NR 01 Magazine winter 2017 Werktvan Cedris 7e jaargang . Kamerleden op de Van der Torre: ‘Geen IJmuiden Metaal na sociale werkvloer one best way voor SW’ brand weer opgestart 7 28 30

Kim Putters: Over polarisatie op de arbeidsmarkt - P.24 Inhoud Op de mat ‘Dit moet de Jurriën Koops is directeur van de politiek zich 5 AGE nu echt Algemene Bond Uitzendondernemingen DOSSIER een theaterman. (ABU), de belangenbehartiger voor onder- aantrekken’ 7 nemingen in de flexbranche. Hij stelt dat de politiek de arbeidsmarkt op 1 moet Verkiezingen 2017 Kamerleden op de 24 zetten. “Want de balans is zoek.” 23 PANTAR tuigt sociale werkvloer Werkbrigade op. Kim Putters (SCP): “Als de en de verschillende scheidslijnen scherper worden, “SCP-directeur Kim Putters legt de vinger op de zere standpunten op plek: de verschillen tussen hoger en lager opgeleiden een rij. groeien ook de spanningen.” nemen toe en daarmee ook de kans op maatschappe- lijke ontwrichting. Dit moet de politiek zich aan- trekken. Ik vind het dan ook goed dat Cedris in dit nummer zoveel aandacht besteed aan de komende verkiezingen, bijvoorbeeld met de formatieagenda 28 en door de verschillende verkiezingsprogramma’s Onderzoek langs de lat van de arbeidsmarkt te leggen. Ook zijn Toekomst SW-bedrijven is vooral er interessante reportages over politici die een een kwestie van kiezen, stelt SW-bedrijf bezoeken. onderzoeker Lieske van der Torre.

In juni vorig jaar publiceerden wij, onder andere samen met Cedris, het statement ‘Iedereen aan de slag’. Dit is een oproep aan de politiek om tot een toekomstbestendige arbeidsmarkt te komen, want er schort het nodige aan. Ik vind het belangrijk dat we de discussie flex versus vast niet nog verder polari- Dat éne hokje... seren. De uitzendbranche levert een korte weg naar werk. En nee, dit zijn niet altijd vaste of duurzame óór 2015 had iedere kwetsbare passende manier verder geholpen kunnen banen. Maar echt: deelnemen is altijd beter dan groep op de arbeidsmarkt een worden. Dat er verschillen zijn is goed, nietsdoen. Het lijkt wel of we een standpunt in V eigen regeling, met eigen naam. zolang de werkzoekende daarmee goed kopje moeten nemen: of voor flex of voor vast. Terwijl er De komst van de Participatiewet maakte ondersteund wordt, en de werkgever nog zoveel andere smaken tussen zitten. Bovendien, hier grotendeels een einde aan: de hokjes goed ontzorgd wordt. je hebt beide vormen nodig om te komen tot het doel werden afgebroken en schotten neerge- Ook werkgevers zullen van het bestaan van wat we allemaal nastreven: meer werk voor meer haald. De kaartenbak van de gemeente be- hokjes geen last moeten hebben. Zij krijgen mensen. Iedereen aan de slag dus. staat voortaan uit een brede doelgroep van ‘gewoon’ werknemers die met de beschik- mensen met een afstand tot de arbeids- bare ondersteuning het aangeboden werk markt. Maar daarmee is de afstand tot kunnen uitvoeren. Geen bureaucratisch ge- ‘Deelnemen is altijd de arbeidsmarkt van al die verschillende doe, daarop zit geen werkgever te wachten. beter dan nietsdoen’ mensen met al hun verschillende achter- Het bestaan van verschillende instrumen- gronden nog niet dezelfde. ten en de invoering van Beschut Werk Het blijft nodig om maatwerk te bieden. mag niet leiden tot nieuw hokjesdenken. Hiervoor moeten we verbinding maken, over onze Een werkzoekende moet dìe ondersteu- Daarom pleit ik ervoor om Beschut Werk, eigen schaduw heen durven stappen. Samenwerken. ning krijgen die past bij zijn of haar detacheren, garantiebanen, etc. niet als een Beperk bijvoorbeeld het aantal doelgroepen, want persoonlijke omstandigheden. Of het nu voorziening, maar als een instrument te voor werkgevers is dit vaak onbegrijpelijk. gaat om iemand met een lichamelijke of beschouwen. De positie op de arbeidsmarkt Er is feitelijk maar één doelgroep: die van mensen een andere beperking of een heel andere is niet statisch. Groei en terugval, zo weten met een afstand tot de arbeidsmarkt. Creëer hiervoor reden waarom er een grote afstand we, zijn beide mogelijk. Deze instrumenten één regeling, dat schept helderheid. En durf creatief bestaat. Daarvoor zijn verschillende zijn geen hokjes, maar tussenstations. om te gaan met uitkeringsgelden. Die kun je name- lijk ook inzetten naar loonvormen waarmee je aan instrumenten nodig. Soms is het De komende tijd staat er nog maar één hok- de onderkant van de arbeidsmarkt banen creëert. detacheren, soms is dat beschut werk. je centraal: op 15 maart mogen we allemaal Want daar is de nood het hoogst. Er staan te veel Dat betekent niet dat we werkzoekenden plaatsnemen in het stemhokje. Daar zal ik mensen langs de kant. En het meest zorgwekkende opnieuw in hokjes plaatsen. me uitspreken over keuzes die de arbeids- vind ik dat we daar geen verbetering in zien.” n De Participatiewet kent een instru- markt beïnvloeden. U ook? n mentenpaneel waarmee mensen op een

2 Werkt. winter 2017 winter 2017 Werkt. 3 Age Kort nieuws Age (19) wordt klaargestoomd voor de arbeidsmarkt Kennispartnerschap Genies Sociale Werkgelegenheid en gobo’s Door intensiever samen te werken, willen Cedris en SBCM bijdragen aan het aan en tijdje terug ben ik gaan kijken in het theater van het werk helpen én houden van mensen met een grote afstand tot de arbeids- Heemstede waar Age nu al ruim een jaar anderhalve markt. Daarom bundelen de twee partijen hun kennis en expertise in een E dag per week stage loopt. Samen met twee technici Kennispartnerschap voor Sociale Werkgelegenheid. bouwde hij het decor op voor de voorstelling van die avond. Ik zag dat hij geconcentreerd en toegewijd was, en een kalmte uitstraalde die ik niet van hem kende. In het techniekhok ij slaan hierbij een brug tussen de rol van Behoud en doorontwikkeling wist hij precies wat hij moest doen als er iets naar hem werd werkgevers enerzijds en publieke partijen unieke expertise geroepen. Behulpzaam bleek hij ook. Toen een van de technici ‘W anderzijds. Daarmee dragen we bijvoor- Het doel van het Kennispartnerschap is de benodig- een stapel stoelen wilde oppakken, zei hij: “Laat mij dat nou beeld bij aan het arbeidsfit maken van jongeren van de expertise, die nodig is om mensen met een grote doen, ik ben hier toch voor het zware werk?” het speciaal onderwijs zodat zij hun weg vinden naar afstand tot de arbeidsmarkt aan betaald en duurzaam werk”, aldus Huib van Olden, voorzitter van SBCM. werk te helpen, te behouden en door te ontwikkelen. Maar ik zag ook dat hij een eenvoudige opdracht lang niet De eerste keer gingen we er samen heen. Nieuwsgierig keek “Op deze manier behouden we de bestaande kennis Beide partners gaan dit doen via onderzoek, innovatie altijd de eerste keer begreep, en wel erg vaak vroeg of hij Age rond en voor ik het wist, waren hij en Wijnand in een en expertise om mensen met een grote afstand tot de en nieuwe verbindingen (bijvoorbeeld met de GGZ). het goed deed. Het was duidelijk dat hij nog geen vol- voor mij onverstaanbare taal met elkaar aan het praten. arbeidsmarkt aan het werk te helpen en te houden. Maar ook door het verder versterken van de kennis van waardige werknemer is en veel moet leren om het - ooit - Het ging over genies en gobo’s, over poten en profielspots. Hiermee versterken we de sociale infrastructuren in de professionals (bijvoorbeeld met kennisplatforms voor tot assistent-theatertechnicus te kunnen schoppen, het Mijn mond viel open. Zelden had ik Age zo in zijn element arbeidsmarktregio’s”, vult , voorzitter van jobcoaches en jobcreators), kwaliteitsbevordering van hoogst haalbare voor Age volgens zijn begeleiders. gezien. Ik realiseerde me dat hij nu toch écht een theater- Cedris, aan. organisaties die met de doelgroep werken, en door man is, en niet meer alleen in zijn fantasie. n scholing voor mensen met een afstand tot de arbeids- Dat ideaal van hem, een betaalde baan in een theater, is markt. n desondanks weer een stapje dichterbij gekomen, nu hij er kort geleden een tweede stageplaats bij heeft gekregen. Verscholen tussen de bomen van een eeuwenoud landgoed in Overveen ligt een sfeervol vestzaktheatertje, gerund door Wijnand, Journalist Brigit Kooijman en haar man Harrie zijn de ouders van Age. een theatermaker die zelf een kind met een beperking Hij heeft een licht verstandelijke beperking en komt net van het heeft. Of Age hem een of twee dagen per week wilde komen praktijkonderwijs. helpen, had hij gevraagd. TALENT16/03 meets TALENT bij vakwedstrijden

Op 16 maart is de Amsterdam bij de Skills Talents vakwedstrijden die Burgh-Haamstede. Deelnemende organi- RAI het internationale plaatsvinden van 16 t/m 18 maart in de saties waren onder andere de Academie strijdtoneel van de Amsterdam RAI. Teams uit Duitsland, Spelderholt, GORS, de Zuidhoek en Europese competitie voor Italië, Slovenië, Tsjechië, Bulgarije en Tuinruimers (onderdeel van Habo Laat het zien Nederland strijden in de vakrichtingen Hoveniers). n Vakwedstrijden van Skills Groenvoorziening, Catering, ICT en Plus, de vakwedstrijden voor Elektricien. Hoe leg je aan iemand uit wat ‘beschut werk’ is? mensen met een arbeids- Of hoe vertel je wat de Wet Banenafspraak inhoudt? handicap. Nationale competitie De sector sociale werkgelegenheid kent nogal wat Op 17 januari organiseerde Stichting Meer weten? Bij het ter perse gaan van dit nummer ingewikkelde begrippen die zich lastig laten uit- Kenniscentrum PRO WORK de eerste waren de winnaars nog niet bekend. leggen. Om het makkelijker te maken, maakte de De wedstrijden zijn gebaseerd op de al Nationale competitie voor de Nederlandse Wil je weten welke teams ons land Programmaraad animaties waarin op een heldere jarenlange succesvolle Skills Talents deelnemers van Skills Plus op het gebied vertegenwoordigen in Amsterdam? wedstrijden van WorldSkills , van groenvoorziening en catering. De Check dan www.pro-work.nl en kom manier veelgebruikte begrippen en instrumenten vakwedstrijden voor laatstejaars VMBO- vakwedstrijden vonden plaats op het langs om de deelnemers aan te moedigen worden uitgelegd. Gratis te gebruiken voor iedereen! De animaties vind je op www.samenvoordeklant.nl leerlingen. Skills Plus wordt dit jaar terrein van Boerderij Molenberg en in de op 16 maart in de Amsterdam RAI. voor het eerst georganiseerd en sluit aan keuken van het Grand Hotel ter Duin in

