DZIENNIK URZĘDOWY

WOJEWÓDZTWA PODKARPACKIEGO

Rzeszów, dnia 9 stycznia 2013 r.

Poz. 192

UCHWAŁA NR XXV/237/2012 RADY MIEJSKIEJ W PILŹNIE

z dnia 27 grudnia 2012 r.

w sprawie przyjęcia ”Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami Gminy na lata 2012 – 2015”

Na podstawie art. 7 ust.1 pkt.9 i art. 18 ust. 2 pkt. 15 ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 roku Nr 142, poz. 1591 z późn. zm.), w związku z art. art.87 ust.1, ust. 3 i ust. 4 ustawy z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i o opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz.1568 z późn. zm.) po zasięgnięciu opinii Podkarpackiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Przemyślu Rada Miejska w Pilźnie uchwala się, co następuje: § 1. Przyjmuje się „Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Pilzno na lata 2012 – 2015”, stanowiący załącznik do niniejszej uchwały. § 2. Wykonanie uchwały powierza się Burmistrzowi Pilzna. § 3. Uchwała wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym Województwa Podkarpackiego.

Przewodniczący Rady Miejskiej w Pilźnie

Wiesław Ciszczoń Dziennik Urzędowy Województwa Podkarpackiego – 2 – Poz. 192

Uzasadnienie

do projektu uchwały Rady Miejskiej w Pilźnie w sprawie przyjęcia „ Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami Gminy Pilzno na lata 2012 – 2015”.

Ustawa z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003 roku Nr 162, poz.1568 z późn. zm.) wprowadziła obowiązek sporządzania przez gminy na okres 4 lat, gminnych programów opieki nad zabytkami. Na podstawie art. 87 ust. 1 wyżej powołanej ustawy opracowany został „ Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Pilzno na lata 2012 – 2015” który przesłano do Podkarpackiego Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Przemyślu- Delegatura w Rzeszowie celem zaopiniowania. Pismem z dnia 28 listopada 2012 roku, znak UOZ-Rz-4.5120.10.2012 Kierownik Delegatury mgr Zbigniew Jucha zaopiniował pozytywnie opracowany przez dr B. Krupińskiego „Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Pilzno na lata 2012-2015”.

Przewodniczący Rady Miejskiej w Pilźnie

Wiesław Ciszczoń

Dziennik Urzędowy Województwa Podkarpackiego – 3 – Poz. 192

Załącznik do Uchwały Nr XXV/237/2012 Rady Miejskiej w Pilźnie z dnia 27 grudnia 2012 r.

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY PILZNO NA LATA 2012-2015

Na zlecenie Burmistrza Gminy Pilzno program opracował dr Andrzej B. Krupiński

Pilzno 2012

Dziennik Urzędowy Województwa Podkarpackiego – 4 – Poz. 192

Spis treści 1. Wstęp 2. Podstawa prawna gminnego programu opieki nad zabytkami gminy Pilzno 3. Uwarunkowania prawne ochrony zabytków i opieki nad zabytkami 4. Uwarunkowania zewnętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego 4.1. Strategiczne cele polityki państwa w zakresie ochrony zabytków 5. Uwarunkowania wewnętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego 5.1. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie gminy. 5.2. Charakterystyka zasobów oraz analiza stanu dziedzictwa i krajobrazu kulturowego gminy Pilzno 5.2.1. Położenie gminy, jej krajobraz kulturowy oraz zarys historii miasta Pilzna i wsi związanych z nim wsi 5.2.2. Zabytki nieruchome 5.2.3. Zabytki ruchome 5.2.4. Stanowiska archeologiczne na terenie gminy i zasady ich ochrony 5.2.5. Zabytki ruchome w zbiorach muzealnych 5.3. Zabytki objęte prawnymi formami ochrony 5.3.1. Obiekty nieruchome wpisane do rejestru zabytków 5.3.2. Zabytki ruchome wpisane do rejestru zabytków 5.4. Zabytki w gminnej ewidencji zabytków 5.5. Zabytki o najwyższym znaczeniu dla gminy 5.5.1.Zabytkowe obiekty nieruchome o najwyższym znaczeniu dla gminy zasługujące na wpisanie do rejestru zabytków 5.5.2. Zabytkowe obiekty ruchome o najwyższym znaczeniu dla gminy Pilzno 6. Ocena stanu dziedzictwa kulturowego gminy. Analiza szans i zagrożeń 7. Założenia programowe 8. Zadania wynikające z programu opieki nad zabytkami do realizacji w latach 2012-2015 9. Źródła finansowania programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami oraz dofinansowania określonych w nim zadań:

Dziennik Urzędowy Województwa Podkarpackiego – 5 – Poz. 192

1. Wstęp leży w zachodniej części województwa podkarpackiego i powiatu dębickiego. W skład jej wchodzi miasto Pilzno i 17 sołectw (wsi) leżących na obu brzegach środkowego Biegu Wisłoki. Rozciąga się ona na powierzchni 165,21 km² i liczy ponad 17850 mieszkańców. Jest to gmina w znacznym stopniu rolnicza. Na jej terenie występują dwa typy krajobrazu: równinny i podgórski; oba z dość dużej ilości obszarów leśnych i znaczących walorach widokowych. Główną jej oś komunikacyjną stanowi krajowa droga nr 4, będąca po części kontynuacją funkcjonującego od średniowiecza traktu prowadzącego z Krakowa na Ruś Kijowską, przy której powstało Pilzno oraz wsie Łęki i . Druga ważna droga prowadzi lewym brzegiem Wisłoki z Pilzna przez i do Jasła i dalej na południe. Tradycja osadnictwa na terenie gminy Pilzno potwierdzona przez kamienne artefakty i około sto stwierdzonych stanowisk archeologicznych sięga neolitu, czyli młodszej epoki kamiennej. A pisana historia tego terenu zaczyna się w początkach XII wieku. Jednak pomimo tak długiej historii tej części województwa podkarpackiego do dziś przetrwało tu niezbyt wiele zabytków dawnej architektury i budownictwa. Z nich najdawniejsze to tylko powstałe w drugiej połowie XIV i początkach XV w. kamienne części struktur pilzneńskich kościoła farnego i klasztornego. A najcenniejszymi obok nich zabytkami są późnogotycki drewniany w Łękach Górnych z 1485 r., znajdujący się w jego pobliżu, manierystyczny dwór z początków XVII w., w którym znajdowała się niegdyś ariańska kaplica i drukarnia. Do zabytków zasługujących na uwagę należą także murowano-drewniany kościół w Dobrkowie z XVI i XVII w., drewniane osiemnastowieczne kościoły w Machowej i Zwierniku dwór w Strzegocicach z początków XIX w., osiemnastowieczny budynek folwarczny w Jaworzu Górnym oraz piwnice kilku przyrynkowych kamieniczek w pilzneńskim rynku. Wszystkie pozostałe zabytki architektury i drewnianego budownictwa wiejskiego pochodzą z końca XIX i pierwszej tercji XX w. Z nich wiele w ostatnich dziesięciu latach zostało rozebranych, a wiele innych w wyniku porzucenia lub braku dbałości o nie ich właścicieli popadło w ruinę. Odnosi się to zarówno do starych chałup i budynków gospodarskich, ale także do klasycystycznego dworu z początków XIX w. i stajni podworskiej oraz stanowiącego ich oprawę rozległego parku krajobrazowego w Zwierniku. W rezultacie krajobraz kulturowy gminy Pilzno doznał znacznego uszczerbku i nadal nie przestaje być zubażany. A co gorsza świadomość tego, że zabytki są znaczącymi jego elementami i częścią naszego dziedzictwa i dobrami naszej kultury zdaje się nie być powszechna. Albowiem mało kto z mieszkańców miasta i gminy zdaje sobie sprawę z tego, że poświadczają one ciągłość osadnictwa na tym terenie, a są ważnymi elementami jej historycznego krajobrazu kulturowego będącego dokumentem historii i świadectwem kultury tutejszej społeczności, wspólnym jej mieniem i dziedzictwem służącym jej identyfikacji, edukacji i promocji. A to powinno zobowiązywać wszystkich mieszkańców gminy do szczególnej dbałości o ich zachowanie, utrzymanie w dobrym stanie i użytkowanie we właściwy sposób. Niniejszy Program ochrony zabytków gminy Pilzno na lata 2012-2015 jest dokumentem o charakterze uzupełniającym w stosunku do aktów planowania w gminie. Określa on obecny stan jej krajobrazu kulturowego i zabytków oraz stan do jakiego należy dążyć aby oba te istotne elementy środowiska tak znaczące dla identyfikacji i komfortu życia miejscowej społeczności mogły służyć jej przez następne pokolenia. Ponadto wskazuje na działania, jakie winny być podejmowane przez władze gminne dla osiągnięcia owego stanu. Przy czym ważne jest, aby były one podejmowane przy współudziale mieszkańców gminy, w tym społeczników, nauczycieli, członków organizacji pozarządowych oraz użytkowników i właścicieli obiektów zabytkowych. Przedstawiony Pogram jest pierwszym tego rodzaju dokumentem odnoszącym się od ochrony krajobrazu i dziedzictwa kulturowego gminy Pilzno. Stanowić zatem będzie punkt wyjścia dla przyszłych aktualizowanych programów uwzględniających zachodzące w tych obszarach zmiany, nowe uwarunkowania prawne oraz pojawiające się nowe formy działań podejmowanych na rzecz zachowania ich użytkowych, dydaktycznych i estetycznych walorów. 2. Podstawa prawna gminnego programu opieki nad zabytkami gminy Pilzno Podstawę prawną obowiązku sporządzenia gminnego programu opieki nad zabytkami stanowi art. 87 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568 z późniejszymi zmianami ) stanowiący, co następuje: ust. 1. Zarząd województwa, powiatu lub wójt (burmistrz, prezydent miasta) sporządza na okres 4 lat odpowiednio wojewódzki, powiatowy lub gminny program opieki nad zabytkami. ust. 2. Programy, o których mowa w ust. 1. mają na celu, w szczególności: Dziennik Urzędowy Województwa Podkarpackiego – 6 – Poz. 192

