Janar 2006, Nr. 1

Botimi i Këshillit të Muzikës Shqiptare dhe Seksionit Shqiptar të CIOFF-it Realizuar në bashkëpunim me stafin e gazetës “Dita JUG” Iso-Polifonia, shpallet kryevepër e trashëgimisë gojore të njerëzimit EDITORIAL Iso-Polifonia, vlerësimi edhe angazhimi ynë Nga Niko MIHALI* shqiptarët kemi se ç’farë t’i tregojmë mbarë njerëzimit. Gazeta “Iso-Polifonia” që ata 25 nëntor e merr rrugë sot me numrin e vitit që shkoi saj të parë ka marrë përsipër shënon një even që në faqet e saj të pasqy- iment të rëndë rojë dhe raportojë atë çka sishëm për moza- ndodh sot realisht në jetën Dikun e jetës kulturore sh- kulturore shqiptare për rua- qiptare. UNESKO, kreshta më jtjen dhe konservimin e kësaj e lartë e kulturës botërore, vlere, për pasqyrimin e të pasi diskutoi propozimin dhe gjitha veprimtarive kulturore dosjen e dërguar nga Sh- e shkencore në dobi të iso- qipëria për Iso Polifoninë, e polifonise. Janë me dhjetra e miratoi atë si një “kryevepër qindra institucionet, grupet e të trashëgimisë gojore të shoqatat kulturore në gjithë njerëzimit” dhe jep ndih- Shqipërinë dhe kryesisht në mesën e saj për mbrojtjen e rajonet jugore të saj, ku mbar- kësaj vlere unikale shqiptare tet me fanatizëm dhe kultivo- duke e radhitur atë krahas het me dashuri kjo muzikë kulturave të tjera botërore. orgjinale. Atë e kanë mbaj- Brenda një kohe të sh- tur të gjallë qysh prej lashtë- kurtër, pas miratimit te Parkut sisë qindra mijëra veprimtari Arkeologjik të Butrinitit dhe të ndryshme familjare, indi- qytetit te gurtë të Gjirokas- viduale dhe publike. Këngët trës, është pikërisht isopo- polifonike, të shoqëruara me Rruga e iso-polifonisë drejt UNESCO-s OPINION lifonia jonë që bëhet pjesë e iso apo edhe me istrumenta Nga Prof.Dr. Vasil S. Tole popullore shqiptare” përf- nga vetë Dr. Koichiro Drejtori i këtyre vlerave dhe ndërko- popullorë, vazhdojnë të jenë shihet plot dinjitet në listën Matscura, Drejtor i hë shënon një angazhim pjesë e jetës kulturore sh- Pa më të voglin dy- e “Kryeveprave të Përgjithshëm i UNESCO-s, Përgjithshëm i shumë serioz nga gjithë ak- qiptare, e koncerteve dhe shim, data 25 nëntor 2005 trashëgimisë gojore të nga selia qëndrore e UNESCO-s, torët e jetës shqiptare që në programeve radiofonike dhe është një ditë historike për njerëzimit” mbrojtur nga UNESCO-s në . Për të veprimtarinë e tyre të per- televizive. mbarë trashëgiminë kul- UNESCO. Ky lajm i madh dale me këtë vendim, Ju- Koichiro Matsuura ditëshme fokusojnë edhe Festivalet folklorike ko- turore të shqiptarëve, por për kulturën dhe historinë ria Ndërkombëtare e isopolifoninë. mbëtare dhe lokale që orga- dhe për vetë Shqipërinë. mbarë shqiptare u kumtua mbledhur në Paris... E vendosur në Ishte pikërisht shteti sh- Në këtë ditë “Iso-polifonia në të gjitha mediat e botës qiptar, strukturat, organet vijon në faqen 2 faqe 3 një kryqëzim dhe institucionet e tij kultur- kulturash që kanë ore dhe shkencore, në shfaqur influencën mënyrë të veçantë ishte Min- e tyre ndër shekuj, istria e Turizmit, Kulturës, Rin- Shqipëria paraqet isë e Sporteve, që për një kohë të gjatë kanë mbajtur një tablo muzikore lidhje te ngushta me UNES- me një varietet jo KO-n për prezantimin e kë- të zakontë e cila i tyre vlerave, që kanë pergat- ka mbijetuar itur dosje të tëra me dëshmi periudhave të e fakte shkencore dhe his- torike të cilat krijuan bind- ndryshimit dhe shëm mendimin se këto per- trazirave politike la të muzikës popullore sh- duke i ofruar qiptare janë njëkohësisht gjeneratës së edhe vlera të kulturës sotme një mënyrë botërore. Në fund të fundit, në atmosferën e proceseve in- për të konfirmuar tegruese, një eveniment i tillë identitetin e tyre na bën krenar sepse edhe ne Në foto: Grupi i polifonik “Ergjëria” në kalanë e Gjirokastrës. Foto “Dita JUG” kulturor. 2 Janar 2006 STAFI I GAZETËS Konfirmim i identitetit shqiptar Opinion i Drejtorit të Përgjithshëm të UNESCO-s “Iso polifonia-Albanian Folk Iso Polyphony” për projektin “Trashëgimia Shpirtërore Shqiptare” mënyrë për të konfirmuar Në foto: “Kryevepër e trashëgimisë identitetin e tyre kulturor. (lart) Muzika tradicionale Drejtor i gojore të njerëzimit” Shqiptare në përgjithësi Përgjiths- Nga Koichiro është e ndarë në dy for- hëm i ma kryesore, të cilat janë UNESCO, “A Masteripece of oral and MATSUURA paraqitur për së gjalli në Koichiro intangible heritage of këto dy CD: muzika Matsuura, Evropa Jug- Lindore polifonike tipike e kra- (majtas) humanity” është e njohur për një hinës së Jugut, dhe krye- Kopertina e larmi kulturore dhe një sisht monofonika traditë e librit të Organ i përmuajshëm i Këshillit të trashëgimi të pasur, Veriut.Të dyja këto tradi- muzikologut shpirtërore dhe materiale, ta kanë ngacmuar admir- V.Tole. Muzikës Shqiptare, anëtar i Këshillit kur ndërkohë pjesa më e imin e artistëve dhe et- Ndërkombëtar të Muzikës IMC/UNESCO madhe e saj duhet akoma nomuzikologëve të përtej dhe seksionit Shqiptar të CIOFF-it. të zbulohet nga bota e jas- kufijve kombëtar. Instrumentat e në përbër- komunitetet të cilët htme. Muzika tradicionale Ky koleksion i përpilu- je të këtyre CD-ve përf- shpresojnë të ruajnë pre- Gazeta botohet në qytetin muze të është një nga shtyllat krye- ar në mënyre mjaft ek- shijnë lahutën dhe ciftelinë jardhjen e identitetit të tyre Gjirokastrës, “Pasuri kulturore e sore të kësaj trashëgimie. sperte nga Z.Vasil S. Tole, Ky projekt është një kulturor duke përdorur tra- njërëzimit” mbrojtur nga UNESKO. E vendosur në një është atribut i bukurisë dhe përmbledhje e cmuar e ditën orale dhe pasqyrimin kryqëzim kulturash që karakterit dallues të muz- UNESCO-s në promovimin artistik të të gjitha llojeve. kanë shfaqur influencën e ikës Shqiptare. Ajo na çon e muzikës tradicionale. Or- Kjo përzgjedhje e muzikës KËSHILLI BOTUES tyre ndër shekuj, Sh- në një univers të epikave ganizata është më shumë se tradicionale shqiptare ngre qipëria paraqet një tablo heroike dhe baladave të kurrë e dedikuar në një cep të vellos e cila për KRYETAR NDERI: Prof. Ramadan Sokoli muzikore me një varietet cilat ripërshkojnë historinë mbrojtjen