Program Ochrony Środowiska dla powiatu wolszty ńskiego na lata 2017 – 2020, z perspektywą do roku 2024

Grudzie ń, 2016 r.

Zamawiaj ący : Zarz ąd Powiatu Wolszty ńskiego Starostwo Powiatowe w Wolsztynie ul. 5 Stycznia 5 64-200

Wykonawca: Green Key Joanna Masiota-Tomaszewska ul. Nowy Świat 10a/15

60-583 Pozna ń www.greenkey.pl

Program Ochrony Środowiska dla powiatu wolszty ńskiego na lata 2017 – 2020, z perspektywą do roku 2024

Wła ściciel Firmy mgr Joanna Masiota - Tomaszewska

Autorzy opracowania: mgr Joanna Walkowiak – Kierownik Zespołu Projektowego mgr Andrzej Karkowski - Specjalista ds. ochrony środowiska mgr Wojciech Paj ąk – Specjalista ds. ochrony środowiska Grudzie ń, 2016 r.

2

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

SPIS TRE ŚCI

I. STRESZCZENIE ...... 7

II. WST ĘP ...... 11

2.1. PRZEDMIOT I ZAKRES OPRACOWANIA ...... 11 2.2. POTRZEBA I CEL OPRACOWANIA ...... 12 2.3. METODA OPRACOWYWANIA PROGRAMU ...... 13 2.4. PODSTAWOWA CHARAKTERYSTYKA JEDNOSTKI ...... 13

III. OCENA STANU ŚRODOWISKA ...... 17

3.1. OCHRONA KLIMATU I JAKO ŚCI POWIETRZA...... 17 3.1.1. Klimat ...... 17 3.1.2. Stan jako ści powietrza atmosferycznego ...... 18 3.1.3. Sie ć gazowa ...... 20 3.1.4. System zaopatrzenia w ciepło ...... 21 3.1.5. Źródła energii odnawialnej ...... 21 3.1.6. Analiza SWOT – ochrona klimatu i powietrza atmosferycznego ...... 23 3.2. ZAGRO ŻENIA HAŁASEM ...... 24 3.2.1. Ruch drogowy jako źródło hałasu ...... 35 3.2.2. Ruch kolejowy jako źródło hałasu ...... 36 3.2.3. Inne środki transportu ...... 36 3.2.4. Analiza SWOT – zagro żenia hałasem ...... 36 3.3. POLA ELEKTROENERGETYCZNE ...... 37 3.3.1. Sieci elektroenergetyczne ...... 37 3.3.2. Stacje nadawcze telefonii komórkowej ...... 37 3.3.3. Monitoring pól elektromagnetycznych ...... 38 3.3.4. Analiza SWOT – pola elektromagnetyczne ...... 38 3.4. GOSPODAROWANIE WODAMI ...... 39 3.4.1. Wody powierzchniowe ...... 39 3.4.2. Monitoring wód powierzchniowych ...... 41 3.4.3. Wody podziemne ...... 46 3.4.4. Monitoring wód podziemnych ...... 47 3.4.5. Systemy melioracyjne i urz ądzenia wodne ...... 48 3.4.6. Zagro żenie powodziowe ...... 49 3.4.7. Analiza SWOT – gospodarowanie wodami ...... 49 3.5. GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA ...... 50 3.5.1. Zaopatrzenie w wod ę...... 50 3.5.1.1. Sie ć wodoci ągowa ...... 54 3.5.2. Gospodarka ściekowa ...... 55 3.5.2.1. Oczyszczalnie ścieków ...... 56 3.5.2.2. Sie ć kanalizacji sanitarnej ...... 57 3.5.2.3. Odprowadzanie wód opadowych i roztopowych ...... 58 3.5.2.4. Ścieki przemysłowe ...... 58 3.5.2.5. Systemy indywidualne gospodarki ściekowej ...... 59 3.5.3. Analiza SWOT – gospodarka wodno-ściekowa ...... 59 3.6. ZASOBY POWIERZCHNI ZIEMI ...... 60 3.6.1. Regionalizacja fizycznogeograficzna ...... 60 3.6.2. Zasoby geologiczne ...... 60 3.6.3. Zagro żenia powierzchni ziemi ...... 64 3.6.4. Analiza SWOT – zasoby powierzchni ziemi ...... 65 3.7. GLEBY ...... 65 3.7.1. Analiza SWOT – gleby...... 67 3.8. GOSPODARKA ODPADAMI I ZAPOBIEGANIE POWSTAWANIU ODPADÓW ...... 67 3.8.1. System gospodarki odpadami komunalnymi ...... 67 3.8.2. System gospodarki odpadami gospodarczymi ...... 76 3.8.3. Poło żenie w regionie gospodarki odpadami ...... 71 3.8.4. Składowiska odpadów ...... 76 3.8.5. Analiza SWOT – gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów .. 79

3 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 20243

3.9. ZASOBY PRZYRODNICZE ...... 80 3.9.1. Flora i fauna ...... 80 3.9.2. Przyroda chroniona i jej zasoby ...... 81 3.9.2.1. NATURA 2000 ...... 82 3.9.2.2. Park krajobrazowy ...... 90 3.9.2.3. Rezerwat przyrody ...... 91 3.9.2.4. Obszar chronionego krajobrazu ...... 95 3.9.2.5. Użytki ekologiczne ...... 96 3.9.2.6. Pomniki przyrody ...... 97 3.9.3. Analiza SWOT – zasoby przyrodnicze ...... 98 3.10. ZAGRO ŻENIA POWA ŻNYMI AWARIAMI ...... 99 3.10.1. Analiza SWOT – zagro żenia powa żnymi awariami ...... 99

IV. ZAŁO ŻENIE PROGRAMOWE ...... 100

4.1. DOKUMENTY MI ĘDZYNARODOWE ...... 100 4.2. DOKUMENTY KRAJOWE ...... 101 4.3. DOKUMENTY WOJEWÓDZKIE ...... 107 4.4. DOKUMENTY LOKALNE ...... 110 4.5. SYNTETYCZNY OPIS REALIZACJI DOTYCHCZASOWEGO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 110 4.6. SYNTETYCZNY OPIS UWARUNKOWA Ń WEWN ĘTRZNYCH I ZEWN ĘTRZNYCH MAJ ĄCYCH WPŁYW NA ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE ...... 116 4.7. STRATEGIA OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU WOLSZTY ŃSKIEGO ...... 120

V. HARMONOGRAM REALIZACYJNY PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 138

VI. KONCEPCJA EDUKACJI EKOLOGICZNEJ ...... 147

6.1. ZAŁO ŻENIA OGÓLNE ...... 147 6.2. POTRZEBA EDUKACJI EKOLOGICZNEJ ...... 147 6.3. DZIAŁANIA W ZAKRESIE EDUKACJI EKOLOGICZNEJ PROWADZONE NA TERENIE POWIATU WOLSZTY ŃSKIEGO ...... 148

VII. SYSTEM FINANSOWANIA INWESTYCJI ...... 149

7.1. PROGRAM OPERACYJNY INFRASTRUKTURA I ŚRODOWISKO ...... 149 7.2. REGIONALNY PROGRAM OPERACYJNY WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO ...... 150 7.3. PROGRAM ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH ...... 151 7.4. PROGRAM DZIAŁA Ń NA RZECZ ŚRODOWISKA I KLIMATU LIFE ...... 151 7.5. FUNDUSZE OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ ...... 152 7.6. BANK OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 153

VIII. SYSTEM REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 154

8.1. ZARZ ĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 154 8.1.1. Instrumenty prawne ...... 156 8.1.2. Instrumenty finansowe ...... 156 8.1.3. Instrumenty społeczne ...... 156 8.1.4. Instrumenty strukturalne ...... 157 8.2. MONITOROWANIE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 158

WYKORZYSTANE MATERIAŁY I OPRACOWANIA ...... 162

SPIS TABEL ...... 164

SPIS RYCIN ...... 165

SPIS WYKRESÓW ...... 166

4 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

SPIS SKRÓTÓW

As – arsen Ni – nikiel BaP – benzo(a)piren NIB - Nordycki Bank Inwestycyjny

BZT 5 – pi ęciodobowe biochemiczne (Nordic Investment Bank) zapotrzebowanie na tlen NOx – tlenki azotu

C6H6 – benzen O3 – ozon Cd – kadm OGP - Operator Gazoci ągów ChZTCr – chemiczne zapotrzebowanie Przesyłowych na tlen oznaczane metod ą OSChR - Okr ęgowa Stacja dwuchromianow ą Chemiczno-Rolnicza CO – tlenek w ęgla OZE – odnawialne źródła energii dam 3 – tys. m 3 Pb – ołów dB – decybel PCK - Polska Czerwona Ksi ęga DK - droga krajowa PEM - promieniowanie DW - droga wojewódzka elektromagnetyczne Dz. U. – Dziennik Ustaw PGK - Przedsi ębiorstwo Gospodarki Dz. Urz. Woj. Wlkp. - Dziennik Urz ędowy Komunalnej Województwa pH – odczyn Wielkopolskiego PIG-PIB – Pa ństwowy Instytut GDDKiA - Generalna Dyrekcja Dróg Geologiczny – Pa ństwowy Krajowych i Autostrad Instytut Badawczy GPZ – główny punkt zasilania PLB – - PL – obszar na terenie GPR - Generalny Pomiar Ruchu Polski, B - skrót od ang. bird, GUS – Główny Urz ąd Statystyczny czyli ptak GZWP – główny zbiornik wód PLH – - PL – obszar na terenie podziemnych Polski, H - skrót od ang. IMGW – Instytut Meteorologii habitat, czyli siedlisko i Gospodarki Wodnej PM 2,5 - pył zawieszony JCW - jednolita cz ęść wód zawieraj ący cz ąstki mniejsze JCWP – jednolita cz ęść wód ni ż 2,5 mikrometrów powierzchniowych PM 10 – pył zawieszony JCWPd – jednolita cz ęść wód zawieraj ący cz ąstki mniejsze podziemnych ni ż 10 mikrometrów KfW - niemiecki pa ństwowy bank PM Ś - pa ństwowy monitoring rozwoju (Kreditanstalt für środowiska Wiederaufbau ) PO 4 - fosforany KPO ŚK - Krajowy Program PO Ii Ś - Program Operacyjny Oczyszczania Ścieków Infrastruktura i Środowisko Komunalnych PO Ś – program ochrony środowiska m-b - mechaniczno-biologiczna po ś – przydomowa oczyszczalnia MBP - mechaniczno-biologiczne ścieków przetwarzanie poz. – pozycja M.P. - Monitor Polski PROW - Program Rozwoju Obszarów MPZP – miejscowy plan Wiejskich zagospodarowania psd - poni żej stanu dobrego przestrzennego PSG - Polska Spółka Gazownictwa Mg – megagram = tona PSZOK - punkt selektywnej zbiórki MWh – megawatogodzina odpadów komunalnych NAT - naturalna RDLP - Regionalna Dyrekcja Lasów NFO ŚiGW – Narodowy Fundusz Ochrony Pa ństwowych Środowiska i Gospodarki RDO Ś – Regionalna Dyrekcja Wodnej w Warszawie Ochrony Środowiska

5 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 20243

RIPOK – regionalna instalacja WIO Ś – Wojewódzki Inspektorat przetwarzania odpadów Ochrony Środowiska komunalnych Woj. Wlkp. - Wojewoda Wielkopolski RP – Rzeczpospolita Polska WSO - Wojewódzki System

SO 2 – dwutlenek siarki Odpadowy SOPO - system osłony WZDW - Wielkopolski Zarz ąd Dróg przeciwosuwiskowej Wojewódzkich SSP – Strategia Spójne Pa ństwo ZDR - zakład du żego ryzyka SUW - stacja uzdatniania wody ZEUK - Zakład Eksploatacji Urz ądze ń SWOT - technika analityczna SWOT Kanalizacyjnych polega na posegregowaniu ze zm. – ze zmianami posiadanych informacji o danej ZGM - Zakład Gospodarki sprawie na cztery grupy Mieszkaniowej (cztery kategorie czynników ZM - zwi ązek mi ędzygminny strategicznych): S (Strengths) WZMiUW – Wielkopolski Zarz ąd – mocne strony, W Melioracji i Urz ądze ń (Weaknesses) – słabe strony, Wodnych O (Opportunities) – szanse, T ZSRiT - Zespół Szkół Rolniczych (Threats) – zagro żenia i Technicznych UE – Unia Europejska ZZR - zakład zwi ększonego ryzyka WE - Wspólnoty Europejskiej WFO ŚiGW – Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

6 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

I. STRESZCZENIE

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024 jest dokumentem, który analizuje istniej ący stan poszczególnych komponentów środowiska przyrodniczego oraz przedstawia cele i zadania konieczne do realizacji w poszczególnych obszarach interwencji. Maj ą one zachowa ć dobry stan środowiska, a tam gdzie konieczna jest poprawa – przedstawi ć zadania naprawcze. Program ochrony środowiska z zało żenia zakłada szeroko poj ętą ochron ę środowiska. Omawiany projekt jest kontynuacj ą dokumentu opracowanego na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą na lata 2016 – 2019. Dot ąd PO Ś aktualizowany był jeszcze w roku 2010 i stanowił wówczas aktualizacj ę projektu uchwalonego na lata 2004 – 2011. Podczas opracowania dokumentu korzystano z dost ępnych danych, kieruj ąc si ę zasad ą, że powinny by ć one zestandaryzowane i porównywalne pomi ędzy gminami. Przy sporz ądzaniu programu posługiwano si ę metod ą opisow ą, która polegała na charakterystyce zasobów środowiska Powiatu, okre śleniu stanu środowiska przyrodniczego i jego zagro żeń (zagro żeń wewn ętrznych oraz zewn ętrznych). Do opisu posłu żono si ę danymi pochodz ącymi ze Starostwa Powiatowego w Wolsztynie, poszczególnych gmin oraz z innych jednostek i podmiotów działaj ących na tym terenie. Do przeprowadzenia analizy zostały wykorzystane równie ż dane zgromadzone przez WIO Ś, GUS, dost ępn ą literatur ę tematu oraz ustalenia własne. Cele ekologiczne oraz kierunki interwencji okre ślono na podstawie zdiagnozowanego stanu środowiska przyrodniczego oraz stwierdzonych aktualnych presji na zasoby przyrodnicze wyst ępuj ących po stronie wykorzystania środowiska przez człowieka. Podstaw ą diagnozy było okre ślenie stanu aktualnego środowiska, który warunkuje odporno ść systemu przyrodniczego na jego zagospodarowanie i u żytkowanie. Wolszty ński znajduje si ę w zachodniej cz ęści województwa wielkopolskiego i jest jednostka o powierzchni 679,74 km 2. Podstawow ą form ą u żytkowania terenu Powiatu Wolszty ńskiego jest u żytkowanie rolnicze. U żytki le śne równie ż zajmuj ą znaczn ą powierzchni ę (ok. 1/3 powierzchni). Pozostałe tereny w strukturze u żytkowania gruntów zajmuj ą kolejno: tereny zwi ązane z wodami, tereny komunikacyjne, zabudowane oraz ró żne (w skład terenów ró żnych zaliczono u żytki ekologiczne, tereny kopalniane, nieu żytki). Krajobraz Powiatu podobnie jak na całym Ni żu Polskim, jest pochodzenia polodowcowego. Powiat Wolszty ński znajduje si ę na obszarze nale żą cym do najmłodszego zlodowacenia (tzw. Bałtyckiego). Z tego powodu występuj ą tu żywe i urozmaicone formy ukształtowania powierzchni. Najwa żniejszym elementem krajobrazu tego terenu jest Pradolina Warcia ńsko – Odrza ńska (Warszawsko – Berli ńska) – szeroka dolina, o płaskim i cz ęsto zabagnionym dnie, przewa żaj ą tu ł ąki przeplataj ące si ę z wilgotnymi zadrzewieniami. Kiedy ś był to wielki bagnisty ł ęg, który wskutek prac melioracyjnych został zamieniony na u żytki rolne. Jedynym urozmaiceniem wysoko ściowym s ą wydmy, powstałe w skutek działalno ści wiatru bezpo średnio po ust ąpieniu lodowca i wznosz ące si ę nawet na 27 m ponad przylegaj ący teren (na Górze Kaplicznej 87 m n.p.m. miedzy Obr ą, a Świ ętnem – kulminacji wielkiego piaszczystego pola na tarasie wydmowej Pradoliny). Zasoby wodne Powiatu Wolszty ńskiego nale żą głównie do Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 150 – Pradolina Warszawa – Berlin, jest to zbiornik czwartorz ędowy. Rozprzestrzenia si ę on na obszarze 1 904 km 2. Szacunkowa wielko ść zasobów dyspozycyjnych zbiornika wynosi 456,0 tys. m3/d, a średnia gł ęboko ść 25 – 35 m. Zbiornik ma charakter porowy. Południowa cz ęść gminy Przem ęt nale ży do Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 304 – Zbiornik morenowy Zb ąszy ń – zbiornik czwartorz ędowy.

7 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Rozprzestrzenia si ę on na obszarze 164 km 2. Szacunkowo wielko ść zasobów dyspozycyjnych zbiornika wynosi 19 tys. m3/d, a średnia gł ęboko ść 25 m. Zbiornik ma charakter porowy. Obszar Powiatu Wolszty ńskiego nale ży do dwóch systemów wodnych rzeki Obry (cz ęść północna i wschodnia) oraz rzeki Obrzycy (cz ęść południowa i południowo zachodnia). W granicach Powiatu znajduje si ę wiele jezior (ponad 30). Wszystkie jeziora s ą powi ązane ze sob ą licznymi ciekami. Obszar Powiatu Wolszty ńskiego poło żony jest w granicy wielkopolsko - pomorskiej krainy przyrodniczo - le śnej. Do najwi ększych kompleksów le śnych zaliczane s ą trzy obszary: - pierwszy na północy od Wolsztyna mi ędzy miejscowo ściami , Ku źnica Zb ąska, Jabłonna, Wioska, Głodno, - drugi rozci ąga si ę pomi ędzy K ębłowem, Obr ą, Świ ętnem, Rudnem i Wilczem, - trzeci ą grup ą s ą lasy w rejonie Jezior Przem ęckich w obr ębie miejscowo ści , , , Perkowo. Na szczególn ą uwag ę zasługuj ą parki zlokalizowane w powiecie, które w du żej mierze s ą pozostało ści ą dawnych dworskich zało żeń parkowych. Na terenie Powiatu s ą ustanowione nast ępuj ące formy ochrony przyrody: − Rezerwaty przyrody „Wyspa Konwaliowa”, „Torfowisko nad Jeziorem Świ ętym”, „Jezioro Trzebidzkie”, „Wyspa na Jeziorze Chobienickim”, „Bagno Chorzemi ńskie”, − obszar chronionego krajobrazu pod nazw ą „Przem ęcko - Wschowski i kompleks le śny Włoszakowice”, „Pojezierze Sławskie, Pradolina Obry i Rynna Zb ąszy ńska”, − Przem ęcki Park Krajobrazowy, − 84 pomniki przyrody, − 10 u żytków ekologicznych, - obszary NATURA 2000: a) Wielki Ł ęg Obrza ński PLB 300004 (obszar specjalnej ochrony ptaków), b) Pojezierze Sławskie PLB 300011 (obszar specjalnej ochrony ptaków), c) Jeziora Pszczewskie i Dolina Obry PLB 080005 (obszar specjalnej ochrony ptaków), d) Jeziora Pszczewskie i Dolina Obry PLH 080002 (specjalny obszar ochrony siedlisk), e) Barło żnia Wolszty ńska PLH 300028 (specjalny obszar ochrony siedlisk – poza terenem Powiatu, ale bezpo średnio z nim graniczy), f) Ostoja Przem ęcka PLH 300041 (specjalny obszar ochrony siedlisk). W zakresie istniej ącej infrastruktury, która mo że mie ć wpływ na stan środowiska przyrodniczego (szczególnie na jako ść wód powierzchniowych i podziemnych) nale ży zwróci ć uwag ę na funkcjonuj ące na tym terenie obiekty oczyszczalni ścieków. Innym elementem wpływaj ącym na stan środowiska przyrodniczego s ą eksploatowane na terenie Powiatu komunalne uj ęcia wód oraz uj ęcia wód dla celów innych ni ż komunalne, ze wzgl ędu na wyst ępuj ące obszary GZWP. Aktualnie funkcjonuj ącym składowiskiem odpadów jest obiekt w Powodowie, pozostałe, zamkni ęte ju ż składowiska odpadów s ą na bie żą co rekultywowane i monitorowane. Składowiska nieeksploatowane poło żone s ą w Siekówku, Kaszczorze, Kopanicy, Reklinku. W Powodowie zamkni ęto dot ąd dwie kwatery składowiska. Składowiska stanowi ą du że obci ąż enie dla środowiska, jednak jak wynika z przekazywanych informacji nie stanowi ą one zagro żenia dla środowiska.

8 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Czynnikami, które mogą zagra żać jako ści środowiska są głównie czynniki antropogeniczne, w tym przede wszystkim rozwijaj ący si ę przemysł oraz działalno ść gospodarcza (rolnictwo, gospodarstwa hodowlane, gospodarowanie odpadami), rozwijaj ąca si ę zabudowa, korzystanie z zasobów środowiska (eksploatacja kopalin). Liczba mieszka ńców stałych zamieszkuj ących Powiat wynosiła na koniec roku 2015, 57 012 osób. Od roku 2011 liczba ludno ści analizowanego obszaru systematycznie wzrasta (migracje ludno ści z terenów sąsiednich oraz dodatni przyrost naturalny). Obszary miejskie Powiatu wyludniaj ą si ę, kosztem wzrostu liczby mieszka ńców na terenach wiejskich. Najwi ęcej mieszka ńców zamieszkuje w gminie miejsko – wiejskiej Wolsztyn, a najmniej w gminie wiejskiej Siedlec. Bior ąc pod uwag ę zarejestrowane podmioty gospodarcze (stan na rok 2015), na terenie Powiatu działało 6 547 podmiotów. Najbardziej rozwini ętą działalno ści ą gospodarcz ą jest handel hurtowy i detaliczny. Istotne znaczenie maj ą równie ż takie działalno ści, jak budownictwo czy przetwórstwo przemysłowe oraz rolnictwo. W powiecie wolszty ńskim zaopatrzenie w wod ę pitn ą oraz na potrzeby gospodarcze opiera si ę głównie na uj ęciach wód podziemnych, które ze wzgl ędu na jako ść s ą najlepszym źródłem zaopatrzenia w wod ę. Zapotrzebowanie na wod ę do celów produkcyjnych pokrywane jest przede wszystkim z uj ęć własnych, zarówno uj ęć wód powierzchniowych, jak i wód podziemnych. Ogólnie stopie ń zwodoci ągowania jednostki wyniósł ponad 91 %. Na terenie Powiatu funkcjonuje system zbiorowego odprowadzania ścieków komunalnych poprzez system kanalizacji sanitarnej, uzupełniony w niektórych miejscach o system kanalizacji deszczowej. Stopie ń skanalizowania kształtuje si ę na poziomie ok. 73 %. Oznacza to, że Powiat, a w nim poszczególne gminy b ędą jeszcze rozwija ć system kanalizacyjny dla obszarów, które b ędą spełnia ć warunki do obj ęcia ich systemem zbiorczym. Wa żnym punktem zrzutu oczyszczonych ścieków na terenie Powiatu s ą oczyszczalnie ścieków komunalnych i przemysłowych. System odprowadzania ścieków komunalnych uzupełniony jest zbiornikami bezodpływowymi oraz przydomowymi oczyszczalniami ścieków. Na terenie Powiatu przedsi ębiorcy wytwarzaj ący ścieki przemysłowe obj ęci s ą zbiorczym systemem odprowadzania ścieków (nieczysto ści powstaj ące w zakładach kierowane s ą na oczyszczalni ę ścieków poprzez kanalizacj ę, gdzie podlegaj ą podczyszczeniu przed ich wprowadzeniem do środowiska). Niepełna kanalizacja obszaru, prowadzona działalno ść gospodarcza, u żytkowanie rolnicze gruntów, a tak że wpływ czynników przyrodniczych ma swoje odzwierciedlenie w niezadowalaj ącej jako ści wód powierzchniowych i podziemnych. Na terenie analizowanej jednostki zorganizowana sieć ciepłownicza wyst ępuje głównie w mie ście Wolsztyn. Na pozostałych obszarach dominuj ą indywidualne systemy grzewcze, co mo że jednostkowo skutkowa ć pojawieniem si ę problemów z tzw. nisk ą emisj ą. Mocn ą stron ą jest natomiast rozwijaj ący si ę system sieci gazowniczej. Mimo prowadzonych licznych prac zwi ązanych z modernizacj ą zabudowy, wymian ą źródeł ogrzewania oraz rozwojem odnawialnych źródeł ciepła na terenie strefy wielkopolskiej nadal notuje si ę przekroczenia dopuszczalnych norm emisji benzo(a)pirenu oraz pyłu zawieszonego PM10. Emisja zanieczyszcze ń pochodzi równie ż z ruchu komunikacyjnego. Główny ruch samochodowy skupiony jest w ci ągu drogi krajowej oraz na drogach wojewódzkich. Ruch na drogach Powiatu ma charakter głównie gospodarczy cho ć zmian ę jego specyfiki powoduj ą obserwowane w ostatnich latach trendy osiedle ńcze polegaj ące na zasiedlaniu terenów wiejskich co powoduje konieczno ść dojazdów do pracy w samym mie ście Wolsztyn. Sie ć drogow ą na terenie Powiatu uzupełniaj ą drogi powiatowe oraz gminne, a tak że ście żki

9 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024 rowerowe oraz kolej. Wzrastaj ące nat ęż enie ruchu pojazdów warunkuje równie ż lokalne problemy zwi ązane z emisj ą hałasu. Istotnym elementem maj ącym wpływ na jako ść środowiska jest tak że rozwijany system gospodarowania odpadami komunalnymi oraz przemysłowymi. Odpady komunalne z terenu Powiatu przekazywane s ą poprzez Zwi ązek Mi ędzygminny Obra do regionalnej instalacji jak ą jest dla tego obszaru Centrum Zagospodarowania Odpadów SELEKT Sp. z o.o., Piotrowo Pierwsze. Aktualnie funkcjonuj ącym jeszcze składowiskiem odpadów komunalnych jest obiekt w Powodowie. Stanowi on obiekt, na którym składowane s ą odpady niestanowi ące odpadów komunalnych, czyli spoza grupy kodów 20 (zgodnie z katalogiem odpadów). Odpady te b ędą składowane w tym miejscu do czasu zapełnienia ostatniej kwatery. Ostatnimi dwoma elementami stanowi ącymi zagro żenie dla środowiska na terenie Powiatu s ą instalacje mog ące powodowa ć przekroczenia dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych oraz zakłady du żego ryzyka wyst ąpienia powa żnej awarii i miejsca mog ące by ć źródłem powa żnej awarii (gazoci ągi). Na tle powy ższych wskaza ń oraz zało żeń dokumentów wy ższego szczebla okre ślono dla Powiatu Wolszty ńskiego nast ępuj ące kierunki interwencji, w ramach których przez kolejne lata b ędzie zachodzi ć konieczno ść podejmowania działa ń w celu poprawy stanu środowiska przyrodniczego: - zmniejszenie emisji zanieczyszcze ń w zakresie emisji powierzchniowej, - zmniejszenie emisji zanieczyszcze ń w zakresie emisji punktowej, - zmniejszenie emisji zanieczyszcze ń w zakresie emisji liniowej, - zmniejszenie emisji hałasu komunikacyjnego, - zmniejszenie emisji hałasu przemysłowego, - ograniczanie zagro żenia polami elektro-magnetycznymi, - ograniczenie zasi ęgu oraz skutków powodzi, - zabezpieczenie przestrzenne obszarów pod k ątem ochrony przeciw-powodziowej, - zmniejszenie dopływu zanieczyszcze ń do wód, - racjonalne zu życie zasobów wód, - zmniejszenie dopływu zanieczyszczeń komunalnych do wód, - wymiana infrastruktury, - ograniczanie presji na wykorzystanie zasobów powierzchni ziemi, - ochrona zasobów gleb przed degradacj ą mechaniczn ą, - poprawa świadomo ści ekologicznej w śród mieszka ńców, - dostosowanie systemów gospodarowania odpadami komunalnymi, - intensyfikacja działa ń zwi ązanych z unieszkodliwianiem odpadów pozakomunalnych, - ochrona obszarów i gatunków cennych pod wzgl ędem przyrodniczym, - ograniczenie do minimum wycinki drzew, - ochrona zasobów le śnych przed ich nadmiernym u żytkowaniem i szkodnikami, - zminimalizowanie mo żliwo ści wyst ąpienia powa żnych awarii, - zwi ększenie wsparcia dla jednostek stra ży po żarnej. W odniesieniu do Programu ochrony środowiska jednostkami, na których spoczywa ć będą zadania wskazane do realizacji w ramach okre ślonych kierunków interwencji będą gminy, Powiat Wolszty ński oraz podmioty korzystaj ące ze środowiska i zarz ądcy infrastruktury działaj ący na terenie obszaru. Cało ściowe zarz ądzanie środowiskiem w jednostce b ędzie odbywa ć si ę na kilku szczeblach. W stosunku do niektórych zadań Powiat b ędzie pełnił tylko rol ę monitoruj ącą realizacj ę danego zadania.

10 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Ka żda jednostka wskazana w harmonogramie realizacyjnym programu ma do dyspozycji ró żne drogi finansowania poszczególnych zada ń. Do najwa żniejszych programów zalicza si ę Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko, Regionalny Program Operacyjny Województwa Wielkopolskiego, Program Rozwoju Obszarów Wiejskich, Program Działa ń Na Rzecz Środowiska i Klimatu Life. Środki finansowe mog ą by ć kierowane z Urz ędu Marszałkowskiego, Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu, a tak że Banku Ochrony Środowiska. W procesie wdra żania Programu wa żna jest kontrola przebiegu tego procesu oraz ocena stopnia realizacji zada ń w nim wyznaczonych z punktu widzenia osi ągni ęcia zało żonych celów. Program wskazuje konieczno ść raportowania realizacji zało żeń dokumentu co dwa lata.

II. WST ĘP

2.1. PRZEDMIOT I ZAKRES OPRACOWANIA

Przedmiotem opracowania jest Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024 (zwany dalej Programem lub PO Ś). Pierwszy tego typu dokument dla Powiatu opracowany był na lata 2004 - 2011 i jest jak dot ąd regularnie aktualizowany. Ostatnia aktualizacja dokumentu, zgodnie z ówcze śnie obowi ązuj ącymi podstawami prawnymi (ustaw ą Prawo ochrony środowiska) obejmowała lata 2012 – 2015 z perspektywą na lata 2016 - 2019 (uchwała Nr XXIX/187/2013 Rady Powiatu Wolszty ńskiego z dnia 23 kwietnia 2013 r. w sprawie aktualizacji programu ochrony środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego). W zwi ązku z upływem czteroletniego okresu programowania niniejszego PO Ś w roku 2015 zaszła konieczno ść dokonania kolejnej aktualizacji tego strategicznego dokumentu (podpisano wówczas umow ę na opracowanie projektu, prace rozpocz ęły si ę w roku 2016). Zmiany wprowadzone ustaw ą z dnia 11 lipca 2014 r. o zmianie ustawy Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1101) okre śliły, że programy ochrony środowiska uchwalone w celu realizacji Polityki ekologicznej pa ństwa na lata 2009– 2012 z perspektyw ą do roku 2016 (w tym obecnie obowi ązuj ący Program ochrony środowiska na lata 2012 - 2015 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019) zachowuj ą wa żno ść na czas, na jaki zostały uchwalone, jednak nie dłu żej ni ż do dnia 31 grudnia 2016 r. W przypadku konieczno ści aktualizacji dokumentu (jak to ma miejsce w odniesieniu do Powiatu), art. 14 ust. 2 ww. ustawy zmieniaj ącej ustaw ę Prawo ochrony środowiska z roku 2014 wskazuje nast ępuj ąco: „Je żeli program ochrony środowiska, o którym mowa w ust. 1, wymaga aktualizacji, odpowiednio sejmik województwa, rada powiatu albo rada gminy uchwala nowy program ochrony środowiska uwzgl ędniaj ący cele zawarte w strategiach, programach i dokumentach programowych, o których mowa w ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju”. Programy ochrony środowiska s ą nadal wymaganym dokumentem, zgodnie z brzmieniem art. 14. ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska:

11 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

„Polityka ochrony środowiska jest prowadzona równie ż za pomoc ą wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska”. Sporz ądzaj ąc dokument Programu nale żało uwzgl ędni ć wymagania tak że innych dokumentów strategicznych wy ższego szczebla, w tym przypadku dokumentacji wojewódzkich i krajowych, okre śli ć rodzaj i harmonogram działa ń proekologicznych, środki niezb ędne do osi ągni ęcia celów, w tym mechanizmy prawno - ekonomiczne i środki finansowe. Program musi by ć zbie żny z zało żeniami najwa żniejszych projektów na ró żnym szczeblu programowania regionalnego. Opracowanie Programu pozwala na przeanalizowanie zmian, jakie zaszły w środowisku przyrodniczym w porównaniu z poprzednimi latami oraz uzupełnienie zada ń, których realizacja przyczyni si ę do ochrony środowiska Powiatu, utrzymania jego stanu na dobrym poziomie, o ile taki wynika z bada ń monitoringu środowiska oraz kontynuowania działa ń, które zmierzaj ą do jego poprawy, w sektorach, gdzie standardy jakości środowiska są nadal przekraczane.

2.2. POTRZEBA I CEL OPRACOWANIA

Powszechne zainteresowanie problematyk ą ochrony środowiska w ka żdej dziedzinie życia człowieka wymaga opracowywania syntetycznych dokumentów, które zbieraj ą informacje o stanie środowiska przyrodniczego człowieka, wyznaczaj ą obszary interwencji oraz wyznaczaj ą cele ekologiczne i kierunki działania, które prowadz ą w konsekwencji do zrównowa żonego rozwoju obszaru. Wa żne jest równie ż, aby prowadzi ć ci ągł ą aktualizacj ę i weryfikacj ę zamierzonych działa ń, dostosowywa ć je do aktualnej sytuacji i mierzy ć ich stopie ń wykonania. Przeprowadzanie analiz czasowych pozwala okre śli ć obszary, które faktycznie si ę rozwijaj ą, oczywi ście w kierunku ekologicznego rozwoju, oraz nad którymi trzeba nadal pracowa ć. Słu żą temu raporty z realizacji programów ochrony środowiska, które nale ży sporz ądza ć co dwa lata i przedstawia ć je radzie powiatu. Program ochrony środowiska jest dokumentem, który analizuj ąc stan aktualny środowiska życia człowieka, proponuje w konsekwencji zasady zrównowa żonego rozwoju i ochrony środowiska, wskazuje kierunki interwencji i hierarchi ę działa ń zmierzaj ących do ich wprowadzenia na terenie Powiatu Wolszty ńskiego. Celem niniejszego Programu jest przedstawienie wytycznych do racjonalnych działa ń programowych na dalsze lata i poprawa stanu środowiska przyrodniczego jednostki, b ądź utrzymanie dobrego poziomu tam gdzie został on osi ągni ęty w wyniku realizacji zało żeń poprzednich projektów. Zawarte w nim rozwi ązania inwestycyjne oraz organizacyjne i informacyjne przyczyni ą si ę do wła ściwego, zgodnego z zasad ą zrównowa żonego rozwoju gospodarowania zasobami przyrodniczymi. Opracowany projekt jest wypełnieniem obowi ązku Powiatu w zakresie sporz ądzania strategicznych dokumentów powiatowych, co pozwala władzom Powiatu na bie żą co kontrolowa ć stan środowiska oraz planowa ć na tej podstawie działania słu żą ce ochronie środowiska, a tak że daje wytyczne dla poszczególnych gmin. Przyj ęcie Programu ochrony środowiska jest form ą podejmowania strategicznej decyzji umo żliwiaj ącej realizacj ę kierunków rozwoju tego zakresu działalno ści w okre ślonej perspektywie czasowej. Wynikiem procesu planowania jest dokument zawieraj ący wizj ę rozwoju systemu zarz ądzania ochron ą środowiska, okre ślaj ący opcje i warunki rozwi ąza ń. Jest on tak że wa żnym środkiem informacji, narz ędziem kontroli i materiałem wykorzystywanym do rozwoju systemu w przyszło ści. Wła ściwy system zarz ądzania ochron ą

12 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

środowiska musi opiera ć si ę na strategicznych wnioskach, które w tym przypadku s ą przedstawione w postaci dokumentów programowych.

2.3. METODA OPRACOWYWANIA PROGRAMU

Analiza istniej ącego stanu środowiska przyrodniczego ma na celu identyfikacj ę problemów, które dotycz ą Powiatu Wolszty ńskiego i okre ślenia jaka jest presja człowieka na to środowisko w aspekcie wykorzystywania zasobów przyrodniczych lub rozwijania działalno ści, która oddziałuje na środowisko. Niniejszy Program stanowi szczegółow ą diagnoz ę stanu środowiska przyrodniczego, a na podstawie okre ślonych zagro żeń (w formie analizy SWOT), przedstawia konkretne działania zmierzaj ące do poprawy jego stanu i ustala harmonogram ich realizacji. Przy opracowywaniu Programu korzystano z zapisów zawartych w dokumentach strategicznych obowi ązuj ących dla kraju i województwa oraz dokumentach strategicznych zwi ązanych z rozwojem lokalnym jednostki (o czym mowa szerzej tak że w rozdziale IV). Opracowuj ąc strategi ę działania dla Powiatu opierano si ę głównie na zało żeniach nast ępuj ących dokumentów (w mniejszym stopniu o cele wytyczone w pozostałych strategiach wskazanych w rozdziale IV): 1. Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030. Trzecia fala nowoczesno ści”. 2. Strategia Rozwoju Kraju 2020. 3. Program Ochrony Środowiska dla Województwa Wielkopolskiego na lata 2016–2020, 4. Zaktualizowana Strategia Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do 2020 roku, 5. Program ochrony powietrza dla strefy wielkopolskiej ze wzgl ędu na ozon, 6. Program ochrony powietrza dla strefy wielkopolskiej, 7. Plan działa ń krótkoterminowych w zakresie B(a)P dla strefy wielkopolskiej, 8. Strategia Rozwoju Powiatu Wolszty ńskiego na lata 2015-2025, 9. dokumenty strategiczne poszczególnych gmin: plany zaopatrzenia w ciepło, strategie rozwoju, programy ochrony środowiska, plany gospodarki niskoemisyjnej.

Niniejszy dokument opiera si ę na dost ępnej bazie danych Głównego Urz ędu Statystycznego, Wojewódzkiej Inspekcji Ochrony Środowiska w Poznaniu, Urz ędu Marszałkowskiego w Poznaniu, Starostwa Powiatowego w Wolsztynie, a tak że materiałach przekazanych przez poszczególne gminy Powiatu. Przy opracowaniu Programu wykorzystano materiały i informacje uzyskane tak że od jednostek działaj ących na omawianym terenie oraz na obszarze województwa wielkopolskiego (zarz ądców dróg, eksploatatorów sieci infrastruktury, zarz ądców instalacji).

2.4. PODSTAWOWA CHARAKTERYSTYKA JEDNOSTKI

Powiat Wolszty ński poło żony jest w zachodniej cz ęś ci województwa wielkopolskiego. Jednostka zajmuje obszar o powierzchni 679,74 km 2 (w tym poszczególne gminy zajmuj ą powierzchni ę: miejsko – wiejska Wolsztyn – 249,95 km 2, gmina wiejska Przem ęt – 225,14 km 2 oraz gmina wiejska Siedlec 204,65 km 2).

13 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Ryc. 1. Poło żenie Powiatu Wolszty ńskiego Źródło: opracowanie własne na podstawie maps.google.pl

Na koniec roku 2015 liczba ludno ści zamieszkuj ąca Powiat wynosiła 57 012 osób (dane GUS, 2015). Od roku 2011 liczba ludno ści analizowanego obszaru systematycznie wzrasta. W 2015 r. liczba mieszka ńców Powiatu była wy ższa o ponad 420 osób ni ż w 2011 r. Spowodowane jest to napływem mieszka ńców (migracjami) na tereny o mniejszym nat ęż eniu ruchu i zagospodarowania ni ż ma to miejsce w pobliskim Grodzisku Wielkopolskim czy Nowym Tomy ślu. Zauwa ża si ę ponadto, że same obszary miejskie Powiatu wyludniaj ą si ę, kosztem wzrostu liczby mieszka ńców na terenach wiejskich. Ludno ść napływowa osiedla si ę na terenach wiejskich.

Tabela 1. Liczby ludno ści Powiatu w latach 2011-2015 Liczba ludno ści (osoby) Rok Obszar miejski Obszar wiejski Razem Powiat 2011 13 722 42 865 56 587 2012 13 662 43 031 56 693 2013 13 586 43 194 56 780 2014 13 552 43 427 56 979 2015 13 359 43 653 57 012 Źródło: Dane GUS, Bank Danych Lokalnych, 2011-2015

14 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

50 000 45 000 42 865 43 031 43 194 43 427 43 653 40 000 35 000 Obszar 30 000 miejski 25 000

20 000 Obszar 13 722 15 000 13 662 13 586 13 552 13 359 wiejski 10 000 5 000 0 2011 2012 2013 2014 2015 Wykres 1. Zmiany liczby ludno ści w latach 2011-2015 Źródło: Dane GUS, Bank Danych Lokalnych, 2011-2015

Zmiany w strukturze demograficznej ludno ści obszaru zawsze prowadz ą do konieczno ści podejmowania działa ń w zakresie rozwoju infrastruktury społecznej i technicznej poprzez: przygotowywanie terenów pod zabudow ę mieszkaniow ą, rozbudow ę lub modernizacj ę sieci komunikacyjnej, sieci handlowej, infrastruktury ł ączno ści, edukacji, czy zwi ązanej z rekreacj ą itp. Napływ mieszka ńców na tereny Powiatu b ędzie mie ć niew ątpliwy wpływ na stan środowiska. Analizuj ąc przyrost naturalny jednostki nale ży stwierdzi ć, że w roku 2015 jego warto ść była dodatnia i wyniosła 174 osoby. Dodatni przyrost naturalny (wzrastaj ący od lat) tak że przyczynia si ę do zwi ększania si ę liczby ludno ści obszaru. W strukturze u żytkowania gruntów najwi ększy udział zajmuj ą powierzchnie rolnicze, które stanowi ą ponad 59 % całej jednostki (40 333 ha). W dalszej kolejno ści znajduj ą si ę użytki le śne, obejmuj ąc ponad 31 % powierzchni Powiatu. Grunty pod wodami zajmuj ą ponad 3,6 % powierzchni, a grunty zabudowane – ponad 4,81 %. Udział pozostałych form użytkowania gruntów jest nieznaczny. W kolejnej tabeli przedstawiono szczegółow ą struktur ę u żytkowania gruntów.

Tabela 2. Szczegółowa struktura u żytkowania gruntów Rodzaj u żytkowania Powierzchnia w ha Udział % użytki rolne razem 40 333 59,34 użytki rolne - grunty orne 29 429 43,30 użytki rolne - sady 131 0,19 użytki rolne - łąki trwałe 8 554 12,58 użytki rolne - pastwiska trwałe 1 097 1,61 użytki rolne - grunty rolne zabudowane 1 033 1,52 użytki rolne - grunty pod stawami 29 0,04 użytki rolne - grunty pod rowami 60 0,09 grunty le śne oraz zadrzewione i zakrzewione razem 21 293 31,33 grunty le śne oraz zadrzewione i zakrzewione - lasy 21 168 31,14 grunty le śne oraz zadrzewione i zakrzewione - grunty 125 0,18 zadrzewione i zakrzewione grunty pod wodami razem 2 444 3,60 grunty pod wodami powierzchniowymi płyn ącymi 2 439 3,59 grunty pod wodami powierzchniowymi stoj ącymi 5 0,01 grunty zabudowane i zurbanizowane razem 3 268 4,81

15 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Rodzaj u żytkowania Powierzchnia w ha Udział % grunty zabudowane i zurbanizowane - tereny mieszkaniowe 531 0,78 grunty zabudowane i zurbanizowane - tereny przemysłowe 148 0,22 grunty zabudowane i zurbanizowane - tereny inne zabudowane 244 0,36 grunty zabudowane i zurbanizowane 74 0,11 - tereny zurbanizowane niezabudowane grunty zabudowane i zurbanizowane 247 0,36 - tereny rekreacji i wypoczynku grunty zabudowane i zurbanizowane 1 830 2,69 - tereny komunikacyjne - drogi grunty zabudowane i zurbanizowane 152 0,22 - tereny komunikacyjne - kolejowe grunty zabudowane i zurbanizowane 1 0,00 - tereny komunikacyjne - inne grunty zabudowane i zurbanizowane - użytki kopalne 41 0,06 użytki ekologiczne 32 0,05 nieu żytki 570 0,84 tereny ró żne 33 0,05 Źródło: Dane GUS, Bank Danych Lokalnych, 2014 ()brak danych GUS za rok 2015)

Obszar Powiatu jest wyra źnie podzielony pod wzgl ędem u żytkowania terenu. Cz ęść północna i wschodnia to tereny głównie rolnicze, terenów le śnych jest tam zdecydowanie najmniej. tereny le śne skupione s ą bardziej w cz ęś ci południowej i zachodniej oraz centralnej, wokół wód powierzchniowych Obszary zajęte pod zabudow ę s ą skupione w większo ści wzdłu ż najwa żniejszych ci ągów komunikacyjnych oraz wokół najwi ększych miejscowo ści.

Ryc. 2. Użytkowanie terenu Powiatu Wolszty ńskiego Źródło: opracowanie własne na podstawie geoserwis.gdos.gov.pl/mapy – Corine Land Cover 2006 r.

16 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Bior ąc pod uwag ę dane GUS dotycz ące zarejestrowanych podmiotów gospodarczych (stan na 31.12.2015 r.), na terenie Powiatu Wolsztyńskiego działało 6 547 podmiotów gospodarczych. Najbardziej rozwini ętymi rodzajami działalno ści gospodarczej prowadzonymi na terenie analizowanej jednostki s ą działalno ści z sekcji G – handel hurtowy i detaliczny oraz z sekcji A – rolnictwo, le śnictwo, łowiectwo i rybactwo. Nieco mniej jest podmiotów zarejestrowanych w sekcji budownictwo (F), a jeszcze mniej w sekcji C – przetwórstwo przemysłowe. Typowymi podmiotami gospodarczymi na tym terenie s ą betoniarnie, tartaki, podmioty zajmuj ące si ę złomowaniem pojazdów, przedsi ębiorstwa z grupy przemysłu spo żywczego i rolnictwa (np. chlewnie i kurniki, hodowla ryb, uprawy ro ślinne)

III. OCENA STANU ŚRODOWISKA

Zgodnie z wytycznymi do opracowania wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska (Ministerstwo Środowiska, wrzesie ń 2015 r.) niniejszy Program opracowany został z uwzgl ędnieniem 10 obszarów interwencji.

3.1. OCHRONA KLIMATU I JAKO ŚCI POWIETRZA

3.1.1. Klimat

Pod wzgl ędem klimatycznym, Powiat Wolszty ński poło żony jest w strefie klimatu umiarkowanego, przej ściowego od klimatu oceanicznego Europy Zachodniej do kontynentalnego Azji oraz Europy Wschodniej. Według regionalizacji klimatycznej jest to obszar poło żony w regionie Śląsko – Wielkopolskim. Wyst ępuj ą tu mniejsze od przeci ętnych w Polsce amplitudy temperatur, wiosny i lata s ą ciepłe i wczesne, a zimy łagodne z nietrwał ą i niewielk ą pokryw ą śnie żną. Według innej klasyfikacji obszar ten nale ży do regionu klimatycznego zachodniopomorskiego i północno – wielkopolskiego, subregionu VIII Zb ąszy ńsko – Ko ścia ńskiego. Na tym terenie, podobnie jak w całym kraju, przewa żaj ą ruchy mas powietrza z kierunku zachodniego. Inne kierunki ruchu powietrza s ą efektem zakłóce ń lokalnych lub pojawienia si ę okresowego systemu kr ąż enia. Powiat znajduje si ę najcz ęś ciej pod wpływem mas powietrza polarnomorskiego chłodnego, średnioprzejrzystego, napływaj ącego znad północnego Atlantyku. Natomiast masy powietrza suchego i przejrzystego, napływaj ące zim ą znad północnej Syberii, a latem znad Półwyspu Bałkańskiego, to masy polarno – kontynentalne. Maj ą one znacznie mniejszy udział. Na tym obszarze rzadko pojawiaj ą si ę wiatry z kierunków południowych. Dominuj ące wiatry z kierunków zachodnich to wiatry raczej słabe, 2 – 5 m/s. Okres wegetacyjny jest nieco dłu ższy od średniego dla Polski. Okres wegetacyjny trwa przeci ętnie 214 dni, cho ć przymrozki zdarzaj ą si ę w okresie od 10 pa ździernika do 15 maja. Opady nale żą do najni ższych w kraju. Opadów jest nie tylko mało (rocznie zaledwie tylko 500 mm), ale tak że ich rozkład jest niekorzystny i wykazuje zró żnicowanie w poszczególnych latach (ostatnio od 300 do 830 mm). Średnia wieloletnia temperatura roczna wynosi 7,8°C (najzimniejszy stycze ń ma temperatur ę -1,7°C, a najcieplejszy lipiec +17,7°C).

17 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Według strategicznego planu adaptacji dla sektorów i obszarów wra żliwych na zmiany klimatu do roku 2020 1, do najwa żniejszych negatywnych skutków zmian klimatu w skali regionalnej zaliczy ć nale ży niekorzystne zmiany warunków hydrologicznych, zwi ększenie cz ęstotliwo ści wyst ępowania ekstremalnych zjawisk pogodowych i katastrof (silne wiatry, incydentalne tr ąby powietrzne, wyładowania atmosferyczne, ulewne deszcze, wzrost okresów upalnych). Na terenie Powiatu w badanych latach 1998-2010 2 nie zanotowano wyst ąpienia tr ąby powietrznej. Zjawisk tego rodzaju nie mo żna jednak wykluczy ć, gdy ż obserwuje si ę wzrost ilo ści notowanych ekstremalnych zjawisk pogodowych. Obszary zurbanizowane ze wzgl ędu na zag ęszczenie zabudowy zagro żone s ą ponadto powstawaniem tzw. wyspy ciepła, która jest efektem nadmiernej emisji energii z ró żnych źródeł. Dodatkowo wzmacnia j ą wzrastaj ąca temperatura co sprzyja stagnacji powietrza nad obszarami zabudowanymi i wzrostowi koncentracji zanieczyszcze ń powietrza. W zwi ązku z tym obszary miejskie silnie zurbanizowane, w szczególno ści miasto Wolsztyn, powinny podejmowa ć działania zmierzaj ące do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych, zwłaszcza poprzez rozwijanie odnawialnych źródeł energii oraz wła ściwe planowanie przestrzenne.

3.1.2. Stan jako ści powietrza atmosferycznego

Powiat Wolszty ński znajduje si ę w wielkopolskiej strefie badania oceny jako ści powietrza atmosferycznego. Zgodnie z tak przyj ętą zasad ą, Powiat podlegał rocznej ocenie jako ści powietrza jako jeden z obszarów strefy wielkopolskiej. Zgodnie z ustaw ą z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2016 r. poz. 672 ze zm.), wojewódzki inspektor ochrony środowiska dokonuje oceny poziomu substancji w powietrzu w strefach województwa. Odr ębnie, dla ka żdej substancji dokonano klasyfikacji stref, w których poziom odpowiednio: − przekracza poziom dopuszczalny powi ększony o margines tolerancji - klasa C, − mie ści si ę pomi ędzy poziomem dopuszczalnym, a poziomem dopuszczalnym powi ększonym o margines tolerancji - klasa B, − nie przekracza poziomu dopuszczalnego - klasa A, − przekracza poziom docelowy - klasa C, − nie przekracza poziomu docelowego - klasa A, − przekracza poziom celu długoterminowego - klasa D2, − nie przekracza poziomu celu długoterminowego - klasa D1.

Roczna ocena jako ści powietrza za rok 2015 wykonana według kryteriów ustanowionych ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia wykazała wyst ępowanie st ęż eń benzo( α)pirenu oraz pyłu PM2,5 przekraczaj ących warto ści dopuszczalne, w kontek ście całej strefy wielkopolskiej, któr ą zaliczono do klasy C. Dla poziomu dopuszczalnego dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, ołowiu, benzenu, tlenku węgla oraz poziomu docelowego kadmu, arsenu, niklu pozwoliły na zakwalifikowanie strefy do klasy A. W przypadku poziomu docelowego dla ozonu stref ę zaliczono do klasy A.

1 Strategiczny plan adaptacji dla sektorów i obszarów wra żliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektyw ą do roku 2030, www.mos.gov.pl/g2/big/2013_03/e436258f57966ff3703b84123f642e81.pdf 2 brak aktualnych danych, dane zaczerpni ęte z projektu Strategiczny plan adaptacji dla sektorów i obszarów wra żliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektyw ą do roku 2030

18 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Ze wzgl ędu na przekroczenia poziomu dopuszczalnego st ęż enia pyłu PM10 strefa została zaliczona do klasy C. Do oceny jako ści powietrza w strefie wielkopolskiej pod k ątem ochrony ro ślin wykorzystano pomiary wykonywane na podstawie pomiarów automatycznych prowadzonych w stałych punktach pomiarowych oraz dla zbadania ozonu wykorzystano wyniki modelowania matematycznego. Warto ści SO 2, NO x otrzymane w roku 2015 w odniesieniu do poziomów dopuszczalnych i poziomu docelowego pozwoliły na zaklasyfikowanie Powiatu, będącego składow ą strefy wielkopolskiej do klasy A. Oznacza to, że w województwie nie odnotowano przekroczenia dopuszczalnego poziomu tych substancji. Równie ż wyniki modelowania matematycznego przeprowadzonego dla ozonu pod kątem ochrony ro ślin nie wskazuj ą przekrocze ń poziomu docelowego w województwie wielkopolskim. Stref ę zaliczono do klasy A.

Tabela 3. Wyniki ocen jako ści powietrza w strefie wielkopolskiej w 2012-2015 Klasy dla poszczególnych zanieczyszcze ń w obszarach strefy ROK PM PM SO NO CO C H Pb As Cd Ni B(a)P O 2 2 10 2,5 6 6 3 2012 A A A C A A A A A A C C 2013 A A A C A A A A A A C A 2014 A A A C A A A A A A C A 2015 A A A C C A A A A A C A Źródło: WIO Ś Pozna ń, 2012, 2013, 2014, 2015

Monitoring jako ści powietrza w strefie wielkopolskiej w okresie 2012-2015 wskazuje na ci ągłe przekroczenia norm pyłu PM10 oraz B(a)P. Wieloletnie obserwacje pokazały wyra źną tendencj ę sezonowej zmienno ści pyłu PM10, którego udział w sezonie letnim nie przekracza dopuszczalnego poziomu substancji, natomiast zim ą (w sezonie grzewczym) powodem przekrocze ń jest niska emisja z sektora komunalno-bytowego wpływaj ąca na wyra źne pogorszenie warunków aerosanitarnych w miastach. Du ży wpływ na sytuacj ę aerosanitarn ą ma poło żenie geograficzne, charakter zabudowy, a tak że jej lokalizacja. Na terenie jednostki lokalne zanieczyszczenia pochodz ą z emisji energetycznych z gospodarstw domowych korzystaj ących sporadycznie z tradycyjnych źródeł ogrzewania, głównie na terenach wiejskich (samo miasto Wolsztyn jest w du żym stopniu zgazyfikowane). Uci ąż liwo ść jednak że charakteryzuje si ę wahaniami sezonowymi. W sezonach grzewczych wzrost zanieczyszcze ń zwi ązany jest ze spalaniem w ęgla i potencjalnie odpadów w paleniskach domowych. Wpływ na stan czysto ści powietrza atmosferycznego ma tak że emisja ze źródeł mobilnych. Dotyczy to bezpo średniego otoczenia dróg, zwłaszcza na terenie zawartej zabudowy miejscowo ści. Istotny wpływ na wzrost emisji z transportu drogowego ma wzrost liczby pojazdów zarejestrowanych w ostatnich latach na terenie Powiatu, co tak że przekłada si ę na wzrost nat ęż enia hałasu. Uci ąż liwe mog ą by ć tak że emisje odorów z gospodarstw rolnych, czy oczyszczalni ścieków. Na stan powietrza atmosferycznego na terenie Powiatu istotny wpływ maj ą tak że działaj ące tu podmioty gospodarcze.

