Bezpieczeństwo, Zdrowie I Kultura Fizyczna

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE I KULTURA FIZYCZNA

Wybrane zagadnienia

TOM 8

SAFETY, HEALTH AND PHYSICAL CULTURE

Selected Issues

VOLUME 8

Gdynia – Gdańsk – Starogard Gdański 2018

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE I KULTURA FIZYCZNA

Wybrane zagadnienia

TOM 8

SAFETY, HEALTH AND PHYSICAL CULTURE

Selected Issues

VOLUME 8

Redakcja naukowa / Edited by

Piotr Lizakowski Dariusz Skalski Sławomir Dębski Radosław Zwara

Gdynia – Gdańsk – Starogard Gdański 2018

Pomorska Szkoła Wyższa w Starogardzie Gdańskim

przy udziale Akademii Marynarki Wojennej im. Bohaterów Westerplatte w Gdyni, Akademii Wychowania Fizycznego i Sportu im. Jędrzeja Śniadeckiego w Gdańsku i Towarzystwa Naukowego w Grudziądzu

Redakcja naukowa / Edited by dr Piotr Lizakowski, dr Dariusz Skalski, dr Sławomir Dębski, mgr Radosław Zwara

Recenzent / Reviewers: prof. dr hab. n. med. Igor Grygus prof. dr hab. Oksana Zabolotna

Sekretarz redakcji / Assistant editor: mgr Magdalena Formela mgr Albert Popławski

Korekta, skład i łamanie / Correction, composition and breaking: mgr Radosław Zwara mgr Albert Popławski

Okładka / Cover: dr Dariusz Skalski

ãCopyright by: Pomorska Szkoła Wyższa w Starogardzie Gdańskim przy udziale Akademii Marynarki Wojennej im. Bohaterów Westerplatte w Gdyni, Akademii Wychowania Fizycznego i Sportu im. Jędrzeja Śniadeckiego w Gdańsku i Towarzystwa Naukowego w Grudziądzu

Gdynia – Gdańsk – Starogard Gdański 2018

ãThe Author(s) 2018.

These articles are published with Open Access at Pomeranian Academy in Starogard Gdański at participation a Naval Academy in Gdynia, Academy of Physical Education and Sport in Gdańsk, Poland and Scientific Society in Grudziądz. Open Access These articles are distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited.

Attribution — You must attribute the work in the manner specified by the author or licensor (but not in any way that suggests that they endorse you or your use of the work). Noncommercial — You may not use this work for commercial purposes. Share Alike — If you alter, transform, or build upon this work, you may distribute the resulting work only under the same or similar license to this one.

Zawartość tej monografii jest objęta – Creative Commons Uznanie Autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 3.0

Liczba znaków: 302 319 (ze streszczeniami i okładką). Liczba grafik: 29 x 1 000 znaków (ryczałt) = 29 000 znaków. Razem: Liczba znaków: 331 319 (ze streszczeniami, okładką i grafikami) = 8, 282 arkuszy wydawniczych. Number of characters: 302 319 (with abstracts). Number of images: 29 x 1 000 characters (lump sum) = 29 000 characters. Total: Number of characters: 331 319 (with abstracts, summaries and graphics) = 8, 282 sheets publications.

Publishing House: Pomorska Szkoła Wyższa Poland Str. Kościuszki 112/114 83-200 Starogard Gdański Tel: +48 58 563 00 90 e-mail: [email protected]

Printing House: Pomorska Szkoła Wyższa Poland Str. Kościuszki 112/114 83-200 Starogard Gdański Tel: +48 58 563 00 90 e-mail: [email protected]

ISBN: 978-83-89481-34-4

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

Spis treści/Content:

SŁOWO WSTĘPNE ...... 9

OD REDAKCJI ...... 11

Działania Policji na rzecz bezpieczeństwa nad wodą na przykłądzie województwa pomorskiego Police actions for the safety of water on the example of the Pomeranian Voivodeship Magdalena Formela, Dariusz Skalski, Michał Tuz, Daniel Pożarski, Rafał Glazik ...... 12

Specjalistyczne Grupy Ratownictwa Wodno-Nurkowego w Polsce - 25 lat istnienia Specialized Water and Diving Rescue Groups in Poland - 25 years of existence Radosław Zwara, Dariusz Skalski, Wojciech Wiesner, Arkadiusz Stanula, Dawid Czarnecki ...... 26

Administracja bezpieczeństwa i porządku publicznego na przykładzie Policji Administration of satety and public order on the example of the Police Dariusz Skalski, Sławomir Dębski, Piotr Lizakowski, Dawid Czarnecki, Rafał Glazik, Radosław Zwara ...... 56

Powiat a bezpieczeństwo. Rola samorządu terytorialnego Poviat and security. The role of local self-government Dariusz Skalski, Sławomir Stanisław Dębski, Piotr Lizakowski, Dawid Czarnecki, Rafał Glazik, Radosław Zwara ...... 88

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

Poziom pływania światowego w roku poolimpijskim - styl klasyczny i motylkowy Evaluation of world swimming performance one year after olympic games - breastroke and butterfly Wojciech Rejdych, Jakub Karpiński, Dariusz Skalski, Piotr Makar, Dominika Brzozowska, Arkadiusz Stanula ...... 123

Turystyka weselna - problemy terminologiczne, konsumenci i możliwości rozwoju Destination weddings - terminological issues, consumers and development opportunities Urszula Szczepanik, Wojciech Wiesner ...... 137

Charakterystyka popularnych miejsc do uprawiania windsurfingu w Polsce Characteristics of popular places for windsurfing in Poland Wojciech Wiesner, Piotr Kunysz, Urszula Szczepanik, Paweł Szulc ..... 152

NOTKI BIOGRAFICZNE AUTORÓW ...... 175

SŁOWO WSTĘPNE

„Doctrina vim promovet insi tam”

Mam przyjemność ponownie polecić Państwu kolejny tom monografii „Bezpieczeństwo, zdrowie i kultura fizyczna Wybrane zagadnienia”. Tom 8 stanowi cenną i wartościową kontynujację tomów poprzednich oraz ukazujących się pozycji z obszaru nauk medycznych, nauk o bezpieczeństwie i kulturze fizycznej. Autorzy zawartych artykułów to badacze i naukowcy, którzy przy opisywaniu poruszanych problemów wykorzystali własne doświdczenie i przykłady. Specjalizują się w różnych dziedzinach naukowych, co czyni niniejszą monografię cenniejszą. Dzięki personalizacji, monografia nabrała autentycznego i empirycznego charakteru. Dzielenie się wiedzą własną i doświadczeniem świadczy o dużej dojrzałości piszących, a także o zaangażowaniu i otwartości w przekazywaniu swoich wniosków i spostrzeżeń innym badaczom. Monografia jest kolejnym naukowym projektem międzyuczelniany trzech pomorskich uczelni wyższych: Akademii Wychowania Fizycznego i Sportu im. Jędrzeja Śniadeckiego w Gdańsku, Akademii Marynarki Wojennej im. Bohaterów Westerplatte w Gdyni i Pomorskiej Szkole Wyższej w Starogardzie Gdańskim. Dzięki zaangażowaniu, wysiłkowi i ogromowi pracy włożonej przez dr. Piotra Lizakowskiego z Wydziału Dowodzenia 9

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 i Operacji Morskich AMW w Gdyni, dr. Dariusza Skalskiego z Zakładu Sportów Wodnych AWFiS w Gdańsku, dr. Sławomira Dębskiego z PSW w Starogardzie Gdańskim oraz mgr Radosława Zwarę oficera PSP tom ósmy monografii ma zasięg ponadlokalny, krajowy i zagraniczny. Poniższa monografia stanowi cenne źródło wiedzy i popularyzacji sportu oraz zdrowego trybu życia w różnych obszarach związanych z bezpieczeństwem.

DZIEKAN WYDZIAŁU WYCHOWANIA FIZYCZNEGO AWFIS W GDAŃSKU

prof. nadzw. dr hab. Tomasz Tomiak

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

OD REDAKCJI

Szanowni Państwo, Mamy zaszczyt zaprosić Państwa do zapoznania się z treścią recenzowanej monografii pt. Bezpieczeństwo, zdrowie i kultura fizyczna Wybrane zagadnienia Tom 8. Ponownie oddajemy w Państwa ręce publikację będącą mostem pomiędzy różnymi dziedzinami nauki tj. bezpieczeństwem, medycyną oraz kulturą fizyczną. Uznaliśmy, że interdyscyplinarność jest kluczowym czynnikiem umożliwiającym osiągnięcie sukcesu w nauce. Niniejszy cykl monografii powstał, jako wspólny naukowy projekt międzyuczelniany o dużych walorach praktycznych i teoretycznych, trzech uznanych pomorskich uczelni wyższych: Akademii Wychowania Fizycznego i Sportu im. Jędrzeja Śniadeckiego w Gdańsku, Akademii Marynarki Wojenne im. Bohaterów Westerplatte w Gdyni i Pomorskiej Szkoły Wyższej w Starogardzie Gdańskim oraz Towarzystwa Naukowego w Grudziądzu. Tom 8 został poświęcony zagadnieniom dotyczącym współczesnym zagrożeniom dla bezpieczeństwa ogólnego oraz dla zdrowia i sprawności fizycznej. Do podjęcia tej tematyki zainspirowało nas zjawisko ewolucji zagrożeń dla bezpieczeństwa. Współczesne niebezpieczeństwa rzadko są zagrożeniami dla bezpieczeństwa państwa, jego granic czy suwerenności, ale stały się bardziej ludzkie i namacelne. Dotykają bezpośrednio człowieka – wpływają na jego stan zdrowia zarówno fizyczny i psychiczny. Zwiększająca się świadomość społeczeństwa w kwestiach poczucia bezpieczeństwa, świadczeń medycznych i treningu fizycznego zachęciła nas do poszukiwania nowych problemów badawczych. Zapraszamy Państwa do współpracy i współtworzenia kolejnego tomu naszej recenzowanej monografii.

Redaktorzy naukowi: dr Piotr LIZAKOWSKI, e-mail: [email protected] dr Dariusz SKALSKI, e-mail: [email protected], [email protected] dr Sławomir Stanisław DĘBSKI, e-mail: [email protected] mgr Radosław ZWARA, e-mail: [email protected]

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

Magdalena Formela1, Dariusz Skalski2, Michał Tuz1, Daniel Pożarski1, Rafał Glazik2

1 Akademia Marynarki Wojennej im. Bohaterów Westerplatte w Gdyni Wydział Dowodzenia i Operacji Morskich 2 Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu im. Jędrzeja Śniadeckiego w Gdańsku Wydział Wychowania Fizycznego - Zakład Sportów Wodnych

Działania Policji na rzecz bezpieczeństwa nad wodą na przykładzie województwa pomorskiego

Number of characters: 22 312 (with abstracts, summaries and cover). Number of images: 3 x 1000 characters (lump sum)= 3 000 characters. Total: Number of characters: 25 312 (with abstracts, summaries and cover and graphics)= 0, 632 spreadsheets publishing.

STRESZCZENIE W celu wzmocnienia poczucia bezpieczeństwa ludzie jednoczą się i powołują państwo, jako najważniejszą formę organizacyjną, gwarantującą bezpieczeństwo1. Pierwotnie pojęcie bezpieczeństwo oznaczało uzasadnione przekonanie, że jest się poza zasięgiem każdego zagrożenia, należy jednak stwierdzić, iż w wyniku postępującej powszechnej potrzeby ochrony życia i wolności każdej jednostki, na bezpieczeństwo zaczęto potrzeć przez pryzmat filarów mogących ten stan zagwarantować, tj. państwa, prawa i policji2. To właśnie Policja, jako zhierarchizowana i uzbrojona formacja została powołana do zapewnienia bezpieczeństwa i porządku publicznego w podsystemie ochronnym państwa i wypełnia swoje zadania w wielu, czasami odległych

1 A. Skrabacz, Bezpieczeństwo społeczne. Podstawy teoretyczne i praktyczne, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa 2012, s. 26. 2 Ibidem, s.36-37. 12

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 od siebie obszarach, min. dbając o bezpieczeństwo wodne i bezpieczeństwo nad wodą. Polska, jako kraj nadmorski, o długiej linii brzegowej oraz z wieloma jeziorami narażona jest na różnorodne zagrożenia płynące z działalności społecznej związanej z wodą, stąd też jest to istotny komponent bezpieczeństwa powszechnego.

SŁOWA KLUCZOWE: Bezpieczeństwo, Profilaktyka, Wypoczynek, Partol wodny

WPROWADZENIE Bezpieczeństwo jest nieodzowną potrzebą każdego człowieka, a sama jego definicja podlega nieustannym przeobrażeniom, choćby z uwagi na zmieniającą się rzeczywistość społeczną, kulturową czy ekonomiczną. Ze względu na mnogość funkcjonujących pojęć, jaki i ich szeroki zakres możemy stwierdzić, iż bezpieczeństwo jest pewnym stanem, min. spokoju, pewności, braku strachu i zagrożenia, ale stan ten ma niewątpliwie charakter subiektywny i każdy człowiek postrzega go inaczej, stąd możemy wyróżnić kilka postaci postrzegania bezpieczeństwa: mówiące o: • stan braku bezpieczeństwa, w którym istnieje zagrożenie i jest ono właściwie postrzegane i interpretowane, • stan obsesji, kiedy małe zagrożenie jest wyolbrzymiane, • stan fałszywego bezpieczeństwa, czyli występuje zagrożenie i jest ono bagatelizowane, • stan właściwego bezpieczeństwa, kiedy postrzeganie umiarkowanych zagrożeń jest adekwatne do ich występowania3. W rozpatrywaniu kwestii bezpieczeństwa istotnym elementem jest jego wymiar przestrzenny, jako element względnie stały, warunkujący długofalowe, zaplanowane działania w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa. Biorąc pod uwagę fakt, iż Polska, jako kraj nadmorski ma 770 km morskiej linii brzegowej4 oraz 7081 jezior

3 M. Leszczyński, Bezpieczeństwo społeczne Polaków wobec wyzwań XXI wieku. Zarządzanie bezpieczeństwem, Difin, Warszawa 2011, s. 14. 4 Encyklopedia Wikipedia, Internet: https://pl.wikipedia.org/wiki/Granice_Polski, [dostęp: 28 sierpień 2018 r]..