dhe promovimin një periudhe të gjatë ka jo të zakontë, e cila i ka e vendit; këngë të ëmbla e trashëgimisë kulturore fshehur një trashëgimi muz- KRYETAR I KËSHILLIT BOTUES: mbijetuar periudhave të lirike dhe keqardhje te shpirtërore. Një detyrë e ikore të madhe. Prof. Dr. Vasil S. TOLE. ndryshimit dhe trazirave brendëshme ose ninulla; tillë mund të arrihet vetëm politike duke i ofruar himne ceremonish;dhe nëpërmjet një partneriteti Drejtor i Përgjithshëm gjeneratës së sotme një këngë gazmorë gjithashtu. të ngushtë më njerzit dhe i UNESCO ANTARË: Akademik Jorgo Bulo, Prof. Dr. Fatmir Hysi. Prof. Agron Xhagolli, Prof. Spiro Shituni (USA), EDITORIAL Dr. Eno Koço (Angli), Prof. As. Josif Minga, Bardhyl Londo, Aleks Todhe. Iso-Polifonia, vlerësimi edhe angazhimi ynë vijon nga faqja 1 Misioni i gazetës është të pasqyrojmë polifonike, studiuesve, sho- DREJTOR: Niko Mihali. qatave e institucioneve për nizohen në qytetin e Gjirokas- përpjekjet që bëhen nga bartësit aktualë në ruajtjen dhe pasurimin. Në KRYEREDAKTOR: Engjëll Serjani. trës, Vlorës, Përmetit, etj, nuk trevat e polifonisë, të evidentojmë projektet këtë inisiativë ne do të ftojmë mund ta konceptojne reper- për bashkëpunim dhe part- KOLEGJIUMI I REDAKSISË: torin e tyre pa praninë e studimore shkencore, të gjurmojmë prurjet neritet institucionet kerkimo- Arian Avrazi, Ilir Dhuri, Lefter Cipa, Muhamet këngëve polifonike. e reja, të inkurajojmë organizimin e re shkencore shteterore, ak- Në tregun muzikor sh- ademike dhe universitare, Tartari, Sejmen Gjokoli, Maksi Kulo, Thanas qiptar janë me dhjetra e qin- veprimtarive që e mbajnë gjallë polifoninë veçanërisht, Ministrinë e Tur- Dino, Shkëlqim Hajno, Shkëlqim Guçe. dra kasetat, disqet, CD, dhe dhe të nxitim angazhimin e grupeve izmit, Kulturës Rinisë e DVD me regjistrime të gru- Sporteve, Qendrën Ko- Art-Design: Klidi Proko. peve polifonike, janë me qin- polifonike, studiuesve, shoqatave e mbëtare të Organizimit të Ve- dra orë programë televizive institucioneve për ruajtjen dhe pasurimin. primtarive Foklorike, organet Kontakt: Këshilli i Muzikës Shqiptare që trasmetojnë në mënyre të e pushtetit vendor si dhe in- përhershme pjesë nga ky stitucione te tjera. e-mail: [email protected] arkiv me vlera të paçmuara, tributet në ruajtjen e Mundësitë për hulumtim sh- Gazeta “Iso-Polifonia” jo Mob: 0 68 21 55551 ndërkohë që shumë vlera të polifonisë shqiptare të Be- kencor pas pranimit të rastësisht botohet në qyte- tjera të polifonisë presin të niamin Krutës, Neço Mukës, polifonisë në tempullin e kul- tin e Gjirokastres, kryeqyte- Seksioni shqiptar i Cioff-it: zbulohen, evidentohen, stu- Xhevat Avdallit, Mentor Xhe- turës botërore, janë edhe më tin e foklorit dhe polifonisë E-mail: [email protected] diohen dhe të shohin dritën e malit, Afize Leskovikut, Demir të mëdha. Krijohen kështu dhe njëkohësisht edhe qytet rregjistrimit, publikimit dhe Zykos, e shume të tjerë që më shumë mundësi për në mbrojtje të UNESKO-s, një Cel: 0 69 22 34986 hedhjes në qarkullimin e vler- vazhdojnë edhe sot të inter- inkurajim moral dhe mbësh- shembull i rrallë për ruajtjen ave aktuale muzikore. pretojnë në skena të Sh- tetje financiare për projektet dhe vlerësimin e traditave Gazeta “Iso polifonia-Albanian Folk Iso Polyphony”: Shpallja “kryevepër të qipërisë dhe të botës kengët në dobi të kërkimeve shken- të lashta dhe një model i E-mail: [email protected] trashëgimisë gojore të njerë- magjike të polifonisë sh- core dhe zhvillimit të veprim- përkryer për bashkepunim zimit” e isopolifonisë sh- qiptare. Autorë, udhëtarë e tarive në fushën e polifonisë. në promovimin e kësaj tra- Cel: 068 22 04502 qiptare është veç të tjerave studiues të huaj, në kohë të Gazeta jonë “Iso-polifo- dite. edhe një vlerësim për kon- ndryshme janë befasuar nga nia”, është një nismë private Gazeta “Iso-Polifonia” tributin dhe punën e dhjetra këngët e vallet shqiptare të e dy shoqatave kombetare, më në fund mbrrin tek lex- shkencëtarëve, studiuesve, trevave jugore ku palët e fus- Këshillit të Muzikës Shqiptare uesi i saj me ftesën për bash- drejtuesve të grupeve tanellave dhe harmonia e dhe Seksionit Shqiptar të këpunim me të gjithë artistët, polifonike në gjithë Shqi- zërave melodiozë merrnin CIOFF, të cilat paralelisht bartësit dhe dashamirët e perine , e qindra bartësve të ison e ashpër të maleve të punojnë për forcimin e rrjetit polifonisë. Afrouni tek ne! këtij folklori të rrallë, dhjetra thepisura dhe butësinë e va- të shoqatave të polifonisë. Bëhuni pjese e gazetës me Këshilli i Muzikës Shqiptare-KMSH është rapsodeve e këngetarëve të leve të detit. Misioni ynë është i qartë, të idetë, mendimet dhe shk- person juridik i regjistruar pranë talentuar që kanë mundur të Pranimi ndërkombëtar i pasqyrojmë përpjekjet që rimet tuaja në rubrikat që ne mbajnë gjallë këtë diamant kësaj vlere unikale të kulturës bëhen nga bartësit aktualë do ofrojmë për të gjithë! Gjykatës së rrethit Tiranë me nr. Akti kultoror dhe që me dashuri e sonë kombëtare, padyshin në trevat e polifonisë, të evi- E paçim rrugën të 3074, me vendimin nr. 1784. K.M.SH- pasion e kanë transmetuar që do të ndikojë tek institu- dentojmë projektet studi- mbarë! Albanian Music Council zyrtarisht njihet nga brezi në brez. Ata janë cionet kulturore, grupeve more shkencore, të gjur- edhe garancia jo vetëm e ria- polifonike, shoqatat kulturore mojmë prurjet e reja, të * Drejtor i gazetës si Komiteti Nacional i Këshillit jtjes por edhe e pasurimit me që në punën e tyre të reflek- inkurajojmë organizimin e “Iso-polifonia” dhe Kry- Ndërkombëtar të Muzikës (IMC)- vlera të reja. tojnë më shumë e më mirë veprimtarive që e mbajnë etar i Seksionit Shqiptar UNESCO, në Shqipëri. (CIM/49.631). Në këtë kontekst nuk për zbulimin dhe pasurimin gjallë polifoninë dhe të nxitim të CIOFF dhe rrjetit të kemi si të mos kujtojmë kon- e kësaj tradite të lashtë. angazhimin e grupeve shoqatave të polifonisë. January 2006 3 Rruga e iso-polifonisë drejt UNESCO-s në Paris Si dhe pse u shpall Iso-polifonia shqiptare kryevepër e trashëgimisë gojore të njerëzimit?

