PAPUR BRO LLANGADFAN, LLANERFYL, FOEL, LLANFAIR CAEREINION, ADFA, CEFNCOCH, LLWYDIARTH, LLANGYNYW, CWMGOLAU, DOLANOG, RHIWHIRIAETH, PONTROBERT, MEIFOD, TREFALDWYN A’R TRALLWM.

439 Rhagfyr 2018 60c DOREEN YN DATHLU gosteg

10fed CD Siân James

Mae degfed albwm Siân James (a’r cyntaf ers 2012) yn y siopau. Mynnwch eich copi cyn y Nadolig. Mae yna ddeuddeg o ganeuon yn y casgliad i gyd. Emynau yw’r rhan fwyaf Pan ddathlodd Doreen Jones ei phen-blwydd yn 80oed ddiwedd mis Awst eleni, trefnwyd noson ohonynt a chwech o’r rhai hynny gan Ann Bingo i nodi’r garreg filltir. Dymuniad Doreen oedd i’r £270 a dderbyniodd ar ei phen-blwydd Griffiths. fynd at Ambiwlans Awyr Cymru. Bu Siân yn pendroni uwch yr albwm ers tua pum mlynedd ond ar ôl colli ei thad yn gynharach eleni fe aeth ati i gyflawni’r GWIR YSBRYD Y NADOLIG gwaith. Ei thad yw’r ysbrydoliaeth tu ôl i’r cyfan. ‘Gosteg’ yw teitl yr albwm ac mae Siân wedi canolbwyntio ar greu cerddoriaeth sy’n tawelu’r meddwl. Ar y clawr ceir llun trawiadol o goeden mewn eira. Dewisodd Siân y llun am fod coeden yn ddelwedd mor bwysig ym marddoniaeth Ann Griffiths. Daw’r llinell “Gwna fi fel pren planedig o fy Nuw” i’r cof yn syth. Dywed Siân fod y profiad o greu’r albwm wedi bod yn un cathartig a bod yr emynau hyn yn dod ag ymdeimlad o sicrwydd mewn cyfnod o ansicrwydd ac anwadalwch. Pan oedd wrthi yn llunio’r albwm bu Siân yn trafod llawer gyda Lleuwen Steffan sydd hefyd newydd gyhoeddi CD o ganeuon crefyddol – ‘Gwn Glân Beibl Budr’. Ymddengys fod ein cantorion cyfoes wedi ail ddarganfod yr emyn a’u bod yn awyddus i greu alawon newydd ar gyfer hen eiriau. Mae’r emynau hyn wedi’r cwbwl yn rhan bwysig o’n traddodiad gwerin. Bu geiriau Ann Griffiths yn ysbrydoliaeth fawr i Siân. Hoffai hefyd ddiolch i bobl Dyffryn Banw am eu cefnogaeth ddiysgog Rhai o ddisgyblion Bagloriaeth Cymru Bl.10 Ysgol Uwchradd Caereinion gydag Emma hwy. Fitzgerald a fu wrthi’n trefnu casgliad bocsys esgidau ar gyfer Operation Christams Child. Diolch yn fawr iawn i bawb am eu rhoddion hael gan gynnwys yr ysgolion cynradd lleol. Bydd 130 o blant tlawd ledled y byd yn derbyn anrheg arbennig eleni yn dilyn eich haelioni. 2 Plu’r Gweunydd, Rhagfyr 2018

Diolch DYDDIADUR Dymuna Rhys ac Anwen Evans, Bryncoch Uchaf, Llanerfyl ddiolch yn fawr i bawb am yr Tach. 30 Ffair Nadolig y Cylch Meithrin Llanfair yn holl gardiau a chyfarchion caredig ar achlysur y Ganolfan Hamdden am 6 eu priodas yn ddiweddar Rhag. 5 Lansio cyfrol ‘Cannwyll yn Olau’ gan Harri Parri ym Moreia am 7 o’r gloch. Diolch Paned a bisged a chroeso cynnes i Robert Brian Parry bawb. Maesymeillion, Llanwddyn a l e Rhag. 7 Bingo Nadolig yn Neuadd Llanerfyl am 7 Dymuna Heulwen, Hywel, Sioned a’r teulu c n o’r gloch. Mins peis a gwin poeth. ddiolch yn fawr iawn am bob arwydd o Croeso cynnes i bawb. gydymdeimlad a charedigrwydd a ddangoswyd d Rhag. 11 (nos Fawrth) Plygain Capel Cymraeg iddynt yn eu profedigaeth enfawr. Diolch i bawb Trallwm a gymerodd ran yn y gwasanaeth cofiadwy o dan r Rhag. 14 Bingo Nadolig gyda CFfi Dyffryn Banw arweiniad y Parch Gwyndaf Richards, i Jane yng Nghanolfan y Banw am 7:30 Kelton am y bwyd ardderchog. Diolch yn fawr PLU’R GWEUNYDD 2019 Rhag. 15 CABARELA – noson yng nghwmni am y rhoddion hael o £5,027 tuag at Ymchwil y Cofiwch nid yw’n rhy hwyr i brynu Calendr y Sorela a chomedïwyr Cymraeg yn Plu yn anrheg Nadolig i chi eich hun neu yn COBRA, Meifod Cancr, Cymorth Cancr McMillan a Chronfa Nyrsys Rhag. 16 Gwasanaeth Nadolig Capel y Foel ac Meddygfa Llanfyllin ac i Jackson a’i Feibion am eu anrheg i rhywun arall, bydd rhai ar werth am Eglwys Garthbeibio. Cynhelir hwn yn gwasanaeth trylwyr. Gwerthfawrogwn y cyfan yn £5 mewn siopau lleol. Neu, fe allwn yrru un Eglwys Garthbeibio am 2 o’r gloch. fawr iawn. trwy’r post i chi. Anfonwch eich £5 neu siec Rhag. 17/18 CFfi Dyffryn Banw yn Canu Carolau Diolch (yn daladwy i ‘Plu’r Gweunydd’) i Catrin o amgylch yr ardal Dymuna Eveline Ellis a’r teulu, Tynywern ddiolch Hughes, Llais Afon, Llangadfan, Y Trallwm, Rhag. 18 Nos Fawrth Eglwys y Santes Fair, o galon i’w holl ffrindiau, cymdogion a Powys, SY21 0PW. Byddwch wrth eich bodd Llwydiarth Gwasanaeth Carolau am yn troi tudalen newydd bob mis. 7.30 y.h pherthnasau am bob cymorth a charedigrwydd Rhag. 23 Gwasanaeth plant Ysgol Sul Llanfair o ran cardiau, galwadau ffôn, blodau a ym Moreia am 2. danteithion bendigedig a dderbyniodd yn dilyn Rhag. 25 Plygain am 6 y bore ar Ddydd Nadolig. ei salwch. Gwerthfawrogir y cyfan yn fawr iawn. Diolch am roddion Hen Gapel John Hughes, Pontrobert. Diolch o galon i bawb. Diolch i’r canlynol am roddion hael i’r Plu yn Ionawr 19 Bore Coffi yn Neuadd Llanerfyl am 10 o’r Diolch ystod y mis diwethaf: gloch er budd Pwyllgor Celf a Chrefft Hoffwn ddiolch yn fawr iawn am yr holl gardiau, Ike a Diane Davies Eisteddfod Powys Dyffryn Banw. blodau a danteithion a gefais wrth symud i Hafan Mrs Mair Evans, Dinas Powys Ionawr 25 Dathlu diwrnod Santes Dwynwen gyda Mrs Eveline Ellis Casset yn Neuadd Llanerfyl. Bwyd a Deg. Hoffwn hefyd anfon Cyfarchion y Tymor i’m perthnasau, cymdogion a chyfeillion. Diolch Mrs Rose Jones Bar. Dan ofal Ffrindiau Ysgol Llanerfyl. Mrs Margaret Blainey Mawrth 15 Noson yng nghwmni Hen Fegin, o galon. Rose (Jones). Neuadd Llanerfyl, dan nawdd Pwyllgor y Dysgwyr Eisteddfod Powys Dyffryn CLWB 200 SIOE LLANFAIR Banw. Croeso cynnes i bawb TIM PLU’R GWEUNYDD Ebrill 18 Myrddin ap Dafydd siaradwr gwadd Gorffennaf Cylch Llenyddol Maldwyn. Institiwt 1af Rhif 87 M Goosey Cadeirydd Llanfair am 7.30. 2ail Rhif 99 Ivor Owen Dewi Roberts Ebrill 24 2019 Cyfeisteddfod y Chwiorydd yng 3ydd Rhif 127 Linda Jones Brynaber, Llangadfan 01938 820173 Nghapel Moreia am 2. Anerchiad gan Awst y Parch. Euron Hughes 1af Rhif 156 Rhiannon Morris Is-Gadeirydd Mai 3 Noson Almaenaidd yn Neuadd bentref 2ail Rhif 61 Helen Williams Richard Tudor, Llysun, Llanerfyl Llanerfyl. Bwyd a bar. Dan ofal Ffrindiau Ysgol Llanerfyl. 3ydd Rhif 32 Enid Jones Medi Trefnydd Busnes a Thrysorydd Huw Lewis, Post, Meifod 500286 Oedfa yng Nghapel Ebeneser 1af Rhif 284 Vicki Watkin 2ail Rhif 183 Mandy Jones nos Sul, Rhagfyr 16 am 5.00 3ydd Rhif 130 Emyr Wyn Jones Ysgrifenyddion Hydref Gwyndaf ac Eirlys Richards, Byddwn yn ffarwelio â’r Parch. Peter 1af Rhif 145 Pam James Penrallt, Llwydiarth, 01938 820266 Williams, fydd yn ymddeol ar ddiwedd y 2ail Rhif 32 Enid Jones flwyddyn hon, yn ystod y gwasanaeth. 3ydd Rhif 41 Caroline Davies Trefnydd Tanysgrifiadau Croeso i bawb Sioned Chapman Jones, 12 Cae Robert, Meifod CAPEL MOREIA CLWB 200 EISTEDDFOD POWYS [email protected] Hydref: Meifod, 01938 500733 am 7.00pm 1) £50 Geoffrey Edwards NOS FERCHER, 2) £30 Alwyn Hughes Panel Golygyddol 3) £20 Gill Evans Alwyn a Catrin Hughes, Llais Afon, RHAGFYR 5ed Llangadfan 01938 820594 Tachwedd [email protected] Mary Steele, Eirianfa ‘Cannwyll yn Olau’ 1) £50 Rhiannon Morris Fronlas Fawr 2) £30 Bob Francis Esgair Llyn Llanfair Caereinion SY210SB - Harri Parri 3) £20 John Cherry Glanyrafon 01938 810048 [email protected] Cyflwyniad a lluniau o fywyd John Edrychwch ymlaen at yr 20fed o Ragfyr o Ffôn: 01938 552 309 Pulston Jones (y Pregethwr Dall) a fu’n weld pwy sydd am ennill gwobrau mawr y Pryderi Jones [email protected] weinidog ym Moreia Llanfair 1919-1923 Nadolig: £100, £50 a £30! Dafydd Morgan Lewis dafyddmlewis@ gmail.com RHIFYN NESAF Huw Lewis A fyddech cystal ag anfon eich cyfraniadau Cofiwch: Post a Siop Meifod at y rhifyn nesaf erbyn ddydd Sadwrn, Tudalen Facebook Rhagfyr 22 Bydd y papur yn cael ei Plu’r Gweunydd Ffôn: Meifod 500 286 ddosbarthu ddechrau mis Ionawr. https://www.facebook.com/plurgweunydd Plu’r Gweunydd, Rhagfyr 2018 3

Clusfeinio yn y Cyfarchion y Tymor Cyfarchion y Tymor Cwpan Pinc Dymuna Hywel a Llinos Parc Mae Nerys Smith, Maes Dderwen yn Llwydiarth Nadolig Llawen a dymuno Nadolig Llawen a Blwyddyn Newydd Dda i’w chymdogion a’i Dwi am fynd yn ôl i Ddolanog. Blwyddyn Newydd Dda i deulu a ffrindiau i gyd. Dyma benillion y deuthum o hyd iddynt yn y ffrindiau eleni. Yn lle anfon cardiau byddwn yn rhoi cyfraniad i Wasanaeth Faner i’r Rhaeadr sydd yno. Cyfarchion y Tymor Gofal Lliniarol Gogledd Powys sydd yn trefnu Rwyf yn dymuno Nadolig Llawen a gofal i gleifion yr ardal trwy wasanaeth Nyrsys Rwy’n gweld yr hen Raeadr MacMillan a Hosbis Hafren yn Blwyddyn Newydd Dda i bawb o’m Wrth fyned ar fy hynt, Amwythig. teulu a’m ffrindiau a’m cymdogion. A’r d@r yn hyrddio drosto Ni fyddaf yn anfon cardiau eleni. Fel yn yr amser gynt. Cyfarchion y Tymor Ceri Ifans, 25, Hafan Deg, Llanfair. Un cwmp sy’r ochr aswy, Dymuna Tegwyn Jones, A’r llall yr ochr dde Brynderwen, Pontrobert ddymuno Nadolig Cyfarchion y Tymor Un arall ar y canol Llawen a Blwyddyn Newydd Dda i’w holl Dymuna Mrs Mary Bebb, Hendre Yn rhedeg i’r un lle. deulu a ffrindiau gan ddiolch am Lon, Llanfair Caereinion Nadolig bob caredigrwydd yn ystod y flwyddyn Llawen a Blwyddyn Newydd Dda Uwchlaw y graig ddanheddog Cyfarchion y Tymor i’w theulu, ei chymdogion a’i ffrindiau. Diolch Mae argae ddigon mawr; am bob cymwynas yn ystod y flwyddyn a aeth Dymuna Eurwen Jenkins, Llwynteg, Llanfyllin, I droi peth dwfr i waered, heibio. Nadolig Llawen a Blwyddyn Newydd Dda i’w A’r war yr olwyn fawr. holl berthnasau a chyfeillion yn yr ardal. Cyfarchion y Tymor Mae hwn yn rhaeadr hynod, Cyfarchion y Tymor Nadolig Llawen a Blwyddyn Newydd Hysbysrwydd rydd o’r hin; Dda i bawb o’n cydnabod oddi wrth Blwyddyn arall wedi mynd a Ei s@n a geir bob amser Glyn ac Ann, Llanfyllin a Mary diolchaf yn fawr iawn am y Ymron byddaru dyn. Pantgwyn. W. Jones, Dolanog Mill selogion a alwant heibio gyda (perthynas i Jaco’r Felin?). sgwrs a gwên. Dymunaf i bawb Cyfarchion y Tymor Nadolig dedwydd a chofion i’r rhai Dymuna Margaret Bronallt, A dyma gân arall ar yr un testun gan E. sydd yn galaru eleni. Llanfyllin anfon cyfarchion am y Williams. Primrose Lewis, Hafandeg Nadolig a’r Flwyddyn Newydd i’w Mae’r afon yn hynod o brydferth Cyfarchion y Tymor ffrindiau yn ardal Plu’r Gweunydd, A swynol yw murmur y lli Dymuna Ogwyn Davies, Rhos-y-menyn gyda llawer o ddiolch am eich caredigrwydd Godidog yw coed hyd ei glannau Nadolig Llawen a Blwyddyn Newydd Dda i’w a hefyd eich cyfeillgarwch ar hyd y flwyddyn. A’r creigiau yn addurn o fri; deulu, cymdogion a ffrindiau oll. Diolch yn fawr Ust bellach pa beth yw’r cynnwrf Margaret Blainey Cyfarchion y Tymor Gwyllt raeadr sydd yma gerllaw. Cyfarchion y Tymor Mae’r dyfroedd yn frigwyn gynddeiriog Dymuna Tedo a Rhiannon, Fronlas Dymuna Annie Roberts Neuadd Wen, Wrth ddisgyn i’r dyfnder is-law. Fawr gyfarchion gorau’r tymor i’w teulu a’i ffrindiau. Yn lle anfon Llanfyllin, Nadolig Llawen a Blwyddyn Newydd Dda i’w theulu a’i ffrindiau. Golygfa o’r mwyaf mawreddog cardiau Nadolig yn lleol byddwn yn rhoi cyfraniad tuag at Uned Lingen Carai ddiolch am bob caredigrwydd y Yw gweled ffyrnigrwydd y lli mae wedi ei dderbyn drwy’r flwyddyn. Yn rhuthro i lawr dros y creigiau, Davies yn Ysbyty’r Amwythig. Gan adsain mor groch yn ei gri, Cyfarchion y Tymor Ymrannu a wna yn dra hynod, Mae Elizabeth Tynewydd yn dymuno Cylch Darllen Dyffryn Banw Cyn cychwyn i lawr dros y graig; Nadolig Llawen a Blwyddyn Newydd Daeth tyrfa deilwng iawn i gyfarfod cyntaf Brawychus yw’r golwg geir arno, Dda i bob un yn deulu, ffrindiau a Cylch Darllen Dyffryn Banw yn y Cann Offis. Mae’n ferw fel tonnau yr aig. chymdogion. Criw o bobl ddi-flewyn ar dafod oedd â barn Janus Cyfarchion y Tymor bendant iawn am y llyfr a drafodid. ‘Llyfr Glas Nebo’ gan Manon Steffan Ros Dymuna Glenys ac Arwyn y Fferm, oedd y llyfr hwnnw. Roedd y nofel hon eisoes POWYS Nadolig Llawen a Blwyddyn Newydd Dda i bawb, teulu a chymdogion a ffrindiau wedi ennill y Fedal Ryddiaith yn yr Eisteddfod Genedlaethol eleni ac wedi derbyn cryn PETHEY TRALLWM Cyfarchion y Tymor ganmoliaeth. Hoffwn ddymuno Nadolig Llawen a Canmol wnaeth aelodau’r Cylch Darllen hefyd. Ffôn: 01938 554540 Blwyddyn Newydd Dda i’m teulu a Mae’r nofel yn trafod sut y mae mam a mab yn Oriau agor ffrindiau. Nyffryn Nantlle yn ymgodymu yn dilyn cyfres 10 y bore hyd 3.30 Megan Llysglas, Llanfyllin. o drychinebau niwclear, un ohonynt yn yr Mae angen gwirfoddolwyr i helpu - Wylfa. Ymddengys nad oes ffoniwch y siop am wybodaeth Cyfarchion y Tymor Diolch i bawb am bob cymwynas yn neb ond nhw ar ôl yn y byd i Cofiwch am y wledd o lyfrau a CDs newydd ystod 2018 a phob dymuniad da am gyd ac mae’n rhaid iddyn sydd yn y siop yn barod at y Nadolig: 2019. nhw ail ddechrau dysgu CDs newydd Emyr ac Evelyn, Llywmwyn byw. Cyfarchion y Tymor Bydd y Cylch Darllen yn Côr Eifionydd – 17 o garolau cwrdd nesaf ar nos Iau, Dymuna Gill ac Allan, Tynewydd, Iona ac Andy – Goreuon Ionawr 10fed am 7.30 yn y Nadolig Llawen a Blwyddyn Newydd Dafydd Iwan – Dewis personol Dda i’r teulu a’u ffrindiau. Cann Offis. Siân James – ‘Gosteg’ Addasiad cerddorol o Y nofel a drafodir gennym emynau Cyfarchion y Tymor fydd ‘Sgythia’ gan Gwynn ap Gwilym. Hanes Ar Log – Caneuon poblogaidd Dymuna Enid Talwrn Nadolig Llawen a John Davies, Mallwyd sydd i’w gael yn y nofel Athena – 3 Soprano Blwyddyn Newydd Dda i’r teulu a’m ac fe’n cludir yn ôl i Fawddwy yr ail ganrif ar Y Tribanwr – 70 o Dribanau traddodiadol ffrindiau oll. Diolch am bob cymwynas yn bymtheg. Tybed faint o newid fu yn y lle dros y ystod y flwyddyn. Stuart Burrows – 26 o Ganeuon Cymru canrifoedd? Mae rhai wedi bod yn holi yn daer Steffan Rhys Hughes – Caneuon Cyfarchion y Tymor iawn beth yn union yw ystyr ‘Sgythia’. Wel, os Cardiau a Chalendrau Mae Beryl Hoyle yn dymuno Cyfarchion y Tymor dewch chi i’r Cylch Darllen efallai y cewch chi i’w theulu a’i ffrindiau i gyd o’i chartref newydd ateb i’r cwestiwn hwnnw hefyd. ar werth hefyd yn yr Hermitage, Y Trallwng. 4 Plu’r Gweunydd, Rhagfyr 2018