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 o powierzchni większej niż 1 ha5 znaczącą rolę w systemie bezpieczeństwa wewnętrznego państwa odgrywają zagadnienia dotyczące bezpieczeństwa wodnego i bezpieczeństwa nad wodą. Zadania w zakresie bezpieczeństwa wodnego podejmują jednostki administracji rządowej i samorządowej, podmioty użyteczności publicznej, instytucje zajmujące się gospodarką wodną oraz turystyką i aktywnościami na obszarach wodnych, szkoły podstawowe oraz inne instytucje i organizacje zajmujące się edukacją6 i profilaktyką. Należy jednak zauważyć, iż pośród instytucji i organizacji powołanych ustawowo bądź statutowo do zapewnienia bezpieczeństwa nad wodą na szczególne zainteresowanie zasługuje działalność Policji, która została powołana do ochrony bezpieczeństwa obywateli i porządku publicznego, min. również na obszarach wodnych.

Bezpieczeństwo nad wodą Bezpieczeństwo wodne jest niewątpliwie jedną z dziedzin bezpieczeństwa powszechnego, którego zapewnienie jest obligatoryjnym zadaniem każdego funkcjonującego państwa. Punktem wyjścia w rozważaniach na ten temat może być Konstytucji RP, która wskazuje, iż naczelnym obowiązkiem państwa jest troska o obywateli i kierowanie się ich dobrem, a więc między innymi zapewnienie im należytego stanu bezpieczeństwa7, za którego zagwarantowanie odpowiadają służby powołane do ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego, samorządy terytorialne, władze na szczeblu wojewódzkim i krajowym, organizacje i instytucje. Poprzez bezpieczeństwo wodne rozumie się „umiejętności praktyczne i kompetencje społeczne w zakresie szeroko rozumianego użytkowania obszarów wodnych z poszanowaniem zasad

5 Encyklopedia Wikipedia, Internet: https://pl.m.wikipedia.org/wiki/Jeziora_w_Polsce, [dostęp: 28 sierpień 2018 r].. 6 M. Leszczyński, Bezpieczeństwo społeczne…, s. 27. 7 W. Moskwa, D. Skalski, P. Makar, R. Zwara, Współczesne wyzwania zarządzania kryzysowego w aspekcie ratownictwa wodnego, Pomorska Szkoła Wyższa w Starogardzie Gdańskim przy udziale Akademii Wychowania Fizycznego i Sportu im. Jędrzeja Śniadeckiego w Gdańsku i Towarzystwa Naukowego w Grudziądzu, Gdynia - Starogard Gdański 2018, s. 113.

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 bezpieczeństwa oraz w zgodzie z obowiązującym prawem, możliwościami technicznymi, uwarunkowaniami cywilizacyjnymi i zasadami rozwoju zrównoważonego. Główne cele zapewnienia bezpieczeństwa wodnego związane są z odpowiedzialnym i bezpiecznym gospodarowaniem zasobami środowiska wodnego, analizą zagrożeń i szacowaniem ryzyka, zarządzaniem aktywnościami wodnymi, stosowaniem skutecznych procedur ratowniczych właściwym doborem i optymalnym wykorzystaniem specjalistycznego sprzętu itp.” 8.

Zadania Policji na rzecz bezpieczęństwa nad wodą Ustawa o Policji już w pierwszym artykule wyraźnie wskazuje, iż Policja została powołana celem ochrony bezpieczeństwa ludzi i wskazuje, iż do podstawowych zadań Policji należy: 1. Ochrona życia i zdrowia ludzi oraz mienia przed bezprawnymi zamachami naruszającymi te dobra. 2. Ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego, w tym zapewnienie spokoju w miejscach publicznych oraz w środkach publicznego transportu i komunikacji publicznej, w ruchu drogowym i na wodach przeznaczonych do powszechnego korzystania. 3. Inicjowanie i organizowanie działań mających na celu zapobieganie popełnianiu przestępstw i wykroczeń oraz zjawiskom kryminogennym i współdziałaniu w tym zakresie z organami państwowymi, samorządowymi i organizacjami społecznymi9. Wyraźnie, więc można stwierdzić, iż Policja realizuje zadania na wielu płaszczyznach życia społecznego, głównie w obszarze zwalczania przestępstw i wykroczeń oraz ich zapobiegania, ale również na każdym etapie aktywności ludzkiej, która może być zagrożona. Jednym z takich obszarów działania Policji jest zapewnienie bezpieczeństwa osób przebywających nad wodą,

8 W. Moskwa, D. Skalski, P. Makar, R. Zwara, Współczesne wyzwania zarządzania kryzysowego w aspekcie ratownictwa wodnego, Pomorska Szkoła Wyższa w Starogardzie Gdańskim przy udziale Akademii Wychowania Fizycznego i Sportu im. Jędrzeja Śniadeckiego w Gdańsku i Towarzystwa Naukowego w Grudziądzu, Gdynia - Starogard Gdański 2018, s. 26. 9 Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 roku o Policji, art. 1.

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 min. korzystających z różnych form wypoczynku czy też uprawiających sport zarowno zawodowy jak i amatorski. Zadania Policji w tym zakresie regulują przepisy Ustawy z dnia 18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeństwie osób przebywających na obszarach wodnych, gdzie dokładnie wskazane są kompetencje i sposób działania organów państwowych, którye mają obowiązek zapewnić bezpieczeństwo w rejonach wodnych m.in. poprzez: • dokonanie przez Policję i działające na danym terenie podmioty analizy zagrożeń, w tym identyfikacji miejsc, w których występuje zagrożenie dla bezpieczeństwa osób wykorzystujących obszar wodny do pływania, kąpania się, uprawiania sportu lub rekreacji, • oznakowanie i zabezpieczenie terenów, obiektów i urządzeń przeznaczonych do pływania, kąpania się, uprawiania sportu lub rekreacji na obszarach wodnych, • prowadzenie działań profilaktycznych i edukacyjnych dotyczących bezpieczeństwa na obszarach wodnych, polegających w szczególności na: o oznakowaniu miejsc niebezpiecznych, o objęciu nadzorem miejsc niebezpiecznych, w tym miejsc zwyczajowo wykorzystywanych do kąpieli, o uświadamianiu zagrożeń związanych z wykorzystywaniem obszarów wodnych, w szczególności prowadzeniu akcji edukacyjnych wśród dzieci i młodzieży szkolnej; • informowanie i ostrzeganie o warunkach pogodowych oraz innych czynnikach mogących powodować utrudnienia lub zagrożenia dla zdrowia lub życia osób, • zapewnienie warunków do organizowania pomocy oraz ratowania osób, które uległy wypadkowi lub są narażone na niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia10.

10 Ustawa z dnia 18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeństwie osób przebywających na obszarach wodnych.

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

Każdego roku wszystkie jednostki Policji w kraju, tuż przed rozpoczynającym się sezonem letnim, wdrażają szereg działań zmierzających do realizacji ww. zagadnień dotyczących szeroko rozumianego bezpieczeństwa. Funkcję taką pełni m.in. Plan działań prewencyjnych w zakresie ograniczenia występowania negatywnych zjawisk oraz zapewnienie bezpiecznego wypoczynku dzieci i młodzieży w czasie wakacji letnich, który był realizowany w województwie pomorskim w sezonie letnim 2017 r. i zakładał: • nawiązanie kontaktu z przedstawicielami instytucji państwowych, samorządowych i oświatowych w celu zapewnienia bezpiecznego wypoczynku dzieci i młodzieży, • nawiązanie kontaktu z organizatorami wypoczynku wakacyjnego – ustalenie form, liczby placówek, rozmieszczenia miejsc w których przebywają dzieci i młodzież, • prowadzenie kontroli miejsc wypoczynku dzieci i młodzieży, • prowadzenie przez dzielnicowego stałego rozpoznania miejsc wypoczynku dzieci i młodzieży pod kątem rozpoznawania zagrożeń, • czynny udział w spotkaniach z młodzieżą, organizacja pogadanek, • przeprowadzenie przed zakończeniem roku szkolnego spotkań w szkołach na temat bezpieczeństwa podczas wakacji, • kontrolowanie punktów sprzedaży alkoholu. Realizując działania wynikające z wyżej wymienionego planu pomorscy policjanci podczas sezonu letniego 2017 roku skontrolowali łącznie ponad 3400 placówek wypoczynku letniego dzieci i młodzieży, z czego prawie 2 tysiące kąpielisk i akwenów wodnych. Liczy te świadczą o powadze i ważności realizowanych działań w obrębie zapewnienia bezpieczeństwa wodnego.

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

Wykres nr 1: Liczba skontrolowanych przez Policję pomorskich placówek wypoczynkowych w sezosnie letnim 2017 r. Źródło: Komenda Wojewódzka Policji w Gdańsku

Nowością w przestrzeni społecznej i innowacją w funkcjonowaniu Policji, zwłaszcza w kwestii kontaktu obywatela z Policją jest wdrożona w życie w lipcu 2016 roku Krajowa Mapa Zagrożeń Bezpieczeństwa. Wprowadziło ją do użytku Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Komenda Główna Policji, jako nowoczesne narzędzie multimedialne. Jest to interaktywna aplikacja pozwalająca zapoznać się z najważniejszymi zagrożeniami występującymi w konkretnych miejscach, ma przede wszystkim charakter prewencyjny, czyli z założenia uniemożliwia powstawanie i powtarzanie się niebezpiecznych zdarzeń w określonych miejscach. Krajowa Mapa Zagrożeń Bezpieczeństwa stanowi nowoczesną platformę wymiany informacji, dzięki której obywatel, który troszczy się o bezpieczeństwo swoje i swojej najbliższej okolicy, dzieli się z Policją wiedzą o potencjalnych zagrożeniach. Interaktywność mapy ma na celu zaproszenie społeczeństwa do współpracy z Policją na rzecz poprawy bezpieczeństwa społeczności lokalnej. To właśnie dzięki aktywności mieszkańców, wyrażanej za pomocą zgłoszeń na mapie, tworzy się mechanizm współpracy społeczeństwa z Policją. Każdy, kto dysponuje

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 informacjami istotnymi dla bezpieczeństwa lub sam zauważył w swojej okolicy zagrożenie, może w poinformować o tym Policję, która podejmie skuteczne działania zmierzające do ich eliminacji11. Krajowa Mapa Zagrożeń Bezpieczeństwa składa się z dwóch płaszczyzn: • Mapa Zagrożeń Bezpieczeństwa, • Mapa Zagrożeń Bezpieczeństwa – statystyka. W aplikacji Mapa Zagrożeń Bezpieczeństwa każdy obywatel może sprawdzić, jakie zagrożenia naniosły na mapę inne osoby oraz czy Policja potwierdziła ich istnienie bądź nie. Każdy również może sam zaznaczyć istniejące w jego miejscu zamieszkania zdarzenia i zagrożenia, o których powinna wiedzieć Policja, aby je zlikwidować. Zagrożenia można umieszczać z dużą dokładnością na mapie i wybierać z istniejącego katalogu, m.in.: akty wandalizmu, bezdomność, dzikie wysypiska śmieci, grupowanie się małoletnich zagrożonych demoralizacją, kłusownictwo, miejsca niebezpieczne na terenach wodnych, nielegalna wycinka drzew, nielegalne rajdy samochodowe, nieprawidłowe parkowanie, niestrzeżone przejście przez tory, niestrzeżony przejazd kolejowy, niewłaściwa infrastruktura drogowa, niszczenie zieleni, poruszanie się po terenach leśnych quadami, przekraczanie dozwolonej prędkości, spożywanie alkoholu w miejscach niedozwolonych, utonięcia, używanie ś rodków odurzających, wałęsające się bezpańskie psy wypalanie traw, zdarzenia drogowe z udziałem zwierząt leśnych, znęcanie się nad zwierzętami, zła organizacja ruchu drogowego, żebractwo i dzikie kąpieliska12. Katalog Krajowej Mapy Zagrożeń Bezpieczeństwa zawiera najbardziej uciążliwe społecznie zagrożenia, a umieszczenie w nim zagadnienia bezpośrednio związanego z bezpieczeństwem wodnym, tj. „dzikie kąpieliska” wskazuje dobitnie, iż jest to obszar istotny z punktu widzenia zarówno organów ustawowo przewidzianych do ochrony bezpieczeństwa jak i dla obywateli. Od początku istnienia mapy, tj. od lipca 2016 roku do lipca 2017 roku osoby korzystające

11 P. Maciejczak, Polacy ufają Krajowej mapie Zagrożeń Bezpieczeństwa, „Policja 997”, wydanie specjalne nr 9, kwiecień 2017, s. 4. 12 Krajowa Mapa Zagrożeń Bezpieczeństwa, Internet: https://mapy.geoportal.gov.pl/iMapLite/KMZBPublic.html, [dostęp: 30 lipiec 2018 r.].

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 z tej nowoczesnej aplikacji zaznaczyły 44 miejsca na terenie województwa pomorskiego, w których mają znajdować się tzw. dzikie kąpieliska. Wszystkie te miejsca zostały zweryfikowane prze Policję i ustalono, iż w 17 przypadkach informacje te są prawdziwe, a w 27 zgłoszeń zostało niepotwierdzonych.