Përfshirja e Iso- polifonisë në listën e kryeveprave kulturore botërore që mbrohet nga Nga Prof. Dr. UNESCO, pa asnjë Vasil S. Tole * dyshim do të sjellë një njohje dhe Pa më të voglin dyshim, data 25 nëntor 2005 është një ditë përhapje të historike për mbarë trashëgim- mëtejshme të inë kulturore të shqiptarëve, por dhe për vetë Shqipërinë. Në kulturës sonë këtë ditë “Iso-polifonia popullore kombëtare në shqiptare” përfshihet plot dinjitet në listën e “Kryeveprave të mbarë botën. trashëgimisë gojore të njerëzim- it” mbrojtur nga UNESCO. Ky lajm Në foto: Autori Vasil S. Tole në mes të pjesëtarëve të grupit i madh për kulturën dhe his- polifonik i Lunxhërisë - Gjirokastër. torinë mbarë shqiptare u kum- Foto “Dita JUG” tua në të gjitha mediat e botës nga vetë Dr. Koichiro Matscura, Librarive Kombëtare, Profesor në e iso-polifonisë si “Masterpiece Veç të tjerave dosja përfshin Parkun kombëtar të Butrintit, Drejtor i Përgjithshëm i Fakultetin e Arteve në Univer- of the human oral heritage”. një listë të publikimeve audio qytetin e Gjirokastrës dhe së UNESCO-s, nga selia qëndrore e sitetin e Kajros, Egjypt. Dr. Zhen- -Formulurin e plotësuar të dhe video që shërbyen si mate- shpejti edhe qytetin e Beratit, UNESCO-s në Paris. Për të dale tao ZHANG, Profesor në Institu- “Albanian folk iso polyphony”, riale mbështetse si : “Albania In- si “Pasuri kulturore e njerëzim- me këtë vendim, Juria Ndërko- tin e Kërkimeve Muzikore në Ak- fq.1-29. sipas standarteve dhe tangible Heritage in CD”, Tirana it” mbrojtur nga UNESCO. mbëtare e mbledhur në Paris ademinë e Arteve, Kinë. modelit të UNESCO-s 2004. Intangible Heritage-Iso- Vetë shteti shqiptar ka har- nga data 21-24 Nëntor 2005, Nga 25 Nëndori i vitit 2005 -Bibliografinë e punimeve polifonia, Tirana 2003. The poly- tuar dhe implementuar ligje të shqyrtoi mbi 60 kandidatura të e në vazhdim, “Iso-polifonia” të autorëve të huaj mbi iso- phonic group “Kristalet e Smok- reja për këtë fushë sic është ai propozuara për t’u përfshirë në jonë popullore, kjo dukuri e jas- polifoninë. thinës”, Eurostar. The iso-poly- “Për trashëgiminë kulturore”- listën “Kryevepër e njerëzimit”, htëzakonshme e të konceptuar- -Bibliografinë e punimeve phonic group “Djemtë e Vlorës”, 2003 apo “Për muzetë” 2005, propozime të bëra në rrugë zyr- it dhe e komunikimit njerëzor të autorëve shqiptarë mbi iso- Eurostar. The polyphonic group por edhe është bërë gjithashtu tare nga shtete të ndryshme në është vendosur në vendin që polifoninë. “Ergjëria”, Eurostar. f. The pub- pjesë e standarteve globale çdo anë të botës duke plotësuar meriton: në listën e kryeveprave -Të dhëna dhe botime zyr- lication “Popullsia e Shqipërisë” ndër të tjera edhe duke apro- dosjet dhe kriteret e shpallura të botës shpirtërore të njerëzim- tare mbi zonat ku këndohet në – “Albania’s population”, Tiranë vuar pothuaj të gjitha konven- për këtë qëllim. it. Kjo listë e kryeveprave në iso-polifoni. 2001. tat ndërkombëtare në këtë Juria vendimarrëse përbëhej thelb përbëhet nga fenomene -Draft Aksion Planin 2003- Gjithashtu një video profe- fushë. Së fundi pritet nënshkri- nga: Dr. Antonio A. ARANTES, dhe shfaqje dukurish të kultur- 2008 mbi “Iso-Polifoninë”. sionale e tipit (Betacam SP) e tit- mi aprovues formal i konventës President i Institutit Kombëtar ave shpirtërore të popujve të -Format e tjera të propo- ulluar “Albanian Iso-polypho- së UNESCO-s “Për ruajtjen e Brazilian për Trashëgiminë His- ndryshëm të botës të cilat qën- zuara siç kërkohet në Formën ny” me 10 minuta film që pas- trashëgimisë shpirtërore’, nga torike dhe Artistike, Brazil. H.R.H drojnë në themel të kulturës e Aplikimit Tip. qyronte në mënyrë të përm- ana e Ministrit tonë të Jashtëm, Basma BINT TALAL, Princeshë e njerëzore, dhe që dallohen për -Ligjin në gjuhën angleze bledhur elementet më të rëndë- mbas Vendimit që mori Këshilli Jordanisë. Aziza BENANINI, Am- frymën dhe llojin unikal që ato 9048, dt. 07.04. 2003 “Për sishëm të fenomenit muzikor të i Ministrave për njohjen në pa- basadore e Marokut në UNESCO. përfaqësojnë. Ndër to përmen- trashëgiminë kulturore”. iso-polifonisë, të përgatitur rim të saj tani së fundi. Kësisoj, Prof. Georges CONDOMINAS, dim: makamet e Irakut, operan -Studimin e plotë shkencor mbështetur Annex IV , si dhe përfshirja e Iso-polifonisë në përfaqësues i Francës në e Pekinit, vedat indiane etj. Për mbi iso-polifoninë nga Vasil S. autorizime dhe dokumenta të listën e kryeveprave kulturore UNESCO. Prof. Anzor ERMAICH- të arritur këtë rezultat, u desh të TOLE tjerë që provojnë orgjinalitetin botërore që mbrohet nga VILI, Profesor në Institutin Ko- ndiqej një procedurë tepër rig- -Studimin “Odiseja dhe Si- dhe Copyrightin e materialeve UNESCO, pa asnjë dyshim do të mbëtar të Kulturës, Gjeorgji. oroze e plotësimit të dosjes së renat, grishje drejt viseve iso- të mësipërme, krijuan imazhin sjellë një njohje dhe përhapje Carlos FUENTES, përfaqësues i kandidimit të “Iso-polifonisë”. polifonike të Epirit”, Uegen, e plotë për vlerat unikale orgji- të mëtejshme të kulturës sonë Meksikës në UNESCO. Mister Çfarë përmbante dosja e 2005, nga Vasil S. TOLE. nale të iso-polifonisë sonë dhe kombëtare në mbarë botën. Kjo Yoshikazu HASEGAWA, Drejtor aplikimit në UNESKO? Ndërsa midis materialeve që bindën plotësisht jurinë do të thotë më shumë kujdes Ekzekutiv i Fondacionit për Te- Dosja e përgatitur nga Drej- audio, video, grafikave dhe li- ndërkombëtarë për këto vlera. dhe fonde për grupet popullore, atrin e Ri, Japoni. Prof. Epeli toria e Trashëgimisë Kulturore në brave të përfshira në dosje jane: Mbështetur këtij konfirmimi më shumë support për studimet HAU’OFA, Drejtor Themelues i MTKRS ishte mbështetur rigor- Harta të ndryshme të Sh- të rëndësishëm për vlerat që shkencore për iso polifoninë Qendrës për Artin dhe Kulturën, ozisht mbi kriteret e shpallura qipërisë, plot 32 fotografi me mbart trashëgimia shpirtërore dhe sigurisht më tepër an- Oqeani. Prof. Alpha Oumar nga UNESCO për aplikim e ngjyra së bashku me negativët shqiptare, mund të themi me gazhime për kryerjen e aktiv- KONARE, Kryetar i Komisionit të përmbante dhjetra dokumenta të grupeve iso-polifonike sh- plot gojën se kultura shqiptare iteteve kombëtare dhe ndërko- Bashkimit Afrikan, ish President i shkrimorë, të gjitha në gjuhën qiptare, një dokumentar video në tërësi po shndërrohet në mbëtare që i kushtohen iso- Malit. Elvira KUNINA, Drejtore e angleze, si dhe dhjetra materi- me rreth 2 orë film që ilustron faktorin parësor dhe shumë të polifonisë, këstij diamanti të kul- Shkollës Kombëtare të Artit Folk- ale grafike dhe zanore. Ndër të kënduarin iso-polifonik në rëndësishëm integrimit evropi- turës sonë të lashtë. lorik, Rusi. M.s.Olive W.M.LEVIN, materialet dokumetare të dosjes zonat si më poshtë: a. Himara- an dhe në një imazhit pozitiv Drejtore e të Rinjve, Xhamajkë. së aplikimit mund të përmen- Lab iso-polyphony, b. Kolonja- për Shqipërinë. Nuk është e * Drejtor i Trashëgimisë Prof. Armandina LIHAMBA, Pro- dim: Tosk iso-polyphony, c. Tepele- pakët që në këto vitet e fundit Kulturore në MTKRS dhe fesor në Universitetin e Dar El -Kërkesën zyrtare të na-Lab iso-polyphony, d. vetëm në fushën e njohjes Eksperti i përgatitjes së Salamit, Tanzani. Dot.Ahmed UNESCO’s