FOEL a LLANGADFAN “And why you Cofion come Tallinn?” Rydym fel ardal yn anfon ein cofion gorau at Glyn Robers, Y Ddôl sydd yn cael ysbaid yn Ysbyty Trallwm ar hyn o bryd. Prawf Gyrru ‘Double Trouble’ fel mae’r Sais yn dweud - gan fod Hywel, Blowty a Grug, Gors wedi llwyddo i basio eu prawf gyrru yn ystod y mis. Llongyfarchiadau mawr i’r ddau ohonoch a phob hwyl tu ôl i’r llyw. Penblwydd Hapus Mae Catrin, Belan Bach wedi cyrraedd carreg filltir bwysig iawn wrth ddathlu ei phenblwydd yn 18 oed ddiwedd mis Hydref. Cydymdeimlad Estynnwn ein cydymdeimlad dwysaf at Heulwen, Brynbanw a’r teulu. Bu brawd arall i Heulwen farw yn ystod y mis. “And why you come Tallinn?” ebychodd y brolio rhyw naws unigryw. O Eglwys gadeiriol Sul y Cofio ddynes yn ei Saesneg toredig wrth i mi ysblennydd Alexandr Nevsky (sy’n seiliedig archebu peint mewn un o’r amryw o dafarndai ar St Basil’s ym Moscow) i adeiladau eraill Cynhaliwyd gwasanaeth Sul y Cofio yng tanddaearol a leolir ar strydoedd caregog difyr ac amrywiol mewn maint a hanes - megis Nghanolfan y Banw dan arweiniad Aled hynafol prifddinas Estonia. Yn wir, mae’n y Kiek in de Kok a’r TV Tower, ynghyd â sgwâr Evans. Cymerwyd rhan gan ddisgyblion bosib mai anghysbell a dieithr yw’r ddinas i dinesig difyr iawn. Ysgol Banw ac aelodau o Glwb Ffermwyr Ifanc gymharu gyda’i chymdogion mawreddog, Uchafbwynt heb os oedd taith dywys (am Dyffryn Banw. Yn ystod ei anerchiad bu i hanesyddol megis Helsinki gyfagos a St ddim!) a fu’n olrhain hanes y ddinas o’i sefydlu Aled grybwyll hanes rhai o’r bechgyn lleol a Petersburg - ond profodd y ddinas i fod yn yn y ddeuddegfed ganrif (o dan yr enw Reval) aberthodd eu bywydau yn ystod y Rhyfeloedd. gartref godidog i fy ffrindiau a minnau am - gan glywed hanes am fasnachu, brwydro a Yn dilyn y gwasanaeth cysylltodd Marie, Afon wythnos ym mis Hydref eleni. bywyd o ddydd i ddydd y trigolion. Un stori sy’n Wen â mi, roedd hi wedi sylwi bod enw dynes Dinas a chenedl dan orthrwm fu Tallinn ac Es- aros yn y cof oedd ymgais mynach i geisio puro ar y gofeb sef Mary Jane Harris, Bryngwalia. tonia erioed. Yn degan i’r cyn bwerau mawrion d@r y ffynnon trwy daflu 3 cath i’w pherfeddion Holodd a oeddwn i’n gwybod rhywbeth am y gan gynnwys y Daniaid, Pwyliaid, Almaenwyr – methiant fu’r ymgais, beryg – a’r arogl ar ôl wraig leol yma a gollodd ei bywyd yn ystod yr ac wrth gwrs y Rwsiaid ers canrifoedd, wythnos yn droëdig, debyg! Ail Ryfel Byd. Er gofyn i hwn a llall, ni lwyddais enillodd y wlad ei hannibyniaeth yn 1991 gyda Trawiadol iawn hefyd oedd cynhesrwydd y i ddod o hyd i lawer. Mae’n debyg fod Mary chwymp y Bloc Sofietaidd. Ers hynny mae’r bobl – cyn mynd cefais ambell un yn fy Jane yn ferch i Dafydd ac Ann Harris, genedl ifanc wedi tyfu o nerth i nerth, a Tallinn rhybuddio am duedd oeraidd ambell rai o Bryngwalia ac fe’i ganed tua 1904. Rydym bellach yn dal statws fel ‘Silicon Valley’ drigolion y cyn-floc Sofietaidd – ond cynnes yn meddwl ei bod hi’n nyrsio yn Llundain a’i Ewropeaidd yn sgil ei bri technolegol - gan bob tro fu’r croeso – a phawb yn ddigon parod bod wedi cael ei lladd yn ystod cyrch bomio. gynnwys bod yn gartref i’r busnes byd-enwog, i grybwyll Gareth Bale wrth ganfod ein bod yn Bu imi ddod o hyd i Mary J Harris wedi marw Skype, a phencadlys diogelwch arlein yr UE. Gymry (er rhaid cyfadde’ mai aflwyddiannus yn 41 oed yn Ilford, Llundain - tybed os mai Er y cynnydd a’r ffyniant mae’r wlad wedi ei fu fy ngallu i enwi chwaraewr pêl-droed hon oedd hi? Claddwyd ei rhieni ym mynwent brofi dros y degawdau diweddar, mae ei hanes Estonaidd!). Eglwys Llangadfan ac ar y garreg fedd mae’r lliwgar yn parhau yn fyw ac iach - a Tallinn fel Yn ddiweddar, mae’r ddinas hefyd wedi dod i geiriau ‘Mary Jane Harris, died January 8, dinas yn bersonoliad byw o ganrifoedd o ennill bri fel lle da i fwyta ac yfed. Yr 1945 (on active service) aged 41 years’. Bu ei hanes. Teg fyddai awgrymu bod ardal hen dref uchafbwynt i mi oedd swper un noson o selsig mam farw rhyw chwech wythnos yn y ddinas ymysg y prydferthaf yn Ewrop gyfan cig baedd gwyllt, carw ac arth (!). Roedd digon ddiweddarach. Os oes rhywun, yn gwybod - gyda’i waliau gogoneddus, strydoedd cul a o gwrw da yno hefyd – gan gynnwys y gwirod mwy o hanes Mary Jane, byddem wrth ein charegog, a’r Eglwysi a Chapeli a’u tyrau adnabyddus – Vanna Tallinn – rym wedi ei bodd yn cael gwybod. uchel, oll yn wledd i’r llygaid. drwytho – a oedd yn ddigon defnyddiol er Merched y Wawr O’r Eglwysi hyn, yr enwocaf yw St Olaf’s – ar mwyn trechu gwynt rhewllyd Môr y Baltig! A hithau’n gan mlynedd union ers diwedd y un adeg adeilad uchaf Ewrop gyfan – a hwn Mae’r hanes dwys hefyd i’w weld yn Rhyfel Byd Cyntaf addas iawn oedd cael oedd ein stop cyntaf ni, gan sgrialu i fyny’r 260 cyferbynu’n rhwydd gydag ardaloedd newydd, croesawu Alwyn, Llais Afon atom i roi sgwrs o risiau cul i gopa’r t@r – a’r olygfa orau o’r llawn cyffro sy’n prysur ddatblygu yn y ddinas. ddiddorol am rai o’r milwyr ifanc a fu’n ymladd. holl ddinas. Yn ystod y canol oesoedd byddai Mae ardal Kalamaja – gynt yn ddigon bygythiol Cawsom hefyd weld pob math o eitemau o’i diddanwr dewr yn clymu cortyn o gopa’r sbiral a thlawd – bellach wedi datblygu yn un o gasgliad gan gynnwys bomiau llaw, gwn a hyd (124 metr o uchder!) i d@r o’r wal ddinas ardaloedd mwyaf ‘Hipster’ ac ifanc dwyrain yn oed llwy oedd wedi goroesi’r rhyfel ac wedi gyfagos – gan gerdded ar ei hyd (ac amryw Ewrop – a’r strydoedd yn wledd o gaffis a dod yn ôl i Sir Drefaldwyn efo’r milwr. yn methu, yn anffodus)! Erbyn diwedd yr thafarndai lliwgar, deniadol. ugeinfed ganrif byddai’r t@r yn datblygu’n Wrth gwrs, o ran maint a diwylliant, cwbl DEWI R. JONES bwynt ysbio i orthrwm y KGB Sofietaidd yn wahanol yw Tallinn i rai o brifddinasoedd mwy eu hymgais gadw trefn yn y ddinas. adnabyddus y cyfandir, megis Llundain, Ber- O gopa t@r St Olaf, a’r olygfa o’r strydoedd lin a Paris. Fodd bynnag, fel Cymro, roedd ADEILADWYR oddi tano, un peth oedd yn amlwg iawn – maint yna ryw bleser rhyfeddol o weld y wlad fechan y ddinas. Yn wir, bach yw Tallinn – ac yn hon – gyda’i hiaith ei hunan, a hanes o gartref i ryw 450,000 o drigolion, dyw’r lle ddim ganrifoedd o orthrwm dan rymoedd estron - llawer mwy na Chaerdydd – ac mae bellach yn ffynnu ar ei dwy droed ei hunan - a Ffôn: 01938820387 / 596 poblogaeth 1.3 miliwn y wlad yn llai na hanner hynny o fewn yr Undeb Ewropeaidd. Ewch yna Ebost: [email protected] ein poblogaeth yma yng Nghymru. os cewch gyfle – wnewch chi ddim difaru. Serch maint y ddinas – roedd hen ddigon yno Pob math o waith adeiladu at eich gwasanaeth i’w weld a gwneud a phob stryd a chornel yn Aled Morgan Hughes Plu’r Gweunydd, Rhagfyr 2018 5 ARTHUR WATKIN, FELIN FACH Un o’r bechgyn lleol a goffawyd yn ystod Gwasanaeth Sul y Cofio Anafwyd Arthur ddwywaith yn y rhyfel ac mae’r llun a dynnwyd ohono yng Nghanolfan y Banw eleni, a hynny gan mlynedd union ar ôl ei gyda’i chwaer, Mary, yn ei ddangos yn ei “hospital blues” gyda stribedi farwolaeth oedd Arthur Watkin, Felin Fach, Foel. Diolch i Ike Davies, clwyfau i’w gweld yn glir ar ei fraich. Gwernybwlch a’i fodryb Mrs Myfi Jones, Rhuthun am roi hanes Arthur a’r teulu i ni. Arthur oedd wythfed plentyn Evan ac Elizabeth Watkin. Roedd ei dad, Evan Watkin, Felin Fach yn fab hynaf i Evan a Matilda Watkin, Rhyd- y-lli, Llangadfan. Priododd ag Elizabeth Davies, Efail Craen, Llanerfyl. Roedd ei wraig yn ferch i William ac Elizabeth Davies. Deuai William o Lanwnog ac ef a adeiladodd y t~ a’r efail yn Efail Craen. Roedd ganddo efail yn Llanerfyl hefyd. Cafodd Evan ac Eliza- beth Watkin wyth o blant: · Katherine Ann – priododd hi â Tom Pugh a buont yn byw yn Fochriw. Cawsant dri o blant sef Griff, Bessie ac Esther Mary · Evan – bu Evan farw yn 21 oed o T.B. wrth weithio i’w ewyrth George yn Nolauceimion, Llanerfyl · Williams DavieDavies – bu yntau farw yn 24 oed o Niwmonia wrth weithio yn Llysun, Llanerfyl · George – priododd ef â Margaret Pugh a bu’r ddau fyw yn Deri ac yn ddiweddarach yn Felin Fach, Foel. Cawsant bump o blant sef Estyna, Evan, Megan, Mwynwen, (sef Mwynwen Davies mam Glyn, Berwyn ac Ike), ac Ellen May · Elizabeth – priododd hi â William Evans a buont fyw yn Caethle, Llangadfan. Cawsant wyth o blant sef Hannah, Evan, Gwylfa, John, Arthur, adre o’r Rhyfel Mawr wedi’i glwyfo, gyda’i chwaer, Caleb, Tili, Wmffre, a George Mary · Matilda – priododd hi ag Ike Morris a bu’r ddau fyw yn Birkenhead. Cawsant ddau o blant sef Myfi a John · Mary – priododd hi â Richard Price a buont yn byw yn Lerpwl. Bu Aeth yn ôl i ymladd a chafodd farw yn 42 oed gan adael pedwar o blant bach rhwng 11 oed a 18 ei glwyfo’n ddifrifol am yr eildro mis. a’r tro hwn fe’i cymerwyd yn · Arthur – a fu farw yn garcharor rhyfel yn1918. garcharor rhyfel. Bu farw ar Fai 19eg, 1918 yn nwylo’r gelyn ac Ganwyd Arthur ym mis Tachwedd 1895, yr ieuengaf o’r wyth o blant fe’i claddwyd ym Mynwent ar aelwyd Felin Fach. Altdamm yn Ne Orllewin Ber- lin.

Wedi gadael yr ysgol Un o ffrindiau bore oes pennaf aeth i weithio i Mr a Arthur yn y Foel oedd D.J. Mrs Evan Hughes, Davies, tad Emyr, a Caerlloi, ac chyfansoddodd gerdd er cof oherwydd ei fod yn amdano yn 1921. Dyma ffermio roedd mewn ddetholiad ohoni: gwaith oedd yn golygu nad oedd “Er dy golli Fab y Bryniau, rhaid iddo fynd i’r ffrind y defaid mân, Rhyfel. Er hynny Hir y cofir am dy eiriau a dy gwirfoddoli am fywyd glân, wasanaeth milwrol a Tra bo’r Fanwy hardd yn mur- wnaeth a chafodd ei mur ar ei thaith drwy’r Glyn ddrafftio i’r Gatrawd Bydd y cof am enw “Arthur” Gymreig (catrawd yn ei fro yn wyn”. Lloyd George) ac am gyfnod fe’i gosodwyd Braint yw i ninnau adrodd hanes ym Marics Mountjoy trist Arthur a sicrhau y bydd y yn Nulyn lle tynnwyd cof amdano yn parhau yn y llun hwn. Nyffryn Banw. John Morris (nai Arthur) wrth ei fedd 6 Plu’r Gweunydd, Rhagfyr 2018 Pawen lawen! Bu plant yr ardal yn rhan o ymgyrch Plant mewn Angen, Aled Hughes yn ddiweddar o gasglu 10,000 ‘Pawen Lawen,’ gan ysgolion Cymru. Roedd cyfarfod Pudsey yn un o uchafbwytiau’r wythnos! Pawen Lawen i chi i gyd! BWRLWM O’R BANW

Nadolig y gorffennol Hoffwn eich hatgoffa am ein diwrnod thematig Oes Fictoria a gynhelir yn yr ysgol ar y 12fed o Ragfyr. Dewch i ymuno â ni trwy brofi bywyd yn y wyrcws, yn yr ysgol, ymweld â’r siop losin a chael y cyfle i brynu cardiau Nadolig, addurniadau Nadolig a phwdinau Nadolig sydd oll yn nwyddau o’r cyfnod hwn. Bydd cyfle i chi gyfnewid eich arian yn ein banc. Gyda’r nos bydd gwasanaeth o garolau Nadolig yng Nghanolfan y Banw am 6 o’r gloch. Ymwunwch â ni yn y canu a’r dathlu. Os hoffech weld y cynhyrchion a fydd yn cael eu gwerthu ar 12 Rhagfyr, cysylltwch â’r ysgol. Chwyldro o liw!