4 Werkt. winter 2017 winter 2017 Werkt. 5 Dossier Lees Kompas voor strategische

de publieke taak om de Wsw uit te maken. Dat is niet altijd eenvoudig Verkiezingen keuzes voeren. Daarnaast ondernemen ze in de complexe omgeving van de commerciële activiteiten om werk SW-bedrijven, voegt zij daar meteen te bieden aan mensen met aan toe. Maar het wordt wel ge- De taak van SW-bedrijven lijkt een arbeidsbeperking. makkelijker met de theoretische en op het eerste gezicht eenduidig: Ten slotte hebben ze een sociaal praktische kennis die Van der Torre 2017 het bieden van passende arbeid doel, want ze leveren een bijdrage biedt. Het onderzoek kan daarmee aan mensen met een arbeids- aan het welzijn van mensen met fungeren als een kompas voor beperking. Maar in de praktijk zijn een arbeidsbeperking. bestuurders van gemeenten De verkiezingen komen eraan en de vraag is: en SW-directeuren. n er verschillende visies mogelijk. Het is het praktische deel dat het wat valt er te kiezen? In dit dossier een overzicht van proefschrift relevant maakt. Van der Torre inventariseerde nauwgezet de standpunten van de verschillende partijen over n haar proefschrift ‘Sociale welke keuzes SW-bedrijven hebben werkvoorziening tussen over- om mensen met een arbeidsbeper- sociale werkgelegenheid en re-integratie. I heid, markt en samenleving. king aan het werk te helpen, zowel Verder bezoeken Tweede Kamerleden bedrijven die Een studie naar de achtergronden, met kwantitatief onderzoek als kwa- praktijken en resultaten’’ ontrafelt litatief onderzoek. Zij onderscheidt werken met de doelgroepen van de Participatiewet. onderzoeker Lieske van der Torre grofweg drie modellen: productie, de functies van SW-bedrijven en mensontwikkeling en detachering. Op de werkvloer spreken zij met medewerkers en de taken die zij hebben. De diversiteit bij de SW-bedrijven Om keuzes van SW-bedrijven te is enorm. Opvallend: elke model directie over de inclusieve arbeidsmarkt, sociaal begrijpen en de kans van slagen van kan succesvol zijn, zowel sociaal ondernemerschap en de toekomst van het SW-bedrijf. een strategie in kaart te brengen, als financieel. werkte Van der Torre met verschil- Tot slot presenteert Cedris een arbeidsmarktagenda lende theoretische modellen. Kompas Van der Torre toont overtuigend voor de komende formatie. Hybride aan dat het, voor het behalen van Centraal uitgangspunt daarbij is goede resultaten, essentieel is om dat zij de SW-bedrijven omschrijft strategieën consequent door te Lees meer over het onderzoek op pagina 28. als ‘hybride organisaties. Ze hebben voeren en heldere keuzes te (blijven)

Het aantal Wsw-ers dat betaald werk doet bij Het getal een gewone werkgever is in 2015 38 procent. Dat zijn ruim 37.000 mensen en is een lichte stijging ten opzichte van het jaar daarvoor. Dat blijkt uit recente cijfers over de stand van zaken in de sector sociale werkgelegenheid in Nederland in 2015. Cedris ondervraagt jaarlijks haar leden naar cijfers over de ontwikkeling, doorstroom en uitstroom van Wsw-medewerkers en naar de financiële situatie van de organisaties. Met de cijfers brengt Cedris trends in kaart en worden toekomstige ontwikkelingen gesignaleerd.

n De publicatie ‘Sector cijfers Sociale Werkgelegenheid’ vindt u op www.cedris.nl/publicaties.

386 Werkt. winter 2017 winter 2017 Werkt. 7 CDA bezoekt WSD, Boxtel Dossier

afgelopen jaren steeds meer mensen ‘naar buiten’ zijn gegaan, aan Zorgen over de slag bij reguliere werkgevers. Algemeen directeur Jan Simons: “Het aantal werknemers binnen onze muren is de afgelopen vijf jaar gedaald van vijfhonderd naar 250, de meeste op een totaal van tweeduizend.” Het is een beweging die breed gedragen wordt. Tegelijk leven er zorgen dat te veel kwetsbare kwetsbaren mensen onder de Participatiewet niet in aanmerking komen voor een beschutte werkplaats, ook al is dat hun enige mogelijkheid om aan het Als het aan van ij WSD in Boxtel zijn me- arbeidsproces deel te nemen. Zelfs het CDA ligt, komt er naast de dewerkers in de weer met nu gemeenten verplicht worden om Bpaasmandjes, afkomstig uit voldoende beschutte plaatsen te cre- praktijkroute voor de garantie- het Verre Oosten. In de mandjes zat ëren. Heerma: “Van een SW-bedrijf banen ook een praktijkroute voor aanvankelijk een verkeerde folder; hier in de buurt hoorde ik dat van beschut werk. Jan Simons, hier worden ze opengemaakt, van de 17 mensen die men had aange- directeur van WSD in Boxtel, de juiste folder voorzien en weer dragen voor beschut werk, er nie- ingepakt. Veertigduizend stuks. Het mand een indicatie gekregen heeft heeft nog wel meer wensen, zoals valt Pieter Heerma, Tweede Kamer- van het UWV.” Simons: “Dat heb ik een CAO voor de zwakste doel- lid voor het CDA, op hoe rustig het ook gehoord.” Heerma: “Ik zou het groep. Heerma: “Als politicus ga is in de gangen en werkruimtes. een goed idee vinden als er naast de ik daar niet over, maar ik ben wel “Vrijdag is bijna overal de stilste praktijkroute voor de garantiebanen dag. Tegelijk de dag waarop wij als ook een ‘praktijkroute beschut’ voor een goede regeling.” Kamerleden tijd hebben om werkbe- kwam, waarbij in een half jaar tijd zoeken af te leggen.” op de werkplek wordt gekeken of iemand wel of niet in staat is tot ‘Praktijkroute beschut’ werken bij een reguliere werkgever.” De relatieve rust heeft natuurlijk Simons: “Dat gaat absoluut helpen.” ook te maken met het feit dat de Heerma: “Staatssecretaris Klijnsma had er nooit zoveel fiducie in, Een deel daarvan is vertegenwoordigd in het MVO- Sociaal Inkopen misschien ook omdat het gevoelig platform Aantwerk, dat WSD heeft opgericht samen Aan het eind van het bezoek heeft ligt in het sociaal overleg, maar de met IBN en WeenerXL, twee collega SW-bedrijven. Pieter Heerma nog een belangrijke laatste maanden lijkt er ruimte te Doel: tijdens workshops en andere evenementen de vraag aan de WSD-directeur. “Los komen om met pilots te kijken wat mogelijkheden en de voordelen voor het voetlicht van hoe we denken over de quo- het oplevert.” brengen van de inzet van mensen met een arbeids- tumwet – ik ben tegen een quotum, beperking. volgens mij is het een verkeerde Toekomstbeeld Op de vraag van Heerma hoe hij de toekomst van WSD prikkel –, wat vinden jullie ervan WSD is het sociaal werkbedrijf voor ziet, zegt directeur Simons: “Wat mij betreft ontwikke- dat binnenkort de inkoop van dien- elf kleinere gemeenten ingeklemd len wij ons op lange termijn door als publiek-private sten en producten gaan meetellen in de driehoek Eindhoven, Den sociale onderneming die maatwerk levert aan onze voor de Banenafspraak? Zelf ben ik Bosch, Tilburg en vertegenwoor- maatschappelijke partners in de regio, waarbij we er erg blij mee.” “Het ultieme doel digd in drie arbeidsregio’s. Het ondersteund worden door een wettelijk kader. Dat is van de inclusieve arbeidsmarkt bedrijf opereert in een voortdurend mijn ideale toekomstbeeld.” Heerma: “Het CDA is ook is natuurlijk dat mensen op de veranderend speelveld. Met name voorstander van zo’n wettelijk kader voor sociale on- loonlijst komen bij reguliere bedrij- vanwege een groot aantal op han- dernemingen, dat fiscale voordelen biedt, en voordelen ven,” reageert Simons. “Maar dat den zijnde nieuwe gemeentelijke bij aanbestedingen.” Simons: “Verder zou ik graag zien ideaal bereik je alleen door gestage samenwerkingen, waaronder ge- dat er een CAO komt voor de zwakste doelgroep, met bewustwording. Detachering maar meentelijke herindelingen. Simons: een minimale maar fatsoenlijke regeling voor pensioen, ook inkoop van diensten moet je Pieter Heerma (links) is sinds “Alles is in beweging hier. Maar dan reiskostenvergoeding, ploegendiensten en dergelijke.” zien als stappen in een evolutie van 2012 Tweede Kamerlid voor ook álles.” De continuïteit zit ‘m in Heerma: “Een CAO is iets tussen werkgevers en werk- het systeem. Het helpt ondernemers het CDA. Jan Simons is het stevige netwerk van maar liefst nemers, daar ga ik als politicus niet over. Maar ik ben anders te gaan denken, en daarom algemeen directeur van WSD. zevenhonderd werkgevers. wel voor een goede regeling.” is het goed.” n

8 Werkt. winter 2017 winter 2017 Werkt. 9 Dossier VVD bezoekt WOZL, Brunssum door de regio en regionale verschil- len vragen om maatwerk. Om de transformatie op gang te helpen, hebben we met de Participatiewet een framework neergelegd, met daar- ‘Mensen duurzaam binnen veel vrijheid voor gemeen- ten voor regionale invulling.”