National Commis- Gjirokastra-Tosk iso-polyphony, ndërkombëtare të vlerave të dosjes së kandidimit të Iso- MORSI, Kryetar i Bibliotekës dhe sion of Albania për regjistrimin e. Përmeti-Lab iso-polyphony. trashëgimisë kulturore kemi: Polifonisë 4 Janar 2006 Leskaj insiston për ruajtjen dhe promovimin e iso-polifonisë Iso-polifonia në vëmendje të Ministrisë së Turizmit, Kulturës Rinisë dhe Sportëve Për ruajtjen, studimin, promovimin dhe popu- llarizimin mbarëko- NË FOTO: mbëtar të iso-polifonisë si N/Drejtor i vlerë e pamohueshme e Përgjithshëm i trashëgimisë shpirtërore UNESCO-s, Munir Bouchenaki, Ministri shqiptare, që tashmë ësh- TKRS-ve, Bujar të pjesë e “Kryeveprave Leskaj dhe Presidenti të trashëgimisë orale të i Republikës, Alfred njerëzimit”, të mbrojtur Moisiu, në ditën e nga UNESCO, Ministri i promovimit të pranimit të Turizmit, Kulturës, Rinisë Gjirokastrës në dhe Sporteve, zoti Bujar UNESKO, Shtator Leskaj ka formuluar një 2005. udhëzim të veçantë për Foto “Dita JUG” ruajtjen dhe mbrojtjen e iso-polifonisë shqiptare, me anë të së cilit synon mi do të angazhohen për ngritjen në një nivel më organizimin e veprim- të lartë shkencor dhe ar- tarive lokale, ekspozuese tistik të punës në drejtim në muzetë lokale, shken- të njohjes e promovimit të core, botuese dhe artis- vlerave të iso-polifonisë. tike, kushtuar iso- Mbi bazën e këtij polifonisë si një vlerë e udhëzimi, Drejtoria e trashëgimisë shpirtërore Trashëgimisë Kulturore botërore. pranë kësaj ministrie ka e qytetit të Vlorës që në multikulturore, ku të përf- që për mire organizimin Veprimtarive Folklorike, Kësisoj, Drejtoria e rekomaduar dhe propo- bashkëpunim me Qen- shihen edhe ekspozita e e punëve që lidhen me përveç organizimit të Fes- Trashëgimisë Kulturore zuar marrjen e disa drën Kombëtare të Vep- botimeve kushtuar iso- iso-polifoninë dhe koor- tivalit Folklorik Tipologjik pranë Ministrisë së Tur- masave kokrete Qendrën rimtarive Folklorike të polifonisë, e CD-ve, dinimin e tyre me push- Kombëtar të Iso-Polifonisë, izmit, Kulturës Rinisë dhe Kombëtare të Veprim- organizojnë në qytetin e videove, etj. me këngë tetin qëndror, vendor dhe që zhvillohet çdo vit në Sporteve ka tani më tarive Foklorike, adminis- Vlorës çdo vit në datat 25- polifonike, tryezave sh- institucionet e speciali- qytetin e Vlorës, të shumë angazhim dhe tratat e qarqeve Vlorë, 28 nëntor, Festivalin Folk- kencore, etj”, nënvizon zuara shkencore, reko- parashikojë në buxhetin e përgjegjësi për të ndër- Gjirokastër, Elbasan, Ko- lorik Tipologjik Kombëtar udhëzimi i minostrit Bujar mandohet krijimi i “Rrjetit saj edhe botime të veçan- marë inisiativa dhe vep- rçë, Fier. Berat, 17 bashki të Iso-Polifonisë. “Kjo ve- Leskaj. kombëtar të OJQ-ve të ta për iso-polifoninë dhe rimtari për konservimin, dhe qendra kulturore dhe primtari e rëndësishme Ministria e Turizmit, iso-polifonisë”, inisiativë dhënien e çmimeve për zhvillimin dhe promov- seksionin e CIOOF-it në kombëtare të realizohet Kulturës, Rinisë dhe e cila është duke e CD dhe librin më të mirë imin e vlerave të iso- Përmet: enkas për ruajtjen, propa- Sporteve merr përsipër konkretizuar nga disa kushtuar asaj. polifonisë shqiptare, tash- Në kuadrin e masave gandimin dhe kultivimin të mbështetë aktivitetet shoqata kulturore në Qendrat Kulturore në më e shpallur si kryeve- të sipërpërmendura e traditës muzikore të iso- vendore kushtuar iso- bashkëpunim me Seksio- qarqet Vlorë, Gjirokastër, për e trashëgimisë kultur- pranë Drejtorisë së polifonisë, dhe të organi- polifonisë, si aktivitete të nin Shqiptar të CIOFF-it. Berat, Korçë, Fier dhe El- ore botërore. Trashëgimisë Kulturore zohet si një veprimtari përvitëshme, ndërkohë Qendra Kombëtare e basan, sipas këtij udhëzi- Engjëll Serjani në Ministrinë e Turizmit, Kulturës, Rinisë dhe Sporteve do të ngrihet Bordi Këshillimor i Bota pranon vlerat tona Trashëgimisë Shpirtërore ikologjisë në Vienë, në Shqiptare, për promov- takimin e fundit të imin dhe menaxhimin e Mendoj që së bashku kemi detyrimin polifonisë se Mesdheut kësaj pasurisë shpirtërore “European Voices”, Mars të popullit shqiptar. moral dhe artistik për ta trajtuar këtë 2005, ku vlerësonte sipas Për të ridimensionuar vlerësim, si një punë të çmueshme duke gjykimit të vet: “polifonia në jetën kulturore vlerat e bërë gazetën tonë aq të dashur e të juaj ka ndërtim shtresor të e iso-polifonisë si një pa- çuditshëm, ku konkurren- suri e trashëgimisë vlerësuar sa vetë polifonia jonë. ca brenda zërave, është sa shpirtërore botërore, re- e dukshme aq dhe e komandohet që pranë Në foto: Kompozitori Josif Minga padukshme, por që sjell strukturave të pushtetit mes instrumentistëve korçar. një unitet vertikal-horizon- vendor në nivel qarku, Foto “Dita JUG” tal tepër origjinal dhe të bashkie dhe komune të veçantë”. Pra, si fund, le të krijohen struktura të Më vjen shumë njerëzimit” të iso– gimni kaq të vlerësuar, së e dashurisë, avazet, mos lodhemi nga vësh- posaçme brenda struk- mirë për momentin e polifonisë sonë, fakt ky që cilës gjithmonë i detyro- këngët hokatare e humor- tirësitë, le të mënjanojmë turave ekzistuese, sikurse daljes së gazetës “Iso – dëshmon për interesin e hemi për të shpalosur istike e deri tek ninullat. “shurdhërinë” e pseudo- mund të jetë caktimi i një polifonia” në një qytet merituar të kësaj muzike, sukseset e saj. Ndaj mendoj që së bash- specialistëve që shfaqen specialisti përgjegjës, i si Përmeti, ku trëndafi- duke ndriçuar mes kul- Sigurisht që në këtë ku kemi detyrimin moral rëndom nëpër gazetat cili do të merret me or- lat kanë mbirë edhe nga turave muzikore të mirënjohje kemi përshën- dhe artistik për ta trajtuar tona, për të nxjerrë në pah ganizimin e veprimtarive zërat e këngëve e bash- vendeve të tjera me detjen e heshtur të një sërë këtë vlerësim, si një punë vlerat e vërteta, ato vlera dhe propagandimin e kë me ngjyrat e tyre origjinalitetin vet. Në këtë brezash që me jehonën të çmueshme duke e bërë që sot po na i njeh bota në dukurive të iso- kanë lëshuar aromën e rast, duke përfaqësuar melodike të tyre do të gazetën tonë aq të dashur mënyrë që ne të shohim polifonisë. dashurisë për jetën. Sig- këngën polifonike të rizgjohen me kronikën e e të vlerësuar sa vetë më mirë dhe më qartë. Udhëzimi i ministrit urisht, së pari vlerësoj zonës së Qarkut të Korçës, tyre shekullore, artistike- polifonia jonë. Punë të mbarë stafit Leskaj që mban datën 9 vendimin në kohë të zemrën e polifonisë toske, muzikore; do të na shfaqen Më kujtohen këtu fjalët organizues! dhjetor 2005 rekoman- UNESCO-s për shpall- nuk ka si të mos ndjehem baladat, vajet, këngët e e prof. Rudolf Pietsch, shef Kompozitori Prof. don qarkun dhe bashkinë jen “kryevepër të krenar për këtë trashë- nizamit e të kurbetit, lirikat i departametit të etnomuz- As. Josif Minga January 2006 5

Në foto: Grupi i Xhevat Avdallit. Nga Engjëll Serjani*

