Wrocławski Przegląd Teologiczny, R. 22 (20140 Nr 2
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
ISSN 1231–1731 Rok XXII 2014 Nr2 Papieski Wydział Teologiczny we Wrocławiu 22/2014/nr 2 WROCŁAWSKI PRZEGLĄD TEOLOGICZNY ISSN 1231–1731 RADA NAUKOWA Bp Andrzej Siemieniewski (przewodniczący) – Wrocław, ks. Bogdan Ferdek – Wrocław, Imre von Gaál – Chicago, ks. Józef Grzywaczewski – Paryż, Konrad Keler SVD – Warszawa, ks. Mariusz Rosik – Wrocław, Gabriela Ivana Vlková – Ołomuniec, ks. Włodzimierz Wołyniec – Wrocław REDAKCJA Ks. Sławomir Stasiak – redaktor naczelny Anna Rambiert-Kwaśniewska – sekretarz redakcji 50-328 Wrocław, ul. Katedralna 9 tel. 76 72 44 165 e-mail: [email protected] KOREKTA Ewa Suszko SKŁAD I ŁAMANIE Andrzej Duliba Wersją pierwotną czasopisma „Wrocławski Przegląd Teologiczny” jest wersja papierowa DRUK Drukarnia Tumska, zam. 23/2015 WROCŁAWSKI PRZEGLĄD TEOLOGICZNY 22 (2014) nr 2 POZNAĆ I ZGŁEBIĆ OBJAWIENIE Ostatnie lata są bogate w coraz to nowe badania Papieskiej Komisji Bi- blijnej, ich owocem są kolejne jej dokumenty. W 2014 r. ukazał się najnowszy z nich, zatytułowany: Natchnienie i prawda Pisma świętego. We wstępie do niego Gerhard Kardynał Müller napisał: Całe życie Kościoła opiera się na Słowie Bożym, które jest przekazywane w Pi- śmie świętym, czyli w księgach Starego i Nowego Testamentu. Kościół wierzy, że wszystkie te księgi są natchnione, czyli ich autorem jest Bóg, który dla ich napisania posłużył się wybranymi przez siebie ludźmi. Dzięki natchnieniu księ- gi Biblii komunikują prawdę. Natchnienie i prawda decyduje o ich znaczeniu dla całego życia i posłannictwa Kościoła. Księgi, które nie pochodzą od Boga, nie mogą przekazywać Słowa Bożego, a księgi, które nie zawierają prawdy, nie mogą być źródłem życia i posłannictwa Kościoła. Służąc poznaniu Słowa Bożego, autorzy kolejnego numeru „Wrocławskie- go Przeglądu Teologicznego” w sposób wielowymiarowy wpisują się w proces odkrywania Objawienia i dochodzenia do prawdy o Bogu. Każdy z autorów, podejmując na swój sposób badania naukowe i dzieląc się nimi z czytelnikami, buduje życie Kościoła i pozwala odkryć Jego posłannictwo we współczesnym świecie. Przedkładany numer naszego czasopisma, respektując różnorodność ba- dań nad fi lozofi ą, historią Kościoła i teologią skupia się na czterech działach nauki, które odzwierciedlają poszukiwania profesorów i adiunktów pięciu in- stytutów Papieskiego Wydziału Teologicznego we Wrocławiu: fi lozofi i chrze- ścijańskiej, historii Kościoła, nauk biblijnych, teologii systematycznej i teologii pastoralnej. W pierwszej części prezentujemy dogłębne opracowanie mistycznych im- plikacji Arystotelesowskiej koncepcji miejsca naturalnego autorstwa ks. Miro- sława Kiwki. Poznanie fundamentów fi lozofi cznych chrześcijaństwa jest rów- nie ważne jak odkrycie historii Kościoła tak powszechnego, jak i lokalnego. Temu służy opracowanie ks. Norberta Jerzaka o życiu i działalności trzynasto- wiecznego biskupa wrocławskiego, Wawrzyńca. Zmierzenie się z legendami 6 Ks. Sławomir Stasiak i odkrycie ich znaczenia dla budowania rzeczywistego obrazu chrześcijaństwa przyświecało mi w poszukiwaniach dotyczących świętego Graala, których owocem jest opracowanie ukazujące relację pomiędzy Ostatnią