODNIESIENIE ATRAKCYJNO ŚCI TURYSTYCZNEJ POWIATU WARSZAWSKIEGO ZACHODNIEGO CELE PO ŚREDNIE CELE OPERACYJNE Wspieranie rozwoju turystyki • wspieranie rozwoju infrastruktury turystycznej i towarzysz ącej: i agroturystyki • dąż enie do budowy i zagospodarowania ście żek rowerowych przy istniej ących drogach powiatowych oraz wyznaczenie ście żek rowerowych od dogi krajowej nr 2 do drogi woj. nr 580: z O żarowa Maz. ulicami Poniatowskiego, Strzykulsk ą, Południow ą, Zielonki (SHRO), z Płochocina 1/ Pilaszków, Myszczyn, Zaborów, 2/ drog ą powiatow ą Michałówek, Pogroszew, Borz ęcin Du ży z Błonia drog ą wojewódzk ą nr 579 • upowszechnienie informacji o kredytach na rozpocz ęcie działalno ści agroturystycznej, • zach ęta do inwestowania w obiekty turystyczne poprzez poł ączenie działa ń promocyjnych z ofert ą inwestycyjn ą

8

Tworzenie wizerunku powiatu • pomoc w pozyskiwaniu środków na renowacj ę istniej ących obiektów jako atrakcyjnego turystycznie zabytkowych, • tworzenie oferty imprez kulturalnych, sportowych i rekreacyjnych

Upowszechnienie dost ępu do • wydanie przewodnika turystycznego po powiecie, informacji o powiecie – • opracowanie folderu: „Szlaki turystyczne Powiatu Warszawskiego informacja i promocja Zachodniego, • utworzenie kompletnej bazy danych o obiektach turystycznych w Centrum Informacji Turystycznej w Starostwie, • bie żą ca aktualizacja danych o powiecie na powiatowej stronie internetowej, • aktywny udział Powiatu w przedsięwzi ęciach Zwi ązku Powiatów Polskich i Konwentu Powiatów Woj. Mazowieckiego

• Program rozwoju lokalnego dla Powiatu Warszawskiego Zachodniego

Cele perspektywiczne do 2015 roku:

Ochrona środowiska • Poprawa jako ści wód powierzchniowych. • Poprawa gospodarki odpadami. • Przeciwdziałanie zagro żeniom środowiska z tytułu powa żnych awarii i kl ęsk żywiołowych. • Zapewnienie jak najlepszej jako ści powietrza. • Zwi ększenie świadomo ści ekologicznej społecze ństwa powiatu, kształtowanie postaw proekologicznych mieszka ńców oraz poczucia odpowiedzialno ści za stan środowiska. • Rozwój walorów przyrodniczych powiatu.

Cele krótkookresowe:

Ochrona środowiska 1. Poprawa jako ści wód powierzchniowych poprzez rozwój infrastruktury z zakresu gospodarki wodno-ściekowej (budowa kanalizacji, wodoci ągów, oczyszczalni ścieków). 2. Zapewnienie mieszka ńcom wody pitnej odpowiedniej jako ści. 3. Poprawa gospodarki odpadami. 4. Ochrona przeciwpowodziowa. 5. Utrzymanie na dotychczasowym poziomie lub zmniejszenie st ęż eń substancji w powietrzu. 6. Edukacja ekologiczna mieszka ńców. 7. Ochrona terenów chronionych i cennych przyrodniczo.

Zadania w obszarze poprawy stanu środowiska naturalnego : • Termomodernizacja obiektów stanowi ących własno ść powiatu. • Prowadzenie działa ń z zakresu edukacji ekologicznej. • Wspieranie gmin we wprowadzeniu racjonalnej gospodarki odpadami komunalnymi.

Zadania w obszarze poprawy stanu środowiska kulturowego, turystyki i sportu (dotycz ące ochrony środowiska) : • Opracowanie folderu „Szlaki turystyczne Powiatu Warszawskiego Zachodniego”. • Wybudowanie ście żek rowerowych w ci ągu dróg powiatowych.

9

4. Ogólna charakterystyka powiatu

4.1 Poło żenie Powiat Warszawski Zachodni le ży w centralnej cz ęś ci Województwa Mazowieckiego. Rozci ąga si ę za zachodnimi granicami Warszawy i oprócz miasta stołecznego graniczy z powiatami: Grodziskim, Pruszkowskim, Sochaczewskim oraz Nowodworskim. W skład powiatu wchodzi siedem gmin: Błonie, Izabelin, Kampinos, Leszno, Łomianki, O żarów Mazowiecki oraz Stare Babice. Ł ączna powierzchnia powiatu wynosi 534 km 2.

Rysunek 1. Poło żenie Powiatu Warszawskiego Zachodniego w Województwie Mazowieckim

Map ę administracyjn ą Powiatu Warszawskiego Zachodniego przedstawiono na nast ępnej stronie.

10

Rysunek 2. Mapa administracyjna Powiatu Warszawskiego Zachodniego

4.2 Geomorfologia i rze źba terenu

Według regionalizacji fizyczno geograficznej J. Kondrackiego teren Powiatu nale ży do prowincji Ni żu Środkowoeuropejskiego, podprowincji Niziny Środkowopolskiej, makroregionu Nizina Środkowomazowiecka. Powiat wchodzi w skład dwóch mezoregionów: Równiny Łowicko-Bło ńskiej i Kotliny Warszawskiej. Równina Łowicko-Bło ńska przedstawia płaski poziom denudacyjny z wysoko ściami si ęgaj ącymi 85-100 m n.p.m. Jest ona lekko nachylona w kierunku północnym i północno-zachodnim. Powstała z wysoczyzny lodowcowej w wyniku procesów denudacji i erozji. Pozostało ści ą po pierwotnych formach lodowcowych s ą płaskie wzgórza i zagł ębienia bezodpływowe. Rozci ąga si ę na południe od zachodniej cz ęś ci Kotliny Warszawskiej. Na północ od Równiny Bło ńskiej znajduje si ę oddzielony skarp ą, nale żą cy do Kotliny Warszawskiej, taras Puszczy Kampinoskiej zbudowany z piasków i żwirów rzecznych. Pod koniec epoki lodowcowej rozwin ęły si ę na nim procesy eoliczne, tworz ąc wydmy, które osiągaj ą około 30 m wysoko ści wzgl ędnej. Prezentuj ą one ró żne formy morfologiczne: łuki, parabole, wały, grz ędy i zespoły wydmowe. Cz ęść Kotliny Warszawskiej obejmuje rozszerzenie doliny Wisły poni żej Warszawy. W rze źbie terenu odznaczaj ą si ę równie ż formy antropogeniczne.

11

4.3 Warunki klimatyczne

Warunki klimatyczne w Powiecie Warszawskim Zachodnim s ą zbli żone do klimatu w całym makroregionie Niziny Środkowomazowieckiej oraz podlegaj ą przej ściowym wpływom morskim i kontynentalnym. Zgodnie ze szczegółowym podziałem Gumi ńskiego nawi ązuj ącym do potrzeb rolnictwa (za Kondrackim, 1998), obszar Powiatu le ży w VIII dzielnicy środkowej, obejmuj ącej swym zasi ęgiem dorzecza środkowej Warty i Wisły, w jej chłodniejszej cz ęś ci wschodniej. Średnia temperatura roczna wynosi 8°C, najchłodniejszy jest stycze ń ( średnia miesi ęczna –2,6°C), najcieplejszy lipiec ( średnia miesi ęczna 18,2°C). Liczba dni z przymrozkami w ci ągu roku wynosi od 100 do 110, czas zalegania pokrywy śnie żnej od 50 do 80, a średni opad roczny wynosi 500- 600 mm. Średnia cz ęsto ść kierunków wiatru (w procentach) w Warszawie w ci ągu roku kształtuje si ę nast ępuj ąco:

Tabela 1. Średnia cz ęsto ść kierunków wiatru w Warszawie Kierunek wiatru (w %) N NE E SE S SW W NW cisze 6,8 6,6 10,6 14,3 9,4 15,1 19,2 13,1 8,5

W Powiecie Warszawskim Zachodnim pod wzgl ędem klimatycznym wyró żnia si ę teren Puszczy Kampinoskiej. Z pomiarów prowadzonych w stacji w Granicy (nale żą cej do sieci Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego) wynika, że na terenie puszczy wyst ępuj ą ni ższe temperatury minimalne i wy ższe maksymalne, co w efekcie daje wi ększe amplitudy dobowe w porównaniu z terenami poło żonymi poza puszcz ą. Istotn ą cech ą klimatu jest tu równie ż zjawisko wyst ępowania przygruntowych przymrozków w okresie sezonu wegetacyjnego. Opady roczne s ą o kilkadziesi ąt mm mniejsze, a okres wegetacyjny jest krótszy o 5-10 dni ni ż na Równinie Bło ńskiej. Równie ż słabe wiatry i cisze pojawiaj ą si ę na terenie puszczy cz ęś ciej ni ż na terenach s ąsiednich. (Zintegrowany Monitoring..., 1999).

4.4 Formy u żytkowania terenu

Przewa żaj ącą cz ęść powierzchni powiatu zajmuj ą u żytki rolne. Powierzchnia u żytków rolnych stale si ę zmniejsza, a grunty przeznaczane s ą na inne cele (budownictwo, infrastruktura). Północna cz ęść Powiatu jest zdominowana przez lasy i grunty le śne. W przewa żaj ącej cz ęś ci s ą to lasy nale żą ce do Kampinoskiego Parku Narodowego. Gmin ą o najwi ększej procentowo powierzchni lasów jest Izabelin. Informacj ę o formach u żytkowania terenu zestawiono w poni ższej tabeli.

12

Tabela 2. Zbiorcze zestawienie danych o sposobie u żytkowania gruntów

Użytki rolne Lasy Pozostałe grunty (pod

ce zabudowaniami,

ą drogi, wody i [ha] inne grunty

ci Skarnu użytkowe oraz ś Pow. ogólna [ha] [ha] [ha] [ha] [ha] stwa [ha] (ewidencyjna) ki ki trwałe

Ogółem nieu żytki ń Wyszczególnienie ą Sady [ha] ł zabud., pod grunty orne

grunty rolne [ha] Ogółem [ha] Pa pastwiska trwałe stawami, rowami własno lasy niestanowi Gmina 8554 7643 6497 179 329 226 412 16 7 849 Błonie Gmina 6502 755 389 9 92 203 62 4742 416 901 Izabelin Gmina 8449 6113 3638 290 1522 440 223 1747 158 492 Kampinos Gmina 12503 6577 4875 101 891 396 314 4952 212 561 Leszno Gmina 3884 1794 1264 96 74 211 149 597 118 1265 Łomianki Gmina Ożarów 7125 6264 5471 52 176 117 448 56 6 765 Mazowiecki Gmina Stare 6343 4624 3585 34 402 246 357 1119 140 494 Babice Powiat 53360 33770 25719 761 3486 1839 1965 13229 1057 15327 Źródło: Ewidencja gruntów i budynków (stan na dzie ń 31 stycznia 2011r.)

4.5 Demografia Ludno ść Powiatu Warszawskiego Zachodniego, według danych Głównego Urz ędu Statystycznego wynosi 106 794 osoby (stan na dzie ń 31 XII 2010 r.). Gęsto ść zaludnienia w Powiecie wynosi 200 osób na 1 km 2 powierzchni (dane GUS na dzie ń 31 XII 2010 r.) i jest wy ższa od średniej krajowej (122 osoby/km 2).

Liczba mieszka ńców Powiatu wykazuje tendencje wzrostowe: w 1995 r. stan ludno ści według faktycznego miejsca zamieszkania wynosił 83 769 osób, w 2000 r. – 93 943 osoby, a w 2005 roku – 100 269 osób. Wg prognoz liczba mieszka ńców powiatu w 2015 r. b ędzie wynosi ć 114 105 osób.

Struktura wiekowa mieszka ńców Powiatu kształtuje si ę nast ępuj ąco (GUS na dzie ń 31.12.2010 r.): - ludno ść w wieku przedprodukcyjnym: 19%, - ludno ść w wieku produkcyjnym: 65%, - ludno ść w wieku poprodukcyjnym: 16%. Tabela 3. Powiat Warszawski Zachodni w układzie administracyjnym Gminy Wyszczególnienie Ożarów Stare Powiat Błonie Izabelin Kampinos Leszno Łomianki Maz. Babice Powierzchnia w km 2 86 65 85 125 39 71 63 534 Ludno ść – stałe 20258 10289 4139 9080 23860 21445 16888 105959 miejsce zameldowania Ludno ść – faktyczne 20345 10576 4198 9141 24005 21568 16961 106794 miejsce zamieszkania Gęsto ść zaludnienia 237 156 49 74 616 304 283 200 os/km 2 Źródło: GUS (stan na 31. XII. 2010 r.)

13

4.6 Gospodarka Na rozwój gospodarczy powiatu wpływa bardzo dobra lokalizacja. Przez teren powiatu przebiegaj ą dwie trasy krajowe: Warszawa-Pozna ń i Warszawa-Gda ńsk, wzdłu ż których prowadz ą działalno ść firmy produkcyjno-usługowo-handlowe oraz lokuj ą swoje siedziby firmy transportowe i spedycyjne.

Gospodarczo rozwijaj ą si ę nie tylko tereny w bezpo średnim s ąsiedztwie głównych dróg. Z wielk ą dynamik ą rozwija si ę na całym obszarze drobna wytwórczo ść , przetwórstwo spo żywcze, handel. Istotn ą gał ęzi ą w południowej i zachodniej cz ęś ci powiatu (gminy O żarów Mazowiecki, Błonie, Leszno i Kampinos) jest nadal rolnictwo. Rolniczy charakter tej cz ęś ci powiatu podkre śla istnienie na terenie gminy O żarów Mazowiecki Warszawskiego Rolno-Spo żywczego Rynku Hurtowego w Broniszach, który funkcjonuje od 1999 roku.

Ograniczenia w rozwoju gospodarczym zwi ązane s ą z faktem, i ż na terenie powiatu znajduje si ę, le żą cy na terenie gmin: Kampinos, Izabelin, Leszno, Łomianki i Stare Babice Kampinoski Park Narodowy. Znaczna cze ść terenu powiatu wchodzi ponadto w skład Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu (WOChK), którym obj ęte zostały najcenniejsze przyrodniczo i krajobrazowo tereny poło żone poza parkiem. Na terenach obj ętych WOChK obowi ązuje szereg nakazów i zakazów oraz ogranicze ń. Zakazuje si ę tu m. in. lokalizowania nowych lub rozbudowy istniej ących inwestycji szczególnie szkodliwych dla środowiska lub zdrowia ludzi albo mog ących pogorszy ć stan środowiska, z wył ączeniem realizacji niezb ędnej infrastruktury technicznej oraz obiektów i urządze ń słu żą cych ochronie środowiska.

Tabela 4. Liczba podmiotów gospodarczych w powiecie (jednostki zarejestrowane w systemie REGON)

Jednostka Podmioty gospodarcze wpisane do rejestru REGON terytorialna Ogółem Sektor publiczny Sektor prywatny Błonie 2409 48 2361 Izabelin 1563 16 1547 Kampinos 369 13 356 Leszno 941 30 911 Łomianki 1168 13 1155 Ożarów Mazowiecki 2767 45 2722 Stare Babice 2673 15 2658 Powiat 15494 193 15301 Źródło: GUS (stan na dzie ń 31 XII 2010 r.).

Wśród zarejestrowanych podmiotów gospodarczych przeważaj ą firmy zajmuj ące si ę handlem oraz działalno ści ą usługow ą.

4.7 Turystyka

Ruch turystyczny w Powiecie Warszawskim Zachodnim jest zwi ązany głównie z Kampinoskim Parkiem Narodowym. W parku dozwolona jest turystyka krajoznawcza, zim ą tak że narciarska. Do uprawiania turystyki słu żą specjalnie wytyczone i oznakowane trasy: 360 km szlaków dla turystyki pieszej oraz ponad 200 km dla turystyki rowerowej. Dopuszcza si ę tak że turystyk ę konn ą na okre ślonych trasach po uzyskaniu zezwolenia Parku. Dla obsługi ruchu turystycznego urz ądzono na obrze żach parku 21 parkingów. Parkingi znajduj ą si ę w nast ępuj ących miejscowo ściach: D ąbrowa Le śna, Dziekanów Le śny, Granica, Izabelin, Laski, Lipków Mariew, Opale ń, Palmiry, Piaski Królewskie, Pociecha, Roztoka, Sieraków, Stara D ąbrowa, Śladów i Truskaw.

14

Na terenie parku istnieje 12 polan rekreacyjno-wypoczynkowych. Na terenie Kampinoskiego Parku znajduj ą si ę równie ż miejsca noclegowe: Julinek - dawna Baza Cyrkowa, Łubiec - Szkolne Schronisko Młodzie żowe, Stara D ąbrowa - Szkoła Instruktorów Chor ągwi Stołecznej ZHP. Noclegi zapewniaj ą równie ż coraz liczniejsze gospodarstwa agroturystyczne. Szlaki i obiekty obsługi turystycznej wyposa żone s ą w liczne urz ądzenia i mał ą architektur ę (deszczochrony, miejsca przeznaczone do odpoczynku). Park odwiedza rocznie około miliona osób.

4.8 Infrastruktura techniczna

4.8.1 Drogi

Przez Powiat przebiegaj ą dwie drogi mi ędzynarodowe: E 77 (droga krajowa nr 7) prowadz ąca z Gda ńska przez Warszaw ę, Kraków do przej ścia granicznego w Chy żnem i dalej do Wiednia oraz E 30 (droga krajowa nr 2) prowadz ąca z Berlina przez Pozna ń i Warszaw ę do Moskwy. Przez wschodni ą cz ęść gmin: O żarów Mazowiecki i Stare Babice przebiega droga S-8. Drogi te stanowi ą o atrakcyjno ści poło żenia Powiatu, zapewniaj ąc doskonałe poł ączenie z Warszaw ą. Z drugiej jednak strony niewystarczaj ące przepustowo ści dróg i zwi ększaj ące si ę nat ęż enie ruchu pojazdów (ok. 56 tys. pojazdów na trasie Łomianki-Warszawa; ok. 33 tys. pojazdów na trasie Ołtarzew-Warszawa) jest przyczyn ą wielu utrudnie ń dla mieszka ńców. Tak du ży ruch samochodowy jest przyczyn ą nadmiernego hałasu i emisji zanieczyszcze ń do powietrza. Poszczególne gminy s ą poł ączone sieci ą dróg wojewódzkich: 579 Radziejowice – Nowy Dwór Mazowiecki, 580 Warszawa – Sochaczew, 700 Rokitno – Płochocin, 701 Józefów – Strzykuły, 718 Pruszków – Borz ęcin, 720 Nadarzyn – Błonie, 888 Płochocin - Zaborów, 898 Warszawa – Izabelin – Truskaw, 891 Babice – Mo ściska oraz szeregiem dróg powiatowych i gminnych.

Tabela 5. Drogi gminne i powiatowe

Rodzaj dróg Rodzaj nawierzchni twarda [km] twarda ulepszona gruntowa [km] [km] Drogi gminne 419,2 319,3 437,8 Drogi powiatowe 156,8 156,8 0,9 Źródło: GUS (stan na dzie ń 31 XII 2010 r.).

Przez południow ą cz ęść Powiatu ma przebiega ć autostrada A2.

4.8.2 Kolej i komunikacja zbiorowa

Przez gminy O żarów Mazowiecki i Błonie przebiega linia kolejowa obsługuj ąca zarówno poł ączenia lokalne (Warszawa – Sochaczew – Łowicz) jak i dalekobie żne oraz mi ędzynarodowe (Pozna ń, Szczecin i Berlin). Gminy Izabelin, Leszno, Stare Babice, O żarów Mazowiecki s ą poł ączone z Warszaw ą komunikacj ą miejsk ą i prywatn ą. Gmina Łomianki jest poł ączona z Warszaw ą lokaln ą Komunikacj ą Miejsk ą Łomianki oraz PKS. W pozostałych gminach (Kampinos, Błonie) funkcjonują prywatne linie autobusowe oraz PKS.

15

4.8.3 Zaopatrzenie w gaz

Powiat Warszawski Zachodni, przez który przebiega przesyłowy gazoci ąg wysokiego ci śnienia Mory- Błonie-Piotrków, jest w wi ększo ści zgazyfikowany (z wył ączeniem Gminy Kampinos). Długo ść czynnej sieci gazowej na terenie powiatu wzrosła w stosunku do lat ubiegłych. W 2010 roku wynosiła 747,1 km. Na terenie Powiatu znajduje si ę szereg stacji redukcyjno-pomiarowych, z których gaz rozsyłany jest do odbiorców w gminach.

W 2010 roku odbiorcami gazu było 26 852 gospodarstw domowych. Liczba mieszka ńców korzystaj ących z gazu sieciowego wynosiła w 2010 roku 77 043 osoby (72,1 % ludno ści Powiatu).

Tabela 6. Infrastruktura gazownicza oraz wykorzystanie gazu

Wyszczególnienie Długo ść czynnej Odbiorcy gazu Ludno ść korzystaj ąca sieci ogółem z sieci gazowej km liczba gospodarstw osób domowych Błonie 145,260 5549 77,9 Izabelin 65,519 2694 81,3 Leszno 25,268 1028 29,6 Łomianki 155,366 6919 83,7 Ożarów Mazowiecki 179,345 5790 73,8 Stare Babice 176,952 4872 81,9 Powiat 747,710 26852 72,1 Źródło: GUS (stan na dzie ń 31 XII 2010 r.).

4.8.4 Elektroenergetyka

Powiat jest zelektryfikowany w cało ści. Przebiega przeze ń szereg linii wysokiego napi ęcia (400 kV, 220 kV i 110 kV) ł ącz ących warszawski w ęzeł energetyczny z systemem krajowym.

16

5. Poprawa jako ści środowiska

5.1 Jako ść wód i gospodarka wodna

5.1.1 Stan aktualny

5.1.1.1 Wody powierzchniowe

Cało ść terytorium Powiatu Warszawskiego Zachodniego znajduje si ę w zlewni rzeki Wisły. Wi ększo ść terenu nale ży do zlewni drugiego rz ędu - Bzury, a tylko niewielka cz ęść , poło żona w gminie Łomianki w bezpo średnim s ąsiedztwie Wisły, nale ży do jej bezpo średniej zlewni. Długo ść sieci hydrograficznej na terenie powiatu wynosi ok. 48 km, w tym 28 km jest uregulowanych. Długo ść kanałów otwartych wynosi ok. 26 km. Najdłu ższy to Kanał O żarowski o długo ści 17,4 km w cało ści biegn ący przez teren powiatu. Wisła stanowi północno-wschodni ą granic ę powiatu w gminie Łomianki. Do zlewni Bzury nale żą : rzeka Łasica z dopływami: Kanałem Olszowieckim i Kanałem Zaborowskim, Utrata z dopływami: Kanałem O żarowskim, Rokitnic ą Star ą i Rokitnic ą Now ą. Do Kanału Zaborowskiego wody doprowadza Lipkowska Woda oraz Struga (rów melioracyjny Z-7). Łasica ma długo ść 35 km i została zmeliorowana, najpierw w latach międzywojennych (na długo ści około 20 km) i ponownie w latach 1968 - 1970. Na kanale tym znajduje si ę szereg budowli regulacyjnych. Równie ż Utrata, Rokitnica Stara i Rokitnica Nowa na terenie gm. Błonie oraz kanały Zaborowski i Olszowiecki s ą ciekami uregulowanymi. Naturalne koryto Utrata posiada na terenie gminy Kampinos. Na terenie Powiatu Warszawskiego Zachodniego wyst ępuj ą równie ż zbiorniki wodne o ró żnej genezie, wielko ści i znaczeniu. S ą to zarówno zbiorniki okre ślane mianem jezior, jak i tzw. glinianki oraz stawy. W gminie Łomianki znajduj ą si ę nast ępuj ące jeziora: Pawłowskie, Fabryczne, Wiejskie, Kiełpińskie i Dziekanowskie, poł ączone okresowo wysychaj ącym ciekiem zwanym Strug ą Dziekanowsk ą (rów melioracyjny A), który uchodzi do Wisły. S ą to fragmenty starorzecza rzeki Wisły. Na terenie gminy Leszno, w miejscowo ści Podzaborówek, znajduje się do ść du ży zbiornik wodny, zwany Jeziorem Tomczyn. Tak że w pobli żu Leszna zlokalizowane s ą stawy rybne oraz niewielkie zbiorniki wodne, tzw. glinianki. Tego typu zbiorniki znajduj ą si ę równie ż w s ąsiedztwie Zaborowa. Niewielkie stawy znajduj ą si ę tak że na terenie gminy Stare Babice. Zbiorniki te poło żone s ą w pobli żu nast ępuj ących miejscowo ści: Borz ęcin Du ży, Stare Babice, Latchorzew i Zalesie. W gminie Izabelin niewielkiej wielko ści zbiorniki wodne zlokalizowane s ą w pobli żu Izabelina, a tak że w rejonie Truskawia i Lasek. Na terenie gminy O żarów Mazowiecki niedu że zbiorniki wodne poło żone s ą w okolicach O żarowa Mazowieckiego oraz miejscowo ści Wolskie, Pilaszków i Myszczyn. W obr ębie gminy Kampinos niewielkie stawy i zbiorniki wodne znajduj ą si ę w pobli żu miejscowo ści Narty i Łazy. Na obszarze gminy Błonie glinianki i zbiorniki wodne zlokalizowane s ą w okolicy miasta Błonia, jak równie ż w pobli żu Piorunowa i Ła źniewa.

17

5.1.1.2 Jako ść wód powierzchniowych

Monitoringiem została obj ęta tylko część wód powierzchniowych na terenie Powiatu Warszawskiego Zachodniego. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie ostatnie badania wód na terenie powiatu przeprowadził w latach 2008 i 2009. Na podstawie wyników klasyfikacji elementów fizykochemicznych, biologicznych i hydromorfologicznych, zgodnie z rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008r. w sprawie klasyfikacji stanu jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych, WIO Ś dokonał klasyfikacji stanu ekologicznego wód powierzchniowych.

Badania wód Utraty, Rokitnicy Nowej i Kanału O żarowskiego wykonane w 2008 roku wskazuj ą, że cieki te charakteryzowały si ę umiarkowanym stanem ekologicznym (III klasa jako ści wód). W roku 2009 słaby stan elementów biologicznych wpłyn ął na pogorszenie stanu ekologicznego wód rzeki Utraty – rzeka osi ągn ęła słaby stan (IV klasa jako ści wód).

Wisła na terenie powiatu nie jest badana. Z bada ń wykonywanych w Warszawie oraz Płocku wynika, że stan Wisły nie jest dobry.

Poni żej zestawiono wyniki klasyfikacji stanu wód na terenie powiatu w roku 2008 i 2009.

Tabela 7. Jako ść wód powierzchniowych. Punkt Km Elementy Elementy Stan /potencjał Rzeka pomiarowo- biegu biologiczne fizykochemiczne ekologiczny kontrolny rzeki 2008 2009 2008 2009 2008 2009 Wawrzyszew Stan Stan Stan Stan Utrata - powy żej 28,9 dobry słaby poni żej poni żej Umiarkowany Słaby Rokitnicy dobrego dobrego Dopływ spod Stan Stan Stan Ożarowa Kol. 0,8 dobry - poni żej poni żej Umiarkowany - Maz. Świ ęcice dobrego dobrego (Kanał Ożarowski) Stan Stan Stan Rokitnica Pass – uj ście bardzo 0,9 - poni żej poni żej Umiarkowany - Nowa do Utraty dobry dobrego dobrego

Źródło: dane z monitoringu wód WIO Ś ( http://wios.warszawa.pl)

Na stan jako ści rzeki Utraty ma wpływ fakt, i ż rzeka ta jest odbiornikiem (bezpo średnim lub po średnim) ścieków z kilkudziesi ęciu zakładów z terenów kilku powiatów. Najwi ększa ich ilo ść trafia do rzeki z oczyszczalni MPWiK w Pruszkowie. Z terenu Powiatu Warszawskiego Zachodniego bezpo średnio do Utraty odprowadzane s ą ścieki opadowe z centrów logistycznych w gminie Błonie. Pośrednio poprzez rowy odprowadzane s ą ścieki z oczyszczalni ścieków Spółki z o.o. GEA-NOVA w Józefowie.