rupi polifonik tradi certet e zakonshme ne festa cional i qytetit të e ngjarje të shënuara e deri GGjirokastrës, i njohur tek interpretimet e tyre ndryshe edhe si “Grupi i mbresëlënse në të gjitha Fes- pleqve të Gjirokastrës”, ka tivalet Folklorike Kombëtare hurë në historinë e kulturës në kalanë e lashtë të kombëtare tradicionale si Gjirokastrës. një nga grupet polifonike Një nga episodet më të me interpretimin më auten- rralla të historisë këtij grupi tik, me jetëgjatësinë më të dhe të polifonisë në madhe në interpretimin e përgjithësi ka qënë fakti që polifonisë orgjinale gjirokas- këta artistë kanë kënduar trite dhe një prej grupeve direkt në studiot e Radio- me repertor të pasur Gjirokastrës në periudhën këngësh. nga viti 1950 deri në vitin Grupi i pleqve te 1967 dhe interpretimet e Gjirokastrës dhe sidomos tyre transmetoheshin në lideri marrës i tij, furxhiu i njo- mënyrë të drejtpërdrejt tek hur gjirokastrit Xhevat dëgjuesit e radios në të Avdalli e ka nisur veprim- gjithë rajonin jugor të ven- tarinë e tij artistike qysh në dit. Gjatë kësaj periudhe vitet e fundit të Mbretërisë disa prej interpretimeve të Shqiptare, por kulmin drejtpërdrejta radio- e konsolidimit të tij, fonike të grupit sho- veprimtarinë më të qëroheshin edhe dendur interpretative nga orkestrina e dhe famën e ka Grupi i Xhevat Avdallit me vulë sazeve e familjes shënuar në peri- Mastora me në krye udhën nga viti 1950 deri në artistin e talentuar Vasil fillim të viteve ‘80. Profili i grupit polifonik të pleqve të Gjirokastrës që Mastora. Grupi i Xhevatit në Grupi polifonik i qytetit përbërje të ansamblit artis- të Gjirokastrës, që shpesh tik “Çerçiz Topulli” ka identifikohej edhe me em- mbajti gjallë këngën në vite dhënë koncert edhe në rin e marrësit të tij virtuoz Maqedoni. “Grupi i Xhevatit”, gjatë pëetues të talentuar të isos Lamko, Fejzi Kasi, Mufit Si- Veçori e grupit të Xhe- rëse një grua dhe kjo ka qënë Meritë e këtij grupi ësh- kësaj periudhe u dallua për si Jonuz Shehu, Haseni Kore, nani, Selfo Bajo, Fadil Demo, vatit është se per një peri- këngëtarja Majnure Kadëna. të edhe fakti që suksesi dhe një interpretim krejt orgjinal Beaudin Dobi, Kamber Du- Muharrem Lekloti, etj. udhë kohe ai ka patur si mar- Ky grup, që kur niste modeli i organizimit të tij të këngës së shtruar dumi, Seit Rondo, këngën, ngjante shërbeu si motiv nxitës për qytetare gjirokastrite, që Reuf Jaupi, Vehip sikur niste një lindjen e disa grupeve të ndoshta edhe për shkak të Çarçani dhe Braho bubullimë e tjera polifonike në qytetin e vetë moshës së interpre- Çoçoli, etj. gjatë, ka marrë Gjirokastrës. Kështu mund tuesve të tij, ajo shpesh u Pararendes të këty- pjesë në shumë të përmendim, grupin cilësua edhe si “këngë re mbartësve të veprimtari të polifonik të grave të Var- pleqërishte”. njohur të polifonisë rëndësishme roshit, grupin e familjes Da- Në repertorin e gjerë të gjirokastrite, janë foklorike ko- caj nga lagja Manalat, gru- këngëve polifonike të inter- këngëtarët e vjetër mbëtare dhe pi polifonik i lagjes Cfakë pretuara prej grupit në fjalë të këtij qyteti si: ndërkombëtare dhe mbi të gjithë grupet përfshihe këngë mjaft të Mujo Bebeçi, Kam- duke filluar nga përmendet grupi polifonik i njohura historike si “Kurve- bo Shehu, Avdulla regjistrimet dhe të rinjve, pagëzuar ndryshe lesh e Gegëri, ç’u mblodhën Erindi, Kamber e transmetimet ra- edhe grupi “Ergjëria” me në Ergjëri”, “Birbilenjtë Jonuz Kasi, Mufit diofonike, kon- marrës këngëtarin virtuoz trembëdhjetë, vanë në litare Arjan Shehu që pretendon vetë”, kënga për Avni Rust- se është një vazhdues i den- emin “Lule o Avni Morina”, Polifonia një dëshmi e gjallë e lashtësisë së artit jë i Grupit të Xhevatit. “O Gjirokastra më vulë, ç’e Sipas të dhënave të fjal- bëre Shemo hajdunë”, “Te duhen nxitur dhe përshën- hershmet ne historine e CIOFF-it për botimin e orit enciklopedik muzikor, Rrapi në Mashkullorë”, detur. muzikes popullore bo-ter- përmuajshëm të gazetës një pjesë e mirë e këngëve “Gjirokastra jonë moj, jo Nëse muzika në ore. Hershmeri tregon pa “Iso-polifonia” dhe për- të interpretuara në vite nga dhe kaq e mirë”, si dhe përgjithësi është një bash- dyshim edhe ngjizja e keng- shëndes stafin e kësaj ga- grupi i pleqve të Gjirokas- këngët lirike “Ç’ka sokaku kudhetare e përherëshmë e es polifonike në raportet e zette për daljen e numrit trës janë të regjistruara dhe që gjemon, o lejmon more çasteve të gëzuara dhe më saj kontrastuese into-na- të parë. Jam i sigur që ky ruhen në fonotekat muziko- lejmon”, “Ç’u mbush mali të trishtuara të njeriut, iso- tive, modale, harmonike; rit- botim i ri do të ndikojë në re pranë Radio-Tiranës dhe plot me rrush”, “O Çajup, o polifonia është një provë mike mes linjave te ndry- promovimin e vlerave të Radio-Gjirokastrës. “Në ru- vend i bukur”, “Ç’u ngreç dhe dëshmi e artit të her- shme muzikore. iso-polifonisë, kësaj kul- brikën EJ (Erotike Jugu) të që me natë”, “Kur dalin shëm, është një pasqyrë e Lashtesi parakupton ture të lashtë muzikore që fonotekës së Radio-Tiranës plakat në lëmë, qaj nëno, qartë e aspekteve his- gijthashtu natyra thjesht za- tashmë është shpallur gjenden edhe këto këngë të qaj moj nënë”, “Hodha një torike, artistike dhe estetike noare e saj etj; Por si- dhe pranuar botërisht si regjistruara prej grupit të lule në ferrë”, etj. Veç që i ka rezistuar rrebesheve doqoftë, origjina dhe kohe- një kryevepër e trashëgi- Pleqve të Gjirokastrës: viti këngëve tradicionale të sh- të kohrave qysh nga fillimet lindja e polifonisë mbetet misë gojore të njerëzimit. 1956, nr. 14-”Një ditë nga truara gjirokastrite, grupi ka e jetës njerëzore. ende një çështje e hapur sh- Gazeta “Iso-polifonia” mali dola”; viti 1956, nr. 16- interpretuar edhe avaze te Nga Prof. Dr. Lashtësia e polifonise, kencore që kërkon përveç tashmë është një realitet ”Ç’u mbush mali plot me tjera polifonike nga të gjitha Spiro Shetuni * në rrethanat e mungesës së të tjerash edhe egzistencën që do të ketë edhe rrush”; viti 1957, nr. 17-”Ç’u trevat e Labërisë. dokumenteve historike, e një botimi të tillë special mbështetjen e studiuesve ngreç që me natë”. viti Grupi polifonik i këngës mund të ndriçohet, para se ku përveç promovimit të dhe bartësve të polifonisë 1957, nr. 18-”Mun te sheshi qytetare gjirokastrite për- Përfshirja e iso- gjithash, nepermjet hu- vlerave të polifonisë, të kri- dhe kontributin kontribu- mun te molla”; viti 1959, nr. bëhej nga këngëtarë të njo- polifonisë në listën e lumtimit të lëndës së gjallë johen hapësirat e debatit të tin e tyre në përmbushjen 30/2-”Thëllënzë bigë më hur si Artisti i Meriruar Xhe- kryeveprave kulturore të muzikore. Por që fi-llesa e hapur shkencor për prob- e misionit që ka marrë bigë”; viti 1962, nr. 33-”Dola vat Avdalli, gjithmon në rolin trashëgimisë gojore të saj i përket një epoke të leme të ndryshme shken- përsipër të realizojë. një ditë nga mali”. viti 1966, e marrëst, këngëtarët vir- mbarë njërëzimit dhe lashtë, këtë e tregojne core që lidhen me pre- Uroj për mbarësi në nr. 87-”Kur dola në lëmë”; tuozë Javer (Lavo) Erindi, dalja në dritë të botimi e qartë, mes të tjerash, vetë jardhjen e saj. rrugen që sapo ka nisur viti 1966, nr. 87/1-”Në Nustret Çarçani, dhe Tolo një botimi që i përkush- tiparet kryesore individuale, Personalisht, vlerësoj të bëjë kjo gazetë spe- moshën 27 vjeç”; viti 1966, Njocko në rolin e kthyesave tohet promovimit të këty- ndertimi i brendshem inisiativën e Këshillit të Muz- ciale. nr. 91-”Hiqe vallen shtruar- të këngës, Skënder Tushe e re vlerave të lashtësisë veçanërisht ndërtimi modo- ikës Shqiptare, antar i o””, shkruhet në këtë en- Demo Çenko, që luanin në artistike muzikore, pady- tonal pentato-nik i kësaj kul- Këshillit Ndërkombëtar të * Pedagog në ciklopedi muzikore. këtë ansambël muzikor ro- shim, këto janë ngjarje të ture muzikore - dihet se mo- Muzikës IMC/UNESCO Universitetin e lin e hedhës, si dhe inter- të mëdha kulturore që det pentatonike jane me te dhe seksionin Shqiptar të Miamit, SHBA *Botues dhe gazetar 6 Janar 2006 Vargje malli, këngë vaji e bejte nga Piluri Timo Mërkuri, mbledhësi i “nektarit” të folkut piluriot boton librin “Iso more djema”

