INSPEKCJA OCHRONY ŚRODOWISKA

WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W BIAŁYMSTOKU Delegatura w Suwałkach

16-400 Suwałki, ul. Piaskowa 5 tel. (0-87) 5632490, tel/fax (0-87) 5632480 e-mail: [email protected].; [email protected]

Informacja o stanie środowiska na terenie powiatu sejneńskiego

Opracowanie: WIOŚ Białystok Delegatura w Suwałkach Dział Monitoringu, Dział Inspekcji , Laboratorium

SUWAŁKI – grudzień 2005 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Delegatura w Suwałkach Informacja o stanie środowiska na terenie powiatu sejneńskiego

Spis treści 1. Stan czystości i ochrona wód...... 3 1.1. Nowe unormowania prawne dotyczące oceny jakości wód...... 3 1.2. Ocena jakości wód powierzchniowych płynących ...... 7 1.3. Wody podziemne ...... 22 2. Ochrona powietrza...... 23 2.1. Emisja zanieczyszczeń do powietrza ...... 23 2.2. Monitoring imisji ...... 24 3. Gospodarka odpadami ...... 27 3.1. Składowiska odpadów ...... 27 3.2. Odpady niebezpieczne ...... 28 4. Hałas komunikacyjny ...... 29 4.1. Kryteria oceny hałasu drogowego – wymagania wynikające z przepisów prawnych ...... 29 4.2. Metodyka pomiaru hałasu...... 30 4.3. Charakterystyka klimatu akustycznego Sejn ...... 31 5. Ochrona środowiska przed awariami...... 33 5.1. Identyfikacja źródeł awarii i analiza zagrożeń substancjami chemicznymi ...... 33 5.2. Zagrożenia poważną awarią w transporcie ...... 34 5.3. Występowanie poważnych awarii...... 34 6. Działalność kontrolna...... 34 6.1. Działalność kontrolna prowadzona na terenie powiatu sejneńskiego...... 35 7. Współpraca z Litwą ...... 37

2 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Delegatura w Suwałkach Informacja o stanie środowiska na terenie powiatu sejneńskiego

1. Stan czystości i ochrona wód

1.1. Nowe unormowania prawne dotyczące oceny jakości wód Obowiązek badania i oceny jakości wód powierzchniowych (stojących i płynących) oraz podziemnych w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska wynika z ustawy Prawo Wodne z dnia 18 lipca 2001 r. (Dz. U. Nr 115, poz. 1229 z póź. zm.) oraz aktów wykonawczych do ustawy i spoczywa na Wojewódzkim Inspektorze Ochrony Środowiska. W związku z dostosowywaniem przepisów prawa polskiego do norm prawa europejskiego (Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r. – tzw. Ramowa Dyrektywa Wodna) również zasady badań i ocen jakości wód rzek uległy, z racji wprowadzonych nowych przepisów prawnych, znaczącej modyfikacji. Zasadniczym celem badań śródlądowych wód powierzchniowych jest stworzenie podstaw do podejmowania działań na rzecz poprawy stanu wód oraz ich ochrony przed zanieczyszczeniem, w tym ochrony przed eutrofizacją powodowaną wpływem sektora bytowo-komunalnego i rolnictwa, ochrony przed zanieczyszczeniami przemysłowymi, zasoleniem i substancjami szczególnie szkodliwymi dla środowiska wodnego. Podejmowane działania będą polegać na zintegrowanym zarządzaniu gospodarką wodną w układzie dorzeczy (poprzez Regionalne Zarządy Gospodarki Wodnej), stąd szczególny nacisk położono na zapewnienie spójności badań i ocen realizowanych w ramach trzech podsystemów dotyczących monitoringu wód: powierzchniowych, podziemnych i morskich. Zakres i sposób prowadzenia badań monitoringowych śródlądowych wód powierzchniowych uzależniono od sposobu użytkowania wód, a także od charakteru ich zagrożenia lub ochrony, co zostało określone poprzez wykazy wód sporządzone przez Regionalne Zarządy Gospodarki Wodnej, które zgodnie z ustawą Prawo wodne, są powołane do zarządzania wodami na obszarach dorzeczy. Zasady prowadzonego monitoringu wód na obszarze województwa podlaskiego uwzględniają badanie i ocenę jakości wód w sposób odpowiedni do celów jej użytkowania i prowadzonej działalności na obszarze zlewni. Badania obejmują: • monitoring wód dla celów ogólnej oceny jakości wody, • monitoring stopnia eutrofizacji wód oraz badanie stężeń związków azotu i fosforu w celu określenia odcinków wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych, • monitoring jakości wód przeznaczonych do bytowania ryb, skorupiaków i mięczaków w warunkach naturalnych, • monitoring wód prowadzony w ujęciach zaopatrujących ludność w wodę do spożycia oraz w obszarach ochronnych zbiorników wód śródlądowych, • monitoring jakości wód granicznych. Z wykazów wód sporządzonych przez RZGW w Warszawie wynika, że na terenie woj. podlaskiego: • nie występują obszary wrażliwe na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych, • wskazano jedno ujęcie powierzchniowe wód płynących, zlokalizowane na rzece Supraśl, której część zlewni stanowi obszar ochronny ujęcia i powinna być monitorowana pod kątem zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia. • znajduje się 313 obiektów (rzek, jezior, zbiorników wraz z dopływami) przeznaczonych do bytowania ryb karpiowatych oraz 30 obiektów przeznaczonych do bytowania ryb łososiowatych w warunkach naturalnych oraz umożliwiających migracje ryb. Monitoring wód powierzchniowych województwa podlaskiego prowadzony jest w dwóch podstawowych zakresach: • diagnostycznym (obejmujący punkty dawnej sieci krajowej oraz sieć stanowisk pomiarowych granicznych),

3 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Delegatura w Suwałkach Informacja o stanie środowiska na terenie powiatu sejneńskiego

• operacyjnym (utworzonym na bazie punktów monitoringu regionalnego). Badania w sieci diagnostycznej pozwalają na ocenę jakości wód w głównych punktach bilansowych zlewni w pełnym zakresie wymaganych oznaczeń do wykonania oceny. Badania w sieci operacyjnej stanowią uzupełnienie sieci diagnostycznej i pozwalają na ocenę jakości wód (z uwzględnieniem dotychczasowych wyników badań) w stopniu zapewniającym potrzeby oceny i zmian jakości wód na poziomie regionalnym, a w szczególności na wykonanie takiej oceny wód województwa, która może dać podstawę do podejmowania decyzji w zakresie strategii planowania działań inwestycyjnych, w tym także określania priorytetów ich dofinansowania. Wieloletni program badań rzek na terenie województwa podlaskiego zależy od możliwości techniczno-finansowych wykonawstwa badań, dlatego też przy planowaniu uwzględnia się następujące zasady: • badania rzek prowadzone są w cyklach: rocznym, trzyletnim, pięcioletnim (częstotliwość zależy od znaczenia gospodarczego i ekologicznego oraz wielkości cieku, a także od wielkości i rodzaju źródeł zanieczyszczeń, znajdujących się w zlewniach), • w cyklach rocznych prowadzone są badania rzek będących źródłami zaopatrzenia dużych miast w wodę do picia, zasilające lub przepływające przez obszary chronione (parki narodowe, rezerwaty), przekraczające granicę państwa oraz, w zlewniach których znajdują się znaczne źródła zanieczyszczeń, a także cieki niedostatecznie zabezpieczone przed zanieczyszczeniem (brak lub słabo działające oczyszczalnie, uciążliwe źródła zanieczyszczeń stanowiące duże zagrożenie wystąpienia awaryjnego zanieczyszczenia wód), • w cyklach trzyletnich badane są rzeki, w zlewniach których nie występują duże źródła zanieczyszczeń, gospodarka wodno-ściekowa jest w zasadzie unormowana, • w cyklach pięcioletnich badane są mniejsze cieki, w tym także na terenach obszarów chronionych, w celu okresowej oceny zmian parametrów jakości wód o charakterze zbliżonym do naturalnego. Metodyka badań, klasyfikacje i oceny jakości wód płynących Ogólna klasyfikacja wód Podstawę oceny stanowi Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 roku w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód (Dz. U. nr 32 poz. 284). Rozporządzenie wprowadza klasyfikację wód powierzchniowych obejmującą pięć klas jakości, z uwzględnieniem kategorii jakości wody A1, A2 i A3, określonych w przepisach w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia: • klasa I - wody o bardzo dobrej jakości. Spełniają wymagania określone dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, w przypadku ich uzdatniania sposobem właściwym dla kategorii A1. Wartości wskaźników jakości wody nie wskazują na żadne oddziaływania antropogeniczne, • klasa II - wody dobrej jakości. Spełniają w odniesieniu do większości wskaźników jakości wody wymagania określone dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, w przypadku ich uzdatniania sposobem właściwym dla kategorii A2. Wartości biologicznych wskaźników jakości wody wykazują niewielki wpływ oddziaływań antropogenicznych, • klasa III - wody zadowalającej jakości. Spełniają wymagania określone dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, w przypadku ich uzdatniania sposobem właściwym dla kategorii A2. Wartości biologicznych wskaźników jakości wody wykazują umiarkowany wpływ

4 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Delegatura w Suwałkach Informacja o stanie środowiska na terenie powiatu sejneńskiego

oddziaływań antropogenicznych, • klasa IV - wody niezadowalającej jakości. Spełniają wymagania określone dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, w przypadku ich uzdatniania sposobem właściwym dla kategorii A3. Wartości biologicznych wskaźników jakości wody wykazują (na skutek oddziaływań antropogenicznych) zmiany ilościowe i jakościowe w populacjach biologicznych, • klasa V - wody złej jakości. Nie spełniają wymagań dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia. Wartości biologicznych wskaźników jakości wody wykazują (na skutek oddziaływań antropogenicznych) zmiany polegające na zaniku występowania znacznej części populacji biologicznych. Podstawę określenia ogólnej klasy jakości wód powierzchniowych, stanowią wartości graniczne wskaźników jakości wody w klasach jakości wód powierzchniowych określone w załączniku nr 1 do ww. rozporządzenia. Zgodnie z cytowanym wyżej rozporządzeniem, określenia jakości wód powierzchniowych dokonuje się na podstawie badań prowadzonych w jednym punkcie pomiarowym. W punkcie pomiarowym dopuszcza się określenie jakości wód powierzchniowych w zakresie spełniania wymagań określonych dla różnych sposobów użytkowania wód. Dla każdego wskaźnika jakości wody zmierzonego z częstotliwością jeden raz na miesiąc wyznacza się wartość stężenia odpowiadającą percentylowi 90, a w przypadku mniejszej częstotliwości badań przyjmuje się najmniej korzystną wartość stężenia. Określenia klasy jakości wód powierzchniowych dokonuje się, porównując wyznaczone wartości stężeń poszczególnych wskaźników jakości wody, z wyłączeniem wskaźników jakości wód występujących w warunkach naturalnych w podwyższonych stężeniach, z wartościami granicznymi określonymi w załączniku nr 1 do rozporządzenia, przyjmując klasę obejmującą 90 % wartości. Przy sporządzaniu oceny posłużono się programem komputerowym „JaWo”, stosowanym aktualnie przez wszystkie wojewódzkie inspektoraty ochrony środowiska w kraju. Ocena przydatności do bytowania ryb Podstawę oceny stanowi Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 października 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych (Dz. U. Nr 176, poz. 1455). Woda spełnia wymagania określone w załączniku do rozporządzenia, jeżeli w wyniku pobierania próbek stale w tym samym miejscu w okresie 12 miesięcy, z częstotliwością nie mniejszą niż określona w załączniku do rozporządzenia: • w 95 % próbek zostały spełnione wymagania dotyczące tej wody w zakresie wskaźników: wartości pH, pięciodobowego biochemicznego zapotrzebowania tlenu (BZT5), amoniaku, azotu amonowego, azotynów, całkowitego chloru pozostałego, cynku ogólnego i miedzi rozpuszczonej; jeżeli próbki do oznaczania powyższych wskaźników były pobierane z częstotliwością mniejszą niż 1 próbka na miesiąc, wymagania dotyczące tych wskaźników muszą być spełnione w każdej próbce, • wymagania w zakresie temperatury były spełniane w okresach stanowiących łącznie co najmniej 98 % czasu, • w 50 % próbek zostały spełnione wymagania w zakresie rozpuszczonego tlenu, • zostało spełnione wymaganie dotyczące średniorocznej wartości zawiesiny ogólnej.

5 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Delegatura w Suwałkach Informacja o stanie środowiska na terenie powiatu sejneńskiego

Dokonując obliczeń, o których mowa wyżej nie uwzględnia się wyników analiz niespełniających wymagań określonych w załączniku do rozporządzenia, jeżeli naruszenie wymagań nastąpiło na skutek powodzi lub innych klęsk żywiołowych. Dokonując obliczenia średniorocznej wartości zawiesiny ogólnej, dopuszcza się pominięcie wyników analiz z próbek pobranych podczas wyjątkowych warunków pogodowych, takich jak intensywne opady atmosferyczne, intensywne topnienie śniegu oraz susza. W przypadku, gdy badanie wykaże, że wartości wskaźników jakości wody są lepsze niż wartości tych wskaźników określone w załączniku do rozporządzenia, częstotliwość pobierania próbek wody i pomiaru wartości tych wskaźników może zostać zmniejszona. Regularnych badań wody nie przeprowadza się, jeżeli woda jest niezanieczyszczona i nie ma ryzyka pogorszenia jej jakości. W przypadku, gdy badanie wody wykaże, że wartości wskaźników jakości wody są gorsze niż wartości tych wskaźników określone w załączniku do rozporządzenia, należy ustalić, czy jest to wynik błędów w pomiarach, skutek zjawiska naturalnego czy też zanieczyszczenie wody. Ocena przydatności wody do spożycia Podstawę oceny stanowi Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 listopada 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia (Dz. U. Nr 204 poz. 1728). Wymagania, jakim powinny odpowiadać kategorie jakości wody A1-A3, określa załącznik nr 1 do ww. rozporządzenia. Wody spełniają wymagania, jeżeli w wyniku pobierania próbek wody w miejscu jej ujmowania, w regularnych odstępach czasu z częstotliwością nie mniejszą niż określona w załączniku nr 2 do rozporządzenia: 1. w 95 % próbek nie zostały przekroczone właściwe dla danej kategorii jakości wody wartości dopuszczalne wskaźników jakości wody oznaczone gwiazdką (*) w załączniku nr 1 do rozporządzenia, a w 90 % próbek wartości dopuszczalne pozostałych wskaźników jakości wody, 2. w odniesieniu do pozostałych 5 % lub 10 % próbek, w których wartości dopuszczalne wskaźników jakości wody zostały przekroczone: - otrzymane wartości wskaźników, z wyjątkiem temperatury, pH, tlenu rozpuszczonego i wskaźników mikrobiologicznych, nie odbiegają więcej niż o 50 % od wartości dopuszczalnych wskaźników jakości wody, - nie wynika zagrożenie dla zdrowia człowieka, - w kolejnych próbkach wody, pobranych w regularnych odstępach czasu, nie stwierdzono przekroczenia wartości dopuszczalnych wskaźników jakości wody. Przy obliczaniu wartości procentów próbek, o których mowa wyżej nie uwzględnia się przekroczeń wartości granicznych wskaźników, jeżeli są one skutkiem powodzi lub innych klęsk żywiołowych albo wyjątkowych warunków pogodowych, takich jak intensywne opady atmosferyczne, intensywne topnienie śniegu albo wysokie temperatury powietrza. Ocena wrażliwości wód na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych i podatności na eutrofizację Podstawę oceny stanowi Rozporządzenie Ministra Środowiska z 23 grudnia 2002 r. w sprawie kryteriów wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz.U. Nr 241 poz. 2093).

