Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą na lata 2017 – 2020 z perspektywą do roku 2025

Grudzie ń, 2016 r. Zamawiaj ący : Urz ąd Miasta i Gminy w Nakle nad Noteci ą ul. Ks. Piotra Skargi 7 89-100 Nakło nad Noteci ą

Wykonawca: Green Key Joanna Masiota-Tomaszewska ul. Nowy Świat 10a/15 60-583 Pozna ń www.greenkey.pl

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą na lata 2017 – 2020 z perspektywą do roku 2025

Wła ściciel Firmy mgr Joanna Masiota - Tomaszewska

Autorzy opracowania: mgr Joanna Walkowiak – Kierownik Zespołu Projektowego mgr Andrzej Karkowski – Specjalista ds. ochrony środowiska mgr Wojciech Paj ąk – Specjalista ds. ochrony środowiska Grudzie ń, 2016 r. 2

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

SPIS TRE ŚCI

I. STRESZCZENIE ...... 7 II. WST ĘP ...... 8 2.1. PODSTAWY MERYTORYCZNE I METODYCZNE OPRACOWANIA ...... 8 2.2. PODSTAWOWA CHARAKTERYSTYKA JEDNOSTKI ...... 9 III. OCENA STANU ŚRODOWISKA ...... 11 3.1. OCHRONA KLIMATU I JAKO ŚCI POWIETRZA ...... 11 3.1.1. Klimat ...... 11 3.1.2. Stan jako ści powietrza atmosferycznego ...... 13 3.1.3. Sie ć gazowa ...... 16 3.1.4. System zaopatrzenia w ciepło ...... 17 3.1.5. Źródła energii odnawialnej ...... 18 3.1.6. Analiza SWOT – ochrona klimatu i powietrza atmosferycznego ...... 20 3.1.7. Zagadnienia horyzontalne – ochrona klimatu i powietrza atmosferycznego ...... 21 3.2. ZAGRO ŻENIA HAŁASEM ...... 22 3.2.1. Źródła hałasu ...... 23 3.2.2. Analiza SWOT – zagro żenia hałasem ...... 26 3.2.3. Zagadnienia horyzontalne - zagro żenie hałasem ...... 26 3.3. POLA ELEKTROENERGETYCZNE ...... 27 3.3.1. Sieci elektroenergetyczne ...... 27 3.3.2. Stacje nadawcze telefonii komórkowej ...... 28 3.3.3. Monitoring pól elektromagnetycznych ...... 28 3.3.4. Analiza SWOT – pola elektromagnetyczne ...... 29 3.3.5. Zagadnienia horyzontalne – pola elektromagnetyczne ...... 29 3.4. GOSPODAROWANIE WODAMI...... 30 3.4.1. Wody powierzchniowe ...... 30 3.4.1.1. Zagro żenie powodzi ą ...... 31 3.4.2. Monitoring wód powierzchniowych ...... 32 3.4.3. Wody podziemne ...... 34 3.4.4. Monitoring wód podziemnych ...... 35 3.4.5. Urz ądzenia melioracyjne ...... 36 3.4.6. Analiza SWOT – gospodarowanie wodami ...... 37 3.4.7. Zagadnienia horyzontalne – gospodarowanie wodami ...... 38 3.5. GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA ...... 39 3.5.1. Zaopatrzenie w wod ę...... 39 3.5.1.1. Sie ć wodoci ągowa ...... 41 3.5.2. Gospodarka ściekowa ...... 41 3.5.2.1. Oczyszczalnia ścieków ...... 42 3.5.2.2. Sie ć kanalizacji sanitarnej ...... 43 3.5.2.3. Odprowadzanie wód opadowych i roztopowych ...... 43 3.5.2.4. Ścieki przemysłowe ...... 44 3.5.2.5. Systemy indywidualne gospodarki ściekowej ...... 44 3.5.3. Analiza SWOT – gospodarka wodno-ściekowa ...... 45 3.5.4. Zagadnienia horyzontalne – gospodarka wodno-ściekowa...... 45 3.6. ZASOBY POWIERZCHNI ZIEMI ...... 46 3.6.1. Zasoby geologiczne ...... 47 3.6.2. Zagro żenia powierzchni ziemi ...... 47 3.6.3. Analiza SWOT – zasoby powierzchni ziemi ...... 48 3.6.4. Zagadnienia horyzontalne – zasoby powierzchni ziemi ...... 49 3.7. GLEBY ...... 50 3.7.1. Analiza SWOT – gleby...... 52 3.7.2. Zagadnienia horyzontalne – gleby ...... 52 3.8. GOSPODARKA ODPADAMI I ZAPOBIEGANIE POWSTAWANIU ODPADÓW ...... 54 3.8.1. System gospodarki odpadami komunalnymi ...... 54 3.8.2. System gospodarki odpadami gospodarczymi ...... 61 3.8.3. Składowiska odpadów ...... 63 3.8.4. Analiza SWOT – gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów .. 63 3.8.5. Zagadnienia horyzontalne – gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów ...... 64

3 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

3.9. ZASOBY PRZYRODNICZE ...... 65 3.9.1. Zasoby le śne i flora ...... 65 3.9.2. Fauna ...... 66 3.9.3. Przyroda chroniona i jej zasoby ...... 67 3.9.3.1. NATURA 2000 ...... 68 3.9.3.2. Obszar chronionego krajobrazu ...... 71 3.9.3.3. Rezerwat przyrody ...... 71 3.9.3.4. Użytki ekologiczne ...... 73 3.9.3.5. Pomniki przyrody ...... 74 3.9.4. Analiza SWOT – zasoby przyrodnicze ...... 76 3.9.5. Zagadnienia horyzontalne – zasoby przyrodnicze...... 77 3.10. ZAGRO ŻENIA POWA ŻNYMI AWARIAMI...... 78 3.10.1. Analiza SWOT – zagro żenia powa żnymi awariami ...... 79 3.10.2. Zagadnienia horyzontalne – zagro żenie powa żnymi awariami ...... 79 IV. CELE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA, ZADANIA I ICH FINANSOWANIE ...... 81 4.1. ZAŁO ŻENIE PROGRAMOWE ...... 81 4.1.1. Dokumenty mi ędzynarodowe...... 81 4.1.2. Dokumenty krajowe ...... 82 4.1.3. Dokumenty wojewódzkie ...... 83 4.1.4. Dokumenty lokalne ...... 91 4.2. SYNTETYCZNY OPIS REALIZACJI DOTYCHCZASOWEGO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 94 4.3. SYNTETYCZNY OPIS UWARUNKOWA Ń WEWN ĘTRZNYCH I ZEWN ĘTRZNYCH MAJ ĄCYCH WPŁYW NA ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE ...... 96 4.4. STRATEGIA OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY NAKŁO NAD NOTECI Ą ...... 97 V. HARMONOGRAM REALIZACYJNY PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 108 VI. KONCEPCJA EDUKACJI EKOLOGICZNEJ JAKO ZAGADNIENIE HORYZONTALNE ...... 120 VII. SYSTEM REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 121 7.1. SYSTEM FINANSOWANIA INWESTYCJI ...... 121 7.1.1. Program operacyjny Infrastruktura i Środowisko ...... 121 7.1.2. Regionalny Program Operacyjny Województwa Kujawsko-Pomorskiego ...... 122 7.1.3. Program działa ń na rzecz środowiska i klimatu LIFE ...... 122 7.1.4. Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej ...... 122 7.1.5. Bank Ochrony Środowiska ...... 123 7.2. ZARZ ĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA ORAZ WSPÓŁPRACA Z INTERESARIUSZAMI ...... 124 7.3. MONITOROWANIE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 126 7.3.1. Zasady monitoringu ...... 126 7.3.2. Sprawozdawczo ść ...... 127 WYKORZYSTANE MATERIAŁY I OPRACOWANIA ...... 129 SPIS TABEL ...... 131 SPIS RYCIN ...... 132 SPIS WYKRESÓW ...... 132

4 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

SPIS SKRÓTÓW

As - arsen MBP - mechaniczno-biologiczne B(a)P - benzo(a)piren przetwarzanie BAT - z ang. Best available MEW - mała elektrownia wodna technology – Najlepsze M.P. - Monitor Polski dost ępne techniki MPZP – miejscowy plan

BZT 5 – pi ęciodobowe biochemiczne zagospodarowania zapotrzebowanie na tlen przestrzennego Cd - kadm Mg – megagram = tona

CH 4 - amoniak MWh – megawatogodzina ChZTCr – chemiczne zapotrzebowanie NFO ŚiGW – Narodowy Fundusz Ochrony na tlen oznaczane metod ą Środowiska i Gospodarki dwuchromianow ą Wodnej w Warszawie

CO - dwutlenek w ęgla N2O - tlenek diazotu

C6H6 - benzen Ni - nikiel dam 3 – tys. m 3 NIB - Nordycki Bank Inwestycyjny dB – decybel (Nordic Investment Bank) DW - droga wojewódzka nn - niskie napi ęcie

Dz. U. – Dziennik Ustaw NO 2 - dwutlenek azotu Dz. Urz. - Dziennik Urz ędowy NOx - tlenki azotu

GDDKiA - Generalna Dyrekcja Dróg O3 - ozon Krajowych i Autostrad OChK - obszar chronionego GJ - giga d żul krajobrazu GPZ – główny punkt zasilania ODR - Ośrodek Doradztwa GPR - Generalny Pomiar Ruchu Rolniczego GUS – Główny Urz ąd Statystyczny OSChR - Okr ęgowa Stacja GZWP – główny zbiornik wód Chemiczno-Rolnicza podziemnych OSO - obszar specjalnej ochrony IMGW – Instytut Meteorologii OWO - ogólny w ęgiel organiczny i Gospodarki Wodnej OZE – odnawialne źródła energii ISO - system zarz ądzania jako ści ą Pb - ołów JCWP – jednolita cz ęść wód PEW - przewodno ść elektrolityczna powierzchniowych PGN - plan gospodarki JCWPd – jednolita cz ęść wód niskoemisyjnej podziemnych PGO - plan gospodarki odpadami KfW - niemiecki pa ństwowy bank PIG-PIB – Pa ństwowy Instytut rozwoju ( Kreditanstalt für Geologiczny – Pa ństwowy Wiederaufbau ) Instytut Badawczy KPEC - Komunalne Przedsi ębiorstwo PLB – - PL – obszar na terenie Energetyki Cieplnej Polski, B - skrót od ang. bird, KPO ŚK - Krajowy Program czyli ptak Oczyszczania Ścieków PLH – - PL – obszar na terenie Komunalnych Polski, H - skrót od ang. KPWiK - Komunalne Przedsi ębiorstwo habitat, czyli siedlisko Wodoci ągów i Kanalizacji PM 2,5 – pył zawieszony zawieraj ący KPZMiUW – Kujawsko-Pomorski Zarz ąd cz ąstki mniejsze ni ż 2,5 Melioracji i Urz ądze ń mikrometrów Wodnych PM 10 – pył zawieszony zawieraj ący KZGW - Krajowy Zarz ąd Gospodarki cz ąstki mniejsze ni ż 10 Wodnej mikrometrów LP - Lasy Pa ństwowe PO Ii Ś - Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko

5 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

POP - program ochrony powietrza PO Ś – program ochrony środowiska P.P.H. - Przedsi ębiorstwo Produkcyjno-Handlowe PSH - Polska Słu żba Hydrologiczna PSZOK - punkt selektywnej zbiórki odpadów komunalnych P.U.H. - Przedsi ębiorstwo Usługowo- Handlowe RDO Ś – Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska RIPOK – regionalna instalacja przetwarzania odpadów komunalnych RZGW - Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej SDR - średni dobowy ruch SN - średnie napi ęcie

SO2 - dwutlenek siarki SOO - specjalny obszar ochrony SOPO - system osłony przeciwosuwiskowej SWOT - technika analityczna (kategorie czynników: S (Strengths) – mocne strony, W (Weaknesses) – słabe strony, O (Opportunities) – szanse, T (Threats) – zagro żenia UE – Unia Europejska WFO ŚiGW – Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej WIO Ś – Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska Woj. Byd. - Województwo Bydgoskie Woj. Kuj.-Pom. - Województwo Kujawsko- Pomorskie ZDP - Zarz ąd Dróg Powiatowych ZDW - Zarz ąd Dróg Wojewódzkich ze zm. – ze zmianami ZMiUW – Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych ZM ŚP - Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego ZNTK - Zakłady Naprawy Taboru Kolejowego ZZR - zakład zwi ększonego ryzyka

6 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

I. STRESZCZENIE

Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025 jest dokumentem, który analizuje istniej ący stan poszczególnych komponentów środowiska przyrodniczego oraz przedstawia cele i zadania konieczne do realizacji w latach 2017-2025 w poszczególnych obszarach interwencji wyznaczonych przez Ministerstwo Środowiska. Realizacja zaplanowanych zada ń ma w efekcie zachowa ć dobry stan środowiska, a tam gdzie konieczna jest poprawa – przedstawi ć zadania naprawcze. Program ochrony środowiska z założenia zakłada szeroko poj ętą ochron ę środowiska. Projekt jest kontynuacj ą dokumentu pn. Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą na lata 2013-2016 z perspektyw ą na lata 2017-2020, który został uchwalony przez Rad ę Miejsk ą w Nakle nad Noteci ą uchwał ą nr XL/827/2014 z dnia 30 stycznia 2014 r. Cele ekologiczne oraz kierunki interwencji okre ślono na podstawie zdiagnozowanego stanu środowiska przyrodniczego oraz stwierdzonych aktualnych presji na zasoby przyrodnicze wyst ępuj ących po stronie wykorzystania środowiska przez człowieka. Podstaw ą diagnozy było okre ślenie stanu aktualnego środowiska, który warunkuje odporno ść systemu przyrodniczego na jego zagospodarowanie i u żytkowanie. Miasto Nakło nad Noteci ą to siedziba władz powiatowych Powiatu Nakielskiego. Obszar miejski oraz tereny bezpo średnio przylegaj ące do miasta charakteryzuj ą si ę skumulowaniem funkcji mieszkaniowej, usługowej oraz przemysłowej i produkcyjnej. Tereny wiejskie natomiast charakteryzuj ą si ę wi ększym udziałem funkcji rolniczych oraz wrastaj ącą presj ą urbanizacyjn ą. Liczba ludno ści zamieszkuj ąca jednostk ę wynosiła na koniec roku 2015 – 32 289 osób. Czynnikami, które mogą zagra żać jako ści środowiska są głównie czynniki antropogeniczne, w tym przede wszystkim rozwijaj ąca si ę działalno ść gospodarcza, rozwijaj ąca si ę zabudowa, korzystanie z zasobów środowiska (pobór wód, zrzut ścieków komunalnych i przemysłowych, emisja hałasu, pyłów i gazów, zanieczyszczenia powietrza). Na tle powy ższych wskaza ń oraz zało żeń dokumentów wy ższego szczebla okre ślono dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą nast ępuj ące kierunki interwencji, w ramach których przez kolejne lata b ędzie zachodzi ć konieczno ść podejmowania działa ń w celu poprawy stanu środowiska przyrodniczego: - zmniejszanie zanieczyszcze ń powietrza do dopuszczalnych / docelowych poziomów, - ograniczenie oddziaływania przemysłu i energetyki zawodowej na jako ść powietrza i klimat, - ograniczenie oddziaływania transportu na jako ść powietrza i klimat, - ograniczenie uci ąż liwo ści zwi ązanych z hałasem komunikacyjnym, - ograniczenie uci ąż liwo ści zwi ązanych z hałasem przemysłowym, - modernizacja infrastruktury i emitorów promieniowania elektromagnetycznego, - utrzymanie infrastruktury i wód powierzchniowych, - zapobieganie podtopieniom obszarów mieszkaniowych, - osi ągni ęcie i utrzymanie dobrego stanu jako ściowego i ilo ściowego wód powierzchniowych i podziemnych zgodnego z RDW, - rozwój gospodarki wodno – ściekowej, - zmniejszenie ilo ści pobieranej wody, - ochrona powierzchni ziemi, - wła ściwe gospodarowanie glebami,

7 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

- poprawa efektywno ści selektywnego systemu zbierania i odbioru odpadów komunalnych, - intensyfikacja demonta żu wyrobów zawieraj ących azbest, - ochrona chronionych i rzadko wyst ępuj ących gatunków ro ślin, zwierz ąt i grzybów, - ochrona zasobów le śnych, - zapobieganie powa żnym awariom oraz eliminacja i minimalizacja skutków w razie ich wyst ąpienia. W odniesieniu do Programu ochrony środowiska jednostkami, na których spoczywa ć będą zadania wskazane do realizacji w ramach okre ślonych kierunków interwencji będzie gmina, samorz ąd powiatowy oraz podmioty korzystaj ące ze środowiska i zarz ądcy infrastruktury działaj ący na terenie obszaru. Cało ściowe zarz ądzanie środowiskiem w jednostce b ędzie odbywa ć si ę na kilku szczeblach. W stosunku do niektórych zadań gmina będzie pełni ć tylko rol ę monitoruj ącą realizacj ę danego zadania. Ka żda jednostka wskazana w harmonogramie realizacyjnym programu ma do dyspozycji ró żne drogi finansowania poszczególnych zada ń. Do najwa żniejszych programów zalicza si ę Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko, Regionalny Program Operacyjny Województwa Kujawsko-Pomorskiego, Program Rozwoju Obszarów Wiejskich, Program Działa ń Na Rzecz Środowiska i Klimatu Life. Środki finansowe mog ą by ć kierowane z Urz ędu Marszałkowskiego, Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu, a tak że Banku Ochrony Środowiska. W procesie wdra żania Programu wa żna jest kontrola przebiegu tego procesu oraz ocena stopnia realizacji zada ń w nim wyznaczonych z punktu widzenia osi ągni ęcia zało żonych celów. Program wskazuje konieczno ść raportowania realizacji zało żeń dokumentu co dwa lata.

II. WST ĘP

2.1. PODSTAWY MERYTORYCZNE I METODYCZNE OPRACOWANIA

Przedmiotem opracowania jest Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025 (zwany dalej Programem lub PO Ś). Zgodnie z art. 14 ustawy z dnia 11 lipca 2014 r. o zmianie ustawy Prawo Ochrony Środowiska oraz niektórych ustaw (Dz. U. z 2014 r. poz. 1101) programy ochrony środowiska uchwalone w celu realizacji Polityki ekologicznej pa ństwa na lata 2009-2012 z perspektyw ą do roku 2016 zachowuj ą wa żno ść nie dłu żej ni ż do 31 grudnia 2016 r. Wobec powy ższego wyst ąpiła konieczno ść przygotowania nowego Programu ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą (zwanej w dalszej cz ęś ci gmin ą Nakło nad Noteci ą). Programy ochrony środowiska s ą wymaganym dokumentem dla jednostek samorz ądowych, zgodnie z brzmieniem art. 14. ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska: „Polityka ochrony środowiska jest prowadzona równie ż za pomoc ą wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska”. Sporz ądzaj ąc dokument Programu nale żało uwzgl ędni ć wymagania tak że innych dokumentów strategicznych wy ższego szczebla, w tym przypadku dokumentacji

8 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025 powiatowych, wojewódzkich i krajowych, okre śli ć rodzaj i harmonogram działa ń proekologicznych, środki niezb ędne do osi ągni ęcia celów, w tym mechanizmy prawno - ekonomiczne i środki finansowe. Program musi by ć zbie żny z zało żeniami najwa żniejszych projektów na ró żnym szczeblu programowania regionalnego, zgodnie z zało żeniami ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2016 r. poz. 383). Opracowanie Programu pozwala na przeanalizowanie zmian, jakie zaszły w środowisku przyrodniczym w porównaniu z poprzednimi latami oraz uzupełnienie zada ń, których realizacja przyczyni si ę do ochrony środowiska gminy, utrzymania jego stanu na dobrym poziomie, o ile taki wynika z bada ń monitoringu środowiska oraz kontynuowania działa ń, które zmierzaj ą do jego poprawy, w sektorach, gdzie standardy jakości środowiska są nadal przekraczane. Wa żne jest, aby prowadzi ć ci ągł ą aktualizacj ę i weryfikacj ę zamierzonych działa ń, dostosowywa ć je do aktualnej sytuacji i mierzy ć ich stopie ń wykonania. Przeprowadzanie analiz czasowych pozwala okre śli ć obszary, które faktycznie si ę rozwijaj ą, oczywi ście w kierunku ekologicznego rozwoju, oraz nad którymi trzeba nadal pracowa ć. Słu żą temu raporty z realizacji programów ochrony środowiska, które nale ży sporz ądza ć co dwa lata i przedstawia ć je radzie miejskiej. Program ochrony środowiska jest dokumentem, który analizuj ąc stan aktualny środowiska życia człowieka, proponuje w konsekwencji zasady zrównowa żonego rozwoju i ochrony środowiska, wskazuje kierunki interwencji i hierarchi ę działa ń zmierzaj ących do ich wprowadzenia na terenie gminy Nakło nad Noteci ą. Opracowany projekt jest wypełnieniem obowi ązku samorz ądu gminnego w zakresie sporz ądzania strategicznych dokumentów gminnych, co pozwala władzom samorz ądowym na bie żą co kontrolowa ć stan środowiska oraz planowa ć na tej podstawie działania słu żą ce ochronie środowiska. Niniejszy Program stanowi szczegółow ą diagnoz ę stanu środowiska przyrodniczego, a na podstawie okre ślonych zagro żeń, przedstawia konkretne działania zmierzaj ące do poprawy jego stanu i ustala harmonogram ich realizacji. Przy opracowywaniu Programu korzystano z zapisów zawartych w dokumentach strategicznych obowi ązuj ących dla kraju, województwa i powiatu oraz dokumentach strategicznych zwi ązanych z rozwojem lokalnym jednostki (o czym mowa szerzej tak że w rozdziale IV). Niniejszy dokument opiera si ę na dost ępnej bazie danych Głównego Urz ędu Statystycznego, Wojewódzkiej Inspekcji Ochrony Środowiska w Bydgoszczy, Urz ędu Marszałkowskiego w Toruniu, Starostwa Powiatowego w Nakle nad Noteci ą, a tak że materiałach przekazanych przez gmin ę. Przy opracowaniu Programu wykorzystano materiały i informacje uzyskane tak że od jednostek działaj ących na omawianym terenie oraz na obszarze województwa kujawsko-pomorskiego (zarz ądców dróg, eksploatatorów sieci infrastruktury, zarz ądców instalacji).

2.2. PODSTAWOWA CHARAKTERYSTYKA JEDNOSTKI

Gmina Nakło nad Noteci ą poło żona jest w zachodniej cz ęś ci województwa kujawsko- pomorskiego, w powiecie nakielskim. Jednostka zajmuje obszar o powierzchni 18 693 ha. Na koniec roku 2015 liczba ludno ści zamieszkuj ąca jednostk ę wynosiła 32 289 osób (dane GUS). Obszar miejski zamieszkiwało ponad 58 % ludno ści – 18 930 osób, natomiast tereny wiejskie – 13 359.

9 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

Od roku 2012 liczba ludno ści analizowanego obszaru spada. Taka sytuacja jest zapewne spowodowana migracjami ludno ści do pobliskich wi ększych ośrodków miejskich, np. odległej o około 30 km Bydgoszczy. Jednocze śnie obserwuje si ę wyra źny trend wyludniania samego miasta Nakło nad Noteci ą, kosztem wzrostu liczby ludno ści na terenach wiejskich, co intensyfikuje zjawisko suburbanizacji (szczegóły na wykresie poni żej).

Wykres 1. Zmiany liczby ludno ści jednostki w latach 2012-2015 Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych, 2012-2015

Zmiany w strukturze demograficznej ludno ści obszaru zawsze prowadz ą do konieczno ści podejmowania działa ń w zakresie rozwoju infrastruktury społecznej i technicznej poprzez: przygotowywanie terenów pod zabudow ę mieszkaniow ą, rozbudow ę lub modernizacj ę sieci komunikacyjnej, sieci handlowej, infrastruktury ł ączno ści, edukacji, czy zwi ązanej z rekreacj ą itp. Ubytek mieszka ńców b ędzie mie ć niew ątpliwy wpływ na stan środowiska oraz doci ąż enie infrastruktury. Analizuj ąc przyrost naturalny jednostki nale ży stwierdzi ć, że w roku 2015 jego warto ść była dodatnia i wyniosła 15 osób. Od roku 2012 obserwuje si ę spadek warto ści przyrostu naturalnego. Od roku 2012 zmniejszyła si ę równie ż g ęsto ść zaludnienia, w roku 2015 osi ągn ęła warto ść 173 osoby/km2. Mimo rozwini ętej gospodarki w strukturze u żytkowania gruntów najwi ększy udział zajmuj ą powierzchnie gruntów ornych – 45,67 % (co daje 8 537 ha). Charakterystyczne poło żenie gminy, nad rzek ą Note ć sprawia, że równie ż udział ł ąk jest znaczny – ponad 16 % powierzchni (3 093 ha). W dalszej kolejno ści znajduj ą si ę grunty le śne i zadrzewione – stanowi ące prawie 20 % całej gminy, z czego 18,6 % to lasy (3 489 ha). Grunty zabudowane i zurbanizowane obejmuj ą ponad 6,5 % powierzchni jednostki. Udział pozostałych form u żytkowania gruntów jest nieznaczny. Jak wynika z analiz wieloletnich, obserwuje si ę nieznaczne zwi ększanie si ę areału gruntów zabudowanych, w tym mieszkaniowych, kosztem terenów rolniczych. Oprócz rozwini ętego rolnictwa, dominuj ącymi rodzajami działalno ści gospodarczej na terenie gminy s ą budownictwo, przetwórstwo przemysłowe i szeroko poj ęty handel detaliczny i hurtowy. Bior ąc pod uwag ę dane GUS dotycz ące zarejestrowanych podmiotów gospodarczych, w roku 2015 na terenie gminy działały 2 602 podmioty gospodarcze. Od roku 2012 obserwuje si ę spadaj ącą ilo ść zarejestrowanych podmiotów gospodarczych.

10 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

Spo śród podmiotów gospodarczych, działaj ących na terenie Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą do najwa żniejszych zaliczy ć nale ży m.in.: - Zakłady Sprz ętu Instalacyjnego Polam Nakło S.A., ul. Ko ścielna 8; 89-100 Nakło nad Noteci ą, - P.P.H. Zelan, ul. Staszica 21; 89-100 Nakło nad Noteci ą, - MTB Trzebi ńscy Sp. j., ul. Dolna 1A; 89-100 Nakło nad Noteci ą, - Krajowa Spółka Cukrowa S.A. „Cukrownia Nakło”, Rudki 1; 89-100 Nakło nad Noteci ą, - POLSKIE MŁYNY S.A. ul. Mły ńska 15; 89-100 Nakło nad Noteci ą, - „Prolab” Sp. j. Farmaceutyczne Przedsi ębiorstwo Produkcyjno-Analityczno-Handlowe; ul. Przemysłowa 3; 89-100 Paterek, - Niezale żne Laboratorium Badawcze „STANLAB” Sp. z o.o. ul. Bydgoska 1a; 89-100 Nakło nad Noteci ą, - Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego „PATEREK” Spółka Akcyjna Paterek, ul. Przemysłowa 1; 89-100 Nakło nad Noteci ą, - EUROBAC Organizacja Odzysku S.A. Zakład Recyklingu, Paterek ul. Przemysłowa 9; 89-100 Nakło nad Noteci ą, - Zakład Recyklingu Paterek ul. Przemysłowa 9, 89-100 Nakło nad Noteci ą, - Dekopol Sp. z o.o., 89-100 Paterek, Przemysłowa 1, - Zutech - Producent form wtryskowych, ul. Przemysłowa 2; 89-100 Nakło nad Noteci ą - Gospodarstwo Rolne Ślesin, Dworcowa 35; 89-121 Ślesin, - Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna Ferma Kur, Gorzeń 12; 89-120 Gorze ń, - Rolniczy Zakład Do świadczalny w Minikowie, Minikowo 12; 89-122 Minikowo, - COBORU Stacja Do świadczalna Oceny Odmian w Chrz ąstowie, Chrz ąstowo 8; 89-100 Nakło nad Noteci ą, - Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna w Olszewce, Olszewka 30A, 89-100 Nakło nad Noteci ą, - „Krajan” Browary Kujawsko-Pomorskie Sp. z o.o., ul. Browarna 1, Trzeciewnica, 89-100 Nakło nad Noteci ą.

III. OCENA STANU ŚRODOWISKA

3.1. OCHRONA KLIMATU I JAKO ŚCI POWIETRZA

3.1.1. Klimat

Klimat gminy Nakło nad Noteci ą ma charakter przej ściowy, mi ędzy chłodnym i wilgotnym Polski północnej, a suchym środkowej Polski. Zgodnie z podziałem Wosia (1993) jednostka ta le ży na granicy dwóch regionów klimatycznych: regionu XV – Środkowowielkopolskiego oraz region IX - Chełmi ńsko-Toru ńskiego. Region Chełmi ńsko-Toru ński nale ży do grupy najmniejszych regionów. Obejmuje swym zasi ęgiem głównie Kotlin ę Toru ńsk ą oraz cz ęść Pojezierza Chełmi ńskiego. Na tle innych regionów klimatycznych wyró żnia si ę nieco wi ększ ą cz ęsto ści ą wyst ępowania dni z pogod ą bardzo ciepł ą z du żym zachmurzeniem. Dni takich średnio w roku jest ponad 16. Na tle innych regionów cechuje si ę równie ż stosunkowo najliczniejszymi dniami z typami

11 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025 pogody oznaczonej symbolem 320 (dni z pogod ą bardzo ciepł ą, z du żym zachmurzeniem, bez opadu) oraz symbolem 321 (dni z pogod ą bardzo ciepł ą, z du żym zachmurzeniem, z opadem). Tutaj równie ż z najwi ększ ą cz ęsto ści ą zjawiaj ą si ę dni przymrozkowe bardzo chłodne, z du żym zachmurzeniem, bez opadów, z typem pogody oznaczonej symbolem 520 (dni z pogod ą przymrozkow ą bardzo chłodn ą, z du żym zachmurzeniem, bez opadu). Natomiast region Środkowowielkopolski pod wzgl ędem zajmowanego obszaru jest najwi ększym wydzielonym na obszarze Polski regionem klimatycznym. Środkow ą jego cz ęść stanowi Pojezierze Gnie źnie ńskie. Nie wyst ępuj ą tu skrajnie du że lub małe, w porównaniu z innymi regionami, roczne liczby dni z wyró żnionymi typami pogody. Na tle innych obszarów zwraca uwag ę wzgl ędnie bardzo du ża roczna liczba dni z pogod ą bardzo ciepł ą, pochmurn ą, bez opadu (typ 310). Dni takich jest około 39 w roku. Typ pogody o oznaczeniu 310 to pogoda bardzo ciepła, z temperatur ą średni ą dobow ą powietrza od 15,1°C do 25,0°C, najliczniejsze s ą dni z pogod ą bardzo ciepł ą i jednocze śnie pochmurn ą bez opadu (z zachmurzeniem ogólnym nieba za okres doby od 21 % do 79 %). Natomiast pogoda przymrozkowa bardzo chłodna charakteryzuje si ę średni ą temperatur ą dobow ą w granicach 0,1-5,0°C. Średnia temperatura roczna wynosi 8,1ºC. Najcieplejszy miesi ąc w regionie to lipiec (19ºC), najzimniejszy za ś stycze ń (–2,5ºC). Średnia opadów w ci ągu roku wynosi 500 mm (w okresie wegetacyjnym od 280 do 330 mm), pokrywa śnie żna zalega od 30 do 50 dni, a okres wegetacyjny wynosi 220 dni. 1 W Chrz ąstowie (gmina Nakło nad Noteci ą) znajduje si ę stacja meteorologiczna. Podaj ąc dane jednoroczne, za rok 2014, średnia temperatura roczna w tym rejonie wynosiła 8,1ºC. Sumy opadów w 2014 roku na stacji w Chrz ąstowie wynosiły od ok. 40 mm w listopadzie do około 80 mm w grudniu.

Wykres 3. Miesi ęczne sumy opadów atmosferycznych zarejestrowane na Wykres 2. Miesi ęczne temperatury stacji meteorologicznej w Chrz ąstowie zarejestrowane na stacji meteorologicznej w 2014 r. (mm) w Chrz ąstowie w 2014 r. Źródło: WIO Ś Bydgoszcz Źródło: WIO Ś Bydgoszcz

Zmiany klimatyczne w Polsce wskazuj ą na zauwa żalny wzrost temperatur ekstremalnych. Sumy opadów nie uległy znacznym zmianom, natomiast charakterystyczna jest zmienno ść ich wyst ępowania w ci ągu roku, wyst ępuj ą okresy bardziej i mnie wilgotne w krótszych odst ępstwach czasu. Po długotrwałych okresach posuchy pojawiaj ą si ę intensywne i gwałtowne burze. Wpływ na warunki klimatyczne wywieraj ą zjawiska ekstremalne, których obecnie nasilanie si ę zmienia charakter klimatu w Polsce. Kujawy,

1 Aktualizacja Programu ochrony środowiska dla powiatu nakielskiego do roku 2014 z perspektyw ą na lata 2015 – 2018

12 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025 le żą ce w tzw. cieniu opadowym wzgórz morenowych charakteryzuj ą si ę mniejszymi opadami. Spowodowane jest to ograniczonym napływem wilgotnych mas powietrza znad Bałtyku. W obszarach tych, skutki ekstremalnych zjawisk s ą najszybciej i najmocniej odczuwalne. Opady, które wyst ępuj ą w porze letniej s ą gwałtowne, a ich nast ępstwa obserwowane s ą przede wszystkim w rolnictwie, gdy ż wielokrotnie dochodzi wówczas do niszczenia plonów. Gmina poło żona jest na obszarze, który dotychczas sporadycznie nawiedzany był przez kl ęski żywiołowe, takie jak huragany co stanowi du ży atut, który mo że by ć brany pod uwag ę przy wyborze miejsca osiedlania si ę, czy podejmowania działalno ści gospodarczej.

3.1.2. Stan jako ści powietrza atmosferycznego

W zakresie ochrony powietrza, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Bydgoszczy dokonuje corocznej oceny jako ści powietrza dla województwa kujawsko- pomorskiego. Gmina Nakło nad Noteci ą le ży w jednej z trzech stref podlegaj ących ocenie jako ści powietrza w województwie, tj. kujawsko-pomorskiej. Odr ębnie, dla ka żdej substancji

(SO 2, NO 2, NO X, CO, C 6H6, PM2,5, PM10, Pb, As, Cd, Ni, BaP, O 3) dokonuje si ę klasyfikacji stref, w których poziom odpowiednio: − przekracza poziom dopuszczalny powi ększony o margines tolerancji - klasa C, − mie ści si ę pomi ędzy poziomem dopuszczalnym, a poziomem dopuszczalnym powi ększonym o margines tolerancji - klasa B, − nie przekracza poziomu dopuszczalnego - klasa A, − przekracza poziom docelowy - klasa C, − nie przekracza poziomu docelowego - klasa A, − przekracza poziom celu długoterminowego - klasa D2, − nie przekracza poziomu celu długoterminowego - klasa D1.

W ostatnich latach obserwuje si ę ci ągły trend w odniesieniu do przekraczanych warto ści zanieczyszcze ń w całej strefie kujawsko-pomorskiej, takich jak benzo(a)piren, pył zawieszony PM 10, pył zawieszony PM 2,5 w odniesieniu do ochrony zdrowia. O zaliczeniu całej strefy kujawsko-pomorskiej do niekorzystnej klasy C w 2014 i 2015 roku zadecydowały przekroczenia w poni ższych punktach województwa: - pył zawieszony PM 10 (Nakło nad Noteci ą - ul. Ks. Piotra Skargi , ale tak że Grudzi ądz – ul. Sienkiewicza, Inowrocław – ul. Solankowa, Ciechocinek – ul. Tęż niowa, Koniczynka w powiecie toru ńskim), - benzo( α)piren (Grudzi ądz – ul. Sienkiewicza, Nakło nad Noteci ą - ul. Ks. Piotra Skargi , Koniczynka, Inowrocław – ul. Solankowa, Ciechocinek – ul. Tęż niowa). W roku 2015 na terenie gminy prowadzone były pomiary manualne przy ul. Ks. Piotra Skargi. Uzyskane st ęż enia średnioroczne były nast ępuj ące: - pył zawieszony PM 10 – 43,4 µg/m 3 (norma: roczne st ęż enie - 40 µg/m 3), - benzo(a)piren – 8,595 ng/m 3 (warto ść docelowa 1 ng/m 3), - ołów – 0,0231 µg/m 3 (warto ść dopuszczalna 0,5 µg/m 3), - kadm – 0,592 ng/m 3 (warto ść docelowa 5 ng/m 3), - nikiel – 2,704 ng/m 3 (warto ść docelowa 20 ng/m 3), - arsen – 1,982 ng/m 3 (warto ść docelowa 6 ng/m 3).

Pomiary z u życiem metod pasywnych obejmowały zwi ązki z grupy EBTX, SO 2 i NO 2. Dla zwi ązków EBTX w Nakle nad Noteci ą punkt zlokalizowano przy ul. Ks. Piotra Skargi,

13 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025 natomiast dla dwutlenku siarki i azotu były to 4 punkty: ul. Ks. Piotra Skargi, ul. Dworcowa, ul. Plac Szkolny, Rynek). Uzyskano nast ępuj ące st ęż enia średnioroczne: - benzen – 3,26 µg/m 3 (warto ść dopuszczalna 5 µg/m 3), 3 3 - SO 2 – 9,3 µg/m (warto ść dopuszczalna 20 µg/m ), 3 3 - NO 2 – 18 µg/m (warto ść dopuszczalna 40 µg/m ). Niestety gmina charakteryzuje si ę znacznymi przekroczeniami jako ści powietrza od lat, mimo podejmowanych działa ń naprawczych wci ąż obserwowane s ą przekroczenia dopuszczalnych norm. W roku 2015 na stacji pomiarowej przy ul. Ks. Piotra Skargi zanotowano ponownie przekroczenia pyłu zawieszonego oraz benzo(a)pirenu. Dni ze st ęż eniem 24 h pyłu PM 10 powy żej 50 µg/m 3 było w roku 2015 - 109, gdzie dopuszczalna norma to 35 dni z takimi przekroczeniami. Działania naprawcze prowadzone s ą w oparciu o zało żenia programu ochrony powietrza. Po raz pierwszy problem z jako ści ą powietrza pojawił si ę ju ż w roku 2007. Opracowano wówczas Program ochrony powietrza dla strefy powiatu nakielskiego, który został przyj ęty został Rozporz ądzeniem Wojewody Kujawsko-Pomorskiego Nr 18/07 z dnia 27 grudnia 2007 r. Został on opracowany w celu osi ągni ęcia dopuszczalnych poziomów substancji w powietrzu, a w szczególno ści ze wzgl ędu na stwierdzone przekroczenia poziomów dopuszczalnych pyłu zawieszonego PM10. Zgodnie z tym dokumentem na terenie miasta wskazano obszary przekrocze ń pyłu PM 10. W roku 2013 uchwał ą Nr XXX/537/13 Sejmiku Województwa Kujawsko - Pomorskiego z dnia 28 stycznia 2013 r. został przyjęty POP dla całej strefy kujawsko- pomorskiej ze wzgl ędu na przekroczenia poziomów dopuszczalnych dla pyłu PM10 i benzenu oraz docelowych dla arsenu i ozonu. W roku 2011 przyj ęto uchwał ą Nr XVI/302/11 Sejmiku Województwa Kujawsko – Pomorskiego z dnia 19 grudnia 2011 r. program ochrony powietrza dla 15 stref województwa kujawsko – pomorskiego pod wzgl ędem przekrocze ń docelowych benzo( α)pirenu. Termin realizacji POP ustalono na dzie ń 31 grudnia 2020 roku. W roku 2015 został przygotowany dokument pn. Program ochrony powietrza dla 4 stref województwa kujawsko-pomorskiego ze wzgl ędu na przekroczenia warto ści docelowych benzo(a)pirenu, uchwalony przez Sejmik Województwa Kujawsko-Pomorskiego Uchwał ą Nr XIX/349/16 z dnia 25 kwietnia 2016 r. (zmiana dotyczy mi ędzy innymi układu stref w województwie, gdy ż obecnie funkcjonuj ą 4 strefy jako ści powietrza w miejsce 15 stref). Ocena jako ści powietrza pod k ątem ochrony zdrowia oraz ochrony ro ślin przeprowadzona w roku 2014 i 2015 dla zanieczyszczeń, takich jak: dwutlenek siarki, dwutlenek azotu i tlenek azotu, ozon, benzen, tlenek w ęgla, metale (ołów, arsen, nikiel i kadm) nie wykazała przekrocze ń, zatem zachowane s ą kryteria czysto ści powietrza ustanowione w tym zakresie. Je żeli chodzi o klasyfikacj ę według poziomów celów długoterminowych to w województwie kujawsko – pomorskim poziomy celu długoterminowego dla ozonu zostały przekroczone dla wszystkich czterech stref w przypadku ochrony zdrowia, jak równie ż dla strefy kujawsko – pomorskiej w przypadku ochrony roślin (klasa D2). O zaliczeniu stref do niekorzystnej klasy D2 zadecydowały w przypadku klasyfikacji ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia, m.in.: - w strefie kujawsko–pomorskiej ‐ maksymalne st ęż enia 8 ‐godzinne ozonu na dwóch stacjach z województwa kujawsko – pomorskiego (Koniczynka, Zielonka).

14 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

Znacznie lepsze warunki zdrowotne pod wzgl ędem jako ści powietrza s ą na obszarach zaopatrywanych w ciepło z sieci gazowej i ciepłowniczej lub zmodernizowanych kotłowni lokalnych, z dala od tras komunikacyjnych. Nale ży mie ć na uwadze, że stan jako ści powietrza na tym terenie jest kształtowany nie tylko przez źródła indywidualne (emisja niska, emisja powierzchniowa z zabudowy mieszkaniowej), ale tak że przez źródła liniowe (emisja komunikacyjna) i punktowe, czyli emisj ę z zakładów produkcyjnych. Wyprowadzenie ruchu tranzytowego poza zwarte centrum miasta Nakło nad Noteci ą ma na celu ograniczenie emisji zanieczyszcze ń komunikacyjnych. Aktualnie podmiotami, które emituj ą najwi ęcej zanieczyszcze ń na terenie gminy, ale tak że posiadaj ą okre ślone poziomy emisji poprzez wydane dla nich pozwolenia na emisj ę gazów i pyłów lub pozwolenia zintegrowane to: - Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego „PATEREK” S.A., Paterek, ul. Przemysłowa 1, 89-100 Nakło nad Noteci ą, - Krajowa Spółka Cukrowa S.A. w Toruniu ul. Kraszewskiego 40, 87-100 Toru ń - Oddział Cukrownia Nakło w Nakle nad Noteci ą ul. Rudki 1, - Veolia Energia Pozna ń Zakład Północ, Żnin – Ciepłownia C 10 w Paterku w Paterku, ul. Przemysłowa 1, 89-100 Nakło nad Noteci ą, - Nakielskie Zakłady Maszyn i Urz ądze ń Gastronomicznych „SPOMASZ” – Nakło Sp. z o.o., ul. Potulicka 1, 89-100 Nakło nad Noteci ą, - ZELAN przy ul. Ks. S. Staszica 21, 89-100 Nakło nad Noteci ą.

W zwi ązku z obserwowanymi trendami w ilo ści produkowanego ciepła, zmniejsza si ę tak że emisja zanieczyszcze ń z ciepłowni w Nakle nad Noteci ą, co pokazuje kolejna tabela:

Tabela 1. Emisja zanieczyszcze ń 2013r. 2014r. 2015r. zanieczyszczenie emisja [kg] pył 63 700 30 070 40 185

SO 2 53 667 34 559 46 579 NO 26 526 21 636 21 421 CO 49 213 43 735 42 555

CO 2 13 699 958 11 110 968 9 726 778 B(a)P 6,5 6,2 5,9 sadza 378 198 259 Źródło: KPEC Nakło nad Noteci ą

Tabela 2. Ł ączna emisja zanieczyszcze ń z najwi ększych podmiotów gospodarczych (w tym kotłowni) Warto ść wielko ść emisji CO , CH , Rodzaj substancji 2 4 N2O [Mg] pozostałe substancje [kg] alkohole alifatyczne i ich pochodne 1245,38 benzen 7,515 benzo(a)piren 2,51 chrom 0,3528 dwutlenek siarki 7904,436 dwutlenek w ęgla 1851,3026 ketony i ich pochodne 1024,4054

15 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

Warto ść wielko ść emisji CO , CH , Rodzaj substancji 2 4 N2O [Mg] pozostałe substancje [kg] kw. nieorganiczne, ich sole i bezwodniki 1,47 kw. organiczne, ich zwi ązki i pochodne 109,5 nikiel 0,4116 pierwiastki metaliczne i ich zw. 0,012 pyły pozostałe 3496,4441 pyły w ęglowo-grafitowe, sadza 104,154 pyły ze spalania paliw 3677,4235 tlenek w ęgla 11853,976 tlenki azotu (w przeliczeniu na NO 2) 4840,027 węglowodory alifatyczne i pochodne 6202,4129 węglowodory pier ścieniowe, aromatyczne i pochodne 9105,0423 Źródło: Urz ąd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego

3.1.3. Sie ć gazowa

Sie ć gazow ą na terenie gminy obsługuje Polska Spółka Gazownictwa. W jej eksploatacji znajduj ą si ę obiekty przesyłowe i rozdzielcze. Sie ć gazowa zlokalizowana na obszarze gminy składa si ę z nast ępuj ących elementów: - gazoci ąg relacji Żnin – Weronika z odgał ęzieniem od powy ższego gazoci ągu zasilaj ącym gmin ę Nakło nad Noteci ą, gazoci ąg z Paterka poprzez Janowo – Wyst ęp – Potulice, - sie ć gazowa w miejscowo ściach Nakło nad Noteci ą i Potulice, - stacje gazowe wysokiego i średniego ci śnienia (Paterek przy ul. Wyzwolenia, Nakło nad Noteci ą przy ul. Św. Wawrzy ńca i ul. Krzywoustego).

16 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

Ryc. 1. Przebieg sieci gazowej na terenie gminy Źródło: Polska Spółka Gazownictwa

Długo ść przesyłowej sieci gazowej wynosiła w roku 2015 (GUS) 10,16 km, a sieci rozdzielczej 55,294 km. W roku 2015 do sieci podł ączone były 1 542 przył ącza, z czego 1 435 to czynne przył ącza do budynków mieszkalnych. Co roku podł ączani s ą nowi odbiorcy, w roku 2015 ich ilo ść wynosiła 5 209 (17 085 osób), z czego 1 436 odbiorców ogrzewała gazem mieszkania. Zu życie gazu w roku 2015 wyniosło 2 178,5 tys.m 3 i spada od roku 2012 (co mo że by ć podyktowane wzrostem cen tego surowca oraz zmniejszeniem si ę ilo ści mro źnych dni w okresie zimowym). Zużycie gazu na potrzeby mieszkalnictwa osi ągnęło w roku 2015 warto ść 1 165,5 tys.m 3. Stopie ń zgazyfikowania gminy wyniósł około 52,9 %.

3.1.4. System zaopatrzenia w ciepło

System ciepłowniczy gminy oparty jest o ciepłowni ę w Nakle nad Noteci ą nale żą cą do Komunalnego Przedsi ębiorstwa Energetyki Cieplnej Sp. z o.o., zlokalizowana jest ona we wschodniej cz ęś ci miasta Nakła nad Noteci ą, przy ul. Rudki 9-13. Energia cieplna wytwarzana jest w wyniku energetycznego spalania paliwa - miału węgla kamiennego w trzech kotłach energetycznych – dwa kotły WR-2,5 (K3 i K4) oraz jeden kocioł WRp-12 (K5). Wielko ść produkcji energii cieplnej w ci ągu roku szacuje si ę na poziomie ok. 160 000 GJ. Skuteczno ść zatrzymywania zanieczyszcze ń emitowanych z ciepłowni wynosi 99 %.