1) włączenie problemów ochrony zabytków do systemu zadań strategicznych, wynikających z koncepcji i przestrzennego zagospodarowania kraju; 2) uwzględnienie ochrony zabytków , w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, łącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej; 3) zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania; 4) wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego; 5) podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych, i edukacyjnych oraz wspiera nie inicjatyw sprzyjających wzrostowi środków finansowych na opiekę nad zabytkami; 6) określenie warunków współpracy z właścicielami zabytków, eliminujących sytuacje konfliktowe związane z wykorzystaniem tych zabytków; 7) podejmowanie przedsięwzięć umożliwiających tworzenie miejsc pracy związanych z opieką nad zabytkami. ust. 3. Wojewódzki, powiatowy i gminny program opieki nad zabytkami przyjmuje odpowiedni sejmik województwa, rada powiatu i gminy, po uzyskaniu opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków. ust. 4. Programy, o których mowa w ust. 3 są ogłaszane w wojewódzkim dzienniku urzędowym. ust. 5. Z realizacji programów zarząd województwa, powiatu i wójt (burmistrz , prezydent miasta) sporządza, co 2 lata, sprawozdanie, które przedstawia się odpowiednio sejmikowi województwa, radzie powiatu lub radzie gminy. ust. 6. Sprawozdanie z realizacji wojewódzkiego programu opieki zabytkami jest przekazywane Generalnemu Konserwatorowi Zabytków i właściwemu wojewódzkiemu zabytków w celu jego wykorzystania przy opracowywaniu, aktualizacji i realizacji krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. 3. Uwarunkowania prawne ochrony zbytków i opieki nad zabytkami Pierwszym polskim aktem prawnym w odnoszącym się do zagadnienia ochrony zabytków było Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 6 marca 1928 r. o piece nad zabytkami, w którym określony został zakres terminy „zabytek” oraz zakres i sposoby ochrony obiektów zabytkowych. Kolejnym była ustawa w dnia 15 lutego 1962 r., której zabytki zostały określone jako dobra kultury. I tak jej art. 2 stanowiło objaśnienie, iż „dobrem kultury w rozumieniu ustawy jest każdy przedmiot ruchomy lub nieruchomy, dawny lub współczesny, mający znaczenie dla dziedzictwa i rozwoju kulturalnego ze względu na jego wartość historyczna, naukową lub artystyczną. Obecnie zagadnienie ochrony zabytków, dziedzictwa kulturalnego i środowiska, którego zabytki stanowią nierozerwalną i znaczącą część występuje aż w trzech artykułach najważniejszego polskiego aktu prawnego - Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. : - art.5.: Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju. - art. 6. ust. 1.: Rzeczypospolita Polska stwarza warunki upowszechniania narodu polskiego, jego trwania i rozwoju. - art. 86.: Każdy jest zobowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi odpowiedzialność za spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialności określa ustawa. Głównym aktem prawnym regulującym zasady ochrony zabytków i opieki nad zabytkami w Polsce jest ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568 z póź. zm.), a w szczególności wymienione niżej jej artykuły:

Dziennik Urzędowy Województwa Podkarpackiego – 7 – Poz. 192

- art. 3.: Użyte w ustawie określenia oznaczają: 1) zabytek - nieruchomość lub rzecz ruchomą , ich części lub zespoły, będące dziełem człowieka lub związane z jego działalnością stanowiące świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową; 2) zabytek nieruchomy – nieruchomość, jej część lub zespół, o których mowa w pkt. 1; 3) zabytek ruchomy – rzecz, jej część lub zespół rzeczy ruchomych, o których mowa w pkt. 1; 4) zabytek archeologiczny – zabytek nieruchomy, będący powierzchniową, podziemną lub podwodną pozostałością egzystencji i działalności człowieka, złożoną z nawarstwień kulturowych i znajdujących się w nich wytworów bądź ich śladów albo zabytek ruchomy, będący tym wytworem; 5) instytucja kultury wyspecjalizowana w opiece nad zabytkami – instytucję kultury w rozumieniu przepisów o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej, której celem sprawowane opieki nad zabytkami; 6) prace konserwatorskie – działania mające na celu zabezpieczenie i utrwalenie substancji zabytku, zahamowanie jego destrukcji oraz dokumentowanie tych działań; 7) prace restauratorskie – działania mające na celu wyeksponowanie wartości artystycznych i estetycznych zabytku, w tym, jeżeli istnieje taka potrzeba, uzupełnienie lub odtworzenie jego części, oraz dokumentowanie tych działań; 8) roboty budowlane – roboty budowlane w rozumieniu przepisów Prawa budowlanego, podejmowane przy zabytku lub w otoczeniu zabytku; 9) badania konserwatorskie - działania mające na celu rozpoznanie historii i funkcji zabytku, ustalenie użytych do jego wykonania materiałów i zastosowanych technologii, określenie stanu zachowania tego zabytku oraz opracowanie diagnozy, projektu i programu prac konserwatorskich, a jeżeli istnieje taka potrzeba, również programu prac restauratorskich; 10) badania architektoniczne - działania ingerujące w substancję zabytku, mające na celu rozpoznanie i udokumentowanie pierwotnej formy obiektu budowlanego oraz ustalenie zakresu jego kolejnych przekształceń; 11) badania archeologiczne – działania majce na celu odkrycie, rozpoznanie, udokumentowanie i zabezpieczenie zabytku archeologicznego; 12) historyczny układ urbanistyczny lub ruralistyczny – przestrzenne założenie miejskie lub wiejskie, zawierające zespoły budowlane, pojedyncze budynki i formy zaprojektowanej zieleni, rozmieszczone w układzie historycznych podziałów własnościowych i funkcjonalnych, w tym ulic lub sieci dróg; 13) historyczny zespół budowlany – powiązaną przestrzennie grupę budynków wyodrębnioną ze względu na formę architektoniczną, styl, zastosowane materiały, funkcję, czas powstania lub związek z wydarzeniami historycznymi; 14) krajobraz kulturowy - przestrzeń historycznie ukształtowaną w wyniku działalności człowieka, zawierającą wytwory cywilizacji oraz elementy przyrodnicze; 15) otoczenie – teren wokół lub przy zabytku wyznaczony w decyzji o wpisie tego terenu do rejestru zabytków, w celu ochrony wartości widokowych zabytku oraz jego ochrony przed szkodliwym oddziaływaniem czynników zewnętrznych. - art. 4.: Ochrona zabytków polega, w szczególności, na podejmowaniu przez organy administracji publicznej działań mających na celu: 1) zapewnienie warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych umożliwiających trwałe zachowanie zabytków oraz ich zagospodarowanie i utrzymanie; 2) zapobieganie zagrożeniom mogącym spowodować uszczerbek dla wartości zabytków; 3) udaremnienie niszczenia i niewłaściwego korzystania z zbytków; Dziennik Urzędowy Województwa Podkarpackiego – 8 – Poz. 192