Wykres nr 2: Liczba zgłoszeń dot. ,,dzikich kompielisk" na Krajowej Mapie Zagrożeń Bezpieczeństwa (VII 2016 - VII 2017) Źródło: Komenda Wojewódzka Policji w Gdańsku

Policyjne działania profialktyczne na rzecz bezpieczeństwa nad wodą Również w związku z sezonem letnim i koniecznością zapewnienia bezpieczeństwa nad wodą Komenda Główna Policji przy honorowym patronacie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji zainaugurowała ogólnopolską akcję „Kręci mnie bezpieczeństwo nad wodą”, w którą aktywnie włączyły się wszystkie jednostki Policji w kraju, również w województwie pomorskim. Celem akcji było zwrócenie uwagi społeczeństwa na zagrożenia dotyczące rekreacji wodnej i promowanie właściwych i odpowiedzialnych postaw osób, które przebywają w wodzie i nad wodą, a w efekcie końcowym ograniczenie wypadków

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 z tym związanych13. Przedsięwzięcie to zakładało realizację działań dotyczących m.in.: 1) „Przeprowadzenia analizy zdarzeń dot. utonięć i objęcia miejsc zagrożonych stałym monitoringiem oraz identyfikacji miejsc służących do kąpania się pływania, uprawianiu sportu i rekreacji nad wodą. 2) Działań profilaktyczno - edukacyjnych dot. bezpieczeństwa na obszarach wodnych. 3) Objęcia nadzorem miejsc niebezpiecznych w tym zwyczajowo wykorzystywanych do kąpieli. 4) Uświadamiania zagrożeń związanych z wykorzystaniem obszarów wodnych. 5) Informowania i ostrzegania o czynnikach mogących powodować utrudnienia lub zagrożenia życia i zdrowia” 14. W ramach zadań skierowanych na poprawę i zapewnienie bezpieczeństwa dzieci i młodzieży Wydział Prewencji Komendy Wojewódzkiej Policji w Gdańsku zainaugurował unikatowy na skalę kraju wojewódzki projekt edukacyjny „Uczę się bezpieczeństwa” realizowany jedynie w województwie pomorskim, który skierowany jest do uczniów klas pierwszych szkół podstawowych, a realizują go funkcjonariusze komórek do spraw profilaktyki społecznej. Projekt zakłada edukację dzieci w pięciu obszarach, a jednym z nich jest temat „Bezpieczny w czasie wakacji letnich”. W ramach tego zagadnienia policjanci poruszają z dziećmi kwestie: płaszczyzn: • Gdzie mogę bezpiecznie się kąpać? • Skoki „na główkę” do wody – nigdy tego nie robię! • Zasady korzystania z kąpieliska strzeżonego. • Wyjazd na kolonie – aby było bezpiecznie muszę odpowiednio się przygotować. • Postępowanie ze zwierzętami - co zrobić gdy zaatakuje pies?15 Pierwsza edycja tego projektu realizowana była w roku szkolnym 2016/2017 i zakończyła się ogromnym sukcesem,

13 Polska Policja, Internet: www.policja.pl. 14 Źródło: Komenda Powiatowa Polcji w Kartuzach. 15 Źródło: Komenda Powiatowa Polcji w Kartuzach.

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 stąd zapadłą decyzja o kontynuacji projektu w kolejnych latach. Druga edycja objęła uczniów klas pierwszych w roku szkolnym 2017/2018.

Zapewnienie bezpieczeństwa nad wodą w województwie pomorskim W celu realizacji nałożonych na Policję zadań związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa na wodach i terenach przywodnych na terenie całego kraju w sezonie letnim spośród struktury jednostek Policji wyłaniane są komórki dedykowane do realizacji tych zagadnień. W województwie pomorskim funkcjonuje dziewiętnaście Komend Miejskich i Powiatowych Policji, z czego w jedenastu z nich, co roku w sezonie letnim powoływane są tzw. ogniwa wodne. W 2017 roku na Pomorzu powołano do służby na terenach wodnych 44 policjantów w 10 nieetatowych komórkach, ponadto należy wspomnieć, iż na terenie podległym Komendzie Miejskiej Policji w Gdańsku funkcjonuje Komisariat Wodny, w którym na stałe służbę pełni 13 policjantów16.

Wykres nr 3: Komórki wodne pełniące służbę na wodach i terenach przywodnych na terenie wojeództwa pomorskiego w 2017 roku, Źródło: Komenda Wojewódzka Policji w Gdańsku

16 Źródło: Komenda Wojewódzka Polcji w Gdańsku.

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

Komisariat Wodny Policji w Gdańsku jest jednostką działającą etatowo przez cały rok. Do jego zadań należy m.in.: • realizowanie zadań służby prewencyjnej Policji; • realizowanie doprowadzeń osób oraz współdziałanie w tym zakresie z jednostkami Policji; • realizowanie zadań administracyjno - porządkowych; • współdziałanie z samorządem terytorialnym; • realizowanie w niezbędnym zakresie zadań służby wspomagającej; • zapewnienie przestrzegania przepisów o ochronie informacji niejawnych, o ochronie danych osobowych oraz obowiązujących w tym zakresie standardów; • wykonywanie zadań w zakresie bezpieczeństwa i higieny służby i pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz medycyny pracy17.

PODSUMOWANIE Analizując kwestie związane z szeroko rozumianym bezpieczeństwem nie sposób pominąć znaczenia roli, jaką w jego zapewnieniu pełni Policja. Jest to formacja, na co dzień dbająca o porządek publiczny i bezpieczeństwo obywateli związane z wieloma dziadzinami, a jedną z nich niewątpliwie jest aktywność i wypoczynek nad wodą, a zwłaszcza towarzyszące temu zagrożenia. Działania podejmowane w tym zakresie przez Policję są wieloetapowe i zakrojone na szeroką skalę, począwszy od kontroli miejsc wypoczynku nad wodą, poprzez profilaktykę zagrożeń, na nowoczesnych rozwiązaniach multimedialnych kończąc. Rozciągłość i zasięg realizowanych przez Policję zadań związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa nad wodą świadczy o istotnym znaczeniu tego komponentu w systemie bezpieczeństwa wewnętrznego państwa.

17 Komenda Wojewódzka Policji w Gdańsku, Internet: www.pomoska.policja.gov.pl.

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

PIŚMIENNICTWO: PUBLIKACJE: 1. Leszczyński M., Bezpieczeństwo społeczne Polaków wobec wyzwań XXI wieku. Zarządzanie bezpieczeństwem, Difin, Warszawa 2011. 2. Moskwa W., Skalski D., Makar P., Zwara R., Współczesne wyzwania zarządzania kryzysowego w aspekcie ratownictwa wodnego, Pomorska Szkoła Wyższa w Starogardzie Gdańskim przy udziale Akademii Wychowania Fizycznego i Sportu im. Jędrzeja Ś niadeckiego w Gdańsku i Towarzystwa Naukowego w Grudziądzu, Gdynia - Starogard Gdański 2018. 3. Skalski D., Lizakowski P., Kowalski D., Nietupska Z., Współczesne wyzwania bezpieczeństwa wewnętrznego w aspekcie bezpieczeństwa wodnego, Pomorska Szkoła Wyższa w Starogardzie Gdańskim przy udziale Akademii Wychowania Fizycznego i Sportu im. Jędrzeja Śniadeckiego w Gdańsku, Akademii Marynarki Wojennej im. Bohaterów Westerplatte w Gdyni i Towarzystwa Naukowego w Grudziądzu, Gdynia - Starogard Gdański 2017.

DOKUMENTY PRAWNE: 1. Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 roku o Policji. 2. Ustawa z dnia 18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeństwie osób przebywających na obszarach wodnych.

ŹRÓDŁA INTERNETOWE: 1. Encyklopedia Wikipedia https://pl.wikipedia.org/wiki/Granice_Polski, 2. Encyklopedia Wikipedia https://pl.m.wikipedia.org/wiki/Jeziora_w_Polsce. 3. Polska Policja, www.policja.pl. 4. Komenda Powiatowa Policji w Kartuzach, www.kartuzy.policja.gov.pl. 5. Wejewódzka Komenda Policji w Gdańsku, www.pomorska.policja.gov.pl.

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

POLICE ACTIONS FOR THE SAFETY OF WATER ON THE EXAMPLE OF THE POMERANIAN VOIODESHIP

SUMMARY Subsystem In order to strengthen the sense of security, people unite and call the state as the most important organizational form, guaranteeing safety. "Originally, the concept of security meant a justified conviction that it is beyond the reach of any threat, but it must be said that as a result of the progressive need to protect the life and freedom of each individual, safety was begun through the prism of the pillars that could guarantee this state, i.e. police. It is the Police, as a hierarchical and armed formation, that was established to ensure security and public order in the state's security subsystem and fulfill its tasks in many, sometimes remote areas, min. caring for water safety and safety on the water. Poland as a coastal country with a long coastline and with many lakes is exposed to various threats resulting from social activities associated with water.

KEY WORDS: Security, Police, Prevention, Rest, Water patrol

mgr Magdalena Formela e-mail: [email protected]

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

Radosław Zwara1, Dariusz Skalski1, Wojciech Wiesner2, Arkadiusz Stanula3, Dawid Czarnecki1

1 Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu im. Jędrzeja Śniadeckiego w Gdańsku Wydział Wychowania Fizycznego - Zakład Sportów Wodnych 2 Akademia Wychowania Fizycznego we Wrocławiu Instytut Turystki i Rekreacji 3 Akademia Wychowania Fizycznego im. Jerzego Kukuczki w Katowicach Wydział Wychowania Fizycznego - Zakład Pływania i Ratownictwa Wodnego

Specjalistyczne Grupy Ratownictwa Wodno-Nurkowego w Polsce - 25 lat istnienia

Number of characters: 47 020 (with abstracts, summaries and cover). Number of images: 10 x 1000 characters (lump sum)= 10 000 characters. Total: Number of characters: 57 020 (with abstracts, summaries and cover and graphics)= 1, 425 spreadsheets publishing.

STRESZCZENIE Artykuł ten dotyczy przedstawienia Specjalistycznych Grup Ratownictwa Wodno-Nurkowego funkcjonujących przy Jednostkach Ratowniczo-Gaśniczych Państwowej Straży Pożarnej, które istnieją i funkcjonują już od 25 lat. Prezentowane jest funkcjonowanie ratownictwa wodno-nurkowego w Krajowym Systemie Ratowniczo -Gaśniczym, jako wiodącego systemu zapieniającego bezpieczeństwo w zakresie podstawowym i specjalistycznym na akwenach w Polsce. Zaprezentowano, także rozwój funkcjonowania specjalistycznych grup w sieci jednostek ochrony przeciwpożarowych.

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

SŁOWA KLUCZOWE: Specjalistyczna Grupa Ratownictwa Wodno-Nurkowego, Państwowa Straż Pożarna, Ratownictwo wodno - nurkowe

WPROWADZENIE Istotne miejsce w sferze zapewnienia bezpieczeństwa na wodach śródlądowych mają jednostki ochrony przeciwpożarowej, które w ramach funkcjonowania w Krajowym Systemie Ratowniczo- Gaśniczym mają obowiązek zapewnić stałą gotowość do działań, lecz tylko w stopniu podstawowym. Mimo istnienia jednostek ochron przeciwpożarowej już od ponad wieku, Straż Pożarna w ramach działań ratowniczych dynamicznie się rozwija dopiero od lat 80. Wraz z obowiązywaniem w 1992 roku ustawy o Państwowej Straży Pożarnej i ustawy o ochronie przeciwpożarowej z dnia 24 sierpnia 1991 r., ratownictwo wodne staje się nową dziedziną, w której Państwowa Straż Pożarna zaczyna się najbardziej rozwijać i specjalizować. Dzięki ciągłej modernizacji, a zarazem trwożeniu grup ratowniczych, które zapewniały realizację zadań ratowniczych na wodzie oraz pod nią. Ratownictwo wodne weszło w zakres działań Państwowej Straży Pożarnej, jako służby wodącej w na terenie kraju. Obejmując działania na poziomie(zakresie) podstawowym realizowane przez wszystkie jednostki Straży Pożarnej włączone do Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego. A także na poziomie specjalistycznym realizowane przez nieliczne (elitarne) Jednostki Ratowniczo-Gaśnicze na terenie województwa. W przypadku województwa pomorskiego są to, jednostki z Gdańska, Ustki i Kościerzyny. Wymienione jednostki mają utworzone z pośród swoich szeregów grupy ratownicze i w imieniu Pomorskiego Komendanta Wojewódzkiego PSP w Gdańsku realizują zadnia na poziomie (zakresie) specjalistycznym zapewniając likwidacje zagrożeń i bezpieczeństwo. Zakres specjalistyczny obejmuje czynności ratownicze wykonywane przez przygotowane i przeznaczone to tego celu grupy ratownicze, znajdujące się w dyspozycji KW PSP przez Wojewódzkie Stanowisko Kierowania PSP. Zapewniają one w systemie całodobowym i całorocznym 27

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 z gotowością w stopniu podstawowym do działań ratowniczy, gdzie wymagany jest minimalny stan dwóch nurków z uprawnieniami Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji nadanymi przez Komendanta Głównego PSP po zdanym szkoleniu. Obecny poziom ratownictwa wodnego w zakresie specjalistycznym przeszedł długą drogę, którą określa się na 25 lat rozwoju dziedziny ratowniczej przy jednostkach ochrony przeciwpożarowej. Dzięki podziałowi na zakresy podstawowy i specjalistyczny, udało się wytworzyć procedury działania, w których uzyskuje się jak najlepsze działania ratownicze przez jak najmniejsze koszta. Wykorzystując potencjał ludzki i doświadczenie do zapewnienia realizacji najtrudniejszych działań ratowniczych, którymi są długotrwałe akcje poszukiwawcze tzw. humanitarne lub łączne działania ratownicze wraz z innymi dziedzinami jak np. chemiczne, ekologiczne, czy techniczne. Początki tworzenia Specjalistycznych Grup Ratownictwa Wodno-Nurkowego, to także początki działalności ratownictwa wodnego w nowo utworzonej ogólnopolskiej formacji mundurowej Państwowej Straży Pożarnej. Która wraz z swoim początkiem podjęła próbę sprostania nowym wyzwaniom, jakimi były działania ratownicze w następujących obszarach: • ratownictwo techniczne w zakresie komunikacji drogowej i kolejowej, działania poszukiwawczo-ratownicze, ratownictwo wysokościowe i wodno-nurkowe, • ratownictwo chemiczne, • ratownictwo ekologiczne, • ratownictwo medyczne (kwalifikowane pierwsza pomoc), • a także gaszenie pożarów z pożarami wewnętrznymi. Wyzwanie, jakie podjęła Państwowa Straż Pożarna 25 lat temu jest ratownictwo, które zmierza do zapewnienia bezpieczeństwa powszechnego w stanach nagłego lub nadzwyczajnego zagrożenia życia i zdrowia człowieka oraz mienia, realizowanego w trybie natychmiastowym. Państwowa Straż Pożarna w ramach wsparcia stworzyła w 1995 roku Krajowym Systemem Ratowniczo -Gaśniczym, w którym PSP stała się filarem zrzeszającym w funkcjonowaniu pozostałe instytucje, inspekcje, 28