17 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

Ciepłownia produkuje ciepło na potrzeby osiedli mieszkaniowych: Chrobrego, Łokietka oraz centrum miasta. Poza wymienionymi ciepłowniami czynnych jest wiele lokalnych kotłowni (przy ul. Kili ńskiego oraz D ąbrowskiego). Ponadto na terenie miasta funkcjonuj ą równie ż kotłownie zakładowe przy nast ępuj ących podmiotach: - Nakielskie Zakłady Maszyn i Urz ądzeń Gastronomicznych „SPOMASZ”, kotłownia gazowo - olejowa, produkuj ąca ciepło na cele grzewcze, - Cukrownia NAKŁO - elektrociepłownia, - Zakłady Sprz ętu Instalacyjnego „POLAM” – ciepłownia oparta o paliwo gazowe. Sie ć ciepłownicza na koniec roku 2015 miała długo ść 9,622 km, z czego 3,585 to sie ć magistralna, 2,158 km to sie ć rozdzielcza, a 2,801 km to długo ść samych przył ączy. Wa żne jest, że ponad 7,3 % całej sieci to ruroci ągi wykonane jako preizolowane. Istotne s ą bie żą ce modernizacja sieci ciepłowniczej, gdy ż obserwuje si ę zwi ększaj ący si ę poziom strat ciepła, w roku 2013 było to na poziomie 11,6 %, w roku 2014 – 13,6 % i w roku 2015 - 13,5 %. Ka żdego roku KPEC spala coraz mniej paliwa w ęglowego, co jest spowodowane modernizacj ą kotłów, zwi ększaj ącą si ę świadomo ści ą ekologiczn ą mieszka ńców oraz nakładaj ącymi si ę na te działania zmianami klimatycznymi. Ilo ść wykorzystywanego paliwa do produkcji ciepła w ci ągu ostatnich 3 lat wynosiła: - w roku 2013: miał w ęglowy - 5 645,3 Mg, - w roku 2014: miał w ęglowy - 5 409,9 Mg, - w roku 2015: miał w ęglowy - 5 357,6 Mg. Tym samym ilo ść wyprodukowanego ciepła zmniejsza si ę od kilku lat, od roku 2013 o 8 787 GJ: - w roku 2013: 103 156 GJ, - w roku 2014: 98 844 GJ, - w roku 2015: 94 372 GJ. Na terenie tej gminy czynne s ą tak że lokalne, mniejsze źródła ciepła: ciepłownia w Paterku, u żytkowana przez ZNTK, ciepłownia w Potulicach – eksploatowana przez Spółdzielni ę Mieszkaniow ą przy ul. Parkowej (osiedle mieszkaniowe, Zakład Karny i suszarnia drewna), ciepłownia w Chrz ąstowie. Nakielska Administracja Domów Mieszkalnych eksploatuje lokalne kotłownie w Lubaszczu (zasila 2 budynki – olej opałowy), Trzeciewnicy (zasila 1 budynek – olej opałowy), Wyst ępie (zasila 2 budynki – olej opałowy), Potulicach (zasila 1 budynek - węgiel), Ślesinie (zasila 1 budynek - węgiel) oraz Polichnie (zasila 1 budynek – pompa ciepła). W obr ębie starego budownictwa wielorodzinnego, jak również w zabudowie jednorodzinnej na terenach wiejskich funkcjonuje tak że rozproszony system zaopatrywania w ciepło z indywidualnych źródeł, opalanych paliwami stałymi (w ęgiel kamienny, koks), olejem opałowym, wzgl ędnie gazem.

3.1.5. Źródła energii odnawialnej

Według opracowania prof. Haliny Lorenc z IMGW 2, gmina znajduje si ę w granicach korzystnej strefy energetycznej wiatru. W strefie III na wysoko ści 10 m wiatr ma energi ę na poziomie 500 - 1 000 kWh/m 2/rok, a na wysoko ści 30 m mi ędzy 750 a 1 000 kWh/m 2/rok. Strefy energetyczne wiatru w Polsce przedstawiono na kolejnej rycinie.

2 Atlas klimatu Polski

18 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

Ju ż teraz na terenie gminy działaj ą elektrownie wiatrowe, w m. Rozwarzyn i Karnowo. Są one zlokalizowane poza terenami doliny Noteci, czyli w miejscach poza obszarami siedliskowymi ptaków gromadz ących si ę wzdłu ż rzeki.

Ryc. 2. Strefy energetyczne wiatru w Polsce Źródło: O środek Meteorologii IMGW (kolorem czerwony zaznaczono lokalizacj ę gminy)

W Polsce istniej ą tak że dobre warunki do wykorzystania energii promieniowania słonecznego. Najwi ęcej słonecznych dni wyst ępuje w miesi ącach wiosenno-letnich (kwiecie ń – wrzesie ń), w tym czasie do powierzchni ziemi trafia 80 % promieniowania rocznego. Średnia moc promieniowania słonecznego na 1 m2 powierzchni wynosi około 1 000 W/m 2. W Polsce rocznie usłonecznienie (w zale żno ści od regionu) wynosi od 1 390 do 1 900 godzin. Przyjmuje si ę roczn ą średni ą warto ść nasłonecznienia na ok. 1 600 godzin, co stanowi 30 % – 40 % długo ści dnia. Gmina poło żona jest w regionie kraju, który charakteryzuje si ę średnimi warto ściami nasłonecznienia pozwalaj ącymi na efektywne wykorzystanie energii słonecznej za pomoc ą instalacji fotowoltaicznych oraz kolektorów słonecznych. Nasłonecznienie wynosi średniorocznie około 1 500 kWh/m 2. Strefy nasłonecznia kraju przedstawiono na kolejnej rycinie.

19 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

Ryc. 3. Warto ści nasłonecznienia w Polsce Źródło: O środek Meteorologii IMGW (kolorem czarnym zaznaczono lokalizacj ę gminy)

Na terenie gminy zostały wydane trzy decyzje o środowiskowych uwarunkowaniach na budow ę farm fotowoltaicznych: − o mocy do 1 MW, zlokalizowanej na działce nr 486/1 obr ęb Ślesin, − „Nakło I” o mocy do 1 MW zlokalizowanej na działkach 181/3 oraz 181/2, obr ęb Rozwarzyn. − „Nakło II” o mocy do 1 MW, zlokalizowanej na działce nr 409 obr ęb Paterek. Na terenie gminy funkcjonuje równie ż instalacja produkuj ąca energi ę w oparciu o energi ę wody. Na terenie gminy jest to MEW na stopniu pi ętrz ącym Nakło Zachód w km 42+700 rzeki Note ć, w m. Bielawy. Produkcja energii z biomasy na terenie gminy Nakło nad Noteci ą, z uwagi na jej rolniczy charakter, równie ż jest mo żliwa. Pozyskanie biomasy potencjalnie nie stanowiłoby bariery w rozwoju tego typu instalacji. W 2014 r. wydana została decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji dla przedsi ęwzi ęcia polegaj ącego na budowie biogazowni rolniczej o mocy do 1 MW w miejscowo ści Rozwarzyn, a w 2015 r. wydano dla tej inwestycji decyzj ę o warunkach zabudowy.

3.1.6. Analiza SWOT – ochrona klimatu i powietrza atmosferycznego

W kolejnej tabeli przedstawiono analiz ę SWOT dla obszaru interwencji ochrona klimatu i jako ści powietrza atmosferycznego.

Tabela 3. Analiza SWOT – ochrona klimatu i jako ści powietrza atmosferycznego Mocne strony Słabe strony − opracowanie planu gospodarki − węgiel kamienny jako główny no śnik niskoemisyjnej, energii cieplnej w zabudowie trzne

ę − dobrze rozwini ęta sie ć gazownicza, mieszkaniowej jednorodzinnej − systematyczna modernizacja i kotłowniach lokalnych, Czynniki − wewn i remonty nawierzchni dróg, ciepłownia miejska oparta o w ęgiel kamienny,

20 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

− obwodnice Nakła nad Noteci ą − sie ć ciepłownicza rozwini ęta tylko w ci ągu drogi DK 10, w mie ście, stare kotły i konieczno ść − bie żą ce wymiany indywidualnych wymiany sieci ze wzgl ędu na zwi ększenie źródeł ogrzewania i straty w przesyłanym cieple, przeprowadzanie działa ń − koncentracja zanieczyszcze ń wzdłu ż termomodernizacyjnych, najwa żniejszych ci ągów komunikacyjnych − realizacja programu ochrony oraz w zabudowie śródmiejskiej, powietrza. − emisja pyłów pochodz ących z prowadzonej działalno ści przemysłowej, − przekroczenia poziomów benzo(a)pirenu oraz pyłu PM10. Szanse Zagro żenia − mo żliwości wsparcia inwestycji zwi ązanych z OZE, termomodernizacj ą, rozwojem infrastruktury, − wy ższe koszty energii zwi ększaj ące opłacalno ść działa ń zmniejszaj ących jej zu życie, trzne

ę − zobowi ązanie Polski do realizacji − wysoki koszt inwestycji w OZE, pakietu klimatyczno - energetycznego, − rosn ąca liczba pojazdów na drogach, w tym który zakłada zwi ększenie udziału taboru ci ęż kiego, energii ze źródeł odnawialnych do 15 − ponadlokalno ść zagro żeń zwi ązanych % w 2020 roku, z zanieczyszczeniem powietrza. − wzrost roli środków transportu

Czynnikizewn przyjaznych środowisku: rower i transport zbiorowy, − działania dotacyjne dla mieszka ńców ze strony Miasta i Gminy z udziałem Powiatu (bo jako taki sam dotacji nie udziela ) oraz programów WFO ŚiGW oraz NFO ŚiGW (KAWKA). Źródło: opracowanie własne

3.1.7. Zagadnienia horyzontalne – ochrona klimatu i powietrza atmosferycznego

Wskazany obszar interwencji oraz najwa żniejsze problemy jednostki odnosz ą si ę po średnio do czterech głównych zagadnie ń horyzontalnych, którymi s ą: 1. adaptacja do zmian klimatu. 2. nadzwyczajne zagro żenia środowiska. 3. działania edukacyjne. 4. monitoring środowiska.

Zagadnienia horyzontalne I – Adaptacja do zmian klimatu Zmiany w zakresie ochrony klimatu i jako ści powietrza b ędą miały ró żnorodny wpływ na cał ą działalno ść przemysłow ą, ale głównie nale ży zwróci ć uwag ę na sektor energetyczny (komunalny), uwzgl ędniaj ąc w szczególno ści prognozowane wahanie średniej temperatury. Konieczne b ędzie dostosowanie systemu energetycznego do waha ń zapotrzebowania zarówno na energi ę elektryczn ą, jak i ciepln ą, m.in. poprzez wdro żenie stabilnych niskoemisyjnych źródeł energii. Nale ży zatem postawi ć w przyszło ści w szczególno ści na rozwijanie alternatywnych mo żliwo ści produkcji energii na poziomie lokalnym, szczególnie na potrzeby ogrzewania i klimatyzacji na terenach o mniejszej g ęsto ści zaludnienia, a w tym na

21 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025 wykorzystanie odnawialnych źródeł energii: słonecznej, wiatrowej i biomasy oraz zwi ększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii na obszarach wiejskich.

II – Nadzwyczajne zagro żenia środowiska Awarie maj ą miejsce w zakładach przemysłowych, w sieciach gospodarki i komunalnej, urz ądzeniach i liniach energetycznych. Dotycz ą w zasadzie urz ądze ń technicznych i s ą konsekwencj ą niedopatrzenia lub niewła ściwej ich obsługi, eksploatacji i konserwacji. Przyczyn ą awarii mog ą by ć te ż inne czynniki, np. naturalne zu życie materiału, ukryte wady. Post ęp techniczny w takich dziedzinach gospodarki, jak energetyka, przemysł doprowadził do zwi ększonego gromadzenia, stosowania w procesie produkcyjnym materiałów toksycznych, zapalaj ących i wybuchowych. Awaria instalacji przemysłowej lub zbiornika, w którym przechowuje si ę toksyczne środki, po przedostaniu si ę do atmosfery mo że doprowadzi ć do ska żenia terenu. Celowe jest tu podj ęcie działa ń zmniejszaj ących liczb ę awarii i ułatwiaj ących ich usuwanie.

III – Działania edukacyjne W zwi ązku z jako ści ą powietrza na terenie strefy kujawsko-pomorskiej i problemy z nadmiern ą emisj ą zanieczyszcze ń w samej gminie, organizuje si ę działania edukacyjne w celu zwi ększania świadomo ści mieszka ńców w zakresie: zmian klimatu oraz metod zapobiegania i ograniczania ich skutków dla mieszkańców. Nale ży wykorzysta ć zaanga żowanie szkół i kształtowanie świadomości ekologicznej najmłodszych.

IV – Monitoring środowiska W ramach funkcjonowania Systemu Oceny Jako ści Powietrza wykonywane s ą opracowania, dotycz ące ka żdej strefy województwa. Nale ży do nich Roczna Ocena Jako ści Powietrza - wykonywana corocznie, dokonuje oceny poziomu substancji w powietrzu w ka żdej strefie pod k ątem dotrzymania poziomów dopuszczalnych oraz wskazuje strefy wymagaj ące tworzenia Programów Ochrony Powietrza. Ocena ta ma na celu pomoc w osi ągni ęciu w danej strefie wymaganych standardów jako ści powietrza. Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska co roku dokonuje oceny poziomów substancji w powietrzu w poszczególnych strefach.

3.2. ZAGRO ŻENIA HAŁASEM

Najbardziej uci ąż liwymi emitorami hałasu i wibracji, maj ącymi zasadniczy wpływ na klimat akustyczny w gminie Nakło nad Noteci ą s ą trasy komunikacyjne i zakłady produkcyjne. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku uzale żnione s ą od źródła hałasu, pory dnia oraz przeznaczenia terenu. Zgodnie z rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2014 r. poz. 112), na terenach zabudowy zagrodowej i wielorodzinnej, mieszkaniowo-usługowej i terenach rekreacyjnych dopuszczalny poziom d źwi ęku w porze dziennej wynosi wzdłu ż dróg 65 dB (w porze nocnej 56 dB). Natomiast dopuszczalny poziom hałasu na terenach zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej (w tym tak że na terenach zwi ązanych z pobytem dzieci, szpitalami) w porze dziennej wynosi wzdłu ż dróg 61 dB (w porze nocnej 56 dB).

22 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

3.2.1. Źródła hałasu

Przez teren gminy Nakło nad Noteci ą przebiega droga krajowa nr 10, odcinek Lubaszcz – Minikowo, o długo ść 16,44 km. GDDKiA ocenia, że 51,1 % odcinka przebiegaj ącego przez jednostk ę jest w stanie dobrym, 40,2 % w stanie niezadowalającym, a 9,7 % w złym stanie. Przez teren gminy Nakło nad Noteci ą przebiegaj ą tak że 2 odcinki dróg wojewódzkich (ł ączna długo ść 17,577 km): droga nr 241 relacji Tuchola - Sępólno Kraje ńskie - Wi ęcbork - Nakło nad Noteci ą - Wągrowiec - Rogo źno, droga nr 246 relacji Paterek - Samokl ęski Małe - Szubin - Łabiszyn - Złotniki Kujawskie - Gniewkowo - Dąbrowa Biskupia. Stan drogi 241 ZDW okre śla pomi ędzy dobrym a średnim, a drogi 246 jako dobry. System ci ągów dróg uzupełniaj ą drogi lokalne, powiatowe i gminne. Powołuj ąc si ę na dane przekazane z Zarz ądu Dróg Powiatowych w Nakle nad Noteci ą w gminie zlokalizowanych jest 10 odcinków dróg powiatowych o łącznej długo ści 61,73 km. Długo ść gminnych dróg w gminie wynosi 124,8 km. Najwi ęcej – 58 % km dróg stanowiły drogi o nawierzchni nieutwardzonej, dróg o nawierzchni utwardzonej było 42 %. Lokalny system uzupełnia system ście żek rowerowych, których w gminie jest aktualnie ok. 1 km (GUS, 2015).

Realizuj ąc ustawowy obowi ązek wynikaj ący z przepisów ustawy Prawo ochrony środowiska, Sejmik Województwa Kujawsko-Pomorskiego podj ął uchwał ę Nr XVIII/327/12 z dnia 27 lutego 2012 r. w sprawie programu ochrony środowiska przed hałasem. GDDKiA wykonywała pomiary nat ęż enia ruchu dla dróg krajowych przebiegaj ących przez jednostk ę. Na drodze krajowej zdiagnozowano emisj ę hałasu o warto ściach 70-80 dB. Istniej ąca obwodnica miasta Nakła nad Noteci ą spowodowała wyprowadzenie ruchu tranzytowego poza centrum tej miejscowo ści. Na lokaln ą ludno ść oddziałuje równie ż hałas pochodzenia kolejowego. Miejscowo ściami, które w najwi ększym stopniu nara żone s ą na wpływ akustyczny zwi ązany z ruchem taboru kolejowego s ą te miejscowo ści, w których zatrzymuj ą si ę poci ągi. Na kolejnej stronie umieszczono wyniki bada ń nat ęż enia ruchu na drogach gminy, w tym pokazano jaki jest udział transportu ci ęż kiego w ogólnym udziale wszystkich pojazdów. Dla porównania podano wyniki bada ń GPR z roku 2010, wyra źnie wida ć wzrost nat ęż enia ruchu pojazdów ci ęż arowych i dostawczych, z jednoczesnym wzrostem ilo ści samochodów osobowych.

23 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

Tabela 4. Wyniki GPR dla dróg przebiegaj ących przez gmin ę w roku 2015 i 2010 Rodzajowa struktura ruchu pojazdów samochodowych (szt.) Pojazdy Sam. ci ęż arowe Udział samochod. Sam. Lekkie sam. Suma procentowy Ci ągniki Numer ogółem Motocykle osob. ci ęż arowe bez z kolumn Autobusy Rok Nazwa ruchu rolnicze drogi (szt.) Mikrobusy (dostawcze) 4-6 przycz. przycz. ci ęż arowego 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 SDR SDR SDR SDR SDR SDR suma % SDR SDR 2010 Wyrzysk - Nakło nad 8891 40 6029 1017 362 1310 2689 30,24 114 19 10 Noteci ą 2015 9600 47 6247 1040 447 1681 3168 33,00 106 32 Skrzy ż. z DW 241 2010 Nakło nad Noteci ą 9628 47 6662 967 496 1304 2767 28,74 129 23 10 Skrzy ż. z DW 241 - 2015 10145 63 6884 931 326 1826 3083 30,39 105 10 Pawłówek 2010 Wi ęcbork - Nakło 4361 48 3498 366 126 192 684 15,68 74 57 241 2015 nad Noteci ą 3908 43 3170 262 129 246 637 16,30 31 27 2010 Nakło nad Noteci ą 5164 83 4332 439 88 160 687 13,30 52 10 241 - przej ście 2015 5439 71 4600 457 82 185 724 13,31 22 22 ul. Mrotecka 2010 7795 117 6244 748 257 304 1309 16,79 70 55 Nakło nad Noteci ą – 241 2015 Paterek 8584 129 6704 918 232 489 1639 19,09 52 60 2010 2045 25 1546 192 82 141 415 20,29 20 39 241 Paterek - Kcynia 2015 2148 32 1738 157 64 135 356 16,57 11 11 2010 3209 39 2489 302 87 237 626 19,51 39 16 246 Paterek - Szubin 2015 3708 30 2900 256 122 363 741 19,98 22 15

Źródło: Wyniki GPR 2010, 2015

24 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

Tabela 5. Wyniki pomiaru ruchu prowadzonego w ostatnich latach przez Zarz ąd Dróg Powiatowych w Nakle nad Noteci ą Dobowe nat ęż enie ruchu / data pomiaru Nr Przebieg Samochody osobowe Samochody ci ęż arowe drogi Udział ruchu ci ęż arowego Data szt. szt. 1150C Zabartowo - Nakło nad Noteci ą I odcinek – 517 / II - 810 32 / 33 5,8 % / 3,9 % 15.11.2012 / 06.10.2014 1554C Samsieczno - Gorze ń I odcinek – 407 / II - 577 9 / 130 2,1 % / 18,3 % 14.11.2012 / 30.09.2014 1920C Wyrza - Chrz ąstowo 346 8 2,2 % 27.06.2013 1922C Kosowo - Ślesin I odcinek – 77 / II - 139 4 / 6 4,9 % / 4,4 % 05.12.2012 / 24.09.2014 1923C Dr ąż no - Trzeciewnica 328 16 4,6 % 26.09.2014 1924C Kazin - Ślesin 353 8 2,2 % 22.09.2014 1925C Karnówko - Nakło nad Noteci ą 903 21 2,2 % 08.11.2012 Droga 1150C - Zabartowo – Nakło nad Noteci ą – I odcinek pomiaru 15.11.2012 r. m. Witosław, II odcinek pomiaru 06.10.2014 r. m. Broniewo Droga nr 1554C - Samsieczno - Gorze ń – I odcinek pomiaru 14.11.2012 r. m. Ślesin przejazd kolejowy, II odcinek pomiaru 30.09.2014 r. odcinek Śmielin - Michalin Droga nr 1922C - Kosowo - Ślesin - I odcinek pomiaru 05.12.2012 r. m. Karnówko, II odcinek pomiaru 24.09.2014 r. m. Gumnowice Źródło: ZDP Nakło nad Noteci ą

25 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

Na oddziaływanie hałasu nara żeni s ą równie ż mieszka ńcy przebywaj ący w pobli żu zakładów produkcyjnych. Uci ąż liwa emisja hałasu pochodzi tak że od źródeł przemysłowych i usługowych. Gmina to teren lokalizacji wielu tego typu podmiotów, st ąd lokalnie mog ą powstawa ć przekroczenia dopuszczalnych norm emisyjnych. WIO Ś przeprowadza kontrole zakładów prowadz ących działalno ść gospodarcz ą i realizacji przez nie obowi ązków zwi ązanych z przestrzeganiem zasad ochrony przez hałasem. Natomiast Starosta ma prawo nało żyć na takie podmioty decyzj ę o dopuszczalnym poziomie hałasu.

3.2.2. Analiza SWOT – zagro żenia hałasem

W kolejnej tabeli przedstawiono analiz ę SWOT dla obszaru interwencji zagro żenia hałasem.

Tabela 6. Analiza SWOT – zagro żenia hałasem Mocne strony Słabe strony − wybudowane obwodnice miasta w ci ągu drogi DK 10 oraz DW 241, − wzrastaj ące nat ęż enie hałasu

trzne − promowanie ruchu rowerowego, rozwój komunikacyjnego, w którym udział ma ę ście żek rowerowych, transport ci ęż arowy,

Czynniki − dotrzymywanie standardów − brak mo żliwo ści budowy ekranów wewn akustycznych przez najwi ększe akustycznych. podmioty gospodarcze. Szanse Zagro żenia − poło żenie nacisku na rozwój infrastruktury rowerowej, korzystanie z komunikacji − wzrost liczby zarejestrowanych pojazdów

trzne zbiorowej, samochodowych, ę − produkcja cichszych samochodów – − ograniczone fundusze na inwestycje

Czynniki nowe technologie redukuj ące hałas, zmierzaj ące do poprawy stanu zewn − lokowanie uci ąż liwej działalno ści środowiska akustycznego. gospodarczej w strefie ekonomicznej. Źródło: opracowanie własne

3.2.3. Zagadnienia horyzontalne - zagro żenie hałasem

Wskazany obszar interwencji oraz najwa żniejsze problemy jednostki odnosz ą si ę po średnio do czterech głównych zagadnie ń horyzontalnych, którymi s ą: 1. adaptacja do zmian klimatu. 2. nadzwyczajne zagro żenia środowiska. 3. działania edukacyjne. 4. monitoring środowiska.

I – Adaptacja do zmian klimatu Adaptacja przestrzeni do warunków du żego wzrostu temperatury i jej wpływu na hałas to jedno z wyzwa ń współczesnej gospodarki przestrzennej. Wysoka temperatura generuje rozwój i zwi ększenie ilo ści urz ądze ń maj ących na celu minimalizacj ę zagro żeń termicznych, czyli urz ądze ń klimatyzacyjnych i chłodniczych co w zwartej zabudowie mo że generowa ć nadmiern ą emisj ę hałasu.

26 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

II – Nadzwyczajne zagro żenia środowiska Hałas nie tylko mo że wywiera ć niekorzystny wpływ na zdrowie człowieka, ale z równie ż zwierz ąt ograniczaj ąc coraz bardziej ich przestrze ń życiow ą. Szkodliwo ść hałasu zale ży nie tylko od jego nat ęż enia ale tak że od cz ęsto ść wyst ępowania, charakteru oddziaływania (ci ągły, przerywany) i długotrwało ści działania. W zwi ązku z wzrostem negatywnych czynników nale ży przewidzie ć podj ęcie działa ń zmierzaj ących do ograniczenia emisji hałasu, a w tym dalszej poprawy stanu dróg, w uzasadnionych przypadkach wprowadzania ogranicze ń pr ędko ści i wagi pojazdów na obszarach zabudowanych oraz remontów dróg, budowy obwodnic, czy te ż nasadzenia drzew i krzewów jako zieleni izolacyjnej.

III – Działania edukacyjne Powa żnym chod ź na co dzie ń rzadko dostrzeganym zagro żeniem dla środowiska życia człowieka jest emisja hałasu. Niezb ędnym staje si ę organizowanie szkole ń w celu edukacji i zwi ększania świadomo ści mieszka ńców, a szczególnie młodzie ży szkolnej w zakresie oddziaływania hałasu na człowieka i zwierz ęta, a tak że w jaki sposób ograniczy ć skutki nadmiernego oddziaływania hałasu na mieszka ńców terenów zagro żonych hałasem.

IV – Monitoring środowiska Na terenie województwa oceny stanu akustycznego środowiska dokonuje wojewódzki inspektor ochrony środowiska. Wojewódzki inspektor ochrony środowiska prowadzi rejestr zawieraj ący informacje o stanie akustycznym środowiska na podstawie pomiarów, bada ń i analiz wykonywanych w ramach pa ństwowego monitoringu środowiska. Konieczne powinno by ć bardziej szczegółowe wykonywanie bada ń monitoringowych w gminie.

3.3. POLA ELEKTROENERGETYCZNE

3.3.1. Sieci elektroenergetyczne

Na terenie gminy jako sie ć zasilaj ąca słu żą linie 110 kV poł ączone w nast ępuj ących ci ągach Bydgoszcz – Nakło nad Noteci ą – Wyrzysk, S ępólno – Runowo – Paterek. Zasilaj ą one GPZ (główne punkty zasilaj ące) i znajduj ą si ę w nast ępuj ących miejscowo ściach: Nakło nad Noteci ą i Paterek. Dokonywana jest w nich transformacja na napi ęcie 15 kV przy pomocy transformatorów. Długo ść linii energetycznych przebiegaj ących przez gmin ę jest nast ępuj ąca: - linie napowietrzne 110 kV – 35,37 km, - linie napowietrzne SN – 130,74 km, - linie kablowe SN – 66,75 km, - linie napowietrzne nn – 118,70 km, - linie kablowe nn – 59,46 km. Sie ć 15 kV jest rozprowadzona po terenie w zale żno ści od potrzeb i zasila odbiorców przemysłowych oraz stacje transformatorowe SN/nn. Na terenie gminy zlokalizowane s ą: 101 sztuk stacji słupowych, 66 sztuk stacji wn ętrzowych, 26 sztuk stacji abonenckich. Stacje te zasilaj ą sie ć 0,4 kV, która za pomoc ą sieci napowietrznej lub kablowej zasila najwi ększ ą cz ęść odbiorców indywidualnych i przemysłowych. Operatorem sieci energetycznej jest Enea Operator, Oddział Bydgoszcz.

27 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

W 2015 roku odnotowano wzrost zu życia energii elektrycznej w gminie, mimo tendencji spadkowej notowanej w latach 2012-2014. Szczegóły zu życia energii w ostatnich kilku latach pokazuje tabela.

Tabela 7. Zu życie energii w Nakle nad Noteci ą zu życie energii elektrycznej odbiorcy energii elektrycznej zu życie energii elektrycznej na rok na niskim napi ęciu na na niskim napi ęciu [szt.] niskim napi ęciu [MWh] 1 mieszka ńca [kWh] 2012 6 967 12 067 622,4 2013 6 872 11 908 619,8 2014 6 768 11 608 607,4 2015 6 761 11 384 729,1 Źródło: GUS, 2012-2015

3.3.2. Stacje nadawcze telefonii komórkowej

Obiektami, o istotnym z punktu widzenia ochrony środowiska, oddziaływaniu s ą m.in. stacje bazowe telefonii komórkowych i anteny nadawcze. W praktyce, w otoczeniu anten stacji bazowych GSM, pola o warto ściach wy ższych od dopuszczalnych w praktyce wyst ępuj ą w odległo ści do 25 metrów od anten na wysoko ści zainstalowania tych anten. Poniewa ż anteny s ą instalowane na dachach wysokich budynków lub na specjalnych wie żach, nie stwarzaj ą one zagro żenia dla mieszka ńców. Według analizy rozkładu pól elektromagnetycznych, obszar przekrocze ń dopuszczalnego poziomu elektromagnetycznego promieniowania niejonizuj ącego o g ęsto ści mocy 0,1 W/m 2 (szkodliwego dla zdrowia ludzi), wyst ępowa ć b ędzie na znacznych wysoko ściach: powy żej 20 m n.p.t. i maksymalnym zasi ęgu do 71 m od anten, a wi ęc w miejscach niedost ępnych dla ludzi. Na terenie gminy zlokalizowanych jest kilka anten nadawczych, skupionych na terenach o zwartej zabudowie, w Nakle nad Noteci ą przy ul. Rudki, ul. Nowej, ul. Przecznica, ul. S ądowej, ul. Mły ńskiej, ul. Przemysłowej, w Potulicach przy ul. Bydgoskiej.

3.3.3. Monitoring pól elektromagnetycznych

Normy środowiskowe ustanowione w celu ochrony ludno ści przed promieniowaniem elektromagnetycznym zawarte s ą w rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 pa ździernika 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. Nr 192, poz. 1883). Nadajniki stacji bazowych telefonii komórkowej wytwarzaj ą np. pola o cz ęstotliwo ściach od około 0,1 MHz do około 100 GHz. Natomiast linie i stacje elektroenergetyczne s ą źródłami pól o cz ęstotliwo ści 50 Hz. Średnia arytmetyczna zmierzonych warto ści na terenie gminy była poni żej dopuszczalnej normy okre ślanej na 7 V/m. Badania w roku 2014 WIO Ś wykonywał w Nakle nad Noteci ą, przy ul Rynek (zmierzona warto ść 0,3 V/m) oraz na terenach wiejskich: w Potulicach przy ul. Le śnej (zmierzona warto ść 0,61 V/m). Na terenie gminy WIO Ś nie odnotował obszarów mieszkaniowych i miejsc dost ępnych dla ludno ści zagro żonych przekroczeniami dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku.

28 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

Nale ży jednak wzi ąć pod uwag ę, że przy obecnym post ępie cywilizacyjnym, rozwoju sieci radiokomunikacyjnej i wzrost liczby urz ądze ń emituj ących promieniowanie, nie da si ę całkowicie wyeliminowa ć ze środowiska promieniowania elektromagnetycznego, dlatego te ż konieczne jest monitorowanie jego poziomów, tak że ze szczególnym uwzgl ędnieniem zmiany punktów pomiarowych, gdy ż na poziom promieniowania na danym obszarze ma wpływ rodzaj oraz liczba wyst ępuj ących na danym obszarze sztucznych źródeł promieniowania. Ze wzgl ędu na mo żliwo ść rozwoju energii wiatrowej na terenie Miasta i Gminy nale ży równie ż zwróci ć uwag ę, po uruchomieniu siłowni wiatrowych na poziomy emitowanych przez nie pól elektromagnetycznych.

3.3.4. Analiza SWOT – pola elektromagnetyczne

W kolejnej tabeli przedstawiono analiz ę SWOT dla obszaru interwencji pola elektromagnetyczne.

Tabela 8. Analiza SWOT – pola elektromagnetyczne Mocne strony Słabe strony − brak przekrocze ń dopuszczalnych norm − obecno ść napowietrznych linii trzne

ę promieniowania elektromagnetycznego, elektroenergetycznych wysokiego − uwzgl ędnianie w MPZP oddziaływania napi ęcia, Czynniki − wewn pól elektromagnetycznych. wzrost zu życia energii. Szanse Zagro żenia − rozpowszechnienie i rozwój telefonii − obowiązkowy monitoring PEM w ramach komórkowej oraz innych technologii trzne

ę pa ństwowego monitoringu środowiska, emituj ących promieniowanie − modernizacja sieci energetycznych przez elektromagnetyczne, Czynniki

zewn operatora. − rozbudowa mieszkalnictwa wzdłu ż linii energetycznych. Źródło: opracowanie własne

3.3.5. Zagadnienia horyzontalne – pola elektromagnetyczne

Wskazany obszar interwencji oraz najwa żniejsze problemy jednostki odnosz ą si ę po średnio do czterech głównych zagadnie ń horyzontalnych, którymi s ą: 1. adaptacja do zmian klimatu. 2. nadzwyczajne zagro żenia środowiska. 3. działania edukacyjne. 4. monitoring środowiska.

I – Adaptacja do zmian klimatu Wyst ępowanie ekstremalnych zjawisk pogodowych, typu huragany czy intensywne burze, mo że doprowadzi ć do zwi ększenia ryzyka uszkodzenia elektrowni wiatrowych, masztów telefonii komórkowej, linii elektroenergetycznych, a zatem ograniczenia w dostarczaniu energii do odbiorców. Zmiany klimatyczne b ędą miały swoje odzwierciedlenie w konieczno ści konserwacji infrastruktury mog ącej emitowa ć pola elektromagnetyczne i zapewnienia bezpiecze ństwa jej funkcjonowania.

29 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

II – Nadzwyczajne zagro żenia środowiska Najgro źniejszymi typami zanieczyszcze ń s ą jonizuj ące i niejonizuj ące promieniowanie elektromagnetyczne. Liczba źródeł pola elektromagnetycznego wzrasta wraz z rosnącym zapotrzebowaniem na energi ę elektryczn ą oraz zaawansowaniem technologii bezprzewodowych. Sztuczne pola, generowane przez urządzenia techniczne, mog ą znacz ąco wpływa ć na biologiczne procesy komunikacji mi ędzykomórkowej oraz na procesy metaboliczne.

III – Działania edukacyjne Promieniowanie elektromagnetyczne stanowi zagro żenie dla zdrowia. Edukacja powinna polega ć na przekazywaniu informacji na temat pola elektromagnetycznego. Głównym celem powinno by ć szerzenie wiedzy nt. szkodliwych wpływów technologii bezprzewodowych na zdrowie.

IV – Monitoring środowiska Prowadz ący instalacj ę oraz u żytkownik urz ądze ń emituj ących pola elektromagnetyczne są zobowi ązani do wykonania pomiarów poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku bezpo średnio po rozpocz ęciu u żytkowania instalacji lub urz ądzenia oraz ka żdorazowo w przypadku zmiany warunków pracy instalacji lub urz ądzenia. Monitoring pól elektromagnetycznych prowadzi WIO Ś. W ramach monitoringu Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska prowadzi okresowe badania kontrolne poziomów pól w środowisku.

3.4. GOSPODAROWANIE WODAMI

3.4.1. Wody powierzchniowe

Zasoby wodne gminy Nakło nad Noteci ą stanowi ą poni żej 1 % (0,79 %) powierzchni jednostki. Gmina poło żona jest w obr ębie nast ępuj ących jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych: - RW6000181883949 – Rokitka (potok nizinny żwirowy) – naturalna cz ęść wód, - RW600024188519 – Note ć od Kanału Bydgoskiego do Kcynki (małe i średnie rzeki na obszarach b ędących pod wpływem procesów torfotwórczych) – silnie zmieniona cz ęść wód, - RW60000188389 – Kanał Bydgoski (typ nieokre ślony) – sztuczna cz ęść wód, - RW600024188379 – Note ć od Górnego Kanału Noteci do Kanału Bydgoskiego (małe i średnie rzeki na obszarach b ędących pod wpływem procesów torfotwórczych) – silnie zmieniona cz ęść wód, - RW600023188392 (niewielki fragment w południowo-zachodniej cz ęś ci gminy) – Dopływ spod Sipior (potoki i strumienie na obszarach b ędących pod wpływem procesów torfotwórczych) – naturalna cz ęść wód. System hydrologiczny gminy oparty jest głównie o rzek ę Note ć przepływaj ącą przez gmin ę z południowego - wschodu na zachód. Przed wpłyni ęciem w granice miasta wody rzeki ł ącz ą si ę z wodami Kanału Bydgoskiego. Nast ępnie płynie w kierunku zachodnim w szerokiej dolinie, która stanowi dno Pradoliny Toru ńsko-Eberswaldzkiej. Rzek ę Note ć na obszarze gminy stanowi ą dwie cz ęś ci:

30 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

- Note ć Dolna od km 38+900 do km 60+850 (tj. 21,95 km), która stanowi drog ę wodn ą od poł ączenia z Kanałem Bydgoskim do zachodniej granicy Gminy; - Stara Note ć Rynarzewska od km 187+200 do km 215+600 (tj. 28,4 km), która jest starorzeczem o charakterze nie żeglownym, ale cennym pod wzgl ędem walorów przyrodniczo-krajobrazowych. Kanał Bydgoski jest drugim najwa żniejszym ciekiem na terenie gminy, ł ączy dorzecze Wisły z dorzeczem Odry. Jego długo ść całkowita wynosi 24,5 km. Na terenie gminy Nakło nad Noteci ą znajduje si ę ko ńcowy zachodni fragment Kanału Bydgoskiego – od km 20+500 do km 38+900 (tj. 10,4 km). Kanał Bydgoski od czasu jego powstania do dzi ś stanowi jedn ą z wa żniejszych dróg żeglownych (dróg wodnych) na terenie kraju. Uzupełnienie sieci hydrograficznej stanowi ą niewielkie dopływy np.: Śleska, Kolczatka, Młynarka. Przez fragment północnej cz ęś ci Gminy, w okolicach miejscowo ści Małocin przebiega rzeczka Rokitka (dopływ Noteci). Jedynymi zbiornikami wodnymi s ą stawy i małe oczka wodne. Zbiornikami powstałymi antropogenicznie s ą stawy rybne, w tym tak że „Staw Kardynalski” znajduj ący si ę w obr ębie geodezyjnym Ślesin. Zbiornik ten znajduje si ę w s ąsiedztwie rezerwatu przyrody „Ł ąki Ślesi ńskie”. Najwi ększe skupisko stawów hodowlanych wyst ępuje w okolicy miejscowo ści Wyst ęp, w okolicy poł ączenia Noteci z Kanałem Bydgoskim.

3.4.1.1. Zagro żenie powodzi ą

Kraje członkowskie UE wskutek wprowadzenia Dyrektywy 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 pa ździernika 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarz ądzania nim (tzw. Dyrektywa Powodziowa) zobowi ązane s ą do opracowania dokumentacji zwi ązanej z zarz ądzaniem ryzykiem powodziowym. Prezes Krajowego Zarz ądu Gospodarki Wodnej sporz ądził mapy zagro żenia powodziowego oraz mapy ryzyka powodziowego dla rzeki Noteci oraz Kanału Bydgoskiego, które przepływaj ą przez gmin ę Nakło nad Noteci ą. Zgodnie z art. 88d ust. 2 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r Prawo wodne (Dz. U. z 2015 r., poz. 469 ze zm.) na obszarze gminy, na mapach zagro żenia powodziowego przedstawiono: - obszary, na których prawdopodobie ństwo wyst ąpienia powodzi jest niskie i wynosi raz na 500 lat (0,2 %), - obszary szczególnego zagro żenia powodzi ą: • obszary, na których prawdopodobie ństwo wyst ąpienia powodzi jest średnie i wynosi raz na 100 lat (1 %), • obszary, na których prawdopodobie ństwo wystąpienia powodzi jest wysokie i wynosi raz na 10 lat (10 %). W ramach wst ępnej oceny ryzyka powodziowego nie zakwalifikowano rzek w II cyklu planistycznym do sporz ądzenia map zagro żenia i map ryzyka powodziowego. Na terenie gminy istnieje ryzyko podtopie ń spowodowanych nagłym topnieniem mas śnie żnych lub wyst ąpieniem deszczów nawalnych. Niektóre cz ęś ci obszaru zagro żone mog ą by ć wyst ępowaniem lokalnych podtopie ń zwi ązanych z zaleganiem wód roztopowych lub opadowych (stagnowania wody przy braku mo żliwo ści odpływu i/lub infiltracji). Według mapy obszarów zagro żonych podtopieniami (rycina poni żej) stworzonej przez Pa ństwowy Instytut Geologiczny na terenie Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą znajduj ą si ę tereny zagro żone podtopieniami. Zagro żone s ą tereny wiejskie, a tak że teren miasta

31 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025 poło żone wzdłu ż rzeki Note ć przebiegaj ącej równole żnikowo przez teren jednostki. Kolejna rycina pokazuje obszary zagro żone zalaniem (kolor niebieski wzdłu ż rzek).

Ryc. 4. Obszary zagro żenia powodziami na terenie gminy Nakło nad Noteci ą Źródło: mapy.isok.gov.pl

Na obszarze szczególnego zagro żenia powodzi ą, obowi ązuj ą zakazy wynikaj ące z ustawy Prawo wodne. Na obszarach szczególnego zagro żenia powodzi ą zabrania si ę wykonywania robót oraz czynno ści utrudniaj ących ochron ę przed powodzi ą lub zwi ększaj ących zagro żenie powodziowe, w tym wykonywania urz ądze ń wodnych, budowy innych obiektów budowlanych oraz zmiany ukształtowania terenu. Ponadto, na tych obszarach obowi ązuj ą zakazy dotycz ące m.in. lokalizowania nowych przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko oraz gromadzenia ścieków, odchodów zwierz ęcych i innych materiałów, które mog ą zanieczy ści ć wody. Na roboty i czynno ści wykonywane na obszarze szczególnego zagro żenia powodzi ą wymagane jest uzyskanie decyzji zwalniaj ącej Dyrektora Regionalnego Zarz ądu Gospodarki Wodnej w Poznaniu od zakazów okre ślonych w ustawie Prawo wodne. Na obszarze na którym prawdopodobie ństwo wyst ąpienia powodzi jest niskie i wynosi raz na 500 lat, nie obowi ązuj ą zakazy wynikaj ące z ustawy Prawo wodne, jednak że nale ży mie ć na uwadze, że zagro żenie wyst ąpienia powodzi o takim prawdopodobie ństwie jest realne i mo że nast ąpi ć w ka żdej chwili.

3.4.2. Monitoring wód powierzchniowych

Obecnie zakres i cz ęstotliwo ść wykonywanych bada ń wód powierzchniowych opiera si ę na nast ępuj ących rozporz ądzeniach: − rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 21 lipca 2016 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jako ści jednolitych wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jako ści dla substancji priorytetowych (Dz. U. 2016, poz. 1187), − rozporz ądzenie Ministra Zdrowia z dnia 8 kwietnia 2011 r. w sprawie prowadzenia nadzoru nad jako ści ą wody w k ąpielisku i miejscu wykorzystywanym do k ąpieli (Dz. U. Nr 86, poz. 478 ze zm.).

32 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

Badania wód powierzchniowych wykonuje si ę w jednolitych cz ęś ciach wód powierzchniowych (w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska wykonywanego przez WIO Ś). WIO Ś w Bydgoszczy badał jednolite cz ęś ci wód powierzchniowych pod k ątem: - oceny elementów biologicznych, - oceny elementów hydromorficznych, - oceny elementów fizykochemicznych, - oceny stanu ekologicznego, - oceny ogólnego stanu JCWP, - oceny stanu chemicznego JCWP, - oceny spełnienia dodatkowych wymogów dla obszarów chronionych.

Spo śród badanych JCWP, które obejmuj ą swym zasi ęgiem gmin ę, w roku 2015 badano Note ć oraz Rokitk ę. Jak podaje WIO Ś wyniki bada ń monitoringowych przedstawiaj ą si ę nast ępuj ąco: - Note ć badano w punkcie Gromadno (172,7 km rzeki) – dobry stan ekologiczny, dobry stan chemiczny, - Rokitka badana była na stanowisku Gromadno (2,7 km rzeki) – umiarkowany stan ekologiczny, dobry stan chemiczny.

Na podstawie Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry wskazane niektóre jednolite cz ęś ci wód powierzchniowych s ą zagro żone nieosi ągni ęciem dobrego stanu wód: - Rokitka – dobry stan wód, JCWP niezagro żona, - Note ć od Kanału Bydgoskiego do Kcynki – umiarkowany stan wód – zagro żona, - Kanał Bydgoski – zły stan wód – zagro żona, - Note ć od Górnego Kanału Noteci do Kanału Bydgoskiego – słaby stan wód – zagro żona, - Dopływ spod Sipior – dobry stan wód – niezagro żona.

Du żym obci ąż eniem dla środowiska wodnego, a w szczególno ści dla rzeki Note ć jest zrzut oczyszczonych ścieków z oczyszczalni ścieków. W roku 2015 odprowadzono do odbiornika nast ępuj ące ilo ści ładunków w oczyszczonych ściekach komunalnych:

− BZT 5 – 8 828 kg/rok, − ChZT – 72 977 kg/rok, − zawiesina ogólna – 12 723 kg/rok, − azot ogólny – 6 615 kg/rok, − fosfor ogólny – 533 kg/rok. Oczyszczalnie ścieków stanowi ą wa żny element systemu ochrony wód dorzecza, jak równie ż decyduj ą o rozwi ązaniu problemów ekologicznych jednostki oraz pozwalaj ą na eliminowanie zanieczyszcze ń wód podziemnych ściekami. Du ży udział w zanieczyszczeniu wód maj ą tak że spływy powierzchniowe, głównie z pól uprawnych zawieraj ące zwi ązki biogenne oraz środki ochrony ro ślin. Nale ży podkre śli ć, że ochrona wód przed zanieczyszczeniem zwi ązanym ze spływami powierzchniowymi jest zadaniem trudniejszym od zapewnienia oczyszczenia ścieków pochodz ących ze źródeł punktowych. Póki co na terenie gminy nie wyznaczono obszarów nara żonych na zwi ązki azotu.

33 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

W roku 2016 planowane jest wydanie rozporz ądzenia w sprawie okre ślenia w regionach wodnych wód wra żliwych na zanieczyszczenia zwi ązkami azotu ze źródeł rolniczych oraz obszarów szczególnie nara żonych, z których odpływ azotu ze źródeł rolniczych do tych wód nale ży ograniczy ć. W wyniku nowelizacji planowane jest zastosowanie rozwi ąza ń ochronnych, polegaj ących na wprowadzeniu programu działa ń na całym obszarze regionu wodnego.

3.4.3. Wody podziemne

Gmina Nakło nad Noteci ą poło żona jest w granicach dwóch jednolitych cz ęś ci wód podziemnych (JCWPd zgodnie z podziałem kraju na 172 jednolite cz ęś ci wód podziemnych): - JCWPd 35, - JCWPd 43. Podstaw ą wydzielenia JCWPd jest ich przydatno ść do prowadzenia analizy presji antropogenicznych i opracowywania programów wodno-środowiskowych. JCWPd 43 obejmuje cz ęść wód w utworach czwartorz ędowych tworz ącą jeden poziom wodono śny o zró żnicowanym wykształceniu wyst ępuj ący na cz ęś ci obszaru JCWPd. Poziom mioce ński wyst ępuje na całym obszarze, cz ęsto maj ąc kontakt hydrauliczny z poziomem czwartorz ędowym. W cz ęś ci północno-wschodniej wyst ępuj ą wody podziemne w utworach kredowych. W utworach czwartorz ędowych JCWPd 35 jeden poziom wodono śny zwi ązany jest głównie z pradolin ą toru ńsko-eberswaldzk ą. Poziom mioce ński stanowi jedna warstwa wodono śna dobrze izolowana od poziomu czwartorz ędowego. Na terenie pradoliny Noteci i tarasów pradolinnych w południowej cz ęś ci gminy poziomy wodono śne zalegaj ą płycej. Wody te pozbawione s ą warstw izolacyjnych i z reguły przykryte s ą utworami o dobrej przepuszczalno ści. Lokalnie (w rejonie Potulic, Wieszek oraz na południe od Paterka) wyst ępuj ą warstwy o mniejszej przepuszczalno ści, a wi ęc zarazem lepiej izoluj ące pokłady wód podziemnych. Poziomy wodono śne w obr ębie wysoczyzny morenowej (północny obszar Gminy) zalegaj ą gł ębiej w seriach piasków i żwirów interglacjalnych. Poziomy te s ą równie ż dobrze izolowane od powierzchni terenu pokładami glin. Jednostka poło żona jest w obr ębie dwóch obszarów GZWP. Najwi ększ ą cz ęść powierzchni zajmuje zbiornik wód czwartorz ędowych (plejstoce ńskich) GZWP nr 138 – Pradolina Toru ń-Eberswalde (Note ć). Obejmuje on swym zasi ęgiem centralne obszary gminy. Ponadto północno-wschodni ą cz ęść gminy obejmuje swym zasi ęgiem zbiornik nr 132 – Zbiornik mi ędzymorenowy Byszewo zwi ązany z form ą jezior rynnowych.