19 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Poziom celu długoterminowego ozonu (6 000 µg/m 3xh) dla kryterium ochrony ro ślin, który ma by ć osi ągni ęty do roku 2020 na wszystkich stanowiskach pomiarowych został przekroczony. St ąd cał ą stref ę wielkopolsk ą zaliczono do klasy D2. Zestawienie wyników jako ści powietrza ze wzgl ędu na ochron ę ro ślin przedstawiono w formie tabelarycznej.

Tabela 4. Klasyfikacja strefy wielkopolskiej ze wzgl ędu na poszczególne zanieczyszczenia pod k ątem ochrony ro ślin w 2015 r. Klasy dla poszczególnych zanieczyszcze ń w obszarach strefy O – poziom celu SO NO O - poziom docelowy 3 2 2 3 długoterminowego A A A D2 Źródło: WIO Ś, Pozna ń, 2015

W zwi ązku z zanotowanymi przekroczeniami dla całej strefy wielkopolskiej Sejmik Województwa Wielkopolskiego przyj ął uchwał ę XXXIX/769/13 z dnia 25 listopada 2013 r. w sprawie okre ślenia „Programu ochrony powietrza dla strefy wielkopolskiej” ogłoszon ą w Dzienniku Urz ędowym Województwa Wielkopolskiego z dnia 23.12.2013 r. poz. 7401. Integraln ą cz ęś ci ą Programu ochrony powietrza dla strefy wielkopolskiej stanowi Plan działa ń krótkoterminowych.

3.1.3. Sie ć gazowa

Rozbudow ą systemu gazoci ągów średniego i niskiego ci śnienia oraz przył ączami do odbiorców zajmuje si ę Polska Spółka Gazownicza. Powiat posiada nieznaczny stopie ń zgazyfikowania, osi ągaj ący ponad 56 % ludno ści, w tym to ponad 99 % terenów miejskich jest zgazyfikowanych (głównie miasto Wolsztyn i Siedlec). Natomiast Operator Gazoci ągów Przesyłowych GAZ System S.A. oddział we Wrocławiu i w Poznaniu zajmuje si ę eksploatacj ą gazoci ągów wysokiego ci śnienia. Przez teren Powiatu przebiegaj ą gazoci ągi nast ępuj ących relacji: - Nowe Tłoki – Sulechów, - odgał ęzienie Wolsztyn, - odgał ęzienie Chorzemin, - odgał ęzienie , - odgał ęzienie Kargowa – odgał ęzienie Jaromierz, - odgał ęzienie Jaromierz, - odgał ęzienie Jaromierz – Kargowa, - odgał ęzienie Siedlec, - odgał ęzienie Zb ąszy ń, - odgał ęzienie Chobienice, - Rakoniewice – Nowe Tłoki. Eksploatator ten zarz ądza stacjami gazowymi zlokalizowanymi w miejscowo ściach: Komorowo (przepustowo ść 6 000 m3/h), Chorzemin (przepustowo ść 1 500 m3/h), Kiełpiny (przepustowo ść 1 500 m3/h), Jaromierz (przepustowo ść 650 m3/h), Siedlec (przepustowo ść 1 000 m3/h), Chobienice (przepustowo ść 1 000 m3/h) oraz Nowe Tłoki (przepustowo ść 25 000 m3/h). Spółka PSG eksploatuje 21 stacji gazowych, a ilo ść odbiorców gazu szacuje si ę na 9 446 przył ączy (co daje 32 068 osób). Zgazyfikowane są gminy Wolsztyn i Siedlec.

20 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Długo ść sieci gazowej wynosiła na koniec roku 2014 – 328,488 km, z czego 73,236 km to sie ć przesyłowa, a 255,252 km to sie ć rozdzielcza. Od lat obserwuje si ę wzrost ilo ści czynnych przył ączy do budynków (mieszkalnych i niemieszkalnych), w roku 2014 było to 1 834 sztuki. Mieszka ńców ogrzewaj ących mieszkania gazem (co ma istotne znaczenie przy ograniczaniu niskiej emisji) było w roku 2014 – 1 641 osób. Zu życie gazu natomiast maleje, w roku 2014 zanotowano ilo ść zu żytego surowca na poziomie 7 702 tys. m 3 (gdzie w roku 2011 warto ść ta wynosiła 8 668 tys. m 3).

3.1.4. System zaopatrzenia w ciepło

Głównymi obiektami ciepłownictwa na terenie Powiatu s ą obiekty na terenie gminy Wolsztyn, w tym kotłownia osiedlowa, zarz ądzana przez Energetyk ę Ciepln ą Opolszczyzny (ECO) o mocy ok. 9 MW oraz obiekty lokalne nale żą ce do Zakładu Przetwórni Mleka „Mlecz” o mocy ok. 10 MW, a tak że kotłownia firmy XELLA POLSKA Sp. z o.o., Zakład w Powodowie. Do ogrzewania zabudowy mieszkaniowej i obiektów prowadz ących działalno ść gospodarcz ą na pozostałych terenach wiejskich stosuje si ę jeszcze paliwa stałe: w ęgiel i koks, które – zwłaszcza przy mniej sprawnych urz ądzeniach spalania – powoduj ą emisj ę zanieczyszcze ń do powietrza: SO 2, NO 2, CO 2, pyłów. Ze wzgl ędu na wysoki stopie ń gazyfikacji powszechnie stosowany jest tak że gaz, czyli paliwo bardziej korzystne z ekologicznego punktu widzenia ni ż paliwa stałe. Corocznie podejmuje si ę działania zmierzaj ące do ograniczenia emisji szkodliwych substancji do atmosfery. Nale żą do nich, np. termomodernizacje budynków (ocieplenia, wymiana stolarki okiennej, remonty pokry ć dachowych), gdy ż to pozwala na zmniejszenie zu życia ciepła.

3.1.5. Źródła energii odnawialnej

Według opracowania prof. Haliny Lorenc z IMGW, Powiat Wolszty ński znajduje si ę na kraw ędzi II - bardzo korzystnej oraz III - korzystnej pod wzgl ędem zasobów energii wiatru. W strefie korzystnej energia u żyteczna wiatru na wysoko ści 10 m wynosi 500 - 700 kWh/m 2/rok, natomiast na wysoko ści 30 m jest to ju ż 750 - 1 000 kWh/m 2/rok. Strefy energetyczne wiatru w Polsce przedstawiono na kolejnej rycinie.

21 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Ryc. 3. Strefy energetyczne wiatru w Polsce Źródło: O środek Meteorologii IMGW

Powiat Wolszty ński z uwagi na g ęsto ść zabudowy oraz ochron ę krajobrazu i obszary NATURA 2000 zwi ązane z ochron ą gatunków ptaków ma mo żliwo ść lokalizacji elektrowni wiatrowych jedynie na terenach rolniczych z dala od wód powierzchniowych zwi ązanych z rzek ą Obr ą. Zdecydowanie korzystniejszymi dla środowiska przyrodniczego oraz dost ępnymi dla mieszka ńców źródłami OZE s ą instalacje produkuj ące energi ę z wykorzystaniem promieniowania słonecznego. Na terenie Powiatu, w celu poprawy dost ępno ści do kolektorów słonecznych prowadzone s ą akcje informacyjne oraz dofinansowania dla mieszka ńców. W Polsce istniej ą dobre warunki do wykorzystania energii promieniowania słonecznego. Najwi ęcej słonecznych dni wyst ępuje w miesi ącach wiosenno-letnich (kwiecie ń – wrzesie ń), w tym czasie do powierzchni ziemi trafia 80 % promieniowania rocznego. Średnia moc promieniowania słonecznego na 1 m2 powierzchni wynosi około 1 000 W/m 2. W Polsce rocznie usłonecznienie (w zale żno ści od regionu) wynosi od 1 390 do 1 900 godzin. Przyjmuje si ę roczn ą średni ą warto ść nasłonecznienia na ok. 1 600 godzin, co stanowi 30 % – 40 % długo ści dnia. Powiat poło żony jest w regionie kraju, który charakteryzuje si ę średnimi warto ściami nasłonecznienia pozwalaj ącymi na efektywne wykorzystanie energii słonecznej za pomoc ą instalacji fotowoltaicznych oraz kolektorów słonecznych. Nasłonecznienie dla rejonu północno – zachodniej Polski wynosi średniorocznie około 1 540 kWh/m 2. Strefy nasłonecznia kraju przedstawiono na kolejnej rycinie.

22 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Ryc. 4. Warto ści nasłonecznienia w Polsce Źródło: O środek Meteorologii IMGW

Pompy ciepła s ą kolejnym źródłem energii odnawialnej. Stosuje si ę je do ogrzewania lub chłodzenia budynków. W pompach ciepła, jako czynnik roboczy wykorzystuje si ę gaz, który skrapla si ę przy odpowiednim ci śnieniu i temperaturze. Aby uzyska ć ciepło w tym procesie, pobiera si ę je z tzw. dolnego źródła (mo że nim by ć powietrze, grunt oraz zbiornik wodny, wody przemysłowe, ścieki), który mo że znajdowa ć si ę na powierzchni ziemi lub pod ni ą. Powiat Wolszty ński zajmuje obecnie 24 pozycj ę w rankingu powiatów (prowadzonym przez Zwi ązek Powiatów Polskich) w zakresie posiadanych instalacji energii odnawialnych – 3 480 urz ądze ń (co daje wzrost o 1 265 urz ądze ń w porównaniu z poprzednim PO Ś), w tym: − urz ądzenia wykorzystuj ące energi ę biomasy – 1 995 urz ądze ń, − urz ądzenia wykorzystuj ące energi ę słoneczn ą – 1 260 urz ądze ń (wzrost ilo ści), − urz ądzenia wykorzystuj ące energi ę wiatru – 15 urz ądze ń, − urz ądzenia wykorzystuj ące energi ę otoczenia – 80 urz ądze ń (wzrost ilo ści), − urz ądzenia wykorzystuj ące energi ę geotermaln ą - 60 urz ądze ń, − pozostałe urz ądzenia – 70 urz ądze ń. W Gminie Wolsztyn prowadzi si ę upraw ę wierzby energetycznej, a biomasa wykorzystywana b ędzie do spalania i ogrzewania obiektów o światowych. Ponadto funkcjonuje na tym terenie wiele kominków ogrzewaj ących budynki jednorodzinne pracuj ące w oparciu o biomas ę.

3.1.6. Analiza SWOT – ochrona klimatu i powietrza atmosferycznego

W kolejnej tabeli przedstawiono analiz ę SWOT dla obszaru interwencji ochrona klimatu i jako ści powietrza atmosferycznego.

23 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Tabela 5. Analiza SWOT – ochrona klimatu i jako ści powietrza atmosferycznego Mocne strony Słabe strony − węgiel kamienny jako główny no śnik − przyst ąpienie do opracowania planu energii cieplnej w zabudowie gospodarki niskoemisyjnej przez gminy mieszkaniowej jednorodzinnej na Powiatu, terenach wiejskich, − dobrze rozwini ęta sie ć gazownicza, − niska efektywno ść energetyczna − rozwini ęta sie ć ciepłownicza tylko budynków mieszkalnych spowodowana w Wolsztynie, zastosowaniem nieodpowiednich − systematyczna modernizacja i remonty

trzne materiałów budowlanych, ę nawierzchni dróg, − mała liczba instalacji OZE, − bie żą ce wymiany indywidualnych źródeł − koncentracja zanieczyszcze ń wzdłu ż ogrzewania, najwa żniejszych ci ągów − wzrost ilo ści źródeł OZE, komunikacyjnych oraz zakładów − systematyczne przeprowadzanie gospodarczych i przemysłowych, działa ń termomodernizacyjnych, − wykorzystywanie wysokoemisyjnych

Czynnikiwewn − obj ęcie pozwoleniami emisyjnymi urz ądze ń grzewczych w sektorze du żych zakładów przemysłowych, bytowo-komunalnym, − spadek emisji zanieczyszcze ń pyłowych − niepełna gazyfikacja Powiatu na i gazowych poprzez stosowanie terenach wiejskich, efektywniejszych urz ądze ń do redukcji − brak sieci ciepłowniczej na terenach zanieczyszcze ń oraz wprowadzanie o zwartej zabudowie (poza nowoczesnych technologii. Wolsztynem). Szanse Zagro żenia − − brak kompromisu w skali globalnej co do mo żliwości wsparcia przez pa ństwo i UE porozumienia w celu redukcji emisji CO inwestycji zwi ązanych z OZE, 2, − osłabienie polityki klimatycznej UE, termomodernizacj ą, rozwojem − utrzymuj ący si ę trend wzrostu zu życia infrastruktury, energii, − coraz wy ższe koszty energii zwi ększaj ące − wysoki koszt inwestycji w OZE, opłacalno ść działa ń zmniejszaj ących jej − zu życie, rosn ąca liczba pojazdów na drogach, − − wymagania UE dotycz ące efektywno ści likwidacja linii autobusowej PKS Nowa

trzne Sól,

ę energetycznej, redukcji emisji oraz − wzrostu wykorzystania OZE, emisja z zakładów przemysłowych − zobowi ązanie Polski do realizacji pakietu zlokalizowanych w granicach Powiatu klimatyczno - energetycznego, który i poza jego granicami, − zakłada zwi ększenie udziału energii ze niewystarczaj ące regulacje prawne źródeł odnawialnych do 15 % w 2020 w zakresie kontrolowania osób fizycznych użytkuj ących urz ądzenia do Czynnikizewn roku, − rozwój technologii energooszcz ędnych spalania paliw stałych, przez słu żby oraz ich coraz wi ększa dost ępno ść , gminne, − − rozbudowa sieci gazowej i ciepłowniczej, brak środków finansowych na działania naprawcze okre ślone w programie − wzrost roli środków transportu ochrony powietrza oraz zwi ązane z tym przyjaznych środowisku: rower (krótkie zaległo ści w ich realizacji, dystanse) i transport zbiorowy (długie − dystanse). ponadlokalno ść zagro żeń zwi ązanych z zanieczyszczeniem powietrza. Źródło: opracowanie własne

3.2. ZAGRO ŻENIA HAŁASEM

Najbardziej uci ąż liwymi emitorami hałasu i wibracji, maj ącymi zasadniczy wpływ na klimat akustyczny w Powiecie są: trasy komunikacyjne i zakłady przemysłowe. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku uzale żnione s ą od źródła hałasu, pory dnia oraz przeznaczenia terenu. Zgodnie z rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2014 r.

24 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024 poz. 112), na terenach zabudowy zagrodowej i wielorodzinnej, mieszkaniowo-usługowej i terenach rekreacyjnych dopuszczalny poziom d źwi ęku w porze dziennej wynosi wzdłu ż dróg 65 dB (w porze nocnej 56 dB). Natomiast dopuszczalny poziom hałasu na terenach zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej (w tym tak że na terenach zwi ązanych z pobytem dzieci, szpitalami) w porze dziennej wynosi wzdłu ż dróg 61 dB (w porze nocnej 56 dB). Dla fragmentu gminy Wolsztyn (miasta Wolsztyn w zasi ęgu drogi krajowej nr 32) opracowano mapy akustyczne. Wokół badanego odcinka znajduje si ę zabudowa sklasyfikowana jako mieszkaniowa jednorodzinna, mieszkaniowa wielorodzinna, mieszkaniowo – usługowa. Kolejne ryciny wskazuj ą jak kształtuje si ę klimat akustyczny wzdłu ż drogi krajowej, jaka jest emisja i imisja hałasu, jakie wytyczono obszary zagro żone hałasem i jakie s ą tereny wra żliwe wzdłu ż tego ci ągu komunikacyjnego.

25 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Ryc. 5. Emisja hałasu wyra żona wska źnikiem L DWN (dla pory dnia) Źródło: geoserwis.gdos.gov.pl

26 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Ryc. 6. Emisja hałasu wyra żona wska źnikiem L N (dla pory nocy) Źródło: geoserwis.gdos.gov.pl

27 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Ryc. 7. Imisja hałasu wyra żona wska źnikiem L DWN (dla pory dnia) Źródło: geoserwis.gdos.gov.pl

28 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Ryc. 8. Imisja hałasu wyra żona wska źnikiem L N (dla pory nocy) Źródło: geoserwis.gdos.gov.pl

29 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Ryc. 9. Mapa wra żliwo ści hałasowej obszarów wyra żona wska źnikiem L DWN (dla pory dnia) Źródło: geoserwis.gdos.gov.pl

30 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Ryc. 10. Mapa wra żliwo ści hałasowej obszarów wyra żona wska źnikiem L N (dla pory nocy) Źródło: geoserwis.gdos.gov.pl

31 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Ryc. 11. Mapa terenów zagro żonych hałasem wyra żona wska źnikiem L DWN (dla pory dnia) Źródło: geoserwis.gdos.gov.pl

32 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Ryc. 12. Mapa terenów zagro żonych hałasem wyra żona wska źnikiem L N (dla pory nocy) Źródło: geoserwis.gdos.gov.pl

33 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Zgodnie z danymi przekazanymi przez GDDKiA, na podstawie Generalnego Pomiaru Ruchu w roku 2010 i 2015, wynika, że na drodze krajowej punkty pomiarowe zlokalizowane były w 4 miejscach, na drodze wojewódzkiej 305 w 5 punktach, na drodze wojewódzkiej 303 w dwóch, na drodze wojewódzkiej 314 w jednym, na drodze wojewódzkiej nr 315 w dwóch punktach: a) na drodze krajowej 32: − na odcinku Kargowa – Powodowo (w tabeli odcinek nr 1), − na odcinku Powodowo – Wolsztyn (w tabeli odcinek nr 2), − w Wolsztynie na przej ściu (w tabeli odcinek nr 3), − na odcinku Wolsztyn – Rakoniewice (w tabeli odcinek nr 4), b) na drodze wojewódzkiej nr 305: − na odcinku Ku źnica Zb ąska – (w tabeli odcinek nr 5), − na odcinku Karpicko - Wolsztyn (w tabeli odcinek nr 6), − w Wolsztynie (w tabeli odcinek nr 7), − na odcinku Wolsztyn – Kaszczor (w tabeli odcinek nr 8), − na drodze Kaszczor – granica województwa (w tabeli odcinek nr 9), c) na drodze wojewódzkiej nr 303: − na odcinku od granicy województwa do Siedlca (w tabeli odcinek nr 10), − Siedlec do granicy drogi (w tabeli odcinek nr 11), d) na drodze wojewódzkiej nr 314: − na odcinku od granicy województwa do Świ ętna (w tabeli odcinek nr 12), e) na drodze wojewódzkiej nr 315: − na odcinku od Wolsztyna do Obry (w tabeli odcinek nr 13), − na odcinku od Obry do granicy województwa (w tabeli odcinek nr 14).

Tabela 6. Nat ęż enie ruchu pojazdów na drodze krajowej i wojewódzkich lekkie pojazdy samochody samochody samochody ci ągniki Rok Odcinek silnikowe motocykle osobowe autobusy rowery ci ęż arowe ci ęż arowe rolnicze ogółem mikrobusy dostawcze 2010 5 979 30 3 592 778 1 533 35 11 13 1 2015 5 067 24 3 223 706 1 077 23 14 10 2010 8 349 39 5 515 1 098 1 636 58 3 2 2 2015 7 727 38 5 198 967 1 487 32 5 1 2010 9 559 73 6 413 1 260 1 750 44 19 85 3 2015 9 354 59 6 177 1 295 1 764 39 20 6 2010 8 828 52 5 912 1 231 1 536 69 28 54 4 2015 8 815 40 6 013 1 143 1 552 45 22 12 2010 2 775 33 2 017 297 416 6 6 - 5 2015 121 15 633 208 248 2 15 - 2010 6 112 104 5 050 562 366 18 12 - 6 2015 ------2010 8 521 111 7 140 622 563 68 17 - 7 2015 8 174 106 7 030 458 515 49 16 - 2010 3 525 46 2 749 310 388 18 14 - 8 2015 3 907 43 3 157 293 375 12 27 - 2010 ------9 2015 2 482 30 1 852 288 270 15 27 - 2010 4 869 63 3 895 482 356 34 39 - 10 2015 3 475 56 2 644 445 271 14 45 - 2010 ------11 2015 5 136 103 4 165 431 324 41 72 2010 12 540 9 456 46 25 3 1 -

34 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

lekkie pojazdy samochody samochody samochody ci ągniki Rok Odcinek silnikowe motocykle osobowe autobusy rowery ci ęż arowe ci ęż arowe rolnicze ogółem mikrobusy dostawcze 2015 583 10 492 50 27 3 1 - 2010 3 089 37 2 591 275 139 28 19 - 13 2015 3 669 48 3 123 205 256 22 15 - 2010 1 695 17 1 262 222 159 32 3 - 14 2015 1 697 29 1 265 149 234 17 3 - Źródło: GPR 2010, GPR 2015

Tabela 7. Nat ęż enie ruchu pojazdów na drogach powiatowych Dobowe nat ęż enie ruchu Lp. Nr drogi Odcinek samochód osobowych ci ęż arowych droga krajowa nr 32 - Adamowo - Stara D ąbrowa - 1 3807 P Go ścieszyn - Błocko – gr. pow. grodziskiego 1 109 201 (Wielichowo) droga krajowa nr 32 - Tłoki - Stara D ąbrowa - Nowa 2 3808 P Dąbrowa - Wroniawy (ul. Dworcowa) - droga 96 14 wojewódzka nr 305 droga wojewódzka nr 305 - Adamowo - droga 3 3811 P 740 115n powiatowa nr 3807 P droga wojewódzka nr 305 () - Kębłowo 4 3813 P 690 52 - droga wojewódzka nr 315 ( Świ ętno) 5 3832 P ul. Poniatowskiego w m. Wolsztyn 5 990 936 Źródło: Zarz ąd Dróg Powiatowych

3.2.1. Ruch drogowy jako źródło hałasu

Na sie ć drogow ą Powiatu Wolszty ńskiego składaj ą si ę: - droga krajowa nr 32 St ęszew - Wolsztyn - Sulechów, - drogi wojewódzkie: • nr 303 Babimost – Powodowo (przechodzi przez gminy Siedlec i Wolsztyn), • nr 305 Bolewice – Nowy Tomy śl – Wolsztyn – Wschowa (przechodzi przez gmin ę Wolsztyn i Przem ęt), • nr 313 Babimost – Kargowa (przechodzi przez gmin ę Siedlec), • nr 314 Kargowa – Świ ętno (przechodzi przez gminy Siedlec i Wolsztyn), • nr 315 Wolsztyn – Konotop – Nowa Sól (przechodzi przez gmin ę Wolsztyn), • nr 316 Sławocin – Ciosaniec – Kaszczor (przechodzi przez gmin ę Przem ęt), - drogi powiatowe i gminne. Długo ść drogi krajowej nr 32 na terenie Powiatu wynosi 23,013 km. Według danych na rok 2015 stan drogi okre ślany jest jako dobry w ok. 72 %, niezadowalaj ący w 27 %, a 1 % oceniono w stanie złym. Drogi wojewódzkie ci ągn ą si ę ogółem na długo ści ponad 71 km. Stan dróg jest zró żnicowany. Na obszarze Powiatu znajduje si ę 56 odcinków dróg powiatowych , o ł ącznej długo ści około 266 km. Sie ć dróg powiatowych uzupełnia sie ć dróg gminnych stanowi ących najni ższ ą kategori ę poł ącze ń. Ich długo ść to około 294 km (z czego około 54 % to nadal drogi gruntowe). System komunikacyjny uzupełniaj ą ście żki rowerowe. Aktualnie na terenie Powiatu system ten opiera si ę o pond 30 km ście żek rowerowych.

35 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

3.2.2. Ruch kolejowy jako źródło hałasu

Przez teren Powiatu przebiega trasa kolejowa Leszno – Wolsztyn – Zb ąszynek. Funkcjonuje tak że trasa kolejowa Wolsztyn – Pozna ń (cz ęść trasy przebiega przez teren gminy Wolsztyn). W Wolsztynie zlokalizowana jest czynna parowozownia, gdzie organizowane s ą te ż przejazdy specjalnymi poci ągami turystycznymi, które prowadz ą czynne parowozy. Na co dzie ń kursuj ą szynobusy (spalinowe), a ruch parowozów obsługuj ących poł ączenia pasa żerskie ma powróci ć. Linia kolejowa nr 359 to trasa, po której poci ągi mog ą porusza ć si ę z pr ędko ści ą 40- 80 km/h, natomiast z wi ększ ą pr ędko ści ą, 80-120 km/h poruszaj ą si ę poci ągi po trasie nr 357.

3.2.3. Inne środki transportu

Rzeki Dojca, Szarka i fragmenty Obry wraz z jej kanałami mog ą by ć wykorzystywane jedynie do celów turystycznych jako szlaki kajakowe. Wszystkie jeziora Przem ęckiego Parku Krajobrazowego s ą powi ązane ze sob ą kanałami, rowami lub innymi ciekami, co pozwala zwiedzi ć ten obszar korzystaj ąc z wodnego sprz ętu pływaj ącego. Na terenie gminy Wolsztyn utworzone jest Wolszty ńskie Stowarzyszenie Lotnicze w ZSZ oraz Technikum Lotnicze przy Zespole Szkół Rolniczych w Powodowie. System komunikacyjny na terenie powiatu wolszty ńskiego uzupełniaj ą ście żki rowerowe, szlaki kajakowe, trasy piesze. Komunikacja zbiorowa oparta jest o przewozy publicznymi i prywatnymi środkami transportu.

3.2.4. Analiza SWOT – zagro żenia hałasem

W kolejnej tabeli przedstawiono analiz ę SWOT dla obszaru interwencji zagro żenia hałasem.

Tabela 8. Analiza SWOT – zagro żenia hałasem Mocne strony Słabe strony − du że zakłady produkcyjne − modernizacja i remonty nawierzchni i przemysłowe mog ące emitowa ć dróg, ponadnormatywne nat ęż enie hałasu − promowanie ruchu rowerowego, rozwój (podmioty z bran ży budownictwa, ście żek rowerowych, gospodarowania odpadami, − mała obwodnica Wolsztyna, przetwórstwa przemysłowego), − dotrzymywanie standardów − du że nat ęż enie hałasu trzne akustycznych przez najwi ększe ę komunikacyjnego (droga krajowa podmioty gospodarcze (kontrole przechodz ąca przez Wolsztyn Czynniki Starosty, brak decyzji okre ślaj ących

wewn i wojewódzkie), dopuszczalny poziom hałasu − brak zastosowania konkretnych w ostatnich latach), rozwi ąza ń przestrzennych − ograniczenie emisji hałasu na terenach i organizacyjnych (obwodnice rekreacyjnych, wi ększych miejscowo ści), − bie żą ce opracowywanie MPZP przez − liczne imprezy rekreacyjne w sezonie samorz ądy gminne. letnim.

36 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Szanse Zagro żenia − poło żenie nacisku na rozwój infrastruktury

trzne rowerowej, w ęzłów przesiadkowych, ę korzystanie z komunikacji zbiorowej, − wzrost liczby zarejestrowanych pojazdów − wspólne dojazdy do pracy, samochodowych, − produkcja cichszych samochodów – − brak funduszy na inwestycje zmierzaj ące nowe technologie redukuj ące hałas, do poprawy stanu środowiska − obj ęcie coraz wi ększych obszarów MPZP akustycznego. z wytyczonymi obszarami funkcjonalnymi, Czynnikizewn − opracowana mapa akustyczna. Źródło: opracowanie własne

3.3. POLA ELEKTROENERGETYCZNE

3.3.1. Sieci elektroenergetyczne

Linie energetyczne s ą źródłem emisji pól elektromagnetycznych i mog ą powodowa ć przekroczenie warto ści dopuszczalnych na terenach zamieszkałych. Pomiary pól elektromagnetycznych wykonuje si ę w punktach pomiarowych na wysoko ściach od 0,3 m do 2 m. Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 30 pa ździernika 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. z 2003 r. Nr 192, poz. 1883) okre śla dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych zró żnicowane dla terenów przeznaczonych pod zabudow ę mieszkaniow ą (1 kV/m) oraz dla miejsc dostępnych dla ludno ści (10 kV/m). Z punktu widzenia ochrony środowiska człowieka istotne wi ęc mog ą by ć linie i stacje elektroenergetyczne o napi ęciach znamionowych równych co najmniej 110 kV, b ądź wy ższych. Zasi ęg promieniowania mog ącego wpływa ć niekorzystnie na człowieka si ęga do 40 m po obu stronach linii. Obszar Powiatu Wolszty ńskiego zasilany jest w energi ę elektryczn ą napowietrznymi liniami wysokiego napi ęcia 110 kV. Zasilaj ą one Główne Punkty Zasilania (GPZ). Ogółem, w całym Powiecie dystrybucja energii do konsumentów odbywa si ę od linii wysokiego napi ęcia, a ż po linie średniego napi ęcia 15 kV, a w dalszej kolejno ści poprzez stacje transformatorowe i linie niskiego napi ęcia. Linie średniego napi ęcia budowane w ostatnim okresie wykonywane s ą jako kablowe. Trasy linii napowietrznych wytyczono w przeszło ści, maj ąc na uwadze przede wszystkim skuteczno ść zasilania. Najcz ęś ciej prowadzono je po najkrótszych trasach przecinaj ąc uko śnie pola, lasy, wsie. W rezultacie linie napowietrzne cz ęsto stanowi ą istotny element kolizyjny dla ró żnych sposobów zagospodarowania i u żytkowania terenu. Porównuj ąc zu życie energii elektrycznej w roku 2014 przez odbiorców na niskim napi ęciu, czyli 0,4 kV, z rokiem 2014 stwierdza si ę, że zanotowano spadek zu życia o 406 MWh, przy czym ilo ść odbiorców równie ż spadła, o 117, co dało na koniec roku 2014 – 5 115 odbiorców energii elektrycznej na niskim napięciu.

3.3.2. Stacje nadawcze telefonii komórkowej

Obiektami, o istotnym z punktu widzenia ochrony środowiska, oddziaływaniu s ą m.in. stacje bazowe telefonii komórkowych i anteny nadawcze. Poniewa ż anteny s ą instalowane na dachach wysokich budynków lub na specjalnych wieżach, nie stwarzaj ą one zagro żenia

37 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024 dla mieszka ńców. Według analizy rozkładu pól elektromagnetycznych, obszar przekrocze ń dopuszczalnego poziomu elektromagnetycznego promieniowania niejonizuj ącego o g ęsto ści mocy 0,1 W/m 2, wyst ępowa ć b ędzie na znacznych wysoko ściach: powy żej 20 m n.p.t. i maksymalnym zasi ęgu do 71 m od anten, a wi ęc w miejscach niedost ępnych dla ludzi. W wielu krajach europejskich warto ść dopuszczalna g ęsto ści mocy jest nawet kilkadziesi ąt razy mniej restrykcyjna ni ż w Polsce. Na terenie Powiatu zlokalizowane s ą liczne anteny nadawcze telefonii komórkowych.

3.3.3. Monitoring pól elektromagnetycznych

Normy środowiskowe ustanowione w celu ochrony ludno ści przed promieniowaniem elektromagnetycznym zawarte s ą w rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 pa ździernika 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. Nr 192, poz. 1883). Nadajniki stacji bazowych telefonii komórkowej wytwarzaj ą np. pola o cz ęstotliwo ściach od około 0,1 MHz do około 100 GHz. Natomiast linie i stacje elektroenergetyczne s ą źródłami pól o cz ęstotliwo ści 50 Hz. W ostatnich latach (w roku 2014) WIO Ś prowadził badania w Wolsztynie, przy ul. Poniatowskiego 19, gdzie wynik wskazał warto ść 0,03 V/m, czyli w granicy dopuszczalnej normy. Wcze śniejsze badania prowadzono w roku 2012 i 2011. W 2011 roku równie ż w Wolsztynie na ul. Poniatowskiego 19, a w roku 2012 pomiary wykonywano w Siedlcu na ul. Zb ąszy ńskiej 28. Zanotowano pole elektromagnetyczne o wielko ści 0,17 V/m, co nie stanowi przekrocze ń dopuszczalnych norm.

3.3.4. Analiza SWOT – pola elektromagnetyczne

W kolejnej tabeli przedstawiono analiz ę SWOT dla obszaru interwencji pola elektromagnetyczne.

Tabela 9. Analiza SWOT – pola elektromagnetyczne Mocne strony Słabe strony − wg WIO Ś - brak przekrocze ń − obecno ść napowietrznych linii

trzne dopuszczalnych norm promieniowania elektroenergetycznych wysokich ę elektromagnetycznego, napi ęć ,

Czynniki − uwzgl ędnianie w MPZP oddziaływania − lokalizowanie stacji bazowych telefonii wewn pól elektromagnetycznych. komórkowej. Szanse Zagro żenia − obowiązkowy monitoring PEM w ramach − rozpowszechnienie i rozwój telefonii pa ństwowego monitoringu środowiska, komórkowej oraz innych technologii trzne

ę − modernizacja sieci energetycznych przez emituj ących promieniowanie operatora. elektromagnetyczne, Czynniki

zewn − inwestowanie w modernizacj ę lub − rozbudowa mieszkalnictwa wzdłu ż linii usuni ęcie słupów wysokiego napi ęcia. energetycznych. Źródło: opracowanie własne

38 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

3.4. GOSPODAROWANIE WODAMI

3.4.1. Wody powierzchniowe

Obszar Powiatu Wolszty ńskiego nale ży do dwóch systemów wodnych rzeki Obry (cz ęść północna i wschodnia) oraz rzeki Obrzycy (cz ęść południowa i południowo zachodnia). System wodny rzeki Obry obejmuje: - cieki wodne: Północny Kanał Obry z dopływami: rzeka Dojca, Środkowy Kanał Obry, rzeka Szarka, Rów Grabarski, Kanał D źwina, - jeziora: Wolszty ńskie, Berzy ńskie, Obrza ńskie, Kopanickie, Wielkowiejskie, Chobienickie, Grójeckie, W ąchabskie. System wodny rzeki Obrzycy obejmuje: - cieki wodne: Południowy Kanał Obry z dopływami: Struga Kaszczorska, Kanał Kaszczorski, „Dopływ z Dominic” (Kanał Przem ęcki, Kanał Błotnicki), - jeziora: Boszkowskie, Małe (Buckie), Mochy ńskie, Przem ęckie Małe, Przem ęckie Północne (z plosami: Olejnickie, Radomierskie, Przem ęckie, Błotnickie), Przem ęckie Środkowe (z plosami: Osłoni ńskie i Górskie), Przem ęckie Zachodnie (z plosami: Wiele ńskie i Trzytoniowe), Wielkie, Trzebidzkie. Najwi ększa rzeka opisywanego terenu to Obra jest w du żej cz ęś ci skanalizowana. W dwóch miejscach na rzece Obrze wyst ępuje zjawisko bifurkacji tzn. podziału wód: pierwsza nast ępuje w pobli żu Bonikowa, gdzie Kanał Mosi ński prowadzi wody Obry do Warty koło Rogalinka. Na terenie jednostki Obra płynie trzema kanałami: Północnym, Środkowym i Południowym. Kanały Północny i Środkowy odprowadzaj ą wody z Wielkiego Ł ęgu do Obry płyn ącej swobodnie Bruzd ą Zb ąszy ńsk ą w kierunku północnym do Warty z uj ściem w rejonie Skwierzyny, natomiast Południowy Kanał Obry umo żliwia odpływ wód do Jeziora Rudno i dalej Obrzyc ą do Odry z uj ściem w rejonie Cigacic. Rzeka Obrzyca jest prawostronnym dopływem rzeki Odry uchodz ącym w km 469,40. Kolejnym ciekiem odwadniaj ącym obszar Powiatu jest rzeka Dojca. Ma ona źródła na terenach podmokłych w pobli żu miejscowo ści Lasówki (gm. Grodzisk Wlkp.), przyjmuje wiele małych dopływów i rowów melioracyjnych, a w dolnym biegu (koło Wolsztyna) przepływa kilka jezior, uchodzi do Obrza ńskiego Kanału Północnego, mi ędzy Obr ą i K ębłowem. Drugi, mniejszy ciek to rzeka Szarka, która wpływa koło Kozich Lasek, przepływa miedzy innymi przez Nowy Tomy śl oraz Boruj ę i po 33 km ko ńczy bieg w Jeziorze Grójeckim około Chobienic. Obrza ński Kanał Południowy ł ączy si ę z lini ą nurtu rzeki Obrzyce przez Jezioro Rudno w km 31,0. Dopływ z Dominic jest to system kanałów ł ącz ących poło żone blisko siebie jeziora w okolicach Włoszakowic i Przem ętu. Jest to lewostronny dopływ Południowego Kanału Obry uchodz ący w km 26,5. Młynówka Kaszczorska to dopływ lewostronny Południowego Kanału Obry, uchodz ący w km 13,2. Młynówka Kaszczorska zwana jest Strug ą Kaszczorsk ą na wypływie z Jez. Przem ęckiego Zachodniego do uj ścia Kanału Mochy ńskiego, a odcinek uj ściowy do Południowego Kanału Obry nazwana jest Kanałem Kaszczorskim. W granicach Powiatu znajduje si ę ponad 30 jezior. Cz ęść z jezior jest powi ązana ze sob ą licznymi ciekami. Można je podzieli ć na cztery grupy: jeziora wolszty ńskie, jeziora Bruzdy Zb ąszy ńskiej, jeziora przem ęckie i jeziora okolic Rudna. Najwi ększym jest Jezioro Berzy ńskie – 330,8 ha, a najmniejszym Świ ęte – 1 ha. Wi ększo ść jezior to płytkie zbiorniki o bagnistych, zarastaj ących brzegach. W podziale na poszczególne gminy wyró żni ć nale ży nast ępuj ące zbiorniki:

39 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

- gmina Przem ęt: Boszkowskie, Małe (Buckie), Mochy ńskie, Przem ęckie Małe Przem ęckie Północne (z plosami: Olejnickie, Radomierskie, Przem ęckie, Błotnickie), Przem ęckie Środkowe (z plosami: Osłoni ńskie i Górskie), Przem ęckie Zachodnie (z plosami: Wiele ńskie Trzytoniowe), Wielkie, Trzebidzkie, - gmina Siedlec: Chobienickie, Wielkowiejskie, Grójeckie, Kopanickie, Wąchabskie, - : Berzy ńskie, Wolszty ńskie, Rudno (Orchowe), Obrza ńskie (Oberskie), Wilcze, ( Świ ęte), Wuszno. Wśród jezior polodowcowych wytopiskowych, które s ą bezodpływowe znajduje si ę np.: Jezioro Świ ęte koło Olejnicy.

Zgodnie z Planem gospodarowania wodami dorzecza Odry przyj ętym przez Rad ę Ministrów 2 lutego 2011 roku powiat wolszty ński obejmuje nast ępuj ące jednolite cz ęś ci wód powierzchniowych: a) rzecznych: - RW6000171878529 – Szarka - naturalna cz ęść wód, - RW6000251878719 – Obra od Kanału Dzwi ńskiego do Czarnej Wody - naturalna cz ęść wód, - RW60000187833 – Północny Kanał Obry do Kanału Dzwińskiego - sztuczna cz ęść wód, - RW600017187829 – Dojca – silnie zmieniona cz ęść wód, - RW600001878329 – Obrza ński Kanał Środkowy - sztuczna cz ęść wód, - RW600016187814 - Rów Tłoki - naturalna cz ęść wód, - RW6000171878322 – Kopanica - silnie zmieniona cz ęść wód, - RW6000015649 – Obrza ński Kanał Południowy - sztuczna cz ęść wód, - RW6000251564899 – Młynówka Kaszczorska z Jeziorem Wiele ńskim, Białym Miałkim, Lgi ńsko – naturalna cz ęść wód, - RW6000171564499 – Kanał Przem ęcki - naturalna cz ęść wód, - RW60001715687 (fragment w północno-zachodniej cz ęś ci) – Gniła Obra do wypływu z Jeziora Wojnowskiego Zachodniego z Jeziorem Wojnowskim Wschodnimi Jeziorem Ró żańskim - naturalna cz ęść wód, - RW60000187834 (fragment w zachodniej cz ęś ci) – Kanał Dzwi ński - sztuczna cz ęść wód, - RW600017156429 (fragment we wschodniej cz ęś ci) – Samica – silnie zmieniona cz ęść wód. b) jeziornych: - LW10344 – Jezioro Chobienickie – naturalna cz ęść wód, - LW10342 – Jezioro Wielkowiejskie - naturalna cz ęść wód, - LW10337 – Jezioro Wolszty ńskie - naturalna cz ęść wód, - LW10338 – Jezioro Berzy ńskie - naturalna cz ęść wód, - LW10339 – Jezioro Obrza ńskie - naturalna cz ęść wód, - LW10015 - Jezioro Orchowe (Rudno, Rudzie ńskie) - naturalna cz ęść wód, - LW10031 - Jezioro Wiele ńskie-Trzytoniowe (Przem ęckie Zachodnie) - naturalna cz ęść wód, - LW10032 - Jezioro Osłoni ńskie-Górskie (Przem ęckie Środkowe) - naturalna cz ęść wód, - LW10022 - Jezioro Przem ęt (Przem ęckie Północne) - naturalna cz ęść wód.

40 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

3.4.2. Monitoring wód powierzchniowych

Obecnie zakres i cz ęstotliwo ść wykonywanych bada ń wód powierzchniowych opiera si ę na nast ępuj ących rozporz ądzeniach: − rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 21 lipca 2016 r., w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jako ści jednolitych wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jako ści dla substancji priorytetowych (Dz. U. z 2016 r., poz. 1187), − rozporz ądzenie Ministra Zdrowia z dnia 8 kwietnia 2011 r. w sprawie prowadzenia nadzoru nad jako ści ą wody w k ąpielisku i miejscu wykorzystywanym do k ąpieli (Dz. U. z 2016 r., poz. 1602). Monitoring wód uzupełniony jest o monitoring wód powierzchniowych prowadzony w ramach monitoringu składowisk odpadów.

Zgodnie z Planem gospodarowania wodami dorzecza Odry przyj ętym przez Rad ę Ministrów 2 lutego 2011 roku powiat wolszty ński obejmuje nast ępuj ące jednolite cz ęś ci wód powierzchniowych: a) rzecznych: - RW6000171878529 – Szarka - umiarkowany stan wód – JCW zagro żona nieosi ągnięciem dobrego stanu wód, - RW6000251878719 – Obra od Kanału Dzwi ńskiego do Czarnej Wody - zły stan wód – JCW zagro żona nieosi ągni ęciem dobrego stanu wód, - RW60000187833 – Północny Kanał Obry do Kanału Dzwińskiego - słaby stan wód – JCW zagro żona nieosi ągni ęciem dobrego stanu wód, - RW600017187829 – Dojca – zły stan wód – JCW zagro żona nieosi ągni ęciem dobrego stanu wód, - RW600001878329 – Obrza ński Kanał Środkowy - umiarkowany stan wód – JCW zagro żona nieosi ągni ęciem dobrego stanu wód, - RW600016187814 - Rów Tłoki - umiarkowany stan wód – JCW zagro żona nieosi ągni ęciem dobrego stanu wód, - RW6000171878322 – Kopanica - słaby stan wód – JCW zagro żona nieosi ągni ęciem dobrego stanu wód, - RW6000015649 – Obrza ński Kanał Południowy - zły stan wód – JCW niezagro żona nieosi ągni ęciem dobrego stanu wód, - RW6000251564899 – Młynówka Kaszczorska z Jeziorem Wiele ńskim, Białym Miałkim, Lgi ńsko – zły stan wód – JCW niezagro żona nieosi ągni ęciem dobrego stanu wód, - RW6000171564499 – Kanał Przem ęcki - zły stan wód – JCW niezagro żona nieosi ągni ęciem dobrego stanu wód, - RW60001715687 (fragment w północno-zachodniej cz ęś ci) – Gniła Obra do wypływu z Jeziora Wojnowskiego Zachodniego z Jeziorem Wojnowskim Wschodnimi Jeziorem Ró żańskim - zły stan wód – JCW niezagro żona nieosi ągni ęciem dobrego stanu wód, - RW60000187834 (fragment w zachodniej cz ęś ci) – Kanał Dzwi ński - zły stan wód – JCW zagro żona nieosi ągni ęciem dobrego stanu wód, - RW600017156429 (fragment we wschodniej cz ęś ci) – Samica – zły stan wód – JCW niezagro żona nieosi ągni ęciem dobrego stanu wód. b) jeziornych:

41 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

- LW10344 – Jezioro Chobienickie – zły stan wód – JCW zagro żona nieosi ągni ęciem dobrego stanu wód, - LW10342 – Jezioro Wielkowiejskie - zły stan wód – JCW zagro żona nieosi ągni ęciem dobrego stanu wód, - LW10337 – Jezioro Wolszty ńskie - zły stan wód – JCW zagro żona nieosi ągni ęciem dobrego stanu wód, - LW10338 – Jezioro Berzy ńskie - zły stan wód – JCW zagro żona nieosi ągni ęciem dobrego stanu wód, - LW10339 – Jezioro Obrza ńskie - zły stan wód – JCW zagro żona nieosi ągni ęciem dobrego stanu wód, - LW10015 - Jezioro Orchowe (Rudno, Rudzie ńskie) - zły stan wód – JCW zagro żona nieosi ągni ęciem dobrego stanu wód, - LW10031 - Jezioro Wiele ńskie-Trzytoniowe (Przem ęckie Zachodnie) - zły stan wód – JCW zagro żona nieosi ągni ęciem dobrego stanu wód, - LW10032 - Jezioro Osłoni ńskie-Górskie (Przem ęckie Środkowe) - zły stan wód – JCW zagro żona nieosi ągni ęciem dobrego stanu wód, - LW10022 - Jezioro Przem ęt (Przem ęckie Północne) - zły stan wód – JCW zagro żona nieosi ągni ęciem dobrego stanu wód.

Uwzgl ędniaj ąc badania wód wykonywane przez WIO Ś, stan wód powierzchniowych na terenie Powiatu nie jest zadowalaj ący, co potwierdzaj ą dane monitoringowe zamieszczone w dalszej cz ęś ci. Stan wód utrzymuje si ę na umiarkowanym poziomie od wielu lat. Ostanie badanie jako ści wód powierzchniowych rzecznych na terenie powiatu WIO Ś w Poznaniu przeprowadził w 2014 r. i 2015 r. na obszarze JCWP wskazanych w tabeli. W wyniku przeprowadzonych bada ń klasa elementów chemicznych została okre ślona w obu punktach jako zła lub stan poni żej dobrego, ze wzgl ędu na przekroczenia zwi ązków benzo(g,h,i)perylenu oraz indeno(1,2,3-cd)pirenu, a tak że rt ęci, benzo(a)pirenu. Stan/potencjał ekologiczny w wi ększo ści JCWP w roku 2015 był zły lub słaby, m.in. ze wzgl ędu na fosforany i azot. Badania z roku 2013 były podobne, ale stan chemiczny na przestrzeni lat pogorszył si ę.

Tabela 10. Ocena stanu JCW na podstawie wyników bada ń z lat 2013-2015 Stan lub potencjał Stan Nazwa JCW Stan wód ekologiczny chemiczny rok 2013 Północny Kanał Obry do Kanału D źwi ńskiego - dobry - punkt Błocko Dojca - psd zły punkt Ruchocki Młyn Szarka - dobry - punkt Boruja rok 2014 Północny Kanał Obry do Kanału D źwi ńskiego - dobry - punkt Błocko Dojca - psd zły punkt Ruchocki Młyn Szarka - dobry - punkt Boruja Kanał Przem ęcki umiarkowany - zły punkt Błotnica

42 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Stan lub potencjał Stan Nazwa JCW Stan wód ekologiczny chemiczny Obrza ński Kanał Południowy - psd zły punkt Rudno rok 2015 Obrza ński Kanał Południowy zły zły zły punkt Rudno Dojca słaby psd zły punkt Ruchocki Młyn Północny Kanał Obry do Kanału D źwi ńskiego słaby psd zły punkt Błocko Szarka umiarkowany dobry zły punkt Boruja Kanał Przem ęcki umiarkowany - zły punkt Błotnica Źródło: WIO Ś Pozna ń

Badane JCW wykazały niespełnienie wymaga ń postawionych dla obszarów chronionych. Ostanie badanie jako ści wód powierzchniowych jeziornych na terenie Powiatu WIO Ś w Poznaniu przeprowadził w latach 2015, 2013 i 2012 na obszarze Jez. Berzy ńskiego. Klasyfikacja elementów fizykochemicznych wykazała we wszystkich latach stan dobry. Natomiast ogólna ocena JCW tego zbiornika wskazywała zły stan wód, ocena stanu chemicznego była poni żej stanu dobrego, a potencjału ekologicznego zła. W roku 2015 badano tak że wody jeziora Wolszty ńskiego, ocena wskazała zły stan ekologiczny oraz złą ogóln ą ocen ę JCW. Pozostałe jeziora nie były badane przez WIO Ś w ostatnich latach. Ze wzgl ędu na prowadzone prace zwi ązane z rekultywacj ą jeziora Wolszty ńskiego i prowadzonymi na jego terenie szczegółowymi badaniami, zostan ą one przedstawione w celu wskazania jako ści wód równie ż w tym zbiorniku. Jezioro Wolszty ńskie z Berzy ńskim stanowi ą cenny przyrodniczo kompleks zbiorników, jednak z uwagi na siln ą antropopresj ę oraz niekorzystne naturalne cechy tych zbiorników, proces eutrofizacji obu jezior był silnie zaawansowany. W latach 2005-2006 podj ęto działania maj ące na celu rekultywacj ę Jeziora Wolszty ńskiego polegaj ącą na inaktywacji fosforu w wodach i osadach dennych jeziora. Umo żliwiło to zahamowanie degradacji zbiornika i cofni ęcie si ę procesu prze żyźnienia wód. Ze wzgl ędu na uwarunkowania naturalne i stały dopływ wód rzeki Dojcy do jeziora proces eutrofizacji post ępował dalej. Głównym celem przeprowadzonej dalszej rekultywacji (w latach 2012-2014) było zapewnienie zahamowania post ępuj ącej eutrofizacji Jeziora Wolszty ńskiego poprzez: eliminacj ę fosforu mineralnego z toni wodnej, do warto ści śladowych, rozumianych jako ilo ść fosforu mineralnego pozostaj ącą poni żej granicy wykrywalno ści analitycznej (zgodnie 3 z Polsk ą Norm ą – warto ść poni żej 0,05 mg PO 4/dm ); redukcj ę zawarto ści fosforu ogólnego w toni wodnej do warto ści poni żej 0,2 mg P/l; wzrostu prze źroczysto ści wody (powy żej 1 metra); redukcj ę zawarto ści chlorofilu-a (poni żej 40 µg/l) i spadek produkcji fitoplanktonu; odbudow ę zespołów ro ślin zanurzonych; wzrost bioróżnorodno ści zbiorowisk fito- i zooplanktonu; likwidacj ę zakwitów sinicowych. Rok 2013 był ostatnim rokiem dawkowania koagulantu, w roku 2014 prowadzony był ju ż tylko monitoring kontrolny wód. Oprócz wykonywania działa ń na samym jeziorze, w roku 2014 obj ęto równie ż zabiegami rekultywacyjnymi rzek ę Dojc ę, do której dozowano chlorek żelaza, w celu

43 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024 str ącenia zwi ązków fosforu niesionych przez wody ww. cieku. Instalacja zlokalizowana została w okolicach miejscowo ści Karpicko, nad rzek ą Dojc ą.

Wody w jeziorach badane s ą przez Powiatow ą Stacj ę Sanitarno-Epidemiologiczn ą w Wolsztynie, w ramach kontroli miejsc wykorzystywanych zwyczajowo do k ąpieli. W roku 2015 woda w badanych zbiornikach była przydatna do k ąpieli z nast ępuj ących miejsc wykorzystywanych do k ąpieli: − Jezioro Wolszty ńskie – Wolsztyn, ul. Drzymały, Karpicko, ul. Jeziorna, − Jezioro Świ ęte – Obra, ul. Cmentarna, − Jezioro Wiele ńskie – Osłonin, ul. Promienista, Wiele ń, Plac Pielgrzymów 9 - na terenie o środka wypoczynkowego „Krokus”, Wiele ń, ul. Wczasowa 54 - na terenie ośrodka wypoczynkowego „Turów”, − Jezioro W ąchabskie – Wąchabno 160/2, − Jezioro Orchowe – Rudno 12 - na terenie o środka wypoczynkowego „Wielkopolska”. Jako ść wody pod wzgl ędem bakteriologicznym z wy żej wymienionych miejsc wykorzystywanych do k ąpieli odpowiada warunkom rozporz ądzenia Ministra Zdrowia z dnia 8 kwietnia 2011 r. w sprawie prowadzenia nadzoru nad jako ści ą wody w k ąpielisku i miejscu wykorzystywanym do k ąpieli (Dz. U. z 2016 r., poz. 1602). Du żym obci ąż eniem dla środowiska wodnego jest zrzut oczyszczonych ścieków z oczyszczalni ścieków. W roku 2014 i 2015 (GUS) odprowadzono do odbiornika nast ępuj ące ilo ści ładunków w ściekach oczyszczonych:

− BZT 5: • 10 675 kg/rok (o 516 kg wi ęcej ni ż w roku 2013), • 10 908 kg/rok (o 233 kg wi ęcej ni ż w roku 2014), − ChZT: • 88 627 kg/rok (o 2 426 kg mniej ni ż w roku 2013), • 94 827 kg/rok (o 6 200 kg wi ęcej ni ż w roku 2014), − zawiesina ogólna: • 15 667 kg/rok (o 243 kg mniej ni ż w roku 2013), • 15 639 kg/rok (o 28 kg mniej ni ż w roku 2014), − azot ogólny: • 17 194 kg/rok (o 17 914 kg mniej ni ż w roku 2013), • 16 389 kg/rok (o 805 kg mniej ni ż w roku 2014), − fosfor ogólny: • 902 kg/rok (o 332 kg mniej ni ż w roku 2013), • 736 kg/rok (o 166 kg mniej ni ż w roku 2014). Kolejne tabele pokazują ilo ść ładunków zanieczyszcze ń odprowadzanych do odbiorników z oczyszczalni ścieków komunalnych i przemysłowych.