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 straże oraz organizacje pozarządowe. Obecnie KSRG jest najważniejszym systemem bezpieczeństwa wewnętrznego w Polsce, który posiada włączone podmioty ratownicze na terenie całego kraju. W tym bardzo ważne i bardzo aktywne Jednostki Operacyjno-Techniczne Ochotniczych Straży Pożarnych, jak społeczne organizacje pozarządowe. Państwowa Straż Pożarna wpierana w zadaniach przez Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy, może obecnie coraz bardziej wyspecjalizować się w działaniach na obszarach wodnych. Związku, iż na przestrzeni 25 lat liczba pożarów spadła o 37%. Natomiast wzrasta systematycznie liczba tzw. miejscowych zdarzeń tj. działań ratowniczych istnieje coraz większa potrzeba skupienia się PSP na ratownictwie. W początkowym okresie istnienia PSP gaszenia pożarów było jej podstawowym zadaniem, lecz obecnie przy wzrastającej liczbie zdarzeń i technologii rośnie konieczność realizacji zadań ratowniczych w każdej dziedzinie, jakiej by człowiek nie wymyślił. Wśród tych dziedzin dominują interwencje spowodowane systematycznymi zjawiskami pogodowymi oraz zdarzania w komunikacji miejskiej.

pożary miejscowe zagrożenia

Wykres nr 1: Interwencje Państwowej Straży Pożarnej w latach 1993-2016 Źródło: Ewolucja Ratownictwa - Przegląd Pożarniczy, KG PSP Warszawa 29

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

Ogólna liczba interwencji z udziałem PSP w ciągu ostatnich 25 lat wzrosław ponad trzykrotnie (o 322%) - z 100 005 do 332 525 zdarzeń. Stosunek liczby pożarów do liczby działań ratowniczych tzw. miejscowych zagrożeń w 1993 r. do 30% pożarów i 61% miejscowych zagrożeń w 2016 r.

Wykres nr 2: Rozkład zdarzeń (pożary, miejscowe zagrożenia, alarmy fałszywe) Źródło: Ewolucja Ratownictwa - Przegląd Pożarniczy, KG PSP Warszawa

Liczba działań ratownictwa chemicznego i wodno-nurkowego wzrosław kilkunastokrotnie, ekologicznego - ponad dwukrotnie, a radiologicznego sześciokrotnie1. Najbardziej rozwijająca się i najbardziej liczne grupy specjalistyczne w Polsce są to grupy ratownictwa chemicznego i wodno-nurkowego. Ten fakt wynika z zapotrzeboawnia, wywołanym zagrożeniem i częstoliwości użycia ww. specjalizacji do działań. W efekcie, mimo że nietatowe grupy ratownictaw chemicznego i wodno - nurkowego są najliczniejszymi specjalizacjami PSP funkcjonującymi

1 T. Jopek, J. Zalech, D. Witczak, M. Marzec, Ewolucja Ratownictwa, Przegląd Pożarniczy, KG PSP Warszawa, Internet: khttps://www.ppoz.pl/ciekawostki/25-lat-psp/1578-ewolucja- ratownictwaonfliktu do wojny/, [dostęp: 10 sierpnia 2018 r.]. 30

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 w Krajowym Systemie Ratowniczo - Gaśniczym i Centralnych Oddwodach Operacyjnych PSP.

Wykres nr 3: Miejscowe zagrożenia (chemiczne, ekologiczne, radiologiczne) Źródło: Ewolucja Ratownictwa - Przegląd Pożarniczy, KG PSP Warszawa

Ratownictwo wodne realizowane na wszelkiego rodzaju obszarach wodnych oraz obszarach objętych powodzią lub zalaniem, jak również na terenach zalodzonych polega na wykonywaniu czynności ratowniczych z zakresu ratownictwa medycznego, chemicznego, technicznego, wysokościowego lub gaszenia pożarów, a w szczególności wiąże się nieprzerwalnie z działaniami specjalistycznymi t.j. nurkowymi. Realizacja działała ratowniczych na obszarach wodnych może stanowić wstęp do uruchomienia działań humanitarnych lub ekologicznych2.

2 Zasady Organizacyjne Ratownictwa Wodnego w Krajowym Systemie Ratowniczo-Gaśniczym, KG PSP Warszawa 2013 r., s. 4. 31

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

ZMIANY W PRZEPISACH

Obecnie w polskim systemie prawnym funkcjonuje szereg aktów prawnych regulujących kwestie ratownictwa. Fundamentem jest wspomniana wcześniej ustawa z 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej3, która weszła w życie 1 stycznia 1992 r. Na przestrzeni 25 lat podlegała ona wielu zmianą i z tego powodu pięciokrotnie wydano jej tekst ujednolicony (w latach 2002, 2006, 2009, 2013 i 2016). Kluczowy dla PSP akt prawny stanowi też ustawa z 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej4, obowiązująca do 26 września 1991 r. Była ona ujednolicana trzykrotnie - w latach 2002, 2009 oraz 2016. Zawiera delegację dla ministra właściwego do spraw wewnętrznych do określania szczegółowych zasad organizacji Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego. Aktem wykonawczym w tym zakresie jest rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych i administracji z 18 lutego 2011 r. w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego5. Na podstawie delegacji ustawowych wydano wiele innych aktów wykonawczych, doprecyzowujących istotne zagadnienia z dziedziny ratownictwa. Zaliczyć do nich można obowiązujące rozporządzanie ministra spraw wewnętrznych z 21 listopada 2014 r. w sprawie szczegółowych zasad wyposażania jednostek organizacyjnych PSP6. Należy nadmienić, że w analizowanym okresie ten akt wykonawczy był dwukrotnie zmieniany (2000 i 2014 r.), a jego pierwowzór stanowiło rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych z 7 sierpnia 1992 r. w sprawie udziału Państwowej Straży Pożarnej w akcjach ratowniczych w zakresie ratownictwa chemicznego i technicznego oraz zasad szkolenia i wyposażenia PSP

3 Ustawa z 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej, (Dz.U. z 2016 r., poz. 603 ze zm.). 4 Ustawa z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej, (Dz.U. z 2016 r., poz. 191 ze zm., zwana dalej ustawą o ochronie przeciwpożarowej). 5 Rozporządzenie MSWiA z 18 lutego 2011 r. w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego, (Dz.U. z 2011 r., Nr 46, poz. 239, zwane dalej rozporządzeniem o KSRG). 6 Rozporządzenie MSW z 21 listopada 2014 r. w sprawie szczegółowych zasad wyposażania jednostek organizacyjnych Państwowej Straży Pożarnej, (Dz.U. z 2014 r., poz. 1793). 32

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 w sprzęt i środki techniczne7. W ten sposób rozpoczęto regulowanie udziału jednostek ochrony przeciwpożarowej, a zwłaszcza PSP w działaniach ratowniczych. Wraz z powstawaniem coraz liczniejszych regulacji prawnych w wyniku, których strażacy uczestniczyli przy zdarzeniach ratowniczych. Zaczęto tworzyć zasady i procedury zapewniające schemat działania i bezpieczeństwo samym strażakom-ratownikom, którzy wyniku prac eksperckich i wdrożeniu procedur ułatwili sobie realizacje zadań ratowniczych w zakresie podstawowym, a także specjalistycznym. Zagadnienia z zakresu bhp w Państwowej Straży Pożarnej normuje obecnie rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych i administracji z 16 września 2008 r. w sprawie szczegółowych warunków bezpieczeństwa i higieny służby strażaków Państwowej Straży Pożarnej8. Obowiązuje ono od 11 stycznia 2009 r. Aktem poprzednim w tym obszarze było rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych i administracji z 17 listopada 1997 r. w sprawie szczegółowych warunków bezpieczeństwa i higieny służby strażaka oraz zakresu ich obowiązywania w stosunku do innych osób biorących udział w akcjach ratowniczych, ćwiczeniach lub szkoleniu9. Wcześniej istniejący, lecz już nieobowiązującym akt prawny regulujący działalność płetwonurków pod wodą to zarządzenie nr 194 i 200 Przewodniczącego Głównego Komitetu Kultury Fizycznej i Sportu z 1995 r. w sprawie uprawnienia płetwonurków, regulujące także początkową działalność ratownictwa nurkowego strażaków w PSP. Obecne zarządzenia i procedury są opierane na ustawie z dnia 17 października 2003 r. o wykonywaniu prac podwodnych10.

7 T. Jopek, J. Zalech, D. Witczak, M. Marzec, Ewolucja Ratownictwa, Przegląd Pożarniczy, KG PSP Warszawa, Internet: khttps://www.ppoz.pl/ciekawostki/25-lat-psp/1578-ewolucja- ratownictwaonfliktu do wojny/, [dostęp: 10 sierpień2018 r.]. 8 Rozporządzenie MSWiA z 16 września 2008 r. w sprawie szczegółowych warunków bezpieczeństwa i higieny służby strażaków Państwowej Straży Pożarne, (Dz.U. z 2008 r., Nr 180, poz. 1115). 9 T. Jopek, J. Zalech, D. Witczak, M. Marzec, Ewolucja Ratownictwa, Przegląd Pożarniczy, KG PSP Warszawa, Internet: khttps://www.ppoz.pl/ciekawostki/25-lat-psp/1578-ewolucja- ratownictwaonfliktu do wojny/, [dostęp: 10.07.2018 r.]. 10 Ustawa z dnia 17 października 2003 r. o wykonywaniu prac podwodnych, (Dz.U.2003 br 199 poz.1936). 33

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

Na uwagę zasługują także inne, równie istotne przepisy dotyczące ratownictwa, w tym odnoszące się zagadnień związanych z kierowaniem działaniami ratowniczo-gaśniczymi i współdziałaniem z innymi służbami przy ich organizacji oraz uprawnieniami kierującego działaniem ratowniczym (KDR). W zakresie kierowania i współdziałania jednostek ochrony przeciwpożarowej zastosowanie mają przepisy określone w rozporządzeniu ministra spraw wewnętrznych i administracji z 31 lipca 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad kierowania i współdziałania jednostek ochrony przeciwpożarowej biorących udział w działaniu ratowniczym11. Problematykę związaną z kierowaniem działaniami ratowniczymi reguluje w różnym aspekcie zarówno ustawa o ochronie przeciwpożarowej, ustawa o PSP, rozporządzenie Rady Ministrów z 4 lipca 1992 r. w sprawie zakresu i trybu korzystania z praw przez kierującego działaniami ratowniczymi12, jak i rozporządzanie o KSRG. Zagadnienie nie jest uregulowane całościowo w jednym akcie prawnym, lecz zapewnia KDR-owi prawo do zastosowania wyższej koniczności, jednoosobowego kierowania działaniami ratowniczymi, przejmowania mienia, dysponowania sił i środków na potrzeb działań, ewakuacji ludności, zwierząt i mienia, a także użycia grup specjalistycznych. Działania grup specjalistycznych nie są dowodzone przez KDR-a, lecz dowódcę grupy specjalistycznej, który podejmuje decyzje włącznie w ramach działań specjalistycznych. Procesy legislacyjne skutkują poszerzeniem zakresu zadań Państwowej Straży Pożarnej. Wejście 10 czerwca 2016 r. w ż ycie ustawy o działaniach antyterrorystycznych13 rozbudowuje katalog działań ratowniczych o współpracę z właściwymi organami i podmiotami podczas zdarzeń nadzwyczajnych wywołanych

11 Rozporządzenie MSWiA z 31 lipca 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad kierowania i współdziałania jednostek ochrony przeciwpożarowej biorących udział w działaniu ratowniczym, ( DzU z 1992 r., Nr 52, poz. 244). 12 Rozporządzenie Rady Ministrów z 4 lipca 1992 r. w sprawie zakresu i trybu korzystania z praw przez kierującego działaniem ratowniczym, (DzU z 1992 r., Nr 54, poz. 259). 13 Ustawa z dnia 10 czerwca 2016 r.o działaniach antyterrorystycznych, (DzU z 2016 r., poz. 904). 34

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 zagorzeniami, czynnikami biologicznymi, również o charakterze terrorystycznym14. Nowe akty prawne spowodowały powstanie rynku usług w zakresie ratownictwa wodnego i ograniczenie monopolu Wodnego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego na szkolenie ratowników. Rodzi się pytanie, czy zmiany te będą miały wpływ, na jakość pracy służby ratowniczej15. Wyniku tych zmian, zmniejsza się funkcjonowanie WOPR-u w Krajowym Systemie Ratowniczo-Gaśniczym, jako organu wspomagającego dla wiodącej służby ratowniczej, jaką jest Państwowa Straż Pożarna. Związku, z czym zachodzi większa konieczność rozwoju jednostek Straży Pożarnej do działań ratowniczych na akwenach. KSRG jest wspomagany na zasadzie zawartych porozumień z służbami, inspekcjami i strażami, między innymi: Policja, Straż Graniczna, Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Państwowa Agencja Atomistyki, Stacje Ratownictwa Górskiego, Morska Służba Poszukiwania i Ratownictwa (SAR), Lotnicze Pogotowie Ratunkowe, a także organizacje pozarządowe: GOPR, WOPR, TOPR, Aeroklub Polski, ZHP, PCK, Polski Związek Alpinizmu16. Porozumienia zapewniają realną możliwość współdziałania na terenie całego kraju.