34 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

Ryc. 5. Zasi ęg terytorialny JCWPd 35 i 43 Źródło: www.psh.gov.pl (na żółto zostały oznaczone GZWP)

3.4.4. Monitoring wód podziemnych

Badania prowadzone s ą w jednolitych cz ęś ciach wód podziemnych (JCWPd), w tym w cz ęś ciach uznanych za zagro żone nieosi ągni ęciem dobrego stanu, ze szczególnym uwzgl ędnieniem obszarów nara żonych na zanieczyszczenia pochodzenia rolniczego. Badania wykonywane s ą na poziomie krajowym w ramach monitoringu diagnostycznego i operacyjnego. Wykonawc ą bada ń oraz oceny stanu wód w zakresie elementów fizykochemicznych oraz ilo ściowych jest Pa ństwowy Instytut Geologiczny - Pa ństwowy Instytut Badawczy (PIG-PIB). W roku 2015 na terenie gminy badano wody podziemne w punkcie monitoringowym w Rozwarzynie. Wyniki bada ń wskazały wody podziemne w V klasie jako ści. Odnosz ąc si ę do całych jednolitych cz ęś ci wód, to ich stan w kontek ście osi ągni ęcia dobrego stanu ilo ściowego i chemicznego jest nast ępuj ący: - JCWPd 35: • ocena stanu ilo ściowego – stan dobry, • ocena stanu chemicznego – stan dobry, • ocena zagro żenia nieosi ągni ęcia dobrego stanu ilo ściowego – niezagro żona JCWPd, • ocena zagro żenia nieosi ągni ęcia dobrego stanu chemicznego - niezagro żona JCWPd. - JCWPd 43: • ocena stanu ilo ściowego – w subcz ęś ci stan słaby, • ocena stanu chemicznego – stan dobry,

35 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

• ocena zagro żenia nieosi ągni ęcia dobrego stanu ilo ściowego – zagro żona JCWPd, • ocena zagro żenia nieosi ągni ęcia dobrego stanu chemicznego - niezagro żona JCWPd. System monitoringu wód uzupełniony jest o badania jako ści wód podziemnych w ramach lokalnego monitoringu składowisk odpadów. W ostatnich latach wskazuje si ę na lokalne przekroczenia jako ści wód w zakresie PEW i OWO na składowisku w Rozwarzynie (zazwyczaj przekroczenia pojawiaj ą si ę w jednym piezometrze, w jednej serii pomiarowej). Przewodno ść elektrolityczna wła ściwa – PEW dostarcza informacji o wielko ści mineralizacji wód, a wi ęc w pewnych sytuacjach tak że o poziomie zanieczyszczenia. Słu ży ona cz ęsto do oceny stabilno ści składu chemicznego wód przy powtarzalno ści wykonywanych pomiarów. Natomiast miary OWO – ogólny w ęgiel organiczny s ą zró żnicowane. W płytkich wodach podziemnych zasilanych infiltracyjnie wyst ępuj ą zwykle ró żne zwi ązki humusowe powstaj ące m.in. w procesach glebotwórczych wskutek ich wyługowania. Wody podziemne ujmowane s ą na cele komunalne. Za badanie ich jako ści odpowiada eksploatator uj ęć wody, przedsi ębiorstwa KPWiK. Natomiast za monitoring jako ści wód na sieci wodoci ągowej odpowiada Powiatowa Stacja Sanitarno- Epidemiologiczna w Nakle nad Noteci ą. W trakcie sprawowanego nadzoru sanitarnego nad jakości ą wody do spo życia na przestrzeni roku 2015, stwierdzano wyst ępowanie zawy żonych parametrów fizyko - chemicznych w wodzie pochodz ącej z nast ępuj ących wodoci ągów: - wodoci ąg Karnowo gm. Nakło nad Noteci ą - mangan, - wodoci ąg Potulice gm. Nakło nad Noteci ą - mangan, - wodoci ąg Ślesin gm. Nakło nad Noteci ą – mętno ść , żelazo, - wodoci ąg Nakło nad Noteci ą gm. Nakło nad Noteci ą – mętno ść . W roku 2015, stwierdzono równie ż incydentalne zanieczyszczenia mikrobiologiczne wody (bakterie grupy coli), pochodz ącej z nast ępuj ących wodoci ągów Wyst ęp oraz Ślesin. W wyniku podejmowanych przez Inspektora Sanitarnego w Nakle nad Noteci ą działa ń interwencyjnych oraz przeprowadzanych niezwłocznie działa ń koryguj ących przez zarz ądców w/w wodoci ągów, poprzez dostosowanie si ę do nakazów inspekcji sanitarnej, jako ść wody uległa poprawie. Na koniec roku 2015, była ona zgodna z wymaganiami sanitarnymi, przewidzianymi dla wody do spo życia. Bior ąc pod uwag ę, zarówno stan techniczny urz ądze ń wodnych, jak i jako ść wody dostarczanej w ramach zbiorowego zaopatrzenia ludno ści w wod ę, żaden z nadzorowanych przez Inspektora Sanitarnego w Nakle nad Noteci ą wodoci ągów nie uzyskał na koniec 2015 r. oceny negatywnej.

3.4.5. Urz ądzenia melioracyjne

Gospodarowanie zasobami wodnymi na u żytkach rolnych regulowane jest poprzez urz ądzenia melioracyjne. Melioracje wodne dzieli si ę na podstawowe i szczegółowe. Kujawsko-Pomorski Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych prowadzi ewidencj ę gruntów zmeliorowanych. KPZMiUW prowadzi konserwację urz ądze ń melioracji wodnych podstawowych, tj. rzek i kanałów b ędących własno ści ą Marszałka, wałów przeciwpowodziowych i przepompowni melioracyjnych. Utrzymanie urz ądze ń melioracji

36 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025 szczegółowych nale ży do wła ścicieli gruntów, co jest prowadzone za po średnictwem spółek wodnych, a nadzorowane przez Starost ę. Szczegółowy podział gruntów zmeliorowanych przedstawia tabela.

Tabela 9. Powierzchnia zmeliorowana u żytków rolnych na terenie powiatu Powierzchnia zmeliorowana w ha Zdrenowane Użytki rolne Gmina łącznie u żytki w tym grunty w tym u żytki użytki rolne zmeliorowane rolne orne zielone w ha w km Nakło nad 3819,67 2028,53 1791,14 2432,64 279,8 Noteci ą

Źródło: Program ochrony środowiska dla powiatu nakielskiego

Na terenie gminy zlokalizowane s ą du że kompleksy stawów rybnych retencjonuj ące znaczne ilo ści wód powierzchniowych. Gospodarstwo rybackie CGFP Ryby Sp. z o.o. na terenie gminy Nakło nad Noteci ą gospodaruje (prowadzi chów i hodowl ę ryb) na dwóch obiektach stawowych: - Obiekt Ślesin o pow. ewidencyjnej 154,38 ha -w skład obiektu wchodzi staw Kardynalski, pow. 104 ha zasilany wod ą z Kanału Bydgoskiego i 50,38 ha stawów zasilanych z cieku o nazwie Śleska. Obiekt ten posiada wa żne pozwolenia wodnoprawne na pobór i zrzut wody i poło żony na terenie Natura 2000. - Obiekt Wyst ęp-Chobielin o pow. ewidencyjnej 267,44 ha zasilany wod ą ze Starej Noteci Rynarzewskiej i z Kanału Bydgoskiego, poło żony równie ż w obszarze Natura 2000. Dla obiektu obowi ązuje wa żne pozwolenia wodnoprawne na pobór, pi ętrzenie, jak i zrzut wody z wymienionych cieków.

3.4.6. Analiza SWOT – gospodarowanie wodami

W kolejnej tabeli przedstawiono analiz ę SWOT dla obszaru interwencji gospodarowanie wodami.

Tabela 10. Analiza SWOT – gospodarowanie wodami Mocne strony Słabe strony − niewielki udział wód powierzchniowych,

trzne − słaby stan wód powierzchniowych, ę − jako ść wód odprowadzanych − mo żliwo ść zanieczyszczenia wód powierzchniowych z oczyszczalni ścieków mie ści i podziemnych przez zanieczyszczenia pochodzenia si ę w normach, komunikacyjnego, przemysłowego, rolniczego, − rozwój sieci kanalizacji bytowego (stare szamba, brak kanalizacji sanitarnej), deszczowej i sanitarnej, − brak retencji wód opadowych, − dobry stan wód podziemnych. − zrekultywowane składowisko odpadów Czynnikiwewn w Rozwarzynie. Szanse Zagro żenia − obserwowany wzrost − dopływ zanieczyszcze ń spoza gminy, zainteresowania społecze ństwa − rosn ące zagro żenie wyst ąpienia ekstremalnych problematyk ą gospodarowania trzne zjawisk np. krótkich, nawalnych opadów, ę wodami oraz wzrost − zagro żenie powodzi ą oraz susz ą, świadomo ści ekologicznej, Czynniki − niedostateczne środki przeznaczone na utrzymanie zewn − zwi ększaj ąca si ę świadomo ść rzeki Note ć, jedynego cieku żeglownego i aktywno ść władz w zakresie (wypłycenie, zamulenie). poprawy jako ści wód. Źródło: opracowanie własne

37 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

3.4.7. Zagadnienia horyzontalne – gospodarowanie wodami

Wskazany obszar interwencji oraz najwa żniejsze problemy jednostki odnosz ą si ę po średnio do czterech głównych zagadnie ń horyzontalnych, którymi s ą: 1. adaptacja do zmian klimatu. 2. nadzwyczajne zagro żenia środowiska. 3. działania edukacyjne. 4. monitoring środowiska.

I – Adaptacja do zmian klimatu Ze wzgl ędu na zmiany klimatyczne i obserwowane coraz cz ęś ciej deszcze nawalne, na terenie gminy wa żna jest ochrona przeciwpowodziowa skoordynowana z działaniami ochronnymi w całym dorzeczu. Nale ży znacznie wi ęcej uwagi zwróci ć na istniej ące systemy ochrony przeciwpowodziowej, które s ą w wielu przypadkach niewystarczaj ące lub w złym stanie technicznym. Powinno si ę usprawni ć gospodark ę przestrzenn ą, w tym nie dopuszcza ć do urbanizacji terenów zalewowych, zabudowy i przerywania cieków odwadniaj ących. Oprócz zabezpiecze ń hydrotechnicznych, wa żne jest zwi ększenie i ochrona przed zabudow ą obszarów pochłaniaj ących nadmiar wody, opó źniaj ących odpływ lub spowalniaj ących przepływ i retencjonuj ących j ą, jak: poldery, suche zbiorniki wodne, tereny zielone i grunty o du żej pojemno ści wodnej (głównie torfy, mursze). W dalszym ci ągu rozwija ć mał ą retencj ę, obejmuj ącą działania maj ące na celu wydłu żenie czasu obiegu wody poprzez zwi ększenie zdolno ści do zatrzymywania wód opadowych i roztopowych oraz spowolnienia odpływu. Umo żliwi to zmniejszanie zagro żenia podtopieniami, jak równie ż zmniejszy skutki susz, a zwłaszcza suszy glebowej.

II – Nadzwyczajne zagro żenia środowiska Wzrost zagro żenia powodziowego, zwłaszcza w miejscowo ściach poło żnych na terenach zagro żonych powodzi ą, powodowa ć b ędzie tak że ubytek bezpiecznych, atrakcyjnych terenów inwestycyjnych i mieszkaniowych. Mo że to by ć jeden z nowych czynników migracyjnych ludno ści. Ze zwi ększaniem cz ęstotliwo ści i długo ści wyst ępowania wysokich stanów wód w rzekach wi ąż e si ę tak że zagro żenie podtopieniami zwi ązanymi z podnoszonym si ę poziomem wód gruntowych, co ma swoje odzwierciedlenie na terenach przemysłowych.

III – Działania edukacyjne Kluczowe obszary tematyczne z zakresu ochrona i zrównowa żone gospodarowanie zasobami wodnymi to: - racjonalne gospodarowanie zasobami wód powierzchniowych i podziemnych (wielko ść zasobów i ich kształtowanie, zjawiska powodzi, suszy, deficyt wody); - stosowanie nowych technologii w ochronie wód dla jako ści środowiska i życia ludzi; - naturalna i sztuczna retencja; - dbało ść o jako ść wód powierzchniowych i podziemnych; - projekty edukacyjne nastawione na zwi ększenie zaanga żowania obywateli w aktywn ą ochron ę środowiska wodnego.

38 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

IV – Monitoring środowiska RZGW prowadzi monitoring sytuacji hydrologicznej w obszarze dorzecza. Monitoring wód powierzchniowych realizuje WIO Ś zgodnie z Programem Monitoringu Środowiska w województwie. Wykonawc ą monitoringu wód podziemnych (chemicznego i ilo ściowego) jest Pa ństwowa Słu żba Hydrogeologiczna (PSH), której zadania realizowane s ą przez Pa ństwowy Instytut Geologiczny – Pa ństwowy Instytut Badawczy (PIG-PIB). Lokalny system monitoringu wód uzupełniaj ą tak że badania w ramach monitorowania stanu sieci wodoci ągowej i wody ujmowanej na cele komunalne. W uj ęciu wieloletnim wyniki bada ń monitoringowych maj ą pokazywa ć, czy działania proekologiczne podejmowane na terenie gminy przynosz ą wymierne efekty.

3.5. GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA

Podmiotami, które zaopatruj ą gmin ę w wod ę oraz zajmuj ą si ę odprowadzeniem ścieków i eksploatacj ą oczyszczalni ścieków są: - Komunalne Przedsi ębiorstwo Wodoci ągów i Kanalizacji w Nakle nad Noteci ą, - Komunalne Przedsi ębiorstwo Wodoci ągów i Kanalizacji w Szubinie.

3.5.1. Zaopatrzenie w wod ę

Na terenie gminy Nakło nad Noteci ą eksploatowanych jest 9 uj ęć komunalnych. Studnie wiercone w obr ębie uj ęć ujmuj ą wod ę z utworów czwartorz ędowych. Opis komunalnych uj ęć wód został zamieszczony w kolejnej tabeli.

39 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

Tabela 11. Wykaz komunalnych uj ęć wód podziemnych Nazwa uj ęcia wnioskodawca Studnia / gł ęboko ść Wielko ść poboru wody Teren ochrony Miejscowo ści lokalizacja 5 studni: Komunalne pobór z wód 4b – 83 m, 6b – 47 m, Uj ęcie Bielawy I Przedsi ębiorstwo czwartorz ędowych miasta Nakła nad Noteci ą 7a – 55 m, 8b – 68 m 3 bezpo średniej Wodoci ągów i Kanalizacji Qmax/h = 350 m /d oraz wsi Bielawy, 9b – 94 m 3 po średniej w Nakle nad Noteci ą Qmax/d = 3 900 m /h Olszewka i Chrz ąstowo 3 studnie: 3 Uj ęcie Bielawy II Sp. z o.o. Qmax/rok= 1 500 000 m /rok 1 – 64 m, 2 – 70 m, 3 – 70 m Qmaxh=30 m 3/h Uj ęcie 2 studnie: Qmaxd=337 m 3/d 3 bezpo średniej Trzeciewnica i Gabrielin w Trzeciewnicy 1 - 76,5 m, 2 - 69 m Qśrd=252 m /d Qśr rok=90000 m 3/rok Qmaxh=55 m 3/h 2 studnie: Qmaxd=774 m 3/d Uj ęcie w Gorzeniu 3 bezpo średniej Gorze ń i Ka źmierowo 1 - 93,5 m, 2 - 93 m Qśrd= 603 m /d Qś roczne=220000 m 3/rok Qmaxh=40 m 3/h 2 studnie: Qmaxd=774 m 3/d Uj ęcie w Wyst ępie 3 bezpo średniej Wyst ęp 1 - 59 m, 2 - 70 m Qśrd= 3612 m /d Komunalne Qś roczne=220000 m 3/rok Przedsi ębiorstwo Qmaxh=65 m 3/h Wodoci ągów i Kanalizacji 2 studnie: 3 Ślesin, Minikowo, Kazin Uj ęcie w Ślesinie Qmaxd=840 m /d bezpo średniej w Szubinie Sp. z o.o. 1 - 77 m, 2 - 68 m 3 i Gumnowice Qśrd= 678 m /d Qmaxd=693m 3/d Polichno, Paterek Uj ęcie w Polichnie 1 - 36,45 m, 2 - 35 m 3 bezpo średniej Qśrd= 513 m /d i Wieszki

Qmaxh=19 m 3/h 2 studnie: 3 Uj ęcie w Karnowie Qmaxd=270 m /d bezpo średniej Karnowo i Karnówko 1 - 68 m, 2 - 63 m 3 Qśrd=228 m /d

3 studnie: Qmaxh=115 m 3/h Uj ęcie 3 1A - 83,5 m, 3A - 95,5 m Qmaxd=1 795 m /d bezpo średniej Potulice w Potulicach 3 4 - 84 m Qśrd=1 378 m /d Źródło: Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą na lata 2013 – 2016 z perspektyw ą na lata 2017 - 2020

40 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

Eksploatacja wodoci ągów w zakresie poboru ujmowanych wód w latach 2012-2015 przedstawiała si ę nast ępuj ąco - obserwuje si ę wzrost zu życia wody, w tym zarówno na cele przemysłowe, jak i na cele komunalne.

Tabela 12. Eksploatacja wodoci ągów w uj ęciu ogólnym Wyszczególnienie (dam 3) 2012 2013 2014 2015 zu życie wody ogółem 6 200,0 6 240,8 6 209,3 6 231,1 zu życie wody na potrzeby przemysłu 20 51 61 55 zu życie wody na potrzeby eksploatacji sieci 4913 4961 4913 4913 wodoci ągowej ilo ść wody dostarczona gospodarstwom 3 1 267,0 1 228,8 1 235,3 1 263,1 domowym (dam ) zu życie wody na 1 mieszka ńca ogółem (m 3) 190,2 191,9 191,5 192,4 zu życie wody na 1 mieszka ńca 3 29,7 28,0 28,2 30,0 w gospodarstwach domowych (m ) Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych, 2012-2015

3.5.1.1. Sie ć wodoci ągowa

Według danych GUS za rok 2015, na terenie gminy funkcjonowała sie ć wodoci ągowa długo ści 190,7 km. Do wodoci ągów prowadziło 3 867 przył ączy do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania. Co roku liczba ta zwi ększa si ę. Z wodoci ągów korzystało w roku 2015 - 31 928 mieszka ńców, z czego 18 809 osób to ludno ść miejska. Ogólnie stopie ń zwodoci ągowania wyniósł prawie 99 %. Na terenie gminy Nakło nad Noteci ą w eksploatacji s ą wodoci ągi wykonane z rur azbestowo - cementowych, w nast ępuj ących miejscowo ściach: Karnowo (2,7 km), Karnówko (1,789 km), Ślesin (1,43 km), Trzeciewnica (8 km), Suchary (1,85 km) oraz Wyst ęp (0,5 km). Istotnym problemem w funkcjonowaniu systemów wodociągowych s ą awarie wyst ępuj ące na sieciach wodoci ągowych. Przyczyn ą takich zdarze ń jest zm ęczenie materiału, z którego zbudowane s ą wodoci ągi. Przedsi ębiorstwa wodoci ągowo-kanalizacyjne podejmuj ą w tych kierunkach działania maj ące na celu wymian ę, przebudow ę czy modernizacj ę istniej ących sieci.

3.5.2. Gospodarka ściekowa

Sie ć kanalizacji rozwijana jest w oparciu o zało żenia aglomeracji kanalizacyjnej. Zgodnie z ustaw ą z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2015 r. poz. 469 ze zm.) przez aglomeracj ę rozumie si ę teren, na którym zaludnienie lub działalno ść gospodarcza s ą wystarczaj ąco skoncentrowane, aby ścieki komunalne były zbierane i przekazywane do oczyszczalni ścieków komunalnych. Tworzenie aglomeracji pomaga spełni ć zadania zwi ązane z uporz ądkowaniem gospodarki ściekowej oraz uszeregowa ć ich realizacj ę w taki sposób, aby wywi ąza ć si ę ze zobowi ąza ń traktatowych wynikaj ących z przyst ąpienia Polski do Unii Europejskiej. Gmina Nakło nad Noteci ą obj ęta jest dwoma obszarami aglomeracji kanalizacyjnych, Nakło nad Noteci ą oraz Potulice. Aglomeracja Nakło nad Noteci ą została zaktualizowana w roku 2015 uchwał ą nr V/115/15 Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 20 marca 2015 r. Obj ęła ona swym zasi ęgiem miejscowo ści: Nakło nad Noteci ą, Chrz ąstowo, Kazin, Lubaszcz, Minikowo,

41 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

Olszewka, Paterek, Ślesin, Trzeciewnica, Mrozowo oraz cz ęś ciowo Sadki. Aglomeracja Potulice równie ż została zaktualizowana w roku 2015, uchwał ą nr IV/87/15 Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 2 marca 2015 r. Obj ęła ona swym zasi ęgiem miejscowo ści Potulice i Wyst ęp. Obszar tej aglomeracji wł ączony został do rz ądowego programu maj ącego na celu zredukowanie ilo ści ścieków komunalnych odprowadzanych do środowiska, zgodnie z wymaganiami zało żonymi w trakcie akcesji do Unii Europejskiej (Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych, zwany dalej KPO ŚK). System kanalizacji zbiorczej na terenie gminy wymaga dalszej rozbudowy zgodnie z Planem Aglomeracji, natomiast sie ć kanalizacyjna w obszarze miasta modernizacji (głównie dotyczy to rozdziału kanalizacji ogólnospławnej oraz budowy kanalizacji deszczowej w miejscach wymagaj ących tego typu infrastruktury) oraz rozbudowy na terenach nieuzbrojonych przewidzianych planami zagospodarowania przestrzennego pod zabudow ę mieszkaniow ą.

3.5.2.1. Oczyszczalnia ścieków

Wa żnym punktem zrzutu oczyszczonych ścieków dla gminy są oczyszczalnie ścieków zlokalizowana w miejscowo ści Lubaszcz (eksploatowanej przez KPWiK Sp. z o.o. w Nakle nad Noteci ą) oraz oczyszczalni ścieków w Potulicach (eksploatowanej jest przez KPWiK Sp. z o.o. w Szubinie). Oczyszczalnia ścieków w miejscowo ści Lubaszcz to obiekt składaj ący si ę z dwóch cz ęś ci: - czyszczalnia mechaniczna – cz ęść zlokalizowana w granicach gruntów miasta Nakło nad Noteci ą przy ulicy Półwiejskiej – w południowo-zachodniej cz ęś ci miasta. - oczyszczalnia biologiczna – cz ęść zlokalizowana w zachodniej cz ęś ci miejscowo ści Bielawy, ale na gruntach, które według ewidencji gruntów poło żone s ą w obr ębie miejscowo ści Lubaszcz. St ąd te ż cz ęsto ró żnie okre ślana jest lokalizacja oczyszczalni. Oczyszczone ścieki odprowadzane s ą do otwartego rowu melioracyjnego, którym nast ępnie skierowane s ą do rzeki Noteci. Komunalna Oczyszczalnia Ścieków w Potulicach zlokalizowana jest w granicach gruntów miejscowo ści Potulice – w zachodniej częś ci miejscowo ści. Oczyszczalnia Potulice jest to oczyszczalnia mechaniczno-biologiczno-chemiczna z podwy ższonym usuwaniem biogenów. Odprowadzanie oczyszczonych ścieków komunalnych z oczyszczalni ścieków odbywa si ę poprzez zakryty rów melioracji R11 I odprowadzalnik E do starorzecza rzeki Note ć. Przy zwi ększaj ącej si ę ilo ści ścieków oczyszczanych przez obiekty oczyszczalni ścieków, od lat obserwuje si ę zmniejszenie ilo ści odprowadzanych ścieków komunalnych, co potwierdzaj ą dane zestawione w kolejnej tabeli.

42 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

Tabela 13. Ilo ści odprowadzanych ścieków w latach 2012-2015 Wska źnik 2012 2013 2014 2015 Ilo ść ścieków oczyszczonych razem dam 3 972 928 970 960 oczyszczane biologicznie dam 3 972 176 195 171 oczyszczane z podwy ższonym usuwaniem 3 0 752 775 789 biogenów dam Ludno ść korzystaj ąca z oczyszczalni ogółem 27 249 27 481 27 602 27 755 w miastach 18 885 18 902 18 924 18 930 na wsi 8 364 8 579 8 678 8 825 Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych, 2012-2015

Od kilku lat obserwuje si ę tendencj ę malej ącą w zu życiu wody. W wyniku tego procesu na dopływie do oczyszczalni obserwuje si ę wzrost ładunku zanieczyszcze ń w dopływaj ących ściekach. Oprócz obiektów komunalnych na terenie powiatu działa tak że oczyszczalnia ścieków przemysłowych. Obiekt eksploatuje Krajowa Spółka Cukrowa S.A., Oddział Cukrownia Nakło. Zgodnie z pozwoleniem zintegrowanym nadmiar biologicznie oczyszczonych ścieków technologicznych i bytowych, po oczyszczeniu odprowadzany jest do Strugi Śleskiej.

3.5.2.2. Sie ć kanalizacji sanitarnej

Według danych GUS za 2015 r. ł ączna długo ść czynnej sieci kanalizacyjnej na terenie gminy wynosiła 82,1 km. Cz ęś ciowo sie ć kanalizacyjna na terenie jednostki to rozdzielny system kanalizacji sanitarnej oraz deszczowej. Do sieci podł ączonych było ł ącznie 1 766 odbiorców, czyli 24 028 mieszka ńców. Stopie ń skanalizowania wyniósł ponad 74 %. Sieci ą kanalizacyjn ą w roku 2015 odprowadzono 1 019,4 dam 3 ścieków. Od roku 2012 obserwuje si ę spadek ilo ści odprowadzanych ścieków komunalnych. Istotnym problemem w zakresie skanalizowania s ą problemy z dotychczas eksploatowan ą sieci ą kanalizacyjn ą, która wymaga modernizacji ze wzgl ędu na wyst ępuj ącą korozj ę materiałów, z których zbudowane s ą ruroci ągi.

3.5.2.3. Odprowadzanie wód opadowych i roztopowych

Tylko cz ęś ciowo system kanalizacyjny gminy stanowi rozdzielcza sie ć kanalizacji sanitarnej i deszczowej. Według danych przekazanych przez KPWiK w Nakle nad Noteci ą, na terenie miasta Nakło nad Noteci ą funkcjonuje kanalizacja deszczowa o ł ącznej długo ści około 27,2 m (około 15,5 km w mie ście, bez sieci na terenie spółdzielczych osiedli mieszkaniowych i około 11,7 km na terenach wiejskich). Odcinki kanalizacji deszczowej wyst ępuj ą w Paterku na osiedlu mieszkaniowym, na terenie Zakładów Naprawczych Taboru Kolejowego „PATEREK”, wzdłu ż torów kolejowych Nakło - Kcynia z wylotem do rowu w Rozwarzynie, tu ż za drog ą Nakło nad Noteci ą – Gromadno - Kcynia oraz w Minikowie. Jest to pozytywny aspekt w oczyszczaniu wód opadowych i roztopowych z terenu gminy, które charakteryzuj ą si ę nagromadzeniem terenów zabudowanych, parkingów, terenów magazynowych i ró żnego rodzaju placów. Eliminacja zawiesin i substancji ropopochodnych odbywa si ę w trybie ustalania warunków przył ączenia do sieci dla poszczególnych dostawców wód opadowych.

43 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

Uwzgl ędniaj ą one konieczno ść wykonania indywidualnych separatorów i osadników. Powy ższe działania zapewniaj ą dotrzymywanie standardów jako ści środowiska. Na pozostałym obszarze wody opadowe i roztopowe poprzez spływ powierzchniowy przenikaj ą bezpo średnio do gruntu, rowów przydro żnych lub melioracyjnych.

3.5.2.4. Ścieki przemysłowe

Substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego mog ą powstawa ć podczas prowadzenia przemysłowej działalno ści gospodarczej (w trakcie procesu technologicznego). Na terenie gminy przedsi ębiorcy wytwarzaj ący ścieki przemysłowe w wi ększo ści s ą obj ęci zbiorczym systemem odprowadzania ścieków. W uj ęciu wieloletnim, jak pokazuje kolejna tabela, obserwuje si ę wzrost ilo ści odprowadzanych ścieków przemysłowych wzgl ędem roku 2012.

Tabela 14. Ilo ść odprowadzanych ścieków przemysłowych w uj ęciu ogólnym Wyszczególnienie (dam 3) 2012 2013 2014 2015

ilo ść ścieków przemysłowych odprowadzanych 16 22 31 26 do sieci kanalizacyjnej Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych, 2012-2015

Ścieki o charakterze przemysłowym odprowadzane s ą do sieci kanalizacyjnej przez Przedsi ębiorstwo Produkcyjno-Handlowe ZELAN Nakło nad Noteci ą, ZNTK Paterek, Niezale żne Laboratorium Badawcze „Stanlab” Bielawy, „Krajan” Browary Kujawsko – Pomorskie Trzeciewnica, MTB Trzebi ńscy Nakło nad Noteci ą, Polam Nakło nad Noteci ą, Oddział KSC S.A. Cukrownia Nakło nad Noteci ą, oraz Rolnicz ą Spółdzielni ę Produkcyjn ą w Olszewce, a tak że inne podmioty gospodarcze, takie jak warsztaty czy myjnie samochodowe.

3.5.2.5. Systemy indywidualne gospodarki ściekowej

Zgodnie z ustaw ą z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2015 r. poz. 469 ze zm.) w miejscach, gdzie budowa systemów kanalizacji zbiorczej nie przyniosłaby korzy ści dla środowiska lub powodowałaby nadmierne koszty, nale ży stosowa ć systemy indywidualne lub inne rozwi ązania zapewniaj ące ochron ę środowiska. Do rozwi ąza ń takich zalicza si ę zbiorniki bezodpływowe (szamba) oraz przydomowe oczyszczalnie ścieków. Na podstawie ustawy z dnia 13 wrze śnia 1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (Dz. U. z 2016 r. poz. 250), w przypadku gdy budowa sieci kanalizacyjnej jest technicznie lub ekonomicznie nieuzasadniona, konieczne jest wyposa żenie nieruchomo ści w zbiornik bezodpływowy nieczysto ści ciekłych lub w przydomow ą oczyszczalni ę ścieków bytowych, spełniaj ące wymagania okre ślone w przepisach odr ębnych. Jeżeli nieruchomo ść jest wyposa żona w przydomow ą oczyszczalni ę ścieków spełniaj ącą wymagania okre ślone w przepisach odr ębnych, to przył ączenie nieruchomo ści do nowo powstałej sieci kanalizacyjnej nie jest obowi ązkowe. Pomimo wysokiego stopnia skanalizowania, na terenie gminy mieszka ńcy korzystaj ą równie ż ze zbiorników bezodpływowych w miejscach o trudnych warunkach terenowych lub nieobj ętych usieciowieniem, a tak że z przydomowych oczyszczalni ścieków. Według

44 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025 ewidencji jednostki (inwentaryzacja terenowa z roku 2015) z szamb korzystało 951 nieruchomo ści, a z przydomowych oczyszczalni ścieków 116 nieruchomo ści.

3.5.3. Analiza SWOT – gospodarka wodno-ściekowa

W kolejnej tabeli przedstawiono analiz ę SWOT dla obszaru interwencji gospodarka wodno-ściekowa.

Tabela 15. Analiza SWOT – gospodarka wodno-ściekowa Mocne strony Słabe strony − wysoka sprawno ść oczyszczalni − wzrost ilo ści wytworzonych ścieków ścieków, przemysłowych, trzne

ę − wzrost długo ści sieci wodoci ągowej, − pojawiaj ące si ę incydentalnie bakterie − rozwój sieci kanalizacyjnej w ramach grupy coli w wodoci ągach oraz obszaru aglomeracji kanalizacyjnej oraz przekroczenia m ętno ści, manganu rozbudowa sieci deszczowej, i żelaza, − budowa oczyszczalni przyzagrodowych − niewła ściwa eksploatacja tam gdzie jest to ekonomicznie przydomowych oczyszczalni ścieków

Czynnikiwewn uzasadnione, lub ich budowa w niekorzystnych − spadek ilo ści szamb. warunkach glebowo-wodnych. Szanse Zagro żenia − brak świadomo ści poszczególnych − mo żliwo ści pozyskania dofinansowania wła ścicieli nieruchomo ści skutkuj ący

trzne na realizacj ę inwestycji z zakresu niewła ściwym zagospodarowaniem ę budowy kanalizacji oraz wymiany powstałych nieczysto ści ciekłych,

Czynniki zbiorników bezodpływowych na − brak uzasadnienia ekonomicznego do zewn przydomowe oczyszczalnie. budowy sieci kanalizacyjnej na obszarach o małej g ęsto ści zaludnienia. Źródło: opracowanie własne

3.5.4. Zagadnienia horyzontalne – gospodarka wodno-ściekowa

Wskazany obszar interwencji oraz najwa żniejsze problemy jednostki odnosz ą si ę po średnio do czterech głównych zagadnie ń horyzontalnych, którymi s ą: 1. adaptacja do zmian klimatu. 2. nadzwyczajne zagro żenia środowiska. 3. działania edukacyjne. 4. monitoring środowiska.

I – Adaptacja do zmian klimatu Zmiany klimatu, wzrastaj ąca temperatura oraz zwi ększenie intensywno ści deszczy nawalnych b ędzie skutkowa ć konieczno ści ą dostosowania infrastruktury wodno- kanalizacyjnej w gminie. Wa żną rol ę odgrywa sprawno ść kanalizacji deszczowej w przypadku opadów nawalnych. Sie ć musi zosta ć przygotowana do odbioru gwałtownie przybieraj ącej ilo ści wody opadowej, aby nie doprowadza ć do lokalnych podtopie ń. Ponadto żywiołowa urbanizacja powoduje, że nowe osiedla powstaj ą bez wyposa żenia w sprawny system odwodnienia. Najgro źniejsza w skutkach jest ich lokalizacja na terenach bezodpływowych, przy braku systemu odwadniania.

45 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

II – Nadzwyczajne zagro żenia środowiska Susze wi ążą si ę z długimi okresami bezopadowymi skutkuj ącymi zarówno spadkiem wilgotno ści gleby w wyniku intensywnego parowania, jak i obni żeniem si ę przepływów w rzekach i zwierciadła wód podziemnych. Z reguły ten drugi przypadek rzadko wpływa na trudno ści z zaopatrzeniem w wod ę do celów komunalnych, gdy ż uj ęcia wody s ą na ogół bezpieczne. Zwykle takie sytuacje skutkuj ą ograniczeniem zu życia wody dla celów komunalnych, jednak nie wpływaj ą na ograniczenie produkcji i działania kluczowych systemów. Spadek wilgotno ści gleby odbija si ę przede wszystkim na zieleni miejskiej i ogranicza mo żliwo ści łagodzenia wpływu wysokich temperatur. Ogólnie istniej ą dwie mo żliwo ści adaptacji do niedostatku wody – poprzez zmniejszenie zu życia wody lub zwi ększenie poda ży. Bior ąc pod uwag ę niewielkie zasoby wodne kraju, zwi ększenie poda ży wody na du żą skal ę jest niemo żliwe. W warunkach gminy sytuacj ę mo że poprawi ć zmniejszanie zu życia wody, m.in. poprzez zmniejszenie wodochłonno ści produkcji, wprowadzanie mechanizmów finansowych sprzyjaj ących oszcz ędno ści wody a tak że uszczelnienie systemów wodoci ągowych w celu ograniczenia strat w sieci.

III – Działania edukacyjne Tematyka z zakresu gospodarki wodno - ściekowej to: - racjonalne gospodarowanie zasobami wód podziemnych - deficyt wody; - rola infrastruktury wodno-ściekowej i nowych technologii w ochronie wód dla jako ści środowiska i życia ludzi (gospodarka wodno – ściekowa, systemy odbioru i oczyszczania ścieków, przydomowe oczyszczalnie); - sposoby oszcz ędzania wody i dbało ść o jej jako ść .

IV – Monitoring środowiska Prowadz ący zakład wodoci ągowo-kanalizacyjny oraz zakłady przemysłowe s ą zobowi ązani do wykonania systematycznych bada ń jako ści wody i ścieków. Wyniki tych bada ń przekazywane s ą nast ępnie wła ściwym organom, w tym wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska.

3.6. ZASOBY POWIERZCHNI ZIEMI

Obszar gminy Nakło nad Noteci ą le ży na skraju makroregionu Pradolina Toru ńsko- Eberswaldzka (315.3), w obr ębie mezoregionów Dolina Środkowej Noteci (315.34) i Kotlina Toru ńska (315.35). Północna cze ść gminy to obszar wysoczyzny morenowej o wysoko ściach bezwzgl ędnych 100-110 m n.p.m. Maksymalna wysoko ść wynosi 122,6 m n.p.m. i wyst ępuje w okolicy Gumnowic. Wysoczyzna morenowa poprzecinana jest obni żeniami o charakterze wytopiskowym (okolice Olszewki, Karnówka, Trzeciewnicy, Michalina). Obszar gminy poło żony na południe od wysoczyzny ukształtowany został w wyniku erozyjno-akumulacyjnej działalno ści wód roztopowych ostatniego zlodowacenia. Procesy te spowodowały powstanie dwóch odmiennych typów krajobrazu. Jeden z nich tworz ą erozyjno-akumulacyjne terasy pradolinne (równiny terasowe) o wysoko ści bezwzgl ędnej 68- 70 m n.p.m. (rejon Paterek - Rozwarzyn i Wyst ęp – Potulice - Ka źmierowo). S ą to obszary płaskie z niewysokimi pagórkami pochodzenia eolitycznego.

46 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

Wymienione poziomy terasowe rozdziela dolina Noteci, a od wysoczyzny oddziela tzw. dolina Kanału Bydgoskiego. Najni żej poło żonymi na obszarze gminy s ą tereny pradolinne, które tutaj tworz ą dwie jednostki: Pradolin ę Noteci oraz Dolin ę Kanału Bydgoskiego. S ą to tereny płaskie o znacznej szeroko ści (2-3,5 km) i wysoko ści bezwzgl ędnej 54-56 m n.p.m.

3.6.1. Zasoby geologiczne

Pod wzgl ędem geologicznym obszar gminy Nakło nad Noteci ą jest zró żnicowany. Północny teren w formie wysoczyzny morenowej zbudowany jest z osadów czwartorz ędowych o du żej mi ąż szo ści od 80 do 140 m. Wyst ępuje w nich kilka serii gliny morenowej, rozdzielonej warstwami piasków, żwirów, a czasami mułków i iłów. Utwory trzeciorz ędowe na tym terenie wyst ępuj ą na gł ęboko ściach 80-130 m, a skały jurajskie na gł ęboko ści 120-150 m. W obniżeniach pomi ędzy wzgórzami morenowymi wyst ępuj ą niewielkiej mi ąż szo ści osady organiczno-mineralne, przewa żnie zamułki, rzadziej torfy przewarstwione namułkami. W cz ęś ci północnej wysoczyzny, w pasie od Michalina do Małocina wyst ępuj ą piaski gliniaste lu źne, czasami żwiry i głazy akumulacji lodowcowej. Obszar gminy poło żony na południe od wysoczyzny, a wi ęc obszary pradoliny Noteci i Kanału Bydgoskiego oraz równin terasowych s ą terenami odmiennymi pod wzgl ędem zarówno ukształtowania terenu jak i geomorfologii. Dolina Noteci i Dolina Kanału Bydgoskiego zbudowane są z piasków ró żnej frakcji (z przewag ą piasków drobno- i średnioziarnistych) o mi ąż szo ści średnio kilkunastu metrów. Na ich powierzchni zalegaj ą osady organiczne (torfy) i organiczno-mineralne. W rejonie Nakła nad Noteci ą na powierzchni w wi ększym udziale pojawiaj ą si ę piaski, lokalnie z domieszk ą materiału organicznego. Poziomy terasowe (terasy pradolinie) oddzielone od wysoczyzny morenowej dolin ą Noteci i Kanału Bydgoskiego, stanowi ą południow ą cz ęść gminy. Zbudowane s ą one z osadów piaszczysto-żwirowych, czasami mułków o mi ąż szo ści 8-12 m. Lokalnie na powierzchni wyst ępuje glina morenowa w postaci „płatów” i „wysp”, które uległy całkowitej erozji (np. okolice Potulic, Pi ętacza, Wieszek, Paterka i Rozwarzyna). Osady piaszczysto- żwirowe zalegaj ą najcz ęś ciej na mułkach, iłach typu zastoiskowego, rzadziej na glinie morenowej ze starszych zlodowace ń. Na obszarze gminy wyst ępuj ą zasoby w ęgla brunatnego i kruszywa naturalnego. Na obszarze tym rozpoznane jest tak że wyst ępowanie nast ępuj ących surowców: surowce ilaste plejstoce ńskie; torfy; piaski i żwiry. Surowce ilaste wyst ępuj ą w obszarach wysoczyzny morenowej. Istniej ące niewielkie odkrywki nie s ą eksploatowane. Torfy wyst ępuj ą w dolinie rzeki Noteci, ale ze wzgl ędu na ekologiczny charakter tego terenu równie ż nie s ą eksploatowane.

3.6.2. Zagro żenia powierzchni ziemi

Podstawowym zagro żeniem dla powierzchni ziemi, ze strony działalno ści antropogenicznej są wszelkiego rodzaju zadania inwestycyjne zwi ązane z eksploatacj ą kopalin, w szczególno ści z działalno ści ą odkrywkow ą.

47 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

Na obszarze gminy eksploatowane s ą wył ącznie zło ża surowców naturalnych w postaci piasków i żwirów. Kolejna tabela przedstawia wykaz złó ż kopalin (na podstawie koncesji wydanych dla zakładów górniczych).

Tabela 16. Wykaz złó ż naturalnych (piaski i żwiry) wg stanu na koniec 2015 r. Zasoby geologiczne Nazwa zło ża Stan zagospodarowania zło ża (tys. Mg) Nakło nad Not. I Z - Paterek III Z 197 Paterek IX E 63 Paterek IX/2 E 103 Paterek V* Z 76 Paterek VI Z 7 Paterek VI/A R 243 Paterek VII E 216 Paterek VIII* E 199 Potulice I Z - Rozwarzyn Z 22 Rozwarzyn I E 940 Rozwarzyn III R 3 225 Rozwarzyn IV R 1 145 Skróty literowe stanu zagospodarowania zasobów w wykazach złó ż oznaczaj ą: E – zło że eksploatowane R – zło że o zasobach rozpoznanych szczegółowo (kategorie A+B+C 1) Z – zło że z zako ńczon ą eksploatacj ą Zło ża zaznaczone w tabeli grubsz ą czcionk ą - zło ża dla których decyzj ę lub koncesj ę udzielił Starosta Nakielski Źródło: Bilans zasobów złó ż kopalin w Polsce, stan na 31.12.2015 r. (PIG-PIB)

Tereny, na których prowadzi si ę eksploatacj ę kopalin s ą jednak na bie żą co rekultywowane. W ostatnich latach zrekultywowano tereny w miejscowo ści Paterek gm. Nakło nad Noteci ą (cz. dz. 3285/9, 3285/8, 3285/7, zło że Paterek VI, VIa).

3.6.3. Analiza SWOT – zasoby powierzchni ziemi

W kolejnej tabeli przedstawiono analiz ę SWOT dla obszaru interwencji zasoby powierzchni ziemi.

Tabela 17. Analiza SWOT – zasoby powierzchni ziemi Mocne strony Słabe strony − wprowadzenie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego −

trzne zmiany w u żytkowaniu terenu na

ę odpowiednich zapisów dotycz ących przestrzeni wielolecia, ochrony powierzchni ziemi, − mo żliwo ść lokalnej - niekontrolowanej Czynniki − sukcesywna rekultywacja gruntów po eksploatacji surowców. wewn eksploatacji kopalin zgodnie z ustaw ą o ochronie gruntów rolnych i le śnych.

48 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

Szanse Zagro żenia trzne

ę − działania Pa ństwowego Instytutu − rozpocz ęcie eksploatacji torfów. Geologicznego oraz Urz ędu Górniczego. Czynniki zewn

Źródło: opracowanie własne

3.6.4. Zagadnienia horyzontalne – zasoby powierzchni ziemi

Wskazany obszar interwencji oraz najwa żniejsze problemy jednostki odnosz ą si ę po średnio do czterech głównych zagadnie ń horyzontalnych, którymi s ą: 1. adaptacja do zmian klimatu. 2. nadzwyczajne zagro żenia środowiska. 3. działania edukacyjne. 4. monitoring środowiska.

I – Adaptacja do zmian klimatu Z punktu widzenia interesów gminy gospodarka zasobami geologicznymi powinna zosta ć uj ęta w wieloletni plan słu żą cy prowadzeniu przemy ślanej, długookresowej polityki eksploatacji zasobów kopalin i efektywnego wykorzystania środowiska geologicznego. Kluczowe znaczenie ma kontynuowanie rozpoznania wyst ępowania surowców energetycznych i stworzenie mo żliwo ści ich eksploatacji na terenie gminy oraz wskazanie złó ż strategicznych. Pozwoli to zapewni ć im ochron ę przed działaniami, które mogłyby uniemo żliwi ć ich wydobycie, a tak że pozwoli rozwa żyć przeznaczenie tego terenu wył ącznie na cele zwi ązane z jego rozpoznawaniem i eksploatacj ą. Ochron ą tak ą nale ży obejmowa ć tak że te zło ża, których eksploatacja jest w chwili obecnej nie ekonomiczna lub grozi znacznymi kosztami środowiskowymi, gdy ż nale ży zało żyć, że wraz z rozwojem technologii ich eksploatacja stanie si ę opłacalna i nieszkodliwa dla środowiska. Podstawowym mechanizmem w tym zakresie jest uwzgl ędnienie w dokumentach planistycznych (m.in. w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego) informacji o udokumentowanych zło żach kopalin. Udokumentowane zło ża o charakterze strategicznym powinny zosta ć obj ęte szczególn ą ochron ą przed zabudow ą infrastrukturaln ą, która uniemo żliwi korzystanie z ich zasobów w przyszło ści.

II – Nadzwyczajne zagro żenia środowiska Zagospodarowanie terenu na cele budowlane lub zamierzone przeznaczanie terenu w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego na takie cele jest najpowa żniejszym ograniczeniem dost ępu do złó ż, wykluczaj ącym nieraz mo żliwo ść ich wykorzystania. Zagro żeniem jest tak że planowanie inwestycji, zwłaszcza o znaczeniu ponadlokalnym, które nie uwzgl ędnia faktu wyst ępowania złó ż. W przypadku wielu złó ż kopalin eksploatowanych odkrywkowo ograniczeniem rozwoju eksploatacji s ą wymagania ochrony wód podziemnych. W szczególno ści dotyczy to złó ż, których eksploatacja wymaga odwadniania, a poło żonych na terenie głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) lub zbiorników wód u żytkowych.