44 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Tabela 11. Informacje o ilo ściach odprowadzonych ścieków komunalnych na terenie Powiatu Wolszty ńskiego Gmina Ogółem Wska źnik (kg/rok) Wolsztyn Siedlec Przem ęt Powiat BZT5 8 241 1 304 1 363 10 908 ChZT 74 274 8 106 12 447 94 827 zawiesina ogólna 11 958 1 635 2 046 15 639 azot ogólny 9 838 184 6 367 16 389 fosfor ogólny 539 45 152 736 Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych, 2015

Tabela 12. Ładunki zanieczyszcze ń w odprowadzanych ściekach przemysłowych Gmina Ogółem Wska źnik (kg/rok) Wolsztyn Przem ęt Powiat BZT5 79 97 176 ChZT 416 711 1 127 zawiesina ogólna 260 297 557 suma jonów chlorków i siarczanów 5 074 5 654 10 728 azot ogólny 52 - 52 fosfor ogólny 3 - 3 Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych, 2015

Du ży udział w zanieczyszczeniu wód maj ą tak że spływy powierzchniowe, głównie z pól uprawnych zawieraj ące zwi ązki biogenne oraz środki ochrony ro ślin. Nale ży podkre śli ć, że ochrona wód przed zanieczyszczeniem zwi ązanym ze spływami powierzchniowymi jest zadaniem trudniejszym od zapewnienia oczyszczenia ścieków pochodz ących ze źródeł punktowych. Kolejna tabela zawiera zestawienie ilo ści zu żywanych nawozów na terenie Powiatu. Wyra źnie wida ć, że obszary rolnicze jednostki s ą bardziej obci ąż one dostaw ą zwi ązków mineralnych ni ż tereny o charakterze miejsko-wiejskim. W stosowaniu nawozów zdecydowaniu dominuje gmina Siedlec.

Tabela 13. Zu życie nawozów na terenie Powiatu Wolszty ńskiego Zu życie [kg] Rodzaj nawozu Ogółem Wolsztyn Siedlec Przem ęt Powiat mineralne 82,0 148,4 123,6 354 zu życie azotowe 50,9 85,3 71,7 207,9 nawozów na 1 fosforowe 14,7 32,6 23,8 71,1 ha u żytków potasowe 16,4 30,6 28,1 75,1 rolnych wapniowe 7,5 20,6 16,7 44,8 Źródło: Powszechny Spis Rolny, GUS, Bank Danych Lokalnych, 2010

Prowadzona działalno ść rolnicza jest zwi ązana nie tylko ze stosowaniem nawozów mineralnych. Funkcjonuj ące na terenie Powiatu gospodarstwa hodowlane i prowadzona w nich hodowla zwierz ąt generuje powstawanie nawozów naturalnych (gnojówki i gnojowicy).

Analiza korzystania z wód powierzchniowych pozwala stwierdzi ć, że wykorzystywane są one głównie do celów gospodarczych i komunalnych. Zapotrzebowanie na te wody jest w pełni pokrywane i nie stanowi to problemu w regionie wodnym. Aktualnie nie przewiduje si ę potrzeb wprowadzania ogranicze ń w korzystaniu z wód powierzchniowych do wy żej wymienionych celów. Warunek stanowi jednak zachowanie przepływu nienaruszalnego

45 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024 w ciekach, szczególnie w półroczu letnim lat suchych oraz minimalizacja dostaw nawozów naturalnych do wód celem ograniczenia ich eutrofizacji.

3.4.3. Wody podziemne

Powiat Wolszty ński poło żony jest w granicach Jednolitej Cz ęś ci Wód Podziemnych (JCWPd) nr 59 (cz ęść północna i centralna) oraz 69 (cz ęść południowa). Zasi ęg terytorialny JCWPd przedstawiono na kolejnych rycinach.

Ryc. 13. Zasi ęg terytorialny JCWPd Źródło: www.psh.gov.pl (legenda: czarna linia oznacza granic ę JCWPD, szara linia – granic ę administracyjn ą)

Zasoby wodne Powiatu Wolszty ńskiego nale żą głównie do Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 150 – Pradolina Warszawa – Berlin, jest to zbiornik czwartorz ędowy. Rozprzestrzenia si ę on na obszarze 1 904 km 2. Szacunkowa wielko ść zasobów dyspozycyjnych zbiornika wynosi 456,0 tys. m3/d, a średnia gł ęboko ść 25 – 35 m. Zbiornik ma charakter porowy. Południowa cz ęść gminy Przem ęt nale ży do Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 304 – Zbiornik morenowy Zb ąszy ń – zbiornik czwartorz ędowy. Rozprzestrzenia si ę on na obszarze 164 km 2. Szacunkowo wielko ść zasobów dyspozycyjnych zbiornika wynosi 19 tys. m3/d, a średnia gł ęboko ść 25 m. Zbiornik ma charakter porowy. Na terenie Powiatu wyst ępuj ą wody podziemne czwartorz ędowe. Wody te charakteryzuj ą si ę wysok ą mineralizacj ą i znaczn ą twardo ści ą. Wyst ępowanie wód podziemnych, czwarto- i trzeciorz ędowych, zwi ązane jest z cechami rze źby i budowy geologicznej omawianego obszaru. Pi ętro czwartorz ędowe znajduje si ę w dwóch podstawowych strukturach hydrogeologicznych: pradolinnych i dolinnych oraz dolin kopalnych. Wody podziemne odcinka dolin kopalnych (Pradoliny Warszawsko – Berli ńskiej) zwi ązane s ą z osadami piaszczystymi, rzadziej żwirowymi

46 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

o mi ąż szo ści 10 – 50 m, wypełniaj ącymi rozci ęcia erozyjne iłów plioce ńskich i glin czwartorz ędowych na wysoczyznach morenowych.

Ryc. 14. Zasi ęg obszarów GZWP na terenie Powiatu Wolszty ńskiego Źródło: spdpsh.pgi.gov.pl

3.4.4. Monitoring wód podziemnych

Badania prowadzone s ą w jednolitych cz ęś ciach wód podziemnych (JCWPd), w tym w cz ęś ciach uznanych za zagro żone nieosi ągni ęciem dobrego stanu, ze szczególnym uwzgl ędnieniem obszarów nara żonych na zanieczyszczenia pochodzenia rolniczego. Badania wykonywane s ą na poziomie krajowym w ramach monitoringu diagnostycznego i operacyjnego. Wykonawc ą bada ń oraz oceny stanu wód w zakresie elementów fizykochemicznych oraz ilo ściowych jest Pa ństwowy Instytut Geologiczny - Pa ństwowy Instytut Badawczy (PIG-PIB). Monitoring wód uzupełniony jest o monitoring wód podziemnych prowadzony w ramach monitoringu składowisk odpadów. Ostatnie badania wód podziemnych na terenie jednolitych cz ęś ci wód podziemnych obejmuj ących Powiat prowadzono w latach 2013-2015. Kolejne ryciny przedstawiają lokalizacj ę punktów pomiarowych w latach 2013-2014. Były one zlokalizowane poza terenem Powiatu. Podobnie badania wód w roku 2015 wykonywano poza Powiatem Wolszty ńskim. Stan wód w całym województwie wskazano na kolejnych rycinach. Wody badane w punktach na JCWPd 61, 72, poło żonych poza Powiatem w roku 2014 wskazuj ą na zadowalaj ącą i dobr ą jako ść wód. Natomiast w roku 2015 badano JCWPd 61, gdzie w punktach wykazywano IV klas ę jako ści wód. Porównanie z wynikami bada ń z roku 2013 wykazało niewielk ą punktow ą popraw ę jako ści wód podziemnych.

47 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Ryc. 15. Wyniki monitoringu jako ści wód podziemnych w roku 2013 (po lewej) i 2014 (po prawej) Źródło: WIO Ś Pozna ń

3.4.5. Systemy melioracyjne i urz ądzenia wodne

Wielkopolski Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych w Poznaniu prowadzi ewidencj ę gruntów zmeliorowanych. Starosta Wolszty ński posiada kompetencje w zakresie nadzoru nad utrzymaniem urz ądze ń melioracji wodnych szczegółowych (rowy i drenowanie) na terenie Powiatu. Ich bezpo średnim utrzymaniem zajmuj ą si ę natomiast wła ściciele gruntów zmeliorowanych, tak że za po średnictwem spółek wodnych (które w powiecie administruj ą 2 427 ha). Natomiast kompetencje w zakresie utrzymania wód oraz urz ądze ń melioracji wodnych podstawowych (kanały, wały przeciwpowodziowe, przepompownie, rolnicze zbiorniki wodne, budowle i urz ądzenia pi ętrz ące) nale żą do Zarz ądu Melioracji i Urz ądze ń Wodnych. ZMiUW w okresie sprawozdawczym zajmował si ę utrzymaniem obszaru zmeliorowanego o powierzchni 12 099 ha. Eksploatowanych było tak że 580,935 km rowów melioracyjnych. W ewidencji powiatowej znajduje si ę obszar zmeliorowany obj ęty utrzymaniem obejmuj ący grunty orne o powierzchni 1 591 ha oraz u żytki zielone o powierzchni 1 536 ha. Długo ść rowów to 237,44 km. Zastawki i jazu słu żą głównie do celów nawodnie ń. Stan urz ądze ń wodnych eksploatowanych przez ZMiUW ocenia si ę jako dobry. W złym stanie Zarz ąd ocenił zastawk ę na Rowie Grabarskim, Rowie Rekli ńskim, Rowie Wroniawy-Terespol. Ze wzgl ędu na intensywn ą zabudow ę gruntów rolnych w znacznym stopniu zmniejsza si ę liczba urz ądze ń wodnych melioracji szczegółowej i powierzchnia zmeliorowana, co ma wpływ na zmianę stosunków glebowo – wodnych. Na terenie Powiatu funkcjonuj ą równie ż zbiorniki retencyjne co ma swoje przeło żenie na zwi ększanie mo żliwo ści retencyjnych jednostki pod k ątem ochrony powierzchni ziemi

48 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

przed susz ą. W gminie Wolsztyn zlokalizowane si ę 23 takie obiekty o ł ącznej powierzchni ponad 440 ha, natomiast w gminie Siedlec 4 zbiorniki o ł ącznej powierzchni prawie 2 ha.

3.4.6. Zagro żenie powodziowe

Kraje członkowskie UE wskutek wprowadzenia Dyrektywy 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 pa ździernika 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarz ądzania nim (tzw. Dyrektywa Powodziowa) zobowi ązane s ą do: − opracowania wst ępnej oceny ryzyka powodziowego (do dnia 22.12.2011 r.), − opracowania map zagro żenia powodziowego i map ryzyka powodziowego (do dnia 22.12.2013 r.), − opracowania planów zarz ądzania ryzykiem powodziowym (do dnia 22.12.2015 r.). Zagro żenie powodziowe na terenie jednostki wyst ępuje wzdłu ż rzeki Obry i jej kanałów. Kolejna rycina przedstawia jakie jest pokrycie mapami zagro żenia przeciwpowodziowego Powiatu oraz obszary jakie s ą zagro żone powodzi ą wzdłu ż tego cieku.

Ryc. 16. Obszary zagro żenia powodziami na terenie Powiatu Wolszty ńskiego Źródło: mapy.isok.gov.pl

Zagro żone tereny to przede wszystkim: południowa cz ęść gminy Wolsztyn, miejscowo ści: Strady ń, K ębłowo, Obra, Jaromierz oraz cz ęść gminy Siedlec: Kopanica, Wielka Wie ś, Mała Wie ś, W ąchabno, Grójec Wielki i Grójec Mały.

3.4.7. Analiza SWOT – gospodarowanie wodami

W kolejnej tabeli przedstawiono analiz ę SWOT dla obszaru interwencji gospodarowanie wodami.

49 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Tabela 14. Analiza SWOT – gospodarowanie wodami Mocne strony Słabe strony − du ży udział wód powierzchniowych, − poprawa jako ści wód jeziora − Wolszty ńskiego, zły stan wód powierzchniowych, − − dobry stan wód podziemnych, mo żliwo ść zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych przez − jako ść wód odprowadzanych zanieczyszczenia pochodzenia z oczyszczalni ścieków mie ści si ę komunikacyjnego, ze stacji paliw, w normach, obszarów magazynowo - usługowych − du ża ilo ść gruntów zmeliorowanych, i obszarów prowadzenia działalno ści − poło żenie na obszarze głównego trzne w zakresie zbierania i magazynowania ę zbiornika wód podziemnych, odpadów, − zamkni ęte składowiska odpadów obj ęte − Czynniki nieuregulowana gospodarka wodno- monitoringiem, wewn ściekowa na obszarach letniskowych, − dobra jako ść wód dostarczanych sieci ą − likwidacja urz ądze ń wodnych wodoci ągow ą, prowadz ąca do podtopie ń i powoduj ąca − dobry stan techniczny urz ądze ń szkody w postaci podmytych po wodnych, zbiorniki retencyjne, ulewach piwnic domów, zalanych pól − opracowane mapy zagro żenia i upraw, powodziowego, − zagro żenie zanieczyszczeniami − brak przekrocze ń jako ści wód rolniczymi. monitorowanych na składowiskach odpadów komunalnych. Szanse Zagro żenia − dopływ zanieczyszcze ń spoza Powiatu, − obszary nara żone na zwi ązki azotu, − zagro żenie powodzi ą, − wzrost świadomo ści ekologicznej − administracji wodnej, rosn ące zagro żenie wyst ąpienia zjawiska suszy - w ostatnich latach − obserwowany wzrost zainteresowania obserwuje si ę nasilenie wyst ępowania trzne społecze ństwa problematyk ą ę zjawisk ekstremalnych, takich jak gospodarowania wodami oraz wzrost długotrwałe okresy suszy, Czynniki świadomo ści ekologicznej, zewn − znaczny pobór wody z rzeki Dojcy do − du ża świadomo ść i aktywno ść władz napełniania stawów hodowlanych, który w zakresie poprawy jako ści wód narusza przepływ nienaruszalny tej (rekultywacja jeziora Wolszty ńskiego). rzeki oraz zrzuty zanieczyszczonej wody ze stawów hodowlanych do rzeki Dojcy. Źródło: opracowanie własne

3.5. GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA

Podmiotami, które zaopatruj ą poszczególne gminy w wod ę oraz zajmuj ą si ę odprowadzeniem ścieków i eksploatacj ą oczyszczalni ścieków s ą nast ępuj ące firmy: 1. Zakład Usług Wodnych we Wschowie - gmina Przem ęt, 2. Przedsi ębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. w Wolsztynie - miasto i gmina Wolsztyn (PGK), 3. Zakład Eksploatacji Urz ądze ń Komunalnych Sp. z o.o. w Siedlcu – gmina Siedlec.

3.5.1. Zaopatrzenie w wod ę

W powiecie wolszty ńskim zaopatrzenie w wod ę pitn ą oraz na potrzeby gospodarcze opiera si ę głównie na uj ęciach wód podziemnych, które ze wzgl ędu na jako ść s ą najlepszym źródłem zaopatrzenia w wod ę. Zapotrzebowanie na wod ę do celów przemysłowych

50 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

pokrywane jest przede wszystkim z ujęć własnych, ale tak że ze zbiorczej sieci wodoci ągowej. Na terenie Powiatu eksploatowanych jest 14 komunalnych uj ęć . Z uj ęć wód zlokalizowanych na terenie Powiatu Wolszty ńskiego pobierane są głównie wody czwartorz ędowe, wymagaj ące uzdatnienia do picia. Nieliczne uj ęcia ujmuj ą wody trzeciorz ędowe.

51 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Tabela 15. Uj ęcie wód na cele komunalne eksploatowane na terenie Powiatu Wolszty ńskiego Nazwa uj ęcia Pozwolenie Użytkownik Studnia / wydajno ść Wielko ść poboru wody Teren ochrony lokalizacja wodnoprawne 3 Qśrd = 410 m /d 3 Chorzemin PGK w Wolsztynie 4 studnie Qr = 150 000 m /r bezpo średnia OS-6223-3/2007 3 Qh = 47 m /h 3 Qśrd = 7 200 m /d 3 OS-6223-13/2008 Wroniawy PGK w Wolsztynie 8 studni Qr= 2 628 000 m /r bezpo średnia 3 (OS-6223-13/2007) Qh = 360 m /h 3 Qmaxh = 1548 m /h Q = 53 m 3/d Rudno ZGM w Wolsztynie 2 studnie śrd brak OS.6341.101.2014 Qmax roczne = 26716,86 m 3/h 3 Qr = 735 840 m /r Wiele ń Urz ąd Gminy Przem ęt 2 studnie 3 bezpo średnia OS-6223-3/2008 Qśrd = 2 016 m /d 3 Qmaxh = 42,0 m /h Zakład Usług Wodnych 3 Nowa Wie ś 2 studnie Qśrd = 206,9 m /d brak OS.6341.87.2015 Wschowa 3 Qmax roczne = 75 518 m /h 3 Qh = 85 m /h GN-6223-15/2000, Zakład Usług Wodnych 3 Sączkowo 3 studnie Qśrd = 770 m /d bezpo średnia zmiana Wschowa 3 Qr = 310 000 m /d OS-6341-15-2011 3 Qmaxh = 45,0 m /h Zakład Usług Wodnych 3 Mochy 2 studnie Qśrd = 241,4 m /d brak OS.6341.79.2015 Wschowa 3 Qmax roczne = 88113 m /h 3 Qmaxh = 41,0 m /h Zakład Usług Wodnych 3 Po świ ętno 2 studnie Qśrd = 408,2 m /d brak OS.6341.86.2015 Wschowa 3 Qmax roczne = 149009 m /h 3 Qśrd = 1 000 m /d Tuchorza ZEUK Siedlec 4 studnie 3 bezpo średnia OS-6223-30/09 Qr = 365 000 m /r 3 Qśrd = 1 506,8 m /d Siedlec ZEUK Siedlec 4 studnie 3 bezpo średnia OS-6223-30/09 Qr = 550 000 m /r 3 Qśrd = 415 m /d Godziszewo ZEUK Siedlec 2 studnie 3 bezpo średnia OS-6223-30/09 Qr = 151 000 m /r 3 Qśrd = 41 m /d Wielka Wie ś ZEUK Siedlec 3 studnie 3 bezpo średnia OS-6223-30/09 Qr = 15 000 m /r

52 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Nazwa uj ęcia Pozwolenie Użytkownik Studnia / wydajno ść Wielko ść poboru wody Teren ochrony lokalizacja wodnoprawne 3 Qśrd = 383 m /d Kopanica ZEUK Siedlec 1 studnia 3 bezpo średnia OS-6223-30/09 Qr = 140 000 m /r Źródło: Starostwo Powiatowe w Wolsztynie

Na terenie Powiatu Wolszty ńskiego zlokalizowane s ą równie ż uj ęcia wód podziemnych wykorzystywanych do celów gospodarczych i rolniczych.

53 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Eksploatacj ę wodoci ągów w zakresie poboru ujmowanych wód w roku 2015 przedstawia kolejna tabela, a na wykresie pokazano ilo ść wody dostarczonej gospodarstwom domowym w roku 2015. Zdecydowanie wida ć, że udział poboru wód na cele komunalne jest najwi ększy, a najmniej procent wód pobiera si ę na cele przemysłowe.

Tabela 16. Eksploatacja wodoci ągów gmina gmina gmina Ogółem Wyszczególnienie Wolsztyn Siedlec Przem ęt Powiat ogółem dam 3 2 254,8 1 186,8 629,0 4 070,6 przemysł dam 3 179,0 124,0 174,0 477 ,0 rolnictwo i le śnictwo dam 3 259,0 367,0 0 626 ,0 eksploatacja sieci 3 1 816,8 695,8 455,0 2 967,6 wodoci ągowej dam eksploatacja sieci wodoci ągowej - 981,1 510,4 452,5 1 944,0 gospodarstwa domowe dam 3 udział przemysłu 7,9 10,4 27,7 15,3 w zu życiu wody ogółem % udział rolnictwa w zu życiu 11,5 30,9 0,0 14,1 wody ogółem % udział gosp. komunalnej 80,6 58,6 72,3 70,5 w zu życiu wody ogółem % zu życie wody na 1 3 74,0 94,6 45,0 71,2 mieszka ńca m Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych, 2015

3500 2921,6 2967,6 3000 2742,4 2609,6 2669,5 przemysł 2500

2000 rolnictwo i 1500 le śnictwo 1224 1197 1123 1001 1000 762 626 eksploatacja 427 415 399 477 500 sieci wodoci ągowej 0 2011 2012 2013 2014 2015

Wykres 2. Zu życie wody w Powiecie w latach 2011-2015 (dam 3) Źródło: opracowanie własne na podstawie GUS

Zu życie wody na cele komunalne w Powiecie systematycznie spada, podobnie jak zu życie wody na cele przemysłowe. Wzrasta natomiast zużycie wody na cele rolnicze.

3.5.1.1. Sie ć wodoci ągowa

Według danych zebranych z GUS w Powiecie w roku 2015 długo ść sieci wodoci ągowej wynosiła około 491 km. Ogólnie stopie ń zwodoci ągowania wyniósł nieco ponad 90 %. Szczegóły w podziale na gminy przedstawia kolejna tabela. Z zestawienia wyra źnie wida ć rozró żnienie na jednostk ę miejsko-wiejsk ą jak ą jest Wolsztyn (gdzie ilo ść mieszka ńców korzystaj ąca z sieci jest najwi ększa), a gminy wiejskie.

54 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Tabela 17. Dane dotycz ące sieci wodoci ągowej w Powiecie gmina gmina gmina Łącznie Wska źnik Wolsztyn Siedlec Przem ęt Powiat długo ść sieci wodoci ągowej (km) 199,5* 150,0 142,2 491,7 ilo ść gospodarstw 4 875* 3 618 2 664 11 157 zwodoci ągowanych (szt.) ilo ść osób korzystaj ących z sieci 28 806** 12 375** 10 880** 52 061 (osoby) procent zwodoci ągowania (%) 94,6** 98,7** 77,8** 90,4 Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych, 2015 * dane z Gminy 2015 ** dane GUS za rok 2014, brak danych za rok 2015

3.5.2. Gospodarka ściekowa

Zgodnie z ustaw ą z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2015 r. poz. 469 ze zm.) przez aglomeracj ę rozumie si ę teren, na którym zaludnienie lub działalno ść gospodarcza s ą wystarczaj ąco skoncentrowane, aby ścieki komunalne były zbierane i przekazywane do oczyszczalni ścieków komunalnych. Tworzenie aglomeracji pomaga spełni ć zadania zwi ązane z uporz ądkowaniem gospodarki ściekowej oraz uszeregowa ć ich realizacj ę w taki sposób, aby wywi ąza ć si ę ze zobowi ąza ń traktatowych wynikaj ących z przyst ąpienia Polski do Unii Europejskiej. Aglomeracje kanalizacyjne wyznaczyły gminy Wolsztyn i Siedlec (wspólnie) oraz Przem ęt. Sejmik Województwa przyj ął obszary tych aglomeracji zmianami w roku 2015, co było podyktowane konieczno ści ą dostosowania obszarów i granic aglomeracji do istniej ących warunków rozwoju poszczególnych jednostek oraz ich mo żliwo ści inwestycyjnych: - Uchwała Nr V/113/15 Sejmiku Województwa Wielkopolskiego z dnia 30 marca 2015 r. zmieniaj ąca uchwał ę w sprawie wyznaczenia aglomeracji Przem ęt – w nowym kształcenie obszar obejmuje nast ępuj ące miejscowo ści: Błotnica, Starkowo, Mochy, Nowa Wie ś, Osłonin, Przem ęt, Radomierz, Wiele ń, Kaszczor, Perkowo, Olejnica, Górsko. - Uchwała Nr VII/183/15 Sejmiku Województwa Wielkopolskiego z dnia 25 maja 2015 r. w sprawie wyznaczenia aglomeracji Wolsztyn – Siedlec – aglomeracja obejmuje miejscowo ści: • w gminie Wolsztyn: Wolsztyn, Karpicko, , Niałek Wielki, Stary Widzim, Wroniawy, Powodowo, Chorzemin, Adamowo, K ębłowo, Obra, Świ ętno, Stara Dąbrowa, Nowa D ąbrowa, Strady ń, Borki, , Nowa Obra, Komorowo, Błocko, Go ścieszyn, Wilcze, Rudno, Tłoki, Nowe Tłoki, • w gminie Siedlec: Siedlec (cz ęś ciowo), Jaromierz (cz ęś ciowo), Ja żyniec, Żody ń (cz ęś ciowo), Wojciechowo, Nieborza, Grójec Mały (cz ęś ciowo), Grójec Wielki (cz ęś ciowo), Chobienice (cz ęś ciowo), Mała Wie ś (cz ęś ciowo), Kopanica. Obszary tych aglomeracji wł ączone zostały do rz ądowego programu maj ącego na celu zredukowanie ilo ści ścieków komunalnych odprowadzanych do środowiska, zgodnie z wymaganiami zało żonymi w trakcie akcesji do Unii Europejskiej (Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych, zwany dalej KPO ŚK).

55 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

3.5.2.1. Oczyszczalnie ścieków

Wa żnym punktem zrzutu oczyszczonych ścieków na terenie Powiatu s ą oczyszczalnie ścieków komunalnych i przemysłowych. Na tym terenie funkcjonuj ą nast ępuj ące obiekty komunalne: a) w Gminie Wolsztyn: - oczyszczalnia ścieków w Komorowie (odprowadzenie ścieków do rowu opaskowego DL), - oczyszczalnia ścieków w Wolsztynie (odprowadzenie ścieków do rowu melioracji szczegółowej), b) w Gminie Przem ęt: - oczyszczalnia ścieków w Przem ęcie (odprowadzenie ścieków do Południowego Kanału Obry za pomoc ą ruroci ągu grawitacyjnego) - oczyszczalnia ścieków w Wieleniu (odprowadzenie ścieków do Strugi Kaszczorskiej), c) w Gminie Siedlec: - oczyszczalnia ścieków w miejscowo ści Siedlec przy ul. Lipowej (odprowadzenie ścieków do Rowu Grabarskiego), - oczyszczalnia ścieków w Tuchorzy (odprowadzenie ścieków do rowu melioracji szczegółowej T), - oczyszczalnia ścieków w Chobienicach (odprowadzenie ścieków do rzeki Szarki). -

Kolejna tabela zawiera wykaz obiektów, dla których wydane zostały pozwolenia wodnoprawne na zrzut oczyszczonych ścieków do odbiornika.

Tabela 18. Wykaz oczyszczalni ścieków funkcjonuj ących na terenie Powiatu Wolszty ńskiego Dopuszczalna ilo ść Podmiot odpowiedzialny Lp. Decyzja ścieków Nazwa odbiornika Typ Lokalizacja oczyszczalni odprowadzanych Gmina Przem ęt 3 Qśrd = 500 m /d 1. OS-6223-32/09 Łabi ńscy S.j. 3 rów melioracyjny zakładowa Qr = 156 500 m /r 3 Urz ąd Gminy Przem ęt - Qśrd = 500 m /d 3 - Struga Kaszczorska komunalna 2. OS-6223-9/2005 - Wiele ń Qmaxd = 750 m /d 3 - Rów melioracyjny m-b - Mochy - Qśrd = 80 m /d 3 Południowy Kanał komunalna 3. GN-6223-2/2003 Urz ąd Gminy Przem ęt Q = 600 m /d śrd Obry m-b GN-6223- 3 Qmaxh = 187 m /h 10a/2002 Zakład Mi ęsny Holl-Poll 3 4. Qmaxcd = 340 m /d Struga Kaszczorska zakładowa zmiana Sp. z o.o. 3 Q = 102 340 m /r OS-6341-10.2011 r Gmina Siedlec ziemia OS-6223- Urz ąd Gminy Siedlec 3 5. Q = 5,5 m /d (oczyszczalnia zakładowa 23/2003 Chobienice śrd ro ślinna) 3 Qśrd = 15 m /d 6. OS-6223-36/09 Spółdzielnia Mieszkaniowa 3 ziemia komunalna Qr = 5 475 m /r 3 OS-6223- Urz ąd Gminy Siedlec Qśrd = 5 m /d rów melioracji 7. 3 komunalna 17/2008 (O środek Zdrowia Bel ęcin) Qr = 1 825 m /r szczegółowej 3 OS-6223-2/2004 Qśrh = 14,69 m /h ZEUK Siedlec 3 komunalna 8. zmiana Qśrd = 250 m /d - rów Grabarski Siedlec 3 m-b OS-6223-8/10 Qr = 91 250 m /h

56 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Dopuszczalna ilo ść Podmiot odpowiedzialny Lp. Decyzja ścieków Nazwa odbiornika Typ Lokalizacja oczyszczalni odprowadzanych 3 OS-6223-2/2004 Qśrh = 8,13 m /h ZEUK Siedlec 3 - rów melioracyjny T komunalna 9. zmiana Qśrd = 195 m /d Tuchorza 3 - rzeka Szarka m-b OS-6223-9/10 Qr = 71 175 m /r Dom Pomocy Społecznej 3 OS-6223- Qśrd = 70 m /d 10. Zgromadzenie Sióstr 3 rów melioracyjny komunalna 16/2006 Q = 25 550 m /r Opatrzno ści Bo żej r Gmina Wolsztyn Okr ęgowa Spółdzielnia 3 Mleczarska w Wolsztynie Qśrd = 1 300 m /d komunalna 11. OS-6223-9/2004 3 rów melioracyjny Ia (oczyszczalnia spółdzielni Qr = 15 600 m /r m-b mieszkaniowej) 3 rów opaskowy DL, PGK Sp. z o.o. Qśrd = 6 000 m /d komunalna 12. OS-6223-1/2005 3 dalej rzeka Dojca Komorowo Q = 7 200 m /d m-b maxd w km 2+270 3 Wytwórnia Opakowa ń Qśrd = 2 m /d 13. OS-6223-3/2006 3 drena ż rozs ączaj ący zakładowa Kartonowych Qr = 730 m /r XELLA Polska 3 OS-6223- Qśrd = 32 m /d 14. Sp. z o.o. 3 rów melioracyjny zakładowa 12/2007 Q = 7 920 m /r Zakład w Powodowie r Źródło: Raport WIO Ś województwa wielkopolskiego, pozwolenia wodnoprawne na wprowadzanie oczyszczonych ścieków do odbiorników wydane przez Starostwo Powiatowe w Wolsztynie, Plan Rozwoju Lokalnego…

3.5.2.2. Sie ć kanalizacji sanitarnej

Według danych GUS za 2015 r. łączna długo ść czynnej sieci kanalizacyjnej na terenie Powiatu wynosiła około 436 km. Kolejna tabela i wykresy przedstawiaj ą szczegóły dotycz ące tego zagadnienia.

Tabela 19. Dane dotycz ące sieci kanalizacyjnej i odprowadzania ścieków gmina gmina gmina Wska źnik Łącznie Powiat Wolsztyn Siedlec Przem ęt długo ść sieci kanalizacyjnej (km) 235,9 88,91 112,09 436,9 ilo ść przył ączy prowadz ące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania 4 799 1 792 2 570 9 161 (szt.) ilo ść osób korzystaj ących (osoby) 29 466 5 218* 8 495 43 179 ilo ść odprowadzonych ścieków (dam 3) 1 338,0 219,0 215,0 1 722,0 ogółem procent skanalizowania (%) 93,9* 41,6* 55,4* 63,6 Źródło: dane z Gminy i GUS - 2015

Ze wzgl ędu na charakter poszczególnych jednostek, w gminie miejsko-wiejskiej powstaje najwi ęcej ścieków komunalnych, porównuj ąc j ą z gminami wiejskimi Siedlec i Przem ęt. Ogółem z terenu Powiatu w roku 2015 odprowadzono 1 722 dam 3 ścieków, z czego sam ą sieci ą kanalizacyjn ą w roku 2015 odprowadzono ponad 1 405,9 dam 3 ścieków bytowych ( ścieki z budynków mieszkalnych, zamieszkania zbiorowego oraz u żyteczno ści publicznej, powstaj ące w wyniku ludzkiego metabolizmu lub funkcjonowania gospodarstw domowych oraz ścieki o zbli żonym składzie pochodz ące z tych budynków, zgodnie z ustaw ą Prawo wodne). Od roku 2012 obserwuje si ę wzrost ilo ści odprowadzonych ścieków komunalnych z terenu Powiatu co jest zwi ązane z rozwojem społeczno-gospodarczym Powiatu.

57 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

3.5.2.3. Odprowadzanie wód opadowych i roztopowych

Sie ć kanalizacji deszczowej obsługuje obszary zabudowy mieszkaniowej i komunikacyjnej oraz tereny prowadzenia działalno ści gospodarczej. System odprowadzania wód deszczowych zako ńczony jest urz ądzeniami, takimi jak np. separatory czy osadniki, które zatrzymuj ą substancje chemiczne mog ące si ę przedosta ć do odbiornika. Eliminacja zawiesin i substancji ropopochodnych na pozostałych układach sieciowych odbywa si ę w trybie ustalania warunków przył ączenia do sieci dla poszczególnych dostawców wód opadowych. Uwzgl ędniaj ą one konieczno ść wykonania indywidualnych separatorów i osadników. Powy ższe działania zapewniaj ą dotrzymywanie standardów jako ści środowiska. Podobne rozwi ązania stosuje si ę dla zlewni z indywidualnym odwodnieniem, dla których wydawane s ą pozwolenia wodnoprawne. Wszystkie systemy s ą wyposa żone w urz ądzenia podczyszczaj ące. Sie ć kanalizacji deszczowej nie jest niestety dokładnie zewidencjonowana.

3.5.2.4. Ścieki przemysłowe

Substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego mog ą powstawa ć podczas prowadzenia przemysłowej działalno ści gospodarczej (w trakcie procesu technologicznego). Na terenie Powiatu przedsi ębiorcy wytwarzaj ący ścieki przemysłowe obj ęci s ą zbiorczym systemem odprowadzania ścieków (nieczysto ści powstaj ące w zakładach kierowane s ą na oczyszczalni ę ścieków poprzez kanalizacj ę, gdzie podlegaj ą podczyszczeniu przed ich wprowadzeniem do środowiska). Kolejna tabela pokazuje jak kształtuje si ę system odprowadzania ścieków przemysłowych na terenie Powiatu. Analizuj ąc lata wcze śniejsze wida ć, że ilo ść odprowadzanych ścieków o tym charakterze wzrasta, spada ilo ść ścieków odprowadzanych do sieci kanalizacyjnej, a wzrasta ilo ść oczyszczonych ścieków odprowadzanych bezpo średnio do gruntu.

Tabela 20. Informacje o ilo ściach odprowadzonych ścieków przemysłowych na terenie Powiatu Wolszty ńskiego Ogółem Powiat Wska źnik 2013 2014 2015 ścieki odprowadzone ogółem (dam 3) 150 166 174 ścieki odprowadzone do sieci kanalizacyjnej (dam 3) 45 24 28 ścieki odprowadzone bezpo średnio do wód lub do 3 105 142 146 ziemi (dam ) ścieki odprowadzone bezpo średnio do wód lub do ziemi - wody chłodnicze (niewymagaj ące 48 72 80 oczyszczania) (dam 3) ścieki odprowadzone bezpo średnio do wód lub do 3 57 70 66 ziemi wymagaj ące oczyszczania (dam ) ścieki oczyszczane razem (dam 3) 57 66 62 ścieki oczyszczane mechanicznie (dam 3) 9 10 13 ścieki oczyszczane biologicznie (dam 3) 48 56 49 udział ścieków oczyszczonych w ściekach 100,0 94,3 93,9 wymagaj ących oczyszczenia % Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych, 2013-2015

58 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

3.5.2.5. Systemy indywidualne gospodarki ściekowej

Zgodnie z ustaw ą z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2015 r. poz. 469 ze zm.) w miejscach, gdzie budowa systemów kanalizacji zbiorczej nie przyniosłaby korzy ści dla środowiska lub powodowałaby nadmierne koszty, nale ży stosowa ć systemy indywidualne lub inne rozwi ązania zapewniaj ące ochron ę środowiska. Do rozwi ąza ń takich zalicza si ę zbiorniki bezodpływowe (szamba) oraz przydomowe oczyszczalnie ścieków. Na podstawie ustawy z dnia 13 wrze śnia 1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (Dz. U. z 2016 r. poz. 250), w przypadku gdy budowa sieci kanalizacyjnej jest technicznie lub ekonomicznie nieuzasadniona, konieczne jest wyposa żenie nieruchomo ści w zbiornik bezodpływowy nieczysto ści ciekłych lub w przydomow ą oczyszczalni ę ścieków bytowych, spełniaj ące wymagania okre ślone w przepisach odr ębnych. Przył ączenie nieruchomo ści do sieci kanalizacyjnej nie jest wówczas obowi ązkowe, je żeli nieruchomo ść jest wyposa żona w przydomow ą oczyszczalni ę ścieków spełniaj ącą wymagania okre ślone w przepisach odr ębnych. Pomimo wysokiego stopnia skanalizowania na terenie Powiatu mieszka ńcy korzystaj ą równie ż ze zbiorników bezodpływowych w miejscach o trudnych warunkach terenowych lub nieobj ętych usieciowieniem, a tak że z przydomowych oczyszczalni ścieków. Dane liczbowe dotycz ące liczby szamb oraz przydomowych oczyszczalni ścieków przedstawia kolejna tabela. Ze wzgl ędu na wysoki stopie ń skanalizowania gminy Wolsztyn, znajduje si ę tam najmniej indywidualnych rozwi ąza ń odprowadzania ścieków komunalnych.

Tabela 21. Liczba szamb i przydomowych oczyszczalni Gmina Wska źnik (szt.) gmina gmina gmina Ogółem Wolsztyn Siedlec Przem ęt Powiat zbiorniki bezodpływowe 458 1 033 1 059 2 550 przydomowe oczyszczalnie 18 30 14 62 ścieków (po ś) Źródło: dane z Gmin

3.5.3. Analiza SWOT – gospodarka wodno-ściekowa

W kolejnej tabeli przedstawiono analiz ę SWOT dla obszaru interwencji - gospodarka wodno-ściekowa.

Tabela 22. Analiza SWOT – gospodarka wodno-ściekowa Mocne strony Słabe strony − stan techniczny sytemu uzdatniania i dystrybucji wody, − spadek ilo ści pobranej wody na cele − brak pełnego zwodoci ągowania komunalne i przemysłowe, i skanalizowania obszaru, trzne

ę − wysoka sprawno ść oczyszczalni − du ża liczba podmiotów wytwarzaj ących ścieków, ścieki przemysłowe, − sukcesywne podł ączanie − sie ć wodoci ągowa wykonana poszczególnych nieruchomo ści do sieci z materiałów cementowo-azbestowych, wodoci ągowej przy bardzo du żym − brak pełnej ewidencji sieci kanalizacji stopniu zwodoci ągowania, deszczowej,

Czynnikiwewn − badania jako ści wody na wodoci ągach − wzrost ilo ści odprowadzanych ścieków publicznych wskazuj ą przydatno ść komunalnych. wody do spo życia, − objecie obszaru gmin aglomeracjami

59 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

kanalizacyjnymi, − bardzo du ży odsetek osób podł ączonych do kanalizacji; − budowa oczyszczalni przyzagrodowych tam gdzie jest to ekonomicznie uzasadnione, − zmniejszenie zu życia wody na 1 mieszka ńca, − prowadzenie ewidencji zbiorników bezodpływowych, − rozdział kanalizacji sanitarnej i deszczowej. Szanse Zagro żenia − brak świadomo ści poszczególnych − mo żliwo ści pozyskania dofinansowania wła ścicieli nieruchomo ści skutkuj ący

trzne na realizacj ę inwestycji z zakresu niewła ściwym zagospodarowaniem ę budowy kanalizacji oraz wymiany powstałych nieczysto ści ciekłych,

Czynniki zbiorników bezodpływowych na − brak uzasadnienia ekonomicznego do zewn przydomowe oczyszczalnie. budowy sieci kanalizacyjnej na obszarach o małej g ęsto ści zaludnienia. Źródło: opracowanie własne

3.6. ZASOBY POWIERZCHNI ZIEMI

3.6.1. Regionalizacja fizycznogeograficzna

Zgodnie z fizyczno - geograficzn ą regionalizacj ą Polski, wg J. Kondrackiego, w ogólnym podziale, obszar Powiatu Wolszty ńskiego jest poło żony w obr ębie nast ępuj ących głównych jednostek: - megaregion – Pozaalpejska Europa Środkowa, - prowincja – Ni ż Środkowoeuropejski, - podprowincja – Pojezierza Południowobałtyckie, - makroregion – Powiat le ży na granicy makroregionów Pojezierze Leszczy ńskie, Pradolina Warcia ńsko – Odrza ńska, Pojezierze Wielkopolskie oraz Pojezierze Lubuskie. W podziale na mezoregiony, obszar Powiatu Wolsztyńskiego znajduje si ę na granicy kilku jednostek. Północna cz ęść Powiatu poło żona jest w regionie Pojezierze Pozna ńskie. Bardzo niewielki fragment północno – zachodni Powiatu le ży w granicach Bruzdy Zb ąszy ńskiej. Środkowa cz ęść Powiatu poło żona jest w zachodniej cz ęś ci w granicach Kotliny Kargowskiej, a we wschodniej cz ęś ci – Doliny Środkowej Obry. Natomiast cz ęść południowa Powiatu obejmuje na zachodzie Pojezierze Sławskie, a na wschodzie Równin ę Ko ścia ńsk ą.

3.6.2. Zasoby geologiczne

Podstawowym materiałem budulcowym obszaru są serie piaszczysto-żwirowe, powstałe u schyłku epoki lodowcowej oraz glin zwałowych. Lokalnie wyst ępuj ą równie ż utwory sandrowe i eoliczne, a tak że rzeczne, oraz torfy Budow ę geologiczn ą przedstawiono na kolejnej rycinie.

60 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Ryc. 17. Powierzchnia czwartorz ędowa okolic Powiatu Wolszty ńskiego Źródło: opracowanie własne na podstawie podkładu bazagis.pgi.gov.pl/website/cbdg/viewer.htm

Powiat jest obszarem ubogim w surowce mineralne. Eksploatuje si ę tylko zasoby piasków, piasków kwarcowych i żwirów, a tak że torfów. Brak na obszarze Powiatu znacz ących złó ż surowców ilastych ceramiki budowlanej. Wyst ępuj ące w podło żu gliny zwałowe z uwagi na du żą zawarto ść w ęglanu wapnia i liczne spiaszczenia s ą nieprzydatne dla budownictwa. Na obszarze gminy Przem ęt odkryto zło ża gazu ziemnego oraz w ęgla brunatnego, które ze wzgl ędu na du żą gł ęboko ść zalegania kopaliny oraz znaczn ą grubo ść nadkładu i niekorzystne warunki hydrogeologiczne nie s ą eksploatowane. Na kolejnej rycinie pokazano orientacyjn ą lokalizacj ę złó ż surowców.

61 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Ryc. 18. Lokalizacja obszarów górniczych na terenie Powiatu Wolszty ńskiego źródło: opracowanie własne na podstawie bazagis.pgi.gov.pl

Tabela 23. Wykaz obowi ązuj ących koncesji na terenie Powiatu nr decyzji podmiot obszar, lokalizacja, rodzaj data wydania powierzchnia odpowiedzialny kopaliny data obowi ązywania obszar i teren górniczy RADOMIERZ II Marek Grzesik, GN.7511-4/2000 działka nr 399, 405/2, 400 Ul. Św. Wojciecha 2 2 04.01.2001 Pole I – 8 794 m 26 300 m Kaszczor 2 Do 31.12.2025 r. Pole II – 10042,7 m 64-234 Przem ęt obr ęb Radomierz Kruszywo naturalne „KRUSZGEO” obszar i teren górniczy OS.6522.10.2012 Wielkopolskie Kopalnie KASZCZOR KR. IV 23.11.2012 Sp. z o.o. działka nr 272 18 409 m 2 do 31.12.2020 r. Ul. Grunwaldzka 21 obr ęb Kaszczor 60-783 Pozna ń kruszywo naturalne Obszar i teren górniczy PHU Polex OS.6522.7.2013 BISKUPICE MS Michał Sterniak 2 12.07.2013 działki nr 231,232,233 9983 m Poladowo 12 do 12.07.2023 r. obr ęb Biskupice 64-030 Śmigiel torf

62 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

nr decyzji podmiot obszar, lokalizacja, rodzaj data wydania powierzchnia odpowiedzialny kopaliny data obowi ązywania obszar i teren górniczy TORFPOLAND OS.6522.8.2013 BISKUPICE TS Tomasz Szwarc 2 12.07.2013 działki nr 234,235,236 9920 m Po świ ętno 16 do 12.07.2023 r. obr ęb Biskupice 64-234 Przem ęt torf obszar i teren górniczy Stacja Paliw Płynnych OS.6522.6.2013 KLUCZEWO PB Piotr Borowski 2 04.11.2013 działki nr 808/1, 808/2 17 043 m Koszanowo 5 do 30.11.2023 r. obr ęb Kluczewo 64-030 Śmigiel kruszywo naturalne PPHU Anna obszar i teren górniczy OS-7512-21/09 Skorupi ńska MOCHY AS 20.02.2013 Ul. Ogrodowa 2 działki nr 725,726,727 19 840 m 2 do 28.02.2028 r. Grotniki obr ęb Mochy 64-140 Włoszakowice kruszywo naturalne Zakład Wyrobów obszar i teren górniczy Betonowych OS.6522.12.2013 KASZCZOR ZP Zbigniew Pabich 2 10.10.2013 działka nr 907 6701 m Mochy do 10.10.2033 r. obr ęb Kaszczor Ul. Szkolna 19 kruszywo naturalne 64-234 Przem ęt Firma BUD-DOM Obszar i teren górniczy OS.6522.5.2016 A.M.Stanek GÓRSKO – AS – I 08.06.2016 Sp. Jawna działka nr 80 12 429 m 2 do 15.06.2026 r. Górsko 27A obr ęb Górsko 64-234 Przem ęt torf Gospodarstwo Rolne obszar i teren górniczy OS.6522.6.2014 2 Lesław Grochowy LG: 5227 m , 2 16.06.2014 5 227 m , ul. Główna 30 działka nr 309 obr ęb Bucz, do 30.06.2034 r. 64-234 Przem ęt torf obszar i teren górniczy BUCZ Gospodarstwo Rolne KI, dz. nr 299, 311, 312, obr ęb OS.6522.17.2014 Uprawa Pieczarek Bucz 2 24.11.2014 Iwona Kostrzewa 2 14 702 m Pole 1: 9312 m do 30.11.2034 r. Bucz Nowy 2, 2 Pole 2: 5390 m 64-234 Przem ęt torf obszar i teren górniczy PATROMIX Patryk GRÓJEC WIELKI PT OS.6522.15.2014 2 Trochelepszy 17 388 m 2 23.10.2014 17 388 m Nowa Wie ś Zb ąska 2 dz. nr 283/4 (cz ęść ) obr ęb do 31.10.2034 r. 64-360 Zb ąszy ń Grójec Wielki kruszywo naturalne obszar i teren górniczy Przysta ń Wodna u GRÓJEC WIELKI MT OS.6522.18.2014 Marcina 2 18 526 m , 2 10.12.2014 Marcin Trochelepszy 18 526 m dz. nr 283/4 (cz ęść ), 283/5 24.12.2034 r. Nowa Wie ś Zb ąska 2 obr ęb Grójec Wielki 64-360 Zb ąszy ń kruszywo naturalne Transport Ci ęż arowy obszar i teren górniczy OS.6522.14.2014 Handel KĘBŁOWO FL 30 405 m 2, 15.10.2014 Franciszek Lisowski dz. nr 278, 279, 280, 281 30 405 m 2 31.12.2034 r. ul. Przemysłowa 7/7 obr ęb K ębłowo, 64-200 Wolsztyn kruszywo naturalne

63 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

nr decyzji podmiot obszar, lokalizacja, rodzaj data wydania powierzchnia odpowiedzialny kopaliny data obowi ązywania OS.6522.2.2014 z 03.03.2014 r. – przeniesienie koncesji GN.7512-2/2002 z 04.04.2003 r. Wydobywanie obszar i teren górniczy:

Kruszywa Jan GRÓJEC WIELKI BIS OS.6522.26.2015 2 2 Trochelepszy 18 500 m , 18 500 m 29.12.2015 Nowa Wie ś Zb ąska 2 dz. 283/5 obr ęb Grójec Wielki 31.12.2035 r. 64-360 Zb ąszy ń kruszywo naturalne - zmiana koncesji GN.7512-2/2002 z 04.04.2003 data obowi ązywania: 31.12.2035 r. BUD-DOM A.M. zło że „Górsko II” DSR-I.7422.50.2013 Stanek sp.j., Górsko OG „Górsko II - Pole B - 1” 2 20.06.2013 r. 40 798 m 16, m. Górsko, gm. Przem ęt, 31.05.2025 r. 64-234 Przem ęt kruszywo naturalne BUD-DOM A.M. zło że „Górsko III” DSR-I.7422.37.2013 Stanek sp.j., Górsko OG „Górsko III” 2 28.05.2013 r. 38 319 m 16, m. Górsko, gm. Przem ęt, 31.05.2025 r. 64-234 Przem ęt kruszywo naturalne BUD-DOM A.M. zło że „Górsko IV” DSR-I.7422.52.2013 Stanek sp.j., Górsko OG „Górsko IV-1” 2 16.07.2013 r. 100 809 m 16, m. Górsko, gm. Przem ęt, 30.06.2025 r. 64-234 Przem ęt kruszywo naturalne Kruszgeo zło że „Kaszczor KR I” OS.IV-1-74121-23/01 Wielkopolskie Kopalnie OG „Kaszczor Kr I B” 28.12.2001 r. sp. z o.o., OG „Kaszczor KR I C” 374 878 m 2 31.12.2020 r. ul. Grunwaldzka 21, m. Kaszczor, gm. Przem ęt, 60-783 Pozna ń kruszywo naturalne Kruszgeo zło że „Kaszczor KR I” DSR-I.7422.126.2014 Wielkopolskie Kopalnie OG „Kaszczor KR I D” 08.01.2015 r. sp. z o.o., OG „Kaszczor KR I E” 57 345 m 2 31.12.2030 r. ul. Grunwaldzka 21, m. Kaszczor, gm. Przem ęt, 60-783 Pozna ń kruszywo naturalne Ane-Granit Aneta zło że „K ębłowo” DSR-I.7422.71.2013 Czachnowska, OG „K ębłowo” 2 12.07.2013 r. 51 560 m Adamowo 12A, m. K ębłowo, gm. Wolsztyn, 30.06.2063 r. 62-200 Wolsztyn kruszywo naturalne OS-IV-1-74121- zło że „Tuchorza” Xella Polska sp. z o.o., 31/00/02 OG „Tuchorza” 2 ul. Pilchowicka 9/11, 88 267 m 25.06.2002 r. m. Tuchorza, gm. Siedlec, 02-175 Warszawa 30.06.2017 r. piaski kwarcowe Źródło: Starostwo Powiatowe w Wolsztynie, Urz ąd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego

3.6.3. Zagro żenia powierzchni ziemi

Ze strony działalno ści antropogenicznej podstawowym zagro żeniem dla powierzchni ziemi są wszelkiego rodzaju zadania inwestycyjne typu: rozbudowa terenów mieszkaniowych, komunikacyjnych i inwestycyjnych, eksploatacja kopalin, które b ędą oddziaływa ć na powierzchni ę ziemi w fazie realizacji. Czynnikami degraduj ącymi powierzchni ę ziemi s ą równie ż czynniki przyrodnicze, w tym ruchy masowe. Zgodnie jednak z danymi Pa ństwowego Instytutu Geologicznego

64 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024 w ramach realizacji Projektu SOPO na terenie Powiatu nie notuje si ę obszarów predysponowanych do wyst ępowania ruchów masowych. Przekształcenia powierzchni ziemi maj ą równie ż miejsce podczas zabiegów agrotechnicznych zwi ązanych z upraw ą ziemi, ze wzgl ędu na charakter obszaru, stanowi ą one znacz ący procent. Na stan środowiska naturalnego, w tym powierzchni ę ziemi ma wpływ równie ż lokalizacja i prowadzenie działalno ści gospodarczej, w szczególno ści uci ąż liwa i zagra żaj ąca jest działalno ść zwi ązana z gospodarowaniem odpadami.

3.6.4. Analiza SWOT – zasoby powierzchni ziemi

W kolejnej tabeli przedstawiono analiz ę SWOT dla obszaru interwencji zasoby powierzchni ziemi.

Tabela 24. Analiza SWOT – zasoby powierzchni ziemi Mocne strony Słabe strony − zagro żenia zwi ązane ze zorganizowan ą − eksploatacj ą kopalin, ze wzgl ędu na

trzne zró żnicowanie hipsometryczne udokumentowane zasoby, ę i genetyczne form rze źby terenu daj ące − mo żliwo ść lokalnej - niekontrolowanej szerokie mo żliwo ści zagospodarowania

Czynniki eksploatacji surowców, terenu. wewn − powolna rekultywacja wyrobisk poeksploatacyjnych. Szanse Zagro żenia − rozwój nowych technologii poszukiwania − presja ze strony działaj ących podmiotów i eksploatacji surowców mineralnych, gospodarczych zajmuj ących si ę trzne − prace badawcze Pa ństwowego Instytutu ę gospodarowaniem odpadami, Geologicznego gwarantuj ące − nieprzemy ślana rekultywacja wyrobisk Czynniki odpowiednie rozpoznanie terenu,

zewn pokopalnianych w kierunku rolnym − wyznaczenie terenów narażonych na i przeznaczanie ich na stawy hodowlane. zwi ązki azotu (cały Powiat). Źródło: opracowanie własne

3.7. GLEBY

Typologiczne zró żnicowanie gleb jest głównie wynikiem sprz ęż eń budowy geologicznej, urze źbienia terenu, warunków wodnych i szaty ro ślinnej. Na gruntach ornych wi ększo ść stanowi ą gleby lekkie, bardzo łatwe do uprawy. Gleby lekkie wykazuj ą w wierzchnich warstwach skład mechaniczny piasku słabo gliniastego i piasku lu źnego. Stanowi ą one ponad połow ę gruntów ornych. Gleb lekkich, w których wyst ępuj ą piaski gliniaste, jest około 20 %. Ponadto wyst ępuj ą gleby średnio ci ęż kie do uprawy. Zlokalizowane s ą one na łagodnych stokach. Gleby wykazuj ące w wierzchnich warstwach glin ę lekk ą lub piaski gliniaste mocne płytkie, stanowi ą zaledwie 10 %. Użytki zielone poło żone s ą na glebach pobagiennych, nadmiernie uwilgoconych. Brak gruntów ornych zaliczanych do klasy I i znikomy procent gleb II klasy rzutuje na ocen ę jako ści gleb Powiatu. Około 88 % powierzchni gruntów ornych w powiecie stanowi ą gleby kompleksów żytnich, 2 % kompleksów pszennych i pozostałe 10 % to gleby kompleksów zbo żowo – pastewnych. Jednym z głównych czynników zmian w strukturze chemicznej gleb jest tak że rolnicze użytkowanie, w tym na terenach ogrodów działkowych. Mo że ona powodowa ć nadmierne przechodzenie składników pokarmowych, takich jak fosfor, potas i magnez, a tym samym

65 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024 powodowa ć powstawanie braków w zawarto ści składników przyswajalnych (dost ępnych dla ro ślin) w glebie. Natomiast przedostawanie si ę fosforu i azotu do wód powierzchniowych mo że powodowa ć ich eutrofizacj ę. Niewła ściwe u żywanie nawozów naturalnych i mineralnych mo że spowodowa ć powa żne straty w środowisku, co obserwuje si ę badaj ąc wody jezior wolszty ńskich. Ostatnie badania jako ści gleb na terenie gmin Powiatu były prowadzone w latach 2014-2015 przez Stacj ę Chemiczno – Rolnicz ą w Poznaniu i Gorzowie Wlkp. Zbadano odczyn gleb u żytkowanych rolniczo oraz potrzeb ę ich wapnowania. Zgodnie z badaniami jako ści gleb przeprowadzonymi w tych latach przebadano łącznie 1 769,83 ha (pobrano 774 próbki). Wykazano, i ż 29 % gleb ma odczyn lekko kwa śny, a tylko 8 % bardzo kwa śny. Potrzeby przeprowadzenia procesu wapnowania tylko w około 17 % były konieczne oraz potrzebne. Proces wapnowania jest zb ędny w przypadku około 53 % gleb.

8 6 18 11 b.kwa śny konieczne kwa śny potrzebne 29 14 lekko kwa śny 16 wskazane 53 oboj ętny ograniczone zasadowy zb ędne 14 31

Wykres 3. Odczyn gleb Powiatu Wykres 4. Potrzeby wapnowania źródło: OSChR Pozna ń / Gorzów Wlkp. źródło: OSChR Pozna ń / Gorzów Wlkp.