SPECJALISTYCZNE GRUPY RATOWNICZE W KSRG Państwowa Straż Pożarna ma w swoich zasobach wydzielone nieetatowe siły do realizowania specjalistycznych czynności ratowniczych, składające się ze strażaków o ponadstandardowym wyszkoleniu wyposażonych w wysoko specjalistyczny sprzęt

14 T. Jopek, J. Zalech, D. Witczak, M. Marzec, Ewolucja Ratownictwa, Przegląd Pożarniczy, KG PSP Warszawa, Internet: khttps://www.ppoz.pl/ciekawostki/25-lat-psp/1578-ewolucja- ratownictwaonfliktu do wojny/, [dostęp: 10.07.2018 r.]. 15 W. Wiesner, Problematyka zarządzania bezpieczeństwem w parkach wodnych, (w:) W. Moska, S. Przybylski, D. Skalski, (red.) Ratownictwo wodne, sport pływacki i kultura fizyczna w teorii i praktyce, Tom 4, AWFiS w Gdańsku, 2017 r., s. 21. 16 D. Czarnecki, D. Skalski, S.S. Dębski, R. Zwara, M. Formela, Komendant Powiatowy Państwowej Straży Pożarnej w sferze ochrony przeciwpożarowej, (w:) A. Pedrycz, E. Zieliński, A. El Essa, (red.) Medycyna i Zarządzanie Kryzysowe, UMK w Toruniu-Collegium Medicum w Bydgoszczy, Bydgoszcz 2018 r., s. 124. 35

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 ratowniczy. Skupiające się w 165 specjalistycznych grupach ratowniczych wg. danych KG PSP z 2016 roku, w tym: 1) 48 grup chemicznych (SGRChem), 2) 45 grup wodno-nurkowych (SGRW-N), 3) 28 grup wysokościowych (SGRW), 4) 23 grup technicznych (SGRT), 5) 21 grup poszukiwawczo-ratowniczych (SGPR). Każda ze specjalistycznych rozwijała się na przestrzeni 25 lat w inny sposób, w zależności od dziedziny trudności podejmowanych działań. Niektóre z nich miały swoje początki wcześniej niż powstała formacja pod nazwą Państwowa Straż Pożarna np. ratownictwo wysokościowe, które 37 lat temu zapoczątkowało funkcjonowanie. W 2011 r. nastąpiło ujednolicenie organizacji wszystkich specjalizacji poprzez zatwierdzenie przez KG PSP ,,Zasad organizacji ratownictwa wysokościowego, chemicznego i ekologicznego, technicznego, medycznego, wodnego, działa poszukiwawczo -ratowniczych w Krajowym Systemie Ratowniczo-Gaśniczym". Zasady ujednoliciły m.in. organizację specjalistycznych grup ratowniczych, zasady ich dysponowania, standardy bezpieczeństwa, wymagania kwalifikacyjne dla ratowników, minimalny standard wyposażania jednostki, dokumentację z działań oraz wskazały zadania dla wojewódzkich koordynatorów poszczególnych specjalności. Określone zostały także dla wszystkich grup specjalistycznych obszary chronione. Za podstawę ich wyznaczania przyjęte zostało kryterium najszybszego czasu dotarcia sił specjalistycznych do miejsca zdarzania bez względu na podział administracyjny kraju. Należy nadmienić, że gotowość specjalistycznych grup ratowniczych jest monitorowana na bieżąco przez Stanowisko Kierowania KG PSP, które jest także punktem kontaktowym w zakresie współpracy z organizacjami międzynarodowymi i organami centralnymi służb ratowniczych państwa, z którymi Polska ma podpisane umowy o wzajemnej

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 pomocy i do których w przypadku katastrofy dysponuje siły i środki z pomocą ratowniczą bądź humanitarną17.

Ryc. 1: Schemat podziału specjalizacji ratowniczych w KSRG18

Dla Specjalistycznej Grupy Ratownictwa Wodno-Nurkowego nie przewiduje się działań w modułach za granicami kraju. Jest szans na to, że powstaną modułu ł odziowe, z przeznaczeniem do działań przeciwpowodziowych, także zagranicą. Wynika to z faktu wykorzystania potencjału grup ratownictwa wodno-nurkowego podczas: • 1997 - powodzi: na skutek intensywnych opadów deszczu w południowej i południowo-zachodniej części kraju doszło do katastrofy w skutkach powodzi. Dziania trwały 33 dni. Każdego dnia brało udział od 2 do 5 tyś. ratowników. Uszkodzeniu uległo 1115 km wałów przeciwpowodziowych, 480 mostów i blisko 1500 km dróg. Ponad 2500 miejscowości zostało dotknięte skutkami powodzi. Zginęły 54 osoby, a ponad 38 tyś. ewakuowano z wykorzystaniem łodzi;

17 T. Jopek, J. Zalech, D. Witczak, M. Marzec, Ewolucja Ratownictwa, Przegląd Pożarniczy, KG PSP Warszawa, Internet: khttps://www.ppoz.pl/ciekawostki/25-lat-psp/1578-ewolucja- ratownictwaonfliktu do wojny/, [dostęp: 10.07.2018 r.]. 18 W. Moska, D. Skalski, P. Makar, R. Zwara, Współczesne wyzwania zarządzania kryzysowego w aspekcie ratownictwa wodnego, PSW w Starogardzie Gdańskim, Gdańsk - Starogard Gdański 2018, s. 76. 37

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

• 2001 - zagrożenia powodziowe spowodowane intensywnymi opadami deszczu i gwałtownymi burzami, w dniach 8-9 lipca na terenie woj. pomorskiego, a następnie 15 i 23 lipca na południu Polski. Do walki z żywiołem skierowano siły centralnego odwodu operacyjnego z województw nieobjętych zagrożeniem. Działania jednostek ratowniczych polegały przede wszystkim na ewakuacji ludzi z zagrożonych budynków mieszkalnych i publicznych, udrożnieniu przepustów, usuwaniu zatorów, uszczelnianiu wałów, a w następnej kolejności usuwanie skutków powodzi. Dziennie zaangażowanych było w nie około 8 tyś. ratowników Państwowej i Ochotniczej Straży Pożarnej. Ewakuowano około 20 tyś. osób. • 2010 - powódź: w związku z intensywnymi opadami deszczu w dniach 17 maja - 30 czerwca jednostki KSRG oraz spoza systemu interweniowały w ponad 77 tyś. zdarzeń. Łącznie w akcjach przeciwpowodziowych na terenie kraju brało udział około 23 039 strażaków PSP i ponad 240 tyś. strażaków OSP. Najwięcej interwencji związanych z usuwaniem skutków powodzi miało miejsce za terenie województw: małopolskiego, podkarpackiego, świętokrzyskiego i lubelskiego. Zginęło 29 osób, 17 172 zostały ewakuowane. • 2015 - pożar mostu Łazienkowskiego w Warszawie: do pożaru doszło 14 lutego, do jego gaszenia pożaru użyto 17 prądów gaśniczych wody i trzech prądów piany. Zniszczeniu uległa konstrukcja stalowa mostu oraz jego infrastruktura techniczna. W działaniach wykorzystano specjalistyczne grupy ratownictwa wysokościowego, wodno-nurkowego oraz chemiczno -ekologicznego. Brało w nich udział 106 zastępów PSP

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

i ponad 302 ratowników. Pożar udało się ugasić po niespełna 42 godzinach działań19. • 2017 - nawałnica spowodowana intensywnymi opadami deszczu połączonymi z intensywnym i gwałtownym wiatrem. W działaniach sześć osób poniosło śmierć i 52 osoby zostały ranne, wraz z 13 strażakami. Straty wyceniono na Pomorzu na ponad 27 mln złotych, przy czym zniszczeniu uległo od 30 do 36 mln drzew na blisko 10 tyś. hektarach lasów. W działaniach ratowniczych związanych z usuwaniem skutków przechodzących burz zaangażowanych było łącznie 16 579 pojazdów pożarniczych, oraz 73 336 strażaków Państwowej Straży Pożarnej i Ochotniczych Straży Pożarnych.

Ryc. 2: Schemat związku poszczególnych rodzajów działań ratowniczych związanych z ratownictwem wodnym20

19 T. Jopek, J. Zalech, D. Witczak, M. Marzec, Ewolucja Ratownictwa, Przegląd Pożarniczy, KG PSP Warszawa, Internet: khttps://www.ppoz.pl/ciekawostki/25-lat-psp/1578-ewolucja- ratownictwaonfliktu do wojny/, [dostęp: 10.07.2018 r.]. 20 D. Marczyński, Przegląd Pożarniczy, Warszawa 1997, nr 7. 39

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

W ramach Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego na terenie kraju funkcjonuje 4 306 Ochotniczych Straży Pożarnych, z około 16 100 istniejących jednostek, jako organizacji społecznych.

Ryc. 3: Schemat organizacji Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego21

Dodatkowo ponad 500 Jednostek Ratowniczo-Gaśniczych, w których wytypowanych elitarnych jednostek utworzono grupy ratownictwa specjalistycznego.

SPECJALISTYCZNE GRUPY RATOWNICZE W PSP

Państwowa Straż Pożarna, jako zawodowa, umundurowana i odpowiednio wyposażona w sprzęt formacja przeznaczona jest między innymi do walki z klęskami żywiołowi i innymi miejscowymi zagrożeniami, w tym na obszarach wodnych, z uwzględnieniem prawa na nich obowiązujących. Komendant Główny PSP jest zwierzchnikiem Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego i odpowiada za prowadzenie działań ratowniczych z zakresu bezpieczeństwa powszechnego22.

21 Organizacja KSRG, Internet: https://www.straz.gov.pl/download/74/, KG PSP, Warszawa 2018, s. 2. 22 Ustawa z 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (Dz.U. z 2016 r., poz. 603 ze zm.),. 40

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

Działania ratownicze na obszarach wodnych - ratownictwo wodne - PSP realizuje w zakresie: • podstawowym: obejmującym czynności ratownicze wykonywane na powierzchni obszarów wodnych, w tym zalodzonych przez wszystkie Jednostki Ratowniczo -Gaśnicze; • specjalistycznym; obejmującym podstawowe i specjalistyczne czynności ratownicze na powierzchni oraz w toni lub na dnie obszaru wodnego, wykonywane przez Specjalistyczne Grupy Ratownictwa Wodno -Nurkowego, po przygotowaniu funkcjonariusza do działań z zakresu ratownictwa wodnego23. Zarówno w zakresie specjalistycznym, jak i nurkowym ratownictwo to wykonywane jest z użyciem sprzętu specjalistycznego, gwarantującego skuteczność wobec osoby znajdującej się w stanie bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia, a zarazem zapewniającego bezpieczeństwo ratownikowi(nurkowi). Jednak należy założyć, że podczas akcji ratowniczej, pomimo posiadanych procedur zdarzenie niestandardowe zawsze może sie pojawić wyniku, czego będzie trzeba odstąpić od zasad powszechnie uznanych za bezpieczne oraz od procedur i podjąć skuteczne działania ratownicze nawet z użyciem wyższej konieczności. Jak sama nazwa wskazuje SGRW-N tworzona z zasobów Jednostek Ratowniczo-Gaśniczych w Państwowej Straży Pożarnej, stanowi Specjalistyczną Grupę Ratownictwa o specjalizacji działań ratowniczych wodo-nurkowych.

23 J. Telak, M. Zielinska, Przygotowanie funkcjonariusza Państwowej Straży Pożarnej do działań ratowniczych na obszarach wodnych - postulaty metodyczne, Zeszyty Naukowe SGSP 2014, nr 49 (1), S. 98-111. 41

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

__ SPECJALISTYCZNE GRUPY RATOWNICZE

Ryc. 4: Schemat jednostki organizacyjne Państwowej Straży Pożarnej24

Jako jedna z dwóch najbardziej popularnych SGR w Polsce, SGRW-N jest stale wykorzystywana do działań ratowniczych, które są mierzone do dwóch godzin od zgłoszenia, a po tym czasie działania poszukiwawczyo - humanitarne, które są pozostałym formami działań poszukiwawczych z zachowaniem wszystkich zasad bezpieczeństwa oraz bez potrzeby walki z czasem. Specjalistyczne Grupy Ratownictwa Wodno-Nurkowego wpisały się w system działań ratowniczych i wyniku częstego ich udziału stał się coraz bardziej powszechny, a konieczność szybkiego dotarcia do miejsca działań ratowniczych zmusza Państwową Straż Pożarną, a dokładnie odpowiedzialnego za specjalizacje ratownicze w województwie Komendanta Wojewódzkiego PSP do zachowania gęsto rozlokowanych SGRW-N25 na terenie województwa. Ratownictwo wodne realizowane w zakresie specjalistycznym w głównej mierze jest prowadzone przez organizację prac podwodnych z udziałem Specjalistycznej Grupy Ratownictwa

24 D. Czarnecki, D. Skalski, S.S. Dębski, R. Zwara, M. Formela, Komendant Powiatowy Państwowej Straży Pożarnej w sferze ochrony przeciwpożarowej, (w:) A. Pedrycz, E. Zieliński, A. El Essa, (red.) Medycyna i Zarządzanie Kryzysowe, UMK w Toruniu-Collegium Medicum w Bydgoszczy, Bydgoszcz 2018 r., s. 121. 25 W. Moska, D. Skalski, P. Makar, R. Zwara, Współczesne wyzwania zarządzania kryzysowego w aspekcie ratownictwa wodnego, PSW w Starogardzie Gdańskim, Gdańsk - Starogard Gdański 2018, s. 125. 42

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

Wodno-Nurkowego. Zobligowana jest ona do podjęcia interwencji niezwłocznie po zadysponowaniu i przybyciu na miejsce, zgodnie z utrzymanym poziomem gotowości i dyspozycją, jaka przyszła z Wojewódzkiego Stanowiska Kierowania Państwowej Straży Pożarnej. Minimalny stan zapewnienia gotowości do działań ratownictwa wodno-nurkowego to tzw. poziom A, który jest wskazany do ciągłego zachowania przez 24 h/dobę, każdego dnia. W konsekwencji udaje się zapewnić obecnie na służbie zmianowej w podziale bojowym, czyli Jednostce Ratowniczo-Gaśniczej PSP, dwóch strażaków PSP z uprawnieniami nurkowymi.