49 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

III – Działania edukacyjne Silna opozycja przeciw zagospodarowaniu złó ż wyst ępuj ąca cz ęsto tak że na szczeblu samorz ądowych władz lokalnych, nie zawsze jest w sposób racjonalny uzasadniona. Istotn ą rol ę odgrywa niska świadomo ść mieszka ńców nierozumiej ących potrzeby eksploatacji złó ż jako źródła podstawowych surowców mineralnych koniecznych do prowadzenia działalno ści gospodarczej. Brak podstawowej wiedzy o roli gospodarczej surowców mineralnych i rzeczywistym oddziaływaniu ich eksploatacji na środowisko jest źródłem cz ęsto irracjonalnych obaw i negatywnych postaw wobec prób podejmowania działalno ści górniczej. Niezb ędne jest kształtowanie opinii publicznej poprzez podj ęcie działa ń polegaj ących na wła ściwym przedstawianiu problematyki surowcowej.

IV – Monitoring środowiska Podejmuj ący eksploatacj ę złó ż kopaliny lub prowadz ący t ę eksploatacj ę jest obowi ązany podejmowa ć środki niezb ędne do ochrony zasobów zło ża, jak równie ż do ochrony powierzchni ziemi oraz wód powierzchniowych i podziemnych, sukcesywnie prowadzi ć rekultywacj ę terenów poeksploatacyjnych oraz przywraca ć do wła ściwego stanu inne elementy przyrodnicze. Bie żą cą prac ę zakładów górniczych monitoruje Okr ęgowy Urz ąd Górniczy.

3.7. GLEBY

Gmina Nakło nad Noteci ą charakteryzuje si ę do ść du żym zró żnicowaniem warunków glebowych, co jest wynikiem urozmaiconej geomorfologii terenu. Na omawianym terenie wyst ępuj ą gleby bielicowe, brunatne wła ściwe i wyługowane, a tak że gleby murszowe. W obr ębie teras rzecznych wyst ępuj ą gleby bagienne, reprezentowane przez gleby mułowo-torfowe, torfowe oraz murszowe. Gleby bagienne tworz ą cał ą pradolin ę Noteci, a tak że wyst ępuj ą w obr ębie bocznych dolinek. W obr ębie doliny Noteci i Kanału Bydgoskiego wyst ępuj ą tak że gleby organiczne i organiczno- mineralne. Gleby wysokich klas bonitacyjnych (II i III klasa) wyst ępuj ą prawie wył ącznie w północnej cz ęś ci gminy. Gleby o przeci ętnej przydatno ści (klasa IVa, IVb, V) zlokalizowane s ą w pasie Małocin – Karnówko – Suchary - Michalin oraz na południu gminy - rejon Olszewki do Trzeciewnicy Wybudowanie. Najsłabsze gleby (klasa V i VI) zalegaj ą tak że w południowej cz ęś ci gminy. W rejonie tym wyst ępuje du ży odsetek gleb zdegradowanych i nieu żytków. Za gleby dobre uznane zostały gleby klas od I do IIIb wł ącznie, podlegaj ące na terenach pozamiejskich bezwzgl ędnej ochronie przed zmian ą sposobu użytkowania. Ponadto ochron ą prawn ą obj ęte s ą gleby IV klas bonitacyjnych oraz gleby organiczne (torfowe i murszowe). Zgodnie z ww. ustaw ą przeznaczenie na cele nierolnicze i niele śne gruntów rolnych poza miastami stanowi ących u żytki rolne klas I – III, je żeli ich zwarty obszar przekracza 0,5 ha, wymaga zgody ministra wła ściwego do spraw rolnictwa i rozwoju wsi. Stan gleb gminy Nakło nad Noteci ą ocenia si ę jako dobry, cho ć brak jest kontroli nawo żenia i stosowania środków ochrony ro ślin. Najmniejsz ą odporno ść na chemiczne zanieczyszczenia wykazuj ą gleby lu źne i słabo gliniaste, ubogie w składniki pokarmowe, a wi ęc głównie gleby bielicowe. Gleby brunatne, zasobne w składniki pokarmowe i wod ę, s ą odporne na zagro żenia chemiczne.

50 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

Podstawowym źródłem przekształce ń gleb jest działalno ść człowieka zwi ązana z rozbudow ą zabudowy na cele mieszkalnictwa oraz działalno ści gospodarczej. Powoduje to zmian ę struktury gleb. Działania antropogeniczne powoduj ą przechodzenie zwi ązków biogennych i innych zanieczyszcze ń, w tym ropopochodnych bezpo średnio do gleby, a dalej do wód podziemnych i powierzchniowych. Jednym z głównych czynników zmian w strukturze chemicznej gleb jest tak że rolnicze użytkowanie, w tym na terenach ogrodów działkowych. Mo że ona powodowa ć nadmierne przechodzenie składników pokarmowych, takich jak fosfor, potas i magnez, a tym samym powodowa ć powstawanie braków w zawarto ści składników przyswajalnych (dost ępnych dla ro ślin) w glebie. Natomiast przedostawanie si ę fosforu i azotu do wód powierzchniowych może powodowa ć ich eutrofizacj ę. Rolnictwo sprzyja powstawaniu licznych ferm zwierz ęcych. Fermy tuczu trzody chlewnej stosuj ące bez ściółkow ą metod ę hodowli s ą szczególnym zagro żeniem dla środowiska gruntowo-wodnego. Intensywny rozwój du żych ferm tuczu wi ąż e si ę z zaj ęciem du żych powierzchni gruntu pod uprawy rolne wspomagan ą intensywnym nawo żeniem gnojowic ą. Niewła ściwe stosowanie gnojowicy przyczynia si ę do nadmiaru azotu w glebie, okresowego zasolenia oraz do pogorszenia warunków tlenowych. Ubocznym skutkiem jest tak że zagro żenie sanitarne. Ostatnie badania jako ści gleb na terenie gminy były prowadzone w latach 2014-2015. Zbadano odczyn gleb u żytkowanych rolniczo oraz potrzeb ę ich wapnowania. Zgodnie z badaniami jako ści gleb przeprowadzonymi w tych latach przebadano łącznie 1 072,6 ha (pobrano 430 próbek). Wykazano, iż 31 % gleb ma odczyn oboj ętny, 28 % zasadowy, a tylko 11 % bardzo kwa śny i kwa śny. Potrzeby przeprowadzenia procesu wapnowania tylko w około 9 % były konieczne oraz potrzebne. Proces wapnowania jest zbędny w przypadku około 65 % gleb.

Wykres 4. Odczyn gleb powiatu Wykres 5. Potrzeby wapnowania (% wszystkich próbek) (% wszystkich próbek) źródło: OSChR Bydgoszcz źródło: OSChR Bydgoszcz

51 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

Wykres 6. Zawarto ść zwi ązków mineralnych w glebach (% wszystkich próbek) źródło: OSChR Bydgoszcz

Zagro żeniem dla gleb s ą równie ż czynniki przyrodnicze, w tym ruchy masowe. Pa ństwowy Instytut Geologiczny w ramach realizacji Projektu SOPO (System Osłony Przeciwosuwiskowej) przygotował wst ępne informacje dotycz ące problematyki ruchów masowych. Starosta Nakielski wykonał szczegółowe rozpoznanie zagro żonych obszarów. Tereny zagro żone wskazano w nast ępuj ących lokalizacjach (ł ącznie 19 obszarów): Gorze ń, Potulice, Wyst ęp, Janowo - Chobielin, Paterek, Rozwarzyn, Polichno, Minikowo, Ślesin - Strzelewo, Ślesin – Wybudowanie, Trzeciewnica – Gabrielin, Nakło nad Noteci ą, Lubaszcz, Karnowo, Olszewka, Lubaszcz. Zdecydowanie s ą ona skumulowane w dolinie Noteci.

3.7.1. Analiza SWOT – gleby

W kolejnej tabeli przedstawiono analiz ę SWOT dla obszaru interwencji gleby.

Tabela 18. Analiza SWOT – gleby Mocne strony Słabe strony − brak bada ń w ramach pa ństwowego − wprowadzenie w dokumentach trzne monitoringu środowiska, ę strategicznych zapisów − działalno ść przemysłowa emituj ąca zapobiegaj ących zanieczyszczeniu Czynniki pyły,

wewn gleb. − obszary zagro żone ruchami masowymi. Szanse Zagro żenia − rosn ące zagro żenie wyst ąpienia − coraz bardziej restrykcyjne normy zjawiska suszy, trzne

ę środowiskowe dla zakładów − nieregularno ść opadów i przedsi ębiorców zapobiegaj ące atmosferycznych, Czynniki

zewn ska żeniu gleb. − nadmierne i niekontrolowane stosowanie nawozów rolniczych. Źródło: opracowanie własne

3.7.2. Zagadnienia horyzontalne – gleby

Wskazany obszar interwencji oraz najwa żniejsze problemy jednostki odnosz ą si ę po średnio do czterech głównych zagadnie ń horyzontalnych, którymi s ą:

52 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

1. adaptacja do zmian klimatu. 2. nadzwyczajne zagro żenia środowiska. 3. działania edukacyjne. 4. monitoring środowiska.

I – Adaptacja do zmian klimatu Zmiany klimatu wpływaj ą na rolnictwo w sposób bezpo średni i po średni. Wpływ bezpo średni wyra ża si ę przez zmian ę warunków atmosferycznych dla produktywno ści upraw, mi ędzy innymi przez zmian ę warunków termicznych, sum opadu atmosferycznego, cz ęsto ści i intensywno ści zjawisk ekstremalnych. Ze zmian ą klimatu zmieniaj ą si ę równie ż czynniki po średnio decyduj ące o plonowaniu ro ślin, takie jak wymagania ro ślin dotycz ące uprawy i nawo żenia, wyst ępowanie i nasilenie chorób i szkodników ro ślin uprawnych. Równie ż zmienia si ę oddziaływanie rolnictwa na środowisko (np. czynniki erozyjne, degradacja materii organicznej w glebie). Na zmian ę produktywno ści upraw ma równie ż wpływ wzrost koncentracji dwutlenku w ęgla w atmosferze oraz ozonu w dolnej warstwie atmosfery.

II – Nadzwyczajne zagro żenia środowiska Na stan gleb wpływaj ą głównie czynniki pochodzenia antropogenicznego: - nadmierne nawo żenie, które mo że prowadzi ć do zatrucia metalami ci ęż kimi i substancjami toksycznymi obecnymi w nawozach; - działalno ść zakładów produkcyjno-usługowych i przemysłowych, w wyniku której do gleb mog ą przedostawa ć si ę szkodliwe substancje; - komunikacja i transport samochodowy, przyczyniaj ący si ę do zanieczyszczenia gleb poło żonych w bezpo średnim s ąsiedztwie intensywnie u żytkowanych szlaków komunikacyjnych; - składowanie odpadów w miejscach do tego nieprzeznaczonych, wypalanie traw, palenie odpadów na powierzchni ziemi, odprowadzanie nieoczyszczonych ścieków do środowiska, nieszczelne szamba, - wyst ępowanie ruchów masowych powierzchni ziemi.

III – Działania edukacyjne W ramach ochrony gleb najwa żniejszymi działania edukacyjnymi powinny by ć szkolenia o środka doradztwa rolniczego. Prowadzone szkolenia w zakresie m.in.: programów rolno-środowiskowych dla rolnictwa, stosowania środków ochrony ro ślin przy użyciu opryskiwaczy, nawo żenia i ochrony chemicznej zbó ż, rolnictwa ekologicznego, stosowania alternatywnych źródeł energii, itp. powinny wymiernie przyczynia ć si ę do ochrony zasobów gleb.

IV - Monitoring środowiska W ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska prowadzony jest monitoring chemizmu gleb ornych. Monitoring gleb obejmuje badanie zmian jako ści gleb u żytkowanych rolniczo (m.in. zawarto ści WWA, metali ci ęż kich, siarczanów), zachodz ących w okre ślonych przedziałach czasu pod wpływem rolniczej i pozarolniczej działalno ści człowieka. Okr ęgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza na wniosek przeprowadza systematycznie badania gleb pod kątem: odczynu pH, potrzeb wapnowania oraz zawarto ści w makroelementy: fosfor, potas i magnez.

53 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

3.8. GOSPODARKA ODPADAMI I ZAPOBIEGANIE POWSTAWANIU ODPADÓW

3.8.1. System gospodarki odpadami komunalnymi

Na terenie gminy Nakło nad Noteci ą w roku 2015 wytworzono 8 501,9 Mg odpadów komunalnych, z czego w rozró żnieniu na poszczególne frakcje były to: - odpady wielkogabarytowe – 49,2 Mg, - leki inne ni ż wymienione w 20 01 31 – 0,9 Mg, - odpady z betonu i gruz betonowy – 39,6 Mg, - opakowania ze szkła – 470,2 Mg, - opakowania z tworzyw sztucznych – 287,3 Mg, - zmieszane odpady komunalne – 6 794,9 Mg - zmieszane odpady opakowaniowe – 12,2 Mg, - inne odpady nieulegaj ące biodegradacji – 22,2 Mg, - odpady ulegaj ące biodegradacji - 617,0 Mg, - opakowania z papieru i tektury – 145,4 Mg - opakowania wielomateriałowe – 18,7 Mg, - opakowania z metali – 24,2 Mg, - metale – 1,4 Mg, - baterie i akumulatory inne ni ż wymienione w 20 01 33 – 0,2 Mg, - zu żyte opony – 5,7 Mg, - zu żyte urz ądzenia elektryczne i elektroniczne inne ni ż wymienione w 20 01 21 i 20 01 23 zawieraj ące niebezpieczne składniki – 9,6 Mg, - zu żyte urz ądzenia elektryczne i elektroniczne inne ni ż wymienione w 20 01 21, 20 01 23 i 20 01 35 – 3,0 Mg - urz ądzenia zawieraj ące freony 0,2 Mg. Z terenów miejskich odebrano od mieszka ńców 6 434,3 Mg odpadów komunalnych, natomiast z obszarów wiejskich – 1 507,8 Mg. Na terenie gminy funkcjonuje ł ącznie 11 punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych co znacznie ułatwia odbiór odpadów tzw. problemowych. Gmina wchodzi w skład Regionu 5 Bydgosko-Toru ńskiego. Według ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach wszystkie odebrane z terenu jednostki zmieszane odpady komunalne, odpady zielone oraz pozostało ści z sortowania odpadów komunalnych przeznaczone do składowania maj ą by ć zagospodarowywane w RIPOK-ach wyznaczonych dla regionu, w którym znajduje si ę dana jednostka.

54 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

Tabela 19. Regionalne instalacje do przetwarzania odpadów komunalnych (RIPOK) Lokalizacja instalacji Rodzaj instalacji Zarz ądzaj ący / Wła ściciel (RIPOK - Instalacja do mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych i wydzielania ze zmieszanych odpadów komunalnych frakcji nadaj ących si ę w cało ści BYDGOSZCZ lub w cz ęś ci do odzysku Przedsi ębiorstwo Usług CORIMP RIPOK - Instalacja do przetwarzania selektywnie zebranych odpadów zielonych i innych bioodpadów Komunalnych miasto Bydgoszcz oraz wytwarzania z nich produktu o wła ściwo ściach nawozowych lub środków wspomagaj ących „CORIMP” Sp. z o.o. ul. Wojska Polskiego 65, upraw ę ro ślin, spełniaj ących wymagania okre ślone w przepisach odr ębnych, lub materiału po ul. Wojska Polskiego 65 85-871 Bydgoszcz procesie kompostowania lub fermentacji dopuszczonego do odzysku w procesie odzysku R10, 85-825 Bydgoszcz spełniaj ącego wymagania okre ślone w przepisach wydanych na podstawie art. 30 ust. 4 ustawy o odpadach RIPOK - Instalacja do przetwarzania selektywnie zebranych odpadów zielonych i innych bioodpadów oraz wytwarzania z nich produktu o wła ściwo ściach nawozowych lub środków wspomagaj ących upraw ę ro ślin, spełniaj ących wymagania okre ślone w przepisach odr ębnych, lub materiału po Mi ędzygminny Kompleks BYDGOSZCZ procesie kompostowania lub fermentacji dopuszczonego do odzysku w procesie odzysku R10, Unieszkodliwiania PRONATURA spełniaj ącego wymagania okre ślone w przepisach wydanych na podstawie art. 30 ust. 4 ustawy Odpadów ProNatura miasto Bydgoszcz o odpadach Sp. z o.o. ul. Pr ądoci ńska 28, RIPOK - Instalacja do składowania odpadów powstaj ących w procesie mechaniczno-biologicznego ul. Pr ądoci ńska 28 85-893 Bydgoszcz przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych oraz pozostało ści z sortowania odpadów 85-893 Bydgoszcz komunalnych o pojemno ści pozwalaj ącej na przyjmowanie przez okres nie krótszy ni ż 15 lat odpadów w ilo ści nie mniejszej ni ż powstaj ąca w instalacji do mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych Mi ędzygminny Kompleks BYDGOSZCZ Unieszkodliwiania PRONATURA Odpadów ProNatura miasto Bydgoszcz RIPOK – Instalacja do termicznego przetwarzana odpadów Sp. z o.o. ul. E. Petersona 22 ul. Pr ądoci ńska 28 85-862 .Bydgoszcz 85-893 Bydgoszcz RIPOK - Instalacja do mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych i wydzielania ze zmieszanych odpadów komunalnych frakcji nadaj ących si ę w cało ści BYDGOSZCZ lub w cz ęś ci do odzysku Remondis Bydgoszcz REMONDIS RIPOK - Instalacja do przetwarzania selektywnie zebranych odpadów zielonych i innych bioodpadów Sp. z o.o. miasto Bydgoszcz oraz wytwarzania z nich produktu o wła ściwo ściach nawozowych lub środków wspomagaj ących ul. Inwalidów 45 ul. Inwalidów 45, upraw ę ro ślin, spełniaj ących wymagania okre ślone w przepisach odr ębnych, lub materiału po 85-001 Bydgoszcz 85-749 Bydgoszcz procesie kompostowania lub fermentacji dopuszczonego do odzysku w procesie odzysku R10, spełniaj ącego wymagania okre ślone w przepisach wydanych na podstawie art. 30 ust. 4 ustawy o odpadach

55 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

Lokalizacja instalacji Rodzaj instalacji Zarz ądzaj ący / Wła ściciel RIPOK - Instalacja do przetwarzania selektywnie zebranych odpadów zielonych i innych bioodpadów oraz wytwarzania z nich produktu o wła ściwo ściach nawozowych lub środków wspomagaj ących upraw ę ro ślin, spełniaj ących wymagania okre ślone w przepisach odr ębnych, lub materiału po procesie kompostowania lub fermentacji dopuszczonego do odzysku w procesie odzysku R10, Przedsi ębiorstwo Usług GIEBNIA spełniaj ącego wymagania okre ślone w przepisach wydanych na podstawie art. 30 ust. 4 ustawy Gminnych Sp. z o.o. gmina Pako ść o odpadach ul. Inowrocławska 14, 88-170 Pako ść RIPOK - Instalacja do składowania odpadów powstaj ących w procesie mechaniczno-biologicznego 88-170 Pako ść przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych oraz pozostało ści z sortowania odpadów komunalnych o pojemności pozwalaj ącej na przyjmowanie przez okres nie krótszy ni ż 15 lat odpadów w ilo ści nie mniejszej ni ż powstaj ąca w instalacji do mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych RIPOK - Instalacja do mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych i wydzielania ze zmieszanych odpadów komunalnych frakcji nadaj ących si ę w cało ści EKOSKŁAD SŁU ŻEWO lub w cz ęś ci do odzysku Przedsi ębiorstwo gmina Aleksandrów Kujawski RIPOK - Instalacja do przetwarzania selektywnie zebranych odpadów zielonych i innych bioodpadów Użyteczno ści (W) oraz wytwarzania z nich produktu o wła ściwo ściach nawozowych lub środków wspomagaj ących Publicznej Sp. z o.o. ul. Polna 87, upraw ę ro ślin, spełniaj ących wymagania okre ślone w przepisach odr ębnych, lub materiału po ul. Polna 87, 87-700 Słu żewo procesie kompostowania lub fermentacji dopuszczonego do odzysku w procesie odzysku R10, 87-700 Słu żewo spełniaj ącego wymagania okre ślone w przepisach wydanych na podstawie art. 30 ust. 4 ustawy o odpadach RIPOK - Instalacja do mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych i wydzielania ze zmieszanych odpadów komunalnych frakcji nadaj ących si ę w cało ści lub w cz ęś ci do odzysku RIPOK - Instalacja do przetwarzania selektywnie zebranych odpadów zielonych i innych bioodpadów oraz wytwarzania z nich produktu o wła ściwo ściach nawozowych lub środków wspomagaj ących TORU Ń MPO upraw ę ro ślin, spełniaj ących wymagania okre ślone w przepisach odr ębnych, lub materiału po Miejskie Przedsi ębiorstwo miasto Toru ń procesie kompostowania lub fermentacji dopuszczonego do odzysku w procesie odzysku R10, Oczyszczania Sp. z o.o. ul. Kociewska 47-53, spełniaj ącego wymagania okre ślone w przepisach wydanych na podstawie art. 30 ust. 4 ustawy ul. Grudzi ądzka 159, 87-100 Toru ń o odpadach 87-100 Toru ń RIPOK - Instalacja do składowania odpadów powstaj ących w procesie mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych oraz pozostało ści z sortowania odpadów komunalnych o pojemno ści pozwalaj ącej na przyjmowanie przez okres nie krótszy ni ż 15 lat odpadów w ilo ści nie mniejszej ni ż powstaj ąca w instalacji do mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych WAWRZYNKI RIPOK - Instalacja do mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów NOVAGO Sp. z o.o. gmina Żnin komunalnych i wydzielania ze zmieszanych odpadów komunalnych frakcji nadaj ących si ę w cało ści Wawrzynki 35, Wawrzynki 35, 88-400 Żnin lub w cz ęś ci do odzysku 88-400 Żnin

56 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

Lokalizacja instalacji Rodzaj instalacji Zarz ądzaj ący / Wła ściciel RIPOK – Instalacja do przetwarzania selektywnie zebranych odpadów zielonych i innych bioodpadów oraz wytwarzania z nich produktu o wła ściwo ściach nawozowych lub środków wspomagaj ących upraw ę ro ślin, spełniaj ących wymagania okre ślone w przepisach odr ębnych, lub materiału po procesie kompostowania lub fermentacji dopuszczonego do odzysku w procesie odzysku R10, spełniaj ącego wymagania okre ślone w przepisach wydanych na podstawie art. 30 ust. 4 ustawy o odpadach RIPOK - Instalacja do składowania odpadów powstaj ących w procesie mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych oraz pozostało ści z sortowania odpadów komunalnych o pojemno ści pozwalaj ącej na przyjmowanie przez okres nie krótszy ni ż 15 lat odpadów w ilo ści nie mniejszej ni ż powstaj ąca w instalacji do mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych Źródło: Obwieszczenie Nr XIV/1/15 Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 23 listopada 2015 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu uchwały w sprawie wykonania „Planu gospodarki odpadami województwa kujawsko-pomorskiego na lata 2012-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2023”

Tabela 20. Instalacje przewidziane do zast ępczej obsługi regionu do czasu uruchomienia regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych Lokalizacja instalacji Rodzaj instalacji Zarz ądzaj ący / Wła ściciel EKOSKŁAD SŁU ŻEWO Przedsi ębiorstwo gmina Aleksandrów Kujawski Użyteczno ści (W) Składowisko odpadów innych ni ż niebezpieczne i oboj ętne Publicznej Sp. z o.o. ul. Polna 87 ul. Polna 87 87-700 Słu żewo 87-700 Słu żewo Źródło: Obwieszczenie Nr XIV/1/15 Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 23 listopada 2015 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu uchwały w sprawie wykonania „Planu gospodarki odpadami województwa kujawsko-pomorskiego na lata 2012-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2023”

57 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

Tabela 21. Instalacje przewidziane do zast ępczej obsługi regionu w przypadku gdy znajduj ąca si ę w nich instalacja regionalna uległa awarii lub nie mo że przyjmowa ć odpadów z innych przyczyn Lokalizacja instalacji Rodzaj instalacji Zarz ądzaj ący / Wła ściciel BYDGOSZCZ RIPOK - Instalacja do przetwarzania selektywnie zebranych odpadów zielonych i innych bioodpadów Przedsi ębiorstwo Usług CORIMP oraz wytwarzania z nich produktu o wła ściwo ściach nawozowych lub środków wspomagaj ących Komunalnych miasto Bydgoszcz upraw ę ro ślin, spełniaj ących wymagania okre ślone w przepisach odr ębnych, lub materiału po „CORIMP” Sp. z o.o. ul. Wojska Polskiego 65, procesie kompostowania lub fermentacji dopuszczonego do odzysku w procesie odzysku R10, ul. Wojska Polskiego 65, 85-871 Bydgoszcz spełniaj ącego wymagania okre ślone w przepisach wydanych na podstawie art. 30 ust. 4 o odpadach 85-825 Bydgoszcz Mi ędzygminny Kompleks BYDGOSZCZ Unieszkodliwiania PRONATURA Odpadów ProNatura miasto Bydgoszcz RIPOK – Instalacja do termicznego przetwarzania odpadów Sp. z o.o. ul. E.Petersona 22, ul. Pr ądoci ńska 28, 85-862Bydgoszcz 85-893 Bydgoszcz RIPOK – Instalacja do przetwarzania selektywnie zebranych odpadów zielonych i innych bioodpadów oraz wytwarzania z nich produktu o wła ściwo ściach nawozowych lub środków wspomagaj ących upraw ę ro ślin, spełniaj ących wymagania okre ślone w przepisach odr ębnych, lub materiału po Mi ędzygminny Kompleks BYDGOSZCZ procesie kompostowania lub fermentacji dopuszczonego do odzysku w procesie odzysku R10, Unieszkodliwiania PRONATURA spełniaj ącego wymagania okre ślone w przepisach wydanych na podstawie art. 30 ust. 4 ustawy Odpadów ProNatura miasto Bydgoszcz o odpadach Sp. z o.o. ul. Pr ądoci ńska 28, RIPOK - Instalacja do składowania odpadów powstaj ących w procesie mechaniczno-biologicznego ul. Pr ądoci ńska 28, 85-893 Bydgoszcz przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych oraz pozostało ści z sortowania odpadów 85-893 Bydgoszcz komunalnych o pojemno ści pozwalaj ącej na przyjmowanie przez okres nie krótszy ni ż 15 lat odpadów w ilo ści nie mniejszej ni ż powstaj ąca w instalacji do mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych RIPOK - Instalacja do mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych i wydzielania ze zmieszanych odpadów komunalnych frakcji nadaj ących si ę w cało ści BYDGOSZCZ lub w cz ęś ci do odzysku Remondis Bydgoszcz REMONDIS RIPOK - Instalacja do przetwarzania selektywnie zebranych odpadów zielonych i innych bioodpadów Sp. z o.o. miasto Bydgoszcz oraz wytwarzania z nich produktu o wła ściwo ściach nawozowych lub środków wspomagaj ących ul. Inwalidów 45, ul. Inwalidów 45, upraw ę ro ślin, spełniaj ących wymagania okre ślone w przepisach odr ębnych, lub materiału po 85-001 Bydgoszcz 85-749 Bydgoszcz procesie kompostowania lub fermentacji dopuszczonego do odzysku w procesie odzysku R10, spełniaj ącego wymagania okre ślone w przepisach wydanych na podstawie art. 30 ust. 4 ustawy o odpadach GIEBNIA RIPOK - Instalacja do składowania odpadów powstaj ących w procesie mechaniczno-biologicznego Przedsi ębiorstwo Usług gmina Pako ść przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych oraz pozostało ści z sortowania odpadów Gminnych Sp. z o.o.

58 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

Lokalizacja instalacji Rodzaj instalacji Zarz ądzaj ący / Wła ściciel 88-170 Pako ść komunalnych o pojemno ści pozwalaj ącej na przyjmowanie przez okres nie krótszy ni ż 15 lat odpadów ul. Inowrocławska 14, w ilo ści nie mniejszej ni ż powstaj ąca w instalacji do mechaniczno-biologicznego przetwarzania 88-170 Pako ść zmieszanych odpadów komunalnych RIPOK - Instalacja do mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych i wydzielania ze zmieszanych odpadów komunalnych frakcji nadaj ących si ę w cało ści Miejskie Przedsi ębiorstwo TORU Ń MPO lub w cz ęś ci do odzysku Oczyszczania miasto Toru ń RIPOK - Instalacja do składowania odpadów powstaj ących w procesie mechaniczno-biologicznego Sp. z o.o ul. Kociewska 47-53, przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych oraz pozostało ści z sortowania odpadów ul. Grudzi ądzka 159, 87-100 Toru ń komunalnych o pojemno ści pozwalaj ącej na przyjmowanie przez okres nie krótszy ni ż 15 lat odpadów 87-100 Toru ń w ilo ści nie mniejszej ni ż powstaj ąca w instalacji do mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych WAWRZYNKI RIPOK - Instalacja do mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów NOVAGO ŻNIN Sp. z o.o gmina Żnin komunalnych i wydzielania ze zmieszanych odpadów komunalnych frakcji nadaj ących si ę w cało ści Wawrzynki 35, Wawrzynki 35, lub w cz ęś ci do odzysku 88-400 Żnin 88-400 Żnin Źródło: Obwieszczenie Nr XIV/1/15 Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 23 listopada 2015 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu uchwały w sprawie wykonania „Planu gospodarki odpadami województwa kujawsko-pomorskiego na lata 2012-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2023”

59 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

Instalacjami odzysku lub unieszkodliwiania odpadów z wył ączeniem składowisk oraz spalarni i współspalarni odpadów na terenie gminy są nast ępuj ące instalacje: - Przedsi ębiorstwo Wielobran żowe Robac Krzysztof Boniecki, ul. Bł ękitna 6, 85-370 Bydgoszcz: • elektryczny podgrzewacz konwekcyjny, Paterek, ul. Przemysłowa 9, 89-100 Nakło nad Noteci ą, • rozdrabniacz z separacj ą metalu, Paterek, ul. Przemysłowa 9, 89-100 Nakło nad Noteci ą, • zakład mechanicznego przetwarzania odpadów, Paterek, ul. Przemysłowa 9, 89-100 Nakło nad Noteci ą, - Przetwórstwo Tworzyw Sztucznych Rygielski Ryszard, ul. Piaskowa, 89-100 Nakło nad Noteci ą - zag ęszczarka, ul. Piaskowa, 89-100 Nakło nad Noteci ą, - MTB Trzebi ńscy S.J., ul. Dolna 1 A, 89-100 Nakło nad Noteci ą - młynek do rozdrabniania, ul. Dolna 1 A, 89-100 Nakło nad Noteci ą, - Eurobac Sp. z o.o., Paterek, ul. Przemysłowa 9, 89-100 Nakło nad Noteci ą - rozdrabniacz z separacj ą metalu, Paterek.

Instalacje do poddawania odzyskowi odpadów z budowy, remontów i demonta żu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej na terenie gminy to: - Przedsi ębiorstwo Wielobran żowe Robac Krzysztof Boniecki, ul. Bł ękitna 6, 85-370 Bydgoszcz: • elektryczny podgrzewacz konwekcyjny, Paterek, • rozdrabniacz z separacj ą metalu, Paterek, • zakład mechanicznego przetwarzania odpadów, Paterek, - Przetwórstwo Tworzyw Sztucznych Rygielski Ryszard, ul. Piaskowa, 89-100 Nakło nad Noteci ą - zag ęszczarka, ul. Piaskowa, 89-100 Nakło nad Noteci ą, - MTB Trzebi ńscy S.J., ul. Dolna 1 A, 89-100 Nakło nad Noteci ą - młynek do rozdrabniania, ul. Dolna 1 A, 89-100 Nakło nad Noteci ą, - Przedsi ębiorstwo Wielobran żowe Secopol Sebastian Baran - belownica, ul. Stra żacka 6, Ślesin.

Instalacje do wytwarzania paliwa alternatywnego (poza instalacjami MBP), to na terenie gminy tylko Przedsi ębiorstwo Wielobran żowe Robac Krzysztof Boniecki przy ul. Bł ękitnej 6, 85-370 Bydgoszcz - Zakład Przetwarzania Paliwa Alternatywnego Rozdrabniacz z Separacj ą Metalu Paterek, przy ul. Przemysłowej 9, 89-100 Nakło nad Noteci ą.

Wszystkie odpady komunalne zmieszane oraz pozostałości z sortowania zgodnie z zawart ą umow ą przekazywane są do Regionalnej Instalacji Przetwarzania Odpadów Komunalnych NOVAGO Żnin Sp. z o.o. 88-400 Wawrzynki 35. Odpady zielone tak że kierowane s ą do Regionalnej Instalacji Przetwarzania Odpadów Komunalnych NOVAGO Żnin Sp. z o.o. 88-400 Wawrzynki 35.

Realizowany w gminie system odbioru odpadów prowadzi do osi ągni ęcia przez jednostk ę poziomów recyklingu i odzysku odpadów, jakie zostały okre ślone ustaw ą z dnia 13 wrze śnia 1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (Dz. U. z 2016 r. poz. 250 ze

60 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

zm.). W roku 2015, w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi gmina Nakło nad Noteci ą osi ągn ęła nast ępuj ące poziomy odzysku: - 0,0 % - osi ągni ęty poziom ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji kierowanych do składowania (dopuszczalny poziom nie wi ęcej ni ż 50 %), - 31,52 % - osi ągni ęty poziom recyklingu, przygotowania do ponownego u życia nast ępuj ących frakcji odpadów komunalnych: papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła (wymagane minimum 16 %), - 100 % - osi ągni ęty poziom recyklingu, przygotowania do ponownego u życia i odzysku innymi metodami innych ni ż niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych (wymagane minimum 40).

Ponadto gmina Nakło nad Noteci ą zajmuje si ę organizacj ą dotacji dla mieszka ńców w zakresie demonta żu i unieszkodliwienia wyrobów zawieraj ących azbest. Zakaz stosowania wyrobów zawieraj ących azbest oraz konieczno ść unieszkodliwienia tych wyrobów powoduje, że co roku powstaj ą tego typu odpady. Kolejna tabela pokazuje ilo ści wyrobów zawieraj ących azbest w gminie, które jeszcze musz ą zosta ć zdemontowane.

Tabela 22. Wykaz wyrobów zawieraj ących azbest na terenie gminy Wyroby pozostałe do Wyroby zinwentaryzowane (kg) Wyroby unieszkodliwione (kg) unieszkodliwienia (kg) Jednostka os. os. os. os. os. razem os. prawne razem razem fizyczne fizyczne prawne fizyczne prawne województwo 393 231 879 352 186 375 41 045 504 30 281 717 23 663 049 6 618 668 362 950 162 328 523 326 34 426 836 gmina Nakło nad 5 466 869 3 147 629 2 319 241 363 677 347 602 16 075 5 103 192 2 800 027 2 303 166 Noteci ą % wyrobów w gminie na 1,39 0,89 5,65 1,20 1,47 0,24 1,41 0,85 6,69 tle województwa Źródło: serwis www.bazaazbestowa.gov.pl, stan na listopad 2016 r.

3.8.2. System gospodarki odpadami gospodarczymi

Uzupełnieniem systemu odbioru i wła ściwego zagospodarowania odpadów, jest gospodarka wytworzonymi odpadami innymi ni ż komunalne. Od roku 2012 obserwuje si ę spadek ilo ści wytworzonych odpadów innych ni ż komunalne, z jednoczesnym zmniejszeniem ilo ści odpadów odzyskanych, co pokazuje kolejna tabela.

Tabela 23. Ilo ść wytworzonych odpadów innych ni ż komunalne Odpady wytworzone w ci ągu roku 2012 2013 2014 2015 ogółem tys. t 230,2 196,2 70,0 44,5 poddane odzyskowi tys. t 201,8 188,4 37,0 25,0 Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych – 2012-2015

61 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

Najwa żniejsze podmioty prowadz ące działalno ść w zakresie gospodarowania odpadami na terenie gminy to: 3 1. w zakresie zbierania odpadów: - Javi - Trans Sp. z o.o., ul. Mły ńska 2b, Nakło nad Noteci ą, - Komunalne Przedsi ębiorstwo Wodoci ągów o Kanalizacji Sp. z o.o., Nakło nad Noteci ą, - Przedsi ębiorstwo Wielobran żowe Robac Krzysztof Boniecki, Paterek, - Przetwórstwo Tworzyw Sztucznych Rygielski Ryszard, Nakło nad Noteci ą, - MTB Trzebi ńscy S.J., Nakło nad Noteci ą, - P.P.H.U. Polimer Sp. Cywilna, K. Frydrych, L. Misiak, Paterek, Nakło nad Noteci ą, - Eurobac Sp. z o.o., Paterek, - Przedsi ębiorstwo Wielobran żowe Kateso Aureliusz Osetek, Paterek, - Eurobac Organizacja Odzysku S.A., Paterek, - Przedsi ębiorstwo Wielobran żowe Remeco Remigiusz Rynkiewicz, Potulice, - Przedsi ębiorstwo Wielobran żowe Secopol Sebastian Baran - Ślesin, - Mateusz Deba - Mdm Auto, Potulice, - Remeco Sp. z o.o., Potulice, - Recykling Partner Group Sp. z o.o., Nakło nad Noteci ą, - Spółdzielnia Socjalna Note ć, Rozwarzyn, - Pa ństwowe Przedsi ębiorstwo Przemysłu Meblarskiego i Budownictwa, Potulice, - MDM Auto, Potulice, - P.U.H. REDON, Nakło nad Noteci ą, - Przedsi ębiorstwo Usługowe AGROMAX, Nakło nad Noteci ą, - Recykling partner Group Sp. z o.o., Nakło nad Noteci ą - MAD Recykling Polska, Paterek, - Jan Borzyszkowski, Wyst ęp, - Paulla, Paterek, - BYDGOSTEX Sp. z o.o. Bydgoszcz (Nakło nad Noteci ą), - Przedsi ębiorstwo Handlowo-Usługowe, Nakło nad Noteci ą, 2. w zakresie odzysku odpadów: - El żbieta Hartwich Eltrans Usługi Transportowe, Wyst ęp, ul. Nakielska 22, 89-100 Nakło nad Noteci ą, - Przedsi ębiorstwo Wielobran żowe Secopol Sebastian Baran Paterek, ul. Os. J. Sobieskiego 4/2, 89-100 Nakło nad Notecią, - Przedsi ębiorstwo Przemysłu Meblarskiego i Budownictwa Ogólnego, ul. Bydgoska 1, 89-120 Potulice, - Przedsi ębiorstwo Wielobran żowe Robac Krzysztof Boniecki, ul. Bł ękitna 6, 85-370 Bydgoszcz (zakład przetwarzania zu żytego sprz ętu elektronicznego, instalacje do regeneracji olejów odpadowych), - Przetwórstwo Tworzyw Sztucznych Rygielski Ryszard, ul. Piaskowa 1a, 89-100 Nakło nad Noteci ą, - MTB Trzebi ńscy S.J., ul. Dolna 1 A, 89-100 Nakło nad Noteci ą,

3 dane Urz ędu Marszałkowskiego z Wojewódzkiego Systemu odpadowego – na podstawie sprawozda ń z gospodarowania odpadami składanych przez przedsi ębiorców

62 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

- P.P.H.U. Polimer Sp. Cywilna, K. Frydrych, L. Misiak, Paterek, ul. Przemysłowa 1, 89-100 Nakło nad Noteci ą, - Przedsi ębiorstwo Wielobran żowe Kateso Aureliusz Osetek, ul. Mły ńska 34, 89-100 Nakło nad Noteci ą, 3. w zakresie odzysku poza instalacjami: - Krajowa Spółka Cukrowa S.A., ul. Kraszewskiego 40, 87-100 Toru ń, 4. w zakresie przetwarzania odpadów: - Pa ństwowe Przedsi ębiorstwo Przemysłu Meblarskiego i Budownictwa, Potulice, - Komunalne Przedsi ębiorstwo Wodoci ągów i Kanalizacji Sp. z o.o., Nakło nad Noteci ą, - Zakład Przetwórstwa Drzewnego Paterek Sp. z o.o., - Remeco Sp. z o.o., Potulice.

W przypadku gminy Nakło nad Noteci ą najwi ęcej odpadów powstaje w gał ęzi przemysłu spo żywczego, a dokładnie w cukrownictwie. Działalno ść w tym zakresie prowadzi Krajowa Spółka Cukrowa S. A. w Toruniu Oddział Cukrownia Nakło nad Noteci ą z siedzib ą zakładu przy ul. Rudki 1, 89-100 Nakło nad Noteci ą.

3.8.3. Składowiska odpadów

Na terenie gminy Nakło nad Noteci ą nie ma czynnych składowiska odpadów. W Rozwarzynie znajduje si ę zamkni ęte i zrekultywowane składowisko odpadów komunalnych, które podlega monitoringowi. Odebrane odpady zmieszane i ulegaj ące biodegradacji, zgodnie z hierarchi ą działa ń zwi ązanych z post ępowaniem z odpadami komunalnymi, trafiaj ą poprzez punkt przeładunkowy w Rozwarzynie gm. Nakło nad Noteci ą (zarz ądca KPWiK Sp. z o.o. w Nakle nad Noteci ą) do RIPOK w Wawrzynkach gm. Żnin (USKOM Żnin) .

3.8.4. Analiza SWOT – gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów

W kolejnej tabeli przedstawiono analiz ę SWOT dla obszaru interwencji gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów.

Tabela 24. Analiza SWOT – gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów Mocne strony Słabe strony − osi ągni ęty poziom ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegaj ących trzne

ę biodegradacji przekazywanych do − du ży udział w łącznej ilo ści odebranych składowania, odpadów komunalnych zmieszanych − osi ągni ęty poziom recyklingu, odpadów komunalnych, przygotowania do ponownego u życia − brak prawidłowej segregacji odpadów i odzysku innymi metodami papieru, przez cz ęść mieszka ńców, tworzyw sztucznych, szkła, metalu; − powstaj ące odpady przemysłowe.

Czynnikiwewn

63 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

− osi ągni ęty poziom recyklingu, przygotowania do ponownego u życia i odzysku innymi metodami innych ni ż niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych, − zwi ększaj ąca si ę corocznie ilo ść odpadów segregowanych w ogólnej ilo ści odebranych odpadów, − prawidłowo prowadzona gospodarka odpadami przez zakłady produkcyjne. Szanse Zagro żenia − wprowadzenie na terenie kraju nowych − trzne zało żeń dotycz ących gospodarowania skala i problemowo ść wprowadzonych ę odpadami komunalnymi (nowelizacje zmian w przepisach gospodarowania ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku odpadami komunalnymi prowadz ąca do w gminach), nieprawidłowo ści, − powstawanie nowoczesnych instalacji do − powstawanie nowych podmiotów przetwarzania odpadów komunalnych, prowadz ących zbieranie i odzysk wzmo żona kontrola WIO Ś i organów odpadów. Czynnikizewn ochrony środowiska. Źródło: opracowanie własne

3.8.5. Zagadnienia horyzontalne – gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów

Wskazany obszar interwencji oraz najwa żniejsze problemy jednostki odnosz ą si ę po średnio do czterech głównych zagadnie ń horyzontalnych, którymi s ą: 1. adaptacja do zmian klimatu. 2. nadzwyczajne zagro żenia środowiska. 3. działania edukacyjne. 4. monitoring środowiska.

I – Adaptacja do zmian klimatu Nale ży zwróci ć uwag ę przy organizowaniu obiektów gospodarki odpadami takich jak składowiska, PSZOK, place magazynowania odpadów, aby nie lokalizowa ć ich na terenach zagro żonych powodziami, podtopieniami i osuwiskami, b ędącymi nast ępstwami kumulacji zmian b ędących efektem zmian klimatycznych. Dla składowisk odpadów źródłem najwi ększego zagro żenia s ą lokalne deszcze nawalne. Zmiany klimatyczne mog ą spowodowa ć konieczno ść reorganizacji gminnych systemów odbioru odpadów komunalnych, zwi ększenia cz ęstotliwo ści odbioru odpadów zmieszanych czy biodegradowalnych.

II – Nadzwyczajne zagro żenia środowiska Przyczyn ą wi ększo ści powa żnych awarii, które mog ą zdarzy ć si ę na terenie instalacji, jest najcz ęś ciej niezachowanie re żimu eksploatacyjnego. Głównym zagro żeniem jest mo żliwo ść wybuchu po żaru samych odpadów oraz otaczaj ącego pasa zieleni ochronnej. Mog ą tak że powstawa ć samozapłony deponowanych odpadów. W wyniku po żaru b ędą si ę uwalniały do atmosfery bardzo toksyczne substancje z pal ącego si ę biogazu oraz odpadów – przede wszystkim z tworzyw sztucznych. Zanieczyszczenie gleby mo że by ć spowodowane poprzez wycieki oleju i paliwa (sprz ęt i rozładunek), lub te ż awaria cysterny paliwowej, substancje chemiczne, wprowadzenie odpadów niebezpiecznych na składowisko odpadów komunalnych. Zagro żeniem dla wód podziemnych mog ą by ć odcieki spod składowiska

64 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025 w przypadku katastrofy budowlanej polegaj ącej na rozszczelnieniu sztucznej przegrody uszczelniaj ącej.

III – Działania edukacyjne Działania w zakresie edukacji ekologicznej powinny skupi ć si ę na organizowaniu ró żnych cyklicznych akcji typu sprz ątanie świata, dzie ń ziemi, zbiórki zu żytych baterii i segregacji odpadów do specjalnie zakupionych pojemników. Nale ży w dalszym ci ągu prowadzi ć działalno ść edukacyjn ą w zakresie selektywnej zbiórki odpadów i ograniczenia ich powstawania.

IV - Monitoring środowiska Monitoring środowiska w odniesieniu do gospodarki odpadami powinien skupia ć, si ę przede wszystkim na ilo ściach wytwarzanych i odzyskiwanych odpadów na terenie gminy, zarówno tych komunalnych, jak i przemysłowych, ze wzgl ędu na specyfik ę jednostki. Ponadto, ze wzgl ędu na zamkni ęte składowisko odpadów komunalnych konieczne jest dalsze prowadzenie monitoringu jako ści wód podziemnych i powierzchniowych oraz osiadania składowiska odpadów komunalnych w fazie poeksploatacyjnej.

3.9. ZASOBY PRZYRODNICZE

3.9.1. Zasoby le śne i flora

Administracyjnie lasy Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą nale żą do nadle śnictw Szubin, Bydgoszcz i Żoł ędowo. W granicach administracyjnych gminy Nakło nad Noteci ą poło żonych jest 3 484 ha lasów 4. Lasy własno ści Skarbu Pa ństwa administrowane s ą przez Nadle śnictwa i zajmuj ą powierzchni ę 2 851 ha. Pozostałe lasy pod wzgl ędem form ich własno ści zajmuj ą nast ępuj ące powierzchnie: - gminne – 41 ha, - osób fizycznych – 407 ha, - spółdzielni – 21 ha, - ko ściołów i zwi ązków wyznaniowych – 33 ha, - inne: np. spółki – 131 ha. W przypadku nadle śnictwa Szubin dominuj ącymi, ale te ż najbardziej zró żnicowanymi pod wzgl ędem przyrodniczym siedliskami le śnymi jest bór mieszany świe ży oraz las mieszany świe ży. Ł ącznie zajmuj ą one około 60 % powierzchni. Bór mieszany charakteryzuje si ę wyst ępowaniem w runie le śnym nast ępuj ących gatunków: borówka czernica, konwalia majowa, konwalijka dwulistna, malina kamionka, kłosownica le śna, orlica pospolita, tomka wonna, za ś w podszycie spotyka si ę: kruszyn ę, leszczyn ę, jarz ębin ę, trzmielin ę. Dominuj ącym gatunkiem w składzie drzewostanu jest sosna. Pozostałymi gatunkami wchodz ącymi w skład drzewostanów s ą: świerk, d ąb, buk, jesion, olsza czarna, brzoza, modrzew, osika, daglezja, grab, lipa, klon, jawor. W przypadku lasu mieszanego świe żego ro ślinno ść runa podobna jest w borach mieszanych, ale z wi ększ ą ilo ści ą traw i ziół. Drzewostan lasu mieszanego obejmuje takie gatunki jak: sosna, d ąb brzoza, lipa, osika. W podszycie wyst ępuje głównie kruszyna, jałowiec, trzmielina i leszczyna.