Sul y Cofio Diolch i’r plant a fu’n rhan o wasanaeth Sul y Cofio yng nghanolfan y Banw ar y 11eg o Dachwedd. Cafwyd gwasanaeth dan arweiniad Aled Dolymaen, a braf oedd gweld cynulleidfa dda

CEGIN KATE cacennau dathlu unigryw Penblwydd, Nadolig, Priodas, Bedyddio, Ymddeol, Pob Lwc

ym mhentre Llangadfan 01938 820856 neu 01938 820633 07811 181719

ORIAU AGOR NADOLIG Rhagfyr 24: 8.30-12.00 Diolch yn fawr i’r artist Catrin Williams am 25,25, 27 Rhagfyr: AR GAU gynnal deuddydd o weithdai yn trawsnewid 28, 29, 30, 31 Rhagfyr: 9 tan 3 dosbarth cyfnod allweddol 2 wrth addurno 1 Ionawr : AR GAU byrddau mewn dull unigryw. Mae’r dosbarth 2 Ionawr: amseroedd normal bellach yn fôr o liwiau, ac yn wir yn ddarlun o bersonoliaeth yr arist yma. Rhoddwyd stamp Têc-awê: Rhagfyr 8fed a 22ain yr ysgol ar y byrddau trwy ysgrifennu nifer o AR GAEL O 5 TAN 8 P.M. idiomau Cymraeg arnynt law yn llaw â’r dull Gellir archebu ymlaen llaw ar y diwrnod meddylfryd twf o addysgu. Mae’r dosbarth CINIO NADOLIG: £11.95 yn un hapus a chreadigol “nid da lle gellir Dydd Mawrth 11eg; dydd Mawrth gwell,“gweithio fel lladd nadroedd” “diwrnod i’r 18fed a Dydd Iau 20fed brenin|”, “rhoi o’n gorau glas” ARCHEBWCH YN FUAN! Gala nofio’r Urdd CACENNAU NADOLIG CEFIN PRYCE Da iawn i bob un o ddisgyblion Ysgol Dyffryn Pob maint ar gael YR HELYG Banw a fu’n cystadlu yn rownd gyntaf gala ar werth yn fuan LLANFAIR CAEREINION nofio’r Urdd ar y 13eg o Dachwedd. Hoffem ddymuno Nadolig Llawen a Diwrnod Plant mewn Angen Blwyddyn Newydd Dda i’n holl Contractwr adeiladu Eleni penderfynodd aelodau’r Cyngor Ysgol gwsmeriaid ffyddlon a diolch iddynt godi arian i Blant mewn Angen trwy wisgo am eu cefnogaeth dros y flwyddyn. Adeiladu o’r Newydd dillad ‘Tu Chwith,’ a thrwy gynnal stondin ‘Dod Atgyweirio Hen Dai a Phrynu,’ a stondin gacennau. Codwyd dros Gwaith Cerrig £100 tuag at Blant mewn Angen. Da iawn chi! YN EISIAU Creiriau’r gorffennol Diolch i Alwyn Hughes am arddangos a thrafod copi o ‘Bro’ Ffôn: 01938 811306 creiriau Oes Fictoria gyda’r disgyblion. Os gan Emyr Davies hoffech fod yn rhan o’n cwis digidol ar greiriau’r cysylltwch ag Emyr ar 820556 os gorffennol, cysylltwch! Hynod o ddiddorol! oes gennych gopi sbâr Plu’r Gweunydd, Rhagfyr 2018 7

yn iaith cyfathrebu go iawn yn rhoi hwb mawr Ann y Foty yn imi. Colofn y Dysgwyr Mae Prifysgol Aberystwyth yn edrych am mynd i Moreia Lois Martin-Short siaradwyr rhugl i ymuno â’r cynllun “Siarad” Mae Guto wedi bod yn rhoi sglein sy’n dechrau ym mis Ionawr. Y nod ydy rhoi ar ei ’sgidiau ers dyddiau lawer. Y hyder i ddysgwyr i ddefnyddio’r iaith y tu allan diwrnod o’r blaen holodd os oedd Cynllun Siarad – Yn Eisiau – i’r dosbarth. Y syniad ydy dod â dysgwyr a ei siwt yn barod ar gyfer y ‘cwarfod Siaradwyr Rhugl Chymry Cymraeg at ei gilydd am 10 awr dros mawr’. “Neu” holodd ymhellach, Un o’r pethau a oedd yn fy helpu i pan gyfnod y cynllun. Maen nhw’n edrych yn “ddylwn i brynu siwt newydd?” ddechreuais ddysgu Cymraeg tua ugain benodol am bobl a fyddai’n hapus i helpu yn “Pa gwarfod ydi hwn?” holais innau mewn tipyn mlynedd yn ôl bellach, oedd y bobl leol a oedd ardal Llanfair Caereinion a’r Trallwng. Os oes o benbleth. yn fodlon cael sgwrs efo fi yn y dref. Dw i’n gennych chi ddiddordeb, ewch i “Yr un y bydd y ddau ohonom yn mynd iddo ddiolchgar iawn iddyn nhw hyd heddiw am eu dysgucymraeg.cymru i gofrestru, anfonwch ym Moreia am 7 o’r gloch nos Fawrth Rhagfyr caredigrwydd a’u diddordeb. Dw i’n dal i e-bost at [email protected], neu 5ed” atebodd. ryfeddu at eu hamynedd, ond roedd troi’r ffoniwch Debbie neu Sue ar 01686 614226 “Ond dydw i ddim wedi arfer mynd i Lanfair ar Gymraeg o fod yn rhywbeth mewn llyfr i fod am ragor o wybodaeth. ôl iddi dywyllu” protestiais. “Mae’n rhaid i ni fynd”, pwysleisiodd Guto. “Mi fydd Harri Parri yno i gyflwyno copi o’i lyfr Mynd yn Hen diweddaraf, ‘Cannwyll yn Olau, stori John Puleston Jones’ i Emyr Davies fel arwydd o’r Yn ôl y geiriadur, mae’r gair ‘hen’ yn tarddu o’r Indo-Europeaidd sen(o). Mae’r gair help a gafodd ganddo hwnnw wedi rhoi inni’r Lladin senex (hen ddyn), a’r Wyddeleg sean (hen). Yn Sbaeneg gyda’r gwaith. cawn señor, yn Ffrangeg monsieur, ac yn Saesneg sir, senior, senator, senile a surly. Dyna pryd y Yn syml, ystyr ‘hen’ ydy heb fod yn ifanc neu’n newydd; “old”. Ond mae’n air sy’n gallu sylweddolais i fod gan rhoi blas neu liw gwahanol i eiriau eraill gan ddibynnu ar y cyd-destun. Er enghraifft, Guto gopi o’r llyfr eisoes weithiau mae’n golygu “cyfarwydd” – yr un hen stori; hen dôn gron. Weithiau mae’n a’i fod wedi bod yn ei ychwanegu’r syniad o fod yn annwyl – hen blant bach, hen foi iawn, yr hen goes (old bean, ddarllen yn y dirgel heb old friend). yn wybod i mi. Neu, yn ddigon rhyfedd, o fod yn gas neu’n annymunol – hen beswch (a nasty cough), Erbyn hyn dwi wedi cael hen dro (bad luck), hen geg (a gossip), hen drwyn (nosey person). Efo rhai geiriau, mae’n cip ar y llyfr fy hun. ffordd o alw enwau ar rywun: Yr hen lwfrgi! (You coward!) neu Yr hen gelwyddwr! (You liar!) Mae’n llawn hanesion diddorol am y gweinidog Os ydy rhywun yn ‘edrych fel hen gant’, maen o’n edrych yn llawer h~n na’i oedran. dall a aned yn y Bala ac a wnaeth enw iddo’i Dyma rai ymadroddion eraill sy’n cynnwys y gair ‘hen’: a hen bryd hefyd – and high time too hun fel heddychwr oedd yn dipyn o ddraenen hen air – proverb yn ystlys John Williams, Brynsiencyn yn hen lanc – bachelor hen ferch – spinster ystod y Rhyfel Byd Cyntaf. Oherwydd ei hen groen – skinflint, miser hen grystyn – irritable old man safiad fel Heddychwr fe symudodd o Bwllheli hen lwynog – cunning person hen law ar – an old hand at i Lanfair Caereinion yn 1918 a bu yno hyd at hen ben – intelligent wise person yr Hen Gorff – y Methodistiaid ei farwolaeth yn 1925. Geirfa Fe gewch chi straeon am Puleston Jones y blas – taste, flavour pregethwr dall yn Llanfair hyd heddiw. Nid yn cyfarwydd – familiar unig am ei fod yn bregethwr grymus ond am hen dôn gron – the same old (repetitious) tune or message ei fod hefyd yn awdur, saer a pheiriannydd. yn ddigon rhyfedd – oddly enough Hoffai grwydro’r wlad a theithiai’n ddi-drafferth annymunol – unpleasant, disagreeable o le i le. Anodd credu ei fod yn ddall o gwbwl. galw enwau ar (rywun) – to call (someone) names Roedd darllen llyfr Harri Parri yn brofiad pleserus. Nid yn unig mae o’n cael blas garw Pos Cyfieithu ar adrodd y stori, ond mae yn y gyfrol hefyd Mae pob un o’r geiriau y mis lu o luniau diddorol (dau ohonynt o Emyr yma yn dechrau gyda’r Davies, sef un yn fwy na Lloyd George!) rhagddodiad (prefix) adad—. Yn Heb unrhyw amheuaeth mi fydda’ i yn mynd aml iawn, mae’n cyfateb i’r efo Guto i Moreia ar Ragfyr 5ed a dwi wedi rhagddodiad re— yn Saesneg. siarsio Guto i ddod â chopi o Cannwyll yn Olau Gan amlaf, bydd treiglad efo fo, fel y gall Harri Parri ei lofnodi. meddal yn dilyn y rhagddodiaid. Er enghraifft, ad+meddiannu = adffeddiannu (repossess). Bydd y sgwariau llwyd ‘i lawr’ yn sillafu gair arall sy’n dechrau gydag ad—ad—. Cofiwch, bydd y llythrennau Pob math o waith tractor, ‘dwbl’ (ff, th, ch, dd, ll etc) yn yn cynnwys- cymryd UN sgwâr, nid dau. x Teilo gyda chwalwr Bydd yr atebion ar dudalen 18. 10 tunnell, 1. revive, revitalize (7) x &KZDOX¶VOXUU\·JDQ 2. reorganize (8) GGHIQ\GGLR¶WUDLOLQJVKRH· 3. renew (8) x Chwalu gwrtaith neu galch, 4. restore, recover(5) x 7ULQ\WLUk¶SRZHUKDUURZ· 5. reflect (9) x Unrhyw waith gyda 6. echo (6) ¶GLJJHU·WXQQHOO 7. reunion (7) x Amryw o beiriannau eraill ar 8. regain reclaim (7) gael. 9. rearm (8) 10. repayment (8) 01938 820 305 Ffôn: 11. rebound, recoil (6) 07889 929 672 12. revise, review (7) 8 Plu’r Gweunydd, Rhagfyr 2018

bwyntiau yn yr adran llwyfan. Hoffwn ddiolch yn fawr iawn i Pryderi Jones am Cylch Meithrin a CFfI helpu gyda paratoadau’r llenyddiaeth. Hoffwn DYFFRYN hefyd ddiolch i Gill am gynorthwyo gyda’r Ti a Fi Dyffryn Banw arddangosfa blodau. Diolch unwaith eto i Carol Bu plant y Cylch a Ti a Fi yn rhan o ‘Pawen BANW Morgan a Meinir Evans am helpu yn ystod y Lawen’, sef ymgyrch codi arian y cyflwynydd nosweithiau gyda pharatoadau’r ‘steddfod. BBC Radio Cymru, Aled Huws tuag at Plant Diolch yn fawr iawn i Emma Morgan am yr holl Mewn Angen eleni. Roedd yn rhaid i’r plant Eisteddfod Ffermwyr Ifanc waith caled o gyfeilio llawer o eitemau’r Ei- basio pawen lawen (neu ‘5 uchel’) o un i’r llall Wel wir, mae’r 2 fis yma wedi hedfan! steddfod. Diolch eto i David Evans am gadw fel rhan o’r ymgyrch, a nod Aled Huws oedd Cynhaliwyd Eisteddfod y Ffermwyr Ifanc eleni trefn ar y dynion yn y côr, ac am arwain noson casglu 10,000 ohonyn nhw gan blant dros yn Ysgol Uwchradd Llanidloes ar y 27ain o ein cyngerdd mor hwylus. Diolch i aelodau h~n Gymru gyfan. Wrth ysgrifennu hwn roedden Hydref. Cafwyd diwrnod prysur iawn, gyda y côr am fod mor barod i helpu’r clwb unwaith nhw wedi casglu dros 45,000. Ie, dros 45,000! llu o wobrau’n cael eu hennill gan ein eto. Ond, mae’r diolch mwyaf i Delyth Jones Mae’r fideos i’w gweld ar Facebook y Cylch. haelodau. Daeth y clwb yn 2il yn yr Eistedd- am yr holl waith caled o ddysgu’r holl eitemau Gallwch gyfrannu £5 trwy yrru neges destun fod gyda 49 o bwyntiau. I goroni’r cyfan daeth unigol ac am ddysgu’r parti unsain a’r côr. efo’r gair PUMP i 70405 i gefnogi Plant Mewn y clwb yn 1af gyda’r côr! Llongyfarchiadau Rydym yn gwerthfawrogi’n fawr yr holl amser Angen. mawr i chi. Dyma holl ganlyniadau’r diwrnod: rydych chi wedi ei roi i’r clwb yn ystod y Diolch yn fawr i bob un ddaeth i gefnogi ar Llwyddiant Adrannau: misoedd diwethaf. ein stondinau yn Ffair Nadolig Llanerfyl a’r · Cystadlaethau Celf a Chrefft: 2il (67 pwynt) Cynhaliwyd ein cyngerdd i ddathlu llwyddiant Ffair Nadolig yn Cann Offis ym mis · Cystadlaethau Llwyfan: 3ydd (91 pwynt) yr Eisteddfod ar y 5ed o Dachwedd yng Tachwedd. Fel bob amser, mae pob ceiniog · Cystadlaethau Llenyddol: 3ydd (38 pwynt) Nghanolfan y Banw. Braf oedd gweld y neuadd o’r hyn allwn ni ei godi yn mynd tuag at gynnal · Yn gyfan gwbl: 2il (49 pwynt) yn orlawn. Diolch yn fawr iawn i chi i gyd am sesiynau’r Cylch a Ti a Fi a chadw ffioedd yn Llenyddiaeth: ddod i gefnogi’r clwb unwaith eto ac i’r rhieni rhesymol i deuluoedd yr ardal. · 1af Tudur Evans= Cerdd am gyfrannu cacennau. Rydym yn ddiolchgar Bydd Parti Nadolig i blant sy’n mynd i’r Cylch · 3ydd Grug Evans= Rhyddiaith iawn i chi i gyd. Ar y 12fed o Dachwedd aeth a Ti a Fi yn cael ei gynnal yn ystod y sesiwn · 3ydd Grug Evans= Cystadleuaeth y Gadair criw ohonom i Sinema Drenewydd i wylio ffilm Cylch brynhawn dydd Iau 20 Rhagfyr... gan · 1af Gwawr Jones = Creu pamffled Queen, Bohemian Rhapsody a chael bwyd yn obeithio y bydd ymwelydd arbennig yn cofio wybodaeth am y clwb o dan 16 McDonalds i ddilyn er mwyn dathlu llwyddiant galw heibio! · 3ydd Lynfa Jones= Creu gwefan ar gyfer y yr Eisteddfod. Rydyn ni’n chwilio am staff wrth gefn i clwb o dan 21 Trip i’r Barri oedd nesaf ar y 17fed o Dachwedd weithio’n achlysurol yn y Cylch Meithrin. Os · 3ydd Elis Roberts= Brawddeg 26 ac iau i Eisteddfod Ffermwyr Ifanc Cymru a oedd yn oes gennych ddiddordeb ac am glywed mwy Celf a Chrefft: cael ei chynnal yng Nghanolfan y Celfyddydau. am natur y swydd, cysylltwch â · 1af Grug Evans=Dehongli Cymoedd y De Cafodd y Parti Unsain 3ydd a chafodd Grug [email protected] . 26 ac iau Evans 2il gyda’r gystadleuaeth crefft, dehongli Mae Cylch Ti a Fi yn cwrdd yn Neuadd · 1af Mirain Jones= Pastai Cig Oen 26 ac iau cymoedd y de o dan 26oed. Llongyfarchiadau Llanerfyl ar y dyddiadau yma dros y mis · 2il Grug Evans= Parti yn y Parc (17-26oed) mawr i chi gyd. Da iawn Elinor Hughes a’r côr nesaf: dydd Iau 29 Tachwedd, dydd Mawrth · 1af= Arddangosfa Clwb a fu lawr yn cystadlu hefyd. Hoffwn ddiolch i 4 Rhagfyr a dydd Iau 13 Rhagfyr. O 10.30am · 2il Lynfa Jones= Hyrwyddo’r Clwb drwy Lynfa Jones am drefnu’r lle aros i nifer o tan 12pm mae ‘na groeso cynnes iawn i rieni Fideo deuluoedd - lle cyfleus iawn. Diolch yn fawr a gofalwyr ddod am baned, sgwrs a chyfle i’r Llwyfan: iawn Delyth Jones eto am yr holl help ar gyfer rhai bach chwarae. £2 i blant dros flwydd, £1 · 3ydd Adleis Jones= Canu Emyn o dan paratoi at Eisteddfod Cymru fis diwethaf, i rai 0-12 mis. 26oed ynghyd ac aelodau o Glwb Bro Ddyfi a Llanfyllin Mae angen i rieni/gofalwyr plant sy’n troi’n 3 · 1af Adleis Jones= Sioe Gerdd o dan 18 am ymuno â ni yn y côr. Bu amryw o’r aelodau oed yn 2019 lenwi ffurflen Cyngor Sir Powys · 3ydd Grug Evans= Llefaru o dan 18 yng Nghorsaf dân Llanfyllin a Trallwng yn cael er mwyn gwneud cais am le gofal plant wedi’i · 3ydd Elinor Hughes a Mari Jones= Stori a hyfforddiant gan y Gwasanaeth Tân ac Achub ariannu. Mae’r ffurflen ar gael ar-lein ar wefan Sain o dan 26 am ddiogelwch ar y ffyrdd. Noson hynod o Cyngor Sir Powys (chwiliwch ‘lleoliad cyn · 2il Greta Roberts= Unawd Offerynnol o dan addysgiadol ac yn agoriad llygad. ysgol’ ar www.powys.gov.uk) neu gan staff y 26 Rydym nawr yn edrych ymlaen at lu o wahanol Cylch. · 2il Emma Morgan= Unawd Piano o dan 26 weithgareddau yn ystod mis Rhagfyr, sy’n Enillwyr ein Clwb 100 ym mis Tachwedd oedd · 3ydd Rhun Jones= Unawd o dan 16 cynnwys noson hwyliog o fingo ar y 14ydd o Nerys Davies – £10 a Beryl Vaughan £5. · 1af Elinor Hughes= Llefaru o dan 26 Ragfyr am 7:30 yn Neuadd y Banw. Croeso Ar ddiwedd blwyddyn fel hyn, hoffai Pwyllgor cynnes i bawb. Bydd y clwb hefyd yn canu Cylch Meithrin a Ti a Fi Dyffryn Banw ddiolch carolau o amgylch yr ardal ar y 17eg a 18fed o o galon i bawb sy’n ein cefnogi trwy gydol y Ragfyr, lle mae’r arian eleni yn mynd tuag at flwyddyn. Diolch i Alwen, Mirain a Gill am eu Ysbyty Stoke a’r clwb. Hoffai’r clwb ddymuno gwaith diflino trwy’r flwyddyn yn paratoi a Nadolig llawen a Blwyddyn newydd dda i chi i chynnal y sesiynau Cylch a Ti a Fi. gyd a diolch yn fawr am gefnogi’r clwb unwaith eto eleni. Ymlaen i 2019! PRACTIS OSTEOPATHIG BRO DDYFI R. GERAINT PEATE Bydd Margery Taylor B.SC (Anrh) Ost.; D.C.R.R. a LLANFAIR CAEREINION Peter Gray, B.Sc (Anth) Ost. TREFNWR ANGLADDAU yn ymarfer Gwasanaeth Cyflawn a Phersonol uwch ben CAPEL GORFFWYS Salon Trin Gwallt AJ’s Ffôn: 01938 810657 Stryd y Bont Llanfair Caereinion · 1af= Dawns Neuadd Hefyd yn · 1af= Parti Unsain Ffordd Salop, ar ddydd Llun a dydd Gwener · 1af= Côr Llongyfarchiadau i Adleis Jones am ennill Y Trallwm. Ffôn: 01654 700007 tarian i’r ferch a enillodd y nifer uchaf o Ffôn: 559256 neu 07732 600650 E-bost: [email protected] Plu’r Gweunydd, Rhagfyr 2018 9