Do Rokitnicy Nowej odprowadzane s ą ścieki z miejskiej oczyszczalni ścieków w Błoniu.

Na stan jako ści rzeki Wisły na terenie powiatu zdecydowany wpływ ma odprowadzanie ścieków z aglomeracji Warszawskiej. Z terenu Powiatu Warszawskiego Zachodniego do Wisły odprowadzane s ą ścieki z miejskiej oczyszczalni ścieków w Łomiankach.

18

5.1.1.3 Wody podziemne

Teren Powiatu Warszawskiego Zachodniego znajduje się w obr ębie dwóch Głównych Zbiorników Wód Podziemnych (GZWP). Północna cz ęść powiatu nale ży do czwartorz ędowego zbiornika - GZWP nr 222 – Dolina środkowej Wisły (Warszawa – Puławy). W środkowej i południowej wyst ępuje trzeciorz ędowy zbiornik - GZWP nr 215A - Subniecka Warszawska - cz ęść centralna.

Wody czwartorz ędowe Wody podziemne pochodz ące z utworów czwartorz ędowych stanowi ą główny poziom wodono śny na terenie Powiatu Warszawskiego Zachodniego, a także główne źródło zaopatrzenia w wod ę mieszka ńców Powiatu. Warunki hydrogeologiczne (w tym wielkość zasobów wód) ze wzgl ędu na skomplikowan ą budow ę geologiczn ą utworów czwartorz ędowych charakteryzuj ą si ę du żym zró żnicowaniem. W północnej cz ęś ci Powiatu, nale żą cej do tarasu kampinoskiego, wyst ępuj ą piaszczysto-żwirowe osady, które s ą zbiornikiem wód podziemnych o swobodnym zwierciadle. Pojawia si ę ono na gł ęboko ści na ogół nie wi ększej ni ż 5 m p.p.t., czasami si ęga 10 m (Bandurska-Kryłowicz, 1997). Warstwa wodono śna osi ąga mi ąż szo ść 60 m i nie jest izolowana. Wody tego poziomu, w obr ębie Kampinoskiego Parku Narodowego s ą eksploatowane w ograniczony sposób, głównie na potrzeby gospodarskie. Na terenie poło żonym na południe od linii Sochaczew - Kampinos – Leszno - Borz ęcin stanowi ącej kraw ędź poziomu bło ńskiego, generalnie wyst ępuj ą dwie, a miejscami trzy warstwy wodono śne, pozostaj ące w wi ęzi hydraulicznej. Gł ęboko ść ich zalegania waha si ę od kilku do kilkudziesi ęciu metrów p.p.t. Czwartorz ędowy poziom wód podziemnych jest głównym źródłem zaopatrzenia w wod ę na tym terenie. Pozbawione u żytkowego czwartorz ędowego pi ętra wodono śnego s ą rejony Radzików – Błonie - Radonice i Leszno – Rochale - Rochaliki.

Wody trzeciorz ędowe Trzeciorz ędowe pi ętro wodono śne jest zbudowane z dwóch poziomów: mioce ńskiego i oligoce ńskiego, przykrytych plioce ńskimi iłami. Poziom mioce ński tworz ą piaski drobnoziarniste i pylaste oraz mułki z domieszk ą w ęgla brunatnego. Osi ągaj ą one mi ąż szo ść do 20-30 m. Są one nieeksploatowane. Poziom oligoce ński utworzony przez glaukonitowe piaski o mi ąż szo ści od kilku do kilkudziesi ęciu metrów wyst ępuje na gł ęboko ści ponad 150 m p.p.t. i jest głównym poziomem wodono śnym w miejscach, gdzie nie wyst ępuje czwartorz ędowy poziom u żyteczny tj. w okolicach Leszna, O żarowa Mazowieckiego i Błonia.

5.1.1.4 Zasoby wód podziemnych

Przybli żone zasoby dyspozycyjne (w m 3/24 h/km 2) na terenie poszczególnych gmin okre ślono na podstawie Mapy hydrogeologicznej Polski w skali 1: 50 000 (arkusze: Warszawa Zachód, Błonie, Kampinos). Okolice Łomianek znajduj ą si ę w obr ębie czwartorz ędowej jednostki hydrogeologicznej b ędącej cz ęś ci ą doliny Wisły. Potencjalne wydajno ści studni dla tej jednostki wynosz ą od 10 – 30 m 3/h do 50 – 70 m 3/h, przy średniej mi ąż szo ści warstwy wodono śnej wynosz ącej 17 m. Moduł zasobów dyspozycyjnych czwartorz ędowej, u żytkowej warstwy wodono śnej w rejonie Łomianek szacowany jest na 216 m 3/24 h/ km 2.

19

Rejon Izabelina to obszar z czwartorz ędow ą jednostk ą wodono śną obejmuj ącą kampinoski taras Wisły i północn ą cz ęść wysoczyzny polodowcowej. Mi ąż szo ść warstwy wodono śnej wynosi tu średnio 5 – 15 m, a mo że dochodzi ć do 20 m, przy potencjalnych wydajno ściach studni od 50 – 70 m3/h do 10 – 30 m 3/h. Moduł zasobów dyspozycyjnych głównego, u żytkowego, czwartorz ędowego poziomu wodono śnego szacowany jest w okolicach Izabelina na poziomie 110 m 3/24h/km 2. Lokalnie wyst ępuj ą tu tak że wody trzeciorz ędowe ujmowane z gł ęboko ści powy żej 150 m. Moduł zasobów dyspozycyjnych dla tych wód szacowany jest na poni żej 20 m 3/24 h/km 2. W rejonie Starych Babic i Ożarowa Mazowieckiego wyst ępuj ą jednostki hydrogeologiczne obejmuj ące wody pi ętra czwartorz ędowego, wyst ępuj ące w utworach wysoczyzny polodowcowej. Potencjalne wydajno ści studni ujmuj ących te wody wahaj ą si ę od 10 – 30 m 3/h do 30 – 70 m 3/h. Moduł zasobów dyspozycyjnych w okolicach Starych Babic dochodzi ć mo że do 98 m 3/24h/km 2, za ś w okolicach O żarowa Mazowieckiego szacowany jest na 72 m 3/24h/km 2, a nawet do 180 m 3/24 h/km 2. Okolice Leszna znajduj ą si ę w obr ębie jednostki hydrogeologicznej obejmuj ącej wody pi ętra czwartorz ędowego wyst ępuj ące w utworach tarasu Wisły zwanego kampinoskim. Średnie mi ąż szo ści tych utworów wynosz ą 21 m, wydajno ść potencjalnych studni mo że dochodzi ć do 50 – 70 m 3/h, za ś moduł zasobów dyspozycyjnych szacowany jest na 115 m 3/24 h/km 2. Na południe od Leszna lokalnie eksploatowane s ą tak że oligoce ńskie wody trzeciorz ędowe, ujmowane z gł ębokości ponad 150 m. Moduł zasobów dyspozycyjnych tego poziomu okre ślany jest na poni żej 20 m 3/24 h/km 2. W rejonie Błonia wody głównego u żytkowego pi ętra wodono śnego wyst ępuj ą w utworach czwartorz ędowych wysoczyzny polodowcowej. Mi ąż szo ść utworów wodono śnych zawiera si ę tu w przedziale 10 – 40 m, średnio 17 m, przy wydajno ści potencjalnych studni od 10 – 30 m 3/h do 50 – 70 m 3/h. Średni moduł zasobów dyspozycyjnych tego poziomu w okolicach Błonia wynosi 88 m3/24 h/km 2, a mo że dochodzi ć do 112 m 3/24 h/km 2. Na terenie Błonia eksploatowane s ą tak że wody pi ętra trzeciorz ędowego. S ą to wody ujmowane z gł ęboko ści ponad 150 m, a moduł zasobów dyspozycyjnych tego pi ętra wynosi poni żej 20 m 3/24 h/km 2. Okolice Kampinosu to tereny znajduj ące si ę w obr ębie jednostek hydrogeologicznych obejmuj ących czwartorz ędowe pi ętro wodono śne wyst ępuj ące w utworach kampinoskiego tarasu Wisły oraz wysoczyzny polodowcowej. Wody tego pi ętra wyst ępuj ą na gł ęboko ści od kilku do 15 m, a nawet gł ębiej. Wydajno ści potencjalnych studni wynosz ą tu od 10 – 30 m 3/h do 50 – 70 m 3/h. Moduł zasobów dyspozycyjnych w rejonie Kampinosu szacowany jest na północy na poziomie 115 m 3/24 h/km 2, za ś na południu na 88 m 3/25 h/km 2.

5.1.1.5 Jako ść wód podziemnych

Wody czwartorz ędowe, w swoim naturalnym składzie chemicznym, charakteryzuj ą si ę (poza przewa żaj ącą cz ęś ci ą tarasu kampinoskiego Wisły) zwi ększon ą zawarto ści ą żelaza i manganu. Wody czwartorz ędowe zawieraj ą równie ż zwi ązki azotu (okolice Zaborówka, O żarowa Maz., południowa cz ęść Łomianek, okolice Kampinosu), siarczany (okolice Ożarowa Maz.) oraz wykazuj ą podwy ższon ą barw ę (Łomianki) co wskazuje na zanieczyszczenia antropogeniczne. Lokalne wyst ępowanie w wodach czwartorz ędowych podwy ższonych zawarto ści trichloroetenu i tetrachloroetenu (w wyniku zanieczyszczenia antropogenicznego) stwierdzono w Łomiankach. Chemizm wód poziomu oligoce ńskiego charakteryzuje si ę podwy ższonymi zawarto ściami żelaza, manganu, niekiedy amoniaku i chlorków. Jest to ich naturalne tło hydrogeochemiczne. Jako ść wód oligoce ńskich została okre ślona jako dobra lub średnia.

20

Zagro żenia wód podziemnych Na zagro żenie wód podziemnych zanieczyszczeniami antropogenicznymi maj ą wpływ w szczególno ści: istniej ący typ izolacji, gł ęboko ść wyst ępowania u żytkowego poziomu wodono śnego, sposób zagospodarowania terenu oraz legislacyjna ochrona terenów i obiektów. Wody pi ętra czwartorz ędowego na terenie Powiatu ze wzgl ędu na bardzo zmienne warunki wyst ępowania wykazuj ą mniejszy lub wi ększy stopie ń zagro żenia zanieczyszczeniami. Poziomy wodono śne zalegaj ące płytko, pozbawione b ądź posiadaj ące słab ą izolacj ę s ą najbardziej wra żliwe na zanieczyszczenia powierzchniowe. Stopie ń zagro żenia oligoce ńskiego poziomu wodono śnego jest bardzo niski ze wzgl ędu na dobr ą izolacj ę naturaln ą. Tworzy j ą tu ponad 150-metrowej mi ąż szo ści pakiet iłów plioce ńskich. Zapewnia to trwało ść chemizmu wód i ich dobr ą jako ść .

5.1.1.6 Źródła zmian stosunków wodnych i jako ści wód

Do najwa żniejszych źródeł przekształce ń ilo ściowych i jako ściowych wód powierzchniowych i podziemnych na terenie Powiatu Warszawskiego Zachodniego nale żą : • pobór wód podziemnych do celów konsumpcyjnych i produkcyjnych, • zrzut ścieków z oczyszczalni komunalnych, • spływy obszarowe z terenów rolnych, • spływy wód deszczowych z terenów zurbanizowanych i uprzemysłowionych. Ponadto źródłami takimi mog ą by ć: • źle składowane i niezabezpieczone pryzmy obornika oraz zbiorniki na gnojowic ę, • przesi ęki z nieszczelnych szamb. W ostatnich dwóch latach w zwi ązku z intensywnymi i długotrwałymi opadami deszczu istotnym problemem był wysoki poziom wód gruntowych i kwestie zwi ązane z odprowadzaniem ścieków deszczowych.

5.1.1.7 Pobór wody i wodoci ągi

Na terenie Powiatu Warszawskiego Zachodniego funkcjonuje szereg uj ęć wód podziemnych ujmuj ących wody zarówno z utworów czwartorz ędowych jak i trzeciorz ędowych. Zestawienie gminnych uj ęć wód podziemnych przedstawia poni ższa tabela.

Tabela 8. Zestawienie gminnych uj ęć wód podziemnych Wydajno ść eksploatacyjna Dopuszczalny średni Wiek warstwy Gmina Nazwa uj ęcia uj ęcia/studni dobowy pobór wody wodono śnej m 3/h m3/d Błonie Błonie trzeciorz ęd 180 2653 Bieniewice czwartorz ęd 42 1000 Konstantów czwartorz ęd 50 850 Górna Wie ś trzeciorz ęd 37 592 Pass czwartorz ęd 105 240 Izabelin Hornówek czwartorz ęd 175 2023 Izabelin czwartorz ęd 6 7,5 Laski czwartorz ęd 9 do 5 Kampinos Szczytno czwartorz ęd 180 1812,71 Kampinos czwartorz ęd 40 658,86 Leszno Feliksów czwartorz ęd 230 2230 Gawartowa Wola czwartorz ęd 30 316 Czarnów trzeciorz ęd 53 634

21

Wydajno ść eksploatacyjna Dopuszczalny średni Wiek warstwy Gmina Nazwa uj ęcia uj ęcia/studni dobowy pobór wody wodono śnej m 3/h m3/d Łomianki Łomianki czwartorz ęd 100 2400 Trylogia czwartorz ęd 30 600 Ożarów Świ ęcice czwartorz ęd 77 1021 Mazowiecki Szeligi czwartorz ęd 75 1250 Gołaszew czwartorz ęd 50 500 Ożarów trzeciorz ęd 120 1800 Mazowiecki Stare Babice Stare Babice czwartorz ęd 110 1680 Borz ęcin Mały czwartorz ęd 120 1800

Istniej ącą infrastruktur ę techniczn ą wg stanu na 2010 rok przedstawia poni ższa tabela.

Tabela 9. Sie ć wodoci ągowa w Powiecie Warszawskim Zachodnim długo ść ludno ść korzystaj ąca wodoci ągowa korzystaj ący z Jednostka czynnej sieci z sieci wodoci ągowej sie ć wodoci ągu w % organizacyjna rozdzielczej rozdzielcza ogółu ludno ści na 100 km 2 km osoby km % Gmina Błonie 156,9 17569 183,3 86,4 Gmina Izabelin 89,4 6061 137,5 57,3 Gmina Kampinos 98,2 3774 116,1 89,9 Gmina Leszno 120,2 7438 96,1 81,4 Gmina Łomianki 51,4 8966 132,4 37,4 Gmina Ożarów 205,3 19872 288,1 92,1 Mazowiecki Gmina Stare 149,5 14190 235,7 83,7 Babice Powiat 870,9 77870 163,2 72,9 Źródło: GUS (stan na dzie ń 31.12.2010r.)

Długo ść czynnej sieci wodoci ągowej wzrosła z 713,7 km w roku 2006 do 870,9 km w roku 2010. Liczba mieszka ńców korzystaj ących z sieci wodoci ągowej wzrosła z 70 917 w roku 2006 do 77 870 w roku 2010.

Na terenie Powiatu Warszawskiego Zachodniego nast ępuje systematyczny wzrost ilo ści wody dostarczanej na potrzeby gospodarstw domowych (3271,0 dam 3 w roku 2006; 3522,0 dam 3 w roku 2010). Widoczny jest równie ż wzrost zu życia wody na potrzeby przemysłu, bowiem zu życie w roku 2006 wynosiło 690 dam 3, za ś w roku 2010 - 858 dam 3. Zużycie wody przez indywidualnego odbiorc ę w latach 2006-2010 wykazuje, raz tendencj ę spadkow ą, raz wzrostow ą.

Miejscowo ści zwodoci ągowane w poszczególnych gminach zestawiono w poni ższej tabeli.

22

Tabela 10. Wykaz miejscowo ści zwodoci ągowanych

Gmina miejscowo ści zwodoci ągowane (w cało ści lub cz ęś ciowo)

Błonie Błonie, Błonie Wie ś, Białuty, Białutki, Bieniewo Parcela, Bieniewo Wieś, Bieniewice, Bramki, Cholewy, D ębówka, Górna Wie ś, Konstantów, Kopytów, Kopytów Maj ątek, Ła źniew, Ła źniew Maj ątek, Ła źniewek, Marysiek, Nowa Górna, Nowa Wie ś, Nowe Faszczyce, Nowy Łuszczewek, Pass, Piorunów, Radonice, Radzików, Radzików IHAR, Rochaliki, Rokitno, Rokitno Maj ątek, Stare Faszczyce, Stary Łuszczewek, Wawrzyszew, Witki, Wola Łuszczewska, Żukówka Izabelin Hornówek, Izabelin B, Izabelin C, Laski, Mo ściska, Truskaw Kampinos Budki Żelazowskie, Grabnik, Józefów (cz ęść ), Kampinos, Kampinos A, Kirsztajnów, Komorów, Ludwików, Łazy, Łazy Kolonia, Pasikonie, Prusy, Rz ęszyce, Pasikonie, Pindal, Podkampinos, Skarbikowo, Stare Gnatowice, Strojec, Strzy żew, Szczytno, Wiejca, Wola Pasiko ńska, Zawady Leszno Czarnów, Feliksów, Gawartowa Wola, Gr ądki, Gr ądy, K ępiaste, Korfowe, Leszno, Łubiec, Marianów, Plewniak, Podrochale, Pow ązki, Stelmachowo, Szadkówek, Szymanówek, Towarzystwo Czarnów, Trzciniec, Walentów, W ąsy Kolonia, W ąsy Wie ś, Wilkowa Wie ś, Wilków, Wiktorów, Wólka, Wygl ędy, Zaborów, Zaborówek Łomianki Dziekanów Nowy, Dziekanów Polski, Kiełpin, Łomianki, Łomianki Dolne, Sadowa Ożarów wszystkie miejscowo ści gminy posiadaj ą sie ć wodoci ągow ą Mazowiecki Stare Babice Babice Nowe, Blizne Jasi ńskiego, Blizne Łaszczy ńskiego, Borz ęcin Du ży, Borz ęcin Mały, Janów, Klaudyn, Koczargi Nowe, Koczargi Stare, Kwirynów, Latchorzew, Lipków, Lubiczów, Mariew, Stanisławów Stare Babice, Topolin, Wierzbin, Wojcieszyn, Zalesie, Zielonki, Zielonki Parcele, Zielonki Wie ś Źródło: Urz ędy Gmin (stan na dzie ń 31.12.2010r.)

5.1.1.8 Kanalizacja i oczyszczalnie ścieków

Kanalizacja

Dane dotycz ące istniej ącej sieci kanalizacyjnej zestawiono w poni ższej tabeli. Tabela 11. Sie ć kanalizacyjna w Powiecie Warszawskim Zachodnim Jednostka długość czynnej ludno ść kanalizacyjna korzystaj ący z organizacyjna sieci korzystaj ąca z sieci sie ć kanalizacji w % kanalizacyjnej kanalizacyjnej rozdzielcza ogółu ludno ści na 100 km 2 km osoby km % Gmina Błonie 132,8 15215 155,2 74,8 Gmina Izabelin 56,3 3947 86,6 37,3 Gmina Kampinos 8,6 1105 10,2 26,3 Gmina Leszno 19,0 2352 15,2 25,7 Gmina Łomianki 45,0 7788 115,9 32,4 Gm. O żarów Maz. 49,8 13569 69,9 62,9 Gm. Stare Babice 87,4 8152 137,8 48,1 Powiat 398,9 52128 74,7 48,8 Źródło: GUS (stan na dzie ń 31.12.2010r.)

23

Długo ść czynnej sieci kanalizacyjnej wzrosła z 314,5 km w roku 2006 do 398,9 km w roku 2010. Liczba mieszka ńców korzystaj ących z sieci kanalizacyjnej wzrosła z 44 051 w roku 2006 do 52 128 w roku 2010.

Miejscowo ści skanalizowane w poszczególnych gminach przedstawia poni ższa tabela.

Tabela 12. Wykaz miejscowo ści, które posiadaj ą sie ć w poszczególnych gminach powiatu

Gmina miejscowo ści skanalizowane (w cało ści lub w cz ęś ci)

Błonie Błonie, Błonie Wie ś, Białuty, Bieniewice, Bramki, Dębówka, Konstantów, Kopytów, Nowa Wie ś, Pass, Piorunów, Radzików IHAR, Radonice, Stare Faszczyce, Wawrzyszew, Żukówka Izabelin Hornówek, Izabelin B, Izabelin C, Laski, Mo ściska, Truskaw Kampinos Kampinos, Kampinos A (cz ęść ), Łazy (cz ęść ), Wola Pasiko ńska (cz ęść ) Leszno Leszno Łomianki Łomianki, Łomianki Dolne Ożarów Bronisze, Duchnice, Jawczyce (cz ęść ), Józefów, Konotopa (cz ęść ), Macierzysz, Mazowiecki Myszczyn (teren PGR), Płochocin Płd., Płochocin Płn., O żarów Mazowiecki, Ożarów Wie ś, Szeligi, Wolica, Wolskie (teren PGR) Stare Babice Babice Nowe, Blizne Jasi ńskiego, Blizne Łaszczy ńskiego, Janów, Klaudyn (cz ęść ), Koczargi Nowe (cz ęść ), Koczargi Stare, Kwirynów, Latchorzew, Lipków, Lubiczów, Stare Babice, Zielonki Parcele Źródło: Urz ędy Gmin (stan na dzie ń 31.12.2010r.)

Znaczna cz ęść ścieków bytowych jest nadal gromadzona w zbiornikach bezodpływowych, gdy ż tylko 50 % mieszka ńców Powiatu korzysta z kanalizacji komunalnej.

Oczyszczalnie ścieków

W gminie Błonie ścieki oczyszczane s ą w mechaniczno-biologicznej oczyszczalni z podwy ższonym usuwaniem biogenów, której eksploatatorem jest Miejskie Przedsi ębiorstwo Wodoci ągów i Kanalizacji w Błoniu. Oczyszczalnia zlokalizowana jest w Błoniu, obsługuje miasto i gmin ę Błonie oraz gmin ę Leszno. Odbiornikiem ścieków jest rzeka Rokitnica Nowa.

W gminie Izabelin mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków z podwy ższonym usuwaniem fosforu jest zlokalizowana w Truskawiu. Odbiornikiem ścieków z oczyszczalni jest Rów Opaskowy Truskawia oraz sztuczny zbiornik wodny zlokalizowany w pobli żu oczyszczalni. Planowana jest rozbudowa oczyszczalni.

W gminie Kampinos s ą dwie gminne mechaniczno-biologiczne oczyszczalnie ścieków komunalnych: oczyszczalnia w miejscowo ści Kampinos A oraz mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia w miejscowo ści Łazy. Odbiornikami ścieków z oczyszczalni s ą rowy melioracyjne.

Obszar gminy Leszno obsługiwany jest przez miejsk ą oczyszczalni ę ścieków w Błoniu. Budowa oczyszczalni ścieków w gminie Leszno jest na etapie projektowym.

24

W gminie Łomianki ścieki oczyszczane s ą w miejskiej mechaniczno-biologicznej oczyszczalni, z podwy ższonym usuwaniem biogenów. Eksploatatorem jest Zakład Wodoci ągów i Kanalizacji w Łomiankach Sp. z o.o.. Oczyszczalnia obsługuje głównie obszar miasta Łomianki. Odbiornikiem ścieków z oczyszczalni jest rzeka Wisła. W gminie działaj ą ponadto dwie oczyszczalnie ścieków typu komunalnego: Wojewódzkiego Szpitala Dzieci ęcego w Dziekanowie Le śnym i Domu Opieki Społecznej w Sadowej.

Wi ększo ść obszaru miasta i gminy O żarów Mazowiecki jest obsługiwana przez oczyszczalnię Miejskiego Przedsi ębiorstwa Wodoci ągów i Kanalizacji w Pruszkowie oraz oczyszczalni ę Przedsi ębiorstwa Gospodarki Wodno-Ściekowej „GEA-NOVA” Sp. z o. o. w Józefowie. W ostatnich latach wybudowane zostały 3 lokalne oczyszczalnie hydroponiczne – w Pilaszkowie (przy ul. Nowowiejskiej i ul. Marszewskiego) i w m. Wolskie . Ponadto, na terenie gminy istniej ą oczyszczalnie: Warszawskiego Rolno-Spo żywczego Rynku Hurtowego S.A. w Broniszach, Domu Opieku ńczo-Leczniczego w Pilaszkowie, Instytutu Biotechnologii i Antybiotyków w Macierzyszu obsługuj ące, oprócz ww., równie ż pojedyncze miejscowo ści. Na terenach o rozproszonej zabudowie zlokalizowane s ą 73 przydomowe hydroponiczne oczyszczalnie ścieków o przepustowo ści 1 m 3/d.

W gminie Stare Babice istniej ą dwa systemy odprowadzania ścieków bytowo-gospodarczych. Z miejscowo ści Stare Babice, Kwirynów-Janów, Zielonki, Latchorzew i Lipków do mechaniczno- biologicznej oczyszczalni ścieków (z podwy ższonym stopniem usuwania biogenów) w Starych Babicach eksploatowanej przez Gminne Przedsi ębiorstwo Komunalne „EKO-BABICE” Sp. z o. o. w Starych Babicach. Z pozostałej cz ęś ci gminy - do kanalizacji warszawskiej. Planowana jest rozbudowa oczyszczalni. Odbiornikiem ścieków z oczyszczalni jest rów melioracyjny Z-7 (zwany Strug ą).

Tabela 13. Przepustowo ść oczyszczalni komunalnych

Oczyszczalnia ścieków Średniodobowa przepustowo ść Planowana przepustowo ść oczyszczalni ścieków* oczyszczalni (po rozbudowie) m3/dob ę m3/dob ę w Błoniu 5 680 - w Izabelinie 1 700 2 200 w Kampinosie A 223 nie jest jeszcze ustalona w Łazach 30 - w Łomiankach 4 240 nie jest jeszcze ustalona w Józefowie 3 860 - w Starych Babicach 3 000 4 000 * zgodnie z pozwoleniem wodnoprawnym

Ładunek zanieczyszcze ń odprowadzonych z oczyszczalni w 2010 roku był następuj ący (wg GUS, 2010):

• BZT 5 - 39 656 kgO 2/rok, • ChZT-Cr - 294 735 kgO 2/rok, • Zawiesina ogólna - 38 356 kg/rok, • azot ogólny - 90 467 kg/rok, • fosfor ogólny - 1 799 kg/rok.

W roku 2010 ładunek zanieczyszcze ń wyra żony wska źnikiem fosfor ogólny zmalał dwukrotnie w stosunku do warto ści z roku 2006. Natomiast ładunek zanieczyszcze ń wyra żony wska źnikiem azot ogólny wzrósł ponad dwukrotnie. Ładunki zanieczyszcze ń wyra żone BZT5, ChZT-Cr, zawiesina ogólna równie ż wykazuj ą tendencje wzrostow ą w odniesieniu do roku 2006.

