Buitenlandse Zaken & (Social) Media: Mediatrends & Strategie
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Buitenlandse Zaken & (social) media: Mediatrends & Strategie Management Summary Amsterdam, juli 2020 Dr. Nel Ruigrok Dr. Wouter van Atteveldt Inleiding 2 Belangrijkste bevindingen 2 Aandacht in het nieuws voor BZ 3 Het totale nieuws over BZ: wat zijn de deelthema’s? 4 Het totale nieuws over BZ: wat zijn de verschillen per media(groep)? 6 Aandacht voor Chinastrategie en Ruslandbrief 6 Aandacht voor GES en Psychosociale hulp 7 Aandacht voor Ambassades, het ministerie en Consulaire Dienstverlening 7 Aandacht voor het nieuws rond Corona 8 Actoren in het nieuws: Wie duidt het nieuws? 9 Minister Blok als bron van het nieuws 10 Minister Kaag als bron van het nieuws 10 De persberichten van BZ en de rol van het ANP 11 Toon van het nieuws: sentiment 12 1 Inleiding Het Ministerie van Buitenlandse Zaken (BZ) heeft LJS Mediaresearch gevraagd om -in navolging van het rapport over Buitenlandse Zaken in het nieuws zoals verschenen in 2019- een vervolgonderzoek uit te voeren naar de berichtgeving rondom het ministerie. De periode van onderzoek loopt van 1 april 2019 tot en met 30 april 2020. Hierbij gaat het om het nieuws over het ministerie, de bewindspersonen en overige medewerkers. Daarnaast is een aantal specifieke thema’s geselecteerd waar dieper op in wordt gegaan. Het gaat hierbij om de Chinastrategie, de Ruslandbrief, de Global Entrepreneurship Summit (GES) en Psychosociale hulp aan mensen in noodsituaties (MHPSS-conferentie). Ook kijken we specifiek naar het thema Consulaire Dienstverlening waarbij ook de ontwikkelingen binnen het ministerie zelf zijn meegenomen, en naar het thema Corona. Box 1. Dataverzameling en methodes van onderzoek Dataverzameling Voor dit onderzoek richten we ons op de dataverzameling in de grootste Nederlandse dagbladen: De Telegraaf, Algemeen Dagblad, NRC Handelsblad, de Volkskrant en Trouw. Naast de papieren versies van deze dagbladen verzamelen we ook de online versies. De papieren versies van het Financieele Dagblad, het Nederlands Dagblad en het Reformatorisch Dagblad zijn eveneens toegevoegd aan het corpus. Daarnaast hebben we ook de berichtgeving van de gratis nieuwssites van NU.nl, RTLNieuws.nl en NOS.nl verzameld net als de berichtgeving uit 17 verschillende regionale dagbladen (Brabants Dagblad, Dagblad De Limburger, Dagblad van het Noorden, Eindhovens Dagblad, De Gelderlander, De Gooi- en Eemlander, AD/Haagsche Courant, Haarlems Dagblad, Leeuwarder Courant, Leidsch Dagblad, Noordhollands Dagblad, het Parool, Provinciale Zeeuwse Courant, AD/Rotterdams Dagblad, De Stentor, De Twentsche Courant Tubantia, AD/Utrechts Nieuwsblad). Tenslotte hebben we ook de Tweets verzameld die in de onderzoeksperiode werden verstuurd door de ministers of vanuit het ministerie of die over het ministerie of ministers gingen. De onderzoeksperiode loopt van 1 april 2019 tot en met 30 april 2020. In totaal vonden we 10.523 artikelen die expliciet gaan over BZ en 341.680 tweets. Methodes van onderzoek Diverse automatische methodes van inhoudsanalyse zijn gebruikt. Zo worden met behulp structural topic modelling automatisch deelthema’s in het nieuws over BZ en over de twee BZ-thema’s (Ambassades, Ministerie en Consulaire Dienstverlening, en het Coronavirus) vastgesteld. Ook worden de verschillende actoren in het nieuws, inclusief de rol die zij spelen (bron van het nieuws, handelend actor of onderwerp van gesprek) herkend. Tevens is met behulp van automatische inhoudsanalyse gekeken in hoeverre de berichtgeving gebaseerd is op eerder gepubliceerde persberichten van BZ en de artikelen gepubliceerd door het ANP. De toon van het nieuws is gebaseerd op de koppen van de artikelen voor het totale nieuws over BZ. Voor de vier specifieke deelthema’s (Chinastrategie, Ruslandbrief, GES en Psychosociale hulp) hebben we naast de koppen ook alle uitspraken over het specifieke deelthema handmatig gecodeerd. De toon van het nieuws is automatisch gemeten voor tweets en voor het handelen van BZ in het nieuws rond de thema’s Ambassades, Ministerie en Consulaire Dienstverlening en het Coronavirus. Hierbij hebben we met behulp van handmatige codering van respectievelijk 2.500 tweets en ruim 2.000 artikelen een model ontwikkeld om de teneur van alle tweets en alle artikelen te bepalen. 2 Belangrijkste bevindingen Aandacht BZ en de bewindspersonen ● Er is minder aandacht voor het ministerie van Buitenlandse Zaken en de bewindspersonen in verhouding met de andere ministeries dan in de vorige periode. Dit komt met name door de coronacrisis en doordat er minder affaires en crises rond het ministerie waren. ● Ook op Twitter zijn aanzienlijk minder tweets te vinden over BZ en de bewindspersonen. Twitter is sterker gericht op de personen en dan met name minister Kaag. Over welk onderwerp zij ook Twittert, er worden altijd persoonlijke verwijten gemaakt, met name over haar banden met Palestijnen via haar Palestijnse echtgenoot. Deelthema’s in het totale nieuws over BZ ● Na Corona is net als in de vorige periode veel nieuws gericht op BZ als organisatie (reisadviezen, hulp