AERNOUT (AERT) VAN DER NEER DOOR DR. A. BREDIUS. Hdeh De
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
AERNOUT VAN DER NEER (AERT) DOOR DR. A. BREDIUS. hDEh de vele zeer verdienstelijke zcventiende-eeuwsche schilders der groote Hollandsche schilderschool, die gedurende hun leven niet erkend werden en met moeite een armzaii? bestaan voort" slcepten, die in latere tijden bewonderd en gezocht, en' in de laatste jaren zelfs zeer duur betaald werden. behoort ook AERNOUT - ............... .- . , VAN DER lVEER. Ik noem hem AERNOUT, daar hij zich zelt meestal zoo teelsent; men heeft dat AERNOUT in AERT verkort, denkelijk omdat de schilder zich zelf ook wel eens zoo schreef. kent ze niet, die schoone wintergezichten, rijk gestoffeerd met kloek geteekende figuurtjes, die poetische nachtgezichten, waarin het zachte maanlicht zich zoo schoon uitbreidt over die echt hollandsche land- schappen, meest breede vaarten, omzoomd door stadjes of dorpen, boerderijen, of buitenverblijven, wie bewondert niet die avondschemeringen als bijv. dat fraaie stukje in de collectie VAN DER Hoop '), zoo eenvoudig en toch zoo fijn gevoeld, met echte kunstenaarsziel uit de natuur gegrepen en met kunstenaarshand op 't doek gebracht! l 1) Catalogus van 's Rijks-VluseumNo. 1017. 70 Men heeft lang in dwalingen verkeerd omtrent den levensloop van dezen meester. Het zij mij verg.und, hier aan de hand van een reeks van documenten de waarheid bmtrent zijn levengeschiedenis mede te deelen, en ten slotte het een en ander over zijri werk te zeggen. De eenige oude bron over onzen kunstenaar is weer de in 't algemeen nog al betrouwbare HOUBRAKEN. Hij vond het n'let der mocite waard, afzonderlijk over AERNOUT VAN DER NEER te spreken. Slechts terloops, als hij diens zoon EGLON behandelt, zegt hij: "Hij (EGLON) was de zoon van AERNOUT, anders "AART VAN.DER NEER, die in zijn lentejaaren is geweest Majoor bij de Heeren "VAN ARKEL. Onderwijl zig oeffenende in de Konst, begaf hy zig naderhand, "wanoeer hy tot Amsterdam kwam wonen, geheel daartoe, en is berugt geworden door 't schilderen van uitvoerige Landschapjes, inzonderheid maanluchten." Hij noemt geen geboortedatum, doch dit werd later willekeurig op 1613 of 16ig, . zijn overlijden op 1683 gesteld; wij zullen zien, dat dit voor beide onjuist is. IMMERZEEL prees hem reeds zeer, en verhaalt, dat een stukje uit het kabinet VRANKEN VAN LOKEREN in 1825 met 3000 frs. betaald werd, terwijl 1833 Lord FARNBOROUGH 808 ? = f 9696.- voor een landschap met figuren uit het Kabinet LUCIEN? BONAPARTE besteedde. Hij vermeldt ook, dat een aantal stukken gegra- veerd zijn door ALIAMET, LE BAS, BASAN, MILLER, WOOD en anderen. Het vroegst gedateerde stukje van VAN DER NEER draagt het jaartal 1639. De schilder was toen, zooals wij zien zullen, reeds 36 jaren oud. Daar het ncg zwak is en wel het werk lijkt te zijn van iemand die nog niet tot zijn ontwik- keling gekomen is, zal het verhaal van HOUllRAKEN hy Majoor geweest is by de Heeren VAN ARKEL" [dus te Gorinchem] wel juist zijn. Ik denk dat het woord Majoor opzichter, administrateur, beteelsent. In zijn vrijen tijd heeft hij dus toen zoowat geliefhebberd, denkelijk onder invloed van.Gorkumsche schilders . drie schilders CAMPHUYSEN woonden daar omstreeks (de denkelijk 1623-24 nog, en het van herinnert aan het werk van JOACHIM