LOST C.S.I. FRIENDS THE BORGIAS BUFFY MODERN FAMILY GAME OF THRONESTWIN PEAKS HOMELAND WALKING DEADTHAT ‘70S SHOW DOWNTON ABBEY THE BIG BANG THEORY THE X-FILES BATTLESTAR GALACTICA DOCTORHOW I MET YOUR MOTHER WHO MARVEL’S AGENTS OF S.H.I.E.L.G DESPERATE HOUSEWIVES BREAKING BADSIX FEET UNDERTHE NEWSROOM SOPRANOS THE SIMPSONS DR HOUSE MAD MEN24 FUTURAMA GLEE TRUE BLOODBANSHEEALF SHERLOCK HOUSE OF CARDS FAMILY GUY UNDER THE DOME ARROW BATES HANNIBAL SKINS CALIFORNICATIONSTAR TREK HEROES WEEDS CRISIS CASTLE BONES VIKINGS CHUCK N.C.I.S. SERIALE W KONTEKŚCIE KULTUROWYM GATUNKI, KONWERGENCJA, RECEPCJA UNIWERSYTETUINSTYTUT WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO FILOLOGII POLSKIEJ W OLSZTYNIE SERIALE W KONTEKŚCIE KULTUROWYM GATUNKI, KONWERGENCJA, RECEPCJA SERIALE W KONTEKŚCIE KULTUROWYM GATUNKI, KONWERGENCJA, RECEPCJA pod redakcją Anny Krawczyk-Łaskarzewskiej Aliny Naruszewicz-Duchlińskiej Piotra Przytuły Olsztyn 2014 Seriale w kontekście kulturowym Gatunki, konwergencja, recepcja Recenzje: Bernadetta Darska Arkadiusz Dudziak Lidia Gąsowska Projekt okładki: Piotr Przytuła Treść publikacji (z wyłączeniem materiałów wizualnych, które zostały wykorzystane przez autorów jako przykłady i wizualiza- cje w celach badawczo-naukowych) udostępniana jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 3.0 Polska. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz autorów. Zezwala się na wy- korzystanie publikacji zgodnie z licencją – pod warunkiem za- chowania niniejszej informacji licencyjnej oraz wskazania auto- rów jako właścicieli praw do tekstów. Tekst licencji jest dostęp- ny na stronie: http://creativecommons.org/licenses/by-nc- nd/3.0/pl/legalcode Wydawca: Instytut Filologii Polskiej Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie Ul. K. Obitza 1 10-725 Olsztyn e-mail: [email protected] ISBN 978-83-935581-7-9 SPIS TREŚCI ANNA KRAWCZYK-ŁASKARZEWSKA, O dyskursie „post-", albo zamiast ............................................................................................................ i JUSTYNA BUCKNALL-HOŁYŃSKA, Źródła brytyjskiego humoru w sitcomach Peep Show i Miranda .............................................................7 JOANNA CHŁOSTA-ZIELONKA, Od Szpitala na peryferiach do Lekarzy. Fenomen popularności seriali medycznych na podstawie analizy wypowiedzi internautów ......................................................................... 22 MAGDA CIERESZKO, Współczesne seriale w pornograficznym zwierciadle: rzecz o pornoparodiach popularnych formatów ........... 35 KATARZYNA CIKAŁA, Życie w rytmie serialu. Rola serialu w kształtowaniu świata wartości widzów ............................................. 47 JAKUB CZOPEK, Rysunkowa gra w skojarzenia. Serial animowany jako postmodernistyczna zabawa dla dorosłych .................................. 59 ANNA DROGOSZ, Podróż, Obcy i Kapitan Niezłomny czyli o modelach kulturowych w serialu Star Trek ....................................... 69 KATARZYNA EBBIG, Ze śmiercią im do twarzy. O serialu Gdzie pachną stokrotki ......................................................................................... 80 KATARZYNA FLORENCKA, Kontynuacje i powroty seriali telewizyjnych ............................................................................................. 90 TOMASZ JACHEĆ, Dlaczego Polsat nie nadaje Teorii wielkiego podrywu: o problemach z samoodniesieniami w amerykańskiej kulturze popularnej ................................................................................. 101 DOMINIKA KOZERA, Serial jako medium estetycznej i polisemicznej komunikacji – dekodowanie świata serialu Mad Men .................................................................................................................................. 114 ANNA KRAWCZYK-ŁASKARZEWSKA, O skrajnych emocjach w dobie Tumblra i Twittera – przypadek serialu Castle ................................... 130 EWA KUJAWSKA-LIS, ANDRZEJ LIS-KUJAWSKI, Bez tajemnic. Terapeutyczna wartość seriali na przykładzie pierwszego polskiego serialu o psychoterapii ......................................................... 146 DAGMARA ŁUBA, Embrace the madness – mroczna władza Hannibala nad umysłami ........................................................................ 165 ALINA NARUSZEWICZ-DUCHLIŃSKA, Kultowość jako składnik wizerunku medialnego seriali ............................................................... 175 BARBARA SZCZEKAŁA, „Płakałem na Ukrytej prawdzie”. Współczesny serial a postironia............................................................ 190 MARTA TYMIŃSKA, Gdy gra przeistacza się w serial – o grze The Walking Dead jako nowej formie serialu ............................................. 204 AGATA WŁODARCZYK, Wpływ realny czy wyobrażony? Fanowskie poczucie wpływu na seriale Sherlock i Nie z tego świata .................. 