Twee verschillende werelden plaatsen is een vak’ “De Participatiewet was er eerder dan dat de maatschappij er klaar voor was”, aldus Van Kroonenbrug. Koppel beleid en uitvoering van de e mensen die vandaag knoopt een praatje aan met Erdel, “De grote uitdaging waar we nu Participatiewet los van elkaar. aan het werk zijn, die inmiddels anderhalf jaar werkt voor staan, is om bedrijven te ‘Dhebben zich vrijwillig bij WOZL. Uiterst nauwkeurig legt helpen inclusiever te worden.” Dat wil Theo van Kroonenburg aangemeld”, vertelt Theo van hij aan haar uit welke werkzaam- Wat hem betreft hebben de (WOZL). Chantal Nijkerken (VVD) Kroonenburg, algemeen directeur heden hij verricht om de kabel- gemeenten iets te veel ruimte gekre- ziet dat anders. Zij pleit voor meer en bestuurder van WOZL bv. “Het be- boom te maken. Zweet parelt op gen en ziet hij het liefst dat beleid tijd, ‘zodat gemeenten waar het drijfsonderdeel van het SW-bedrijf zijn voorhoofd. en uitvoering losgekoppeld worden. kent om de week een roostervrije Van Kroonenburg: “Het zijn twee nu niet goed gaat, gaan leren van vrijdag, maar door de productie- verschillende werelden en iedereen gemeenten die wel succesvol zijn’. druk van DAF produceren we de Niet in beeld meenten als regievoerder, benadrukt Van Kroonenburg: moet doen waar hij of zij goed in hele week.” WOZL in Zuid-Limburg is het “NedCar zoekt straks achthonderd nieuwe mensen en is. Een ondernemer onderneemt grootste SW-bedrijf van Nederland. ik kan ze niet leveren. Dat is zonde, want ze zijn er wel, en wil geld verdienen. Daar is niets Van Kroonenburg begeleidt Tweede Er werken momenteel zo’n vierdui- maar niet in beeld. Gemeenten zouden kunnen kijken mis mee. We moeten laten zien dat Kamerlid Chantal Nijkerken (VVD) zend mensen. WOZL voert de oude of er voordelen zitten in de gezamenlijke uitvoering dit ook met de doelgroep kan. We over de werkvloer van de fabriek Wsw uit, de uitvoering van de huidi- van de Wsw en de Participatiewet. Het is een vak om kunnen bijvoorbeeld door middel waar kabelbomen voor vrachtwa- ge Participatiewet doen de gemeen- mensen duurzaam op een goede vacature te plaatsen.” van marketing en communicatie gens worden gemaakt. Nijkerken ten zelf. Dat is een keuze van de ge- Nijkerken wordt regelmatig aangesproken door werk- een goed beeld van de doelgroep gevers die graag willen werken met de doelgroep, maar neerzetten, de kwaliteiten van die bij de gemeenten geen mensen of niet de juiste de mensen laten zien. Daarnaast mensen krijgen: “Dat is zo jammer, want de energie moeten we concepten bouwen in gaat eruit. Een werkgever verliest zijn enthousiasme samenwerking met bedrijven, waar- en, erger nog, een kwetsbare groep wordt de dupe.” door het interessant wordt om deze mensen op nieuwe vacatures te Stapje voor stapje plaatsen. We moeten de vacatures Iets verderop op de werkvloer loopt Han Pittie. Hij is aanpassen aan de als professional in dienst bij WOZL en werkt hier als competenties van de werkzoeken- manager van dit bedrijfsonderdeel. Erdel en Han ken- den. Op de opleidingen P&O wordt nen elkaar goed, zaten bij elkaar op school en studeer- nu nog geen aandacht besteed aan Chantal Nijkerken is sinds den samen af op de HTS, technische bedrijfskunde. de inclusieve arbeidsmarkt. Daar is 2015 Tweede Kamerlid Door een ongeluk werd Erdel afhankelijk van een baan werk aan de winkel.” voor de VVD. binnen de SW-organisatie, bij het onderdeel waar zijn Theo van Kroonenburg studiegenoot nu leiding aan geeft. “We hebben ook Tijd nodig (midden) is algemeen directeur en bestuurder van WOZL bv. moeilijker werk”, zegt Van Kroonenburg tegen Erdel. Het risico van het volledig uit el- “Zou je dat kunnen?” “Op den duur wel. Stapje voor kaar halen van beleid en uitvoering stapje”, krijgt hij als antwoord. is dat de verbinding wegvalt, en dat is niet wenselijk, waarschuwt Dicht bij de ondernemer Nijkerken: “Ik geloof dat de goede De ideale uitvoeringsorganisatie van de Participatie- voorbeelden zich zullen verspreiden wet zou los kunnen staan van de gemeenten, denkt over het land en dat gemeenten Van Kroonenburg. “Een organisatie waar instroom, waar het nu niet goed gaat, gaan doorstroom en uitstroom van mensen uit de doelgroep leren van gemeenten die wel succes- centraal staan, waar professionals met verstand van vol zijn. Het is een proces dat tijd re-integratie werken, en een organisatie die dicht bij nodig heeft. Het lijkt me niet de ondernemer staat.” goed dat we tijdens dit proces in Nijkerken is enthousiast over het model van Van Den Haag telkens naar de interrup- Kroonenburg, maar gelooft ook dat het voor elke regio tiemicrofoon rennen om te vragen anders kan zijn: “De arbeidsmarkt wordt sterk bepaald om nieuwe regeltjes.” n

10 Werkt. winter 2017 Werkt. Werkt. 11 SP bezoekt WerkSaam Westfriesland, Hoorn Dossier Voortdurend toetsen op verdringing

Werken met behoud van uitkering typerend voor een grote groep. 3.300 bijstandsgerechtigden in is bij WerkSaam Westfriesland Hij werkte van jongsaf in de bouw, de regio. raakte versleten – in zijn geval was Algemeen directeur Marjolijn Dölle een belangrijk re-integratie- het zijn heup – en kon nergens is trots op haar organisatie. “Maar instrument. Algemeen directeur meer terecht, behalve in de SW. liefst 44 procent van de beëindigde Marjolijn Dölle: “Om werk te Op haar vraag of hij nog weleens uitkeringen afgelopen jaar was vinden, moet je werk hebben.” verlangt naar een reguliere baan, vanwege uitstroming naar betaald zegt hij: “Ze nemen me nergens werk,” vertelt ze tijdens de be- (SP) denkt daar meer aan, ik ben veel te traag.” drijfspresentatie voorafgaand aan anders over: “Wie arbeid verricht, de rondleiding. Dankzij onder meer hoort een loon te krijgen.” Spanningsveld een persoonlijk plan van aanpak WerkSaam Westfriesland is een voor iedere werkzoekende, een uit- fusieorganisatie, twee jaar geleden gebreid aanbod aan trainingen en et zijn geen plichtmatige ontstaan uit de samenvoeging van goede begeleiding on the job. gesprekjes die SP-Tweede de afdelingen Sociale Zaken van Karabulut merkt op dat zo’n grote, ‘HKamerlid Sadet Karabu- zeven Westfriese gemeenten en centrale uitvoeringsorganisatie lut en haar medewerkster voeren op SW-bedrijf Op/maat. Geheel in de wellicht grote voordelen heeft in de werkvloer bij WerkSaam West- geest van de Participatiewet voert het contact met werkgevers, maar friesland in Hoorn. Op de verschil- WerkSaam voor alle doelgroepen de dat het voor raadsleden lastiger lende indoor-afdelingen – verpak- re-integratie uit, en regelt boven- wordt om democratische controle ken, repro – nemen ze uitgebreid de dien de WWB-uitkeringen van de uit te oefenen. “Het is echt een spanningsveld. Gemeenteraden worden soms pas ach- gevoerd, en ik geloof zeker dat er tijd om te praten met medewerkers. teraf geconfronteerd met grote besluiten.” Dölle: “We weleens misstanden voorkomen, Stellen veel vragen ook. Voor de SP doen ons uiterste best om zo transparant mogelijk te maar niet bij ons. Daar zijn we zeer Sadet Karabulut (links) is sinds is het behoud van banen binnen de zijn. Voordat WerkSaam daadwerkelijk van start ging, alert op.” Karabulut: “Het is een po- 2006 Tweede Kamerlid voor muren van de sociale werkvoorzie- is het concept-beleidsplan langs alle zeven gemeentera- litieke keuze die niet de mijne zou de Socialistische Partij. ning dan ook een uiterst belangrijk den geweest voor input. Datzelfde doen we nu weer met zijn. Voor je het weet, gebeurt het Marjolijn Dölle is algemeen thema. Karabulut vindt het een de evaluatie.” ook met mensen die dertig, veertig directeur van WerkSaam Westfriesland. slechte ontwikkeling dat het aantal jaar werkervaring hebben.” SW-plekken wordt afgebouwd met Verdringing de bedoeling meer arbeidsgehan- Iets anders waar Karabulut grote moeite mee heeft, dicapten aan het werk te krijgen is werken met behoud van uitkering (MBU). “Op het Aan een tafel plakt een groep vrou- in reguliere bedrijven, vertelt ze. moment dat je arbeid verricht, hoort daar in mijn wen etiketten op zakjes bruine rijst. “Voor de 90.000 SW-plekken moeten ogen een loon bij.” Voor WerkSaam is MBU juist een Ze zijn verheugd over het bezoek 125.000 garantiebanen in de plaats belangrijk re-integratie-instrument. Dölle: “Wij gaan van het SP-Tweede Kamerlid, al komen. Dat klinkt mooi, maar wat uit van het principe dat je werk moet hebben om werk zouden ze het waarderen als Emile als die banen niet gerealiseerd wor- te vinden. Vaak gaat het om mensen die al langere tijd Roemer zelf ook eens kwam. Kara- den? We gooien oude schoenen weg uit de roulatie zijn en zelfs bij een uitzendbureau niet bulut: “Ik zal het hem vragen. Maar voor we nieuwe hebben. Bovendien aan de bak komen.” Karabulut: “Toetsen jullie of er ja, hij kan niet altijd overal tegelijk is beschut werk voor een deel van de sprake is van verdringing?” Dölle: “Voortdurend. Het zijn.” Een van de vrouwen: “Zeg dan mensen met een functiebeperking gaat nooit om regulier werk maar altijd om leerwerk- ook tegen dat hij weg de enige mogelijkheid. Als basis- trajecten, bedoeld om arbeidsvaardigheden op te doen. moet.” Karabulut, met een knipoog: voorziening blijft de SW nodig.” In de schoonmaak, de catering, de groenvoorziening, “Daar blijven we ons best voor doen. Het verhaal van Hans, een mid- op een van onze productieafdelingen, of soms op een En we gaan er ook voor knokken dat delbare man met stevig postuur, externe werkplek.” Karabulut: “Er loopt maar een heel jullie werk blijft bestaan, met een tatoeages en grote schakelarmband dunne scheidslijn tussen mensen helpen en mensen goede CAO.” n die doosjes smeerkaas inpakt aan ten onrechte laten werken zonder loon.” Dölle: “Ik ken de lopende band, is volgens haar de politieke discussie, die wordt hier in de regio ook

12 Werkt. winter 2017 winter 2017 Werkt. 13 • Met vakbonden en werkgevers wordt een nieuw werkgelegenheidsakkoord gesloten voor meer werk en zekerheid Dossier voor alle werknemers. • In de publieke sector komen er 100.000 nieuwe banen bij tussen de 100 en 120% WML, naast de bestaande afspraken over 125.000 garantiebanen en 30.000 beschut werkplekken. • Werkgevers ontvangen een werknemerskorting bij het aanbieden van een vast contract. • Differentiatie WW-premie naar contractvorm. De WW-premie voor flexibele contracten wordt hoger dan voor een vast contract. • Er komen sectoroverstijgende fondsen waardoor werknemers zich kunnen scholen naar sectoren waar tekorten zijn. Dit is de politiek • Iedereen zonder HBO of universitaire opleiding krijgt een publiek gefinancierd leerrecht. • Verhoging van het wettelijk minimumloon door het minimumuurloon te baseren op een werkweek van 36 uur en geldend vanaf 18 jaar. • Voor kleine werkgevers komt een collectieve verzekering die het financiële risico bij ziekte van personeel gedeeltelijk dekt. • Iedereen die werkt moet ten minste het minimumloon verdienen en pensioen en verzekeringsrechten opbouwen. van plan • De lage Inkomensvoorziening (LIV) wordt verhoogd en uitgebreid, evenals fiscale stimulansen om oudere werknemers aan te nemen. n

