heid surrealistische vormen aan. Zo- als rond een van dé hoofdpijndos- siers in Den Haag, de JSF. De VVD ij- Dwing de ander niet door het stof te gaan vert al jaren voor aanschaf, de PvdA is al jaren tegen. Als de onderhande- laars zich buigen over cijfers van De- fensie ontstaat ergernis. Waarom kan het departement nou niet duidelijk Vervolg Fo rm a t i e van pagina 9 aangeven hoeveel dat ding zal kos- ten? Zoals een van de onderhande- Op maandag 24 september liggen de laars zegt: „Je gooit er kerosine in, en hoofdlijnen van het regeerakkoord er rennen wat mensen omheen die vast, de volgende dag beslissen VVD het onderhoud plegen.” en PvdA al wie welk ministerie krijgt. Ze hebben het gevoel dat CDA-mi- Zelfs de namen van de ministers zijn nister Hillen (Defensie) de formatie grotendeels bekend. Alles wat daar- wil frustreren. Rutte krijgt er genoeg na komt is bijschaven. van, hij gooit zijn handen in de lucht: „Weet je? Laat ook maar, ik hoef dat ding niet!” Zijn partijgenoot Blok veert op: dat is nou ook weer niet de bedoeling. Aan de onderhandelings- tafel vertelt Samsom dat hij bij de III voorbereiding van het gesprek pre- De keuken van Loek cies het tegenovergestelde tegen zijn Hermans eigen team zei: „Ik wil ervan af, sode- mieter maar op, we kopen hem ge- Daags na de verkiezingen, donder- woon.” Het mag niet van Dijssel- dag 13 september, zien oplettende bloem. Hagenaars Rutte zich naar het pied- Rutte ontvangt kandidaat- ministers: Asscher (PvdA, Sociale Zaken) ( VVD): Wonen en Rijksdienst (PvdA): Onderwijs (PvdA): Financiën Dit past bij de rolverdeling die uit à-terre van laten rij- hun karakters voortvloeit: de leiders den, nabij het Lange Voorhout. Hij stuiteren van energie en daden- heeft de sleutel meegekregen. drang. Hun secondanten roepen ze Samsom zit al in zijn auto te wach- nuchter tot de orde. ten. Rutte grapt: „Heb je die das nou Overigens sneuvelt bij het JSF- nog om? Doe jij hem nooit meer af?” dossier het voornemen om ‘geen gif- De twee winnaars zullen de uren vaten in zee te dumpen die na twee daarna aan de keukentafel doorbren- jaar weer op het strand aanspoelen’. gen, blikjes drank op tafel. De nieuwe coalitie komt niet verder Op het Binnenhof is aan het begin dan het aanvragen van wéér een van diezelfde avond Kamp, be- nieuw onderzoek: sommige dingen stuurlijk routinier van de VVD, be- kan je gewoon niet oplossen. gonnen als ‘verkenner’. De Tweede Kamer heeft hem op verzoek van Rutte aangesteld om de mogelijkhe- den van nieuwe coalities te wegen. Hij zal na vijf dagen formele gesprek- ken een samenwerking van VVD en IX PvdA adviseren. Bruggen keihard Maar aan de keukentafel van Loek aanpakken Hermans lopen Rutte en Samsom ver voor Kamp uit. Daar ontstaat een ver- Het einde is in zicht, het wordt tijd na trouwen dat cruciaal zal blijken voor Jeanine Hennis- Plasschaert (VVD): Defensie Henk K amp (VVD): E conomische Zaken (VVD): Veiligheid en Justitie (PvdA): Binnenlandse Zaken te denken over een motto. Niet mak- de formatie. Ze zeggen elkaar al snel kelijk, met twee zo verschillend den- dat ze tot grote risico’s bereid zijn. Ze kende partijen. zullen hun achterbannen trotseren. werpt op iets met Geen kleurloze compromissen, bruggen te doen. Samsom vindt het doorpakken zullen ze, en grote her- mooi. De afgelopen jaren heeft de vormingen doorvoeren die in coali- PvdA-leider het in zijn praatjes op tieland tot nu toe te pijnlijk waren: partijavonden vaak gehad over brug- de zorg, de woningmarkt en de ar- gen bouwen tussen groepen. beidsmarkt. Maar dat ‘bouwen’ vindt Blok on- Al de