4) przeciwdziałanie kradzieży, zaginięciu lub nielegalnemu wywozowi zabytków za granicę; 5) kontrolę stanu zachowania i przeznaczenia zabytków; 6) uwzględnianie zadań ochronnych w planowaniu i zagospodarowaniu 7) przestrzennym oraz przy kształtowaniu środowiska. - art.5.: Opieka nad zabytkiem sprawowana przez jego właściciela lub posiadacza polega, w szczególności, na zapewnieniu warunków do: 1) prowadzenia przy nich prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytku; 2) zabezpieczenia i utrzymania zabytku oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie; 3) korzystania z zabytku w sposób zapewniający trwałe zachowanie jego wartości; 4) popularyzowanie i upowszechnianie wiedzy o zabytku oraz jego znaczeniu dla historii i kultury. -art. 6.1.: Ochronie podlegają, bez względu na stan zachowania: 1) zabytki nieruchome będące, w szczególności: a) krajobrazami kulturowymi, b) układami urbanistycznymi, ruralistycznymi i zespołami budowlanymi, c) dziełami budownictwa obronnego, d) obiektami techniki, a zwłaszcza kopalniami, elektrowniami i innymi zakładami przemysłowymi, e) cmentarzami, f) parkami, ogrodami, i innym formami zaprojektowanej zieleni, g) miejscami upamiętniającymi wydarzenia historyczne bądź działalność wybitnych osobistości lub instytucji, 2) zabytki ruchome będące w szczególności: a) dziełami sztuk plastycznych, rzemiosła artystycznego i sztuki użytkowej, b) kolekcjami stanowiącymi zbiory przedmiotów, zgromadzonych i uporządkowanych według koncepcji osób, które tworzyły te kolekcje, c) numizmatami oraz pamiątkami historycznymi, a zwłaszcza militariami, sztandarami, pieczęciami, odznakami, medalami i orderami, d) wytworami techniki, a zwłaszcza urządzeniami, środkami transportu oraz maszynami i urządzeniami e) materiałami bibliotecznymi, o których mowa w art. 5 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (Dz. U. Nr 85, poz. 539, z 1988 r. Nr 106, poz. 668, z 2001 r. f) instrumentami muzycznymi, g) wytworami sztuki ludowej i rękodzieła oraz innymi obiektami etnograficznymi, h) przedmiotami upamiętniającymi wydarzenia historyczne bądź działalność wybitnych osobistości lub instytucji, 3) zabytki archeologiczne będące w szczególności; a) pozostałościami terenowymi pradziejowego i historycznego osadnictwa, b) cmentarzyskami, c) kurhanami, d) reliktami działalności gospodarczej, religijnej i artystycznej. Dziennik Urzędowy Województwa Podkarpackiego – 9 – Poz. 192