Wieczerzą a le- gendami o poszukiwaniu legendarnego Graala. Bez wątpienia Pismo Święte jest fundamentem uprawiania teologii, dlatego też w kolejnej części znalazły się cztery artykuły o tematyce biblijnej. Wrocławski członek licznych ekspedycji archeologicznych w Ziemi Świętej, o. Marian Arndt przedstawił wiele miejsc w aspekcie nazwy, poszukiwań i odkrytych w nich znalezisk. W tego rodza- ju poszukiwania wpisuje się również artykuł Anny Rambiert-Kwaśniewskiej, która zaprezentowała świętego Pawła na macedońskim odcinku Via Egnatia. Ksiądz Jan Klinkowski zaś omówił tekst Ap 2, 18-29, ukazując Syna Boże- go, który wzywa do nawrócenia. Pan Mirosław Rucki w bardzo oryginalnym opracowaniu chce zainteresować czytelników uczniami Jezusa, których obec- ność, jak dowodzi, świadczy o boskości Mistrza z Nazaretu. W trzecim dziale, poświęconym zagadnieniom teologii systematycznej, prezentujemy opracowanie ks. Michała Chłopowca, w którym omówiona zo- stała nauka Orygenesa na temat grzechu, a ks. Jacek Froniewski, dzieląc się swoimi doświadczeniami związanymi z życiem Kościoła w Niemczech, uka- zał odrodzenie praktyki namaszczenia chorych w niemieckim luteranizmie. Czwarty dział zawiera opracowania ks. Bogdana Giemzy, o. Andrzeja Jastrzęb- skiego i ks. Rafała Kowalskiego. Pierwszy przypomniał osiemdziesięcioletnią praktykę dnia kapłańskiego. O. Jastrzębski wskazał na bardzo ważne zagad- nienie dla współczesnego Kościoła, jakim jest katechumenat, będący drogą ku dojrzałości chrześcijańskiej na kolejnych etapach rozwoju człowieka. Powsta- nie wielu dokumentów we współczesnym Kościele posiada swoje głębokie in- spiracje teologiczne i społeczne. Dowodzi tego ks. Kowalski, który w swoim artykule podzielił się z czytelnikami refl eksją na temat inspiracji dokumentu z Aparecidy. Zaangażowanie w podejmowanie nowych tematów dotyczących Bożego Objawienia, nowych dokumentów Kościoła oraz jego historii, świadczy o ży- wotności środowiska naukowego, dlatego cieszymy się z możliwości podziele- nia się z Państwem wynikami naszych badań w kolejnym zeszycie „Wrocław- skiego Przeglądu Teologicznego”. Ks. Sławomir Stasiak Redaktor naczelny FILOZOFIA I HISTORIA KOŚCIOŁA WROCŁAWSKI PRZEGLĄD TEOLOGICZNY 22 (2014) nr 2 KS. MIROSŁAW KIWKA* MISTYCZNE IMPLIKACJE ARYSTOTELESOWSKIEJ KONCEPCJI MIEJSCA NATURALNEGO Niemal od początków kształtowania się myśli fi lozofi cznej podejmowa- no wiele prób wyjaśnienia zjawiska przemian obserwowanych w otaczającym człowieka świecie. Usiłowania te obejmowały różnorodność koncepcji, w któ- rych zasadnicze miejsce zajmowało wyjaśnienie fenomenu ruchu. Propono- wane rozwiązania rozciągały się od absolutnego wariabilizmu u Heraklita do zanegowania wszelkiej zmiany u Eleatów. Obok ujęć skrajnych podejmowano też próby wypracowania syntezy pomiędzy tym, co w bycie jawiło się jako zmienne i niezmienne (Empedokles, Anaksagoras, Demokryt). Jednym z my- ślicieli, który w rzeczonych kwestiach wywarł niemały wpływ na myślenie po- tomnych, był niewątpliwie Arystoteles. Jego prace, zebrane przez Andronikosa z Rodos w formie traktatów Fizyka i O niebie, określiły pewną wizję świata, która przetrwała aż do czasów Kopernika, Galileusza, Keplera i Newtona. Wywarła ona wpływ nie tylko na rozumienie natury