avond erna, Kamp heeft er gelukkig. Binnen het onderhande- zijn eerste werkdag als verkenner op lingsteam van de PvdA maakt ie- zitten, lopen Samsom en Dijssel- mand de grap om er dan maar ‘Brug- bloem naar het Torentje van Rutte. gen keihard aanpakken’ van te ma- Om rondlopende journalisten te om- ken. Uiteindelijk wordt het Bruggen zeilen maken ze gebruik van het la- Slaan. Henk Brons, hoofd van de byrint van gangen op het Binnenhof: Rijksvoorlichtingsdienst, krijgt de de route binnendoor via de Eerste opdracht iets moois te bedenken Kamer. In een vergaderruimte onder voor de presentatie van het akkoord. de kamer van de premier ontmoeten Hij laat een doek maken met daarop ze Rutte en Blok. de Amsterdamse Uyllanderbrug. Te- Daar vertellen Rutte en Samsom gen die achtergrond zullen Rutte en hun secondanten over de grootse Samsom hun verhaal doen. stappen die ze die avond ervoor heb- Ploumen (PvdA): Buitenlandse Handel, Ontwikkelingssamenwerking E dith Schippers (VVD): Volksgezondheid Melanie Schultz van Haegen (VVD): Infrastructuur en Milieu (PvdA): Buitenlandse Zaken Foto’s ANP Samsom zet zich aan het voor- ben gezet. Ook nu houden ze het woord van het regeerakkoord. Hij tempo erin: ze maken alvast werkaf- heeft zich, geïnspireerd door de spraken voor de onderhandelingen – Haren. Een onhandige uitnodiging persoonlijk bemoeit met de redactie trekt dat onderwerp moet uitwer- leidde. Dit is een formatie van de is het daarna simpel. De premie voor toe. Hij zegt: „Mark, Stef, kunnen keuze van de ene partij automatisch het ministerie waarvoor ook Blok be- werkwijze van de afgelopen weken, hoewel de informateurs, Kamp en op Facebook loopt uit op een mani- van ambtelijke adviezen die de infor- ken, volgens de ‘80/20 regel’. Dit is nieuwe generatie, stellen ze tevreden de zorgverzekering, een voorstel dat jullie een grafiekje tekenen van de de uitkomst voor de andere. langstelling lijkt te hebben. voorgenomen nu gewoon eens op te , pas een week later offici- festatie van vernielzucht en agressie. mateurs via zijn ministerie van Eco- een idee van Dijsselbloem: 80 pro- vast in de Stadhouderskamer. Ze voe- de PvdA al jaren doet, wordt voort- ideale nivellering van de PvdA?” Maar ze kunnen de puzzel niet af- Tafelgenoten begrijpen dat het schrijven hoe het echt zit. eel aan de slag zullen gaan. Vertrekkende bewindslieden zien op nomische Zaken opvragen. Het wekt cent van elke tekst mag eigen ideeën len zich comfortabel met moderne aan afhankelijk van het inkomen. Rutte draait zich naar Blok: „S t e f, maken. De PvdA wil Buitenlandse lijstje van Rutte maar op één manier Hij benadrukt hoe verschillend de De dinsdag daarop zitten de vier tv hoe hun land op genante wijze we- irritatie, al weten Rutte en Blok die bevatten, 20 procent die van de ande- hulpmiddelen, en handelen in de De snelle keuze van Rutte is niet doe jij het even?” Blok stapt naar het Zaken (Frans Timmermans) en het beantwoord kan worden: de pijn ver- partijen zijn, dat niks zeker is, het weer in het Torentje. In de anderhalf reldnieuws wordt. goed te verbergen. re partij. Zo dwing je de tegenpolen snelheid die daarbij hoort. vreemd. De PvdA heeft een voorstel whiteboard. Blok trekt een streep die nieuwe ministerschap van Handel en z w ij g e n . land politici nodig heeft die eerlijk uur dat het gesprek duurt stellen ze De toezegging aan de PvdA over over elkaars wensen na te denken. En Wat ook helpt: als de zes een pro- dat neerkomt op het vergaand terug- voor hoge inkomens een groter Ontwikkelingssamenerking (Lillia- De knoop wordt ten slotte ont- en