orti popullor dhe të Timo Mërkurit, merr ditët tona. “Një det ka ngritur Milo Qurku, ky mbledhësi i apasion vesh se “vendlindja” e këngësh gjenden në plak i pakët nga shtati dhe Puar mbledhësi i këtyre mrekullive është gojëdhëna si diamantet e i lodhur nga jeta. Askush “nektarit” të këngës pilu- Piluri. rralla në sënduqe. Ata që nuk e di se këngën aq riote Timo Mërkuri, më Është e habitshme se krijuan, kënduan dhe na i brilante “Abdyl, prishe së fundi ka botuar librin si një fshat me imazhe rrëfyen tani po rrallohen pasurinë” e ka ngritur “Iso more djema”, që ësh- malesh dhe njerëzish të një nga një dhe këngët Kostë Gërdhuqi? Po ky ka të përmbledhja e tretë sertë të ketë pjesë të jetës do harroheshin bashkë ngritur edhe këngën për me këngë të mbledhura së vet shumëshekullore me ta, ndaj unë vendosa Ismail Qemalin, që thotë në popull që ai hedh në perla të tilla të folklorit t`i mbledh”, tregon autori. “O shokë, më mori malli/ në qarkullim. Libri “Iso dhe polifonisë. Në atë Plak pas plaku, e Ç’u bë Ismail Qemali/ Në more djema” i autorit trevë kënga polifonike të këngë pas kënge, ai arri- Berlin, brenda te Krajli/ Timo Mërkuri përmban shoqëron në lindje, në ti të mbledh me qindra Sokëllin si sorkadh mali/ rreth 122 poezi, këngë dasma, por çuditërisht vargje që nuk kanë etj etj”, shprehet autori. vaji dhe bejte piluriote. edhe në morte, teksa nevojë për t‘i përpunuar Këngët e famshme të Sipas autorit, libri i kush- përcjellin të dashurit për e latuar. Këngët tona, Luftës së Lëkursit në Sa- tohet babait të tij, Manol në banesën e fundit. thotë ai, janë si mjalti, që rande i ka ngritur pjesë- Mërkuri dhe figurave të “E mira dhe e bukura nuk ka vetëm ëmbëlsinë, marrësi në këto luftime, ndryshme historike të qëndrojnë pranë si gishtat por edhe aromën, edhe Kostë Gjikëdhima. Mbi të këtij fshati. e dorës dhe unë jetën e ngjyrën, edhe shijen. Nuk gjitha ai vlerëson bejtet e Një vend të rëndë- marr ashtu siç vjen, me të ka si këngët polifonike e Mare Priftes, e cila kishte sishëm në librin “Iso more mirat dhe të këqiat e veta. aq më tepër këngët ë Pi- aftësinë e paaritshme të të djema” i është lënë dhe Mundohem ta zbukuroj me lurit që janë margaritar ngrinte në çast këngën, karakteristikave të gjerdanin e fjalës kur thur që ndrin dhe rrezaton. mandej thonë se kjo grua natyrës dhe banorëve të poezi, por jam rigoroz në Këngët e botuara në lib- e vuajtur dhe e përnd- zonës së Bregut, në trajtën grumbullimin e këngëper- ër përgjithësisht kanë të jekur politikisht nga e një studimi dhe replike lave të vendlindjes, për të shënuar edhe autorin që regjimi monist, nuk dinte lidhur me gojëdhënat për respektuar autenticitetit i dha për botim, fakt i cili te bisedonte ndryshe, orgjinen dhe eti- dhe orgjinalitetin”, shpre- të krijon bindjen dhe be- veçse me bejte. mologjine e Pilurit të kry- het Timo. simin se janë orgjinale. Libra të tjerë të autorit er nga autori dhe të ven- Qysh kur kam qenë Gjithashtu këngët e kri- janë ato të titulluara “Bu- dosur në vend të parath- fëmijë, vazhdon ai, kam Kopertina e librit “...iso, more djema!” me autor T.Mërkuri. juara rishtas gjatë shekullit levardi i dhimbjes”, “Loti ëniës. Ky është libri i tretë mësuar këngët e para që të kaluar kanë edhe au- i detit” dhe “Klithma e i autorit Timo Mërkuri me më këndonte gjyshja dhe moshë fëminore. Këngët arat, ato që janë kënduar torët e tyre. “E kujt ia mer- pulëbardhës”,. këngë të mbledhura nga nëna ime në vite. Shumë më të shumta e më të brez pas brezi që nga ko- rte mendja se këngën “Në Bardhyl Bejko vendi i origjinës së tij, dy këngë i mësova në mira janë ato të pashkru- hët më të vjetëra deri në Paris u mblodh UNO-ja” e Thoma Nika botimet e mëparshme të tij janë: “Gjerdan i këpu- tur” dhe “Te lisat në Shënkoll”, botuar të dy në Kaba përmetare për skenaristin e “Gjeneral Gramafonit” vitin 2005. Prej qytetin e Sa- Homazh për personalitetin e letrave shqipe dhe mikun e madh të polifonisë Vath Koreshi randës ku banon dhe deri dashur i interpretuesve të pjesë kulmore e subjek- magjinë e tingujve të Përmet, në rrugën që në Pilur nga ka orgjinën polifonisë dhe veçanërisht teve filmike, tingujt e saj papërsëritshëm. shkon mbi bregun e lu- autori Timo Mërkuri, të muzikës me saze, tek sh- kanë qenë shpirti i tyre. Mirëpo, ah, tani Vathi mit mund të shohësh La- tashme kanë nisur ta krimtari Vath Koreshi. Ai Lidhjet e Vathit me u nda nga jeta dhe nga ver Bariun që del nga nderojnë edhe për këtë është një prej person- polifoninë nuk janë të ras- ata tijnguj. Tek dëgjo shtëpia me kostumin punë të veçantë, të lodhs- aliteteve të letërsisë së sot- tësishme. Në një botim lajmin e hidhur të krek, të hekurosur, me hme dhe pasionate që ai me që ka dhene kontribut special për festivalet folk- ndarjes nga jeta të mikut kapele republike, gjith- ka bërë për mbledhjen në zhvillimin e pasurimin lorike kombëtare të zhvil- të tij Vath Koreshi,v që monë një burrë i bukur dhe botimin e pasurisë kësaj pasurie muzikore. luara sistematikisht në erdhi në Permet nga e i thinjur që tani ecën folorike të vendlindjes. Mirëpo, pak ditë më vonë Gjirokaster, Vathi e cilë- telefonit, usta Laveri u me një finesë aris- Janë brilantet e folkut të erdhi lajmi i ndarjes nga son artistin Laver Bariu si pre në fytyrë, një rrëke tokrate me të cilën e shkruar piluriot, që Timo jeta të këtij njeriu të madh “gjeneralin” e këtyre fes- loti rrëshqiti në faqet e dallon një artist …” në këto tre vëllime i para- të letrave shqipe dhe kjo tivaleve, si “gjeneralin” e tij të rreshkura nga Në këto ditë të qiten lexuesit si një anta- shkaktoi një dhimbje të polifonisë, por edhe si mosha dhe dramat e ndarjes nga jeta të sh- logji e mirëfilltë. Gjithës- Në ditët kur nisëm madhe tek të gjithë pje- “gjeneralin” e klarinetës jetes. Ustai rrëkelleu një krimtarit të shquar Vath esi atij i duket ende e pa- përgatitjen e numrin të starwt e stafit të gazetës. që aq bukur e natyrshëm gotë raki dhe më pas u Koreshi, me dhimbjen plotë, se qëmtimi nën parë të gazetës sonë Një dekadë më parë, kishte ngjizur në filmat e mbyll në vetminë e që ndjen usta Laverit, kujdesin dhe shërbimin “Iso-Polifonia”, mes aty- kur Vathi ndodhej i shtru- tij te mrekullueshëm. dhomës së derteve. bashkohet edhe dhim- që ai i bën krijimtarisë re njerzve që kanë ar në një spital të Italisë Qyteti i Permetit dhe Shkrimtari dhe pub- bja e shumë intelektu- gojore e shpirtërore të fs- dhënë kontribut në rua- dhe kurohej nga ajo veçanërisht sazet e usta licisti Thanas Dino në li- alë të tjerë nga trevat hatit të vet, nuk ndalet jtjen e vlerave të sëmundje që i mori jetën Laverit ishin nga gjërat brin e tij kushtuar dy kol- jugore, për kulturën këtu. Se nuk mbaron këtu trashëgimisë shpir- pak ditë më parë, ai na më të preferuara të