Wat willen de politieke partijen de komende vier jaar doen • Het verschil in sociale zekerheid tussen vaste, flexibele contracten en zzp-ers wordt verminderd. om nieuwe banen te creëren en kwetsbare mensen te • Werkgevers worden gestimuleerd meer mensen in vaste dienst aan te nemen. • Er komen meer mogelijkheden voor meerjarige arbeidscontracten. ondersteunen? En hoe gaan ze dat betalen? De redactie • Oneerlijke concurrentie van goedkopere arbeidskrachten uit andere lidstaten wordt tegengegaan. van Werkt maakte dit overzicht van de verschillende stand- • Introductie van een individueel leerrecht voor alle werkenden en werkzoekenden. Werknemers en werkgevers sparen hier gezamenlijk voor. punten van de politieke partijen over de arbeidsmarkt en • De verplichte loondoorbetaling bij ziekte wordt fors teruggebracht. Voor langere ziekteperiodes komt een private sociale werkgelegenheid. regeling met publieke waarborgen. • Meer ruimte en passende regels voor maatschappelijke ondernemers, die kiezen voor de inzet van mensen met een arbeidshandicap. • Het quotum voor arbeidsgehandicapten wordt afgeschaft. • Het aanbieden van een vast contract wordt aantrekkelijker. • In ruil voor het verlagen van belasting op laagbetaald werk en algemene lastenverlaging voor werkgevers wordt • Werkgevers kunnen meerdere en langer durende tijdelijke contracten aanbieden. van werkgevers gevraagd het aantal banen voor mensen met een arbeidsbeperking te verhogen. • Het aannemen van personeel wordt goedkoper door lagere lasten op arbeid. • De huidige regelingen voor werkgevers die mensen met een arbeidsbeperking in dienst nemen wordt versterkt • Cao’s worden niet meer algemeen verbindend verklaard. en vereenvoudigd. n • De belastingheffing voor iedereen die werkt wordt fors verlaagd. • Loondoorbetaling bij ziekte voor kleine bedrijven wordt verkort tot één jaar. Het tweede jaar betaalt de overheid. • De administratieve rompslomp voor werkgevers bij ziekte van personeel wordt verminderd. • Vaste contracten worden aantrekkelijker door tijdelijke contracten voor de werkgever duurder te maken. • Deeltijdwerk naast het gedeeltelijk behouden van een uitkering is mogelijk. • Werkgevers mogen een tweede meerjarig contract aanbieden. • Werkgevers worden gestimuleerd gedeeltelijk arbeidsongeschikten in dienst te nemen via belastingvoordelen • Constructies waardoor buitenlandse werknemers goedkoper werken, worden beëindigd. en no riskpolissen. • Alle werknemers krijgen een individueel scholingsbudget dat werkgevers financieren. • Bij arbeidsongeschikten wordt vaker getoetst of er arbeidsmogelijkheden zijn. n • Voor kleine werkgevers komt een collectieve verzekering voor loondoorbetaling bij ziekte. • De loonkosten voor laagbetaalde arbeid worden verlaagd. • Vanaf achttien jaar heeft iedereen recht op het wettelijk minimumloon. • Arbeid wordt minder belast. • Gemeenten krijgen experimenteerruimte om participatie te stimuleren, o.a. verruiming van • Meer zekerheid aan flexcontracten om de kloof met vaste banen te verkleinen. bijverdienmogelijkheid naast uitkering. • Werkgevers ontvangen hogere vergoeding voor banen tot 120% WML en voor werknemers met een • Sociale werkplaatsen blijven behouden. Er komen meer beschutte werkplekken en gemeenten krijgen arbeidsbeperking. daarvoor budget. • Inkoop van diensten bij een sociale onderneming telt mee voor de banenafspraak. • Asielzoekers krijgen direct toegang tot taalonderwijs en mogen werken. n • Sociale ondernemingen krijgen een eigen herkenbare rechtsvorm. • Meer leer-werktrajecten voor kwetsbare groepen. • Werkenden met een beroepsopleiding krijgen een scholingsbeurs om duurzaam inzetbaar te blijven • Eén arbeidsrechtelijk regime voor alle werknemers en één contractvorm: contract voor onbepaalde tijd. • Docenten van het Praktijkonderwijs worden ingezet als jobcoach en stagebegeleider. • Versoepeling van het ontslagrecht, zonder preventieve toets. • Voor beschut werk zijn extra middelen beschikbaar. • Het uitkeren van een transitievergoeding is niet langer gekoppeld aan een contractperiode van twee jaar of langer, • Mogelijkheden voor statushouders op werk, werkstages en opstart eigen bedrijf worden vergroot. n maar ook verplicht bij een kortdurend contract. • Ombuiging van sectorgebonden opleidingsfondsen naar individueel scholingsbudget. • Het risico op loondoorbetaling bij ziekte voor kleine bedrijven wordt verkort tot één jaar, het tweede jaar wordt • Meer banen binnen de zorg, onderwijs en openbaar vervoer. Lastenverlaging voor MKB zorgt voor nieuwe collectief gedragen. banen in de marktsector. • Verlaging van werkgeverslasten voor laagbetaalde arbeid door verhoging lage inkomensvoordeel en verlaging • Verbetering sociale zekerheid voor zelfstandigen. Niemand hoeft gedwongen zelfstandige te worden. WW-premies. • Voor alle werkzoekenden is er ondersteuning en begeleiding naar een volwaardige baan. • Inkoop van diensten bij een sociale onderneming telt mee voor de banenafspraak. • Het wettelijke minimumloon geldt vanaf 18 jaar en wordt met 10% verhoogd. • Fiscale beloning voor sociale ondernemers. • Er komen meer vakscholen waar startkwalificaties behaald kunnen worden. • Minder drempels om bijverdienen, naast een Participatiewet-uitkering, mogelijk te maken. • Jongeren zonder startkwalificatie krijgen een arbeidsmarktkwalificatie, die beschikbare vaardigheden laat zien. • Vluchtelingen krijgen direct taalles en kans op werk. n • Gemeenten kunnen sociale leer-werkbedrijven en sociale werkplaatsen opzetten. • Wsw wordt weer opengesteld voor nieuwe instroom. • Herkeuring van Wajongers wordt afgeschaft. De redactie heeft zich beperkt tot de verkiezingsprogramma’s van de partijen in de Tweede Kamer die in de afgelopen periode een belangrijke rol • Statushouders moeten zo snel mogelijk Nederlands leren en aan het werk worden geholpen. n hebben gespeeld in discussie over de Participatiewet en frequent in de debatten te zien en te horen waren. Dat betekent dat programma’s van de PVV, 50Plus en de SGP ontbreken.

14 Werkt. winter 2017 winter 2017 Werkt. 15 Dossier PvdA bezoekt Felua-groep, Apeldoorn is dit precies waar hij zich de afgelopen vier jaar hard voor gemaakt heeft, onder meer via de ‘motie Kerstens’ eind 2014, waardoor er extra miljoenen beschikbaar kwamen om SW-bedrijven beter toe te rusten op hun nieuwe rol. “Mijn missie is om te laten zien dat de Terecht meer SW-sector allesbehalve een sterfhuis is. Wat de PvdA be- treft krijgen sociaal werkbedrijven een sleutelrol in de uitvoering van de Participatiewet. Zij hebben de kennis, ervaring en infrastructuur om de hele onderkant van de arbeidsmarkt te bedienen. Daarom is het van belang aandacht voor de dat bij een volgend sociaal akkoord gemeentes ook aan tafel zitten.”

Filiaal kwetsbare jongeren Elders in het gebouw is een grote productiehal waar high-tech eiersorteermachines gemonteerd en afge- steld worden door medewerkers met ‘Moba’ op hun kleding. In een hoek van de hal staat een aantal van de Felua-groep in Apeldoorn transfor- en ‘prikkelarme’ werk- doelgroepen met een afstand tot de roestvrijstalen apparaten te wachten op transport naar meert zich onder leiding van alge- ruimte waar aan lange arbeidsmarkt. Van psychiatrische Povlodar in Kazachstan. Ook hier zijn de dingen weer ‘Etafels zwijgende mensen patiënten die (in samenwerking met net wat anders dan ze op het eerste gezicht lijken. Felua meen directeur Gerrie van Sunder polyester braadzakken vouwen zorginstellingen) via arbeidsmatige en de Moba-fabriek in Barneveld werken al veertig jaar van SW-bedrijf naar een regionaal en in enveloppen stoppen. Op het dagbesteding in de maatschappij samen, maar sinds kort zijn de bijna zeventig medewer- kennis- en expertisecentrum voor eerste gezicht is Felua-groep een re-integreren, soms zelfs naar een kers – gedetacheerde – Moba-werknemers geworden. iedereen met een afstand tot de klassiek sociaal werkbedrijf. Dit is baan, tot jongeren afkomstig uit Waarmee we feitelijk rondlopen in een filiaal van de de afdeling beschut waar kwetsbare het praktijkonderwijs, die hier een eiersorteermachinefabriek. arbeidsmarkt. van medewerkers eenvoudig werk doen. diploma kunnen halen en na een “Hé, wie ben jij?” vraagt een medewerker als Kerstens de Partij van de Arbeid ziet dat Allemaal gedetacheerd overigens, stage aan de slag gaan bij een van de langsloopt. “We vroegen ons af wie jij was.” Kerstens jongeren aan te nemen, omdat ze graag: “De SW-sector moet een bij ITS, Europees marktleider van bedrijven uit het Felua-netwerk. Vol- stelt zich voor en vraagt hoe het werk bevalt. De mede- nu automatisch meetellen voor de sleutelrol krijgen in de uitvoering huishoudelijk verpakkingsmateri- gens John Kerstens, Tweede Kamer- werker, Robert, vertelt dat hij tot voor kort als gede- Banenafspraak.” aal. Maar naast deze groep bedient lid voor de Partij van de Arbeid en tacheerde in een magazijn werkte, tot de baan tot zijn Van Sunder: “Het viel niet mee om van de Participatiewet.” Felua bijna alle denkbare andere vandaag op werkbezoek bij Felua, spijt ophield. In afwachting van een nieuwe detache- alle partijen – gemeente, ROC Aven- ring werkt hij tijdelijk hier. “Ik had het daar naar mijn tus, de praktijkscholen, de zorg – op zin. Ik hoorde erbij.” Kerstens, oud-FNV’er, komt er later één lijn te krijgen. In het begin was op terug: voor hem is wat Robert vertelt het zoveelste er nogal een afwachtende houding.” bewijs dat werk voor mensen ‘veel meer is dan een Kerstens: “Dat begrijp ik wel. loonstrookje’. Iedereen moest leren over zijn John Kerstens (rechts) is sinds eigen muurtje heen te kijken.” 2012 Tweede Kamerlid voor de In de goot De Felua-directeur mag dan een Partij van de Arbeid. Voor één nieuwe doelgroep heeft Felua zich de afgelo- ervaren onderwijsman zijn, hoe Gerrie van Sunder is algemeen pen tijd in het bijzonder ingezet: kwetsbare jongeren heeft de rest van de organisatie zich directeur van Felua-groep. uit het praktijkonderwijs (pro) en voortgezet speciaal aangepast aan deze nieuwe, jonge onderwijs (vso) voor wie een vervolgopleiding aan een doelgroep met een heel eigen pro- ROC om wat voor reden dan ook niet mogelijk is. blematiek? Van Sunder: “We hebben Helemaal toevallig is dat niet: Gerrie van Sunder veel geïnvesteerd in scholing van werkte dertig jaar in het onderwijs voor hij hier in 2013 onze medewerkers, zodat ze bijvoor- directeur werd. Samen met een aantal collega’s bedacht beeld leerden om de juiste vragen hij een plan om deze leerlingen binnen de beschermen- te stellen, om op die manier te de muren van zijn organisatie een mbo-1-diploma te kunnen ontdekken wat zo’n op het laten halen en voor te bereiden op de arbeidsmarkt. oog soms ongemotiveerde en soms Twee groepen van een stuk of twaalf 16- tot 18-jarigen gedragsmoeilijke jongere werkelijk hebben het afgelopen jaar met succes dat traject doorlo- drijft.” Kerstens: “Ik zie de laatste pen. De bedoeling is om de komende vier jaar nog eens tijd meer aandacht voor de vso- 150 jongeren op deze manier aan een baan te helpen. pro-doelgroep. En terecht. Het gaat John Kerstens kan het initiatief alleen maar toejuichen, om jongeren die een groot risico hij heeft zich er in de Tweede Kamer sterk voor ge- lopen om in de goot te belanden maakt dat jongeren die van het vso-pro komen, zonder of anderszins verkeerd terecht te keuring door het UWV rechtstreeks in het doelgroe- komen. Het is belangrijk om hen penregister voor de garantiebanen opgenomen worden. perspectief te bieden.” n “Dit maakt het voor werkgevers gemakkelijker om deze

