Pdf Jan Tore Jåstad
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Skriftleg oppgave på UEFA A-lisenskurset 2013 Av Jan Tore Jåstad Toppspelarutvikling i Sogn og Fjordane - Utvikling og omdanning av toppspelaremne - «Fortsetta å vera raoe pao å legga te rette fø å utvikla unge toppspelarar» 1 1. FORORD Denne oppgava utgjer den skriftlege delen av mitt UEFA A-lisenskurs 2012 og omhandlar toppspelarutviklinga i Sogn og Fjordane, og då med ei særskild vekt på prosessen med å få fram spelarar frå fylket som kan vera aktuelle for Sogndal IL Fotball sitt A-lag. Sidan 2004 har eg arbeidd som spelarutviklar i Sogn og Fjordane Fotballkrets, der målgruppa har vore spelarar i alderen 13-16 år og gjennom desse åra har eg vore så heldig at eg har fått fulgt fleire unge spelarar frå fylket på vegen gjennom den norske spelarutviklingsmodellen, frå å vere talent – eller «emne» som me skal omtale dei som i denne oppgava – på vegen til å bli toppspelar. Nokre av emna har lukkast i det å ta steget inn i toppfotballen, medan andre ikkje har gjort det. Nokre av dei har heller aldri hatt benevnelsen ”talent” som ung, men har likevel blitt toppspelarar. Etter nokre år i bransjen så er hovudinntrykket at det å bli toppspelar er ein mangslungen veg – med ulike utgangspunkt og ulike vegar for ulike spelarar, og det er nettopp dette som gjer fagfeltet så spennande og så gjevande å arbeide i. Med dette som bakteppe var det derfor naturleg å velgje toppspelarutvikling i Sogn og Fjordane som tema for den skriftlege oppgava, og spesielt å sjå på årsaker til kvifor ein har lukkast med å få fram toppspelarar frå Sogn og Fjordane, om det ligg eit uutnytta potensiale i fylket med å få fram endå fleire toppspelaremne – med eit særskild fokus på relasjonen mellom toppklubben Sogndal og breiddeklubbane i fylket. Stor takk til alle informantane både i breddeklubbane og i Sogndal Fotball som har stilt velvillig opp for å bidra, takk til Rolf Navarsete og Tommy Øren for gode innspel og samtalar, til Hilde som både har rydda plass i ein hektisk kvardag og hjelpt meg i metode- jungelen, og ikkje minst ein stor takk til Reidar Vågnes som eg rett og slett har lært enormt mykje av - både som tidlegare kollega og no som rettleiar gjennom heile A-lisenskurset. Top man!! 2 INNHALDSLISTE 1. FORORD……………………………………………………………………………….1 2. SAMMENDRAG………………………………………………………………………4 3. INNLEIING……………………………………………………………………………5 4. PRESENTASJON AV PROBLEMSTILLING……………………………………...6 5. TEORI OG BAKGRUNN…………………………………………………………….8 5.1 Toppspelarutvikling i Sogn og Fjordane……………………………8 5.2 Kjenneteikn på toppspelarar frå Sogn og Fjordane……………….11 5.3 Kjenneteikn på gode utviklingsmiljø i bredden……………………14 5.4 Litt læringsteori – å lære seg fotball………………………………..15 6. METODE………………………………………………………………………………18 7. RESULTAT OG DRØFTING………………………………………………………..21 7.1 Korleis toppklubbane oppbattar begrepet «lokale spelarar» og kor viktig oppfattar dei det er å ha lokale spelarar på A-laget?............................................................................21 7.2 Kor viktig meiner toppklubbane dete r at det i deira rekrutteringsområde vert utvikla så mange og så gode toppspelaremne som mogeleg?...........................................................25 7.3 Kor god utteljing har Sogndal Fotball hat med dei toppspelaremna frå Sogn og Fjordane dei har tatt opp i A-stallen i perioden 1999-2012?........................................................27 7.4 Kva kan gjerast for å utvikle fleire og betre toppspelarar i Sogn og Fjordane – med særleg vekt på samhandlinga mellom breddeklubbane og Sogndl Fotball?...................................................31 7.5 SWOT-analyse………………………………………………………..38 8. KONKLUSJON………………………………………………………………………..39 9. LITTERATURLISTE…………………………………………………………………41 10. VEDLEGG…………………………………………………………………………….42 3 2. SAMMENDRAG Oppgava tar for seg toppspelarutviklinga i Sogn og Fjordane, og ynskjer å betrakte denne som to prosessar: a) Å utvikle så mange og så gode toppspelaremne som mogeleg. b) Å omdanne desse til toppspelarar. Toppklubbane knyttar ofte toppspelarutvikling kun til omdanningsprosessen, men eg ynskjer med denne oppgava å framstille begrepet meir heilskapleg, og tydeleggjere at førsteprosessen er minst like relevant som den andre, og at toppklubbane har stor eigeninteresse av at denne er så god som mogeleg. Eg tek utgangspunkt i mitt eige fylke og i Sogndal Fotball sin posisjon som lokal toppklubb. Teori- og bakgrunnskapittelet ser nærmare på kva årsaker som ligg til grunn for ekspertiseutvikling, kva som har kjenneteikna toppspelarutviklinga og toppspelarane i Sogn og Fjordane historisk sett, kva læringsteoriar som ligg til grunn for å lære seg fotball og kva som kjenneteiknar gode utviklingsmiljø i breidden, og så langt som råd har eg freista å setje dette inn i eit Sogn og