en RAPHAEL ' vroege stukje 1639 CAMPHUYSEN en toen het hem te machtig werd, toen hij voelde dat er een echte schilder in hem kiemde, trok hij naar Amsterdam waar zulk een groote schilderbent woonde en.... werd er een schilder. Precies kunnen wij niet nagaan, wanneer hij zich aan Amstel's boorden vestigde; maar ik meen dat wij dicht bij de waarheid zijn als wij aannemen, dat . hij reeds eenigen tijd voor i64o te Amsterdam woonde. Bij het huwelijk van zijn zoon JOHANNES, die omstreeks 1637/1638 geboren werd, wordt die geboortig 1) In 1642 is RAPHAELCAMPHUIJSEN getuige bij den doop van een zoontje van AERNOUTVAN DER NEER(te Amsterdam). 71 van Amsterdam genoemd. Maar in zijne Aanteekeningen') vermeldt DE VRIES den doop van dat kind niet. 29 October 1641 woont de schilder reeds in de Niewre Leliestraat. 2) Te Amsterdam vond hij de winterlandschappen van zijne voorgangers, ARENT ARENTSZ (CABEL) en HENDRICK AVERCAMP. Maar ik geloof, dat de natuur de groote leermeesteres ook van dezen schilder geweest is. Uit zijn werk spreekt een zoo subtiele waarneming van het Hollandsche landschap, zoowel bij avond - - als bij nacht, in den zomer als en vooral in den winter, dat wij mogen aannemen dat hij op zijne omwandelingen rond Amsterdam, wellicht op studie- tochten in de buurten van Utrecht, in zich opnam al het schoone dat het Holland- ' sche landschap biedt. Dat hij in 1603 of 1604 geboren is, blijkt uit een aantal acten. 22 Juli 1647 zegt, de schilder "out 43 jareit" te zij n, 3) Hij teekent hier : AERT VAN DER NEER. 26 Sept. I65I I verklaart hij out ontrellt 48 jaren" te zijn.4) en teekent: AERNOUT VAN DER NEER. 6 Mei 1653 zegt hij "out ontrent 50 jaren" te zijn en teekent: AERNOUT VAN DER Uit een Acte van 12 Mei 1642 waarin hij zegt : "out omtrent 38 jaer" te zijn, zien wij tevens dat hij gehuwd was met Jofte LYSBETH GOVERS, die omtrent 34 jaren oud Hier teekent hij: 14 J,uni 1659 wordt hij niet schilder maar "Hospes in de GraefF van Hollant" genoemd. Hij en zijn zoon JOHANNES VAN DER NEER, ook schilder, waren tevens "wij1ltappers". Zij teekenen beiden : . - ... -.- 1) Oud Holland III p. 234. 2) I3lijlcenscene attestatie door zijne vrouw afgelegd voor Not. P. BARCMANte Amsterdam. 3) Prot. Not. B. JANSZ.VERBEECK, Amsterdam. 4) J. S. VANSNVOLL, id. ' 5) » JOH. HELL8RUS, id. 6) n n D. 08 L'HOVIMEL id. Zij was van eenvoudige familie ; hare Zuster HESTERwas · o. a. de vrouw van JAN POUW8LSZ,"ass-wercker". Ook deze familie kwam bij de desolate I3oedelkamerterecht 7) Prot. Not. B. COORNHART,Amsterdam. 72 25 Januari 1662 wordt hij met anderen genoemd op een lijstje van ,,,vyn- tappers" te Amsterdam. 1) 24 Januari 1659 schijnt hij nog niet in "de Graeff van Hollant" gewoond te hebben. Als dan heet Sr. AERNOUT VAN DER NEER,,burger "deser Stede, woonende in de Herberge "het Sufflet," out 55jaren." Hij teekent weer: AERNOUT 2). Slechts uit een acte van 2 December 16lg, waar hij nog ,,out omtrent 55jaren" heet, zou men kunnen opmaken dat hij wellicht in 1604 geboren is, 3) Een reeks van onbelangrijke acten doen ons zien, dat de schilder onafgebroken te Amsterdam domicilie had, en er blijkbaar sedert 1658 of 1659 een tapperij op nahield. Zijne zoons JOHANNES en EGLON werden mede schilders. EGLON huwde in Februari 1659 te Rotterdam met MARIA WAGENSVELT; hij woonde toen nog te Amsterdam achter de Nieuwe Kerk. JOHANNES trouwde IO Febr. 1662, 24 jaar oud, met HERMINA BREECKERS ; hij werd reeds 19 of 20 N07 vember 1665 in de Westerkerk begraven, nalatende twee kinderen. 