16 Werkt. winter 2017 winter 2017 Werkt. 17 ChristenUnie bezoekt Assembly Partner, Dordrecht Dossier Iedereen een plek en onder de streep toch positief

Sociale ondernemingen ting. Hobbelen: “De meeste mensen Sociaal ondernemers zoals hij, die hebben de toekomst, denkt Peter hier hebben baat bij een rustige, een gevoel voor maatschappelijke gestructureerde werkomgeving. Aan verantwoordelijkheid combineren Hobbelen, directeur van De Mee- planten, foto’s en andere versierin- met bedrijfseconomisch inzicht. werkers. “Maar het wordt ons niet gen doen we zo min mogelijk.” “Vanaf de jaren zestig zijn er mil- altijd even gemakkelijk gemaakt.” Schouten, van huis uit bedrijfs- jarden geïnvesteerd in de SW-sec- van de Christen- kundige, heeft veel vragen over de tor. Dat geld dreigt nu allemaal te bedrijfsvoering. Hoeveel opdrachtge- verdampen. Met het juiste onder- Unie (CU) is dat met hem eens: vers Assembly Partner heeft, wil zij nemerschap blijft een deel van de “Maximaal ontzorgen van bijvoorbeeld weten. Het antwoord: infrastructuur exploiteerbaar, zodat werkgevers is belangrijk. ” een veertigtal, waaronder enkele de werkgelegenheid behouden kan grote zoals Sunshower, een merk worden.” van UV- en infrarood-apparaten voor “Denk jij dat een groot deel van kers integraal overgenomen.” Schouten: “Dat vind ik beter. Geef werkgevers net als bij et is wel priegelwerk, in de douche. Maar ook Quooker, de huidige SW-bedrijven sociale mooi, dat jij als ondernemer iedereen in je bedrijf een reguliere werknemers toegang tot hè?” Carola Schouten, dat kokendwaterkranen maakt. ondernemingen kunnen worden”, plek weet te geven, en onder de streep toch de kaartenbakken, zodat ze kunnen ‘HTweede Kamerlid voor de Luxe producten waarvan het maak- wil Schouten van hem weten. Zijn positief uitkomt.” kijken of iemand in hun bedrijf CU, kijkt aandachtig toe hoe door loon niet per se op een koopje hoeft. antwoord: “Daar ben ik van over- past. Nu moeten ze maar afwachten een medewerker in witte stofjas een tuigd. Als bedrijven de krachten Schaakkampioen wie ze krijgen.” Carola Schouten is sinds thermostaatkastje voorzien wordt Gedroomde toekomst bundelen, zodat er schaalgrootte “Dit is Bert”, stelt Hobbelen een van zijn werknemers 2011 Tweede Kamerlid voor van bedrading. Schouten is te gast Volgens Hobbelen zien we hier zijn ontstaat, kan zelfs een deel van het voor. In zijn eigen werkhoek, apart van zijn collega’s, Olievlek de ChristenUnie. bij Assembly Partner in Dordrecht, gedroomde toekomst van de sociale beschut werk op die manier ren- is hij bezig met het assembleren van onderdelen voor Wat Hobbelen betreft zou het Peter Hobbelen is directeur van een onderneming die ‘hoogwaardi- werkvoorziening in bedrijf: niet de dabel worden gemaakt. Toen ik dit Quooker. “Hij is schaakkampioen van Dordrecht.” “De enorme winst zijn als voor andere De Meewerkers en eigenaar van Assembly Partner. ge electronica’ produceert. Vorige overheid, maar het bedrijfsleven bedrijf overnam van Drechtwerk, ChristenUnie, die is toch een beetje links, hè?” vraagt bedrijven de inkoop van zijn maand nog onderdeel van het dat arbeidsplaatsen creëert voor heb ik geen selectie aan de poort Bert. Dan, breed lachend: “Ik heb de Bijbel vijf keer van producten gaat meetellen voor de Dordtse SW-bedrijf Drechtwerk, nu mensen met een beperking. toegepast, maar de groep medewer- kaft tot kaft gelezen!” Er ontspint zich een amicaal Banenafspraak. “Zodat ze zelf min- in private handen. Eigenaar is Peter onderonsje. Totdat het tijd is om verder te gaan. der mensen met een arbeidsbeper- Hobbelen, voormalig SW-directeur Al eerder in het gesprek maakte Hobbelen duidelijk king in dienst hoeven nemen. Dat die met zijn investeringsorganisatie dat het sociaal ondernemers niet altijd gemakkelijk zou heel wat potentiële klanten over De Meewerkers bedrijfsonderdelen wordt gemaakt. Zo wil hij graag mensen uit de bijstand de streep kunnen trekken.” Schou- overneemt uit de sociale werk- inhuren, ware het niet dat hun loonwaarde naar zijn ten: “Wij zijn al anderhalf jaar bezig voorziening, en ze transformeert idee veel te hoog wordt ingeschat. “Voor die € 14,50 per om dat erdoor te krijgen. Het móet tot economisch rendabele sociale uur die de Sociale Dienst vraagt voor een WWB’er, die mogelijk worden dat de inkoop van ondernemingen. Eerder nam hij al jaren uit het arbeidsproces is, kan ik ook een Pool of producten en diensten gaat meetel- onder meer Emma Safety Shoes uit een student inhuren in plaats van iemand die al jaren len. Er heerst ten onrechte een soort Brunssum over. uit het arbeidsproces is.” wantrouwen dat werkgevers onder Schouten snapt dat: “Die klacht hoor ik vaker. Daarom hun verplichtingen proberen uit Luxe producten is het zo goed dat de praktijkroute er nu komt, waarbij te komen.” Hobbelen: “Ik zie onder Hobbelen leidt het CU-kamerlid werkgevers zelf kunnen kijken wat iemand kan. Het reguliere werkgevers een groot rond door de verschillende produc- maximaal ontzorgen van de werkgevers is cruciaal in enthousiasme om mensen met een tiehallen, waar niet alleen de werk- mijn ogen. Drempels wegnemen. Ook de no-risk polis arbeidsbeperking aan te nemen. processen zijn aangepast aan de 85 die dekking biedt tegen het risico van loondoorbeta- Dat verspreidt zich als een olie- medewerkers, maar ook de inrich- ling bij ziekte is een goede stap, maar het kan nog veel vlek.” n