4 źródło: Starostwo Powiatowe w Nakle nad Noteci ą (Wydział Środowiska)

65 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

Lasy Nadle śnictwa Bydgoszcz poło żone s ą w obszarze o stosunkowo du żym nasyceniu obiektów chronionych na mapie krajowego systemu obiektów chronionych. Usytuowanie Nadle śnictwa Bydgoszcz w bezpo średnim s ąsiedztwie wielkiej aglomeracji miejskiej i przemysłowej oraz uwarunkowania geologiczne, hydrologiczne i przyrodnicze sprawiaj ą, że nale ży ono do nielicznych w Polsce nadle śnictw, w których lasy ochronne wraz z rezerwatami zajmuj ą ponad 90 % powierzchni. We florze Nadle śnictwa Bydgoszcz wyst ępuje 60 rzadkich, chronionych i zagro żonych ro ślin naczyniowych. Natomiast podstawowym gatunkiem lasotwórczym Nadle śnictwa Żoł ędowo jest sosna pospolita, nast ępnie d ąb, brzoza, reszt ę uzupełniaj ą olchy, modrzewie, świerki, buki, klony i inne gatunki. Ogólna lesisto ść gminy wynosi ponad 18 %. W lasach prowadzi si ę ci ęcia sanitarne, maj ące na celu zahamowanie rozpadu drzewostanów. W ramach ci ęć sanitarnych s ą usuwane jesiony martwe lub zamieraj ące, b ędące posuszem czynnym, natomiast pozostawiony zostaje (przynajmniej cz ęść ) posusz jałowy, b ędący siedliskiem szerokiej gamy organizmów saprofitycznych. System obszarów biologicznie czynnych uzupełnia ziele ń urz ądzona. Wśród ro ślinno ści urz ądzonej wyst ępuj ą: - ro ślinno ść parków i skwerów, w tym ci ągów parkowo-spacerowych, - aleje i ci ągi drzew przydro żnych, - ro ślinno ść cmentarzy. Na obszarze gminy wyst ępuje znaczne zró żnicowanie środowisk przyrodniczych, reprezentowanych zarówno przez siedliska zbli żone do naturalnych, jak i siedliska całkowicie przekształcone. Znaczna cz ęść miasta Nakło nad Noteci ą to obszary o g ęstej zabudowie gdzie znajduj ą si ę miejsca trudne do zdefiniowania pod wzgl ędem ro ślinno ści, m.in. ze wzgl ędu na wyst ępowanie koło siebie gatunków sztucznie posadzonych, charakterystycznych dla ró żnych siedlisk.

3.9.2. Fauna

Szata zwierz ęca gminy ze wzgl ędu na jego poło żenie nie odbiega znacz ąco od szaty zwierz ęcej województwa kujawsko-pomorskiego. Wody zasiedlają pospolite krajowe ryby. Ich liczebno ść i skład gatunkowy zale ży od wielko ści i typu troficznego zbiornika oraz gospodarki rybackiej i w ędkarskiej, których sposób prowadzenia wpływa w istotny sposób na bioró żnorodno ść rzek i jezior. Na obszarze gminy występuj ą tak że wszystkie charakterystyczne dla Ni żu Polski gatunki płazów: - spo śród płazów ogoniastych licznie wyst ępuje traszka zwyczajna, - z ropuch pospolicie i licznie wyst ępuje ropucha szara, - z krajobrazem rolniczym zwi ązana jest grzebiuszka ziemna, - mniejsze zbiorniki wody zasiedla kumak nizinny, - żaby reprezentuj ą dwie grupy: żaby brunatne i zielone – pierwsz ą grup ę stanowi pospolita na wilgotnych ł ąkach, pastwiskach, w olsach i ł ęgach żaba trawna oraz zasiedlaj ąca wilgotne ł ąki, lasy i bory mieszane żaba moczarowa; drug ą grup ę tworz ą żaby zielone, których biotop stanowi ą ró żne typy zbiorników wodnych. Niektóre obszary pełni ą funkcj ę ostoi ptaków. S ą one obj ęte ró żnymi formami ochrony lub zostały zarejestrowane jako „Ostoje ptaków w Europie” przez Mi ędzynarodow ą Rad ę Ochrony Ptaków i Mi ędzynarodowe Biuro Bada ń Ptaków Wodno-Błotnych i Terenów

66 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

Podmokłych lub jako „Ostoje ptaków w Polsce” przez Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków. W lasach pa ństwowych pod zarz ądem Nadle śnictwa Szubin wyst ępuje 11 stref ochrony ostoi, miejsc rozrodu i regularnego przebywania ptaków. Osiem stref wyznaczono dla bielika, dwie dla bociana czarnego oraz jedn ą stref ę dla kani rudej. W dolinie Noteci, na odcinku od jeziora Gopło do Nakła nad Noteci ą, zachowało si ę kilka obszarów zabagnionych, wyró żniaj ących si ę cennymi gatunkami ptaków. Gnie żdżą si ę tam: g ęgawy, cyranki, płaskonosy, błotniaki stawowe, rybitwy rzeczne, rybitwy białoczelne i sieweczki rzeczne. Podczas w ędrówki jesiennej szczególnie liczne s ą: łab ędź niemy (do 120 osobników), łab ędź krzykliwy (do 190 osobników), g ęgawa (do 100 osobników), krzy żówka (do 10 000 osobników), siewka złota (do 2 500 osobników), brodziec śniady (do 100 osobników), wiosn ą – łab ędź czarnodzioby (do 190 osobników) . Zale żnie od wielko ści, rozwoju roślinno ści, stopnia eutrofizacji i charakteru najbli ższego otoczenia tworz ą one ró żne warunki zasiedlaj ącym je ptakom. Gatunkami ptaków wodnych, l ęgn ącymi si ę na wszystkich jeziorach s ą: łyska, perkoz dwuczuby, krzy żówka, a na wi ększo ści jezior z rozwini ętym pasem ro ślinno ści wynurzonej wyst ępuj ą: perkozek, łab ędź niemy, czernica, głowienka i kokoszka. Powszechnie znanymi ptakami synantropijnymi, zwi ązanymi z siedzibami ludzkimi w krajobrazie wiejskim s ą: bocian biały, jaskółki: dymówka i oknówka, szpak, wróbel, mazurek i kopciuszek. Ogrody warzywne, obrze ża sadów, zakrzewienia i zadrzewienia zasiedlaj ą pokrzewki: cierniówka, pieg ża, zaganiacz, g ąsiorek, dzwoniec, szczygieł, makol ągwa i kulczyk. W zabudowie miejskiej do typowych gatunków nale żą : dziki goł ąb, sierpówka, jerzyk, kawka, pustułka. Istotn ą grup ę zwierz ąt stanowi ą owady, jednak ich stopie ń rozpoznania jest słaby, za wyj ątkiem motyli. Świat ssaków reprezentowany jest przez nast ępuj ące gatunki: je ż wschodni, kret, ryjówki: aksamitna i malutka oraz rz ęsorek rzeczek, nietoperze, wiewiórka, coraz rzadziej spotykany pi żmak, szczur wędrowny, mysz domowa, nornica ruda i mysz le śna. Obrze ża lasów, parki, zaro śla i pola to miejsce wyst ępowania myszy zaro ślowej i polnej, badylarki oraz darniówki zwyczajnej. Na wilgotnych ł ąkach, w dolinach rzek, szuwarach i olsach pospolicie wyst ępuje nornik północny. Pospolicie wyst ępuje tak że lis, wnikaj ący na obszar województwa jenot. W lasach li ściastych i mieszanych wyst ępuje borsuk, kuna le śna (tumak) i domowa (kamionka). Do pozostałych zwierz ąt spotykanych w województwie nale żą : tchórz zwyczajny, łasica łaska, norka ameryka ńska, wydra i gronostaj wyst ępuj ący nielicznie i w du żym rozproszeniu.

3.9.3. Przyroda chroniona i jej zasoby

Wśród najwa żniejszych form ochrony przyrody powołanych na terenie gminy, zgodnie z ustaw ą z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2015 r. poz. 1651 ze zm.) mo żna zaliczy ć: obszary Natura 2000, obszar chronionego krajobrazu, rezerwaty przyrody, użytki ekologiczne oraz pomniki przyrody. Ponadto, w uj ęciu regionalnym nale ży wskaza ć, że przez teren gminy przebiegaj ą korytarze ekologiczne wyznaczone przez Zakład Bada ń Ssaków PAN w Białowie ży pn. Wschodnia Dolina Noteci oraz Pojezierze Kaszubskie – Doliny Wisły i Noteci.

67 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

3.9.3.1. NATURA 2000

Na sie ć Natura 2000 składaj ą si ę dwa typy obszarów: obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) oraz specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO). Podstaw ą programu Natura 2000 jest Dyrektywa Ptasia i Dyrektywa Siedliskowa. Wyznaczenie obszarów specjalnej ochrony ptaków ma na celu protekcj ę populacji dziko wyst ępuj ących gatunków ptaków, utrzymanie i zagospodarowanie ich naturalnych siedlisk. Celem wyznaczenia specjalnych obszarów ochrony siedlisk jest ochrona siedlisk przyrodniczych, populacji i siedlisk ro ślin oraz zwierz ąt, a tak że odtworzenie siedlisk przyrodniczych lub wła ściwego stanu ochrony gatunków ro ślin lub zwierz ąt. W ramach sieci NATURA 2000 na omawianym terenie wł ączone do ochrony obszary o znaczeniu dla Wspólnoty to: - Dolina Środkowej Noteci i Kanału Bydgoskiego PLB 300001 – obszar specjalnej ochrony ptaków, - Dolina Noteci PLH 300004 – obszar maj ący znaczenie dla Wspólnoty (powołany Decyzj ą Komisji z dnia 13 listopada 2007 r. przyjmuj ącą, na mocy dyrektywy Rady 92/43/EWG, pierwszy zaktualizowany wykaz terenów maj ących znaczenie dla Wspólnoty, składaj ących si ę na kontynentalny region biogeograficzny - notyfikowana jako dokument C(2007)5043)(2008/25/WE, Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L 12 str. 383 z dnia 2008-01-15), - Równina Szubi ńsko-Łabiszy ńska PLH 040029 – obszar maj ący znaczenie dla Wspólnoty (powołany Decyzj ą Komisji z dnia 10 stycznia 2011 r. w sprawie przyjęcia na mocy dyrektywy Rady 92/43/EWG czwartego zaktualizowanego wykazu terenów maj ących znaczenie dla Wspólnoty składaj ących si ę na kontynentalny region biogeograficzny - notyfikowana jako dokument nr C(2010) 9669)(2011/64/UE, Dziennik Urz ędowy Unii Europejskiej L 33 str. 146 z dnia 2011-02-08). Obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) okre śla rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 12 stycznia 2011 r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków (Dz. U. Nr 25, poz. 133 ze zm.). Tylko dla obszaru Dolina Noteci wprowadzono Zarz ądzenie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Bydgoszczy i Poznaniu z dnia 28 kwietnia 2014 r. w sprawie ustanowienia planu zada ń ochronnych (Dz. Urz. Woj. Kuj.-Pom. poz. 1477).

68 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

Ryc. 6. Orientacyjna lokalizacja obszarów Natura 2000 na terenie gminy (PLB) Źródło: opracowanie własne na podstawie geoserwis.gdos.gov.pl

Ryc. 7. Orientacyjna lokalizacja obszarów Natura 2000 na terenie gminy (PLH) Źródło: opracowanie własne na podstawie geoserwis.gdos.gov.pl

Dolina Środkowej Noteci i Kanału Bydgoskiego PLB 300001 Obszar o powierzchni 32 408,6 ha, le żą cy na wysoko ści od 52 do 54 m n.p.m. Obejmuje równole żnikowy odcinek pradoliny o szeroko ści od 2 do 8 km. Od północy obszar graniczy z wysoczyzn ą Pojezierza Kraje ńskiego. Deniwelacje pomi ędzy dnem doliny a skrajem wysoczyzny dochodz ą tu do 140 m. Od południa pradolina jest ograniczona piaszczystym, zalesionym Tarasem Szamoci ńskim si ęgaj ącym kraw ędzi Pojezierza Chodzieskiego. W zachodniej cz ęś ci pradoliny płynie Note ć. Cz ęść wschodnia jest odwadniana żeglownym Kanałem Bydgoskim, ł ącz ącym dorzecza Odry i Wisły. Wody

69 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

śródl ądowe (stoj ące i płyn ące) zajmuj ą 3 % obszaru, siedliska ł ąkowe i zaro ślowe 86 %, a siedliska le śne 6 %. Na obszarze pradoliny, w wi ększo ści zmeliorowanym, prowadzona jest gospodarka ł ąkowa – 5 %. Stawy Antoniny, Smogulec, Ostrówek, Wyst ęp i Ślesin s ą podstaw ą intensywnej hodowli ryb. W obr ębie obszaru znajduj ą si ę 2 ostoje ptaków o randze europejskiej: Stawy Ostrówek i Smogulec i Stawy Ślesin i Wyst ęp. Wyst ępuje tu co najmniej 18 gatunków ptaków wymienionych w Zał ączniku I Dyrektywy Ptasiej. Szczególne znaczenie maj ą populacje bielika i kani czarnej, stosunkowo licznie wyst ępuj ą kania ruda i błotniak stawowy. W okresie w ędrówek stosunkowo du że koncentracje osi ągaj ą łab ędź czarnodzioby i siewka złota. Na obszarze wyst ępuje równie ż wiele innych zwierz ąt kr ęgowych i bogata flora ro ślin naczyniowych, z licznymi gatunkami zagro żonymi i prawnie chronionymi. Podkre śli ć nale ży wyst ępowanie zró żnicowanych zbiorowisk ro ślinnych, w tym ró żnych typów ł ęgów, a tak że muraw kserotermicznych.

Dolina Noteci PLH 300004 Obszar obejmuje fragment doliny Noteci mi ędzy miejscowo ści ą Wiele ń a Bydgoszcz ą. Obszar jest w du żej cz ęś ci zaj ęty przez torfowiska niskie, z fragmentami zalewowych ł ąk i trzcinowisk, z enklawami zakrzewie ń i zadrzewie ń. Na zboczach doliny znajduj ą si ę płaty muraw kserotermicznych. W okolicach Goraja, Pianówki i Góry oraz Ślesina wyst ępuj ą kompleksy buczyn i d ąbrów, w tym m. in. siedlisk przyrodniczych: ciepłolubnej dąbrowy i mieszanych lasów zboczowych. Teren przecinaj ą kanały i rowy odwadniaj ące. Liczne s ą starorzecza i wypełnione wod ą doły potorfowe. Miejscami wyst ępuj ą rozległe płaty ł ęgów. Ł ąki s ą intensywnie u żytkowane. Obszar obejmuje bogat ą mozaik ę siedlisk z Zał ącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG (16 rodzajów), z priorytetowymi lasami ł ęgowymi i dobrze zachowanym kompleksami ł ąkowymi, cho ć ł ącznie zajmuj ą one poni żej 20 % powierzchni obszaru. Notowano tu te ż 8 gatunków z Zał ącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG. W okolicach Nakła nad Noteci ą na pocz ątku XX w. wyst ępowała bogata populacja Coenagrion ornatum . Rekomenduje si ę jego restytucj ę na tym terenie. Obszar cz ęś ciowo pokrywa si ę z wa żną ostoja ptasi ą o randze europejskiej E-33. Ostoja jest te ż wa żnym korytarzem ekologicznym o randze mi ędzynarodowej.

Równina Szubi ńsko-Łabiszy ńska PLH 040029 Równina Szubi ńsko-Łabiszy ńska obejmuje dno doliny ukształtowanej przez rzek ę Note ć. Wypełniaj ą j ą organiczne gleby podlegaj ące ochronie - torfy niskie i mursze. Zagospodarowana jest jako układ ł ąkowy maj ący swoj ą kontynuacj ę w postaci kompleksu ł ąk Nadnoteckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Łąki te poło żone s ą w regionie pozostaj ącym pod znacznym wpływem obszarów silnie zurbanizowanych, z Bydgoszcz ą na czele. Ro ślinno ść ł ąkowa kształtuje si ę m.in. na siedliskach ł ąk trz ęś licowych. W runi łąkowej notowane jest wyst ępowanie staroduba ł ąkowego Ostericum palustre . Na niewielkich wyniosło ściach rozwijaj ą si ę gr ądy, w tym obj ęty ochron ą rezerwatow ą drzewostan z lip ą szerokolistn ą Tilia platyphyllos . Na miejscach wy żej poło żonych zachowały się stanowiska ro ślinno ści kserotermicznej. Warto ści ą tego obszaru jest jego charakter, okre ślany przez ci ągły kompleks ł ąk towarzysz ący rzece na długo ści około 23 km. Na stanowisku w Małych Rudach wyst ępuje zaraza Bartlinga Orobanche bartlingii i w ęż ymord stepowy Scorzonera purpurea . Na miejscach wy żej poło żonych zachowały si ę stanowiska ro ślinno ści ciepłolubnej. W 2010 stwierdzono wyst ępowanie 2 stanowisk Thesium ebracteatum. Pierwsze z nich w Małych Rudach 451 osobników, drugie w Zamo ściu 2535 osobników.

70 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

W 2011 stwierdzono stanowisko Thesium ebracteatum (9 364 osobników) w miejscowo ści Nowe D ąbie, poło żonej poza obszarem Natura 2000, odległej od niego o ok. 1,5 km.

3.9.3.2. Obszar chronionego krajobrazu

Teren gminy wpisuje si ę w granic ę obszaru chronionego krajobrazu - Nadnoteckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, który obejmuje tak że gmin ę Sadki. OChK obejmuje tylko niewielki fragment zachodniej cz ęś ci gminy, w okolicach miejscowo ści Lubaszcz (ok. 170 ha). Obszar ustanowiony zostały Rozporz ądzeniem Nr 9/91 Wojewody Bydgoskiego z 14 czerwca 1991 r. w sprawie utworzenia 22 obszarów krajobrazu chronionego w województwie bydgoskim (Dz. Urz. Województwa Bydgoskiego Nr 17, poz. 127 ze zm.). Obszar został nast ępnie zweryfikowany uchwał ą Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego nr X/237/15 z dnia 24 sierpnia 2015 r. w sprawie Nadnoteckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu.

Ryc. 8. Orientacyjna lokalizacja obszarów chronionego krajobrazu Źródło: opracowanie własne na podstawie geoserwis.gdos.gov.pl

3.9.3.3. Rezerwat przyrody

W gminie Nakło nad Noteci ą ustanowione s ą 4 rezerwaty przyrody. Poni ższa tabela przedstawia ich szczegółowy wykaz.

Tabela 25. Wykaz rezerwatów przyrody na terenie gminy Nazwa Rodzaj Powierzchnia Obszar chroniony ze wzgl ędu na: rezerwatu rezerwatu Wilgotne lasy o charakterze olsu Łąki florystyczny, 42,43 porzeczkowego, brzeziny bagiennej, zaro śla Ślesi ńskie ekosystemowy wierzbowe, brzoza niska, arcydzi ęgiel litwor florystyczny, Las gr ądowy zboczowy, d ęby, lipy, bluszcz Hedera 16,94 biocenotyczny pospolity Ro ślinno ść kserotermiczna z ostnic ą Jana, Skarpy florystyczny, miłkiem wiosennym i sasanka ł ąkow ą, w ęż ymord 13,82 Ślesi ńskie fizjocenotyczny stepowy, aster gaw ędka, zawilec wielokwiatowy, topola osika, wi ąz pospolity, głóg, tarnina

71 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

Nazwa Rodzaj Powierzchnia Obszar chroniony ze wzgl ędu na: rezerwatu rezerwatu Las le śny, Gr ąd zboczowy,(d ęby, lipy – żyzne lasy li ściaste 47,63 Minikowski biocenotyczny porastaj ące Pradolin ę Toru ńsko – Eberswaldzk ą) Źródło: RDO Ś Bydgoszcz

Ryc. 9. Orientacyjna lokalizacja rezerwatu przyrody Skarpy Ślesi ńskie Źródło: opracowanie własne na podstawie geoserwis.gdos.gov.pl

Ryc. 10. Orientacyjna lokalizacja rezerwatu przyrody Łąki Ślesi ńskie Źródło: opracowanie własne na podstawie geoserwis.gdos.gov.pl

72 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

Ryc. 11. Orientacyjna lokalizacja rezerwatu przyrody Las Minikowski i Hedera Źródło: opracowanie własne na podstawie geoserwis.gdos.gov.pl

Obowi ązuj ącymi aktami prawnymi s ą nast ępuj ące rozporz ądzenia oraz zarz ądzenia (w tym akty ustanawiaj ące plany ochrony): - Las Minikowski (utworzony w 2001 roku) - Rozporz ądzenie nr 274/01 Wojewody Kujawsko-Pomorskiego z dnia 2 pa ździernika 2001 r. w sprawie uznania za rezerwat przyrody oraz Zarz ądzenie nr 13/0210/2011 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Bydgoszczy z dnia 5 grudnia 2011 r. (plan ochrony), - Łąki Ślesi ńskie (utworzony w roku 1975) – Zarz ądzenie Ministra Le śnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 26 marca 1975 r. w sprawie uznania za rezerwaty przyrody oraz Zarz ądzenie nr 22/2014 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Bydgoszczy z dnia 17 wrze śnia 2014 r. (plan ochrony), obecnie obowi ązuje Zarz ądzenie RDO Ś z Bydgoszczy z dnia 30 czerwca 2016 r. (Dz. Urz. Woj. Kuj.-Pom. z 2016 r., poz. 2116), - Skarpy Ślesi ńskie (utworzony w roku 2000) - Rozporz ądzenie Nr 251/00 Wojewody Kujawsko-Pomorskiego z dnia 7 grudnia 2000 r. oraz Zarz ądzenie nr 10/2015 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Bydgoszczy z dnia 9 listopada 2015 r. (plan ochrony), obecnie obowi ązuje Zarz ądzenie RDO Ś z Bydgoszczy z dnia 3 sierpnia 2016 r. zmieniaj ące plan zada ń ochronnych, - Hedera (utworzony w roku 2000) – Rozporz ądzenie nr 248/00 Wojewody Kujawsko- Pomorskiego z dnia 7 grudnia 2000 r. oraz Zarz ądzenie nr 27/2014 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Bydgoszczy z dnia 5 listopada 2014 r. (plan ochrony).

3.9.3.4. Użytki ekologiczne

Użytki ekologiczne s ą to niewielkie obszarowo, lecz zasługuj ące na ochron ę pozostało ści ekosystemów, maj ących znaczenie dla zachowania ró żnorodno ści biologicznej. Użytki ekologiczne na terenie gminy łącznie zajmuj ą powierzchni ę 61 ha. S ą to najcz ęś ciej bagna, ł ąki oraz zbocza dolin i w ąwozy zalewane wod ą, które cz ęsto pełni ą rol ę ostoi wyst ępowania cennych gatunków fauny.

73 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

Tabela 26. Wykaz u żytków ekologicznych na terenie gminy Nr działki Powierzchnia Obr ęb Opis warto ści przyrodniczej Rodzaj u żytku ewid. [ha] 29LP, Bagno z pastwiskiem poro śni ęte Gorze ń 5,6900 bagno 30LP wierzb ą Gorze ń 56LP 4,1900 Bagno z ł ąką bagno 91LP, Gorze ń 7,3300 brak informacji bagno 132/2LP siedlisko Gorze ń 143/6LP 0,3100 Pastwisko (V) przyrodnicze 219/6LP, 219/7LP, Gorze ń 15,4500 Bagno z samosiewem olszowym bagno 219/8LP, 219/9LP 272/1LP, Rozwarzyn 22,9200 Łąka (IV,V), bagno, zakrzewienia bagno 272/2LP siedlisko Polichno 273/1LP 6,6900 Łąka (V) przyrodnicze 273/1LP, Polichno 1,3400 Łąka (V), bagno bagno 273/2LP Polichno 274/1LP 4,1900 Łąka (IV), bagno bagno Trzeciewnica 58/6LP 8,1100 brak informacji bagno Źródło: RDO Ś Bydgoszcz

Zgodnie z centralnym rejestrem form ochrony przyrody zostały ona przyj ęte na mocy nast ępuj ących aktów prawnych: - Rozporz ądzenie Nr 66/98 Wojewody Bydgoskiego z 24.12.1998 r. w sprawie uznania za u żytki ekologiczne tworów przyrody na terenie województwa bydgoskiego (Dz. Urz. Woj. Bydg. z 31.12.1998 r. Nr 68, poz. 441), zmienione Rozporz ądzeniem Nr 1/2004 Wojewody Kujawsko-Pomorskiego z 19.01.2004 r. w sprawie uznania za użytki ekologiczne (Dz. Urz. Woj. Kuj-Pom. z 05.02.2004 r. Nr 8, poz. 76), - Rozporz ądzenie nr 323/95 Wojewody Bydgoskiego z 29.12.1995 r. w sprawie uznania za u żytki ekologiczne tworów przyrody na terenie województwa bydgoskiego (Dz. Urz. Woj. Bydg. Nr 6, poz. 31 z dnia 1996-03-29), zmienione Rozporz ądzeniem Nr 1/2004 Wojewody Kujawsko-Pomorskiego z 19.01.2004 r. w sprawie uznania za użytki ekologiczne (Dz. Urz. Woj. Kuj-Pom. z 05.02.2004 r. Nr 8, poz. 76).

3.9.3.5. Pomniki przyrody

Celem ochrony pomników przyrody jest zachowanie, ze wzgl ędów naukowych i dydaktycznych, tworów przyrody odznaczaj ących si ę indywidualnymi i niepowtarzalnymi cechami. Łącznie nie terenie gminy ustanowionych jest 38 pomników w postaci pojedynczych okazów lub grup obiektów.

Tabela 27. Pomniki przyrody na terenie gminy Nr działki Rodzaj Liczba Obr ęb Opis lokalizacji Nazwa polska / Nazwa łaci ńska ewidencyjnej pomnika obiektów Wyst ęp 230 Teren cmentarza Drzewo 1 Dąb szypułkowy / Quercus robur Na terenie Szkoły Dąb bezszypułkowy / Quercus Olszewka 132/1 Podstawowej Drzewo 1 petraea w Olszewce

74 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

Nr działki Rodzaj Liczba Obr ęb Opis lokalizacji Nazwa polska / Nazwa łaci ńska ewidencyjnej pomnika obiektów Na terenie Szkoły Olszewka 132/1 Podstawowej Drzewo 1 Lipa drobnolistna / Tilia cordata w Olszewce Nakło nad Skupisko 2304/7 ul. Hallera 36 5 Dąb szypułkowy / Quercus robur Noteci ą drzew Na polu Głaz Ślesin 145 1 nie dotyczy w miejscowo ści Ślesin narzutowy Dąb bezszypułkowy / Quercus Trzeciewnica 97 brak Drzewo 1 petraea Dąb szypułkowy, Jesion Skupisko wyniosły / Lubaszcz 14/11 Park 4 drzew Quercus robur, Fraxinus excelsior Park dworski, zwarte Skupisko Dąb czerwony, Topola czarna Gumnowice 47/1 5 zadrzewienie drzew Quercus rubra, Populus nigra Park dworski Skupisko Ślesin 656/4 2 Lipa drobnolistna / Tilia cordata w Minikowie drzew ul. Drzymały w Nakle Nakło nad Platan klonolistny / Platanus 2566/1 nad Noteci ą, obecna Drzewo 1 Noteci ą acerifolia Siedziba KPWiK ul. Ks. Piotra Skargi 9 Nakło nad w Nakle nad Noteci ą, Platan klonolistny / Platanus 1861 Drzewo 1 Noteci ą teren Przedszkola, acerifolia sąsiedztwo UMiG Wi ąz szypułkowy, D ąb szypułkowy, Kasztanowiec Park dworski Skupisko Olszewka 155/2 5 zwyczajny / w Olszewce drzew Ulmus laevis, Quercus robur, Aesculus hippocastanum Klon zwyczajny, D ąb czerwony, Buk zwyczajny, Robinia Park dworski Skupisko Potulice 13 4 grochodrzew / w Potulicach drzew Acer platanoides, Quercus rubra, Fagus sylvatica, Robinia Miejscowo ść Minikowo, teren Głaz Ślesin 477LP 1 nie dotyczy rezerwatu przyrody narzutowy Las Minikowski Skupisko Lubaszcz 14/11 brak 3 Dąb szypułkowy / Quercus robur drzew Buk zwyczajny, Jesion wyniosły Skupisko Suchary 129 Park dworski 5 Fagus sylvatica, Fraxinus drzew excelsior Skupisko Dąb bezszypułkowy / Quercus Karnówko 85 Park dworski 2 drzew petraea Gospodarstwo rolne Dąb bezszypułkowy / Quercus Małocin 99/5 Drzewo 1 w Małocinie petraea Park dworski w Minikowie, na Dąb bezszypułkowy / Quercus Ślesin 656/4 Drzewo 1 skarpie rowu petraea melioracyjnego Nakło nad ul. Bolesława Skupisko 1812/3 2 Dąb szypułkowy / Quercus robur Noteci ą Krzywoustego drzew Osiedle mieszkaniowe Nakło nad 443 Chrobry, przy stacji Drzewo 1 Dąb szypułkowy / Quercus robur Noteci ą kolejowej

75 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

Nr działki Rodzaj Liczba Obr ęb Opis lokalizacji Nazwa polska / Nazwa łaci ńska ewidencyjnej pomnika obiektów Nakło nad 2168/14 ul. Gimnazjalna 7 Drzewo 1 Cis pospolity / Taxus baccata Noteci ą Nakło nad Głaz 2109/1 Park miejski 1 nie dotyczy Noteci ą narzutowy Skarpa toru kolejowego, teren Skupisko Ślesin 105/7 rezerwatu przyrody 3 Dąb szypułkowy / Quercus robur drzew „Las Minikowski” kilometra ż 177,7 Na terenie szkoły Dąb bezszypułkowy / Quercus Wyst ęp 227/3 Drzewo 1 w Wyst ępie petraea Potulice brak informacji brak Drzewo 1 Dąb szypułkowy / Quercus robur Skupisko Dąb bezszypułkowy / Quercus Potulice 3144/1 brak 15 drzew petraea Skupisko Dąb bezszypułkowy / Quercus Potulice 3144/1 brak 17 drzew petraea Skupisko Dąb szypułkowy, Buk zwyczajny Potulice 13/4 Park 3 drzew Quercus robur, Fagus sylvatica Głaz Rozwarzyn 120/8 Las 1 nie dotyczy narzutowy Kompleks dworsko- Chrz ąstowo 28/23 Drzewo 1 Buk pospolity / Fagus sylvatica pałacowy Kompleks dworsko- Chrz ąstowo 28/23 Drzewo 1 Dąb szypułkowy / Quercus robur pałacowy Kompleks dworsko- Jesion wyniosły / Fraxinus Chrz ąstowo 28/23 Drzewo 1 pałacowy excelsior Kompleks dworsko- Chrz ąstowo 28/23 Drzewo 1 Lipa drobnolistna / Tilia cordata pałacowy Kompleks dworsko- Robinia akacjowa / Robinia Chrz ąstowo 28/23 Drzewo 1 pałacowy pseudoacacia Kompleks dworsko- Jesion wyniosły / Fraxinus Chrz ąstowo 28/23 Drzewo 1 pałacowy excelsior Kompleks dworsko- Chrz ąstowo 28/23 Drzewo 1 Lipa drobnolistna / Tilia cordata pałacowy teren gospodarstwa Potulice brak informacji Drzewo 1 Dąb szypułkowy / Quercus robur rolnego Źródło: RDO Ś Bydgoszcz

3.9.4. Analiza SWOT – zasoby przyrodnicze

W kolejnej tabeli przedstawiono analiz ę SWOT dla obszaru interwencji zasoby przyrodnicze.

Tabela 28. Analiza SWOT – zasoby przyrodnicze Mocne strony Słabe strony − teren zurbanizowany, silnie zaludniony − ustanowienie na obszarach i przekształcony antropogenicznie, o najwi ększej warto ści przyrodniczej trzne − spontaniczna sukcesja ro ślinna, ę form ochrony przyrody, zwi ększanie si ę udziału gatunków − formy ochrony przyrody zwi ązane Czynniki synantropijnych,

wewn z zasobami wodnymi i siedliskami − brak planów zada ń ochronnych dla lądowymi. obszarów Natura 2000.

76 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

Szanse Zagro żenia − ograniczanie lokalnych źródeł − zanieczyszczenie powietrza zanieczyszcze ń powietrza, gleby i wód, atmosferycznego, gleby i wód, trzne − wła ściwa piel ęgnacja szaty ro ślinnej, ę − eutrofizacja siedlisk, − przebudowa drzewostanów w kierunku − ograniczone fundusze na inwestycje Czynniki bardziej odpornych na zewn zmierzaj ące do poprawy stanu fauny zanieczyszczenia gatunków oraz i flory. uzupełnienia gatunkami rodzimymi. Źródło: opracowanie własne

3.9.5. Zagadnienia horyzontalne – zasoby przyrodnicze

Wskazany obszar interwencji oraz najwa żniejsze problemy jednostki odnosz ą si ę po średnio do czterech głównych zagadnie ń horyzontalnych, którymi s ą: 1. adaptacja do zmian klimatu. 2. nadzwyczajne zagro żenia środowiska. 3. działania edukacyjne. 4. monitoring środowiska.

I – Adaptacja do zmian klimatu Spodziewane ocieplenie si ę klimatu spowoduje migracj ę gatunków, w tym obcych inwazyjnych wraz z równoczesnym wycofywaniem si ę tych gatunków, które nie s ą przystosowane do wysokich temperatur i suszy latem, a dobrze znosz ą ostre mrozy. W kontek ście pojawiaj ącego si ę zjawiska suszy wyst ąpi ograniczenie powierzchni terenów wodno-błotnych, w tym stopniowe wysychanie i zanik torfowisk, wilgotnych lasów i borów. W wyniku prognozowanych zmian klimatycznych b ędzie post ępował zanik małych powierzchniowych zbiorników wodnych (bagien, stawów, oczek wodnych, małych płytkich jezior, a tak że potoków i małych rzek). Stanowi to zagro żenie dla licznych gatunków, które bądź to po średnio bytuj ą na tych terenach, b ądź korzystaj ą z nich jako rezerwuarów wody pitnej i mo że skutkowa ć wygini ęciem lub migracj ą gatunków. Wydłu żony okres z dodatnimi temperaturami na jesieni z intensywnymi opadami rozmi ękczaj ącymi gleb ę w poł ączeniu z osłabieniem drzew przez choroby i szkodniki mo że dodatkowo zwi ększa ć wra żliwo ść lasów na wiatry i sprzyja ć zwi ększaniu wiatrołomów. W obliczu zmian klimatycznych bardzo istotna staje si ę ochrona struktur przyrodniczych oraz zachowanie, spójno ści i dro żno ści sieci ekologicznej, która poza funkcjami przyrodniczymi pełni równie ż inne funkcje, m.in. społeczne i klimatyczne, gdy ż poprawia jako ść życia – szczególnie mieszka ńców zwartej zabudowy (schładzanie miast, zacienianie, poprawa warunków aerosanitarnych, tereny rekreacyjne). Na specjaln ą uwag ę w sieci ekologicznej, zasługuj ą korytarze ekologiczne. Zadaniem korytarzy ekologicznych jest poł ączenie obszarów o najwi ększej warto ści biotycznej tzw. biocentrów. W warunkach oczekiwanych zmian klimatu, które przyczyni ą si ę do migracji i zmian zasi ęgów wyst ępowania poszczególnych gatunków, zachowanie dro żno ści korytarzy ekologicznych postrzegane jest jako czynnik pozwalaj ący łagodzi ć antropopresj ę. Sieci ekologiczne, stanowi ć mog ą wa żny element adaptacji do zmian klimatu.

II – Nadzwyczajne zagro żenia środowiska Lasy znajduj ą si ę w sytuacji stałego zagro żenia przez czynniki abiotyczne, biotyczne i antropogeniczne. Istotnym zagro żeniem s ą nadal zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego. Stałe oddziaływanie zanieczyszcze ń i ich dotychczasowa akumulacja

77 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025 w środowisku le śnym osłabia odporno ść lasów na choroby. Stale od wielu lat najwi ększe procentowo szkody gospodarcze wyrz ądzaj ą te ż ro ślino żerne ssaki, przewa żnie jelenie, sarny oraz lokalnie gryzonie. Szkody równie ż wyrz ądzane s ą przez choroby korzeni drzew, takie jak: huba korzeni i opie ńki. Lasy nara żone s ą tak że na anomalie pogodowe - okresowo wyst ępuj ące susze, huraganowe wiatry oraz po żary. Ze wzgl ędu na zwi ększenie intensywno ści wiatrów wzrasta zagro żenie powstawaniem szkód wyrz ądzonych przez wyrywane drzewa podczas huraganów.

III – Działania edukacyjne Funkcj ę edukacyjn ą pełni ą równie ż szlaki turystyczne i ście żki edukacyjne. Głównym celem edukacji przyrodniczej jest zach ęcenie ludno ści do uprawiania aktywnego wypoczynku, pokazanie ró żnorodno ści wyst ępuj ących form przyrody, przybli żenie problematyki gospodarki le śnej i ochrony przyrody oraz poszerzenie wiedzy z zakresu edukacji przyrodniczej. Nadle śnictwa prowadz ą edukacj ę ekologiczn ą w oparciu o zatwierdzony program edukacji le śnej. Prowadzone s ą równie ż spotkania ze szkołami, przedszkolami na ście żkach edukacyjno - le śnych.

IV - Monitoring środowiska Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego funkcjonuje w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska, a jego zadaniem w odró żnieniu od monitoringu specjalistycznego jest prowadzenie obserwacji mo żliwie jak najwi ększej liczby elementów środowiska przyrodniczego, w oparciu o planowe, zorganizowane badania stacjonarne. Celem ZM ŚP jest dostarczenie danych do okre ślania aktualnego stanu środowiska oraz w oparciu o wieloletnie cykle obserwacyjne, przedstawienie krótko i długookresowych przemian środowiska w warunkach zmian klimatu i narastaj ącej antropopresji. Uzyskane wyniki z prowadzonych obserwacji stanowi ą podstaw ę do sporz ądzenia prognoz krótko i długoterminowych rozwoju środowiska przyrodniczego oraz przedstawienia kierunków zagro żeń i sposobów ich przeciwdziałania. Monitoring lasów wł ączono do Pa ństwowego Monitoringu Środowiska koordynowanego przez Pa ństwow ą Inspekcj ę Ochrony Środowiska. Instytut Badawczy Le śnictwa przyst ąpił do uruchomienia monitoringu uszkodze ń lasu (monitoring biologiczny). Do monitoringu lasu wł ączono monitoring entomologiczny obejmuj ący li ścio żerne szkodniki drzew iglastych. Uruchomiono pomiary koncentracji zanieczyszcze ń powietrza. Zapocz ątkowano monitoring fitopatologiczny. Zapocz ątkowano monitoring składu chemicznego aparatu asymilacyjnego drzew. Rozpoczęto monitoring biegaczowatych.

3.10. ZAGRO ŻENIA POWA ŻNYMI AWARIAMI

Zgodnie z ustaw ą Prawo ochrony środowiska mianem powa żnej awarii okre śla si ę zdarzenie, w szczególno ści emisj ę, po żar lub eksplozj ę, powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których wyst ępuje jedna lub wi ęcej niebezpiecznych substancji, prowadz ące do natychmiastowego powstania zagro żenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagro żenia z opó źnieniem. Na terenie gminy nie funkcjonuj ą zakłady okre ślone jako zakłady o zwi ększonym lub du żym ryzyku wyst ąpienia powa żnej awarii. Zagro żenie mog ą stanowi ć jednak inne podmioty gospodarcze ze wzgl ędu na składowane materiały i inne półprodukty.

78 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

Innym typem zagro żeń na terenie jednostki są zagro żenia pochodz ące z komunikacji. W efekcie du żego i stale rosn ącego nat ęż enia przewozów materiałów, stanu technicznego dróg oraz niejednokrotnie fatalnego stanu technicznego taboru ci ęż arowego ro śnie ryzyko zagro żenia. Bior ąc pod uwag ę wymienione czynniki, za potencjalne źródło awarii mo żna zatem uzna ć równie ż ci ągi komunikacyjne oraz stacje paliw jako miejsca wypadków drogowych i zagro żeń produktami ropopochodnymi dla gleb i wód. Potencjalnym zagro żeniem powa żną awari ą obj ęta jest, z tytułu transportu materiałów niebezpiecznych, droga nr 10 - wyznaczona do przewozu takich ładunków.

3.10.1. Analiza SWOT – zagro żenia powa żnymi awariami

W kolejnej tabeli przedstawiono analiz ę SWOT dla obszaru interwencji zagro żenia powa żnymi awariami.

Tabela 29. Analiza SWOT – zagro żenia powa żnymi awariami Mocne strony Słabe strony

trzne − aktualne procedury kryzysowe ę − znaczne nat ęż enie ruchu ci ęż arowego, opracowywane przez Stra ż Po żarn ą − zagro żenia punktowe i liniowe. Czynniki i Starostwo Powiatowe. wewn Szanse Zagro żenia − opracowywanie przez prowadz ących zakłady przemysłowe planów operacyjno- − duże nat ęż enie ruchu samochodowego trzne

ę ratowniczych oraz zewn ętrznych planów na szlakach komunikacyjnych operacyjno-ratowniczych przez zwi ększaj ące zagro żenie wyst ąpienia Czynniki

zewn Komendanta Wojewódzkiego Pa ństwowej awarii. Stra ży Po żarnej. Źródło: opracowanie własne

3.10.2. Zagadnienia horyzontalne – zagro żenie powa żnymi awariami

Wskazany obszar interwencji oraz najwa żniejsze problemy jednostki odnosz ą si ę po średnio do czterech głównych zagadnie ń horyzontalnych, którymi s ą: 1. adaptacja do zmian klimatu. 2. nadzwyczajne zagro żenia środowiska. 3. działania edukacyjne. 4. monitoring środowiska.

I – Adaptacja do zmian klimatu Zaburzeniom równowagi w systemie środowiska geograficznego wywołanym ocieplaniem si ę klimatu b ędą towarzyszyły zmiany, które w sposób bezpo średni lub po średni powinny by ć uwzgl ędniane w gospodarowaniu przestrzeni ą w kontek ście mog ącej si ę pojawi ć powa żnej awarii lub nadzwyczajnego zagro żenia środowiska. Dotycz ą one wielu aspektów o charakterze horyzontalnym, od gospodarki rolnej, le śnej i wodnej (niszcz ące susze, po żary, powodzie i podtopienia, itd.), przez przemysł i energetyk ę (zmiany technologii), bezpiecze ństwo ludzi i mienia (ekspozycja na powodzie i podtopienia, osuwiska i po żary) po infrastruktur ę (ekspozycja na nadmiar lub niedobór wód, wichury). Na mo żliwo ść wyst ąpienia powa żnych awarii ma wyst ępowanie ekstremalnych zjawisk pogodowych, typu

79 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025 huragany czy intensywne burze co mo że doprowadzi ć do zwi ększenia ryzyka uszkodzenia linii przesyłowych i dystrybucyjnych, a zatem ograniczenia w dostarczaniu energii do odbiorców. Jedn ą z najbardziej wra żliwych na zmiany klimatu dziedzin gospodarki jest transport. We wszystkich jego kategoriach wra żliwo ść na warunki klimatyczne jest znaczna. Innym czynnikiem klimatycznym powoduj ącym utrudnienia w ruchu drogowym jest mgła, szczególnie cz ęsto wyst ępuj ąca w warunkach jesienno-zimowych przy temperaturach bliskich zera. Ograniczenie widoczno ści powoduje zmniejszenie pr ędko ści eksploatacyjnej i opó źnienia w ruchu drogowym, szczególnie w transporcie publicznym, a także zwi ększa ryzyko wypadków drogowych. Analiza przewidywanych zmian klimatu dowodzi, że oczekiwane zmiany w dalszej perspektywie b ędą oddziaływa ć na transport negatywnie. Działania dostosowawcze sektora transportu do oczekiwanych zmian klimatu powinny przede wszystkim zabezpieczy ć infrastruktur ę drogow ą i kolejow ą przed zagro żeniami wynikaj ącym ze wzrostu cz ęstotliwo ści intensywnych opadów. Deszcze nawalne powoduj ą zatopienia dróg, przeci ąż enie układów odwadniaj ących, przepustów i mostów na mniejszych ciekach.

II – Nadzwyczajne zagro żenia środowiska Nadzwyczajne zagro żenia środowiska powstaj ą wskutek: wypadków i zdarze ń w czasie budowy i eksploatacji dróg i innych obiektów drogowych, w których bior ą udział pojazdy przewo żą ce substancje niebezpieczne, a które mog ą spowodowa ć m.in.: ska żenie powietrza, wód, gleb oraz po żary; awarii w miejscach postoju ww. pojazdów, po żaru z powodu nieostro żnego obchodzenia si ę u żytkowników dróg z ogniem w lesie, niewła ściwego lub niedostatecznego zabezpieczenia robót drogowych i samej drogi w wyniku złego rozpoznania warunków środowiskowych (np. geologii, stosunków wodnych).

III – Działania edukacyjne Edukacj ę społecze ństwa w zakresie wła ściwych zachowa ń w sytuacji wyst ąpienia zagro żenia realizuj ą gminne i powiatowe sztaby zarz ądzania antykryzysowego. W zakres funkcji Pa ństwowej Stra ży Po żarnej wchodzi publiczna informacja, edukacja i zwi ększanie świadomo ści społeczno ści lokalnych. Na podstawie przeprowadzanych działa ń, komendanci powiatowi sporz ądz ą tzw. katalogi zagro żeń obejmuj ące identyfikacj ę zagro żeń: - chemicznych - od źródeł stacjonarnych (w tym obj ętych postanowieniami dyrektywy SEVESO II, - w transporcie drogowym materiałów niebezpiecznych, w transporcie kolejowym i ruroci ągowym, - zagro żenia po żarowe (du żych baz magazynowych materiałów po żarowo niebezpiecznych, obiektów u żyteczno ści publicznej, lasów itp.) Na podstawie katalogów zagro żeń sporz ądzane s ą plany ratownicze dla terenu całego powiatu oraz przeprowadzane s ą szkolenia stra żaków jednostek ratowniczo - ga śniczych PSP, członków jednostek Ochotniczych Stra ży Po żarnych oraz ratowników z jednostek wł ączonych do systemu ratowniczo ga śniczego.

IV - Monitoring środowiska Obowi ązki kontroli zwi ązane z awariami przemysłowymi spoczywaj ą głównie na prowadz ącym zakład o du żym lub zwi ększonym ryzyku wyst ąpienia awarii oraz na organach Pa ństwowej Stra ży Po żarnej, a tak że Wojewodzie. WIO Ś realizuje zadania z zakresu zapobiegania wyst ępowania awarii przemysłowych poprzez wykonywanie kontroli

80 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025 przedsi ębiorstw. Współprac ę koordynuj ą sztaby zarz ądzania antykryzysowego w oparciu o opracowane plany zarz ądzania antykryzysowego.

IV. CELE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA, ZADANIA I ICH FINANSOWANIE

4.1. ZAŁO ŻENIE PROGRAMOWE

Realizuj ąc lokaln ą polityk ę ochrony środowiska niniejszy program ochrony środowiska, a w nim harmonogram realizacyjny, sporz ądzony został z uwzgl ędnieniem celów zawartych w strategiach i programach (operacyjnych i rozwoju), wynikaj ących z ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2016 r. poz. 383). W ka żdym z tych dokumentów znajduje si ę szereg zapisów, które były baz ą dla potrzeb opracowania celów oraz kierunków działa ń niniejszego Programu. Wiele z zaproponowanych zada ń w zało żeniu powinno by ć realizowanych przez jednostki samorz ądowe, w szczególno ści samorz ąd gminny, rzadko kiedy przez samorz ąd powiatowy lub przez jednostki działaj ące na tym terenie oraz w regionie. Miasto i Gmina Nakło nad Noteci ą będzie w cz ęś ci odpowiedzialna finansowo za realizacj ę zada ń, a w cz ęś ci z nich będzie cz ęsto pełni ć funkcje nadzoru działalno ści, b ędzie wspiera ć działalno ść w charakterze administracyjnym, czy organizacyjnym, promocyjnym.