25

Informacje dotycz ące ilo ści oczyszczanych ścieków przedstawiono w poni ższej tabeli: Tabela 14. Informacje dotycz ące oczyszczanych ścieków Parametr Jednostka Warto ść ścieki oczyszczane dam 3/rok 4435 ludno ść korzystaj ąca z oczyszczalni ścieków w % ogółu ludno ści, w tym: % 60,9 miasta % 95,0 wie ś % 42,3 Źródło: GUS (stan na dzie ń 31.12.2010r.)

Odbiorniki ścieków Głównymi odbiornikami ścieków dla zakładów z terenu Powiatu Warszawskiego Zachodniego, w tym wód opadowych s ą rowy melioracyjne. Ponadto ścieki s ą odprowadzane do rzeki Utraty, Rokitnicy Starej, Rokitnicy Nowej, Wisły oraz Kanału O żarowskiego, Kanału Zaborowskiego i Kanału Olszowieckiego. 5.1.1.9 Melioracje wodne

Na terenie Powiatu Warszawskiego Zachodniego wyst ępuj ą urz ądzenia melioracji wodnych zarówno podstawowych (kanały) jak i urz ądzenia melioracji wodnych szczegółowych (drenowania, rowy). Długo ść kanałów i rowów oraz powierzchnie zmeliorowane w poszczególnych gminach Powiatu zestawiono w poni ższej tabeli.

Tabela 15. Urz ądzenia melioracji wodnych w Powiecie Warszawskim Zachodnim. kanały rowy powierzchnie zmeliorowane Jednostka organizacyjna km km ha Gmina Błonie 0,100 125,242 5954,56 Gmina Izabelin 0,955 1,645 16,54 Gmina Kampinos 4,100 64,091 1795,27 Gmina Leszno 0,500 73,380 3462,30 Gmina Łomianki 0 3,500 14,52 Gmina Ożarów Mazowiecki 17,400 74,026 3950,12 Gmina Stare Babice 3,145 81,400 2359,00 Powiat 26,2 423,284 17552,31 Źródło: WZMiUW (stan na dzie ń 31.12.2010r.)

Za utrzymanie urz ądze ń melioracji podstawowych odpowiedzialny jest Marszałek Województwa. W imieniu marszałka zadania te realizuje Wojewódzki Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych w Warszawie Oddział w Grodzisku Mazowieckim. Utrzymywanie w nale żytym stanie urz ądze ń melioracji wodnych szczegółowych nale ży do wła ścicieli gruntów, na których melioracje s ą zlokalizowane b ądź do spółki wodnej je śli urz ądzenia te s ą obj ęte działalno ści ą spółki. Na terenie Powiatu Warszawskiego Zachodniego powstało 5 spółek wodnych: Gminna Spółka Wodna „Błonie”, Gminna Spółka Wodna w Kampinosie, Gminna Spółka Wodna w Lesznie, Gminna Spółka w O żarowie Mazowieckim, Gminna Spółka Wodna „Babice”. Spółki te s ą odpowiedzialne za utrzymywanie i eksploatacj ę urz ądze ń melioracji wodnych szczegółowych na terenie Gmin: Błonie, Kampinos, Leszno, Ożarów Mazowiecki i Stare Babice (z wył ączeniem Bliznego Jasi ńskiego, Budy, Kwirynowa i Mariewa).

26

5.1.2 Cele i kierunki działa ń dla pola: Jako ść wód i gospodarka wodna

Cel krótkoterminowy do 2015 r. i długoterminowy do roku 2019:

Poprawa stanu wód powierzchniowych, ochrona wód podziemnych i rozwój infrastruktury z zakresu gospodarki wodno-ściekowej

Poprawa stanu wód powierzchniowych W celu poprawy jako ści wód powierzchniowych, a w konsekwencji przywrócenia ich jako ści do wymaganych standardów ekologicznych konieczne b ędzie podj ęcie szerokiej współpracy regionalnej z innymi jednostkami le żą cymi na terenie zlewni wspólnych rzek - gminami, powiatami, przedsi ębiorstwami – w celu opracowania jednolitej koncepcji ochrony tych wód. Zanieczyszczenie wód powierzchniowych ma bowiem charakter ponadlokalny, alochtoniczny. Do działa ń niezb ędnych do osi ągni ęcia tego celu istotny jest rozwój i modernizacja infrastruktury z zakresu gospodarki ściekowej. Niezb ędna jest równie ż likwidacja niekontrolowanych zrzutów ścieków.

Ochrona wód podziemnych Do wa żnych instrumentów ochrony biernej wód podziemnych nale ży przestrzeganie zasad ustalonych dla stref i obszarów ochronnych uj ęć wody, na których obowi ązuj ą zakazy, nakazy i ograniczenia w zakresie korzystania z wody i u żytkowania gruntów. Teren ochrony bezpo średniej (grupa bezwzgl ędnie obowi ązuj ących nakazów) ma na celu wyeliminowanie zagro żenia powstaj ącego w zwi ązku z uj ęciem wody. Teren ochrony po średniej okre śla zakazy lub ograniczenia wykonywania robót oraz innych czynno ści mog ących mie ć wpływ na jako ść pobieranej wody lub wydajno ść uj ęcia. Ustalenia zwi ązane z ochron ą wód podziemnych przed zanieczyszczeniem zawarte powinny zosta ć w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego.

W celu zapewnienia mieszka ńcom odpowiedniej jako ści i ilo ści wody pitnej proponuje si ę podj ęcie nast ępuj ących działa ń:

• Propagowanie dalszej racjonalizacji zu życia wody i ograniczanie jej strat przy wydobyciu i przesyłach, dalsze opomiarowanie zu życia wody w gospodarstwach domowych.

• Szczegółowe rozpoznanie i kontrolowanie lokalnych zagro żeń jako ści wód podziemnych wraz z podejmowaniem odpowiednich działa ń, tj.: ustanawianiem stref ochronnych uj ęć , likwidacj ą nieu żywanych otworów studziennych, a w koniecznych przypadkach ograniczaniem i monitorowaniem wielko ści eksploatacji.

• Uwzgl ędnienie w planach zagospodarowania przestrzennego zasad ochrony głównych zbiorników wód podziemnych.

• Kontrolowanie i wnikliwie obserwowanie realizacji nowych inwestycji, mi ędzy innymi budowy gł ębokich studni, wykopów itp., celem unikni ęcia np. ł ączenia poziomów wodono śnych oraz bezpo średniego zanieczyszczania u żytkowych poziomów wodono śnych; nale ży d ąż yć do wyprzedzaj ącego uzbrojenia projektowanych obszarów koncentracji zabudowy mieszkaniowej

27

Rozwój infrastruktury z zakresu gospodarki wodno-ściekowej

Najwa żniejszym kierunkiem działa ń na najbli ższe lata jest dalsza rozbudowa kanalizacji sanitarnej.

Ponadto konieczna jest:

• rozbudowa i modernizacja istniej ących oczyszczalni ścieków, • budowa nowych oczyszczalni ścieków, • modernizacja istniej ących stacji uzdatniania wody, • budowa nowych uj ęć wody, • modernizacja istniej ących i budowa nowych odcinków sieci wodoci ągowej a tak że: • wspieranie budowy indywidualnych systemów oczyszczania ścieków (oczyszczalnie przydomowe), w miejscach gdzie jest niemo żliwa lub ekonomicznie nieuzasadniona budowa sieci kanalizacyjnej,

• uporz ądkowanie i modernizacja gospodarki ściekowej w zakładach przemysłowych – budowa urz ądze ń podczyszczaj ących ścieki przed ich zrzutem do kanalizacji miejskiej, wprowadzanie zamkni ętych obiegów wody oraz wspieranie i egzekwowanie programów racjonalnej gospodarki wodno-ściekowej.

• wyprzedzaj ące uzbrajanie w kanalizacj ę sanitarn ą projektowanych terenów skoncentrowanej zabudowy mieszkaniowej.

• na stacjach benzynowych, myjniach, przy warsztatach samochodowych i wsz ędzie tam gdzie mog ą wyst ąpi ć spływy deszczu z olejami nap ędowymi i benzyn ą ścieki powinny by ć podczyszczane, np. w separatorach substancji ropopochodnych.

• budowa nowego i rozbudowa istniej ącego systemu odprowadzenia wód opadowych powinna uwzgl ędnia ć nast ępuj ące zalecenia: − ograniczenie nat ęż enia odpływu deszczu przez zastosowanie ró żnych form retencji − ograniczenie ładunku i st ęż enia zanieczyszcze ń w odprowadzanych spływach deszczowych − odr ębne traktowanie spływów ze zlewni „czystych”, z których wody mog ą by ć infiltrowane do gruntu i zlewni „brudnych” wymagaj ących oczyszczenia spływów − stosowanie zasady, że spływy opadowe z posesji powinny by ć zagospodarowane na posesji, tam, gdzie jest mo żliwa infiltracja do gruntu

• przy opracowywaniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego nale ży przewidzie ć i zarezerwowa ć teren na potrzeby budowy lokalnych systemów retencyjnych, które mog ą stanowi ć atrakcyjny element architektury krajobrazu.

• przy realizacji nowych inwestycji nale ży ograniczy ć uszczelnienie terenu, wprowadza ć tam gdzie jest to mo żliwe nawierzchnie a żurowe umo żliwiaj ące przesi ąkanie wód opadowych do gruntu.

28

5.2 Powietrze atmosferyczne

5.2.1 Stan aktualny

Źródła emisji do powietrza Głównymi źródłami emisji zanieczyszcze ń do powietrza s ą • procesy spalania paliw (główne zanieczyszczenia to: tlenki azotu, dwutlenek siarki, pył, tlenek i dwutlenek w ęgla) • transport drogowy (główne zanieczyszczenia: tlenki azotu, w ęglowodory, tlenek w ęgla, pył) • procesy przemysłowe i usługowe (w zale żno ści od rodzaju działalno ści ró żne zanieczyszczenia). W ostatnich latach zmienia si ę struktura wykorzystywanych paliw. Przedsi ębiorcy coraz cz ęś ciej zamiast kotłowni w ęglowych realizuj ą kotłownie gazowe lub olejowe. Liczba gospodarstw stosuj ących gaz do ogrzewania mieszka ń jest zmienna.

Na terenie powiatu wzrasta udział transportu drogowego jako źródła emisji, w szczególno ści emisji tlenków azotu.

Stan powietrza atmosferycznego Z oceny jako ści powietrza dokonanej przez WIO Ś w 2010 roku (wykonanej w nowym układzie stref) wynika, że st ęż enia dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, benzenu, tlenku w ęgla, metali ci ęż kich na terenie strefy mazowieckiej, do której zaliczony został Powiat Warszawski Zachodni nie przekraczały poziomu dopuszczalnego okre ślonego dla ochrony zdrowia (klasa A). St ęż enia benzo-a-pirenu i pyłu zawieszonego kwalifikuj ą stref ę do klasy C.

Wyniki oceny zestawiono poni żej.

Tabela 16. Wyniki klasyfikacji strefy pod k ątem ochrony zdrowia w 2010 r.

Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszcze ń dla obszaru całej strefy O3 PM As Cd Ni B/a/P SO2 NO2 PM10 C6H6 CO Pb 2,5 (PM10) (PM10) (PM10) (PM10) * ** Strefa

A A B C A A A A A A C A D2 Strefa mazowiecka mazowiecka Strefa

* poziom docelowy ** poziom celu długoterminowego Źródło: Ocena jako ści powietrza w województwie mazowieckim w 2010 r., WIO Ś klasa A – st ęż enia zanieczyszcze ń na terenie strefy nie przekraczaj ą poziomów dopuszczalnych i poziomów docelowych oraz dla ozonu, klasa B – st ęż enia zanieczyszcze ń na terenie strefy przekraczaj ą poziomy dopuszczalne lecz nie przekraczaj ą poziomów dopuszczalnych powi ększonych o margines tolerancji ,

29

klasa C – st ęż enia zanieczyszcze ń na terenie strefy przekraczaj ą poziomy dopuszczalne powi ększone o margines tolerancji, w przypadku gdy margines tolerancji nie jest okre ślony – poziomy dopuszczalne i poziomy docelowe, klasa D2 – st ęż enia ozonu przekraczaj ą poziom celu długoterminowego.

Pod wzgl ędem kryteriów ustanowionych w celu ochrony ro ślin strefa mazowiecka, do której zalicza si ę Powiat Warszawski Zachodni klasyfikowała si ę do klasy A. Poziom dwutlenku siarki, tlenków azotu i ozonu nie przekraczał poziomu dopuszczalnego. Poni żej zestawiono wyniki klasyfikacji.

Tabela 17. Wyniki klasyfikacji strefy pod k ątem ochrony ro ślin w 2010 r.

Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszcze ń strefa dla obszaru całej strefy SO2 NOx O3 Strefa A A A mazowiecka Źródło: Ocena jako ści powietrza w województwie mazowieckim w 2010 r., WIO Ś

5.2.2 Cele i kierunki działa ń dla pola: Powietrze atmosferyczne

Cel krótkoterminowy do roku 2015 i długoterminowy do roku 2019:

Spełnianie wymaga ń prawnych w zakresie jako ści powietrza

Mo żliwe kierunki działa ń w zakresie realizacji celu krótko i długoterminowego:

1. Eliminowanie w ęgla jako paliwa, zwi ększanie udziału gazu i oleju opałowego w bilansie energetycznym Powiatu 2. Termomodernizacja budynków mieszkalnych i u żyteczno ści publicznej. 3. Kontynuacja gazyfikacji. 4. Zwi ększanie wykorzystania odnawialnych źródeł energii 5. Poprawa standardów technicznych infrastruktury drogowej, w szczególno ści eliminowanie utwardzania dróg materiałami powoduj ącymi pylenie. 6. Prowadzenie edukacji ekologicznej, w szczególno ści dot. szkodliwo ści i zakazu spalania odpadów w paleniskach indywidualnych oraz na powierzchni ziemi. 7. Rozwój i wspieranie transportu zbiorowego w celu zwi ększenia jego udziału w całkowitych przewozach pasa żerskich. 8. Promowanie systemów zarz ądzania środowiskowego (projekty Czystej Produkcji i norm zarz ądzania środowiskowego (np. ISO 14000)). 9. Promocja ekologicznych no śników energii. 10. Stosowanie urz ądze ń do ograniczania emisji. 11. Kontrola przedsi ębiorców. 12. Prowadzenie odpowiedniej polityki przestrzennej, maj ącej na celu lokalizacj ę nowych zakładów przemysłowych na terenach oddalonych od zabudowy mieszkalnej i terenów przyrodniczo cennych.

30

5.3 Hałas

5.3.1 Stan aktualny

Hałas stanowi jedno ze źródeł zanieczyszczenia środowiska, wzrastaj ące sukcesywnie w zwi ązku z rozwojem komunikacji, uprzemysłowieniem i post ępuj ącą urbanizacj ą. Na terenie Powiatu głównym źródłem uci ąż liwo ści jest komunikacja drogowa.

Hałas drogowy Przez teren powiatu przebiegaj ą 2 drogi krajowe. Jak wynika z opracowa ń pn. „Mapy akustyczne dla dróg krajowych o nat ęż eniu ruchy ŚDR powy żej 16400 pojazdów na dob ę” wykonanych przez Politechnik ę Krakowsk ą liczba lokali mieszkalnych nara żonych na hałas komunikacyjny od drogi krajowej Nr 7 i drogi ekspresowej S7 w Gminie Łomianki wynosi 3044, a od drogi krajowej nr 2, tj. w gminach O żarów Mazowiecki i Błonie wynosi 5429. W dniu 7 wrze śnia 2009 roku Sejmik Województwa Mazowieckiego przyj ął: • Program ochrony środowiska przed hałasem dla terenów poza aglomeracjami poło żonych wzdłu ż odcinków drogi krajowej nr 2 na terenie województwa mazowieckiego, • Program ochrony środowiska przed hałasem dla terenów poza aglomeracjami poło żonych wzdłu ż drogi krajowej nr 7 i drogi ekspresowej nr S7 na terenie województwa mazowieckiego Programy te mają na celu popraw ę i zapewnienie jak najlepszego stanu akustycznego środowiska na terenach zagro żonych ponadnormatywnym hałasem.

Przez teren powiatu przebiegaj ą 2 drogi wojewódzkie, po których przeje żdża ponad 3 000 000 pojazdów rocznie. Nale żą do nich droga nr 580 Warszawa- Babice- Leszno-Kampinos oraz droga 898 Nowe Babice – Mo ściska – Warszawa. Z dniem 1 stycznia 2011 r. zaliczone zostały one do obiektów, których eksploatacja mo że powodowa ć negatywne oddziaływanie na znacznych obszarach, dla których wymagane jest sporz ądzenie map akustycznych. Mazowiecki Zarz ąd Dróg Wojewódzkich w Warszawie powinien dla nich sporz ądzi ć mapy akustyczne.

Hałas kolejowy Przez teren powiatu przebiega jedna linia kolejowa, po której przeje żdża ponad 30 000 poci ągów rocznie. Linia ta z dniem 1 stycznia 2011 r. zalicza si ę do obiektów, których eksploatacja mo że powodowa ć negatywne oddziaływanie na znacznych obszarach, dla których wymagane jest sporz ądzenie map akustycznych. PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. powinny sporz ądzi ć map ę akustyczn ą dla tej linii kolejowej.

Hałas lotniczy

Hałas lotniczy zwi ązany jest z lotniskiem Warszawa- Ok ęcie i Warszawa-Babice. Oddziaływanie akustyczne obejmuje gminy: O żarów Mazowiecki i Stare Babice. Dla Portu Lotniczego im. Fryderyka Chopina został ustanowiony obszar ograniczonego u żytkowania.

Hałas przemysłowy Hałas przemysłowy na terenie powiatu stanowi zagro żenie o charakterze lokalnym, wyst ępuj ące głównie na terenach s ąsiaduj ących z zakładami produkcyjnymi i usługowymi. Poziom hałasu przemysłowego jest kształtowany indywidualnie dla ka żdego obiektu i zale ży m.in. od parku maszynowego, zastosowanej izolacji hal produkcyjnych, zastosowanych urz ądze ń wentylacyjnych i klimatyzacyjnych, transportu wewn ątrzzakładowego. Uci ąż liwo ści s ą czasami spowodowane lokalizacj ą zakładów w bezpo średnim s ąsiedztwie z zabudow ą mieszkaniow ą.

31

5.3.2 Cele i kierunki działa ń dla pola: hałas

Cel krótkoterminowy do roku 2015 i długoterminowy do roku 2019:

Zmniejszenie zagro żenia mieszka ńców powiatu ponadnormatywnym hałasem

Mo żliwe kierunki działa ń w zakresie realizacji celu:

1. Propagowanie rozwi ąza ń technicznych i organizacyjnych ograniczaj ących emisj ę hałasu do środowiska. 2. Prowadzenie odpowiedniej polityki przestrzennej, maj ącej na celu lokalizacj ę uci ąż liwego akustycznie przemysłu, rzemiosła i usług na terenach oddalonych od zabudowy mieszkalnej 3. Poprawa stanu nawierzchni dróg i poprawienie organizacji ruchu, aby zwi ększy ć płynno ść jazdy. 4. Budowa obwodnic miast. 5. Zwi ększenie udziału komunikacji publicznej (zbiorowej). 6. Stosowanie stolarki okiennej o podwy ższonym wska źniku izolacyjno ści akustycznej w budynkach nara żonych na ponadnormatywny hałas i nowobudowanych obiektach. 7. Monta ż ekranów akustycznych. 8. Stosowanie obudów d źwi ękochłonnych na urz ądzenia i maszyny emituj ące wysoki poziom hałasu.

5.4. Promieniowanie elektromagnetyczne

5.4.1. Stan aktualny

Głównymi źródłami emisji pól elektromagnetycznych na terenie powiatu s ą: • linie elektroenergetyczne i zwi ązane z nimi stacje elektroenergetyczne, • obiekty radiokomunikacyjne, w tym stacje bazowe telefonii komórkowej. Poni żej zestawiono informacje o napowietrznych liniach elektorenergetycznych na terenie Powiatu Warszawskiego Zachodniego.

Tabela 18. Napowietrzne linie elektroenergetyczne Przebieg linii Napi ęcie (kV) Linia jednotorowa do stacji Rogowiec 400 Linia jednotorowa do stacji Płock 400 Jednotorowa linia napowietrzna Mory – Podolszyce 220 Jednotorowa linia napowietrzna Mory – Sochaczew 220 Jednotorowa linia napowietrzna Mory – Janów 220 Dwutorowa linia napowietrzna Mory – O żarów i dalej jednotorowe 110 Ożarów – Moszna i O żarów – Błonie

Stacje bazowe telefonii komórkowej (źródło: zgłoszenia instalacji emituj ących pola elektromagnetyczne) zlokalizowane s ą: • w gminie Błonie: Białuty 34, Błonie (ul. Grodziska 15, ul. Kili ńskiego 2, ul. Powsta ńców 8, ul. Spedycyjna 1, ul. Warszawska 18A), Bramki (ul. Łódzka 41, dz. nr ew. 215/2), Pass (dz. nr ew. 31/8, 20J, 20C, ul. Stefana Batorego 1), Kopytów 44; • w gminie Izabelin: Izabelin (ul. J. Kazimierza, ul. Tetmajera 38), Laski (ul. 3 Maja 40/42), Mo ściska (ul. Bakaliowa 1, ul. Estrady 5, ul. Estrady 10), Truskaw (dz. nr ew. 865/9);

32

• w gminie Kampinos: Kampinos (ul. Niepokalanowska 5, dz. nr ew. 117/3), Strojec (dz. nr 90), Wiejca (63b, dz. nr ew. 597); • w gminie Leszno: Feliksów (dz. nr ew. 432/1), Leszno (ul. Fabryczna 5), Wólka (ul. Parkowa 1b); • w gminie Łomianki: Dziekanów Le śny (ul. Konopnickiej 65), Kiełpin (ul. Rolnicza 252), Łomianki (ul. Brukowa -dz. nr ew. 679, ul. Brukowa 42/43, Brukowa 189, ul. Kolejowa 132, Kolejowa 154, ul. Kolejowa 291, ul. Szpitalna 36, Warszawska 227d); • w gminie O żarów Mazowiecki: Bronisze (ul. Pozna ńska 98, ul. Świerkowa 3/3A), Jawczyce (ul. Przejazdowa), Józefów (ul. Fabryczna 1), Konotopa (dz. nr ew. 97/4), Ołtarzew (ul. Południowa 2, ul. Umiastowska 1), O żarów Mazowiecki (ul. Ceramiczna 1, ul. Floriana 3, ul. Pozna ńska 53A, ul. Pozna ńska 127/127a, ul. Pozna ńska 177, ul. Pozna ńska 183, ul. 11 Listopada 2, ul. Żeromskiego 3), Świ ęcice (ul. Zaborowska 1); • w gminie Stare Babice: Blizne Jasi ńskiego (ul. Ko ściuszki 2, ul. Łaszczy ńskiego 1), Blizne Łaszczy ńskiego 1, Lipków ul. Jakubowicza 81, Stare Babice (ul. Gen. T. Kutrzeby -dz. nr ew. 804, ul. Rynek 17).

Z monitoringu prowadzonego przez WIO Ś (analizy wyników pomiarów prowadzonych przez WIO Ś oraz wykonanych w latach wcze śniejszych) wynika, że wyst ępuj ące w środowisku na terenie województwa mazowieckiego poziomy pól elektromagnetycznych są mniejsze od poziomów dopuszczalnych (dopuszczalny poziom w zale żno ści od cz ęstotliwo ści zawiera si ę w przedziale od 7 V/m do 20 V/m). Z bazy źródeł pól elektromagnetycznych prowadzonej przez WIO Ś oraz rejestru obszarów, na których stwierdzono przekroczenia wynika, że dotychczas nie stwierdzono przekrocze ń w miejscach dost ępnych dla ludno ści.

5.4.2 Cele i kierunki działa ń dla pola: Promieniowanie elektromagnetyczne

Cel krótkoterminowy do roku 2015 i długoterminowy do roku 2019:

Ochrona przed nadmiernym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych

Mo żliwe kierunki działa ń i zadania w zakresie realizacji celu:

1. Prowadzenie pomiarów poziomów pól elektromagnetycznych. 2. Egzekwowanie przez organy administracji pomiarów pól elektromagnetycznych, do których inwestorzy s ą zobowi ązani na mocy ustawy PO Ś. 3. Monitoring prowadzony przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska. 4. Prowadzenie procedury oceny oddziaływania na środowisko w odniesieniu do źródeł promieniowania elektromagnetycznego, które zostały sklasyfikowane do przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko. 5. Lokalizacja linii elektroenergetycznych o napi ęciu powy żej 110 kV poza terenami zabudowy mieszkaniowej. 6. Lokalizacja zabudowy mieszkaniowej w bliskim otoczeniu linii elektroenergetycznych o napi ęciu 110 kV wył ącznie po wcze śniejszych pomiarach pól elektromagnetycznych. 7. Wyznaczanie stref ograniczonego u żytkowania wokół tych urz ądze ń emituj ących promieniowanie niejonizuj ące, gdzie stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów promieniowania. 8. Uwzgl ędnianie w planach zagospodarowania przestrzennego aspektów zwi ązanych z zagro żeniem promieniowaniem elektromagnetycznym, w szczególno ści wprowadzanie zapisów dot. stref ograniczonego u żytkowania.

33

5.5. Program operacyjny dla pola: poprawa jako ści środowiska

Tabela 19. Harmonogram działa ń dla Pola: Jako ść wód i gospodarka wodna L.p. Okres Opis zadania Jednostki wdra żaj ące Szacunkowe Źródła finansowania realizacji koszty * [zł] 1 2012-2015 Budowa nowych i rozbudowa istniej ących uj ęć wody wójtowie, burmistrzowie bd środki własne, fundusze ekologiczne 2 2012-2015 Budowa nowych i modernizacja istniej ących Stacji Uzdatniania wójtowie, burmistrzowie bd środki własne, Wody fundusze ekologiczne, Urz ąd Marszałkowski 3 2012-2015 Rozbudowa sieci wodoci ągowej wójtowie, burmistrzowie bd środki własne, fundusze ekologiczne 4 2012-2015 Rozbudowa komunalnych oczyszczalni ścieków (w Izabelinie, wójtowie, burmistrzowie, bd środki własne, w Kampinosie A, w Łomiankach, w Starych Babicach) zakłady wodoci ągowo- fundusze ekologiczne, kanalizacyjne środki unijne, Urz ąd Marszałkowski 5 2012-2015 Budowa przydomowych oczyszczalni ścieków osoby fizyczne, wójtowie, bd środki własne, burmistrzowie, fundusz ekologiczny, środki u żytkowników oczyszczalni 6 2012-2015 Rozbudowa kanalizacji sanitarnej wójtowie, burmistrzowie bd środki własne, Urz ąd Marszałkowski fundusze ekologiczne 7 2012-2015 Budowa kanalizacji deszczowej wójtowie, burmistrzowie bd środki własne, fundusze ekologiczne 8 2012-2015 Budowa systemu odwodnienia wójtowie, burmistrzowie bd bd

9 2012-2015 Modernizacja oczyszczalni ścieków w Domu Pomocy Społecznej starosta 188 000 środki własne, w Sadowej fundusze ekologiczne

34

L.p. Okres Opis zadania Jednostki wdra żaj ące Szacunkowe Źródła finansowania realizacji koszty * [zł] 10 2012-2015 Utrzymywanie urz ądze ń melioracji wodnej szczegółowej spółki wodne bd składki, dotacje od wojewody w gminach: Błonie, Kampinos, Leszno, O żarów Mazowiecki i jednostek samorz ądu i Stare Babice terytorialnego, środki zakładów korzystaj ących z wód

11 2012-2015 Utrzymywanie urz ądze ń melioracji wodnej podstawowej WZMIUW Warszawa bd środki własne, środki zakładów korzystaj ących z wód

12 2012-2015 Modernizacja Kanału O żarowskiego (zadanie 3) WZMiUW Warszawa 5,1 mln fundusze unijne (RPROWM)

13 2012-2015 Budowa zbiorników do czasowego gromadzenia ścieków podmioty gospodarcze bd środki własne deszczowych, zagospodarowywanie wód deszczowych na własnym terenie oraz ograniczanie utwardzania terenu *Nie okre ślono kosztów, poniewa ż informacje o kosztach uzyskano tylko z nielicznych gmin, w odniesieniu do niektórych zada ń.