18 Werkt. winter 2017 winter 2017 Werkt. 19 Dossier GroenLinks bezoekt DZB, Leiden delijkheid heeft genomen.” Voortman benadrukt dat haar partij desondanks harts- tochtelijk voorstander is van een inclusievere arbeids- markt. “Hoe meer mensen met een arbeidsbeperking bij reguliere werkgevers terechtkomen, hoe beter. Het Van SW-bedrijf gaat de goede kant op, maar er mag nog wel een tandje bij wat ons betreft. Er moet meer budget komen om mensen te begeleiden en werkplekken aan te passen. Maar beschut werk blijft nodig; een SW-vrije samenle- naar regionaal ving is een illusie.” Kwaliteit en flexibiliteit Toen Bas van Drooge acht jaar geleden vanuit de lucht- vaartsector overstapte naar de sociale werkvoorziening, reïntegratiebedrijf wist hij één ding zeker: er was meer mogelijk dan mensen voor een bodemprijs dopjes op tandpastatubes te laten draaien. Nu laat hij vol trots de werkplaats zien waar onderdelen gemonteerd worden voor high- DZB in Leiden ontwikkelt it gebouw is vijftien jaar Leidse SW-bedrijf: “Die wethouder tech-kippenslachtapparatuur. “Fantástische machines. zich steeds meer tot regionaal geleden neergezet door had groot gelijk.” Ze zullen het Ja, ik blijf natuurlijk een techneut.” ‘Deen GroenLinks-wethou- vaker eens zijn die ochtend. Over de Kies met zorg je klanten uit, wil de DZB-directeur dat wij ook mensen tijdelijk kunnen reïntegratiebedrijf. Permanent de- der”, vertelt DZB-directeur Bas van noodzaak meer beschutte arbeids- maar zeggen. “Wij hebben een acquisitieafdeling met opvangen en klaarstomen voor de tacheren is er al niet meer bij. Drooge bij de kennismaking. “’Als plaatsen te creëren, bijvoorbeeld. accountmanagers die actief zoeken naar jonge bedrijf- reguliere arbeidsmarkt. We heb- “Terecht”, vindt Linda Voortman Shell in een mooi gebouw zit, dan Ze spreken elkaar een week nadat jes die niet zozeer op zoek zijn naar de laagste prijs ben een grand café hier in Leiden, van GroenLinks. “Uiteindelijk wil jullie ook’, was zijn argument. de Tweede Kamer het wetsvoorstel maar naar een totaalproduct, kwaliteit en flexibiliteit. De Stal, waar we jaarlijks twintig Daar ben ik hem nog altijd dank- aannam dat gemeenten voortaan Daarom lukt het ons om het beschut werk te organise- mensen vanuit de bijstand weer je dat mensen met een arbeidsbe- baar voor. Het helpt ons enorm in verplicht om beschut werk aan te ren met het geld dat we ervoor krijgen van de gemeen- naar werk leiden. Van dat soort perking er écht bij horen.” onze business.” Linda Voortman, bieden. Voortman: “Wij hebben voor te.” Voortman: “Dat is een compliment waard.” Even projecten willen we er graag meer Tweede Kamerlid voor GroenLinks gestemd.” Van Drooge: “Het is heel later: “Is het voor deze ondernemers ook belangrijk gaan doen, ook in het groen en de is vandaag op werkbezoek bij het goed dat Den Haag zijn verantwoor- dat hun producten gemaakt worden door mensen met schoonmaak.” een arbeidsbeperking?” Van Drooge: “Ik probeer ze dat weleens te ontlokken, maar nee. Niet echt. In elk geval Snijden in eigen vlees is het geen verkoopinstrument voor ze.” Voortman: “Ik kan me voorstellen dat het hier de komende jaren een Brede doelgroep stuk stiller zal worden. In zekere zin “Wat ruikt het hier lekker, hè?” zegt Voortman tegen snijden jullie in je eigen vlees door een medewerkster aan een lopende band. Via de pro- steeds meer mensen bij reguliere ductiehal waar luxe leren portemonnees gemaakt wor- bedrijven aan werk te helpen.” Van den, zijn we beland in het paradepaardje van DZB: de Drooge: “Daar heb je gelijk in, vaak chocoladefabriek. Een van de klanten is Raw Patisserie, moet je tegen je eigen kortetermijn- een Haarlemse start-up die bonbons verkoopt van biolo- belang ingaan. Zo zijn onze beste Linda Voortman is sinds 2010 gische en fairtrade-ingrediënten. In de fabriek mag niet Wsw-medewerkers van voor de Tweede Kamerlid voor gesnoept worden, maar tijdens de koffie in Van Drooges Participatiewet elders gedetacheerd, GroenLinks. kantoor gaat de – overheerlijke - chocolade rond. dat levert ons enkele miljoenen Bas van Drooge is sinds 2009 Het gesprek voert naar een van de punten waar Groen- per jaar op. Toch zou ik het liefst directeur van DZB Leiden. Links zich sterk voor wil maken: een versoepeling van zien dat ze in dienst komen bij de bijstandswet, meer gericht op begeleiding naar werk die bedrijven.” Voortman: “Willen dan op controle. Zodat – bijvoorbeeld – mensen in de die bedrijven dat ook, of gaat hun bijstand worden gestimuleerd om ook een tijdelijke voorkeur uit naar detachering?” Van baan of een kleine deeltijdbaan te accepteren. Drooge: “Bij ons gaan de mensen die Voortman: “Nu raken ze in zo’n geval al heel snel wij naar garantiebanen bemiddelen hun toelage kwijt.” Een relevant onderwerp, nu steeds eigenlijk allemaal bij de werkgevers meer SW-bedrijven naast de oude Wsw-doelgroep ook in dienst. Wij bieden gewoon geen WWB’ers aan werk helpen. “In feite zijn wij hét reïn- permanente detachering meer. Wat tegratiebedrijf voor de regio Leiden”, zegt Van Drooge. mij betreft zou die keuze er elders “Van de duizend mensen die het afgelopen jaar langs- in Nederland ook niet eens moeten gekomen zijn bij ons, waren er maar enkele tientallen zijn.” Voortman: “Daar ben ik het met een beperking.” Voortman: “Heel logisch eigen- wel mee eens. Uiteindelijk wil je dat lijk, die brede doelgroep, volgens de gedachte van de mensen met een arbeidsbeperking Participatiewet.” Van Drooge: “Het mooie van de SW is er écht bij horen.” n

20 Werkt. winter 2017 winter 2017 Werkt. 21 Lokaal Pantar voert Werkbrigade aan DossierArbeidsmarktagenda ‘Iedereen wil iets nuttigs voor nieuw kabinet doen met zijn leven’ Cedris lobbyt om de arbeidsmarkt voor de meest kwetsbare mensen goed te laten functioneren. In Amsterdam sloten D66, VDD en SP in 2016 een nieuw coalitie-akkoord. Hieronder een overzicht van punten uit de zoge- Bied meer werkgelegenheid voor Onderdeel daarvan was de Werkbrigade, een plan om vijfhonderd ‘gewone’ noemde formatieagenda van Cedris. Een lijst met mensen met grote afstand tot werklozen voor twee jaar aan een gesubsidieerde baan te helpen. belangrijke onderwerpen waarvan Cedris wil dat arbeid, door: Sociaal werkbedrijf Pantar is verantwoordelijk voor de uitvoering. het nieuwe kabinet hiermee aan de slag gaat. - het stimuleren en juridisch erkennen van sociaal ondernemen; - het mee laten tellen van sociaal inkopen voor de baanafspraak en het quotum; - het wegnemen van de (werkgevers)lasten op arbeid voor alle mensen met loonkostensubsidie; Versterk de ondersteuning aan - minder bureaucratie; gesubsidieerde arbeid en banen- afspraak in uitvoering zo eenvoudig mogelijk maken; msterdammers Gemotiveerd werkzoekenden en werkgevers, - verbetering van de werkgeversdienstverlening en het die al een Intussen zijn door: zichtbaar maken van beschikbare werkzoekenden. Aflinke tijd er zo’n veertig - versterken van de kennis en expertise over sociale thuis zitten en Werkbrigadiers werkgelegenheid in alle arbeidsmarktregios door graag willen wer- actief, een aantal aanwezigheid van de “6 functionaliteiten van de SER”: ken, maar ner- dat gestaag zal a. samenwerken met lokale en regionale werkgevers- gens aan de slag groeien. De netwerken; komen – voor hen eerste ervarin- b. bieden van detacheringsfaciliteiten naar reguliere is de Werkbrigade gen zijn zeer werkgevers; opgericht. Ook positief, volgens c. werkgevers adviseren bij aanpassing van werk- Bevorder een beter functioneren omdat gewone Ruben. “De processen op maat; van de arbeidsmarkt, door: d. bieden van goede matching en begeleiding: het in werklozen, mensen deelnemers zijn zonder arbeids- enthousiast, en wij kaart brengen van vraag en aanbod, alsmede inzet - minder harde scheidslijnen tussen ‘vast en flex’ en jobcoaches en banenmakelaars; tussen ‘uitkering en baan’, door een contractvorm- beperking, buiten ook. Je ziet mensen e. ontwikkelen van werknemersvaardigheden; neutrale sociale zekerheid en door de invoering van de bestaande rege- opbloeien omdat ze f. bieden van een voorziening voor beschut werk. een collectieve participatie-overeenkomst; lingen vallen. Ze gaan weer een reden hebben - een impuls op scholing en training door invoering de komende twee jaar in om uit bed te komen. Ze van persoonlijke leerrechten; opdracht van de gemeente hebben zich ook allemaal - risico’s van werkgevers te verkleinen door aanpassing en in dienst van Pantar tegen vrijwillig aangemeld, dus Maak werken lonend en van de transitievergoeding en de 23-maandsgrens het minimumloon achterstallig on- ze zijn gemotiveerd, en dat is te aantrekkelijk, door: voor tijdelijke contracten. derhoud wegwerken in de stad; van merken.” het schilderen van sportkantines De verschillen met de klassieke - combinaties van (deeltijd) werken naast onderwijs of tot het schoonmaken van wijken groenonderhoud en schoon- SW-populatie lijken niet al te groot, uitkering makkelijker te maken; en het snoeien van bosschages en maakwerk in de stad en in het meent Ruben. “Misschien dat op - de uitkering voor sommige groepen ook langdurig bomen. Op die manier krijgen ze havengebied. Daarom lag het den duur zal blijken dat we met om te mogen zetten in een (forfaitare) loonkosten- weer een arbeidsritme en doen ze voor de hand om de Werkbrigade deze mensen een hogere producti- subsidie; - nieuwe doelgroepen, waaronder GGZ, VSO/Pro werkervaring op, wat hun kans op bij Pantar onder te brengen. viteit kunnen bereiken, of bepaalde en statushouders nieuwe combinaties van leren een reguliere baan moet vergroten. Dat vond de gemeente ook, het machines kunnen gebruiken die we en werken of zorg en werken te bieden, door gaat namelijk nadrukkelijk om nu vermijden, maar het is nog te combinatie van netwerken/aanbieders en Investeer in arbeidsvoorwaarden ‘Nieuw’ werk ‘nieuw’ werk’, klussen die anders vroeg om dat te zeggen. Voor deze geldstromen (ook WMO en WLZ). en ondersteuning van kwetsbare Karin Ruben, manager werkeenheid zouden blijven liggen. Vandaar mensen geldt in elk geval ook – net werknemers, door: openbare ruimte van Pantar, vertelt dat wij nu de uitvoering doen. als voor iedereen - dat ze graag dat haar organisatie hard heeft Ook omdat wij de infrastructuur ergens bij willen horen, iets nuttigs - de ambitie op de garantiebanen en nieuw beschut werk te verhogen; gelobbyd om zelf een centrale rol te hebben, en gewend zijn om mensen willen doen met hun leven en het - een nieuwe cao voor de gehele doelgroep met krijgen. “Wij zijn een van de groot- die arbeidsritme moeten opdoen, liefst in een beetje aangename om- verminderde loonwaarde; ste uitvoerders in de openbare te begeleiden.” geving. Dat kunnen wij als organi- - de uitvoering van de oude Wsw financieel toekomst- ruimte in Amsterdam. We doen veel satie heel goed bieden.” n bestendig en stabiel te maken, door de bezuiniging minimaal te halveren. Hierdoor blijft kennis en expertise beschikbaar, ook voor nieuwe doelgroepen. 22 Werkt. winter 2017 winter 2017 Werkt. 23 Interview SCP-directeur Kim Putters over polarisatie op de arbeidsmarkt ‘Politieke partijen zouden juist de groepen meer ‘Zonder binding moeten verbinden, maar ik zie vooral polarisatie’ met de samenleving geen optimale Kim Putters

Kim Putters (1973) is bestuurskun- dige en sinds 2013 directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau. Hij bedrijfsvoering’ is hoogleraar Beleid en Sturing van de Zorg aan de Erasmus Universi- teit Rotterdam. Hij verrichtte eerder onderzoek naar innovaties in zor- ginstellingen, naar maatschappe- lijk ondernemerschap en wijk- en De verschillen tussen hoger en lager opgeleiden buurtgericht werken. Op 2 februari 2017 verzorgt hij op de arbeidsmarkt nemen toe en daarmee ook de jaarlijkse Cedrislezing over de gevolgen van maatschappelijke de kans op maatschappelijke ontwrichting. polarisatie voor mensen met een Tegelijkertijd signaleert Kim Putters positieve grote afstand tot de arbeidsmarkt. ontwikkelingen: een groeiend aantal onder- nemers ziet het belang van menselijke inzet voor goede bedrijfsresultaten, ook mensen met een beperking.