6 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Delegatura w Suwałkach Informacja o stanie środowiska na terenie powiatu sejneńskiego

Dokument określa m.in. wartości kryterialne zawartości azotanów w wodach (w szczególności w wodzie ujmowanej na potrzeby zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia) oraz wykaz wskaźników i wartości kryterialne do oceny eutrofizacji wód śródlądowych. Za wody wrażliwe na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych uznaje się wody zanieczyszczone oraz wody zagrożone zanieczyszczeniem, jeżeli nie zostaną podjęte działania ograniczające bezpośredni lub pośredni zrzut do tych wód azotanów i innych związków azotowych mogących przekształcić się w azotany, pochodzących z działalności rolniczej. Za wody zanieczyszczone uznaje się: • śródlądowe wody powierzchniowe, a w szczególności wody, które pobiera się lub zamierza się pobierać na potrzeby zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia i wody podziemne, w których zawartość azotanów wynosi powyżej 50 mg 3 NO3/dm ; • śródlądowe wody powierzchniowe, wody w estuariach oraz morskie wody wewnętrzne i morza terytorialnego, wykazujące eutrofizację, którą skutecznie można zwalczać przez zmniejszenie dawek dostarczanego azotu. Za wody zagrożone zanieczyszczeniem uznaje się: • śródlądowe wody powierzchniowe, a w szczególności wody, które pobiera się lub zamierza się pobierać na potrzeby zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia i wody podziemne, w których zawartość azotanów wynosi od 40 do 50 mg 3 NO3/dm i wykazuje tendencję wzrostową; • śródlądowe wody powierzchniowe, wody w estuariach oraz morskie wody wewnętrzne i morza terytorialnego, wykazujące tendencję do eutrofizacji, którą skutecznie można zwalczać przez zmniejszenie dawek dostarczanego azotu. Przy ocenie stopnia i rodzaju zanieczyszczenia wód podziemnych związkami azotu, poza wartością azotanów, uwzględnia się również wartości wskaźników: tlen rozpuszczony, azot amonowy i azot azotynowy. Przy ocenie stopnia eutrofizacji śródlądowych wód powierzchniowych i morskich stosuje się wskaźniki określone w załączniku nr 1 do rozporządzenia. Za wody podatne na eutrofizację uznaje się wody, w których stężenia średnioroczne fosforu ogólnego przekraczają dopuszczalny poziom fosforu ogólnego (stężenie średnioroczne powyżej 0,25 mg P/dm3), 3 3 azotu azotanowego (powyżej 2,2 mgNNO3/dm ), azotu ogólnego (powyżej 5 mg N/dm ) i chlorofilu „a” (powyżej 25 μg/m3), a także, gdy w wodach stojących przezroczystość spada poniżej 2 m. Innymi wskaźnikami eutrofizacji są: długotrwałe zakwity wody (powodowane często przez sinice, okrzemki i zielenice), masowy rozwój glonów poroślowych, odtlenienie hypolimnionu w jeziorach (wraz z występowaniem siarkowodoru), redukcja różnorodności i obfitości makrofitów, fauny bezkręgowej oraz ryb. 1.2. Ocena jakości wód powierzchniowych płynących W 2004 roku na terenie powiatu sejneńskiego badaniami objęto rzeki: Czarną Hańczę (według pięcioletniego cyklu monitoringu operacyjnego), w dwóch punktach pomiarowo- badawczych i Marychę (coroczny monitoring diagnostyczny w punkcie granicznym). W ramach monitoringu operacyjnego ostatnie badania rzeki Marychy wykonane były w 2001 roku, w trzech punktach pomiarowo-kontrolnych, w 2005 roku trwa monitoring operacyjny cieku, ocena zostanie wykonana po zakończeniu cyklu badawczego.

7 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Delegatura w Suwałkach Informacja o stanie środowiska na terenie powiatu sejneńskiego

CZARNA HAŃCZA Rzeka Czarna Hańcza jest lewobrzeżnym dopływem Niemna II rzędu. Całkowita długość rzeki wynosi 141,7 km, w tym 107,8 km w granicach Polski. Powierzchnia zlewni rzeki na obszarze Polski wynosi 1744 km2. Źródła rzeki znajdują się w okolicy Rogożajn Wielkich. Rzeka płynie początkowo w kierunku południowym, przepływa przez jeziora: Jegliniszki, Hańczę i Wigry. Od jeziora Wigry płynie w kierunku południowo-wschodnim do granicy polsko-białoruskiej i następnie uchodzi do Niemna na terenie Białorusi. Końcowym odcinkiem rzeki biegnie trasa Kanału Augustowskiego. Malownicze fragmenty zlewni rzeki i jej okolic zostały objęte ochroną w ramach Suwalskiego Parku Krajobrazowego i Wigierskiego Parku Narodowego. Główne dopływy Czarnej Hańczy to: Wiatrołuża, Pawłówka, Wierśnianka, Marycha, Kalna, Kanał Augustowski, Maleszówka, Wołkuszanka. W 2004 roku WIOŚ Białystok Delegatura w Suwałkach przeprowadziła badania Czarnej Hańczy i jej dopływu – Wiatrołuży łącznie w dziewięciu punktach pomiarowo-kontrolnych (na odcinkach o łącznej długości 95,4 km), z których dwa zlokalizowane są na terenie powiatu sejneńskiego: Wykaz punktów pomiarowo-kontrolnych i klasyfikacja wód rzeki Czarnej Hańczy w 2004 r., na terenie powiatu sejneńskiego

Rodzaj Klasyfikacja Wskaźniki Wartości wskaźnika Przydatność km Nazwa sieci ogólna kwalifikujące kwalifikującego do bytowania Lp biegu Uwagi punktu wody ryb rzeki min. max. śred. Barwa 0 15 12 1 wodowskaz 86,8 O III Przydatna do IV klasa: ChZT-Mn 5,0 6,2 6,1 Czerwony bytowania ryb ChZT-Cr Folwark karpiowatych BZT5 1,0 3,9 3,6

Zasadowość 96,3 216,0 99,2 Ind sap. fitopl. 1,54 1,74 1,74

Og. lb. b. coli 4 1100 636 ChZT-Cr 10,5 45,1 38,5 Barwa 5 20 17 2 m. Głęboki 65,2 O III Nie przydatna IV klasa: ChZT-Mn 5,2 7,0 6,5 Bród ze względu ChZT-Cr

BZT5 0,5 4,3 3,6 na: azotyny Ind. sap. fitopl 1,62 1,78 1,78 Og. lb. b. coli 11 1100 754

Lb. b. coli fek. 3 460 235 ChZT-Cr 11,5 47,7 45,1 Głównym źródłem punktowym zanieczyszczeń wód Czarnej Hańczy jest miasto Suwałki. Od 1992 roku prawie wszystkie ścieki z miasta kierowane są do oczyszczalni miejskiej. W 1997 roku zakończono rozruch technologiczny III stopnia oczyszczania ścieków (usuwanie związków biogennych), co wpłynęło na znaczne obniżenie ilości związków fosforu w odprowadzanych ściekach. Podczas kontroli w 2004 roku nie stwierdzono przekroczeń wartości dopuszczalnych poszczególnych wskaźników w odprowadzanych z oczyszczalni ściekach. Na obszarze części zlewni Czarnej Hańczy, leżącej na terenie powiatu sejneńskiego nie zarejestrowano punktowych źródeł zanieczyszczeń. Duży wpływ na rzekę wywierają spływy powierzchniowe z terenów wiejskich. Punkt wodowskaz Czerwony Folwark Czarna Hańcza poniżej jeziora Wigry w 2004 r. odpowiadała III klasie czystości ze względu na wartości utlenialności (ChZT-Mn), biochemicznego zapotrzebowania tlenu (BZT5), barwy wody wg skali platynowej i zasadowości ogólnej oraz stan sanitarny (ogólna

8 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Delegatura w Suwałkach Informacja o stanie środowiska na terenie powiatu sejneńskiego liczba bakterii coli). Wartość indeksu saprobowego fitoplanktonu również sięgała do poziomu III klasy czystości. Wysokie wartości chemicznego zapotrzebowania tlenu (ChZT-Cr) odpowiadały IV klasie czystości. Pozostałe parametry zanieczyszczenia wód mieściły się w granicach I – II klasy czystości. Podczas poprzednich badań stanu czystości rzeki w 2000 r. w tym punkcie notowano niższe wartości chemicznego zapotrzebowania tlenu (ChZT-Cr), natomiast wyższe były wartości biochemicznego zapotrzebowania tlenu (BZT5), azotu Kjeldahla i fosforanów. Czarna Hańcza w tym punkcie nadaje się do bytowania ryb karpiowatych w warunkach naturalnych, przy czym wskaźnikiem ograniczającym występowanie ryb łososiowatych jest podwyższone stężenie azotynów i wartość BZT5. Punkt w Głębokim Brodzie Czarna Hańcza w tym punkcie w 2004 r. odpowiadała III klasie czystości ze względu na wartości utlenialności (ChZT-Mn), biochemicznego zapotrzebowania tlenu (BZT5), barwy wody wg skali platynowej oraz stan sanitarny (ogólna liczba bakterii coli i liczba bakterii coli typu fekalnego). Wartość indeksu saprobowego fitoplanktonu również sięgała poziomu III klasy czystości. Wysokie wartości chemicznego zapotrzebowania tlenu (ChZT-Cr) odpowiadały IV klasie czystości. Pozostałe parametry zanieczyszczenia wód mieściły się w granicach I – II klasy czystości. Podczas poprzednich badań w 2000 r. stanu czystości rzeki w tym punkcie notowano niższe wartości chemicznego zapotrzebowania tlenu (ChZT-Cr) i biochemicznego zapotrzebowania tlenu (BZT5), natomiast wyższe były wartości utlenialności (ChZT-Mn). Czarna Hańcza w tym punkcie nie nadaje się do bytowania ryb w warunkach naturalnych, przy czym wskaźnikiem ograniczającym jest ponadnormatywne stężenie azotynów. Wnioski: 1. Czarna Hańcza w 2004 r. została zaklasyfikowana do wód III klasy określonych jako wody o zadowalającej jakości w 6 punktach pomiarowo-kontrolnych charakteryzujących odcinki od jeziora Hańcza do połączenia z Kanałem Augustowskim. 2. Odcinek źródłowy Czarnej Hańczy od jeziora Jegliniszki do jeziora Hańcza kontrolowany w jednym punkcie pomiarowo-kontrolnym został zaliczony do wód IV klasy o niezadowalającej jakości, natomiast poniżej Kanału Augustowskiego stan czystości Czarnej Hańczy odpowiadał II klasie (wody dobrej jakości). 3. Na stan czystości Czarnej Hańczy w górnej części badanego odcinka mają wpływ rozproszone i przestrzenne źródła zanieczyszczeń – spływy z pól uprawnych, spływy zanieczyszczonych wód z zagród rolniczych itd. 4. Czarna Hańcza ulega wyraźnemu wpływowi ścieków z oczyszczalni miejskiej w Suwałkach, jednak jej modernizacja zaowocowała znacznym obniżeniem zawartości związków fosforu i azotu w odprowadzanych do Czarnej Hańczy ściekach. 5. Przy stosowanej obecnie metodzie oceny jakości wód głównymi parametrami decydującymi o klasyfikacji rzeki w poszczególnych punktach pomiarowo- kontrolnych były wskaźniki charakteryzujące zawartość materii organicznej (chemiczne zapotrzebowanie tlenu (ChZT-Cr), utlenialność (ChZT-Mn), ogólny węgiel organiczny - OWO) oraz barwa, a także stan sanitarny.

9 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Delegatura w Suwałkach Informacja o stanie środowiska na terenie powiatu sejneńskiego

MARYCHA Rzeka Marycha (dawniej zwana Sejną) jest lewostronnym dopływem Czarnej Hańczy III rzędu (dorzecze Niemna). Długość całkowita rzeki wynosi 80,8 km, w tym 17,6 km poza granicami Polski, powierzchnia zlewni w granicach Polski wynosi 409,8 km2. Źródła rzeki znajdują się w okolicy polsko-litewskiej granicy państwowej na północ od wsi Wołyńce. Rzeka początkowo pod nazwą Czarna płynie w kierunku południowym, mijając po drodze jezioro Sejwy. Na odcinku od Smolan do Murowanego Mostu płynie dwoma ramionami, a następnie po połączeniu skręca w kierunku południowo-wschodnim do jeziora Sejny. Od jeziora Sejny, już pod nazwą Marycha płynie w kierunku południowym do jeziora Pomorze. Poniżej jeziora Pomorze niesie wody początkowo na wschód, a następnie meandrując zakreśla w kierunku południowym dwa łuki wzdłuż granicy państwa i uchodzi do Czarnej Hańczy na terenie Białorusi. Główne dopływy Marychy to Rubieżanka i Kunisjanka oraz dopływy z większych jezior (np.: Boksze, Szejpiszki, Płaskie, Białe, Gieret, Zelwa, Wiłkokuk, Puńsk). WIOŚ Białystok Delegatura w Suwałkach prowadzi badania rzeki Marychy w ramach monitoringu operacyjnego na odcinku od jeziora Sejny do jeziora Pomorze (3 punkty pomiarowo-kontrolne), natomiast w ramach monitoringu diagnostycznego badania przeprowadzane są corocznie w jednym, granicznym punkcie pomiarowo-kontrolnym. W 2004 roku wykonano monitoring diagnostyczny rzeki Marychy. Wykaz punktów pomiarowo-kontrolnych i klasyfikacja wód rzeki Marychy w 2004 r. na terenie powiatu sejneńskiego

km Rodzaj Klasyfikacja Wskaźniki Wartości wskaźnika Przydatność do Lp Nazwa punktu biegu sieci ogólna kwalifikujące kwalifikującego bytowania ryb Uwagi rzeki wody min. max. śred. 1 wodowskaz Zelwa 33,2 D IV Tlen rozp. 4,4 11,5 4,9 Nie przydatna ze względu na: ChZT-Mn 9,0 14,4 13,1 tlen rozpuszczony i ChZT-Cr 21,0 48,6 47,8 azotyny

OWO 8,5 16,4 15,9

Barwa 10 35 32

Rzeka Marycha jest odbiornikiem ścieków przemysłowych i komunalnych z Sejn. W latach 1996 – 1998 wybudowano nową oczyszczalnię ścieków w Sejnach, która mimo stwierdzonych usterek budowlanych osiągnęła zakładane parametry oczyszczania ścieków. Po uruchomieniu oczyszczalni i stopniowej likwidacji mniejszych źródeł zanieczyszczeń wraz z realizacją kolektora sanitarnego spodziewana jest poprawa stanu czystości rzeki poniżej Sejn. W 1999 r. przekazano do eksploatacji gminną oczyszczalnię ścieków w Szypliszkach, a w połowie 2002 r. – oczyszczalnię ścieków w Puńsku, rozbudowaną w 2005 r.

10 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Delegatura w Suwałkach Informacja o stanie środowiska na terenie powiatu sejneńskiego

Wykaz źródeł zanieczyszczeń w zlewni rzeki Marycha na terenie powiatu sejneńskiego – dane z kontroli w latach 2004 – 2005

Miejscowość, Ilość Ładunek Lp nazwa zakładu Typ oczyszczalni ścieków dobowy Uwagi [m3/d] [kg/d] Miasto Sejny (odbiornik bezpośredni – rzeka Marycha) 1 Zakład Gospodarki mechaniczno- Stan formalnoprawny uregulowany. Zakład Komunalno – biologiczna z posiada pozwolenie wodnoprawne ważne Mieszkaniowej, usuwaniem związków do 31.12.2012 r. Wodociągów i azotu i fosforu; Podczas kontroli gospodarki wodno- BZT – 10,73 Kanalizacji w Sejnach metoda osadu 5 ściekowej zakładu nie stwierdzono zawiesina – 5,46 – oczyszczalnia czynnego – reaktory 910 naruszenia wymaganych warunków fosfor og. – 7,43 miejska w Sejnach o działaniu wprowadzania ścieków do środowiska.

cyklicznym; instalacja odwadniania osadu nadmiernego – prasa hydrauliczna 2 Spółdzielnia mechaniczno- Stan formalnoprawny uregulowany. Zakład Mleczarska „Mlekpol” biologiczna, dwa posiada pozwolenie wodnoprawne ważne Grajewo Zakład baseny (rowy do 30 kwietnia 2014 roku. Podczas kontroli Produkcji cyrkulacyjne), gospodarki wodno-ściekowej nie Mleczarskiej osadnik wtórny, BZT5 – 6,02 stwierdzono naruszenia wymaganych „SejnMlek” w Sejnach stacja dozowania zawiesina – 3,57 warunków wprowadzania ścieków do 446 preparatu PIX, prasa fosfor og. – 0,21 środowiska. hydrauliczna osadu nadmiernego – przewoźna, w miarę potrzeb dowożona z Grajewa Inne (odbiornik pośredni – dopływ rzeki Marycha 3 Gmina Puńsk, mechaniczno- Stan formalnoprawny uregulowany. Zakład oczyszczalnia gminna biologiczna – metoda posiada pozwolenie wodnoprawne ważne SBR, reaktory do 31.12.2012 r. BZT – 3,8 biologiczne typu 5 Podczas kontroli gospodarki wodno- zawiesina – 4,6 Biovac, stacja 140,0 ściekowej zakładu stwierdzono niewielkie azot og. – 13,9 dozowania preparatu naruszenia wymaganych warunków fosfor og. – 0,16 PIX, prasa wprowadzania ścieków do środowiska. Po hydrauliczna osadu rozbudowie oczyszczalni w 2005 r. nadmiernego naruszenia nie występują. Oczyszczalnia miejska w Sejnach Miejska oczyszczalnia ścieków wraz z systemem głównych kolektorów sieci kanalizacyjnej w Sejnach to oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna z podwyższonym usuwaniem biogenów. Głównym urządzeniem oczyszczalni jest reaktor biologiczny, o działaniu cyklicznym pozwalający na usuwanie ze ścieków związków organicznych oraz azotu i fosforu. Osad nadmierny odwadniany jest mechanicznie przy pomocy prasy hydraulicznej. Przepustowość oczyszczalni: średnia – 2000 m3/d, maksymalna – 2650 m3/d. Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest rzeka Marycha. W 2005 roku przystąpiono do opracowania operatu na odprowadzenie wód opadowych i roztopowych z terenu miasta do rzeki Marychy. Zaproponowano wyposażenie wylotów kanalizacji burzowej w separatory substancji olejowych i ropopochodnych. Oczyszczalnia Spółdzielni Mleczarskiej „Mlekpol” Grajewo ZPM „SejnMlek” w Sejnach Obiekt został zbudowany pod koniec lat siedemdziesiątych ubiegłego wieku. Oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna z podwyższonym usuwaniem związków biogennych składa się ze zbiornika wstępnego napowietrzania, dwóch rowów cyrkulacyjnych typu „Promlecz”, osadnika wtórnego oraz stacji dozowania preparatu PIX do chemicznego strącania azotu i fosforu, a także poletek ociekowych osadu. Przepustowość maksymalna oczyszczalni wynosi 500 m3/d, natomiast średnia 450 m3/d. Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest rzeka Marycha.