219 PATRYCJA WŁODEK, Seriale nowej generacji a konwencje filmowe ... 232 PIOTR PRZYTUŁA, Gra o tron – rzeczywistość odbita w smoczej łusce ........................................................................................................... 250 Anna Krawczyk-Łaskarzewska Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie O dyskursie „post-", albo zamiast Trzecią i ostatnią część monografii pt. Seriale w kontekście kultu- rowym zdecydowaliśmy się podzielić na trzy główne obszary tematyczne: gatunki, konwergencję i recepcję. Zależało nam na uchwyceniu specyficznego momentu, w jakim znajduje się obec- nie telewizja, przynajmniej z punktu widzenia modeli produkcji, upowszechniania i odbioru kultury, ale pragnęliśmy również uwypuklić postępującą hybrydyzację seriali, ich gotowość do na- ruszania reguł gatunku, a z drugiej strony, doprowadzania owych reguł do logicznego, choć zazwyczaj niechętnie eksploat- owanego ekstremum. Należy przy tym odnotować, że wiele z za- mieszczonych tu artykułów podejmuje wątki odnoszące się do wszystkich wymienionych wyżej obszarów jednocześnie. Od kontekstu kulturowego, w którym funkcjonują dane formy, nar- racje, ideologie i hierarchie wartości, nie ma bowiem ucieczki. Chociaż autorzy tekstów w niniejszym tomie proponują rozmaite perspektywy badawcze w obrębie licznych dyscyplin, od antropologii, psychologii i filmoznawstwa po językoznaw- stwo kognitywne, kulturoznawstwo czy studia nad komunikacją i fandomami, to łączy ich przeświadczenie, że współczesne seria- le pełnią role, które zdecydowanie wykraczają poza granice standardowej rozrywki. Przede wszystkim, pomimo że analizo- wane tu seriale odmalowują światy wymyślone, to jednak bez wątpienia funkcjonują one jako źródło wiedzy, która pozwala widzowi lepiej rozumieć relacje międzyludzkie i zapoznaje go z sytuacjami nietypowymi, stygmatyzującymi, rozsadzającymi aksjologiczne ramy codziennego doświadczenia. Bez względu na to, czy w grę wchodzą rodzime czy obce produkcje, często mamy w nich do czynienia z oswajaniem „innego”, a więc procesem fundamentalnym dla sprawniejszego funkcjonowania dalekich od homogeniczności społeczeństw. Praktyki psychoterapeutycz- ne, umożliwienie identyfikacji ze skrajnym złem w postaci seryj- nego zabójcy, reprezentacje rasy, nieheteronormatywnej seksu- alności i niestandardowej płci – to przecież nadal tematy nie cał- i kiem przepracowane, zinternalizowane, wolne od społecznej nieufności i potępienia. Skoro zaś mowa o przenikaniu się i wzajemnym oddzia- ływaniu rzeczywistości i serialowej fikcji, która próbuje ją nar- racyjnie domknąć, obwarować czytelnym stereotypem albo wy- sublimować, to nie sposób nie wspomnieć o bodaj najbardziej uderzającej cesze współcześnie tworzonych seriali. Otóż biorąc pod uwagę nowe technologie odbioru i zwielokrotnienie inten- sywności reakcji za sprawą mediów społecznościowych, wydaje się, iż twórcy seriali ostatecznie pogodzili się z faktem, że żyją one własnym życiem i że nie da się zaprogramować ich interpre- tacji, ani przewidzieć wszystkich kontrowersji, jakie mogą wzbudzić. W tym miejscu dotykamy problemu kompetencji kul- turowych współczesnej widowni i medialnego „alfabetyzmu” w ogólności, ale też rozmywania takich pojęć, jak artystyczna autonomia, autorski charakter danej produkcji czy jej kultowy status. Co charakterystyczne, umasowienie opinii koegzystuje z innym fascynującym aspektem coraz bardziej interaktywnie praktykowanego odbioru kultury: widzowie coraz chętniej pre- ferują otwarcie emocjonalny, mniej intelektualny, nakierowany na empatię sposób delektowania się telewizyjnymi opowieścia- mi. Ta nowa żarliwość w połączeniu z nieraz artykułowanym przez fanów pragnieniem, by móc wywierać autentyczny wpływ na ukochane fabuły, tworzy niebezpieczną mieszankę: daje wmanewrowanemu, głodnemu interakcji widzowi iluzję, że do- kłada cegiełkę do większej demokratyzacji procesu twórczego, podczas gdy producenci i dystrybutorzy skrzętnie wykorzystują ów zapał do tworzenia skuteczniejszych modeli komercyjnych i utrwalania nierównego układu sił między nastawionymi na zysk korporacjami i konsumentami. W wydanym niedawno studium na temat przeobrażają- cych się mediów, Mirosław Filiciak przypomina, że należy „uświadomić sobie uwikłanie w relacje władzy badaczy, którzy koncentrując się nie tylko na oficjalnych, ale też najczęściej na promowanych przez największych graczy rynku medialnego sposobach przekazywania treści, przyczyniają się do wytwarza- nia wiedzy zinstytucjonalizowanej” (2013: 245-246). Jednak gdy Filiciak krytykuje bezkrytyczne korzystanie z danych przemysłu filmowego, nasuwa się pytanie, czy badając np. zgrabnie mani- pulowane społeczności fanowskie rzeczywiście unikamy propa- ii gowania owego zinstytucjonalizowanego wpływu. Prawda