70 61 60 50 Zawarto ść 40 36 fosforu 29 29 Zawarto ść 30 23 22 19 18 18 potasu 20 13 11 12 Zawarto ść 10 4 1 3 magnezu 0 b. niska niska średnia wysoka b. wysoka Wykres 5. Zawarto ść zwi ązków mineralnych w glebach źródło: OSChR Pozna ń / Gorzów Wlkp.

Dla gleb Powiatu problemem s ą równie ż zanieczyszczenia pyłowe, których źródłem jest głównie rozwijaj ący si ę transport drogowy oraz działalno ść przemysłowa. Z komunikacj ą samochodow ą zwi ązane s ą takie zanieczyszczenia jak: substancje ropopochodne, metale ci ęż kie, zwi ązki azotu, w ęglowodory i inne, takie jak sól stosowana w czasie zimy, detergenty, itp. Zanieczyszczenia te wyst ępuj ą w pasach przyległych do dróg powoduj ąc lokalne zanieczyszczenia gruntu, a w przypadku gruntów podatnych na infiltracj ę, równie ż środowiska wodnego. Zanieczyszczenia mog ą spływa ć z powierzchni dróg do rowów i dalej do rzek.

66 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

3.7.1. Analiza SWOT – gleby

W kolejnej tabeli przedstawiono analiz ę SWOT dla obszaru interwencji gleby.

Tabela 25. Analiza SWOT – gleby Mocne strony Słabe strony − du że zró żnicowanie gleb, − znikomy udział gleb wysokich klas, − wprowadzenie w dokumentach − brak bada ń w ramach pa ństwowego

trzne strategicznych zapisów monitoringu środowiska, ę zapobiegaj ących zanieczyszczeniu − w zasadzie brak mo żliwo ści w zakresie

Czynniki gleb, zagospodarowania gleb słabych na wewn − współpraca władz w zakresie cele zalesie ń, rekultywacji obszarów zdegradowanych. − eksploatacja kopalin. Szanse Zagr ożenia − obj ęcie polskiego rolnictwa Wspóln ą − rosn ące zagro żenie wyst ąpienia Polityk ą Roln ą (np. Dyrektywa zjawiska suszy - w ostatnich latach

trzne Azotanowa);

ę obserwuje si ę nasilenie wyst ępowania − coraz bardziej restrykcyjne normy zjawisk ekstremalnych, takich jak środowiskowe dla zakładów długotrwałe okresy suszy; i przedsi ębiorców zapobiegaj ące − nieregularno ść opadów ska żeniu gleb, atmosferycznych, − wi ększa świadomo ść ekologiczna − stosowanie nawozów (gnojowicy), rolników, Czynnikizewn − nieprawidłowa rekultywacja wyrobisk − uprawa gatunków ro ślin o niewielkich poeksploatacyjnych. wymaganiach glebowych. Źródło: opracowanie własne

3.8. GOSPODARKA ODPADAMI I ZAPOBIEGANIE POWSTAWANIU ODPADÓW

3.8.1. System gospodarki odpadami komunalnymi

Gminy Powiatu Wolszty ńskiego przynale żą do Zwi ązku Mi ędzygminnego „Obra”, który od roku 2000 prowadzi wspóln ą gospodark ę odpadami. W dniu 1 lipca 2011 r. 3 weszła w życie znowelizowana ustawa o utrzymaniu porz ądku i czysto ści w gminach, która to nakłada na gminy inne, systemowe i szersze obowi ązki w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi. Zwi ązek realizuje zadania w zakresie organizacji gminnego systemu odbioru odpadów komunalnych zmieszanych i wysegregowanych w stosunku do wszystkich nieruchomo ści, co wynika z uchwały podj ętej w roku 2012 (VIII/28/2012 Zgromadzenia ZM „Obra” z dnia 26.06.2012 r. w sprawie przej ęcia obowi ązku odbioru odpadów komunalnych od wła ścicieli nieruchomo ści, na których nie zamieszkuj ą mieszka ńcy, a powstaj ą odpady komunalne). Zwi ązek utworzono w celu zapewnienia warunków niezb ędnych do utrzymania porz ądku i czysto ści na terenie poszczególnych gmin poprzez: − tworzenie warunków do selektywnej zbiórki, segregacji i składowania odpadów przydatnych do wykorzystywania oraz współdziałanie z jednostkami organizacyjnymi i osobami podejmuj ącymi zbieranie i zagospodarowanie tego rodzaju odpadów, − budow ę i eksploatacj ę zakładu utylizacji,

3 ustawa z dnia 1 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach oraz niektórych innych ustaw weszła w życie 1.01.2012 r. a niektóre z artykułów pó źniej

67 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

− gospodarowanie dostarczonymi na składowisko odpadami komunalnymi, − sprzeda ż pozyskanych surowców wtórnych, − pozyskiwanie na realizacj ę zada ń Zwi ązku środków z zewn ątrz, − prowadzenie działalno ści edukacyjnej w zakresie zada ń Zwi ązku ze szczególnym uwzgl ędnieniem dzieci i młodzie ży. Nowy system gospodarowania odpadami komunalnymi na terenie Powiatu zacz ął obowi ązywa ć wskutek wej ścia w życie nowych zasad post ępowania z odpadami komunalnymi. Jednostki samorz ądowe przekazuj ąc obowi ązki Zwi ązkowi Mi ędzygminnemu przekazały tak że w r ęce tego podmiotu obowi ązki w zakresie ustalania aktów prawa miejscowego zwi ązanego z prowadzeniem zbiórki odpadów komunalnych. Na przełomie roku 2012 i 2013 Zwi ązek uchwalił nast ępuj ące postanowienia zwi ązane z odbiorem odpadów, opłat ą oraz pozostałymi szczegółami zwi ązanymi ze zbiórk ą odpadów komunalnych i funkcjonowaniem systemu: − Uchwała Nr IX/30/2012 Zgromadzenia Zwi ązku Mi ędzygminnego Obra z dnia 20 listopada 2012 r. w sprawie: terminu, cz ęstotliwo ści i trybu uiszczania opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi, − Uchwała Nr X/33/2013 Zgromadzenia Zwi ązku Mi ędzygminnego Obra z dnia 29 stycznia 2013 r. (ze zmianami) w sprawie: wyboru metody ustalenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz ustalenia wysoko ści tej opłaty i ustalenia stawki opłaty za pojemnik o okre ślonej pojemno ści, − Uchwała Nr X/34/2013 Zgromadzenia Zwi ązku Międzygminnego Obra z dnia 29 stycznia 2013 r. w sprawie: szczegółowego sposobu i zakresu świadczenia usług w zakresie odbierania odpadów komunalnych od wła ścicieli nieruchomo ści i zagospodarowania tych odpadów, w zamian za uiszczan ą przez wła ściciela nieruchomo ści opłat ę za gospodarowanie odpadami komunalnymi, − uchwała Nr X/35/2013 Zgromadzenia Zwi ązku Mi ędzygminnego Obra z dnia 29 stycznia 2013 r. (ze zmianami) w sprawie wzoru deklaracji o wysoko ści opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi składanej przez wła ściciela nieruchomo ści, − Uchwała Nr XIV/47/2013 Zgromadzenia Zwi ązku Mi ędzygminnego Obra z dnia 29 lipca 2013 r. w sprawie rodzajów dodatkowych usług świadczonych przez Zwi ązek w zakresie odbierania odpadów komunalnych od wła ścicieli nieruchomo ści i zagospodarowania tych odpadów oraz wysoko ści opłat za te usługi. Zwi ązek Mi ędzygminny, zgodnie z wymogami ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach, sporz ądza analiz ę stanu gospodarki odpadami komunalnymi, w której zawarte s ą wszystkie szczegóły prowadzonego systemu gospodarowania odpadami. Zgodnie z wykonan ą przez Zwi ązek Analiz ą za rok 2015, spełnione zostały prawie wszystkie poziomy recyklingu i ograniczenia masy odpadów, za wyj ątkiem odpadów biodegradowalnych, co spowodowane było przede wszystkim brakiem kompostowni w RIPOK: − ograniczenie masy odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji kierowanych do składowania – 0,27 % (wymagany poziom dla roku 2015 – max. 50 %), − przygotowanie do ponownego u życia i odzysku innymi metodami innych ni ż niebezpieczne, odpadów budowlanych i rozbiórkowych – 90,80 % (wymagany poziom dla roku 2015 – minimum 40 %), − przygotowanie do ponownego u życia papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła – 38,84 % (wymagany poziom dla roku 2015 – minimum 16 %).

68 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Odpady komunalne z terenu poszczególnych gmin odbieraj ą nast ępuj ące podmioty: - w gminie Przem ęt - Firma Usługowo Handlowa Dominik Zaj ąc Błotnica ul. Szkolna 46, - w gminie Siedlec - Zakład Eksploatacji Usług Komunalnych Sp. z o.o. w Siedlcu ul. Zb ąszy ńska 15, - w gminie Wolsztyn - Przedsi ębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. Berzyna.

W 2015 r. bezpo średnio od wła ścicieli nieruchomo ści znajduj ących si ę na terenie Powiatu (zamieszkałych i niezamieszkałych) odebrano 13 225,51 Mg odpadów komunalnych. Z nieruchomo ści zamieszkałych odebrano 71,89 %, a z nieruchomo ści niezamieszkałych 28,11 % ogółu przekazanych do RIPOK-u odpadów. Zdecydowanie najwi ększy udział w ł ącznej ilo ści odebranych odpadów komunalnych posiadały zmieszane odpady komunalne. W prawidłowo rozwijaj ącej si ę gminnej gospodarce odpadami komunalnymi, udział zmieszanych odpadów komunalnych powinien stopniowo male ć na rzecz frakcji zbieranych selektywnie. Zestawiaj ąc dane ZM Obra, na kolejnych wykresach przedstawiono jak kształtowała si ę sytuacja w zbiórce odpadów komunalnych w Powiecie. Ze wzgl ędu na charakter gminy Wolsztyn, g ęsto ść zamieszkania, na terenie tej jednostki zebrano najwi ęcej odpadów komunalnych. Najmniej natomiast w gminie Siedlec. W gminie Wolsztyn powstaje tak że najwi ęcej odpadów komunalnych w przeliczeniu na 1 mieszkańca – czyli 213 kg/rok. W gminie Przem ęt jest to odpowiednio 172 kg, a w gminie Siedlec – 136 kg. Ogółem w powiecie wska źnik ten osi ąga średni ą warto ść 186 kg/mieszka ńca/rok.

10000 8074,45

5000 3097,26 2053,8

0 Wolsztyn Przem ęt Siedlec

Wykres 6. Ilo ść zebranych odpadów komunalnych ogółem (Mg) Źródło: Opracowanie własne na podstawie ZM Obra

1600

1400

1200

1000

800

600

400

200

0 Stycze ń Luty Marzec Kwiecie ń Maj Czerwiec Lipiec Sierpie ń Wrzesie ń Pa ździern Listopad Grudzie ń

Wykres 7. Ilo ść zebranych odpadów komunalnych w roku 2015 (Mg) Źródło: Opracowanie własne na podstawie ZM Obra

69 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Odpady zmieszane gromadzone s ą przez wła ścicieli nieruchomo ści w pojemnikach 110 l, 120 l, 1 100 l, 7 m 3, natomiast odpady segregowane (papier, plastik) w zbiorczych pojemnikach przy budynkach wielomieszkaniowych i w workach – w zabudowie jednorodzinnej. Szkło białe i kolorowe zbierane jest w zbiorczych pojemnikach, ustawionych w dogodnych dla mieszka ńców miejscach. Pozostałe segregowane odpady zbierane s ą w PSZOK-ach, a baterie, leki i inne zbierane s ą w urz ędach lub sklepach. Ilo ści wysegregowanych odpadów z tworzyw sztucznych uzasadnia decyzj ę o zwi ększeniu cz ęstotliwo ści ich odbioru. Wydaje si ę, że taki wzrost ilo ści odpadów wysegregowanych ma zwi ązek z rosn ącą świadomo ści ą wła ścicieli nieruchomo ści oraz z faktem odbioru odpadów komunalnych zmieszanych jeden raz na trzy tygodnie. Ponadto obserwuje si ę wzrost ilo ści odpadów oddawanych do PSZOK-ów, w tym opon oraz zu żytego sprz ętu rtv i agd. Systematycznie ro śnie ilo ść oddawanych, przeterminowanych lub niezu żytych leków. Ł ącznie, z odpadami zielonymi i odpadami z pozostało ści z mechaniczno – biologicznego przetwarzania odpadów komunalnych przeznaczonych do składowania, w roku 2015 wysegregowano 2 850,13 surowców wtórnych.

Tabela 26. Ilo ści odpadów wysegregowanych trzech podstawowych frakcji Rodzaj surowca 2013 2014 2015 plastik 489,096 882,420 978,30 szkło 651,830 748,720 743,23 makulatura 153,880 150,060 187,38 łącznie 1 350,526 1 781,20 1 908,91 Źródło: ZM Obra

PSZOK-i prowadzone na zlecenie Zwi ązku są wa żnym elementem wspieraj ącym nowy system gospodarowania odpadami komunalnymi. Wszyscy, którzy uiszczaj ą opłat ę za gospodarowanie odpadami komunalnymi mog ą dostarcza ć do tych punktów wytworzone komunalne odpady problemowe. PSZOK-i zapewniają prawidłowe zagospodarowanie tych odpadów. Ograniczone jest w ten sposób powstawanie na terenie jednostki „dzikich wysypisk”, co z kolei wpływa pozytywnie na stan środowiska Powiatu. W gminie Siedlec zlokalizowany jest on w Siedlcu na oczyszczalni ścieków przy ul. Lipowej 4, w gminie Przem ęt jest to punkt w Błotnicy przy ul. Szkolnej 46, a w gminie Wolsztyn PSZOK jest utworzony w Berzynie 6 w siedzibie PGK Sp. z o.o. W wyniku wprowadzenia nowego systemu gospodarowania odpadami udało si ę w ramach działalno ści Zwi ązku zrealizowa ć cel nadrz ędny jakim było ograniczenie ilo ści odpadów zmieszanych przekazywanych do Centrum Zagospodarowania Odpadów w Piotrowie I. Aktualnie selektywnie zebrane odpady zagospodarowywane s ą w nast ępuj ący sposób: - stłuczka szklana – umowa z organizacj ą odzysku Recopol Sp. z o.o., - przeterminowane leki – Firma Michałowski z Bydgoszczy, - baterie – „Reba” Organizacja Odzysku, - zu żyty sprz ęt rtv i agd – Elektrorecykling w Nowym Tomy ślu, - tworzywa sztuczne, makulatura i pozostałe – PHU Przemysław Olejnik W ąbiewo, - opony – „Agrofirma” Wroniawy.

System odbioru odpadów komunalnych na terenie Powiatu nie jest jednak szczelny, gdy ż nadal pojawiaj ą si ę tzw. dzikie wysypiska śmieci, które samorz ądy gminne musz ą na

70 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024 bie żą co likwidowa ć. W roku 2015 zinwentaryzowanych było 12 takich miejsc o ł ącznej powierzchni 440 m 2, wszystkie w gminie Siedlec. W ramach stworzonego przez ZM „Obra” systemu gospodarowania funkcjonuje tymczasowa stacja przeładunkowa, zrealizowana przez Tonsmeier Sp. z o.o. Stacja ta ma okre ślony czas funkcjonowania zwi ązany z czasem eksploatacji składowiska w Powodowie, a nowa stacja powinna – ze wzgl ędu na ju ż istniej ącą infrastruktur ę techniczn ą - by ć wybudowana na terenie przyległym bezpo średnio do składowiska. Zgod ę na wył ączenie terenu pod przyszł ą stacj ę przeładunkow ą oraz dodatkowy PSZOK Zwi ązek otrzymał od Nadle śnictwa w Wolsztynie. Docelowa stacja przeładunkowa powinna powsta ć najpó źniej do ko ńca I połowy 2017 roku. W dodatkowym PSZOK-u przewiduje si ę lokalizacj ę płyty umo żliwiaj ącej deponowanie gruzu budowlanego, a nast ępnie jego kruszenie i wykorzystywanie pod potrzeby drogowe gmin.

3.8.2. Poło żenie w regionie gospodarki odpadami

Region gospodarki odpadami komunalnymi stanowi obszar s ąsiaduj ących ze sob ą gmin licz ących ł ącznie co najmniej 150 tys. mieszka ńców i obsługiwany przez instalacje do przetwarzania odpadów komunalnych. Regionem gospodarki odpadami komunalnymi mo że by ć również obszar gminy licz ącej powy żej 500 tys. mieszka ńców. Region gospodarki odpadami komunalnymi mo że obejmowa ć s ąsiaduj ące ze sob ą gminy z ró żnych województw, je żeli przewiduj ą to wojewódzkie plany gospodarki odpadami tych województw. Regionaln ą instalacj ą do przetwarzania odpadów komunalnych jest zakład zagospodarowania odpadów, o mocy przerobowej wystarczaj ącej do przyjmowania i przetwarzania odpadów z obszaru zamieszkanego co najmniej przez 120 tys. mieszka ńców, spełniaj ący wymagania najlepszej dost ępnej techniki, w tym wykorzystuj ący nowe dost ępne technologie przetwarzania odpadów lub zapewniający: - mechaniczno-biologiczne przetwarzanie zmieszanych odpadów komunalnych i wydzielanie ze zmieszanych odpadów komunalnych frakcji nadaj ących si ę w cało ści lub w cz ęś ci do odzysku, lub - przetwarzanie selektywnie zebranych odpadów zielonych i innych bioodpadów oraz wytwarzanie z nich produktu o wła ściwo ściach nawozowych lub środków wspomagaj ących upraw ę ro ślin, spełniaj ących wymagania okre ślone w przepisach odr ębnych, lub materiału po procesie kompostowania lub fermentacji dopuszczonego do odzysku w procesie odzysku R10, spełniaj ącego wymagania okre ślone w przepisach wydanych na podstawie art. 30 ust. 4, lub - składowanie odpadów powstaj ących w procesie mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych oraz pozostało ści z sortowania odpadów komunalnych o pojemno ści pozwalaj ącej na przyjmowanie przez okres nie krótszy ni ż 15 lat odpadów w ilo ści nie mniejszej ni ż powstaj ąca w instalacji do mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych.

Według Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa Wielkopolskiego na lata 2016-2022 dla Regionu IV, do którego nale ży Powiat Wolszty ński, okre ślono, że instalacj ą do przetwarzania odpadów komunalnych posiadaj ącą status RIPOK będzie Tonsmeier Selekt Sp. z o.o. – Instalacja MBP Piotrowo Pierwsze 26/27, 64-020 Czempi ń i tam te ż składowane s ą odpady po ich przetworzeniu.

71 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Instalacj ą zast ępcz ą dla Regionu IV, w przypadku gdy znajduj ąca si ę w nim instalacja ulegnie awarii lub nie mo że przyjmowa ć odpadów z innych przyczyn, będzie instalacja regionalna z Regionu III.

Kolejne tabele wskazuj ą poszczególne instalacje regionalne i zast ępcze dla Powiatu Wolszty ńskiego.

72 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Tabela 27. Zestawienie informacji na temat lokalizacji istniej ącej instalacji MBP w Regionie IV wraz z mocami przerobowymi

Źródło: Urz ąd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego (plan gospodarki odpadami na lata 2016-2022)

Tabela 28. Regionalne instalacje do przetwarzania odpadów zielonych i innych bioodpadów w Regionie IV

Źródło: Urz ąd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego (plan gospodarki odpadami na lata 2016-2022)

73 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Tabela 29. Składowiska RIPOK do składowania odpadów powstaj ących w procesie mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych oraz pozostało ści z sortowania odpadów komunalnych w Regionie IV

Źródło: Urz ąd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego (plan gospodarki odpadami na lata 2016-2022)

Instalacjami przewidzianymi do zast ępczej obsługi Regionu IV, w przypadku, gdy znajduj ąca si ę w nim instalacja uległa awarii lub nie mo że przyjmowa ć odpadów z innych przyczyn są: - w zakresie przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych – instalacje RIPOK do przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych z Regionu III i Regionu II, - w zakresie składowania odpadów powstaj ących w procesie mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych oraz pozostało ści z sortowania odpadów komunalnych – składowisko RIPOK z Regionu III, ponadto instalacje zast ępcze - składowiska odpadów z Regionu IV do czasu uruchomienia składowiska RIPOK – planowanej instalacji regionalnej w Regionie IV (ale nie dłu żej ni ż do 1 lipca 2018 r.), - w zakresie przetwarzania odpadów zielonych i innych bioodpadów – wzajemnie mi ędzy sob ą instalacje RIPOK i IZ do przetwarzania odpadów zielonych i innych bioodpadów z Regionu IV oraz pozostałe instalacje RIPOK do przetwarzania odpadów zielonych i innych bioodpadów zlokalizowane we wszystkich regionach województwa wielkopolskiego, (je śli RIPOK i IZ z Regionu IV nie b ędą mogły przyj ąć odpadów).

74 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Tabela 30. Składowiska I Ż – instalacje zast ępcze do składowania odpadów powstaj ących w procesie mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych oraz pozostało ści z sortowania odpadów komunalnych w Regionie IV

Źródło: Urz ąd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego (plan gospodarki odpadami na lata 2016-2022)

75 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

3.8.2. System gospodarki odpadami innymi ni ż komunalne

Uzupełnieniem systemu odbioru i wła ściwego zagospodarowania odpadów, jest gospodarka wytworzonymi odpadami innymi ni ż komunalne. Według danych zgromadzonych w Wojewódzkim Systemie Odpadowym (WSO) w roku 2014 wytworzono w Powiecie ponad 122 927 Mg odpadów z sektora gospodarczego (z wył ączeniem odpadów komunalnych). Szczegóły w zakresie ilo ści wytworzonych odpadów na terenie Powiatu oparto o zbiorcze dane WSO i zestawiono w tabeli.

Tabela 31. Gospodarowanie odpadami z wył ączeniem odpadów komunalnych Wska źnik Warto ść ogółem (Mg) 122 927,0163 poddane odzyskowi (Mg) 50 138,5370 unieszkodliwione razem (Mg) 435,7300 wytworzone (Mg) 39 203,3343 zebrane (Mg) 33 149,4150 Źródło: Wojewódzki System Odpadowy, 2014 (Urz ąd Marszałkowski), brak danych za rok 2015 jest spowodowany brakiem zako ńczonej weryfikacji sprawozda ń za rok 2015

Zbieranie, odzysk i unieszkodliwianie odpadów komunalnych i gospodarczych uzupełnia system demonta żu i unieszkodliwiania odpadów zawieraj ących azbest. Zwi ązek Mi ędzygminny Obra zajmuje si ę organizacj ą dotacji dla mieszka ńców Powiatu w zakresie demonta żu i unieszkodliwienia wyrobów zawieraj ących azbest. Zakaz stosowania wyrobów zawieraj ących azbest oraz konieczno ść unieszkodliwienia tych wyrobów powoduje, że co roku powstaj ą tego typu odpady. Kolejna tabela pokazuje ilo ści wyrobów zawieraj ących azbest w powiecie, które jeszcze musz ą zosta ć zdemontowane.

Tabela 32. Wykaz wyrobów zawieraj ących azbest na terenie Powiatu Wolszty ńskiego Wyroby zinwentaryzowane Wyroby unieszkodliwione Wyroby pozostałe do (tys. Mg) (tys. Mg) unieszkodliwienia (tys. Mg) Jednostka os. os. os. os. razem os. prawne razem razem os. prawne fizyczne fizyczne prawne fizyczne województwo 586 985,976 447 885,153 139 100,823 42 522,103 33 666,522 8 855,581 544 463,874 414 218,632 130 245,242 Powiat 11 171,434 10 423,591 747,843 1 148,711 1 143,057 5,654 10 022,723 9 280,535 742,189 Wolszty ński % wyrobów w powiecie na tle 1,90 1,78 0,13 0,20 0,19 0,00 1,71 1,58 0,13 województwa Źródło: serwis www.bazaazbestowa.gov.pl (stan na lipiec 2016 r.)

3.8.4. Składowiska odpadów

Do 20 marca 2016 r. jedynym funkcjonuj ącym składowiskiem odpadów na terenie powiatu był obiekt w Powodowie (gm. Wolsztyn) – III kwatera (powierzchnia 3,10 ha, w tym powierzchnia niecki 1,34 ha). Stanowił on obiekt, na którym składowane były odpady niestanowi ące odpadów komunalnych, czyli spoza grupy kodów 20 (zgodnie z katalogiem odpadów). Stan prawny obiektu w Powodowie był uregulowany poprzez pozwolenie zintegrowane wydane przez Marszałka Województwa Wielkopolskiego (nr DSR.VI.7623- 175/10 z dnia 17.10.2011 r. oraz zmiana nr DSR-II-2.7222.11.2013 z dnia 05.06.2013 r.)

76 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024 oraz zatwierdzon ą przez Marszałka instrukcj ę eksploatacji (nr decyzji: DSR.VI.7 662-61/10 z dnia 03.01.2011 r.). Pozwolenie na budow ę wydano w roku 1995 (w kolejno ści obowi ązuj ące decyzje: UAN-7351-449/95 z dnia 17.07.1995 r. – Kierownik Urz ędu Rejonowego w Wolsztynie, AB.7351-742/08 z dnia 21.10.2008 r. – Powiat Wolszty ński oraz jej zmiany: AB.7351-168/06 z dnia 14.04.2006 r. i AB.7351-165/06 z dnia 24.05.2006 r.). Obowi ązuj ącym aktem jest równie ż pozwolenie na u żytkowanie obiektu z roku 1992 (decyzja UAN 7359/550a/92 z dnia 30.09.1992 r., zmiana decyzj ą nr SI-7353/01/08/08m z dnia 01.08.2008 r. wydan ą przez Powiatowy Inspektorat Nadzoru Budowlanego). W roku 2002 został wykonany przegl ąd ekologiczny. Na terenie tego obiektu znajduj ą si ę jeszcze dwie kwatery (o powierzchni 0,52 ha i 1 ha) zamkni ęte decyzj ą Marszałka Woj. Wielkopolskiego nr DSR.VI.7662-10/08 z dn. 20.01.2009 r. (zmiany decyzji: DSR.VI.7662-64/10 z dn. 14.01.2011 r., DSR- VI.7241.1.1.2012 z dn. 16.02.2012 r.). Decyzja określiła sposób techniczny i harmonogram rekultywacji tych kwater oraz prowadzenie monitoringu wód przez okres 30 lat. Lokalizacja obiektu została zaakceptowana decyzj ą lokalizacyjn ą nr GKA-7331- b/14/94 z dnia 18.05.1994 r. wydan ą przez Burmistrza Wolsztyna (zmiana z dnia 11.08.2005 r. nr RGK 73331/230/04). Składowisko odpadów w Powodowie poło żone jest w kompleksie le śnym Nadle śnictwa Wolsztyn, w odległo ści około 500 m na wschód od zabudowa ń wsi Powodowo. Składowisko posiada naturalne uszczelnienie w postaci podło ża gliniastego oraz sztuczn ą barier ę, któr ą stanowi warstwa mineralna z bentonitem i geowłóknin ą. Teren jest ogrodzony siatk ą i jest monitorowany. Składowisko rozpocz ęło eksploatacj ę z dniem 01.09.1992 r. Decyzj ą znak: DSR-II- 2.7241.1.29.2015 z dnia 30 12.2015 r. Marszałek Województwa Wielkopolskiego wyraził zgod ę na zamkni ęcie kwatery nr III składowiska odpadów innych ni ż niebezpieczne i oboj ętne w m. Powodowo. W ww. decyzji okre ślono techniczny i biologiczny sposób zamkni ęcia tej kwatery oraz termin zaprzestania przyjmowania odpadów do składowania - 20.03.2016 r. Składowisko wyposa żone jest w drena ż odcieków, odprowadzaj ący je do studni zbiorczej, skąd kierowane s ą do oczyszczalni ścieków w Komorowie. Wody opadowe kierowane s ą natomiast do zbiornika przeciwpo żarowego. Kwatery I i II nie posiadaj ą instalacji do ujmowania gazu składowiskowego, natomiast kwatera III posiada tak ą instalacj ę. Pochodni ę zainstalowano w roku 2012. Zakres monitoringu wód podziemnych i wód odciekowych jest równie ż uregulowany prawnie. W skład systemu monitoringowego wód podziemnych wchodzi 6 piezometrów.

77 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Ryc. 19. Lokalizacja składowiska odpadów na tle wsi Powodowo źródło: opracowanie własne na podstawie www.google.pl/maps

Ryc. 20. Lokalizacja piezometrów na składowisku odpadów źródło: materiały przekazane przez ZM Obra (Instrukcja…)

Na terenie Powiatu w latach ubiegłych zamkni ęte zostały 4 składowiska odpadów, w miejscowo ściach Kaszczor, Siekówko, Kopanica oraz Reklinek. Składowisko w Kaszczorze w gminie Przem ęt jest zrekultywowane. Zgod ę na zamkni ęcie składowiska wydał Starosta Wolszty ński w roku 2003.

78 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Kolejne składowisko odpadów w gminie Przem ęt, w miejscowo ści Siekówko jest w trakcie procesu zamykania, zgod ę na zamkni ęcie wydał Starosta Wolszty ński w roku 2012, a zmieniono j ą w roku 2015 przez Marszałka Województwa Wielkopolskiego. Składowisko odpadów w Kopanicy w gminie Siedlec zostało zamkni ęte w roku 2004 decyzj ą Starosty Wolszty ńskiego i jest zrekultywowane. Natomiast obiekt w Reklinku (tak że gmina Siedlec) jest w trakcie rekultywacji. Zgod ę na zamkni ęcie wydał Starosta Wolszty ński w roku 2009, a zmieniono j ą w roku 2015 przez Marszałka Województwa Wielkopolskiego.

3.8.5. Analiza SWOT – gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów

W kolejnej tabeli przedstawiono analiz ę SWOT dla obszaru interwencji gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów.

Tabela 33. Analiza SWOT – gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów Mocne strony Słabe strony − osi ągni ęty przez gminy poziom recyklingu, przygotowania do ponownego u życia i odzysku innymi − zdecydowanie najwi ększy udział metodami papieru, tworzyw sztucznych, w łącznej ilo ści odebranych odpadów szkła, metalu; komunalnych zmieszanych odpadów − osi ągni ęty przez gminy poziom komunalnych, recyklingu, przygotowania do − osi ągni ęty poziom ograniczenia masy ponownego u życia i odzysku innymi odpadów komunalnych ulegaj ących

trzne metodami innych ni ż niebezpieczne

ę biodegradacji przekazywanych do odpadów budowlanych i rozbiórkowych składowania przez gminy, – ze wzgl ędu na brak odbierania tej − du że koszty funkcjonowania systemu frakcji odpadów, odbioru opadów, − zwi ększaj ąca si ę corocznie ilo ść − brak umiej ętno ści prawidłowej odpadów segregowanych w ogólnej segregacji odpadów przez cz ęść ilo ści odebranych odpadów,

Czynnikiwewn mieszka ńców, − prawidłowo prowadzona gospodarka − niewielkie mo żliwo ści nakłonienia odpadami przez zakłady przemysłowe, mieszka ńców do prowadzenia − kontrole nieruchomo ści pod wzgl ędem selektywnej zbiórki odpadów, prawidłowo ści wypełniania obowi ązków − istniej ące dzikie wysypiska śmieci w m. wynikaj ących z regulaminu utrzymania Kębłowo i Nowa Wie ś. porz ądku i czysto ści, − zamkni ęte składowiska odpadów i jedno funkcjonuj ące składowisko odpadów. Szanse Zagro żenia − wprowadzenie na terenie kraju nowych zało żeń dotycz ących gospodarowania − brak wpływu gmin na efektywno ść odpadami komunalnymi (nowelizacje przetwarzania odpadów komunalnych

trzne ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w RIPOK, ę w gminach), − skala i problemowo ść wprowadzonych − powstawanie nowoczesnych instalacji do zmian w nowych przepisach przetwarzania odpadów komunalnych, gospodarowania odpadami komunalnymi wzmo żona kontrola WIO Ś i organów cz ęsto prowadz ąca do nieprawidłowo ści ochrony środowiska w zakresie w funkcjonowaniu nowego systemu, prawidłowego gospodarowania odpadami − powstawanie nowych podmiotów Czynnikizewn komunalnymi i gospodarczymi, prowadz ących zbieranie i odzysk − aktywna działalno ść Zwi ązku odpadów. Mi ędzygminnego Obra. Źródło: opracowanie własne

79 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

3.9. ZASOBY PRZYRODNICZE

3.9.1. Flora i fauna

Obszar Powiatu Wolszty ńskiego poło żony jest w granicy wielkopolsko - pomorskiej krainy przyrodniczo - le śnej. Najwi ększ ą powierzchni ę w śród zbiorowisk le śnych zajmuj ą zbiorowiska typu borowego z przewag ą boru świe żego i boru mieszanego świe żego. Z uwagi na podło że glebowe w cz ęś ci północnej bory s ą one bardziej suche, natomiast na południu od Pradoliny Warcia ńsko - Odrza ńskiej wyst ępuje wi ęcej borów świe żych i mieszanych. Gatunkiem dominuj ącym w drzewostanach jest sosna zwyczajna. Oprócz sosny wyst ępuje równie ż brzoza brodawkowata i d ęby. W warstwie podszytu pojawia si ę dodatkowo jarz ębina, a czasem i jałowce. W warstwie runa le śnego dominuj ącymi gatunkami są: borówka czarna, pszeniec gajowy, mchy (zwłaszcza rokietnik, gajnik i widłoz ąb) oraz wrzos pospolity. Znaczna cz ęść powierzchni zaj ęta jest przez ł ąki i pastwiska. Ł ąki znajduj ą si ę przewa żnie na glebach z niedoborem składników mineralnych i o zmiennej wilgotno ści. Poro śni ęte s ą ró żnymi gatunkami trawy: kostrzew ą, tomk ą wonn ą i mietlic ą pospolit ą. Na glebach torfowych tworz ą si ę zbiorowiska turzyc. Do najwi ększych kompleksów le śnych zaliczane s ą trzy obszary: - pierwszy na północy od Wolsztyna mi ędzy miejscowo ściami Chorzemin, Ku źnica Zb ąska, Jabłonna, Wioska, Głodno, - drugi rozci ąga si ę pomi ędzy K ębłowem, Obr ą, Świ ętnem, Rudnem i Wilczem, - trzeci ą grup ą s ą lasy w rejonie Jezior Przem ęckich w obr ębie miejscowo ści Mochy, Kaszczor, Olejnica, Perkowo. Doliny rzeczne i nieu żytki poro śni ęte s ą przez niewielkie powierzchniowo lasy o znaczeniu ekologicznym tzn. przeciwdziałaj ące erozji, chroni ące pola przed wiatrami, retencjonuj ące wod ę. Cz ęść lasów ze wzgl ędu na pełnione funkcje została zakwalifikowana jako lasy ochronne, w tym: wodochronne, glebochronne. Obok lasów licznie wyst ępuj ą równie ż zbiorowiska ro ślinno ści ł ąkowej w dolinach rzecznych i wokół jezior. Sama Pradolina jest specyficznym zbiorowiskiem ł ąk, szuwarów, zaro śli, krzewów, wilgotnych lasów i olsów oraz torfowisk typu niskiego.

Na terenie Powiatu prowadzona jest gospodarka łowiecka, maj ąca na celu ochron ę zwierz ąt łownych poprzez zapewnienie jej odpowiednich warunków bytowych i żywieniowych jak równie ż racjonalne wykorzystanie zasobów zwierzyny łownej na planowane odstrzały. Urozmaicone biotopy wpłyn ęły na obfito ść gatunków zwierz ąt takich jak płazy (kumak nizinny, grzebiuszka ziemna, ropucha zwyczajna, ropucha zielona, rzekotka drzewna, żaba trawna, padalec, jaszczurka zwinka, zaskroniec), gady (jaszczurka zwinna, padalec zwyczajny, zaskroniec zwyczajny, żmija zygzakowata, żółwie błotne), ptaki (rybitwa czarna, perkoz zausznik, goł ąb siniak, sierpówka, żuraw, gęgawa, kania czarna i kania rdzawa, czapla siwa, kulik wielki, bocian biały, cietrzew, kobuz, ba żant, kuropatwa itp.) i ssaki (je ż, ryjówka aksamitna, kret, kuna le śna, wydra, borsuk, wiewiórka pospolita, borowiec wielki, nocek du ży, sarna, dzik, jele ń, lis, zaj ąc). W celu obni żenia szkód wyrz ądzonych przez zwierzyn ę łown ą podejmuje si ę działania polegaj ące na ochronie mechanicznej i chemicznej upraw i młodników oraz na odstrzałach redukcyjnych.

80 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Administracyjnie lasy Powiatu nale żą do nadle śnictwa Wolsztyn, Ko ścian, Sława Śląska i Babimost. Nadle śnictwo Wolsztyn administrowało ł ącznie powierzchni ą 9 734,73 ha (w ramach le śnictw: D ąbrowa – 1 399,66 ha, K ębłowo – 1 447,21 ha, Zacisze – 1 196,65 ha, Jaromierz – 117,75 ha, Bel ęcin – 1 131,28 ha, Nowe Tłoki – 1 381,05 ha, Powodowo – 1 349,89 ha, Kopanica – 1 656,23 ha, Stefanowo – 55,01 ha). Nadle śnictwo Ko ścian administrowało w roku 2015 – 5 198,51 ha lasów pa ństwowych (w ramach le śnictw: Ziemin – 897,39 ha, Żegrowo – 665,09 ha, Kaszczor – 1 700,13 ha, Olejnica – 1 935,90 ha). Nadle śnictwo Sława Śląska na terenie Powiatu Wolszty ńskiego administruje obszar 3 453,38 ha (w ramach le śnictwa Wilcze jest to powierzchnia 1 275,58 ha, le śnictwa Świ ętno - 1 730,08 ha, le śnictwa Polanica - 332,23 ha, le śnictwa Kolsko - 115,49 ha). Natomiast nadle śnictwo Babimost zarz ądza ogółem powierzchni ą 856,1538 ha (le śnictwo Laski – 0,52 ha, Chwalim – 66,7175 ha, W ąchabno – 788,9163 ha). Stan zdrowotny lasów ocenia si ę na dobry. Nadle śnictwa Babimost, Ko ścian oraz Wolsztyn, na podstawie zawartych porozumie ń, sprawuj ą w imieniu Starosty Wolszty ńskiego nadzór nad lasami niestanowi ącymi własno ści Skarbu Pa ństwa: - Nadle śnictwo Babimost administruje powierzchni ę 110,24 ha, - Nadle śnictwo Ko ścian - 878,01 ha, - Nadle śnictwo Wolsztyn – 1 625,21 ha.

Struktur ę gruntów le śnych na terenie Powiatu Wolszty ńskiego w rozbiciu na poszczególne gminy pokazuje kolejna tabela. Największ ą lesisto ść posiada gmina Wolsztyn. lesisto ść Powiatu jest znaczna, bo około 30 %.

Tabela 34. Struktura gruntów le śnych na terenie Powiatu Wolszty ńskiego (ha) gmina gmina Ogółem Typ gruntu gmina Siedlec Wolsztyn Przem ęt Powiat grunty le śne publiczne 8948,00 4491,08 5074,18 18513,26 grunty le śne prywatne 611,90 1085,51 863,19 2560,6 lasy 9276,22 5474,47 5825,07 20575,76 lesisto ść 37,1 26,8 25,9 29,9 Źródło: Powierzchnia geodezyjna 2014 r.

Działania jakie s ą prowadzone w lasach to głównie piel ęgnacja gleby, czyszczenia wczesne i pó źne oraz trzebie że wczesne i pó źne. W ostatnich latach nadle śnictwa nie dokonywały nasadze ń drzewostanów wył ączonych z u żytkowania rolniczego, nieu żytków, terenów zdegradowanych lub przekształconych. Zasoby le śne, w tym młode uprawy zabezpieczane s ą przed zgryzaniem ich przez zwierzyn ę.

System przyrodniczy uzupełnia ziele ń urz ądzona: parki, parki podworskie, czy te ż zespoły parkowo - pałacowe, cmentarze, skwery, ziele ńce, kwietniki, aleje i szpalery, klomby, ogródki działkowe, ziele ń obiektów sportowych, itp.

3.9.2. Przyroda chroniona i jej zasoby

Wśród najwa żniejszych form ochrony przyrody powołanych na terenie Powiatu, zgodnie z ustaw ą z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2015 r. poz. 1651 ze zm.) mo żna zaliczy ć: rezerwat przyrody, park krajobrazowy, obszar chronionego

81 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024 krajobrazu i obszar NATURA 2000 oraz formy indywidualnej ochrony takie jak pomniki przyrody. Przez teren Powiatu przebiegaj ą równie ż korytarze ekologiczne, wskazane na kolejnej rycinie.

Ryc. 21. Korytarze ekologiczne przebiegaj ące przez Powiat Wolszty ński Źródło: geoserwis.gdos.gov.pl

3.9.2.1. NATURA 2000

W ramach sieci NATURA 2000 na omawianym terenie wł ączone do ochrony obszary o znaczeniu dla Wspólnoty to: - Wielki Ł ęg Obrza ński PLB 300004 (obszar specjalnej ochrony ptaków), - Pojezierze Sławskie PLB 300011 (obszar specjalnej ochrony ptaków), - Jeziora Pszczewskie i Dolina Obry PLB 080005 (obszar specjalnej ochrony ptaków), - Jeziora Pszczewskie i Dolina Obry PLH 080002 (specjalny obszar ochrony siedlisk), - Ostoja Przem ęcka PLH 300041 (specjalny obszar ochrony siedlisk).

Bezpo średnio z północn ą granic ą gminy Wolsztyn graniczy niewielki obszar Barło żnia Wolszty ńska PLH 300028 (specjalny obszar ochrony siedlisk), poło żony jest na terenie gminy Rakoniewice. Wielki Ł ęg Obrza ński to obszar obejmuj ący najszersz ą cz ęść doliny Środkowej Obry. Rzeka płynie w tym rejonie trzema korytami, które przecinaj ą teren ostoi ze wschodu na zachód. Teren pokryty jest mozaik ą ł ąk, bagien, lasów zalewowych, potorfi oraz lasów mieszanych porastaj ących piaski polodowcowych wyniesie ń. Dolina jest poci ęta sieci ą kanałów i rowów. Z wyj ątkiem obszarów zabagnionych, teren jest intensywnie uprawiany,

82 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024 głównie w formie u żytków zielonych (ł ąki i pastwiska). Obszar zajmuj ę powierzchni ę 23 431,11 ha. Omawiany obszar to ostoja ptasia o randze europejskiej E 34. Wyst ępuje to co najmniej 17 gatunków ptaków z Zał ącznika i Dyrektywy Ptasiej, 7 gatunków z Polskiej Czerwonej Ksi ęgi (PCK). W okresie l ęgowym obszar zasiedla kulik wielki (PCK) - około 4 % populacji krajowej oraz co najmniej 1 % populacji krajowej nast ępujących gatunków ptaków: błotniak zbo żowy, kania czarna i kania ruda. W stosunkowo wysokiej liczebno ści wyst ępuj ą: bocian biały oraz pustułka (około1 % populacji krajowej). Uszczegóławiaj ąc gatunki ptaków i innych zwierz ąt bytuj ących na tym terenie wymieni ć nale ży w pierwszej kolejno ści ptaki wymienione w Zał ączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG: b ąk zwyczajny ( Botaurus stellaris ), bocian czarny ( Ciconia nigra ), bocian biały (Ciconia ciconia ), trzmielojad zwyczajny ( Pernis apivorus ), kania czarna ( Milvus migrans), kania ruda ( Milvus milvus ), błotniak stawowy ( Circus aeruginosus ), błotniak zbo żowy ( Circus cyaneus ), orlik krzykliwy ( Aquila pomarina ), kropiatka ( Porzana porzana ), zielonka ( Porzana parva ), derkacz ( Crex crex ), żuraw ( Grus grus ), dzi ęcioł czarny ( Dryocopus martius ), świergotek polny ( Anthus campestris ), podró żniczek ( Luscinia svecica ), jarz ębatka ( Sylvia nisoria ) oraz jako jedyny gatunek chroniony w tej grupie siewka złota (Pluvialis apricaria ). Regularnie wyst ępuj ącymi ptakami migruj ącymi nie wymienionymi w Zał ączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG wyst ępuj ącymi na tym terenie s ą: g ęś g ęgawa ( Anser anser ), rycyk ( Limosa limosa ), oraz chroniony kulik wielki ( Numenius arquata ). Innym wa żnym gatunkiem zwierz ąt jest paj ąk tygrzyk paskowany ( Argiope bruennichi ). Wa żnymi gatunkami ro ślin s ą natomiast: kukułka szerokolistna ( Dactylorhiza majalis ), go ździk ( Dianthus superbus ), kruszczyk szerokolistny ( Epipactis helleborine ), groszek błotny (Lathyrus palustris ), grzybie ń biały ( Nymphaea alba ), porzeczka czarna ( Ribes nigrum ), przetacznik wodny ( Veronica catenata ). Warto ść przyrodnicz ą oprócz bogatej fauny stanowi ą równie ż miejscami bardzo dobrze zachowane ł ęgi jesionowo - olszowe - starodrzewia z licznymi pomnikowymi okazami jesionów i d ębów szypułkowych oraz rozległe połacie ł ąk, zarówno ekstensywnie użytkowane, jak i zarastaj ące. Jest to jeden z najwi ększych tego typu kompleksów w Wielkopolsce. Zinwentaryzowane siedliska na terenie tej ostoi, które jednak nie podlegaj ą ochronie w ramach tego obszaru NATURA 2000 to: - ciepłolubne, śródl ądowe murawy napiaskowe ( Koelerion glaucae ) – 6120, - zmiennowilgotne ł ąki trz ęś licowe ( Molinion ) - 6410, - ziołoro śla górskie ( Adenostylion alliariae ) i ziołoro śla nadrzeczne ( Convolvuletalia sepium ) – 6430, - ni żowe i górskie świe że ł ąki u żytkowane ekstensywnie ( Arrhenatherion elatioris ) – 6510, - grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny ( Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum) – 9170, - łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe ( Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion ) - 91E0.

Pojezierze Sławskie Obszar stanowi mozaik ę jezior, wyspowo poło żonych pól uprawnych i du żych kompleksów le śnych. Wyst ępuje tu du że bogactwo form rze źby polodowcowej. Jeziora s ą płytkie i silnie zeutrofizowane. Najwi ększe z nich to rynnowe: Jez. Dominickie, Jez. Przem ęckie i Jez. Wiele ńskie. Rzeki i kanały odwadniaj ące nale żą do systemu wodnego Obry. Szczególnie charakterystycznym zbiorowiskiem le śnym s ą acidofilne d ąbrowy,

83 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024 natomiast dominuj ącym typem siedliskowym lasów s ą bór mieszany świe ży i bór świe ży. Tereny rolnicze to pola urozmaicone licznymi zadrzewieniami k ępowymi. Obni żenia terenowe zajmuj ą wilgotne, żyzne ł ąki z dominacj ą szuwaru turzycowego. Wzdłu ż kanałów, grobli i rowów melioracyjnych wyst ępuj ą zadrzewienia wierzbowo-topolowe i olchowe. Powierzchnia obszaru obejmuje 39 144,83 ha. Na obszarze tym wyst ępuj ą co najmniej 23 gatunki ptaków z Zał ącznika I Dyrektywy Ptasiej, 7 gatunków z Polskiej Czerwonej Ksi ęgi (PCK). W okresie l ęgowym obszar zasiedla co najmniej 1% populacji krajowej nast ępuj ących gatunków ptaków: bąk (PCK), b ączek (PCK), podró żniczek (PCK) i g ęgawa; wyst ępuje 22 - 50 par czapli siwej. Na analizowanym terenie stwierdzono bytowanie nast ępuj ących gatunków ptaków wymienionych w Zał ączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG: b ąk zwyczajny ( Botaurus stellaris ), b ączek zwyczajny ( Ixobrychus minutus ), bocian biały ( Ciconia ciconia ), kania czarna ( Milvus migrans ), kania ruda ( Milvus milvus ), bielik zwyczajny ( Haliaeetus albicilla ), błotniak stawowy ( Circus aeruginosus ), kropiatka ( Porzana porzana ), zielonka ( Porzana parva ), derkacz ( Crex crex ), żuraw ( Grus grus ), rybitwa czarna ( Chlidonias niger ), lelek zwyczajny ( Caprimulgus europaeus ), zimorodek zwyczajny ( Alcedo atthis ), dzi ęcioł czarny (Dryocopus martius ), dzi ęcioł średni ( Dendrocopos medius ), lerka ( Lullula arborea ), świergotek polny ( Anthus campestris ), podró żniczek ( Luscinia svecica ), jarz ębatka ( Sylvia nisoria ), muchołówka mała ( Ficedula parva ), g ąsiorek ( Lanius collurio ), ortolan ( Emberiza hortulana ). Ponadto stwierdzono obecno ść regularnie wyst ępuj ących ptaków migruj ących nie wymienionych w Zał ączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG, to znaczy: perkozka (Tachybaptus ruficollis ), perkoza dwuczubego ( Podiceps cristatus ), perkoza zausznika (Podiceps nigricollis ), łab ędzia niemego ( Cygnus olor ), g ęsi g ęgawy ( Anser anser ), krakwy (Anas strepera ), cyraneczki ( Anas crecca ), cyranki ( Anas querquedula ), głowienki ( Aythya ferina ), g ągoła ( Bucephala clangula ), wodnika zwyczajnego ( Rallus aquaticus ), kokoszki zwyczajnej ( Gallinula chloropus ), łyski ( Fulica atra ), w ąsatki ( Panurus biarmicus ).

Jeziora Pszczewskie i Dolina Obry PLB 080005 (ostoja ptasia) Teren poło żony w regionie Bruzda Zb ąszy ńska, który stanowi szerokie obni żenie pomi ędzy Pojezierzem Łagowskim, a Pojezierzem Pozna ńskim. Obszar charakteryzuje si ę skomplikowanym układem hydrograficznym: Obra wcina si ę w południkowo zorientowan ą rynn ę, przepływa przez szereg jezior, w tym najwi ększe Jez. Zb ąszy ńskie. Jeziora s ą płytkie, eutroficzne, otoczone rozległymi obszarami torfowisk niskich i przej ściowych, i lasami łęgowymi. W cz ęś ci północnej obszaru, znajduje si ę ci ąg jezior nieco gł ębszych i mniej zeutrofizowanych. Lesisto ść obszaru jest du ża, przewa żaj ą bory sosnowe. W ostoi utrzymuj ą si ę te ż rozległe połacie ł ąk i pastwisk. Zaludnienie w tym rejonie jest niewielkie, a w gospodarce dominuje stosunkowo intensywne rolnictwo oraz hodowla ryb. Obszar obejmuje areał równy 14 793,28 ha. Wyst ępuje na tym terenie co najmniej 16 gatunków ptaków z Zał ącznika I Dyrektywy Ptasiej, 5 gatunków z Polskiej Czerwonej Ksi ęgi (PCK). W okresie l ęgowym obszar zasiedla co najmniej 1 % populacji krajowej nast ępuj ących gatunków ptaków: b ąk, jarz ębatka i kania czarna. W stosunkowo wysokim zag ęszczeniu wyst ępuje błotniak stawowy, kania ruda i lerka. W okresie w ędrówek wyst ępuje co najmniej 1 % populacji szlaku w ędrówkowego łyski. Stosunkowo du że koncentracje w ędrówkowe osi ąga: czernica, g ągoł, głowienka, krzy żówka i perkoz dwuczuby. Ptaki wodno-błotne wyst ępuj ą w koncentracjach powy żej 20 000.

84 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Wśród ptaków wymienionych w Zał ączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG wyró żnia si ę podobna gatunki jak dla obszary Wielki Ł ęg Obrza ński, i s ą to: bąk zwyczajny ( Botaurus stellaris ), b ączek zwyczajny ( Ixobrychus minutus ), bocian czarny ( Ciconia nigra ), bocian biały (Ciconia ciconia ), trzmielojad zwyczajny ( Pernis apivorus ), kania czarna ( Milvus migrans ), kania ruda ( Milvus milvus ), bielik zwyczajny ( Haliaeetus albicilla ), błotniak stawowy ( Circus aeruginosus ), orlik krzykliwy ( Aquila pomarina ), derkacz ( Crex crex ), żuraw ( Grus grus ), zimorodek zwyczajny ( Alcedo atthis ), dzi ęcioł czarny ( Dryocopus martius ), lerka ( Lullula arborea ), jarz ębatka ( Sylvia nisoria ), g ąsiorek ( Lanius collurio ). Natomiast do regularnie wyst ępuj ących na tym obszarze ptaków migruj ących nie wymienionych w Zał ączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG zalicza si ę: perkoza dwuczubego ( Podiceps cristatus ), czapl ę siw ą ( Ardea cinerea ), g ęś g ęgaw ę ( Anser anser ), krzy żówk ę ( Anas platyrhynchos ), głowienk ę ( Aythya ferina ), czernic ę ( Aythya fuligula ), g ągoła ( Bucephala clangula ), nurog ęś (Mergus merganser ), łysk ę ( Fulica atra ) oraz kormorana zwyczajnego ( Phalacrocorax carbo sinensis).

Jeziora Pszczewskie i Dolina Obry PLH 080002 (ostoja siedliskowa) Obszar ten pokrywa si ę z ostoj ą ptasi ą pod t ą sam ą nazw ą (dlatego te ż wymienione w dalszej cz ęść wa żne dla tego obszaru gatunki ptaków b ędą si ę cz ęś ciowo pokrywa ć z gatunkami wymienianymi dla PLB 080005). Jednak obszar ten stanowi teren ochrony siedlisk, w tym: - wydm śródl ądowych z murawami napiaskowymi (2330), - starorzeczy i naturalnych eutroficznych zbiorników wodnych ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion (3150), - zalewanych mulistych brzegów rzek (3270), - zmiennowilgotnych ł ąk trz ęś licowych (Molinion ) (6410), - ziołoro śli górskich (Adenostylion alliariae ) i ziołoro śli nadrzecznych (Convolvuletalia sepium ) (6430), - ni żowych i górskich świe żych ł ąk u żytkowanych ekstensywnie ( Arrhenatherion elatioris ) (6510), - torfowisk przej ściowych i trz ęsawisk (przewa żnie z ro ślinno ści ą z Scheuchzerio- Caricetea ) (7140), - grądu środkowoeuropejskiego i subkontynentalnego (Galio-Carpinetum, Tilio- Carpinetum ) (9170), - pomorskiego kwa śnego lasu brzozowo - dębowego (Betulo-Quercetum ) (9190), - łęgów wierzbowych, topolowych, olszowych i jesionowych (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion ) (91E0). Warto ści ą przyrodnicz ą tego obszaru s ą zatem dobrze zachowane typy siedlisk (w tym 10 rodzajów siedlisk z Zał ącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG), szczególnie wa żne są priorytetowe zbiorowiska ł ęgów oraz jeziora eutroficzne z charakterystyczn ą ro ślinno ści ą. Powierzchnia obszaru wynosi 23 431,11 ha. Obszar ten jest tak że wa żny dla fauny zwi ązanej z siedliskami wodno - błotnymi. Stwierdzono tu 5 gatunków z Zał ącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Teren ten stanowi jedn ą z wi ększych kolonii nocka du żego w Wielkopolsce. Obszar ma równie ż du że znaczenie dla ochrony ptaków. W śród ptaków wymienionych w Zał ączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG znajduj ą si ę: b ąk zwyczajny (Botaurus stellaris ), bocian czarny ( Ciconia nigra ), bocian biały ( Ciconia ciconia ), trzmielojad zwyczajny ( Pernis apivorus ), kania czarna ( Milvus migrans ), kania ruda ( Milvus milvus ), bielik zwyczajny ( Haliaeetus albicilla ), błotniak stawowy ( Circus aeruginosus ), orlik krzykliwy (Aquila pomarina ), derkacz ( Crex crex ), żuraw ( Grus grus) , zimorodek zwyczajny ( Alcedo

85 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024 atthis ), dzi ęcioł czarny ( Dryocopus martius ), lerka ( Lullula arborea ), jarz ębatka (Sylvia nisoria ). Ponadto regularnie wyst ępuj ącymi ptakami migruj ącymi nie wymienionymi w Zał ączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG na tym obszarze s ą: perkoz dwuczuby (Podiceps cristatus ), krzy żówka ( Anas platyrhynchos ), głowienka ( Aythya ferina ), czernica (Aythya fuligula ), g ągoł ( Bucephala clangula ), nurog ęś ( Mergus merganser ), łyska ( Fulica atra ). Na omawianych siedliskach bytuje tak że inna fauna ni ż ptaki. S ą to m.in. ssaki (wymienione w Zał ączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG): nocek du ży ( Myotis myotis ), bóbr europejski ( Castor fiber ), wydra ( Lutra lutra ). W śród płazów zinwentaryzowano kumaka (Bombina bombina ). Gatunkiem ryb jest np. koza pospolita ( Cobitis taenia ). Innymi zinwentaryzowanymi zwierz ętami na tym obszarze, które nie s ą wymienione w Zał ącznikach do Dyrektyw s ą: ropucha zielona ( Bufo viridis ), rzekotka drzewna ( Hyla arborea ), grzebiuszka ziemna ( Pelobates fuscus ), zaskroniec zwyczajny ( Natrix natrix ). Cennymi ro ślinami natomiast s ą: buławnik czerwony ( Cephalanthera rubra ), kukułka szerokolistna (Dactylorhiza majalis ), rosiczka okragłolistna ( Drosera rotundifolia ), kruszczyk błotny (Epipactis palustris ), pełnik europejski ( Trollius europaeus ).