11 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Delegatura w Suwałkach Informacja o stanie środowiska na terenie powiatu sejneńskiego

Gminna oczyszczalnia ścieków w Puńsku W czerwcu 2002 r. nastąpił odbiór techniczny i przekazanie do eksploatacji gminnej oczyszczalni ścieków wraz z kanalizacją sanitarną w Puńsku. Jest to oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna z podwyższonym usuwaniem biogenów, której głównym elementem są reaktory osadu czynnego o działaniu cyklicznym typu „BIOVAC”; usuwanie związków fosforu wspomagane jest zastosowaniem preparatu PIX; przepustowość średnia oczyszczalni wynosiła – 125 m3/d, maksymalna – 150 m3/d. Przy oczyszczalni zlokalizowano punkt zlewny nieczystości płynnych, dowożonych taborem asenizacyjnym. Do odwadniania osadów nadmiernych zastosowano urządzenia typu Draimad-Teknobag. Wraz z oczyszczalnią wybudowano rurociągi kanalizacji sanitarnej o łącznej długości ok. 15 km oraz 9 przepompowni ścieków. Pozwoliło to na skanalizowanie całej miejscowości Puńsk. Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest rów melioracyjny – dopływ jeziora Sejwy (w zlewni Marychy). W 2005 roku wykonano rozbudowę gminnej oczyszczalni ścieków w Puńsku, związaną z przeciążeniem oczyszczalni, zarówno ilością ścieków, jak i dopływającym ładunkiem zanieczyszczeń: zwiększono maksymalną przepustowość oczyszczalni ze 150 m3/d do 300 m3/d, dobudowano dwa reaktory biologiczne SBR (o pojemności 60 m3 każdy), zainstalowano prasę filtracyjną do odwadniania osadu nadmiernego oraz inne obiekty towarzyszące. Punkt w Zelwie (monitoring wód granicznych) Stan czystości Marychy w punkcie granicznym w 2004 r. odpowiadał IV klasie czystości ze względu na wartości chemicznego zapotrzebowania tlenu (ChZT-Cr), utlenialności (ChZT- Mn), ogólnego węgla organicznego (OWO) i barwy wody. Pozostałe parametry czystości wód mieściły się w granicach I – III klasy czystości. Podczas poprzednich badań stanu czystości rzeki w tym punkcie notowano niższe wartości chemicznego zapotrzebowania tlenu (ChZT-Cr), stężenia azotanów, azotynów, azotu ogólnego, natomiast wyższe stężenia fosforu ogólnego i wartości biochemicznego zapotrzebowania tlenu (BZT5). Marycha w tym punkcie nie nadaje się do bytowania ryb w warunkach naturalnych, przy czym wskaźnikami dyskwalifikującymi są ponadnormatywne stężenie azotynów i niska zawartość tlenu rozpuszczonego. Wnioski: 1. Marycha w punkcie granicznym w 2004 r. została zaklasyfikowana do wód IV klasy określonych jako wody o niezadowalającej jakości. 2. Stan czystości Marychy w punkcie granicznym wynika z charakteru rzeki – cieku typu nizinnego, o powolnym nurcie, z korytem zarastającym w okresie letnim roślinnością wodną oraz dużym wpływem zeutrofizowanego jeziora Pomorze. 3. Inwestycje prowadzone w zlewni rzeki wpłynęły na zmniejszenie ładunku zrzucanych zanieczyszczeń i zlikwidowanie części rozproszonych źródeł zanieczyszczeń. 4. Realizacja inwestycji obejmującej budowę oczyszczalni miejskiej i kanalizacji sanitarnej w Sejnach zaowocowała poprawą stanu czystości rzeki poniżej Sejn, głównie ze względu na ograniczenie odpływu słabo oczyszczonych ścieków z terenu miasta, szczególnie silnie wpływających na stan sanitarny wody. 5. Przy stosowanej obecnie metodzie oceny jakości wód głównymi parametrami decydującymi o klasyfikacji rzeki były wskaźniki charakteryzujące zawartość materii organicznej, a także barwa i stężenie tlenu rozpuszczonego.

12 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Delegatura w Suwałkach Informacja o stanie środowiska na terenie powiatu sejneńskiego

Metodyka badań, klasyfikacja i ocena jakości jezior Aktualnie brak przepisów wykonawczych dotyczących ogólnej klasyfikacji i oceny stanu jezior (prace legislacyjne są w toku). Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Środowiska stosują się, zgodnie z zaleceniem Głównego Inspektora Ochrony Środowiska do „Wytycznych monitoringu podstawowego jezior” (PIOŚ 1994), określających zakres, sposób wykonywania badań, klasyfikację i ocenę podatności na degradację jezior. Badania jezior WIOŚ Białystok Delegatura w Suwałkach z uwagi na możliwości techniczno-finansowe wykonuje w cyklach kilkuletnich (dla jezior powyżej 100 ha jest to okres pięcioletni). Pobór prób z jezior odbywa się dwa razy w roku: podczas cyrkulacji wiosennej oraz stagnacji letniej. Klasę jakości wód i kategorię podatności na degradację akwenów określa się przyrównując średnią arytmetyczną wartości uzyskanych z przypisania dla każdego wskaźnika odpowiednio: 1 pkt. – I klasie/kategorii, 2 pkt. – II klasie/kategorii, 3 pkt. – III klasie/kategorii, 4 pkt. – poza klasą/poza kategorią (planowana IV klasa/kategoria) do wartości granicznych średniej punktacji wskaźników klasyfikacji wód lub podatności na degradację: Klasa/ kategoria I ≤ 1, 50 pkt., Klasa /kategoria II ≤ 2,50 pkt., Klasa/kategoria III ≤ 3,25 pkt., Poza klasą/kategorią (planowana IV klasa/kategoria) > 3,25 pkt. W systemie oceny jakości wód jeziorowych wskaźniki fizykochemiczne i biologiczne oraz ich normatywy zostały dobrane tak, by uwzględnić specyfikę wód jezior – przede wszystkim sezonowość zmian warunków fizyczno-chemicznych wód. O ocenie ogólnej stanu czystości wód jeziora decydują wszystkie wskaźniki – odrębnie dla każdego wskaźnika wyznacza się klasę jakości wód, przy czym te, które przekraczają przyjęte normatywy mają znaczenie weryfikujące. Kryteria oceny jakości wód jeziorowych obejmują: - średnie nasycenie hypolimnionu tlenem (w przypadku pełnej stratyfikacji jeziora) lub zawartość tlenu rozpuszczonego nad dnem (przy braku stratyfikacji), - wskaźniki zawartości związków organicznych, czyli chemiczne zapotrzebowanie tlenu (ChZT) i pięciodobowe biochemiczne zapotrzebowanie tlenu (BZT5), - wskaźniki zawartości różnorodnych form pierwiastków biogennych, głównie azotu i fosforu (fosforany, fosfor całkowity, azot mineralny, azot amonowy, azot całkowity), - wskaźnik zawartości substancji nieorganicznych, głównie rozpuszczonych w wodzie soli – przewodność elektrolityczna właściwa, - wskaźniki produkcji pierwotnej zbiornika, pośrednio określające biomasę planktonu: zawartość chlorofilu „a” i sucha masa sestonu, - wskaźnik przezroczystości wody – widzialność krążka Secchiego, - wskaźnik czystości bakteriologicznej wód – miano coli typu kałowego, - całoroczne terenowe obserwacje biologiczne (występowanie śnięć ryb lub masowej śmiertelności innych organizmów), - wskaźniki toksyczne – cyjanki, fenole, metale ciężkie, pestycydy, - analizę hydrobiologiczną (badanie ilościowe i jakościowe planktonu, obserwacja litoralu). W sytuacjach, gdy zawartość którejś z toksycznych substancji przekracza wartości dopuszczalne lub występuje masowa śmiertelność organizmów wodnych, akwen ocenia się jako pozaklasowy. Klasyfikację dodatkowo weryfikuje także wskaźnik sanitarny.

13 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Delegatura w Suwałkach Informacja o stanie środowiska na terenie powiatu sejneńskiego

Poza ujętymi w systemie oceny jakości jezior wskaźnikami dodatkowo monitoruje się następujące wskaźniki: odczyn (pH), barwę wody, zasadowość, wapń, magnez, sód, potas, chlorki, siarczany. Wszystkie oznaczenia wykonywane są zgodnie z obowiązującymi normami. Ocenę wskaźników dodatkowych oraz wskaźników stanu czystości dopływów wykonywano do chwili obecnej zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 roku w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód (Dz. U. Nr 32 poz. 284). Kryteria oceny podatności na degradację jezior uwzględniają cechy morfometryczno- hydrograficzno-zlewniowe: - średnią głębokość zbiornika, - stosunek objętości do długości linii brzegowej jeziora, - procent stratyfikacji wód, - iloraz powierzchni dna czynnego do objętości epilimnionu, - procent wymiany wody w roku, - iloraz powierzchni zlewni całkowitej i objętości jeziora (współczynnik Schindlera), - sposób zagospodarowania zlewni bezpośredniej.

14 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Delegatura w Suwałkach Informacja o stanie środowiska na terenie powiatu sejneńskiego

Charakterystyka jezior powiatu sejneńskiego badanych przez WIOŚ (do 2005 r.) Lp. Nazwa jeziora Powierzchnia Głębokość Kategoria podatno- Lata badań Klasa czystości [ha] maks. [m] ści na degradację Jeziora zlewni dolnego biegu Czarnej Hańczy i Pawłówki 1. Dowcień 79,0 10,4 1992 3 3 2. Żubrowo 97,3 17,0 1992 2 3 Długie Krasnopolskie 3. 102,4 48,0 1992 (2001 – TT) 2 1 (Sejneńskie) 4. Jegliniec 22,6 8,2 1992 3 2 5. Gremzdel 59,3 10,0 1992 3 3 6. Boczniel 25,5 6,8 1992 NON 2 7. Gremzdy 188,1 14,3 1992 3 3 8. Głuche ok. 32,0 3,4 1992 NON 3 9. Jurkowo ok. 20,0 2,3 1992 NON 3 10. Kociołek ok. 3,3 2,6 1992 NON 3 11. Płaskie ok. 15,5 6,1 1992 3 2 12. Miałkie ok. 26,5 2,0 1992, 2004 NON 2 13. Dmitrowo 61,2 42,0 1992 2 1 14. Sumowo k. Dmitrowa 14,3 14,6 1992 2 3 15. Białe k. Białogóry 78,2 15,1 1993 - 2 16. Czarne k. Białogóry 24 6,0 1993 - 2 17. Wierśnie 32,3 8,4 1993 - 3 Jeziora zlewni rzeki Marychy 18. Gieret 67,3 17,0 1995, 2001 2 2 19. Pomorze 295,4 23,5 1995, 2001 2 3 20. Zelwa 103,7 12,3 1995, 2001 2 2 21. Wiłkokuk 39,1 12,2 1995, 2004 3 2 22. Sejny 64,3 3,8 1996 NON 3 23. Boksze 96,4 22,0 1999 2 2 24. Sejwy 85,6 21,5 1999 3 3 25. Szejpiszki 71,4 21,6 1999 2 3 26. Berżniki 81,0 38,8 2000 2 2 27. Punia (Puńsk) 15,0 6,9 2000 3 NON 28. Brożane 44,6 24,3 2004 2 2 29. Bobruczek (rezerwat) 0,9 3,9 2002 NON 2 30. Tobolinka I (rezerwat) 2,8 8,0 2002 2 2 31. Łempis (rezerwat) 8,7 3,3 2003 3 2 32. Łempiuk (rezerwat) 3,6 3,3 2003 NON 2 33. Stulpieniuk (rezerwat) 0,6 2,0 2003 NON 2 34. Stulpień (rezerwat) 7,4 3,8 2003 NON 2 Pozostałe jeziora 35. Hołny 158,1 15,2 1996 3 2 36. Gaładuś (graniczne) 728,6 54,8 1991 – 1995, 2001 1 2 37. Bałędzis (graniczne) 58,2 22,0 2004 2 2 Uwaga: parametry jakości dotyczą ostatniego roku badań danego jeziora, (2000 – TT) – pomiary profili termiczno-tlenowych bez oceny jeziora

15 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Delegatura w Suwałkach Informacja o stanie środowiska na terenie powiatu sejneńskiego

Ważnym elementem sieci hydrograficznej są jeziora. Według „Katalogu jezior Polski” w obrębie powiatu sejneńskiego znajduje się około 97 jezior (o powierzchni powyżej 1 ha), z których WIOŚ Białystok Delegatura w Suwałkach w ramach monitoringu diagnostycznego przebadała dotychczas 37 zbiorników. Powierzchnia jezior powiatu sejneńskiego jest zróżnicowana, największym zbiornikiem tego obszaru jest graniczne jezioro Gaładuś – 728,6 ha (około 560 ha po stronie polskiej). Wśród zbiorników występuje 5 jezior o powierzchni powyżej 100 ha (Gaładuś, Pomorze, Gremzdy, Hołny, Zelwa) i 14 jezior o powierzchni 50 – 100 ha (Sejny, Sztabinki, Berżniki, Dmitrowo, Sejwy, Boksze, Dowcień, Żubrowo, Gremzdel, Długie Krasnopolskie, Szejpiszki, Płaskie, Białe koło Białogóry, Gieret). Pod względem głębokości maksymalnej zbiorników na tym terenie jezioro Gaładuś także zajmuje pierwsze miejsce – 54,8 m, większość akwenów nie jest głęboka – jedynie 10 jezior ma głębokość przekraczającą 20 m (Szejpiszki, Sejwy, Boksze, Bałedzis, Pomorze, Brożane, Klejwy, Berżniki, Dmitrowo, Długie Sejneńskie). Spośród jezior powiatu sejneńskiego Rada Powiatu Uchwałą nr XV/73/04 z dnia 31 marca 2004 r. objęła zakazem używania obiektów pływających wyposażonych w silniki spalinowe następujące akweny: Boksze, Sejwy, Dowcień, Długie, Gremzdy, Żubrowo, Zelwa, Wiłkokuk, Brożane, Płaskie. Częściowym zakazem używania obiektów pływających tj. wyposażonych w silniki spalinowe o mocy powyżej 5 KM objęto: Gaładuś, Hołny, Białe, Gieret i Pomorze. Jezioro Gaładuś – polodowcowe jezioro rynnowe o dość dużej powierzchni – zwierciadło wody zajmuje 728,6 ha, z tego około 560 ha w granicach Polski. Jest to akwen o głębokości maksymalnej sięgającej 54,8 m i średniej 12,7 m. Ukształtowanie misy jeziora oraz jego brzegów przypomina dolinę rzeczną o stromych brzegach i nierównym, silnie urozmaiconym dnie z przegłębieniami i płyciznami. Na jeziorze znajduje się kilka małych wysp o łącznej powierzchni 8,1 ha. Objętość jeziora wynosi prawie 92,475 tysięcy m3. Wzdłuż północnej części jeziora przebiega polsko-litewska granica państwowa, a spośród znajdujących się tam trzech wysp dwie należą do Litwy, jedna do Polski. Jezioro leży z dala od zakładów przemysłowych, nie posiada ujęć wody powierzchniowej ani zarejestrowanych bezpośrednich źródeł zanieczyszczeń wód, użytkowane jest przez Polski Związek Wędkarski. Akwen został zakwalifikowany do typu wód sielawowo-siejowych z oznakami tzw. „przeleszczenia”. Zlewnia jeziora odwadniana jest przez dość bogatą sieć cieków i rowów melioracyjnych. Badania prowadzone w latach 1991 – 1995 oraz w 2001 r. wykazały, że jezioro wykazuje w zasadniczej swojej części cechy zbiornika typu mezotroficznego, a stan czystości odpowiada II klasie czystości (1,80 pkt.). Przezroczystość wody jeziora oscylowała średnio w granicach 4,0 – 4,5 m i nawet podczas wystąpienia tzw. „zakwitu” – zwiększonego rozwoju planktonu nie spadała poniżej 2,8 m. Natlenienie hypolimnionu w jego północnej i środkowej części było dość wysokie, a zawartość związków biogennych lokowała się na poziomie mezotrofii lub umiarkowanej eutrofii. Południowa część jeziora wykazywała zwiększony poziom eutrofizacji – epilimnion był często odtleniony i charakteryzował się zwiększoną zawartością związków biogennych. Przeprowadzone przez stronę litewską badania hydrobiologiczne również wskazywały na średnio zanieczyszczoną wodę (III klasa w skali sześciostopniowej) zarówno pod względem zawartości makrozoobentosu, jak i pod względem zawartości fitoplanktonu. Dość duży ładunek biogenów wnoszony do jeziora wraz z wodami dopływów wskazywał na intensywne nawożenie pól uprawnych. Jezioro Gaładuś jest dość odporne na degradację. Korzystna dla jeziora jest duża głębokość średnia, mała ilość wymienianej wody w ciągu roku oraz stosunkowo mała powierzchnia zlewni całkowitej przy dużej objętości wód jeziora. Jezioro Punia (Puńsk) – niewielkie jezioro o powierzchni 15,0 ha i głębokości 6,9 m położone przy m. Puńsk w górnej części zlewni Marychy. Zbiornik jest lekko wydłużony, o słabo rozwiniętej linii brzegowej. Do jeziora uchodzą niewielkie dopływy. Odpływ