- art.6.2. Ochronie mogą podlegać nazwy geograficzne, historyczne lub tradycyjne nazwy obiektu budowlanego, placu, ulicy lub jednostki osadniczej. (art. 6.2). - art. 7.: Formami ochrony zabytków są: 1) wpis do rejestru zabytków, który prowadzi wojewódzki konserwator zabytków 2) uznanie za pomnik historii zabytku nieruchomego wpisanego do rejestru zabytków, 3) utworzenie parku kulturowego w celu ochrony krajobrazu kulturowego, 4) ustalenie ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Z uwagi na znaczące walory krajobrazowe przyrodnicze terenu gminy Pilzno, a także na fakt, iż znaczącym dopełnieniem jej krajobrazu kulturowego są dobrze zachowany układ urbanistyczny historycznego centrum miasta Pilzna oraz ruralistyczny większości otaczających je wsi duże znaczenie ma też art. 16 Ustawy, ochrona jej krajobrazu poprzez utworzenie na jej terenie parku kulturowego. ust. 1. Rada gminy, po zasięgnięciu opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków, na podstawie uchwały, może utworzyć park kulturowy w celu ochrony krajobrazu kulturowego oraz zachowania wyróżniających się krajobrazowo terenów z zabytkami nieruchomymi charakterystycznymi dla miejscowej tradycji budowlanej i osadniczej. ust. 2. Uchwała określa nazwę parku kulturowego, jego granice, sposób ochrony, a także zakazy i ograniczenia, o których mowa w art. 17 ust. 1. ust. 3. Wójt (burmistrz, prezydent miasta), w uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zbytków, sporządza plan ochrony parku kulturowego, który wymaga zatwierdzenia przez radę gminy. ust. 4. W celu realizacji zadań związanych z ochroną parku kulturowego rada gminy może utworzyć jednostkę organizacyjną do zarządzania parkiem. ust. 5. Park kulturowy przekraczający granice gminy może być utworzony i zarządzany na podstawie zgodnych uchwał rad gmin (związku gmin), na terenie których park ma być utworzony. ust. 6. Dla obszarów, na których utworzono park kulturowy, sporządza się obowiązkowo miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. Niezwykle ważne zapisy w sprawach ochrony zabytków pod adresem władz gminnych zawiera pięć następnych artykułów Ustawy: - art. 18.: 1) Ochronę zabytków i opiekę nad zabytkami uwzględnia się przy sporządzaniu i aktualizacji koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, strategii rozwoju województw, planów zagospodarowania przestrzennego województw, analiz i studiów z zakresu zagospodarowania powiatu, strategii rozwoju gmin, studiów uwarunkowań warunków gospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych planów zagospodarowana przestrzennego. 2) W koncepcji, strategiach, analizach, planach studiach, o których mowa w ust.1, w szczególności: 1) uwzględnia się krajowy program ochrony zabytków i opieki nad zabytkami; 2) określa się rozwiązania niezbędne do zapobiegania zagrożeniom dla zabytków, zapewnienia ich ochrony przy realizacji inwestycji oraz przywracania zabytków do jak najlepszego stanu; 3) ustala się przeznaczenie i zasady zagospodarowania terenu uwzględniające opiekę na zabytkami. - art. 19.: 1) W studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz w miejscowym planie zagospodarowania uwzględnia się, w szczególności, ochronę: a) zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru i ich otoczenia, b) innych zabytków nieruchomych, znajdujących się w gminnej ewidencji zabytków; parków kulturowych. Dziennik Urzędowy Województwa Podkarpackiego – 10 – Poz. 192