Ryc. 5: Schemat organizacyjny poziomu gotowości A dla SGRW-N26

26 Zasad organizacji ratownictwa wodnego w Krajowym Systemie Ratowniczo-Gaśniczym, KG PSP Warszawa 2013 r., Załącznik nr 6. 43

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

Wyniku przyjętego schematu zapewnienia gotowości do działań SGRW-N w minimum 2 nurków na przyjętym minimalnym poziomie A, obecnie dyżurny stanowiska kierowania danej jednostki PSP, zgłasza liczebny stan gotowości do działań w widzie na Wojewódzkie Stanowisko Kierowania PSP, który jest odpowiedzialne za dysponowanie grup ratowniczych na terenie województwa. W przypadku zadysponowania grupy nurków poza województwo, odbywa się to przez Komendę Główną PSP, dokładnie Krajowe Centrum Koordynacji Ratownictwa i Ochrony Ludności, które także sprawuje stały nadzór nad gotowością specjalistycznych grup ratowniczych. W obecnej rzeczywistości udaje się osiągnąć Specjalistycznym Grupom Ratownictwa Wodno -Nurkowego przydętą gotowość, choćby w minimalnym stopniu na poziomie A. SGRW-N jako jednana spośród specjalizacji wymaga każdorazowo pisemnej zgody strażaka-nurka na prace podwodne. Jest to uwarunkowane ryzykiem i trudnością działań oraz szkodliwością dla samego ratownika. Nurkujemy tylko przy dobrym stanie zdrowia. Podczas nurkowania pojawiają się niebezpieczeństwa o wiele groźniejsze i bardziej złożone, niż podczas pływania powierzchniowego. Ich podłożem są zmiany w ciśnieniu i skaldzie gazów znajdujących się w organizmie człowieka27. Wyniku, czego, każdorazowo nurkowie w PSP wraz z przyjściem na służbę określają swoją zdatność psychofizyczną do działań ratownictwa wodno-nurkowego, a także przechodzą corocznie skrupulatnie badania w Instytucie Medycyny Morskiej i Tropikalnej w Gdyni. W przypadku podjęcia przez nurka prac podwodnych na służbie, według przepisów nie powinien on kontynuować służby, gdyż po jednym cyklu nurkowym należy się nurkowi regeneracja. Regeneracja na zasadzie odnowy biologicznej po ciężkim wysiłku powinna pozwalać na szybki i skuteczny odpoczynek, prowadzący do zjawiska superkompensacji,

27 W. Wiesner, D. Skalski, Podstawy Metodyczne Edukacji Ratowniczej, Skarszewy-Wrocław 2005 r., s. 55. 44

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 czyli wzrostu zdolności do wykonywania wysiłku28. W rzeczywistości strażacy PSP wykonujący prace podwodne realizują je ponadnormatywnie i nieetatowo, przez co po często po cyklu nurkowym pozostają strażak PSP na służbie, jako strażacy-ratownicy realizujący zadania etatowe, przede wszystkim uczestniczenie w działaniach ratowniczo-gaśniczych.

ZARYS ROZWÓJ SGRW-N NA PRZESTRZENI 25 LAT Zmiany w przepisach dotyczących nurkowania w PSP, także wprowadzenie Zasad organizacji ratownictwa wodnego w KSRG dały możliwość prowadzenia przez nurków skuteczniejszych działań ratowniczych związanych z poszukiwaniem ludzi i ich ewakuacją spod wody, a w dalszej kolejności kontynuowania akcji ratowniczej na powierzchni w celu przywrócenia czynności życiowych u poszkodowanego. Wyniku powstałych porozumień z służbami poruszającymi się statkami powietrznymi, takimi jak np. Lotnicze Pogotowie Ratunkowe, powstała koncepcja tzw. ,,szybkiego nurka". Nosząca zamysł jak najszybszego transportu strażak-nurka wraz ograniczonym wyposażaniem na miejsce zdarzania, aby jak najszybciej podjąć działania ratownicze. W owej koncepcji nie zastanowiono się nad bezpieczeństwem psychofizycznym nurka, a także nad zabezpieczeniem działań samego nurka. Ww. koncepcje mimo rozwoju SGRW-N i stałego systemu ratowniczego nie znajduje większego zastosowania. Strażacy PSP swoje działania ratownicze na obszarach wodnych, rozpoczęli od wykorzystania uprawnień turystycznych płetwonurka, a następnie Komenda Głowna Państwowej Straży Pożarnej opracował harmonogram szkolenia wraz z nadawaniem uprawnień nurka PSP. Swoje działania często nurkowie wspomagali o doświadczenie i rozpoznanie wędkarzy i rybaków, którzy skutecznie ułatwili i skracali działania nurków PSP. Ten stan rzeczy trwał do 2004 roku, gdzie uprawnienia przekwalifikowano na nurka MSWiA

28 P. Makar, D. Skalski, B. Waade, A. Stanula, A. Pęczak-Graczyk, D. Kowalski, Fizjologiczne podstawy treningu pływackiego, (w:) W. Moska, S. Przybylski, D. Skalski, (red.) Ratownictwo wodne, sport pływacki i kultura fizyczna w teorii i praktyce, Tom 4, AWFiS w Gdańsku, 2017 r., s. 201. 45

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 i udostępniono szkolenie nurkowe dla wszystkich strażaków PSP, którzy przejdą w 10 min tzw. ,,test łosia" (skomplikowany tor przeszkód z rzucaniem rzutką do celu, przepłynięcie łodziom wiosłową odcinka tzw. ósemką, a następnie przepłynięcie w stroju ABC i skafandrze piankowym 50 m po czym zanurkowanie na 3 m po manekina i holowanie manekina z powrotem. ,,Testy łosia" były praktykowane do 2009 roku, po czym każdy chętny strażak PSP mógł przystąpić do szkolenia. W trakcie szkolenia jest realizowany odsiew osób z słabymi umiejętnościami nurkowymi. Do obecnej chwili praktykuje się nadawanie uprawnień nurkowych MSWiA w systemie trzystopniowym. Kwalifikacje służbowe uprawniające do wykonywania prac podwodnych między innymi w PSP reguluje Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 25 maja 2004 roku w sprawie kwalifikacji osób uprawnionych do wykonywania prac podwodnych, które uzyskały uprawnienia w jednostkach organizacyjnych podległych lub nadzorowanych przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych, § 3, ust. 1, 2, 3, (Dz. U. Nr 1, poz. 1468)29. Szkolenie strażaków PSP do realizacji prac podwodnych jest procesem złożonym, w którego skład wchodzą: a) szkolenia podstawowe, które obejmuje nabycie przez kandydatów na nurka MSWiA podstawowych umiejętności i uprawnień nurkowych na kursach organizowanych przez działające na terenie kraju organizacje zrzeszające i szkolące płetwonurków, b) szkolenia zawodowe, podczas których funkcjonariusze zdobywają kwalifikacje mł. nurka MSWiA, nurka MSWiA oraz instruktora MSWiA, c) szkolenia podnoszące kwalifikacje zawodowe, które pozwalają na zdobywanie przez nurków MSWiA w PSP określonych specjalności nurkowych.

29 Rozporządzenie MSWiA z 25 maja 2004 r. w sprawie kwalifikacji osób uprawnionych do wykonywania prac podwodnych, które uzyskały uprawnienia w jednostkach organizacyjnych podległych lub nadzorowanych przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych, § 3, ust. 1, 2, 3, (Dz. U. Nr 1, poz. 1468). 46

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

Tryb nabywania kwalifikacji uprawniających do wykonywania prac podwodnych podwodnych w zakresie ratownictwa przedstawia poniższy harmonogram (Ryc. 6).

Ryc. 6: Harmonogram szkoleń w oparciu o kwalifikację dla członków SGRW-N30

Pracami podwodnymi kierują nurek MSWiA lub nurek instruktor MSWiA, jeżeli zostaną wyznaczeni do pełnienia funkcji kierującego pracami podwodnymi przez kierownika jednostki. W roku 2018 PSP ma wyznaczone do prowadzenia szkoleń kwalifikacyjnych i doskonalących 30 nurków instruktorów, zaś 25 lat temu wykorzystywano do szkoleń instruktorów cywlinych. Od kiedy ratownictwo wodne weszło w zakres działań Państwowej Straży Pożarnej dziedzina ta dynamicznie i ciągle się rozwija. Zadania na obszarach wodnych są zarówno trudne, jak i bardzo niebezpieczne. Aby skutecznie zadziałać w takich warunkach trzeba poznać nie tylko techniki ratownicze, ale przede wszystkim własne możliwości. Każdy ratownik przed wejściem do wody i podjęciem działań musi mieć świadomość zagrożenia

30 Regulamin Specjalistycznej Grupy Wodno- Nurkowej w Pile, KP PSP w Pile 2007 r., s. 7. 47

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 oraz pewność, że jego działania będą skuteczne. Wiedzę tę można pozyskać wyłącznie podczas szkoleń i ćwiczeń. Na wodzie nie ma przypadków. Wiedza, pokora i dobre poznanie własnych możliwości, to gwarancja dobrze przeprowadzonej akcji ratowniczej. Pozostałe doskonalenie strażaków PSP w zakresie umiejętności z ratownictwa wodnego powinno obejmować: • ratownictwo lodowe, • ratownictwo na rzekach górskich i wodach szybko płynących, • ratownictwo w czasie powodzi, • sterowanie łodziami z napędem silnikowym adekwatnie do wymagań związanych z parametrami ł odzi dostosowanej do rodzaju akwenu (dotyczy szkolenia dla podmiotów ksrg posiadających jednostki pływające z napędem silnikowym). W ostatnich latach PSP opracowało programy szkoleń strażaków w rozgałęzieniach różnych dziedzin ratowniczych, dzięki powstałym wyniku tego skryptom szkolenia poziom wyszkolenia strażaków jest jednakowy, a zarazem bardzo wysoki. Ponadto szkolenia powinny zapewnić podwyższanie umiejętności prowadzenia czynności kwalifikowanej pierwszej pomocy w trakcie działań ratowniczych na obszarach wodnych. Dopiero od niedana, każdy kandydat przyjmowany do służby lub deklarujący w ramach wolontariatu zdolność do wykonywania zadań ratownictwa wodnego musi posiadać umiejętność pływania31. W ostatnich latach Państwowa Straż Pożarna uczyniła wiele, aby w dziedzinie poszukiwań podwodnych, lokalizacji i identyfikacji obiektów podwodnych, w tym głównie ofiar utonięć, stać się jedną z najlepiej wyposażonych formacji w Europie32. Państwowa Straż Pożarna już 25 lat temu, tworząc Specjalistyczne Grupy Ratownictwa Wodno-Nurkowego stworzyła swojego rodzaju siatkę bezpieczeństwa dla powierzchni kraju. Rozlokowanie SGRW-N we wszystkich województwach, w różnych

31 Skrypt do szkolenia z zakresu ratownictwa na obszarach wodnych realizowanych przez KSRG w zakresie podstawowym, KG PSP Warszawa, 2018 r., s. 9. 32 D. Grabiec, Ratownictwo wodne w PSP spojrzenie z zewnątrz Warszawa, 2010 r., s. 13. 48

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 zakątkach mapy. Powoduje, że grupy w mniejszym lub większym stopniu zapieniają ochronę trenów zagrożonych. A w przypadku braku gotowości jednej z grup sąsiednie grupy ratownictwa wodno -nurkowego są w stanie dotrzeć na miejsce zdarzenia. Poniższa grafika przedstawia aktualne rozmieszczenie SGRW-N na terenie kraju i ich możliwości dojazdu.

Ryc. 7: Graficzne przedstawienie lokalizacji SGRW-N z orientacyjnym zaznaczonym obszarem dojazdu (uwzględniając czas dysponowania 3 min)33

33 KW PSP Szczecin, Internet: https:szczecin.kwpsp.gov.pl/download.php/, [dostęp: 10 sierpnia 2018 r.]. 49

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

Osiągnięty stan zabezpieczenia kraju przez SGRW-N, jest prawdopodobnie maksymalnym. Mimo przyjętych chronogramów rozwoju każdej grupy wodno-nurkowej, osiągnięcie wyższego poziomu bez nakładów osobowych obecnie się nie sprawdza. A wręcz wpływa na wychowanie liczebności stanów osobowych w Specjalistycznych Grupach Ratownictwa Wodno- Nurkowego Państwowej Straży Pożarnej. Wyniku zachowania ciągłości i wielosezonowości zabezpieczenia akwenów, kąpielisk i punktów wyznaczonych tymczasowo do kąpieli warto włączać nowe jednostki OSP do KSRG zwłaszcza te, które na terenie powiatu posiadają jednostki pływające dla samodzielnej realizacji działań w zakresie podstawowym, a także wsparcia działań specjalistycznych.