aan Nederlanders in het buitenland etc.). Dit is met name het geval op de gratis nieuwssites, in de regionale dagbladen en -in mindere mate- in de populaire dagbladen De Telegraaf en het Algemeen Dagblad (zowel op de site als in de papieren versie van de dagbladen). ● De Volkskrant, NRC Handelsblad, Trouw, het Financieele Dagblad, het Reformatorisch Dagblad en het Nederlands Dagblad hebben relatief meer aandacht voor abstracte onderwerpen zoals de EU & Brexit, China(strategie) en Rusland(brief). Regionale dagbladen, nieuwssites en populaire dagbladen hebben hier vooral aandacht voor als er een directe relatie is met Nederland, zoals de MH17 en Syriëgangers. ● De kranten met een religieuze inslag (Reformatorisch Dagblad, Nederlands Dagblad en Trouw) hebben meer aandacht voor deelthema’s rond mensenrechten en psychosociale hulp. ● Inhoudelijke discussie is op Twitter nagenoeg afwezig. Inhoudelijke tweets spelen soms een rol wanneer ze door traditionele media worden overgenomen. In 205 artikelen was dit het geval. Toon van het nieuws ● Het nieuws waarin BZ of de bewindspersonen genoemd worden is meestal negatief als we kijken naar de koppen van de artikelen (door associatie met negatieve gebeurtenissen, zoals rampen, noodsituaties en geopolitiek). ● Het nieuws was minder negatief dan in de vorige periode. ● De uitspraken over de vier specifieke thema’s (Chinastrategie, Ruslandbrief, GES en Psychosociale hulp) zijn positiever van toon. ● Het handelen van BZ in het nieuws over Ambassades, Ministerie en Consulaire Dienstverlening en de Coronacrisis is ook positiever van toon dan de koppen van de artikelen doen vermoeden. Actoren in het nieuws: hoe vaak is men bron van het nieuws? ● Minister Blok, minister Kaag en het ministerie kennen een hoger mediagezag dan in de vorige periode. ● We zien bij minister Blok dat dit hogere mediagezag vooral tot stand komt in de maanden van de coronacrisis. ● Het mediagezag van Blok is ook hoog in het nieuws rondom de Ruslandbrief, terwijl in het nieuws over de Chinastrategie het nieuws lijkt te zijn gekaapt door D66 en het CDA, die op dit thema een hoger mediagezag kennen dan Blok. ● Minister Kaag kent eveneens een hoog mediagezag bij het nieuws rondom de GES en Psychosociale hulp. Persberichten en de rol van het ANP ● Persberichten van BZ worden veelvuldig gebruikt in de verschillende media, met name op de gratis nieuwssites en in de regionale dagbladen. ● Ook de rol van het ANP is aanzienlijk waar het gaat om de berichtgeving over BZ. Veel nieuws over BZ is gebaseerd op het nieuws afkomstig van het ANP. 3 Aandacht in het nieuws voor BZ In onderstaande figuur geven we de aandacht weer voor het ministerie van Buitenlandse Zaken1 in vergelijking met de andere ministeries en kijken we naar de aandacht voor de diverse ministers in het nieuws. Figuur 1. Aandacht voor BZ en de andere ministeries en ministers In de vorige periode werd het ministerie van Buitenlandse Zaken het vaakst genoemd van de ministeries, gevolgd door het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en het ministerie van Justitie en Veiligheid. Dit jaar is dit anders. Het ministerie van Financiën wordt iets vaker genoemd dan het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en op de derde plaats volgt het ministerie van Buitenlandse Zaken2. De coronacrisis en de gevolgen hiervan voor de volksgezondheid en de economie van Nederland zijn hier mede de oorzaak van. Het nieuws ging in 2020 veel vaker over gezondheid en financiën/economie en minder vaak over Buitenlandse Zaken. Daarnaast waren er deze periode minder grote gebeurtenissen in het nieuws waar BZ mee te maken kreeg dan in de vorige periode. Zo waren er geen affaires zoals in de vorige periode met de affaire rondom Zijlstra en de uitspraken van Blok. Ook waren er minder grote incidenten zoals in de vorige periode met de vergiftiging van Skripal en de hack op de OPCW. Het totale nieuws over BZ: wat zijn de deelthema’s? BZ, oftewel het ministerie, de bewindspersonen, ambassadeurs of overige medewerkers, wordt in 10.523 artikelen genoemd. Hierbij gaat het vaak over de organisatie of over het beleid van BZ. Ook gaat het nieuws over andere onderwerpen waarbij BZ een keer wordt genoemd. Dit gebeurt in 2.305 artikelen, ofwel 22% van het nieuws. In de vorige periode was dit nog in 30% van de artikelen. Dit betekent dat er minder nieuws was waarbij BZ en passant werd 1 In deze analyse kijken we alleen naar het ministerie zelf en vergelijken dit met andere ministeries. 2 De aantallen in het rapport van vorig jaar zijn beduidend hoger dan dit jaar, omdat er toen is gekeken naar aantallen keren dat een ministerie is genoemd, in plaats van het aantal artikelen waarin het ministerie is genoemd. De verhoudingen tussen de ministeries zijn hierbij niet veranderd. 4 genoemd en dat er meer nieuws echt over BZ ging. Nadere analyse leert dat de artikelen waarbij BZ zijdelings genoemd wordt gaan over het coronavirus en over Nederlanders in nood. In dergelijk nieuws wordt BZ vaak eenmalig genoemd of geciteerd, wanneer het gaat over een belangrijke taak van BZ, namelijk de consulaire dienstverlening.