2) W przypadku gdy gmina posiada gminny program opieki nad zbytkami ustalenia tego programu uwzględnia się w studium i planie, których mowa w ust. 1. 3) W studium i planie , o których mowa w ust. 1, ustala się, w zależności od potrzeb, strefy ochrony konserwatorskiej obejmujące obszary, na których obowiązują określone ustaleniami planu ograniczenia, zakazy i nakazy, mające na celu ochronę znajdujących się na tym obszarze zabytków. - art. 20.: Projekty i zmiany planu zagospodarowania przestrzennego województwa oraz miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego podlegają uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków. - art. 21.: Ewidencja zabytków jest podstawą do sporządzenia programów opieki nad zabytkami przez województwa, powiaty i gminy. - art.,22. 1) Generalny Konserwator Zabytków prowadzi krajową ewidencję zabytków w formie zbioru kart ewidencyjnych zabytków znajdujących się w wojewódzkich ewidencjach zabytków. 2) Wojewódzki konserwator zabytków prowadzi wojewódzką ewidencję zabytków w formie kart ewidencyjnych zabytków znajdujących się na terenie województwa. 3) Włączenie karty ewidencyjnej zabytku ruchomego nie wpisanego do rejestru do wojewódzkiej ewidencji zabytków może nastąpić za zgodą właściciela tego zabytku. 4) Wójt (burmistrz, prezydent miasta) prowadzi ewidencję zabytków w formie kart adresowych zabytków nieruchomych z terenu gminy, objętych wojewódzką ewidencją zabytków. O zadaniach samorządów gminnych związanych z ochroną zabytków i opieką nad zbytkami, na jakie wskazuje Ustawa z 23 lipca 2003 r., mówi także ustawa o samorządzie gminnym z dnia 8 marca 1990 r. (Dz. U. z 2001r., Nr 142, poz. 1591 z póź. zm.). I tak jej rozdział drugi w mówiącym zakresie działania i zadaniach gminy art. 7 głosi: Zaspakajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań gminy. W szczególności zadania własne obejmują sprawy kultury (…) ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. Problematyka związana z ochroną zabytków i opieki nad zabytkami oraz środowiskiem znajduje się w i innych obowiązujących ustawach:  ustawie z dnia 27 marca 2003 o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. nr 80, poz.717 z późn. zm.),  ustawie z dnia 7 lipca 1994r. Prawo budowlane (tekst jednolity Dz. U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118 z późn. zm.),  ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz.150z późn. zm.),  ustawie z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach (Dz. U. z 1997 r. Nr 5, poz. 24 z późn. zm.),  ustawie z dnia 27 kwietnia 2001r. – Prawo ochrony przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880),  ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jednolity Dz. U. z 2004 r. Nr 261, poz. 2603 z późn. zm.),  ustawie z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (tekst jednolity Dz. U. z 2001 r. Nr13, późn. 123),  ustawie z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i wolontariacie (Dz. U. z 2003 r. Nr 96, poz. 873 z późn. zm.),  ustawie z dnia 14 lipca 2006 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach (tekst jednolity Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 673 z późn. zm.). 4. Uwarunkowania zewnętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego 4.1. Strategiczne cele polityki państwa w zakresie ochrony zabytków Dnia 21 września 2004 r. Rada Ministrów przyjęła obowiązujący do dziś rządowy dokument p.n. Narodowa Strategia Kultury na lata 2004-2013, który określa politykę kulturalną Państwa w warunkach rynkowych oraz główne jej cele, do których należą przede wszystkim: Dziennik Urzędowy Województwa Podkarpackiego – 11 – Poz. 192

