Terug Naar De Toekomst Jaarboek Vereniging Van Griffiers 2012

Terug naar de toekomst jaarboek vereniging van griffiers 2012 Terug naar de toekomst Sdu Uitgevers, Den Haag Het jaarboek van de Vereniging behandelt thema’s die de democratie in het algemeen aangaan en die gevolgen kunnen hebben voor de ontwikkeling van de beroepsgroep bestaande uit raads-, staten- en kamergriffiers. Het wordt gratis toegezonden aan de leden van de vereniging. uitgave Sdu Uitgevers, Den Haag isbn 978 90 12 57666 6 nur 780 Achtste jaargang de redactie dr. M.J.G.J.A. Boogers, voorzitter Jhr. mr. W.H. de Beaufort drs. E. Meurs mw. mr. A.M. van Omme drs. A. Oudbier mw. drs. M.J.M. Schrooten redactiesecretariaat Anouk van Nieuwenburg Postbus 30435 2500 gk Den Haag telefoon (070) 373 82 12 www.griffiers.nl [email protected] Losse exemplaren zijn verkrijgbaar bij het redactiesecretariaat voor 12 euro per deel Het jaarboek is mede mogelijk gemaakt dankzij de partners van de VvG: Notubiz, Bestuursacademie Nederland, BMC, P&O Services Groep en Ernst & Young. Inhoud Woord vooraf Dualisme en de doorontwikkeling van het lokaal bestuur 9 marcel boogers en marion schrooten het politieke dualistische bedrijf De Merelstraat: controleren als liefhebberij Waarom raadsleden zo graag controleren 15 marcel van dam Column Rutte kan een ‘tweede Thorbecke’ worden 24 hans goslinga De staat van het debat Hoe is het gesteld met het belangrijkste bestuursinstrument van de gemeente? 26 john bijl Column En daar zult u het mee moeten doen 34 frank meurs Innovatie in het raadswerk 36 peter castenmiller Column De Volksvertegenwoordiger 46 ayhan tonca 5 wat heeft dualisme opgeleverd? Interview met Dick de Cloe: Volksvertegenwoordiger zijn leer je nooit af 49 marion schrooten en eric meurs Een duet en geen duel 52 ank bijleveld-schouten De griffier: Tien jaar actief in een veranderend duaal stelsel op lokaal niveau 60 jan op de weegh Proeftuin stadsdelen 72 mechtild rietveld Tien jaar duaal gemeentebestuur: een feestje? 76 ruud nederveen Raadzaal als podium van het stadsbestuur 80 marion schrooten 6 welke problemen zijn (on)opgelost? De normatieve zwakte van het gemeentelijk dualisme 92 solke munneke Column ‘Het is heel moeilijk’ 104 jan schinkelshoek Gemeentewet: een juridisch blok aan het dualistische been 106 olaf schuwer Column Doorpakken 116 marianne heeremans De Gemeentewet en de praktijk 118 marianne van omme Column Het al te betrokken raadslid. Griffiers: hoed u! 134 liesbeth berkouwer 7 terug naar de toekomst Wil de echte ombudsman nu opstaan? 137 luuk van luyk De Raad beoordeeld! Oordelen van burgers over de raad als volksvertegenwoordiging 145 bas denters Lokale democratie 3.0 Over politiek en burgerparticipatie in een veranderende samenleving 157 kars veling Column Weg met de griffier! 166 jeroen van urk 8 woord vooraf Dualisme en de doorontwikkeling van het lokaal bestuur Ongeveer een half jaar voor de invoering van de Wet dualisering gemeentebestuur werd in een enquête gevraagd of gewone burgers al enige weet hadden van deze ingrijpende hervorming van het lokaal bestuur. Dit was een gemak- zuchtige vraag naar de bekende weg, maar helemaal onterecht was hij niet: de dualisering van het gemeentebestuur was er immers vooral op gericht het lokaal bestuur voor inwoners transparanter en toegankelijker te maken, dus er mocht worden verwacht dat zij hier al reikhalzend naar uitkeken. Natuurlijk was dat niet het geval – bijna geen van de geënquêteerden was op de hoogte van de aanstaande dualisering van het gemeentebestuur. Gevraagd naar de betekenis van dualisme, antwoordde een meerderheid van de respondenten dat het waarschijnlijk wel iets te maken zou hebben met de invoering van de euro. In diezelfde periode speelde namelijk de vraag of de euro op 1 januari 2002 de gulden in één keer moest gaan vervangen, of dat er een overgangsperiode diende te komen waarin zowel de nieuwe als de oude munt als wettig betaal- middel zou worden geaccepteerd. Dat laatste zou volgens de geënquêteerden wel eens dualisme kunnen zijn. Ook voor de meer ingewijden was het eigenlijk onduidelijk wat dualisme precies behelsde. Het was een structuurwijziging die een cultuurverandering beoogde te realiseren, maar omdat gemeenten nogal wat vrijheden kregen bij de vormgeving van de nieuwe structuur en omdat de precieze inhoud van de gewenste cultuurverandering voor meerdere uitleg vatbaar bleek, ontstond al snel een Babylonische spraakverwarring over de nieuwe rollen en posities van raadsleden en wethouders. Toen bleek dat dualisering niet alleen van betekenis was voor de positie (en aanstellingswijze) van de burgemeester, maar ook het ambtelijk apparaat de eerste gevolgen merkte van de nieuwe verhoudingen tussen raad en college, was de verwarring compleet. Eindeloze debatten over de precieze betekenis van kaderstelling, controle