Vathit. loseve te polifonisë, dhe historinë e të cilës, “ujët” e kësaj gurre, por tërore, sollëm në mend thosh se dëgjonte vazhdi- Në vitet e rinisë së tij, ai Xhevat Avdallit dhe La- Vathi kishte një ndjesh- as pasioni i Timos për krahas shumë studi- misht këngë e mëlodi të vinte në Përmet dhe tako- ver Bariut, i lë një vend mëri të lartë prej krijue- mbledhjen e “nektarit” të uesve, shkrimtarëve, muzikës popullore të tre- hej me ustallarët e të veçante kujtimeve të si. Miqtë e tij jugorë, këngëve, bejteve e va- artistëve, interpretuesve, vave jugore. “Kabatë e këngëve, rregjistronte Vathit për takimin e tij të përmetarë, gjirokastritë, jeve të Pilurit. Mjaft prej etj, ku mund të mbësh- këngët e tua o Usta Laveri, perlat e muzikës popol- parë në Përmet me usta sarandiotë, qendrat dhe tyre për brezin e tretë dhe teteshim për të gjetur - i tha një ditë Vathi klari- lore që gurgullonin nga Laverin. “Une kam qenë shoqatat kulturore me të dytë janë si kreshta të ndihmë dhe bash- netistit virtuoz Laver Bar- klarineta si ujërat e kri- i mrekulluar atë natë. këtë rast shprehin historisë kombëtare, të këpunim më të spikatur iu - më shëruan, ose më stalta të Vjosës. Vathi qën- Nuk e di se si më rrëm- ngushellimet e tyre për lartuara në strofa këngësh nga pikpamja profesio- saktë me dhanë shume dronte deri natën vonë byen aq shumë këngët familjen e shkrimtarit. apo poezi, që kanë nale për botimin e jete, aq sa fitova mbi vde- në mjediset e shtëpise së e Sulejmanit dhe Laver- Sigurisht që është pak tingëllimën e muzikës. gazetës menduam kjen …” kulturës. Klarineta e La- in, fizarmonika e Letos, një vaj a njw kaba Vetëm kur sheh në tre li- tëzgjidhnim shkrimtarin Në shumë prej filmave verit rënkonin ahet e gjithë instrumentistët e përmetare për skenar- brat me përzgjedhje folk- Vath Koreshi. Gjatë kësaj të skenaristit Vath Koreshi, dertet e jetës nëpërmjet atij grupi që ishin ustal- istin e “Gjeneral Gra- lorike të botuara me retrospektive mirënjo- si “Gjeneral Gramafoni”, atyre melodive dhe larë të vërtetë”, kujton mafonit”, shkrimtarin e nismën poetike, hëse, jo rastësisht u “Dasma e Sakos”, etj, këngëve të magjishme Vathi dhe më poshtë shquar Vath Koreshi. njëherësh edhe patriotike ndalëm edhe tek miku i polifonia e jugut ka qenë dhe Vathi meditonte nën kujtimet vijojnë: “Në Niko Mihali January 2006 7 The network associaton for iso-polyphony is ready The albanian sec- The idea is to create a lena, Skrapari, repre- Djema» a book wrote tion of CIOFF in Per- network associaton sentative of TKYS Min- by T. Merkuri. This meti, based on brief- which will support iso- istry, representative of meeting will be orga- ing Tourism, Kulcture polyphony. Leader of local government will nize in frame of prep- Youth and Sports Min- groups and associa- be participant in this aration for «Permeti ister is going to orga- tions from Vlora, meeting where will be Multiculcture 2006» nize in 22 february a Ballshi, Fieri, Gjirokas- announce the firts nu- Internacional Festival meeting between tra, Delvina, Saranda, mer of Iso-Polyphony, which will be on june some artistik group. Kavaja, Permeti, Tepe- newspaper and «Iso 2006. The list of Masterpieces Conform of Albanian identity of Oral and Intangible Foreword by the Director-General of UNESCO for the CD Heritages of Humanity project “Albanian Intangible Heritage in CD” South-East Europe is known for its wide-ranging cultural diversity and a rich heritage, both tangible and intangible, much of which has yet to be discovered by the outside world. Traditional music is one of the main pillars of that heritage. Situated at the crossroads of many cultures that have exerted their influence over the centuries, Albania presents a musical landscape of unusual variety that has sur- vived periods of change and political upheaval and offers today’s generations a means of affirming their cultural identity. Albanian traditional music is commonly divided into two major forms, which are vividly presented here in this 2-CD anthology: the polyphony typical of the South, and the predominantly monophonic traditions of the North. Both traditions have aroused the admiration of artists and ethnomusicologists from far beyond the nation’s frontiers. This collection, expertly compiled by Vasil S. Tole, is a tribute to the beauty and distinctive character of Albania’s music. It takes us into a universe of heroic epics and ballads that retrace the country’s history; Azerbaijan gentle lyrical songs and intimate laments or lullabies; ceremonial chants; and jocular songs too. The Azerbaijani instruments heard on these CDs include the lahuta and the çifteli. Belgium This project is a valuable addition to UNESCO’s action for the promotion of traditional music. The The Organization is more than ever dedicated to safeguarding and promoting the intangible cultural heri- Bolivia tage. Such a task can only be carried out in close partnership with peoples and communities wishing to The Andean Cosmovision of the preserve the tissue of their cultural identity by means of oral traditions and artistic expressions of every Brazil kind. This selection of traditional Albanian music lifts a corner of the veil that has for too long hidden a The Oral and Graphic expressions of the Wajapi great musical legacy. The Koïchiro Matsuura Central African Republic The Oral Traditions of the Aka Pygmies of Central Africa Leskaj contribution in protections and conservations of Iso Polyphony The Art of Music Bujar Leskaj Tourism had recommend and pro- take care for this value and Colombia Culture Youth and Sports poses some concrete di- they will works in orga- The Carnival of Barranquilla Ministry had made a spe- rectives. nized differently activity. Cuba cial directive to protec- Leskaj had recom- Culture central in these La tions and conservations mended the rise of spe- regional will take respon- Egypt of Albanian Iso-Polypho- cial structural in Gjirokas- sibility of Iso Polyphony as The Al-Sirah Al-Hilaliyyah Epic ny music. Based on this tra, Vlora, Elbasan, Korça, Masterpiece of the Oral Estonia directive Heritages Cul- Fier, and Berati regional. and Intangible Heritages The Cultural Space ture Direction in TCYSM This special structural will of Humanity. India The tradition of Vedic Chanting Indonesia Puppet Theatre Original annuciation proclaimed 43 new Iraq Iraqi Maqam Jamaica The Maroon Heritage of Moore Town Masterpieces of Heritages of Humanity The Director-General of crafts, as well as cultural Convention for the Safe- the Director-General of Ningyo Johruri Puppet Theatre UNESCO, Koïchiro Matsuu- spaces. Often vulnerable, guarding of the Intangible UNESCO declared: “We Korea (Republic of) ra, today proclaimed 43 this heritage, a repository of Cultural Heritage. It stipu- must not consider this phase The Epic Chant new Masterpieces of the cultural diversity, is essen- lates that a Representative as a last step, but rather as a Kyrgyzstan Oral and Intangible Heritag- tial to the identity of commu- List of the Intangible Cultur- moment of birth. In fact, the The Art of Akyns, Kyrgyz Epic Tellers es of Humanity. Traditional nities and peoples. al Heritage of Humanity be considerable experience Madagascar Indian performances