Ostoja Przem ęcka PLH 300041 (ostoja siedliskowa) Obszar ten stanowi jeden z przykładów krajobrazów polodowcowych południowo - zachodniej Polski, z typowymi formami ukształtowania terenu. Powierzchnia ostoi wynosi 4 396,48 ha. W cz ęś ci północnej i wschodniej ostoi dominuj ą jeziora w krajobrazie lasów gospodarczych. Środkowo - południowa cz ęść obszaru jest silnie zagospodarowana rolniczo, z g ęst ą sieci ą osadnicz ą. Stosunki wodne obszaru reguluje głównie systemem śluz i kanałów zwi ązanych z kanałem Obry. Ostoja chroni 12 jezior zró żnicowanych pod wzgl ędem troficznym (głównie eutroficznych) oraz z uwagi na zaawansowanie w procesie wypłycania i zarastania. W granicach ostoi wa żnymi siedliskami s ą tak że kwa śne d ąbrowy (południowo - wschodnia cz ęść ostoi), a tak że lasy ł ęgowe, gr ądy i ekstensywnie u żytkowane ł ąki. Uszczegóławiaj ąc zinwentaryzowane siedliska na tym terenie NATURA 2000 (wymienione w Zał ączniku I Dyrektywy Rady 92/43/EWG) nale ży wymieni ć: - wydmy śródl ądowe z murawami napiaskowymi (2330), - twardowodne oligo - i mezotroficzne zbiorniki wodne z podwodnymi ł ąkami ramienic Charetea (3140), - starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion (3150), - naturalne, dystroficzne zbiorniki wodne (3160), - zmiennowilgotne ł ąki trz ęś licowe ( Molinion ) (6410), - niżowe i górskie świe że ł ąki u żytkowane ekstensywnie ( Arrhenatherion elatioris ) (6510), - torfowiska wysokie z ro ślinno ści ą torfotwórcz ą ( żywe) (7110), - torfowiska wysokie zdegradowane, lecz zdolne do naturalnej i stymulowanej regeneracji (7120), - torfowiska przej ściowe i trz ęsawiska (przewa żnie z ro ślinno ści ą z Scheuchzerio- Caricetea ) (7140), - obni żenia na podło żu torfowym z ro ślinno ści ą ze zwi ązku Rhynchosporion (7150), - torfowiska nakredowe ( Cladietum marisci, Caricetum buxbaumii, Schoenetum nigricantis ) (7210),

86 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

- górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk (7230), - kwa śne buczyny ( Luzulo-Fagenion ) (9110), - grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny ( Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum ) (9170), - pomorski kwa śny las brzozowo-dębowy ( Betulo-Quercetum ) (9190), - bory i lasy bagienne ( Vaccinio uliginosi-Betuletum pubescentis, Vaccinio uliginosi- Pinetum, Pino) (91D0), - łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fr agilis, Populetum albae, Alnenion ) (91E0). Najwi ększe powierzchnie zajmuj ą kwa śne d ąbrowy (doskonale wykształcone, stanowi ą równocze śnie siedliska jelonka rogacza) oraz jeziora eutroficzne. Do szczególnie cennych, mimo niewielkiej powierzchni, nale żą mechowiska (7230) ze stanowiskami Epipactis palustris . Pozostała cz ęść obszaru zaj ęta jest przez cenne zespoły ł ąk wilgotnych, turzycowisk i trzcinowisk, które nie s ą siedliskami Natura 2000, jednak ich warto ść przyrodnicza (szczególnie ł ąk wilgotnych) jest równa, lub nawet wy ższa siedliskom z Zał ącznika I Dyrektywy Siedliskowej. Ze świe żymi ł ąkami u żytkowanymi ekstensywnie i łąkami trz ęś licowymi zwi ązana jest obecno ści ą licznej populacji czerwo ńczyka nieparka (gatunku z Zał ącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG). Ostoja chroni równie ż jeziora ramienicowe. W ekosystemach wodnych odnotowano a ż 12 gatunków zagro żonych ramienic, 3 z nich podlegaj ą ochronie prawnej. Na szczególn ą uwag ę zasługuje wyst ępowanie licznych populacji Chara filiformis i Nitella opaca - gatunków bardzo rzadko notowanych w Polsce. Z gatunków ptaków wymienionych w Zał ączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG wyró żnia si ę bielika zwyczajnego ( Haliaeetus albicilla ). Z ssaków wymienionych w Zał ączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG wyró żnia si ę: mopka ( Barbastella barbastellus ), bobra europejskiego ( Castor fiber ) oraz wydr ę ( Lutra lutra ). Z płazów wymienionych w Zał ączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG wyró żnia si ę kumaka nizinnego ( Bombina bombina ). Z gatunków ryb wymienionych w Zał ączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG wyró żnia si ę: ró żank ę ( Rhodeus sericeus amarus ) oraz Cobitis tae . Wyró żnia si ę tak że na tym obszarze bezkr ęgowce wymienione w Zał ączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG: czerwo ńczyka nieparka ( Lycaena dispar ), jelonka rogacza ( Lucanus cervus ) oraz pachnic ę dębow ą ( Osmoderma eremita ). Innymi wa żnymi gatunkami zwierz ąt są: ropucha szara ( Bufo bufo ), żaba moczarowa ( Rana arvalis ), żaba jeziorkowa ( Rana lessonae ), jaszczurka żyworodna ( Lacerta vivipara ), zaskroniec zwyczajny ( Natrix natrix ), sielawa ( Coregonus albula ), biegacz gładki ( Carabus glabratus ), biegacz ogrodowy ( Carabus hortensis ), biegacz fioletowy ( Carabus violaceus ) oraz modraszek bagniczek ( Plebeius optilete ). Na terenie ostoi zinwentaryzowano równie ż ró żne gatunki ro ślin. Z Zał ącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG będzie to: seler błotny ( Apium repens ), a z pozostałych gatunków: kopytnik pospolity ( Asarum europaeum ), próchniczek bagienny ( Aulacomnium palustre ), włosienicznik wodny ( Batrachium aquatile ), mokradłoszka zaostrzona (Calliergonella cuspidata ), dzwonek ( Campanula bononiensis ), turzyca bagienna ( Carex limosa ), centuria pospolita (Centaurium erythraea), buławnik czerwony ( Cephalanthera rubra ), ramienica szorstka ( Chara aspera ), ramienica przeciwstawna ( Chara contraria ), ramienica krucha ( Chara globularis ), ramienica kosmata ( Chara hispida ), ramienica omszona (Chara tomentosa ), ramienica pospolita ( Chara vulgaris ), pomocnik baldaszkowy (Chimaphila umbellata ), kło ć wiechowata ( Cladium mariscus ), konwalia majowa ( Convallaria majalis ), kukułka krwista ( Dactylorhiza incarnata ), wawrzynek wiłczełyko ( Daphne

87 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024 mezereum ), widlicz spłaszczony ( Diphasiastrum complanatum ), rosiczka okr ągłolistna (Drosera rotundifolia ), kruszczyk szerokolistny ( Epipactis helleborine ), kruszczyk błotny (Epipactis palustris), kruszyna pospolita ( Frangula alnus ), goryczka w ąskolistna ( Gentiana pneumonanthe ), goryczuszka ( Gentianella uliginosa ), bluszcz pospolity ( Hedera helix ), kocanki piaskowe ( Helichrysum arenarium ), przylaszczka pospolita ( Hepatica nobilis ), turówka wonna ( Hierochloe odorata ), kosaciec syberyjski (Iris sibirica ), groszek błotny (Lathyrus palustris ), bagno zwyczajne ( Ledum palustre ), lilia złotogłów ( Lilium martagon ), listera jajowata ( Listera ovata ), wiciokrzew pomorski ( Lonicera periclymenum ), widłak go ździsty ( Lycopodium clavatum ), bobek trójlistkowy ( Menyanthes trifoliata ), rukiew wodna (Nasturtium officinale ), gnie źnik le śny ( Neottia nidus-avis ), krynicznik ( Nitella flexilis ), Nitella opaca , gr ąż el żółty ( Nuphar lutea ), grzybienie białe ( Nymphaea alba ), płonnik pospolity (Polytrichum commune ), pierwiosnek lekarski ( Primula veris ), przygiełka biała (Rhynchospora alba), porzeczka czarna (Ribes nigrum), bagnica torfowa ( Scheuchzeria palustris ), marzyca ruda ( Schoenus ferrugineus ), torfowiec ostrolistny ( Sphagnum capillifolium ), torfowiec spiczastolistny ( Sphagnum cuspidatum ), torfowiec ko ńczysty (Sphagnum fallax ), tofowiec Sphagnum fimbriatum , torfowiec Sphagnum flexuosum , torfowiec magella ński ( Sphagnum magellanicum ), torfowiec błotny ( Sphagnum palustre ), torfowiec nastroszony ( Sphagnum squarrosum ), pływacz średni ( Utricularia intermedia ), pływacz drobny ( Utricularia minor ), pływacz zwyczajny ( Utricularia vulgaris ), kalina koralowa (Viburnum opulus ) oraz zam ętnica ( Zannichellia palustris ).

Barło żnia Wolszty ńska PLH 300028 (ostoja siedliskowa) Ostoja obejmuje podmokł ą, zatorfion ą nieck ę otoczon ą lasami sosnowymi. Obszar zajmuje niewielk ą powierzchni ę – 22,02 ha. Na terenie ostoi znajduj ą si ę 2 niewielkie zbiorniki wodne oraz bezodpływowe rowy. Zbiorniki powstały w wyniku dawnej eksploatacji złó ż torfowych. Siedliskami wymienionymi w Zał ączniku I Dyrektywy Rady 92/43/EWG zinwentaryzowanymi na tym obszarze s ą: - naturalne, dystroficzne zbiorniki wodne (3160), - torfowiska wysokie zdegradowane, lecz zdolne do naturalnej i stymulowanej regeneracji (7120). Na terenie tym nie zinwentaryzowano wielu wa żnych gatunków zwierz ąt. Obszar ten nie stanowi bardzo wa żnej w skali Polski ostoi strzebli błotnej (Phoxinus percnuru s), czyli gatunku ryby wymienionego w Zał ączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Jednak ze wzgl ędu na jego siln ą izolacj ę oraz fakt, że jest on najbardziej na zachód wysuni ętym stanowiskiem tego gatunku w Europie wymaga on pilnego zabezpieczenia i ochrony. Gatunkiem płaza wymienionego w Zał ączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG, a wyst ępuj ącego na tym terenie jest traszka grzebieniasta ( Triturus cristatus ).

88 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Ryc. 22. Zasi ęg obszarów NATURA 2000 Źródło: ekoportal.gov.pl, ekomapa

89 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Ryc. 23. Zasi ęg obszaru NATURA 2000 Źródło: ekoportal.gov.pl, ekomapa

3.9.2.2. Park krajobrazowy

Na terenie Powiatu Wolszty ńskiego znajduje si ę Przem ęcki Park Krajobrazowy, został on powołany 25 listopada 1991 r. na podstawie rozporz ądzenia nr 115a/91 Wojewody Leszczy ńskiego. Celem utworzenia Parku była ochrona i zachowanie jednego z najciekawszych fragmentów krajobrazu polodowcowego w Polsce i zwi ązanych z tym krajobrazem zespołów le śno – łąkowo - jeziornych. Park zajmuje ogóln ą powierzchni ę 21 450 ha. W województwie wielkopolskim znajduje si ę na terenie gmin: Wijewo, Przem ęt, Włoszakowice, Śmigiel i Świ ęciechowa (ł ącznie zajmuje powierzchni ę 19 450 ha - powierzchnia na podstawie Rozporz ądzenia nr 115a/91 Wojewody Leszczy ńskiego z dn. 25.11.1991 r. w sprawie powołania Przem ęckiego Parku Krajobrazowego oraz rozporz ądzenia nr 3/96 Wojewody Leszczy ńskiego z dn. 10.04.1996 r. zmieniaj ącego rozporz ądzenie Wojewody Leszczy ńskiego z dn. 25.11.1991 r., tekst jednolity ogłoszono Obwieszczeniem Dyrektora Wydziału Ochrony Środowiska Urz ędu Wojewódzkiego w Lesznie z dn. 13.05.1996 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporz ądzenia Wojewody Leszczy ńskiego w sprawie powołania Przem ęckiego Parku Krajobrazowego - Dz. Urz. Woj. Leszczy ńskiego z 1996 r. Nr 22, poz. 89). Około 9 100,0 ha znajduje si ę na terenie gminy Przem ęt. Dodatkowo Park obejmuje tereny województwa lubuskiego w gminie Wschowa (2 894 ha - według Rozporz ądzenia Nr 3 Wojewody Lubuskiego z dn. 14.02.2008 r.

90 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024 w sprawie Przem ęckiego Parku Krajobrazowego (Dz. Urz. Woj. Lubuskiego z 2008 r., Nr 14, poz. 341). Na obszarze parku znajduj ą si ę 3 rezerwaty przyrody: „Jezioro Trzebidzkie”, „Torfowisko nad Jeziorem Świ ętym” oraz „Wyspa Konwaliowa”. Dla Przem ęckiego Parku opracowany został projekt planu ochrony Przem ęckiego Parku Krajobrazowego.

Ryc. 24. Zasi ęg Przem ęckiego Parku Krajobrazowego Źródło: ekoportal.gov.pl, ekomapa

3.9.2.3. Rezerwat przyrody

Na terenie Powiatu znajduj ą si ę nast ępuj ące rezerwaty przyrody: 1. „Wyspa Konwaliowa” – krajobrazowy rezerwat przyrody utworzony w 1957 r. poło żony na Jeziorze Radomierskim, zajmuje powierzchni ę ok. 24,90 ha. Na zalesionej wyspie w drzewostanie dominuj ą d ęby bezszypułkowe w wieku ok. 150 lat, z domieszk ą sosny. Wyst ępuj ą tu tak że ro śliny rzadkie i chronione, w tym tak że wyst ępuj ąca konwalia majowa w formie zwanej ró żowa, prócz tego kokoryczka wonna, lilia złotogłów i buławnik czerwony. Inne osobliwo ści florystyczne to: ciemi ęż yk białokwiatowy, groszek czerniej ący, koniczyna dwukłosowa, czy ścica storzyszek i dziurawiec sk ąpolistny. Na wyspie gnie ździ si ę wiele interesuj ących i rzadkich gatunków ptaków: kania czarna i kania rdzawa, czapla siwa, kilka

91 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

gatunków dzi ęciołów (np. czarny i zielony), szpak i goł ąb siniak (pobyt na wyspie mo żliwy jest po uzyskaniu zgody Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody). Dla rezerwatu obowi ązuje plan ochrony przyj ęty Rozporz ądzeniem Nr 2/07 Woj. Wlkp. z dnia 10.01.2007 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony dla rezerwatu przyrody „Wyspa Konwaliowa” (Dz. Urz. Woj. Wlkp. Nr 4, poz. 60). Obowi ązuj ącymi aktami prawnymi dla tego rezerwatu s ą: - Zarz ądzenie Nr 1/12 RDO Ś w Poznaniu z dnia 17.04.2012 r. w sprawie rezerwatu przyrody „Wyspa Konwaliowa” (Dz. Urz. Woj. Wlkp. z 2012 r., poz. 2021), - Zarz ądzenie Ministra Le śnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 30.10.1957 r. w sprawie uznania za rezerwat przyrody (M. P. z 1957 r. Nr 96, poz. 560), - Obwieszczenie Woj. Wielkopolskiego z dnia 04.10.2001 r. w sprawie ogłoszenia wykazu rezerwatów przyrody utworzonych do dnia 31.12.1998 r. (Dz. Urz. Woj. Wlkp. z 2001 r. Nr 123, poz. 2401). 2. „Torfowisko nad Jeziorem Świ ętym” (koło Olejnicy) – rezerwat ścisły torfowiskowy o powierzchni 6,84 ha, obejmuj ący jezioro otoczone piaszczystymi wałami wydm poro śni ętych borem sosnowym. Rezerwat stanowi torfowisko przej ściowe z charakterystyczn ą dla niego ro ślinno ści ą. Do najciekawszych ro ślin rosn ących w rezerwacie nale żą : rosiczka okr ągłolistna, żurawina błotna, bobrek trójlistkowy, bagnica torfowa, modrzewnica zwyczajna, toje ść bukietowa, siedmiopalecznik błotny i bagno zwyczajne. Dla rezerwatu nie sporz ądzono do tej pory planu ochrony. Obowi ązuj ącymi aktami prawnymi dla rezerwatu s ą: - Zarz ądzenie Nr 38/11 RDO Ś w Poznaniu z dnia 01.09.2011 r. w sprawie rezerwatu przyrody „Torfowisko nad Jeziorem Świ ętym” (Dz. Urz. Woj. Wlkp. z 2011 r. Nr 274 poz. 4385), - Zarz ądzenie Ministra Le śnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 05.05. 1959 r. w sprawie uznania za rezerwat przyrody (M. P. z 1959 r. Nr 50, poz. 229), - Obwieszczenie Woj. Wielkopolskiego z dnia 04.10.2001 r. w sprawie ogłoszenia wykazu rezerwatów przyrody utworzonych do dnia 31.12.1998 r. (Dz. Urz. Woj. Wlkp. z 2001 r. Nr 123, poz. 2401), 3. „Jezioro Trzebidzkie” (niedaleko Bucza) – rezerwat faunistyczny, który wraz z przyległymi trzcinowiskami i lasami stanowi rezerwat ornitologiczny utworzony w roku 2000, o powierzchni 90,71 ha. Poło żony jest mi ędzy miejscowo ściami Trzebidza, Charbielin i D ębina, na południowy - wschód od miejscowo ści Bucz. Stanowi miejsce zasiedle ń dla wielu rzadkich okazów ptaków wodnych i l ądowych, chronionych i rzadko wyst ępuj ących w Polsce. Nale żą do nich: g ęsi g ęgawy, żurawie, błotniaki zbo żowe, wiele odmian dzikich kaczek. Poza tym na bagnach przy jeziorze osiedlono bobry europejskie. Rezerwat nie posiada jeszcze opracowanego planu ochrony. Obowi ązuj ącymi aktami prawnymi dla tego rezerwatu s ą: - Zarz ądzenie Nr 19/11 RDO Ś w Poznaniu z dnia 12.04.2011 r. w sprawie rezerwatu przyrody „Jezioro Trzebidzkie” (Dz. Urz. Woj. Wlkp. z 2011 r. Nr 162, poz. 2650), - Rozporz ądzenie Nr 33/2001 Wojewody Wielkopolskiego z dnia 01.10.2001 r. w sprawie uznania za rezerwat przyrody (Dz. Urz. Woj. Wlkp. Nr 123, poz. 2371), poprzedzone rozporz ądzeniem Wojewody Wielkopolskiego Nr 7/2000 z dnia 16.06.2000 r. w sprawie uznania za rezerwat przyrody (Dz. Urz. Woj. Wlkp. Nr 44, poz. 512),

92 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Ryc. 25. Zasi ęg terytorialny Rezerwatu Wyspa na Jeziorze Chobienickim Źródło: ekoportal.gov.pl, ekomapa

Ryc. 26. Lokalizacja rezerwatu Bagno Chorzemi ńskie Źródło: ekoportal.gov.pl, ekomapa

93 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

4. „Wyspa na Jeziorze Chobienickim” – rezerwat faunistyczny utworzony w 1959 r., o powierzchni 26,3 ha. Na wyspie znajduje si ę kolonia l ęgowa czapli siwej. Spotykany jest tu kozioróg d ębosz. Wyspa poro śni ęta jest a ż 26 gatunkami drzew z przewag ą sosny. Dla tego rezerwatu równie ż nie ma opracowanej do tej pory dokumentacji planu ochrony. Obowi ązuj ącymi aktami prawnymi ustanawiaj ącymi rezerwat s ą: - Zarz ądzenie Nr 2/12 RDO Ś w Poznaniu z dnia 17.04.2012 r. w sprawie rezerwatu przyrody „Wyspa na Jeziorze Chobienickim” (Dz. Urz. Woj. Wlkp. z 2012 r., poz. 2022), - Zarz ądzenie Ministra Le śnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 02.07.1959 r. w sprawie uznania za rezerwat przyrody (M. P. z 1959 r. Nr 80, poz. 421), - Obwieszczenie Woj. Wielkopolskiego z dnia 04.10.2001 r. w sprawie ogłoszenia wykazu rezerwatów przyrody utworzonych do dnia 31.12.1998 r. (Dz. Urz. Woj. Wlkp. z 2001 r. Nr 123, poz. 2401).

Ryc. 27. Lokalizacja rezerwatów Wyspa Konwaliowa i Torfowisko nad Jeziorem Świ ętym Źródło: ekoportal.gov.pl, ekomapa

5. „Bagno Chorzemi ńskie” to ścisły rezerwat torfowiskowy utworzony w 1959 r. Obejmuje 3,79 ha torfowiska przej ściowego, poło żonego w bezodpływowej niecce otoczonej suchymi sosnowymi borami. Porasta go karłowaty i rzadki drzewostan: brzozowy i sosnowy. Na obrze żach wyst ępuje olsza czarna i pojedyncze świerki. W runie oprócz torfowców spotka ć mo żna wełniank ę pochwowat ą, kilka gatunków turzyc, bagno zwyczajne, żurawin ę błotn ą, bagnic ę torfow ą. Dla tego rezerwatu nie ma jeszcze opracowanego planu ochrony. Obowi ązuj ącymi aktami prawnymi dla tego rezerwatu s ą:

94 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

- Zarz ądzenie Nr 1/10 RDO Ś w Poznaniu z dnia 25.01.2010 r. w sprawie rezerwatu przyrody „Bagno Chorzemi ńskie” (Dz. Urz. Woj. Wlkp z 2010 r. Nr 64, poz. 1359), - Zarz ądzenie Ministra Le śnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 05.05.1959 r. w sprawie uznania za rezerwat przyrody(M. P. z 1959 r. Nr 50, poz. 227), - Obwieszczenie Woj. Wielkopolskiego z dnia 04.10.2001 r. w sprawie ogłoszenia wykazu rezerwatów przyrody utworzonych do dnia 31.12.1998 r. (Dz. Urz. Woj. Wielkopolskiego z 2001 r. Nr 123, poz. 2401).

Ryc. 28. Lokalizacja rezerwatu Jezioro Trzebidzkie Źródło: ekoportal.gov.pl, ekomapa

3.9.2.4. Obszary chronionego krajobrazu

System obszarów chronionych na terenie Powiatu uzupełniaj ą obszary chronionego krajobrazu. Pierwszy z nich to obszar pod nazw ą „Przem ęcko - Wschowski i kompleks le śny Włoszakowice” (wyznaczony rozporz ądzeniem Nr 82/92 Wojewody Leszczy ńskiego z dn. 01.08.1992 r. w sprawie wyznaczenia obszarów chronionego krajobrazu na terenie województwa leszczy ńskiego dotycz ącego obszaru chronionego krajobrazu „Przem ęcko- Wschowski i kompleks le śny Włoszakowice). Zajmuje on powierzchni ę 41 225 ha. Ponadto na terenie Powiatu Wolszty ńskiego znajduje si ę inny obszar chronionego krajobrazu: „Pojezierze Sławskie, Pradolina Obry i Rynna Zb ąszy ńska”. Obszar ten zajmuje powierzchni ę 41 700 ha. Został on wyznaczony uchwał ą nr VII/49/85 Wojewódzkiej Rady narodowej w Zielonej Górze z dnia 21.06.1985 r. w sprawie wyznaczenia obszarów chronionego krajobrazu na terenie województwa zielonogórskiego (Dz. Urz. Woj. Zielonogórskiego nr 7, poz. 188). Nast ępnie Wojewoda Zielonogórski wydał rozporz ądzenie Nr 6 z dnia 10.07.1996 r. w sprawie wyznaczenia obszarów chronionego krajobrazu (Dz. Urz. Woj. Zielonogórskiego Nr 12, poz. 117), które zostało zmienione rozporz ądzeniem:

95 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Rozporz ądzenie nr 10 Wojewody Zielonogórskiego z dnia 10.07.1998 r. zmieniaj ące rozporz ądzenie w sprawie wyznaczenia obszarów chronionego krajobrazu.

Ryc. 29. Zasi ęg obszarów chronionego krajobrazu na terenie Powiatu i okolic Źródło: ekoportal.gov.pl, ekomapa

3.9.2.5. Użytki ekologiczne

Użytki ekologiczne s ą to niewielkie obszarowo, lecz zasługuj ące na ochron ę pozostało ści ekosystemów, maj ących znaczenie dla zachowania ró żnorodno ści biologicznej. Przedmiotem takiej ochrony na terenie Powiatu jest pi ęć u żytków ekologicznych o łącznej powierzchni 32 ha. Cel ochrony to zachowanie cennych pod wzgl ędem przyrodniczym obiektów, takich jak naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródle śne oczka wodne, k ępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, płaty nieu żytkowanej ro ślinno ści, stanowiska chronionych gatunków ro ślin, zwierz ąt i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmna żania lub sezonowego przebywania.

96 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Na terenie gminy Wolsztyn ustanowiono sze ść u żytków ekologicznych rozporz ądzeniem Nr 14 Wojewody Zielonogórskiego z dn. 20.11.1997 r. w sprawie uznania za użytek ekologiczny (Dz. Urz. Woj. Zielonogórskiego Nr 19, poz. 185) oraz uchwał ą Rady Miejskiej w Wolsztynie Nr XL/393/98 z dn. 21.05.1998 r. Zgodnie z art. 11 ustawy z dnia 07.12.2000 r. o zmianie ustawy o ochronie przyrody (Dz. U. 2011 r. Nr 3, poz. 21) akty prawa ustanawiaj ące te u żytki ekologiczne utraciły moc prawn ą. Tym samym ustanowione u żytki nie funkcjonuj ą w obrocie prawnym jako formy ochrony przyrody w rozumieniu ustawy o ochronie przyrody. W celu ochrony tych obszarów, Rada Miejska w Wolsztynie powinna ponownie w drodze uchwały ustanowi ć u żytki ekologiczne. Obszarami tymi s ą: - „Torfowisko” – kompleks ł ąk ko śnych, nieu żytków, zadrzewie ń i szuwarów poło żonych w obr ębie kanałów Środkowego Obry i Wroniawskiego o pow. 61,59 ha, powołanych dla ochrony miejsc l ęgowania żurawia. - „Rozlewisko przy Dojcy” – poło żone na terenie Nadle śnictwa Wolsztyn, Le śnictwa Nowe Tłoki, wyst ępuj ą tu: pijawka lekarska, płazy i gady oraz ro śliny obj ęte ochron ą. - „Żurawie bagno” – poło żone na terenie Le śnictwa Zacisze, na obszarze tym wyst ępuje m.in. bagno zwyczajne, chronione gady i płazy. - „Karasiowy stawek” - bagno poło żone na terenie Le śnictwa Zacisze, ro śnie tutaj m.in. rosiczka okr ągłolistna oraz gniazduje jedna para żurawi. - „Grz ęzawisko Wilczewskie” – bagno poło żone na terenie Le śnictwa Marianice, wyst ępuje m.in. rosiczka okr ągło listna i bagno zwyczajne. - „Kobyle Błoto” – bagno poło żone na terenie Le śnictwa Nowe Tłoki, z ro ślin wyst ępuj ą grzybienie białe i gr ąż ele żółte. Na terenie gminy Siedlec wyst ępuj ą cztery u żytki ekologiczne (uchwała Rady Gminy Siedlec Nr XXXII/238/06 z dn. 31.01.2006 r. w sprawie uznania gruntów za u żytki ekologiczne, Dz. Urz. Woj. Wielkopolskiego Nr 28, poz. 719 z 2006 r.): - „Wyspa na Jeziorze Chobienickim” - o powierzchni 4,43 ha, wyst ępuje olsza i wierzba w wieku ok. 50 lat oraz pojedyncze okazy d ębów w wieku ok. 120 lat. Wyspy s ą miejscem l ęgów ptaków wodnych i śpiewaj ących. - „Mie śniki” - o pow. 4,24 ha poło żony w Le śnictwie W ąchabno, - „Bagno Małe Liny” – o pow. 4,52 ha poło żone na terenie Le śnictwa Linie, wyst ępuje tu bobrek trójlistkowy, a w śród ro ślinno ści o li ściach pływaj ących osoka aloesowa. - „Żurawie błota” - poło żone na terenie Le śnictwa Chobienice, o pow. 5,12 ha.

3.9.2.6. Pomniki przyrody

Celem ochrony pomników przyrody jest zachowanie, ze wzgl ędów naukowych i dydaktycznych, tworów przyrody odznaczaj ących si ę indywidualnymi i niepowtarzalnymi cechami. Na terenie Powiatu znajduj ą si ę 84 pomniki przyrody, w tym: - 40 pomników przyrody w Gminie Przem ęt, - 26 pomników przyrody w Gminie Wolsztyn, - 18 pomników przyrody w Gminie Siedlec. Pomniki przyrody to nie tylko drzewa, ale równie ż głaz narzutowy.

97 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

3.9.3. Analiza SWOT – zasoby przyrodnicze

W kolejnej tabeli przedstawiono analiz ę SWOT dla obszaru interwencji zasoby przyrodnicze.

Tabela 35. Analiza SWOT – zasoby przyrodnicze Mocne strony Słabe strony − teren zurbanizowany, zaludniony i przekształcony antropogenicznie zwłaszcza wokół Wolsztyna, − fragmentacja siedlisk, − ustanowienie na obszarach − niszczenie siedlisk le śnych przez o najwi ększej warto ści przyrodniczej użytkowników quadów, form ochrony przyrody, − proceder strzelania do ptaków obj ętych − obj ęcie cz ęś ci analizowanej jednostki ochron ą gatunkow ą, formami powierzchniowymi ochrony − brak aktualnej, specjalistycznej

trzne przyrody, inwentaryzacji przyrodniczej, ę − formy ochrony przyrody zwi ązane − brak planów ochrony dla wszystkich z zasobami wodnymi i siedliskami form ochrony przyrody, które tego lądowymi, wymagaj ą, − dobry stan zdrowotny lasów, − możliwo ść zniszczenia siedlisk − skuteczny system wykrywania po żarów nietoperzy podczas modernizacji lasów przez nadle śnictwa, zabudowa ń, Czynnikiwewn − bie żą ce wykonywanie zabiegów − spontaniczna sukcesja ro ślinna, zwalczaj ących i ograniczaj ących zwi ększanie si ę udziału gatunków organizmy szkodliwe oraz zabiegów synantropijnych, ochronnych na uprawach le śnych − zagro żenia biotyczne i abiotyczne przeciw jeleniowatym i dzikom lasów (gryzonie, chrz ąszcz drukarz, pędrak chrab ąszcz, po żary, wiatrołomy, choroby grzybowe sosny - osutka), − zmniejszaj ąca si ę ilo ść pomników przyrody. Szanse Zagro żenia − zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego, wód, − eutrofizacja siedlisk, − ograniczanie lokalnych źródeł − penetracja turystyczna wpływaj ąca na zanieczyszcze ń powietrza, gleby i wód, cz ęstotliwo ść wyst ępowania po żarów − minimalizacja ilo ści wycinanych drzew, lasów oraz zakłócanie ciszy na nasadzenia zast ępcze, terenach rezerwatów przyrody, − wła ściwa piel ęgnacja szaty ro ślinnej, − wypalanie traw,

trzne wzbogacanie gleb środkami

ę − nadmierna wycinka drzew przy glebotwórczymi (kompost), − terenach komunikacyjnych, przebudowa drzewostanów w kierunku − bardziej odpornych na brak funduszy na inwestycje zmierzaj ące do poprawy stanu fauny zanieczyszczenia gatunków oraz i flory, uzupełnienia gatunkami rodzimymi, − wyst ępowanie chorób i szkodników − zapewnienie odpowiedniego poziomu Czynnikizewn lasów - wysokie zagro żenie lasów bezpiecze ństwa po żarowego obszarów przez szkodniki owadzie, le śnych, − post ępuj ąca degradacja rezerwatów − mo żliwo ść utworzenia projektowanego przyrody (inwazja niecierpka parku krajobrazowego Sand drobnokwiatowego w rezerwacie Nowotomyski. przyrody Wyspa Konwaliowa i sukcesja ro ślinno ści w rezerwacie przyrody Bagno Chorzemi ńskie). Źródło: opracowanie własne

98 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

3.10. ZAGRO ŻENIA POWA ŻNYMI AWARIAMI

Zgodnie z ustaw ą Prawo ochrony środowiska mianem powa żnej awarii okre śla si ę zdarzenie, w szczególno ści emisj ę, po żar lub eksplozj ę, powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których wyst ępuje jedna lub wi ęcej niebezpiecznych substancji, prowadz ące do natychmiastowego powstania zagro żenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagro żenia z opó źnieniem. W przypadku wyst ąpienia awarii Powiat oraz inne organy administracji maj ą obowi ązek zabezpieczenia środowiska przed awariami. Główne obowi ązki administracyjne ci ążą na władzach wojewódzkich i stra ży po żarnej. Zagro żenie w postaci wyst ąpienia powa żnej awarii przemysłowej w powiecie jest niskie, gdy ż nie działaj ą tu zakłady obj ęte szczególnym nadzorem prewencyjnym, czyli zakłady du żego czy zwi ększonego ryzyka wyst ąpienia powa żnej awarii przemysłowej. Innym typem zagro żeń na terenie Powiatu s ą zagro żenia pochodz ące z komunikacji. W efekcie du żego i stale rosn ącego nat ęż enia przewozów materiałów, stanu technicznego dróg oraz niejednokrotnie fatalnego stanu technicznego taboru ci ęż arowego ro śnie ryzyko zagro żenia. Bior ąc pod uwag ę wymienione czynniki, za potencjalne źródło awarii mo żna zatem uzna ć równie ż ci ągi komunikacyjne oraz stacje paliw jako miejsca wypadków drogowych i zagro żeń produktami ropopochodnymi dla gleb i wód. Przez teren Powiatu przebiegaj ą ponadto gazoci ągi wysokiego ci śnienia, które w razie awarii lub innych nieprzewidzianych zdarze ń mog ą sta ć si ę potencjalnymi źródłami zanieczyszczenia środowiska przyrodniczego. Obecno ść na terenie analizowanej jednostki gazoci ągów stwarza tak że zagro żenie po żarowe, a nawet wybuchowe. Ryzyko wyst ąpienia tego typu zagro żenia okre śla si ę równie ż jako prawdopodobne. Wzgl ędem istniej ącej sieci nale ży zachowa ć obowi ązuj ące odległo ści podstawowe lokalizacji obiektów terenowych. Przebieg sieci zobrazowano na kolejnej rycinie.

Ryc. 30. Przebieg gazoci ągu wysokiego ci śnienia Źródło: OGP Gaz System

3.10.1. Analiza SWOT – zagro żenia powa żnymi awariami

W kolejnej tabeli przedstawiono analiz ę SWOT dla obszaru interwencji zagro żenia powa żnymi awariami.

Tabela 36. Analiza SWOT – zagro żenia powa żnymi awariami

99 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Mocne strony Słabe strony − aktualne procedury kryzysowe − znaczne nat ęż enie ruchu tranzytowego

trzne opracowywane przez Stra ż Po żarn ą (samochodowego i kolejowego), ę i Starostwo Powiatowe, − podmioty nara żone na wyst ąpienie awarii

Czynniki − brak zakładów ZDR i ZZR na terenie (stacje benzynowe), wewn Powiatu. − gazoci ągi wysokiego ci śnienia. Szanse Zagro żenia − opracowywanie przez prowadz ących zakłady przemysłowe planów operacyjno- trzne − mo żliwo ść powstania zakładów ZDR ę ratowniczych oraz zewn ętrznych planów i ZZR ze wzgl ędu na gospodarczy rozwój operacyjno-ratowniczych przez Czynniki Powiatu.

zewn Komendanta Wojewódzkiego Pa ństwowej Stra ży Po żarnej. Źródło: opracowanie własne

IV. ZAŁO ŻENIE PROGRAMOWE

Realizuj ąc lokaln ą polityk ę ochrony środowiska niniejszy program ochrony środowiska, a w nim harmonogram realizacyjny, sporz ądzony został z uwzgl ędnieniem celów zawartych w strategiach i programach (operacyjnych i rozwoju), wynikaj ących z ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2016 r. poz. 383 ze zm.). W ka żdym z tych dokumentów znajduje si ę szereg zapisów, które były baz ą dla potrzeb opracowania celów oraz kierunków działa ń niniejszego Programu. Wiele z zaproponowanych zada ń w zało żeniu powinno by ć realizowanych przez jednostki samorz ądowe, rzadko kiedy przez Powiat (w swoich kompetencjach nie posiada wiele mo żliwo ści inwestycyjnych, organizacyjnych, czy te ż administracyjnych mog ących mie ć bezpo średni wpływ na stan środowiska i jego popraw ę) lub przez jednostki działaj ące na tym terenie oraz w regionie. Powiat Wolszty ński będzie w nich cz ęsto pełni ć funkcje nadzoru działalno ści, b ędzie wspiera ć działalno ść w charakterze administracyjnym lub b ędzie bezpo średnio współdziała ć, jedynie w konkretnych zadaniach b ędzie współfinansowa ć lub finansowa ć zało żone zadania.

4.1. DOKUMENTY MI ĘDZYNARODOWE

Punktem wyj ścia dla rozwa żań zgodno ści zało żeń PO Ś z innymi dokumentami jest omówienie dokumentów ustanowionych na szczeblu mi ędzynarodowym do realizacji, których Polska jest zobowi ązana. W 1992 roku opracowany został jeden z najwa żniejszych dokumentów, związanych ze zrównowa żonym rozwojem tzw. „Agenda 21" - Światowy Program Rozwoju Zrównowa żonego . Dokument ten zwraca szczególn ą uwag ę na konieczno ść ochrony zasobów naturalnych i racjonalnego gospodarowania nimi w celu zapewnienia trwałego i zrównowa żonego rozwoju . Kolejnym najbardziej rozpowszechnionym dokumentem mi ędzynarodowym, który narzuca Polsce działania w zakresie ochrony środowiska jest Protokół z Kioto w sprawie zmian klimatu. Stanowi znaczny post ęp w zakresie walki z globalnym ociepleniem, poniewa ż zawiera cele wi ążą ce i ilo ściowe , zwi ązane z ograniczeniem i redukcj ą emisji gazów cieplarnianych .

100 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Obecnie priorytetowe dla Polski jest dostosowanie swoich działa ń do polityki Unii Europejskiej. Główne zało żenia polityki Wspólnoty w zakresie środowiska naturalnego okre ślone s ą w Traktacie Ustanawiaj ącym WE w Tytule XIX - Środowisko Naturalne . Jego realizacja powinna si ę przyczyni ć do zachowania, ochrony i poprawy jako ści środowiska naturalnego – z uwzgl ędnieniem ró żnorodno ści sytuacji w ró żnych regionach Wspólnoty - ale równie ż do ochrony zdrowia ludzkiego . Kolejnym wa żnym dokumentem, wyznaczaj ącym ramy realizacji polityki wspólnotowej w zakresie ochrony środowiska jest Program Działa ń Wspólnoty Europejskiej w dziedzinie Środowiska . W chwili obecnej obowi ązuje ju ż 7 Program, który okre śla działania polityki UE w dziedzinie ochrony środowiska i polityki klimatycznej na najbli ższe siedem lat (od roku 2013). Okre śla on nast ępuj ące cele priorytetowe: - ochrona, zachowanie i poprawa kapitału naturalnego Unii, - przekształcenie Unii w zasobooszcz ędn ą, zielon ą i konkurencyjn ą gospodark ę niskoemisyjn ą, - ochrona obywateli Unii przed zwi ązanymi ze środowiskiem presjami i zagro żeniami dla zdrowia i dobrostanu, - maksymalizacja korzy ści z prawodawstwa środowiskowego, doskonalenie wiedzy i bazy dowodowej w zakresie środowiska i ochrony klimatu, - zabezpieczenie inwestycji ekologicznych i wspieranie zrównowa żonych miast, - lepsze uwzgl ędnianie w działaniach bardziej spójnej polityki środowiskowej i efektywne podejmowanie wyzwa ń mi ędzynarodowych, dotycz ących środowiska i klimatu. Jednym z kluczowych elementów programu jest tak że adaptacja do zmian klimatu , powi ązana z wieloma innymi aspektami środowiskowymi, takimi jak ochrona gleby, zrównowa żone środowisko miejskie, zrównowa żona ochrona wód i środowiska morskiego . Program ochrony środowiska to dokument, który powinien opiera ć si ę tak że na strategicznych dokumentach programuj ących nie tylko działania w zakresie stricte ochrony środowiska, ale równie ż szeroko rozumianego rozwoju społeczno-gospodarczego. Tym samym kolejnym unijnym dokumentem maj ącym znaczenie dla rozwoju pa ństw członkowskich jest unijna strategia wzrostu na okres od 2010 do 2020 r., Europa 2020 . Strategia ta ma pomóc skorygowa ć niedoci ągni ęcia europejskiego modelu wzrostu gospodarczego i stworzy ć warunki, dzi ęki którym b ędzie on bardziej inteligentny, zrównowa żony i sprzyjaj ący wł ączeniu społecznemu. Działania podejmowane s ą w ramach 5 obszarów: − zatrudnienie, − badania i rozwój, − zmiany klimatu i zrównowa żone wykorzystanie energii, − edukacja, walka z ubóstwem i wykluczeniem społecznym.

4.2. DOKUMENTY KRAJOWE

W dalszej cz ęś ci zostały przytoczone najwa żniejsze strategiczne dokumenty krajowe, które wytyczaj ą drog ę do zrównowa żonego rozwoju.

Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030. Trzecia fala nowoczesno ści” – jest to dokument powstały na bazie ustawy o zasadach prowadzenia

101 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024 polityki rozwoju z dnia 6 grudnia 2006 r. Okre śla on główne trendy, wyzwania i scenariusze rozwoju społeczno-gospodarczego Polski, a tak że kierunki przestrzennego zagospodarowania kraju, z uwzgl ędnieniem zrównowa żonego rozwoju. Głównym celem dokumentu Polska 2030 jest poprawa jako ści życia Polaków mierzona wska źnikami jako ściowymi, a tak że warto ści ą oraz tempem wzrostu polskiego PKB. Projekt kładzie nacisk na jednoczesny rozwój w trzech strategicznych obszarach: konkurencyjno ści i innowacyjno ści gospodarki, równowa żenia potencjału rozwojowego regionów Polski oraz efektywno ści i sprawno ści pa ństwa. Strategia proponuje kierunki inwestycji przeprowadzonych do 2030 roku, które s ą podporz ądkowane schematowi trzech strategicznych obszarów, w skład których wchodzi: konkurencyjno ść i innowacyjno ść gospodarki, równowa żenie potencjału rozwojowego regionów Polski oraz efektywno ść i sprawno ść pa ństwa .

Z kolei średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju 2020 to główna strategia rozwojowa Polski do 2020 r. Wskazuje najwa żniejsze zadania pa ństwa, które nale ży zrealizowa ć w najbli ższych latach, by przyspieszy ć rozwój Polski. Strategia proponuje podej ście dwukierunkowe, polegaj ące na usuwaniu barier i słabo ści polskiej gospodarki oraz wykorzystaniu jej mocnych stron. Dokument wyznacza trzy obszary, na których powinny zosta ć skoncentrowane fundusze na polityk ę rozwoju: - konkurencyjna gospodarka, - spójno ść społeczna i terytorialna, - sprawne i efektywne pa ństwo.

Wdro żenie Strategii „Bezpiecze ństwo Energetyczne i Środowisko” przyczyni si ę do rozwoju nowoczesnego, przyjaznego środowisku sektora energetycznego, zdolnego zapewni ć Polsce bezpiecze ństwo energetyczne. Głównym celem Strategii jest stworzenie warunków dla rozwoju konkurencyjnego i efektywnego sektora energetycznego przy jednoczesnym poszanowaniu zasad zrównowa żonego rozwoju i dbało ści o środowisko naturalne. W śród wa żnych wyzwa ń, które stoj ą przed sektorem energetycznym wymienione zostały m.in. zmniejszenie energochłonno ści polskiej gospodarki poprzez modernizacj ę energetyki i ciepłownictwa, dywersyfikacj ę struktury wytwarzania energii poprzez wdro żenie i rozwijanie energetyki j ądrowej oraz zwi ększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Strategia za kluczowe dla rozwoju polskiej gospodarki i sektora energetycznego uznaje stymulowanie „zielonego” wzrostu gospodarczego poprzez wyeliminowanie barier prawnych i administracyjnych, wykorzystanie innowacyjnych i przyjaznych środowisku technologii w rozwoju sektora energetycznego oraz konsekwentne i ustawiczne prowadzenie działa ń zwi ększaj ących konkurencj ę na rynku energetycznym .

Z kolei Strategia innowacyjno ści i efektywno ści gospodarki „Dynamiczna Polska 2020” ma na celu stworzenie wysoce konkurencyjnej gospodarki (innowacyjnej i efektywnej) opartej na wiedzy i współpracy. Cel główny b ędzie realizowany w oparciu o cztery cele szczegółowe: - dostosowanie otoczenia regulacyjnego i finansowego do potrzeb innowacyjnej i efektywnej gospodarki, - stymulowanie innowacyjno ści poprzez wzrost efektywno ści wiedzy i pracy, - wzrost efektywno ści wykorzystania zasobów naturalnych i surowców, - wzrost umi ędzynarodowienia polskiej gospodarki.

102 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Rozwój transportu jest jednym z podstawowych środków do osi ągni ęcia celów rozwojowych zakładanych zarówno na poziomie Unii Europejskiej, jak i poziomie krajowym. Przyj ęcie Strategii Rozwoju Transportu do 2020 roku (z perspektyw ą do 2030 roku) zobowi ązało Polsk ę do realizacji ambitnych celów okre ślonych na poziomie UE, w tym celów w zakresie energii i klimatu oraz celów w zakresie transportu (np. stworzenie inteligentnej, zmodernizowanej i w pełni wzajemnie poł ączonej infrastruktury transportowej, zapewnienie skoordynowanej realizacji projektów infrastrukturalnych w ramach sieci bazowej TEN-T, koncentracja na transporcie w miastach, które s ą źródłem zag ęszczenia ruchu i emisji ).

Głównym celem opracowania Strategii zrównowa żonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa na lata 2012-2020 jest okre ślenie kluczowych kierunków rozwoju obszarów wiejskich, rolnictwa i rybactwa, a tym samym wła ściwe adresowanie zakresu interwencji publicznych finansowanych ze środków krajowych i wspólnotowych. Długookresowy cel główny zdefiniowano w strategii w nast ępuj ący sposób: poprawa jako ści życia na obszarach wiejskich oraz efektywne wykorzystanie ich zasobów i potencjałów, w tym rolnictwa i rybactwa, dla zrównowa żonego rozwoju kraju . D ąż enie do osi ągni ęcia celu głównego będzie realizowane poprzez działania przypisane do pięciu celów szczegółowych: - Cel 1. Wzrost jako ści kapitału ludzkiego, społecznego, zatrudnienia i przedsi ębiorczo ści na obszarach wiejskich. - Cel 2. Poprawa warunków życia na obszarach wiejskich oraz poprawa ich dost ępno ści przestrzennej. - Cel 3. Bezpiecze ństwo żywno ściowe. - Cel 4. Wzrost produktywno ści i konkurencyjno ści sektora rolno-spo żywczego. - Cel 5. Ochrona środowiska i adaptacja do zmian klimatu na obszarach wiejskich.

Kolejny dokument to Polityka energetyczna Polski do 2030 roku , której cel główny stanowi tworzenie warunków dla stałego i zrównowa żonego rozwoju sektora energetycznego, przyczyniaj ącego się do rozwoju gospodarki narodowej, zapewnienia bezpiecze ństwa energetycznego pa ństwa oraz zaspokojenia potrzeb energetycznych przedsi ębiorstw i gospodarstw domowych. Wyznaczono w niej trzy cele operacyjne, maj ące słu żyć realizacji celu głównego : zapewnienie bezpiecze ństwa energetycznego kraju; zwi ększenie konkurencyjno ści i efektywno ści energetycznej gospodarki narodowej w ramach rynku wewn ętrznego energii UE; ograniczenie oddziaływania energetyki na środowisko .

Dzi ęki Krajowemu Programowi Ochrony Powietrza w Polsce samorz ądy lokalne zyskaj ą nowe narz ędzia wspieraj ące ich działania w dziedzinie ochrony powietrza. To wa żne, gdy ż jego jako ść zale ży od wielu działa ń b ędących w gestii ró żnych resortów i instytucji.

Projekt aktualizacji PO Ś realizuje równie ż wytyczne Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych , w zakresie rozwijania sieci kanalizacyjnej zgodnie z zało żeniami aglomeracji kanalizacyjnych: − konieczno ść osi ągni ęcia standardów jako ści ścieków odprowadzanych do środowiska wodnego z oczyszczalni ścieków zgodnie z wymaganiami zał ącznika 1 do rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie warunków, jakie nale ży spełni ć przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego,

103 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

− zapewnienie 75 % redukcji całkowitego ładunku azotu i fosforu w ściekach komunalnych pochodz ących z całego terytorium pa ństwa w celu ochrony wód powierzchniowych, w tym wód morskich, przed eutrofizacj ą, − wyposa żenie aglomeracji w systemy kanalizacji zbiorczej zapewniaj ące obsług ę mieszka ńców w dostosowaniu do wyst ępuj ących potrzeb i uwarunkowa ń ekonomicznych, a w miejscach, gdzie budowa systemów kanalizacyjnych nie przyniosłaby korzy ści dla środowiska lub powodowałaby nadmierne koszty, stosowanie systemów indywidualnych, − odpowiednie i zgodnie z ustaw ą o odpadach i rozporz ądzeniami wykonawczymi do tej ustawy, zagospodarowanie w środowisku osadów powstaj ących w oczyszczalniach ścieków. W nawi ązaniu do strategicznych dokumentacji o charakterze krajowym, niniejszy dokument opiera si ę tak że o zapisy Strategicznego planu adaptacji dla sektorów i obszarów wra żliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektyw ą do roku 2030 .Głównym celem Strategii jest zapewnienie zrównowa żonego rozwoju oraz efektywnego funkcjonowania gospodarki i społecze ństwa w warunkach zmian klimatu. Plan zakłada nast ępuj ące kierunki działa ń w odniesieniu do poszczególnych sektorów (z zaznaczeniem uszczegółowienia ich i wdro żenia na poziomie regionalnym i lokalnym): 1. Zapewnienie bezpiecze ństwa energetycznego i dobrego stanu środowiska. 2. Skuteczna adaptacja do zmian klimatu na obszarach wiejskich. 3. Rozwój transportu w warunkach zmian klimatu. 4. Zapewnienie zrównowa żonego rozwoju regionalnego i lokalnego z uwzgl ędnieniem zmian klimatu. 5. Stymulowanie innowacji sprzyjaj ących adaptacji do zmian klimatu. 6. Kształtowanie postaw społecznych sprzyjaj ących adaptacji do zmian klimatu.

Celem nadrz ędnym Programu ochrony i zrównowa żonego u żytkowania ró żnorodno ści biologicznej oraz Planu działa ń na lata 2014-2020 jest poprawa stanu ró żnorodno ści biologicznej i pełniejsze powi ązanie jej ochrony z rozwojem społeczno- gospodarczym kraju.

Na poziomie krajowym istotny jest równie ż Krajowy plan gospodarki odpadami – przyj ęty uchwał ą Nr 88 Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2016 r. w sprawie Krajowego planu gospodarki odpadami 2022 (M.P. 2016 poz. 784). Kpgo 2022 wpisuje si ę w strategiczne dokumenty przyjęte na poziomie UE i krajowym. Jednym z takich dokumentów jest decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1386/2013/UE z dnia 20 listopada 2013 r. w sprawie ogólnego unijnego programu działa ń w zakresie środowiska do 2020 r. „Dobra jako ść życia z uwzgl ędnieniem ogranicze ń naszej planety” (Dz. Urz. UE L 354 z 28.12.2013, str. 171), w której okre ślono nast ępuj ące zadania w zakresie gospodarki odpadami: - ochrona środowiska i zdrowia ludzi przez zapobieganie negatywnemu wpływowi wytwarzania odpadów i gospodarowania nimi, lub zmniejszanie go, oraz przez zmniejszenie ogólnych skutków u żytkowania zasobów i popraw ę efektywno ści takiego u żytkowania dzi ęki stosowaniu nast ępuj ącej hierarchii sposobów post ępowania z odpadami: zapobieganie, przygotowanie do ponownego u życia, recykling, inne metody odzysku oraz unieszkodliwianie; - pilne zwi ększenie wysiłków, mi ędzy innymi w celu zwalczania zanieczyszczenia i ustanowienia ogólnounijnego głównego celu ilo ściowego w zakresie ograniczenia

104 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

ilo ści odpadów wyrzucanych do mórz, przy uwzgl ędnieniu strategii morskich ustanowionych przez pa ństwa członkowskie UE; - poprawa ZPO i gospodarki odpadami w Unii, aby zapewni ć mi ędzy innymi lepsze wykorzystanie zasobów; - przekształcenie odpadów w zasoby, co wymaga pełnego wdro żenia unijnych przepisów dotycz ących odpadów w całej Unii, opartego na bezwzgl ędnym przestrzeganiu hierarchii sposobów post ępowania z odpadami; - ograniczenie odzyskiwania energii do materiałów nienadaj ących si ę do recyklingu; - stopniowe wycofywanie składowania odpadów nadaj ących si ę do recyklingu lub odzysku; - zapewnienie recyklingu najwy ższej jako ści, je śli wykorzystanie materiału pochodz ącego z recyklingu nie prowadzi do ogólnych negatywnych skutków dla środowiska lub zdrowia ludzi.