16 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Delegatura w Suwałkach Informacja o stanie środowiska na terenie powiatu sejneńskiego następuje w kierunku południowym do jeziora Sejwy. Zlewnia jeziora jest typowo rolnicza. W latach 80-tych stwierdzano kilkakrotnie przedostawanie się do dopływów jeziora drobnych spływów ścieków z pojedynczych zabudowań i odcieków z obornika. Na podstawie badań przeprowadzonych w 2000 r. zbiornik zaliczono do wód pozaklasowych (NON) (3,67 pkt.). Jest to zbiornik o silnie zanieczyszczonych wodach i bardzo niekorzystnych warunkach naturalnych, bardzo podatny na degradację. W latach 2000 – 2002 w Puńsku wybudowano gminną oczyszczalnię ścieków wraz z kanalizacją sanitarną, co umożliwiło likwidację rozproszonych źródeł zanieczyszczeń oddziałujących na jezioro Puńsk. Jezioro Sejwy – jezioro rynnowe o powierzchni 85,6 ha i głębokości 21,5 m, położone w górnym biegu Marychy. Zbiornik jest wydłużony, posiada dobrze rozwiniętą linię brzegową. Misa jeziora jest zróżnicowana, o bardzo urozmaiconym dnie z kilkoma głęboczkami i wypłyceniami. Przy wschodnim krańcu jeziora znajdują się dwie niewielkie wysepki. Do jeziora uchodzą niewielkie dopływy: Marycha oraz dopływ spod Puńska. Z centralnej części jeziora w kierunku południowym odpływa Czarna (Marycha). Zlewnia jeziora jest typowo rolnicza. Akwen jest atrakcyjny pod względem rekreacyjnym – nad jeziorem zlokalizowane są działki rekreacyjne. Na podstawie badań przeprowadzonych w 1999 r. stan czystości jeziora odpowiadał III klasie czystości (3,00 pkt.). Jest to zbiornik o wodach silnie zanieczyszczonych i bardzo podatny na degradację. Jezioro Boksze – jezioro rynnowe o powierzchni 96,4 ha i głębokości 22 m, położone obok jeziora Sejwy, w zlewni dopływu rzeki Marychy. Wydłużony zbiornik o średnio rozwiniętej linii brzegowej można podzielić na dwa wyraźne plosa. Do jeziora uchodzą: dopływ spod Szypliszk oraz niewielkie, krótkie dopływy. Odpływ następuje w kierunku wschodnim do rzeki Czarnej (Marychy). Zlewnia jeziora jest typowo rolnicza. Przy północnym krańcu jeziora położony jest rezerwat „Ostoja bobrów Bobruczek”. Na podstawie badań przeprowadzonych w 1999 r. stan czystości jeziora odpowiadał II klasie czystości (2,33 pkt.). Jest to zbiornik o wodach umiarkowanie zanieczyszczonych i umiarkowanie podatny na degradację. Jezioro Szejpiszki – jezioro rynnowe o powierzchni 71,4 ha i głębokości 21,6 m, położone w zlewni Dziedziulki, dopływu Marychy. Zbiornik jest wydłużony o dobrze rozwiniętej linii brzegowej. Misa jeziora jest zróżnicowana o urozmaiconym dnie, kształt zbiornika jest dość regularny – część północna to typowa rynna jeziorna, natomiast część południowa ma bardziej zróżnicowane dno. Do jeziora uchodzą: Dziedziulka, odprowadzająca wody z północnej części zlewni oraz niewielkie, krótkie dopływy. Odpływ następuje w kierunku południowym do Marychy. Zlewnia jeziora jest typowo rolnicza. Na podstawie badań przeprowadzonych w 1999 r. akwen zakwalifikowano do III klasy czystości (2,87 pkt.). Jest to zbiornik o wodach silnie zanieczyszczonych i podatny na degradację. Jezioro Sejny – płytkie jezioro o powierzchni 64,3 ha i głębokości maksymalnej 3,8 m, składające się z trzech wyraźnie oddzielonych plos w dużym stopniu porośnięte jest zróżnicowaną roślinnością wodną. Jezioro jest silnie podatne na degradację, głównie z powodu swej małej objętości i stosunkowo dużej zlewni całkowitej. Na podstawie badań przeprowadzonych w 1996 r. jezioro zakwalifikowano do zbiorników III klasy czystości (2,60 pkt.). Jezioro jest zeutrofizowane i bogate w związki azotu. Niewielka głębokość sprzyjająca dobremu natlenieniu jeziora aż do warstw naddennych ułatwia utrzymanie związków fosforu i azotu w warstwach naddennych, a bogata roślinność wodna dodatkowo wpływa na zmniejszenie ilości związków fosforu. Jezioro Berżniki – dość głębokie jezioro rynnowe o powierzchni 81 ha i głębokości 38,8 m położone w górnym biegu Kunisjanki, dopływu Marychy. Zbiornik jest wydłużony o dobrze rozwiniętej linii brzegowej. Jezioro można podzielić na dwa wyraźne plosa. Do jeziora uchodzą niewielkie, krótkie dopływy. Odpływ następuje w kierunku południowym

17 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Delegatura w Suwałkach Informacja o stanie środowiska na terenie powiatu sejneńskiego do niewielkich jezior w ciągu Kunisjanki. Zlewnia jeziora jest typowo rolnicza. Na podstawie badań przeprowadzonych w 2000 r. stan czystości jeziora odpowiadał II klasie czystości na poziomie bliskim I klasy czystości (1,53 pkt.). Jest to głęboki zbiornik umiarkowanie podatny na degradację, o wodach umiarkowanie zanieczyszczonych i wykazujący cechy zbiornika mezotroficznego. Jezioro Hołny – wydłużone, średnio głębokie jezioro o powierzchni 158,1 ha i głębokości 15,2 m, położone w zlewni Hołnianki – dopływu Białej Hańczy. Jezioro jest bardzo podatne na degradację, szczególnie ze względu na mały udział wód hypolimnionu (dolna jednorodna termicznie warstwa wody) w ogólnej objętości jeziora i stosunkowo dużą zlewnię całkowitą jeziora. Korzystna dla jeziora jest dość duża głębokość średnia i mała powierzchnia dna czynnego. Na podstawie badań przeprowadzonych w 1996 r. jezioro zaliczono do pośredniej II/III klasy czystości (2,47 pkt.). Jezioro było zasobne w związki biogenne, a pod wpływem niekorzystnej aury w okresie zimowo-wiosennym hypolimnion był całkowicie odtleniony. Jezioro Gieret – o powierzchni zwierciadła wody 67,3 ha i głębokości maksymalnej 17,0 m. Nad brzegiem jeziora położone są Giby – siedziba gminy. Zlewnia jeziora, w większości rolnicza (pola uprawne, zmeliorowane łąki) ma stosunkowo niewielką powierzchnię. Na skutek regulacji rowów melioracyjnych część zlewni Wierśnianki została włączona do zlewni jeziora Gieret. W okolicy powstają domki letniskowe. Jest to zbiornik o dość silnie zanieczyszczonych wodach, umiarkowanie podatny na degradację. Na podstawie badań przeprowadzonych w 2001 roku stan czystości jeziora odpowiadał II klasie czystości (2,20 pkt.), głównie ze względu na wysoką zawartość związków biogennych i całkowite odtlenienie hypolimnionu w okresie letnim. Stan czystości jeziora poprawił się w stosunku do badań przeprowadzonych w 1995 r. (III klasa). Jezioro Pomorze – o powierzchni zwierciadła wody 295,4 ha i głębokości maksymalnej 23,5 m. Przez jezioro przepływa rzeka Marycha. Zbiornik otoczony jest prawie całkowicie przez kompleksy leśne Puszczy Augustowskiej, głównie bory sosnowe i olsy. Przy południowych brzegach jeziora znajduje się rezerwat „Tobolinka”. Atrakcyjne położenie i otoczenie jeziora zadecydowało o umiejscowieniu nad jego brzegami licznych ośrodków wypoczynkowych i wczasowych. Na podstawie badań przeprowadzonych w 2001 stan czystości jeziora odpowiadał III klasie czystości (2,67 pkt.), o czym decydowały głównie ponadnormatywne stężenia azotu mineralnego, wartości przewodności elektrolitycznej właściwej i duża zawartość materii organicznej oraz odtlenienie hypolimnionu. Dodatkowo niekorzystny wpływ miały mała wartość widzialności krążka Secchiego i stan sanitarny wody. Jest to zbiornik zeutrofizowany o wodach dość silnie zanieczyszczonych, umiarkowanie podatny na degradację, poddany nadmiernej presji słabo oczyszczonych ścieków z Sejn. Stan czystości jeziora w stosunku do badań przeprowadzonych w 1995 r. nie zmienił się. Jezioro Zelwa – o powierzchni 103,7 ha i głębokości 12,3 m leży w zlewni rzeki Marychy, a przeważającą część jego zlewni pokrywają lasy Puszczy Augustowskiej. Jezioro składa się z dwóch basenów o porównywalnej głębokości połączonych szeroką cieśniną. Do jeziora dopływa ciek z jeziora Wiłkokuk, a odpływ następuje do zabagnionego rozlewiska (jezioro Seklis) i dalej do rzeki Marychy. Nad jeziorem położone są ośrodki kempingowe i kąpieliska. Na podstawie badań przeprowadzonych w 2001 roku stan czystości jeziora odpowiadał II klasie czystości (1,67 pkt.), głównie ze względu na odtlenienie hypolimnionu oraz wysoką zawartość materii organicznej i azotu amonowego w warstwie naddennej. Jest to zbiornik umiarkowanie podatny na degradację o wodach średniej jakości. W stosunku do badań przeprowadzonych w 1995 r. stan czystości jeziora nie zmienił się.

18 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Delegatura w Suwałkach Informacja o stanie środowiska na terenie powiatu sejneńskiego

Jezioro Bobruczek – jest polodowcowym jeziorem wytopiskowym, o niewielkiej powierzchni (0,43 ha) i słabo rozwiniętej linii brzegowej. Jest to akwen bardzo płytki, o głębokości maksymalnej ok. 3,65 m i średniej 1,6 m. Jezioro ma formę nieregularnego trójkąta o łagodnych, zarośniętych i bagnistych brzegach. Ukształtowanie misy jeziora charakteryzuje się w miarę regularnym, słabo urozmaiconym dnem, pokrytym warstwą osadów dennych pochodzenia organicznego o miąższości 0,5 – 1 m. Zlewnia jeziora stanowi górną część dopływu Marychy – dopływu spod Szypliszk (zwany miejscowo Czarną), obszar zlewni w większości zdominowany jest przez tereny użytkowane rolniczo. Jezioro położone jest przy północnym skraju jeziora Boksze, dokąd odpływa ciek z jeziora Bobruczek. W 1962 roku utworzono rezerwat faunistyczny „Bobruczek” w celu ochrony bobra europejskiego. Bobruczek nie posiada bezpośrednich źródeł zanieczyszczeń, pośrednio do dopływu jeziora uchodzi wylot kanalizacji z oczyszczalni gminnej w Szypliszkach, poza tym na terenie zlewni znajdują się m. in. oczyszczalnie przydomowe Sotralentz przy szkołach podstawowych w Słobódce i Zaboryszkach. W okolicy wsi Szołtany znajduje się gminne wysypisko śmieci. Na podstawie przeprowadzonych w 2002 roku jezioro Bobruczek zostało zakwalifikowane do II klasy czystości (2,43 pkt.) ze względu na wysokie zawartości azotu oraz substancji organicznych, soli mineralnych oraz odtlenienie hypolimnionu. Na skutek małej otwartości na wpływ wiatru wykazuje niepełne uwarstwienie termiczne. Zbiornik ma niekorzystne warunki naturalne (mała głębokość, objętość, duża zlewnia), jest bardzo silnie podatny na degradację (poza kategorią). Jezioro Tobolinka – jest polodowcowym jeziorem wytopiskowym o małej powierzchni (3,12 ha), głębokości maksymalnej 8,5 m, słabo rozwiniętej linii brzegowej. Brzegi akwenu są strome, porośnięte roślinnością torfowiskową – w 1959 roku utworzony został rezerwat florystyczny „Tobolinka”, obejmujący jezioro i pas boru bagiennego. Jest to zbiornik typu karasiowego, gospodarka rybacka nie jest prowadzona. Zlewnia zbiornika ma niewielką powierzchnię, jest w całości zalesiona borami Puszczy Augustowskiej. Akwen zasilają wody opadowe, nie posiada widocznych dopływów i odpływu wód. Tobolinka jest zbiornikiem umiarkowanie podatnym na degradację o małej głębokości i objętości wód, ale o korzystnie małej, leśnej zlewni. Na podstawie badań z 2002 roku jezioro zaliczono do II klasy czystości (1,60 pkt.), na poziomie bliskim I klasy czystości. Wysokie wartości miały: azot mineralny, związki organiczne, niekorzystne było odtlenienie hypolimnionu latem. Kompleks małych jezior rezerwatu przyrody „Łempis” to zbiorniki wytopiskowe. W 1983 roku powołano rezerwat „Łempis” o ogólnej powierzchni 126,64 ha, obejmujący obszar lasu i czterech śródleśnych jezior w celu zachowania naturalnych ekosystemów leśnych, wodnych i torfowiskowych z rzadkimi i chronionymi gatunkami roślin i zwierząt. Zlewnia omawianych jezior prawie w całości jest zalesiona – obejmuje fragment borów Puszczy Augustowskiej, jedynie w zachodniej części zlewni jezior Łempis i Łempiuk znajdują się obszary bezleśne, w większości zajęte przez użytki rolne. Jeziora rezerwatu „Łempis” Jezioro Łempis Powierzchnia lustra wody jeziora Łempis wg pomiarów WIOŚ zajmuje 8,66 ha. Kształt jeziora przypomina zdeformowaną literę „S”, z dwoma plosami o głębokości 3,1 – 3,3 m. Ukształtowanie misy jeziora charakteryzuje się w miarę stromymi stokami zbiornika i dużymi, mało zróżnicowanymi, płaskimi obszarami dna w centrach poszczególnych części jeziora. Objętość akwenu jest mała, linia brzegowa jest średnio rozwinięta. Jezioro Łempiuk Powierzchnia lustra wody jeziora Łempiuk wg pomiarów WIOŚ zajmuje 3,60 ha. Kształt jeziora przypomina trójkąt, z jednym wierzchołkiem łączącym się poprzez silne przewężenie z zachodnim skrajem jeziora Łempis. Jest to akwen płytki, o głębokości maksymalnej