4.1.1. DOKUMENTY MI ĘDZYNARODOWE

Punktem wyj ścia dla rozwa żań zgodno ści zało żeń PO Ś z innymi dokumentami jest omówienie dokumentów ustanowionych na szczeblu mi ędzynarodowym do realizacji, których Polska jest zobowi ązana. W 1992 roku opracowany został jeden z najwa żniejszych dokumentów, zwi ązanych ze zrównowa żonym rozwojem tzw. „Agenda 21" - Światowy Program Rozwoju Zrównowa żonego . Dokument ten zwraca szczególn ą uwag ę na konieczno ść ochrony zasobów naturalnych i racjonalnego gospodarowania nimi w celu zapewnienia trwałego i zrównowa żonego rozwoju . Kolejnym najbardziej rozpowszechnionym dokumentem mi ędzynarodowym, który narzuca Polsce działania w zakresie ochrony środowiska jest Protokół z Kioto w sprawie zmian klimatu. Stanowi znaczny post ęp w zakresie walki z globalnym ociepleniem, poniewa ż zawiera cele wi ążą ce i ilo ściowe , zwi ązane z ograniczeniem i redukcj ą emisji gazów cieplarnianych . Obecnie priorytetowe dla Polski jest dostosowanie swoich działa ń do polityki Unii Europejskiej. Główne zało żenia polityki Wspólnoty w zakresie środowiska naturalnego okre ślone s ą w Traktacie Ustanawiaj ącym WE w Tytule XIX - Środowisko Naturalne . Jego realizacja powinna si ę przyczyni ć do zachowania, ochrony i poprawy jako ści środowiska naturalnego – z uwzgl ędnieniem ró żnorodno ści sytuacji w ró żnych regionach Wspólnoty - ale równie ż do ochrony zdrowia ludzkiego . Kolejnym wa żnym dokumentem, wyznaczaj ącym ramy realizacji polityki wspólnotowej w zakresie ochrony środowiska jest Program Działa ń Wspólnoty Europejskiej w dziedzinie Środowiska . W chwili obecnej obowi ązuje ju ż 7 Program, który okre śla

81 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025 działania polityki UE w dziedzinie ochrony środowiska i polityki klimatycznej na najbli ższe siedem lat (od roku 2013). Okre śla on nast ępuj ące cele priorytetowe: - ochrona, zachowanie i poprawa kapitału naturalnego Unii, - przekształcenie Unii w zasobooszcz ędn ą, zielon ą i konkurencyjn ą gospodark ę niskoemisyjn ą, - ochrona obywateli Unii przed zwi ązanymi ze środowiskiem presjami i zagro żeniami dla zdrowia i dobrostanu, - maksymalizacja korzy ści z prawodawstwa środowiskowego, doskonalenie wiedzy i bazy dowodowej w zakresie środowiska i ochrony klimatu, - zabezpieczenie inwestycji ekologicznych i wspieranie zrównowa żonych miast, - lepsze uwzgl ędnianie w działaniach bardziej spójnej polityki środowiskowej i efektywne podejmowanie wyzwa ń mi ędzynarodowych, dotycz ących środowiska i klimatu. Jednym z kluczowych elementów programu jest tak że adaptacja do zmian klimatu , powi ązana z wieloma innymi aspektami środowiskowymi, takimi jak ochrona gleby, zrównowa żone środowisko miejskie, zrównowa żona ochrona wód i środowiska morskiego . Program ochrony środowiska to dokument, który powinien opiera ć si ę tak że na strategicznych dokumentach programuj ących nie tylko działania w zakresie stricte ochrony środowiska, ale równie ż szeroko rozumianego rozwoju społeczno-gospodarczego. Tym samym kolejnym unijnym dokumentem maj ącym znaczenie dla rozwoju pa ństw członkowskich jest unijna strategia wzrostu na okres od 2010 do 2020 r., Europa 2020 . Strategia ta ma pomóc skorygowa ć niedoci ągni ęcia europejskiego modelu wzrostu gospodarczego i stworzy ć warunki, dzi ęki którym b ędzie on bardziej inteligentny, zrównowa żony i sprzyjaj ący wł ączeniu społecznemu.

4.1.2. DOKUMENTY KRAJOWE

Na poziomie krajowym najwa żniejsze strategiczne dokumenty, które wytyczaj ą drog ę do zrównowa żonego rozwoju to przede wszystkim: 1. Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030. Trzecia fala nowoczesno ści” – przyj ęta uchwał ą Nr 16 Rady Ministrów z dnia 5 lutego 2013 r. w sprawie przyj ęcia Długookresowej Strategii Rozwoju Kraju. Polska 2030. Trzecia Fala Nowoczesno ści (M.P. 2013, poz. 121), 2. Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju 2020 – przyj ęta uchwał ą Nr 157 Rady Ministrów z dnia 25 wrze śnia 2012 r. w sprawie przyj ęcia Strategii Rozwoju Kraju 2020 (M.P. 2012, poz. 882), 3. Strategia „Bezpiecze ństwo Energetyczne i Środowisko” – przyj ęta uchwał ą Nr 58 Rady Ministrów z dnia 15 kwietnia 2014 r. w sprawie przyj ęcia Strategii „Bezpiecze ństwo Energetyczne i Środowisko – perspektywa do 2020 r.” (M.P. 2014, poz. 469), 4. Strategia innowacyjno ści i efektywno ści gospodarki „Dynamiczna Polska 2020” – przyj ęta uchwał ą Nr 7 Rady Ministrów z dnia 15 stycznia 2013 r. w sprawie Strategii Innowacyjno ści i Efektywno ści Gospodarki „Dynamiczna Polska 2020” (M.P. 2013, poz. 73), 5. Strategia Rozwoju Transportu do 2020 roku (z perspektyw ą do 2030 roku) – przyj ęta uchwał ą Nr 6 Rady Ministrów z dnia 22 stycznia 2013 r. w sprawie Strategii

82 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

Rozwoju Transportu do 2020 r. (z perspektyw ą do 2030 r.) (M.P. 2013, poz. 75), 6. Strategia zrównowa żonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa na lata 2012- 2020 – przyj ęta uchwał ą Nr 163 Rady Ministrów z dnia 25 kwietnia 2012 r. w sprawie przyj ęcia „Strategii zrównowa żonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa” na lata 2012–2020 (M.P. 2012, poz. 839), 7. Polityka energetyczna Polski do 2030 roku - obwieszczenie Ministra Gospodarki z dnia 21 grudnia 2009 r. w sprawie polityki energetycznej państwa do 2030 r. (M.P. 2010 nr 2, poz. 11), 8. Krajowy Program Ochrony Powietrza w Polsce - komunikat Ministra Środowiska z dnia 17 wrze śnia 2015 r. w sprawie Krajowego Programu Ochrony Powietrza (M.P. 2015 poz. 905), 9. Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych - obwieszczenie Ministra Środowiska z dnia 15 czerwca 2016 r. w sprawie ogłoszenia aktualizacji krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych (M.P. 2016 poz. 652), 10. Strategiczny plan adaptacji dla sektorów i obszarów wra żliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektyw ą do roku 2030 – przyj ęty przez Rad ę Ministrów w dniu 29 pa ździernika 2013 r., 11. Program ochrony i zrównowa żonego u żytkowania ró żnorodno ści biologicznej – przyj ęty uchwał ą Nr 213 Rady Ministrów z dnia 6 listopada 2015 r. w sprawie zatwierdzenia „Programu ochrony i zrównowa żonego u żytkowania ró żnorodno ści biologicznej wraz z Planem działa ń na lata 2015–2020” (M.P. 2015 poz. 1207), 12. Krajowy plan gospodarki odpadami – przyj ęty uchwał ą Nr 88 Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2016 r. w sprawie Krajowego planu gospodarki odpadami 2022 (M.P. 2016 poz. 784), 13. Krajowy program zapobiegania powstawaniu odpadów - przyj ęty przez Rad ę Ministrów w dniu 26 czerwca 2014 r. 14. Sprawne Pa ństwo 2020 – przyj ęta uchwał ą Nr 17 Rady Ministrów z dnia 12 lutego 2013 r. w sprawie przyj ęcia strategii „Sprawne Pa ństwo 2020” (M.P. 2013 poz. 136), 15. Strategia rozwoju systemu bezpiecze ństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej 2022 – przyj ęta uchwał ą Nr 67 Rady Ministrów z dnia 9 kwietnia 2013 r. w sprawie przyj ęcia „Strategii rozwoju systemu bezpiecze ństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej 2022” (M.P. 2013 poz. 377), 16. Krajowa strategia rozwoju regionalnego 2010–2020: regiony, miasta, obszary wiejskie - przyj ęta przez Rad ę Ministrów uchwał ą w dniu 13 lipca 2010 r. (M.P. 2011 nr 36 poz. 423), 17. Strategia Rozwoju Kapitału Ludzkiego 2020 – przyj ęta uchwał ą Nr 104 Rady Ministrów z dnia 18 czerwca 2013 r. w sprawie przyjęcia Strategii Rozwoju Kapitału Ludzkiego 2020 (M.P. 2013 poz. 640), 18. Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego 2020 – przyj ęta uchwał ą Nr 61 Rady Ministrów z dnia 26 marca 2013 r. w sprawie przyj ęcia „Strategii Rozwoju Kapitału Społecznego 2020” (M.P. 2013 poz. 378).

4.1.3. DOKUMENTY WOJEWÓDZKIE

Je żeli chodzi o Strategi ę rozwoju województwa kujawsko - pomorskiego do roku 2020 – Plan modernizacji 2020+ to zawiera ona cz ęś ciowo zagadnienia zwi ązane ze środowiskiem. Przeprowadzone analizy uwarunkowa ń i stanu rozwoju województwa oraz

83 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025 prognoz rozwoju województwa, jak te ż zgłaszanych podczas konsultacji społecznych aspiracji ró żnych środowisk, pozwoliły na identyfikacj ę priorytetów rozwoju województwa. Wyró żniono nast ępuj ące priorytety: 1. Konkurencyjna gospodarka. 2. Modernizacja przestrzeni wsi i miast. 3. Silna metropolia. 4. Nowoczesne społecze ństwo.

Podstawowym dokumentem szczebla wojewódzkiego ju ż typowo w zakresie ochrony środowiska jest Program Ochrony Środowiska Województwa Kujawsko-Pomorskiego . Jako naczeln ą zasad ę ochrony środowiska województwa kujawsko - pomorskiego , podobnie jak polityki ekologicznej pa ństwa, przyjmuje si ę sformułowan ą w Konstytucji RP zasad ę zrównowa żonego rozwoju. Lista celi i priorytetów województwa jest podzielona na nast ępuj ące elementy: cele ekologiczne – priorytety ekologiczne oraz kierunki działa ń (gminne zało żenia powinny opiera ć si ę na celach strategicznych wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska) – w poni ższym zestawieniu wskazano głównie wytyczne, które bezpo średnio odnosz ą si ę do Powiatu i sytuacji oraz problemów środowiskowych istniej ących na tym terenie, a tak że odnosz ących si ę do jednostek samorz ądu terytorialnego: I. Cel ekologiczny – Poprawa jako ści środowiska 1. Poprawa jako ści wód: − na uj ęciach czynnych uwzgl ędnienie ich stratygrafii (struktury wiekowej) i litologii (budowy geologicznej) rzutuj ących na przenikanie zanieczyszcze ń z powierzchni ziemi, a tym samym ochron ę warstwy wodono śnej, − systematyczna likwidacja nieczynnych uj ęć , aby poprzez nieeksploatowane studnie nie dochodziło do ska żenia u żytkowej warstwy wodono śnej, − realizacja inwestycji, zapisanych w Krajowym programie oczyszczania ścieków komunalnych, w zakresie budowy, rozbudowy, modernizacji oczyszczalni ścieków oraz sieci kanalizacji zbiorczej w aglomeracjach o RLM powy żej 2 000 mieszka ńców, − wspieranie realizacji projektów w zakresie zagospodarowania komunalnych osadów ściekowych, w tym w kierunku ich termicznego przekształcania, − wspieranie budowy indywidualnych systemów oczyszczania ścieków lub innych odpowiednich rozwi ąza ń zapewniaj ących ten sam poziom ochrony środowiska w miejscach gdzie nie jest mo żliwa technicznie lub jest nieuzasadniona ekonomicznie budowa sieci kanalizacyjnej, − budowa i rozbudowa systemów odbioru wód opadowych i roztopowych oraz ich oczyszczanie, − wspieranie działa ń kontrolnych w zakresie likwidacji punktowych i obszarowych źródeł emisji nieoczyszczonych ścieków do środowiska wodnego i do ziemi, − analiza wyników monitoringu jako ści wód powierzchniowych i podziemnych, wytyczanie kierunków naprawczych dla poprawy złej jako ści wód, − identyfikacja potencjalnych źródeł zanieczyszcze ń, − edukacja ekologiczna społeczeństwa w zakresie potrzeb i mo żliwo ści d ąż enia do ochrony stanu jako ści wód powierzchniowych i podziemnych, − realizacja zało żeń Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej w gospodarce rolnej, − wspieranie działa ń inwestycyjnych, których wynikiem b ędzie eliminacja emisji zanieczyszcze ń przemysłowych do środowiska wodnego i do ziemi, w tym substancji szczególnie szkodliwych oraz powoduj ących zasolenie,

84 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

− inicjowanie i wspieranie działa ń inwestycyjnych, których wynikiem b ędzie poprawa jako ści wód przeznaczonych do spo życia, − inicjowanie, wspieranie opracowania i wdra żania programów naprawczych dla jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych sklasyfikowanych poni żej stanu dobrego ze szczególnym uwzgl ędnieniem tych, posiadaj ących zły stan ekologiczny, − realizacja zada ń inwestycyjnych zapisanych w dokumentach planistycznych wynikaj ących z wdra żania Ramowej Dyrektywy Wodnej. 2. Poprawa jako ści powietrza atmosferycznego i ochrona klimatu: − analiza wyników monitoringu jako ści powietrza atmosferycznego według ocen rocznych, okre ślanie kierunków działa ń naprawczych dla stref nale żą cych do klasy C oraz analiza skuteczno ści wdra żanych programów naprawczych, a tak że sporz ądzanie i wdra żanie programów naprawczych dla stref zaklasyfikowanych do klasy C, − podejmowanie działa ń w celu zapewnienia skutecznej ochrony zdrowia ludzkiego i środowiska poprzez utrzymywanie poziomu substancji w powietrzu poni żej lub co najwy żej na poziomie celu długoterminowego, − ograniczenie, docelowo eliminacja niskiej emisji ze źródeł komunalnych w miastach i terenach zwartej zabudowy mieszkaniowej poprzez: sukcesywn ą budow ę sieci gazowej, zast ępowanie paliw wysokoemisyjnych paliwami ekologicznymi (paliwami niskoemisyjnymi) energi ą ze źródeł zbiorczych lub energi ą ze źródeł odnawialnych oraz promocj ę budownictwa energooszcz ędnego, − wspieranie w uzyskaniu oraz promocja jednostek organizacyjnych i podmiotów gospodarczych uzyskuj ących certyfikat ISO, − edukacja ekologiczna w zakresie potrzeb i mo żliwo ści d ąż enia do ochrony powietrza atmosferycznego i klimatu m.in. poprzez oszcz ędno ść energii elektrycznej, promowanie stosowania niskoemisyjnych lub odnawialnych źródeł energii, biopaliw itp. 3. Poprawa klimatu akustycznego: − wspieranie działa ń prowadz ących do eliminacji b ądź ograniczenia do poziomów dopuszczalnych emisji hałasu przemysłowego, − wspieranie realizacji inwestycji wpływaj ących na zmniejszenie uci ąż liwo ści hałasu komunikacyjnego – budow ę obwodnic, budow ę i przebudow ę dróg, realizacja elementów technicznych zieleni izolacyjnej itp., − kontynuacja działa ń monitoruj ących u żywanie spalinowego sprz ętu motorowodnego na wodach powierzchniowych, − monitorowanie przestrzegania zasad strefowania terenów w planowaniu przestrzennym w odniesieniu do nowo zagospodarowywanych terenów. 4. Ochrona przed polami elektromagnetycznymi: − monitorowanie przestrzegania zasad ochrony ludzi przed oddziaływaniem pól elektromagnetycznych w planowaniu przestrzennym w odniesieniu do terenów przeznaczonych pod zabudow ę mieszkaniow ą i miejsc dost ępnych dla ludno ści. 5. Ochrona przed powa żnymi awariami i powa żnymi awariami przemysłowymi oraz zapobieganie szkodom w środowisku: − edukacja ekologiczna w celu wykreowania wła ściwych zachowa ń społecze ństwa w sytuacjach wyst ąpienia zagro żeń środowiska powodowanych wyst ąpieniem zdarze ń o znamionach powa żnych awarii, − wyznaczanie bezpiecznych miejsc parkingowych dla pojazdów przewo żą cych substancje niebezpieczne,

85 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

− wspieranie Jednostek Ratowniczo-Ga śniczych w doposa żaniu w specjalistyczny sprz ęt ratownictwa technicznego, − zapobieganie bezpo średnim zagro żeniom wyst ąpienia szkody w środowisku i szkodom w środowisku, − w przypadku wyst ąpienia szkody w środowisku - egzekwowanie od podmiotów korzystaj ących ze środowiska obowi ązku podj ęcia działa ń naprawczych, działa ń zapobiegawczych oraz naprawy elementów przyrodniczych do przywrócenia stanu pocz ątkowego oraz usuni ęcia zagro żenia dla zdrowia ludzi. 6. Zarz ądzanie środowiskiem w aspekcie ochrony zdrowia: − wdra żanie strategicznego programu rz ądowego „ Środowisko, a zdrowie”, zgodnego z wytycznymi Europejskiego Biura Światowej Organizacji Zdrowia, − stwarzanie i doskonalenie dost ępnych systemów informacyjnych dla celów monitoringu „Środowiskowych zagro żeń zdrowia i ich skutków”, − przyspieszenie budowy systemów oczyszczania i odprowadzania ścieków na terenach wiejskich, − łagodzenie istniej ących nieprawidłowo ści lokalizacyjnych przez budow ę ekranów akustycznych i innych zabezpiecze ń, − restrukturyzacja produkcji rolniczej na obszarach o glebach nadmiernie zanieczyszczonych substancjami chemicznymi, − opracowanie i wdra żanie zintegrowanych programów edukacji ekologicznej, zdrowotnej i konsumenckiej. II. Cel ekologiczny: Zrównowa żone wykorzystanie surowców, materiałów, wody i energii 1. Materiałochłonno ść , wodochłonno ść , energochłonno ść i odpadowo ść : − wspieranie działa ń zmierzaj ących do zmniejszenia zu życia wody i podniesienia efektywno ści wykorzystania energii w gospodarce komunalnej, − wspieranie działa ń maj ących na celu minimalizacj ę i ograniczanie ilo ści powstawania odpadów, − wspieranie projektowania i realizacji energooszcz ędnego budownictwa, − zwi ększenie sprawno ści wytwarzania energii i zmniejszenia strat energii w przesyle. 2. Kształtowanie zasobów wodnych oraz ochrona przed powodzi ą i skutkami suszy: − realizacja działa ń zmierzaj ących do obni żenia zagro żenia powodziowego wynikaj ących z wdra żania Dyrektywy 2007/60/WE w sprawie oceny i zarz ądzania ryzykiem powodziowym, − tworzenie warunków do szerokiego korzystania z wód (rekreacja, energetyka, żegluga, modernizacja i rozwój śródl ądowych dróg wodnych) przy niepogarszaniu ich jako ści, − realizacja programu małej retencji, programu ochrony przeciwpowodziowej województwa kujawsko - pomorskiego, − monitoring wła ściwego utrzymania wód i urz ądze ń wodnych, − utrzymanie koryt rzecznych, − modernizacja urz ądze ń wodnych melioracji podstawowych poprzez udra żnianie rzek i kanałów dla ryb dwu środowiskowych, − poprawa warunków do korzystania z wód (tworzenie rezerw wodnych) oraz ochrona obszarów wodno-błotnych, − wyznaczenie obszarów zalewowych i polderów,

86 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

− budowa, przebudowa i modernizacja melioracji szczegółowych (w tym tworzenie zasobów wodnych poprzez nawadnianie). 3. Wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych: − sporz ądzenie analizy dotycz ącej wyznaczenia terenów dla lokalizacji instalacji OZE, − intensyfikacja wykorzystania mechanizmów wsparcia rozwoju OZE z prowadzeniem działa ń edukacyjnych oraz popularyzacyjnych, − wspieranie i aktywizacja samorz ądów gminnych w kierunku wykorzystania lokalnych zasobów dla zwi ększenia ilo ści energii uzyskiwanej ze źródeł odnawialnych, − realizacja przedsi ęwzi ęć z zakresu małej retencji (hydroelektrownie) z zachowaniem dro żno ści korytarzy ekologicznych. III. Cel ekologiczny: Ochrona i racjonalne u żytkowanie zasobów przyrodniczych 1. Ochrona przyrody i krajobrazu: − dostosowanie re żimów ochronnych na obszarach chronionych do potrzeb ochrony przyrody i krajobrazu oraz do zamierze ń rozwoju społeczno-gospodarczego, − realizacja powszechnej inwentaryzacji przyrodniczej ze szczególnym uwzgl ędnieniem obszarów chronionych i korytarzy ekologicznych, − utrzymanie ró żnorodno ści siedlisk przyrodniczych oraz gatunków i ich siedlisk, − ochrona krajobrazu otwartego przed inwestycjami dysharmonijnymi, − wprowadzenie programu udro żnienia rzek w celu umo żliwienia migracji organizmów wodnych, − intensyfikacja wdra żania i promocji programów rolno środowiskowych, − poprawa stanu zniszczonych cennych przyrodniczo ekosystemów, zwłaszcza dolin rzecznych oraz siedlisk, w tym wodno-błotnych i le śnych, − wspieranie kompleksowych bada ń florystycznych, faunistycznych i krajobrazowych oraz rozwój systemu wymiany informacji przyrodniczej, − sukcesywna rewaloryzacja parków podworskich i miejskich, − przeciwdziałanie wprowadzaniu gatunków obcej flory i fauny. 2. Ochrona i zrównowa żony rozwój lasów: − zwi ększanie lesisto ści województwa w wyniku dalszego zalesienia gruntów porolnych, − uwzgl ędnianie uwarunkowa ń przyrodniczo-krajobrazowych w planowaniu nowych zalesie ń, − działania na rzecz dostosowania składu gatunkowego drzewostanów do siedlisk poprzez ograniczenia nasadze ń sosny na rzecz gatunków li ściastych, − zwi ększenie stabilno ści ekosystemów le śnych poprzez zró żnicowanie struktury pionowej drzewostanów, urozmaicenie formy zmieszania, − racjonalne rekreacyjne udost ępnianie lasów, − tworzenie spójnych kompleksów le śnych szczególnie w obszarze korytarzy ekologicznych i wododziałów, − kontynuowanie przebudowy drzewostanów zniekształconych lub uszkodzonych w wyniku działalno ści człowieka. 3. Ochrona powierzchni ziemi i gleb: − prowadzenie działa ń prewencyjnych w zakresie przeciwdziałania wył ączania z użytkowania rolniczego gleb o wysokich walorach u żytkowych, − przestrzeganie zasad dobrej praktyki rolniczej w zakresie ochrony gleb u żytkowanych rolniczo, − ograniczanie procesów erozji wodnej i wietrznej,

87 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

− rekultywacja gleb zdegradowanych metodami biologicznymi i technicznymi, − wdra żanie programów rolno środowiskowych uwzgl ędniaj ących działania prewencyjne, − prowadzenie bie żą cej rekultywacji i zagospodarowania gruntów zdegradowanych, w tym terenów poprzemysłowych, − przestrzeganie i egzekwowanie wymogu rekultywacji terenów poeksploatacyjnych, − preferowanie rekultywacji terenów poeksploatacyjnych w kierunku le śnym i wodnym. 4. Ochrona zasobów kopalin: − unikanie lokalizacji inwestycji strategicznych na terenach złó ż kopalin, − ograniczanie tendencji polegaj ącej na eksploatacji kopalin (w szczególno ści piasków i żwirów) z małych złó ż o powierzchni do 2 ha, − zast ępowanie kopalin surowcami z innych źródeł, w szczególno ści surowcami odtwarzalnymi i odzyskiwanymi z odpadów, − przeciwdziałanie nielegalnej eksploatacji kopalin. IV. Cel ekologiczny: Działania systemowe w ochronie środowiska 1. Edukacja ekologiczna i udział społecze ństwa w ochronie środowiska: − opracowanie i wdra żanie programów szkolnych z zakresu ochrony i kształtowania środowiska przyrodniczego, − szkolenie kadry nauczycielskiej oraz organizatorów turystyki i wypoczynku w zakresie tre ści i metodyki przekazywania wiedzy ekologicznej, − podnoszenie świadomo ści ekologicznej decydentów, − przygotowywanie i publikowanie rzetelnej łatwo dostępnej informacji o stanie i zagro żeniach środowiska, − prowadzenie skutecznej edukacji ekologicznej, realizacja szeregu działalno ści promuj ących tematyk ę ekologiczn ą – organizacja wydarze ń i imprez, prowadzenie działalno ści wydawniczej i promocyjnej, w tym w oparciu o produkty markowe regionu, − tworzenie i rozwijanie bazy dydaktycznej edukacji ekologicznej, − opracowywanie i realizacja programu regionalnego z zakresu edukacji ekologicznej oraz programów dla szczebla powiatowego i gminnego, − rozwijanie współpracy z organizacjami pozarz ądowymi wraz z zapewnieniem im udziału w działaniach edukacyjnych oraz podejmowaniu decyzji dotycz ących środowiska. 2. Rozwój bada ń i post ęp techniczny: − zwi ększenie wagi opinii i doradztwa naukowych środowisk z zakresu nauk przyrodniczych i ochrony środowiska w procesie podejmowania decyzji administracyjnych, − wsparcie dla przedsi ębiorstw wdra żaj ących i stosuj ących rozwi ązania technologiczne o innowacyjnym charakterze. 3. Planowanie przestrzenne w ochronie środowiska: − uwzgl ędnianie w planach zagospodarowania przestrzennego wymaga ń ochrony środowiska, − przestrzeganie zasad ładu przestrzennego i ochrony krajobrazu, − przestrzeganie zasad strefowania poszczególnych funkcji terenu (np. mieszkaniowa, usługowa, produkcyjna), − ograniczenie rozpraszania budownictwa i jego koncentracja, intensyfikacja wykorzystania terenów w ramach istniej ącego zainwestowania, w szczególno ści budownictwa mieszkaniowego,

88 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

− przestrzeganie w planach miejscowych optymalizacji ustale ń dotycz ących ochrony środowiska w tym odprowadzenie ścieków do kanalizacji, podł ączenie zabudowy do sieci ciepłowniczej, gazowej, b ądź stosowanie źródeł energii odnawialnej, − zalecanie w planach miejscowych okre ślania poziomów docelowych substancji w powietrzu celem ograniczenia „niskiej emisji”, − uwzgl ędnianie w polityce przestrzennej progów poziomu „chłonno ści” środowiskowa i „pojemno ści” przestrzennej, − wyznaczenie korytarzy ekologicznych rangi ponadlokalnej dla potrzeb opracowa ń ekofizjograficznych i prognoz oddziaływania na środowisko oraz ich zagospodarowanie zgodnie ze specyfik ą, − prowadzenie efektywnego monitoringu obecnych i planowanych zmian zachodz ących w środowisku, − prowadzenie analiz scenariuszowych i budowanie modeli zmian funkcji przestrzeni w relacji do istniej ących i potencjalnych zagro żeń środowiskowych, − ograniczanie zagospodarowania na terenach zagro żonych powodzi ą. 4. Aktywizacja rynku na rzecz ochrony środowiska: − stosowanie w systemie zamówie ń publicznych oraz publicznych dotacji i dofinansowań preferencji dla przedsi ębiorstw o proekologicznym podej ściu w ramach prowadzonych działalno ści (stosowanie systemów zarz ądzania środowiskowego, certyfikacja działalno ści), − promocja i wsparcie dla zastosowania w przedsi ęwzi ęciach i procesach koncepcji najlepszych dost ępnych technik (BAT), − wsparcie dla jednostek publicznych i podmiotów gospodarczych uzyskuj ących certyfikaty norm ISO, − stosowanie innowacyjnych pro środowiskowych rozwi ąza ń w inwestycjach finansowanych ze środków publicznych, − rekompensowanie samorz ądom lokalnym strat w środowisku na skutek realizowanych inwestycji.

Program Ochrony Środowiska uwzgl ędnia tak że cele przyj ęte w Planie gospodarki odpadami województwa kujawsko – pomorskiego na lata 2012 – 2017 z perspektyw ą na lata 2018 – 2023 . Działania w zakresie gospodarki odpadami wpisuj ą si ę w realizacj ę nadrz ędnego celu Planu gospodarki odpadami dla województwa kujawsko – pomorskiego, którym jest doj ście do systemu gospodarki odpadami, zgodnego z zasad ą zrównowa żonego rozwoju, w którym w pełni realizowane s ą zasady gospodarki odpadami, który przyczyni si ę do osi ągni ęcia wysokiej jako ści życia w czystym i bezpiecznym środowisku, poprzez: − zapobieganie i minimalizacj ę ilo ści wytwarzanych odpadów oraz ograniczenie ich wła ściwo ści niebezpiecznych, − odzyskiwanie surowców i ponowne wykorzystywanie odpadów, wykorzystanie wła ściwo ści materiałowych i energetycznych odpadów, − unieszkodliwianie poprzez składowanie tylko w przypadku, gdy odpadów nie mo żna podda ć procesom odzysku. Kierunki rozwoju gminnego systemu gospodarki odpadami (na szczeblu gminnym opera si ę cała gospodarka odpadami komunalnymi), zakładaj ą realizacj ę celów ustanowionych na szczeblu wojewódzkiego planu gospodarki odpadami:

89 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

− zwi ększenie udziału odzysku, w szczególno ści recyklingu w odniesieniu do szkła, metali, tworzyw sztucznych oraz papieru i tektury, jak równie ż odzysku energii z odpadów zgodnego z wymogami ochrony środowiska, − zmniejszenie ilo ści odpadów kierowanych na składowiska odpadów, − wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów.

Przechodz ąc do projektów wojewódzkich ukierunkowanych na poszczególne komponenty środowiska, analizie poddano zapisy w zakresie wdra żania takich dokumentów jak: program ochrony środowiska przed hałasem czy program ochrony powietrza.

Sejmik województwa przyj ął dokument Program ochrony środowiska przed hałasem dla województwa kujawsko-pomorskiego . Program ma na celu okre ślenie niezb ędnych priorytetów i kierunków działa ń, których zadaniem jest zmniejszenie uci ąż liwo ści oraz ograniczenie nadmiernego poziomu hałasu na obszarach dróg krajowych. Zadaniem słu żb ochrony środowiska oraz administratora sieci drogowej jest jednak podejmowanie wszelkich działa ń maj ących na celu popraw ę klimatu akustycznego w sąsiedztwie dróg krajowych w takim stopniu, w jakim jest to tylko mo żliwe. Podzielono je na nast ępuj ące grupy: - działania krótkookresowe (w ramach strategii krótkookresowej), - działania długookresowe (w ramach polityki długookresowej), których realizacja przewidywana jest w horyzoncie czasowym dłu ższym ni ż czas obowi ązywania niniejszego Programu (po upływie 5 lat kolejnego programu ochrony środowiska przed hałasem), - działania zwi ązane z edukacj ą społeczn ą, które powinny by ć prowadzone w sposób ci ągły, zarówno w zakresie działa ń długookresowych, jak i krótkookresowych. Proponowane działania naprawcze, których wykonanie jest niezb ędne do polepszenia stanu akustycznego środowiska powinny obejmowa ć przede wszystkim ograniczenie warto ści oraz zasi ęgu uci ąż liwo ści akustycznej. W ramach działa ń konieczne jest tak że: - utrzymanie nawierzchni w dobrym stanie technicznym – działanie, którego celem jest niedopuszczenie do pogorszenia si ę klimatu akustycznego, - egzekwowanie dopuszczalnych pr ędko ści – nadmierna pr ędko ść jest jednym z głównych czynników powoduj ących nadmiern ą emisj ę hałasu. Systematyczne (przez cały okres trwania Programu) kontrole pozwolą na znacz ące ograniczenie pr ędko ści na drogach, a tym samym popraw ę klimatu akustycznego.

Kolejnym nadrz ędnym dokumentem, który powinien mie ć swoje odzwierciedlenie w PO Ś jest Program ochrony powietrza dla strefy kujawsko-pomorskiej . POP zakłada dla poszczególnych rodzajów emisji, nast ępuj ące działania krótkoterminowe: 1. W przypadku emisji powierzchniowej: − zakaz palenia w kominkach, je żeli nie stanowi ą one jedynego źródła ogrzewania mieszka ń w okresie grzewczym, − czasowe ograniczenie uci ąż liwo ści prowadzonych prac budowlanych, − nasilenie kontroli budów, pod k ątem ograniczenia niezorganizowanej emisji pyłu (kontrola przestrzegania zapisów pozwolenia budowlanego),

90 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

− nakaz zraszania pryzm materiałów sypkich i powierzchni pyl ących, szczególnie na terenie placów budów, kopalniach kruszyw i zakładów przeróbki surowców skalnych, − zakaz spalania pozostało ści ro ślinnych na powierzchni ziemi. 2. W przypadku emisji liniowej: − wzmocnienie kontroli pojazdów opuszczaj ących place budów pod k ątem ograniczenia zanieczyszczenia dróg, prowadz ącego do niezorganizowanej emisji pyłu, − przeniesienie uci ąż liwego nat ęż enia ruchu samochodowego na odcinki alternatywne, wyznaczone przez zarz ądzaj ących drogami na danym obszarze wraz z monta żem tablic informacyjnych o objazdach, − czyszczenie ulic na mokro (szczególnie w przypadku wyst ąpienia lub prognozowania wyst ąpienia stanu alarmowego pyłu PM10), 3. W przypadku emisji punktowej: − z powodu znikomego udziału emisji punktowej w wielko ści st ęż eń imisyjnych pyłu PM10 (poni żej 1,5 % w obszarze przekrocze ń) uznano za bezcelowe proponowanie obni żenia emisji ze źródeł punktowych, poniewa ż generowałoby to bardzo wysokie koszty przy znikomym efekcie ekologicznym.

4.1.4. DOKUMENTY LOKALNE

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą jest dokumentem strategicznym, którego celem jest okre ślenie wizji rozwoju gminy w kierunku gospodarki niskoemisyjnej, słu żą cej zapewnieniu korzy ści: ekonomicznych, społecznych i środowiskowych płyn ących z działa ń zmniejszaj ących emisj ę zanieczyszcze ń. Kluczowym elementem PGN jest wyznaczenie celów strategicznych i szczegółowych, realizuj ących okre ślon ą wizj ę gminy. Plan zawiera struktur ę działa ń maj ących przyczyni ć si ę do osi ągni ęcia celów znajduj ących odzwierciedlenie na ró żnych szczeblach decyzyjnych. W perspektywie europejskiej Plan Gospodarki Niskoemisyjnej sprzyja ć powinien spełnieniu celów okre ślonych w pakiecie klimatyczno-energetycznym do roku 2020: - redukcji o 20 % emisji gazów cieplarnianych w stosunku do poziomu emisji z 1990 r.; - zwi ększeniu o 20 % udziału energii odnawialnej w finalnej konsumpcji energii (dla Polski wska źnik ten został obni żony do 15 %); - zwi ększeniu o 20 % efektywno ści energetycznej.

Program ochrony środowiska powinien równie ż nawi ązywa ć i uwzgl ędnia ć zapisy obowi ązuj ącej Strategii Rozwoju Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą 2009-2020 . Misj ą gminy jest stworzenie środowiska przyjaznego dla swoich mieszka ńców, w tym podniesienie poziomu życia do przeci ętnych standardów Unii Europejskiej, poprzez zapewnienie stałego zrównowa żonego rozwoju opartego na silnej bazie gospodarczej i wykorzystaniu walorów przyrodniczych. Głównymi celami słu żą cymi realizacji misji s ą: 1. aktywizacja gospodarcza - rozwój przedsi ębiorczo ści oraz tworzenie nowych miejsc pracy, mi ędzy innymi poprzez ró żnicowanie źródeł utrzymania ludno ści, 2. rozwój infrastruktury technicznej, jako instrumentu poprawy stanu środowiska, poprawy jako ści życia mieszka ńców oraz poprawy atrakcyjno ści inwestycyjnej,

91 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

3. poprawa stanu wykształcenia i kwalifikacji mieszka ńców poprzez rozwój bazy oświatowej i zwi ększenie oferty edukacyjnej i sportowej, jako podstawowy sposób osi ągni ęcia mobilno ści na rynku pracy, ograniczania bezrobocia i poprawy sytuacji materialnej ludno ści, 4. wzrost efektywno ści rolnictwa, rozwój turystyki i rekreacji rozumiany jako szansa wykorzystania zasobów miasta i gminy w zakresie wzrost dochodów uzyskiwanych z turystyki poprzez zró żnicowanie oferty turystycznej i rekreacyjnej, 5. zwi ększenie oferty i działa ń w zakresie słu żby zdrowia i opieki społecznej, w tym na rzecz bezpiecze ństwa socjalnego poprzez mi ędzy innymi budow ę mieszka ń socjalnych.

W Programie Ochrony Środowiska dla Powiatu Nakielskiego na lata 2017-2021 z perspektyw ą na lata 2022-2025 wyznaczono cele ekologiczne dla ka żdego obszaru interwencji: 1. poprawa standardów jako ści powietrza poprzez zadania inwestycyjne, stosowanie opału o wysokich parametrach oraz niskiej zawarto ści siarki oraz zwi ększenie efektywno ści energetycznej, 2. zminimalizowanie uci ąż liwego hałasu i utrzymanie jak najlepszej jako ści stanu akustycznego środowiska, 3. ochrona mieszka ńców przed polami elektromagnetycznymi, 4. zwi ększenie bezpiecze ństwa powodziowego, 5. ochrona zasobów wód powierzchniowych i podziemnych, 6. ochrona zasobów wód powierzchniowych i podziemnych, 7. modernizacja i rozbudowa infrastruktury technicznej, 8. racjonalne gospodarowanie zasobami geologicznymi, 9. ochrona gleb, 10. skuteczny rozwój systemu gospodarki odpadami, 11. ochrona zasobów przyrodniczych, 12. przeciwdziałanie wyst ępowaniu powa żnych awarii.

Jednym z najwa żniejszych lokalnych dokumentów strategicznych, na których opiera si ę projekt PO Ś jest równie ż Strategia Rozwoju Powiatu Nakielskiego na lata 2014- 2020+ . Nadrz ędnymi celami strategicznymi powiatu s ą zgodnie z poni ższymi schematami:

Ryc. 12. Priorytety i cele strategiczne Źródło: Strategia Rozwoju Powiatu Nakielskiego na lata 2014-2020+

92 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

Ryc. 13. Cele operacyjne Źródło: Strategia Rozwoju Powiatu Nakielskiego na lata 2014-2020+

Kolejne dwa dokumenty lokalne zwi ązane są z ochron ą wód powierzchniowych. Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza stanowi podstawowy dokument planistyczny w zakresie gospodarowania wodami. Opracowywany jest przez Prezesa Krajowego Zarz ądu Gospodarki Wodnej. Plan jest podsumowaniem ka żdego z 6 letnich cyklów planistycznych wymaganych Dyrektyw ą 2000/60/WE tzw. Ramow ą Dyrektyw ą Wodn ą (2003-2009; 2009-2015; 2015-2021; 2021-2027) i stanowi podstaw ę podejmowania wszelkich decyzji maj ących wpływ na stan zasobów wodnych i zasady gospodarowania nimi w przyszło ści. Zawiera elementy wymienione w art. 114 Prawa wodnego tj.: - ogólny opis cech charakterystycznych obszaru dorzecza, obejmuj ący wykaz jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych, wraz z podaniem ich typów i ustalonych warunków referencyjnych oraz wykaz jednolitych cz ęś ci wód podziemnych, - podsumowanie identyfikacji znacz ących oddziaływa ń antropogenicznych i oceny ich wpływu na stan wód powierzchniowych i podziemnych, - rejestr wykazów obszarów chronionych wraz z ich graficznym przedstawieniem, - map ę sieci monitoringu, wraz z prezentacj ą programów monitoringowych, - ustalenie celów środowiskowych dla jednolitych cz ęś ci wód i obszarów chronionych, - podsumowanie wyników analizy ekonomicznej zwi ązanej z korzystaniem z wód, - podsumowanie działa ń zawartych w programie wodno-środowiskowym kraju, z uwzgl ędnieniem sposobów osi ągania ustanawianych celów środowiskowych, - wykaz innych szczegółowych programów i planów gospodarowania dla obszaru dorzecza dotycz ących zlewni, sektorów gospodarki, problemów lub typów wód, wraz z omówieniem zawarto ści tych programów i planów, - podsumowanie działa ń zastosowanych w celu informowania społecze ństwa i konsultacji publicznych, opis wyników i dokonanych na tej podstawie zmian w planie, - wykaz organów wła ściwych w sprawach gospodarowania wodami dla obszaru dorzecza,

93 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

- informacj ę o sposobach i procedurach pozyskiwania informacji i dokumentacji źródłowej wykorzystanej do sporz ądzenia planu oraz informacji o spodziewanych wynikach realizacji planu.

Natomiast Plan utrzymania wód w regionie wodnym Warty jest dokumentem planistycznym w gospodarowaniu wodami, który realizuje zapisy art. 22 i art. 114b ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2015 poz. 469) i jest przyjmowany przez dyrektora regionalnego zarz ądu gospodarki wodnej w drodze aktu prawa miejscowego. Dyrektor RZGW w Poznaniu przygotowuje plan utrzymania wód w regionie wodnym Warty, uwzgl ędniaj ący propozycje działa ń przekazanych przez marszałków województw. Utrzymanie wód, zgodnie z art. 21-22 ww. ustawy stanowi obowi ązek ich wła ściciela i polega na zachowaniu stanu dna lub brzegów oraz na remoncie lub konserwacji istniej ących budowli regulacyjnych i urz ądze ń wodnych. Utrzymanie wód publicznych obejmuje działania wynikaj ące m.in. z planu utrzymania wód i jest realizowane poprzez: - wykaszanie ro ślin z dna oraz brzegów śródl ądowych wód powierzchniowych; - usuwanie ro ślin pływaj ących i korzeni ących si ę w dnie śródl ądowych wód powierzchniowych; - usuwanie drzew i krzewów porastaj ących dno oraz brzegi śródl ądowych wód powierzchniowych; - usuwanie z śródl ądowych wód powierzchniowych przeszkód naturalnych oraz wynikaj ących z działalno ści człowieka; - zasypywanie wyrw w brzegach i dnie śródlądowych wód powierzchniowych oraz przez ich zabudow ę biologiczn ą; - udra żnianie śródl ądowych wód powierzchniowych przez usuwanie zatorów utrudniaj ących swobodny przepływ wód oraz usuwanie namułów i rumoszu; - remont lub konserwacj ę stanowi ących własno ść wła ściciela wody: budowli regulacyjnych oraz ubezpiecze ń w obr ębie tych budowli i urz ądze ń wodnych; - rozbiórk ę lub modyfikacj ę tam bobrowych oraz zasypywanie nor bobrów w brzegach śródl ądowych wód powierzchniowych. Projekt planu utrzymania wód opracowuje si ę z uwzgl ędnieniem potrzeb z zakresu ochrony przed powodzi ą, konieczno ści osi ągni ęcia celów środowiskowych i ochrony wód, przesłanek dopuszczalno ści nieosi ągni ęcia dobrego stanu ekologicznego oraz niezapobie żenia pogorszeniu stanu ekologicznego oraz dobrego potencjału ekologicznego, o których mowa w art. 38j ust. 1 ustawy Prawo wodne.

4.2. SYNTETYCZNY OPIS REALIZACJI DOTYCHCZASOWEGO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA

W celu przeanalizowania aktualno ści celów wyznaczonych w dot ąd obowi ązuj ącym programie ochrony środowiska oraz problemów środowiskowych na terenie gminy dokonano przegl ądu ostatnich inwestycji w zakresie szeroko poj ętej ochrony środowiska. Zaproponowany harmonogram realizacyjny wynika z wniosków płyn ących z oceny realizacji dot ąd obowi ązuj ącego PO Ś. Wi ększo ść zada ń w nim zaplanowanych została przez ostatnie lata (2012-2014 – ostatni raport z realizacji PO Ś) zrealizowana. Przykładowo: 1. z zakresu ZASOBY WODNE I GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA zrealizowano inwestycje zwi ązane z rozbudow ą sieci wodoci ągowej, a tak że sieci kanalizacyjnej.

94 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

Inwestycje były prowadzone przez KPWiK Nakło nad Noteci ą. Wykonano tak że oczyszczanie zbiorników wodnych oraz melioracje. Oprócz działa ń inwestycyjnych cel był realizowany tak że przez prowadzony monitoring uj ęć wód podziemnych, w ramach zada ń własnych eksploatatorów uj ęć . Konieczne s ą jednak dalsze działania w zakresie oczyszczania odprowadzanych wód, gdy ż stan jako ści wód powierzchniowych nie uległ znacz ącej poprawie. W szczególno ści wyró żni ć w tym temacie nale ży działania podejmowane w ramach kanalizacji deszczowej, a konkretnie rozbudowy systemu urz ądze ń oczyszczaj ących ścieki opadowe i roztopowe, które nios ą ze sob ą cz ęsto du ży ładunek zanieczyszcze ń. 2. z zakresu POWIERZCHNIA ZIEMI I GLEB zaplanowane działania realizowano głównie w oparciu o działania wynikaj ące z zada ń własnych gminy, czyli utrzymania porz ądku i czysto ści (likwidacja obszarów za śmieconych), współpracowano z przedstawicielami ODRów w zakresie edukowania rolników oraz prowadzono bie żą cą ochron ę powierzchni ziemi na poziomie opracowywanych miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Na te dwa lata w Programie nie było zaplanowanych istotnych inwestycji, oprócz rekultywacji składowiska odpadów. Powiat natomiast prowadził bie żą cą ochron ę kopalin poprzez wydawane koncesje na wydobywanie zasobów mineralnych oraz kontrol ę prowadzonych prac zwi ązanych z rekultywacj ą gruntów. 3. z zakresu PRZYRODA zrealizowano wszystkie działania zwi ązane z piel ęgnacj ą terenów zieleni urz ądzonej, nasadzenia drzew i krzewów. Stopniowo realizowany był równie ż program zalesie ń, co spowodowało przyrost terenów zalesionych. Cel ten był tak że realizowany w ramach środków własnych b ądź funduszy zewn ętrznych, takich jak WFO ŚiGW. Opracowane plany ochrony dla obszarów chronionych stanowiły podstawowy dokument do podejmowania działa ń z zakresu ochrony przyrody, jak równie ż zagospodarowania przestrzennego, czyli na podstawy opracowywanych MPZP. Dokumenty planistyczne w sposób kompleksowy odnosz ą si ę do kluczowych kwestii zwi ązanych z ochron ą środowiska i zabezpieczaj ą jego walory w kontek ście post ępuj ącej suburbanizacji i rozwoju przemysłu. W MPZP zapewniane s ą tereny zieleni urz ądzonej, izolacyjnej, która stanowi tak że lokalne korytarze ekologiczne dla miejscowej fauny. 4. z zakresu POWIETRZE ATMOSFERYCZNE najwa żniejszymi zrealizowanymi inwestycjami były praktycznie wszystkie zaplanowane termomodernizacje, wymiany instalacji, kotłów oraz wiele dodatkowych działa ń, takich jak ocieplenia budynków, remonty dachów na budynkach u żyteczno ści publicznej, modernizacja układu odpylania przez KPEC w Bydgoszczy, modernizacje w ęzłów cieplnych. Cel ten był tak że realizowany poprzez bie żą ce modernizacje ci ągów komunikacyjnych, które zapobiegaj ą wtórnemu pyleniu z dróg oraz wspomagany przez akcje ekologiczne i informowanie mieszka ńców. W roku 2013 Gmina rozpocz ęła działania zmierzaj ące do sporz ądzania dokumentu Plan gospodarki niskoemisyjnej, który b ędzie miał na celu zmniejszenie finalnej emisji dwutlenku w ęgla do atmosfery pochodz ącej z niskiej emisji, transportu, sektora energetycznego. Wszelkie działania realizowane w tym celu nakładały si ę na realizacj ę programu ochrony powietrza. 5. z zakresu HAŁAS zrealizowane były praktycznie wszystkie zaplanowane przez gmin ę inwestycje zwi ązane z budow ą, rozbudow ą, modernizacj ą dróg, ich utwardzeniem, rozbudow ą poboczy, chodników. Wszelkie działania inwestycyjne, w poł ączeniu z lokalnym planowaniem przestrzennym na poziomie MPZP przyczyniały si ę do

95 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

realizacji celu. 6. najmniej inwestycji zaplanowanych było z zakresu PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE i POWA ŻNE AWARIE jednak i w tych celach podejmowano działania organizacyjne. 7. z zakresu GOSPODARKA ODPADAMI lata 2013 - 2014 to okres realizacji wprowadzonych zało żeń ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach, st ąd du ża cz ęść nakładów skierowana była na edukacj ę ekologiczn ą, rozwój selektywnej zbiórki, ale tak że samo gospodarowanie odpadami i utrzymanie minipszoków. Osi ągni ęte poziomy recyklingu, szczelno ść systemu odbioru odpadów komunalnych, ilo ść zło żonych deklaracji, to wszystko stanowi o realizacji celu okre ślonego w Programie ochrony środowiska. Uzupełnieniem systemu zbiórki odpadów komunalnych była równie ż realizacja usuwania wyrobów zawieraj ących azbest, w której co roku bior ą udział mieszka ńcy korzystaj ący ze wsparcia finansowego WFO ŚiGW.