Fjordane-perspektiv. Undersøkjingsdelen av oppgava er todelt. Den første delen er av generell karakter og søkjer å avdekke korleis toppklubbane betraktar lokal-begrepet, kor viktig dei meiner det er med lokale spelarar, korleis dei ser på produksjonen av toppspelaremne i eige nærområde og kva grunngjevingar dei har for dette. Den andre delen rettar seg meir inn mot Sogn og Fjordane, mot Sogndal Fotball og samhandlinga mellom topp og bredde. I denne andre delen ser eg på årsakene til at Sogndal Fotball har lukkast så godt som dei har med å omdanne lokale emne til toppspelarar, og dokumenterer dette med innhenta talmateriale, før eg på bakgrunn av samtalar og intervju diskuterer nærmare korleis toppspelarutviklinga i Sogn og Fjordane kan forsterkast ytterlegare. Utgangspunktet er heile tida den heilskaplege forståinga av det å utvikle toppspelarar, og samhandlinga mellom topp og bredde. Som eit vitenskapeleg dokument held truleg ikkje oppgava vatn i det heile. Til det er komposisjonen og språkdrakta altfor laus og tilfeldig. Men eg håpar likevel at oppgava mi kan vere eit bidrag inn mot norsk fotball si forståing av begrepet «toppspelarutvikling», at den kan tydeleggjera for fleire kva faktorar som ligg til grunn for å lukkast slik Sogndal Fotball har lukkast, og samtidig vera eit innspel i debatten om kva som skal til for å styrka samhandlinga mellom topp og bredde ytterlegare - både i Sogn og Fjordane og i norsk fotball generelt. 4 3. INNLEIING Det var først då bygda Sogndal blei ein studiestad på byrjinga av 70-talet at både laget og klubben byrja å ta form som eit «fylkeslag» då ungdom frå fylket flytta til Sogndal og byrja studere der – og kombinerte dette med å spele fotball. Svein Bakke frå Holmedal er eit godt døme på dette. Cupfinalen i 1976, då Sogndal frå nivå 3 møtte topplaget Brann, markerer starten på klubben si reise i norsk toppfotball, og klarer laget å fornye tippeligakontrakten i 2013 kan klubben sjå tilbake på 40 år samanhengane på dei to øverste nivåa i norsk fotball. Med eit lite befolkningsgrunnlag og små ressursar har Sogndal heile tida måtte gjere andre prioriteringar enn konkurrentane, og satsinga på unge spelarar frå fylket har vore det aller viktigaste i dette. Spesielt imponerande er det at Sogndal har klart å behalde denne profilen gjennom 80- 90- og utover 2000-talet, relativt upåvirka av kva divisjon laget har spelt i - og då dei i siste serierunde sesongen 2012 berga plassen i Tippeligaen med 2-0 over Brann på Fosshaugane Campus var 7 av dei 11 som starta kampen frå Sogn og Fjordane. Ein imponerande og beundringsverdig prestasjon. Sogndal Fotball har heile denne tida vore ein naturleg og til dels også eineherskande forvaltar av toppspelaremna frå fylket. Utan nevneverdig konkurranse frå andre toppklubbar slik ein gjerne kan oppleve i meir tettbygde strøk av landet. Så godt som utan unntak har Sogndal Fotball vore det miljøet som lovande spelarar frå fylket har søkt seg til, og det er i Sogndal Fotball dei har teke steget frå å vere ung og lovande til å bli etablerte toppspelarar. Historisk sett ser ein også at dei spelarane frå fylket som har etablert seg som toppspelarar, berre unntaksvis har hoppa forbi Sogndal på vegen mot ei toppspelarkarriere. Azar Karadas (Brann), Erik Sandal (Hødd) og Peter Orry Larsen (Aafk) er nokre døme på spelarar som har gått vegen utanom Sogndal, men lista over dei som har gått vegen via Sogndal er mykje lenger – utan at eg skal dra den opp her. Interessa mi for temaet og arbeidsfeltet og yrkestilhøyrigheten til spelarutvikling kombinert med engasjementet for Sogndal Fotball og for fylkesfotballen gjer at eg ynskjer å studere nærmare kva mekanismar som ligg til grunn for å få fram toppspelaremne frå fylket og om det finns mogelegheiter for å forsterke arbeidet ytterlegare, slik at det i framtida fortsatt vil bli utvikla toppspelarar i Sogn og Fjordane, og som forhåpentlegvis er betre enn det dei har vore fram til no. 5 4. PRESENTASJON AV PROBLEMSTILLING Å avgrense eit fagfelt som er så vidtspennande og variert er i beste fall vanskeleg – nettopp fordi vegen frå det å vere eit talent – eit «emne» - i ein breddeklubb til det å bli toppspelar er så mangfoldig og så ulik frå spelar til spelar og frå miljø til miljø. Historien til Sogndal har synt oss att gode, lokale spelarar kan komme frå så og seie kvar som helst, frå Kurt Heggestad og Even Hovland som begge vaks opp i svært grisgrendte avkrokar som knapt hadde baner, til Ørjan Hopen som i barndommen oftare var å finne på kunstgraset i veltempererte Sognahallen enn i stova heime i Klippavegen. Nokon har gått har gått direkte frå moderklubb til toppklubb som 16-17-åring og fått sin kampkvardag på A-laget umiddelbart (Even Hovland), nokon har valgt å fullføre vidaregåande skule lokalt og spele for moderklubben sin før dei har flytta til Sogndal (Rune