19 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Delegatura w Suwałkach Informacja o stanie środowiska na terenie powiatu sejneńskiego sięgającej 3,3 m. Kształt misy jeziora zbliżony jest do paraboloidy, stoki zbiornika są strome, dno średnio zróżnicowane, objętość jest mała. Jezioro Stulpieniuk Powierzchnia lustra wody jeziora Stulpieniuk wg pomiarów WIOŚ zajmuje 0,60 ha. Linia brzegowa jest średnio rozwinięta, jest to akwen bardzo płytki, głębokość maksymalna sięga 2,0 m. Stoki zbiornika są dość strome, dno jest mało zróżnicowane, objętość jeziora jest bardzo mała. Zbiornik znajduje się w końcowej fazie zarastania. Jezioro Stulpień Powierzchnia lustra wody jeziora Stulpień wg pomiarów WIOŚ sięga 7,40 ha. Jezioro jest wydłużone, składa się z części północnej – kształtu owalnego, z wąską zatoką od strony wschodniej oraz mniejszej i wydłużonej części południowo-zachodniej, skąd wypływa ciek okresowy, uchodzący do Marychy. Jest to akwen płytki, o głębokości maksymalnej sięgającej 3,8 m, linii brzegowej średnio rozwiniętej, mało zróżnicowanym dnie, małej objętości. Jeziora są silnie podatne na degradację (Łempis – III kategoria, Łempiuk, Stulpieniuk, Stulpień – poza kategorią. Ze względu na małe głębokości i objętości akwenów wskaźniki podatności na degradację są niekorzystne. Leśne użytkowanie zlewni jezior jest jedynym czynnikiem wpływającym korzystnie na ogólną ocenę podatności na degradację. W 2003 roku ogólny stan czystości jezior rezerwatu „Łempis” odpowiadał II klasie czystości (Łempis – 2,00 pkt., Łempiuk – 2,10 pkt., Stulpieniuk – 1,56 pkt., Stulpień – 1,70 pkt.). Spośród wskaźników decydujących o stanie czystości jezior najmniej korzystnie przedstawiały się: zawartości związków azotu oraz związków organicznych. Ze względu na polimiksję jeziora charakteryzowały się dobrym natlenieniem warstw naddennych. Jezioro Wiłkokuk – o powierzchni 39,1 ha i głębokości maksymalnej 12,2 m prawie całkowicie otoczone jest kompleksami leśnymi Puszczy Augustowskiej. Mało dostępne brzegi jeziora, w większości podmokłe i zabagnione, uniemożliwiają szersze wykorzystanie rekreacyjne zbiornika. Jezioro nie posiada wyraźnych dopływów, a odpływ następuje do jeziora Zelwa. Na podstawie badań przeprowadzonych w 2004 roku stan czystości jeziora odpowiadał II klasie czystości (1,93 pkt.). Niekorzystne było odtlenienie hypolimnionu oraz wysokie stężenia związków organicznych oraz biogennych w warstwie naddennej. Jezioro jest zbiornikiem podatnym na degradację, o dość niekorzystnych warunkach naturalnych. W stosunku do badań z 1995 roku stan czystości zbiornika nieznacznie pogorszył się. Jezioro Miałkie – o powierzchni 26,5 ha i głębokości maksymalnej 2,0 m, posiadające dużą zlewnię rolniczo-leśną, w części podmokłą i zabagnioną. Jezioro Miałkie jest ostatnim zbiornikiem w rozbudowanej sieci hydrologicznej rzeki Gremzdówki (Pawłówki) i jej dopływów, odpływ wód następuje do Czarnej Hańczy. W skład zlewni jeziora wchodzą zlewnie wielu zbiorników: Orlinka, Jeglińca, Gremzdel, Boczniel, Długiego Krasnopolskiego, Dmitrowa, Sumowa, Dechłego, Gremzd, Głuchego, Jurkowa, Karolinak, Pogorzelca i Płaskiego. Na podstawie badań przeprowadzonych w 2004 roku stan czystości tego polimiktycznego jeziora mieścił się na granicy II/III klasy czystości (2,50 pkt.) z uwagi na wysoką zawartość związków organicznych, azotu i soli mineralnych. Mała objętość i głębokość wód, duża powierzchnia zlewni, przepływowy charakter zbiornika wskazują na dużą podatność akwenu na degradację. Jezioro Brożane – powierzchnia jeziora jest umiarkowana 44,6 ha, głębokość maksymalna jeziora wynosi 24,3 m. Jezioro ma kształt owalny, przy południowo-zachodnim skraju jeziora znajduje się niewielka i płytka, prawie odizolowana zatoka. Objętość jeziora jest linia brzegowa jest słabo rozwinięta, misa jeziorna jest wklęsła, spadek dna jest duży. Jezioro zasilane jest głównie przez wodę opadową i gruntową. W dość dużej leśnej zlewni występuje uboga sieć hydrologiczna, którą tworzą rowy melioracyjne odwadniające obszary podmokłe położone na północ od jeziora. W czasie badań w 2004 r. podczas badań

20 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Delegatura w Suwałkach Informacja o stanie środowiska na terenie powiatu sejneńskiego wiosennych i letnich koryta zarówno dopływu, jak i odpływu były wyschnięte. W 2004 roku stan czystości jeziora odpowiadał II klasie czystości (1,93 pkt.), niekorzystnie przedstawiały się: odtlenienie hypolimnionu i związane z tym wysokie zawartości fosforanów i azotu amonowego w warstwie naddennej, a także wysoka zawartość związków organicznych (ChZT-Cr). Jezioro jest umiarkowanie podatne na degradację ze względu na średnie wielkości głębokości i objętości. Leśne użytkowanie zlewni jeziora jest czynnikiem wpływającym korzystnie na warunki podatności zbiornika na degradację. Jezioro Bałędzis (Botonie) – powierzchnia lustra wody wg pomiarów WIOŚ wynosi 58,2 ha, z czego 27,9 ha znajduje się po stronie litewskiej, a 30,3 ha po stronie polskiej. Jezioro ma kształt lekko wydłużony, linia brzegowa jest dobrze rozwinięta. Jest to akwen o głębokości maksymalnej sięgającej 22,0 m, dobrze zróżnicowanym dnie, umiarkowanej objętości. Misa jeziora charakteryzuje się stromymi stokami, szczególnie w południowej części i dużymi, płaskimi obszarami dna w centralnej i północnej części jeziora. W zlewni występują głównie zmeliorowane cieki wodne o niewielkim przepływie – jezioro zasilane jest głównie przez wodę opadową i gruntową. Odpływ z jeziora następuje niewielkim, krótkim ciekiem do Zopsi (Zapsis) – prawostronnego dopływu Gniadej i Białej Hańczy (dorzecze Niemna). Prawie całą wschodnią część zlewni akwenu (po stronie litewskiej) oraz południową część zlewni (po stronie polskiej) zajmują obszary leśne Puszczy Augustowskiej (Dainawskiej). Zachodnią i północną część zlewni po stronie polskiej oraz niewielkie skrawki po stronie litewskiej stanowią obszary upraw rolnych oraz niewielkich, często podmokłych obszarów leśnych i torfowisk. W 2004 roku stan czystości jeziora Bałędzis odpowiadał II klasie czystości (1,93 pkt.), niekorzystny był brak tlenu w hypolimnionie, wysoka zawartość trudnorozkładalnych związków organicznych oraz dość wysoka zawartość azotu amonowego w warstwie naddennej jeziora. Jezioro jest umiarkowanie podatne na degradację, ze względu na złożone ukształtowanie dna akwenu niekorzystna jest mała objętość jeziora w stosunku do długości linii brzegowej oraz niewielki udział wód hypolimnionu w objętości jeziora. Korzystnie na akwen wpływa mała zlewnia, wielkość wymiany wody w ciągu roku, a także w większości leśne użytkowanie zlewni bezpośredniej jeziora. Ogólny stan czystości większości jezior powiatu sejneńskiego, badanych przez WIOŚ do 2005 roku, odpowiadał II klasie czystości (21 jezior) – jeziora średnio zanieczyszczone w granicach umiarkowanej eutrofii. Wody najwyższej jakości występowały w jeziorach Dmitrowo i Długie Krasnopolskie. Pozostałe zbiorniki charakteryzowały się nadmiernym zanieczyszczeniem, stan czystości 13 akwenów mieścił się w granicach III klasy czystości, a jakość wód 1 zbiornika (Punia) nie odpowiadał normom. Stan sanitarny wszystkich dotychczas badanych akwenów był dobry. W celu poprawy jakości wód powierzchniowych proponowano m. in. następujące działania: - budowa kanalizacji przerzutowej z Gib i Krasnopola do oczyszczalni miejskiej w Sejnach, - rekultywacja zeutrofizowanego jeziora Punia (Puńsk).

21 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Delegatura w Suwałkach Informacja o stanie środowiska na terenie powiatu sejneńskiego

1.3. Wody podziemne Podstawą klasyfikacji były: 1. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód (DZ. U. Nr 32, poz. 284). 2. Rozporządzenie Ministra zdrowia z dnia 19 listopada 2002 r. w sprawie wymagań dotyczących jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. Nr 203, poz. 1718). W ramach krajowej sieci monitoringu wód podziemnych, obsługiwanej przez Państwowy Instytut Geologiczny na zlecenie Inspekcji Ochrony Środowiska, na terenie powiatu sejneńskiego wytypowano do badań w 2004 roku 11 punktów pomiarowych. Pobór prób przeprowadzono raz w roku w okresie sierpień/wrzesień. Zakres oznaczeń obejmował następujące wskaźniki: amoniak, arsen, azot amonowy, azot azotanowy, azot azotynowy, bar, bor, brom, chlorki, chrom, cyjanki, cynk, fluorki, fosfor, fosforany, glin, kadm, kobalt, lit, magnez, mangan, miedź, molibden, nikiel, odczyn pH, ołów, potas, przewodność elektrolityczna, siarczany, SiO2, sód, stront, suma substancji rozpuszczonych, twardość ogólna, tytan, wanad, wapń, węgiel organiczny, wodorowęglany, zasadowość ogólna, żelazo ogólne, rtęć, tlen rozpuszczony. Opróbowanie sieci i oceny wyników dokonał Zakład Hydrologii i Geologii Inżynierskiej PIG w Warszawie, a analizy laboratoryjne wykonało Centralne Laboratorium Chemiczne PIG w Warszawie.

JAKOŚĆ WÓD PODZIEMNYCH – SIEĆ KRAJOWA 2004 R.

Wskaźniki w zakresie Wskaźniki

Współrzędne stężeń odpowiadających przekracz.

Miejscowość/Gmina geograficzne ść

wodzie o niskiej jakości w 2004 r. [sw]-studnia

rodka normy dla

wiercona ś

boko wód 2004 Wody [p]-piezometr GZWP stropu terenu w sieci łę ytkowanie długość szerokość Obszary Klasa IV Klasa V przeznacz. ż Nr otworu Nr otworu [sk]-studnia kopana G wód Klasa Rodzaj sieci Stratygrafia Typ o

U do spożycia przez ludzi 854 K Sejny/Sejny,[sw] 23˚22’35’’ 54˚06’40’’ Q 13,0 G 1 7 poza III HCO3, FET - FET, Mn, As 1137 K Puńsk/Puńsk,[sw] 23˚11’14’’ 54˚14’52’’ Q 20,0 W 1 7 poza III FET - FET, Mn, As 1741 K Poćkuny 23˚24’53’’ 54˚06’25’’ Q 24 G 1 7 III - - Brak przekroczeń 1742 K Boksze Stare 23˚11’33’’ 54˚11’33’’ Q 5,2 G 1 4 IV FET - FET, Mn 1743 K Pełele 23˚16’17’’ 54˚13’27’’ Q 33 G 1 7 III FET - FET, Mn 1744 K Krasnogruda 23˚25’30’’ 54˚09’07’’ Q 14,2 G 1 4 III HCO3 - Ni 1745 K Burbiszki 23˚22’51’’ 54˚13’05’’ Q 21,7 G 1 4 II - - FET, Mn 1746 K Giby 23˚21’26’’ 54˚02’25’’ Q 7,5 G 1 7 III FET - FET, Mn 1747 K Pomorze 23˚21’59’’ 54˚03’24’’ Q 5,8 G 1 4 IV NH4 FET FET, Mn 1748 K Hołny Mejera 23˚27’57’’ 54˚08’45’’ Q 35 G 1 4 IV - FET FET, Mn 1749 K Wigrańce 23˚28’05’’ 54˚03’13’’ Q 13,8 G 1 1 III FET - FET, Mn objaśnienia skrótów i symboli: Klasa wód: II – wody dobrej jakości, III – wody zadawalającej jakości, IV – wody niezadawalającej jakości. Rodzaj sieci: R – regionalna, K – krajowa, Q – Czwartorzęd, W – wgłębne – wody poziomów artezyjskich i subartezyjskich, G – gruntowe – wody płytkiego krążenia o swobodnym zwierciadle wody Typ ośrodka 1 – warstwa porowa, Użytkowanie terenu – dominujący sposób użytkowania w promieniu 500 m od punktu badawczego 1 – lasy, 2 – użytki zielone, 3 – grunty orne – gospodarka rozdrobniona, 4 – grunty orne – gospodarka wielkopolowa, 5 – nieużytki naturalne, 6 – nieużytki antropogeniczne, 7 – obszary zabudowane Z 11 przebadanych otworów w sieci krajowej na terenie powiatu sejneńskiego 8 studni charakteryzowało się dobrym stanem wód (klasa II i III), w 3 otworach stwierdzono zły stan wód (klasa IV). W wodach zaliczonych do trzeciej klasy czystości na poziomie czwartej klasy występowały stężenia: żelaza (Wigrańce, Giby, Pełele, Puńsk, Sejny) oraz wodorowęglanów (Sejny i Krasnogruda). W wodach trzech studni, zaklasyfikowanych do IV klasy – wód o niezadowalającej jakości – przekroczone były stężenia: amoniaku (wskaźnika z grupy toksycznych) w miejscowości Pomorze oraz żelaza ogólnego – w miejscowościach: Hołny Mejera, Pomorze i Boksze Stare. Prawie we wszystkich otworach badawczych (oprócz m. Poćkuny) przekroczone zostały normy wód przeznaczonych do picia w zakresie stężeń żelaza ogólnego oraz manganu, a także w przypadku trzech studni – również wskaźników toksycznych – niklu i arsenu (w miejscowościach Sejny, Puńsk oraz Krasnogruda).

22 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Delegatura w Suwałkach Informacja o stanie środowiska na terenie powiatu sejneńskiego

Część punktów badawczych z sieci krajowej (studnie w Sejnach i Puńsku) oraz wszystkie punkty sieci regionalnej, leżące na terenie powiatu sejneńskiego wchodzą równocześnie w skład polsko-litewskiej sieci badawczej, działającej na warunkach uzgodnionych pomiędzy Ministerstwem Środowiska RP a Służbą Geologiczną Litwy. Punkty badawcze z sieci regionalnej monitoringu jakości wód podziemnych stanowią uzupełnienie sieci krajowej. W ramach monitoringu regionalnego w 2004 roku badaniami w województwie podlaskim objęto 34 studnie, w tym pięć leżących na terenie powiatu sejneńskiego. WIOŚ Białystok Delegatura w Suwałkach przeprowadziła badania raz w roku w okresie wrzesień/październik. Zakres oznaczeń obejmował następujące wskaźniki: temperatura, przewodnictwo właściwe, odczyn, tlen rozpuszczony, amoniak, azotany, azotyny, chlorki, siarczany, fosforany, wodorowęglany, sód, potas, wapń, magnez, mangan, żelazo ogólne.

JAKOŚĆ WÓD PODZIEMNYCH – SIEĆ REGIONALNA 2004 R.

Wskaźniki w zakresie Wskaźniki

stężeń przekracz.