Kolejny dokument, Krajowy program zapobiegania powstawaniu odpadów ma na celu zapobieganie powstawaniu odpadów, co powinno by ć postrzegane jako istotny element w kontek ście realizacji celu strategicznego, przy zachowaniu swobody działalno ści gospodarczej i podejmowanych wyborów w granicach obowi ązuj ącego prawa. Zapobieganie powstawaniu odpadów powinno by ć wynikiem działa ń ukierunkowanych na kompleksow ą popraw ę efektywno ści przy uwzgl ędnieniu efektów ekologicznych, ekonomicznych i społecznych. Cele te odnosz ą si ę do zapobiegania powstawaniu odpadów, natomiast działania słu żą ce realizacji tych celów podejmowane s ą na poziomie wyrobów, materiałów, substancji

Dokumenty strategiczne wskazuj ą drog ę rozwoju dla kraju. Bior ąc pod uwag ę okres programowania PO Ś konieczne staje si ę równie ż odniesienie do Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2014 – 2020 . Głównym celem programu na kolejne lata jest wsparcie gospodarki efektywnie korzystaj ącej z zasobów i przyjaznej środowisku oraz sprzyjaj ącej spójno ści terytorialnej i społecznej. Do głównych priorytetów PO Ii Ś zalicza si ę: I. Zmniejszenie emisyjno ści gospodarki. II. Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu. III. Rozwój sieci drogowej TEN-T i transportu multimodalnego. IV. Infrastruktura dla miast. V. Rozwój transportu kolejowego w Polsce. VI. Rozwój niskoemisyjnego transportu zbiorowego w miastach. VII. Poprawa bezpiecze ństwa energetycznego. VIII. Ochrona dziedzictwa kulturowego i rozwój zasobów kultury. IX. Wzmocnienie strategicznej infrastruktury ochrony zdrowia. X. Pomoc techniczna.

Głównym celem Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014 – 2020 jest wzrost konkurencyjno ści rolnictwa z uwzgl ędnieniem celów środowiskowych. PROW 2014 – 2020 realizuje wszystkie sze ść priorytetów wyznaczonych dla unijnej polityki rozwoju obszarów wiejskich na lata 2014 – 2020: 1. Ułatwianie transferu wiedzy i innowacji w rolnictwie i le śnictwie oraz na obszarach wiejskich.

105 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

2. Zwi ększenie rentowno ści gospodarstw i konkurencyjno ści wszystkich rodzajów rolnictwa we wszystkich regionach oraz promowanie innowacyjnych technologii w gospodarstwach i zrównowa żonego zarz ądzania lasami. 3. Wspieranie organizacji ła ńcucha żywno ściowego, w tym przetwarzania i wprowadzania do obrotu produktów rolnych, dobrostanu zwierz ąt oraz zarz ądzania ryzykiem w rolnictwie. 4. Odtwarzanie, ochrona i wzbogacanie ekosystemów zwi ązanych z rolnictwem i le śnictwem. 5. Promowanie efektywnego gospodarowania zasobami i wspieranie przechodzenia w sektorach rolnym, spo żywczym i le śnym na gospodark ę niskoemisyjn ą i odporn ą na zmian ę klimatu. 6. Promowanie wł ączenia społecznego, zmniejszania ubóstwa oraz rozwoju gospodarczego na obszarach wiejskich.

Strategia Sprawne Pa ństwo 2020 jest strategi ą rozwoju, wpisuj ącą si ę w nowy model zarz ądzania rozwojem kraju zmierzaj ący do zwi ększenia skuteczno ści programowania i wdra żania polityki rozwoju oraz podniesienia jako ści funkcjonowania instytucji publicznych. Głównym celem SSP jest zwi ększenie skuteczno ści i efektywno ści pa ństwa otwartego na współprac ę z obywatelami. Osi ągni ęcie wyznaczonych celów w powi ązaniu ze zrównowa żonym rozwojem pod k ątem ochrony środowiska opiera si ę na nast ępuj ących celach: a) Cel 3. Skuteczne zarz ądzanie i koordynacja działa ń rozwojowych − Kierunek interwencji 3.2. Skuteczny system zarz ądzania rozwojem kraju • Przedsi ęwzi ęcie 3.2.1. Wprowadzenie mechanizmów zapewniaj ących spójno ść programowania społeczno-gospodarczego i przestrzennego, • Przedsi ęwzi ęcie 3.2.2. Zapewnienie ładu przestrzennego, • Przedsi ęwzi ęcie 3.2.3. Wspieranie rozwoju wykorzystania informacji przestrzennej z wykorzystaniem technologii cyfrowych, b) Cel 5. Efektywne świadczenie usług publicznych − Kierunek interwencji 5.2. Ochrona praw i interesów konsumentów • Przedsi ęwzi ęcie 5.2.3. Wzrost świadomo ści uczestników obrotu o przysługuj ących konsumentom prawach oraz stymulacja aktywno ści konsumenckiej w obszarze ochrony tych praw, ° Kierunek interwencji 5.5. Standaryzacja i zarz ądzanie usługami publicznymi, ze szczególnym uwzgl ędnieniem technologii cyfrowych • Przedsi ęwzi ęcie 5.5.2. Nowoczesne zarz ądzanie usługami publicznymi, c) Cel 7. Zapewnienie wysokiego poziomu bezpiecze ństwa i porz ądku publicznego − Kierunek interwencji 7.5. Doskonalenie systemu zarządzania kryzysowego • Przedsi ęwzi ęcie 7.5.1. Usprawnienie działania struktur zarz ądzania kryzysowego.

Krajowa strategia rozwoju regionalnego 2010–2020: regiony, miasta, obszary wiejskie okre śla najwa żniejsze wyzwania, zało żenia i cele polityki regionalnej pa ństwa. Wyznacza te ż zasady i mechanizmy współpracy pomi ędzy rz ądem a samorz ądami

106 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024 wojewódzkimi oraz koordynacji działa ń obu szczebli. Strategia ta opiera si ę na najwa żniejszych z punktu widzenia zrównowa żonego rozwoju celach: 1. Cel 1. Wspomaganie wzrostu konkurencyjno ści regionów a) Kierunek działa ń 1.1. Wzmacnianie funkcji metropolitalnych o środków wojewódzkich i integracja ich obszarów funkcjonalnych − Działanie 1.1.1. Warszawa – stolica pa ństwa, − Działanie 1.1.2. Pozostałe o środki wojewódzkie, b) Kierunek działa ń 1.2. Tworzenie warunków dla rozprzestrzeniania procesów rozwojowych i zwi ększania ich absorpcji na obszary poza o środkami wojewódzkimi − Działanie 1.2.1. Zwi ększanie dost ępno ści komunikacyjnej wewn ątrz regionów, − Działanie 1.2.2. Wspieranie rozwoju i znaczenia miast subregionalnych, − Działanie 1.2.3. Pełniejsze wykorzystanie potencjału rozwojowego obszarów wiejskich, c) Kierunek działa ń 1.3. Budowa podstaw konkurencyjno ści województw – działania tematyczne − Działanie 1.3.5. Dywersyfikacja źródeł i efektywne wykorzystanie energii oraz reagowanie na zagro żenia naturalne, − Działanie 1.3.6. Wykorzystanie walorów środowiska przyrodniczego oraz potencjału dziedzictwa kulturowego 2. Cel 2. Budowanie spójno ści terytorialnej i przeciwdziałanie marginalizacji obszarów problemowych a) Kierunek działa ń 2.2. Wspieranie obszarów wiejskich o najni ższym poziomie dost ępu mieszka ńców do dóbr i usług warunkuj ących mo żliwo ści rozwojowe − Działanie 2.2.3. Zwi ększanie dost ępno ści i jako ści usług komunikacyjnych, − Działanie 2.2.4. Usługi komunalne i zwi ązane z ochron ą środowiska, b) Kierunek działa ń 2.3. Restrukturyzacja i rewitalizacja miast i innych obszarów trac ących dotychczasowe funkcje społeczno-gospodarcze, c) Kierunek działa ń 2.4. Przezwyci ęż anie niedogodno ści zwi ązanych z poło żeniem obszarów przygranicznych, szczególnie wzdłu ż zewn ętrznych granic UE d) Kierunek działa ń 2.5. Zwi ększanie dost ępno ści transportowej do o środków wojewódzkich na obszarach o najni ższej dost ępno ści.

4.3. DOKUMENTY WOJEWÓDZKIE

Zało żenia opracowywanego Programu ochrony środowiska powinny opiera ć si ę na celach strategicznych wojewódzkiego programu ochrony środowiska - Program Ochrony Środowiska dla Województwa Wielkopolskiego na lata 2016–2020 . W oparciu o diagnoz ę stanu środowiska województwa wielkopolskiego, zdefiniowane zagro żenia i problemy oraz maj ąc na uwadze oczekiwane pozytywne zmiany w ochronie środowiska, zaproponowano cele i kierunki interwencji Programu dla poszczególnych obszarów interwencji: 1. ochrona klimatu i jako ści powietrza – cele: dobra jako ść powietrza atmosferycznego bez przekrocze ń dopuszczalnych norm - osi ągni ęcie poziomów dopuszczalnych zanieczyszcze ń powietrza: pyłu PM10, pyłu PM2,5; osi ągni ęcie poziomu docelowego benzo(a)pirenu; osi ągni ęcie poziomu celu długoterminowego dla ozonu; ograniczenie emisji gazów cieplarnianych,

107 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

2. zagro żenie hałasem – cele: dobry stan klimatu akustycznego bez przekrocze ń dopuszczalnych norm poziomu hałasu; zmniejszenie liczby osób nara żonych na ponadnormatywny hałas, 3. pola elektromagnetyczne – cel: utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych na poziomach nieprzekraczaj ących warto ści, 4. gospodarowanie wodami – cele: zwi ększenie retencji wodnej województwa; ograniczenie wodochłonno ści gospodarki; osi ągni ęcie lub utrzymanie co najmniej dobrego stanu wód, 5. gospodarka wodno-ściekowa - cele: poprawa jakości wody; wyrównanie dysproporcji pomi ędzy stopniem zwodoci ągowania i skanalizowania na terenach wiejskich, 6. zasoby geologiczne – cele: ograniczenie presji wywieranej na środowisko podczas prowadzenia prac geologicznych i eksploatacji kopalin; rekultywacja terenów poeksploatacyjnych; 7. gleby – cele: dobra jako ść gleb; rekultywacja i rewitalizacja terenów zdegradowanych; 8. gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów – cele: ograniczenie ilo ści odpadów komunalnych przekazywanych do składowania; ograniczenie negatywnego oddziaływania odpadów na środowisko; 9. zasoby przyrodnicze – cel: zwi ększenie lesisto ści województwa; zachowanie ró żnorodno ści biologicznej; 10. zagro żenie powa żnymi awariami – cel: utrzymani e stanu bez incydentów o znamionach powa żnej awarii. Poza głównymi obszarami interwencji w strategii ochrony środowiska uwzgl ędniono równie ż zagadnienia horyzontalne takie, jak działania edukacyjne, czy monitoring środowiska: - edukacja – cel: świadome ekologicznie społecze ństwo; - monitoring środowiska - cel: zapewnienie wiarygodnych informacji o stanie środowiska.

Kolejnym strategicznym dokumentem jest Strategia Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do 2020 r. , która stanowi wytyczne dla Strategii, na poziomie powiatów i gmin. Celem generalnym Strategii jest poprawa jako ści przestrzeni województwa, systemu edukacji, rynku pracy, gospodarki oraz sfery społecznej skutkuj ąca wzrostem poziomu życia mieszka ńców. B ędzie on realizowany poprzez popraw ę stanu środowiska i racjonalne gospodarowanie zasobami przyrodniczymi, w tym w szczególno ści takie działania jak: - wspieranie działa ń zwi ększaj ących odporno ść środowiska, - likwidacj ę miejsc szczególnego zagro żenia – „gor ących punktów”, - działania na rzecz zwi ększania dyspozycyjnych zasobów wodnych wraz z ochron ą przeciwpowodziow ą, - poprawa stanu, zwi ększanie zasobów le śnych i ich produktywno ści, - porz ądkowanie gospodarki odpadami, - ograniczanie akustycznego zagro żenia środowiska, - promocj ę racjonalnego u żytkowania surowców, w tym wody, - poprawa bilansu wodnego regionu, w tym wzrost retencji sztucznej, - upowszechnianie edukacji ekologicznej, - ograniczanie emisji substancji do atmosfery, - przeciwdziałanie erozji gleb oraz zanieczyszczania gruntu,

108 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

- zwi ększanie zakresu i form ochrony oraz poprawa stanu przyrody, - upowszechnianie stosowania norm ochrony środowiska w gospodarce, - usuwanie negatywnych skutków eksploatacji surowców, - zwi ększanie udziału „energii czystej” w bilansie energetycznym, szczególnie poprzez eksploatacj ę źródeł termalnych, - dostosowanie zagospodarowania środowiska do bezpiecznego rozwoju usług turystycznych oraz rekreacji, - wykorzystanie dróg wodnych Wielkopolski dla gospodarki i turystyki.

Niniejszy dokument jest zgodny z obowi ązuj ącymi aktami prawnymi z zakresu gospodarki odpadami oraz z Krajowym planem gospodarki odpadami 2014. Na poziomie województwa wielkopolskiego Uchwał ą Nr XXV/440/12 Sejmiku Województwa Wielkopolskiego z dnia 27 sierpnia 2012 roku przyj ęto Plan gospodarki odpadami dla województwa wielkopolskiego na lata 2012 – 2017 . Cele główne Planu to: - gospodarowanie odpadami w województwie w oparciu o regionalne i zast ępcze instalacje do przetwarzania odpadów, - zamkni ęcie wszystkich składowisk odpadów niespełniaj ących wymaga ń przepisów prawnych. - zwi ększenie udziału odzysku, w szczególno ści recyklingu w odniesieniu do szkła, metali, tworzyw sztucznych oraz papieru i tektury, jak równie ż odzysku energii z odpadów zgodnego z wymogami ochrony środowiska. - selektywne zbieranie odpadów ulegaj ących biodegradacji i w konsekwencji ograniczenie składowania tych odpadów. - zwi ększenie ilo ści zbieranych selektywnie odpadów niebezpiecznych wyst ępuj ących w strumieniu odpadów komunalnych. - wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów. - zwi ększenie świadomo ści ekologicznej społecze ństwa w zakresie kompleksowych i racjonalnych metod gospodarowania odpadami.

Dokumentem strategicznym na poziomie województwa jest równie ż Program Ochrony Powietrza , który ma na celu przede wszystkim ochron ę zdrowia mieszka ńców, poprzez działania zmierzaj ące do osi ągni ęcia poziomów dopuszczalnych oraz pułapu st ęż enia ekspozycji lub osi ągni ęcia poziomów docelowych substancji w powietrzu. Zawiera m.in. dobre praktyki oraz działania naprawcze długoterminowe, ograniczaj ące tzw. „nisk ą emisj ę", która w ostatnim czasie ma znacz ący udział w emisji zanieczyszcze ń do powietrza. Dla stref województwa wielkopolskiego Programy ochrony powietrza opracowano dla pyłu PM10, B(a)P oraz ozonu.

Niniejszy dokument został oparty równie ż o inne wa żne dokumenty strategiczne województwa wielkopolskiego, wpływaj ące na jego realizacj ę. Nale ży do nich naliczy ć m.in.: 1. Energetyka odnawialna w Wielkopolsce – uwarunkowania rozwoju, Wielkopolskie Biuro Planowania Przestrzennego w Poznaniu, 2010. 2. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa wielkopolskiego 2010. Wielkopolskie Biuro Planowania Przestrzennego w Poznaniu, 2010. 3. Obszary wa żne dla ptaków w okresie gniazdowania oraz migracji na terenie województwa wielkopolskiego.

109 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

4.4. DOKUMENTY LOKALNE

Na poziomie Powiatu aktualnie obowi ązuj ącym dokumentem jest Strategia Rozwoju Powiatu Wolszty ńskiego na lata 2015-2025. W dokumencie tym okre ślono szereg celów nadrz ędnych, a w odniesieniu do szeroko poj ętej ochrony środowiskowa, celami odnosz ącymi si ę do tego zakresu s ą przede wszystkim: 1. Cel strategiczny – strefa gospodarcza – Konkurencyjna gospodarka Powiatu Wolszty ńskiego − cel szczegółowy – całoroczna oferta turystyczna i kulturalno-rozrywkowa oparta o zmodernizowane zaplecze turystyczne, walory środowiska przyrodniczego i dziedzictwo kulturowe. − cel szczegółowy – nowoczesne rolnictwo. 2. Cel strategiczny – strefa techniczna – Wysoka jako ść infrastruktury technicznej na terenie Powiatu Wolszty ńskiego i czyste środowisko naturalne − cel szczegółowy –nowoczesna i sprzyjaj ąca środowisku infrastruktura techniczna − cel szczegółowy – efektywna promocja wykorzystania odnawialnych źródeł energii i ograniczenie niskiej emisji.

4.5. SYNTETYCZNY OPIS REALIZACJI DOTYCHCZASOWEGO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA

W celu przeanalizowania aktualno ści celów wyznaczonych w dot ąd obowi ązuj ącym programie ochrony środowiska oraz problemów środowiskowych na terenie Powiatu Wolszty ńskiego dokonano przegl ądu ostatniego raportu z wykonania programu ochrony środowiska. Zaproponowany harmonogram realizacyjny wynika z wniosków płyn ących z oceny realizacji dot ąd obowi ązuj ącego PO Ś. Jak wynika z analizy ostatniego raportu z realizacji programu ochrony środowiska dla Powiatu, za lata 2014-2015 wi ększo ść zada ń w nim zaplanowanych została zrealizowana, zarówno przez samorz ąd powiatowy, jak i wskazane samorz ądy gminne i inne podmioty gospodarcze. Przykładowo:

1. z zakresu ZASOBY WODNE I GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA zrealizowano inwestycje zwi ązane z rozbudow ą sieci wodoci ągowej, a tak że sieci kanalizacyjnej. Inwestycje były prowadzone albo przez jednostki samorz ądowe albo przez działaj ące w ich imieniu zakłady. Rozwijana była sie ć kanalizacyjna i deszczowa, co ma znacz ący wpływ na długofalow ą popraw ę jako ści wód, zarówno powierzchniowych, jak i podziemnych. Potwierdzaj ą to przeprowadzone inwestycje. Konieczne s ą jednak dalsze działania w zakresie oczyszczania odprowadzanych wód, gdy ż stan jako ści wód powierzchniowych nie uległ znacz ącej poprawie. W szczególno ści wyró żni ć w tym temacie nale ży działania podejmowane w ramach kanalizacji deszczowej, a konkretnie rozbudowy systemu urz ądze ń oczyszczaj ących ścieki opadowe i roztopowe, które nios ą ze sob ą cz ęsto du ży ładunek zanieczyszcze ń. Powiat w tym zakresie mo że podejmowa ć działania administracyjne poprzez wydawane pozwolenia wodnoprawne. Natomiast inwestycje le żą po stronie gestorów sieci. jedn ą z wa żnych inwestycji była kontynuacja rekultywacji wód jeziora Wolszty ńskiego, która jak pokazuj ą wyniki bada ń przynosi wymierne efekty, jednak

110 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

ze wzgl ędu na ci ągły dopływ zanieczyszcze ń wraz z wodami rzeki Dojcy konieczne są dalsze działania w całej zlewni. Ze wzgl ędu na notowane wska źniki zanieczyszcze ń wód w zakresie eutrofizacji konieczne s ą dalsze działania inwestycyjne i informacyjne na przykład dla rolników. Oprócz działa ń inwestycyjnych w zakresie gospodarki wodno-ściekowej prowadzone były równie ż liczne działania dotycz ące melioracji i utrzymania urz ądze ń przeciwpowodziowych. 2. z zakresu POWIERZCHNIA ZIEMI – KOPALINY i GLEBY zaplanowane działania realizowano głównie w oparciu o działania wynikaj ące z zada ń własnych gmin, a tak że współprac ę z przedstawicielami Ośrodków Doradztwa Rolniczego w zakresie edukowania rolników oraz bie żą cą ochron ę powierzchni ziemi na poziomie opracowywanych miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Na poziomie gminnym okre ślane s ą zasady wykorzystania przestrzeni w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, co zabezpiecza cenne zasoby gleb przez zmian ą u żytkowania. Okr ęgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza w Gorzowie Wielkopolskim powadziła badania składników pokarmowych w glebie oraz stopnia ich zakwaszenia. Z bada ń wynika, że dominuj ą gleby bardzo kwa śne i kwa śne. Wapniowanie w wi ększo ści gleb jest zb ędne. Zawarto ść fosforu i potasu w glebie jest bardzo wysoka. Systematyczne badania umo żliwiaj ą odpowiednie nawo żenie, które poprawia stan i produktywno ść gleb. Nie zwi ększyła si ę presja na zasoby kopalin, gdy ż nie wydano nowych koncesji. Prowadzono cz ęś ciow ą rekultywacj ę składowiska odpadów w Powodowie. 3. z zakresu PRZYRODA zrealizowano wi ększo ść działa ń zwi ązanych z utrzymaniem lasów i terenów cennych pod wzgl ędem przyrodniczym. Utrzymanie zasobów le śnych było prowadzone w oparciu o działania nadle śnictw oraz Starosty. Konieczna jest jednak dalsza realizacja działa ń, gdy ż nie wszystkie zadania zostały zako ńczone. Przede wszystkim konieczne s ą dalsze działania w zakresie ochrony terenów zieleni urz ądzonej, w tym zabytkowych zało żeń i parków. 4. z zakresu POWIETRZE ATMOSFERYCZNE / ENERGIA ODNAWIALNA najwa żniejszymi zrealizowanymi inwestycjami były praktycznie wszystkie zaplanowane termomodernizacje, wymiany instalacji, kotłów oraz wiele dodatkowych działa ń, takich jak ocieplenia budynków, remonty dachów na budynkach u żyteczno ści publicznej, dotacje dla mieszka ńców. Wiele z zada ń realizowanych było poprzez inwestycje zakładu gazowniczego czy przedsi ębiorstwa komunikacyjne. Cel ten był tak że realizowany poprzez bie żą ce modernizacje ci ągów komunikacyjnych, które zapobiegaj ą wtórnemu pyleniu z dróg oraz wspomagany przez akcje ekologiczne i informowanie mieszka ńców. Działania jednostek przyczyniaj ą si ę do popularyzacji, a tym samym wzrostu ruchu rowerowego. 5. z zakresu HAŁAS w trakcie realizacji są praktycznie wszystkie zaplanowane działania zwi ązane z budow ą, rozbudow ą, modernizacj ą dróg wszystkich kategorii. Wszelkie działania inwestycyjne, w poł ączeniu z lokalnym planowaniem przestrzennym na poziomie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. 6. najmniej inwestycji zaplanowanych było z zakresu PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE i były to w wi ększo ści zadania poza kompetencjami Powiatu i gmin. Cel jest realizowany na bie żą co poprzez wła ściwe wprowadzanie zapisów zwi ązanych z ograniczeniem ekspozycji mieszka ńców na emisj ę pól

111 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

elektromagnetycznych w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. WIO Ś w swoich badaniach monitoringowych nie stwierdził w okresie sprawozdawczym przekrocze ń emisji tych pól. 7. z zakresu ODPADY na bie żą co s ą realizowane działania zwi ązane z gminnymi obowi ązkami zwi ązanymi z rozwojem systemu odbioru odpadów komunalnych i selektywnej zbiórki poprzez pr ęż ną działalno ść Zwi ązku Mi ędzygminnego Obra. Wska źniki pokazuj ą pozytywny trend w tej dziedzinie. Ograniczono ilo ści odpadów zmieszanych przekazywanych do centrum zagospodarowania. Osi ągni ęto tak że wysoki poziomu recyklingu. W trakcie realizacji s ą jednak jeszcze działania dotycz ące rekultywacji składowisk odpadów.

112 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Tabela 37. Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś, bazuj ące na informacjach zawartych w ostatnim dwuletnim raporcie z wykonania PO Ś (za lata 2014-2015) Zakładany cel Podj ęte zadania (przykłady) Efekt wraz z przypisanym wska źnikiem strategiczny Obszar interwencji – ochrona klimatu i jako ści powietrza Cel strategiczny: Efekty pozytywne: utrzymanie standardów - spadek ilo ści zanieczyszcze ń zatrzymanych jako ści powietrza, w urz ądzeniach do redukcji zanieczyszcze ń pyłowych redukcja emisji pyłów - termomodernizacje budynków (w trakcie), i gazowych, gazów - dotacje dla osób fizycznych na zmian ę sposobu ogrzewania, - rozwój transportu rowerowego, / - rozbudowa sieci gazowniczej, - wzrost długo ści sieci gazowej i ludno ści korzystaj ącej racjonalizacja zu życia - remonty i modernizacje dróg (w trakcie), z sieci gazowej, energii, surowców - budowa dróg rowerowych (w trakcie). - wzrost liczby czynnych przył ączy gazowych. i materiałów oraz wzrost udziału zasobów Brak zmian lub post ępuj ąca presja: odnawialnych − utrzymujący si ę stan jako ści powietrza. Obszar interwencji – zagro żenia hałasem - opracowanie mapy akustycznej, Cel strategiczny : - podejmowane w ramach bie żą cych potrzeb zmiany zminimalizowanie organizacyjne w ruchu kołowym, Brak zmian lub post ępuj ąca presja: uci ąż liwego hałasu - lokowanie w ramach bie żą cych potrzeb elementów - zwi ększenie liczby pojazdów, i utrzymanie jak najlepszej infrastruktury ograniczaj ącej emisj ę hałasu, - brak nowych obwodnic. jako ści stanu - opracowywane na bie żą co miejscowe plany zagospodarowania akustycznego środowiska przestrzennego. Obszar interwencji – pola elektromagnetyczne Cel strategiczny: Efekty pozytywne: ochrona mieszka ńców - bie żą cy monitoring emisji. - brak przekrocze ń poziomów emisji pól przed polami elektromagnetycznych. elektromagnetycznym

113 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Zakładany cel Podj ęte zadania (przykłady) Efekt wraz z przypisanym wska źnikiem strategiczny Obszar interwencji – gospodarowanie wodami Efekty pozytywne: - utrzymywanie si ę zadowalaj ącego i dobrego stanu wód Cel strategiczny: podziemnych, modernizacja i rozbudowa - poprawa jako ści wód Jeziora Wolszty ńskiego, infrastruktury wodno – - zmniejszenie ilo ści ładunków azotu i fosforu w ściekach ściekowej dla komunalnych, zapewnienia lepszej - rozwój systemu sieci wodoci ągowej i kanalizacyjnej, - zmniejszenie ilo ści ładunków zanieczyszcze ń w ściekach ochrony środowiska oraz - rozwój systemu kanalizacji deszczowej, budowa separatorów, przemysłowych, poprawy warunków życia - bie żą ce prace modernizacyjne na urz ądzeniach wodnych, - wzrost długo ści sieci wodoci ągowej i kanalizacyjnej, mieszka ńców - rekultywacja Jeziora Wolszty ńskiego podj ęcie praz w zlewni wzrost liczby przył ączy, wzrost procentu skanalizowania / rzeki Dojcy (współpraca regionalna). i zwodoci ągowania jednostki, zwi ększenie liczby ludno ści zapewnienie korzystaj ących z sieci wodno-kanalizacyjnej, wystarczaj ącej ilo ści - zwi ększenie przepustowo ści oczyszczalni ścieków wody o odpowiedniej z podwy ższonym usuwaniem biogenów. jako ści u żytkowej oraz

ochrona przed powodzi ą Brak zmian lub post ępuj ąca presja: - utrzymuj ący si ę zły stan wód powierzchniowych. Obszar interwencji – zasoby geologiczne / gleby Cel strategiczny: - prowadzenie bie żą cego rekultywacji składowisk odpadów ograniczenie i terenów eksploatacji kopalin, przekształce ń ziemi Brak zmian lub post ępuj ąca presja: - bie żą ce prace nad zmianami studium uwarunkowa ń i kierunków w wyniku procesów - zwi ększaj ąca si ę presja na eksploatacj ę kopalin. zagospodarowania przestrzennego oraz miejscowych planów naturalnych oraz zagospodarowania przestrzennego. antropogenicznych Obszar interwencji – gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów - prowadzenie edukacji mieszka ńców, Efekty pozytywne: - przygotowanie rekultywacji składowisk odpadów, Cel strategiczny: - zwi ększenie ilo ści zebranych zmieszanych odpadów - bie żą ca realizacja wojewódzkiego planu gospodarki odpadami, racjonalny i systemowy komunalnych, - w trakcie realizacji dostosowywanie nowego systemu odbioru rozwój gospodarki - zwi ększenie ilo ści zebranych odpadów w sposób odpadów komunalnych od mieszka ńców, odpadami selektywny, - prowadzono demonta ż i unieszkodliwiania wyrobów - zmniejszenie ilo ści odpadów wytworzonych. zawieraj ących azbest.

114 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Zakładany cel Podj ęte zadania (przykłady) Efekt wraz z przypisanym wska źnikiem strategiczny Obszar interwencji – zasoby przyrodnicze Cel strategiczny: zachowanie, wła ściwe wykorzystanie oraz - prowadzenie bie żą cego utrzymania lasów przez nadle śnictwa Brak zmian lub tendencja negatywna: odnawianie i Starost ę, - likwidacja pomników przyrody, i przywracanie do stanu - prowadzenie działa ń edukacyjno-informacyjnych. - brak zmian lesisto ści. wła ściwego składników przyrody Obszar interwencji – zagro żenia powa żnymi awariami Cel strategiczny: minimalizacja wpływu na środowisko oraz - prowadzenie bie żą cych kontroli na terenie jednostki, eliminacja ryzyka dla - bie żą ca edukacja mieszka ńców w zakresie post ępowania zdrowia ludzi w miejscach w sytuacjach kryzysowych, Efekty pozytywne: najwi ększego - wspieranie jednostki stra ży po żarnych, - brak zdarze ń maj ących cechy powa żnych awarii. oddziaływania na - rekultywacja składowiska odpadów w Siekówku (gm. Przem ęt środowisko i zapewnienie i w Reklinku (gm. Siedlec). bezpiecze ństwa chemicznego lub biologicznego Źródło: opracowanie własne

115 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

W harmonogramie realizacyjnym zaplanowanych było wiele działa ń i inwestycji spoza kompetencji samego Powiatu, nale żą cych do samorz ądów gminnych, ale tak że do innych jednostek, tj. nadle śnictw, eksploatatorów infrastruktury czy najwi ększych podmiotów gospodarczych. Program ochrony środowiska zakładał równie ż podejmowanie wielu działa ń organizacyjnych, administracyjnych, tak że w koordynacji z ró żnymi jednostkami działaj ącymi na terenie Powiatu. Były one realizowane w miar ę mo żliwo ści finansowych oraz kompetencyjnych samego Powiatu. Wa żna jest kontynuacja wielu z tych działa ń, ale tylko w zakresie mo żliwo ści kompetencyjnych, finansowych i koordynacyjnych samego samorz ądu powiatowego. Samorz ąd powiatowy odpowiedzialny jest w szerokim zakresie za ustalanie zasad korzystania ze środowiska, tak wi ęc współpraca czy wytyczanie działa ń programowych dla innych jednostek jest wa żnym elementem niniejszego Programu. Wszystkie wskazane obszary interwencji oraz słabe strony i zagro żenia wynikaj ące z analizy SWOT powinny stanowi ć wytyczne dla dokumentów gminnych.

4.6. SYNTETYCZNY OPIS UWARUNKOWA Ń WEWN ĘTRZNYCH I ZEWN ĘTRZNYCH MAJ ĄCYCH WPŁYW NA ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE

Uwarunkowania wewn ętrzne i zewn ętrzne maj ące wpływ na środowisko przyrodnicze jednostki zostały wyszczególnione w poszczególnych rozdziałach tematycznych niniejszego opracowania. Powiat posiada bardzo dobrze rozwini ętą sie ć wodoci ągow ą, w mniejszym stopniu kanalizacyjn ą, jak równie ż dobrze zorganizowany system gospodarki odpadami oparty o działalno ść Zwi ązku Mi ędzygminnego Obra. Zurbanizowany krajobraz samego miasta Wolsztyn jest urozmaicony przez tereny le śne na południu i zachodzie obszaru i tereny użytkowane rolniczo w północnej i wschodniej cz ęś ci. O ile system gospodarki odpadami komunalnymi jest na bie żą co dostosowywany do lokalnych potrzeb i problemów, to nadal konieczna jest rekultywacja obiektu w Powodowie, w jego pozostałej cz ęś ci. Funkcjonowanie du żych gospodarstw rolnych oraz zakładów górniczych (podmiotów zajmuj ących si ę eksploatacj ą kopalin) na terenie Powiatu to jedno z najwa żniejszych uwarunkowa ń wewn ętrznych wpływaj ących na stan środowiska. Na jako ść zasobów przyrodniczych, a tak że funkcjonowanie człowieka w tym środowisku wpływ maj ą tak że przebiegaj ące ci ągi komunikacyjne. Ze wzgl ędu na jako ść środowiska pozytywnym działaniem jest ci ągły rozwój sieci gazowniczej oraz w miejscu zag ęszczenia zabudowy w Wolsztynie, rozwój sieci ciepłowniczej. Pozytywnym uwarunkowaniem wewn ętrznym jest tak że rozwój odnawialnych źródeł energii. Poło żenie Powiatu na tle województwa i regionu stanowi podstaw ę do rozwa żań na temat uwarunkowa ć zewn ętrznych jednostki. Wolsztyn jest jednym z głównych miast tej cz ęś ci województwa. Poło żenie jednostki cz ęsto warunkuje jej stan środowiska oraz konieczno ść podejmowanych działa ń ekologicznych. Notowane tendencje urbanizacyjne i społeczne wskazuj ą na post ępuj ącą presj ę w zakresie zabudowy terenów mieszkaniowych na obszarach wiejskich, co wi ąż e si ę konieczno ści ą rozbudowy infrastruktury i zajmowania nowych terenów pod zabudow ę.

116 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Wła ściwe planowanie przestrzenne pozwoli na ograniczenie rozprzestrzeniania si ę zabudowy na terenach do tego niewła ściwych, bliskich liniom energetycznym, drogom szybkiego ruchu, obszarom działalno ści gospodarczej, czy zagro żonym ruchom masowych lub podtopieniami. Dla standardów jako ści powietrza zagro żeniem dla jednostki mo że by ć niska emisja z zabudowy jednorodzinnej na terenach wiejskich. Znaczna cz ęść zanieczyszcze ń atmosferycznych mo że napływać równie ż spoza Powiatu. Na jako ść wód notowanych w punktach pomiarowych zlokalizowanych na terenie Powiatu ma wpływ nie tyle sama działalno ść podmiotów działaj ących w granicach Powiatu, ale równie ż wszystkich działa ń i presji (punktów odprowadzania ścieków, użytkowania rolniczego) wyst ępuj ących wzdłu ż całej rzeki Obry i Dojcy, co przekłada si ę na jako ść wód w tym rejonie, tak że wód stoj ących. Na tle uwarunkowa ń wewn ętrznych i zewn ętrznych warto wymieni ć najwa żniejsze problemy jednostki na polu kształtowania i ochrony środowiska. Przedstawiono je w kolejnej tabeli.

Tabela 38. Najwa żniejsze problemy Powiatu Wolszty ńskiego z perspektywy zapisów niniejszego dokumentu jako wskazania dla gminnych programów ochrony środowiska

Stan aktualny Cel poprawy Przekroczenia dopuszczalnych norm powietrza w zakresie st ęż eń benzo( α)pirenu i pyłu PM 10 Brak przekrocze ń w strefie wielkopolskiej Mała liczba instalacji OZE Zwi ększenie udziału OZE Zły i umiarkowany stan wód podziemnych Poprawa jako ści jednolitych cz ęś ci wód w poszczególnych punktach monitoringu wód podziemnych w punktach pomiarowych podziemnych Zmniejszenie ładunku zanieczyszcze ń Zły stan ekologiczny jednolitych cz ęś ci wód odprowadzanych do wód powierzchniowych, powierzchniowych w tym zanieczyszcze ń komunalnych powoduj ących eutrofizacj ę Obj ęcie wszystkich mieszka ńców sieci ą Brak pełnego skanalizowania jednostek kanalizacyjn ą, tam gdzie znajduje to uzasadnienie ekonomiczne i ekologiczne Przewaga zmieszanych odpadów komunalnych Zwi ększenie udziału odpadów zbieranych w ogóle zebranych odpadów w sposób selektywny Eksploatowane składowisko w Powodowie Rekultywacja obiektu Wprowadzanie nowoczesnych rozwi ąza ń Du ży udział ruchu tranzytowego w organizacji ruchu Niewystarczaj ące ograniczenia przestrzenne Zmniejszenie emisji hałasu komunikacyjnego i organizacyjne powoduj ące przekroczenia i ograniczenie liczby osób nara żonych na dopuszczalnych norm emisji hałasu wzdłu ż ponadnormatywn ą emisj ę hałasu głównych ci ągów komunikacyjnych Kontynuacja edukacji ekologicznej w zakresie Poprawa świadomo ści ekologicznej ograniczania niskiej emisji, segregacji odpadów, mieszka ńców celem zmniejszenia zagro żeń unieszkodliwiania azbestu. środowiska Źródło: opracowanie własne

Wskazane najwa żniejsze problemy jednostki odnosz ą si ę do czterech głównych zagadnie ń horyzontalnych, którymi s ą: 1. adaptacja do zmian klimatu. 2. nadzwyczajne zagro żenia środowiska.

117 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

3. działania edukacyjne. 4. monitoring środowiska.

ADAPTACJA DO ZMIAN KLIMATU Wyniki prognoz pokazuj ą, że do roku 2030 zmiany klimatu b ędą miały dwojaki, pozytywny i negatywny wpływ na gospodark ę i społecze ństwo. Wzrost średniej temperatury powietrza b ędzie miał pozytywne skutki m.in. w postaci wydłu żenia okresu wegetacyjnego, skrócenia okresu grzewczego oraz wydłu żenia sezonu turystycznego. To w konsekwencji b ędzie miało swoje przeło żenie na ograniczenie zu życia paliwa do celów grzewczych, rozwój rolnictwa, wprowadzanie nowych gatunków upraw oraz rozwój turystyki w obr ębie obszarów cennych przyrodniczo, zbiorników wodnych, lasów. Dominuj ące s ą jednak przewidywane negatywne konsekwencje zmian klimatu. Ze zmianami klimatycznymi wi ążą si ę niekorzystne zmiany warunków hydrologicznych. Wprawdzie roczne sumy opadów nie ulegaj ą zasadniczym zmianom jednak ich charakter staje si ę bardziej losowy i nierównomierny, czego skutkiem są dłu ższe okresy bezopadowe, przerywane gwałtownymi i nawalnymi opadami. Poziom wód gruntowych b ędzie si ę obni żał, co negatywnie wpłynie na ró żnorodno ść biologiczn ą i formy ochrony przyrody, w szczególno ści na zbiorniki wodne i tereny podmokłe. Zmiany będzie mo żna zaobserwowa ć równie ż w porze zimowej, gdzie skróci si ę okres zalegania pokrywy śnie żnej i jej grubo ść , oraz nasili si ę proces ewaporacji, co mo że wpłyn ąć na spadek zasobów wodnych jednostki. Jednocze śnie efektem zmian klimatu b ędzie zwi ększanie cz ęstotliwo ści wyst ępowania ekstremalnych zjawisk pogodowych i katastrof, które b ędą miały istotny wpływ na obszary wra żliwe i gospodark ę regionu. Podstawowe znaczenie będą miały ulewne deszcze nios ące ryzyko powodzi i podtopie ń lub osuwisk – głównie na zboczach dolin rzecznych. Coraz cz ęś ciej b ędzie mo żna zaobserwowa ć silne wiatry, a nawet towarzysz ące im incydentalnie tr ąby powietrzne i wyładowania atmosferyczne, które mog ą znacz ąco wpłyn ąć m.in. na budownictwo oraz infrastruktur ę energetyczn ą i transportow ą. Bezpo średnie negatywne skutki zmian klimatu to równie ż nasilenie si ę zjawiska eutrofizacji wód śródl ądowych i wód przybrze ża, zwi ększenie zagro żenia dla życia i zdrowia w wyniku stresu termicznego i wzrostu zanieczyszczeń powietrza, wi ększe zapotrzebowanie na energi ę elektryczn ą w porze letniej, zmniejszenie potencjału chłodniczego elektrowni czego skutkiem b ędzie spadek mocy produkcyjnej.

NADZWYCZAJNE ZAGRO ŻENIA ŚRODOWISKA Poj ęcie nadzwyczajnych zagro żeń środowiska było zdefiniowane w ustawie z dnia 31 stycznia 1980 r. o ochronie i kształtowaniu środowiska jako zagro żenie spowodowane gwałtownym zdarzeniem, nie b ędącym kl ęsk ą żywiołow ą, które mo że wywoła ć znaczne zniszczenie środowiska lub pogorszenie jego stanu, stwarzaj ące powszechne niebezpiecze ństwo dla ludzi i środowiska. Obecnie poj ęcie to nie jest definiowane, chocia ż mo żna stwierdzi ć, że zast ąpiło je poj ęcie powa żnej awarii, zdefiniowanej w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska i nale ży rozumie ć jako zdarzenie, w szczególno ści emisj ę, po żar lub eksplozj ę, powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których wyst ępuje jedna lub wi ęcej niebezpiecznych substancji, prowadz ące do natychmiastowego powstania zagro żenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagro żenia z opó źnieniem. Zarówno jako nadzwyczajne zagro żenie dla środowiska, jak i powa żną awari ę nale ży traktowa ć zdarzenia, takie jak: pękni ęcie i rozszczelnienie instalacji ruroci ągów

118 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024 transportowych, wybuch, awari ę zbiornika, katastrof ę autocysterny lub cysterny kolejowej przewo żą cej substancj ę niebezpieczn ą, awari ę obiektów hydrotechnicznych, itp. Poj ęcie nadzwyczajnych zagro żeń środowiska mie ści si ę tak że poj ęciu tzw. innych miejscowych zagro żeń w rozumieniu ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpo żarowej i jest definiowane jako zdarzenie wynikaj ące z rozwoju cywilizacyjnego i naturalnych praw przyrody nieb ędące po żarem ani kl ęsk ą żywiołow ą, stanowi ące zagro żenie dla życia, zdrowia, mienia lub środowiska, któremu zapobie żenie lub którego usuni ęcie skutków nie wymaga zastosowania nadzwyczajnych środków. W kontek ście Powiatu Wolszty ńskiego zagro żenia powa żnymi awariami oraz nadzwyczajnymi zagro żeniami środowiska s ą istotnym elementem koniecznym do uwzgl ędniania w planowaniu strategicznym, ze wzgl ędu na rozwini ęty system transportowy (Główny Inspektor Ochrony Środowiska wskazuje, że w najwi ęcej powa żnych zdarze ń ma miejsce w transporcie drogowym), zagro żenie po żarowe i powodziowe, a tak że w kontek ście przebiegaj ących gazoci ągów. Wyst ępowanie nadzwyczajnych zagrożeń środowiska zwi ązane jest z zanieczyszczeniem ró żnych elementów środowiska i mo że dotyczy ć zanieczyszczenia powietrza, gruntu i wody, co obserwuje si ę lokalnie na terenie jednostki.

DZIAŁANIA EDUKACYJNE Wszelkie działania maj ące na celu ochron ę środowiska prowadzone przez samorz ąd powiatowy i gminne, a tak że podmioty korzystaj ące ze środowiska powinny by ć poprzedzone lub uzupełnione o działania edukacyjne skierowane do mieszka ńców Powiatu. Przedsi ęwzi ęcia edukacyjne, przyczyniaj ące si ę do realizacji zasad zrównowa żonego rozwoju, wsparcia w zakresie realizacji polityki ochrony środowiska oraz rozwoju społecze ństwa obywatelskiego, powinny dotyczy ć w szczególno ści: - ochrony atmosfery i klimatu, - bezpiecze ństwa ekologicznego, - ochrony przed hałasem, - ochrony przed promieniowaniem jonizuj ącym, - gospodarki odpadami, - ró żnorodno ści biologicznej lub gospodarowania na obszarach prawem chronionych, - ochrony krajobrazu, - racjonalnego gospodarowania zasobami, - racjonalnego zagospodarowania terenów zurbanizowanych, - ochrony wód i gospodarki wodnej. Kształtowanie postaw społecze ństwa mo żna prowadzi ć z wykorzystaniem mediów tradycyjnych i Internetu, poprzez zorganizowane i kompleksowe projekty, uwzgl ędniaj ące zespół powi ązanych ze sob ą działa ń, anga żuj ące szereg odbiorców, wykorzystuj ące ró żnorodne narz ędzia edukacyjne i no śniki informacyjne (media tradycyjne - telewizj ę, radio, pras ę, oraz elektroniczne np. internet, aplikacje mobilne). Działania te maj ą na celu wykreowanie po żą danych postaw i zachowa ń u relatywnie najwi ększej liczby osób. Aktywizacj ę społecze ństwa dla zrównowa żonego rozwoju mo żna równie ż prowadzi ć w oparciu o zorganizowane, kompleksowe projekty, bezpo średnio anga żuj ące odbiorc ę, wyzwalaj ące jego długofalow ą aktywno ść w obszarze ochrony środowiska i zrównowa żonego rozwoju realizowane w formie działa ń warsztatowych, konkursowych, imprez edukacyjnych i innych tego typu narz ędzi popularyzuj ących. Kolejnym wa żnym aspektem w działaniu horyzontalnym dotycz ącym edukacji ekologicznej jest kształcenie i wymiana najnowszej wiedzy oraz wsparcie systemu edukacji

119 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024 w obszarze ochrony środowiska i zrównowa żonego rozwoju poprzez wsparcie rozwoju specjalistycznych kompetencji grup maj ących najwi ększy wpływ na kształtowanie środowiska, organizacj ę konferencji, szkole ń, seminariów, e-learningu, studiów podyplomowych. Wsparcie systemu edukacyjnego powinno nast ępowa ć tak że poprzez budow ę, rozbudow ę, adaptacj ę, remonty, wyposa żenie i doposa żenie obiektów infrastruktury słu żą cej edukacji ekologicznej, czyli tworzenie i wyposa żenie oraz doposa żenie centrów edukacji ekologicznej, maj ących wpływ na unowocze śnienie i uatrakcyjnienie oferty programowej obiektu lub regionu w dostosowaniu do odbiorców.

MONITORING ŚRODOWISKA Monitoring środowiska jest realizowany poprzez systematyczne informowanie organów administracji i społecze ństwa o: - jako ści elementów przyrodniczych, dotrzymywaniu standardów jako ści środowiska okre ślonych przepisami oraz obszarach wyst ępowania przekrocze ń tych standardów, - wyst ępuj ących zmianach jako ści elementów przyrodniczych i przyczynach tych zmian, w tym powi ązaniach przyczynowo - skutkowych wyst ępuj ących pomi ędzy emisjami i stanem elementów przyrodniczych. Monitoring środowiska prowadzony na terenie Powiatu oraz w regionie wielkopolskim, a tym samym informacje wytworzone w ramach PM Ś wykorzystywane powinny by ć przez jednostki administracji samorz ądowej dla potrzeb operacyjnego zarz ądzania środowiskiem za pomoc ą instrumentów prawnych, takich jak: post ępowanie w sprawie ocen oddziaływania na środowisko, pozwolenia na wprowadzanie do środowiska substancji lub energii, programy ochrony środowiska, plany zagospodarowania przestrzennego itp. Informacje wytworzone w ramach PM Ś wykorzystywane powinny by ć równie ż do monitorowania skuteczno ści działa ń i strategicznego planowania w zakresie ochrony środowiska i zrównowa żonego rozwoju na wszystkich poziomach zarz ądzania, co ma ju ż miejsce na terenie Powiatu poprzez ścisł ą współprac ę z inspekcj ą ochrony środowiska dotycz ącą lokalnych miejsc wyst ępowania zanieczyszcze ń wód czy gruntu. Na podstawie dost ępnych danych monitoringu środowiska mo żna wykonywa ć badania wska źników charakteryzuj ących poszczególne elementy środowiska, prowadzić wieloletni ą obserwacj ą elementów przyrodniczych i analizowa ć wyniki bada ń i obserwacji, ocenia ć stan i trendy zmian jako ści poszczególnych elementów środowiska, identyfikowa ć obszary przekrocze ń standardów jako ści środowiska w powi ązaniu z analizami przyczynowo-skutkowymi. Przy wykorzystywaniu bada ń monitoringowych wa żna jest cykliczno ść wykonywanych pomiarów, tak aby publikowane i udost ępniane mieszka ńcom jednostki materiały były miarodajne i wskazywały trendy zmian środowiska w uj ęciu lokalnym.

4.7. STRATEGIA OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU WOLSZTY ŃSKIEGO

W celu wytyczenia najwa żniejszych kwestii dotycz ących działa ń programowych dla Powiatu Wolszty ńskiego wynikaj ących z analizy stanu i zagro żeń środowiska jest okre ślenie obszarów interwencji dla jednostki, czyli obszarów nadal stwarzaj ących problemy.

120 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

W oparciu o przeprowadzon ą analiz ę stanu środowiska i infrastruktury Powiatu Wolszty ńskiego, wskazano 10 obszarów interwencji, w ramach których wyznaczono 10 celów do realizacji. Cele b ędą realizowane poprzez kierunki interwencji i konkretne zadania według schematu:

OBSZAR INTERWENCJI

CEL EKOLOGICZNY

KIERUNEK INTERWENCJI

ZADANIA ZADANIA ZADANIA

121 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Tabela 39. Cele, kierunki interwencji i zadania przewidziane do realizacji w poszczególnych obszarach interwencji wska źnik obszar podmiot Lp. cel warto ść bazowa kierunek interwencji zadania ryzyka realizacji interwencji nazwa warto ść docelowa odpowiedzialny (rok 2014) termomodernizacja brak środków mo żliwie wszystkie budynków u żyteczno ści organy gmin, finansowych, brak liczba wykonanych budynki publiczne, publicznej i zbiorowego Starosta, SM, programów termomodernizacji brak danych komunalne, zbiorowego zamieszkania (placówki zarz ądcy dotacyjnych, obiektów [szt.] zamieszkania oświatowe, sale wiejskie, obiektów skomplikowane budynki stra ży po żarnej) procedury dotacyjne zmniejszenie liczby kotłownie ogółem 48 kotłowni [szt.] indywidualnych brak środków liczba wymiana indywidualnych organy gmin, finansowych, brak zlikwidowanych źródeł ciepła zwi ększenie liczby wła ściciele programów poprawa indywidualnych w budynkach zlikwidowanych nieruchomo ści, dotacyjnych, standardów palenisk domowych brak mo żliwo ści jednorodzinnych, kotłowni oraz wymiana obiektów skomplikowane jako ści / kotłowni oszacowania modernizacja ogrzewania ochrona na niskoemisyjne zmniejszenie emisji procedury dotacyjne powietrza zast ąpionych klimatu źródła zanieczyszcze ń 1. poprzez niskoemisyjnymi i jako ści w zakresie emisji stał ą źródłami ciepła [szt.] powietrza powierzchniowej redukcj ę zwi ększanie świadomo ści emisji pyłów, mieszka ńców w zakresie gazów liczba ochrony powietrza, brak mo żliwo ści skontrolowanych brak mo żliwo ści poprzez kontrole administracyjnych, nieruchomo ści brak danych okre ślenia warto ści obowi ązków organy gmin brak podstaw do i podj ętych działa ń docelowej mieszka ńców w zakresie przeprowadzenia [szt.] użytkowania kontroli indywidualnych źródeł ciepła brak środków brak mo żliwo ści wsparcie osób fizycznych finansowych, brak liczba udzielonych organy gmin, brak danych okre ślenia warto ści i prawnych w zakresie ch ęci współpracy, dotacji [szt.] Starosta docelowej instalacji OZE brak programów dotacyjnych

122 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

wska źnik obszar podmiot Lp. cel warto ść bazowa kierunek interwencji zadania ryzyka realizacji interwencji nazwa warto ść docelowa odpowiedzialny (rok 2014) sprzeda ż energii cieplnej w ci ągu 73 704,0 zwi ększenie warto ści roku ogółem [GJ] rozbudowa systemu gazowniczego długo ść sieci i ciepłowniczego cieplnej przył ączy 3,4 zwi ększenie warto ści w miejscach gdzie jest to do budynków [km] zmniejszenie emisji ekonomicznie PSG, przedsi ę- brak mo żliwo ści długo ść czynnej zanieczyszcze ń uzasadnione - biorstwa przestrzennych sieci gazowej 255,252 zwi ększenie warto ści w zakresie emisji zwi ększenie produkcji energetyczne i technicznych rozdzielczej [km] powierzchniowej energii cieplnej przy czynne przył ącza jednoczesnym gazowe do 1 834 zwi ększenie warto ści zmniejszeniu zu życia budynków [szt.] energii pierwotnej zu życie gazu 3 7 702,6 zwi ększenie warto ści [tys. m ] poprawa liczba kontrola podmiotów brak mo żliwo ści standardów skontrolowanych brak mo żliwo ści gospodarczych Starosta, administracyjnych, jako ści podmiotów brak danych okre ślenia warto ści w zakresie Marszałek, brak podstaw do ochrona powietrza i podj ętych działa ń docelowej dotrzymywania zapisów WIO Ś przeprowadzenia klimatu [szt.] decyzji administracyjnych kontroli 1. poprzez zmniejszenie emisji i jako ści brak mo żliwo ści stał ą zanieczyszcze ń powietrza monitorowanie administracyjnych, redukcj ę w zakresie emisji zgłaszanych nowych brak wiedzy emisji pyłów, brak mo żliwo ści punktowej liczba zgłoszonych instalacji merytorycznej, brak gazów 3 okre ślenia warto ści Starosta instalacji [szt.] technologicznych, prawdziwo ści docelowej z których emisja nie danych wymaga pozwolenia wskazywanych w zgłoszeniu liczba bie żą ca modernizacja brak mo żliwo ści przeprowadzonych układu komunikacyjnego brak danych okre ślenia warto ści modernizacji ci ągów (poprawa nawierzchni docelowej brak środków komunikacyjnych i warunków zmniejszenie emisji finansowych, drogi lokalne bezpiecze ństwa ruchu, zanieczyszcze ń odległe w czasie o nawierzchni 349,5 zwi ększenie wska źnika modernizacja zarz ądców dróg w zakresie emisji terminy realizacji twardej [km] i rozbudowa dróg, liniowej zało żonych modernizacja o świetlenia drogi lokalne inwestycji zmniejszenie ulicznego) oraz o nawierzchni 210,0 wska źnika utrzymanie czysto ści na gruntowej [km] drogach

123 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

wska źnik obszar podmiot Lp. cel warto ść bazowa kierunek interwencji zadania ryzyka realizacji interwencji nazwa warto ść docelowa odpowiedzialny (rok 2014) wprowadzanie zabezpiecze ń brak notowanych w miejscach gdzie jest to brak ograniczenie emisji przekroczenia przekrocze ń poprzez ekonomicznie dofinansowania ze hałasu na drogach hałasu lokalnie wyprowadzenie ruchu i przestrzennie mo żliwe zarz ądcy dróg środków lokalnych [dB, opis] o 15 dB poza centra (nasadzenia zieleni zewn ętrznych miejscowo ści izolacyjnej, zmiany w MPZP, ekrany zminimali- akustyczne) zowanie podejmowanie działa ń uci ąż liwego organizacyjnych hałasu i inwestycyjnych i utrzymanie zmniejszenie emisji zagro żenia zwi ązanych 2. jak hałasu hałasem z utrzymaniem ruchu (m. najlepszej komunikacyjnego Bel ęcin, Kiełpiny, jako ści stanu liczba Chobienice, Godziszewo, akustycz- przeprowadzonych brak mo żliwo ści Tuchorza, Żody ń, brak egzekwowania nego zmian brak danych okre ślenia warto ści Ja żyniec, Grójec mały, zarz ądcy dróg przepisów przez środowiska organizacyjnych docelowej Siedlec, Kiełkowo, Nowa użytkowników dróg [szt.] Tuchorza, Jaromierz, Marianice, Kopanica, Wolsztynie, w tym drogi wojewódzkie i krajowe, Stara D ąbrowa, Go ścieszyn, obwodnica Wolsztyna)

124 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

wska źnik obszar podmiot Lp. cel warto ść bazowa kierunek interwencji zadania ryzyka realizacji interwencji nazwa warto ść docelowa odpowiedzialny (rok 2014) zwi ększenie długo ści ście żek rowerowych (rozbudowa ci ągów relacji: Wielka Wie ś – brak mo żliwo ści Kopanica, Żody ń, Siedlec administracyjnych, – Powodowo, Siedlec – brak środków Chobienice – Grójec finansowych, Wielki, Bel ęcin – przedłu żaj ące si ę organy gmin, Zakrzewo – Godziszewo, procedury Starosta, Bel ęcin – Mariankowo – wyznaczania brak mo żliwo ści zarz ądcy dróg długo ść ście żek Boruja, Karpicko – przebiegu tras, brak 34,4 okre ślenia warto ści zminimali- rowerowych [km] Barło żnia mo żliwo ści rozwoju docelowej zowanie Go ścieszy ńska, Stary ście żek w uci ąż liwego Widzim – Wroniawy, dogodnych hałasu Obra – Świ ętno – Wilcze, miejscach i utrzymanie Rudno, Stara D ąbrowa – zagro żenia 2. jak Go ścieszyn, Stary hałasem najlepszej Widzim - Kębłowo) jako ści stanu brak środków organy gmin, akustycz- promocja transportu finansowych, brak Starosta, nego alternatywnego zainteresowania zarz ądcy dróg środowiska wśród mieszka ńców liczba brak skontrolowanych przekrocze ń podmiotów wśród utrzymanie wska źnika brak mo żliwo ści i podj ętych działa ń podmiotów administracyjnych, [szt.] gospodarczych zmniejszenie emisji kontrola w zakresie Starosta, brak środków, brak ilo ść wydanych hałasu dopuszczalnych norm Marszałek, podstaw do decyzji przemysłowego emisji hałasu WIO Ś przeprowadzenia okre ślaj ących w zale żno ści od brak kontroli dopuszczalny bie żą cych potrzeb poziom emisji hałasu [szt.]