Tabela 20. Harmonogram działa ń dla Pola: Powietrze atmosferyczne L.p. Okres Opis zadania Jednostki wdra żaj ące Szacunkowe Źródła finansowania realizacji koszty [tys.zł] 1 2012-2015 Termomodernizacja budynków powiatowych starosta 400 Środki własne, fundusze ekologiczne 2 2012-2015 Termomodernizacja budynków gminnych wójtowie, burmistrzowie bd Środki własne, fundusze ekologiczne 3 2012-2015 Promowanie i wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii wójtowie, burmistrzowie, bd Środki własne, starosta fundusze ekologiczne 4 2012-2015 Poprawa standardów technicznych infrastruktury drogowej, w zarz ądy dróg, wójtowie, bd. Środki własne, szczególno ści eliminowanie wykorzystania do utwardzania dróg burmistrzowie fundusze ekologiczne, materiałów powoduj ących pylenie fundusze unijne 5 2012-2015 Rozbudowa systemu komunikacji zbiorowej wójtowie, burmistrzowie, bd środki własne MZA w Warszawie

35

Tabela 21. Harmonogram działa ń dla Pola: Hałas L.p. Okres Opis zadania Jednostki wdra żaj ące Szacunkowe Źródła finansowania realizacji koszty [tys.zł] 1 2012-2015 Poprawa standardów technicznych infrastruktury drogowej zarz ądy dróg, bd środki własne, wójtowie, burmistrzowie fundusze ekologiczne, fundusze unijne 2 2012-2015 Budowa zabezpiecze ń przed uci ąż liwo ściami akustycznymi zarz ądy dróg bd środki własne, fundusze ekologiczne, fundusze unijne 3 2012-2015 Rozbudowa systemu komunikacji zbiorowej wójtowie, burmistrzowie, bd środki własne MZA w Warszawie

Tabela 22. Harmonogram działa ń dla Pola: Promieniowanie elektromagnetyczne L.p. Okres Opis zadania Jednostki wdra żaj ące Szacunkowe Źródła finansowania realizacji koszty [tys.zł] PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE 1 2012-2015 Rozpatrywanie zgłosze ń instalacji emituj ących pola starosta, marszałek bd środki własne elektromagnetyczne 2 2012-2015 Pomiary poziomu pól elektromagnetycznych WIO Ś bd środki własne WIO Ś i Operatorzy stacji bazowych operatorów telefonii komórkowej

36

6. Powa żne awarie i zagro żenia naturalne

6.1. Stan aktualny

Powa żne awarie

Zgodnie z definicj ą zawart ą w Prawie ochrony środowiska powa żna awaria – to zdarzenie, w szczególno ści emisja, po żar lub eksplozja powstała w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których wyst ępuje jedna lub wi ęcej niebezpiecznych substancji, prowadz ące do natychmiastowego powstania zagro żenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagro żenia z opó źnieniem. Na terenie powiatu wyst ępuje jeden zakład zakwalifikowany do grupy du żego ryzyka wyst ąpienia powa żnej awarii przemysłowej, gdzie magazynowane s ą benzyny i olej nap ędowy - Baza Magazynowa PKN Orlen S.A. w Mo ściskach. Ponadto na terenie powiatu zlokalizowane s ą inne zakłady kwalifikowane do grupy du żego oraz zwi ększonego ryzyka wyst ąpienia awarii przemysłowej magazynuj ące środki ochrony ro ślin. Do zakładów tych zalicza si ę magazyny w Błoniu: Bayer CropScience Sp. z o.o., Kazgod Sp. z o.o., Centrum Dystrybucyjnego Błonie Sp. z o.o., Fertico Sp. z o.o. oraz magazyn w Passie Sp. z o.o. Wilshire Holding. Zakłady te s ą nadzorowane przez Pa ństwow ą Stra ż Po żarn ą oraz Mazowiecki Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie.

Potencjalne źródła zagro żenia na terenie Powiatu stanowi transport materiałów i substancji niebezpiecznych (toksycznych, łatwopalnych, wybuchowych) głównie na drogach krajowych, wojewódzkich oraz szlakach kolejowych, a tak że ruroci ągami.

Zagro żenia zwi ązane z przesyłem substancji ruroci ągami:

- ruroci ąg paliwowy o średnicy 350 mm biegn ący z Płocka do Mo ścisk (Baza Magazynowa ORLENU) i dalej przez Łomianki Dolne do Emilianowa.

- gazoci ągi wysokiego ci śnienia w Gminie Leszno – jedna linia i stacja redukcyjna Leszno, w Gminie Błonie – dwie linie i stacje redukcyjne: Radonice – Kłudzienko oraz Błonie i Kopytów w Gminie Ożarów – jedna linia oraz stacje redukcyjne: O żarów i Świ ęcice.

Zagro żenia po żarowe Po żarami na terenie Powiatu zagro żony jest w szczególno ści du ży kompleks le śny (KPN wraz z lasami na terenie otuliny). Drzewostany w nim zaliczone s ą do I – ej kategorii zagro żenia po żarowego.

Zagro żenie powodziowe Zagro żenie powodziowe wyst ępuje na terenie gminy Łomianki i obejmuje obszar 350 ha, w tym 150 ha terenów zabudowanych: Łomianki, Buraków, Dziekanów Le śny, Dziekanów Polski, Sadowa, Kiełpin. Tereny zagro żone zalaniem rozci ągaj ą si ę od brzegu Wisły a ż do drogi krajowej nr 7.

37

Za zadania z zakresu ochrony przeciwpowodziowej odpowiada Dyrektor Regionalnego Zarz ądu Gospodarki Wodnej w Warszawie. Jest on zobowi ązany do opracowania i wdro żenia planu zarz ądzania ryzykiem powodziowym w regionie wodnym. Za stan wału przeciwpowodziowego w Łomiankach odpowiedzialny jest Wojewódzki Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych Oddział w Nowym Dworze Mazowieckim. Z informacji Wojewódzkiego Zarz ądu Melioracji i Urz ądze ń Wodnych Oddziału w Nowym Dworze Mazowieckim wynika, że wał jest w złym stanie technicznym i wymaga modernizacji. WZMiUW ko ńczy prace projektowe związane z modernizacj ą wału. Modernizacja wału rozpocznie si ę w roku 2012 lub 2013. Termin zako ńczenia prac nie jest okre ślony, uzale żniony jest od wielu czynników, w szczególno ści terminu rozpocz ęcia, otrzymanych środków finansowych, itp.

6.2. Cele i kierunki działa ń dla pola: Powa żne awarie i zagro żenia naturalne

Cel krótkoterminowy do roku 2015 i długoterminowy do roku 2019:

Zapobieganie powa żnym awariom przemysłowym i zagro żeniom naturalnym oraz eliminacja i minimalizacja skutków w razie ich wystąpienia

Mo żliwe kierunki działa ń i zadania w zakresie realizacji celu:

1. Utrzymywanie w gotowo ści sprawnego systemu zapobiegawczo-interwencyjno-ratunkowego na wypadek wyst ąpienia powa żnej awarii lub kl ęsk żywiołowych, w tym doposa żenie w sprz ęt ratownictwa techniczno-chemiczno-ekologicznego jednostek stra ży po żarnej. 2. Poprawa stanu technicznego urz ądze ń zabezpieczenia przeciwpowodziowego. 3. Kontrola potencjalnych sprawców powa żnych awarii pod k ątem spełniania przez nich wymaga ń bezpiecze ństwa i prewencji, w szczególno ści sporz ądzenia raportów bezpiecze ństwa, zakładowych planów zarz ądzania ryzykiem oraz planów operacyjno- ratowniczych, prewencyjnych programów zapobiegania awariom. 4. Uwzgl ędnianie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego wymogów ochrony przeciwpowodziowej.

38

6.3 Program operacyjny dla pola: ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne u żytkowanie zasobów przyrody

Tabela 23. Harmonogram działa ń dla Pola: Powa żne awarie i zagro żenia naturalne L.p. Okres Opis zadania Jednostki wdra żaj ące Szacunkowe Źródła finansowania realizacji koszty [tys.zł] POWA ŻNE AWARIE I ZAGRO ŻENIA NATURALNE 1 2012-2015 Ochrona przeciwpowodziowa, w tym roboty utrzymaniowe rzeki RZGW w Warszawie bd środki własne, dotacje Wisły 2 2012-2015 Modernizacja wału przeciwpowodziowego w gminie Łomianki WZMiUW w Warszawie, bd środki własne, dotacje Oddział w Nowym Dworze Mazowieckim 3 2012-2015 Nadzór nad zakładami stwarzaj ącymi zagro żenie wyst ąpienia WIO Ś bd środki własne powa żnej awarii przemysłowej Stra ż Po żarna 4 2012-2015 Uzupełnianie sprz ętu ratownictwa techniczo-chemiczno- Stra ż Po żarna bd środki własne, ekologicznego fundusze ekologiczne, środki gmin

39

7. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne u żytkowanie zasobów przyrody

7.1 Ochrona przyrody i krajobrazu

7.1.1 Stan aktualny Na terenie Powiatu Warszawskiego Zachodniego ochrona przyrody i krajobrazu ma bardzo du że znaczenie, gdy ż blisko jedn ą trzeci ą terenu powiatu zajmuje Kampinoski Park Narodowy wraz z otulin ą. Ponadto znaczna cz ęść powiatu została zaliczona do obszaru chronionego krajobrazu.

7.1.1.1 Obszary i obiekty chronione W Powiecie Warszawskim Zachodnim system obszarów chronionych tworz ą: park narodowy wraz z znajduj ącymi si ę na jego terenie obszarami ścisłej ochrony, rezerwaty przyrody, obszary chronionego krajobrazu, obszary Natura 2000. Powierzchnia obszarów prawnie chronionych wynosi 24 969,5 ha, w tym powierzchnia KPN na terenie Powiatu zajmuje 17.449,1 ha. Do obiektów chronionych nale żą tak że pomniki przyrody.

K a m p i n o s k i P a r k N a r o d o w y

Kampinoski Park Narodowy (KPN), utworzony 16 stycznia 1959 roku rozporz ądzeniem Rady Ministrów (Dz. U. z 1959 r. Nr 17, poz. 91), jest jednym z 23 polskich parków narodowych. Ze wzgl ędu na wielko ść zajmuje drugie miejsce po Biebrza ńskim Parku Narodowym i jest jedynym parkiem narodowym województwa mazowieckiego. Z uwagi na poło żenie w dolinie Wisły - najwi ększego w Polsce korytarza ekologicznego - Puszcza Kampinoska poł ączona jest ze wszystkimi cennymi przyrodniczo obszarami kraju. Stanowi centralnie poło żony element wielko przestrzennego systemu obszarów chronionych centralnej Polski. KPN wraz z otulin ą został uznany decyzj ą Mi ędzynarodowej Rady Koordynacyjnej UNESCO „MaB” rezerwatem biosfery. Wi ększo ść powierzchni KPN zajmuje obszar Natura 2000 SOO PLC 140001 Puszcza Kampinoska. Na terenie Powiatu Warszawskiego Zachodniego grunty KPN zajmuj ą ł ącznie 17 449,1 ha, co stanowi 32,74% powierzchni powiatu. W poszczególnych gminach udział gruntów nale żą cych do Parku przedstawia si ę nast ępuj ąco: - Izabelin - 5582 ha, - Kampinos - 3273 ha, - Leszno - 6973 ha, - Łomianki - 560 ha, - Stare Babice - 1061 ha.

O warto ści przyrodniczej i krajobrazowej Parku decyduje jego lokalizacja - Kampinoski Park Narodowy poło żony jest na tarasie akumulacyjnym pradoliny Wisły, której obszar kształtuj ą dwie podstawowe odmiany krajobrazów geochemicznych: pasy osadów eolicznych i pasy osadów aluwialnych cz ęsto zatorfiałych. Te dwa krajobrazy: wydm i bagien charakteryzuj ą si ę zasadniczo ró żnymi warunkami wodnymi i żyzno ści ą, co z kolei wpływa na du żą bioró żnorodno ść tego terenu. Wydmy kampinoskie s ą doskonale wykształcone i pi ękne krajobrazowo. Ukształtowane s ą w łuki,

40

parabole, wały, grz ędy i zespoły wydmowe w formie mini ła ńcuchów górskich. W wi ększo ści zostały one w minionych tysi ącleciach utrwalone ro ślinno ści ą. Wspomniane wy żej dwa odmienne typy krajobrazów wydm i bagien powoduj ą du żą ró żnorodno ść zbiorowisk ro ślinnych od olsów na bagnach do ciepłolubnych muraw napiaskowych na wydmach. W Kampinoskim Parku Narodowym dominuj ą lasy (ok. 71 %), a w śród nich bory mieszane. Głównymi gatunkami lasotwórczymi jest sosna z udziałem w drzewostanach wynosz ącym 69,2%. Pozostałymi gatunkami lasotwórczymi s ą olsza czarna (udział 12,5 %), d ąb ( udział 10,3 %) i brzoza (udział 6,5 %). Flora Puszczy Kampinoskiej jest bardzo bogata. Źródło informacji o KPN: http://kampinoski- pn.gov.pl/ . Opisano dot ąd 100 gatunków mchów, 150 gat. porostów, około 1250 gat. ro ślin naczyniowych, w tym relikty postglacjalne: chamedafne północna Chamaedaphnecalyculata i zimoziół północny Linnaeaborealis; gatunki pontyjskie: w ęż ymort stepowy Scorzonerapurpurea i Cerasuscollina oraz endemit Polski - brzoza czarna Betula obscura. Wyst ępuje tu 69 gatunków ro ślin naczyniowych ści śle chronionych.

Fauna Kampinoskiego Parku Narodowego jest zró żnicowana i bogata. Jak dot ąd udokumentowano wyst ępowanie około 3 tysi ęcy gatunków zwierz ąt. W śród nich wyst ępuje 220 gatunków chronionych (lista gatunków chronionych). Najsłabiej poznana jest fauna bezkr ęgowa, wiele grup tych zwierz ąt nigdy nie było badanych. O jej potencjalnym bogactwie świadczy fakt, że w śród dotychczas zbadanych gatunków mamy: 22 gatunki zagro żone, 28 gatunków obj ętych ochron ą prawn ą, 13 gatunków nowych dla nauki i 16 gatunków nowych dla Polski oraz wiele nowych dla Mazowsza. Z powodu swej ró żnorodno ści biologicznej obszar KPN jest jedn ą z najwa żniejszych ostoi fauny ni żu polskiego, został tak że uznany przez UNESCO za rezerwat biosfery, a przez Parlament Europejski za ostoj ę ptaków o randze europejskiej E 45.

Wśród gatunków l ęgowych do szczególnie cennych zaliczy ć nale ży 2 gatunki zagro żone w skali światowej: l ęgowy derkacz, prawdopodobnie l ęgowa wodniczka oraz 30 gatunków zagro żonych w znacznej cz ęś ci areału europejskiego: b ąk, b ączek, bocian biały, bocian czarny, trzmielojad, błotniak stawowy, błotniak ł ąkowy, orlik krzykliwy, kropiatka, zielonka, żuraw, brodziec le śny, sowa błotna, rybitwa zwyczajna, rybitwa białoczelna, zimorodek, lelek, dzi ęcioł czarny, dzi ęcioł syryjski, dzi ęcioł białogrzbiety, dzi ęcioł średni, dzi ęcioł zielonosiwy, skowronek borowy, świergotek polny, jarz ębatka, muchołówka mała, muchołówka białoszyja, g ąsiorek i ortolan.

Na terenie parku obowi ązuje system przepisów, które w sposób znacz ący wpływaj ą nie tylko na wszelk ą działalno ść i aktywno ść ludzk ą na jego terenie, ale tak że narzucaj ą wiele ogranicze ń zwi ązanych z zagospodarowaniem przestrzennym w najbli ższym otoczeniu parku. Na obszarach granicz ących z parkiem narodowym, na terenie gmin: Izabelin, Kampinos, Leszno, Łomianki i Stare Babice wyznaczono otulin ę. Otulina nie jest form ą ochrony przyrody, ale działalno ść prowadzona w tej strefie nie mo że szkodliwie oddziaływa ć na przyrod ę parku narodowego. Na terenie parku zabroniona jest budowa lub rozbudowa obiektów i urz ądze ń z wyj ątkiem obiektów i urz ądze ń słu żą cych celom parku oraz zwi ązanych z prowadzeniem gospodarstwa rolnego i le śnego. Projekty miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego w cz ęś ci dotycz ącej parku narodowego i jego otuliny wymagaj ą uzgodnienia z dyrektorem parku narodowego. W celu ochrony parku od 1975 roku dokonywany jest proces wykupu gruntów prywatnych w granicach parku. Do wykupienia zostało ok. 2822 ha (stan na koniec 2006 r.).

W parku dozwolona jest turystyka krajoznawcza, zim ą tak że narciarska. Do uprawiania turystyki słu żą specjalnie wytyczone i oznakowane trasy: 360 km szlaków dla turystyki pieszej oraz ponad 200 km dla turystyki rowerowej. Dopuszcza si ę tak że turystyk ę konn ą na okre ślonych trasach po uzyskaniu zezwolenia Parku. Park odwiedza rocznie około miliona osób. Turystyka niesie za sob ą wiele

41

zagro żeń takich jak: za śmiecanie, niszczenie infrastruktury, zbieractwo runa le śnego, niszczenie dróg (turystyka konna), niszczenie wydm (rowerzy ści), nieprzestrzeganie przepisów przeciwpo żarowych.

Powierzchni ę Parku przecina sie ć kanałów. Do najwi ększych nale żą Łasica, Ł-9, Zaborowski Olszowiecki i Kromnowski. Zbieraj ą one wody z obszaru o powierzchni ponad 600 km 2, która obejmuje zarówno Kampinoski Park Narodowy, przedmieścia Warszawy oraz Równin ę Łowicko- Bło ńsk ą. Coraz ści ślejsze obudowywanie wschodniej granicy parku narodowego i jego obrze ży powoduje skuteczn ą izolacj ę od Wisły i innych strategicznych powi ąza ń przyrodniczych Parku z otoczeniem. Wzrasta niekontrolowana penetracja, niekontrolowane wjazdy, za śmiecenie terenu.

Obszary ochrony ścisłej na terenie Kampinoskiego Parku Narodowego W cz ęś ci Kampinoskiego Parku Narodowego poło żonej na terenie Powiatu Warszawskiego Zachodniego znajduje si ę 11 obszarów ochrony ścisłej. Obszary te zestawiono w tabeli.

Tabela 24. Obszary ochrony ścisłej Parku w Powiecie Warszawskim Zachodnim Lp Nazwa Powierzchnia Zasadnicze cele ochronne ogólna w ha 1 Cyganka 99,34 Fragment bagiennej kotliny Niepustu i wydm Boru Niepustowego z mozaikowym kompleksem zespołów puszcza ńskich: gr ądem niskim i wysokim, d ąbrow ą świetlist ą, łęgiem olszowym, olsem i borem mieszanym oraz ł ąką turzycow ą i łozowiskiem. Pomnikowe okazy drzew. Ostoja zwierzyny: łosi, sarn, dzików, borsuków, ptaków drapie żnych, słonek. Liczne chronione i rzadkie gatunki ro ślin: brzoza czarna, kokorycz pusta, lilia złotogłów, listera jajowata, łuskiewnik ró żowy, podkolan biały, gnie źnik le śny, dzwonecznik wonny, kłosownica pierzasta, widłak spłaszczony. 2 Debły 325,98 Fragment południowego pasa wydmowego z klasyczn ą parabol ą Nartowej Góry oraz południowego pasa bagiennego z cz ęś ci ą kotliny Debły. Bory mieszane, gr ądy niskie i ł ęgi olszowe. Na Grabowym Gr ądzie zgrupowanie 28 Ławskich Dębów, okazałych d ębów szypułkowych o obwodzie 200-470 cm. Stanowisko bluszczu pospolitego. Bogate runo ł ęgowe: niecierpek pospolity, ziarnopłon wiosenny, kruszczyk szerokolistny, kopytnik, szczyr trwały, śledziennica skr ętolistna. Ostoja: łosi, dzików, sarn, bobrów, borsuków, lisów i ptaków drapie żnych. 3 Kalisko 119,45 Fragment wi ększej kotliny na południowym pasie bagiennym. Rozlegle ł ąki, turzycowiska, łozowiska, olsy i ł ęgi olszowe, ro ślinno ść szuwarowa na torfowisku niskim. Ostoja łosi i dzików, żerowiska ptactwa wodnego, błotnego: krzy żówki, bąka, b ączka, rycyka, bekasa kszyka, brod źca piskliwego i krwawodziobego, czajki, czarnego bociana, żurawia i drapie żników: myszołowa, jastrz ębia, sokoła pustułki, sowy błotnej.

42

Lp Nazwa Powierzchnia Zasadnicze cele ochronne ogólna w ha 4 Karpaty 31,39 Fragment wi ększego kompleksu wydmowego z ładnie wykształconym grzbietem na pograniczu bagien. Stare d ęby i sosny z runem d ąbrowy świetlistej; m.in.: rutewka mniejsza, rutewka orlikolistna, dzwonek brzoskwiniolistny, kłosownica pierzasta, ciemi ęż yk białokwiatowy. 5 Po żary 137,78 Du ża kotlina bagienna z torfowiskami niskimi, z dobrze zachowanymi zbiorowiskami: turzycowiskami, łozowiskami, olsami i szuwarami. Stanowisko rzadkich gatunków roślin, np. jaskra wielkiego, zachylnika błotnego, bobrka trójlistkowego, siedmiopalecznika błotnego. Du ża ostoja łosi i innych gatunków oraz miejsca l ęgowe i żerowiska ptactwa wodnego, błotnego i drapie żników. 6 Przy ćmie ń 109,20 Klasycznie wykształcone olsy, ł ęgi olszowo-jesionowe i gr ądy, w podglebiu i glebie du ża zawarto ść w ęglanu wapnia, miejscami w formie warstwy czystej kredy; jest to rzadko ść na terenie Parku, st ąd wynika odr ębno ść ekologiczna i florystyczna rezerwatu, np. stanowiska pierwiosnka lekarskiego, czer ńca gronkowego, kruszczyka sinego, p ępawy błotnej, kozłka bzolistnego, goryczki w ąskolistnej, lilii złotogłów. Cenny faunistycznie rezerwat jest ostoj ą łosia, orlika krzykliwego. 7 Roztoka 9,00 Utworzony jako rezerwat cz ęś ciowy dla ochrony jednego z trzech stanowisk w Polsce wisienki kwa śnej. Obecnie wył ączono z niego powierzchni ę 0,89 ha ze wzgl ędu na konieczno ść odsłoni ęcia wisienki. Na pozostałym obszarze wyst ępuje świetlista d ąbrowa. 8 Sieraków 1204,91 Najwi ększy i najbardziej warto ściowy przyrodniczo, nale żą cy do najwspanialszych w Polsce. Klasyczne wydmy paraboliczne m.in. Wywrotnia Góra, K ąt Góry, Biała Góra, kotlina bagienna Cichow ęż a i dolinka przepływowa Młyniska. Na wydmach bory mieszane, gr ądy i fragmenty d ąbrowy świetlistej, na bagnach bory wilgotne, olsy i ł ęgi olszowo- jesionowe, po śród bagien wyniesienia gr ąd. Bardzo bogate runo rezerwatu, w którym wyst ępuj ą m.in. chronione i rzadkie ro śliny: lilia złotogłów, łuskiewnik ró żowy, kosaciec syberyjski, kruszczyk blotny, buławnik czerwony, kokorycz pełna, pi żmaczek, zerwa kłosowa, żurawina błotna, miodownik melisowaty, orlik pospolity, prosienicznik plamisty. Najwi ększ ą osobliwo ści ą przyrodnicz ą jest rozmarynek – chamedafne północna, relikt epoki lodowcowej. Tutaj te ż najliczniej wyst ępuje brzoza czarna, endemit polski. Schronienie znalazły tu niemal wszystkie gatunki fauny Parku, m.in. bobry, łosie, czarne bociany, żurawie.

43

Lp Nazwa Powierzchnia Zasadnicze cele ochronne ogólna w ha 9 Zaborów 90,60 Tereny wydmowe i bagienne. Na parabolicznych wydmach Le śny ro śnie bór sosnowy świe ży i mieszany, u ich stóp urodziwe uroczysko „Park” z gr ądem wilgotnym i fragmentami olsów, sąsiaduj ące z turzycowiskami Trzech Włók, zarastaj ących łozami i olszyn ą. Na wydmie – Mogiła Powsta ńców Styczniowych 1863 r. Na południowym skraju, obok le śniczówki, skupisko pomników przyrody: d ębów szypułkowych i lip drobnolistnych. Ostoja zwierzyny, m.in. łosia i żurawia. 10 Zamczysko 5,27 Ochrona historycznego obiektu - grodziska z XIII w. Teren poro śni ęty przez dorodne drzewostany gr ądu wilgotnego, dąbrowy świetlistej i ł ęgu olszowego. Pomnikowe okazy d ębów szypułkowych. Stanowiska m. in. lilii złotogłów, listery jajowatej, naparstnicy zwyczajnej, miodunki ćmej, kruszczyka szerokolistnego, czworolistu pospolitego, niecierpka pospolitego. 11 Żurawiowe 319,69 Łęgi olszowe, olsy, gr ądy wilgotne i wysokie, turzycowiska, a na obrze żach fragmenty boru mieszanego i wilgotnego. Ostoja zwierzyny: łosi, bobrów, żurawi, czarnych bocianów, orlików krzykliwych. Źródło: http://kampinoski-pn.gov.pl/

Obszary N a t u r a 2 0 0 0

Specjalny Obszar Ochrony PLC140001 Puszcza Kampinoska – Granice obszaru Natura 2000 PLC 140001 pokrywaj ą si ę z granicami głównego kompleksu wcze śniej opisanego Kampinoskiego Parku Narodowego.

Obszar Specjalnej Ochrony PLB140004 Dolina Środkowej Wisły

Ostoja obejmuje odcinek Wisły pomi ędzy D ęblinem a Płockiem. Na terenie powiatu obejmuje fragment Wisły zlokalizowany w Gminie Łomianki wraz terenem przy Wi śle oraz Jeziorkiem Dziekanowskim i Kiełpi ńskim. W Dolinie Środkowej Wisły gniazduje około 50 gatunków ptaków wodno-błotnych. Wyst ępuj ą tu co najmniej 23 gatunki ptaków wa żne w skali europejskiej. Spo śród nich l ęgi odbywaj ą tu m.in. mewa czarnogłowa i mewa mała oraz cztery gatunki rybitw m.in. rybitwa biało czelna i rzeczna. Wyst ępuje tu równie ż 9 gatunków wpisanych do Polskiej Czerwonej Ksi ęgi Zwierz ąt m.in. ostrygojad, podgorzałka i podró żniczek. W okresie zimy wyst ępuj ą tu du że koncentracje g ągoła i bielczka. Obszar ma bardzo du że znaczenie jako szlak w ędrówkowy dla ptaków migruj ących. Spo śród ro ślin cennych w skali Europy ro śnie tu lipiennik Loesela.