Miejscowość/Gmina

Współrzędne ść

odpowiadających w 2004 r. [sw]-studnia geograficzne

rodka wodzie o niskiej normy dla

wiercona ś

boko jakości wód 2004

[p]-piezometr GZWP stropu terenu Wody w sieci łę ytkowanie Obszary przeznacz. ż Nr otworu Nr otworu [sk]-studnia kopana G wód Klasa Rodzaj sieci Stratygrafia Typ o

długość szerokość U Klasa IV Klasa V do spożycia przez ludzi 1 R Pełele/Puńsk [sw] 23°16′16,1″ 54°13′21,7″ Q 5,0 G 1 - II - - Brak przekr. 2 R Wigrańce/Sejny [Sw] 23° 28′12,6″ 54°03′13,8″ Q 23,0 W 1 1 - III FET - FET, Mn 58 R Burbiszki/Sejny [sw] 23° 22′31,4″ 54°12′58,6″ Q 21,7 G 1 3 - III FET - FET, Mn 59 R Jenorajście/Sejny [sw] 23° 23′42,8″ 54°10′57,5″ Q 28,0 W 1 3 - IV NH4, HCO3 FET FET, Mn 60 R Giby/Giby [sw] 23° 21′18,4″ 54°02′24,7″ Q 7,5 G 1 2 - III FET - FET, Mn Stan ogólny wód ze studni w miejscowości Pełele mieścił się w II klasie czystości (wody dobrej jakości), nie zanotowano także przekroczeń wskaźników badanych pod kątem przydatności do spożycia przez ludzi. Wody ze studni w miejscowościach: Wigrańce, Burbiszki i Giby zakwalifikowano do III klasy czystości wód (wody zadawalającej jakości), natomiast wody ze studni w miejscowości Jenorajście zaliczono do IV klasy czystości (wody niezadowalającej jakości) ze względu na przekroczenia stężeń amoniaku i wodorowęglanów. Jednocześnie w studniach występowały wysokie stężenia żelaza: w Wigrańcach, Burbiszkach i Gibach na poziomie IV klasy, a w Jenorajściach – V klasy. Stężenia żelaza i manganu przekraczały również normy wyznaczone dla wód przeznaczonych do spożycia przez ludzi. 2. Ochrona powietrza

2.1. Emisja zanieczyszczeń do powietrza Emisja zanieczyszczeń do powietrza na terenie powiatu sejneńskiego pochodzi przede wszystkim z energetycznego spalania paliw – węgla i oleju opałowego oraz drewna. Największe źródła emisji to: 1. kotłownie Spółdzielni Mieszkaniowej w Sejnach, 2. kotłownia Spółdzielni Mleczarskiej „Mlekpol” Zakładu Produkcji Mleczarskiej „SejnMlek” w Sejnach, 3. kotłownia Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Sejnach, 4. kotłownia Gorzelni Rolniczej w Sejnach. W powiecie sejneńskim znajdują się również zakłady, z terenu których emitowane są zanieczyszczenia powstające w procesach technologicznych. Są to głównie zakłady rzemieślnicze – warsztaty samochodowe z lakierniami, stolarnie itp. emitujące niewielkie ilości zanieczyszczeń gazowych i pyłowych oraz zakłady przemysłu spożywczego, na terenie których znajdują się wędzarnie. Największe wędzarnie należą do:

23 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Delegatura w Suwałkach Informacja o stanie środowiska na terenie powiatu sejneńskiego

1. Przedsiębiorstwa Produkcyjno Usługowo Handlowego DESRA” w Puńsku, 2. Gminnej Spółdzielni „SAMOPOMOC CHŁOPSKA” w Sejnach Kontrolowane przez Delegaturę WIOŚ obiekty charakteryzują się małym stopniem oddziaływania na środowisko. Zarówno w zakresie emisji z kotłowni, jak i ze źródeł technologicznych. Kotłownie są obiektami o niewielkiej mocy i są zwolnione z obowiązku posiadania pozwolenia na wprowadzanie zanieczyszczeń do powietrza. Spółdzielnia Mieszkaniowa w Sejnach Kotłownie Spółdzielni Mieszkaniowej w Sejnach, są największymi obiektami spalania paliw, zlokalizowanymi na terenie powiatu sejneńskiego. Spółdzielnia Mieszkaniowa w Sejnach posiada 3 kotłownie: 1. przy ul. Konarskiego 15: o łącznej wydajności 3,60 MW – wyposażona w 1 kocioł Buderus C-605 o wydajności 740 kW (opalany olejem opałowym) oraz 2 kotły typu UKS o pojedynczej mocy cieplnej 450 kW, 4 kotły KMR o pojedynczej mocy cieplnej – 600 kW (opalane węglem), 2. przy ul. Wojska Polskiego 19: o łącznej wydajności 2,20 MW – wyposażona w 1 kocioł Viessman Patromat – Simplex o wydajności 720 kW (opalany olejem opałowym) oraz 3 kotły typu KMR o pojedynczej mocy cieplnej 600 kW, 2 kotły UKS o pojedynczej mocy cieplnej – 450 kW (opalane węglem), 3. przy ul. Zawadzkiego 12: o łącznej wydajności 1,8 MW – wyposażona w 4 kotły typu UKS o pojedynczej mocy cieplnej 450 kW (opalane węglem). Kotłownie nie posiadają urządzeń do ograniczania emisji substancji wprowadzanych do powietrza. Spółdzielnia Mleczarska Mlekpol w Grajewie, Zakład Produkcji Mleczarskiej SejnMlek w Sejnach Zakład Produkcji Mleczarskiej SejnMlek w Sejnach eksploatuje kotłownię parową wyposażoną w 3 kotły P-65, o łącznej mocy 2,88 MW, opalane węglem. Kotłownia nie wymaga posiadania pozwolenia na wprowadzanie substancji do powietrza. Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Sejnach Kotłownia Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Sejnach, o łącznej mocy cieplnej 1,15 MW, wyposażona jest w 4 kotły opalane olejem opałowym: − 2 kotły Patromat – Triplex o pojedynczej wydajności 405 kW (wodne), − 2 kotły Patromat ER-ND o pojedynczej wydajności 170 kW (parowe). Kotłownia nie wymaga posiadania pozwolenia na wprowadzanie substancji do powietrza. Gorzelnia Rolnicza w Sejnach Kotłownia Gorzelni Rolniczej w Sejnach wyposażona jest w jeden kocioł parowy opalany węglem P-2/65/12, o wydajności cieplnej 0,832 kW. Kotłownia nie wymaga posiadania pozwolenia na wprowadzanie substancji do powietrza. 2.2. Monitoring imisji Aktualne wymogi prawne dotyczące oceny jakości powietrza określają sposób prowadzenia badań, polegający na uzyskaniu dla wszystkich stref (powiatów) województwa informacji o poziomach substancji w powietrzu w odniesieniu do standardów jakości, identyfikacji obszarów wymagających poprawy jakości powietrza (co najmniej do dopuszczalnych poziomów substancji), a następnie monitorowanie skuteczności programów naprawczych, tam gdzie są one wymagane. W związku z powyższym Wojewódzki

24 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Delegatura w Suwałkach Informacja o stanie środowiska na terenie powiatu sejneńskiego

Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku zaplanował przeprowadzenie w 2003 roku na terenie województwa podlaskiego serii całorocznych badań imisji stężeń dwutlenku siarki, dwutlenku azotu i benzenu metodą pasywną. W powiecie sejneńskim do badań wytypowano jeden punkt pomiarowo-badawczy w Sejnach, przy ul. Parkowej 1. Przyjęto, że jest on reprezentatywny dla całej strefy – powiatu sejneńskiego. Charakterystyka metody pasywnej Zastosowana metoda analityczna wykorzystuje pasywne pobieranie próbek. Badanie polega na ekspozycji w badanym powietrzu próbnika pasywnego, wykonanego z barwionego na czarno polietylenu, umożliwiającego wyeliminowanie wpływu światła słonecznego na ilość absorbowanej w nim substancji. Zanieczyszczenia podczas ekspozycji otwartego próbnika przedostawały się w drodze dyfuzji do jego wnętrza, gdzie były pochłaniane przez materiał absorbujący. Eksponowano po 3 próbniki dla każdego zanieczyszczenia (SO2, NO2, C6H6) w jednym punkcie, co pozwoliło określić uśrednione jednostkowe stężenia zanieczyszczeń. Po okresie jednomiesięcznej ekspozycji próbki poddano analizie. Uzyskane dane z ekspozycji próbników przeliczono na stężenia średnioroczne i porównano bezpośrednio z wartościami dopuszczalnymi. Uregulowania prawne Obecnie podstawowymi aktami prawnymi, określającymi obowiązki, zasady i kryteria w zakresie prowadzenia ochrony powietrza w Polsce są: - Ustawa Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z późniejszymi zmianami), - Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r. (Dz. U. Nr 87, poz. 798) w sprawie oceny poziomów substancji w powietrzu, - Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r. (Dz. U. Nr 87, 796) w sprawie dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu, alarmowych poziomów niektórych substancji w powietrzu oraz marginesów tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji, - Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 listopada 2002 r. w sprawie zakresu i sposobu przekazywania informacji dotyczących zanieczyszczenia powietrza-(Dz. U. Nr 204, poz. 1727), - Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 lipca 2000 r. w sprawie wprowadzenia Nomenklatury Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych (NTS) - (Dz. U. Nr 58, poz. 685, z późniejszymi zmianami), - Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 lipca 2002 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać programy ochrony powietrza – (Dz. U. Nr 115, poz. 1003). Wartości kryterialne obowiązujące w 2003 roku Podstawę oceny jakości powietrza, zgodnie z art. 89 ustawy Prawo ochrony środowiska stanowi: • dopuszczalny poziom substancji w powietrzu (w niektórych przypadkach, określono dozwoloną liczbę przekroczeń dopuszczalnego poziomu), • dopuszczalny poziom substancji w powietrzu powiększony o margines tolerancji (dozwolone przypadki przekroczeń poziomu dopuszczalnego odnoszą się także do jego wartości powiększonej o margines tolerancji). Wprowadzenie w zapisach prawnych marginesów tolerancji, które co roku ulegają obniżeniu, ma na celu stworzenie okresu dostosowawczego i złagodzenie w czasie wymogów

25 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Delegatura w Suwałkach Informacja o stanie środowiska na terenie powiatu sejneńskiego osiągnięcia wartości docelowych. Należy jednak podkreślić, że wartość dopuszczalna powiększona o margines tolerancji nie stanowi tymczasowego stężenia dopuszczalnego, a jedynie złagodzenie wartości kryterialnych do podejmowania określonych działań w okresie przejściowym przed terminem osiągnięcia norm docelowych.

Ochrona zdrowia – dopuszczalne poziomy badanych substancji w powietrzu Dopuszczalny poziom Okres Dopuszczalny Wartość Dopuszczana częstość substancji w powietrzu uśredniania poziom substancji marginesu przekroczenia Substancja powiększony o margines wyników w powietrzu tolerancji w dopuszczalnego poziomu tolerancji za rok 2003 pomiarów [µg/m3] roku 2003 w roku kalendarzowym [µg/m3] Benzen rok kalendarzowy 5 5 10 - Dwutlenek azotu rok kalendarzowy 40 14 54 -

Ochrona roślin - dopuszczalne poziomy badanych substancji w powietrzu

Dopuszczalny poziom substancji w powietrzu Substancja Okres uśredniania wyników pomiarów [µg/m3] Dwutlenek rok kalendarzowy 20 siarki

Wyniki badań

Zestawienie średnich wyników dwutlenku azotu, dwutlenku siarki i benzenu uzyskanych z badań przeprowadzonych metodą pasywną w Sejnach, przy ul. Parkowej 1 w okresie od lutego 2003 r. do stycznia 2004 r. Średnie wartości stężeń w µg/m3 Substancja II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I ROK

Dwutlenek 17,0 10,3 8,7 8,3 5,7 4,7 10,0 10,7 12,7 18,3 15,7 17,7 11,6 azotu Dwutlenek 8,7 8,7 10,7 2,7 1,3 0,3 1,0 2,0 10,0 10,3 19,0 21,0 8,0 siarki Benzen 3,7 3,9 3,6 4,9 1,3 3,6 2,4 1,6 3,6 4,0 4,9 6,5 3,7 Wszystkie badane stężenia były stosunkowo niewysokie. Jak widać z powyższych wartości, w żadnym wypadku nie zostały przekroczone stężenia dopuszczalne. W przypadku dwutlenku siarki widoczna jest sezonowość. Stężenia w sezonie grzewczym były znacznie wyższe niż w sezonie letnim. Wskazuje to na pochodzenie dwutlenku siarki ze źródeł energetycznego spalania paliw. Źródłem emisji dwutlenku azotu i benzenu do powietrza są przede wszystkim pojazdy poruszające się ciągami komunikacyjnymi, co potwierdza nieznaczna zmienność sezonowa stężeń tych zanieczyszczeń. Na podstawie przeprowadzonych pomiarów powiat sejneński zaklasyfikowano do strefy A, czyli strefy o poziomach stężeń, które nie przekraczają wartości dopuszczalnych z uwzględnieniem dozwolonych częstości przekroczeń. Wymaganym działaniem dla tej strefy jest utrzymanie jakości powietrza w strefie na tym samym lub lepszym poziomie.

26 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Delegatura w Suwałkach Informacja o stanie środowiska na terenie powiatu sejneńskiego

3. Gospodarka odpadami

3.1. Składowiska odpadów Na terenie powiatu sejneńskiego funkcjonują 3 gminne składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne. 1. Składowisko odpadów we wsi Konstantynówka, gmina Sejny dla miasta i gminy Sejny, którego zarządzającym jest Zakład Gospodarki Komunalno-Mieszkaniowej Wodociągów i Kanalizacji w Sejnach, a właścicielem miasto Sejny. Składowisko położone jest na gruntach wsi Konstantynówka, w lesie, w odległości ok. 4,5 km od miasta Sejny, służy miastu i gminie Sejny, od 2004 r. także gminie Giby, a od 2005 r. gminie Krasnopol. Zostało uruchomione w 1993 r., powierzchnię składowiska (2,8 ha) podzielono na 4 sektory, drogi dojazdowe, zasieki na surowce wtórne oraz budynek obsługi składowiska. Składowisko jest uszczelnione folią, wyposażone jest także w drenaż odprowadzający odcieki ze składowiska do zbiornika na odcieki. Obecnie odpady składuje się na drugim poziomie sektora pierwszego. Składowisko zostało w całości ogrodzone siatką, zamykane jest bramą, dozór prowadzony jest w wyznaczonych godzinach, w zależności od potrzeb. Dzięki trzem zainstalowanym piezometrom prowadzi się monitoring wód podziemnych, ponadto monitoring składowiska obejmuje badanie ilości i jakości odcieków ze składowiska. Składowisko działa w oparciu o decyzję z 03.02.2003 r. Nr ABOŚ-7639/1/03, wydaną przez Starostwo Powiatowe w Sejnach, zatwierdzającą instrukcję eksploatacji. W 2004 roku na składowisku złożono 1896,1 Mg odpadów zmieszanych, na składowisku prowadzona jest segregacja odpadów przywiezionych, a także istnieje tzw. selekcja „u źródła”. W 2004 roku zarządzający składowiskiem sprzedał 8,5 Mg makulatury oraz 6,81 Mg tworzyw sztucznych. Na terenie powiatu sejneńskiego działają 2 firmy usługowe, odbierające odpady z nieruchomości i posiadające zezwolenia, wydane na podstawie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. 2. Składowisko odpadów we wsi Krasnopol, przeznaczone dla gminy Krasnopol, którego zarządzającym i właścicielem jest Urząd Gminy w Krasnopolu. Składowisko położone jest w odległości 4 km od Krasnopola w lesie, uruchomione zostało w 1991 r., posiada powierzchnię 0,7 ha. Składowisko wyposażone jest jedynie w niepełne ogrodzenie, nie jest zamykane, nie jest dozorowane, składowane odpady nie są przykrywane warstwą izolacyjną piasku lub żwiru, nie ewidencjonuje się ich oraz nie prowadzi się segregacji odpadów na składowisku, ani tzw. selekcji „u źródła”. W 2004 roku na składowisko złożono około 78 Mg odpadów (dane szacunkowe). W 2005 roku gmina wykonała dokumentację na 3 otwory piezometryczne, które zostaną zamontowane wokół wysypiska i będą służyły do jego monitoringu. Do chwili obecnej nie prowadzono monitoringu składowiska. Składowisko posiada decyzję z 10.02.2003 r. Nr ABOŚ-7639/2/03, wydaną przez Starostwo Powiatowe w Sejnach, zatwierdzającą instrukcję eksploatacji. W związku z tym, WIOŚ Białystok Delegatura w Suwałkach zobowiązała gminę Krasnopol do podjęcia działań zmierzających do zamknięcia składowiska. Wobec powyższego gmina nawiązała współpracę z Zakładem Gospodarki Komunalno- Mieszkaniowej, Wodociągów i Kanalizacji w Sejnach, który będzie świadczył usługi odbierania odpadów z nieruchomości w gminie Krasnopol i składał je na składowisku, którym zarządza tj. w Konstantynówce, w gminie Sejny.