przemian rzeczywistości materialnej, ale także miała pewne znaczenie dla pojmowania rzeczywistości egzystencjalnej samego człowieka. Celem niniejszego artykułu jest omówienie przykładów wykorzystania Arystotelesowskiej teorii miejsca naturalnego do przedstawienia problematyki związanej z życiem duchowym. Przykłady te na przestrzeni wieków znajdujemy w twórczości wybitnych autorów chrześcijań- skich: św. Augustyna, Mistrza Eckharta i św. Jana od Krzyża. Zanim jednak omówimy fragmenty ich dzieł inspirowane myślą Arystotelesa, przedstawimy syntetyczne ujęcie poglądów Stagiryty. * Ks. dr Mirosław Kiwka – adiunkt na Papieskim Wydziale Teologicznym we Wro- cławiu. 8 Ks. Mirosław Kiwka 1. Świat według Arystotelesa Z pism założyciela Likejonu wyłania się bardzo konsekwentna wizja świata materialnego. Dzieli się on na dwie zasadnicze sfery: podksiężycową i nadksiężycową. Świat podksiężycowy zbudowany jest z czterech elementów, których dynamiczne natury umożliwiały przechodzenie jedna w drugą. Na- leżą do nich, zestawione już wcześniej przez Empedoklesa, cztery żywioły: ziemia, woda, powietrze i ogień. Świat nadksiężycowy natomiast ma naturę jednorodną. Zbudowany jest bowiem z jednej, niezniszczalnej i niepodlega- jącej zmianom substancji zwanej eterem1. Ciała niebieskie z niej utworzone poruszały się zawsze ruchem jednostajnym po idealnie kolistych orbitach. Obszar nadksiężycowy obejmował więc: słońce, planety i tzw. sferę gwiazd stałych. W centrum zaś przestrzeni podksiężycowej znajdowała się kulista i nieruchoma ziemia, której środek był jednocześnie środkiem całego wszech- świata. Właściwością świata podksiężycowego była zmienność – powstawa- nie i rozpad, na co wskazuje już sama wielość i różnorodność elementów strukturalnych, które wchodziły w skład każdej rzeczy i każdego ciała (zimna i sucha ziemia, zimna i wilgotna woda, gorące i wilgotne powietrze, gorący i suchy ogień)2. Ponieważ dokładne omówienie całej problematyki ruchu u Arystotele- sa mija się z celem niniejszego artykułu, stąd też ograniczymy się jedynie do przedstawienia interesującego nas tu szczególnie problemu ruchu naturalnego (niewymuszonego). Arystoteles swoje rozumienie ruchu dość ściśle powiązał z pojęciami miej- sca i czasu. W księdze VI Fizyki czytamy: „[…] wszystko, co z natury jest zdolne do ruchu lub spoczynku, porusza się lub spoczywa w czasie, w miejscu i w spo- sób odpowiedni do swojej natury […]”3. Wynika z tego, że każdy z elementów naturalnych, a w konsekwencji każda substancja z nich utworzona, ma miejsce właściwe swojej naturze. Stagiryta stwierdza: „z natury bowiem wszelkie ciało postrzegalne zmysłowo gdzieś się znajduje i istnieje właściwe każdemu ciału miejsce […]”4. Miejsce to nie stanowi jedynie jakiegoś punktu topografi czne- go, ale jest ono także źródłem swego rodzaju „grawitacji”: „zmiana miejsca elementarnych ciał naturalnych, takich np. jak ogień, ziemia itp., wykazuje nie tylko to, że miejsce jest czymś, ale i to, że wywiera ono pewien wpływ; mia- 1 Ponieważ eter tworzył obok czterech znanych (wody, powietrza, ziemi i ognia), piąty istotowy składnik świata, nazywano go także quinta essentia. Nazwa ta jednakże nie występuje w pismach Arystotelesa. Por. G. REALE, Historia fi lozofi i starożytnej,