Obszar o znaczeniu wspólnotowym PLH140029 Kampinoska Dolina Wisły

Obszar obejmuje odcinek doliny Wisły pomi ędzy Warszaw ą a Płockiem. Pod wzgl ędem fizjograficznym poło żony jest w obr ębie Kotliny Warszawskiej i cz ęś ciowo w Kotlinie Płockiej. Obszar w du żej cz ęś ci poło żony jest w obr ębie Obszaru Specjalnej Ochrony "Dolina Środkowej Wisły" oraz obszarów chronionego krajobrazu Nadwi śla ńskiego i Warszawskiego. Na terenie powiatu obejmuje on cz ęść gminy Łomianki. Charakterystycznym elementem tutejszego krajobrazu s ą lasy łęgowe. Bezpo średnio z korytem Wisły zwi ązane s ą gin ące w skali Europy nadrzeczne ł ęgi wierzbowe

44

Salicetum albo-fragilis i topolowe Populetum alba. Znajduj ą si ę one m.in. na du żych wyspach w rezerwacie "Ławice Kiełpi ńskie". Obszar pełni kluczow ą rol ę dla ptaków zarówno w okresie lęgowym, jak i podczas sezonowych migracji. Znaczna cz ęść spotykanych tu gatunków wymienionych jest w I Zał ączniku Dyrektywy Ptasiej np. derkacz, zimorodek.

R e z e r w a t y Rezerwaty przyrody s ą tworzone w celu zapewnienia warunków przetrwania dla świata ro ślin i zwierz ąt poprzez ochron ę bioró żnorodno ści biocenoz oraz zawartego w nim materiału genetycznego. Rezerwat przyrody jest obszarem obejmuj ącym zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym ekosystemy, w tym siedliska przyrodnicze, a tak że okre ślone gatunki ro ślin i zwierz ąt, elementy przyrody nieo żywionej maj ące istotn ą warto ść ze wzgl ędów naukowych, przyrodniczych, kulturowych b ądź krajobrazowych. Poza kompleksem Puszczy Kampinoskiej zachowało si ę niewiele fragmentów cennej przyrody kwalifikuj ących si ę do opieki w formie rezerwatu przyrody. Rezerwaty znajduj ące si ę na terenie Powiatu Warszawskiego Zachodniego zestawiono w poniższej tabeli.

Tabela 25. Rezerwaty przyrody w Powiecie Warszawskim Zachodnim Lp Nazwa rezerwatu Lokalizacja Powierzchnia

1. Jezioro Kiełpi ńskie gm. Łomianki 20,54 ha 2. Kalinowa Ł ąka gm. Stare Babice 3,47 ha 3. Łosiowe Błota gm. Stare Babice 30,67 ha 4. Ławice Kiełpi ńskie gm. Łomianki - 327,07 ha (reszta Jabłonna i W-wa 803 ha Białoł ęka) 5. Wolica gm. O żarów Maz. 50,39 ha

Dwa z rezerwatów: Kalinowa Ł ąka i Łosiowe Błota znajduj ą si ę w Lesie Bemowskim (gm. Stare Babice), który jest wa żnym korytarzem ekologicznym ł ącz ącym tereny zielone Warszawy z Puszcz ą Kampinosk ą. Celem ochrony pierwszego z rezerwatów jest zachowanie podmokłej śródle śnej ł ąki ze stanowiskiem pełnika europejskiego oraz wielu innych rzadkich i chronionych ro ślin. Natomiast rezerwat Łosiowe Błota ma za zadanie zachowanie zbiorowisk ro ślinno ści torfowisk niskich, charakterystycznych niegdy ś dla Kotliny Warszawskiej.

Rezerwat przyrody Ławice Kiełpi ńskie chroni piaszczyste łachy, wyspy, wody płyn ące Wisły i tworzy wraz z innymi powstałymi w ostatnich latach rezerwatami na Wi śle (powiat nowodworski) system obszarów chronionych Wisły w s ąsiedztwie Kampinoskiego Parku Narodowego. Zabezpieczenie przyrody Wisły ma pierwszorz ędne znaczenie dla przyrody Parku (wymiana puli genowej). Równie ż dla cz ęś ci rzadkich ptaków gniazduj ących w Parku dolina współczesnej Wisły jest baz ą żerow ą i miejscem bytowania w okresie zimowym.

W skład rezerwatu Jezioro Kiełpi ńskie wchodzi starorzecze Wisły, zwane Jeziorem Kiełpi ńskim oraz ł ąki, pastwiska i grunty orne pasa przybrze żnego o szeroko ści 50m. Celem ochrony jest zachowanie starorzecza Wisły z charakterystyczn ą faun ą i flor ą, stanowi ącego cenny obiekt do bada ń nad procesami do samooczyszczania si ę wód stoj ących. Celem ochrony Rezerwatu Wolica jest zachowanie łęgu jesionowo-wi ązowego i fragmentu gr ądu niskiego w dolinie rzeki Utraty. O b s z a r y c h r o n i o n e g o k r a j o b r a z u

Ustawa o ochronie przyrody definiuje obszar chronionego krajobrazu jako teren chroniony ze wzgl ędu na:

45

• wyró żniaj ące si ę krajobrazowo tereny o zró żnicowanych ekosystemach, warto ściowe w szczególno ści ze wzgl ędu na mo żliwo ść zaspokajania potrzeb zwi ązanych z masow ą turystyk ą i wypoczynkiem lub • istniej ące albo odtwarzane korytarze ekologiczne. Celem tworzenia mo że by ć równie ż zapewnienie powi ązania terenów poddanych ochronie w system obszarów chronionych kraju. Cz ęść Powiatu Warszawskiego Zachodniego o powierzchni ok. 7897 ha znajduje si ę w Warszawskim Obszarze Chronionego Krajobrazu. Obszar ten słu ży ochronie terenów dolinowych, kompleksów polno-le śnych i le śnych, zapewniaj ąc utrzymanie walorów przyrodniczych, krajobrazowych oraz wypoczynkowo – turystycznych. Przez zachowanie ci ągłej struktury pełni ą funkcj ę tzw. korytarzy ekologicznych, umo żliwiaj ąc przemieszczanie si ę ro ślin i zwierz ąt, co zapobiega izolacji parku narodowego i rezerwatów przyrody.

P o m n i k i p r z y r o d y

Pomnikami przyrody s ą pojedyncze twory przyrody żywej i nieo żywionej lub ich skupiska o szczególnej warto ści przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczaj ące si ę indywidualnymi cechami, wyró żniaj ącymi je w śród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie. W Powiecie Warszawskim Zachodnim pomniki przyrody stanowi ą pojedyncze drzewa, grupy drzew i aleje drzew. Głównymi gatunkami drzew pomnikowych są lipy, d ęby, jesiony i wi ązy. Pojedyncze drzew i grupy drzew s ą najcz ęś ciej zlokalizowane na ternach parków przy dawnych zabudowaniach szlacheckich oraz le śniczówkach. Aleje drzew zlokalizowane s ą głównie przy starych szlakach komunikacyjnych prowadz ących do dawnych dworków. Na terenie Powiatu Warszawskiego Zachodniego wyst ępuj ą ł ącznie 94 pomniki przyrody najwi ęcej w gminie Leszno, Błonie natomiast najmniej występuje w gminie Izabelin i Łomianki.

6.1.1.2 Ziele ń urz ądzona

Tereny zieleni stanowi ą tereny wraz z infrastruktur ą techniczn ą i budynkami funkcjonalnie z nimi zwi ązanymi, pokryte ro ślinno ści ą, znajduj ące si ę w granicach wsi o zwartej zabudowie lub miast, pełni ące funkcje estetyczne, rekreacyjne, zdrowotne lub osłonowe, a w szczególno ści parki, ziele ńce, promenady, bulwary, ogrody botaniczne, zoologiczne, jordanowskie i zabytkowe oraz cmentarze, a tak że ziele ń towarzysz ąca ulicom, placom, zabytkowym fortyfikacjom, budynkom, składowiskom, lotniskom oraz obiektom kolejowym i przemysłowym. Na terenie powiatu znajduj ą si ę liczne zało żenia zieleni urz ądzonej: parki podworskie, miejskie, a tak że cmentarze, ogródki działkowe i ziele ńce. Ich charakterystyk ę przedstawiono poni żej. Jako pozostało ści po dawnych dworkach siedzibach wła ścicieli ziemskich na terenie Powiatu Warszawskiego Zachodniego zlokalizowanych jest szereg parków, których wykaz przedstawia poni ższa tabela:

Tabela 26. Wykaz parków Powiatu Warszawskiego Zachodniego Lp Gmina Miejscowo ść Powierzchnia 1 Błonie Bieniewo Parcele 4,0 ha 2 Błonie Bramki 20,38 ha 3 Błonie Stare Faszczyce 7,0 ha 4 Błonie Ła źniew 5,0 ha 5 Błonie Łuszczewek Nowy 2,4 ha 6 Błonie Pass 15,0 ha, 7 Błonie Piorunów 3,5 ha 8 Błonie Rochaliki 1,0 ha

46

Lp Gmina Miejscowo ść Powierzchnia 9 Błonie Radzików 4,0 ha 10 Błonie Cholewy 2,5 ha 11 Kampinos Kampinos 1,26 ha 12 Kampinos Łazy 4,37 13 Kampinos Szczytno 9,70 14 Kampinos Strzy żew 1,10 15 Leszno Zaborów 9,6 ha, 16 Leszno Leszno 6,86 ha 17 Leszno Rochale Wielkie 6,71 ha, 18 Leszno Zaborówek 4,28 ha, 19 Leszno Gawartowa Wola 1,9 ha, 20 Leszno Wilkowa Wie ś 1,64 ha 21 Ożarów Mazowiecki Bronisze 2,4 ha 22 Ożarów Mazowiecki Duchnice 2,7 ha, 23 Ożarów Mazowiecki Gołaszew 9,5 ha 24 Ożarów Mazowiecki Macierzysz 6 ha 25 Ożarów Mazowiecki Ołtarzew 15 ha 26 Ożarów Mazowiecki Ożarów Mazowiecki 2,4 ha 27 Ożarów Mazowiecki Pilaszków 6,0 ha 28 Ożarów Mazowiecki Płochocin 5,5 ha 29 Ożarów Mazowiecki Świ ęcice 2,5 ha 30 Ożarów Mazowiecki Umiastów 5,3 ha 31 Ożarów Mazowiecki Wolica 5,8 ha 32 Stare Babice Lipków 11,6 ha 33 Stare Babice Zielonki 8,32 ha

Na terenie powiatu znajduj ą si ę tak że parki miejskie, głównie w mie ście Błonie. Ich wykaz przedstawia poni ższa tabela.

Tabela 27. Wykaz parków miejskich Powiatu Warszawskiego Zachodniego Lp. Lokalizacja Powierzchnia [ha] 1 Błonie ul. C. K. Norwida 2,77 2 Błonie – Rynek 0,56 3 Błonie ul. Grodziska 0,50 4 Błonie ul. Narutowicza 0,30 5 Leszno ul. Fabryczna 3,94 6 Ożarów Mazowiecki, ul. Pozna ńska 1,19

Wykaz ogródków działkowych na terenie powiatu przedstawiono w poni ższej tabeli.

Tabela 28. Wykaz ogródków działkowych Powiatu Warszawskiego Zachodniego Nazwa Powierzchnia [ha] Lokalizacja Storczyk 8,6 Błonie ul. Towarowa Glinianka 7,43 Ożarów Mazowiecki, ul Ceramiczna Wisełka 4,4 Kiełpin ul. Gajowa

47

Nazwa Powierzchnia [ha] Lokalizacja Narcyz 1,0 Łomianki Dolne, ul. Jeziorna-Brukowa Norblin 1,9 Łomianki, ul. Ludowa Inco-Veritas sp. z o.o. 27,9 Łomianki, ul Ł ąkowa Klaudynek 8,81 Klaudyn, ul. Sikorskiego

48

7.1.1.3 Lasy

Naturalnym bogactwem Powiatu Warszawskiego Zachodniego s ą lasy. Areał zajmowany przez lasy wynosi 13 229,0 ha (Ewidencja gruntów i budynków stan na dzie ń 31 stycznia 2011r.). Lesisto ść powiatu wynosi niecałe 25%. W porównaniu ze wska źnikiem Województwa Mazowieckiego wynosz ącym 22,6% ( źródło: GUS stan na koniec 2009) Powiat Warszawski Zachodni zalicza si ę do wysoko zalesionych terenów.

Na wysoki poziom lesisto ści na terenie powiatu ma wpływ poło żenie Puszczy Kampinoskiej, która w cało ści obj ęta jest ochron ą w parku narodowym.

Główne fitocenozy le śne wyst ępuj ące na terenie powiatu na siedliskach suchych to bór sosnowy, bór mieszany, a na terenach podmokłych wyst ępuj ą bory wilgotne, lasy li ściaste olsu i ł ęgu. Głównym gatunkiem lasotwórczym w lasach powiatu jest sosna, poza tym w skład drzewostanów wchodzi olsza, d ąb i brzoza. Najwi ęcej drzewostanów jest w wieku 50 – 60 lat. Wi ększo ść kompleksów le śnych została obj ęta ochron ą prawn ą i znajduje si ę w obr ębie parku narodowego, jego otuliny i rezerwatów.

Du że i zwarte kompleksy le śne znajduj ą si ę głównie w północnej cz ęś ci powiatu. Gmin ą o najwy ższym wska źniku lesisto ści jest Izabelin.

Dane dotycz ące lasów w poszczególnych gminach zestawiono w poniższej tabeli.

Tabela 29. Zestawienie powierzchni lasów w gminach powiatu Jednostka terytorialna Powierzchnia lasów

Nazwa Wska źnik w tym lasy niestanowi ące lesisto ści łącznie własno ści Skarbu Pa ństwa % ha ha % Błonie 0,10 16 7 43,80 Izabelin 72,90 4 742 416 8,80 Kampinos 20,70 1 747 158 9,10 Leszno 39,60 4 952 212 4,30 Łomianki 15,40 597 118 19,80 Ożarów Mazowiecki 0,70 56 6 10,70 Stare Babice 17,60 1 119 140 12,50 Powiat 24,80 13 229 1 057 8,00 Źródło: Ewidencja gruntów i budynków (stan na dzie ń 31 stycznia 2011r.)

Nadzór nad lasami b ędącymi własno ści ą Skarbu Pa ństwa prowadzi Nadle śnictwo Jabłonna, Nadle śnictwo Chojnów oraz KPN.

Natomiast nadzór nad lasami niestanowi ącymi własno ści Skarbu Pa ństwa prowadzi Starosta Warszawski Zachodni.

49

7.1.2 Cele i kierunki działa ń dla pola: Ochrona przyrody i krajobrazu

Cele długoterminowe do roku 2019:

Utrzymanie i rozwój walorów przyrodniczych Powiatu Ochrona zasobów le śnych i zrównowa żona gospodarka le śna

Cele krótkoterminowe do roku 2015 :

1. Ochrona terenów chronionych i przyrodniczo cennych 2. Ochrona i zwi ększanie terenów zieleni osiedlowej na terenie miast i jednostek osadniczych 3. Racjonalne wykorzystanie walorów przyrodniczo - kulturowych powiatu 4. Ochrona zbiorowisk le śnych i prowadzenie zrównowa żonej gospodarki le śnej 5. Utrzymanie obecnego poziomu lesisto ści lub jego powi ększanie

Ochrona terenów chronionych i przyrodniczo cennych

Planowane s ą nast ępuj ące kierunki działa ń na lata 2012-2015, a nast ępnie 2016-2019: 1. Opracowanie planu ochrony Kampinoskiego Parku Narodowego, ochrona parku zgodnie z planem. 2. Uwzgl ędnianie zapisów planu ochrony parku w planach zagospodarowania przestrzennego. 3. Ochrona rezerwatów, obszarów chronionego krajobrazu, obszarów NATURA 2000, pomników przyrody. 4. Utrzymanie istniej ących korytarzy ekologicznych. 5. Przeciwdziałanie zagro żeniu po żarowemu, w tym monitoring stanu i zagro żeń. 6. Budowa przej ść dla zwierz ąt nad lub pod trasami komunikacyjnymi i przepławek dla zwierz ąt wodnych. 7. Wł ączenie organizacji i stowarzysze ń ekologicznych „non profit” do współpracy w ochronie czynnej obiektów i obszarów przyrodniczych.

Ochrona i zwi ększanie terenów zieleni urz ądzonej na terenie miast i jednostek osadniczych

Podstawowe kierunki działa ń s ą nast ępuj ące:

1. Konserwacja i rewaloryzacja zieleni na terenach miast i jednostek osadniczych. 2. Konserwacja zieleni w pasach drogowych dróg krajowych, wojewódzkich, powiatowych i gminnych. 3. Opracowanie i wdra żanie programów ochrony zieleni w miastach i gminach. 4. Ustalanie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego i warunkach zabudowy terenów minimalnego wska źnika powierzchni terenów zieleni w stosunku do powierzchni zabudowy. 5. Zagospodarowanie zieleni ą terenów niewykorzystanych w obr ębie istniej ącej zabudowy. 6. Wprowadzanie stref zieleni izolacyjnej wokół obiektów uci ąż liwych środowiskowo i krajobrazowo.

50

Racjonalne wykorzystanie walorów przyrodniczo - kulturowych powiatu

Planowane kierunki działa ń s ą nast ępuj ące:

1. Promocja obszarów chronionych i innych walorów przyrodniczych Powiatu. 2. Promocja proekologicznych form turystyki i wypoczynku. 3. Prowadzenie ci ągłej edukacji ekologicznej na temat form ochrony przyrody i walorów przyrodniczych Powiatu. 4. Utrzymanie istniej ących korytarzy ekologicznych. 5. Szczególna analiza przy zmianach sposobu zagospodarowania terenów tam, gdzie ci ągi ekologiczne s ą zagro żone przez dotychczasow ą działalno ść inwestycyjn ą. 6. Dostosowanie sposobów u żytkowania rekreacyjnego obszarów chronionych do zasad ich ochrony, np. poprzez planowy rozwój sieci szlaków turystycznych i przyrodniczych ście żek dydaktycznych, selektywny dost ęp do terenów cennych przyrodniczo oraz ochron ę tych terenów przed niewła ściwym zainwestowaniem.

Ochrona zbiorowisk le śnych i prowadzenie racjonalnej gospodarki le śnej

Zadaniem współczesnego le śnictwa jest znalezienie kompromisu mi ędzy gospodarka le śną, zasadnym prawem ludzi do wypoczynku w lesie oraz ochron ą jego ekosystemów. Podstawowe zasady gospodarowania na terenach le śnych jakie powinny by ć stosowane wynikaj ą z ustawy o lasach i s ą zawarte w: • zasadach hodowli lasu, • instrukcji ochrony lasu, • instrukcji ochrony przeciwpo żarowej lasu.

Zagospodarowanie lasów powinno by ć prowadzone pod k ątem ci ągłego ich utrzymywania w stanie zapewniaj ącym wypełnienie zło żonych funkcji uwzgl ędnionych w planach urz ądzania lasów lub inwentaryzacjach stanu lasu w szczególno ści: • zachowania lasów i ich korzystnego wpływu na klimat, powietrze, wod ę, gleb ę, warunki życia i zdrowia człowieka oraz na równowag ę przyrodnicz ą, • ochrony lasów, szczególnie cennych z punktu widzenia przyrodniczego i krajobrazowego, produkcji drewna oraz surowców i produktów ubocznych u żytkowania lasu.

Ochrona zasobów le śnych, utrzymanie lub podniesienie ich wysokich walorów będzie realizowane w nast ępuj ący sposób:

1. Dąż enie do zró żnicowania struktury gatunkowej lasów i poprawy struktury wiekowej drzewostanów, 2. Zachowanie w naturalnych obni żeniach terenu olsów, lasów ł ęgowych i innych naturalnych lub seminaturalnych funkcji ro ślinnych, które zwi ększaj ą pojemno ść wodn ą środowiska, 3. Zachowanie śródle śnych bagien, mszarów i torfowisk jako naturalnych rezerwuarów wody zwi ększaj ących odporno ść ekosystemów le śnych, zwłaszcza w okresach suszy, 4. Wprowadzanie podszy ć gatunków li ściastych, zmniejszaj ących zagro żenie po żarowe w bezpo średnim s ąsiedztwie terenów i obiektów turystycznych, 5. Pozostawienie pasów ochronnych na obrze żach dróg przebiegaj ących przez lasy, 6. Ochrona lasów przed ich za śmiecaniem, wyrzucaniem odpadów i nieczysto ści, 7. Przeciwdziałanie zagro żeniu po żarowemu – edukacja mieszka ńców, w tym monitoring stanu i zagro żeń. 8. Uaktualnienie dokumentacji urz ądzania lasów. 9. Trwałe i zrównowa żone zagospodarowanie lasów – racjonalna gospodarka le śna przy uwzgl ędnieniu statutu ochronno ści zbiorowisk le śnych

51

Utrzymanie obecnego poziomu lesisto ści lub jego powi ększanie

Kierunki działa ń:

1. Wdra żanie krajowego i wojewódzkiego programu zalesiania. 2. Zalesianie gruntów wył ączonych z u żytkowania rolniczego oraz nieu żytków. 3. Ograniczanie przeznaczania terenów le śnych pod zabudow ę.

7.2. Gleby

7.2.1. Stan aktualny

Gleby na terenie Powiatu Warszawskiego Zachodniego maj ą genez ę ści śle zwi ązan ą z budową geologiczn ą, szczególnie z czwartorz ędowymi utworami plejstocenu i holocenu - glinami, piaskami, żwirami, iłami oraz osadami rzecznymi. Na utworach tych wykształciły si ę nast ępuj ące typy gleb: • gleby brunatne, gleby brunatne wyługowane i kwa śne wytworzone z piasków gliniastych, glin lekkich i pyłów. Tworz ą one przewa żnie kompleksy żytnie bardzo dobre lub pszenne dobre, miejscami bardzo dobre, • czarne ziemie wykształcone na utworach mineralnych zasobnych w materi ę organiczn ą oraz węglan wapnia, s ą glebami żyznymi i bardzo żyznymi. Stanowi ą one głównie kompleksy pszenne dobre i bardzo dobre, • gleby bielicowe i pseudobielicowe wykształcone na utworach piaszczystych o ró żnej genezie. Stanowi ą one głównie kompleks żytni słaby lub zbo żowo-pastewny, o niskiej warto ści rolniczej, • gleby glejowe, murszowe i torfowe, wyst ępuj ące w dolinach rzek. Wykształciły si ę one na obszarach podmokłych na podło żu mułowo-torfowym, na mułkach rzecznych lub jeziornych przy du żym udziale substancji organicznych. Tworz ą one przewa żnie kompleksy trwałych użytków zielonych, • mady wykształcone na terenach dolin rzecznych. S ą to gleby przewa żnie wysokiej jako ści, zasobne w substancj ę organiczn ą i składniki pokarmowe. Obszar Powiatu zalicza si ę do trzech regionów glebowo-rolniczych (Bara ński, Oczo ś, 1983). Południowa cz ęść pokrywaj ąca si ę z mezoregionem Równiny Łowicko-Bło ńskiej nale ży do regionu ożarowsko-bło ńskiego. Jest to region charakteryzuj ący si ę najlepsz ą jako ści ą i przydatno ści ą rolnicz ą gleb. Przewa żaj ą tu gleby kompleksów pszennego bardzo dobrego, pszennego dobrego i żytniego dobrego. Wyst ępuj ą w nich czarne ziemie, gleby brunatne wyługowane oraz bielicowe i pseudobielicowe, wytworzone w wi ększo ści z utworów pyłowych. Gleby regionu, szczególnie czarne ziemie zostały w znacznej cz ęś ci zmeliorowane. Północna cz ęść Powiatu zaliczana jest do regionu kampinoskiego, obejmuj ącego swym zasi ęgiem zachodni ą cz ęść Kotliny Warszawskiej. Gleby wyst ępuj ące na tym terenie wytworzone zostały głównie z piasków rzecznych tarasu nadzalewowego Wisły. Przewa żaj ą tu grunty kompleksów żytniego dobrego, żytniego słabego i bardzo słabego. Region charakteryzuje si ę du żą lesisto ści ą oraz du żym udziałem u żytków zielonych. Wśród typów gleb przewa żaj ą gleby bielicowe i pseudobielicowe oraz brunatne wyługowane i kwa śne. Północno-wschodnia cz ęść gminy Łomianki nale ży do regionu nadwi śla ńskiego, zwi ązanego z dolin ą Wisły. Przewa żaj ą tu gleby kompleksów żytniego dobrego i żytniego słabego. Wśród typów gleb przewa żaj ą mady.

52

W poni ższej tabeli przedstawiono zestawienie gleb z podziałem na klasy bonitacyjne w poszczególnych gminach Powiatu.

Tabela 30. Zestawienie gleb z podziałem na klasy bonitacyjne Gmina Gleby gruntów rolnych i sadów [ha] Gleby ł ąk i pastwisk [ha] I II IIIa IIIb IVa IVb V VI I II III IV V VI Błonie 216 920 1587 1423 1272 705 492 45 0,3 14 205 254 52 14 Izabelin 0 0 0 0 8 34 92 194 0 0 0 19 126 69 Kampinos 0 2,09 80 294 779 989 1301 474 0 0 34 399 1041 428 Leszno 0 332 1058 875 660 553 861 466 0 35 146 344 350 216 Łomianki 0 0 61 184 289 285 350 160 0 0 40 90 98 51 Ożarów 9 1326 2046 1013 547 331 143 13 0 10 101 156 25 0,54 Mazowiecki Stare 0 135 746 397 404 455 829 567 0 1 47 243 233 79 Babice Powiat 225 2715,09 5578 4186 3959 3352 4068 1919 0,3 60 573 1505 1925 857,54 Źródło: Ewidencja gruntów i budynków (stan na dzie ń 25.11. 2011r.)

Odczyn gleb na obszarze Powiatu jest zró żnicowany. W cz ęś ci północnej gdzie dominuj ą lasy (Kampinoski Park Narodowy) wyst ępuj ą gleby bardzo kwa śne, niekiedy kwa śne i lekko kwa śne. W gminach Błonie, Łomianki, Ożarów Mazowiecki i Stare Babice wyst ępuj ą gleby zasadowe, oboj ętne i lekko kwa śne. Brak jest kompleksowych bada ń dotycz ących zasobno ści gleb w fosfor, potas i magnez oraz potrzeb wapnowania. Badania takie były wykonane na indywidualne zlecenie producentów rolnych przez Okr ęgow ą Stacj ę Chemiczno-Rolnicz ą w Warszawie.

Zawarto ść metali w glebach

Badania zawarto ści metali w glebach na terenie Powiatu Warszawskiego Zachodniego były wykonywane przez Pa ństwowy Instytut Geologiczny, w szczególno ści w ramach opracowywania Atlasu Geochemicznego Warszawy i okolic 1:100 000 (J. Lis, 1992) i Atlasu Geochemicznego Polski 1: 2 500 000; Lis, Pasieczna 1995a. W oparciu o wyniki tych bada ń Pa ństwowy Instytut Geologiczny w Programach ochrony środowiska dla Powiatu Warszawskiego Zachodniego na lata ubiegłe dokonał oceny zawarto ści gleb i przedstawił rysunki ilustruj ące t ą zawarto ść . Poni żej wykorzystano te dane. Nale ży jednak zaznaczy ć, że stan ten ulega systematycznym zmianom ze wzgl ędu na działania rekultywacyjne podejmowane na terenach zanieczyszczonych.