sef y ffenest liw i ddathlu’r Orsedd gyntaf yn CYSTADLEUAETH SUDOCW 1819, yn dal i ddenu sylw yng ngwesty’r Llwyn O’R GORLAN Iorwg Caerfyrddin ers ei gosod yno yn 1974. Gwyndaf Roberts Eleni fe osodwyd ffenest liw haniaethol a gynlluniwyd gan David Hockney yn Abaty Westminster i ddathlu teyrnasiad y frenhines. Fe ddywedir mai Giotto di Bondone (1267- Mae rhai yn beirniadu eisoes gan ddweud nad 1337), a aanwyd mewn pentref gerllaw oes dim crefyddol mewn ffenest sy’n darlunio Fflorens yn yr Eidal, yw tad arlunio yn y awyr, coed a chaeau a heb wrthrych brenhinol Gorllewin. Ni ellir gwadu o syllu ar ei waith, a ynddi. Bydd eraill yn barotach i dderbyn geir mewn eglwysi yn Fflorens, Padua a ffenest fwy modern ei naws yn yr Abaty Rhufain, bod ei ddylanwad wedi bod yn hynafol hwn. Pan wynebodd Ficer Dibley y bellgyrhaeddol ar y meistri a’i dilynodd. Ei broblem o ddewis ffenest newydd i’w heglwys, gampwaith yw Yr Alarnad (1305) sy’n fe luniwyd ffenest o wydr plaen oedd yn rhoi portreadu’r Crist marw a thristwch dwys Mair golwg i’r addolwyr o fachlud ysblennydd yr a’i ddilynwyr. Mae’r darlun hwn yn gynsail i haul. Ffordd dda mewn comedi deledu i ddarluniau eraill ar yr un testun gan artistiaid ddweud bod creadigaeth Duw yn llawer iawn diweddarach mwy medrus efallai, ond Giotto gwell na chreadigaeth pobl. a osododd y patrwm na fu’n bosib i neb arall Prin yw’r cyfle i lawer ohonom gael wella arno. gweld darluniau’r meistri ond wrth i dymor O 1350 ymlaen wrth i’r Dadeni Dysg cardiau Nadolig ddod unwaith eto gallwn anfon ENW: ______fynd rhagddo fe ellir gweld dylanwad trwm yr cyfarchion sy’n cyflwyno rhai o ddarluniau eglwys ar gelfyddyd o bob math. Gan fod crefyddol yr oesoedd. Mae gan bawb ei dysgeidiaeth yr Eglwys ar y gosb dragwyddol ffefrynnau wrth gwrs ond i mi mae dau artist CYFEIRIAD: ______a’r purdan mor arswydus fe ddaeth hi’n arferiad yn fwy amlwg na’r gweddill gyda darluniau’r i gyfoethogion yr Eidal a thu hwnt i brynu eu Nadolig. Peintiodd Georges de la Tour (1593- ______hachubiaeth oddi wrth yr Eglwys. Gwelir prawf 1652) Addoliad y Bugeiliaid (1645), gan o hyn mewn eglwysi ar hyd a lled y cyfandir roi inni ddarlun o’r teulu sanctaidd a’r lle ceir capeli cyfan y tu mewn i gadeirlannau amaethwyr cyffredin wedi’u goleuo yn gelfydd wedi’u haddurno mewn modd drudfawr nid yn i ddangos tawelwch a natur addolgar yr Anhygoel! Daeth 34 ymgais i law mis yma (rhai unig gydag aur ond â darluniau a cherfiadau ymwelwyr. Campwaith de la Tour yw Y yn dweud ei fod o’n RHY HAWDD!!). Diolch ysblennydd. Gwelir penllanw’r addurno hwn Newydd Anedig gyda’r baban yn y canol ar yn fawr iawn i’r canlynol: yng ngwaith Michelangelo (1475-1564) ar lin ei fam, wedi’i oleuo gan gannwyll sydd gan Wat Brongarth, Leslie Vaughan, Abermaw; nenfwd Capel y Sistine yn ninas y Fatican. ei nain. Mae’r goleuni sydd i’w weld yn llygaid Maureen, Talar Deg; Llinos Jones, Llanfyllin; Mae’r nenfwd cyfan yn rhyfeddol ond mae un y ddwy wraig yn adlewyrchu cariad mam a Eirys Jones, Dolanog; Catrin Geraint, panel sef Creadigaeth Adda yn gampwaith chariad Duw yn berffaith. Llanfechain; Eleri Llwyd Jones, Llanfyllin; ynddo’i hunan. Peter Bruegel yr Hynaf (1525-1569) yw Rhiannon Gittins, Llanerfyl; Tom Bebb, Er nad oes celfyddyd o’r un safon yma ym arlunydd y Nadolig a’r gaeaf. Ei ddarlun Caermynach; Gwion Bebb, Caermynach; Mhrydain fe allwn ymfalchïo yn y ffenestri lliw enwocaf yw Yr Helwyr yn yr Eira (1565) Cleds Evans, Llanfyllin; Glenys Richards, a welir mewn eglwysi mawr a mân. Yn lle gwelir tri g@r a’u c@n yn dod adref trwy’r Pontrobert; Myra Chapman, Pontrobert; Llanrhaeadr yng Nghinmeirch Dyffryn Clwyd eira trwchus ar ddiwrnod blinedig ac Arfona Davies, Bangor; Eirwen Robinson, fe welir un o’r ffenestri Jesse gorau a aflwyddiannus. Mae rhai yn y llun wrth eu Cefn Coch; Oswyn Evans, Penmaenmawr; guddiwyd, oherwydd ei hysblander, allan o gwaith tra bo eraill yn sglefrio ar y rhew. Er Delyth Thomas, Carno; Efa Bleddyn-Jones, olwg y Piwritaniaid adeg y Rhyfel Cartref. Yn mai Cyfrifiad ym Methlehem yw ei ddarlun Glantwymyn; Beryl Jacques, Cegidfa; Noreen ystod yr ugeinfed ganrif fe ddenodd ffenest liw Nadolig enwocaf, pentref yn yr Iseldiroedd a Thomas, Yr Amwythig; Ann Lloyd, haniaethol John Piper gryn sylw i’r Gadeirlan welwn dan eira gyda Mair a Joseff yn agosáu Llanfihangel; Llinos Lewis, Llangynyw; Merion newydd yn Coventry. Gosodwyd y ffenest ger at y gwesty a man y cyfrifiad. Mae’r teulu Jones, Penybont Fawr; Ann Evans, bedyddfaen a ddaeth yn wreiddiol o sanctaidd ymhlith pobl ond does neb yn rhoi Bryncudyn; Megan Roberts, Llanfihangel; Fethlehem ond gan nad oedd digon o le i greu sylw iddynt. Mae bywyd a dyletswyddau pob Megan Jones, Llanwddyn; Ann Lloyd, ffigurau, bu’n rhaid defnyddio patrymau o dydd yn mynd yn eu blaen er bod genedigaeth Rhuthun; Ifor Roberts, Llanymawddwy; J. wahanol liwiau i awgrymu presenoldeb Duw Ceidwad y byd ar y trothwy. Jones, Y Trallwng; Jean Preston, Dinas yn ei ogoniant. Hon yw’r ffenest a ddisgrifiwyd Gellir teimlo’r oerfel yn narlun Bruegel, Mawddwy; Hywel Edwards, Pontrobert; David gan Euros Bowen yn ei awdl Genesis nas Addoliad y Doethion (1563). Mae’r eira Smyth, Foel; Linda James, Llanerfyl; Moyra gwobrwywyd yn Eisteddfod Genedlaethol gwlyb yn disgyn a phrin y gellir gweld y Rowlands-Goodger, Nantycaws. Yr enillydd Llandudno 1963. doethion yn ymgrymu ger y crud. Mae lwcus oedd: Efa Bleddyn-Jones. Yr arlunydd John Petts, a fu’n byw yn mwyafrif y bobl sydd yn y darlun yn crymu Y mis nesaf bydd yr enillydd lwcus yn derbyn Llanllechid ger Bangor am gyfnod, a luniodd wrth ymdrechu i gerdded trwy’r eira a chwblhau tocyn gwerth £10 i’w wario yn un o siopau un o ffenestri lliw enwocaf yr ugeinfed ganrif, eu gwaith beunyddiol. Mae’r darlun hwn yn Charlie’s. Anfonwch eich atebion at Mary sef Y Crist Du ar gyfer Eglwys y Bedyddwyr chwyldroi’r ffordd o drin testun crefyddol a’r Steele, Eirianfa, Llanfair Caereinion, Y ym Mirmingham Alabama. Ffenest a geir yma dull o beintio golygfa o dirlun dan eira. Mae Trallwm, Powys, SY21 0SB neu Catrin i gofio pedwar plentyn du a laddwyd gan fom Bruegel yn rhoi’r crefyddol yng nghanol bywyd Hughes, Llais Afon, Llangadfan, Y Trallwm, mewn ymosodiad hiliol. Trist deall bod y bob dydd gwerin yr Iseldiroedd. Powys, SY21 0PW yn ddim hwyrach na dydd ffenest mewn peryg o gael ei cholli oherwydd Tasg yr eglwys heddiw yw dod â’r Sadwrn Rhagfyr 22. NADOLIG LLAWEN A effaith tywydd drwg yn y rhan honno o sanctaidd yn ôl i fywydau pobl fel y gwnaeth BLWYDDYN NEWYDD DDA I CHWI GYD. America. Mae campwaith arall John Petts, Bruegel yn ystod ei oes fer o 44 mlynedd. Siop Trin Gwallt POST A SIOP Ann a Kathy LLWYDIARTH A.J.’s Ffôn: 820208 Stryd y Bont, Llanfair KATH AC EIFION MORGAN Ar agor o ddydd Mawrth i ddydd Sadwrn ‘Ariennir Plu’r Gweunydd yn gwerthu pob math o nwyddau, ac hwyr nos Wener yn rhannol gan Lywodraeth Cymru’ Petrol a’r Plu Ffôn: 811227 10 Plu’r Gweunydd, Rhagfyr 2018 EISTEDDFOD Y FOEL, TACHWEDD 24ain 2018 Cafwyd cystadlu brwd iawn yn Eisteddfod y Foel eleni gyda diolch enfawr i’r ysgolion cynradd lleol am eu cefnogaeth. Mae’r plant wrth eu bodd yn cystadlu yn yr eisteddfodau bach lleol yma, oherwydd yn wahanol i’r Urdd mae cyfle i gael dod adre efo ‘arian yn eich poced’ a rhuban ar eich brest. Diolch yn fawr iawn i bawb am eu cefnogaeth, yn rhieni, athrawon a hyfforddwyr ac i’r plant a’r bobl ifanc am gystadlu.

Prif Unawdwyr yr Eisteddfod i gyd ym mlynyddoedd 1 a 2

Y buddugwyr yng nghystadleuaeth Llefaru Blynyddoedd 5 a 6

Hannah, Menna a Lwsi a enillodd lwyth o wobrau

Rhai o’r bobl ifanc dalentog

Cogiau Ysgol Llanfair gafodd y ‘clean sweep’ ar y Llefaru Bl.3 a 4 ANRHEG PENBLWYDD ARBENNIG

Elen Rees a Nia Ellis a ddathlodd eu penblwyddi yn 40 yn ddiweddar Nia yn cyflwyno cwpan er cof am ei thad Maldwyn Evans i Lucy yn cyflwyno rhodd i Ysbyty Plant Birmingham. Cododd y ddwy swm Tomkins am fod y cystadleuydd cynradd mwyaf addawol o £1630 i ddwy elusen sy’n agos at eu calonnau. Plu’r Gweunydd, Rhagfyr 2018 11

LLANERFYL LLYFR LLOFFION LLANERFYL

Hoci

Mae Sioned a Carys Tynewydd, Moli Neuaddwen a Lois Brynllys wedi cael eu dewis Diolchgarwch i chwarae hoci i dîm dan 16 oed Gogledd Gala Nofio’r Urdd Daeth pawb at ei gilydd ar gyfer gwasanaeth Cymru. Enillson y gêm gyntaf 1-0 yn erbyn Diolchgarwch yn yr eglwys cyn hanner tymor. tîm o Lancashire. Yn anffodus i’w rhieni, maen Thema ein gwasanaeth oedd ‘Diolch’ gyda’r nhw’n chwarae ym Mharc Eirias, Bae Colwyn Dosbarth Sylfaen yn adrodd stori ‘Yr Iâr Fach ac mae angen tacsi i’w cludo nhw’n Goch’ yn eu ffordd unigryw. Anerchodd Mr wythnosol! David Evans y disgylion gan wneud iddynt Sul y Cofio sylweddoli pa mor ddiolchgar y dylent fod o’i Cafwyd dathliad arbennig eleni ar Dachwedd gymharu gyda phlant gwledydd eraill. Cafwyd yr 11eg i gofio canmlwyddiant diwedd y Rhyfel lluniaeth cartrefol i ddilyn yn yr ysgol wedi ei Byd Cyntaf. Yn ôl yr arfer cynhaliwyd drefnu gan ‘Ffrindiau’r Ysgol. gwasanaeth arbennig yn yr Eglwys dan ofal Pawen Lawen y Cyngor Cymuned gyda’r Parch Ivor Hawkins Daeth Aled Hughes o Radio Cymru heb yn arwain y gweithgareddau a chafwyd anghofio Pudsey fel rhan o ‘Pawen Lawen’ pregeth amserol iawn. Darllenwyd enwau’r Plant Mewn Angen. rhai a gollodd eu bywydau gan Adleis Pyjamas neu sbotiau oedd gwisg y disgyblion Maescelynog a’r llithoedd gan Gwenno i godi arian ar gyfer ‘Plant Mewn Angen’. Maesgwyn ac Emma May. Gosodwyd torch Cafwyd cyfle i addurno cacen, heb anghofio ar y gofeb gan Tom Tudor. Daeth niferoedd o’r eu bwyta a chrafu pen wrth gwblhau cwis ardal i ddangos eu parch ar yr achlysur wedi’i drefnu gan y Cyngor Ysgol. arbennig hwn. Ffair y Nadolig Bocsys Nadolig Daeth disgyblion a’u bocsys Nadoilg i gefnogi Am y tro cyntaf, eleni, ar ddydd Sul Tachwedd ymgyrch Ysgol Uwchradd Caereinion ‘Opera- 18fed trefnodd Pwyllgor y Neuadd, Ffair tion Christmas Child’. Braf yw dysgu Nadolig, ac yn wir roedd y Neuadd dan ei sang gwerthoedd o feddwl am eraill a rhoi yn Aeth y criw uchod i gystadlu yng Ngala Nofio’r a Santa ei hun wedi troi i mewn i ddeud helo hytrach na derbyn yn ystod cyfnod y Nadolig. Urdd. Bois y bêl gron neu’r hirgron ydynt ond wrth y plant. Croesawyd pawb gyda mins pei Diolch i Mrs Emma Fitzgerald am drefnu. chwarae teg am eu hymdrech yn y pwll. a gwydraid o win poeth. Enillwyr yr hamperi enfawr yn llawn danteithion Nadolig oedd Linda James ac Arwel Blainey. Pnawn HYSBYSEB - SWYDD llwyddiannus iawn a gwnaed elw sylweddol at goffrau’r Neuadd. Cofiwch am Bingo’r BANWY BAKERY Nadolig ar y 7fed o Ragfyr, lle bydd cyfle i ennill mwy o wobrau Nadoligaidd. CAFFI Bara a Chacennau Cartref Popty Talerddig yn dod â ANDREW WATKIN Cyf. Bara a Chacennau bob dydd Iau Bara Henllan yma bob dydd ond dydd Sul Froneithin, Llanfair Caereinion Chwilio am waith achlysurol yn Nyffryn Banw? Te Angladdau. Arlwyo i Bartïon. Saladau Adeiladwr Tai ac Mae menter newydd ‘Yr Ardd Fadarch: Maldwyn’ (Llanerfyl) yn chwilio am unigolion AR AGOR Estyniadau gweithgar a brwdfrydig i helpu gyda’r gwaith Llun – Gwener 7.30 a.m. – 5.00 p.m Gwaith Bric, Bloc neu o hel a chynaeafu’r madarch. Bydd y gwaith Sadwrn 7.30 a.m. – 2.00 p.m. yn digwydd o dan do ar y cyfan. Gerrig Cysylltwch â Rita Waters ar 01938 810952 Cyflog: i’w drafod neu e-bostiwch: Ffôn: 01938 810330 Oriau: i’w trafod [email protected] Am fwy o fanylion, cysylltwch ag: www.banwybakery.co.uk