4.3. SYNTETYCZNY OPIS UWARUNKOWA Ń WEWN ĘTRZNYCH I ZEWN ĘTRZNYCH MAJ ĄCYCH WPŁYW NA ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE

Uwarunkowania wewn ętrzne i zewn ętrzne maj ące wpływ na środowisko przyrodnicze jednostki zostały wyszczególnione w poszczególnych rozdziałach tematycznych niniejszego opracowania. Gmina posiada bardzo dobrze rozwini ętą sie ć wodoci ągow ą i kanalizacyjn ą, jak równie ż dobrze zorganizowany system gospodarki odpadami oparty o regionaln ą instalacj ę przetwarzania odpadów komunalnych. Zurbanizowany krajobraz jednostki jest urozmaicony przez tereny le śne i tereny u żytkowane rolniczo. Bioró żnorodno ść obszaru uzupełniaj ą cieki wodne, w szczególno ści rzeka Note ć, wokół których skupia si ę fauna. Funkcjonowanie zakładów produkcyjnych, w szczególności na terenie miasta i w jego bezpo średniej okolicy, to jedno z najwa żniejszych uwarunkowa ń wewn ętrznych wpływaj ących na stan środowiska. Na jako ść zasobów przyrodniczych, a tak że funkcjonowanie człowieka w tym środowisku wpływ maj ą tak że przebiegaj ące ci ągi komunikacyjne, które generuj ą nadmiern ą emisj ę hałasu. Ze wzgl ędu na jako ść środowiska pozytywnym działaniem jest rozwój sieci gazowniczej oraz ciepłowniczej. Pozytywnym uwarunkowaniem wewn ętrznym jest tak że rozwój odnawialnych źródeł energii. Poło żenie jednostki na tle powiatu i regionu stanowi podstaw ę do rozwa żań na temat uwarunkowa ć zewn ętrznych jednostki. Notowane tendencje urbanizacyjne i społeczne wskazuj ą na post ępuj ącą presj ę w zakresie zabudowy terenów wiejskich, co wi ąż e si ę konieczno ści ą rozbudowy infrastruktury i zajmowania nowych terenów pod zabudow ę, nie tylko mieszkaniow ą, ale tak że aktywizacji gospodarczej. Skutkuje to konieczno ści ą rozwoju infrastruktury o zasi ęgu ponadlokalnym (np. drogi, ście żki rowerowe), ł ączenie funkcjonalne jednostek administracyjnych. Wła ściwe planowanie przestrzenne pozwoli na ograniczenie rozprzestrzeniania si ę zabudowy na terenach do tego niewła ściwych, bliskich liniom energetycznym, obszarom działalno ści gospodarczej, czy charakteryzujących si ę du żą bioró żnorodno ści ą, zagro żonym podtopieniami.

96 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

Dla standardów jako ści powietrza zagro żeniem dla jednostki mo że by ć niska emisja z zabudowy jednorodzinnej oraz emisja wzdłu ż ci ągów komunikacyjnych czy lokalnych emitorów punktowych, przede wszystkim emitorów z zakładów produkcyjnych. Na jako ść wód notowanych w punktach pomiarowych zlokalizowanych na terenie jednolitych cz ęś ci wód wpływ ma nie tyle sama działalno ść podmiotów działaj ących w granicach gminy, ale równie ż wszystkich działa ń i presji (punktów odprowadzania ścieków, użytkowania rolniczego) wyst ępuj ących wzdłu ż całej rzeki Noteci, co przekłada si ę na jako ść wód w tym rejonie. Na tle uwarunkowa ń wewn ętrznych i zewn ętrznych warto wymieni ć najwa żniejsze problemy jednostki na polu kształtowania i ochrony środowiska. Przedstawiono je w kolejnej tabeli.

Tabela 30. Najwa żniejsze problemy gminy Nakło nad Noteci ą z perspektywy zapisów niniejszego dokumentu Stan aktualny Cel poprawy Przekroczenia dopuszczalnych norm powietrza w zakresie st ęż eń benzo( α)pirenu i pyłu PM 10 Brak przekrocze ń w strefie kujawsko-pomorskiej Mała liczba instalacji OZE Zwi ększenie udziału OZE Zmniejszenie ładunku zanieczyszcze ń odprowadzanych do wód powierzchniowych, Zły i słaby stan ekologiczny jednolitych cz ęś ci w tym zanieczyszcze ń komunalnych wód powierzchniowych powoduj ących eutrofizacj ę i emitowanych z zakładów przemysłowych Przewaga zmieszanych odpadów komunalnych Zwi ększenie udziału odpadów zbieranych w ogóle zebranych odpadów w sposób selektywny Wprowadzanie nowoczesnych rozwi ąza ń Du ży udział ruchu ci ęż arowego w organizacji ruchu Niewystarczaj ące ograniczenia przestrzenne Zmniejszenie emisji hałasu komunikacyjnego i organizacyjne powoduj ące przekroczenia i ograniczenie liczby osób nara żonych na dopuszczalnych norm emisji hałasu wzdłu ż ponadnormatywn ą emisj ę hałasu głównych ci ągów komunikacyjnych Poprawa bezpiecze ństwa poprzez zakaz Wyst ępowanie obszarów predysponowanych do zabudowy na obszarach wyst ępowania ruchów wyst ępowania ruchów masowych masowych Poprawa stanu wiedzy mieszka ńców w zakresie Niewystarczaj ąca świadomo ść ekologiczna segregacji odpadów komunalnych, spalania mieszka ńców odpadów, unieszkodliwiania azbestu, zu życia wody Źródło: opracowanie własne

4.4. STRATEGIA OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY NAKŁO NAD NOTECI Ą

W celu wytyczenia najwa żniejszych kwestii dotycz ących działa ń programowych dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą wynikaj ących z analizy stanu i zagro żeń środowiska jest okre ślenie obszarów interwencji dla jednostki, czyli obszarów nadal stwarzających problemy. W oparciu o przeprowadzon ą analiz ę stanu środowiska i infrastruktury gminy, wskazano 10 obszarów interwencji, w ramach których wyznaczono cele do realizacji. Cele będą realizowane poprzez kierunki interwencji i konkretne.

97 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

Tabela 31. Cele, kierunki interwencji i zadania przewidziane do realizacji w poszczególnych obszarach interwencji obszar kierunek podmiot lp. inter- cel zadania ryzyka interwencji odpowiedzialny wencji Miasto i Gmina, kontynuacja przedsi ęwzi ęć termomodernizacyjnych podmioty (w tym tak że obiektów u żyteczno ści publicznej: administracji niewystarczaj ąca ilo ść środków placówek o światowych, budynków administracji, publicznej, finansowych, ograniczone mo żliwo ści obiekty sakralne, budynki opieki medycznej itp.) spółdzielnie pozyskiwania środków zewn ętrznych zgodnie z planem gospodarki niskoemisyjnej mieszkaniowe, parafie modernizacja i rozbudowa sieci ciepłowniczych poprawa jako ści zasilanych z ciepłowni KPEC (ul. Przecznica- niewystarczaj ąca ilo ść środków powietrza Bydgoska, ul. Dworcowa) wraz z likwidacj ą finansowych, ograniczone mo żliwo ści atmosferycznego KPEC grupowych w ęzłów cieplnych i budow ą w ęzłów pozyskiwania środków zewn ętrznych, na terenie gminy

ci powietrzaci zmniejszanie indywidualnych, modernizacja w ęzłów, brak mo żliwo ści technicznych

ś i całej strefy zanieczyszcze ń modernizacja automatyki kotła-WRP 12 kujawsko- powietrza do ograniczanie niskiej emisji poprzez modernizacj ę Miasto i Gmina, 1. pomorskiej do brak zainteresowania ze strony dopuszczalnych starych źródeł ogrzewania na terenie gminy Nakło Powiat, wła ściciele wymaganych mieszka ńców / docelowych nad Noteci ą nieruchomo ści standardów poziomów Miasto i Gmina zgodnie modernizacja indywidualnego budownictwa, w tym mieszka ńcy, niewystarczaj ąca ilo ść środków z zało żeniami wprowadzanie odnawialnych źródeł energii (monta ż spółdzielnie finansowych, brak zainteresowania programu ochrony kolektorów słonecznych oraz pomp ciepła) i wspólnoty ze strony mieszka ńców powietrza ochrona klimatu ochrona i jako mieszkaniowe sukcesywne zwi ększanie świadomo ści stosowanie odpadów jako społecze ństwa w zakresie potrzeb i mo żliwo ści „surowców” w gospodarstwach ochrony powietrza, w tym oszcz ędno ści energii oraz Miasto i Gmina domowych w piecach CO, brak szkodliwo ści spalania odpadów w gospodarstwach zainteresowania ze strony domowych mieszka ńców monitoring i aktualizacja planu gospodarki Miasto i Gmina według potrzeb niskoemisyjnej

98 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

obszar kierunek podmiot lp. inter- cel zadania ryzyka interwencji odpowiedzialny wencji bie żą ce dostosowywanie prowadzonej działalno ści brak mo żliwo ści przeprowadzenia produkcyjnej do wymaga ń pozwolenia podmioty zmian technologicznych, zbyt du że ograniczenie zintegrowanego i obowi ązuj ących norm celem gospodarcze poprawa jako ści nakłady finansowe oddziaływania zmniejszenia emisji gazów i pyłów powietrza przemysłu monta ż wysokosprawnej kogeneracji dla produkcji atmosferycznego i energetyki ciepła i energii elektrycznej poprzez budow ę źródła na terenie gminy KPEC ograniczone środki finansowe

ci powietrzaci zawodowej na ciepła pracuj ącego w wysokosprawnej kogeneracji

ś i całej strefy jako ść powietrza zasilanego gazem ziemnym kujawsko- i klimat uwzgl ędnianie w zamówieniach publicznych 1. pomorskiej do problemów ochrony powietrza, poprzez Miasto i Gmina brak wymaganych odpowiednie przygotowanie SIWZ standardów sprawowanie zarz ądu nad zgodnie ograniczenie ograniczanie emisji wtórnych pyłu poprzez Miasto i Gmina, poszczególnymi odcinkami dróg z zało żeniami oddziaływania czyszczenie ulic metod ą mokr ą zarz ądcy dróg przez ró żne instytucje, brak środków programu ochrony transportu na na nowoczesny sprz ęt powietrza ochrona klimatu ochrona i jako jako ść powietrza brak zainteresowania ze strony i klimat promocja przejazdów w transporcie publicznym Miasto i Gmina mieszka ńców, mało korzystne ceny i poł ączenia rozbudowa ci ągów pieszych i rowerowych na niewystarczaj ąca ilo ść środków terenach zurbanizowanych w celu ograniczenia finansowych oraz ograniczone lokalnego ruchu samochodowego (budowa ście żki Miasto i Gmina, mo żliwo ści ich pozyskiwania rowerowej w ci ągu DK 10, Nakło nad Noteci ą - zarz ądcy dróg z zewn ątrz, skomplikowane zminimalizowa- Łochowice) oraz rozwój infrastruktury rowerowej procedury nie uci ąż liwego (parking Park&Ride) ograniczenie hałasu niewystarczaj ąca ilo ść środków uci ąż liwo ści i utrzymanie jak finansowych, ograniczone środki 2 zwi ązanych przebudowa i modernizacja dróg gminnych Miasto i Gmina najlepszej jako ści zewn ętrzne, odległe w czasie

enia hałasemenia z hałasem ż stanu inwestycje komunikacyjnym akustycznego niewystarczaj ąca ilo ść środków

zagro środowiska przebudowa i modernizacja dróg wojewódzkich ZDW finansowych, ograniczone środki zewn ętrzne niewystarczaj ąca ilo ść środków przebudowa i modernizacja dróg powiatowych ZDP finansowych, ograniczone środki zewn ętrzne

99 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

obszar kierunek podmiot lp. inter- cel zadania ryzyka interwencji odpowiedzialny wencji zminimalizowa- nie uci ąż liwego ograniczenie hałasu uci ąż liwo ści bie żą ce dostosowywanie prowadzonej działalno ści brak zgodno ści w śród u żytkowników enia

ż i utrzymanie jak podmioty 2 zwi ązanych gospodarczej do obowi ązuj ących norm nieruchomo ści co do najlepszej najlepszej jako ści gospodarcze z hałasem akustycznych celem zmniejszenia emisji hałasu lokalizacji działalno ści hałasem stanu zagro przemysłowym akustycznego środowiska utrzymanie monitoring emisji pól elektromagnetycznych wraz ograniczone środki finansowe WIO Ś, Powiat dotychczaso- z kontrol ą zgłaszanych instalacji przeznaczone na monitoring modernizacja wego stanu braku infrastruktury zagro żeń dla i emitorów 3 środowiska

pola promieniowania modernizacja linii kablowych i napowietrznych SN, operator sieci brak środków finansowych w danym i mieszka ńców elektro- nn oraz stacji transformatorowych energetycznych okresie programowania ze strony pola magnetycznego elektromagne- elektromagnetyczne tycznego opó źnienia wynikaj ące z procedur aktualizacja Planów Gospodarowania Wodami RZGW, KZGW administracyjnych modernizacja budowli hydrotechnicznych na Kanale kompleksowe Bydgoskim na odcinku od km 14,8 do 38,9 km RZGW ograniczone środki finansowe gospodarowanie (śluzy Józefinki i Nakło Wschód oraz jaz Józefinki) wodami utrzymanie rewitalizacja szlaku żeglownego Kanału w regionie infrastruktury Bydgoskiego i Noteci dolnej skanalizowanej (od km 4 wodnych w celu RZGW ograniczone środki finansowe i wód powierz- 14,8 do km 176,2) do parametrów drogi wodnej II ograniczenia chniowych klasy zasi ęgu remont zabudowy brzegowej w Nakle nad Noteci ą oraz skutków w celu zapewnienia bezpiecznej żeglugi na rzece RZGW ograniczone środki finansowe podtopie ń

gospodarowaniewodami Note ć (wykonanie dokumentacji) utrzymanie koryta rzeki Note ć (zabudowa wyrw, RZGW ograniczone środki finansowe roboty pogł ębiarskie i naprawcze brzegów)

100 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

obszar kierunek podmiot lp. inter- cel zadania ryzyka interwencji odpowiedzialny wencji aktualizacja wst ępnej oceny ryzyka powodziowego opó źnienia wynikaj ące z procedur RZGW/KZGW (WORP) dla Regionu Wodnego administracyjnych aktualizacja map zagro żenia powodziowego (MZP) opó źnienia wynikaj ące z procedur oraz aktualizacja map ryzyka powodziowego (MRP) RZGW/KZGW administracyjnych kompleksowe dla Regionu Wodnego gospodarowanie aktualizacja planów zarz ądzania ryzykiem opó źnienia wynikaj ące z procedur RZGW/KZGW wodami powodziowym (PZRP) dla Regionu Wodnego administracyjnych zapobieganie w regionie ograniczone mo żliwo ści finansowe podtopieniom udro żnienie rzeki Noteci dla przepływu wód wodnych w celu RZGW jednostek odpowiedzialnych obszarów powodziowych na odcinku ok. 2,5 km ograniczenia za prowadzenie prac mieszkaniowych zasi ęgu Miasto i Gmina, ograniczone mo żliwo ści finansowe bie żą ca konserwacja oraz remonty urz ądze ń oraz skutków spółka wodna, jednostek odpowiedzialnych wodnych podtopie ń ZMiUW, RZGW za prowadzenie prac zarz ądcy dróg, rozwój systemu kanalizacji deszczowej w ramach podmioty niewystarczaj ąca ilo ść środków budowy kanalizacji sanitarnej rozbudowy dróg, gospodarcze, spółki finansowych 4 w tym monta ż separatorów KPWiK modernizacja, przebudowa Oczyszczalni Ścieków KPWiK Nakło nad niewystarczaj ąca ilo ść środków w Lubaszczu Noteci ą finansowych kontrola i weryfikacja stanu prawnego dla osi ągni ęcie brak mo żliwo ści pozyskania

gospodarowaniewodami istniej ących wylotów ścieków oraz uj ęć wód RZGW i utrzymanie informacji od mieszka ńców dobrego stanu w zlewni rzeki Noteci ochrona zasobów jako ściowego opó źnienia wynikaj ące z procedur wód i ilo ściowego ustanowienie obszaru ochronnego GZWP nr 138 RZGW administracyjnych powierzchnio- wód wych powierzchnio- brak efektów prowadzonych i podziemnych wych modernizacji, zagro żenia stała kontrola jako ści wody pitnej KPWiK, Sanepid i podziemnych wieloczynnikowe i trudne do zgodnego zdiagnozowania z RDW edukacja rolników w zakresie dobrych praktyk brak zainteresowania ze strony rolniczych oraz stosowania rolnictwa ekologicznego ODR mieszka ńców i agroturystyki

101 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

obszar kierunek podmiot lp. inter- cel zadania ryzyka interwencji odpowiedzialny wencji osi ągni ęcie i utrzymanie dobrego stanu ochrona zasobów jako ściowego wód i ilo ściowego trudno ści w ocenie jako ści kontrola stanu funkcjonowania i obsługi zbiorników 4 powierzchnio- wód Miasto i Gmina technicznej zbiorników, brak ch ęci na ścieki bytowe oraz oczyszczalni przydomowych wych powierzchnio- współpracy mieszka ńców i podziemnych wych i podziemnych zgodnego gospodarowaniewodami z RDW kontynuacja rozbudowy i modernizacji infrastruktury zwi ązanej z zaopatrzeniem mieszka ńców i podmiotów gospodarczych w wod ę zgodnie rozwój systemu

ciekowa z rozwojem zabudowy mieszkaniowej

ś wodoci ągowo- KPWiK Szubin niewystarczaj ąca ilo ść środków (Paterek, Potulice, Gorze ń, Ślesin, Lubaszcz, kanalizacyjnego rozwój KPWiK Nakło nad finansowych, ograniczone mo żliwo ści Trzeciewnica oraz rejon pomi ędzy ul. Karnowsk ą, z uwzgl ędnieniem gospodarki Noteci ą pozyskiwania środków zewn ętrznych 5 Now ą, rejon ul. Konstytucji 3 Maja, ul. bie żą cych wodno - Baczy ńskiego, ul. Zielone Wzgórze, wie ś Olszewka, potrzeb ściekowej Olszewka – Chrz ąstowo, modernizacja głównej modernizacyjnych magistrali zasilaj ącej miasto i gmin ę) i inwestycyjnych wymiana stalowej i azbestowej sieci wodoci ągowej niewystarczaj ąca ilo ść środków z przył ączami w ul. Zaułek i Podgórnej KPWiK Szubin

gospodarkawodno - finansowych w m. Trzeciewnica

102 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

obszar kierunek podmiot lp. inter- cel zadania ryzyka interwencji odpowiedzialny wencji kontynuacja rozbudowy i modernizacji infrastruktury zwi ązanej z odprowadzaniem ścieków komunalnych (Wyst ęp – ul. Nakielska, ul. Kanałowa, Potulice, Nakło nad Noteci ą - ul. Dolna, ul. Piaskowa i Wzgórze Wodoci ągowe, rejon ul. Nowej, KPWiK Szubin niewystarczaj ąca ilo ść środków ul. Konstytucji 3 Maja, ul. Baczy ńskiego, KPWiK Nakło nad finansowych, ograniczone mo żliwo ści ul. Kucharskiego i Miłosza, przebudowa sieci od Noteci ą pozyskiwania środków zewn ętrznych rozwój strony Paterka, Chrz ąstowa, Lubaszcza, gospodarki Trzeciewnicy, budowa sieci w m.: Karnowo – wodno - Suchary, Paterek, Bielawy, Trzeciewnica oraz rozwój systemu ściekowej doko ńczenie budowy kanalizacji w miejscowo ści ciekowa

ś wodoci ągowo- Ślesin) i przemysłowych kanalizacyjnego likwidacja zbiorników bezodpływowych oraz z uwzgl ędnieniem ewentualna budowa przydomowych oczyszczalni brak mo żliwo ści pozyskania 5 bie żą cych ścieków w miejscach o rozproszonej zabudowie wła ściciele informacji od mieszka ńców, potrzeb i odpowiednich warunkach gruntowo-wodnych, nieruchomo ści niewystarczaj ąca ilo ść środków modernizacyjnych gdzie brak jest kolektorów ściekowych, a budowa finansowych i inwestycyjnych ich jest ekonomicznie nieuzasadniona KPWiK Szubin, modernizacja stacji uzdatniania wody (Karnowo, niewystarczaj ąca ilo ść środków

gospodarkawodno - KPWiK Nakło nad Ślesin, Trzeciewnica, Polichno, Bielawy) finansowych Noteci ą , KPWiK Nakło nad niewystarczaj ąca ilo ść środków zmniejszenie modernizacja uj ęć wody pitnej Noteci ą finansowych ilo ści pobieranej racjonalizacja zu życia wody poprzez monta ż wody wodomierzy głównych u wszystkich odbiorców niewystarczaj ąca świadomo ść wody, okresowa legalizacja wodomierzy i kontrole spółki KPWiK ekologiczna cz ęś ci mieszka ńców wskaza ń, a tak że prowadzenie ci ągłej kontroli legalno ści przył ączy wodoci ągowych

103 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

obszar kierunek podmiot lp. inter- cel zadania ryzyka interwencji odpowiedzialny wencji racjonalne ochrona gospodarowanie zabezpieczenie obszarów eksploatacji kopalin Miasto i Gmina, 6 powierzchni brak, naciski społeczne zasobami przez innym typem zainwestowania Powiat geolo- giczne

zasoby ziemi geologicznymi zró żnicowane formy własno ści podejmowanie działa ń przeciwdziałaj ących Miasto, Powiat, gruntów zdegradowanych ska żeniu gleb oraz ich wła ściwa ochrona w mpzp wła ściciele gruntów utrudniaj ące skuteczne prowadzenie działa ń wła ściciele nieruchomo ści niewystarczaj ąca świadomo ść unieszkodliwienie odpadów składowanych i prowadz ący ekologiczna mieszka ńców, brak w miejscach na ten cel nieprzeznaczonych wła ściwe działalno ść efektów kontroli i zarz ądze ń 7 ochrona gleb gospodarowanie gospodarcz ą gleby glebami ochrona gruntów dobrych klas bonitacyjnych przed samorz ąd brak odrolnieniem powiatowy badanie gleb na zawarto ść składników OSChR, wła ściciele niewystarczaj ąca ilo ść środków pokarmowych gruntów finansowych monitorowanie i ochrona gruntów nara żonych na niewystarczaj ąca ilo ść środków Powiat ruchy masowe finansowych

104 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

obszar kierunek podmiot lp. inter- cel zadania ryzyka interwencji odpowiedzialny wencji brak prowadzenia selektywnej zbiórki utrzymanie i rozwój selektywnej zbiórki odpadów Miasto i Gmina odpadów przez mieszka ńców lub komunalnych nieprawidłowa segregacja odpadów zakup pojemników i kontenerów na odpady KPWiK Nakło nad ograniczone środki finansowe komunalne Noteci ą doj ście do poprawa brak prowadzenia selektywnej zbiórki systemu efektywno ści zwi ększenie ilo ści odpadów trafiaj ących do punktu Miasto i Gmina, odpadów przez cz ęść mieszka ńców gospodarki selektywnego selektywnej zbiórki odpadów, utrzymanie KPWiK Nakło nad lub nieprawidłowa segregacja odpadami systemu i modernizacja minipszoków Noteci ą odpadów zgodnego zbierania zakup pojazdów na potrzeby zbierania odpadów KPWiK Nakło nad z zasad ą i odbioru ograniczone środki finansowe komunalnych Noteci ą 8 zrównowa żonego odpadów KPWiK Nakło nad rozwoju, w którym komunalnych modernizacja PSZOK w Rozwarzynie ograniczone środki finansowe odpadów Noteci ą w pełni intensyfikacja edukacji ekologicznej promuj ącej realizowane s ą Miasto i Gmina, minimalizacj ę powstawania odpadów i wła ściwego niewystarczaj ące zainteresowanie ze zasady KPWiK Nakło nad post ępowania z nimi oraz prowadzenie skutecznej strony mieszka ńców gospodarki Noteci ą odpadami kampanii informacyjno-edukacyjnej w tym zakresie intensyfikacja brak pewno ści uzyskania dotacji na demonta żu Miasto i Gmina, kontynuacja działa ń zwi ązanych z dofinansowaniem działania zwi ązane z usuwaniem wyrobów Powiat, wła ściciele unieszkodliwiania wyrobów zawieraj ących azbest wyrobów, brak mo żliwo ści uzyskania

gospodarkaodpadami i zapobieganie powstawaniu zawieraj ących nieruchomo ści dotacji na nowe pokrycie dachowe azbest piel ęgnacja i nasadzenia oraz rewitalizacja terenów ograniczone mo żliwo ści finansowania Miasto i Gmina ochrona zielonych i rekreacyjnych działa ń chronionych pielęgnacja pomników przyrody oraz ochrona drzew Miasto i Gmina brak efektów prac w zwi ązku i rzadko kasztanowych Powiat z wiekiem drzew wyst ępuj ących udział w opracowywaniu planów zada ń ochronnych ochrona Miasto i Gmina brak gatunków ro ślin, dla obszarów Natura 2000 9 ró żnorodno ści zwierz ąt promocja cennych walorów przyrodniczych biologicznej ograniczone mo żliwo ści finansowania i grzybów z uwzgl ędnieniem ostro żnego i przemy ślanego Miasto i Gmina działa ń lokowania infrastruktury turystycznej

zasobyprzyrodnicze ochrona Nadle śnictwa, zasobów aktualizacja planu urz ądzania lasu ograniczone mo żliwo ści finansowe Miasto i Gmina le śnych

105 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

obszar kierunek podmiot lp. inter- cel zadania ryzyka interwencji odpowiedzialny wencji nara żenie zasobów le śnych na ochrona ochrona Miasto i Gmina, zwi ększenie lesisto ści i ochrona istniej ących czynniki meteorologiczne (susze, 9 ró żnorodno ści zasobów Powiat, kompleksów le śnych opady nawalne, silne wiatry) nicze zasoby

przyrod biologicznej le śnych Nadle śnictwa i biologiczne (choroby, szkodniki) Miasto i Gmina, Powiat, Policja, dostosowanie procedur kryzysowych do bie żą cych ograniczone mo żliwo ści

nymi zapobieganie Stra ż po żarna,

ż zagro żeń oraz obowi ązuj ących przepisów prawnych prognozowania zdarze ń powa żnym zakłady przeciwdziałanie awariom oraz produkcyjne 10 wyst ępowaniu eliminacja doposa żenie wyspecjalizowanych jednostek powa żnych awarii i minimalizacja ratowniczych w sprz ęt do wykrywania i dokładnej awariami enia powa enia Miasto i Gmina, ż skutków w razie lokalizacji miejsca awarii i likwidacji zagro żeń Powiat, Stra ż ograniczone mo żliwo ści finansowe ich wyst ąpienia ekologicznych i chemicznych (zakup samochodów Po żarna

zagro po żarniczych, motopompy szlamowej, detektorów pr ądu, wyposa żenia) Źródło: opracowanie własne

106 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

Zadania własne samorz ądu gminnego to przedsi ęwzi ęcia, które b ędą finansowane w cało ści lub cz ęś ciowo ze środków własnych będących w dyspozycji samorz ądu, wynikaj ące z zada ń własnych samorz ądu gminnego oraz podejmowanych działa ń z własnej inicjatywy. Natomiast zadania koordynowane to pozostałe zadania zwi ązane z ochron ą środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych, które s ą finansowane ze środków własnych przedsi ębiorstw, instytucji oraz ze środków zewn ętrznych, b ędących w dyspozycji organów i instytucji szczebla powiatowego, wojewódzkiego i centralnego, b ądź instytucji działaj ących na terenie regionu, a które gmina będzie kontrolowa ć, b ądź monitorowa ć stopie ń przebiegu przedsi ęwzi ęcia. Władze jednostki pełni ą w odniesieniu do Programu kilka funkcji. Jedn ą z wa żniejszych jest funkcja regulacyjna, na któr ą składaj ą si ę akty prawa lokalnego – uchwały oraz decyzje administracyjne zwi ązane odpowiednio z okre ślonymi obszarami zagadnie ń środowiskowych. Władze pełni ą równie ż funkcje wykonawcze i kontrolne. Po żą dane jest, aby organy gminy pełniły równie ż funkcje wspieraj ące dla podmiotów zaanga żowanych w rozwój obszaru oraz funkcje kreuj ące działania ukierunkowane na popraw ę środowiska przyrodniczego.

107 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

V. HARMONOGRAM REALIZACYJNY PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA

Wyznaczone cele ekologiczne, a w ich ramach działania, jakie nale ży podj ąć w zakresie ochrony środowiska na terenie Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą, stanowi ą podstaw ę dla realizacji konkretnych inwestycji i przedsi ęwzi ęć na przestrzeni kilkunastu lat. Zadania zostały wyznaczone na podstawie analizy stanu środowiska przyrodniczego na tym terenie i podzielone na zadania własne i koordynowane.

Tabela 32. Harmonogram realizacji zada ń własnych i koordynowanych (monitorowanych) przewidzianych do realizacji wraz ze wskazaniem źródła finansowania obszar termin kierunek podmiot opis kosztów źródła lp. inter- cel zadania rodzaj zadania realizacji interwencji odpowiedzialny (zł) finansowania wencji zadania kontynuacja przedsi ęwzi ęć Miasto i Gmina, termomodernizacyjnych (w tym środki własne, podmioty zadanie własne tak że obiektów u żyteczno ści środki administracji gminy publicznej: placówek o światowych, środki gminy zewn ętrzne, publicznej, koordynowane 2017-2025 budynków administracji, obiekty 9 060 424,73 WFO ŚiGW, spółdzielnie z innymi poprawa jako ści sakralne, budynki opieki NFO ŚiGW, RPO, mieszkaniowe, jednostkami powietrza medycznej itp.) zgodnie z planem PO Ii Ś parafie atmosferycznego gospodarki niskoemisyjnej na terenie gminy i modernizacja i rozbudowa sieci

ci powietrzaci zmniejszanie

ś całej strefy ciepłowniczych zasilanych zanieczyszcze ń kujawsko- z ciepłowni KPEC (ul. Przecznica- powietrza do 1. pomorskiej do Bydgoska, ul. Dworcowa) wraz dopuszczalnych zadanie własne w roku 2017 środki własne, wymaganych z likwidacj ą grupowych w ęzłów KPEC 2017-2025 / docelowych jednostki - 2 000 000 środki zewn ętrzne standardów cieplnych i budow ą w ęzłów poziomów zgodnie z indywidualnych, modernizacja zało żeniami węzłów, modernizacja automatyki programu ochrony kotła-WRP 12 powietrza środki własne, ochrona klimatu ochrona i jako zadanie własne ograniczanie niskiej emisji poprzez środki gminy modernizacj ę starych źródeł Miasto i Gmina 60 000 zewn ętrzne, koordynowane 2017-2025 ogrzewania na terenie gminy Nakło Powiat rocznie WFO ŚiGW, z innymi nad Noteci ą NFO ŚiGW, jednostkami PO Ii Ś

108 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

obszar termin kierunek podmiot opis kosztów źródła lp. inter- cel zadania rodzaj zadania realizacji interwencji odpowiedzialny (zł) finansowania wencji zadania modernizacja indywidualnego Miasto i Gmina w ramach zada ń budownictwa, w tym wprowadzanie mieszka ńcy, zadanie własne własnych, odnawialnych źródeł energii spółdzielnie 2017-2018 679 500 gminy WFO ŚiGW (monta ż kolektorów słonecznych i wspólnoty (Kawka) zmniejszanie oraz pomp ciepła) mieszkaniowe zanieczyszcze ń sukcesywne zwi ększanie powietrza do świadomo ści społecze ństwa w ramach zada ń dopuszczalnych w zakresie potrzeb i mo żliwo ści zadanie własne własnych, / docelowych ochrony powietrza, w tym Miasto i Gmina 2017-2018 20 000 gminy WFO ŚiGW poziomów oszcz ędno ści energii oraz (Kawka) szkodliwo ści spalania odpadów poprawa jako ści w gospodarstwach domowych powietrza monitoring i aktualizacja planu zadanie własne wg w ramach zada ń Miasto i Gmina 20 000 atmosferycznego gospodarki niskoemisyjnej jednostki potrzeb własnych na terenie gminy bie żą ce dostosowywanie ci powietrzaci

ś i całej strefy prowadzonej działalno ści kujawsko- produkcyjnej do wymaga ń podmioty zadanie własne zadanie w ramach brak danych 1. pomorskiej do pozwolenia zintegrowanego gospodarcze jednostek ci ągłe środków własnych wymaganych i obowi ązuj ących norm celem ograniczenie standardów zmniejszenia emisji gazów i pyłów oddziaływania zgodnie monta ż wysokosprawnej przemysłu z zało żeniami kogeneracji dla produkcji ciepła i energetyki programu ochrony i energii elektrycznej poprzez zadanie własne środki własne, zawodowej na KPEC 2017-2020 7 900 000 powietrza budow ę źródła ciepła pracuj ącego KPEC środki zewn ętrzne ochrona klimatu ochrona i jako jako ść powietrza w wysokosprawnej kogeneracji i klimat zasilanego gazem ziemnym uwzgl ędnianie w zamówieniach publicznych problemów ochrony zadanie koszty Miasto i Gmina zadanie własne brak powietrza, poprzez odpowiednie ci ągłe administracyjne przygotowanie SIWZ ograniczenie zadanie własne w ramach oddziaływania ograniczanie emisji wtórnych pyłu gminy Miasto i Gmina, bie żą cego transportu na poprzez czyszczenie ulic metod ą koordynowane 2017-2025 środki własne zarz ądcy dróg utrzymania jako ść powietrza mokr ą z innymi dróg i klimat jednostkami

109 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

obszar termin kierunek podmiot opis kosztów źródła lp. inter- cel zadania rodzaj zadania realizacji interwencji odpowiedzialny (zł) finansowania wencji zadania poprawa jako ści powietrza ci

ś atmosferycznego na terenie gminy i całej strefy ograniczenie kujawsko- oddziaływania promocja przejazdów zadanie własne zadanie koszty 1. pomorskiej do transportu na Miasto i Gmina brak w transporcie publicznym gminy ci ągłe administracyjne wymaganych jako ść powietrza powietrza standardów i klimat zgodnie z zało żeniami ochrona klimatu ochrona i jako programu ochrony powietrza rozbudowa ci ągów pieszych i rowerowych na terenach zurbanizowanych w celu zadanie własne 1. 2017- ograniczenia lokalnego ruchu gminy środki gminy środki własne, Miasto i Gmina, 2025 samochodowego (1. budowa koordynowane 1. 10 400 000 środki zarz ądcy dróg 2. 2017- ście żki rowerowej w ci ągu DK 10, z innymi 2. 8 000 000 zewn ętrzne, RPO zminimalizowa- 2020 Nakło nad Noteci ą - Łochowice) jednostkami nie uci ąż liwego ograniczenie oraz rozwój infrastruktury hałasu uci ąż liwo ści rowerowej (2. parking Park&Ride) i utrzymanie jak 2 zwi ązanych środki własne, najlepszej jako ści

enia hałasemenia z hałasem zadanie własne środki ż stanu komunikacyjnym gminy zewn ętrzne, akustycznego przebudowa i modernizacja dróg na rok 2017 - Miasto i Gmina koordynowane 2017-2019 Program rozwoju

zagro środowiska gminnych 1 298 993 z innymi gminnej jednostkami infrastruktury drogowej brak przebudowa i modernizacja dróg zadanie własne środki własne, ZDW 2017-2023 szczegóło- wojewódzkich ZDW środki zewn ętrzne wych danych

110 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

obszar termin kierunek podmiot opis kosztów źródła lp. inter- cel zadania rodzaj zadania realizacji interwencji odpowiedzialny (zł) finansowania wencji zadania ograniczenie zminimalizowa- uci ąż liwo ści przebudowa i modernizacja dróg zadanie własne środki własne, nie uci ąż liwego zwi ązanych ZDP 2017-2020 4 600 000 powiatowych ZDP środki zewn ętrzne hałasu z hałasem i utrzymanie jak komunikacyjnym 2 najlepszej jako ści ograniczenie bie żą ce dostosowywanie enia hałasemenia

ż stanu uci ąż liwo ści prowadzonej działalno ści podmioty zadanie własne zadanie w ramach akustycznego zwi ązanych gospodarczej do obowi ązuj ących brak danych gospodarcze jednostek ci ągłe środków własnych

zagro środowiska z hałasem norm akustycznych celem przemysłowym zmniejszenia emisji hałasu utrzymanie monitoring emisji pól zadanie własne zadanie w ramach dotychczaso- elektromagnetycznych wraz WIO Ś, Powiat brak modernizacja jednostek ci ągłe środków własnych wego stanu braku z kontrol ą zgłaszanych instalacji infrastruktury zagro żeń dla i emitorów 3 środowiska

pola promieniowania modernizacja linii kablowych zadanie własne brak i mieszka ńców zarz ądca sieci w ramach elektro- i napowietrznych SN, nn oraz stacji zarz ądców sieci 2017-2019 szczegóło- ze strony pola energetycznej środków własnych magnetycznego transformatorowych energetycznych wych danych elektromagne- elektromagnetyczne tycznego aktualizacja Planów zadanie własne w ramach zada ń RZGW, KZGW 2017-2025 brak danych Gospodarowania Wodami jednostek własnych kompleksowe modernizacja budowli gospodarowanie hydrotechnicznych na Kanale wodami zadanie własne w ramach zada ń utrzymanie Bydgoskim na odcinku od km 14,8 RZGW 2021 59 500 000 w regionie jednostek własnych infrastruktury do 38,9 km ( śluzy Józefinki i Nakło 4 wodnym w celu i wód powierz- Wschód oraz jaz Józefinki) ograniczenia chniowych rewitalizacja szlaku żeglownego zasi ęgu Kanału Bydgoskiego i Noteci oraz skutków zadanie własne w ramach zada ń dolnej skanalizowanej (od km 14,8 RZGW 2021 174 000 000 podtopie ń jednostek własnych

gospodarowaniewodami do km 176,2) do parametrów drogi wodnej II klasy

111 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

obszar termin kierunek podmiot opis kosztów źródła lp. inter- cel zadania rodzaj zadania realizacji interwencji odpowiedzialny (zł) finansowania wencji zadania remont zabudowy brzegowej w Nakle nad Noteci ą w celu brak zadanie własne w ramach zada ń zapewnienia bezpiecznej żeglugi RZGW 2020 szczegóło- utrzymanie jednostek własnych na rzece Note ć (wykonanie wych danych infrastruktury dokumentacji) i wód powierz- utrzymanie koryta rzeki Note ć chniowych brak (zabudowa wyrw, roboty zadanie własne w ramach zada ń RZGW 2020 szczegóło- pogł ębiarskie i naprawcze jednostek własnych wych danych brzegów) aktualizacja wst ępnej oceny ryzyka brak zadanie własne w ramach zada ń kompleksowe powodziowego (WORP) dla RZGW/KZGW 2017-2025 szczegóło- jednostek własnych gospodarowanie Regionu Wodnego wych danych wodami aktualizacja map zagro żenia w regionie powodziowego (MZP) oraz brak 4 wodnym w celu zadanie własne w ramach zada ń aktualizacja map ryzyka RZGW/KZGW 2017-2025 szczegóło- ograniczenia jednostek własnych powodziowego (MRP) dla Regionu wych danych zasi ęgu Wodnego oraz skutków zapobieganie aktualizacja planów zarz ądzania brak podtopie ń podtopieniom zadanie własne w ramach

gospodarowaniewodami ryzykiem powodziowym (PZRP) RZGW/KZGW 2017-2025 szczegóło- obszarów jednostek środków własnych dla Regionu Wodnego wych danych mieszkaniowych udro żnienie rzeki Noteci dla zadanie własne w ramach przepływu wód powodziowych na RZGW 2020 174 000 000 jednostek środków własnych odcinku ok. 2,5 km zadanie własne Miasto i Gmina, gminy bie żą ca konserwacja oraz remonty ok. 300 000 środki własne spółka wodna, i jednostek lub 2017-2025 urz ądze ń wodnych rocznie jednostek ZMiUW, RZGW wynikaj ące z pozwole ń

112 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

obszar termin kierunek podmiot opis kosztów źródła lp. inter- cel zadania rodzaj zadania realizacji interwencji odpowiedzialny (zł) finansowania wencji zadania 650 000 rozwój systemu kanalizacji zarz ądcy dróg, KPWiK deszczowej w ramach budowy podmioty zadanie własne 2017-2025 Sp. z o.o. środki własne kanalizacji sanitarnej rozbudowy gospodarcze, jednostek Nakło nad dróg, w tym monta ż separatorów spółki KPWiK Noteci ą modernizacja, przebudowa KPWiK Nakło zadanie własne środki własne, Oczyszczalni Ścieków 2017-2025 8 000 000 nad Noteci ą jednostek POIi Ś w Lubaszczu kontrola i weryfikacja stanu w ramach osi ągni ęcie prawnego dla istniej ących wylotów zadanie własne zadanie środków RZGW brak i utrzymanie ścieków oraz uj ęć wód w zlewni jednostek ci ągłe własnych, koszty dobrego stanu rzeki Noteci administracyjne ochrona zasobów jako ściowego w ramach wód i ilo ściowego ustanowienie obszaru ochronnego zadanie własne środków RZGW 2017-2025 brak 4 powierzchnio- wód GZWP nr 138 jednostek własnych, koszty wych powierzchnio- administracyjne i podziemnych wych KPWiK Nakło w ramach i podziemnych nad Noteci ą, zadanie własne zadanie środków stała kontrola jako ści wody pitnej brak zgodnego KPWiK Szubin, jednostek ci ągłe własnych, koszty gospodarowaniewodami z RDW Sanepid administracyjne edukacja rolników w zakresie dobrych praktyk rolniczych oraz zadanie własne zadanie 500 w ramach ODR stosowania rolnictwa jednostek ci ągłe rocznie środków własnych ekologicznego i agroturystyki kontrola stanu funkcjonowania w ramach i obsługi zbiorników na ścieki zadanie własne zadanie środków Miasto i Gmina brak bytowe oraz oczyszczalni gminy ci ągłe własnych, koszty przydomowych administracyjne

113 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

obszar termin kierunek podmiot opis kosztów źródła lp. inter- cel zadania rodzaj zadania realizacji interwencji odpowiedzialny (zł) finansowania wencji zadania kontynuacja rozbudowy i modernizacji infrastruktury zwi ązanej z zaopatrzeniem mieszka ńców i podmiotów środki gospodarczych w wod ę zgodnie KPWIK z rozwojem zabudowy Szubin mieszkaniowej w ramach

ciekowa rozwój systemu KPWiK Szubin 212 000

ś (Paterek, Potulice, Gorze ń, Ślesin, zadanie własne środków wodoci ągowo- KPWiK Nakło 2017-2025 rozwój Lubaszcz, Trzeciewnica oraz rejon jednostek własnych, środki kanalizacyjnego nad Noteci ą środki gospodarki pomi ędzy ul. Karnowsk ą, Now ą, zewn ętrzne 5 z uwzgl ędnieniem KPWiK Nakło wodno - rejon ul. Konstytucji 3 Maja, bie żą cych potrzeb nad Noteci ą ściekowej ul. Baczy ńskiego, ul. Zielone modernizacyjnych 1 070 000 Wzgórze, wie ś Olszewka, i inwestycyjnych Olszewka – Chrz ąstowo, modernizacja głównej magistrali

gospodarkawodno - zasilaj ącej miasto i gmin ę) wymiana stalowej i azbestowej środki sieci wodoci ągowej z przył ączami zadanie własne w ramach KPWiK Szubin 2017-2025 KPWIK w ul. Zaułek i Podgórnej jednostki środków własnych Szubin w m. Trzeciewnica

114 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

obszar termin kierunek podmiot opis kosztów źródła lp. inter- cel zadania rodzaj zadania realizacji interwencji odpowiedzialny (zł) finansowania wencji zadania kontynuacja rozbudowy i modernizacji infrastruktury zwi ązanej z odprowadzaniem ścieków komunalnych (Wyst ęp – ul. Nakielska, ul. Kanałowa, środki Potulice, Nakło nad Noteci ą - KPWIK ul. Dolna, ul. Piaskowa i Wzgórze Szubin Wodoci ągowe, rejon ul. Nowej, w ramach KPWiK Szubin, 1 571 000 ul. Konstytucji 3 Maja, zadanie własne środków KPWiK Nakło 2017-2025 ul. Baczy ńskiego, ul. Kucharskiego jednostek własnych, środki

ciekowa rozwój systemu nad Noteci ą środki

ś i Miłosza, przebudowa sieci od zewn ętrzne wodoci ągowo- KPWiK Nakło rozwój strony Paterka, Chrz ąstowa, kanalizacyjnego nad Noteci ą gospodarki Lubaszcza, Trzeciewnicy, budowa 5 z uwzgl ędnieniem 3 110 000 wodno - sieci w m.: Karnowo – Suchary, bie żą cych potrzeb ściekowej Paterek, Bielawy, Trzeciewnica modernizacyjnych oraz doko ńczenie budowy i inwestycyjnych kanalizacji w miejscowo ści Ślesin) i przemysłowych

gospodarkawodno - likwidacja zbiorników bezodpływowych oraz ewentualna zadanie własne budowa przydomowych w ramach wła ścicieli oczyszczalni ścieków w miejscach wła ściciele zadanie środków nieruchomo ści brak o rozproszonej zabudowie gdzie nieruchomo ści ci ągłe własnych, koszty koordynacja brak jest kolektorów ściekowych, administracyjne Miasto i Gmina a budowa ich jest ekonomicznie nieuzasadniona