Arsen As W wi ększo ści badanych gleb zawarto ść arsenu nie przekracza 6 mg/kg (95 % próbek). Podwyższenia (>20 mg/kg As) wyst ępuj ą w kilku anomaliach punktowych. Anomalie te maj ą pochodzenie naturalne, a źródłem arsenu s ą prawdopodobnie wyst ępuj ące w podło żu utwory torfiaste bogate w żelazo (Rys. 9) i mangan (Rys. 10) charakteryzuj ące si ę równie ż wysokimi stratami pra żenia. Intensywn ą anomali ę arsenu (i chromu) zanotowano w Łomiankach mi ędzy ulicami Fabryczn ą i Wi ślan ą, nad Jeziorkiem Fabrycznym. W jej centrum w glebach poziomu powierzchniowego zawarto ść arsenu osi ągała 2830 mg/kg. Rozpoznanie szczegółowe anomalii, powstałej na skutek zgromadzenia szlamów pogarbarskich i resztek chemikaliów po po żarze garbarni istniej ącej tu do 1954 r., zostało zawarte w opracowaniach Lisa (1993) oraz Irmi ńskiego i Lisa (1994). W centrum anomalii wysokie koncentracje arsenu i chromu si ęgały znacznych gł ęboko ści (powy żej 2 m). Oprócz As i Cr w obszarze anomalii zanotowano równie ż podwy ższone zawarto ści miedzi (do 80 mg/kg), ołowiu (do 109 mg/kg), cynku (do 207 mg/kg) i kadmu (do 6,3 mg/kg).

53

Kadm Cd Zdecydowana wi ększo ść badanych próbek gleb zawiera kadm w ilo ściach <0,3 mg/kg (90 % próbek). Maksymalne koncentracje kadmu w glebach zostały zanotowane w Łomiankach (do 6,3 mg), w obr ębie anomalii arsenowej. Wyra źna anomalia Cd wyst ępuje te ż w glebach na północ od Kampinosu (2,1 i 4,1 mg/kg). Anomalia ta pokrywa si ę z anomali ą arsenu, żelaza, manganu i strat pra żenia. Geneza jej jest prawdopodobnie geogeniczna. Niewielkie punktowe anomalie Cd zanotowano równie ż na zachodnim skraju O żarowa Mazowieckiego (1,5 mg/kg) oraz mi ędzy Błoniem, a O żarowem Mazowieckim (1,1 mg/kg).

Kobalt Co Zawarto ść kobaltu w glebach jest niska; W 95 % próbek stwierdzono ten pierwiastek w ilo ściach <4 mg/kg. Wy ższe koncentracje Co (>4 – 8 mg/kg) wyst ępuj ą tylko w glebach na północ od Łomianek, w Ożarowie Mazowieckim i na północny wschód od Błonia.

Mied ź Cu Zró żnicowanie zawarto ści miedzi w badanych glebach jest znaczne. Najni ższymi st ęż eniami tego pierwiastka charakteryzuj ą si ę gleby le śne Kampinoskiego Parku Narodowego (<6 mg/kg). Na obszarze Powiatu 95 % próbek gleb zawiera mied ź w ilo ściach nie przekraczaj ących 27 mg/kg. Wyra źną anomali ę Cu stwierdzono w O żarowie Mazowieckim (z maksimum 300 mg/kg) na terenie dawnej Fabryki Kabli. Bardziej szczegółowe badania gleb w siatce 100 m x 100 m wykonane 1996 r. (Lis, Pasieczna, 1997) pozwoliły na dokładniejsze okre ślenie zasi ęgu i intensywno ści tej anomalii. Zanotowano wówczas na tym terenie maksymaln ą zawarto ść miedzi – 1460 mg/kg. Podwy ższonymi koncentracjami miedzi charakteryzuj ą si ę równie ż niektóre gleby zachodniej cz ęś ci gminy O żarów Mazowiecki oraz południowej cz ęś ci gminy Stare Babice. Punktowa anomalia Cu (do 80 mg/kg) wyst ępuje w miejscu anomalii arsenowej w Łomiankach.

Żelazo Fe i Mangan Mn Przestrzenny obraz rozmieszczenia żelaza i manganu w glebach jest podobny. Najmniej tych pierwiastków zawieraj ą gleby na północy Powiatu. Podwy ższone zawarto ści obserwuje si ę głównie na południu, mi ędzy Błoniem, a granic ą Warszawy oraz na terenie Łomianek. Punktowe anomalie (>444 mg/kg Mn i > 1,07 % Fe) maj ą pochodzenie naturalne. Ich źródłem s ą prawdopodobnie utwory bogate w żelazo wyst ępuj ące w podło żu gleb rozwini ętych na torfach.

Nikiel Ni Przeci ętna zawarto ść niklu w glebach jest niska. W 95 % próbek stwierdzono ten pierwiastek w ilo ści od 1 mg/kg do 10 mg/kg. Podwy ższone st ęż enia Ni (>10 mg/kg) obserwuje si ę w glebach na południu Powiatu i na północ od Łomianek.

Ołów Pb i Cynk Zn Obrazy przestrzennego rozmieszczenia ołowiu i cynku s ą zbli żone do rozmieszczenia miedzi. Zró żnicowanie zawarto ści tych pierwiastków w badanych glebach jest znaczne. Najni ższymi st ęż eniami tych pierwiastków charakteryzuj ą si ę gleby le śne Kampinoskiego Parku Narodowego (<12 mg/kg Pb i <28 mg/kg Zn). Wyra źną anomali ę Cu, Pb i Zn zanotowano w O żarowie Mazowieckim. W szczegółowych badaniach gleb w siatce 100x100 m (Lis & Pasieczna 1997) okre ślono zasi ęg i intensywno ść tej anomalii. Zanotowano wówczas maksymaln ą zawarto ść ołowiu – 1700 mg/kg na terenie dawnej Warszawskiej Huty Szkła. Podwy ższonymi koncentracjami ołowiu i cynku charakteryzuj ą si ę równie ż niektóre gleby zachodniej cz ęś ci gminy O żarów Mazowiecki oraz południowej cz ęś ci gminy Stare Babice. W obr ębie anomalii arsenowej w Łomiankach obok As i Cr zanotowano równie ż podwy ższone zawarto ści, ołowiu (do 109 mg/kg), cynku (do 207 mg/kg), miedzi (do 80 mg/kg) i kadmu (do 6,3 mg/kg).

54

Chrom Cr

Intensywn ą anomali ę chromu (i arsenu) zanotowano w Łomiankach mi ędzy ulicami Fabryczn ą i Wi ślan ą, nad Jeziorkiem Fabrycznym. Anomali ę omówiono w cz ęś ci dot. arsenu.

Ocena zanieczyszczenia gleb metalami i działania zwi ązane z rekultywacj ą terenów zanieczyszczonych

Ocen ę stopnia zanieczyszczenia próbek gleb z terenu Powiatu Warszawskiego Zachodniego przeprowadzono na podstawie kryteriów okre ślonych w rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 wrze śnia 2002 w sprawie standardów gleby oraz standardów jako ści ziemi (Dz. U. Nr 165 z dnia 4 pa ździernika 2002 r., poz. 1359). Wyniki oceny zawarto w tabeli oraz na mapach. W celu łatwiejszej interpretacji zestawiono je z przeci ętnymi koncentracjami tych pierwiastków (medianami) w glebach terenów niezabudowanych Polski (najmniej zanieczyszczonych). Ze wzgl ędu na zawarto ść kobaltu i niklu 100 % badanych gleb nale ży do grupy A. Dla pozostałych badanych pierwiastków ilo ść próbek wykazuj ących warto ści st ęż eń wykraczaj ących poza grup ę A jest niewielka. Przy sumarycznej klasyfikacji zastosowano zasad ę zaliczenia gleby do danej grupy, gdy zawarto ść przynajmniej jednego pierwiastka przewy ższa doln ą granic ę warto ści dopuszczalnej w grupie. Sumaryczna klasyfikacja wskazuje, że 91,4 % badanych gleb z obszaru Powiatu Warszawskiego Zachodniego nale ży do grupy A (standard obszaru poddanego ochronie), 6,4 % do grupy B (standard gruntów u żytków rolnych), 2,9 % do grupy C (tereny przemysłowe) i tylko 0,2 % (1 próbka) charakteryzuj ą zawarto ści nie mieszcz ące si ę w normie. Dotyczy to próbki gleby z terenu dawnej garbarni w Łomiankach. Wi ększo ść próbek o warto ściach st ęż eń dla grupy B i grupy C usytuowana jest na obszarze O żarowa Mazowieckiego, we wschodniej cz ęś ci gminy O żarów Mazowiecki i w południowej cz ęś ci gminy Stare Babice. Przeci ętna zawarto ść oznaczonych pierwiastków w glebach powierzchniowych Powiatu Warszawskiego Zachodniego jest bardzo zbli żona do ich przeci ętnej zawarto ści w glebach z obszarów niezabudowanych Polski.

W odniesieniu do terenu zanieczyszczonego arsenem i chromem w Łomiankach mi ędzy ulicami Fabryczn ą i Wi ślan ą Wojewoda Mazowiecki, a pó źniej Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Warszawie wydał decyzje uzgadniaj ące warunki przeprowadzenia prac rekultywacyjnych. Decyzje takie zostały wydane dla: Gminy Łomianki oraz Spółki z o.o. AGRT z siedzib ą w Warszawie.

W odniesieniu do terenu zanieczyszczonego ołowiem w O żarowie Mazowieckim Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Warszawie wydał dwie decyzje uzgadniaj ące warunki rekultywacji . Decyzje zostały wydane dla: Przedsi ębiorstwa Produkcyjno-Handlowego „Polamp-Warszawa” Sp. z o.o. z siedzib ą w Ożarowie Mazowieckim oraz Huty Szkła Kwarcowego „Juropol” Sp. z o.o. z siedzib ą w Ożarowie Mazowieckim.

55

Tabela 31. Zawarto ść metali w glebach Powiatu Warszawskiego Zachodniego (w mg/kg) Warto ści Zakresy zawarto ści Warto ść Warto ść dopuszczalne st ęż eń w glebie lub ziemi w glebach Powiatu przeci ętnych przeci ętnych (Rozporz ądzenie Ministra Środowiska Warszawskiego (median) (median) w glebach z dnia 9 wrze śnia 2002 r.) Zachodniego w glebach Powiatu obszarów Warszawskiego niezabudowanych Grupa A 1) Grupa B 2) Grupa C 3) Gleby Zachodniego Polski 4) Metale o przekroczonych dopuszczalnych N=456 N = 456 N = 6522 Gł ęboko ść (m ppt) warto ściach st ęż eń Frakcja ziarnowa <1 mm, mineralizacja HCl (1:4) 0-0,3 0-2 dla grupy C Gł ęboko ść (m ppt) 0,0-0,2 As Arsen 20 20 60 2 - 2830 2 <5 Zn Cynk 100 300 1000 5 - 539 28 29 Cd Kadm 1 4 15 <0,3 - 6,30 <0,5 <0,5 Co Kobalt 20 20 200 <1 - 8 2 2 Cu Mied ź 30 150 600 <1 - 300 6 4 Ni Nikiel 35 100 300 <1 - 20 4 3 Pb Ołów 50 100 600 2 - 286 12 12 1) grupa A Ilo ść badanych próbek gleb z obszaru powiatu Warszawskiego Zachodniego w poszczególnych grupach a) nieruchomo ści gruntowe wchodz ące w skład obszaru poddanego zanieczyszcze ń ochronie na podstawie przepisów ustawy Prawo wodne, (w %) b) obszary poddane ochronie na podstawie przepisów o ochronie As Arsen 98.9 0.9 0.2 przyrody; je żeli utrzymanie aktualnego poziomu zanieczyszczenia Zn Cynk 93.6 5,9 0,4 gruntów nie stwarza zagro żenia dla zdrowia ludzi lub środowiska – Cd Kadm 98,9 0,7 0,4 dla obszarów tych st ęż enia zachowuj ą standardy wynikaj ące Co Kobalt 100 ze stanu faktycznego, 2) Cu Mied ź 96,9 2,9 0,2 grupa B - grunty zaliczone do u żytków rolnych z wył ączeniem Ni Nikiel 100 gruntów pod stawami i gruntów pod rowami, grunty leśne oraz Pb Ołów 96,7 2,4 0,9 zadrzewione i zakrzewione, nieu żytki, a tak że grunty zabudowane Sumaryczna klasyfikacja badanych gleb z obszaru powiatu Warszawskiego Zachodniego do i zurbanizowane z wył ączeniem terenów przemysłowych, u żytków poszczególnych grup zanieczyszcze ń (w %) kopalnych oraz terenów komunikacyjnych, 3) grupa C - tereny przemysłowe, u żytki kopalne, tereny 91,4 6,4 2,9 0,2 komunikacyjne, 4) Lis, Pasieczna, 1995a – Atlas geochemiczny Polski 1: 2 500 000 N – ilo ść próbek

56

Wisła

Łomianki

Kan. Łasica

Izabelin

K a n . O Kan. Zaborowski l sz o w i e c k i

Kampinos Leszno Babice Stare

U t ra t a Ożarów Mazowiecki Błonie

PowiatP i si a P is warszawski zachodni i a T u cz n a

Odczyn gleb - pH (H O) 2 bardzo kwa śne lekko oboj ętne kwa śne kwa śne

5 6 6.7 1:200 000 Rys. 3 57

Łomianki

Kan. Łasica

Izabelin

K an . Kan. Zaborowski O l sz o w i e c k i

Kampinos Leszno Babice Stare

U t ra t a Ożarów Mazowiecki Błonie

Powiat P i si a P i warszawski zachodni si a T u c zn a Zawarto ść arsenu w glebach

75 90 95 97 100 % <2 2 4 6 8 2830 mg/kg

Rys. 4

58

Wisła

Łomianki

Kan. Łasica

Izabelin

K a n . Kan. Zaborowski Ol s z o w ie c k i Kampinos Leszno Babice Stare

Ut ra t a Ożarów Mazowiecki Błonie

Powiat P Pisia i si a T warszawski u c z zachodni na

Zawarto ść kadmu w glebach

90 95 97 100 %

<0.3 0.3 0.5 0.7 6,3 mg/kg

1:200 000 Rys. 5

59

Wisła

Łomianki

Kan. Łasica

Izabelin

Ka n . Kan. Zaborowski Ol s z o w i ec k i Kampinos Leszno Babice Stare

Ut ra ta Ożarów Mazowiecki Błonie

PowiatP i s i a P i si a T warszawski u cz zachodni na Zawarto ść kobaltu w glebach

50 75 95 100 %

1 2 3 4 8 mg/kg

1:200 000 Rys. 6

60

Wisła

Łomianki

Kan. Łasica

Izabelin

K a n . Kan. Zaborowski Ol sz o w i ec k i Kampinos Leszno Babice Stare

U t ra t a Ożarów Mazowiecki Błonie

mg/kg 100 % 1460 PowiatP i s i a P i 97 163 163 warszawski s i a T u zachodni c z na 95 108 108 Zawarto ść miedzi w glebach 90 62 62 75 41 41 25 50 75 90 95 97 100 % 50 30 30 1:40 000 1 300 mg/kg 25 19 19 Szczegółowe zdj ęcie geochemiczne 1:10 000 2 5 9 18 27 31 rejonu Fabryki Kabli w O żarowie Mazowieckim min 7 (wg danych: Lis J., & Pasieczna A. - 1997) 1:200 000 Rys. 7

61

Wisła

Łomianki

Kan. Łasica

Izabelin

K a n . Kan. Zaborowski Ol s z o w ie c k i Kampinos Leszno Babice Stare

Ut ra t a Ożarów Mazowiecki Błonie

PowiatP i s i a P i s i a T u warszawski c z zachodni na Zawarto ść żelaza w glebach

25 50 75 90 95 97 100 %

0.06 0.20 0.48 0.69 0.89 1.07 1.31 5.37 %

1:200 000 Rys. 8

62

Wisła

Łomianki

Kan. Łasica

Izabelin

K a n . Kan. Zaborowski Ol sz o w i ec k i Kampinos Leszno Babice Stare

U t ra t a Ożarów Mazowiecki Błonie

PowiatP i s i a P i warszawski si a T u zachodni c z na Zawarto ść manganu w glebach

25 50 75 90 95 97 100 %

1 51 134 208 302 444 543 2172 mg/kg

Rys. 9

63

Wisła

Łomianki

Kan. Łasica

Izabelin

K a n . Kan. Zab orowski Ol sz o w i ec k i Kampinos Leszno Babice Stare

U t ra t a Ożarów Mazowiecki Błonie

PowiatP i s i a P i s ia T warszawski u c zzachodnin a Zawarto ść niklu w glebach

50 75 90 95 97 100 %

1 4 6 8 10 11 20 mg/kg

1:200 000 Rys. 10

64

Wisła

Łomianki

Kan. Łasica

Izabelin

K a n . Kan. Zaborowski Ol sz o w i ec k i Kampinos Leszno Babice Stare

U t ra t a Ożarów Mazowiecki Błonie

mg/kg 100 % 1700 PowiatP i s i a P i si a Tu 97 128 warszawski cz zachodni na 95 92 Zawarto ść ołowiu w glebach 90 60 75 44 25 50 75 90 95 97 100 % 50 30 1:40 000 1 8 12 16 25 38 52 286 mg/kg 25 21 Szczegółowe zdj ęcie geochemiczne 1:10 000 rejonu Fabryki Kabli w O żarowie Mazowieckim min 9 1:200 000 Rys. 11

65

Wisła

Łomianki

Kan. Łasica

Izabelin

K an . Kan. Zaborowski O l sz o w i e c k i Kampinos Leszno Babice Stare

U t r a t a Ożarów Mazowiecki Błonie

mg/kg 100 % 318 PowiatP i s i a P i si 221 warszawski a T uzachodni c 97 221 z n a 95 181181 Zawarto ść cynku w glebach 90 160160 75 129128.5 25 50 75 90 95 97 100 % 50 92.593 1:40 000 1 539 mg/kg 25 63.564 Szczegółowe zdj ęcie geochemiczne 1:10 000 18 28 45.5 72 111 129 rejonu Fabryki Kabli w O żarowie Mazowieckim min -9025 (wg danych: Lis J., & Pasieczna A. - 1997) 1:200 000 Rys. 12

66

Zanieczyszczenia ropopochodnymi

Na terenie powiatu miały miejsce zdarzenia, które spowodowały lokalne zanieczyszczenia gleb substancjami ropopochodnymi. W odniesieniu do tych terenów zostały wydane decyzje uzgadniaj ące warunki rekultywacji. Cz ęść terenów została ju ż zrekultywowana.

7.2.2 Cele i kierunki działa ń dla pola: Gleby

Cel krótkoterminowe do roku 2015 i cel długoterminowy do roku 2019: Racjonalne wykorzystanie gleb i gruntów wraz z ich ochron ą i rekultywacj ą

W celu ochrony gleb b ędą podejmowane działania maj ące na celu niedopuszczanie do degradacji powierzchni ziemi, a tak że maj ące na celu rekultywacj ę i przywracanie wła ściwej funkcji terenom i gruntom zdegradowanym.

Kierunki działa ń na lata 20012-2015, a nast ępnie 2016-2019 s ą nast ępuj ące: 1. Zagospodarowywanie gleb w sposób adekwatny do ich klasy bonitacyjnej i zawarto ści substancji zanieczyszczaj ących w glebie. 2. Przeznaczanie pod zainwestowanie nierolnicze przede wszystkim terenów rolnych, poło żonych w obszarze ju ż istniej ącego zainwestowania oraz terenów o najni ższej warto ści dla produkcji rolnej oraz ochrona u żytków rolnych o wysokiej bonitacji. 3. Przestrzeganie wymagań ochrony gleb w działalno ści gospodarczej. 4. Rekultywacja gleb i gruntów zdegradowanych i zanieczyszczonych. 5. Upowszechnianie zasad Dobrej praktyki rolniczej, w szczególno ści dot. racjonalizacji nawo żenia. 6. Upowszechnianie rolnictwa ekologicznego. 7. Zwi ększenie świadomo ści społecznej odno śnie ochrony powierzchni ziemi i gleb, a tak że stanu gleb i ich prawidłowego wykorzystania.

7.3 Zasoby kopalin

7.3.1 Zasoby surowcowe

Na terenie Powiatu brak jest udokumentowanych złó ż kopalin. Rejonami perspektywicznego wyst ępowania kopalin pospolitych s ą rejony miejscowo ści Pow ązki-Gr ądy (piaski eoliczne), Borz ęcin Du ży (piaski wodnolodowcowe), Osiedle-Płochocin (kruszywo naturalne). Ze wzgl ędu na zlokalizowanie ich na obszarach chronionych przyrodniczo w szczególno ści Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu lub na terenach gleb wysokich klas bonitacyjnych nie przewiduje si ę ich ewentualnej eksploatacji.

7.3.2 Cele i kierunki działa ń dla pola: Ochrona zasobów kopalin Cel krótkoterminowy do roku 2015 i długoterminowy do roku 2019: Ochrona zasobów złó ż nieeksploatowanych, eliminowanie nielegalnego wydobycia kopalin.

Planowanym kierunkiem działa ń na lata 2011-2015, a nast ępnie lata 2016-2019 jest niedopuszczanie i eliminowanie nielegalnego wydobycia kopalin.

67

7.4 Program operacyjny dla pola: ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne u żytkowanie zasobów przyrody

Tabela 32. Harmonogram działa ń dla Pola: Ochrona przyrody i krajobrazu L.p. Okres Opis zadania Jednostki wdra żaj ące Szacunkowe Źródła finansowania realizacji koszty [tys.zł] 1 2012-2015 Promocja walorów przyrodniczych powiatu KPN, Regionalny Dyrektor 100 środki własne powiatu, Ochrony Środowiska, gmin, KPN, fundusze starosta, wójtowie, ekologiczne burmistrzowie, 2 2012-2015 Ochrona obszarów i obiektów cennych przyrodniczo KPN, Regionalny Dyrektor bd. środki własne, fundusze Ochrony Środowiska, ekologiczne wójtowie, burmistrzowie 3 2012-2015 Kontynuacja procesu wykupów gruntów prywatnych KPN bd. środki własne, fundusze poło żonych w KPN ekologiczne, inne dotacje 4 2012-2015 Zagospodarowanie turystyczne KPN – rozwój infrastruktury KPN bd. środki własne, fundusze turystycznej ekologiczne, inne dotacje 5 2012-2015 Odbudowa stanu wód na terenie KPN KPN bd. środki własne, fundusze ekologiczne, inne dotacje 6 2012-2015 Urz ądzanie, utrzymywanie i ochrona terenów zieleni wójtowie, burmistrzowie, 1 000 środki własne gmin i zarz ądy dróg zarz ądów dróg, fundusze ekologiczne 7 2012-2015 Nasadzenia nowych drzew i krzewów wójtowie, burmistrzowie, 200 środki własne gmin i zarz ądy dróg, spółdzielnie zarz ądów dróg, fundusze mieszkaniowe ekologiczne 8 2012-2015 Zalesianie KPN, nadle śnictwa, bd. środki własne KPN, wła ściciele prywatnych nadle śnictw i prywatnych gruntów wła ścicieli 9 2012-2015 Prowadzenie nadzoru nad lasami prywatnymi (zadanie starosta 150 środki własne własne) 10 2012-2015 Aktualizacja dokumentacji urz ądzeniowej lasów starosta 55 środki własne niestanowi ących własno ści Skarbu Pa ństwa

68

L.p. Okres Opis zadania Jednostki wdra żaj ące Szacunkowe Źródła finansowania realizacji koszty [tys.zł] 11 2012-2015 Utrzymywanie wła ściwego stanu zdrowotnego drzewostanu KPN, nadle śnictwa, bd. środki własne KPN, i ci ągło ści u żytkowania gruntów le śnych starosta, prywatni nadle śnictw, powiatu wła ściciele lasów i prywatnych wła ścicieli 12 2012-2015 Przywracanie składu gatunkowego drzewostanów, KPN, nadle śnictwa, bd. środki własne KPN, zgodnego z potencjalnym siedliskiem le śnym, usuwanie starosta, prywatni nadle śnictw, powiatu gatunków obcych wła ściciele lasów i prywatnych wła ścicieli 13 2012-2015 Ochrona przeciwpo żarowa KPN, nadle śnictwa, Stra ż bd. środki własne KPN, Po żarna nadle śnictw, fundusze ekologiczne

Tabela 33. Harmonogram działa ń dla Pola: Gleby L.p. Okres Opis zadania Jednostki wdra żaj ące Szacunkowe Źródła finansowania realizacji koszty [tys.zł] 1 2012-2015 Prowadzenie bada ń jako ści gleby i ziemi (zadanie własne) Starosta bd.* środki własne, fundusze ekologiczne 2 2012-2015 Rekultywacja gleb zanieczyszczonych Podmioty odpowiedzialne bd. bd. za rekultywacj ę * do chwili obecnej brak jest rozporz ądzenia okre ślaj ącego zakres i sposób prowadzenia bada ń jako ści gleby i ziemi

Tabela 34. Harmonogram działa ń dla Pola: Zasoby kopalin L.p. Okres Opis zadania Jednostki wdra żaj ące Szacunkowe Źródła finansowania realizacji koszty [tys.zł] 1 2012-2015 Eliminacja nielegalnej eksploatacji kopalin starosta, wójt, burmistrz bd środki własne

69

8. Zrównowa żone wykorzystanie surowców, materiałów, wody i energii

8.1 Wykorzystanie wody

Podstawowe dane dotycz ące poboru wód podziemnych do celów konsumpcyjnych i przemysłowych przedstawiono w rozdziale 5.

Cel krótkoterminowy do roku 2015 i długoterminowy do 2019:

Racjonalne wykorzystanie zasobów wodnych

Najwi ększe znaczenie dla realizacji tego celu maj ą działania podejmowane przez poszczególne zakłady produkcyjne, jednostki funkcjonuj ące w sektorze komunalnym, a tak że mieszka ńców.

Podejmowane działania powinny polega ć w szczególno ści na maksymalnym ograniczaniu zu życia wody w gospodarstwach domowych, przemy śle i rolnictwie. Niezmiernie istotne b ędą tutaj działania edukacyjne, ukierunkowane na zmian ę nawyków korzystania z wody przez mieszka ńców powiatu oraz wprowadzenie nowych przyzwyczaje ń maj ących na celu zrównowa żone korzystanie z zasobów wodnych.

Kierunki działa ń na lata 2012 -2019: 1. Identyfikacja i ograniczenie strat wody przy jej produkcji i przesyle przez przedsi ębiorstwa wodoci ągowe, poprzez modernizacj ę i konserwacje urz ądze ń wodoci ągowych. 2. Dalsze opomiarowanie zu życia wody przez gospodarstwa indywidualne, odbiorców przemysłowych i komercyjnych (instalacja liczników wody). 3. Wprowadzanie zamkni ętych obiegów wody oraz wodooszcz ędnych technologii w przemy śle. 4. Prowadzenie działa ń edukacyjno – informacyjnych w zakresie konieczno ści i mo żliwo ści oszcz ędzania wody np. poprzez stosowanie urz ądze ń wodooszcz ędnych.

8.2 Wykorzystanie energii

Cel krótkoterminowy do roku 2015 i długoterminowy do 2019:

Oszcz ędne wykorzystanie energii

Relatywne zmniejszenie zu życia energii mo że by ć osi ągane przez podmioty gospodarcze poprzez wprowadzanie energooszcz ędnych technologii i urz ądze ń.

Poza działaniami maj ącymi na celu zwi ększenie efektywno ści energetycznej gospodarki wspierane będą działania maj ące na celu ograniczenie zu życia energii przez sektor publiczny i mieszka ńców powiatu.