 Zrównoważony rozwój kulturalny regionów w Polsce,  Aktywne zarządzanie zasobem stanowiącym materialne dziedzictwo kulturowe. W ramach tego priorytetu przyjęte zostały działania mające na celu poprawę fizycznego stanu zabytków, ich rewitalizację i adaptacje dla nowych funkcji oraz zwiększenie ich dostępności do nich mieszkańców, turystów i inwestorów.  Edukacja społeczeństwa obejmująca temat ochrony i zachowania dziedzictwa kulturalnego. Dokumentem wprowadzającym w owe zagadnienia jest Krajowy Program Ochrony Zabytków i Opieki nad Zabytkami opracowany w oparciu o tekst Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata 2004-2020, dopełnienie którego stanowi dokument wdrożeniowy: Narodowy Program Kultury ”Ochrona Zbytków i Dziedzictwa Narodowego na lata 2004-2013), oparty o Tezy do Krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami w których czytamy m.in.: „Na dziedzictwo kulturowe człowieka składają się dobra kultury i dóbr natury. Zabytek - dawne materialne i niematerialne dobra kultury są ważną częścią składową tego dziedzictwa. Ich ochrona zadeklarowana została jako konstytucyjny obowiązek Państwa (art. 5 Konstytucji RP – Rzeczpospolita Polska (…) strzeże dziedzictwa narodowego (…). Zabytki w swych materialnych wartościach są dobrem wspólnym, nad którym pieczę kodyfikuje artykuł 82 Konstytucji stanowiący: Obowiązkiem Obywatela (…) jest troska o dobro wspólne. „Ochrona i konserwacja zabytków jest istotnym elementem polityki kulturalnej Państwa, są one bowiem nie tylko śladem przeszłości, ale także cennym składnikiem kultury współczesnej, przyczyniającym się do kształtowania przyjaznego człowiekowi środowiska jego życia. (…) Ich zachowanie, ochrona i konserwacja jest działaniem w ważnym interesie publicznym ze względu na znaczenie zabytków w procesie edukacji, humanizacji społeczeństwa, jego kulturowej identyfikacji, wreszcie także znaczenie dla strefy ekonomii i gospodarki”. „Zadaniem głównym państwa w dziedzinie ochrony zabytków jest stworzenie w najbliższych latach mechanizmów porządkujących tę sferę, dostosowujących ją do warunków gospodarki rynkowej zarówno poprzez niezbędne uzupełnienia i korekty legislacyjne, jak i poprzez zmiany organizacyjne obejmujące konieczne rozszerzenie zakresu działań istniejących instytucji, aż po zmiany w strategii i organizacji ochrony. Te, niezbędne do wprowadzenia na drodze ewolucyjnej, zmiany powinny z jednej strony nie dopuścić do utracenia dotychczasowego bezcennego dorobku Polski w dziedzinie ochrony, z drugiej umożliwić funkcjonowanie i rozwój tej dziedziny Zjednoczonej Europy”. „Opracowanie Krajowego Programu Ochrony Zabytków i Opieki nad Zabytkami jest ustawowym obowiązkiem Ministra Kultury, zgodnie z zapisem Ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Program określa cele i kierunki działań oraz zadania , które powinny być podjęte w szczególności przez organy i jednostki administracji publicznej w zakresie ochrony zabytków i opiece nad zabytkami”. „Celem Programu jest wzmocnienie ochrony i opieki nad tą istotną częścią dziedzictwa kulturowego oraz poprawa stanu zabytków w Polsce”. Bardzo istotne jest przypomnienie podstawowych zasad konserwatorskich: „Celem jest także stworzenie wykładni porządkującej sferę ochrony poprzez wskazanie siedmiu podstawowych zasad konserwatorskich: 1) zasady primum non nocere, 2) zasady maksymalnego poszanowania oryginalnej substancji zabytku jego wartości (materialnych niematerialnych), 3) zasady minimalnej niezbędnej ingerencji, 4) zasady, zgodnie z którą usuwać należy to (i tylko to), co na oryginał działa niszcząco, 5) zasady czytelności i odróżnialności dokonanej ingerencji, 6) zasady odwracalności metod i materiałów, 7) zasady wykonywania wszelkich prac zgodnie z najlepszą wiedzą i na najwyższym poziomie.

Dziennik Urzędowy Województwa Podkarpackiego – 12 – Poz. 192

Wymienione zasady dotyczą zarówno konserwatorów – pracowników urzędów, profesjonalnych konserwatorów-restauratorów dzieł sztuki, konserwatorów-architektów, urbanistów, budowlanych, archeologów, badaczy, właścicieli i użytkowników, w tym duchownych - codziennych użytkowników zabytkowych świątyń”. Podkreślić wypada, że odnoszą się w szczególności do ochrony zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków i ich otoczenia , innych zabytków nieruchomych znajdujących się w gminnej ewidencji zabytków; parków kulturowych. Winno się je uwzględniać w pracy nad studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego ustala się również, w zależności od potrzeb, strefy ochrony konserwatorskiej obejmujące obszary, na których obowiązują określone ustaleniami planu ograniczenia , zakazy i nakazy, mające na celu ochronę znajdujących się na tym obszarze zabytków. Z uwagi na to, że Tezy zawierają główne wytyczne do działań w zakresie ochrony zabytków stały się punktem wyjścia stanowią obecnie punkt wyjścia dla niniejszego programu. Przytoczone wyżej zapisy konstytucji odnoszące się naszego środowiska i dóbr kultury, a pośrednio i do zabytków stały się punktem wyjścia Tez do Krajowego Programu Ochrony Zabytków i Opieki nad Zabytkami, a za nimi do Wojewódzkiego Programu Opieki nad Zabytkami Województwa Podkarpackiego, w którym go stwierdzono, co następuje: „Ochrona i konserwacja zabytków jest istotnym