DILYNWCH NI HEFYD AR ‘FACEBOOK’ [email protected] / 07525 495061 STRYD Y BONT, LLANFAIR CAEREINION, SY21 0RZ 12 Plu’r Gweunydd, Rhagfyr 2018

Prynodd Trefor y tractor gan y diweddar Bil TREFOR OWEN Dolgelynen, Llanfair a chafodd bleser mawr yn ei adnewyddu. Tua phum mlynedd yn ôl dywedodd Trefor Y TRALLWM wrthyf ei fod yn awyddus i werthu’r tractor a Ar Chwefror 20fed 1964 bu i Evelyn gyfarfod hoffai roddi hysbyseb yn y Plu er mwyn ei yn gyntaf â Pam Owen, a oedd, ar y pryd, yn Cynefin werthu. Ni welodd yr hysbyseb olau dydd, ‘Sister’ yn Ysbyty Fictoria y Trallwm, diwrnod Alwyn Hughes oherwydd prynais y tractor ganddo yn y fan geni Irfon! Ac ar Fai 9fed 1964 y bu i mi a’r lle! Roedd y pris yn rhesymol a theg ac gyfarfod â Trefor am y tro cyntaf, pan ymunais yn ogystal cefais ddwy gansen laeth (churn) â Chwmni Siwrans y ‘Pearl’ yn y Drenewydd. Cofio Trefor ganddo fel lwc! Trefor ar y pryd yn cynyrchioli y Trallwm fel Medraf ddweud na ddifarais eiliad, a’r hen ffyrgi ‘Agent’ a minnau yn cynrychioli ardal Llanfair Daeth ton o dristwch dros ardal eang pan ddaeth y newyddion trist am farwolaeth Trefor bach yw un o’m hoff greiriau. Bedyddiais y a’r cylch ac yr ydym wedi bod yn ffrindiau mawr tractor yn ‘Trefor’ ar ôl ein gyn-berchennog! ers y flwyddyn honno. Yn ddiwylliannol ac o Owen. Roedd yn adnabyddus drwy Faldwyn am ei gyfraniad aruthrol i fyd y Pethe, a gellid Dywedodd Trefor wrthyf fwy nag unwaith pa ran diddordebau y mae ein bywydau a’n mor falch ydoedd fod ei hen dractor gennyf i, llwybrau wedi cyd-redeg yn rhyfeddol o ei ddisgrifio fel Cymro glân a gwerinwr diwylliedig. ac mae’r un balchder yn fy nghalon innau ei debyg, ac yr ydym wedi cydweithio yng fod gennyf i’m hatgoffa o’r cyfeillgarwch a fu Nghymrodoriaeth Powys, Plu’r Gweunydd, Cefais y fraint o’i adnabod am dros ddeng mlynedd ar hugain, ac roeddwn yn ei ystyried rhyngom. Pethe Powys, Cylch Llenyddol Gregynog ac Cefais dipyn i’w wneud gyda Trefor yngl~n â’r amryw o fudiadau eraill yn y cyfnod hwnnw. fel cyfaill a ffrind. Un o’r rhesymau am hyn mae’n debyg oedd Phlu’r Gweunydd yn ogystal. Gwnaeth Mentraf ddweud mai Trefor i mi yw ac oedd gyfraniad aruthrol tuag at y papur - yn ‘Mr Powys’ gan iddo neilltuo rhan helaeth iawn ein bod yn rhannu’r un diddordebau. Roedd Trefor yn gyfarwydd â’r hen ddull o amaethu - ddosbarthwr am flynyddoedd lawer, ac roedd o’i fywyd er lles y Gymrodoriaeth a’r Orsedd yn ffyddlon pan ddeuai’r papur o’r wasg bob ac hefyd i’r Orsedd Genedlaethol, lle yr oedd cario gwair rhydd er enghraifft yn ystod ei blentyndod a’i arddegau ar dyddyn yng Nghefn mis. Bu’n Gadeirydd call a theg ac roedd yn swyddog am flynyddoedd dan ei enw rhyw urddas tawel a synnwyr cyffredin yn rhan barddonol Trefor Cynllaith. Canol, ger Llansilin - man agos iawn at ei galon. Bu’n was fferm cydwybodol ac roedd annatod o’i gymeriad. Hoffwn gydnabod yma Bu Trefor yn Gofiadur trylwyr y Gymrodoriaeth ein diolchgarwch iddo am ei waith clodwiw ar am dros 20 mlynedd ac yn Dderwydd trafod gorchwylion y fferm yn gyfarwydd iawn iddo. Roedd yn ddarllenwr ffyddlon o’r golofn ran ei bapur bro yr oedd mor hoff ohono. Gweinyddol am dair blynedd. Y fo oedd y Roedd Trefor yn enghraifft o Fwynder Llywydd Anrhydeddus presennol am ei hon a bu’n gefnogol imi bob amser. Roedd ganddo ddiddordeb byw mewn hen Maldwyn ynghyd â chadernid mynyddoedd y gyfraniad di-flino ac ymroddgar. Meddyliai’r Berwyn y magwyd ef yn ei gysgod. Mae ardal byd o’r Gymrodoriaeth ac yr oedd dyfodol Ei- beiriannau fferm, a bu’n mynychu sioeau lleol am gyfnod maith. Roedd yn aelod gwerthfawr eang lawer tlotach o’i golli. Mae pobl fel yma’n steddfod Powys yn achosi cryn bryder iddo brinnach nag aur. Anfonwn ein cydymdeimlad hyd y diwedd. o Gymdeithas Hen Beiriannau y Trallwm, lle daliodd nifer o swyddi. Ond roedd rhywbeth at Pam a’r holl deulu a diolchwn am gael Afraid yw dweud ein bod ein dau wedi cael adnabod Trefor . Gorffwysed mewn hedd. ambell dro swta gyda’r Orsedd,ond yr oedd yr arall yn gyffredin rhwng Trefor a minnau, sef ‘hen Dref’ yn asgwrn cefn i mi fel Derwydd hen ffyrgi bach sydd bellach yn fy meddiant. Gweinyddol ac i sawl Derwydd arall cymaint ei wybodaeth am drefn a rheolau yr Orsedd. Yr oedd yn hoffi trefn a daeth â llawer o reolau’r Orsedd Genedlaethol i mewn i drefn y ‘Powys’. Yr oedd y diweddar Francis Thomas, Carno yn wafio ei ffon swyddogol fel trefnydd y Cyhoeddi yn codi gwrychyn Tref ac yr oedd unrhyw ddi-brisio ar y drefn yn ei wylltio’n gacwn. Byddai Frances Môn yn beryg o chwerthin wrth weld Francis Thomas yn anghofio enwau barddol y gorseddigion newydd gyda’i gwich yn amharu ar y ‘drefn’ a’r urddas anghenrheidiol. Bu Tref yn gweithio i Wasanaeth Llyfrgell Deithiol Powys am flynyddoedd gydag Iorwerth Davies yn Bennaeth, swydd wrth ei fodd ymysg y llyfrau a phobol. Efo’r Plu a Pethe Powys yr un oedd ei ymroddiad. Bu’n gadeirydd y Cylch Llenyddol yng Ngregynog sawl gwaith ac yr oedd bob amser wedi paratoi yn drylwyr ar gyfer y cyflwyniad. Gweithiodd gyda Chymdeithas Gymraeg y Trallwm lle y bu yn gonglfaen am flynyddoedd a bu’n ffyddlon iawn i’r Capel Cymraeg a’r holl weithgareddau oedd ynghlwm wrtho. A’r orymdaith tractorau, lle roedd Trefor wrth ei fodd yn gyrru ‘Trefor’ y ffyrgi yn Sioe Llanfyllin wrth ei fodd. Mentraf ddweud bod Cymreictod Sir Powys a Anrheg Nadolig gwerth ei gael! Chymru wedi cael colled fawr iawn ym marwolaeth Cofiwch y gallwch brynu tanysgrifiad i’r Plu am y flwyddyn nesaf Trefor Owen, a bydd bwlch mawr iawn hefyd yma a’i roi yn anrheg Nadolig y gellir ei fwynhau drwy’r flwyddyn. Pris yn Llysmwyn. y tanysgrifiad (yn cynnwys postio 11 rhifyn) yw £15. Os hoffech Beth fyddai ei hen ffrind Elwyn yn ddweud y funud drefnu, gallwch ffonio’r Trefnydd Tanysgrifiadau, Sioned Chapman hon. Yn sicr “Bydd canu yn y Nefoedd pan ddaw y Jones ar 10938 500733 neu gallwch anfon e-bost at: ddau ynghyd”. [email protected] Estynnwn ein cydymdeimlad llwyraf i Pam a’r teulu Os ydych yn gwybod am rywun sy’n cael trafferth darllen y papur ond, gallaf ddweud a’m llaw ar fy nghalon mai oherwydd nam ar y llygaid, cofiwch fod modd derbyn CD o’r BRAINT fawr iawn oedd cael bod yn ffrind iddo. papur bob mis a hynny am ddim. Mae’r papur yn cael ei recordio yn lleol a’i anfon i’w gopïo ar Emyr ac Evelyn, Llysmwyn CD yng Nghaerfyrddin gan staff Llyfrau Llafar Cymru. Y rhif ffôn ydy 01267 238225. Plu’r Gweunydd, Rhagfyr 2018 13

6.0 dim ond 50% o’r phosphate sydd ar gael, Mwynhewch holl ddathliadau’r @yl, ond ac felly wrth roi gwrtaith sydd yn cynnwys cofiwch werthfawrogi’r bwyd a phawb sydd Phosphate (fel mae’r rhan fwyaf ohonom yn wedi bod yn gofalu am ei gynhyrchu, o le gwneud) rydym yn gwastraffu ½ sydd yn bynnag y daw. gwneud y gwrtaith drud yn ddwbl ei bris. Nadolig Llawen a Blwyddyn Newydd Dda i Yng Nghymru, mae 70% o’r priddoedd sydd bawb. wedi cael eu profi gan Cyswllt Ffermio a ph Hwyl a Ho, Ho, Ho Mae mis arall wedi prysur hedfan heibio a’r llai na 6.0. @RichardTudorLlysun tywydd wedi parhau’n sych am y rhan helaeth. Mae ph o 5.5 yn golygu 10% llai o dyfiant Teimlaf fod mis Rhagfyr wedi cyrraedd heb i glaswellt. Mae ymchwil yn yr Iwerddon gan mi sylwi eleni rhwng y tywydd a bod dim Teagasc wedi dangos fod pob £100 sydd yn gwartheg yma i orfod paratoi’r sieds ar eu cyfer cael ei wario ar galch yn rhoi gwerth hyd at RHIWHIRIAETH ac i’w bwydo. Ond y rheswm mwyaf yw bod fy £700 yn ôl mewn mwy o dyfiant ac ansawdd mhen wedi bod yn canolbwyntio ar baratoi porfa. adroddiad ar gyfer Cynhadledd flynyddol Gan fod y pridd yn fyw, mae angen aer a d@r Y Cynhaeaf Nuffield efo holl waith y ddwy flynedd diwethaf arno, ac hefyd ar gyfer y planhigyn i dyfu. Fel arfer, dathlwyd y Cynhaeaf yn y Ganolfan yn dod i ben efo cyflwyniad 12 munud i Felly elfen bwysig arall yw ystyried Gymunedol gyda Gyrfa Chwist a Swper y gynulleidfa o 400 o ysgolheigion Nuffield yn “compaction”, neu gywasgiad. Byddwn yn eich Cynhaeaf. Cynhaliwyd yr Yrfa Chwist Glasgow. annog chi gyd i fynd allan i gae efo rhaw a thyllu lwyddiannus iawn ddydd Llun 15 Hydref, gyda Felly, efo’r adroddiad wedi ei gwblhau a’i twll ac ystyried beth sydd i’w weld o’i gymharu Arwel Rees fel yr MC. Enillwyr y gwobrau cyntaf gyhoeddi, ac efo’r adeg yma o’r flwyddyn yn efo’r cae nesaf. Mae cywasgiad yn effeithio oedd Tammy Smith o blith y merched, a John amser delfrydol i ystyried y pridd, gan fod 70% o briddoedd ac yn medru lleihau tyfiant Davies o blith y dynion. llawer o’r maeth o’r gwrtaith a’r tail wedi cael hyd at 40%, efo ucheldiroedd Cymru yn agored Yn y gystadleuaeth Nocowt yr enillwyr oedd ei ddefnyddio erbyn hyn, rhoddaf ragflas o fy i niwed oherwydd yr holl law, a bod defaid Doreen Jones a Margaret. Diolchodd Arwel i bawb meddyliau a chanlyniadau yr ysgoloriaeth a allan ar y tir trwy’r gaeaf. Canlyniad cywasgiad am ddod a diolchodd hefyd i’r rhai a roddodd y oedd yn ystyried “Soil Health and fertility in yw priddoedd oer ac yn araf i gynhesu yn y gwobrau ardderchog ar gyfer y raffl. grasslands”. Wedi’r cwbwl mae tir glas yn gwanwyn, hyd at 95% llai o bryfaid genwair, Cafwyd cefnogaeth dda hefyd i Swper y Cynhaeaf cynrychioli 70% o dir amaethyddol Prydain gwastraffu gwrtaith ac hefyd cynnydd mewn nos Wener, 26 Hydref. Croesawyd pawb i’r swper ac felly pwysig yw ceisio deall ein priddoedd Molybdenum, Haearn, ac Aliminiwm, sydd yn gan Arwel Rees (Cadeirydd), a chyflwynwyd y gras ac adnabod y systemau mewn priddoedd ddrwg iawn i iechyd ein hanifeiliaid. gan Gwilym Humphreys. sydd ddim yn iach. Mae Cyswllt Ffermio yn Beth yw’r ateb? Mae peiriannau ar gael i fedru Paratowyd a gweiniwyd swper ardderchog gan cynnig cymorth o rhwng 80% a 100% ar gyfer cywiro cywasgiad a rhoi mwy o aer yn y pridd, Menna, Megan a Carys o Dafarn Cefn Coch, ac profi ein priddoedd, ond er hyn dim ond 1/3 o sydd yn galluogi i’r gwreiddiau dyfu’n ddyfnach yna cafwyd adloniant ardderchog gan William ac ffermwyr Cymru sydd yn profi eu priddoedd, ac i’r pryfaid genwair dyllu’n ddyfnach. Rhaid Alice Markham, @yr ac wyres Anne a’r diweddar ac felly mae llawer yn anymwybodol o bod ag aer yn y pridd, efo bywyd y pridd yr Tony Smith, Hirrhos Ucha. anghenion eu tir. union yr un fath â ni a methu byw heb anadlu. Canodd Alice amrywiaeth o ganeuon jazz, gospel Roedd gwaith ymchwil Sir George Stapledon Y ffordd orau oll i leihau cywasgiad yw tyfu a rhai o’r sioeau gyda chyfeiliant gwych gan ei yn Aberystwyth gan mlynedd yn ôl yn arwain y porfa efo planhigion sydd â gwreiddiau dwfn, brawd, William. Diolchwyd i bawb gan Enid Tho- byd mewn tyfu porfa, ac efe a ddechreuodd y ac annog gwreiddiau’r planhigion i dyfu’n mas Jones (Is-gadeirydd), a dymunodd yn dda chwyldro i drawsnewid ucheldiroedd Cymru i ddwfn. Mae planhigion fel Chicory, Pantain, a hefyd i William ac Alice yn eu hastudiaethau fedru tyfu mwy o borfa a chynhyrchu mwy o meillion coch a gwyn yn medru cynnig llawer i cerddorol. Mae Alice yn dal yn yr ysgol, ac mae fwyd er mwyn sicrhau dyfodol ffermydd a borfeydd yr ucheldiroedd. Mae rheoli ein William yn astudio jazz ym Mhrifysgol Birmingham. chadw pobl ifanc yng nghefn gwlad trwy greu porfeydd mewn ffordd sydd yn rhoi cyfle i’r Tân Gwyllt a Choelcerth mwy o waith. caeau a’r planhigyn glaswellt gael seibiant Daeth tyrfa dda ynghyd yn y Ganolfan Un o fy hoff ddyfyniadau yw hwn gan hefyd yn hanfodol bwysig efo’r llun yma yma Gymunedol nos Sadwrn 3 Tachwedd ar gyfer yr Jonathan Swift, bron iawn 200 can mlynedd yn dangos effaith gor-bori ar wreiddiau’r arddangosfa tân gwyllt a’r goelcerth flynyddol. yn ol!: planhigyn. Pwysig iawn yw cau giât i dyfu mwy Adeiladwyd y goelcerth gan Arwel Rees a Rob “Whoever could make two ears of corn or two o borfa. Astley, a rheolwyd yr arddangosfa wych o dân blades of grass to grow where only one grew gwyllt gan Arwel Jones, Gwyn Morris a Daniel before deserves better of mankind, and do Bates. more essential service to his country, than Paratowyd a gweiniwyd lluniaeth poeth trwy gydol the whole race of politicians put together” y noson gan Helen a Rhian Williams, Enid Tho- Mae’r dywediad yma mor addas heddiw ag mas Jones, Janet Jenkins, Christine Williams, Jean erioed, ac efo ansicrwydd Brexit mae hi’n Lloyd a Dot Davis. hanfodol bwysig ein bod yn canolbwyntio ar Hoffai’r Pwyllgor Rheoli ddiolch i bawb a helpodd i yr hyn sydd o fewn ein gofal, a gwella wneud y noson yn gymaint o lwyddiant. effeithiolrwydd ein busnesau amaethydddol. Cyfarfod Blynyddol Mae llawer o hyn yn dechrau ar y sylafen Cynhaliwyd Cyfarfod Blynyddol y Ganolfan nos gwerthfawr sydd o dan ein traed - y pridd. Lun 12 Tachwedd pan gafodd y swyddogion i Mae tair elfen i’r pridd; yr elfen ffisegol, sef yr gyd eu hail-ethol, sef Arwel Rees (Cadeirydd), aer a d@r, yr elfen gemegol, sef y mwynau, a’r Heb fynd yn rhy ddwfn i mewn i’r pridd fe adawa’ Enid Thomas Jones (Is-gadeirydd), Helen elfen biolegol, sef yr holl fywyd sydd yn y pridd, i’r pwnc am y tro ond byddwn yn erfyn arnoch Williams (Ysgrifennydd) ac Olive Owen o’r pryfaid genwair i’r bywyd na welwn efo’r oll fel ffermwyr i gael eich priddoedd wedi eu (Trysorydd). llygad. Ein pwrpas ni yw creu yr amgylchedd profi gan Cyswllt Ffermio, a gwario eich arian Yn y pwyllgor a ddilynodd, gwnaed trefniadau ar gorau posib i’r bywyd yn ein pridd fedru ffynnu. ar galch yn hytrach na gwrtaith. Mae’r gyfer yr Yrfa Chwist Dofednod ddydd Llun 10 Wedi’r cwbl, mewn llwyaid o bridd mae mwy o adroddiad llawn i’w gael ar wefan Nuffield. Rhagfyr ac ar gyfer y Bingo a’r Carolau ddydd Llun organebau (organisms) nag sydd o bobol yn y Mae’r Ffair Aeaf ar ddechrau a chyfnod Sir 17 Rhagfyr. byd! Drefaldwyn fel Sir nodd ar fin dod i ben, efo Llongyfarchiadau Felly beth yw’r cam cyntaf i greu yr amgylchedd Dad a Mam a’r teulu i gyd wedi mwynhau’n Llongyfarchiadau i Enid ac Arwel, Melingrug ar delfrydol? Y cam cyntaf oll yw gwneud yn si@r fawr y cyfle a’r anrhydedd o arwain a ddod yn Daid a Nain eto. bod digon o galch yn eich pridd, gan nad yw’r cynrhychioli ein Sir. Diolchwn i bawb am eu Ganwyd Dougie i Bethan a James, The Mount, bioleg ddim yn hoffi byw mewn amgylchedd cefnogaeth ac edrychwn ymalen at gefnogi Sir brawd i Lilly a Fredi. asidig, ond yn hoff iawn o weithio a byw mewn Benfro yn dathlu canmlwyddiant y Sioe Fawr Llongyfarchiadau gwresog hefyd i Aggie Titley, ph o 6.3, efo’r mwynau ffafriol i gyd ar gael yn y flwyddyn nesaf. Pencroenllwyn ar gael ei hethol yn Brif Ferch llawer rhwyddach, a’r gwrtaith sydd yn cael ei Cofiwch archebu Calendar Y Plu wrth i’r papur Ysgol Uwchradd Caereinion. roi i lawr i gyd ar gael i’r planhigion. Ar ph o ddathlu ei ben-blwydd yn 40! 14 Plu’r Gweunydd, Rhagfyr 2018