heeft het in uw lezingen regel- technologie, zelf de regie voeren keer weer de klos zijn, neemt het matig over nieuwe scheidslijnen over hun leven en alle risico’s zoveel risico toe op ontwrichtende polari- U die de moderne samenleving mogelijk uitbannen. Mensen met satie en conflicten. Dat zien we in verdelen. Welke ontwikkelingen ziet u een mbo-opleiding of minder scho- de Verenigde Staten, maar ook in daarbij op de arbeidsmarkt? ling krijgen vaker flex-contracten. Europa.” “We zien dat kinderen ongelijke Hun banen worden gemakkelijker kansen hebben in het onderwijs. uitbesteed en hun werk verdwijnt Wat zijn de gevolgen van deze polarisa- Maar vooral wat er daarna op de vaker door robotisering. tie voor mensen met een grote afstand arbeidsmarkt gebeurt leidt tot Als de scheidslijnen scherper tot de arbeidsmarkt? scherpe ongelijkheid. Hoogopgelei- worden, groeien ook de spanningen. “Als je een arbeidsbeperking hebt, den kunnen vaak uit de voeten met Als mensen ervaren dat zij iedere ben je in veel gevallen ook lager

24 Werkt. winter 2017 winter 2017 Werkt. 25 Interview

Interview opgeleid. Dat kan leiden tot een staan dat het efficiënter is om robots vlak voor het bedrijfsleven anders opeenstapeling van negatieve in te zetten dan mensen. Gelukkig afneemt. Het verzet tegen vrijhan- effecten: een minder goede gezond- zien we ook bedrijven die mensen delsverdragen zou bijvoorbeeld heid, minder inkomen en minder met een afstand tot de arbeidsmarkt kunnen toenemen.” goede participatie in de maatschap- juist wel in dienst nemen. Dat zijn pij. Alleen al het bedienen van de vaak kleinere bedrijven, die meer U pleit voor een nieuw sociaal contract kaartautomaat voor een treinticket binding met de samenleving voelen.” tussen burgers, om de kloof te overbrug- kan een grote drempel zijn om mee gen. Wat bedoelt u daarmee? te doen in de samenleving. De meest Ziet u een kanteling van de mindset? “Ik bedoel het vooral overdrachte- kwetsbare mensen hebben ook vaak “Ja. Als een bedrijf een paar Wsw’ers lijk: wat voor idee ligt er onder onze de kleinste netwerken. Door dit alles in dienst heeft, blijkt dat juist een samenleving? Wat willen wij bijdra- groeit de afstand tot de arbeidsmarkt enorme samenbindende factor voor gen aan de verdeling van inkomen alleen maar. het hele personeel. De vrij rationele en kansen van mensen? Zo’n deal Het verschil in arbeidsdeelname manier van denken over efficiency moet voorkomen dat mensen bui- tussen mensen met en zonder ar- en het wegbezuinigen van mensen tenboord vallen op de arbeidsmarkt beidshandicap is de afgelopen jaren begint op zijn einde te lopen. en op andere terreinen. De overheid juist groter geworden in plaats van Het is niet wenselijk voor de samen- kan dit niet alleen oplossen en heeft kleiner. Uit onze trendrapportage leving om de groep met een arbeids- daarbij dus ook het bedrijfsleven ‘Beperkt in functie’ uit oktober 2016 beperking achter te laten. Niet voor nodig. blijkt dat Een grotere mensen met polarisatie een arbeidson- is niet goed geschiktheids- voor de uitkering of ‘We zijn niet de BV Nederland, economie, arbeidshan- de samenle- dicap steeds ving en het minder vaak vertrou- betaald werk maar de Gemeenschap Nederland’ wen. In de hebben. politiek Juist in dit ontstaat tijdsgewricht kiezen henzelf, maar ook niet voor de rest steeds meer fragmentatie. Je hebt sommige gemeenten ervoor om van de samenleving Daarvoor is aparte partijen voor moslims, oude- SW-bedrijven te sluiten. Maar meer gemeenschapsdenken nodig. ren, yuppen en kansarmen. Politie- mensen met een arbeidsbeperking We zijn niet de BV Nederland, maar ke partijen zouden juist de groepen verdwijnen niet. Deze groep is er de Gemeenschap Nederland.” meer moeten verbinden, maar ik zie en zal er altijd zijn. op dit moment vooral polarisatie.” We hebben verder niet goed op ons Waar ziet u deze voorlopers? netvlies om hoeveel mensen dat “Opmerkelijk genoeg is het niet de Welke rol spelen Cedris en SW-bedrijven eigenlijk gaat. Als we arbeidsonge- overheid die voorop loopt bij het in in het sociale contract? schikten buiten beschouwing laten, dienst nemen van deze groep, maar “De SW-bedrijven kunnen zelfbe- heeft één op de tien personen van zijn dat een aantal bedrijven. In het wuster en actiever zijn. Ze kunnen 15 tot 65 jaar een gezondheidsbeper- mkb en misschien ook in de gezond- de lead nemen in het agenderen van king, die hem of haar belemmeren heidszorg gaat deze kanteling het dit thema en het creëren van alter- om werk te krijgen of te behouden. snelst. Het heeft een meerwaarde natieven. Het debat lijkt bijna alleen Veel mensen hebben dus een vlekje. voor de samenleving en het blijkt maar te gaan over de quota om men- Ik vind het belangrijk dat dit beter ook nog eens goed te zijn voor de sen met een beperking in dienst te zichtbaar wordt.” bedrijfsresultaten. nemen. Maar SW-bedrijven kunnen Ik woon in de Albasserwaard, waar ook hun eigen contacten leggen en Wat is de rol van werkgevers hierbij? veel scheepswerven zijn. Deze wer- opkomen voor de mensen met een “Slechts negen procent van de werk- ven zijn sterk geworteld in de om- afstand tot de arbeidsmarkt. gevers had in 2014 specifiek beleid geving. Daarom vinden ze het heel Het is normaal dat niet iedereen op om mensen uit kwetsbare groepen gewoon om hun werknemers ook uit hetzelfde niveau functioneert. Wat in dienst te nemen. Veel bedrijven de eigen regio te betrekken. Ze halen voor de een optimaal is, pakt voor denken dat het in dienst nemen van uit mensen wat erin zit. een andere persoon anders uit. Die deze mensen niet samengaat met Ik zie dat ook werkgeversorganisaties mix van verschillen zou juist wel een efficiënte bedrijfsvoering. Door VNO/NCW en AWVN zich hiervoor eens heel vruchtbaar kunnen zijn overheidsbezuinigingen en auto- sterk maken. Dat moet ook wel, want op de werkvloer.” n matiseringen is de gedachte ont- zij beseffen heel goed dat het draag-

26 Werkt. winter 2017 winter 2017 Werkt. 27 Onderzoeker Lieske van der Torre over toekomst ders op een lijn zitten.” SW-bedrijven. “Je ziet een herwaarde- Onderzoek Datzelfde geldt voor het opbouwen ring voor het SW-bedrijf. Het aan het ‘Succesverhalen zijn belangrijk’ SW-bedrijven: van een band met werkgevers. “Als je werk krijgen van mensen met een “In 2002 maakten wij al de keuze om zoveel moge- lijk medewerkers te detacheren. We wilden geen een werkgeversklimaat hebt waarin beperking gaat helemaal niet zo ge- concurrent zijn van bedrijven, maar hun partner men samen de sociale verantwoor- makkelijk, ondanks goede intenties in het leveren van capaciteit. Voor de politiek delijkheid voelt om mensen met een en een banenafspraak. Het hebben was dat een lastige keuze. Maar we zijn gewoon beperking aan het werk te helpen, van SW-bedrijven om deze taak uit te begonnen en hebben goede voorbeelden laten zien. dan werkt het detacheren een stuk voeren is blijkbaar helemaal niet zo Succesverhalen zijn belangrijk om bestuurders en bedrijven enthousiast te krijgen.” ‘Er is geen sprake van gemakkelijker dan wanneer je elke slecht.” werkgever individueel moet overtui- Wel heeft Van der Torre een aanbe- Paul Verbakel, Directeur Werk & Participatie Senzer gen.” Dat zijn de relaties waarin een veling voor SW-bedrijven. “Je ziet dat SW-directeur moet investeren om te ze zich voor resources vooral richten one best way’ komen tot een succesvolle strategie. op private en publieke partijen”, stelt zij. “Ze maken maar weinig ‘Eigen fabrieken voor de zwaksten’ “In Zeeuws-Vlaanderen is weinig werkgelegenheid Herwaardering SW-bedrijf gebruik van mogelijkheden die in die aansluit op de doelgroepen van het SW-bedrijf. Mensontwikkelingsbedrijf, productiebedrijf of detacheer- werkt binnen een gemeenschappelij- Had Van der Torre de resultaten van de samenleving liggen. Denk daarbij We zetten alles op alles om mensen naar regulier der? SW-bedrijven zijn het allemaal. In haar promotie- ke regeling waarbij drie gemeenten haar onderzoek begin 2015 gepre- aan bijvoorbeeld crowdfunding. werk te begeleiden, maar bieden mensen met de zwakste positie op de arbeidsmarkt ook werk in onderzoek hield Lieske van der Torre SW-bedrijven tegen dwarsliggen, dan gaat alle energie in senteerd – toen de Participatiewet Bovendien kan die aanpak draagvlak de discussie zitten. Dan kom je niet net van kracht was – dan was haar vergroten. Iets meer aandacht voor eigen fabrieken en dienstverlenende bedrijven. het licht. Wat werkt? “Er is geen sprake van one best way. Bestuurders snappen dat. Voor bedrijven is tot resultaten. Voor een succesvolle onderzoek weggezet als ‘niet rele- de samenleving als stakeholder kan transparantie over onze prijs heel belangrijk.” De verschillen van succesvolle strategieën zie je in de strategie is het belangrijk dat de vant’, denkt ze zelf. Nu merkt ze dat SW-bedrijven best wat opleveren.” n uitvoering.” SW-directeur en gemeentebestuur- er meer positieve aandacht is voor de Edwin van den Berghen, algemeen directeur Dethon

In 2012-2013 verzamelde Lieske van die voorliggen kunnen voortkomen der Torre de data voor haar promo- uit beschikbare middelen, identiteit tie-onderzoek naar SW-bedrijven. en druk van de omgeving. “En je Wat haar intrigeerde was dat SW- ziet het allemaal terug”, constateert bedrijven in dit land overal dezelfde Van der Torre. “Er is geen sprake taak hebben, maar die op een heel van one best way.” verschillende manier uitvoeren. De verschillen van succesvolle stra- Van der Torre, die in november 2016 tegieën zie je in de uitvoering. Van promoveerde aan de Erasmus Uni- der Torre: “Een SW-directeur moet versiteit: “Het ene SW-bedrijf is een nagaan welke strategie het beste bij productiebedrijf, het andere kan je de lokale context van zijn bedrijf zien als een leer-werkbedrijf en een past. En daar dan voor gaan.” Daar- derde richt zich op detachering. bij is het bovendien belangrijk om Ook de resultaten gaan alle kanten op de juiste manier om te gaan met op. Er zijn SW-bedrijven die winst de stakeholders: overheid, markt en maken, maar er zijn er ook die de samenleving. miljoenen verlies maken.” Investeren in relaties Verschillen in de Van der Torre ziet grote verschillen uitvoering in de percepties van SW-directeuren Kort gezegd kan je stellen dat over de kansen in de markt. SW-bedrijven een publieke identiteit Zo zijn er SW-directeuren die het als hebben, een private en/of een maat- moeilijk ervaren om arbeidsgehan- schappelijke. De strategische keuzes dicapten bij werkgevers te plaatsen, terwijl andere SW-directeuren dit helemaal niet als moeilijk ervaren. Ook kijken SW-directeuren heel ‘Strategie is afgeleide van missie’ verschillend aan tegen de mogelijk- “Een economisch gezond bedrijf dat werk, inkomen, heden om opdrachten in de markt groei en zelfstandigheid biedt voor iedereen met af- stand tot de arbeidsmarkt; dat is onze missie. Daar te krijgen en tegen de concurrentie hebben gemeenten zich aan verbonden. op de arbeidsmarkt. “Je zou het een De strategie is een afgeleide van de missie. wij verschil in lokale omstandigheden kiezen ervoor mensen toe te leiden naar reguliere kunnen noemen, of interpretatie van bedrijven. Daar horen eigen productieafdelingen bij, de SW-directeur.” want alleen daar kunnen we mensen scholen.” Daarnaast kan ook strijd tussen ge- Henk van der Zwaag, Algemeen directeur Empatec meenten zand in de motor strooien. “Als je een goed plan hebt, maar