en vertegenwoordiging waren het gevolg, om maar te zwijgen over de oeverloze discussies tussen Elzinga- exegeten en het geweeklaag over pijnlijke spagaten. Dualisme-moe Al deze discussies en debatten hebben ertoe geleid dat alle betrokkenen al snel ‘dualisme-moe’ werden. Raadsleden en wethouders wilden weer politiek bedrijven en de gemeente besturen, zonder het steeds weer te moeten hebben over posities, rollen en procedures. Over dualisme wordt daarom nog maar 9 jaarboek vereniging van griffiers 2012 weinig gesproken, ook omdat er nauwelijks raadsleden en wethouders zijn die de monistische periode van voor 2002 als lokaal bestuurder hebben meege- maakt. Het dualisme is een vast gegeven, net als de euro. De vergelijking met de euro, die het eerste werd gemaakt door inwoners toen hen in een enquête werd gevraagd naar de betekenis van dualisme, is ook om andere redenen relevant. Want net zoals de euro door monetaire en financi- ele crises onder druk is komen te staan, zo staat ook de huidige vormgeving van de lokale democratie door allerlei ontwikkelingen onder druk. In deze bundel, waarin griffiers en andere kenners van de democratiepraktijk terugkijken op tien jaar dualisme, wordt daarom niet alleen teruggekeken, maar ook nadrukkelijk aandacht besteed aan de verdere ontwikkeling van de lokale democratie. Reorganisatie politieke bedrijf Vernieuwingsoperaties leiden vaak tot teleurstellingen. Aan de ene kant zijn er ambitieuze doelstellingen en hooggespannen verwachtingen. Ze geven rich- ting aan het veranderingsproces en genereren enthousiasme, maar hebben als nadeel dat ze verwachtingen wekken die niet meteen kunnen worden waarge- maakt. Want tegenover deze ambities staat de praktische werkelijkheid van veranderingsprocessen, waarin gegroeide verhoudingen, normen, codes en routines plaats moeten maken voor een nieuwe cultuur en werkwijze. En dat is erg moeilijk, want de ‘macht der gewoonte’ is vaak sterker dan verwacht. Dat bleek ook na de invoering van het dualisme. Wat dualisering als veranderingsproces extra ingewikkeld maakt, is dat het gaat om de verandering van een politiek bedrijf. Lokale politiek gaat over tegengestelde visies op samenleving en bestuur, waardoor er ook altijd onenigheid is over de rol van de raad en zijn relatie met het college. Behalve dat er ideologisch gemotiveerde meningsver- schillen bestonden over de doelstellingen van dualisering en de wijze waarop die gerealiseerd moesten worden, waren er soms ook heel pragmatische politieke redenen om anders over dualisme te denken. Net zoals in de dualistische landelijke politiek - waar sommige coalitiefracties nu eens een erg dualistische koers varen ten opzichte van het kabinet en dan weer voor een zeer monistische benadering kiezen – was ook in de gemeentepolitiek de animo voor dualistische maatregelen afhankelijk van politieke winst- en verliesrekeningen. Politiek gaat immers ook over het vinden van democratische meerderheden (of het voorko- men daarvan). Raadsleden en wethouders zullen hun al dan niet dualistische rolopvatting voor een niet onbelangrijk deel hiervan laten afhangen. Verschillen Er kan dus heel verschillend worden geoordeeld over de taak- en rolopvat- tingen van raads- en collegeleden in het dualistische krachtenveld. Marcel van Dam houdt een hartstochtelijk pleidooi voor een gemeenteraad die zich focust op zijn controlerende taak, omdat dit het beste past bij de tijd en mogelijk- heden die raadsleden hebben. Als het even kan moet controle nadrukkelijk een 10 woord vooraf politiek karakter hebben, waarvoor een aantal handreikingen wordt gegeven. John Bijl pleit juist voor een raad die zich vooral op het debat richt. Een debat met goed onderbouwde argumenten kan een game-changer zijn en maakt beslui- ten helder, begrijpelijk en legitiem. Helderheid is ook een absolute vereiste voor het allochtone raadslid stelt Ayhan Tonca. Raadsleden van allochtone afkomst worden vaak met veel voorkeurstemmen gekozen en komen vervolgens in een spagaat (!) terecht tussen belangenbehartiging voor een bevolkingsgroep en de partijvisie op het algemeen belang. Jan Schinkelshoek ziet de taak van de burgemeester zwaarder en kwetsbaarder worden. Een groot zelfvertrouwen en -bewustzijn is tegenwoordig een eerste vereiste. Hans Goslinga bepleit die eigen- schappen ook voor de huidige wethouders: laat ze de vechtjassen blijven die ze altijd al waren en maak ze niet alleen maar uitvoerders van nationaal beleid. Frank Meurs bekijkt alle krachtenvelden die maar niet de ideale vorm willen aannemen vanuit de ooghoek van de screwball comedy. Peter Castenmiller bespeekt ten slotte de uitkomsten van een onderzoek onder raadsleden. Dat het raadswerk voor veel raadsleden te veel tijd kost kan volgens hem ook worden opgelost door de rolopvatting van de raad ter discussie te

Load more