ZAKOŃCZENIE Mówiąc o ratownictwie wodnym trzeba wspomnieć, że ta dziedzina to nie tylko poszukiwanie osób i przedmiotów zatopionych w głębinach wód, ale także innych zadań jak np. działania zmierzające do usuwania niebezpiecznych związków ropopochodnych (i innych) z powierzchni wody, działania prowadzone podczas powodzi, pompowanie wody, ratowanie uwięzionych w zamarzniętych zbiornikach zwierząt, udzielania pomocy medycznej topiącym się osobom i wiele innych rodzajów akcji. Realizacja działań ratowniczych na akwenach może stanowić również wstęp do uruchomienia działań humanitarnych. Organizowanie i prowadzenie innych, niż ratownicze działań mających na celu wykonanie określonych zadań w ramach likwidacji miejscowych zagrożeń na akwenach, nie wymaga stosowania trybu pilnego (natychmiastowego) oraz nie należy do katalogu standardowych obowiązków podmiotów ratowniczych tworzących KSRG. Do działań o charakterze humanitarnym w ramach likwidacji miejscowych zagrożeń na obszarach wodnych można zaliczyć: d) dostarczanie osobom poszkodowanym środków pomocy niezbędnych w przetrwaniu podczas zatopień i powodzi, e) współdziałanie przy likwidacji zatorów na ciekach wodnych, 50

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

f) awaryjne zasilanie w energie elektryczną, g) zabezpieczenie możliwości dekontaminacji osób poszkodowanych, h) udzielanie pomocy technicznej przy awariach wodnych środków transportu, i) pomoc przy pobieraniu próbek wody i gruntu (dna), j) pomoc w usuwaniu awarii podwodnej części obiektów hydrotechnicznych i instalacji, k) wspomaganie służb porządkowych i ochrony granic w zakresie zabezpieczenia terenu, l) wspomaganie Policji i Straży Granicznej w wykonywaniu czynności procesowych w szczególności poszukiwanie i wydobywanie zwłok oraz przedmiotów pochodzących z przestępstwa34. Często też ekipy nurkowe PSP biorą udział w poszukiwaniu topielców, co nie jest domeną innych płetwonurków, których głównym celem jest nurkowanie rekreacyjne lub też nurkowanie w celach zarobkowych. Nie mają oni do czynienia z tak dużą dawkom zagrożenia i tak złymi warunkami pracy jak akcje nurków MSWiA, których działania są prowadzone pod presją czasu i oczekiwań społecznych w niebezpiecznych miejscach. Dlatego też niewolno zapomnieć przy zapewnieniu bezpieczeństwa na akwenach o bezpieczeństwie nurków Specjalistycznych Grup Ratownictwa Wodno-Nurkowego. Jest to istotny fakt, który wraz z 25 letnim rozwojem SGRW-N nieetatowych działań ratowniczych pozwolił na osiągnięcie satysfakcjonujące go progu bezpieczeństwa prowadzenia prac podwodnych przez nurków z PSP. Nawiązując bezpieczeństwa, które towarzyszy ludzkości od zarania dziejów i jest pierwotną oraz elementarną potrzebą jednostek, grup społecznych, jak i całych narodów, w tym także instytucji powstałych na potrzeby państwa. Bezpieczeństwo, jako jedno z praw społecznych, jest należnym prawem człowieka - wynikiem molarnych i politycznych uzgodnień,

34 Regulamin Specjalistycznej Grupy Wodno- Nurkowej w Pile, KP PSP w Pile 2007 r., s. 4. 51

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 które oddaje istotę rozwoju cywilizacyjnego człowieka35. Z racji na fakt, iż Państwowa Straż Pożarna w Polsce stała się filarem i organem wiodącym w bezpieczeństwie powszechnym, a w tym ratownictwie wodnym. Grypy ratownictwa wodno -nurkowego mimo nieetatowego uczestnictwa jej członków rozwijają się zapewniając bezpieczeństwo społeczeństwu oraz ratownikom.

BIBLIOGRAFIA:

PUBLIKACJE: 1. Czarnecki D., Skalski D., Dębski S.S., Zwara R., Formela M., Komendant Powiatowy Państwowej Straży Pożarnej w sferze ochrony przeciwpożarowej, (w:) Pedrycz A., Zieliński E., El Essa A., (red.) Medycyna i Zarządzanie Kryzysowe, UMK w Toruniu-Collegium Medicum w Bydgoszczy, Bydgoszcz 2018 r., s. 121, 124. 2. Grabiec D., Ratownictwo wodne w PSP spojrzenie z zewnątrz Warszawa, 2010 r., s. 13. 3. Makar P., Skalski D., Waade B., Stanula A., Pęczak-Graczyk A., Kowalski D., Fizjologiczne podstawy treningu pływackiego, (w:) Moska W., Przybylski S., Skalski D., (red.) Ratownictwo wodne, sport pływacki i kultura fizyczna w teorii i praktyce, Tom 4, AWFiS w Gdańsku, 2017 r., s. 201. 4. Marczyński D., Przegląd Pożarniczy, Warszawa 1997, nr 7. 5. Moska W., Skalski D., Makar P., Zwara R., Współczesne wyzwania zarządzania kryzysowego w aspekcie ratownictwa wodnego, PSW w Starogardzie Gdańskim, Gdańsk - Starogard Gdański 2018, s. 76, 125. 6. Skalski D,, Kontrola zarządcza a zarządzanie kryzysowe na szczeblu wojewódzkim, (w:) Lizakowski P., Skalski D., Dębski S., Zwara R., (red.) Bezpieczeństwo, Zdrowie i Kultura fizyczna, Wybrane zagadnienia, Tom 7, PSW w Starogardzie Gdańskim, Gdynia-Gdańsk-Starogard Gdański 2018 r., s. 73.

35 D. Skalski, Kontrola zarządcza a zarządzanie kryzysowe na szczeblu wojewódzkim, (w:) P. Lizakowski, D. Skalski, S. Dębski, R. Zwara, (red.) Bezpieczeństwo, Zdrowie i Kultura fizyczna, Wybrane zagadnienia, Tom 7, PSW w Starogardzie Gdańskim, Gdynia-Gdańsk-Starogard Gdański 2018 r., s. 73. 52

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

7. Skrypt do szkolenia z zakresu ratownictwa na obszarach wodnych realizowanych przez KSRG w zakresie podstawowym, KG PSP Warszawa, 20018 r., s. 9. 8. Wiesner W., Problematyka zarządzania bezpieczeństwem w parkach wodnych, (w:) Moska W., Przybylski S., Skalski D., (red.) Ratownictwo wodne, sport pływacki i kultura fizyczna w teorii i praktyce, Tom 4, AWFiS w Gdańsku, 2017 r., s. 21. 9. Wiesner W., Skalski D., Podstawy Metodyczne Edukacji Ratowniczej, Skarszewy-Wrocław 2005 r., s. 55. 10. Zasady Organizacyjne Ratownictwa Wodnego w Krajowym Systemie Ratowniczo-Gaśniczym, KG PSP Warszawa 2013 r., s. 4, załącznik nr 6.

AKTY PRAWNE: 1. Ustawa z 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej, (Dz.U. z 2016 r., poz. 603 ze zm.). 2. Ustawa z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej, (Dz.U. z 2016 r., poz. 191 ze zm., zwana dalej ustawą o ochronie przeciwpożarowej). 3. Ustawa z dnia 17 października 2003 r. o wykonywaniu prac podwodnych, (Dz.U.2003 br 199 poz.1936). 4. Ustawa z dnia 10 czerwca 2016 r. o działaniach antyterrorystycznych, (DzU z 2016 r., poz. 904). 5. Rozporządzenie Rady Ministrów z 4 lipca 1992 r. w sprawie zakresu i trybu korzystania z praw przez kierującego działaniem ratowniczym, (DzU z 1992 r., Nr 54, poz. 259). 6. Rozporządzenie MSWiA z 31 lipca 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad kierowania i współdziałania jednostek ochrony przeciwpożarowej biorących udział w działaniu ratowniczym, ( DzU z 1992 r., Nr 52, poz. 244). 7. Rozporządzenie MSWiA z 25 maja 2004 r. w sprawie kwalifikacji osób uprawnionych do wykonywania prac podwodnych, które uzyskały uprawnienia w jednostkach organizacyjnych podległych lub nadzorowanych przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych, § 3, ust. 1, 2, 3, (Dz. U. Nr 1, poz. 1468).

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

8. Rozporządzenie MSWiA z 16 września 2008 r. w sprawie szczegółowych warunków bezpieczeństwa i higieny służby strażaków Państwowej Straży Pożarne, (Dz.U. z 2008 r., Nr 180, poz. 1115). 9. Rozporządzenie MSWiA z 18 lutego 2011 r. w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego, (Dz.U. z 2011 r., Nr 46, poz. 239, zwane dalej rozporządzeniem o KSRG). 10. Rozporządzenie MSW z 21 listopada 2014 r. w sprawie szczegółowych zasad wyposażania jednostek organizacyjnych Państwowej Straży Pożarnej, (Dz.U. z 2014 r., poz. 1793). 11. Regulamin Specjalistycznej Grupy Wodno- Nurkowej w Pile, KP PSP w Pile 2007 r., s. 4, 7.

ŹRÓDŁA INTERNETOWE:

1. Jopek T., Zalech J., Witczak D., Marzec M., Ewolucja Ratownictwa, Przegląd Pożarniczy, KG PSP Warszawa, Internet: khttps://www.ppoz.pl/ciekawostki/25-lat-psp/1578-ewolucja- ratownictwaonfliktu do wojny/, [dostęp: 10 sierpnia 2018 r.]. 2. https:szczecin.kwpsp.gov.pl/download.php/, KW PSP Szczecin, [dostęp: 10 sierpnia 2018 r.]. 3. https://www.straz.gov.pl/download/74/, Organizacja KSRG, KG PSP, Warszawa 2018, s. 2.

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

SPECIALIZED WATER AND DIVING RESCUE GROUPS IN POLAND - 25 YEARS OF EXISTENCE

SUMMARY

This article concerns the presentation of Specialist Waterborne Rescue Groups operating at the Fire and Rescue Service of the State Fire Service, which exist and have been functioning for 25 years. Presented is the functioning of water and diving rescue in the National Rescue and Fire Fighting System, as a leading assurance of basic and specialized safetyon water bodies in Poland. The development of the functioning of specialized groups in the network of fire protection units was also presented.

KEY WORDS: Specialist Water and Diving Rescue Group, State Fire Service, Water rescue - diving

mgr Radosław Zwara e-mail: [email protected]

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

Dariusz Skalski1, Sławomir Stanisław Dębski2, Piotr Lizakowski3, Dawid Czarnecki1, Rafał Glazik1, Radosław Zwara1

1 Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu im. Jędrzeja Śniadeckiego w Gdańsku Wydział Wychowania Fizycznego - Zakład Sportów Wodnych 2 Pomorska Szkoła Wyższa w Starogardzie Gdańskim 3 Akademia Marynarki Wojennej im. Bohaterów Westerplatte w Gdyni Wydział Dowodzenia i Operacji Morskich

Administracja bezpieczeństwa i porządku publicznego na przykładzie Policji

Number of characters: 57 128 (with abstracts, summaries and cover). Number of images: 0 x 1000 characters (lump sum)= 0 000 characters. Total: Number of characters: 57 128 (with abstracts, summaries and cover and graphics)= 1, 428 spreadsheets publishing.

STRESZCZENIE Administracja publiczna, jako konsekwencja rozwoju instytucjonalnego prowadzi do specjalizacji i rozdziału celów, zadania i kompetencje. Pod względem bezpieczeństwa i porządku publicznego, policja tworzy się, jako podmiot spełniający najważniejszą rolę. Ta sytuacja stwarza wyzwania badawcze dla wielu dziedzin nauki. Wyzwania te stanowią podstawę tego badania. Główną formułą sprawującą zadania administracji w zakresie bezpieczeństwa i porządku publicznego jest Policja. Bez względu na nazwę, struktury i podporządkowanie zawsze była to formacja uzbrojona, służąca państwu, obecnie w tworzącym się nowym, demokratycznym ustroju – społeczeństwu, uwzględniając, że państwo to mieszkańcy wyodrębnionego terytorium uznanego prawem międzynarodowym. Policja stanowi najbardziej widoczną dla obywateli instytucję sprawującą w imieniu państwa kontrolę 56

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 społeczną. Oprócz Policji występują w Polsce inne formy wykonujące podobne zadania. Najbardziej znane są straże gminne (miejskie). Straż spełnia służebną rolę wobec społeczności lokalnej. Tak jak w przypadku Policji, straż gminna (miejska) również odpowiedzialna jest przede wszystkim za ochronę i bezpieczeństwo społeczeństwa i porządek publiczny. Inną formą jest straż graniczna. Do podstawowych zadań należy też ochranianie i organizacja ochrony granic. Ze Strażą Graniczną współpracują także i inne służby. Wszystkie mają wykonywać swoje zadania z poszanowaniem godności i praw obywateli.

SŁOWA KLUCZOWE: Administracja publiczna, Zarządzanie kryzysowe, Bezieczeństwo, Służby, Administracja rządowa

WSTĘP Administracja to pojęcie używane w różnych znaczeniach, rozumiane, jako pewne działanie lub jako pewna wyodrębniona organizacja o szczególnych cechach. Można ją utożsamić z wszelkim zarządzaniem.