Do działa ń ograniczaj ących pobór energii cieplnej i elektrycznej nale żą w szczególno ści ° prace termomodernizacyjne . W ramach termomodernizacji mo żna np. dociepli ć ściany zewn ętrzne, stropodachy i stropy nad piwnicami, wyremontowa ć stolark ę okienną i drzwiow ą,

70

wymieni ć okna, wymieni ć kotły, wymieni ć lub zmodernizowa ć istniej ącą instalacj ę c.o.. Działania takie mog ą by ć finansowane z funduszu termomodernizacyjnego, zarządzanego przez Bank Gospodarstwa Krajowego. ° stosowanie energooszcz ędnych źródeł światła, energooszcz ędnych sprz ętów AGD.

8.3 Wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych

Zgodnie z definicj ą zawart ą w Ustawie Prawo energetyczne do odnawialnych źródeł energii nale żą : Energia wiatru – jest uzale żniona od lokalnych i regionalnych warunków klimatycznych oraz ukształtowania i tzw. szorstko ści terenu. Dla du żych instalacji ze wzgl ędów technicznych budowa elektrowni jest celowa w miejscach gdzie średnia pr ędko ść wiatru znacznie przewy ższa 4m/s. Z oceny wykonanej w skali kraju wynika, że Powiat Warszawski Zachodni zlokalizowany jest w strefie korzystnie poło żonej. Niemniej jednak do chwili obecnej dla obszaru województwa mazowieckiego brak jest dokładnych danych dotycz ących zasobów wietrzno ści. Obecnie na terenie Powiatu funkcjonuje jedna niewielka siłownia wiatrowa. Zlokalizowana jest ona w gminie Kampinos.

Rysunek 12 Warunki wiatrowe na potrzeby energetyki odnawialnej w Polsce Obja śnienia: Kolor Lokalizacja 1. zielony wybitnie korzystna 2. żółty korzystna 3. pomara ńczowy do ść korzystna 4. czerwony niekorzystna 5. br ązowy wybitnie niekorzystna 6. czarny tereny wył ączone, wysokie partie gór

Energia promieniowania słonecznego – Powiat nie posiada dobrych warunków do wykorzystania tej formy energii. Niemniej jednak mo żliwe jest wykorzystanie kolektorów słonecznych do podgrzewania ciepłej wody. Energia elektryczna wytwarzana w fotoogniwach mo że by ć wykorzystywana do o świetlania znaków drogowych, reklam, itp. Na terenie Powiatu funkcjonuj ą indywidualne instalacje kolektorów słonecznych.

71

Energia geotermalna –brak jest danych dotycz ących mo żliwo ści i opłacalno ści wykorzystania wód geotermalnych na terenie powiatu. Jednym z mo żliwych sposobów wykorzystania energii cieplnej ziemi na terenie powiatu są pompy ciepła - urz ądzenia umo żliwiaj ące wykorzystanie ciepła niskotemperaturowego do ogrzewania, wentylacji i przygotowania ciepłej wody u żytkowej.

Energia pozyskiwana z biomasy – pod poj ęciem biomasy pojmuje si ę stałe lub ciekłe substancje pochodzenia ro ślinnego i zwierz ęcego. Do biomasy zalicza si ę nast ępuj ące rodzaje surowców: drewno (uzyskiwane np. z plantacji topoli, wierzby energetycznej, z lasów gospodarczych, odpadów z przemysłu drzewnego), słom ę, papier i tektur ę. Energia mo że równie ż pochodzi ć z wykorzystania biogazu (fermentacja osadów ściekowych, gnojowicy).

Energia wodna – na terenie powiatu brak jest dobrych warunków do wykorzystania energii wodnej.

Cel krótkoterminowy do roku 2015 i długoterminowy do 2019:

Zwi ększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii

Zgodnie ze Strategi ą rozwoju energetyki odnawialnej z 2000 r. udział energii ze źródeł odnawialnych w Polsce powinien wzrosn ąć do poziomu 14% w perspektywie 2020 roku.

Kierunek działa ń na lata 2012-2015, a nast ępnie 2016-2019: Promowanie i wykorzystanie odnawialnych źródeł energii do produkcji energii lub ciepła.

72

8.4 Program operacyjny dla pola: Zrównowa żone wykorzystanie surowców, materiałów, wody i energii

Tabela 35. Harmonogram działa ń dla Pola: Racjonalne Gospodarowanie Wod ą L.p. Okres Opis zadania Jednostki wdra żaj ące Szacunkowe Źródła finansowania realizacji koszty [tys.zł] 1 2012-2015 Modernizacja i konserwacja urz ądze ń wodoci ągowych w celu przedsi ębiorstwa wodoci ągowe bd. Środki własne ograniczania strat wody przy produkcji i przesyle 2 2012-2015 Instalowanie liczników wody, egzekwowanie ich instalowania pobieraj ący wod ę, bd. Środki własne przedsi ębiorstwa wodoci ągowe, pobieraj ących wod ę

Tabela 36. Harmonogram działa ń dla Pola: Wykorzystanie energii L.p. Okres Jednostki wdra żaj ące Jednostki wdra żaj ące Szacunkowe Źródła finansowania realizacji koszty [tys.zł] WYKORZYSTANIE ENERGII 1 2012-2015 Termomodernizacja budynków powiatowych starosta 400 Środki własne, fundusze ekologiczne 2 2012-2015 Termomodernizacja budynków gminnych i innych wójtowie, burmistrzowie, inni bd. Środki własne gmin, powiatu, wła ściciele/zarz ądzaj ący innych wła ścicieli/zarz ądzaj. 3 2012-2015 Promowanie energooszcz ędnych technologii i urz ądze ń wójtowie, burmistrzowie, bd. Środki własne starosta 4 2012-2015 Wdro żenie systemu sterowania klimatyzacj ą w Starostwie Starosta 50 środki własne, Powiatu Warszawskiego Zachodniego środki unijne

Tabela 37. Harmonogram działa ń dla Pola: Wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych L.p. Okres Opis zadania Jednostki wdra żaj ące Szacunkowe Źródła finansowania realizacji koszty [tys.zł] 1 2012-2015 Instalacja kolektorów słonecznych w Starostwie Powiatu starosta 100 środki własne Warszawskiego Zachodniego 2 2012-2015 Promowanie i wykorzystanie odnawialnych źródeł energii wójtowie, burmistrzowie, bd. środki własne starosta

73

9. Edukacja ekologiczna

Warunkiem niezb ędnym dla osi ągni ęcia celów zawartych w Programie ochrony środowiska jest uczestnictwo w jego realizacji wszystkich mieszka ńców Powiatu. Z tego wzgl ędu jednym z priorytetów Programu jest kontynuacja i dalszy rozwój prowadzonej od wielu lat na terenie Powiatu edukacji ekologicznej.

Cel krótkoterminowy do roku 2015 i długoterminowy do roku 2019:

Zwi ększenie świadomo ści ekologicznej społecze ństwa Powiatu, kształtowanie postaw proekologicznych mieszka ńców oraz poczucia odpowiedzialno ści za stan środowiska.

Mo żliwe kierunki działa ń i zadania w zakresie realizacji celu: 1. Kontynuacja i rozszerzanie działa ń edukacyjnych z zakresu ochrony środowiska w szkołach: • prowadzenie aktywnych form edukacji ekologicznej młodzie ży i dzieci, • ponadprogramowa edukacja z zakresu ekologii i ochrony środowiska, prowadzenie odr ębnych zaj ęć dotycz ących ochrony środowiska, organizowanie zaj ęć w terenie i wycieczek krajoznawczych, prowadzenie ekologicznych kół zainteresowa ń, wykonywanie wystaw i ekspozycji, albumów i kronik prezentuj ących osi ągni ęcia uczniów w poznawaniu i ochronie środowiska, • anga żowanie szkół i uczniów w akcje sprz ątania terenu Powiatu, sadzenia drzew i piel ęgnacji zieleni, opieki nad zwierz ętami, zbierania surowców wtórnych, a tak że innych przedsi ęwzi ęciach proekologicznych. 2. Podniesienie poziomu świadomo ści ekologicznej dorosłej społeczno ści Powiatu i kształtowanie prawidłowych wzorców zachowa ń • informowanie społecze ństwa o stanie środowiska, działaniach na rzecz jego ochrony, a także o mo żliwo ściach prawnych uczestniczenia w podejmowaniu decyzji maj ących wpływ na stan środowiska • edukacja w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi, ochrony powietrza atmosferycznego, oszcz ędno ści energii i wody • informowanie przedsi ębiorców o obowi ązkach wynikaj ących z przepisów z zakresu ochrony środowiska.

74

9.1. Program operacyjny dla pola: Edukacja ekologiczna

Tabela 38. Harmonogram działa ń dla Pola: Edukacja ekologiczna L.p. Okres Opis zadania Jednostki wdra żaj ące Szacunkowe Źródła finansowania realizacji koszty [tys.zł] 1 2012-2015 Organizacja imprez masowych zwi ązanych z ochron ą szkoły, wójtowie, środowiska: Dzie ń Ziemi, Dzie ń Ochrony burmistrzowie, starosta Środowiska, Sprz ątanie Świata , itp. 2 2012-2015 Informowanie o zagadnieniach dot. ochrony wójtowie, burmistrzowie, środki własne, fundusze środowiska na stronach internetowych starosta 500 ekologiczne 3 2012-2015 Prowadzenie działa ń edukacyjno-informacyjnych szkoły, wójtowie, burmistrzowie, starosta 4 2012-2015 Promocja walorów przyrodniczych powiatu KPN, szkoły, wójtowie, burmistrzowie, starosta,

75

10. Nadrz ędny cel programu ochrony środowiska dla Powiatu Warszawskiego Zachodniego i priorytety ekologiczne

Nadrz ędny cel Programu ochrony środowiska dla Powiatu Warszawskiego Zachodniego sformułowano nast ępuj ąco:

Rozwój Powiatu Warszawskiego Zachodniego zapewniaj ący ochron ę dziedzictwa przyrodniczego i popraw ę stanu środowiska

Wyboru priorytetów ekologicznych dokonano na podstawie diagnozy stanu poszczególnych komponentów środowiska na terenie Powiatu, uwarunkowa ń zewn ętrznych i wewn ętrznych, a tak że wymaga ń w zakresie jako ści środowiska.

Priorytety ekologiczne dla Powiatu Warszawskiego Zachodniego

Kieruj ąc si ę podanymi powy żej kryteriami, wyznaczono nast ępuj ące zadania priorytetowe dla Powiatu z zakresu ochrony środowiska: P.1. Poprawa jako ści wód powierzchniowych, ochrona zasobów wód podziemnych, rozwój infrastruktury z zakresu gospodarki wodno-ściekowej P.2. Ochrona terenów przyrodniczo cennych P.3. Przeciwdziałanie zagro żeniom środowiska z tytułu powa żnych awarii i kl ęsk żywiołowych P.4. Ochrona powietrza i ochrona przed hałasem P.5. Edukacja ekologiczna mieszka ńców

11. Aspekty finansowe realizacji programu

Realizacja zamierze ń z zakresu ochrony środowiska wymaga zapewnienia źródeł finansowania inwestycji i eksploatacji systemu.

Warunkiem wdro żenia zapisów Programu jest pozyskanie środków finansowych na realizacj ę poszczególnych zada ń. Zakłada si ę, że część środków na realizacj ę programu pochodzi ć b ędzie z bud żetu gmin i powiatu. Środki finansowe na realizacj ę programu b ędą pochodziły tak że z funduszy ekologicznych. Niektóre inwestycje b ędą pokrywane ze środków własnych ró żnych podmiotów gospodarczych i inwestorów prywatnych. Po żą danym kierunkiem jest zwi ększenie dofinansowania na działania zwi ązane z ochron ą środowiska ze źródeł pomocowych i Unii Europejskiej.

76

Niewyklucza si ę mo żliwo ści zaci ągania kredytów, a tak że zawi ązywania spółek partnerskich publiczno – prywatnych z zainteresowanymi inwestorami, co nie pozbawia władz samorz ądowych wpływu na decyzje zwi ązane z dan ą inwestycj ą.

Zestawienie najwa żniejszych źródeł finansowania działa ń i inwestycji zwi ązanych z ochron ą środowiska i gospodark ą odpadami podano poni żej.

Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Wnioskodawcami ubiegaj ącymi si ę o środki finansowe z funduszy ochrony środowiska mog ą by ć: jednostki samorz ądu terytorialnego, przedsi ębiorstwa, instytucje i urz ędy, szkoły wy ższe i uczelnie, organizacje pozarz ądowe (fundacje, stowarzyszenia), administracja pa ństwowa, osoby fizyczne.

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Celem działalno ści Narodowego Funduszu jest finansowe wspieranie inwestycji ekologicznych o znaczeniu i zasi ęgu ogólnopolskim i ponadregionalnym oraz zada ń lokalnych, istotnych z punktu widzenia potrzeb środowiska. Priorytetowo traktuje te zadania, których realizacja wynika z konieczno ści wypełnienia zobowi ąza ń Polski wobec Unii Europejskiej. Dofinansowanie przedsi ęwzi ęć odbywa si ę przez udzielanie: • oprocentowanych po życzek, • dotacji, w tym: • dopłaty do oprocentowania kredytów bankowych, • dokonywanie cz ęś ciowych spłat kapitału kredytów bankowych, • dopłaty do oprocentowania lub ceny wykupu obligacji, • dopłaty do demonta żu pojazdów wycofanych z eksploatacji.

Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Celem funduszu jest finansowe wspieranie inwestycji zwi ązanych z szeroko rozumian ą ochron ą środowiska, realizowanych na obszarze Województwa Mazowieckiego. Fundusz udziela pomocy w postaci preferencyjnych po życzek, dotacji oraz dopłat do kredytów. Fundusz jest tak że instytucj ą wdra żaj ącej Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko POIi Ś (instytucj ą po średnicz ącą II stopnia) w odniesieniu do projektów o warto ści poni żej 25 mln euro: wodno – ściekowych i odpadowych.

Fundusze Unii Europejskiej Jednym z najwa żniejszych źródeł finansowania przedsi ęwzi ęć w ochron ę środowiska w Polsce w latach 2007-2013 jest Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (POIi Ś). Środki unijne na PO Infrastruktura i Środowisko pochodz ą z dwóch źródeł finansowania – z Funduszu Spójno ści (21,5 mld euro) oraz z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (6,3 mld euro).

W zakresie ochrony środowiska przewidziano dofinansowanie dla du żych inwestycji komunalnych, inwestycji ekologicznych w przedsi ębiorstwach, projektów ochrony przyrody i bezpiecze ństwa ekologicznego, a tak że edukacji ekologicznej. Wsparcie z Programu otrzymaj ą zarówno samorz ądy i przedsi ębiorcy, jak równie ż m.in. organizacje pozarz ądowe, parki narodowe i Lasy Pa ństwowe.

Środowiskowe priorytety okre ślone w ramach programu to: • Gospodarka wodno-ściekowa (zredukowanie ilo ści zanieczyszcze ń odprowadzanych ze ściekami do wód i ziemi oraz zapewnienie odpowiedniej jako ści wody pitnej).

77

• Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi (zmniejszenie presji na powierzchni ę ziemi - zmniejszenie udziału odpadów komunalnych składowanych i rekultywacj ę terenów zdegradowanych). • Zarz ądzanie zasobami i przeciwdziałanie zagro żeniom środowiska (ograniczenie ryzyka zagro żeń ekologicznych poprzez inwestycje i system monitorowania). • Przedsi ęwzi ęcia dostosowuj ące przedsi ębiorców do wymogów ochrony środowiska (ograniczanie negatywnego wpływu istniej ącej działalno ści przemysłowej na środowisko i dostosowanie przedsi ębiorstw do wymogów prawa wspólnotowego). • Ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych (ograniczenie degradacji środowiska naturalnego oraz strat zasobów ró żnorodno ści biologicznej, w tym działania z zakresu edukacji ekologicznej). • Infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku (poprawa bezpiecze ństwa energetycznego pa ństwa w zakresie oddziaływania sektora energetycznego na środowisko; wsparcie b ędzie udzielane na podwy ższenie sprawno ści wytwarzania, przesyłania, dystrybucji i u żytkowania energii, w tym wzrost wykorzystania energii odnawialnej i biopaliw). Na inwestycje zwi ązane z ochron ą środowiska mo żna otrzyma ć dofinansowanie z funduszy unijnych nie tylko z Programu Infrastruktura i Środowisko, ale równie ż z regionalnych programów operacyjnych. W Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Mazowieckiego w ramach Priorytetu IV – Środowisko, zapobieganie zagro żeniom i energetyka przewiduje si ę wsparcie finansowe: • działa ń inwestycyjnych zwi ązanych z sieci ą wodno-kanalizacyjn ą, urz ądzeniami i instalacjami słu żą cymi zaopatrzeniu w odpowiedniej jako ści wod ę oraz gromadzeniu i oczyszczaniu ścieków • inwestycji zmierzaj ących do zmniejszenia ilo ści składowanych odpadów i ograniczenia ich negatywnego wpływu na środowisko, jak równie ż rekultywacji zdegradowanych terenów • działa ń zmierzaj ących do ochrony powietrza, poprzez modernizacj ę systemów ciepłowniczych, źródeł wytwarzania ciepła i energii oraz termomodernizacj ę budynków. Promowane b ędą przede wszystkim inwestycje w technologie wykorzystuj ące alternatywne źródła energii, w szczególno ści ze źródeł odnawialnych, w inwestycje w zakresie kogeneracji o wysokiej sprawno ści, słu żą ce ograniczeniu nadmiernego zu życia paliw, dotycz ące rozbudowy i modernizacji infrastruktury elektroenergetycznej, sieci ciepłowniczych, a tak że umo żliwiaj ące przył ączanie OZE do sieci elektroenergetycznej • działa ń zmierzaj ących do tworzenia spójnych, regionalnych systemów monitoringu środowiska oraz prognozowania, ostrzegania, reagowania i likwidacji skutków zagro żeń, zarówno naturalnych, jak i technologicznych oraz inwestycje w tym zakresie • dla instytucji publicznych we wprowadzaniu przyjaznych środowisku technologii oraz usprawnienia zarz ądzania środowiskiem • wsparcie projektów w zakresie zachowania i ochrony istniej ących zasobów dziedzictwa naturalnego na terenach parków narodowych, obszarów Natura 2000 i le śnych kompleksów promocyjnych.

Norweski Mechanizm Finansowy i Mechanizm Finansowy EOG

W dniu 10 czerwca 2011 r. podpisano Memorandum of Understanding dotycz ące Norweskiego Mechanizmu Finansowego, natomiast 17 czerwca 2011 r. Memorandum of Understanding dotycz ące Mechanizmu Finansowego EOG. Na mocy tych umów Polska otrzyma drug ą pul ę środków w wysoko ści 578 mln euro. Generalnie, okres przyznawania dofinansowania upłynie 30 kwietnia 2014 r., natomiast okres kwalifikowalno ści wydatków w ramach wyłonionych projektów zako ńczy si ę 30 kwietnia 2016 r. Wnioskodawcami mog ą by ć podmioty prywatne czy te ż publiczne, komercyjne b ądź niekomercyjne, oraz organizacje pozarz ądowe ustanowione jako podmiot prawny w Polsce, jak równie ż organizacje mi ędzyrz ądowe działaj ące w Polsce.

78

Szczegółowe zasady kwalifikowalno ści zostan ą okre ślone w programach operacyjnych dla poszczególnych obszarów wsparcia.

Banki aktywnie wspomagaj ące finansowanie ochrony środowiska: ° Bank Ochrony Środowiska, ° Bank Gospodarstwa Krajowego.

Ocena dost ępno ści źródeł finansowania dla zada ń wymienionych w Programie

Zadania wyznaczone w Programie maj ą swoje odzwierciedlenie w priorytetach funduszy ekologicznych. Istnieje realna szansa uzyskania wsparcia z tych źródeł. Z najwa żniejszych nale ży wymieni ć zadania z zakresu gospodarki wodno – ściekowej, likwidacji niskiej emisji, ochrony wód, ochrony powietrza, ochrony przyrody i krajobrazu.

W zakresie uzyskania kredytów bankowych du że szanse maj ą inwestycje z zakresu ochrony atmosfery, a tak że wspieraj ące rozwój odnawialnych źródeł energii (np. energia geotermalna, kotłownie na biopaliwo, itp.).

12. Zarz ądzanie ochron ą środowiska

W niniejszym rozdziale przedstawiono zasady i instrumenty zarz ądzania środowiskiem wynikaj ące z uprawnie ń na szczeblu gminnym i powiatowym. Jako szczególny element wyró żniono Program ochrony środowiska dla Powiatu Warszawskiego Zachodniego.

Instrumenty słu żą ce do zarz ądzania środowiskiem wynikaj ą z wielu aktów prawnych, w śród których najwa żniejsze to: Prawo ochrony środowiska, ustawa o odpadach, Prawo wodne, ustawa o ochronie przyrody, Prawo geologiczne i górnicze, ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, Prawo budowlane, ustawa o Inspekcji Ochrony Środowiska. Do instrumentów zarz ądzania środowiskiem nale żą : - instrumenty prawne - instrumenty finansowe - instrumenty społeczne - instrumenty strukturalne

Ogólne zasady zarz ądzania środowiskiem

Zadania z zakresu ochrony środowiska i gospodarki wodnej s ą realizowane na kilku szczeblach. W szczególno ści zadania te s ą realizowane przez samorz ądy gminne, powiatowe i wojewódzkie. Ponadto zadania z zakresu ochrony środowiska realizuj ą Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej w Warszawie, Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Warszawie, Mazowiecki Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie, Kampinoski Park Narodowy, Nadle śnictwo Jabłonna, Nadle śnictwo Chojnów, Dyrekcja Lasów Pa ństwowych w Warszawie. Na szczeblu powiatu zgodnie z regulaminem organizacyjnym Starostwa Powiatu Warszawskiego Zachodniego zadaniami z zakresu ochrony środowiska zajmuje si ę głównie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Le śnictwa.

79

Zadaniami zwi ązanymi z powa żnymi awariami i kl ęskami żywiołowymi zajmuje si ę Wydział Zarz ądzania Kryzysowego i Spraw Obronnych, który współdziała w tym zakresie z Powiatow ą Pa ństwow ą Stra żą Po żarn ą. Ponadto zadaniami z zakresu ochrony środowiska zajmuje si ę Komisja Infrastruktury i Ochrony Środowiska Rady Powiatu Warszawskiego Zachodniego.

Du żą rol ę w realizacji zada ń na rzecz ochrony środowiska mog ą pełni ć instytucje niepa ństwowe: jednostki badawczo-rozwojowe, agencje, fundacje, organizacje gospodarcze i społeczne organizacje ekologiczne. Aktywno ść organizacji zwi ększa niezb ędne zaanga żowanie szerokich kr ęgów społecze ństwa w sprawy ochrony środowiska oraz podnosi świadomo ść ekologiczn ą.

13. Sposób kontroli oraz dokumentowania realizacji programu

Zgodnie z art.18 ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska. (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z pó źn. zm.) organ wykonawczy powiatu (zarz ąd powiatu) sporz ądza co 2 lata raport z wykonania programu ochrony środowiska dla powiatu i przedstawia go radzie powiatu.

Przebieg realizacji programu ochrony środowiska musi by ć systematycznie kontrolowany (monitorowany). Monitorowanie realizacji programu umo żliwi ocen ę prawidłowo ści i efektywno ści działa ń oraz szybkie i elastyczne reagowanie na zmiany. Dotyczy to zarówno działa ń bie żą cych, jak i okresowo dokonywanych ocen i aktualizacji celów i priorytetów.

13.1 Raport z realizacji programu

Raport z realizacji programu ochrony środowiska powinien obejmowa ć:

• ocen ę stopnia realizacji okre ślonych w programie celów i działa ń, • sprawozdanie z wykonanych zada ń pozainwestycyjnych i inwestycyjnych, • zgodno ść wykonanych zada ń z harmonogramem prac, • sprawozdanie z realizacji harmonogramu finansowania zało żonych przedsi ęwzi ęć . • podsumowanie z wnioskami i ewentualn ą rekomendacj ą nowelizacji Programu.

Przebieg realizacji programu ochrony środowiska musi by ć systematycznie kontrolowany (monitorowany). Monitorowanie realizacji programu umo żliwi ocen ę prawidłowo ści i efektywno ści działa ń oraz szybkie i elastyczne reagowanie na zmiany. Dotyczy to zarówno działa ń bie żą cych, jak i okresowo dokonywanych ocen i aktualizacji celów i priorytetów.

System monitoringu realizacji programu ochrony środowiska składa si ę z podstawowych elementów:

• monitoring środowiska, • monitoring wdra żania zapisów programu ochrony środowiska, a tak że jego przygotowania, oceny i aktualizacji, • monitoring społeczny (odczucia i skutki).

Wska źniki monitorowania realizacji programu

Podstaw ą monitoringu realizacji programu jest sprawozdawczość oparta na wska źnikach odzwierciedlaj ących stan środowiska i presj ę na środowisko. W celu nadzoru nad realizacj ą opracowanego Programu , przyj ęto wska źniki, które b ędą pomocne w przedstawianiu stopnia realizacji

80

zało żonych zada ń. Analiza tych wska źników b ędzie podstaw ą do korekty i weryfikacji przedsi ęwzi ęć planowanych w Programie ochrony środowiska . Tabela 39. Wska źniki realizacji Programu Lp. Wska źnik Jednostka Stan na 31.12. 2011 wg danych GUS 1 pobór wody przez wodoci ągi sieciowe w gospodarstwach domowych m3/ 33 mieszka ńca 2 zu życie wody na potrzeby przemysłu dam 3 858 3 ścieki przemysłowe i komunalne wymagaj ące oczyszczenia dam 3 4765,0 4 liczba komunalnych oczyszczalni ścieków (bez lokalnych oczyszczalni sztuki 6* hydroponicznych) 5 przepustowo ść komunalnych oczyszczalni ścieków m3/d 13 693* 6 ścieki komunalne oczyszczane dam 3/rok 4 435 7 ludno ść korzystaj ąca z oczyszczalni ścieków % 60,9 8 długo ść sieci wodoci ągowej w km km 870,9 9 ludno ść korzystaj ąca z sieci wodoci ągowej % 60,9 10 długo ść sieci kanalizacyjnej km km 398,9 11 ludno ść korzystaj ąca z sieci kanalizacyjnej % 48,8 12 stosunek długo ści sieci kanalizacyjnej do sieci wodoci ągowej - 0,46 13 wielko ść emisji zanieczyszcze ń do powietrza z zakładów szczególnie Mg 18217 uci ąż liwych (gazy) 14 wielko ść emisji zanieczyszcze ń do powietrza powietrza z zakładów Mg 16 szczególnie uci ąż liwych (pyły) 15 udział energii odnawialnej w całkowitym zu życiu energii pierwotnej % bd 16 długo ść sieci gazowej rozdzielczej km 747,710 17 odbiorcy gazu z sieci gosp. dom. 26 852 18 zu życie gazu z sieci tys. m 3 54 679,20 19 liczba miast o du żej skali zagro żenia środowiska sztuk 0 20 lasy ha 13 229* 21 obszary prawnie chronione ha 24934,1 22 pomniki przyrody sztuk 146 23 powierzchnia gruntów zdegradowanych i zdewastowanych wymagaj ących ha bd rekultywacji 24 nakłady inwestycyjne na ochron ę środowiska i gospodark ę wodn ą zł/ bd mieszkaniec 25 nakłady inwestycyjne na ochron ę środowiska i gospodark ę wodn ą tys . zł bd * dane własne starostwa

13.2 Weryfikacja i aktualizacja Programu

Ustawa Prawo ochrony środowiska wymaga, aby programy ochrony środowiska aktualizowane były nie rzadziej ni ż raz na 4 lata. Je żeli zmiany w dziedzinie ochrony środowiska w powiecie b ędą znacz ące lub b ędzie wymagała tego sytuacja lokalna Program ochrony środowiska powinien by ć zaktualizowany przed tym terminem.