125 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

wska źnik obszar podmiot Lp. cel warto ść bazowa kierunek interwencji zadania ryzyka realizacji interwencji nazwa warto ść docelowa odpowiedzialny (rok 2014) liczba skontrolowanych brak mo żliwo ści podmiotów brak danych okre ślenia warto ści i podj ętych działa ń docelowej [szt.] brak mo żliwo ści monitoring emisji pól ochrona wyniki pomiarów WIO Ś administracyjnych, elektromagnetycznych miesz- warto ści brak środków pola utrzymywanie si ę ograniczanie ka ńców promieniowania brak elektro- poni żej dopuszczalnej zagro żenia polami 3. przed polami elektro- przekrocze ń magne- normy elektro- elektro- magnetycznego tyczne magnetycznymi magne- [V/m] tycznymi brak mo żliwo ści administracyjnych, brak mo żliwo ści kontrola zgłaszanych liczba zgłoszonych brak wskazywania 16 okre ślenia warto ści instalacji wytwarzaj ących Starosta instalacji [szt.] prawdziwych docelowej pola elektromagnetyczne danych w zgłoszeniach wzrost długo ści i liczby długo ść zmodernizowanych ZZMiUW, 100 % wszystkich ograniczenie zmodernizowanych (odbudowanych) wła ściciele brak środków 108,05 istniej ących urz ądze ń zasi ęgu oraz urz ądze ń wodnych urz ądze ń melioracji gruntów, finansowych wodnych skutków powodzi [km] wodnych szczegółowych Starosta i podstawowych brak środków zwi ększenie finansowych, obj ęcie całej jednostki gospodaro- bezpie- przedłu żaj ące si ę miejscowymi planami 4. wanie cze ństwa procedury zabezpieczenie zagospodarowania wodami powodzio- powierzchnia obj ęta opracowywania przestrzenne przestrzennego wego miejscowymi planów 100 % powierzchni obszarów pod uwzgl ędniaj ąc mapy organy gmin, planami brak danych zagospodarowania powiatu kątem ochrony zagro żenia Starosta zagospodarowania przestrzennego, przeciw- powodziowego oraz przestrzennego [ha] brak aktualnych powodziowej zabezpieczenie miejsc studium nara żonych na uwarunkowa ń podtopienia i kierunków zagospodarowania

126 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

wska źnik obszar podmiot Lp. cel warto ść bazowa kierunek interwencji zadania ryzyka realizacji interwencji nazwa warto ść docelowa odpowiedzialny (rok 2014) liczba kontrola podmiotów brak środków skontrolowanych brak mo żliwo ści gospodarczych organy gmin, finansowych, brak podmiotów brak danych okre ślenia warto ści w zakresie Starosta, WIO Ś mo żliwo ści i podj ętych działa ń docelowej dotrzymywania zapisów administracyjnych [szt.] decyzji administracyjnych brak mo żliwo ści minimalizacja organy gmin przeprowadzenia zły stan wód jako ść wód zgodna likwidacja przekraczanych w zlewni rzeki zmian powierz- z rozporz ądzeniem zanieczyszcze ń wska źników jako ści Dojcy i jeziora technologicznych, chniowych (dobry stan wód) dopływaj ących do wód wód [opis] Wolszty ńskiego konstrukcyjnych, zmniejszenie wysokie koszty ochrona dopływu realizacja współpracy zasobów zanieczyszcze ń do ponadregionalnej gospodaro- wód ograniczenie wód w zakresie ochrony brak mo żliwo ści organy gmin, 4. wanie powierz- poprawa jako ści dopływu brak mo żliwo ści zasobów wodnych porozumienia Starosta, wodami chniowych wód w obszarze zanieczyszcze ń okre ślenia warto ści (w szczególno ści dalsza ponadregionalnego, przedstawiciele i podziem- współpracy do jeziora docelowej rekultywacja jeziora brak środków gmin nych Wolszty ńskiego Wolszty ńskiego oraz finansowych współpraca w zlewni rzeki Dojcy) liczba brak świadomo ści brak mo żliwo ści edukacja rolników Ośrodki przeprowadzonych mieszka ńców, brak brak danych okre ślenia warto ści w zakresie stosowania Doradztwa akcji edukacyjnych środków docelowej nawozów sztucznych Rolniczego [szt.] finansowych liczba kontrola podmiotów brak mo żliwo ści skontrolowanych brak mo żliwo ści gospodarczych w administracyjnych, racjonalne zu życie Starosta, podmiotów brak danych okre ślenia warto ści zakresie dotrzymywania brak podstaw do zasobów wód Marszałek i podj ętych działa ń docelowej zapisów decyzji przeprowadzenia [szt.] administracyjnych kontroli

127 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

wska źnik obszar podmiot Lp. cel warto ść bazowa kierunek interwencji zadania ryzyka realizacji interwencji nazwa warto ść docelowa odpowiedzialny (rok 2014) długo ść sieci rozbudowa sieci 478,3 zwi ększenie wska źnika wodoci ągowej [km] wodoci ągowej (w tym: liczba gospodarstw gmina Przem ęt: sie ć zwodoci ągowanych 10 880 zwi ększenie wska źnika wodoci ągowa w m. [szt.] Osłonin Kaszczor ul. Pod Lipami gmina Siedlec: budowa wodoci ągu w m. Bel ęcin, łącznika Stara Tuchorza – Tuchorza, m. Boruja, Tuchorza i Siedlec, Chobienice w kierunku na Godziszewo i Grójec Mały, Jaromierz – Marianice, Grójec Wielki w kierunku na Now ą ochrona Wie ś Zb ąsk ą oraz w m. zasobów Wielka Wie ś wraz gospodaro- wód racjonalne zu życie z łącznikiem Mała Wie ś brak środków 4. wanie powierz- zarz ądcy sieci zasobów wód i Wielka Wie ś finansowych wodami chniowych procent gmina Wolsztyn: i podziem- zwodoci ągowania 90,4 zwi ększenie wska źnika modernizacja sieci nych [%] w ul. Bohaterów Bielnika, Lipowa - od Gajewskich do Nowej, Ko ścielnej, Roberta Kocha i Strzeleckiej, sie ć wodoci ągowa za kanałem w Obrze, we wsi Rudno i Wilcze, dla wsi Chorzemin, we wsi Karpicko, K ębłowo i Obra, wymiana sieci wodoci ągowej wykonanej z azbestu i cementu) oraz modernizacja SUW (m.: Wielka Wie ś, Wroniawy)

128 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

wska źnik obszar podmiot Lp. cel warto ść bazowa kierunek interwencji zadania ryzyka realizacji interwencji nazwa warto ść docelowa odpowiedzialny (rok 2014) eksploatacja sieci niewystarczaj ąca zmniejszenie wodoci ągowej - zmniejszenie świadomo ść 1 806,8 zu życia wody na cele gospodarstwa wska źnika podmioty ekologiczna cz ęś ci 3 komunalne domowe [dam ] gospodarcze, mieszka ńców, i przemysłowe zu życie wody na zarz ądcy sieci wodochłonne zmniejszenie (wdro żenie nowych potrzeby przemysłu 399,0 technologie ochrona 3 wska źnika technologii) [dam ] przemysłowe zasobów gospodaro- wód utrzymywanie wód racjonalne zu życie publicznych w ramach RZGW, 4. wanie powierz- zgodnie ilo ść wykonanych realizacja zało żonych zasobów wód działa ń wynikaj ących WZMiUW, brak środków wodami chniowych z harmono- inwestycji [szt.] planów z Planu utrzymania wód wła ściciele wód, finansowych i podziem- gramem Planu nych w regionie wodnym Gmina Warty realizacji zało żeń zgodnie Programu Małej Retencji WZMiUW, ilo ść wykonanych realizacja zało żonych brak środków z harmono- Wodnej na lata 2016- wła ściciele wód, inwestycji [szt.] planów finansowych gramem Planu 2030 dla województwa Gmina wielkopolskiego

129 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

wska źnik obszar podmiot Lp. cel warto ść bazowa kierunek interwencji zadania ryzyka realizacji interwencji nazwa warto ść docelowa odpowiedzialny (rok 2014) długo ść czynnej rozbudowa sieci sieci kanalizacyjnej 436,9 zwi ększenie wska źnika kanalizacji sanitarnej [km] (w tym: gmina Przem ęt: budowa kan. san. w m. Bucz, Bucz Nowy, cz. m. Kaszczor ul. Pod Lipami i Jana Kazimierza, cz. m. Nowa Wie ś w rejonie ul. Sosnowa i Spokojna, w m. S ączkowo, Solec, , Siekówko, liczba przył ączy Kluczewo , budowa kolektora tłocznego prowadz ące do łącz ącego m. Wiele ń budynków 9 161 zwi ększenie wska źnika i Perkowo, rozbudowa mieszkalnych oczyszczalni ścieków niewystarczaj ąca rozbudowa i zbiorowego zmniejszenie w Przem ęcie ilo ść środków gospodarka systemu zamieszkania [szt.] dopływu gmina Siedlec: w m. finansowych, brak 5. wodno- wodoci ągo- zanieczyszcze ń Chobienice w kierunku na zarz ądcy sieci uzasadnienia ściekowa wo-kanali- komunalnych do Grójec Mały, uzupełnienie/rozbudowa ekonomicznego zacyjnego wód kan. san. w m. Siedlec, i technicznego Kopanica, Jaromierz, Mała Wie ś, Żody ń, Tuchorza, Chobienice, Grójec Wielki, Kiełkowo wraz z kolektorem tłocznym do Ja żyńca; Zakrzewo wraz z kolektorem tłocznym do Bel ęcina, Godziszewo wraz z kolektorem tłocznym do procent skanali- Zakrzewa, w W ąchabnie 63,6 zwi ększenie wska źnika zowania [%] i Wielkiej Wsi wraz z kolektorami tłocznymi do Kopanicy, Bel ęcin, Boruja i Nowa Tuchorza wraz z kolektorem tłocznym Boruja – Nowa Tuchorza,

130 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

wska źnik obszar podmiot Lp. cel warto ść bazowa kierunek interwencji zadania ryzyka realizacji interwencji nazwa warto ść docelowa odpowiedzialny (rok 2014) c.d. powy ższego zadania:

w m. Reklin, Reklinek, budowa kolektora tłocznego Stara Tuchorza – Kiełpiny – Chorzemin rozbudowa oczyszczalni ścieków w m. Tuchorza gmina Wolsztyn: j.w. j.w. j.w. modernizacja sieci w ul. j.w. j.w. Wschowska, Strzelecka, Drzymały, Parkowa i rozbudowa zmniejszenie Fabryczna w Wolsztynie, gospodarka systemu dopływu przebudowa przesyłu z m. 5. wodno- wodoci ągo- zanieczyszcze ń Obra wraz ze ściekami ściekowa wo-kanali- komunalnych do z gminy Siedlec) zacyjnego wód oraz budowa indywidualnych rozwi ąza ń w miejscach gdzie budowa kanalizacji jest niemo żliwa rozbudowa sieci kanalizacji deszczowej długo ść brak środków i separatorów wybudowanej sieci finansowych, brak (w szczególno ści zarz ądcy dróg, kanalizacji uregulowania stanu brak danych zwi ększenie wska źnika w Wolsztynie oraz na podmioty deszczowej prawnego sieci terenach zwartej gospodarcze i zamontowanych kanalizacji zabudowy urz ądze ń [km / szt.] deszczowej w miejscowo ściach wiejskich)

131 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

wska źnik obszar podmiot Lp. cel warto ść bazowa kierunek interwencji zadania ryzyka realizacji interwencji nazwa warto ść docelowa odpowiedzialny (rok 2014) brak bie żą cych działa ń po stronie samorz ądów gminnych, brak zmniejszenie środków liczba podj ętych dopływu likwidacja zbiorników finansowych, brak rozbudowa kontroli brak zwi ększenie wska źnika zanieczyszcze ń bezodpływowych gminy koordynacji systemu i zlikwidowanych gospodarka komunalnych do i kontrola mieszka ńców systemu rozwoju wodoci ą- zbiorników [szt.] 5. wodno- wód kanalizacji gowo- ściekowa i rozbudowy kanalizacyj- systemów nego indywidualnego odbioru ścieków likwidacja sieci brak środków długo ść wymiana wodoci ągowej finansowych, zlikwidowanej sieci brak 100 % zarz ądcy sieci infrastruktury z materiałów cementowo- pozostawianie [km] azbestowych w gruncie sieci liczba rekultywacja obszarów skontrolowanych brak mo żliwo ści zdegradowanych oraz racjonalne Starosta, podmiotów brak danych okre ślenia warto ści kontrola podmiotów brak mo żliwo ści gospodaro- ograniczanie presji Marszałek, zasoby i podj ętych działa ń docelowej gospodarczych administracyjnych, wanie na wykorzystanie Dyrektor 6. geolo- [szt.] w zakresie brak podstaw do zasobami zasobów Okr ęgowego giczne dotrzymywania zapisów przeprowadzenia geologicz- powierzchnia powierzchni ziemi Urz ędu decyzji administracyjnych kontroli nymi zrekultywowanych 4,0013 100 % Górniczego czy nielegalnej gruntów eksploatacji kopalin

132 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

wska źnik obszar podmiot Lp. cel warto ść bazowa kierunek interwencji zadania ryzyka realizacji interwencji nazwa warto ść docelowa odpowiedzialny (rok 2014) brak środków wykonanie rejestru finansowych, brak obszarów nara żonych na szczegółowych wykonanie rejestru brak posiadanie rejestru Starosta wyst ępowanie ruchów bada ń masowych geologicznych i gruntowych rekultywacja obszarów długotrwała zdegradowanych przez eksploatacja zmniejszenie składowanie odpadów zarz ądzaj ący obiektów, brak obecnej powierzchni ochrona zasobów 3,10 100 % (czynnej kwatery III składowiskami uregulowania stanu składowisk odpadów gleb przed 7. gleby ochrona gleb w Powodowie oraz odpadów prawnego [ha] degradacj ą monitoring zamkni ętych i przeci ągaj ące się mechaniczn ą składowisk) procedury ograniczenie miejsc brak środków powoduj ących ska żenie podmioty finansowych, brak gleb, w tym gospodarcze, powierzchnia dzikich mo żliwo ści 100 %, brak takich unieszkodliwienie wła ściciele składowisk odpadów 440 ustalenia sprawcy, miejsc odpadów składowanych nieruchomo ści, [ha] nieuregulowany w miejscach na ten cel organy gmin, stan prawny nieprzeznaczonych (np. Starosta nieruchomo ści w m. Adamowo) kontynuacja działa ń liczba brak środków brak mo żliwo ści w zakresie potrzeb przeprowadzonych organy gmin, finansowych, brak gospodarka 8 okre ślenia warto ści segregacji odpadów akcji edukacyjnych ZM Obra świadomo ści odpadami skuteczny docelowej komunalnych, w tym [szt.] poprawa mieszka ńców i zapobie- rozwój edukacja ekologiczna świadomo ści 8. ganie systemu kontynuacja działa ń liczba ekologicznej w śród brak mo żliwo ści powsta- gospodarki administracyjnych skontrolowanych brak mo żliwo ści mieszka ńców administracyjnych, waniu odpadami i kontroli w zakresie organy gmin, nieruchomo ści brak d okre ślenia warto ści brak mo żliwo ści odpadów prawidłowego ZM Obra i podj ętych działa ń docelowej dotarcia do gospodarowania [szt.] nieruchomo ści odpadami

133 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

wska źnik obszar podmiot Lp. cel warto ść bazowa kierunek interwencji zadania ryzyka realizacji interwencji nazwa warto ść docelowa odpowiedzialny (rok 2014) brak wystarczaj ących środków liczba podj ętych dostosowanie pochodz ących weryfikacja systemu zmian systemowych brak mo żliwo ści systemów z opłaty za brak gminnego zbierania organy gmin, - zaktualizowanych okre ślenia warto ści gospodarowania zagospodarowanie konieczno ści odpadów komunalnych ZM Obra aktów prawa docelowej odpadami odpadów, brak do faktycznych potrzeb miejscowego [szt.] komunalnymi mo żliwo ści odbioru odpadów od wszystkich nieruchomo ści brak środków finansowych, brak świadomo ści mieszka ńców o szkodliwo ści gospodarka kontynuacja działa ń azbestu, brak odpadami skuteczny ilo ść organy gmin, zwi ązanych pewno ści uzyskania i zapobie- rozwój zdemontowanego 100 % wła ściciele 1 148,711 z unieszkodliwianiem dotacji na działania 8. ganie systemu i unieszkodliwionego 10 022,723 nieruchomo ści, wyrobów zawieraj ących zwi ązane powsta- gospodarki azbestu [Mg] ZM Obra azbest z usuwaniem waniu odpadami wyrobów, brak odpadów intensyfikacja mo żliwo ści działa ń zwi ązanych uzyskania dotacji na z unieszkodli- nowe pokrycie wianiem odpadów dachowe liczba pozakomunalnych skontrolowanych brak mo żliwo ści podmiotów brak danych okre ślenia warto ści brak mo żliwo ści i podj ętych działa ń docelowej administracyjnych, kontrola podmiotów [szt.] brak podstaw do gospodarczych w Starosta, ilo ść wytworzonych brak warto ści docelowej przeprowadzenia zakresie dotrzymywania Marszałek, odpadów (wskazane kontroli, 26,7 zapisów decyzji WIO Ś gospodarczych zmniejszenie niekontrolowane administracyjnych [tys. Mg] wska źnika) zwi ększanie ilo ści ilo ść odzyskanych brak warto ści docelowej odpadów odpadów ok. 12 (wskazane zwi ększenie gospodarczych [%] wska źnika)

134 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

wska źnik obszar podmiot Lp. cel warto ść bazowa kierunek interwencji zadania ryzyka realizacji interwencji nazwa warto ść docelowa odpowiedzialny (rok 2014) zwi ększenie brak środków powierzchni utrzymanie wska źnika finansowych, brak obszarowych form 43 733,2 organy gmin, lub zwi ększenie rozbudowa terenów ch ęci rozbudowy ochrony przyrody organy czynnych biologicznie obszarów, brak [ha] powołuj ące oraz utrzymanie mo żliwo ści realizacji zwi ększenie liczby formy ochrony wła ściwego stanu siedlisk działa ń ze wzgl ędu punktowych form utrzymanie wska źnika przyrody 84 na własno ść ochrony przyrody lub zwi ększenie gruntów [szt.] wykonanie inwentaryzacji wykonanie brak aktualnych aktualna organy gmin, brak środków przyrodniczej dla ka żdej inwentaryzacji inwentaryzacji inwentaryzacja ochrona obszarów RDO Ś finansowych jednostki i gatunków cennych brak środków pod wzgl ędem finansowych, przyrodniczym przedłu żaj ące si ę ograniczenie do procedury liczba minimum wycinki wykonanie planów sporz ądzania ochrona obowi ązuj ących drzew ochrony dla obszarów RDO Ś, organy zasoby brak 10 dokumentów, brak zasobów planów ochrony obj ętych formami gmin, Starosta 9. przyrod- weryfikacji stopnia przyrod- [szt.] ochrony przyrody nicze wdra żania zało żeń, niczych brak znajomo ści zało żeń dokumentów brak mo żliwo ści piel ęgnacja terenów administracyjnych, liczba usuni ętych zieleni urz ądzonej oraz Starosta, organy 33 minimalizacja brak podstaw do drzew [szt.] ograniczenie do minimum gmin wydania negatywnej wycinki drzew decyzji aktualizacja inwentaryzacji stanu wykonanie aktualna brak środków brak ochrona zasobów lasów niestanowi ących Starosta inwentaryzacji inwentaryzacja finansowych le śnych przed ich własno ści Skarbu nadmiernym Pa ństwa brak notowanych użytkowaniem liczba aktualizacja 64 / wszystkie nieprawidłowo ści, i szkodnikami Nadle śnictwa, brak mo żliwo ści obowi ązuj ących uproszczonych planów PUL s ą aktualne zachowanie ci ągło ści RDLP, Starosta administracyjnych PUL [ilo ść obr ębów] urz ądzania lasów PUL

135 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

wska źnik obszar podmiot Lp. cel warto ść bazowa kierunek interwencji zadania ryzyka realizacji interwencji nazwa warto ść docelowa odpowiedzialny (rok 2014) brak mo żliwo ści liczba po żarów [szt., zmniejszenie liczby brak danych 0 stra ż po żarna ograniczenia powierzchnia] notowanych po żarów po żarów realizowanie zada ń brak środków Starosta, RDLP, gospodarczych finansowych, wska źnik lesisto ści nadle śnictwa, 33,7 zwi ększenie wska źnika wynikaj ących z Planu wieloczynnikowe [%] wła ściciele ochrona zasobów Urz ądzenia Lasu zagro żenia ze ochrona lasów zasoby le śnych przed ich strony zagro żeń zasobów 9. przyrod- nadmiernym biotycznych przyrod- nicze 20 575,76 użytkowaniem i abiotycznych, niczych powierzchnia lasów (publ. – i szkodnikami nara żenie zasobów (w tym publicznych 18 015,16 zwi ększenie wska źnika Starosta, RDLP, le śnych na czynniki i prywatnych) [ha] prywat. – zwi ększenie lesisto ści nadle śnictwa, meteorologiczne 2 560,6) powiatu wła ściciele (susze, opady powierzchnia lasów nawalne, silne gruntów zalesionych 0 zwi ększenie wska źnika wiatry) i biologiczne (w tym publicznych (choroby, szkodniki) i prywatnych) [ha] liczba kontrole zakładów skontrolowanych brak mo żliwo ści Starosta, brak mo żliwo ści mog ących mie ć podmiotów brak danych okre ślenia warto ści Marszałek, stra ż administracyjnych, negatywny wpływ na stan i podj ętych działa ń docelowej po żarna WIO Ś, brak podstaw do zminimalizowanie środowiska [szt.] zakłady przeprowadzenia mo żliwo ści i bezpiecze ństwa liczba zgłosze ń przemysłowe kontroli 0 utrzymanie wska źnika wyst ąpienia mieszka ńców awarii [szt.] przeciw- powa żnych awarii brak mo żliwo ści działanie nieuchwycenie zagro żenia ilo ść kontroli okre ślenia warto ści bie żą cy monitoring OGP Gaz wyst ępo- brak miejsc uszkodzenia 10. powa żnymi gazoci ągu [szt.] docelowej, brak gazoci ągu przesyłowego System waniu gazoci ągu awariami nieprawidłowo ści powa żnych liczba dotowanych brak mo żliwo ści kontynuacja awarii organy gmin, brak środków jednostek zakres brak danych okre ślenia warto ści dofinansowania Stra ży Starosta finansowych pomocy [szt., opis] docelowej zwi ększenie Po żarnej wsparcia dla współdziałanie liczba brak mo żliwo ści jednostek stra ży w zakresie doskonalenia podejmowanych organy gmin, brak środków brak danych okre ślenia warto ści po żarnej systemu zarz ądzania działa ń Starosta finansowych docelowej kryzysowego i edukacji [szt., opis] mieszka ńców Źródło: opracowanie własne

136 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Zadania własne Powiatu to przedsi ęwzi ęcia, które b ędą finansowane w cało ści lub cz ęś ciowo ze środków b ędących w dyspozycji samorz ądu. Natomiast zadania koordynowane to pozostałe zadania zwi ązane z ochron ą środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych, które s ą finansowane ze środków gmin, przedsi ębiorstw oraz ze środków zewn ętrznych, b ędących w dyspozycji organów i instytucji szczebla gminnego, powiatowego, wojewódzkiego i centralnego, b ądź instytucji działaj ących na terenie regionu, a które Powiat b ędzie cz ęś ciowo finansował, kontrolował, b ądź monitorował. Proces zarz ądzania środowiskiem w postaci planowania konkretnych inwestycji niew ątpliwie spoczywa głównie na władzach samorz ądowych. Władze Powiatu pełni ą w odniesieniu do Programu kilka funkcji. Jedn ą z wa żniejszych jest funkcja regulacyjna, na któr ą składaj ą si ę akty prawa lokalnego – uchwały oraz decyzje administracyjne zwi ązane odpowiednio z okre ślonymi obszarami zagadnie ń środowiskowych. Władze pełni ą równie ż funkcje wykonawcze i kontrolne. Po żą dane jest, aby władze Powiatu pełniły równie ż funkcje wspieraj ące dla podmiotów zaanga żowanych w rozwój obszaru oraz funkcje kreuj ące działania ukierunkowane na popraw ę środowiska przyrodniczego.

137 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

V. HARMONOGRAM REALIZACYJNY PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA

Wyznaczone cele ekologiczne, a w ich ramach działania, jakie nale ży podj ąć w zakresie ochrony środowiska na terenie Powiatu Wolszty ńskiego, stanowi ą podstaw ę dla realizacji konkretnych inwestycji i przedsi ęwzi ęć na przestrzeni kilkunastu lat. Zadania zostały wyznaczone na podstawie analizy stanu środowiska przyrodniczego na tym terenie i podzielone na zadania typowo własne Powiatu oraz koordynowane.

Tabela 40. Harmonogram realizacji zada ń własnych przewidzianych do realizacji wraz ze wskazaniem źródła finansowania obszar szacunkowe koszty lp. zadania podmiot odpowiedzialny źródła finansowania interwencji realizacji termomodernizacja budynków u żyteczno ści publicznej Starosta brak szczegółowych bud żet jednostki ( środki i zbiorowego zamieszkania w odniesieniu do danych kosztowych własne) + WFO ŚiGW + (termomodernizacja budynku internatu ZSRiT w Powodowie) budynków powiatowych (ZSRiT – ok. 20 tys. zł) NFO ŚiGW + PO Ii Ś bud żet jednostki ( środki brak szczegółowych wsparcie osób fizycznych i prawnych w zakresie instalacji OZE Starosta własne) + WFO ŚiGW + danych kosztowych ochrona klimatu NFO ŚiGW + PO Ii Ś 1. i jako ści kontrola podmiotów gospodarczych w zakresie dotrzymywania Starosta - koszty administracyjne powietrza zapisów decyzji administracyjnych w zakresie kompetencji monitorowanie zgłaszanych nowych instalacji Starosta - koszty administracyjne technologicznych, z których emisja nie wymaga pozwolenia bud żet jednostki ( środki brak szczegółowych bie żą ca modernizacja układu komunikacyjnego Zarz ąd Dróg Powiatowych własne) + WFO ŚiGW + danych kosztowych NFO ŚiGW + PO Ii Ś podejmowanie działa ń organizacyjnych i inwestycyjnych Zarz ąd Dróg Powiatowych - koszty administracyjne zwi ązanych z utrzymaniem ruchu bud żet jednostki ( środki brak szczegółowych zwi ększenie długo ści ście żek rowerowych Zarz ąd Dróg Powiatowych własne) + WFO ŚiGW + danych kosztowych NFO ŚiGW + PO Ii Ś zagro żenia 2. brak szczegółowych hałasem bud żet jednostki ( środki organy gmin, Starosta, danych kosztowych, promocja transportu alternatywnego własne) + WFO ŚiGW + zarz ądcy dróg w ramach działa ń NFO ŚiGW + PO Ii Ś zarz ądców dróg kontrola w zakresie dopuszczalnych norm emisji hałasu Starosta - koszty administracyjne przemysłowego w zakresie kompetencji 3. pola elektro- monitoring emisji pól elektromagnetycznych Starosta - koszty administracyjne

138 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

obszar szacunkowe koszty lp. zadania podmiot odpowiedzialny źródła finansowania interwencji realizacji magnetyczne kontrola zgłaszanych instalacji wytwarzaj ących pola Starosta - koszty administracyjne elektromagnetyczne

wzrost długo ści liczby zmodernizowanych (odbudowanych) Starosta brak szczegółowych środki własne urz ądze ń melioracji wodnych szczegółowych i podstawowych w zakresie kompetencji danych kosztowych

obj ęcie całej jednostki miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego uwzgl ędniaj ąc mapy zagro żenia Starosta - koszty administracyjne powodziowego oraz zabezpieczenie miejsc nara żonych na w ramach opiniowania gospodarowanie 4. podtopienia wodami kontrola podmiotów gospodarczych w zakresie dotrzymywania Starosta - koszty administracyjne zapisów decyzji administracyjnych w zakresie kompetencji realizacja współpracy ponadregionalnej w zakresie ochrony Starosta - koszty administracyjne zasobów wodnych w zakresie koordynacji kontrola podmiotów gospodarczych w zakresie dotrzymywania Starosta - koszty administracyjne zapisów decyzji administracyjnych w zakresie kompetencji rozbudowa sieci wodoci ągowej bud żet jednostki ( środki (budowa sieci wodoci ągowej w Wolsztynie – Ogrody działkowe Starosta 25 tys. zł własne) + WFO ŚiGW + przy ul. Powsta ńców Wlkp.) NFO ŚiGW + PO Ii Ś rozbudowa sieci kanalizacji deszczowej i separatorów gospodarka brak szczegółowych 5. (w szczególno ści w Wolsztynie oraz na terenach zwartej Zarz ąd Dróg Powiatowych środki własne wodno-ściekowa danych kosztowych zabudowy w miejscowo ściach wiejskich) rekultywacja obszarów zdegradowanych oraz kontrola zasoby Starosta 6. podmiotów gospodarczych w zakresie dotrzymywania zapisów - koszty administracyjne geologiczne w zakresie kompetencji decyzji administracyjnych czy nielegalnej eksploatacji kopalin wykonanie rejestru obszarów nara żonych na wyst ępowanie brak szczegółowych Starosta środki własne ruchów masowych danych kosztowych 7. gleby unieszkodliwienie odpadów składowanych w miejscach na ten Starosta koszty administracyjne / - cel nieprzeznaczonych w zakresie kompetencji środki własne / NFO ŚiGW gospodarka odpadami kontrola podmiotów gospodarczych w zakresie dotrzymywania Starosta 8. i zapobieganie - koszty administracyjne zapisów decyzji administracyjnych w zakresie kompetencji powstawaniu odpadów

139 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

obszar szacunkowe koszty lp. zadania podmiot odpowiedzialny źródła finansowania interwencji realizacji wykonanie planów ochrony dla obszarów obj ętych formami Starosta - koszty administracyjne ochrony przyrody w zakresie opiniowania piel ęgnacja terenów zieleni urz ądzonej oraz ograniczenie do brak szczegółowych Starosta środki własne minimum wycinki drzew danych kosztowych aktualizacja inwentaryzacji stanu lasów niestanowi ących Starosta brak szczegółowych koszty administracyjne / zasoby własno ści Skarbu Pa ństwa w zakresie kompetencji danych kosztowych środki własne 9. przyrodnicze Starosta brak szczegółowych koszty administracyjne / aktualizacja planów urz ądzania lasów w zakresie kompetencji danych kosztowych środki własne realizowanie zada ń gospodarczych wynikaj ących z Planu Starosta brak szczegółowych koszty administracyjne / Urz ądzenia Lasu w zakresie kompetencji danych kosztowych środki własne Starosta brak szczegółowych koszty administracyjne / zwi ększenie lesisto ści Powiatu w zakresie kompetencji danych kosztowych środki własne kontrole zakładów mog ących mie ć negatywny wpływ na stan Starosta - koszty administracyjne środowiska i bezpiecze ństwa mieszka ńców w zakresie kompetencji zagro żenia brak szczegółowych 10. powa żnymi kontynuacja dofinansowania Stra ży Po żarnej Starosta środki własne danych kosztowych awariami współdziałanie w zakresie doskonalenia systemu zarządzania brak szczegółowych koszty administracyjne, środki Starosta kryzysowego i edukacji mieszka ńców danych kosztowych własne Źródło: opracowanie własne

140 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Tabela 41. Harmonogram realizacji zada ń koordynowanych (monitorowanych) przewidzianych do realizacji wraz ze wskazaniem źródła finansowania szacunkowe koszty lp. obszar interwencji zadania podmiot odpowiedzialny źródła finansowania realizacji termomodernizacja budynków u żyteczno ści publicznej bud żet jednostki ( środki organy gmin, zarz ądcy brak szczegółowych i zbiorowego zamieszkania (placówki o światowe, sale wiejskie, własne) + WFO ŚiGW + obiektów danych kosztowych budynki stra ży po żarnej) NFO ŚiGW + PO Ii Ś bud żet jednostki ( środki brak szczegółowych wsparcie osób fizycznych i prawnych w zakresie instalacji OZE organy gmin własne) + WFO ŚiGW + danych kosztowych NFO ŚiGW + PO Ii Ś zwi ększanie świadomo ści mieszka ńców w zakresie ochrony działania powietrza poprzez kontrole obowi ązków mieszka ńców organy gmin koszty administracyjne administracyjne w zakresie u żytkowania indywidualnych źródeł ciepła wymiana indywidualnych źródeł ciepła w budynkach organy gmin, wła ściciele brak szczegółowych środki własne, WFO ŚiGW, jednorodzinnych, modernizacja ogrzewania nieruchomo ści, obiektów danych kosztowych NFO ŚiGW, POIi Ś ochrona klimatu kontrola podmiotów gospodarczych w zakresie dotrzymywania działania 1. i jako ści Marszałek, WIO Ś koszty administracyjne powietrza zapisów decyzji administracyjnych administracyjne bie żą ca modernizacja układu komunikacyjnego (poprawa nawierzchni i warunków bezpiecze ństwa ruchu, bud żet jednostki ( środki modernizacja i rozbudowa dróg, modernizacja o świetlenia brak szczegółowych zarz ądcy dróg własne) + WFO ŚiGW + ulicznego, w tym WZDW: przebudowa i rozbudowa DW 305, danych kosztowych NFO ŚiGW + PO Ii Ś przebudowa DW 315 oraz GDDKiA: przebudowa skrzy żowania DK 32 z DW 305) oraz utrzymanie czysto ści na drogach rozbudowa systemu gazowniczego i ciepłowniczego w miejscach gdzie jest to ekonomicznie uzasadnione - zwi ększenie produkcji PSG, przedsi ębiorstwa brak szczegółowych środki własne, WFO ŚiGW, energii cieplnej przy jednoczesnym zmniejszeniu zu życia energii energetyczne danych kosztowych NFO ŚiGW, POIi Ś pierwotnej (w tym: dokumentacja techniczna sieci gazowniczej Śmigiel – Bucz) wprowadzanie zabezpiecze ń w miejscach gdzie jest to bud żet jednostki ( środki brak szczegółowych ekonomicznie i przestrzennie mo żliwe (nasadzenia zieleni zarz ądcy dróg własne) + WFO ŚiGW + danych kosztowych izolacyjnej, zmiany w MPZP, ekrany akustyczne) NFO ŚiGW + PO Ii Ś podejmowanie działa ń organizacyjnych zwi ązanych zagro żenia 2. z utrzymaniem ruchu (m. Bel ęcin, Kiełpiny, Chobienice, hałasem bud żet jednostki ( środki Godziszewo, Tuchorza, Żody ń, Ja żyniec, Grójec mały, Siedlec, brak szczegółowych zarz ądcy dróg własne) + WFO ŚiGW + Kiełkowo, Nowa Tuchorza, Jaromierz, Marianice, Kopanica, danych kosztowych NFO ŚiGW + PO Ii Ś Wolsztynie, w tym drogi wojewódzkie i krajowe, Stara D ąbrowa, Go ścieszyn, obwodnica Wolsztyna)

141 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

szacunkowe koszty lp. obszar interwencji zadania podmiot odpowiedzialny źródła finansowania realizacji zwi ększenie długo ści ście żek rowerowych (w tym WZDW: budowa ście żki rowerowej w m. Wilcze – DW 314 oraz GDDKiA: ci ąg pieszo-rowerowy Kopanica-Żody ń, Żody ń-Powodowo bud żet jednostki ( środki oraz zadania gminne: Wielka Wie ś – Kopanica, Żody ń, Siedlec – organy gmin, zarz ądcy brak szczegółowych własne) + WFO ŚiGW + Powodowo, Siedlec – Chobienice – Grójec Wielki, Belęcin – dróg danych kosztowych NFO ŚiGW + PO Ii Ś Zakrzewo – Godziszewo, Bel ęcin – Mariankowo – Boruja, zagro żenia Karpicko – Barło żnia Go ścieszy ńska, Stary Widzim – Wroniawy, 2. hałasem Obra – Świ ętno – Wilcze, Rudno, Stara D ąbrowa – Go ścieszyn, Stary Widzim - Kębłowo) brak szczegółowych bud żet jednostki ( środki organy gmin, Starosta, danych kosztowych, promocja transportu alternatywnego własne) + WFO ŚiGW + zarz ądcy dróg w ramach działa ń NFO ŚiGW + PO Ii Ś zarz ądców dróg kontrola w zakresie dopuszczalnych norm emisji hałasu działania Marszałek, WIO Ś koszty administracyjne przemysłowego administracyjne działania monitoring emisji pól elektromagnetycznych WIO Ś, Enea koszty administracyjne pola elektro- administracyjne 3. magnetyczne działania ograniczanie zagro żenia polami elektromagnetycznymi organy gmin koszty administracyjne administracyjne wzrost długo ści i liczby zmodernizowanych (odbudowanych) brak szczegółowych urz ądze ń melioracji wodnych szczegółowych i podstawowych ZMiUW, wła ściciele danych kosztowych (w tym rzeka Szarka – odbudowa, Stacja pomp nr 9 Obra – środki własne gruntów (koszty ZMiUW – modernizacja, Kanał Północny Obry - modernizacja jazu nr 8 20 180,00 zł) Ja żyniec, rzeka Dojca - odbudowa) obj ęcie całej jednostki miejscowymi planami zagospodarowania gospodarowanie działania 4. przestrzennego uwzgl ędniaj ąc mapy zagro żenia powodziowego organy gmin koszty administracyjne wodami administracyjne oraz zabezpieczenie miejsc nara żonych na podtopienia kontrola podmiotów gospodarczych w zakresie dotrzymywania organy gmin, Starosta, działania koszty administracyjne zapisów decyzji administracyjnych WIO Ś administracyjne likwidacja zanieczyszcze ń dopływaj ących do wód organy gmin w zlewni działania (w tym monitoring jako ści wód Jeziora Wolszty ńskiego i rzeki rzeki Dojcy i jeziora koszty administracyjne administracyjne Dojcy oraz kontynuacja rekultywacji zbiornika) Wolszty ńskiego

142 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

szacunkowe koszty lp. obszar interwencji zadania podmiot odpowiedzialny źródła finansowania realizacji realizacja współpracy ponadregionalnej w zakresie ochrony organy gmin w zlewni działania zasobów wodnych (w szczególno ści dalsza rekultywacja jeziora rzeki Dojcy i jeziora koszty administracyjne administracyjne Wolszty ńskiego oraz współpraca w zlewni rzeki Dojcy) Wolszty ńskiego Ośrodki Doradztwa działania edukacja rolników w zakresie stosowania nawozów sztucznych środki własne Rolniczego administracyjne kontrola podmiotów gospodarczych w zakresie dotrzymywania działania Marszałek środki własne zapisów decyzji administracyjnych administracyjne rozbudowa sieci wodoci ągowej (w tym: gmina Przem ęt: sie ć wodoci ągowa w m. Osłonin Kaszczor ul. Pod Lipami gmina Siedlec: budowa wodoci ągu w m. Bel ęcin, łącznika Stara Tuchorza – Tuchorza, m. Boruja, Tuchorza i Siedlec, Chobienice w kierunku na Godziszewo i Grójec Mały, Jaromierz – Marianice, gospodarowanie 4. Grójec Wielki w kierunku na Now ą Wie ś Zb ąsk ą oraz w m. brak szczegółowych środki własne, środki wodami zarz ądcy sieci Wielka Wie ś wraz z łącznikiem Mała Wie ś i Wielka Wie ś danych kosztowych zewn ętrzne gmina Wolsztyn: modernizacja sieci w ul. Bohaterów Bielnika, Lipowa - od Gajewskich do Nowej, Ko ścielnej, Roberta Kocha i Strzeleckiej, sie ć wodoci ągowa za kanałem w Obrze, we wsi Rudno i Wilcze, dla wsi Chorzemin, we wsi Karpicko, K ębłowo i Obra, wymiana sieci wodoci ągowej wykonanej z azbestu i cementu) oraz modernizacja SUW (m.: Wielka Wie ś, Wroniawy) zmniejszenie zu życia wody na cele komunalne i przemysłowe podmioty gospodarcze, działania koszty administracyjne (wdro żenie nowych technologii) zarz ądcy sieci administracyjne utrzymywanie wód publicznych w ramach działa ń wynikaj ących RZGW, WZMiUW, brak szczegółowych środki własne, środki z Planu utrzymania wód w regionie wodnym Warty wła ściciele wód, Gmina danych kosztowych zewn ętrzne realizacji zało żeń Programu Małej Retencji Wodnej na lata 2016- WZMiUW, wła ściciele brak szczegółowych środki własne, środki 2030 dla województwa wielkopolskiego wód, Gmina danych kosztowych zewn ętrzne

143 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

szacunkowe koszty lp. obszar interwencji zadania podmiot odpowiedzialny źródła finansowania realizacji rozbudowa sieci kanalizacji sanitarnej (w tym: gmina Przem ęt: budowa kan. san. w m. Bucz, Bucz Nowy, cz. m. Kaszczor ul. Pod Lipami i Jana Kazimierza, cz. m. Nowa Wie ś w rejonie ul. Sosnowa i Spokojna, w m. S ączkowo, Solec, Solec Nowy, Siekówko, Kluczewo , budowa kolektora tłocznego ł ącz ącego m. Wiele ń i Perkowo, rozbudowa oczyszczalni ścieków w Przem ęcie gmina Siedlec: w m. Chobienice w kierunku na Grójec Mały, uzupełnienie/rozbudowa kan. san. w m. Siedlec, Kopanica, Jaromierz, Mała Wie ś, Żody ń, Tuchorza, Chobienice, Grójec Wielki, Kiełkowo wraz z kolektorem tłocznym do Ja żyńca; środki własne, WFO ŚiGW, Zakrzewo wraz z kolektorem tłocznym do Bel ęcina, Godziszewo brak szczegółowych zarz ądcy sieci NFO ŚiGW, POIi Ś, PROW, wraz z kolektorem tłocznym do Zakrzewa, w Wąchabnie danych kosztowych RPO i Wielkiej Wsi wraz z kolektorami tłocznymi do Kopanicy, Bel ęcin, Boruja i Nowa Tuchorza wraz z kolektorem tłocznym Boruja – gospodarka 5. Nowa Tuchorza, w m. Reklin, Reklinek, budowa kolektora wodno-ściekowa tłocznego Stara Tuchorza – Kiełpiny – Chorzemin rozbudowa oczyszczalni ścieków w m. Tuchorza gmina Wolsztyn: modernizacja sieci w ul. Wschowska, Strzelecka, Drzymały, Parkowa i Fabryczna w Wolsztynie, przebudowa przesyłu z m. Obra wraz ze ściekami z gminy Siedlec) oraz budowa indywidualnych rozwi ąza ń w miejscach gdzie budowa kanalizacji jest niemo żliwa rozbudowa sieci kanalizacji deszczowej i separatorów zarz ądcy dróg, podmioty brak szczegółowych koszty administracyjne / (w szczególno ści w Wolsztynie oraz na terenach zwartej gospodarcze danych kosztowych środki własne zabudowy w miejscowo ściach wiejskich) brak szczegółowych likwidacja zbiorników bezodpływowych i kontrola mieszka ńców gminy środki własne danych kosztowych likwidacja sieci wodoci ągowej z materiałów cementowo- brak szczegółowych zarz ądcy sieci środki własne azbestowych danych kosztowych rekultywacja obszarów zdegradowanych oraz kontrola Marszałek, Dyrektor zasoby działania 6. podmiotów gospodarczych w zakresie dotrzymywania zapisów Okr ęgowego Urz ędu koszty administracyjne geologiczne administracyjne decyzji administracyjnych czy nielegalnej eksploatacji kopalin Górniczego

144 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

szacunkowe koszty lp. obszar interwencji zadania podmiot odpowiedzialny źródła finansowania realizacji rekultywacja obszarów zdegradowanych przez składowanie zarz ądzaj ący brak szczegółowych odpadów (czynnej kwatery III w Powodowie oraz monitoring środki własne składowiskami odpadów danych kosztowych zamkni ętych składowisk) 7. gleby podmioty gospodarcze, ograniczenie miejsc powoduj ących ska żenie gleb, w tym wła ściciele brak szczegółowych unieszkodliwienie odpadów składowanych w miejscach na ten środki własne nieruchomo ści, organy danych kosztowych cel nieprzeznaczonych (np. w m. Adamowo) gmin kontynuacja działa ń w zakresie potrzeb segregacji odpadów brak szczegółowych organy gmin, ZM Obra środki własne, WFO ŚiGW komunalnych, w tym edukacja ekologiczna danych kosztowych kontynuacja działa ń administracyjnych i kontroli w zakresie działania gospodarka organy gmin, ZM Obra środki własne prawidłowego gospodarowania odpadami administracyjne odpadami weryfikacja systemu gminnego zbierania odpadów komunalnych działania 8. i zapobieganie organy gmin, ZM Obra środki własne do faktycznych potrzeb administracyjne powstawaniu kontynuacja działa ń zwi ązanych z unieszkodliwianiem wyrobów organy gmin, wła ściciele brak szczegółowych odpadów środki własne zawieraj ących azbest nieruchomo ści, ZM Obra danych kosztowych kontrola podmiotów gospodarczych w zakresie dotrzymywania działania koszty administracyjne / Marszałek, WIO Ś zapisów decyzji administracyjnych administracyjne środki własne organy gmin, organy rozbudowa terenów czynnych biologicznie oraz utrzymanie brak szczegółowych powołuj ące formy ochrony środki własne wła ściwego stanu siedlisk danych kosztowych przyrody brak szczegółowych środki własne, środki wykonanie inwentaryzacji przyrodniczej dla ka żdej jednostki organy gmin, RDO Ś danych kosztowych zewn ętrzne wykonanie planów ochrony dla obszarów obj ętych formami brak szczegółowych RDO Ś, organy gmin środki własne ochrony przyrody danych kosztowych zasoby 9. piel ęgnacja terenów zieleni urz ądzonej oraz ograniczenie do brak szczegółowych przyrodnicze organy gmin środki własne minimum wycinki drzew danych kosztowych działania aktualizacja uproszczonych planów urz ądzania lasów Nadle śnictwa, RDLP koszty administracyjne administracyjne brak szczegółowych koszty administracyjne / zmniejszenie liczby notowanych po żarów stra ż po żarna danych kosztowych środki własne realizowanie zada ń gospodarczych wynikaj ących z Planu RDLP, nadle śnictwa, brak szczegółowych koszty administracyjne / Urz ądzenia Lasu wła ściciele lasów danych kosztowych środki własne

145 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

szacunkowe koszty lp. obszar interwencji zadania podmiot odpowiedzialny źródła finansowania realizacji zasoby RDLP, nadle śnictwa, brak szczegółowych 9. zwi ększenie lesisto ści Powiatu środki własne przyrodnicze wła ściciele lasów danych kosztowych Marszałek, stra ż po żarna kontrole zakładów mog ących mie ć negatywny wpływ na stan działania WIO Ś, zakłady środki własne środowiska i bezpiecze ństwa mieszka ńców administracyjne przemysłowe działania zagro żenia bie żą cy monitoring gazoci ągu przesyłowego OGP Gaz System koszty administracyjne administracyjne 10. powa żnymi awariami brak szczegółowych kontynuacja dofinansowania Stra ży Po żarnej organy gmin środki własne danych kosztowych współdziałanie w zakresie doskonalenia systemu zarządzania działania koszty administracyjne, środki organy gmin kryzysowego i edukacji mieszka ńców administracyjne własne Źródło: opracowanie własne

146 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

VI. KONCEPCJA EDUKACJI EKOLOGICZNEJ

6.1. ZAŁO ŻENIA OGÓLNE

Edukacja ekologiczna znalazła stosown ą rang ę zarówno w Konstytucji RP, jak i sektorowych uregulowaniach prawnych, przede wszystkim w ustawach: Prawo ochrony środowiska, o ochronie przyrody i w ustawie o systemie o światy. Istotne znaczenie dla edukacji ekologicznej wynika równie ż z podpisanych przez Polsk ę dokumentów mi ędzynarodowych przede wszystkim Agendy 21. Podstawowym celem edukacji ekologicznej jest upowszechnianie idei ekorozwoju we wszystkich sferach życia oraz wdro żenie edukacji ekologicznej jako edukacji interdyscyplinarnej, czyli korzystaj ącej z ró żnych dziedzin nauki i poruszaj ącej ró żne aspekty życia społecznego. Wa żnym celem jest równie ż kształtowanie pełnej świadomo ści i budzenie zainteresowania społecze ństwa sprawami środowiska, rozpatruj ąc jego walory w ramach ekonomii, ekologii i warto ści społecznych. Ponadto nale ży umo żliwi ć ka żdemu człowiekowi zdobywanie wiedzy i umiej ętno ści niezb ędnych dla poprawy stanu środowiska i zach ęca ć mieszka ńców do anga żowania si ę w sprawy ochrony środowiska i wła ściwego korzystania z jego zasobów.

6.2. POTRZEBA EDUKACJI EKOLOGICZNEJ

Edukacja ekologiczna jest koncepcj ą kształcenia i wychowywania społecze ństwa w duchu poszanowania środowiska przyrodniczego zgodnie z hasłem „my śle ć globalnie, działa ć lokalnie” . Wa żnym elementem jest ł ączenie wiedzy przyrodniczej z humanistyczn ą oraz działaniami praktycznymi. Potrzeba wdro żenia ekorozwoju, m. in. poprzez edukacj ę ekologiczn ą, pojmowanego jako całokształt harmonijnych działa ń człowieka, korzystaj ącego z zasobów środowiska przyrodniczego w sposób racjonalny, odpowiedzialny oraz gwarantuj ący ich zachowanie dla przyszłych pokole ń jest obecnie spraw ą piln ą, godn ą stawiania jej ponad wszelkimi podziałami. Dlatego te ż edukacyjne działania proekologiczne powinny integrowa ć całe społecze ństwo. Obejmuje ona uwzgl ędnianie, we wszystkich działaniach, tematyki z zakresu ochrony i kształtowania środowiska. Zagadnienia szeroko poj ętej ekologii, powinny dociera ć do wszystkich grup społecznych i wiekowych. W zwi ązku z tym wa żne jest znalezienie odpowiednich środków przekazu tak, aby w jak najprostszy i najskuteczniejszy sposób przekazywa ć informacj ę ekologiczn ą. Niewiele osób rozumie, jaki wpływ na stan i jako ść środowiska maj ą zachowania poszczególnych osób, rodzin i grup społecznych, jak równie ż ich przyzwyczajenia, styl życia, sposoby wypoczynku lub od żywiania. Dlatego te ż edukacja ekologiczna, wspomagaj ąca zrozumienie zale żno ści mi ędzy człowiekiem, jego wytworami i przyrod ą, obejmowa ć musi wszystkich ludzi bez wyj ątku, w pierwszej kolejno ści najmłodszych, którzy mog ą skutecznie przekazywa ć osobom starszym wzorce zachowa ń proekologicznych. Jedynie wspólny wysiłek wszystkich ludzi razem i ka żdego z osobna, podejmowany codziennie, w ka żdym miejscu: w domu, w pracy, podczas wypoczynku, jest w stanie zahamowa ć degradacj ę środowiska, wpłyn ąć na popraw ę jako ści życia i zdrowia oraz zapewni ć perspektywy godziwego funkcjonowania przyszłym pokoleniom.

147 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Przewidziany do realizacji program edukacji ekologicznej powinien zawiera ć nast ępuj ące zagadnienia: - potrzeb ę edukacji ekologicznej, cel edukacji ekologicznej, - uwzgl ędnianie we wszystkich działaniach tematyki z zakresu ochrony i kształtowania środowiska, - znalezienie i zró żnicowanie form i tre ści przekazu, aby w najprostszy i najskuteczniejszy sposób przekazywa ć informacj ę ekologiczn ą, - podział mieszka ńców na grupy, do których trafia ć b ędą odpowiednio przygotowane formy edukacyjne (np. pracowników samorz ądowych, dziennikarzy i nauczycieli, dzieci i młodzie ż, dorosłych mieszka ńców oraz przedsi ębiorców). Nale ży równocze śnie wyznaczy ć cele i efekty, jakie ma przynie ść prowadzona akcja edukacyjno - informacyjna. Wła ściwie opracowany program edukacji ekologicznej powinien równie ż uwzgl ędnia ć nakłady finansowe oraz mo żliwo ści finansowania zada ń edukacyjnych przewidzianych harmonogramem programu. Istotna jest równie ż spójno ść tego programu z zało żeniami programów edukacyjnych wszystkich szczebli (gminnych, powiatowym i wojewódzkim). Akcje ekologiczne powinny by ć prowadzone cyklicznie oraz anga żowa ć coraz wi ęcej mieszka ńców. Wa żne jest tak że, aby Powiat działał wspólnie z innymi jednostkami w zakresie ochrony środowiska, gospodarki odpadami i infrastruktury komunalnej. Współpraca pozwala na osi ągni ęcie szerszych celów, pozyskanie wi ększych środków finansowych na inwestycje.