27 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Delegatura w Suwałkach Informacja o stanie środowiska na terenie powiatu sejneńskiego

3. Składowisko odpadów we wsi Szołtany, przeznaczone dla gminy Puńsk, którego zarządzającym i właścicielem jest gmina Puńsk. Składowisko odpadów znajduje się we wsi Szołtany, w odległości ok. 2 km od Puńska, posiada powierzchnię 1,05 ha. Wysypisko powstało w 1987 roku, a w 1997 roku zostało zmodernizowane poprzez uszczelnienie sektora przeznaczonego do eksploatacji o powierzchni 0,3 ha i odprowadzenie odcieków, drenażem do zbiornika odcieków. Składowisko wyposażone jest w pełne, zamykane bramą ogrodzenie. Z jednej strony obiektu znajduje się las, z pozostałych zaś zieleń stanowią posadzone drzewa. Na składowisku nie prowadzi się segregacji odpadów. W 2004 roku na składowisku złożono 231,6 Mg odpadów zmieszanych oraz 83 Mg osadów ściekowych. Gmina prowadzi ewidencję odpadów złożonych na składowisku. O ilości złożonych odpadów informuje firma, świadcząca usługi odbioru odpadów z nieruchomości. Usługi odbioru odpadów na terenie gminy świadczy tylko jedna firma, która odpady selekcjonowane na nieruchomościach odbiera nieodpłatnie i sprzedaje we własnym zakresie. W 2005 roku, w celu monitorowania składowiska, wykonano 3 otwory piezometryczne. 3.2. Odpady niebezpieczne W prowadzonej przez WIOŚ Białystok Delegaturę w Suwałkach bazie danych ujęte są dwa zakłady wytwarzające odpady niebezpieczne, znajdujące się na terenie powiatu sejneńskiego. Wytworzyły one w sumie około 7,174 Mg odpadów niebezpiecznych, z których 1,520 Mg przekazano do odzysku, a 5,970 Mg przekazano do unieszkodliwienia. Odpady tymczasowo magazynowane u wytwórców stanowiły 0,587 Mg. Zestawienie danych obrazujące gospodarkę odpadami niebezpiecznymi przedstawiono poniżej:

Odpady niebezpieczne (Mg) liczba zakładów w tym : wytwarzających tymczasowo przekazane do odpady wytworzone unieszkodliwione magazynowane odzysku niebezpieczne

2 7,174 0,587 1,520 5,970

Suma odpadów zagospodarowanych w 2004 roku (magazynowanych, poddanych odzyskowi lub unieszkodliwionych) wynosi 8,077 Mg. Różnica (0,903 Mg) w ilości odpadów wytworzonych i zagospodarowanych wynika z faktu zagospodarowania odpadów z lat ubiegłych, które były tymczasowo magazynowane u wytwórców odpadów niebezpiecznych. Wytwórcy odpadów niebezpiecznych to (wg ilości wytworzonych odpadów): 1. Zakład Produkcji Mleczarskiej „SejnMlek” w Sejnach − 0,986 Mg, 2. Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Sejnach − 6,188 Mg. Zakład Produkcji Mleczarskiej „SejnMlek” w Sejnach w 2004 roku wytworzył 0,986 Mg odpadów niebezpiecznych: - inne oleje silnikowe, przekładniowe i smarowe (13 02 08) – 0,570 Mg, - lampy flourescencyjne (16 02 13) – 0,043 Mg, - sorbenty, materiały filtracyjne (150202) – 0,373 Mg, Zużyte oleje zostały przekazane do odzysku firmie OILER Sp. z o.o. z Tczewa. Zużyte lampy fluorescencyjne zostały przekazane do unieszkodliwienia firmie PPHU „ABBA-EKOMED” z Torunia. Zużyte sorbenty, materiały filtracyjne zostały przekazane do unieszkodliwienia firmie OILER Sp. z o.o. z Tczewa. Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Sejnach w 2004 roku wytworzył 6,188 Mg odpadów niebezpiecznych:

28 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Delegatura w Suwałkach Informacja o stanie środowiska na terenie powiatu sejneńskiego

- wodne roztwory wywołaczy (09 01 01) – 0,24 Mg, - roztwory utrwalaczy (09 01 04) – 0,42 Mg, - części ciała i organy (18 01 02) – 0,008 Mg, - inne odpady medyczne (18 01 03) – 5,52 Mg. Wodne roztwory pochodzące z pracowni radiologicznej zostały przekazane do unieszkodliwienia lub odzysku firmie „Przetwórstwo Metali Szlachetnych Hubert Bartnicki” w Kobyłce. Części ciała i organy oraz inne odpady medyczne przekazano do Spalarni Samodzielnego Szpitala Wojewódzkiego w Suwałkach. 4. Hałas komunikacyjny

Badania hałasu komunikacyjnego na terenie miasta Sejny zostały zapoczątkowane w latach dziewięćdziesiątych i doprowadziły do opracowania w 1994 roku pierwszego planu akustycznego hałasu drogowego. W 2002 r. Delegatura WIOŚ w Suwałkach przeprowadziła badania hałasu pochodzącego od komunikacji drogowej. Celem wykonanych pomiarów akustycznych było uaktualnienie informacji o uciążliwości akustycznej hałasu komunikacyjnego w porze dziennej. 4.1. Kryteria oceny hałasu drogowego – wymagania wynikające z przepisów prawnych Uregulowania prawne dotyczące zagadnienia ochrony przed hałasem zawiera ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska (Dz. U Nr 62, poz.627 z późn. zm.). Wartości dopuszczalnych poziomów hałasu (równoważnych poziomów dźwięku A w dB oznaczanych jako LAeq) w środowisku do dnia 30 czerwca 2004 r., zarówno dla pory dziennej, jak i nocnej określało Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 13 maja 1998 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 66, poz. 436). Poziomy zawarte w poniższej tabeli odnoszą się do terenów wymagających ochrony przed hałasem. Czas odniesienia przyjęty w rozporządzeniu: - 16 godzin dnia (6:00–22:00) lub 8 godzin nocy (22:00–6:00) dla komunikacyjnych źródeł hałasu (drogowego, kolejowego), - 8 najniekorzystniejszych godzin dnia lub 1 najniekorzystniejsza godzina nocy (dla pozostałych źródeł z wyjątkiem hałasu emitowanego z samolotów w locie). Wartości poziomów dopuszczalnych są zależne od funkcji urbanistycznej, jaką spełnia dany teren. Ich zakres podzielono na 4 klasy. Dla terenów wymagających intensywnej ochrony przed hałasem określane są najniższe poziomy dopuszczalne, natomiast dla terenów gdzie ochrona przed hałasem nie jest zagadnieniem krytycznym poziomy dopuszczalne są najwyższe.

Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne grupy źródeł hałasu z wyłączeniem hałasu powodowanego przez linie elektroenergetyczne oraz starty, lądowania i przeloty statków powietrznych (wg załącznika do rozporządzenia MOŚZNiL z 13.05.1998 r. (Dz. U. Nr 66, poz. 436). Dopuszczalny poziom hałasu wyrażony równoważnym poziomem dźwięku A w dB drogi lub linie kolejowe pozostałe obiekty i grupy źródeł hałasu pora dnia – przedział pora dnia – przedział pora nocy – przedział Lp. Przeznaczenie terenu pora nocy – przedział czasu odniesienia czasu odniesienia równy czasu odniesienia równy czasu odniesienia równy równy 8 najmniej korzystnym 1 najmniej korzystnej 8 godzinom 16 godzinom godzinom dnia godzinie nocy 1. a. Obszary A ochrony uzdrowiskowej 50 40 45 35 b. Tereny szpitali poza miastem 2. a. Tereny wypoczynkowo-rekreacyjne poza 55 45 45 40 miastem

29 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Delegatura w Suwałkach Informacja o stanie środowiska na terenie powiatu sejneńskiego

b. Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej c. Tereny zabudowy związanej ze stałym lub wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzieży a. Tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego 3. b. Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej 60 50 50 40 z usługami rzemieślniczymi c. Tereny zabudowy zagrodowej a. Tereny w strefie śródmiejskiej miast powyżej 100 tys. mieszkańców ze zwartą zabudową 4. mieszkaniową i koncentracją obiektów 65 55 55 45 administracyjnych, handlowych i usługowych Aktualnie wartości dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku określa Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 29 lipca 2004 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz.U. Nr 178, poz. 1841), obowiązujące od 13 sierpnia 2004 roku. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 stycznia 2002 r. (Dz. U. Nr 8, poz. 81) określa wartości progowe hałasu w środowisku, których przekroczenie powoduje zaliczenie obszaru, na którym poziom hałasu przekracza poziom dopuszczalny, do kategorii terenu zagrożonego hałasem. Zgodnie z art. 118 ust. 6 ustawy Prawo ochrony środowiska przez teren zagrożony hałasem rozumie się teren, dla którego przekroczone są poziomy hałasu w stopniu wymagającym podjęcia w pierwszej kolejności przedsięwzięć ochronnych. Dla wszystkich źródeł hałasu, z wyłączeniem statków powietrznych, wielkością podlegającą ocenie jest równoważny poziom dźwięku A (w dB), określany w przypadku dróg lub linii kolejowych przedziałem czasu odniesienia równym 16 godzinom dnia i 8 godzinom nocy, natomiast dla pozostałych obiektów i grup źródeł hałasu przyjęte przedziały odniesienia to 8 najniekorzystniejszych godzin dnia, kolejno po sobie następujących (pora dnia) i 1 najniekorzystniejsza godzina nocy (pora nocy).

Wartości progowe poziomu hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne grupy źródeł hałasu, z wyłączeniem hałasu powodowanego przez starty, lądowania i przeloty statków powietrznych (wg załącznika do rozporządzenia MŚ z 9.01.2002 r., (Dz. U. Nr 8, poz. 81). Wartość progowa poziomu hałasu wyrażony równoważnym poziomem dźwięku A [dB] drogi lub linie kolejowe pozostałe obiekty i grupy źródeł hałasu Lp. Przeznaczenie terenu pora dnia — przedział pora nocy — przedział pora dnia — przedział pora nocy — przedział czasu odniesienia czasu odniesienia równy czasu odniesienia równy czasu odniesienia równy równy 16 godzinom 8 godzinom 8 najmniej korzystnym 1 najmniej korzystnej godzinom dnia godzinie nocy

1. Obszary A ochrony uzdrowiskowej 60 50 50 45

2. Tereny wypoczynkowo-rekreacyjne poza 60 50 - - miastem a. Tereny zabudowy związanej ze stałym lub 3. wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzieży 65 60 60 50 b. Tereny zabudowy szpitalnej i domów opieki społecznej 4. Tereny zabudowy mieszkaniowej 75 67 67 57

4.2. Metodyka pomiaru hałasu Stosowano zasadę, aby jeden punkt pomiarowy był wystarczający dla jednorodnego, z akustycznego punktu widzenia, odcinka trasy komunikacyjnej. Oznacza to, że odcinek tej trasy powinien być jednorodny z punktu widzenia: - jednorodności ruchu drogowego (parametrów ruchu, przy czym jednorodność ruchu jest rozpatrywana głównie ze względu na udział i charakter ruchu ciężkiego), - parametrów geometrycznych trasy,

30 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Delegatura w Suwałkach Informacja o stanie środowiska na terenie powiatu sejneńskiego

- jednorodności układu zabudowy wzdłuż trasy (jednorodności zagospodarowania otoczenia) − jako warunek dodatkowy. Pomiary wykonano zgodnie z wytycznymi zawartymi we “Wskazówkach metodycznych opracowania planu akustycznego miasta średniej wielkości”, BMŚ, Warszawa 1998. Poziomy hałasu rejestrowano w odległości standardowej tj. 1 m od krawędzi drogi na wysokości 1,2 – 1,5 m od jej poziomu w tzw. reprezentatywnym dniu pomiarowym (dni powszednie, w których ma miejsce typowy, przeciętny ruch samochodowy). Miernik ustawiano na charakterystykę korekcyjną A (charakteryzującą zbliżone do rzeczywistego odczucia hałasu ucha ludzkiego). Każdorazowo prowadzono rejestrację natężenia ruchu pojazdów. Wyznaczano natężenie ruchu dzielone na pojazdy lekkie (samochody osobowe, dostawcze i motocykle) i ciężkie (samochody ciężarowe, autobusy, ciągniki i inne hałaśliwe pojazdy specjalne). W przypadku rejestracji hałasu na wysokości linii zabudowy (pomiary w ramach tzw. “szczególnej uciążliwości” hałasu) mikrofon pomiarowy znajdował się w odległości 1,5 m od elewacji budynków. Pomiary hałasu komunikacyjnego w Sejnach wykonano metodą pomiarów bezpośrednich (z wykorzystaniem próbkowania), polegającą na terenowych pomiarach hałasu (próbki dziesięciominutowe) w reprezentatywnych okresach badań i wyznaczeniu równoważnego poziomu dźwięku LAeq. Po zakończeniu pomiaru notowano równoważny poziom dźwięku A w dB − LAeq, wartość maksymalną i minimalną. Lokalizację punktów pomiarowych wraz z wynikami pomiarów hałasu przedstawiono w formie graficznej na planie Sejn. Wszystkie uzyskane dane ewidencjonowane są w systemie kontrolowania i ewidencji obiektów emitujących hałas (wdrożony zarządzeniem Nr 79 z dnia 22.12.1992 r. Głównego Inspektora Ochrony Środowiska) wraz z komputerową bazą danych OPH (Ochrona Przed Hałasem). Głównym celem uruchomienia systemu ewidencji jest uzyskanie jednolitych, wiarygodnych danych na temat emisji hałasu do środowiska, zbieranych, gromadzonych i przetwarzanych wg zunifikowanych zasad i metod. Dane gromadzone w bazie OPH dotyczą hałasu drogowego, kolejowego i przemysłowego. Dane te są podstawą do następujących działań: - opracowań przeglądowych o stanie środowiska akustycznego w różnych rejonach kraju, - kształtowania właściwej polityki w zakresie ochrony środowiska przed hałasem (opracowanie programów terenowych). 4.3. Charakterystyka klimatu akustycznego Sejn W Sejnach krzyżują się drogi Nr 651 (wyjazd z Sejn na Szypliszki), Nr 653 (Suwałki – do drogi Nr 16, Nr 663 wylot na Giby). Głównym źródłem hałasu drogowego w Sejnach jest ruch lokalny. Łącznie w sezonie jesiennym (wrzesień-październik) roku 2002 przeprowadzono 124 pomiary w 10 punktach, położonych przy głównych trasach komunikacyjnych miasta. W celu uzyskania obrazu narażenia mieszkańców na hałas w sąsiedztwie tras komunikacyjnych w Sejnach dokonano zestawienia punktów pomiarowych i długości ulic w poszczególnych klasach poziomu hałasu dla całego objętego pomiarami obszaru miasta.

Klasyfikacja punktów pomiarowych w Sejnach (pora dzienna) w zależności od wyznaczonej wartości LAeq

Przedział wartości LAeq Liczba Długość ulic Wskaźnik Wx [dB] punktów [km] [%]

60 < LAeq ≤ 65 7 2,55 60,7

65 < LAeq ≤ 70 3 1,65 39,3

31 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Delegatura w Suwałkach Informacja o stanie środowiska na terenie powiatu sejneńskiego

Na podstawie przeprowadzonych badań wyróżniono dwa przedziały. Do pierwszego z nich (60 < LAeq ≤ 65) zaliczono 6 punktów pomiarowych zlokalizowanych przy drogach powiatowych i miejskich oraz 1 punkt przy drodze wojewódzkiej (ul. Marchlewskiego). Do drugiego zakresu (65< LAeq ≤ 70) przyporządkowano 3 punkty pomiarowe, umiejscowione przy drodze wojewódzkiej 653 (na ul. Konarskiego – 2 punkty pomiarowe, na ul. Piłsudskiego – 1 punkt pomiarowy). W bezpośrednim sąsiedztwie tras komunikacyjnych klimat akustyczny jest niekorzystny. W każdym punkcie pomiarowym stwierdzono przekroczenie wartości dopuszczalnych. Największy odsetek przekroczeń wartości LAeq zanotowano w zakresie 5 –10 dB: dla 7 punktów – co stanowi 70,0 % wszystkich punktów pomiarowych oraz 3,45 km ulic – 82,1 % badanego kilometrażu.

Porównanie dopuszczalnych poziomów hałasu w Sejnach ze zmierzonymi wartościami poziomu dźwięku

Zmierzony poziom Dopuszczalny poziom Nr Ulica Teren hałasu hałasu w środowisku Δ L pkt Aeq [dB] [dB] 2c 55 10,7 1 Konarskiego 65,7 3a, 3b 60 5,7 3 Konarskiego 3a, 3b 67,3 60 7,3 4 Piłsudskiego 3a, 3b 66,4 60 6,4 7 Marchlewskiego 2b 63,0 55 8,0 9 1 Maja 2b 63,7 55 8,7 10 Parkowa 3a 64,2 60 4,2 13 Wojska Polskiego 2c 61,9 55 6,9 14 22 lipca 2b 64,6 55 9,6 15 22 lipca 2b 62,6 55 7,6 17 ‘’bez nazwy’’ 3a 62,3 60 2,3

Procentowy udział liczby punktów pomiarowych, w których stwierdzono przekroczenia wartości dopuszczalnych

Wielkość przekroczeń poziomu LAeqd 0 – 5 dB 5 – 10 dB 10 – 15 dB Liczba punktów pomiarowych 2 7 1 Udział procentowy (%) 20,0 70,0 10,0

Procentowy udział długości ulic, przy których stwierdzono przekroczenia wartości dopuszczalnych

Wielkość przekroczeń poziomu LAeqd 0 – 5 dB 5 – 10 dB 10 – 15 dB Długość ulic w km 0,550 3,450 0,200 Udział procentowy (%) 13,1 82,1 4,8 Najniższą spośród zarejestrowanych w porze dziennej wartość poziomu równoważnego hałasu – równą 61,9 dB stwierdzono przy ul. Wojska Polskiego, maksymalną natomiast, wynoszącą 67,3 dB przy ul. Konarskiego (odcinek od ul. Zawadzkiego do ul. Piłsudskiego). Najwyższy stopień degradacji klimatu akustycznego środowiska dotyczy ciągu ulic należących do dróg wojewódzkich, gdzie średnia wartość LAeq wynosi 65,5 dB. Najbardziej niekorzystny klimat akustyczny panuje przy ulicach: Konarskiego, Piłsudskiego – średnia wartość LAeq wynosi 66,5 dB. Najkorzystniejszy klimat akustyczny istnieje wzdłuż ulicy Wojska Polskiego i łączącego się z nią odcinka – średnia wartość LAeq wynosi 62,1 dB.