moedig zijn. Het wordt een ron- de belangrijkste ‘bouwblokken’ va n het kinderpardon heeft eerder die er is nog een regel: dwing de andere bleem aan het eind van de dag nog dringen van de marktwerking via koopkrachtverlies laat zien dan voor ne Ploumen). Dit houdt in dat de ward door, tegen de intuïtie van de kende tekst. het regeerakkoord samen. De PvdA week indirect de openbaarheid ge- partij niet door het stof te gaan. Als niet hebben opgelost, bellen Rutte en een nieuw stelsel. De VVD voelt daar lage. Precies wat de PvdA wil. En zo VVD Defensie zou moeten nemen. VVD in, een dertiende ministerschap Als hij het aan de zes voorlegt rea- kan leven met bezuinigingen van haald, als (ChristenUnie) de dat onvermijdelijk blijkt, geef de an- Samsom elkaar regelmatig ’s nachts niets voor. Maar de PvdA heeft er, in gebeurt het ook. Maar de VVD wil Defensie niet. uit te vinden. Over het moment geert Rutte: „Echt een Samsom-ver- 16 miljard euro als dit de verschillen zaak in de Kamer aan de orde stelt. der er dan iets moois voor terug. Zo nog even. Dan ligt de volgende och- concurrentie met de SP, in de cam- Bovendien bevat het lijstje dat waarop die keuze valt, lopen lezin- haal, maar ik vind het eigenlijk wel tussen hoge en lage inkomens ver- Demissionair minister van Immi- V krijgt de de VVD een verlaging van tend vaak alweer een deal klaar. pagne een groot punt van gemaakt. Rutte inbrengt een raadsel. Hij heeft gen van hoofdrolspelers niet paral- goed.” De anderen zijn minder en- kleint. Als de VVD de hypotheekren- gratie (CDA) heeft er de De truc van Bos het hoogste belastingtarief in ruil Het nieuwe principe van premies een ministerspost te weinig. Rutte, lel. In elk geval kunnen beide partij- thousiast. Dit is iets te hoogdravend. teaftrek loslaat, beweegt de PvdA op pest over in. Hij wijt zijn gedaalde Wouter Bos haalt een truc uit. De voor de hypotheekrenteaftrek. afhankelijk van het gezinsinkomen Kamp, Ivo Opstelten, Edith Schip- en zich erin vinden dat, wanneer de Blok zegt tot algemene hilariteit: „Ik de arbeidsmarkt. En in ruil voor een populariteit aan de onwrikbare hou- oud-PvdA-leider, dan drie dagen in- Bos introduceert meer gewoonten wordt daarna doorgerekend op het pers Kamerlid Jeannine Hennis-Plas- VVD toch Defensie neemt, de zwaar- ben meer van: het land moet nou een- eenmalig ‘kinderpardon’ krijgt de ding die de VVD inzake het kinder- met Kamp, heeft in zijn uit de consultancy. Hij laat een bea- ministerie van Sociale Zaken. De cij- VII schaert en Melanie Schultz van Hae- teverdeling in portefeuilles oneven- maal worden geregeerd, hier zijn de VVD een vurig gewenste verharding pardon innam ten tijde van Mauro. nieuwe baan als zorgconsultant ma- mer met een laptop installeren, zo- fers komen op tafel. Rutte en Blok ac- Is er nog plek voor Blok? gen hebben allen een plekje. wichtig is: de PvdA heeft veel zware s p r e a d s h e e t s. ” van het migratiebeleid. Leers laat weten: als het zo moet, stop nieren geleerd om mensen bij elkaar dat teksten waarover ze onderhande- VI cepteren ze. In het systeem van de in- Als Bos klaar is met zijn kaartenspel Maar voor Stef Blok, die nota bene posten. Daarom is het billijk, zeggen Er mogen best wat bijvoeglijke ik er meteen mee. te brengen. Politici laten zich niet len uitvergroot op een scherm ver- ‘Mark, kan jij een formateurs, 80/20, werken de VVD- behandelen ze dinsdag 25 september aan tafel zit, is nog geen ministers- ze bij de PvdA, dat de VVD een extra naamwoorden uit, vindt ook Dijssel- Geen zorgen Gerd, zegt Rutte toe, snel overtuigen, redeneert hij, dus schijnen. Hij brengt een whiteboard grafiekje tekenen?’ onderhandelaars trouw mee aan de de ministersposten. Het uitgangs- post beschikbaar. ministerschap krijgt. Zo ontstaat bloem. Wouter Bos neemt het op zich je erfenis zal ook door de PvdA geres- met alleen praten kom je niet ver. Per mee waarop de onderhandelaars uitwerking van dit PvdA-winstpunt. punt is: elke partij zes ministers. Bei- En dat terwijl Blok er nooit een ge- Wonen en Rijksdienst, onder te bren- er wat ‘meer VVD’ in te schrijven. pecteerd worden. En , de onderwerp legt hij een paar karton- kunnen tekenen. Zelfs de beslissing over de zorgpre- Ook Henk Kamp, die namens de de leiders leggen meteen ook namen heim van heeft gemaakt dat zijn frac- gen bij Binnenlandse Zaken, en zo Vrijdag 26 oktober is alles af. An- staatssecretaris van Justitie, zal de nen kaarten op tafel. Glimmende Het zijn hulpmiddelen die mede mies, waarover deze week in de VVD informateurs de inkomensverdeling van kandidaten op tafel. tievoorzitterschap van de afgelopen wordt Stef Blok toch minister. derhalve maand na de eerste sms’jes IV portefeuille op zich nemen om de A4’tjes met handgeschreven tekst. het hoge tempo van de onderhande- zoveel onrust ontstaat, wordt in een voor zijn rekening neemt, denkt ac- Haagse logica lost daarna de mees- twee jaar een offer was om bij een vol- op verkiezingsnacht zijn Rutte en Diner in het Catshuis harde lijn inzake immigratie en asiel Het eerste setje gaat over de over- lingen verklaren. Tot en met de vori- paar seconden genomen. tief mee om de PvdA op dit punt tege- te dilemma’s op. Nu de VVD de pre- gende gelegenheid minister te wor- Samsom klaar. De teksten zijn ge- De vrijdag erna, 21 september, begin- in tact te laten. Zo weet de premier heidsfinanciën. Rutte mag eerst, en ge formatie waren informateurs, Op de kaartjes van Bos komt de moet te komen. mier levert, krijgt de PvdA automa- den. Er komt bij dat het minister- schreven, de berekeningen gemaakt, nen Bos en Kamp als informateurs. dit brandje te blussen. kiest ‘solide begroting’, Samsom mensen als Lubbers en Tjeenk Wil- keuze hierop neer: geen stelselwijzi- Als halverwege de formatie het tisch Financiën (Jeroen Dijssel- schap dat hij in 2010 ambieerde, So- de presentatie is voorbereid. Het zal Diezelfde avond heeft het demissio- Er ontstaan later meer spannin- kiest ‘inkomensnivellering’. En zo link, mannen van papier. Gemaakte ging in de zorg of inkomensafhanke- moment rijp is om alle beleidsmaat- bloem). Nu PvdA-vicepremier Lode- ciale Zaken, naar Kamp is gegaan. een van de snelste formaties ooit zijn. naire kabinet in het Catshuis een af- gen met vertrekkende CDA’ers. In de gaat het een tijdje door, het uitruilen afspraken zagen onderhandelaars lijke premie? Rutte mag als eerste regelen op hun inkomenseffecten te wijk Asscher Sociale Zaken wil (hij Terwijl dezelfde Kamp nu, omdat As- VIII Op zondagavond bellen ze. scheidsdiner. Gaandeweg de avond Stadhouderskamer komt het bericht krijgt fysiek vorm. pas de volgende dag op schrift terug, kiezen. Hij hoeft niet na te denken: laten door rekenen past Bos opnieuw heeft eerder Financiën afgewezen), scher Sociale Zaken gaat doen, kan- ‘Ik hoef dat ding niet!’ Samsom is in , Rutte in komt er verontrustend nieuws uit door dat vicepremier Verhagen zich De afspraak is dat wie een kaart wat meestal tot extra onderhandelen geen stelselwijziging. Voor Samsom de tactiek van de omgekeerde logica krijgt de VVD Zorg. Zo bepaalt de didaat voor Economische Zaken is; Soms neemt de compromisbereid- Den Haag. „Doen we het?”