Proces aktualizacji poprzedza weryfikacja dokumentu w celu oceny, które cz ęś ci programu ochrony środowiska wymagaj ą aktualizacji i w jakim zakresie. Weryfikacji podlega cały program, tj. aktualny stan, wytyczone cele i działania, program krótko i długoterminowy, okre ślone zadania i harmonogram ich realizacji.

81

13.3 Wytyczne do aktualizacji gminnych programów ochrony środowiska

Wytyczne do aktualizacji gminnych programów ochrony środowiska sporz ądzono na podstawie wytycznych z Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska.

Gminne programy ochrony środowiska sporz ądza si ę na 4 lata, a przewidywane w nich działania powinny obejmowa ć w perspektywie kolejne 4 lata.

Gminne programy ochrony środowiska powinny okre śla ć cele ekologiczne, priorytety ekologiczne, rodzaj i harmonogram działa ń proekologicznych, środki niezb ędne do osi ągni ęcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe.

Prace nad gminnym programem ochrony środowiska winny by ć prowadzone w sposób uspołeczniony. Aktualizacja powinna uwzgl ędnia ć wnioski wynikaj ące ze sporz ądzonego co 2 lata Raportu z realizacji programu i stanowi ć kontynuacj ę polityki ekologicznej powiatu.

Przy sporz ądzaniu gminnych programów ochrony środowiska nale ży uwzgl ędnia ć zało żenia programowe dotycz ące ochrony środowiska zawarte w dokumentach krajowych jak i regionalnych.

Cele i zadania uj ęte w tych dokumentach powinny stanowi ć podstaw ę wyj ściow ą do konkretyzacji zada ń w nawi ązaniu do specyfiki i potrzeb danej gminy. W szczególno ści do sporz ądzenia wykazu planowanych do budowy lub modernizacji instalacji np. oczyszczalni ścieków, stacji uzdatniania wody.

Struktura gminnego programu ochrony środowiska powinna nawi ązywa ć do struktury Polityki ekologicznej pa ństwa.

Programy gminne powinny uwzgl ędnia ć: • zadania własne gminy, tj. przedsi ęwzi ęcia, które b ędą finansowane w cało ści lub cz ęś ciowo ze środków b ędących w dyspozycji gminy, • zadania koordynowane – pozostałe zadania zwi ązane z ochron ą środowiska i racjonalnych wykorzystaniem zasobów naturalnych, które s ą finansowane ze środków przedsi ębiorstw oraz ze środków zewn ętrznych.

Zadania własne powinny by ć w programie uj ęte z pełnym zakresem informacji niezb ędnej do kontroli ich realizacji (opis przedsi ęwzi ęcia, terminy realizacji, instytucja odpowiedzialna, koszty, źródła finansowania). Zadania koordynowane powinny by ć w programie uj ęte w takim stopniem szczegółowo ści, jaki jest dost ępny.

Gminny program ochrony środowiska powinien by ć skoordynowany ze sporz ądzanymi na szczeblu gminy programami sektorowymi, np. Planami zaopatrzenia w ciepło, energi ę elektryczn ą i gaz.

Bardzo istotne jest, aby program zawierał koszty przewidywanych działa ń, przewidywane źródła finansowania oraz zasady monitorowania realizacji programu na poziomie gminy (okre ślenie wska źników stanu, presji i reakcji). Jest to istotny warunek, którego spełnienie pozwoli na przejrzyste okre ślenie wpływu realizacji programu na stan środowiska gminy, a tak że na okre ślenie zachodz ących zmian.

82

14. Streszczenie

„Program ochrony środowiska dla Powiatu Warszawskiego Zachodniego na lata 2012-2015 z uwzgl ędnieniem lat 2016-2019” stanowi trzeci ą edycj ę dokumentu programowego okre ślaj ącego zadania w zakresie ochrony środowiska na terenie powiatu i jest aktualizacj ą dokumentu przyj ętego w 2008 roku.

Program ochrony środowiska przedstawia aktualny stan środowiska w powiecie i okre śla cele krótko- oraz długoterminowe, priorytety ekologiczne, harmonogram działa ń ekologicznych oraz środki finansowe niezb ędne do osi ągni ęcia zało żonych celów.

14.1 Stan aktualny

Jako ść wód i gospodarka wodna

Wody powierzchniowe na terenie powiatu s ą silnie zanieczyszczone. Wpływ na to maj ą głównie zanieczyszczania maj ące swoje źródło poza granicami powiatu. Jako ść wód podziemnych jest natomiast do ść dobra.

Na terenie powiatu funkcjonuje 6 gminnych oczyszczalni ścieków. Oczyszczalnie posiadaj ą gminy: Błonie, Izabelin, Kampinos, Łomianki, Stare Babice. Obszar gminy Leszno obsługiwany jest przez oczyszczalni ę ścieków w Błoniu. Natomiast z terenu miasta i gminy O żarów Mazowiecki ścieki odprowadzane s ą głównie do oczyszczalni w Pruszkowie i oczyszczalni w Józefowie.

Stopie ń zwodoci ągowania i skanalizowania terenu powiatu systematycznie ro śnie, ale nadal jest niewystarczaj ący.

Powietrze atmosferyczne

Głównymi źródłami emisji zanieczyszcze ń do powietrza s ą procesy spalania paliw, transport drogowy, procesy przemysłowe i usługowe. W ostatnich latach wzrasta udział transportu drogowego jako źródła emisji.

Z oceny jako ści powietrza dokonanej przez WIO Ś w 2010 roku wynika, że st ęż enia wi ększo ści badanych substancji (poza benzo-a-pirenem i pyłem zawieszonym) nie przekraczały poziomów dopuszczalnych okre ślonych dla ochrony zdrowia.

St ęż enia wszystkich badanych zanieczyszcze ń nie przekraczały poziomów dopuszczalnych ze wzgl ędu na ochron ę ro ślin.

Hałas

Na terenie Powiatu głównym źródłem uci ąż liwo ści hałasowej jest komunikacja drogowa. Hałas przemysłowy na terenie powiatu stanowi zagro żenie o charakterze lokalnym, wyst ępujące głównie na terenach s ąsiaduj ących z zakładami produkcyjnymi i usługowymi.

83

Promieniowanie elektromagnetyczne

Głównymi źródłami emisji pól elektromagnetycznych na terenie powiatu s ą linie elektroenergetyczne i zwi ązane z nimi stacje elektroenergetyczne, a tak że obiekty radiokomunikacyjne, w tym stacje bazowe telefonii komórkowej. Z monitoringu prowadzonego przez WIO Ś wynika, że wyst ępuj ące w środowisku na terenie województwa mazowieckiego poziomy pól elektromagnetycznych s ą mniejsze od poziomów dopuszczalnych

Zagro żenia środowiska z tytułu powa żnych awarii i kl ęsk żywiołowych

Potencjalne źródła zagro żenia na terenie Powiatu to: • instalacje do magazynowania materiałów i substancji niebezpiecznych, w szczególno ści Baza Magazynowa PKN Orlen S.A. w Mo ściskach przy ul. Estrady 8, gdzie magazynowane s ą benzyny i olej nap ędowy oraz magazyny środków ochrony ro ślin w gminie Błonie • transport materiałów i substancji niebezpiecznych (toksycznych, łatwopalnych, wybuchowych) głównie na drogach krajowych, wojewódzkich oraz szlakach kolejowych, a tak że ruroci ągami • zagro żenia powodziowe.

Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne u żytkowanie zasobów przyrody

W Powiecie Warszawskim Zachodnim system obszarów chronionych tworz ą: Kampinoski Park Narodowy, wraz z znajduj ącymi si ę na jego terenie obszarami ścisłej ochrony, rezerwaty przyrody, obszary chronionego krajobrazu, obszary Natura 2000 – Dolina Środkowej Wisły, Puszcza Kampinoska oraz Kampinoska Dolina Wisły. Powierzchnia obszarów prawnie chronionych wynosi 24.969,5 ha, w tym powierzchnia KPN na terenie Powiatu zajmuje 17 449,1 ha. Do obiektów chronionych nale żą pomniki przyrody.

Naturalnym bogactwem Powiatu Warszawskiego Zachodniego s ą tak że lasy. Areał zajmowany przez lasy wynosi 13 229 ha (Ewidencja gruntów i budynków stan na 31 stycznia 2011 r.). Lesisto ść powiatu wynosi niecałe 25%.

Wi ększo ść kompleksów le śnych została obj ęta ochron ą prawn ą i znajduje si ę w obr ębie parku narodowego, jego otuliny i rezerwatów.

Gleby

Obszar Powiatu zalicza si ę do trzech regionów glebowo-rolniczych. Południowa cz ęść pokrywaj ąca si ę z mezoregionem Równiny Łowicko-Bło ńskiej nale ży do regionu o żarowsko-bło ńskiego. Jest to region charakteryzuj ący si ę najlepsz ą jako ści ą i przydatno ści ą rolnicz ą gleb. Północna cz ęść Powiatu zaliczana jest do regionu kampinoskiego, obejmuj ącego swym zasi ęgiem zachodni ą cz ęść Kotliny Warszawskiej. Gleby wyst ępuj ące na tym terenie wytworzone zostały głównie z piasków rzecznych tarasu nadzalewowego Wisły. Północno-wschodnia cz ęść gminy Łomianki nale ży do regionu nadwi śla ńskiego, zwi ązanego z dolin ą Wisły. Przeci ętna zawarto ść metali ci ęż kich w glebach powierzchniowych Powiatu Warszawskiego Zachodniego jest bardzo zbli żona do ich przeci ętnej zawarto ści w glebach z obszarów niezabudowanych Polski. Podwy ższone st ęż enia wyst ępuj ą we wschodniej cz ęś ci gminy O żarów Mazowiecki i w południowej cz ęś ci gminy Stare Babice. Wysokie st ęż enia arsenu i chromu wyst ępuj ą na terenie gminy Łomianki – w rejonie ul. Fabrycznej i Wi ślanej (okolice dawnej garbarni).

84

Kopaliny

Na terenie Powiatu brak jest udokumentowanych złó ż kopalin. Regiony perspektywicznego wyst ępowania kopalin pospolitych są zlokalizowane na obszarach chronionych przyrodniczo w szczególno ści Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu lub na terenach gleb wysokich klas bonitacyjnych. Nie przewiduje si ę ich ewentualnej eksploatacji.

Wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych

Wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych na terenie powiatu jest niewystarczaj ące. Na terenie powiatu funkcjonuj ą indywidualne instalacje kolektorów słonecznych, pompy ciepła oraz jedna niewielka siłownia wiatrowa w gminie Kampinos.

14.2 Nadrz ędny cel Programu ochrony środowiska i priorytety ekologiczne

Nadrz ędny cel Programu ochrony środowiska dla Powiatu Warszawskiego Zachodniego sformułowano nast ępuj ąco:

Rozwój Powiatu Warszawskiego Zachodniego zapewniaj ący ochron ę dziedzictwa przyrodniczego i popraw ę stanu środowiska

Priorytety ekologiczne dla Powiatu Warszawskiego Zachodniego

Kompleksowo ść zagadnie ń ochrony środowiska spowodowała wyznaczenie celów, a tak że przyj ęcie zada ń z zakresu wielu sektorów ochrony środowiska. Spo śród nich dokonano wyboru najistotniejszych zagadnie ń.

P.1. Poprawa jako ści wód powierzchniowych, ochrona zasobów wód podziemnych, rozwój infrastruktury z zakresu gospodarki wodno-ściekowej

Cel krótkoterminowy do roku 2015 i długoterminowy do roku 2019:

Poprawa stanu wód powierzchniowych, ochrona wód podziemnych i rozwój infrastruktury z zakresu gospodarki wodno-ściekowej

P.2. Ochrona terenów przyrodniczo cennych

Cele długoterminowe do roku 2019:

Utrzymanie i rozwój walorów przyrodniczych Powiatu Ochrona zasobów le śnych i zrównowa żona gospodarka le śna

85

Cele krótkoterminowe do roku 2015 :

1. Ochrona terenów chronionych i przyrodniczo cennych 2. Ochrona i zwi ększanie terenów zieleni osiedlowej na terenie miast i jednostek osadniczych 3. Racjonalne wykorzystanie walorów przyrodniczo - kulturowych powiatu 4. Ochrona zbiorowisk le śnych i prowadzenie zrównowa żonej gospodarki le śnej 5. Utrzymanie obecnego poziomu lesisto ści lub jego powi ększanie

P.3. Przeciwdziałanie zagro żeniom środowiska z tytułu powa żnych awarii i kl ęsk żywiołowych

Cel krótkoterminowy do roku 2015 i długoterminowy do roku 2019:

Zapobieganie powa żnym awariom przemysłowym i zagro żeniom naturalnym oraz eliminacja i minimalizacja skutków w razie ich wystąpienia

P.4. Ochrona powietrza i ochrona przed hałasem

Cel krótkoterminowy do roku 2015 i długoterminowy do roku 2019:

Spełnianie wymaga ń prawnych w zakresie jako ści powietrza

P.5. Edukacja ekologiczna mieszka ńców

Cel krótkoterminowy do roku 2015 i długoterminowy do roku 2019:

Zwi ększenie świadomo ści ekologicznej społecze ństwa Powiatu, kształtowanie postaw proekologicznych mieszka ńców oraz poczucia odpowiedzialno ści za stan środowiska.

86

14. Wykaz skrótów

bd - brak danych BZT - Biochemiczne Zapotrzebowanie Tlenu ChZT - Chemiczne Zapotrzebowanie Tlenu GUS - Główny Urz ąd Statystyczny GZWP - Główny Zbiornik Wód Podziemnych KPN - Kampinoski Park Narodowy PO Ś - Prawo ochrony środowiska PIG - Pa ństwowy Instytut Geologiczny PM10 - Pył zawieszony o granulacji do 10 µm RPO WM - Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego RZGW - Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej UNESCO - Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw O światy, Nauki i Kultury ue - Unia Europejska WIO Ś - Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska WZMiUW - Wojewódzki Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych

15. Spis rysunków

Rysunek 1. Poło żenie Powiatu Warszawskiego Zachodniego w Województwie Mazowieckim ...... 10 Rysunek 2. Mapa administracyjna Powiatu Warszawskiego Zachodniego...... 11 Rysunek 3Odczyn gleb...... 56 Rysunek 4 Zawarto ść arsenu w glebach...... 57 Rysunek 5 Zawarto ść kadmu w glebach...... 58 Rysunek 6 Zawarto ść kobaltu w glebach...... 59 Rysunek 7 Zawarto ść miedzi w glebach...... 60 Rysunek Zawarto ść żelaza w glebach...... 61 Rysunek 8 Zawarto ść manganu w glebach...... 62 Rysunek 9 Zawarto ść niklu w glebach...... 63 Rysunek 10 Zawarto ść ołowiu w glebach...... 64 Rysunek 11 Zawarto ść cynku w glebach...... 65 Rysunek 12 Warunki wiatrowe na potrzeby energetyki odnawialnej w Polsce...... 70

87

16. Spis tabel

Tabela 1. Średnia cz ęsto ść kierunków wiatru w Warszawie ...... 12 Tabela 2. Zbiorcze zestawienie danych o sposobie u żytkowania gruntów...... 13 Tabela 3. Powiat Warszawski Zachodni w układzie administracyjnym...... 13 Tabela 4. Liczba podmiotów gospodarczych w powiecie (jednostki zarejestrowane w systemie REGON)...... 14 Tabela 5. Drogi gminne i powiatowe...... 15 Tabela 6. Infrastruktura gazownicza oraz wykorzystanie gazu ...... 16 Tabela 7. Jako ść wód powierzchniowych...... 18 Tabela 8. Zestawienie gminnych uj ęć wód podziemnych...... 21 Tabela 9. Sie ć wodoci ągowa w Powiecie Warszawskim Zachodnim ...... 22 Tabela 10. Wykaz miejscowo ści zwodoci ągowanych ...... 23 Tabela 11. Sie ć kanalizacyjna w Powiecie Warszawskim Zachodnim...... 23 Tabela 12. Wykaz miejscowo ści, które posiadaj ą sie ć w poszczególnych gminach powiatu24 Tabela 13. Przepustowo ść oczyszczalni komunalnych...... 25 Tabela 14. Informacje dotycz ące oczyszczanych ścieków ...... 26 Tabela 15. Urz ądzenia melioracji wodnych w Powiecie Warszawskim Zachodnim...... 26 Tabela 16. Wyniki klasyfikacji strefy pod k ątem ochrony zdrowia w 2010 r...... 29 Tabela 17. Wyniki klasyfikacji strefy pod k ątem ochrony ro ślin w 2010 r...... 30 Tabela 18. Napowietrzne linie elektroenergetyczne ...... 32 Tabela 19. Harmonogram działa ń dla Pola: Jako ść wód i gospodarka wodna ...... 34 Tabela 20. Harmonogram działa ń dla Pola: Powietrze atmosferyczne...... 35 Tabela 21. Harmonogram działa ń dla Pola: Hałas...... 36 Tabela 22. Harmonogram działa ń dla Pola: Promieniowanie elektromagnetyczne...... 36 Tabela 23. Harmonogram działa ń dla Pola: Powa żne awarie i zagro żenia naturalne...... 39 Tabela 24. Obszary ochrony ścisłej Parku w Powiecie Warszawskim Zachodnim...... 42 Tabela 25. Rezerwaty przyrody w Powiecie Warszawskim Zachodnim ...... 45 Tabela 26. Wykaz parków Powiatu Warszawskiego Zachodniego ...... 46 Tabela 27. Wykaz parków miejskich Powiatu Warszawskiego Zachodniego...... 47 Tabela 28. Wykaz ogródków działkowych Powiatu Warszawskiego Zachodniego...... 47 Tabela 29. Zestawienie powierzchni lasów w gminach powiatu ...... 49 Tabela 30. Zestawienie gleb z podziałem na klasy bonitacyjne ...... 53 Tabela 31. Zawarto ść metali w glebach Powiatu Warszawskiego Zachodniego (w mg/kg)... 56 Tabela 32. Harmonogram działa ń dla Pola: Ochrona przyrody i krajobrazu...... 68 Tabela 33. Harmonogram działa ń dla Pola: Gleby ...... 69 Tabela 34. Harmonogram działa ń dla Pola: Zasoby kopalin ...... 69 Tabela 35. Harmonogram działa ń dla Pola: Racjonalne Gospodarowanie Wod ą ...... 73 Tabela 36. Harmonogram działa ń dla Pola: Wykorzystanie energii...... 73 Tabela 37. Harmonogram działa ń dla Pola: Wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych. 73 Tabela 38. Harmonogram działa ń dla Pola: Edukacja ekologiczna...... 75 Tabela 39. Wska źniki realizacji Programu ...... 81

88

17. Literatura

1. H. Bandurska-Kryłowicz, Obja śnienia do mapy geologiczno-gospodarczej Polski 1:50 000 Arkusz Błonie , Maszynopis. Archiwum PIG, Warszawa 1997 2. E. Bara ński, Z. Oczo ś, Warunki przyrodnicze produkcji rolnej: woj. stołeczne warszawskie , IUNiG, Puławy 1983 3. W. Irmi ński, J. Lis Badania, analiza wyników oraz ocena stopnia ska żenia terenu mi ędzy ulicami Fabryczn ą i Wi ślan ą w Łomiankach , PIG, Warszawa1994 4. J. Lis, Atlas Geochemiczny Warszawy i okolic 1:100 000 , 1992 5. J. Lis, Arsen i chrom w glebach okolicy ulic Fabrycznej i Wi ślanej w Łomiankach k/Warszawy , PIG, Warszawa1993 6. J. Lis, A. Pasieczna Atlas Geochemiczny Polski 1: 2 500 000 , 1995. 7. Mapa hydrogeologiczna Polski w skali 1: 50 000 (arkusze: Warszawa Zachód, Błonie, Kampinos). 8. Program Mo żliwo ści Wykorzystania Odnawialnych Źródeł Energii dla Województwa Mazowieckiego, Uchwała Nr 208/06 Sejmiku Województwa Mazowieckiego z dnia 9 pa ździernika 2006 r. 9. Program ochrony środowiska na lata 2008-2011 z uwzgl ędnieniem perspektywy lat 2012- 2015 (opracowany przez PIG), Uchwała Nr X/73/2008 Rady Powiatu Warszawskiego Zachodniego z dnia 6 marca 2008 roku 10. Program Ochrony Środowiska Województwa Mazowieckiego na lata 2007-2010 z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2014, Uchwała Nr 19/07 Sejmiku Województwa Mazowieckiego z dnia 19 lutego 2007 roku 11. Program Zwi ększania Lesisto ści dla Województwa Mazowieckiego do Roku 2020, Uchwała Nr 18/07 Sejmiku Województwa Mazowieckiego z dnia 19 lutego 2007 roku 12. Stan środowiska w województwie mazowieckim w 2010 roku, WIO Ś, Warszawa 2011 13. Strategia Rozwoju Powiatu Warszawskiego Zachodniego do roku 2015 14. Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego do Roku 2020, uchwała Sejmiku Województwa z dnia 29 maja 2006 roku 15. Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego 2007–2013 (RPO WM) 16. Rozporz ądzenie Rady Ministrów z dnia 27 czerwca 2006r. w sprawie przebiegu granic obszarów dorzeczy i regionów wodnych (Dz. U. z 2006r. nr 126, poz. 878 z pó źn. zm.) 17. Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 9 wrze śnia 2002r. w sprawie standardów gleby oraz standardów jako ści ziemi (Dz. U. Nr 165 z dnia 4 pa ździernika 2002 r., poz. 1359). 18. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2011 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z pó źn. zm.) 19. Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego. Stacja Bazowa „Po żary” w Kampinoskim Parku Narodowym, Praca zbiorowa, Biblioteka Monitoringu Środowiska., Warszawa 1999. 20. http://epsh.pgi.gov.pl/epsh/ 21. http://kampinoski-pn.gov.pl/ 22. Kondracki J., 1998 – Geografia regionalna Polski PWN Warszawa

89

ZAŁĄCZNIKI

Zał ącznik Nr 1

Informacja o udziale społecze ństwa, zgłoszonych uwagach i wnioskach do projektu Programu ochrony środowiska dla Powiatu Warszawskiego Zachodniego na lata 2012-2015 z uwzgl ędnieniem perspektywy lat 2016-2019 oraz o sposobie ich wykorzystania w dokumencie.

Niniejsza informacja została opracowana w celu realizacji zapisu art. 42 ustawy z dnia 3 pa ździernika 2008 roku o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227 z pó źn. zm.), zgodnie z którym do dokumentu wymagaj ącego udziału społecze ństwa nale ży zał ączy ć informacje o udziale społecze ństwa, zgłoszonych uwagach i wnioskach oraz o sposobie ich wykorzystania. Stosownie do art. 17 ust. 4 ustawy Prawo ochrony środowiska zarz ąd powiatu zapewnia mo żliwo ść udziału społecze ństwa w post ępowaniu, którego przedmiotem jest sporz ądzenie Programu ochrony środowiska .

W dniu 31 stycznia 2012 r. na stronie internetowej Powiatu Warszawskiego Zachodniego w Biuletynie Informacji Publicznej oraz na tablicy ogłosze ń Starostwa Powiatu, zgodnie z art. 39 ustawy o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko została zamieszczona informacja o sporz ądzeniu projektu Programu ochrony środowiska oraz o mo żliwo ści składania uwag i wniosków dotycz ących tego projektu w terminie od 1 lutego 2012 r. do 23 lutego 2012 r. (Zał ącznik Nr 2) Ponadto Zarz ąd Powiatu Warszawskiego Zachodniego pismem z dnia 30 stycznia 2012 roku znak: O Ś.602.5.2011 poinformował burmistrzów i wójtów wszystkich gmin powiatu o sporz ądzeniu projektu Programu ochrony środowiska oraz o mo żliwo ści składania uwag i wniosków do ww. projektu w terminie do 23 lutego 2012 roku.

W wyznaczonym terminie nie zostały zgłoszone żadne uwagi ani wnioski do projektu Programu ochrony środowiska dla Powiatu Warszawskiego Zachodniego na lata 2012-2015 z uwzgl ędnieniem perspektywy lat 2016-2019 .

Zał ącznik Nr 2

Zał ącznik Nr 3

Informacja o udziale społecze ństwa, zgłoszonych uwagach i wnioskach do projektu Programu ochrony środowiska dla Powiatu Warszawskiego Zachodniego na lata 2012-2015 z uwzgl ędnieniem perspektywy lat 2016-2019 oraz o sposobie ich wykorzystania w dokumencie.

Zgodnie z art. 17 ust. 2 ustawy Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z pó źn. zm.) w dniu 30 grudnia 2011 r. projekt Programu ochrony środowiska dla Powiatu Warszawskiego Zachodniego na lata 2012-2015 z uwzgl ędnieniem perspektywy lat 2016-2019 został wysłany do zaopiniowania do Zarz ądu Województwa Mazowieckiego. Pismem z dnia 2 lutego 2012 roku znak: P Ś-ZD-II.7011.2.2012.EW Departament Środowiska Urz ędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego poinformował, i ż Uchwał ą Zarz ądu Województwa Mazowieckiego Nr 229/130/12 z dnia 31.01.2012 r. projekt Programu został zaopiniowany pozytywnie.

Zał ącznik Nr 4

Informacja o odst ąpieniu od przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko Programu ochrony środowiska dla Powiatu Warszawskiego Zachodniego na lata 2012-2015 z uwzgl ędnieniem perspektywy lat 2016-2019 .

Zgodnie z art. 48 ustawy z dnia 3 pa ździernika 2008 roku o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227 z pó źn. zm.) zarz ąd powiatu mo że odst ąpi ć od przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania Programu ochrony środowiska po uzgodnieniu z właściwymi organami. Wła ściwymi organami w odniesieniu do Programu ochrony środowiska dla Powiatu Warszawskiego Zachodniego są Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Warszawie oraz Pa ństwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Warszawie.

Pismem z dnia 30 grudnia 2011 r. Zarz ąd Powiatu Warszawskiego Zachodniego wyst ąpił do Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Warszawie oraz Pa ństwowego Wojewódzkiego Inspektor Sanitarny w Warszawie o wyra żenie zgody na odst ąpienie od przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko Programu ochrony środowiska dla Powiatu Warszawskiego Zachodniego na lata 2012-2015 z uwzgl ędnieniem perspektywy lat 2016-2019 . Ww. program stanowi bowiem aktualizacj ę „ Programu ochrony środowiska na lata 2008-2011 z uwzgl ędnieniem perspektywy lat 2012-2015”. Ponadto realizacja zapisów programu nie powinna spowodowa ć negatywnego oddziaływania na środowisko. Program został opracowany w celu zachowania lub poprawy stanu środowiska na terenie Powiatu Warszawskiego Zachodniego.

Pismem z dnia 20 stycznia 2012 roku znak: WOO Ś-I.410.4.2012.DC Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Warszawie po przeanalizowaniu przedło żonej dokumentacji poinformował, i ż przedmiotowy projekt nie jest dokumentem, dla którego wymagane jest przeprowadzenie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. Pa ństwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Warszawie w opinii sanitarnej z dnia 30 stycznia 2012 r. znak: ZNS.9022.1.00002.PK tak że nie stwierdził potrzeby przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko dla dokumentu pn. „Program ochrony środowiska dla Powiatu Warszawskiego Zachodniego na lata 2012- 2015 z uwzgl ędnieniem perspektywy lat 2016-2019”.