of the The 43 new masterpieces created, alongside a List of accumulated over the last Ëoodcrafting Knowledge of the , the , Ja- were proposed to the Direc- Intangible Cultural Heritage six years in terms of the Mexico pan’s theatre, the tor-General by an 18-mem- in Need of Urgent Safe- methodology of identifica- The Indigenous Festivity Dedicated to the Dead Zambian Makishi Masqua- ber jury chaired by Princess guarding. The Convention tion and selection of master- Mongolia rade and the of Roda Basma Bint Talal of Jordan. will enter into force shortly, pieces, and also in terms of The Traditional Music of (Brazil) are among the mas- The jury met from 20 to 24 once 30 States have depos- concrete lessons drawn Tonga terpieces proclaimed. This is November to examine 64 ited their instruments of rat- from ongoing safeguarding , Dances and Sung Speeches UNESCO’s third proclama- national and multinational ification, acceptance, ap- plans constitutes the irre- Turkey tion of Masterpieces of the candidatures. A total of 47 proval or accession, which placeable matrix that will be The Art of the , Public Storytellers Oral and Intangible Heri- masterpieces were pro- has already been done 26 of precious utility in imple- Vanuatu tage, an international dis- claimed in 2001 and 2003. States. The masterpieces menting the Convention.” Vanuatu Sand Drawings tinction destined to raise Twenty-seven of them have from States Parties to the Recalling that the number of Vietnam public awareness of the val- already benefited from Convention that were pro- candidatures received rose le Nha nhac, Vietnamese Court Music ue of this heritage, which in- UNESCO’s support, partic- claimed by UNESCO since from 32 in 2001 to 56 in 2003, Yemen cludes popular and tradi- ularly from safeguarding op- 2001 will feature in the Rep- and 64 in 2005, Mr Matsuu- Song of Sanaa tional oral forms of expres- erations which received fi- resentative List of the Intan- ra added: “These figures Multinational sion, music and dance, ritu- nancial assistance from Ja- gible Cultural Heritage of bear witness to the interest Estonia, Latvia and Lithuania als and mythologies, knowl- pan. This third proclamation Humanity so as to ensure and the growing involve- The Baltic Songs and Dance Celebrations edge and practices con- will probably be the last. In their continued safeguard. ment of States in the safe- Tajikistan and Uzbekistan cerning the universe, know- 2003, UNESCO’s General At the opening of the jury guarding of their intangible Shashmaqom Music how linked to traditional Conference adopted the meeting, on 21 November, cultural heritage.” English Pages 7-8 Consult of albanian music and the albanian section of CIOFF edition Realize in collaboration with “Dita JUG” newspaper staff

United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization These phrase are taken from “The Organisation des Nations Unies pour l’éducation, la science et la culture Autobiography of my people in I, rue Miollis 75732 Paris Cedex 15 Le Sous-Directeur général verse”, by Ismail Kadare France pour la culture Téléphone: +33 (0) 1 45 68 45 19 Any structure, …It is difficult to find Facsimile: +33 (0) 1 45 68 57 52 materials or spiritu- another place where Réf. CLT/CH/ITH/DS/L-253 19 juillet 2004 al has the day of folk poetry is part of truth, when in seism, daily life and where the Monsieur le Présidént, war, and national ca- doors of thousand year Au nom du Directeur général, je vous remercie très tastrophe shows to- treasure are openly for vivement de votre lettre du 9 février dernier sollicitant de sa tally her. If we try to contemporary life and part une préface pour votre publication phonographique spreads this in art reciprocally, contempo- “Le patrimoine spirituel albanais en CD”. world we will ac- rary life must have an Permettez-moi de vous féliciter pour ce projet qui, cepts that during directly communication accompagné d’un texte de présentation complet et informatif, ours history never with old treasure. It’s a permettra aux riches traditions musicales d’Albanie de se any philosophy or living organism and it faire opportunément connaître d’un large public. artistic way, hasn’t confront a mis- takes part naturally in mechanism C’est donc avec grand plaisir que le Directeur général accepte sions like this or to be more ex- of life, it becomes in e way like an de préfacer ce recueil (texte ci-joint), dont je ne doute pas qu’il acts a missions like this magnifi- organizer institutions, not only of recueillera un juste et favorable écho. Je vous serais naturellement cent sadly which is the recreations people mentality but also even in très reconnaissant de bien vouloir nous faire parvenir, dès que in arts of our lost country. reality. … possible, quelques exemplaires de cette belle publication phonographique. Vous remerciant encore une fois de l’intérêt que vous portez à la The mission of “Iso-Polyphony” newspaper promotion des musiques traditionnelles ainsi qu’au patrimoine lications of this newspa- alive from antiquity in our culturel immatériel, je vous prie de croire, Monsieur le Président, per will presents and re- days this kind off music en l’expression de ma considération distinguée. ports in 8 pages what re- singing in family, in pub- Mounir Bouchenaki ally happens today in the lic, everywhere. Polypho- Monsieur Vasil TOLE culture Albanian life, par- ny songs are associative Président du Conseil de la Musique albanaise ticularly in protections with iso or with folk instru- and conservation of this ments. Iso-Polyphony mu- value, in representations sic is still part of Albanian of all saints and culture life culture, parts of con- activity for Iso-Polyphony. certs, radio and TV stations Lots of institutes, programs. That’s why is groups, and cultures asso- important the publications ciaton in all Albania main- of this newspaper, to help ly in southerner regions in protections and conser- You have today the first are protections with fanat- vation of this value. number of “Iso-Polypho- icism and love this origi- (Briefing Article) ny” newspaper. The pub- nal music. They have keep Niko Mihali How Iso-Polyphony became part of Masterpiece of the Oral and Intangible Heritages of Humanity From 25 Novem- mentary film, which il- ber 2005, our folk lustrates this music, a “Iso-Polyphony”, this lists of publications in extraordinary occur- audio and video, a pro- rence of human com- fessional video with munication had take mains elements of Po- the deserving place lyphony, etc. After pos- in Masterpiece of the itive confirmations Oral and Intangible from UNESKO we can Heritages of Humanity. terials become parts of say that Albanian culture is The dossier prepared this dossier. become the first and very from Heritages Culture Between these audio, importance factor for Eu- Direction in TCYSM was video, graphics, materials ropean integrations. based in all proclaim stan- and some books in this (Briefing Article) dards from UNESKO ap- dossier we have put differ- plications. Lots of docu- ent maps of Albania, 32 Vaso Tole ments in English lan- photo from different Iso Po- Heritages Culture guage, literature, and ma- lyphony groups, a docu- Director in TCYSM