28 Werkt. winter 2017 winter 2017 Werkt. 29 Feuilleton

Het moment Even hoopte hij nog dat de rookwolken die hij vanuit de auto zag, afkomstig waren van de hoogovens. Adriaan Bijl, unitmanager techniek van IJmuiden Metaal, onder- Schone jongen deel van Paswerk, had zojuist een telefoontje gekregen ij keek alleen maar naar dat er brand was in ‘zijn’ loods in de haven van IJmuiden. de grond. Alsof dat zijn H hele wereld was. Alsof daarbuiten niets bestond. Dalibor en de vloer, het was een onver- brekelijk pact. Of je hem nou aansprak of niet, nooit richtte hij zijn blik op je. En het vreemdste ‘We zijn er weer!’ van alles was nog wel dat hij helemaal niets had om zich over te schamen. Er was geen meisje, et was Koningsdag 2016. gemeenten. Ik wilde helpen, redden stuurde ik de volgende ochtend een geen vrouw, die niet wenste dat Toen Adriaan Bijl aankwam wat er te redden viel, maar dat busje naar het afgebrande pand, hij zijn ogen op haar zou richten. H bij het pand, zag hij de kon natuurlijk niet. Je kunt alleen maar daar kwam niemand opda- Want Dalibor was knap. George vlammen naar buiten slaan. Bijl: machteloos toekijken.” gen”, vertelt Bijl. “Iedereen wist Clooney-knap. Voor zover je dat “Het was wel duidelijk dat het hef- In de loods van IJmuiden Metaal, inmiddels waar we elkaar zou- kon zien natuurlijk, bij iemand tig was. Heel veel brandweerlieden dat onder meer onderdelen voor den zien: in de kantine van onze die je nooit aankeek. waren in de weer, niet alleen uit verkeerslichten en producten voor hoofdvestiging in Cruquius. Daar We plaatsten hem in de schoon- IJmuiden maar ook uit omliggende de uitvaartindustrie maakt, werk- heerste een verslagen stemming. maakgroep. Een speciale club ten zo’n twintig Wsw’ers. De meeste Toch hebben de jongens het goed met ‘laag zelfbeeld’ als ge- De brand bij IJmuiden Metaal op Koningsdag rond de vijftig, ervaren mannen opgevat. In overleg heeft iedereen meenschappelijke trek. Een 2016 beroofde twintig medewerkers van hun die al jaren samenwerkten. Nog tijdelijk ander werk gekregen, dat genootschap van notoire vloerkijkers, van nooit-goe- afdraaien, een prachtig verhaal vertelden. Zo’n filmpje vertrouwde werkplek. Maar na twee maanden voor de brand onder controle was, was binnen een paar uur geregeld.” demorgen-zeggers, van mag-ik-nu-weer-terug-in-mijn- als van een bloem die zich razendsnel opricht zodra de kon in een nieuw pand de productie weer hadden ze elkaar allemaal op de schulp-wensers. Een bleu groepje dat onder leiding van zon erop valt. worden opgestart. hoogte gebracht. “Voor de zekerheid Weinig tot geen hinder de onovertroffen Fatimah ons eigen gebouw tackelde, In het echt ging het natuurlijk veel langzamer. In het De oorzaak van de brand is nooit bij wijze van leerproject. begin zei Dalibor niets en keek hij nog geen moment opgehelderd. Wel staat vast dat het Dat groepje had ook vrouwelijke leden. Die wierpen wel op. Wat later mompelde hij iets onverstaanbaars tegen geen menselijke fout is geweest. De eens verstolen blikken op hun eigenste privé-Clooney, de vloer. Maar uiteindelijk begon hij goedemorgen te loods en een groot deel van de in- maar toenadering werd er nooit gezocht. Net zo min als zeggen, en op het allerlaatst hief hij zowaar zijn blik tot ventaris waren verwoest, maar een vice versa. kniehoogte op. aantal machines kon gered worden. Fatimah intussen, moeder van vier volwassen zonen, En verdomd, hij leek écht op Clooney. Een gespecialiseerd bedrijf heeft ze deed alsof ze niets merkte en navigeerde haar groep- Het ging zo goed met hem, dat hij werd gedetacheerd schoongemaakt en gerepareerd. je vaardig door de chemische én sociale obstakels in op een school. Daar droegen ze hem al gauw op Toen die klus was geklaard, was er schoonmaakland. “Slecht nieuws, Dalibor” zei ze handen, want zo schoon als hij het er kreeg, was het inmiddels een vervangend gebouw bijvoorbeeld monter, “je bent niet onzichtbaar. reguliere schoonmaakbedrijven nog nooit gelukt. En gevonden, zo’n vijfhonderd meter Dus: klop aan als je ergens binnen moet. En vraag niet eens alleen de vloer, al was die nog steeds zijn beste van de oude loods. Bijl: “Op de dag netjes of het uitkomt.” vriend. Schoolborden, wastafels, ramen, bureaus: als - ergens eind juni - dat we de eerste Op gezette tijden moest Dalibor ook in mijn kantoortje Dalibor zijn blik op ze richtte, begonnen ze bij wijze serie herstelde machines konden zijn. Voor mij waren dat kleine momentopnames die, van spreken al te glimmen. Net als meisjes zouden installeren, en we weer gingen als je ze achter elkaar zou plakken en als een film zou doen, als hij ze maar zou durven aankijken. n produceren, was het moment waarop ik dacht: ‘We zijn er weer! We hebben het overleefd!’ Met een feestelijke lunch in ons nieuwe Werkt. Cedris is de landelijke vereniging Uitspraken in de magazine vertegenwoordigen Illustraties: Peter van Dorst, PF de Jong voor sociale werkgelegenheid. De leden niet per se de mening van Cedris. Vormgeving: Vormix gebouw hebben we dat gevierd. Al van Cedris zorgen voor een goede match Druk: Verhaag Drukkerij snel bleek dat er toch nog heel wat op de arbeidsmarkt tussen werkgevers en Hoofdredactie: Jan-Jaap de Haan, werk te doen was om weer volledig mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Fieke Payens Exemplaren bestellen of een gratis Hiervoor maken ze gebruik van de zes Eindredactie: Eric Went abonnement? Mail [email protected]. operationeel te zijn. Dat heeft nog instrumenten voor een succesvolle uitvoering Redactionele ondersteuning: Rechten van artikelen vallen onder de tot dit najaar geduurd. Maar wat van de Participatiewet en de Banenafspraak: Monique van der Eijk Creative Commonslicentie. Overname me heel tevreden stemt: onze klan- Matching en begeleiding - Werknemers- Tekst: Sigrid van Iersel, Brigit Kooijman, onder vermelding van Cedris en de naam vaardigheden ontwikkelen - Detachering - Robin Ouwerkerk, Saskia Ridder, Afke van van de auteur is toegestaan. ten hebben weinig tot geen hinder Werkgeversnetwerk Werkproces op der Toolen, Eric Went ondervonden van de brand.” n maat - Beschut werk. Kijk op www.cedris.nl. Fotografie: De Beeldredaktie

30 Werkt. winter 2017 winter 2017 Werkt. 31 Peter van Hofweegen (ITvitae): Social enterprise ‘In de ICT is autisme een meerwaarde’

“Toen Frans de Bie, mijn (zaken)partner, en ik lazen dat twintigduizend autisten met een hbo-denkniveau zonder werk zaten, wilden we daar graag iets aan doen. Samen richtten we in 2013 ITvitae op, een opleidings- en detacherings- centrum voor ICT’ers met autisme.”

“In de oriënterende fase zijn we gaan praten met de autisme- afdeling van de GGZ hier in Amersfoort. We schetsten een profiel van wat we zochten: getalenteerde, in computers geïnteresseerde jongeren die vanwege hun autisme vastgelopen waren in het onderwijs of het arbeidsproces. ‘Hoeveel wil je er hebben?’ vroegen ze. ‘Tien, twintig, dertig?’ Kort daarna maakten we kennis met een aantal van hen. Slimme, enthousiaste jongens die niets liever wilden dan meedoen, ergens iets betekenen. Na die kennismaking wisten we het zeker: we gaan het gewoon doen.

Voorspelbaarheid Zeker in de ICT hebben mensen met autisme een meer- waarde, juist omdat hun hersenen anders werken. Ze zijn analytisch sterk, vasthoudend, en ze hechten aan voorspel- baarheid. Vooral dat laatste is in een IT-omgeving belangrijk – alles moet kloppen. Met mensen hebben ze meer moeite, die zijn meestal niet zo direct en eerlijk als zijzelf. Reden waarom ze vaak uitvallen in onderwijs of werk. Een sollicitatiegesprek Bij ITvitae in Amersfoort lukt al vaak niet, omdat ze zichzelf slecht kunnen verkopen. worden mensen met En als teleurstellingen zich opstapelen, komen ze in een autisme klaargestoomd neerwaartse spiraal. voor een baan in de ICT door middel van scho- Bij ITvitae kunnen de jongens een ICT-opleiding volgen, en ling en coaching. Er zijn daarna begeleiden we ze naar werk. Daarin gaan we heel momenteel vijftien medewerkers in vaste ver: zo zijn we aanwezig bij sollicitatiegesprekken. Ook zien dienst, dertig die op detacherings-basis we het als onze taak om de werkgevers voor te lichten, door werken en tweehonderd man (en een duidelijk te maken hoe het brein werkt van iemand met paar vrouwen) die in een leerwerktra- autisme. Die zal bijvoorbeeld vaak de eerste maand op een ject zitten. Sinds de oprichting in 2013 nieuwe werkplek weinig initiatief nemen maar vooral zijn ruim tachtig mensen aan een baan toekijken. Om dan, als alle kwartjes gevallen zijn, als een geholpen. Bij tachtig procent van de speer aan de slag te gaan. Maar zoiets moet je wel kandidaten lukt het om hen aan betaald even weten.” n werk te helpen.