4) De weduwe verklaart geene middelen te bezitten! Het schijnt de familie nooit voor den wind gegaan te zijn (behalve later EGLON VAN DER NEER.) Lukte het niet met het schilderen, met de tapperij ging het ook al slecht, en in het eind van 1662 werd door de desolate Boedelkamer opgemaakt ten behoeve der schuldeischers de Inventaris van de meubelen en huysraet, bevonden in den boedel , van AERNOUT VAN DER NEER, herrebergier. ha 't F<7C???. , Een Vrouwe Contrefijtsel. Een groote Oude Kaert van Amsteldam. Een Kaertie van Europa in een swarte lijst. Een eicken toonbanck en een Soldertie. Twee slegte stoelen. 111, de Sydelcamer. van Prins Mouris en Prins Twee Schilderijen Hendrick. ' Een Vrouwe Contrefijtsel. daervan sonder 4 slegte Contrefijtselties, 3 ' lijsten. Een schilderijtge van een Kat. Een slegte schilderije van Susanna. een dito van Abraham's ' Offerhande. even schilderijtie daer een gedoot wert. een oudt lantschap met eenige naeckte. 2 gelaech borden. 1) Prot Not. J. VANHELL, Amsterdam. _ 2) , H. %VES'FFRISIUS,id. " 3) , , J. MOLEN GRAEFF,id. 4) Volgens eene Acte van 26 Juli 1663, niet zeer loffelijkvoor zijne moraliteit,woonde JOHANNESVAN DERNEER, "Schilaer en Lljelnz?encooper"toen in nde Aenspreecker"in de Bloemstraat. Prot. Not. JAC. HEL- LERUS,Amsterdam. 73 3 witte schulpschaelen. een eecken trecktaefel met een vuyren dexel daerop. twee oude gedraeijde stoelen. oude slegte stoelen. een oudt blaeu stoelkussen. een cleijn vuijren hout banckie. een lange geschilderde banck. een vuijr iser, een tang. een bedt en een peulue. een groene deecken. 2 saye gestreepte gordijnen en vallettie. een oudt schoorsteen cleetie. een dito van liewaet. een bordeken daerop geteeckent staet : Keiii U . In de binnenlaaeYt : Een lantschap met twee slapende persoonasien. een cleijn lantschappie met 2 persoonasien. een groot slegt conterfeytsel van Hendrick de vierde. een contrefijtsel van de Coninginne van Bohemen. een schilderije van een Marie becltie. _ 2 clcijne slegte lantschappies. een cleijn prentbortie. een oude vergulde Spiegel. ' eenig slegt aerdewerck. 2 glaezen posthoorense wijse. 5 oude Spaense Stoelen. een beugelstoel. 3 oude blaeue lacckense stoelkussens. een groote eecken trecktafel met een vu,yren dexel. 2 hooftcussens. een witte en een deecken. groene ' 2 saye gordijnen en vallettie. een blaeu cleetic.. oudt schoorsteen " een dito liewaete. 2 mengelens Aerde Cannen. een schrijfley. h2 de gang h. 12 witte Schulpschaelen. ' Op de bove1Z-voorcamer. , Een groote schilderije daerin een te paert. een contrefijtsel van een harder en harderin. een vrouwe de contrefijtsel spelende op fiool. ' een tronie, hebbende een muts met pluymen op. 2 cleyne slegte landschappies. een cleijn slecht schilderytie, daer in twee aen tafel sittende. 2 schilderijen in agtkante lijsten, sijnde 't eene een storm, 't ander een stilte. 74 een mantelstock. wat aerdewerck.. twee tafels, vier spaense stoelen etc. een verkeerbort. een oudt groot Coffer met isere banden. 2 cecken schamelties. 2 hooftcussens, een groove oude tapijte deecken. 2 groene saeye gordynen, vallettie en schoorsteen cleetie. Op de agter ca??aer.