Hefyd yn ystod y prynhawn cyflwynodd Delma Ty mawr, plwyf Manafon sydd ar fin plwyf LLANLLUGAN botread enfawr o’r Bardd ar ran teulu Ceiriog Llanllugan. Magwyd Ivy yn Sychnant a i Lyfrgell Genedlaethol Cymru lle bydd yn cael mynychodd Ysgol y Cwm. Roedd yn wych efo I.P.E. 810658 ei gadw a’i arddangos i’r cyhoedd ei edmygu. gwaith llaw fel pobi ac addurno ei gwaith crefft. Cydymdeimlwn yn ddwys gyda’r teuluoedd ac hefyd gyda Mrs Primrose Lewis ar farwolaeth Dathlu ei chwaer-yng-nghyffraith Mrs May Lewis gynt Mae fy nghyn-gymdogion Glyn Lewis, o Bedwmain. Pencoed, a Gillian Pritchard (Huxley), Ficerdy yn dathlu penblwydd hynod o arbennig ar y 6ed a 13eg o Ragfyr. Pob dymuniadau da i chwi. ADFA “Trench Cake” Ruth Jones, Pentalar (810313)

Bedydd Yn ddiweddar bedyddiwyd Hollie May Francis ail blentyn Robert a Linda Francis Treganol Adfa. Roedd y gwasanaeth yn Eglwys Betws Cedewain yng ngofal y Parch Norman Morris Teithiodd Morfudd Bevan cynrychiolydd o’r gyda nifer fawr o deulu a ffrindiau yn bresennol. Llyfrgell i dderbyn y llun. Hefyd ar un o’r Marwolaeth byrddau roedd arddangosfa o lyfrau Ceiriog sydd i’w gweled yn Llyfrgell y Drenewydd Trist yw cofnodi marwolaeth Mrs Ivy Buckley Glanant, 9 Ffordd Newydd, Betws gynt o Ty Dwi’n credu fod y ‘Manafon Messenger’ yn dod unrhyw amser. Pleser mawr oedd cael paned o de a danteithion blasus wrth wrando ar Mawr, Felin Newydd lle bu’n amaethu gyda’i allan bob tri mis. Yn y rhifyn diwethaf roedd diweddar briod Douglas am flynyddoedd. erthygl am y Rhyfel Mawr. Yn un o’r Rhiain Bebb, y delynores o Fachynlleth yn chwarae alawon poblogaidd ar y delyn a Roedd Ivy yn un o blant John a Clara Hughes tudalennau mae rysait cacen a anfonid i’r Sychnant, Cefn Coch a mynychodd Ysgol y milwyr gan eu mamau a’u gwragedd. Fe es phawb yn cyd-ganu pan chwaraeodd “Ar hyd y nos” un o ganeuon mwyaf adnabyddus Cwm, y Capel yng Ngharmel ac roedd yn ati i’w choginio ac roeddwn yn hapus â’r aelod o’r Ysgol Sul yno. Wedi symud i Ty Mawr canlyniad, felly dyma hi: Ceiriog. Ond na, nid oedd y prynhawn wedi gorffen eto. Rwy’n siwr eich bod yn gofyn - bu’n ffyddlon a gweithgar yn Eglwys 1/2 pwys o ffl@r Llanwyddelan. Cydymdeimlwn yn fawr gyda’r 4 owns margarin Pam? Teithiodd llawer ohonom i fynwent Llanwnog tua milltir o Gaersws, lle teulu i gyd yn eu profedigaeth. 1 llwy de o finegr Eglwys Llanwyddelan 1/4 peint o laeth dadorchuddiodd un o ddisgynyddion Ceiriog Daeth nifer dda ynghyd i wasanaeth Sul y 3 owns o siwgr brown y garreg ar ei newydd wedd, gyda’r englyn Cofio i nodi diwedd y rhyfel byd cyntaf dan 3 owns cyrents wedi ei ail-osod ar lechen Gymreig. Dyna beth arweiniad y Parch Norman Morris. Dilynwyd 2 llwy de o goco oedd prynhawn diddorol a diolch i Delma am gyda gwasanaeth wrth “Fynedfa’r Cofio”. 1/2 llwy de o baking soda yr holl waith mae yn gwneud i gadw’r iaith Paratowyd paned a lluniaeth gan y chwiorydd. nytmeg, sinsir, lemwn wedi gratio. Gymraeg yn fyw. Irwch y tun. Rhwbio’r ffl@r efo’r margarin ac Ar ôl imi ddod adre, agorais y cyfrifiadur a W. I. Adfa a Cefn Coch ychwanegu’r cynhwysion sych a’u cymysgu’n “Googlo” - Y Bardd Ceiriog, a synnais ei fod Ddechrau Tachwedd cafwyd y Cyfarfod dda. Hydoddi’r soda yn y finegr a’r llaeth a’i wedi ysgrifennu dros 600 o benillion. Un sydd Blynyddol lle etholwyd Meg Ringrose fel allos i mewn i’r cynhwysion sych a’i guro’n yn dod i’m cof a ddysgais gyda Miss Llywydd, Sarah Hayes fel Ysgrifenyddes ac dda. Rhowch y cyfan yn y tun a’i goginio mewn C.O.Roberts oedd “Mi glywais gwcw lon.” Alison Stansfield yn Drysorydd. Ar ôl y cyfarfod ffwrn gymhedrol am tua 2 awr (roedd un fi i ac eraill - Clychau Aberdyfi, Dafydd y Garreg cafwyd sioe fach gyda chystadlaethau gosod mewn am hanner awr). Mae’n flasus iawn. Wen ond ei gampwaith ydi Alun Mabon ac ar blodau, coginio, ffotograffiaeth, llun o gae o Cofio Ceiriog yr arysgrif ar ei garreg fedd,— babi coch, a gwneud bag drwy ailgylchu. Yr “Carodd eiriau cerddorol - carodd feirdd, enillydd oedd Kim Anderson 2il Alison Un prynhawn Sadwrn ym mis Medi euthum Carodd fyw’n naturiol; Stansfield a Nicky Walters. Eitem gorau y sioe draw i‘r neuadd yng Nghaersws lle Carodd gerdd yn angerddol, oedd bag wedi ei greu gan Pip Williams. cynhaliodd Cymdeithas Gymreig Caersws Dyma ei lwch - a dim lol.” #yl Ceiriog (John Ceiriog Hughes.) Fe’i hadnabyddid fel “Burns of Wales” gan rai. Nain Dechreuwyd y prynhawn yn cerdded o’r Mae Audrey, Ebrandy wedi dod yn nain am y Yvonne tro cyntaf ar ôl genedigaeth babi i Cosmo a’i neuadd draw i’r hen orsaf ac i mewn i’r hen Steilydd Gwallt swyddfa a gweld y gadair, yr aelwyd ac bartner yn ddiweddar. eitemau eraill fel oeddynt pan oedd Ceiriog Cofio yn gweithio yno fel gorsaf feistr. Bu yno am Ar yr unfed awr ar ddeg, yr unfed mis ar ddeg, Ffôn: 01938 820695 flynyddoedd hyd at ei farwolaeth yn 1887 yn cynhaliwyd gwasanaeth Coffadwriaeth gan neu: 07704 539512 54 oed. Cafwyd cyfle i dynnu llun neu ddau tu mlynedd ers diwedd y Rhyfel Mawr. allan i’r swyddfa gyda rhai o ddisgynyddion Cymerwyd rhan gan y Parchedigion Iacoub Ceiriog. Cerdded yn ôl i’r neuadd gynnes Rushdi, a Glyn Jones sydd newydd ddod adref Hefyd, tyllu Ar gyfer eich holl ar ôl llawdriniaeth i’w ben-glîn. Yr organydd wedyn a chroesawyd pawb i‘r cyfarfod gan clustiau a ofynion gwallt. gadeirydd y pwyllgor Ceris Jehu, gyda oedd Aeron Jones, Llandinam, cafwyd chroeso arbennig i’r disgynyddion a oedd wedi darlleniadau gan Glyn Jones a Hazel Davies, thalebau rhodd. teithio o Lundain, Emsworth, Wargrave a gosodwyd y torchau gan Brian Davies Llanfair, Chroesoswallt. Croesawyd y g@r gwadd sef y Lleng Prydeinig a Philip gynt o Tynllan dros y Prifardd Cyril Jones i drafod bywyd a gwaith Gyngor Cymuned Dwyrhiw. Roedd y Ceiriog a’i gysylltiadau agos â Dylife. Canodd tymheredd wedi disgyn wrth sefyll wrth y Bryn Davies ambell i gân adnabyddus o waith Gofgolofn ond fe’n cynheswyd gyda phaned Ceiriog gyda Julie ei wraig yn cyfeilio iddo ar o de mewn neuadd gynnes. Diolchwyd i‘r y piano. Cymerwyd y trydydd rhan gan driawd merched gan Glyn Jones. Hafren sef Marlis Jones a Delma Thomas yn Marwolaeth darllen rhai o’i gerddi i gyfeiliant ffliwt Andy Bu farw Mrs Ivy Buckley, Bettws, gynt o fferm Warren . Plu’r Gweunydd, Rhagfyr 2018 15 Nadolig. Croeso i bawb. Cost: £5 sy’n LLANGYNYW cynnwys gwin poeth a mins peis. Os oes gennych unrhyw gelyn, eiddew, moch coed Jane Vaughan Gronow: neu ddail addas yn eich gardd dewch â nhw 07789 711757 gyda chi. Byddem yn gwerthfawrogi eu rhannu. Nia Roberts: 07884 472502 Saffari Canu Carolau Plu’rColofn Gweunydd yn ddeugain Mai oed! Anodd yw Byddwn yn cyfarfod wrth yr Hen Ysgol am credu fod yr holl flynyddoedd wedi hedfan Project Murlun Llangynyw 5.30pm ar nos Iau Rhagfyr 20fed. Gwisgwch heibio. Cyfeiriaf at farddoniaeth Emyr yn ei Mae cyfres o weithdai wedi cael eu trefnu yn ddillad cynnes a dewch â torts neu lantern lyfr ‘Bro’ Hydref 2010. yr Hen Ysgol ar gyfer creu murlun unigryw i eich canlyn. gymuned Llangynyw. Mae Ineke Gwasanaeth Carolau Papur a wêl flaguro – heddiw Swankhuisen wedi dysgu pobl sut i beintio yn Eglwys Sant Cynyw ar nos Sul 23 Rhagfyr. Mae’n haeddu’i anwylo; ac argraffu ar ddefnydd ac wedi ysbrydoli pobl Calendr Llangynyw 2019 A naws ei brint yn ‘niws’ bro i greu lluniau unigol o’r tirlun o amgylch Mae’r calendr bellach ar gael gyda lluniau a A down yn dorf amdano. Llangynyw. Bydd yr holl luniau yn cael eu dynnwyd yn ystod y flwyddyn. Cysylltwch â cyfuno i greu un murlun mawr ym mis Ionawr. Jane neu Carrie os hoffech archebu un - cost Ie, deugain mlynedd yn ôl gofynnodd Emyr Sul y Cofio £7 gyda’r elw yn mynd i’r Gr@p Cymunedol. a’i dîm i mi os y byddwn yn fodlon sgwennu Penblwydd Priodas pwt i’r Plu yn fisol. Dyma oedd cychwyn Colofn Mai ac am flynyddoedd mi roedd sgets Llongyfarchiadau i Gerallt a Gwyneth Jerman o ferch mewn sgert mini wrth ochr y pennawd! sydd wedi dathlu eu Priodas Aur ar y 9fed o Ond, fel oedd y ffasiwn yn newid diflannodd Dachwedd gyda chinio i’r teulu yn y King’s honno. Head, Cegidfa. Eu dymuniad oedd peidio Sylwi ar dudalen flaen y rhifyn diwetha bod derbyn anrhegion ond roedd unrhyw roddion yna neges fach yna a roddodd hwb ymlaen i ariannol yn mynd tuag at yr Ambiwlans Awyr. mi gychwyn ar dasg sydd wedi bod ar fy meddwl ers tro. Bwriadaf gael cyfrolau o’r Plu wedi eu rhwymo gan ddechrau gyda’r rhifynnau cyntaf a’u rhoi ar gof a chadw yn · hytrach na dibynnu ar ‘gofnodion byr-dymor’. Felly, mae fy nghartref Maldwyn yn glwstwr o Blu’r Gweunydd, gyda ffrindiau yn helpu ac at eu clustiau mewn plu! Araf deg iawn yw’r broses o siecio gan ein bod yn gweld yr erthyglau a’r lluniau ‘stalwm mor ddiddorol. Sylweddoli fy mod i wedi sgwennu am bob dim ar wyneb y ddaear ac mae’n siwr bod y golofn wedi cael blaenoriaeth ar sawl peth arall dros y blynyddoedd. Roedd pawb yn aros am y papur bro ac yn gweld hi’n anodd aros hyd ddiwedd y mis ac Chris Humphreys yn cymryd munud i gofio yr un fath yw hi i rai heddiw dwi’n si@r. Mi roedd mam a Magi Glanaber yn cael sesiwn gyfan Trefnwyd gwasanaeth arbennig yn Eglwys yn sôn a siarad am gynnwys y Plu a phob Llangynyw i nodi 100 mlynedd ers y amser yn cytuno bod y papur yn gysur mawr. Cadoediad. Darllenwyd cerdd Hedd Wyn, Bu Magi yn ohebydd Llangadfan yn 1992. Mae ‘Marw Oddi Cartref’. Addurnwyd yr eglwys Plu’r Gweunydd yn bapur lle gallwch agor y gyda 170 o babi coch wedi eu gwau gan galon a rhannu meddyliau. Wrth edrych ar wragedd lleol. Yn dilyn gosod y torchau, gymeriadau ‘Darlun Ddoe’ buont yn ffyddlon darllenwyd enwau’r 7 milwr o Langynyw a fu iawn i’r Plu. Gwelir John Williams, Blowty farw yn y Rhyfel Byd Cyntaf. Diolch i roddion (tud.28) ar ei ffordd nôl o’r siop ac mi rydw i yn gan y cyhoedd plannwyd deg o rosod coch cofio yn iawn beth oedd ganddo yn y bag mawr ‘Remembrance’ ger y gofgolofn er cof am y rhai Priodwyd y ddau yng Nghapel Geuffordd sef clamp o dorth fawr wen a Phlu’r Gweunydd fu farw yn y ddau ryfel byd. Trefnwyd gyda‘r brecwast priodas i ddilyn yng wrth gwrs! Byddai yn aml yn galw yn Wern y arddangosfa yn yr Hen ysgol i gofio am y saith Nghanolfan Gymunedol Cegidfa. bore wedyn i draddodi’r hanes. Diolch i dîm na ddaeth yn ôl i’w cartrefi yn Minffordd, Llongyfarchiadau Plu’r Gweunydd am gadw’r papur yn fyw ac Pencaedu, Ty Poeth, Mathrafal, Craigwen i John Meredith, Glascoed Isaf, gynt sydd yn iach. Rhoddaf anrheg penblwydd i’r Plu er Fach a Bwthyn Glascoed. Os hoffech weld wedi dathlu ei benblwydd yn 90 oed ar y 24ain cof am mam a dad. y posteri neu os oes gennych luniau neu o Hydref gyda’i wraig a’r teulu yn Lymington, atgofion mae croeso i chwi gysylltu efo Jane Hampshire. Siop, Caffi, Swyddfa Bost, Siop neu Carrie. Llongyfarchiadau Drwyddedig a Gorsaf Betrol Torch Nadolig i Mrs Marion Bell sydd wedi dathlu ei Cofiwch ddod draw i’r Hen Ysgol am 7 o’r phenblwydd yn 75 mlwydd oed gyda pharti i Mallwyd gloch nos Iau 6ed o Ragfyr i greu eich torch ffrindiau yn y Cwpan Pinc. Ar agor o 7.30 tan 7.00 yr hwyr Cinio Cymunedol Bwyd da am bris rhesymol 8.00a.m. - 5.00p.m. Dyma lun o ardalwyr Ffôn: 01650 531210 Llangynyw yn mwynhau cinio cymunedol yn Henllan yn ddiweddar. Gobeithir Nid yw Golygyddion na trefnu cinio tebyg yn y Phwyllgor Plu’r Gweunydd o Gwanwyn. anghenraid yn cytuno gydag unrhyw farn a fynegir yn y papur nac mewn unrhyw atodiad iddo. 16 Plu’r Gweunydd, Rhagfyr 2018