115 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

obszar termin kierunek podmiot opis kosztów źródła lp. inter- cel zadania rodzaj zadania realizacji interwencji odpowiedzialny (zł) finansowania wencji zadania środki w ramach modernizacja stacji uzdatniania KPWiK Szubin zadanie własne KPWIK środków wody (Karnowo, Ślesin, KPWiK Nakło 2017-2025 jednostek Szubin własnych, środki Trzeciewnica, Polichno, Bielawy) nad Noteci ą 463 000 zewn ętrzne

ciekowa rozwój systemu

ś KPWiK Nakło zadanie własne wodoci ągowo- modernizacja uj ęć wody pitnej 2017-2019 50 000 środki własne nad Noteci ą jednostek kanalizacyjnego zmniejszenie racjonalizacja zu życia wody 5 z uwzgl ędnieniem ilo ści pobieranej poprzez monta ż wodomierzy bie żą cych potrzeb wody głównych u wszystkich odbiorców w ramach modernizacyjnych KPWiK Szubin wody, okresowa legalizacja zadanie własne zadanie środków i inwestycyjnych KPWiK Nakło brak wodomierzy i kontrole wskaza ń, podmiotów ci ągłe własnych, koszty nad Noteci ą a tak że prowadzenie ci ągłej administracyjne

gospodarkawodno - kontroli legalno ści przył ączy wodoci ągowych zadanie własne racjonalne w ramach ochrona zabezpieczenie obszarów gminy gospodarowanie Miasto i Gmina, zadanie środków 6 powierzchni eksploatacji kopalin przez innym koordynowane brak zasobami Powiat ci ągłe własnych, koszty geolo- giczne

zasoby ziemi typem zainwestowania z innymi geologicznymi administracyjne jednostkami zadanie własne Miasto i Gmina, w ramach podejmowanie działa ń gminy Powiat, zadanie środków przeciwdziałaj ących ska żeniu gleb koordynowane brak wła ściciele ci ągłe własnych, koszty oraz ich wła ściwa ochrona w mpzp z innymi gruntów administracyjne jednostkami wła ściciele wła ściwe unieszkodliwienie odpadów nieruchomo ści 7 ochrona gleb gospodarowanie zadanie własne składowanych w miejscach na ten i prowadz ący 2017-2025 brak danych środki własne gleby glebami podmiotów cel nieprzeznaczonych działalno ść gospodarcz ą w ramach ochrona gruntów dobrych klas samorz ąd zadanie własne zadanie środków brak bonitacyjnych przed odrolnieniem powiatowy Powiatu ci ągłe własnych, koszty administracyjne

116 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

obszar termin kierunek podmiot opis kosztów źródła lp. inter- cel zadania rodzaj zadania realizacji interwencji odpowiedzialny (zł) finansowania wencji zadania zadanie własne OSChR, badanie gleb na zawarto ść jednostek, zadanie w ramach wła ściciele 2 000 rocznie składników pokarmowych gmina działa ci ągłe środków własnych wła ściwe gruntów wspomagaj ąco 7 ochrona gleb gospodarowanie w ramach gleby glebami monitorowanie i ochrona gruntów zadanie własne zadanie środków Powiat brak nara żonych na ruchy masowe Powiatu ci ągłe własnych, koszty administracyjne w ramach w ramach opłaty za utrzymanie i rozwój selektywnej zadanie własne zadanie środków Miasto i Gmina gospodaro- zbiórki odpadów komunalnych gminy ci ągłe własnych, koszty wanie administracyjne odpadami zakup pojemników i kontenerów na KPWiK Nakło zadanie własne doj ście do 2017 250 000 środki własne odpady komunalne nad Noteci ą KPWiK systemu zadanie własne gospodarki zwi ększenie ilo ści odpadów w ramach poprawa Miasto i Gmina, gminy odpadami trafiaj ących do punktu selektywnej KPWiK – środków efektywno ści KPWiK Nakło koordynowane 2017-2020 zgodnego zbiórki odpadów, utrzymanie 3 840 00 własnych, koszty selektywnego nad Noteci ą z innymi z zasad ą i modernizacja minipszoków administracyjne systemu jednostkami 8 zrównowa żonego zbierania zakup pojazdów na potrzeby KPWiK Nakło zadanie własne rozwoju, w którym 2017 200 000 środki własne

odpadów i odbioru zbierania odpadów komunalnych nad Noteci ą KPWiK w pełni odpadów modernizacja PSZOK w KPWiK Nakło zadanie własne środki własne, realizowane s ą 2017-2020 350 000 komunalnych Rozwarzynie nad Noteci ą KPWiK NFO ŚiGW zasady gospodarki intensyfikacja edukacji ekologicznej promuj ącej gmina - odpadami zadanie własne w ramach minimalizacj ę powstawania 1 000 Miasto i Gmina, gminy środków odpadów i wła ściwego zadanie rocznie KPWiK Nakło koordynowane własnych, post ępowania z nimi oraz ci ągłe nad Noteci ą z innymi NFO ŚiGW, koszty

gospodarkaodpadami i zapobieganie powstawaniu prowadzenie skutecznej kampanii KPWiK – jednostkami administracyjne informacyjno-edukacyjnej w tym 8 000 zakresie

117 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

obszar termin kierunek podmiot opis kosztów źródła lp. inter- cel zadania rodzaj zadania realizacji interwencji odpowiedzialny (zł) finansowania wencji zadania doj ście do systemu gospodarki odpadami środki własne zgodnego intensyfikacja zadanie własne Gminy, środki kontynuacja działa ń zwi ązanych Miasto i Gmina, z zasad ą demonta żu gminy WFO ŚiGW, z dofinansowaniem Powiat, zadanie ok. 40 000 8 zrównowa żonego wyrobów koordynowane Starostwa unieszkodliwiania wyrobów wła ściciele ci ągłe rocznie rozwoju, w którym zawieraj ących z innymi Powiatowego

odpadów zawieraj ących azbest nieruchomo ści w pełni azbest jednostkami w Nakle nad realizowane s ą Noteci ą

gospodarkaodpadami zasady

i zapobieganie i powstawaniu gospodarki odpadami piel ęgnacja i nasadzenia oraz zadanie własne zadanie 40 000 w ramach rewitalizacja terenów zielonych Miasto i Gmina gminy ci ągłe rocznie środków własnych i rekreacyjnych ochrona zadanie własne w ramach chronionych gminy piel ęgnacja pomników przyrody Miasto i Gmina zadanie 6 500 środków ochrona i rzadko koordynowane oraz ochrona drzew kasztanowych Powiat ci ągłe rocznie własnych, dotacja 9 ró żnorodno ści wyst ępuj ących z innymi Powiatu biologicznej gatunków ro ślin, jednostkami zwierz ąt zadanie własne w ramach i grzybów udział w opracowywaniu planów gminy

zasobyprzyrodnicze zadanie środków zada ń ochronnych dla obszarów Miasto i Gmina koordynowane brak ci ągłe własnych, koszty Natura 2000 z innymi administracyjne jednostkami ochrona chronionych promocja cennych walorów zadanie własne w ramach ochrona i rzadko przyrodniczych z uwzgl ędnieniem gminy zadanie środków 9 ró żnorodno ści wyst ępuj ących ostro żnego i przemy ślanego Miasto i Gmina koordynowane brak ci ągłe własnych, koszty

zasoby biologicznej gatunków ro ślin, lokowania infrastruktury z innymi administracyjne

przyrodnicze zwierz ąt turystycznej jednostkami i grzybów

118 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

obszar termin kierunek podmiot opis kosztów źródła lp. inter- cel zadania rodzaj zadania realizacji interwencji odpowiedzialny (zł) finansowania wencji zadania zadanie własne brak gminy Nadle śnictwa, szczegó- w ramach aktualizacja planu urz ądzania lasu koordynowane 2017-2025 Miasto i Gmina łowych środków własnych z innymi ochrona ochrona kosztów jednostkami 9 ró żnorodno ści zasobów zadanie własne biologicznej le śnych brak Miasto i Gmina, gminy zwi ększenie lesisto ści i ochrona szczegó- w ramach Powiat, koordynowane 2017-2025 istniej ących kompleksów le śnych łowych środków własnych

zasobyprzyrodnicze Nadle śnictwa z innymi kosztów jednostkami Miasto i Gmina, zadanie własne dostosowanie procedur w ramach Powiat, Policja, gminy kryzysowych do bie żą cych zadanie środków Stra ż po żarna, koordynowane brak zagro żeń oraz obowi ązuj ących ci ągłe własnych, koszty zakłady z innymi zapobieganie przepisów prawnych administracyjne produkcyjne jednostkami powa żnym doposa żenie wyspecjalizowanych

nymiawariami przeciwdziałanie awariom oraz ż jednostek ratowniczych w sprz ęt 10 wyst ępowaniu eliminacja do wykrywania i dokładnej zadanie własne powa żnych awarii i minimalizacja w ramach lokalizacji miejsca awarii i likwidacji Miasto i Gmina, gminy skutków w razie środków zagro żeń ekologicznych i Powiat, Stra ż koordynowane 2017-2019 237 000 ich wyst ąpienia własnych, dotacja enia powa enia chemicznych (zakup samochodów Po żarna z innymi ż MSWiA po żarniczych, motopompy jednostkami szlamowej, detektorów pr ądu, zagro wyposa żenia) Źródło: opracowanie własne

119 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

VI. KONCEPCJA EDUKACJI EKOLOGICZNEJ JAKO ZAGADNIENIE HORYZONTALNE

Podstawowym celem edukacji ekologicznej jest upowszechnianie idei ekorozwoju we wszystkich sferach życia oraz wdro żenie edukacji ekologicznej jako edukacji interdyscyplinarnej, czyli korzystaj ącej z ró żnych dziedzin nauki i poruszaj ącej ró żne aspekty życia społecznego. Zagadnienie edukacji ekologicznej zostało wskazane jako jedno z zagadnie ń horyzontalnych programów ochrony środowiska, czyli zało żenia edukacji ekologicznej powinny zosta ć wpisane we wszystkie, b ądź tylko najwa żniejsze obszary interwencji. Wa żnym celem jest równie ż kształtowanie pełnej świadomo ści i budzenie zainteresowania społecze ństwa sprawami środowiska, rozpatruj ąc jego walory w ramach ekonomii, ekologii i warto ści społecznych. Ponadto nale ży umo żliwi ć ka żdemu człowiekowi zdobywanie wiedzy i umiej ętno ści niezb ędnych dla poprawy stanu środowiska i zach ęca ć mieszka ńców do anga żowania si ę w sprawy ochrony środowiska i wła ściwego korzystania z jego zasobów. Edukacja ekologiczna jest koncepcj ą kształcenia i wychowywania społecze ństwa w duchu poszanowania środowiska przyrodniczego zgodnie z hasłem „my śle ć globalnie, działać lokalnie” . Wa żnym elementem jest ł ączenie wiedzy przyrodniczej z humanistyczn ą oraz działaniami praktycznymi. Zagadnienia szeroko poj ętej ekologii, powinny dociera ć do wszystkich grup społecznych i wiekowych. W zwi ązku z tym wa żne jest znalezienie odpowiednich środków przekazu tak, aby w jak najprostszy i najskuteczniejszy sposób przekazywa ć informacj ę ekologiczn ą. Niewiele osób rozumie, jaki wpływ na stan i jako ść środowiska maj ą zachowania poszczególnych osób, rodzin i grup społecznych, jak równie ż ich przyzwyczajenia, styl życia, sposoby wypoczynku lub od żywiania. Dlatego te ż edukacja ekologiczna, wspomagaj ąca zrozumienie zale żno ści mi ędzy człowiekiem, jego wytworami i przyrod ą, obejmowa ć musi wszystkich ludzi bez wyj ątku, w pierwszej kolejno ści najmłodszych, którzy mog ą skutecznie przekazywa ć osobom starszym wzorce zachowa ń proekologicznych. Jedynie wspólne działania, podejmowane codziennie, w ka żdym miejscu: w domu, w pracy, podczas wypoczynku, są w stanie zahamowa ć degradacj ę środowiska, wpłyn ąć na popraw ę jako ści życia i zdrowia oraz zapewni ć perspektywy godziwego funkcjonowania przyszłym pokoleniom. Akcje ekologiczne powinny by ć prowadzone cyklicznie oraz anga żowa ć coraz wi ęcej mieszka ńców. Wa żne jest tak że, aby Gmina działała wspólnie z innymi jednostkami w zakresie ochrony środowiska, gospodarki odpadami i infrastruktury komunalnej, w ramach zwi ązków, do których przynale ży. Współpraca pozwala na osi ągni ęcie szerszych celów, pozyskanie wi ększych środków finansowych na inwestycje.

120 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

VII. SYSTEM REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA

7.1. SYSTEM FINANSOWANIA INWESTYCJI

Po uzyskaniu przez Polsk ę członkostwa w Unii Europejskiej pojawiły si ę nowe mo żliwo ści i szanse na lepszy rozwój gospodarczy zgodny z ide ą ekorozwoju. Uzyskanie funduszy pochodz ących ze źródeł unijnych b ądź innych organizacji mi ędzynarodowych jest obecnie mo żliwe poprzez przyst ępowanie zainteresowanych stron do konkretnych programów i projektów. Bardzo wa żnym jest, aby władze lokalne podejmowały próby uzyskania tych funduszy, a tym samym wykorzystały szans ę na rozwój zrównowa żony swojego regionu i polepszenie w nim warunków życia ludno ści. Aktualne programy tzn. na lata 2014 - 2020, dotycz ące działa ń w zakresie ochrony oraz kształtowania środowiska przyrodniczego i kulturowego, dzi ęki którym mo żliwe jest uzyskanie środków na konkretne projekty rozwojowe, zostały ju ż zatwierdzone przez Komisj ę Europejsk ą.

7.1.1. Program operacyjny Infrastruktura i Środowisko

Źródłem funduszy na ochron ę środowiska jest przede wszystkim Program Infrastruktura i Środowisko 2014 – 2020. To wła śnie z niego b ędzie dotowanych najwi ęcej inwestycji z zakresu ochrony środowiska. Głównym celem programu jest wsparcie gospodarki efektywnie korzystaj ącej z zasobów i przyjaznej środowisku oraz sprzyjaj ącej spójno ści terytorialnej i społecznej. Cel ten zostanie oparty na równowadze oraz wzajemnym uzupełnianiu si ę działa ń w trzech podstawowych obszarach: 1. czystej i efektywnej energii, w tym efektywno ści energetycznej, ograniczeniu emisji gazów cieplarnianych, rozwoju energii ze źródeł odnawialnych oraz integracji i poprawy funkcjonowania europejskiego rynku energii; 2. adaptacji do zmian klimatu oraz efektywnego korzystania z zasobów, wzmocnieniu odporno ści systemów gospodarczych na zagro żenia zwi ązane z klimatem oraz zwi ększeniu mo żliwo ści zapobiegania zagro żeniom (zwłaszcza zagro żeniom naturalnym) i reagowania na nie; 3. konkurencyjno ści, w tym wnoszeniu istotnego wkładu w utrzymanie przez UE prowadzenia na światowym rynku technologii przyjaznych środowisku, zapewniaj ąc jednocze śnie efektywne korzystanie z zasobów i usuwaj ąc przeszkody w działaniu najwa żniejszych infrastruktur sieciowych. Do głównych priorytetów PO Ii Ś zalicza si ę: I. Zmniejszenie emisyjno ści gospodarki. II. Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu. III. Rozwój sieci drogowej TEN-T i transportu multimodalnego. IV. Infrastruktura dla miast. V. Rozwój transportu kolejowego w Polsce. VI. Poprawa bezpiecze ństwa energetycznego. VII. Ochrona dziedzictwa kulturowego i rozwój zasobów kultury. VIII. Wzmocnienie strategicznej infrastruktury ochrony zdrowia. IX. Pomoc techniczna.

121 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

7.1.2. Regionalny Program Operacyjny Województwa Kujawsko-Pomorskiego

Regionalny Program Operacyjny dla województwa kujawsko-pomorskiego zakłada mo żliwo ść realizacji inwestycji w wytyczonych 12 osiach priorytetowych: - Wzmocnienie innowacyjno ści i konkurencyjno ści gospodarki regionu. - Cyfrowy region. - Efektywno ść energetyczna i gospodarka niskoemisyjna w regionie. - Region przyjazny środowisku. - Spójno ść wewn ętrzna i dost ępno ść zewn ętrzna regionu. - Solidarne społecze ństwo i konkurencyjne kadry. - Rozwój lokalny kierowany przez społeczno ść . - Aktywni na rynku pracy. - Solidarne społecze ństwo. - Innowacyjna edukacja. - Rozwój lokalny kierowany przez społeczno ść . - Pomoc techniczna.

7.1.3. Program działa ń na rzecz środowiska i klimatu LIFE

Środki Programu działa ń na rzecz środowiska i klimatu LIFE ustanowionego na lata 2014 - 2020 będą dystrybuowane w ramach dwóch podprogramów: 1. Działania na rzecz środowiska, gdzie wsparcie mog ą uzyska ć przedsi ęwzi ęcia dotycz ące ochrony środowiska i efektywnego gospodarowania zasobami, przyrody i ró żnorodno ści biologicznej oraz zarz ądzania i informacji w zakresie środowiska. 2. Działania na rzecz klimatu, w którym wspierane mog ą zosta ć inicjatywy dotycz ące łagodzenia i dostosowania do skutków zmiany klimatu oraz zarz ądzania i informacji w zakresie klimatu. Beneficjentami programu mog ą by ć podmioty zarejestrowane na obszarze Unii Europejskiej. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFO ŚiGW) będzie pełnił funkcj ę krajowego punktu kontaktowego dla programu LIFE. Wzorem lat poprzednich, przedsi ęwzi ęcia realizowane przez beneficjentów z Polski, oprócz dofinansowania ze środków LIFE, b ędą mogły uzyska ć dodatkowe wsparcie finansowe pochodz ące ze środków NFOŚiGW. Szczegółowe informacje dotycz ące zasad przygotowania wniosków publikowane będą na stronie NFO ŚiGW.

7.1.4. Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu oferuj ą mo żliwo ść dofinansowania szerokiej gamy projektów w ramach różnych programów priorytetowych ogłaszanych cz ęsto jako konkursy. S ą tak że podmiotami, które koordynuj ą dofinansowanie z innych instrumentów finansowych. Działanie jednostek opiera si ę na Wspólnej Strategii Działania Narodowego Funduszu i wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej na lata 2017 - 2020. Celem generalnym Funduszy jest poprawa stanu środowiska

122 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025 i zrównowa żone gospodarowanie jego zasobami przez stabilne, skuteczne i efektywne wspieranie przedsi ęwzi ęć i inicjatyw słu żą cych środowisku przy pełnym oraz zgodnym z zasadami zrównowa żonego rozwoju wykorzystaniu środków pochodz ących z Unii Europejskiej na ochron ę środowiska i gospodark ę wodn ą. Misj ą Funduszy jest natomiast nast ępuj ące okre ślenia - Skutecznie wspieramy działania na rzecz środowiska ze szczególnym uwzgl ędnieniem zasad zrównowa żonego rozwoju. Wspólna Strategia tworzy ogólne ramy dla indywidualnych strategii poszczególnych Funduszy wskazuj ąc na najistotniejsze z ich punktu widzenia cele merytorycznej działalności (dziedzinowe cele środowiskowe oraz horyzontalne cele środowiskowe), reguluj ąc i wskazuj ąc obszary niezb ędnej współpracy (priorytety współpracy) dla zachowania spójno ści i ukierunkowania całego systemu Funduszy. Wspólna strategia identyfikuje w ramach celów środowiskowych nast ępuj ące dziedzinowe i horyzontalne cele środowiskowe: 1. DZIEDZINOWE: - Adaptacja do zmian klimatu i gospodarka wodna, - Ochrona powietrza, - Ochrona wód, - Gospodarka o obiegu zamkni ętym, w tym gospodarowanie odpadami, - Ró żnorodno ść biologiczna. 2. HORYZONTALNE: - Poprawa stanu środowiska poprzez wsparcie realizacji zobowi ąza ń środowiskowych, - Pełna absorpcja bezzwrotnych środków pochodz ących z UE, - Wdra żanie innowacyjnych technologii środowiskowych, - Edukacja na rzecz zrównowa żonego rozwoju, - Zrównowa żone, efektywne korzystanie z zasobów, w tym z surowców pierwotnych. Dodatkowo, Fundusze co roku ogłaszaj ą list ę programów priorytetowych na rok kolejny, które pomagaj ą im zrealizowa ć zadania zgodnie z przyj ętą Strategi ą. Strategie NFO ŚiGW, jak i WFO ŚiGW w Toruniu, a tak że listy priorytetowe zamieszczone s ą na ich stronach internetowych.

7.1.5. Bank Ochrony Środowiska

Jednostki samorz ądowe, a tak że osoby prawne i fizyczne mog ą korzysta ć tak że z dotacji i preferencyjnych kredytów, oferowanych oraz finansowanych ze środków Banku Ochrony Środowiska. Udziela on nast ępuj ących kredytów proekologicznych: − Kredyt Dom EnergoOszcz ędny. − Słoneczny EkoKredyt. − Kredyt z Dobr ą Energi ą. − Kredyty z dopłatami NFO ŚiGW. − Kredyty na urz ądzenia i wyroby słu żą ce ochronie środowiska. − Kredyt EkoMonta ż. − Kredyty na zaopatrzenie wsi w wod ę. − Kredyt EnergoOszcz ędny. − Kredyt EkoOszcz ędny.

123 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

− Ekologiczne kredyty hipoteczne. − Kredyt z Klimatem. − Kredyty we współpracy z WFOSiGW. − Kredyt EKOodnowa dla firm (ze środków Banku KfW). − Kredyty z linii kredytowej NIB.

Wśród wielu mo żliwych źródeł finansowania inwestycji, jednostki samorz ądowe, ka żdorazowo i indywidualnie powinny dopasowywa ć system mo żliwo ści finansowania do danej inwestycji i przedsi ęwzi ęcia.

7.2. ZARZ ĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA ORAZ WSPÓŁPRACA Z INTERESARIUSZAMI

Warunkiem realizacji Programu ochrony środowiska jest ustalenie systemu zarz ądzania tym Programem. Zarz ądzanie Programem odbywa si ę z uwzgl ędnieniem zasad zrównowa żonego rozwoju, w oparciu o instrumenty zarz ądzania zgodne z kompetencjami i obowi ązkami podmiotów zarz ądzaj ących. W odniesieniu do Programu ochrony środowiska jednostk ą, na której spoczywa ć będą główne zadania zarz ądzania b ędzie Miasto i Gmina Nakło nad Noteci ą. Mimo to cało ściowe zarz ądzanie środowiskiem w jednostce b ędzie odbywa ć si ę na kilku szczeblach. Oprócz szczebla gminnego jest jeszcze poziom powiatowy, wojewódzki oraz jednostek organizacyjnych, obejmuj ących działania podejmowane przez podmioty gospodarcze korzystaj ące ze środowiska. Instytucje działaj ące w ramach administracji, a odpowiedzialne za wykonanie i egzekwowanie prawa maj ą głównie na celu zapobieganie zanieczyszczeniom poprzez: − racjonalne planowanie przestrzenne, − kontrolowanie gospodarczego korzystania ze środowiska, − porz ądkowanie działalno ści zwi ązanej z gospodarczym korzystaniem ze środowiska, − instalowanie urz ądze ń i instalacji ochrony środowiska. Na innych zasadach odbywa si ę natomiast zarz ądzanie w stosunku do podmiotów gospodarczych korzystaj ących ze środowiska. Kieruj ą si ę one głównie rachunkiem (efektami) ekonomicznym i zasadami konkurencji rynkowej, cho ć powszechne staje si ę tak że uwzgl ędnianie głosu opinii społecznej. Na tym szczeblu zarz ądzanie środowiskiem odbywa si ę przez: − dotrzymywanie wymaga ń stawianych przez przepisy prawa, − porz ądkowanie technologii i re żimów obsługi urz ądze ń, − modernizacje stosowanych technologii, − eliminowanie technologii uci ąż liwych dla środowiska, − instalowanie urz ądze ń ochrony środowiska, − stała kontrola zanieczyszcze ń. Instrumenty słu żą ce do zarz ądzania Programem Ochrony Środowiska wynikaj ą z obowi ązuj ących aktów prawnych (np. Prawo ochrony środowiska, ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym, o ochronie przyrody, o odpadach, o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach itp.) i mo żna je podzieli ć na instrumenty prawne, finansowe, społeczne oraz strukturalne. Do instrumentów prawnych zalicza si ę:

124 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

− pozwolenia na wprowadzanie do środowiska substancji lub energii, w tym pozwolenia zintegrowane, − decyzje zwi ązane z gospodark ą odpadami, − koncesje geologiczne, − raporty oddziaływania na środowisko planowanych czy istniej ących inwestycji, − uchwały zatwierdzaj ące plany zagospodarowania przestrzennego, − decyzje ustalaj ące lokalizacj ę inwestycji celu publicznego lub warunków zabudowy i zagospodarowania terenu, − decyzje o środowiskowych uwarunkowaniach, − strategiczne oceny oddziaływania inwestycji oraz opracowywanych planów i programów na środowiska. Szczególnym instrumentem prawnym jest monitoring, czyli kontrola jako ści stanu środowiska. Prowadzony on jest zarówno jako badania jako ści środowiska, jak te ż w odniesieniu do ilo ści zasobów środowiska. Obecnie, wprowadzenie bada ń monitoringowych jako obowi ązuj ących, czyni ą je instrumentem o znaczeniu prawnym. Do instrumentów finansowych mog ących by ć źródłem realizacji przedsi ęwzi ęć proekologicznych zalicza si ę: − opłaty za korzystanie ze środowiska – za emisje zanieczyszcze ń do powietrza, za pobór wody powierzchniowej i podziemnej, za odprowadzanie ścieków do wód lub ziemi, za składowanie odpadów, za powierzchni ę, z której odprowadzane s ą ścieki, − administracyjne kary pieni ęż ne, − odpowiedzialno ść cywilna, karna i administracyjna, − kredyty i dotacje z funduszy ochrony środowiska, − pomoc publiczna na ochron ę środowiska w postaci preferencyjnych po życzek i kredytów, dotacji, odrocze ń, rozło żenia na raty i umorze ń płatno ści wobec bud żetu pa ństwa i funduszy ekologicznych, zwolnie ń i ulg podatkowych. Uzgodnienia ze społecze ństwem poprzez udział społecze ństwa w podejmowaniu decyzji i uchwalaniu dokumentacji s ą wa żnym elementem skutecznego zarz ądzania, opartego o zasady zrównowa żonego rozwoju i uwzgl ędnianie racji społecznych. Kolejnym, bardzo istotnym elementem instrumentów społecznych jest edukacja ekologiczna. Podstaw ą jest tu rzetelne i ci ągłe przekazywanie wiedzy na temat ochrony środowiska oraz komunikowanie si ę władz samorz ądów lokalnych ze społecze ństwem na drodze podejmowanych działa ń inwestycyjnych. Do instrumentów strukturalnych nale żą wszelkie programy strategiczne np. strategie rozwoju, plany rozwoju lokalnego wraz z programami sektorowymi, a tak że program ochrony środowiska i to one wytyczaj ą główne tendencje i kierunki działa ń w ramach rozwoju gospodarczego, społecznego, infrastrukturalnego i ochrony środowiska. Nadrz ędnym dokumentem powinna by ć strategia rozwoju. W programach tych powinny by ć uwzgl ędnione z jednej strony kierunki rozwoju poszczególnych dziedzin gospodarki i ich konsekwencje dla środowiska, a z drugiej wytyczone pewne ramy tego rozwoju, warunkowane trosk ą o stan środowiska. Oznacza to, że ochrona środowiska na terenie gminy wymaga podejmowania pewnych działa ń w okre ślonych dziedzinach gospodarki, jak i codziennego życia jego mieszka ńców. Ka żda jednostka decyduje o kształtowaniu swojej przestrzeni geograficznej, sposobie zarz ądzania środowiskiem i tworzeniem lepszego modelu życia swoich mieszka ńców. Program ochrony środowiska jest jednym z elementów prowadzenia ekorozwoju jednostki, który powinien nawi ązywa ć do:

125 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

− programów ekologicznych wy ższego szczebla, − lokalnych warto ści zasobów i zagro żenia środowiskowego, − lokalnej świadomo ści, ch ęci i mo żliwo ści działania. Lokalny rozwój powinien nast ępowa ć bez degradacji zasobów przyrody i jej ekosystemów oraz uwzgl ędnia ć warunki przyrodnicze i społeczne. Podstawowe zało żenie ekorozwoju wymaga zast ąpienia filozofii maksymalnego zysku, filozofi ą wspólnego interesu. Dlatego tak wa żne jest współdziałanie samorz ądu i mieszka ńców (wspomniane wcze śniej rozmowy z mieszka ńcami i edukacja ekologiczna). Wspólny interes jest szczególnie wa żny i musi uwzgl ędnia ć potrzeby wszystkich mieszka ńców. Jest to model życia, w którym ludzie staraj ą si ę żyć w zgodzie z przyrod ą i mie ć wpływ na otaczaj ącą ich rzeczywisto ść społeczn ą i gospodarcz ą. Dobre warunki środowiskowe wpływaj ą na rozwój gospodarczy Gminy i popraw ę warunków zdrowotnych. Drog ą ich osi ągni ęcia powinien by ć program ekorozwoju jednostki, którego cz ęś ci ą jest Program ochrony środowiska oraz przestrzeganie jego zało żeń.

7.3. MONITOROWANIE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA

7.3.1. Zasady monitoringu

W procesie wdra żania Programu wa żna jest kontrola przebiegu tego procesu oraz ocena stopnia realizacji zada ń w nim wyznaczonych z punktu widzenia osi ągni ęcia zało żonych celów. Z tego wzgl ędu wa żne jest wyznaczenie systemu monitorowania, na podstawie, którego b ędzie mo żliwe dokonanie oceny procesu wdra żania oraz b ędą mogły by ć dokonane modyfikacje Programu. System kontroli środowiska, jest narz ędziem wspomagaj ącym prawne, finansowe i społeczne instrumenty zarz ądzania środowiskiem. Dostarcza informacji o efektach wszystkich działa ń na rzecz ochrony środowiska i mo że by ć traktowany jako podstawa do oceny całej polityki ochrony środowiska. Jest jednym z najwa żniejszych kryteriów, na podstawie których tworzona jest nowa polityka. Mierniki efektów ekologicznych s ą w znacznym stopniu dost ępne jako wielko ści mierzone w ramach istniej ących systemów kontroli i monitoringu. Stały monitoring wdra żania zapisów Programu mo że opiera ć si ę na tzw. cyklu Deminga. Opiera si ę na ci ągłym monitorowaniu zaplanowanych działa ń w my śl nast ępuj ącego ci ągu przyczynowo – skutkowego: 1. Zaplanuj - zaplanuj lepszy sposób działania, lepsz ą metod ę. 2. Wykonaj, zrób - zrealizuj plan na prób ę. 3. Sprawd ź - zbadaj, czy rzeczywi ście nowy sposób działania przynosi lepsze rezultaty. 4. Zastosuj - je śli nowy sposób działania przynosi lepsze rezultaty, uznaj go za norm ę (obowi ązuj ącą procedur ę), zestandaryzuj i monitoruj jego stosowanie.

126 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

Ryc. 14. Cykl Deminga przeniesiony na poziom opracowywania PO Ś Źródło: opracowanie własne

7.3.2. Sprawozdawczo ść

W ocenie post ępu wdra żania Programu ochrony środowiska oraz jego faktycznego wpływu na środowisko pomocna jest analiza i monitorowanie założonych efektów ekologicznych. Powinno by ć ono realizowane przy pomocy wska źników (mierników) stanu środowiska i zmian presji na środowisko, a tak że na wska źnikach świadomo ści społecznej. Rada Miejska powinna ocenia ć co dwa lata stopie ń wdro żenia Programu. Raportowanie zapewnia ci ągły nadzór nad wykonaniem Programu. W przypadku nie osi ągni ęcia zaplanowanych zamierze ń nale ży dokona ć analizy sytuacji i pozna ć jej przyczyny. Poni żej zaproponowano najistotniejsze wska źniki, przyjmuj ąc, że lista ta nie jest wyczerpuj ąca i mo że by ć modyfikowana.

Tabela 33. Lista wska źników monitorowania stopnia realizacji wdra żania Programu ochrony środowiska obszar wska źnik lp. inter- cel nazwa warto ść warto ść bazowa wencji (źródła danych) docelowa klasa jako ści powietrza w strefie C A poprawa jako ści powietrza kujawsko-pomorskiej (WIO Ś) atmosferycznego na wzrost długo ści rozdzielczej sieci 55,294 km 56 km terenie gminy i całej strefy gazowej (GUS) kujawsko-pomorskiej do wzrost długo ści sieci ciepłowniczej 1. 2,158 km 3 km wymaganych standardów (KPEC) cipowietrza ś zgodnie z zało żeniami ilo ść wykorzystywanego paliwa do 5 357,6 Mg 5 200 Mg programu ochrony produkcji ciepła ochronaklimatu i jako i powietrza udział dróg nieutwardzonych 58 % 55 % w ogólnej długo ści dróg (%) udział transportu ci ęż arowego zminimalizowanie w ogólnym ruchu pojazdów średnio 11,6 11,0 uci ąż liwego hałasu enia

ż (GPR) 2 i utrzymanie jak najlepszej zgodnie jako ści stanu wielko ść zanotowanej emisji hałasu hałasem brak danych z rozporz ą- zagro akustycznego środowiska w nocy i w dzie ń (WIO Ś) dzeniem

127 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

obszar wska źnik lp. inter- cel nazwa warto ść warto ść bazowa wencji (źródła danych) docelowa utrzymanie dotychczasowego stanu braku zagro żeń dla zmierzona warto ść promieniowania 3 0,3-0,61 V/m poni żej 7 V/m środowiska i mieszka ńców elektromagnetycznego (WIO Ś) ze strony pola polaelektro- magnetyczne elektromagnetycznego umiarkowany po dobry stan jako ść wód powierzchniowych na ekologiczny, dobry ochrona zasobów wód terenie JCWP (WIO Ś) dobry stan 4 powierzchniowych chemiczny i podziemnych wodami jako ść wód podziemnych na terenie V klasa jako ści dobry gospodarowanie JCWPd (WIO Ś) rozwój systemu długo ść sieci kanalizacyjnej (GUS) 82,1 km 84 km wodoci ągowo- długo ść sieci wodoci ągowej (GUS) 190,7 km 195 km kanalizacyjnego długo ść sieci kanalizacji deszczowej 27,2 30,0 5 z uwzgl ędnieniem (gmina) 3 3

ciekowa bie żą cych potrzeb

wodno- zu życie wody na potrzeby przemysłu 55 dam 54 dam ś

gospodarka modernizacyjnych zmniejszenie zu życia wody na 1 3 3 30 m 29 m i inwestycyjnych mieszka ńca (GUS)

racjonalne ilo ść wyeksploatowanych surowców 6 gospodarowanie 41 tys. Mg 40 tys. Mg (PIG) geolo- giczne

zasoby zasobami geologicznymi

7 ochrona gleb powierzchnia gruntów ornych (GUS) 45,67 % 45,60 % gleby

ilo ść zmieszanych odpadów 8 501,9 Mg 8 500 Mg komunalnych (gmina) doj ście do systemu ilo ść selektywnych odpadów gospodarki odpadami 1 707 Mg 1 750 Mg komunalnych (gmina) zgodnego z zasad ą ilo ść wytworzonych odpadów 8 zrównowa żonego rozwoju, przemysłowych 44,5 tys. Mg 44 tys. Mg w którym w pełni (GUS / Urz ąd Marszałkowski) realizowane s ą zasady i zapobieganie i gospodarki odpadami ilo ść zdemontowanego azbestu 363 677 kg 5 103 192 kg gospodarkaodpadami powstawaniuodpadów (gmina / baza azbestowa) powierzchnia terenów zieleni 44,88 ha 45 ha urz ądzonej (GUS) ochrona ró żnorodno ści powierzchnia obszarów prawnie 9 356,43 ha 356,45 ha biologicznej chronionych na terenie gminy (GUS) zasoby ilo ść pomników przyrody (gmina) 38 szt. 39 szt. przyrodnicze lesisto ść gminy (GUS) 18,2 % 18,3 %

przeciwdziałanie enia nymi

ż ilo ść zgłoszonych powa żnych awarii 10 ż wyst ępowaniu powa żnych 0 brak awarii (WIO Ś, Stra ż Po żarna) awarii awariami zagro powa

Źródło: opracowanie własne na podstawie dost ępnych danych

128 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

WYKORZYSTANE MATERIAŁY I OPRACOWANIA

Wybrane akty prawne:

Stan prawny na luty 2017 r.

Regulacje prawne w zakresie ochrony środowiska zawarte s ą w wielu ustawach i aktach wykonawczych (rozporz ądzeniach). Do najwa żniejszych z nich, w kontek ście realizacji niniejszego Programu, nale ży zaliczy ć: − ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2016 r. poz. 672 ze zm.), − ustawa z dnia18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2015 r. poz. 469), − ustawa z dnia 28 wrze śnia 1991 r. o lasach (Dz. U. z 2015 r. poz. 2100 ze zm.), − ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2016 r. poz. 290 ze zm.), − ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2016 r. poz. 2134 ze zm. ), − ustawa z dnia 13 wrze śnia 1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (Dz. U. z 2016 r. poz. 250), − ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2016 r. poz. 383), − ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wod ę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. z 2015 r. poz. 139), − rozporz ądzenie Ministra Zdrowia z dnia 13 listopada 2015 r. w sprawie jako ści wody przeznaczonej do spo życia przez ludzi (Dz. U. z 2015 r. poz. 1989), − rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 r. poz. 1031), − rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 22 lipca 2014 r. w sprawie sposobu wyznaczania obszaru i granic aglomeracji (Dz. U. z 2014 r. poz. 995), − rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 18 listopada 2014 r. w sprawie warunków, jakie nale ży spełni ć przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 1800), − rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 21 grudnia 2015 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. z 2016 r. poz. 85), − rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2014 r. poz. 112), − rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 30 pa ździernika 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku (Dz. U. z 2003 r. Nr 192 poz. 1883), − rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 30 grudnia 2002 r. w sprawie powa żnych awarii obj ętych obowi ązkiem zgłoszenia do Głównego Inspektora Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2003 r. Nr 5 poz. 58).

129 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

Literatura i wybrane dokumenty programowe:

− Wytyczne do opracowania wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, sierpie ń 2015 r., − Światowy Program Rozwoju Zrównowa żonego „Agenda 21” (1992 r.), − Protokół z Kioto w sprawie zmian klimatu (1997 r.), − Traktat Ustanawiaj ący WE Tytuł XIX - Środowisko Naturalne, − 7 Program Działa ń Wspólnoty Europejskiej w dziedzinie Środowiska (2013 r.), − Europa 2020, − Strategiczny Plan Adaptacji dla sektorów i obszarów wra żliwych na zmiany klimatu – KLIMADA, − Strategia Rozwoju Kraju 2020, − Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030. Trzecia fala nowoczesno ści”, − Strategia Rozwoju Kraju 2020, − Strategia „Bezpiecze ństwo Energetyczne i Środowisko”, − Strategia innowacyjno ści i efektywno ści gospodarki „Dynamiczna Polska 2020”, − Strategia Rozwoju Transportu do 2020 roku, − Strategia zrównowa żonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa na lata 2012-2020, − Polityka energetyczna Polski do 2030 roku, − Krajowy Program Ochrony Powietrza w Polsce, − Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych, − Strategiczny plan adaptacji dla sektorów i obszarów wra żliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektyw ą do roku 2030, − Program ochrony i zrównowa żonego u żytkowania ró żnorodno ści biologicznej, − Krajowy plan gospodarki odpadami, − Krajowy program zapobiegania powstawaniu odpadów, − Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na lata 2014 – 2020, − Regionalny Program Operacyjny Województwa Kujawsko-Pomorskiego, − Sprawne Pa ństwo 2020, − Strategia rozwoju systemu bezpiecze ństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej 2022, − Krajowa strategia rozwoju regionalnego 2010–2020: regiony, miasta, obszary wiejskie, − Strategia Rozwoju Kapitału Ludzkiego 2020, − Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego 2020, − Strategi ę rozwoju województwa kujawsko - pomorskiego do roku 2020 – Plan modernizacji 2020+ − Program Ochrony Środowiska Województwa Kujawsko-Pomorskiego − Plan gospodarki odpadami województwa kujawsko – pomorskiego na lata 2012 – 2017 z perspektyw ą na lata 2018 – 2023 − Program ochrony środowiska przed hałasem dla województwa kujawsko- pomorskiego − Program ochrony powietrza dla strefy kujawsko-pomorskiej − Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Nakielskiego na lata 2017-2021 z perspektyw ą na lata 2022-2025 (projekt), − Strategia Rozwoju Powiatu Nakielskiego na lata 2014-2020+,

130 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

− Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza, − Plan utrzymania wód w regionie wodnym Warty, − Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą na lata 2013 – 2016 z perspektyw ą na lata 2017 – 2020, − Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą, − raporty i informacje o stanie środowiska województwa kujawsko-pomorskiego, WIO Ś Bydgoszcz, − standardowe formularze danych dla obszaru NATURA 2000.

Materiały przekazane przez instytucje:

- Urz ąd Miasta i Gminy w Nakle nad Noteci ą, - Starostwo Powiatowe w Nakle nad Noteci ą, - Urz ąd Marszałkowski w Toruniu, - Generaln ą Dyrekcj ę Dróg Krajowych i Autostrad w Bydgoszczy, - Zarz ąd Dróg Wojewódzkich w Bydgoszczy, - Zarz ąd Dróg Powiatowych w Nakle nad Noteci ą, - Regionaln ą Dyrekcj ę Ochrony Środowiska w Bydgoszczy, - Enea Operator w Bydgoszczy, - Polsk ą Spółk ę Gazownictwa Sp. z o.o., Oddział w Bydgoszczy, - Wojewódzk ą Inspekcj ę Ochrony Środowiska w Bydgoszczy, - Powiatow ą Pa ństwow ą Stra ż Po żarn ą w Nakle nad Noteci ą, - Powiatow ą Stacj ę Sanitarno-Epidemiologiczną w Nakle nad Noteci ą, - Nadle śnictwo Bydgoszcz, Szubin, Żoł ędowo,, - Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej w Poznaniu, - Nakielsk ą Administracj ę Domów Mieszkalnych Sp. z o.o., - Komunalne Przedsi ębiorstwo Wodoci ągów i Kanalizacji Sp. z o. o. w Nakle nad Noteci ą, - Komunalne Przedsi ębiorstwo Wodoci ągów i Kanalizacji Sp. z o. o. w Szubinie, - Komunalne Przedsi ębiorstwo Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. Nakło nad Noteci ą, - Gospodarstwo rybackie CGFP Ryby Sp. z o.o.

SPIS TABEL

Tabela 1. Emisja zanieczyszcze ń ...... 15 Tabela 2. Ł ączna emisja zanieczyszcze ń z najwi ększych podmiotów gospodarczych (w tym kotłowni) ...... 15 Tabela 3. Analiza SWOT – ochrona klimatu i jako ści powietrza atmosferycznego ...... 20 Tabela 4. Wyniki GPR dla dróg przebiegaj ących przez gmin ę w roku 2015 i 2010 ...... 24 Tabela 5. Wyniki pomiaru ruchu prowadzonego w ostatnich latach przez Zarz ąd Dróg Powiatowych w Nakle nad Noteci ą ...... 25 Tabela 6. Analiza SWOT – zagro żenia hałasem ...... 26 Tabela 7. Zu życie energii w Nakle nad Noteci ą ...... 28 Tabela 8. Analiza SWOT – pola elektromagnetyczne ...... 29 Tabela 9. Powierzchnia zmeliorowana u żytków rolnych na terenie powiatu ...... 37 Tabela 10. Analiza SWOT – gospodarowanie wodami ...... 37 Tabela 11. Wykaz komunalnych uj ęć wód podziemnych ...... 40

131 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

Tabela 12. Eksploatacja wodoci ągów w uj ęciu ogólnym ...... 41 Tabela 13. Ilo ści odprowadzanych ścieków w latach 2012-2015 ...... 43 Tabela 14. Ilo ść odprowadzanych ścieków przemysłowych w uj ęciu ogólnym ...... 44 Tabela 15. Analiza SWOT – gospodarka wodno-ściekowa ...... 45 Tabela 16. Wykaz złó ż naturalnych (piaski i żwiry) wg stanu na koniec 2015 r...... 48 Tabela 18. Analiza SWOT – zasoby powierzchni ziemi ...... 48 Tabela 19. Analiza SWOT – gleby ...... 52 Tabela 19. Regionalne instalacje do przetwarzania odpadów komunalnych (RIPOK) ...... 55 Tabela 20. Instalacje przewidziane do zast ępczej obsługi regionu do czasu uruchomienia regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych ...... 57 Tabela 21. Instalacje przewidziane do zast ępczej obsługi regionu w przypadku gdy znajduj ąca si ę w nich instalacja regionalna uległa awarii lub nie może przyjmowa ć odpadów z innych przyczyn ...... 58 Tabela 22. Wykaz wyrobów zawieraj ących azbest na terenie gminy ...... 61 Tabela 23. Ilo ść wytworzonych odpadów innych ni ż komunalne ...... 61 Tabela 24. Analiza SWOT – gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów ...... 63 Tabela 25. Wykaz rezerwatów przyrody na terenie gminy ...... 71 Tabela 26. Wykaz u żytków ekologicznych na terenie gminy ...... 74 Tabela 27. Pomniki przyrody na terenie gminy ...... 74 Tabela 28. Analiza SWOT – zasoby przyrodnicze ...... 76 Tabela 29. Analiza SWOT – zagro żenia powa żnymi awariami ...... 79 Tabela 30. Najwa żniejsze problemy gminy Nakło nad Noteci ą z perspektywy zapisów niniejszego dokumentu ...... 97 Tabela 31. Cele, kierunki interwencji i zadania przewidziane do realizacji w poszczególnych obszarach interwencji ...... 98 Tabela 32. Harmonogram realizacji zada ń własnych i koordynowanych (monitorowanych) przewidzianych do realizacji wraz ze wskazaniem źródła finansowania ...... 108 Tabela 33. Lista wska źników monitorowania stopnia realizacji wdra żania Programu ochrony środowiska ...... 127

SPIS RYCIN

Ryc. 1. Przebieg sieci gazowej na terenie gminy ...... 17 Ryc. 2. Strefy energetyczne wiatru w Polsce ...... 19 Ryc. 3. Warto ści nasłonecznienia w Polsce ...... 20 Ryc. 4. Obszary zagro żenia powodziami na terenie gminy Nakło nad Noteci ą ...... 32 Ryc. 5. Zasi ęg terytorialny JCWPd 35 i 43 ...... 35 Ryc. 6. Orientacyjna lokalizacja obszarów Natura 2000 na terenie gminy (PLB) ...... 69 Ryc. 7. Orientacyjna lokalizacja obszarów Natura 2000 na terenie gminy (PLH) ...... 69 Ryc. 8. Orientacyjna lokalizacja obszarów chronionego krajobrazu ...... 71 Ryc. 9. Orientacyjna lokalizacja rezerwatu przyrody Skarpy Ślesi ńskie ...... 72 Ryc. 10. Orientacyjna lokalizacja rezerwatu przyrody Ł ąki Ślesi ńskie ...... 72 Ryc. 11. Orientacyjna lokalizacja rezerwatu przyrody Las Minikowski i Hedera ...... 73 Ryc. 12. Priorytety i cele strategiczne ...... 92 Ryc. 13. Cele operacyjne ...... 93 Ryc. 14. Cykl Deminga przeniesiony na poziom opracowywania PO Ś ...... 127

SPIS WYKRESÓW

Wykres 1. Zmiany liczby ludno ści jednostki w latach 2012-2015 ...... 10 Wykres 2. Miesi ęczne temperatury zarejestrowane na stacji meteorologicznej w Chrz ąstowie w 2014 r...... 12

132 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Nakło nad Noteci ą Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2025

Wykres 3. Miesi ęczne sumy opadów atmosferycznych zarejestrowane na stacji meteorologicznej w Chrz ąstowie w 2014 r. (mm) ...... 12 Wykres 4. Odczyn gleb powiatu (% wszystkich próbek) ...... 51 Wykres 5. Potrzeby wapnowania ...... 51 Wykres 6. Zawarto ść zwi ązków mineralnych w glebach (% wszystkich próbek) ...... 52

133