Uśrednione poziomy hałasu przy poszczególnych ciągach ulic miasta Sejny

Drogi Numery punktów pomiarowych LAeqśr (dB) wojewódzkie 1, 3, 4, 7, 9 65,5 miejskie 13, 17 62,1 powiatowe 10, 14, 15 63,9

32 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Delegatura w Suwałkach Informacja o stanie środowiska na terenie powiatu sejneńskiego

Wnioski z przeprowadzonych badań 1. Sejny w porze dziennej cechuje duży dyskomfort akustyczny, wahający się między dużą (zakres: 63 ≤ LAeq ≤ 70 dB), a średnią uciążliwością (zakres: 52 ≤ LAeq ≤ 62 dB) w subiektywnej skali opracowanej przez Państwowy Zakład Higieny. 2. Średnia ze zmierzonych wartości równoważnego poziomu hałasu dla całego terenu objętego badaniami w porze dziennej (w odległości 1 m od krawężnika), wynosi 64,5 dB. 3. Największą uciążliwość w klimacie akustycznym miasta powoduje droga wojewódzka 653 − średnia wartość LAeq = 65,9 dB, co kwalifikuje tereny przylegające do niej do klasy o dużym zagrożeniu hałasem. 4. Wartości progowe mogą być przekraczane w punkcie nr 1 zlokalizowanym na ul. Konarskiego, gdzie mamy do czynienia z terenem zabudowy związanej ze stałym lub wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzieży (wynik: 65,7 dB, dopuszczalna: 65 dB). 5. Ograniczenie ruchu pojazdów ciężkich z przejścia granicznego w Ogrodnikach znacznie poprawiło komfort akustyczny w mieście (spadek wartości LAeq od 3,5 dB do 4,4 dB). 6. W zakresie ochrony przed hałasem podejmowane działania w pierwszym rzędzie powinny skupić się na wprowadzeniu ograniczeń prędkości pojazdów (w 2004 roku wprowadzono dla terenu zabudowanego 50 km/h – w porze dziennej), stosowaniu ekranów akustycznych, zwiększeniu izolacyjności akustycznej w budynkach poprzez wymianę stolarki okiennej. 7. W porównaniu z 1994 rokiem emisja hałasu do środowiska została ograniczona administracyjnie. Utworzone przejście graniczne w Budzisku przejęło ruch pojazdów ciężkich o ciężarze całkowitym powyżej 3,5 t. Przejście graniczne Ogrodniki - Lazdijaji obsługiwało jedynie ruch osobowy oraz towarowy (pojazdy o ciężarze całkowitym do 3,5 t z wyłączeniem ładunków niebezpiecznych i towarów wymagających kontroli weterynaryjnej i fitosanitarnej). 8. Od stycznia 2004 roku dopuszczono ruch towarowy pojazdów ciężkich (do 7,5 t) na trasie Ogrodniki – Poćkuny i dalej w kierunku Sejn (droga wojewódzka nr 653) oraz pustych ciężarówek spełniających normy prawa europejskiego. 9. Celowe jest rozważenie budowy obwodnicy, biegnącej ze wschodu (ul. Marchlewskiego) poprzez południowe obrzeże miasta (przez ul. 1 Maja i ul. Zawadzkiego) i łączącej się z ul. Konarskiego (zachodnia strona miasta). 5. Ochrona środowiska przed awariami Awarie zagrażające środowisku mogą nastąpić zarówno na terenie obiektów przemysłowych, jak również poza nimi, np.: w wyniku wypadków kolejowych i drogowych, szczególnie w transporcie materiałów niebezpiecznych. 5.1. Identyfikacja źródeł awarii i analiza zagrożeń substancjami chemicznymi Na terenie powiatu sejneńskiego występuje jeden zakład znajdujący się w prowadzonym przez WIOŚ Białystok Delegaturę w Suwałkach „Rejestrze potencjalnych sprawców poważnych awarii”, tj. Spółdzielnia Mleczarska „Mlekpol” Grajewo Zakład Produkcji

33 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Delegatura w Suwałkach Informacja o stanie środowiska na terenie powiatu sejneńskiego

Mleczarskiej „SejnMlek” w Sejnach. Zakład w procesie technologicznym stosuje w instalacji chłodniczej substancję niebezpieczną, tj. amoniak w ilości około 1400 kg. Wśród podmiotów stanowiących potencjalne zagrożenie środowiska znajdują się stacje paliw funkcjonujące w systemie otwartym lub na potrzeby własne zakładu. Na omawianym terenie znajduje się łącznie 10 stacji paliw. Eksploatacja tych stacji stwarza zagrożenie dla środowiska w przypadku rozszczelnienia się zbiornika lub instalacji paliwowej oraz podczas rozładunków paliw z cystern samochodowych do zbiorników magazynowych. 5.2. Zagrożenia poważną awarią w transporcie Największe zagrożenia poważnymi awariami występują podczas transportu paliw płynnych do ich odbiorców, w tym stacji paliw. Na terenie powiatu sejneńskiego zlokalizowane jest Kolejowe Przejście Graniczne PKP Stacja Trakiszki. Przedmiotowe PG odprawia substancje niebezpieczne, a szczególnie gaz propan-butan, przewożony w cysternach kolejowych. 5.3. Występowanie poważnych awarii W okresie obejmującym niniejsze opracowanie na terenie powiatu sejneńskiego nie notowano poważnych awarii, bądź zdarzeń o znamionach poważnych awarii.

6. Działalność kontrolna

Działalność kontrolna prowadzona jest przez Delegaturę w Suwałkach Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska na podstawie obowiązujących przepisów prawnych, a przede wszystkim w oparciu o przepisy ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska. Zasadniczymi kierunkami działań kontrolnych (inspekcyjnych) są: − kontrola przestrzegania przepisów o ochronie środowiska i racjonalnym użytkowaniu jego zasobów, − kontrola przestrzegania decyzji ustalających warunki użytkowania środowiska, − kontrola eksploatacji urządzeń chroniących środowisko przed zanieczyszczeniem, − kontrola realizacji inwestycji, w tym udział w postępowaniu dotyczącym lokalizacji inwestycji, udział w przekazywaniu do eksploatacji obiektów, które mogą pogorszyć stan środowiska. W wyniku kontroli, w celu wymuszenia na jednostkach organizacyjnych podejmowania działań, które w konsekwencji mają spowodować zmniejszenie ich wpływu na środowisko, organy Inspekcji, zgodnie z przysługującymi kompetencjami, mogą zastosować różnego rodzaju środki dyscyplinujące, między innymi : − wydać zarządzenie pokontrolne, − wydać decyzję wyznaczającą termin usunięcia zaniedbań, a w przypadku jej nie zrealizowania nawet decyzję wstrzymującą działalność, − wymierzyć karę pieniężną za naruszanie warunków korzystania ze środowiska, − skierować wystąpienia do innych organów o podjęcie działań związanych z ich właściwością, − nałożyć karę grzywny, − skierować wniosek do sądu grodzkiego lub do organów ścigania. Działalność kontrolna prowadzona jest w oparciu o roczne plany kontroli.

34 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Delegatura w Suwałkach Informacja o stanie środowiska na terenie powiatu sejneńskiego

6.1. Działalność kontrolna prowadzona na terenie powiatu sejneńskiego W ewidencji podmiotów objętych działalnością kontrolną, prowadzonej przez Delegaturę WIOŚ w Suwałkach ujętych jest 65 podmiotów z terenu powiatu sejneńskiego. Wśród nich znajdują się między innymi: − 3 składowiska odpadów, − 2 oczyszczalnie ścieków, − mleczarnia, − gorzelnia, − szpital, − 9 obiektów turystyczno-wypoczynkowych, − 8 tartaków i zakładów stolarskich, − 4 rzeźnie i masarnie, − 4 stacje paliw, − 4 gospodarstwa rolne, − 10 stacji paliw. Średnio w ciągu roku na terenie powiatu sejneńskiego Delegatura WIOŚ w Suwałkach przeprowadza około 30 kontroli. W 2004 r. przeprowadzono – 34 kontrole, w 2005 r. – 29 kontroli. W 2004 r. w przypadku 16 kontrolowanych obiektów stwierdzono nieprawidłowości związane z niewypełnianiem wymagań ochrony środowiska. Wydano 16 zarządzeń pokontrolnych. W jednym wypadku (oczyszczalnia gminna w Puńsku) wymierzono administracyjną karę pieniężną za wprowadzanie do wód ścieków nieodpowiadających warunkom określonym w pozwoleniu wodnoprawnym. W związku z realizacją przez gminę Puńsk inwestycji polegającej na modernizacji i rozbudowie oczyszczalni – termin płatności wyżej wymienionej kary odroczono. Ponadto skierowano 3 wystąpienia do innych organów – 2 w sprawie braku badań szczelności zbiorników paliwowych na stacjach paliw do Urzędu Dozoru Technicznego, jedno do Starosty Sejneńskiego o wszczęcie postępowania w sprawie zmiany decyzji – pozwolenia wodnoprawnego dla Zakładu Mleczarskiego „SejnMlek” w Sejnach. W roku 2005 na 29 przeprowadzonych kontroli – w 21 przypadkach stwierdzono uchybienia i nieprawidłowości. W związku z tym wydano 21 zarządzeń pokontrolnych, wystosowano też 2 wystąpienia do innych organów. Jedno z wystąpień dotyczyło braku badań szczelności zbiorników paliwowych (stacja paliw Spółdzielni Usług Rolniczych w Puńsku). Drugie wystąpienie, skierowane do Starosty Sejneńskiego, dotyczyło stanu składowisk odpadów komunalnych na terenie powiatu. Podczas prowadzonych kontroli najczęściej stwierdzano następujące nieprawidłowości: − brak decyzji – zezwoleń na prowadzenie działalności związanej z unieszkodliwianiem odpadów poprzez ich składowanie (składowiska odpadów komunalnych w Konstantynówce, Krasnopolu, Szołtanach), − użytkowanie ww. składowisk w sposób odbiegający od określonego w instrukcjach eksploatacji składowisk – m.in. niewłaściwie realizowany monitoring składowisk, − nieuregulowany stan formalnoprawny w zakładach – brak pozwoleń wodnoprawnych na pobór wody, na odprowadzanie wód opadowych i roztopowych, brak decyzji dot. gospodarowania odpadami lub niezgodności zapisów decyzji ze stanem faktycznym, − brak ewidencji odpadów, ewidencji opakowań,

35 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Delegatura w Suwałkach Informacja o stanie środowiska na terenie powiatu sejneńskiego

− nieosiąganie obowiązujących poziomów recyklingu odpadów opakowaniowych, brak opłaty produktowej w ww. przypadkach, − brak zbiorczych zestawień danych o zakresie korzystania ze środowiska, nieprzesyłanie ww. zestawień właściwym organom, nienaliczanie opłat za korzystanie ze środowiska, − brak kart urządzeń – w przypadku urządzeń zawierających substancje zubożające warstwę ozonową. Przeprowadzane kontrole pozwalają również na sformułowanie kilku ogólnych wniosków, dotyczących stanu wypełniania wymagań ochrony środowiska na terenie powiatu w 2005 r.: 1. spośród trzech składowisk odpadów komunalnych funkcjonujących na terenie powiatu sejneńskiego, wymagania techniczne stawiane tego typu obiektom spełnia tylko jedno – tzn. składowisko w Konstantynówce; składowisko gminy Puńsk w Szołtanach wymaga dostosowania do obowiązujących wymagań; natomiast składowisko gminy Krasnopol powinno z końcem 2005 r. być zamknięte i poddane rekultywacji, 2. w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi na uwagę zasługuje zbyt słabo rozwinięty system selektywnej zbiórki odpadów w poszczególnych gminach; zmiany w ustawie o odpadach oraz w ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, wprowadzone w 2005 r., wymuszają dokonanie zmian w obowiązujących zasadach utrzymania czystości i porządku i podjęcie na większą skalę selektywnej zbiórki odpadów komunalnych oraz innych, w tym niebezpiecznych; gminy mają więc trudne zadanie do zrealizowania, 3. istniejące oczyszczalnie ścieków komunalnych – w Sejnach i Puńsku, spełniają obecnie swoje zadanie zgodnie ze stawianymi im wymaganiami, podczas kontroli nie stwierdzono przekroczeń dopuszczalnych warunków odprowadzania ścieków określonych w pozwoleniach wodnoprawnych i obowiązujących przepisach; oczyszczalnia w Puńsku w 2005 r. została rozbudowana i zmodernizowana; oczyszczalnia w Sejnach mimo usterek budowlanych, pracuje dobrze pod względem technologicznym, 4. ścieki opadowe i roztopowe z terenu miasta Sejny wprowadzane są do rzeki Marychy bez pozwolenia wodnoprawnego i bez zabezpieczeń w postaci separatorów zanieczyszczeń; niezbędne jest więc jak najszybsze rozwiązanie tego problemu. Największe źródła emisji zanieczyszczeń oraz obiekty, które mogą oddziaływać na środowisko opisano w części dotyczącej monitoringu emisji zanieczyszczeń do środowiska.

36 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Delegatura w Suwałkach Informacja o stanie środowiska na terenie powiatu sejneńskiego

7. Współpraca z Litwą

Współpraca pomiędzy służbami ochrony środowiska Rzeczpospolitej Polskiej i Republiki Litwy została zapoczątkowana w 1992 roku, zgodnie z podpisanym Porozumieniem między Ministerstwem Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa RP i Departamentem Ochrony Środowiska RL, które prawnie uregulowało stosunki dwustronne w sprawie współpracy w dziedzinie ochrony środowiska, a w szczególności: monitoringu poszczególnych elementów środowiska, przedsięwzięć mających na celu zapobieganie zanieczyszczeniu wód granicznych, prawnych i ekonomicznych aspektów polityki środowiskowej, uzgadniania lokalizacji obiektów w strefie przygranicznej (mogących mieć wpływ na transgraniczne zanieczyszczenie środowiska) oraz współpracy służb inspekcyjnych obu stron. Załącznikiem do tego Porozumienia był pierwszy plan współpracy pomiędzy MOŚZNiL RP i DOŚ RL na rok 1992, w latach następnych plany współpracy podpisywano w cyklach dwuletnich. W latach 2004 – 2005 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku kontynuował współpracę ze służbami ochrony środowiska Republiki Litwy, zgodnie z założeniami planów współpracy między Ministerstwem Środowiska Rzeczpospolitej Polskiej i Ministerstwem Środowiska Republiki Litwy na lata 2003 – 2004 oraz 2005 – 2006, a także ustaleń zawartych w protokołach ze spotkań Polsko-Litewskiej Komisji Międzyrządowej do spraw Współpracy Transgranicznej. W latach 2004 – 2005 kontynuowano badania rzek Szeszupy i Szelmentki (oraz Marychy po polskiej stronie) w granicznych punktach pomiarowo-kontrolnych. Program i zakres badań był zgodny z programem monitoringu diagnostycznego rzek. Podczas każdego cyklu badawczego dwukrotnie w ciągu roku wykonane zostały międzylaboratoryjne badania porównawcze. W 2004 roku przeprowadzone zostały pomiary morfometryczne oraz badania i ocena stanu czystości granicznych jezior: Bałędzis i Dunajewo. Po zakończeniu rocznych cykli badawczych strony przekazały sobie nawzajem opracowane komunikaty o stanie czystości wód granicznych. W ramach dwustronnej współpracy dokonano aktualizacji inwentaryzacji źródeł mogących stanowić zagrożenie dla środowiska w strefie przygranicznej, po obu stronach granicy, oraz systemu wzajemnego informowania w przypadkach wystąpienia poważnych awarii. Zakończono także prace i konsultacje zmierzające do wydania dwujęzycznego opracowania „Ocena stanu środowiska obszarów przygranicznych Polski i Litwy w latach 1994 – 2003”.

Redakcja: Akceptował: mgr inż. Agata Martyna Zega mgr inż. Jolanta Kaleta Dział Monitoringu p. o. Kierownika Delegatury w Suwałkach WIOŚ Białystok Delegatura w Suwałkach

37