Roeddwn wedi gweld eog a gwelyau yma o’r blaen ond mi weles i bâr yno eleni yn nofio AR GRWYDYR ochr yn ochr gan weld yr iâr ar ei hochr ac mi gyda Dewi Roberts weles i eog mawr iawn hefyd fwy nag unwaith. Ychydig i’r gogledd o Raeadr mae gwarchodfa natur Gilfach a bûm yma hefyd ar adegau Thema’r mis yma yw eogeog. Dros rhyfeddod gwych ac yn un o’r pethau mwyaf gwahanol a llwyddais i ffilmio eog yn neidio yr wythnosau diwetha, anghygoel dw i wedi ei weld erioed. mewn ‘slow motion’. Siaradais efo amryw yn crwydrais lefydd gwahanol gan Un o’r llefydd cynta i mi eu gweld eleni oedd Gilfach a ger Llanwrthwl ac ambell un yn chwilio yn benodol am y pysgod arbennig a ar afon Hafren yn Mwythig – yn ceisio dod i Nolanog hefyd. Braf yw cael sgwrs a rhannu phwysig yma a chefais brofiadau gwych wrth fyny’r gored yno. Roeddent yn neidio yma ar gwybodaeth efo pobl. Roedd pobl o bob oed wneud. Mae cylchred bywyd eog yn ddiddorol ddechrau mis Hydref ac yna am gryn amser. yn gwylio eog yn Gilfach gydag awyrgylch iawn – maent yn dod yn ôl i’w man geni o Fôr Mi welais rai yn neidio hefyd ar afon Rheidol hyfryd yno. Cyrhaeddais Gilfach cyn saith y yr Iwerydd gan arogli eu ffordd i fyny’r afonydd. gan geisio mynd i fyny rhaeadr yng bore yn ddiweddar gan grwydro cyn iddi Wedi cyrraedd man addas gyda llif cymharol Nghwmrheidol. wawrio a cherdded i fyny ac i lawr glan afon gry a cherrig y maint cywir, bydd yr iâr yn paratoi Ond heb os nac onibai, fy hoff lefydd i weld Marteg. Mewn un pwll, lle arferai ffermwyr gwely ar gyfer miloedd o wyau ac yna bydd y eog yw Dolanog a Gilfach ger Rhaeadr. Dwi drochi defaid, mi glywais sblash mawr er na gwryw yn eu ffrwythlonni (os caiff gyfle, gan wedi treulio oriau yma ym mhob tywydd! weles i’r pysgodyn. Ychydig yn nes i fyny mi fod cystadleuaeth frwd i wenud hyn). Sut mae’r Byddaf yn tynnu lluniau a ffilmio pan fyddaf weles i weddillion pryd dyfrgi byddwn yn iâr yn paratoi gwely? Drwy droi ar ei hochr ac allan gan geisio cael lluniau trawiadol. meddwl sef eog heb ei ben; pan es yn ôl rai ysgwyd ei chorff i symud y cerrig. Bydd y Clywodd cwmni cynhyrchu rhaglenni o mwyafrif o’r pysgod yn marw wedi paru ond Gaerdydd, Plimsoll Pro- bydd nifer fechan yn mynd yn ôl i’r môr. O fewn ductions, fod gen i ffilmiau rhai wythnosau bydd yr wyau sydd heb gael o eog a dw i’n credu y eu bwyta neu eu dinistrio yn deor gyda pysgod bydd ambell i glip a bach yn cario eu bwyd mewn sach pwrpasol. dynnais o eog yn Nolanog Byddan nhw’n tyfu’n raddol gan fwyta yn mynd i gael eu creaduriaid bach wedyn sydd yn byw ar wely’r ddefnyddio mewn cyfres afon fel y nimffiaid gwybedyn Mai. Wedi deledu gan y BBC y cryfhau a thyfu bydd y pysgod yn symud i lawr flwyddyn nesa. Mi at fannau ger y môr lle bydd eu corff yn newid dreuliais ddiwrnod yn fewnol ar gyfer y d@r hallt. Bydd yr eog yn gwahanol a diddorol byw yn y môr am tua pedair blynedd cyn dod gydag un o’r dynion ffilmio, yn ôl, er bod hyn yn amrywio gyda rhai hyd yn James Cox, yn Nolanog oed yn dod yn ôl yn ifanc iawn ar ôl un flwyddyn gan ddangos yn union lle yn unig. Unwaith mae’r eog yn ôl mewn d@r y gallai sefyll (ac hefyd i dyddiau wedyn, roedd y cwbl wedi mynd. Yn ffres nid ydynt yn bwyta o gwbl – maent yn beidio sefyll!) – roedd wrth ei fodd â’r ardal Nolanog mi weles i weddillion pryd arall hefyd dibynnu yn llwyr ar y storfa maent wedi ei gyfan a mwynheais yn fawr y profiad o gyd- sef wyau oren ar garreg ger yr afon a darnau o hadeiladu yn y môr. weithio efo fo ar ddiwrnod Hydrefol hyfryd. Er mai tynnu lluniau bysgod. Ddyddiau yn ddiweddarch roedd y cyffredinol oedd ei brif rhan fwyaf wedi mynd. fwriad, mi welson eog Mae sawl gwers y gallwn ei dysgu gan yr eog mawr coch hefyd gan – e.e. dyfalbarhad, gorchfygu anawsterau, lwyddo i’w gael ar y dewrder. Yn anffodus, ni all yr eog fynd camera. Yn ddiweddar ymhellach na’r gored yn Nolanog er y byddent iawn ger Dolanog mi wedi gallu gwneud mewn amseroedd a fu – welais i enghraifft wych mae erthyglau papur newydd o’r bedwaredd o wely (redd) eog – ganrif ar bymtheg yn profi hynny. Pwy a @yr – hawdd oedd gweld y efallai yn y dyfodol, bydd disgynyddion yr eog cerrig lliw gwahanol a presennol yn gallu nofio i fyny milltiroedd mwy thwll ar y rhan uchaf. Mi o’r afon hyfryd yma gyda’i llednentydd welais eog yma nifer o gogoneddus. Pan ddaeth yr arlunydd Edward weithiau gan gynnwys Pugh i Ddolanog 200 mlynedd yn ôl soniodd yn ei lyfr am eog yn cael eu dal yma gan Mae siawns i weld eog yn neidio mewn nifer o pâr efo’i gilydd gyda’r ddefnyddio ‘harpoons’. Roedd o wrth ei fodd lefydd, gan gynnwys yn lleol. Rwyf wedi gweld iâr yn troi ar ei hochr sawl tro. Roeddwn yn â’r holl ardal hefyd gyda rhywbeth yn dwyn ei rhai mawr yn neidio allan o byllau dwfn ar afon ffodus iawn i weld hyn gan fod y d@r yn isel ac sylw drwy’r adeg. Tybed be fydd haneswyr yn Fyrnwy ger Meifod er enghraifft. Y llefydd yn gymharol glir. Roedd hyn yn brofiad hudolus ei ddweud ymhen dau can mlynedd? mwya dramatig i weld eog yw ger rhaeadr neu i’w wylio. Gyda llaw, mae brithyll yn neidio hefyd. gored (weir). Mae eu gweld yn neidio yn glir Mi welais rywbeth tebyg o bont ger Llanwrthwl, Cofiwch gymryd gofal ger afonydd! allan o’r d@r gan symud yn gry drwy’r d@r yn ger Rhaeadr, sydd uwchben afon Gwy.

G. H.JONES Brian Lewis

TANWYDD Gwasanaethau Plymio &$575()‡$0($7+<''2/ Satellite. Aerial-TV a Gwresogi ‡',:<',$12/‡0$61$&+2/ OLEWON AMAETHYDDOL POTELI NWY Rhif ffôn newydd: 01938 554325 BAGIAU GLO A CHOED TAN TANCIAU OLEW Ffôn symudol: 07980523309 Atgyweirio eich holl offer

BANWY FEEDS E-bost: [email protected] plymio a gwresogi POB MATH O FWYDYDD ANIFEILIAID ANWES Gwasanaethu a Gosod A BWYDYDD FFERM 47 Gungrog Hill, Y Trallwm, Powys

01938 810242/01938 811281 boileri [email protected] /www.banwyfuels.co.uk Gosod ystafelloedd ymolchi Ffôn 07969687916 neu 01938 820618 Plu’r Gweunydd, Rhagfyr 2018 17

Trefor Y TRALLWM Ar ôl treulio wythnos yn ysbyty Telford , yn ac yntau’n Gofiadur. Roedd hefyd yn un o Rona Evans gynnar fore Mawrth Tachwedd 20fed daeth y sylfaenwyr Cylch Llenyddol Maldwyn ac yn newydd trist am farwolaeth Trefor Owen. ei fynychu’n ffyddlon hyd at y chwe mlynedd 01938 552369 Yn enedigol o Gefn Canol (ger Llansilin) diwetha. cafodd ei eni ar dyddyn bach or enw Pandy ac Ar ôl i Pam ac yntau symud i’r Trallwm (byw Noson Gwylwyr S4C fel Trefor Pandy y cyfeirid ato gan bobol yr yn Pentre Leighton) dechreuodd weithio i Ar Nos Fercher 14eg o Dachwedd daeth ardal. Mynychodd ysgol Rhiwlas ac yna gwmni insiwrans ‘Y Pearl’. Daeth i adnabod cynulleidfa dda o bobol i Noson Gwylwyr S4C ‘Oswestry High’. Cael ei addysg drwy gyfrwng llawer o bobl drwy’r gwaith yma. Am gyfnod yn Neuadd y dref. Noson anffurfiol a y Saesneg ond Cymro i’r carn oedd Trefor. byr iawn aeth i weithio i Gyngor Dosbarth chymdeithasol i wrando ar farn gwylwyr am Astudiodd ar gyfer arholiad yr Orsedd a chael Maldwyn ond ‘doedd eistedd y tu ôl i ddesg raglenni a gwasanaethau’r sianel. Arweinydd ei dderbyn i’r Orsedd pan oedd yr Eisteddfod ddim yn swydd ddelfrydol iddo ond yna y noson oedd Huw Jones, Cadeirydd yng Nghricieth yn 1975. Ei enw Gorsedd oedd penodwyd ef yn llyfrgellydd teithiol a dyna Awdurdod S4C a’r Prif Weithredwr Owen Trefor Cynllaith – Cynllaith yn enw’r nant oedd beth oedd swydd ddelfrydol, yn cyfuno ei Evans oedd yn arwain y noson. Yn dilyn yn rhedeg drwy fuarth ei garte. gariad at lyfrau ac at bobl. paned a chacen cafodd pawb gyfle i gyfrannu Ar ôl symud i’r Trallwm yn y chwedegau cynnar Bydd colled ar ei ôl ond bydd y golled fwyaf i’r drafodaeth mewn grwpiau bychain. ysgwyddodd sawl baich i frwydro i gadw’r i Pam, Geraint a Dewi a’u teuluoedd. Roedd Plygain Gymraeg yn fyw. Roedd yn aelod/diacon gan yr wyrion a’r wyresau feddwl mawr o ffyddlon o’r Capel Cymraeg, bu’n gadeirydd y “Teidi’ ac yntau’n ymhyfrydu yn eu llwyddiant. Rhagfyr 11eg cynhelir Plygain y Trallwm yn y Gymdeithas Gymraeg sawl tro, hefyd cymerodd Cydymdeimlwn â hwy ac â’i frawd Emyr a’i Capel Cymraeg am 7 or gloch. Yn dilyn ceir ei dro fel ysgrifennydd am sawl blwyddyn. chwaer Enid yng Nghroesoswallt. swper yn y Festri. Trefor fu’n bennaf gyfrifol am roi gwahoddiad i Braint oedd cael ei adnabod a medrwn Cydymdeimlad Steddfod Powys i’r dre a rhaid oedd ei gefnogi ddweud ‘Mi a ymdrechaist ymdrech deg. Cydymdeimlwn a Bernard Gillespie, Yr Ystog, A. R. yn ei brofedigaeth o golli chwaer annwyl Parkinson’s uk Ym mis Hydref daeth Dr. Milne at y Gymdeithas i son am hanes a gwaith y doctoriaid argyfwng. Ysgol Gymraeg Y Trallwng Cafwyd darlith diddorol iawn, felly mae’n bwysig iddynt gael cefnogaeth. Cynhelir parti Nadolig ar yr ugeinfed o Ragfyr. Os am fwy o fanylion, ffoniwch Anne Smedley ar 01938 554062. Cymdeithas Mair a Martha Oherwydd gwaeledd method y g@r gwadd fynychu’r cyfarfod, felly daeth rhai aelodau i lenwi y bwlch. Cafwyd hanes hen lyfrau a’u cysylltiadau teuluol gan Beryl Ellis, a bu Bethan Scotford yn son am ei mam. Yna bu’r aelodau’n sgwrsio am bethau pob dydd a oedd yn gyffredin pan oeddent yn blant ac sydd erbyn hyn yn ddi-sôn amdanynt!! Ar y chweched o Ragfyr ceir gwasanaeth byr a pharti bach i ddathlu’r Nadolig. Ni chynhelir cyfarfod ym mis Ionawr. Mae aelodau’r gymdeithas yn anfon eu cydymdeimlad at Pam Owen yn ei phrofedigaeth o golli ei g@r, Trefor. Llongyfarchiadau Mae Ffion Owen, merch Geraint a Verity (wyres Trefor a Pam ) wedi derbyn gradd Uchafbwyntiau’r tymor dosbarth cyntaf o Brifysgol Glynd@r Wrecsam, Zoolab Mae Ysgol Gymraeg y Trallwng wedi bod yn Daeth Zoolab i ymweld â’r ysgol gyfan yn gradd mewn Astudiaethau Therapi a brysur iawn yn ystod y tymor diwethaf yn Galwedigaethol. Mae wedi dechrau gweithio i cyflwyno sesiynau agored o driniaeth a cymryd rhan mewn amryw o ddigwyddiadau gwybodaeth am anifeiliaid. Bu’r plant wrth eu Awdurdod Iechyd y Canolbarth a Cannock. a gweithgareddau, gweithdai a Bu Ffion yn ddisgybl yn Ysgol Babanod bodd yn dal a thrafod yr anifeiliaid amrywiol. chystadlaethau newydd a chyffrous. I enwi Cardiau Nadolig Ardwyn, Maesydre ac Ysgol Uwchradd y ond rhai, bu gwasanaeth diolchgarwch, disgo’r Bu’r plant yn brysur yn dylunio eu cardiau Trallwm. cynhaeaf, cwis, noson ffilm, gweithdai dawns ‘Dolig, mygiau a thagiau enw. Roedd yn gyfle Powys, clybiau ar ôl ysgol, pêl-droed, gwych i brynu setiau o gardiau personol cyn ymweliad Pudsey a phawen lawen. prysurdeb mis Rhagfyr! Prynhawn Agored Macmillan Noson Agored Cafwyd prynhawn llwyddiannus ym mis Medi Cafwyd noson agored lwyddiannus yn rhannu yn codi arian i elusen Cymorth Cancr gwybodaeth am fywyd yr ysgol. Bu’r disgyblion Macmillan. Codwyd dros £150 ar y diwrnod Hen Ysgubor yn eu cynghorau Eco, Ysgol, Cyngor Iachus, Llanerfyl, Y Trallwm drwy werthu cacennau blasus a baratowyd Powys, SY21 0EG Criw Cymraeg a’r Dewiniau Digidol yn rhannu gan flynyddoedd 3 a 4 yn ystod eu ‘bake off’. Ffôn (01938 820130) eu cynlluniau a’u gweledigaeth. Cafwyd Symudol: 07966 231272 Bu llawer o fwrlwm a braf oedd gweld y noson hefyd yng nghwmni’r Ysgol Feithrin a [email protected] gefnogaeth. dylunwyr yr adeilad newydd. Taith Caerdydd Gellir cyflenwi eich holl: Gwasanaeth Diolchgarwch Ar Hydref y 10fed, aeth disgyblion blwyddyn anghenion trydannol: Cafwyd prynhawn arbennig gyda’r disgyblion Amaethyddol / Domestig 5 a 6 ar drip i’r brifddinas gyda’r Urdd. Cafodd i gyd yn ymuno i rannu neges bwysig iawn. neu ddiwydiannol y disgyblion amser gwych yn ymweld â’r Gosodir stôr-wresogyddion Bu blwyddyn 5 a 6 yn creu eitemau i’w Senedd, Techniquest ac yn nofio mewn pwll a larymau tân hefyd gwerthu ar gyfer apêl Indonesia. Gosod Paneli Solar Olympaidd. 18 Plu’r Gweunydd, Rhagfyr 2018 Cydymdeimlad MEIFOD PONTROBERT Anfonwn ein cydymdeimlad fel ardal at Mrs Eluned Evans Ty’n Celyn ac at John a’r teulu Morfudd Richards Sian Vaughan Jones Bryn Celyn yn dilyn marwolaeth Norman 01938 500607 01938 500123 Evans. Mae ein meddyliau gyda chi fel teulu. [email protected] [email protected] Penblwydd Pwysig Bu dau o w~r doeth yr ardal yn dathlu eu Cawl a Chân Swydd penblwyddi yn 90 oed yn ddiweddar. Cafwyd noson ardderchog wedi ei threfnu gan Llongyfarchiadau I Mr Llew Breeze Llongyfarchiadau i Ffion Watkin Pentrego ar Bwyllgor y Neuadd yng nghwmni Parti Cut Lloi. Maesyreinion ac i Mr Erfyl Roberts Brynllys ar ei swydd newydd yn yr adran Archifau yn Braf oedd gweld y Neuadd yn llawn ac yn eu penblwyddi arbennig a dymunwn iechyd da Llandrindod. Pob hwyl i ti Ffion. gwerthfawrogi y cogie lleol. Cynigiwyd y i’r ddau ohonynt. Cydymdeimlad diolchiadau ar y noson gan Ivor Hawkins. Trist oedd clywed am farwolaeth Tony Issac. Diolch i bawb am eu cefnogaeth. Estynnwn ein cydymdeimlad dwysaf i’r teulu oll yn eu colled. Prawf gyrru Llongyfarchiadau i Frances Andrew Ty cerrig sydd wedi pasio ei phrawf gyrru ers ambell i wythnos bellach- dwi’n siwr dy fod yn joio’r rhyddid! Clwb 250 Meifod £10- Bethan Lewis 9 Troed y Rhiw £10-Nicolas Trans, Dolobran Hall, Pontrobert £10- John & Lyndsey, Pentre Barrog