6.3. DZIAŁANIA W ZAKRESIE EDUKACJI EKOLOGICZNEJ PROWADZONE NA TERENIE POWIATU WOLSZTY ŃSKIEGO

W ostatnich latach Powiat prowadził edukacj ę ekologiczn ą na ró żnych szczeblach, za pomoc ą szkole ń, akcji ekologicznych czy promocyjnych, w tym: przeprowadził szkolenia „ABC biogazowni rolniczych”, zawody w ędkarskie poł ączone z piknikiem ekologicznym, akcja sprz ątania świata. Działania edukacyjne na szerok ą skal ę prowadzi ZM Obra. W roku 2014 prowadzono akcj ę „Nie śmiecimy”. Program składał si ę m.in. z: druku kalendarza odpadowego, realizacji przedstawie ń teatralnych dla dzieci, wycieczek ekologicznych, organizacji Dnia Ziemi i akcji sprz ątanie świata, organizacji zbiórek zu żytego sprz ętu rtv i agd. Ponadto na bie żą co prowadzi si ę akcje: − artykuły w prasie lokalnej, informacje na no śnikach informatycznych kalendarze odpadowe dostarczane do ka żdej posesji, − wycieczki edukacyjne Szlakiem odpadowym – m.in: punkty segregacji, PSZOK-i, składowiska, − festyny z konkursami poł ączone ze zbiórk ą odpadów problemowych w zamian za sadzonki do ogrodów, − przedstawienia teatralne dla dzieci z zakresu prawidłowego segregowania odpadów i nie śmiecenia, − szkolne konkursy wiedzy o post ępowaniu z odpadami, konkursy na zbiórk ę wybranych odpadów, − akcje sprz ątania okolic szkoły lub miejsca zamieszkania cennych przyrodniczo obszarów, − dostarczanie do szkół i przedszkoli specjalistycznych pojemników na segregacj ę,

148 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

− tworzenie gminnych punktów segregacji, − promowanie kompostowania odpadów biodegradowalnych. Tak że poszczególne jednostki o światowe prowadz ą bie żą cą edukacj ę ekologiczn ą na ka żdym szczeblu. W śród najwa żniejszych działa ń podejmowanych przez szkoły czy przedszkola wymieni ć nale ży np.: - akcja Sprz ątanie Świata, obchody Dni Ziemi, - konkursy ekologiczne, - Mi ędzyszkolne Warsztaty Ekologiczno – Artystyczne, - Piknik ekologiczny, - gry terenowe pod hasłem „Po Wolsztynie w ędrujemy i zagadki w terenie rozwi ązujemy”. Współpraca z Biurem Promocji i Turystyki w Wolsztynie i stowarzyszeniem „Przyjaciel Pi ątki”, - lekcje ekologiczne, sadzenie lasu, wyjazdy po Przem ęckim Parku Krajobrazowym, wycieczki do Nadle śnictw, ście żka dydaktyczna „Bagno Chorzemi ńskie”, rajdy rowerowe, - współpraca z Kołem Łowieckim Drop, dokarmianie zwierz ąt le śnych, dokarmiania ptaków, - konkurs plastyczny np. „Zabawka z odpadka”, - zbiórka makulatury, współpraca z REB Ą.

VII. SYSTEM FINANSOWANIA INWESTYCJI

Po uzyskaniu przez Polsk ę członkostwa w Unii Europejskiej pojawiły si ę nowe mo żliwo ści i szanse na lepszy rozwój gospodarczy zgodny z ide ą ekorozwoju. Uzyskanie funduszy pochodz ących ze źródeł unijnych b ądź innych organizacji mi ędzynarodowych jest obecnie mo żliwe poprzez przyst ępowanie zainteresowanych stron do konkretnych programów i projektów. Bardzo wa żnym jest, aby władze lokalne podejmowały próby uzyskania tych funduszy, a tym samym wykorzystały szans ę na rozwój zrównowa żony swojego regionu i polepszenie w nim warunków życia ludno ści. Aktualne programy tzn. na lata 2014 - 2020, dotycz ące działa ń w zakresie ochrony oraz kształtowania środowiska przyrodniczego i kulturowego, dzi ęki którym mo żliwe jest uzyskanie środków na konkretne projekty rozwojowe, zostały ju ż zatwierdzone przez Komisj ę Europejsk ą.

7.1. PROGRAM OPERACYJNY INFRASTRUKTURA I ŚRODOWISKO

Źródłem funduszy na ochron ę środowiska jest przede wszystkim Program Infrastruktura i Środowisko 2014 – 2020. To wła śnie z niego b ędzie dotowanych najwi ęcej inwestycji z zakresu ochrony środowiska. Głównym celem programu jest wsparcie gospodarki efektywnie korzystaj ącej z zasobów i przyjaznej środowisku oraz sprzyjaj ącej spójno ści terytorialnej i społecznej. Cel ten zostanie oparty na równowadze oraz wzajemnym uzupełnianiu si ę działa ń w trzech podstawowych obszarach: 1. czystej i efektywnej energii, w tym efektywno ści energetycznej, ograniczeniu emisji gazów cieplarnianych, rozwoju energii ze źródeł odnawialnych oraz integracji i poprawy funkcjonowania europejskiego rynku energii;

149 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

2. adaptacji do zmian klimatu oraz efektywnego korzystania z zasobów, wzmocnieniu odporno ści systemów gospodarczych na zagro żenia zwi ązane z klimatem oraz zwi ększeniu mo żliwo ści zapobiegania zagro żeniom (zwłaszcza zagro żeniom naturalnym) i reagowania na nie; 3. konkurencyjno ści, w tym wnoszeniu istotnego wkładu w utrzymanie przez UE prowadzenia na światowym rynku technologii przyjaznych środowisku, zapewniaj ąc jednocze śnie efektywne korzystanie z zasobów i usuwaj ąc przeszkody w działaniu najwa żniejszych infrastruktur sieciowych. Do głównych priorytetów PO Ii Ś zalicza si ę: I. Zmniejszenie emisyjno ści gospodarki. II. Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu. III. Rozwój sieci drogowej TEN-T i transportu multimodalnego. IV. Infrastruktura dla miast. V. Rozwój transportu kolejowego w Polsce. VI. Poprawa bezpiecze ństwa energetycznego. VII. Ochrona dziedzictwa kulturowego i rozwój zasobów kultury. VIII. Wzmocnienie strategicznej infrastruktury ochrony zdrowia. IX. Pomoc techniczna.

7.2. REGIONALNY PROGRAM OPERACYJNY WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO

W zakresie ochrony środowiska wa żny jest tak że Regionalny Program Operacyjny Województwa Wielkopolskiego. Jest to program, którego celem jest podj ęcie wyzwa ń rozwojowych stoj ących przed województwem wielkopolskim w sferze gospodarczej, edukacji, aktywno ści zawodowej i społecznej, wykorzystania specyficznych potencjałów poszczególnych obszarów, systemu transportowego, energii i środowiska. Poszczególne osie priorytetowe okre ślone zostały nast ępuj ąco (rozwini ęto tylko te osie, które powi ązane s ą z inwestycjami w ochron ę środowiska): 1) Oś priorytetowa 1. Innowacyjna i konkurencyjna gospodarka. 2) Oś priorytetowa 2. Społecze ństwo informacyjne. 3) Oś priorytetowa 3. Energia: - Działanie 3.1. Wytwarzanie i dystrybucja energii ze źródeł odnawialnych. - Działanie 3.2. Poprawa efektywno ści energetycznej w sektorze publicznym i mieszkaniowym. - Wspieranie strategii niskoemisyjnych w tym mobilność miejska. 4) Oś priorytetowa 4 Środowisko: - Działanie 4.1. Zapobieganie, likwidacja skutków klęsk żywiołowych i awarii środowiskowych. - Działanie 4.2. Gospodarka odpadami. - Działanie 4.3. Gospodarka wodno – ściekowa. - Działanie 4.4. Zachowanie, ochrona, promowanie i rozwój dziedzictwa naturalnego i kulturowego. - Działanie 4.5 Ochrona przyrody. 5) Oś priorytetowa 5. Transport: - Działanie 5.1. Infrastruktura drogowa regionu. - Działanie 5.2. Transport kolejowy. 6) Oś priorytetowa 6. Rynek pracy.

150 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

7) Oś priorytetowa 7. Wł ączenie społeczne. 8) Oś priorytetowa 8. Edukacja. 9) Oś priorytetowa 9 . Infrastruktura dla kapitału ludzkiego: - Działanie 9.2. Rewitalizacja obszarów problemowych. - Działanie 9.3. Inwestowanie w rozwój infrastruktury edukacyjnej i szkoleniowej. 10) Oś priorytetowa 10. Pomoc techniczna. Z nowymi programami mo żna zapozna ć si ę na stronach funduszy europejskich oraz poszczególnych jednostek odpowiadaj ących za zarz ądzanie programami.

7.3. PROGRAM ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH

Głównym celem Programu jest wzrost konkurencyjno ści rolnictwa z uwzgl ędnieniem celów środowiskowych. PROW 2014 – 2020 realizuje wszystkie sze ść priorytetów wyznaczonych dla unijnej polityki rozwoju obszarów wiejskich na lata 2014 – 2020: 1. Ułatwianie transferu wiedzy i innowacji w rolnictwie i le śnictwie oraz na obszarach wiejskich. 2. Zwi ększenie rentowno ści gospodarstw i konkurencyjno ści wszystkich rodzajów rolnictwa we wszystkich regionach oraz promowanie innowacyjnych technologii w gospodarstwach i zrównowa żonego zarz ądzania lasami. 3. Wspieranie organizacji ła ńcucha żywno ściowego, w tym przetwarzania i wprowadzania do obrotu produktów rolnych, dobrostanu zwierz ąt oraz zarz ądzania ryzykiem w rolnictwie. 4. Odtwarzanie, ochrona i wzbogacanie ekosystemów zwi ązanych z rolnictwem i le śnictwem. 5. Promowanie efektywnego gospodarowania zasobami i wspieranie przechodzenia w sektorach rolnym, spo żywczym i le śnym na gospodark ę niskoemisyjn ą i odporn ą na zmian ę klimatu. 6. Promowanie wł ączenia społecznego, zmniejszania ubóstwa oraz rozwoju gospodarczego na obszarach wiejskich.

7.4. PROGRAM DZIAŁA Ń NA RZECZ ŚRODOWISKA I KLIMATU LIFE

Środki Programu działa ń na rzecz środowiska i klimatu LIFE ustanowionego na lata 2014 - 2020 będą dystrybuowane w ramach dwóch podprogramów: 1. Działania na rzecz środowiska, gdzie wsparcie mog ą uzyska ć przedsi ęwzi ęcia dotycz ące ochrony środowiska i efektywnego gospodarowania zasobami, przyrody i ró żnorodno ści biologicznej oraz zarz ądzania i informacji w zakresie środowiska. 2. Działania na rzecz klimatu, w którym wspierane mog ą zosta ć inicjatywy dotycz ące łagodzenia i dostosowania do skutków zmiany klimatu oraz zarz ądzania i informacji w zakresie klimatu. Beneficjentami programu mog ą by ć podmioty zarejestrowane na obszarze Unii Europejskiej. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFO ŚiGW) będzie pełnił funkcj ę krajowego punktu kontaktowego dla programu LIFE. Wzorem lat poprzednich, przedsi ęwzi ęcia realizowane przez beneficjentów z Polski, oprócz dofinansowania ze środków LIFE, b ędą mogły uzyska ć dodatkowe wsparcie finansowe pochodz ące ze środków NFO ŚiGW.

151 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Szczegółowe informacje dotycz ące zasad przygotowania wniosków publikowane będą na stronie NFO ŚiGW.

7.5. FUNDUSZE OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu oferuj ą mo żliwo ść dofinansowania szerokiej gamy projektów w ramach różnych programów priorytetowych ogłaszanych cz ęsto jako konkursy. S ą tak że podmiotami, które koordynuj ą dofinansowanie z innych instrumentów finansowych. Działanie jednostek opiera si ę na Wspólnej Strategii Działania Narodowego Funduszu i wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej na lata 2013 - 2016 z perspektyw ą do 2020 roku. Zgodnie z ni ą, misj ą instytucji jest skuteczne wspieranie działa ń na rzecz środowiska , natomiast celem generalnym jest Poprawa stanu środowiska i zrównowa żone gospodarowanie jego zasobami przez stabilne, skuteczne i efektywne wspieranie przedsi ęwzi ęć i inicjatyw słu żą cych środowisku. Zakłada si ę, że osi ągni ęcie celu generalnego b ędzie realizowane w ramach priorytetów środowiskowych tj.: 1. Ochrona wód i gospodarka wodna, a w szczególno ści: - Budowa, rozbudowa i modernizacja oczyszczalni ścieków oraz budowa kanalizacji sanitarnych doci ąż aj ących istniej ące oczyszczalnie, zawartych w Krajowym Programie Oczyszczania Ścieków Komunalnych. - Porz ądkowanie gospodarki ściekowej zgodnie z wła ściwymi programami dla zlewni, powiatów lub gmin, - Retencja zgodnie z programem małej retencji, - Budowa lub modernizacja urz ądze ń i budowli zwi ększaj ących bezpiecze ństwo przeciwpowodziowe, - Budowa, rozbudowa i modernizacja instalacji zwi ązanych z gospodark ą osadami ściekowymi, 2. Ochrona powietrza, a w szczególno ści: - Ograniczenie niskiej emisji: w strefach i aglomeracjach dla których opracowano programy ochrony powietrza, na terenach zwartej zabudowy, w obiektach zabytkowych i na terenach chronionych, - Zwi ększenie wykorzystania energii z odnawialnych źródeł, - Wdra żanie kompleksowych działa ń w zakresie oszcz ędno ści energii i poprawy efektywno ści energetycznej. - Ochrona powierzchni ziemi i zagospodarowanie odpadów zgodnie z Planem Gospodarki Odpadami dla Województwa Wielkopolskiego, - Wdra żanie ponadlokalnych systemów gospodarki odpadami innymi ni ż oboj ętne i niebezpieczne, - Zabezpieczanie i rekultywacja nieczynnych oraz niespełniaj ących wymaga ń składowisk na terenach obj ętych ponadlokalnymi systemami gospodarki odpadami oraz rekultywacja terenów zdegradowanych. - Unieszkodliwianie odpadów niebezpiecznych, w tym usuwanie i unieszkodliwianie wyrobów zawieraj ących azbest. 3. Ochrona przyrody, a w szczególno ści: - Sporz ądzanie i wdra żanie planów ochrony lub planów zada ń ochronnych dla obszarów NATURA 2000 i innych form obszarowych ochrony przyrody.

152 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

- Czynna ochrona przyrody na terenach prawnie chronionych z uwzgl ędnieniem zachowania ró żnorodno ści biologicznej zgodnie z zapisami planów ich ochrony lub planów zada ń ochronnych. - Przyrodnicza rewaloryzacja parków zabytkowych. - Tworzenie i uzupełnianie zadrzewie ń i zakrzewie ń w krajobrazie rolniczym. - Działania na rzecz utrzymania i odbudowy populacji zagro żonych i zanikaj ących rodzimych gatunków flory i fauny. 4. Edukacja ekologiczna, a w szczególno ści: - Rozwój o środków edukacyjnych i przyrodniczych, tworzenie i rozwój ście żek dydaktycznych, przyrodniczych i ekologicznych. - Upowszechnianie w śród społecze ństwa zachowa ń przyjaznych środowisku poprzez publikacje wydawane drukiem i w wersji elektronicznej, audycje radiowe lub telewizyjne, dotycz ące obszaru województwa wielkopolskiego. - Podnoszenie kwalifikacji specjalistów na szczeblu województwa w zakresie ochrony środowiska, w szczególno ści w odniesieniu do obszarów obj ętych priorytetami A-D. - Konkursy, olimpiady i inne imprezy upowszechniaj ące wiedz ę ekologiczn ą i przyrodnicz ą obejmuj ące znacz ącą liczb ę uczestników . - Seminaria, konferencje, warsztaty, szkolenia i sympozja z zakresu ochrony środowiska i gospodarki wodnej. 5. Inne zadania, a w szczególno ści: - Wspomaganie realizacji zada ń Pa ństwowego Monitoringu Środowiska. - Realizacja przedsi ęwzi ęć zwi ązanych z zapobieganiem i likwidacj ą skutków kl ęsk żywiołowych i powa żnych awarii istotnych w skali regionalnej. - Ekspertyzy wdro żeniowe oraz wymagane ustawowo plany i programy. - Wsparcie systemu kontroli wnoszenia przewidzianych ustaw ą opłat za korzystanie ze środowiska, w szczególno ści tworzenia baz danych podmiotów korzystaj ących ze środowiska obowi ązanych do ponoszenia opłat. - Badanie jako ści wody k ąpielisk wykonywane w ramach obowi ązków nało żonych na organizatorów k ąpielisk ustaw ą Prawo wodne.

Dodatkowo, Fundusze co roku ogłaszaj ą list ę programów priorytetowych na rok kolejny, które pomagaj ą im zrealizowa ć zadania zgodnie z przyj ętą Strategi ą. Strategie NFO ŚiGW, jak i WFO ŚiGW w Poznaniu, a tak że listy priorytetowe zamieszczone s ą na ich stronach internetowych (www.nfosigw.gov.pl i www.wfosgw.poznan.pl).

7.6. BANK OCHRONY ŚRODOWISKA

Jednostki samorz ądowe, a tak że osoby prawne i fizyczne mog ą korzysta ć tak że z dotacji i preferencyjnych kredytów, oferowanych oraz finansowanych ze środków Banku Ochrony Środowiska. Udziela on nast ępuj ących kredytów proekologicznych: − Kredyt Dom EnergoOszcz ędny, − Słoneczny EkoKredyt, − Kredyt z Dobr ą Energi ą, − Kredyty z dopłatami NFO ŚiGW, − Kredyty na urz ądzenia i wyroby słu żą ce ochronie środowiska, − Kredyt EkoMonta ż, − Kredyty na zaopatrzenie wsi w wod ę,

153 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

− Kredyt EnergoOszcz ędny, − Kredyt EkoOszcz ędny, − Ekologiczne kredyty hipoteczne, − Kredyt z Klimatem, − Kredyty we współpracy z WFOSiGW, − Kredyt EKOodnowa dla firm (ze środków Banku KfW), − Kredyty z linii kredytowej NIB.

Wśród wielu mo żliwych źródeł finansowania inwestycji, jednostki samorz ądowe, ka żdorazowo i indywidualnie powinny dopasowywa ć system mo żliwo ści finansowania, do danej inwestycji i przedsi ęwzi ęcia.

VIII. SYSTEM REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA

8.1. ZARZ ĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA

Program ochrony środowiska, jako narz ędzie koordynacji działa ń podejmowanych na danym obszarze w zakresie ochrony środowiska, pełni istotn ą funkcj ę we wdra żaniu zasad zrównowa żonego rozwoju. W realizacji programu uczestnicz ą grupy podmiotów: - bior ące udział w organizacji i zarz ądzaniu Programem, - realizuj ące zadania Programu, w tym równie ż podmioty gospodarcze korzystaj ące ze środowiska, - nadzoruj ące przebieg realizacji i efekty Programu, - społeczno ść lokalna i organy pozarz ądowe (ekologiczne). Realizatorem zada ń okre ślonych w Programie w przewa żaj ącej cz ęś ci jest Powiat Wolszty ński jako jednostka samorz ądu terytorialnego wraz z podległymi jej jednostkami organizacyjnymi, a tak że samorz ądy gminne, przedsi ębiorcy, inspekcje, stra ż, organizacje społeczne oraz mieszka ńcy powiatu. Wśród podmiotów nadzoruj ących przebieg realizacji i efekty wdra żania Programu jest przede wszystkim administracja samorz ądowa i rz ądowa, posiadaj ące instrumenty kontroli i monitoringu. Podmioty kontroluj ą respektowanie prawa, prowadz ą monitoring stanu środowiska. Ostatecznymi odbiorcami przedsi ęwzi ęć podejmowanych w ramach Programu będą mieszka ńcy powiatu. Komórk ą monitoruj ącą proces wdra żania i realizacji programu ochrony środowiska będzie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Le śnictwa Starostwa Powiatowego w Wolszty ński. Naczelnik Wydziału wraz z pozostałymi jednostkami organizacyjnymi Starostwa Powiatowego (pozostałymi Wydziałami), pod kierownictwem Starosty Powiatowego i Zarz ądu Powiatu Wolszty ńskiego będzie współpracował w zakresie realizacji zada ń własnych Powiatu. Naczelnik Wydziału Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Le śnictwa w ramach prowadzonych w odst ępach dwuletnich raportów z realizacji programu ochrony środowiska b ędzie koordynował pozyskiwanie informacji oraz prace nad sporz ądzeniem podsumowania wdra żanego programu ochrony środowiska. Jednostkami odpowiedzialnymi za realizacj ę wskazanych działa ń b ędą przede wszystkim podmioty wskazane w harmonogramie realizacyjnym, zgodnie z aktualnymi planami inwestycyjnymi.

154 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Warunkiem realizacji Programu Ochrony Środowiska jest ustalenie systemu zarz ądzania tym Programem. Zarz ądzanie Programem odbywa si ę z uwzgl ędnieniem zasad zrównowa żonego rozwoju, w oparciu o instrumenty zarz ądzania zgodne z kompetencjami i obowi ązkami podmiotów zarz ądzaj ących. W odniesieniu do Programu ochrony środowiska jednostk ą, na której spoczywa ć będą główne zadania zarz ądzania b ędzie Powiat Wolszty ński. Mimo to cało ściowe zarz ądzanie środowiskiem w Powiecie b ędzie odbywa ć si ę na kilku szczeblach. Oprócz szczebla powiatowego jest jeszcze poziom poszczególnych gmin, a tak że wojewódzki oraz jednostek organizacyjnych, obejmuj ących działania podejmowane przez podmioty gospodarcze korzystaj ące ze środowiska. Starosta Powiatowy b ędzie współdziałał z organami administracji rz ądowej i samorz ądowej szczebla wojewódzkiego, które dysponuj ą instrumentami prawnymi wynikaj ącymi z ich kompetencji, a tak że z instytucjami administracji niezespolonej, w dyspozycji których znajduj ą si ę instrumenty kontroli i monitoringu (instytucje, które kontroluj ą respektowanie prawa oraz prowadzą monitoring stanu środowiska, WIO Ś, GIO Ś, WSSE, PIG-PIB). Instytucje działaj ące w ramach administracji, a odpowiedzialne za wykonanie i egzekwowanie prawa maj ą głównie na celu zapobieganie zanieczyszczeniom poprzez: − racjonalne planowanie przestrzenne, − kontrolowanie gospodarczego korzystania ze środowiska, − porz ądkowanie działalno ści zwi ązanej z gospodarczym korzystaniem ze środowiska, − instalowanie urz ądze ń i instalacji ochrony środowiska. Na innych zasadach odbywa si ę natomiast zarz ądzanie w stosunku do podmiotów gospodarczych korzystaj ących ze środowiska. Kieruj ą si ę one głównie rachunkiem (efektami) ekonomicznym i zasadami konkurencji rynkowej, cho ć powszechne staje si ę tak że uwzgl ędnianie głosu opinii społecznej. Na tym szczeblu zarz ądzane środowiskiem odbywa si ę przez: − dotrzymywanie wymaga ń stawianych przez przepisy prawa, − porz ądkowanie technologii i re żimów obsługi urz ądze ń, − modernizacje stosowanych technologii, − eliminowanie technologii uci ąż liwych dla środowiska, − instalowanie urz ądze ń ochrony środowiska, − stała kontrola zanieczyszcze ń. Instrumenty słu żą ce do zarz ądzania Programem Ochrony Środowiska wynikaj ą z obowi ązuj ących aktów prawnych (np. Prawo ochrony środowiska, ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, o ochronie przyrody, o odpadach, o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach, o lasach, Prawo geologiczne i górnicze, Prawo wodne itp.). W celu wdro żenia strategii działa ń przedstawionych w dokumencie, niezb ędna jest realizacja procedur maj ących na celu okre ślenie zasad współpracy i finansowania mi ędzy wszystkimi jednostkami uczestnicz ącymi w działaniach na rzecz ochrony środowiska. Dla sprawnego wdro żenia PO Ś zachodzi konieczno ść optymalizacji stosowania dost ępnych narz ędzi i instrumentów zarz ądzania ochron ą środowiska, które mo żna podzieli ć na instrumenty: - prawne (prawno-administracyjne), - finansowe, - społeczne, - strukturalne (planistyczne).

155 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

8.1.1. Instrumenty prawne

Instrumentami prawnymi s ą wszystkie konkretne rozwi ązania ukierunkowane, na osi ągni ęcie celu ekologicznego, z których Powiat mo że korzysta ć i jednocze śnie maj ą one odniesienie prawne – wynikaj ą z obowi ązuj ących przepisów prawnych. Instrumenty prawne daj ą jednostkom samorz ądu terytorialnego i instytucjom działaj ącym w ochronie środowiska mo żliwo ść nało żenia na podmioty okre ślonych obowi ązków i postanowie ń. Do instrumentów prawnych zalicza si ę: − pozwolenia na wprowadzanie do środowiska substancji lub energii, w tym pozwolenia zintegrowane, − decyzje zwi ązane z gospodark ą odpadami, − koncesje geologiczne, − raporty oddziaływania na środowisko planowanych czy istniej ących inwestycji, − uchwały zatwierdzaj ące plany zagospodarowania przestrzennego, − decyzje o warunkach zabudowy lub ustalaj ące lokalizacje inwestycji celu publicznego, − strategiczne oceny oddziaływania inwestycji oraz opracowywanych planów i programów na środowiska. Szczególnym instrumentem prawnym jest od niedawna monitoring, czyli kontrola jako ści stanu środowiska. Prowadzony on jest zarówno jako badania jako ści środowiska, jak te ż w odniesieniu do ilo ści zasobów środowiska. Obecnie, wprowadzenie bada ń monitoringowych jako obowi ązuj ących, czyni ą je instrumentem o znaczeniu prawym.

8.1.2. Instrumenty finansowe

Posiadanie odpowiednich środków finansowych na realizacj ę Programu jest niezb ędnym warunkiem wdro żenia polityki środowiskowej Powiatu. Do instrumentów finansowych mog ących by ć źródłem realizacji przedsi ęwzi ęć proekologicznych zalicza si ę: − opłaty za korzystanie ze środowiska – za emisje zanieczyszcze ń do powietrza, za pobór wody powierzchniowej i podziemnej, za odprowadzanie ścieków do wód lub ziemi, za składowanie odpadów, za powierzchni ę, z której odprowadzane s ą ścieki, − administracyjne kary pieni ęż ne, − odpowiedzialno ść cywilna, karna i administracyjna, − kredyty i dotacje z funduszy ochrony środowiska, − pomoc publiczna na ochron ę środowiska w postaci preferencyjnych po życzek i kredytów, dotacji, odrocze ń, rozło żenia na raty i umorze ń płatno ści wobec bud żetu pa ństwa i funduszy ekologicznych, zwolnie ń i ulg podatkowych.

8.1.3. Instrumenty społeczne

Uzgodnienia ze społecze ństwem poprzez udział społecze ństwa w podejmowaniu decyzji i uchwalaniu dokumentacji s ą wa żnym elementem skutecznego zarz ądzania, opartego o zasady zrównowa żonego rozwoju i uwzgl ędnianie racji społecznych. Mo żna je podzieli ć na: 1. Narz ędzia dla usprawnienia współpracy i budowania partnerstwa tzw. „uczenie si ę poprzez działanie”. Mo żna w nich wyró żni ć dwie kategorie dotycz ące:

156 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

− działa ń samorz ądów (dokształcanie profesjonalne i system szkole ń, interdyscyplinarny model pracy, współpraca i partnerstwo w systemach sieciowych), − powi ąza ń mi ędzy władzami samorz ądowymi, a społecze ństwem (udział społecze ństwa w zarz ądzaniu poprzez system konsultacji i debat publicznych, wprowadzenie mechanizmów, tzw. budowania świadomo ści – kampanie edukacyjne). 2. Narz ędzia dla formułowania, integrowania i wdro żenia polityk środowiskowych: − środowiskowe porozumienia, karty, deklaracje, statuty, − strategie i plany działa ń, − systemy zarz ądzania środowiskiem, − ocena wpływu na środowisko (udział społeczeństwa w strategicznych ocenach oddziaływania na środowisko), − ocena strategii środowiskowych. 3. Narz ędzia wł ączaj ące mechanizmy rynkowe w realizacje zrównowa żonego rozwoju: − opłaty, podatki, grzywny (na rzecz środowiska), − regulacje cenowe, − regulacje użytkowania, oceny inwestycji, − środowiskowe zalecenia dla bud żetowania, − kryteria środowiskowe w procedurach przetargowych. 4. Narz ędzia dla pomiaru, oceny i monitorowania skutków zrównowa żonego rozwoju: − wska źniki równowagi środowiskowej, − ustalenie wyra źnych celów operacyjnych, − monitorowanie skuteczno ści procesów zarz ądzania. Kolejnym, bardzo istotnym elementem instrumentów społecznych jest edukacja ekologiczna. Podstaw ą jest tu rzetelne i ci ągłe przekazywanie wiedzy na temat ochrony środowiska oraz komunikowanie si ę władz samorz ądów lokalnych ze społecze ństwem na drodze podejmowanych działa ń inwestycyjnych. Wa żna dla ochrony środowiska jest równie ż współpraca pomi ędzy słu żbami ochrony środowiska, instytucjami naukowymi, organizacjami społecznymi oraz podmiotami gospodarczymi. Wzajemne relacje powinny opiera ć si ę na partnerstwie, które b ędą prowadziły do wspólnej realizacji poszczególnych przedsi ęwzi ęć . Niezb ędne jest, aby prowadzona komunikacja społeczna obj ęła swym zasi ęgiem wszystkie grupy społecze ństwa. Bardzo wa żną spraw ą jest wła ściwe, rzetelne i odpowiednio wczesne informowanie tych mieszka ńców, których planowane inwestycje b ędą dotyczyły w sposób bezpo średni. Edukacja i informacja z komunikacj ą s ą ze sob ą ści śle powi ązane, bowiem dobra i wła ściwa informacja pot ęguje proces edukacji.

8.1.4. Instrumenty strukturalne

Zgodnie z ustaw ą z dnia 27 kwietnia 2011 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2016 r. poz. 672 ze zm.), polityka ochrony środowiska to zespół działa ń maj ących na celu stworzenie warunków niezb ędnych do realizacji ochrony środowiska, zgodnie z zasad ą zrównowa żonego rozwoju. Jest ona prowadzona na podstawie strategii rozwoju, programów i dokumentów programowych, a tak że za pomoc ą wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska.

157 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Do instrumentów strukturalnych nale żą wszelkie programy strategiczne, np. strategie rozwoju, plany rozwoju lokalnego wraz z programami sektorowymi, a tak że program ochrony środowiska i to one wytyczaj ą główne tendencje i kierunki działa ń w ramach rozwoju gospodarczego, społecznego, infrastrukturalnego i ochrony środowiska. Nadrz ędnym dokumentem niniejszego projektu powinna by ć Strategia rozwoju, któr ą Powiat posiada. Aktualnie obowi ązuj ącym dokumentem jest Strategia Rozwoju Powiatu Wolszty ńskiego na lata 2015-2025. Dokument ten powinien by ć baz ą dla opracowania programów sektorowych w dalszej perspektywie. W programach tych powinny by ć uwzgl ędnione z jednej strony kierunki rozwoju poszczególnych dziedzin gospodarki i ich konsekwencje dla środowiska, a z drugiej wytyczone pewne ramy tego rozwoju, warunkowane trosk ą o stan środowiska. Oznacza to, że ochrona środowiska na terenie Powiatu wymaga podejmowania pewnych działa ń w okre ślonych dziedzinach gospodarki, jak i codziennego życia jego mieszka ńców. Ka żda jednostka decyduje o kształtowaniu swojej przestrzeni geograficznej, sposobie zarz ądzania środowiskiem i tworzeniu lepszego modelu życia swoich mieszka ńców. Program ochrony środowiska jest jednym z elementów prowadzenia ekorozwoju Powiatu, który powinien nawi ązywa ć do: − programów ekologicznych wy ższego szczebla, − lokalnych warto ści zasobów i zagro żenia środowiskowego, − lokalnej świadomo ści, ch ęci i mo żliwo ści działania. Lokalny rozwój powinien nast ępowa ć bez degradacji zasobów przyrody i jej ekosystemów oraz uwzgl ędnia ć warunki przyrodnicze i społeczne. Podstawowe zało żenie ekorozwoju wymaga zast ąpienia filozofii maksymalnego zysku, filozofi ą wspólnego interesu. Dlatego tak wa żne jest współdziałanie samorz ądu i mieszka ńców (wspomniane wcze śniej rozmowy z mieszka ńcami i edukacja ekologiczna). Nie tyle na poziomie Powiatu, ale w szczególno ści na poziomie poszczególnych gmin tej jednostki, wspólny interes jest szczególnie wa żny i musi uwzgl ędnia ć potrzeby wszystkich mieszka ńców. Jest to model życia, w którym ludzie staraj ą si ę żyć w zgodzie z przyrod ą i mie ć wpływ na otaczaj ącą ich rzeczywisto ść społeczn ą i gospodarcz ą. Dobre warunki środowiskowe wpływaj ą na rozwój gospodarczy Powiatu i popraw ę warunków zdrowotnych. Drog ą ich osi ągni ęcia powinien by ć program ekorozwoju jednostki, którego cz ęś ci ą jest Program ochrony środowiska oraz przestrzeganie jego zało żeń.

8.2. MONITOROWANIE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA

8.2.1. Zasady monitoringu

W procesie wdra żania Programu wa żna jest kontrola przebiegu tego procesu oraz ocena stopnia realizacji zada ń w nim wyznaczonych z punktu widzenia osi ągni ęcia zało żonych celów. Z tego wzgl ędu wa żne jest wyznaczenie systemu monitorowania, na podstawie którego b ędzie mo żliwe dokonanie oceny procesu wdra żania oraz b ędą mogły by ć dokonane modyfikacje Programu. System kontroli środowiska, jest narz ędziem wspomagaj ącym prawne, finansowe i społeczne instrumenty zarz ądzania środowiskiem. Dostarcza informacji o efektach wszystkich działa ń na rzecz ochrony środowiska i mo że by ć traktowany jako podstawa do

158 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024 oceny całej polityki ochrony środowiska. Jest jednym z najwa żniejszych kryteriów, na podstawie których tworzona jest nowa polityka. Mierniki efektów ekologicznych s ą w znacznym stopniu dost ępne jako wielko ści mierzone w ramach istniej ących systemów kontroli i monitoringu. Stały monitoring wdra żania zapisów Programu mo że opiera ć si ę na tzw. cyklu Deminga. Opiera si ę na ci ągłym monitorowaniu zaplanowanych działa ń w my śl nast ępuj ącego ci ągu przyczynowo – skutkowego: 1. Zaplanuj - zaplanuj lepszy sposób działania, lepsz ą metod ę. 2. Wykonaj, zrób - zrealizuj plan na prób ę. 3. Sprawd ź - zbadaj, czy rzeczywi ście nowy sposób działania przynosi lepsze rezultaty. 4. Zastosuj - je śli nowy sposób działania przynosi lepsze rezultaty, uznaj go za norm ę (obowi ązuj ącą procedur ę), zestandaryzuj i monitoruj jego stosowanie.

Ryc. 31. Cykl Deminga przeniesiony na poziom opracowywania PO Ś Źródło: opracowanie własne

8.2.2. Sprawozdawczo ść

W ocenie post ępu wdra żania Programu ochrony środowiska oraz jego faktycznego wpływu na środowisko pomocna jest analiza i monitorowanie założonych efektów ekologicznych. Powinno by ć ono realizowane przy pomocy wska źników (mierników) stanu środowiska i zmian presji na środowisko. Organ stanowi ący Powiatu powinien ocenia ć co dwa lata stopie ń wdro żenia Programu. W zwi ązku z tym Rada Powiatu b ędzie ocenia ć co dwa lata stopie ń wdro żenia Programu (na podstawie sporz ądzanych przez Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Le śnictwa Starostwa Powiatowego w Wolsztynie raportów z realizacji programu ochrony środowiska). Raportowanie zapewnia ci ągły nadzór nad wykonaniem Programu. W przypadku nie osi ągni ęcia zaplanowanych zamierze ń nale ży dokona ć analizy sytuacji i pozna ć jej przyczyny. Proces wdra żania programu wymaga kontroli, której najwa żniejszym elementem jest ocena realizacji zada ń z punktu widzenia osi ągania zało żonych celów. Rezultaty oceny b ędą z kolei podstaw ą korekt i aktualizacji programu. Wdra żanie Programu Ochrony Środowiska będzie podlegało regularnej ocenie w zakresie: - okre ślenia stopnia wykonania przedsi ęwzi ęć / działa ń, - okre ślenia stopnia realizacji przyj ętych celów,

159 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

- oceny rozbie żno ści pomi ędzy przyj ętymi celami i działaniami, a ich wykonaniem, - analizy przyczyn tych rozbie żno ści. Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Le śnictwa Starostwa Powiatowego w Wolsztynie b ędzie przygotowywał dla Zarz ądu Powiatu Wolszty ńskiego co dwa lata raport z realizacji programu ochrony środowiska, który nast ępnie b ędzie oceniany przez Rad ę Powiatu Wolszty ńskiego. Najistotniejsze wska źniki monitorowania realizacji celów ekologicznych i zało żonych działa ń, przyjmuj ąc, że lista ta nie jest wyczerpuj ąca i mo że by ć modyfikowana, zaprezentowano przy poszczególnych zadaniach okre ślonych w rozdziale 4.7. Dla oceny wdra żania Programu szczególn ą rol ę ma monitoring stanu środowiska prowadzony w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska, stanowi ący system pozyskiwania, gromadzenia, przetwarzania i udost ępniania informacji w zakresie pomiarów, ocen i prognoz stanu środowiska oraz gromadzenia, przetwarzania i rozpowszechniania informacji o środowisku. Informacje dost ępne w ramach PM Ś wykorzystywane s ą przez jednostki administracji samorz ądowej i rz ądowej dla potrzeb operacyjnego zarz ądzania środowiskiem oraz do monitorowania skuteczno ści działa ń i strategicznego planowania w zakresie ochrony środowiska. Dane PM Ś b ędą jednym z elementów koniecznych do analizy w ramach wska źników realizacji PO Ś. Zgromadzone informacje słu żą wspomaganiu działa ń na rzecz ochrony środowiska poprzez systematyczne informowanie organów administracji i społecze ństwa o: - jako ści elementów przyrodniczych, spełnianiu standardów jako ści środowiska lub innych poziomów okre ślonych przepisami oraz obszarach wyst ępowania przekrocze ń tych standardów lub innych wymaga ń, - wyst ępuj ących zmianach jako ści elementów przyrodniczych, przyczynach tych zmian, w tym powi ązaniach przyczynowo-skutkowych wyst ępuj ących pomi ędzy emisjami i stanem elementów przyrodniczych. W cyklu czteroletnim b ędzie oceniany stopie ń realizacji celów ekologicznych (w niniejszym dokumencie obejmuj ących okres do 2024 r.). Ocena ta b ędzie baz ą do ewentualnej korekty celów i strategii ich realizacji w kolejnych latach. Taka procedura pozwoli na spełnienie wymaga ń zapisanych w ustawie Prawo ochrony środowiska dotycz ących okresu, na jaki jest przyjmowany program ochrony środowiska, a tak że systemu raportowania o stanie realizacji programu ochrony środowiska. Kolejnymi etapami wdra żania programu ochrony środowiska s ą. 1. Ocena post ępów we wdra żaniu programu ochrony środowiska, w tym przygotowanie raportu (co dwa lata). 2. Opracowanie listy przedsi ęwzi ęć przewidzianych do realizacji w kolejnych latach. 3. Aktualizacja celów ekologicznych i kierunków interwencji (na kolejne lata w powi ązaniu z innymi dokumentami strategicznymi lata).

160 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Tabela 42. Harmonogram wdra żania Programu ochrony środowiska Zadania 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 Realizacja celów i działa ń na lata 2017-2020 oraz X X X X X X X X w perspektywie do roku 2024 Cele Cele Aktualizacja celów i kierunki i kierunki i kierunków na lata na kolejne interwencji 2021- lata 2024 Aktualizacja listy Lista na Lista na przedsi ęwzi ęć lata kolejne w perspektywie 2021- lata czteroletniej 2024 Monitoring stanu X X X X X X X X środowiska Ocena realizacji X X X X listy przedsi ęwzi ęć Raporty z realizacji X X X X programu

Rada Powiatu Wolszty ńskiego przyjmuje uchwał ą program ochrony środowiska, w nast ępstwie której Starosta Powiatowy, co 2 lata przedstawia raporty z realizacji PO Ś. Starosta odpowiada za realizacj ę i zarz ądzanie programem ochrony środowiska, prowadzenie monitoringu stopnia realizacji działa ń zawartych w programie, a tak że za przygotowywanie aktualizacji programu. Taka procedura pozwoli na spełnienie wymaga ń zapisanych w ustawie Prawo ochrony środowiska dotycz ących celu, dla którego jest przyjmowany program ochrony środowiska, a tak że systemu raportowania o stanie realizacji programu ochrony środowiska.

161 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

WYKORZYSTANE MATERIAŁY I OPRACOWANIA

Wybrane akty prawne:

Stan prawny na listopad 2016 r.

Regulacje prawne w zakresie ochrony środowiska zawarte s ą w wielu ustawach i aktach wykonawczych (rozporz ądzeniach). Do najwa żniejszych z nich, w kontek ście realizacji niniejszego Programu, nale ży zaliczy ć: − ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2016 r. poz. 672 ze zm.), − ustawa z dnia18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2015 r. poz. 469), − ustawa z dnia 28 wrze śnia 1991 r. o lasach (Dz. U. z 2015 r. poz. 2100 ze zm.), − ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2016 r. poz. 290 ze zm.), − ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2015 r. poz. 1651 ze zm. ), − ustawa z dnia 13 wrze śnia 1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (Dz. U. z 2016 r. poz. 250), − ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2016 r. poz. 383), − ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wod ę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. z 2015 r. poz. 139), − rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 21 lipca 2016 r., w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jako ści jednolitych wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jako ści dla substancji priorytetowych (Dz. U. z 2016 r., poz. 1187), − rozporz ądzenie Ministra Zdrowia z dnia 8 kwietnia 2011 r. w sprawie prowadzenia nadzoru nad jako ści ą wody w k ąpielisku i miejscu wykorzystywanym do k ąpieli (Dz. U. z 2016 r., poz. 1602), − rozporz ądzenie Ministra Zdrowia z dnia 13 listopada 2015 r. w sprawie jako ści wody przeznaczonej do spo życia przez ludzi (Dz. U. z 2015 r. poz. 1989), − rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 r. poz. 1031), − rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 22 lipca 2014 r. w sprawie sposobu wyznaczania obszaru i granic aglomeracji (Dz. U. z 2014 r. poz. 995), − rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 18 listopada 2014 r. w sprawie warunków, jakie nale ży spełni ć przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 1800), − rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 21 grudnia 2015 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. z 2016 r. poz. 85), − rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2014 r. poz. 112), − rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 30 pa ździernika 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku (Dz. U. z 2003 r. Nr 192 poz. 1883),

162 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

− rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 30 grudnia 2002 r. w sprawie powa żnych awarii obj ętych obowi ązkiem zgłoszenia do Głównego Inspektora Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2003 r. Nr 5 poz. 58).

Literatura i wybrane dokumenty programowe:

− Wytyczne do opracowania wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, sierpie ń 2015 r., − Światowy Program Rozwoju Zrównowa żonego „Agenda 21” (1992 r.), − Protokół z Kioto w sprawie zmian klimatu (1997 r.), − Traktat Ustanawiaj ący WE Tytuł XIX - Środowisko Naturalne, − 7 Program Działa ń Wspólnoty Europejskiej w dziedzinie Środowiska (2013 r.), − Europa 2020, − Strategia Rozwoju Kraju „Polska 2030. Trzecia fala nowoczesno ści”, − średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju 2020, − Strategia „Bezpiecze ństwo Energetyczne i Środowisko”, − Strategia innowacyjno ści i efektywno ści gospodarki „Dynamiczna Polska 2020”, − Strategia Rozwoju Transportu do 2020 roku, − Strategia zrównowa żonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa na lata 2012-2020, − Polityka energetyczna Polski do 2030 roku, − Krajowy Program Ochrony Powietrza w Polsce, − Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych, − Strategiczny plan adaptacji dla sektorów i obszarów wra żliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektyw ą do roku 2030, − Program ochrony i zrównowa żonego u żytkowania ró żnorodno ści biologicznej, − Krajowy plan gospodarki odpadami, − Krajowy program zapobiegania powstawaniu odpadów, − Sprawne Pa ństwo 2020, − Krajowa strategia rozwoju regionalnego 2010–2020: regiony, miasta, obszary wiejskie, − Program Ochrony Środowiska dla Województwa Wielkopolskiego na lata 2016–2020, − Plan gospodarki odpadami dla województwa wielkopolskiego na lata 2016 – 2022, − Strategia Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do 2020 r., − Program Ochrony Powietrza, − Strategia Rozwoju Powiatu Wolszty ńskiego na lata 2015-2025, − Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla powiatu wolszty ńskiego na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą na lata 2016 - 2019, − Raport z wykonania Programu ochrony Środowiska dla powiatu wolszty ńskiego za lata 2014-2015 (projekt), − raporty i informacje o stanie środowiska województwa wielkopolskiego, WIO Ś Pozna ń, − standardowe formularze danych dla obszarów NATURA 2000, − Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko, − Regionalny Program Operacyjny Województwa Wielkopolskiego, − Program Rozwoju Obszarów Wiejskich, − Program Działa ń Na Rzecz Środowiska i Klimatu Life.

163 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Materiały przekazane przez instytucje:

- Starostwo Powiatowe w Wolsztynie, - gminy Powiatu (Wolsztyn, Przem ęt, Siedlec), - Urz ąd Marszałkowski w Poznaniu, - Generaln ą Dyrekcj ę Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w Poznaniu, - Wielkopolski Zarz ąd Dróg Wojewódzkich w Poznaniu, - Zarz ąd Dróg Powiatowych w Wolsztynie, - Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych w Poznaniu, - Polsk ą Spółk ę Gazownicz ą Sp. z o.o., - Gaz System SA Operatora Gazoci ągów Przesyłowych, - Zwi ązek Mi ędzygminny OBRA, - zarz ądców sieci wodoci ągowo – kanalizacyjnych, - Regionaln ą Dyrekcj ę Ochrony Środowiska w Poznaniu, - Powiatow ą Pa ństwow ą Stra ż Po żarn ą w Wolsztynie, - Nadle śnictwa Grodzisk Wlkp., Sława Śląska, Wolsztyn, Ko ścian, - Okr ęgow ą Stacj ę Chemiczno-Rolnicz ą w Poznaniu i Gorzowie Wlkp., - Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej w Poznaniu i Wrocławiu, - Wojewódzk ą Inspekcj ę Ochrony Środowiska w Poznaniu, - placówki o światowe.

SPIS TABEL

Tabela 1. Liczby ludno ści Powiatu w latach 2011-2015 ...... 14 Tabela 2. Szczegółowa struktura u żytkowania gruntów ...... 15 Tabela 3. Wyniki ocen jako ści powietrza w strefie wielkopolskiej w 2012-2015 ...... 19 Tabela 4. Klasyfikacja strefy wielkopolskiej ze wzgl ędu na poszczególne zanieczyszczenia pod k ątem ochrony ro ślin w 2015 r...... 20 Tabela 5. Analiza SWOT – ochrona klimatu i jako ści powietrza atmosferycznego ...... 24 Tabela 6. Nat ęż enie ruchu pojazdów na drodze krajowej i wojewódzkich ...... 34 Tabela 7. Nat ęż enie ruchu pojazdów na drogach powiatowych ...... 35 Tabela 8. Analiza SWOT – zagro żenia hałasem ...... 36 Tabela 9. Analiza SWOT – pola elektromagnetyczne ...... 38 Tabela 10. Ocena stanu JCW na podstawie wyników bada ń z lat 2013-2015 ...... 42 Tabela 12. Informacje o ilo ściach odprowadzonych ścieków komunalnych na terenie Powiatu Wolszty ńskiego ...... 45 Tabela 13. Ładunki zanieczyszcze ń w odprowadzanych ściekach przemysłowych ...... 45 Tabela 14. Zu życie nawozów na terenie Powiatu Wolszty ńskiego ...... 45 Tabela 16. Analiza SWOT – gospodarowanie wodami ...... 50 Tabela 17. Uj ęcie wód na cele komunalne eksploatowane na terenie Powiatu Wolszty ńskiego ...... 52 Tabela 18. Eksploatacja wodoci ągów ...... 54 Tabela 19. Dane dotycz ące sieci wodoci ągowej w Powiecie ...... 55 Tabela 20. Wykaz oczyszczalni ścieków funkcjonuj ących na terenie Powiatu Wolszty ńskiego ...... 56 Tabela 21. Dane dotycz ące sieci kanalizacyjnej i odprowadzania ścieków ...... 57 Tabela 22. Informacje o ilo ściach odprowadzonych ścieków przemysłowych na terenie Powiatu Wolszty ńskiego ...... 58 Tabela 23. Liczba szamb i przydomowych oczyszczalni ...... 59 Tabela 24. Analiza SWOT – gospodarka wodno-ściekowa ...... 59 Tabela 25. Wykaz obowi ązuj ących koncesji na terenie Powiatu ...... 62 Tabela 26. Analiza SWOT – zasoby powierzchni ziemi ...... 65

164 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Tabela 27. Analiza SWOT – gleby ...... 67 Tabela 28. Ilo ści odpadów wysegregowanych trzech podstawowych frakcji ...... 70 Tabela 28. Zestawienie informacji na temat lokalizacji istniej ącej instalacji MBP w Regionie IV wraz z mocami przerobowymi ...... 73 Tabela 29. Regionalne instalacje do przetwarzania odpadów zielonych i innych bioodpadów w Regionie IV ...... 73 Tabela 30. Składowiska RIPOK do składowania odpadów powstaj ących w procesie mechaniczno- biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych oraz pozostało ści z sortowania odpadów komunalnych w Regionie IV ...... 74 Tabela 31. Składowiska I Ż – instalacje zast ępcze do składowania odpadów powstaj ących w procesie mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych oraz pozostało ści z sortowania odpadów komunalnych w Regionie IV ...... 75 Tabela 32. Gospodarowanie odpadami z wył ączeniem odpadów komunalnych ...... 76 Tabela 33. Wykaz wyrobów zawieraj ących azbest na terenie Powiatu Wolszty ńskiego ...... 76 Tabela 37. Analiza SWOT – gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów ...... 79 Tabela 38. Struktura gruntów le śnych na terenie Powiatu Wolszty ńskiego (ha) ...... 81 Tabela 39. Analiza SWOT – zasoby przyrodnicze ...... 98 Tabela 40. Analiza SWOT – zagro żenia powa żnymi awariami ...... 99 Tabela 41. Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś, bazuj ące na informacjach zawartych w ostatnim dwuletnim raporcie z wykonania PO Ś (za lata 2014-2015) ...... 113 Tabela 42. Najwa żniejsze problemy Powiatu Wolszty ńskiego z perspektywy zapisów niniejszego dokumentu jako wskazania dla gminnych programów ochrony środowiska ...... 117 Tabela 43. Cele, kierunki interwencji i zadania przewidziane do realizacji w poszczególnych obszarach interwencji ...... 122 Tabela 44. Harmonogram realizacji zada ń własnych przewidzianych do realizacji wraz ze wskazaniem źródła finansowania ...... 138 Tabela 45. Harmonogram realizacji zada ń koordynowanych (monitorowanych) przewidzianych do realizacji wraz ze wskazaniem źródła finansowania ...... 141 Tabela 42. Harmonogram wdra żania Programu ochrony środowiska ...... 161

SPIS RYCIN

Ryc. 1. Poło żenie Powiatu Wolszty ńskiego ...... 14 Ryc. 2. U żytkowanie terenu Powiatu Wolszty ńskiego ...... 16 Ryc. 3. Strefy energetyczne wiatru w Polsce ...... 22 Ryc. 4. Warto ści nasłonecznienia w Polsce ...... 23

Ryc. 5. Emisja hałasu wyra żona wska źnikiem L DWN (dla pory dnia) ...... 26 Ryc. 6. Emisja hałasu wyra żona wska źnikiem L N (dla pory nocy) ...... 27 Ryc. 7. Imisja hałasu wyra żona wska źnikiem L DWN (dla pory dnia) ...... 28 Ryc. 8. Imisja hałasu wyra żona wska źnikiem L N (dla pory nocy) ...... 29 Ryc. 9. Mapa wra żliwo ści hałasowej obszarów wyra żona wska źnikiem L DWN (dla pory dnia) ...... 30 Ryc. 10. Mapa wra żliwo ści hałasowej obszarów wyra żona wska źnikiem L N (dla pory nocy) ...... 31 Ryc. 11. Mapa terenów zagro żonych hałasem wyra żona wska źnikiem L DWN (dla pory dnia) ...... 32 Ryc. 12. Mapa terenów zagro żonych hałasem wyra żona wska źnikiem L N (dla pory nocy) ...... 33 Ryc. 13. Zasi ęg terytorialny JCWPd ...... 46 Ryc. 14. Zasi ęg obszarów GZWP na terenie Powiatu Wolszty ńskiego ...... 47 Ryc. 15. Wyniki monitoringu jako ści wód podziemnych w roku 2013 (po lewej) i 2014 (po prawej) ....48 Ryc. 16. Obszary zagro żenia powodziami na terenie Powiatu Wolszty ńskiego ...... 49 Ryc. 17. Powierzchnia czwartorz ędowa okolic Powiatu Wolszty ńskiego ...... 61 Ryc. 18. Lokalizacja obszarów górniczych na terenie Powiatu Wolszty ńskiego ...... 62 Ryc. 19. Lokalizacja składowiska odpadów na tle wsi Powodowo ...... 78 Ryc. 20. Lokalizacja piezometrów na składowisku odpadów ...... 78 Ryc. 21. Korytarze ekologiczne przebiegaj ące przez Powiat Wolszty ński ...... 82 Ryc. 22. Zasi ęg obszarów NATURA 2000 ...... 89

165 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wolszty ńskiego Green Key na lata 2017 – 2020, z perspektyw ą do roku 2024

Ryc. 23. Zasi ęg obszaru NATURA 2000 ...... 90 Ryc. 24. Zasi ęg Przem ęckiego Parku Krajobrazowego ...... 91 Ryc. 25. Zasi ęg terytorialny Rezerwatu Wyspa na Jeziorze Chobienickim ...... 93 Ryc. 26. Lokalizacja rezerwatu Bagno Chorzemi ńskie ...... 93 Ryc. 27. Lokalizacja rezerwatów Wyspa Konwaliowa i Torfowisko nad Jeziorem Świ ętym ...... 94 Ryc. 28. Lokalizacja rezerwatu Jezioro Trzebidzkie ...... 95 Ryc. 29. Zasi ęg obszarów chronionego krajobrazu na terenie Powiatu i okolic ...... 96 Ryc. 30. Przebieg gazoci ągu wysokiego ci śnienia ...... 99 Ryc. 31. Cykl Deminga przeniesiony na poziom opracowywania PO Ś ...... 159

SPIS WYKRESÓW

Wykres 1. Zmiany liczby ludno ści w latach 2011-2014 ...... 15 Wykres 2. Zu życie wody w Powiecie w latach 2011-2014 (dam 3) ...... 54 Wykres 3. Odczyn gleb powiatu ...... 66 Wykres 4. Potrzeby wapnowania ...... 66 Wykres 5. Zawarto ść zwi ązków mineralnych w glebach ...... 66 Wykres 6. Ilo ść zebranych odpadów komunalnych ogółem (Mg) ...... 69 Wykres 7. Ilo ść zebranych odpadów komunalnych w roku 2015 (Mg) ...... 69

166