TONY ISAAC

Dyma eto un o gymwynaswyr ardal Llanfair Caereinion. Roedd un o’m ffrindiau yn cyfeiriio ato fel dyn ‘arbennig’ ac fe ychwanegaf innau ei fod yn drysor lleol fel crefftwr. Tony fu wrthi Dyffryn Efyrnwy yn ‘ail-weirio’’r t~ yn Llysmwyn, Llanfair pan Bu aelodau’r clwb yn brysur yn ymarfer a pharatoi ar gyfer eisteddfod flynyddol CFfI Maldwyn weithiai i Joe Lloyd a Tony oedd yn ‘weirio’ y ym mis Hydref ac ar ddiwedd y cystadlu roeddent yn gydradd drydydd gyda chlwb Llanfair. Yn Llysmwyn newydd yn Llangadfan. Nid oeddem dilyn yr eisteddfod daeth yr aelodau i ddangos eu doniau o ganu, adrodd a dwy sgets. Mwynhad eisiau holi i neb arall gan ein bod yn gwybod pur oedd cael gweld eu perfformiadau a gobeithio y byddwch yn dal ati. Cyflwynwyd blodau i am safon ei waith a’r parodrwydd i roi i bawb Carol Jones, Haf Watkin a Sally Birchall fel gwerthfawrogiad o’u cymorth yn ystod y tymor. Da (chwe deg munud ym mhob awr) gyda phawb iawn chi, i CFfI Dyffryn Efyrnwy. yn cael gwerth eu pres gan y dyn medrus/ hoffus hwn. Rhaid fy mod yn mynd yn hen gan fy mod yn cofio ei eni yn dda, yn fab i Ernest G wasanaethau (un o deulu Cae-Llewelyn) a Joan Isaac (o’r Hen Dafarn, Cwmgolau) yn Maesglas yn ystod argraffu da A deiladu y rhyfel. Roedd yn fachgen hawddgar iawn ac yn barod am bris da D avies bob amser i wneud ei orau a chofiaf tra byddaf am ei gyfarchiad bob amser, “How are you Mr Davies”. Ni chlywais o erioed yn fy ngalw yn Emyr. Unig luniaeth Tony yn ystod dydd o waith caled oedd ‘Paned o de a ‘ffag’. Melys yw’r cof amdano, a rhaid chwilio am rywun arall i wneud y manion rwan oherwydd ni Drysau a Ffenestri Upvc chlywaf eto wedi ffonio y geiriau, “Will you be Ffasgia, Bondo a Bargod Upvc there in the morning half past nine?” Gwaith Adeiladu a Toeon Emyr Davies Gwasanaethau Cynnal a Chadw Eiddo Gwaith tir JAMES PICKSTOCK CYF. Rheiliau Haearn, Giatiau a Balconïau MEIFOD, POWYS Ymgymerir â gwaith amaethyddol, 01938 500355 a 500222 domesitg a gwaith diwydiannol Dosbarthwr olew Amoco www.davies-building-services.co.uk Gall gyflenwi pob math o danwydd holwch Paul am bris ar [email protected] 01970 832 304 www.ylolfa.com Petrol, Kerosene, Disl Tractor a Derv ac Ffôn: 01938 820521 Symudol: 07933 452175 Olew Iro a Thanciau Storio Garej Llanerfyl Atebion i’r Pos Cyfieithu GWERTHWR GLO CYDNABYDDEDIG adfywio, ad-drefnu, adnewyddu, adfer, Arbenigwyr mewn atgyweirio A THANAU FIREMASTER adlewyrchu, adlais, aduniad, adennill, Prisiau Cystadleuol Gwasanaeth ac MOT adarfogi, ad-daliad, adlamu, adolygu. Y Gwasanaeth Cyflym Ffôn LLANGADFAN 820211 gair ‘i lawr’ : adnewidiadau (modifications) Plu’r Gweunydd, Rhagfyr 2018 19 Gwellhad buan LLANFAIR i Melvin Jones, Pentre sydd wedi cael clun Er Cof newydd yn Ysbyty Gobowen. Mae’n dda ei CAEREINION weld o gwmpas ar ei faglau erbyn hyn. Annette Hughes Colledion Sul y Cofio Bu farw Mrs Annette Hughes, Pennant, gwraig Cafwyd gwasanaeth teilwng yn Eglwys y y diweddar Dr. Elfed Hughes a mam Eirlys, Santes Fair ar Dachwedd 11 i goffau’r milwyr Timothy, Olwen, Gwenllian a Dyfrig. Cynhelir lleol a gollwyd ac i nodi’r 100 mlwyddiant ers ei hangladd ym Moreia ar Dachwedd 27 ac yna diwedd y Rhyfel Byd Cyntaf. Arweiniwyd y yn Amlosgfa Pentrebychan o dan ofal Mr. John gwasanaeth gan y Parch. Kushi. Ellis. Lladron Bu farw Bob Ellis, gynt o Tyucha, Llanfair Caereinion ac yn fwy diweddar o Cynefin, Bydd llawer wedi sylwi bod y peiriant arian Llanfair Caereinion ar Dachwedd 19 wedi parod wedi diflannu o’r tu allan i Londis. Bu salwch hir. Cydymdeimlwn â’i weddw, Megan, lladron ar waith yma yn ystod mis Hydref ond a ofalodd amdano mor dyner, ei blant Eilir a yn anffodus iddyn nhw, ni fuont yn Mirain a’u teuluoedd ac â’i frodyr a’i chwiorydd llwyddiannus, a bu’n rhaid iddynt ddianc yn o deulu’r Berth, Dolanog. Cynhelir ei angladd waglaw. ddydd Gwener, Rhagfyr 9fed am 1 o’r gloch Merched y Wawr yn Amlosgfa Aberystwyth. Cawsom noson wych ddiwedd Hydref ar Cafodd Annette ei geni a’i magu yn Sheffield, thema Bwyd Nadoligaidd. Alma Evans o Swydd Efrog yn ferch ieuengaf i David Jones, Ddinas Mawddwy oedd yn gyfrifol am y noson clerc yn y diwydiant glo a’i wraig Doris a oedd a chyflwynodd lwyth o ryseitiau blasusi ni ar yn nyrs, ill dau o ardal Wrecsam. Aeth Annette gyfer y Nadolig. Roedd wedi paratoi yn Bob Ellis i goleg arlwyo cyn hyfforddi fel nyrs. Cyfarfu helaeth ar ein cyfer a chawsom gyfle i’w gweld â’i g@r, a oedd ar y pryd yn feddyg dan yn cymysgu briwgig, pwdin Nadolig, roulade Bob Pantglas oedd o i mi gan i mi ei adnabod hyfforddiant yn Sheffield, trwy ffrindiau i’r a truffles ac wrth gwrs eu blasu ar y diwedd! gyntaf yn aelod o Aelwyd Llanfair Caereinion teulu. Darganfu fod ei mam yn gyfyrdres i’w Aeth tîm o’r gangen i gystadlu yn y Cwis Hwyl yn ystod pedwar degau’r ganrif ddiwethaf. Bob darpar dad-yng-nghyfraith. Priodwyd Elfed ac a gynhaliwyd yn y Dyffryn, Foel ar Dachwedd y Berth oedd o i rai a Bob, Tyucha wedyn ond Annette yn 1957 a symudodd y ddau i ogledd 9fed. ‘Bob’ ble bynnag, yr un oedd. Cymru ac yna i Lanfair Caereinion, gan fagu Cynhaliwyd Gwasanaeth Carolau Merched y Ond yr oedd o ymhobman yn llawen a pump o blant, Eirlys, Timothy, Olwen, Wawr Rhanbarth Maldwyn bnawn Sul, gwreiddiol ac yn ffarmwr i’r carn. Un o deulu Gwenllian a Dyfrig. Gedy ddeg o wyrion a Tachwedd 25 yn Ebeneser gyda the blasus i lluosog y ‘Berth Fawr’ oedd ein ffrind ac wedi wyresau a dwy orwyres. Roedd Annette yn gynrychiolwyr o ganghennau’r Sir yn yr mynychu Ysgol Dolanog yn ei blentyndod dawel ei natur, yn gogyddes ac yn wniadwraig Institiwt i ddilyn wedi’i drefnu gan Mrs Joan cyn symud i Bantglas, Llanfair i weithio gyda’i dan gamp ac yn gwbl ymroddedig fel gwraig, Langford. Canodd Elen Davies, Peniarth garol fodryb a’i ewythr ar y fferm. Dywedodd wrthyf mam, nain a hen nain. i gynrychioli’r gangen yn y gwasanaeth. Eirlys rhyw dro mai gwraidd ei ffydd oedd sicrwydd Er Cof am Annette Hughes Geni dyfod y tymhorau a gweld yn y tymhorau yr Llongyfarchiadau i Rhian a Meirion Roberts, Arglwydd ar ei orau. Ie, dyn y tir oedd Bob ac Gwraig y diweddar Dr Elfed Hughes a mam i Penrhyncoch ar enedigaeth Esyllt Dafydd, yn dynnwr coes heb ei ail. Eirlys, Timothy, Olwen, Gwenllian a Dyfrig. Fe’i chwaer i Nesta Meirion ar Hydref 26, ac i cofiwn yn mynychu hyd yr eithaf y Mamgu a Thadcu, Shirley a Lyn Jones, ar Gwreiddioldeb Bob sydd yn aros yn y cof. gwasanaethau gyda’i g@r, Elfed. Y mae ddyfodiad eu hail wyres fach. Cydymdeimlwn â Megan a’r teulu a diolch harddwch y capel heddiw yn dyst i haelioni 70 oed iddynt am eu gofal tyner ohono dros nifer fawr teulu Pennant at y Capel, y carpedi, y Pen-blwydd hapus i Richard Edwards, y o flynyddoedd dan amgylchiadau anodd iawn clustogau yn y ‘Set Fawr’ y ddarllenfa a bwrdd Meadows, a ddathlodd ei ben-blwydd yn 70 ar adegau. yr emynau, o waith y ‘Dr’. Er ei bod hi ei hun ar Dachwedd 24. Chollodd Bob erioed ei ffraethineb na’r gallu i yn perthyn i’r Crynwyr, cawsom flynyddoedd Clwb y Ffermwyr Ifanc groesawu pobl i’w gartre. o’i chwmni yn yr oedfaon. Melys yr atgofion Wedi cyfnod o brysurdeb dros gyfnod Eistedd- Emyr Davies amdani ac am ei gofal am Elfed yn ei fod y Sir cyflwynodd y Clwb noson o eitemau flynyddoedd olaf. Cydymdeimlwn yn fawr â’r ganddyn nhw a Chlwb Trefeglwys yn yr teulu i gyd yn eu galar. Emyr Davies Institiwt nos Sul, 4 Tachwedd. Moreia Cyflwynwyd arbrawf yng nghapel Moreia yn ystod hanner tymor – gwahoddwyd IVOR DAVIES PEIRIANWYR AMAETHYDDOL organyddion y capel i gyflwyno darnau o Revel Garage, Aberriw, Y Trallwng gerddoriaeth ar yr organ a gwahoddwyd unrhyw un fyddai â diddordeb i alw i mewn i Trwsio a gwasanaethu peiriannau fferm yr wrando ac i fwynhau paned a sgwrs. Cafwyd holl brif wneuthurwyr cefnogaeth gref gan bobl y dref a bwriedir cynnal bore tebyg eto yn y dyfodol. Ebeneser HUW EVANS Cynhaliwyd Oedfa Gofalaeth yn Ebeneser ar Dachwedd 4ydd. Cyflwynwyd rhan gyntaf y Gors, Llangadfan gwasanaeth gan Nia Chapman a Cari gyda Arbenigwr mewn gwaith: chymorth technegol gan Efan. Thema eu gwasanaeth oedd Madagascar sef Apêl yr * Torwr Coed ar Diger Annibynwyr am eleni. Cymerwyd gweddill y * Ffensio gwasanaeth gan y Parch Peter Williams a * Unrhyw waith tractor roddodd gefndir y maes cenhadol i ni a sôn Ffôn/Ffacs: 01686 640920 * Troi gydag arad 3 cwys ‘spring’ am y nifer a aeth i genhadu dramor o’r ardal Ffôn symudol: 07967 386151 a 4 cwys dwy ffordd ‘spring’ hon, ee John Davies, Pendugwm a aeth o Ebost: [email protected] * Torri Gwrych Bontrobert i Dahiti ac a fu’n gweithio yno am www.ivordaviesagri.com dros 50 o flynyddoedd. 01938 820296 / 07801 583546 20 Plu’r Gweunydd, Rhagfyr 2018 PRI DASAU CLECS CAEREINION Mis prysur Adran y Gymraeg Ysgol Uwchradd Caereinion! Mae hi wedi bod yn fis digon prysur arnom yn yr Adran Gymraeg. Yn gyntaf, croesawyd Y Gymraeg ar Daith at ein disgyblion blwyddyn 10 ac 11, gyda Rhys Iorwerth yn trafod ei gerdd Y Ferch wrth y Bar yng Nghlwb Ifor sydd yn un o’u cerddi gosod TGAU. Yn cadw cwmni iddo oedd cynrychiolwyr o’r Coleg Cymraeg a oedd yn dangos i’n disgyblion y manteision yn y byd gwaith drwy allu defnyddio’r Gymraeg. Yn dilyn hynny, aeth Mr Pryderi Jones â chriw o’n nofwyr brwd i’r Drenewydd i gystadlu yng ngala nofio’r Urdd ac edrychwn ymlaen at gadarnhau’r canlyniadau’n fuan iawn! Yn olaf, braf oedd croesawu Mr John Ellis i gadw cwmni i flwyddyn Saith drwy sgwrsio am yr Ysgol Uwchradd a chymharu fel y mae hi heddiw gyda sut yr oedd hi adeg ei hagor. Roedd ein disgyblion wedi eu syfrdanu gyda’r holl newidiadau ac wrth eu boddau o glywed bod Mr Ellis wedi dysgu eu rhieni a hyd yn oed eu neiniau a’u teidiau! Edrychwn ymlaen at fwy o weithgareddau sy’n dod â’r Gymraeg yn fyw i’n disgyblion yn ystod y misoedd nesaf.

Ar ddydd Sadwrn, Tachwedd 3ydd priodwyd Rhys Evans, Parc Llwydiarth ac Anwen Owen, Tynewydd yn Garthmyl Hall. Bydd y ddau yn ymgartrefu yn Bryncoch, Llanerfyl. Clywais aderyn bach yn dweud fod rhyw ‘ffrind’ wedi penderfynu dwyn y ‘cattle grid’ fel bod y pâr ifanc yn methu cyrraedd adre Disgyblion a fu’n cystadlu yng Ngala Nofio yr Urdd dranoeth!! Llongyfarchiadau a phob hapusrwydd i’r ddau ohonoch.

Pssst....wedi meddwl am ginio Nadolig? Gwyddau Maes Llysun Dymuniadau gorau I Ann Morris, Ceunant, Meifod a David Brick ar eu priodas ddydd Yn barod erbyn y Nadolig Sadwrn 17eg o Dachwedd.Cynhaliwyd y gwasanaeth priodas yn yr Eglwys yn Meifod Cysylltwch â Morgan Tudor gyda’r wledd yn Gregynog - Pob dymuniad da i chwi eich dau 07879 847048