Administaracja publiczna Pojęcie administracja jest używane w języku potocznym głównie, jako służba, przewodnictwo i kierownictwo. Źródłem tego słowa jest język łaciński. Słowo to po łacinie oznacza wykonawcę, kierowanie, działanie celowe. Zatem administracja to złożona struktur organizacyjna, która składa się z wielu jednostek organizacyjnych, które skupiają się wokół organów, czyli jednostek, które zostały wyposażone w odpowiednie kompetencje, jakie określono w ustawach i stworzyły dzięki temu pewien zamknięty układ organizacyjny. W tym układzie organizacyjnym realizują wskazane zadania publiczne. Z punktu widzenia nauki administracji, administrację publiczną można rozpatrywać, jako pewną całość organizacyjną (wyodrębnioną organizację), instytucję, system instytucji o pewnych cechach i jako administrację w znaczeniu funkcjonalnym rozumianą, jako działalność organizatorska i wykonawcza w odniesieniu do stanowionego prawa. Takie ujęcie 57

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 administracji, (jako organizacji) jest ujęciem w sensie rzeczowym, czyli statycznym i czynnościowym, czyli dynamicznym. Przy czym statyczna organizacja administracji oznacza gotowość organizacyjną, zaś dynamiczna zorganizowane działanie. W teorii istnieją dwa rodzaje administracji: • publiczna, • prywatna. Również wyróżnia się administrację: • materialną, • formalną. Administracja wykonuje funkcje: Zlecone z zakresu administracji. Organy i pozostałe podmioty wykonują administracyjne zadania i kompetencje związane z przyznanymi uprawnieniami. Administracja publiczna to działalność, która zazwyczaj jest wykonywana przez podmioty administracji publicznej w rozumieniu formalnym. Administracja rządowa jest zespołem organów, urzędów instytucji centralnych i terenowych, służących do zaspokajania zbiorowych i indywidualnych potrzeb ludzi, wynikających z ich współżycia w społeczeństwie. Struktura i organizacja administracji rządowej jest złożona. Administracja centralna kieruje szczeblami centralnymi. Na szczeblach poszczególnych jednostek podziału terytorialnego funkcjonuje rządowa administracja terenowa. Do struktury rządowej administracji centralnej zalicza się takie jednostki jak rząd, ministerstwa, kancelarię premiera, państwowe jednostki organizacyjne. Strukturę rządowej administracji terenowej tworzą: rządowa administracja ogólna, tj. wojewoda, administracja zespolona i administracja niezespolona. Dalej administracja samorządowa, która jest zespołem instytucji służących do zajmowania się sprawami publicznymi przez społeczności lokalne. Administracja ta występuje w jednostkach podziału terytorialnego państwa, tj. w gminie, powiecie, i województwie. Administracja publiczna jest, więc pojęciem najszerszym, ponieważ obejmuje ona nie tylko aktywność organów państwowych, rządowych i samorządowych, ale także innych podmiotów, w ograniczonym 58

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 zakresie zakładów administracyjnych, przedsiębiorstw państwowych, organizacji społecznych, fundacji, niektórych agencji wykonujących określone zadania administracji publicznej. We współczesnej nauce prawa administracyjnego przyjmuje się, inkorporując z poprzedniego ustroju, że administrację publiczną w znaczeniu podmiotowym tworzą organy państwa (w nowym ustroju winno być organy administracji rządowej), organy samorządu terytorialnego oraz zakłady administracyjne oraz inne podmioty, które wykonują funkcję zlecone administracji publicznej. Terminy „administracja rządowa” i „administracja państwowa” mogą być używane zamiennie, choć w praktyce legislacyjnej przeważa tendencja do posługiwania się terminem „administracja rządowa”. Przy przyjęciu kryterium przedmiotowego, uznawano administrację za działalność opartą na prawie, mającą na celu realizację zadań publicznych (państwa, społecznych, podmiotów samorządowych, podmiotów publicznych). Przy zastosowaniu kryterium podmiotowego, administrację określa się, jako działalność organów administracyjnych.

Funkcje Ustrój państwa przesądza o istocie funkcji danej administracji. Funkcje administracji są komplementarnym elementem względem funkcji innych podzespołów. Ich łączne realizowanie prowadzi do wykonywania funkcji egzekutywy a w tym rządu, sądownictwa i prawodawstwa. Administracja publiczna, jak już wskazano, pełni zasadniczo funkcję realizacji zadań publicznych, jej celem zaś, jaki w rezultacie ma zostać osiągnięty, powinno być całkowite zaspokojenie potrzeb społeczeństwa. Mimo całej różnorodności ujęć szczegółowych w zakresie funkcji, jakie realizuje administracja publiczna, wśród badaczy panuje zgoda, że współcześnie administracja realizuje swoje zadania w różnych obszarach. Najczęściej zalicza się do nich zadania z zakresu m.in. klasycznej administracji porządkowo- reglamentacyjnej. Obszar ten, związany z ochroną porządku publicznego i bezpieczeństwa zbiorowego, mieści w sobie stosowanie instrumentów władczych zwłaszcza zakazów, nakazów, rozmaitych zezwoleń i koncesji, 59

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 a także utrzymanie stosownych organów orzekających oraz służ, straży, inspekcji i innych instytucji stojących na straży porządku publicznego i bezpieczeństwa zbiorowego. Funkcje władcze funkcje administracji o charakterze władczym zmierzają do gwarantowania zapewnienia porządki i bezpieczeństwa publicznego, reglamentują wykonywanie określonej działalności gospodarczej, kształtują warunki pożądanego rozwoju określonych sektorów gospodarki, czy też związane są z zarządzaniem majątkiem publicznym. Do funkcji władczych zalicza się: funkcję porządkowo- reglamentacyjną, funkcję regulacyjną oraz funkcję zarządczo- właścicielską. Funkcje administracji, wskazywane w polskiej literaturze (ich nazewnictwo różni się, w zależności od podejścia do badania zjawiska administracji publicznej), jak np. funkcja polityczna władzy publicznej, zarządzanie zasobami, wykonywanie zadań określonych ustawami, funkcja alokacyjna czy redystrybucyjna, zarządzanie rozwojem, funkcja ewidencyjna, są w istocie sposobami realizacji zadań publicznych. Zaś owa realizacja zadań publicznych jest właśnie funkcją, jaką pełnia administracja publiczna, by osiągnąć swój idealny cel: zaspokojenie potrzeb społeczeństwa. Warto, zatem w tym miejscu podkreślić, że współczesna administracja ma przede wszystkim służyć swym obywatelom. To zaś, w jaki sposób i za pomocą, jakich instrumentów to czyni, jest kwestią drugoplanową. Policja administracyjna - pierwsza ze wskazanych sfer, przynależnych do podstawowych funkcji administracji (funkcji porządkowej), jest często w literaturze przedmiotu nazywana tzw. policją administracyjną. Pojęcie to należy rozumieć szeroko, nie tylko poprzez pryzmat Policji, ale również innych organów bezpieczeństwa i porządku publicznego, w tym służb specjalnych, Państwowej Straży Pożarnej, Straży Granicznej oraz rozmaitych inspekcji. W zakresie ochrony porządku i bezpieczeństwa publicznego administracja może wykonywać zapisane w normach prawnych funkcje za pomocą władczych form działania administracji, w tym przy pomocy: 1) przepisów porządkowych, mających charakter aktów generalnych, powszechnie obowiązujących, mających 60

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

na celu ochronę życia, zdrowia lub mienia oraz dążących do zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego, 2) aktów administracyjnych generalnych o charakterze policyjnym, 3) aktów administracyjnych indywidualnych: • administrację ogólną, sprawowaną przez organy posiadające rozmaite kompetencje, które można przypisać do wielu pionów administracji, tworzonych i systematyzowanych z myślą o wykonywaniu zadań publicznych przypisywanych administracji ( Rada Ministrów, minister, wojewoda), • administrację specjalną, sprawowaną w celu wykonywania zadań publicznych o jednolitym charakterze, przypisaną do określonego pionu administracji (administracja wojskowa, spraw zagranicznych, ochrony zdrowia, szkolnictwa itp.). W oparciu o przedstawione powyżej funkcje administracji publicznej, można wskazać na podział administracji publicznej na: • administrację reglamentacyjną (czy inaczej administrację porządkowo- reglamentacyjną), • administrację świadczącą (inaczej administrację zawiadowczą, administrację usługodawczą lub tzw. gestię), • administrację regulacyjną, • administrację właścicielską.

Zadania Jedną z cech charakteryzujących administrację jest to, że działa ona w interesie publicznym, na podstawie prawa i w granicach prawem przewidzianych. Może wykonywać tylko to, na co prawo jej zezwala. Administracja klasyczna obejmuje zadania reglamentacyjno - dystrybucyjne realizowane za pomocą władczych form działania, głównie aktów administracyjnych (pozwoleń, zezwoleń, koncesji), zabezpieczonych możliwością użycia środków przymusu państwowego. Administracja, jako gwarant porządku prawnego jest głównym organizatorem usług publicznych. Poza tym jest ona także zobowiązana do stworzenia właściwej bazy materialnej 61

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 i do świadczenia odpowiednich usług prawnych. Administracja porządkowo - reglamentacyjna (policyjna) ma na celu ochronę porządku publicznego i bezpieczeństwa zbiorowego. Jak wskazano, jest to trwałe i podstawowe wyzwanie, przed którym stoją instytucje administracji publicznej w każdym państwie. Zadania te wykonywane są przez różne organy i służby, wyposażone w kompetencje w poszczególnych dziedzinach życia zbiorowego. W obrębie funkcji wewnętrznej państwa wyróżnia działy obejmujące zadania i funkcje administracji publicznej związane z: tworzeniem, utrzymywaniem, doskonaleniem i funkcjonowaniem struktury organizacyjnej administracji w znaczeniu podmiotowym, następnie z trybem i formami działania, z działaniami regulacyjnymi w znaczeniu szerokim (chodzi tu o działania policyjno- reglamentacyjne) oraz z organizatorskimi działaniami w gospodarce narodowej. W tej koncepcji funkcje administracji rozumiane są, jako wykładnik roli administracji we współczesnym społeczeństwie. Administracja samorządowa wykonuje w myśl ustaw jednostek samorządu terytorialnego zadania własne, zlecone i powierzone. Zadania własne są to zadania samodzielne przypisane jednostkom i organom samorządu terytorialnego. Są to zadania obowiązkowe. Zadania zlecone są to zadania z zakresu administracji rządowej zlecone w drodze ustawy jednostkom samorządu terytorialnego. Wreszcie zadania powierzone są to zadania powierzone przez administrację rządową organom samorządu terytorialnego. Zadania te niejako w zastępstwie administracji rządowej wykonuje administracja samorządowa. Akty ustawowe określają też zakres działania jednostek samorządu terytorialnego. Zadania administracyjne są przeważnie, ale nie zawsze, wykonywane przez organy administracyjne. Ale również organy ustawodawcze i organy wymiaru sprawiedliwości wykonują zadania administracyjne. Administracja parlamentu, planowanie i finansowanie działań organów ustawodawczych oraz działalność administracyjna sądów, a zwłaszcza ich prezesów, świadczą o wykonywaniu zadań administracyjnych przez te organy państwowe. Z drugiej strony organy administracyjne są upoważnione

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 do stanowienia prawa, np. do wydawania rozporządzeń, a więc do wykonywania funkcji prawodawczej.

Policja Tworzenie policji ma swoją tradycję i historię. Obecny stan jest wynikiem zniesienia Milicji Obywatelskiej wykonującej takie same zadania jak obecnie w poprzednim, totalitarnym ustroju i zmiany nazwy na Policja. Zasady działania MO i Policji oparto na zasadach apolityczności oraz współdziałania ze społeczeństwem. W tym właśnie okresie doszło do wielu zmian ustrojowych. Znamiennym stały się zmiany w kodeksie karnym i usunięcie artykułów na podstawie, których karano za zagarnięcie mienia społecznego a następnie wprowadzenie ustawy o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych, w której to co zakazywały przepisy w zakresie mienia społecznego stało się dozwolone w myśl ustawy o prywatyzacji. Następnie zlikwidowano w policji i w prokuraturach komórki do zwalczania przestępczości gospodarczej na kilka lat. W Ustawie z 1990 roku zdefiniowano filozofię działania formacji policji, która była powieleniem Milicji Obywatelskiej z niewielkimi wyjątkami. W czasie lat 90 - tych doszło w Policji do wielu zmian strukturalnych. 27 IX 1990 roku w czasie Zgromadzenia Ogólnego Interpolu w Ottawie przyjęto Polskę do tej organizacji ponownie a od 1998 roku współpraca z Interpolem odbywa się za pośrednictwem Biura Międzynarodowej Współpracy Policji KGP1. W 2000 r. powołano Centralne Biuro Śledcze oraz nowe rozwiązania prawne, co do działań policji w państwie polskim. Na strukturę policji miała też wpływ reforma administracyjna kraju w 1999 roku2. Wówczas powołano do życia Komendy Powiatowe Policji. Działania Policji opierały się na Ustawie z 6 kwietnia 1990 roku oraz na międzynarodowych uregulowaniach prawnych, przepisy dotyczące zwalczania korupcji w ustawie z dnia 6 czerwca 1997 roku Kodeks Karny (Dz. U. z 1997 r. Nr 88 poz. 553, z późn. zm.).

1 S. Płowucha, Zagadnienia prawne organizacji i funkcjonowania Policji, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Policji, Szczytno 1995, s. 18. 2 J. Czapska, J. Wójcikiewicz, Policja w społeczeństwie obywatelskim, Kantor Wydawniczy Zakamycze, Warszawa 1999, s.33. 63

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

Podstawowym aktem prawnym regulującym aspekt funkcjonowania i organizacji policji w Polsce jest ustawa o policji z 1990 roku. Ustawa określa np. sposób funkcjonowania organizacji, zadania, uprawnienia. Zgodnie z Ustawą, Komendant Główny ma prawo wydawać zarządzenia, które są obowiązującymi aktami wewnętrznymi. Do tych zarządzeń zalicza się: Zarządzenie Komendanta Głównego Policji nr 1041 z dnia 28 września 2007 r. w sprawie szczegółowych zasad organizacji i zakresu działania komend, komisariatów i innych jednostek organizacyjnych Policji oraz różnego rodzaju rozporządzenia komendanta. Te rozporządzenia komendanta znajdują się również w wersji Elektronicznych Dzienników Ustaw3. Zarządzenie Komendanta Głównego Policji dotyczy przede wszystkim organizowania oraz koordynowania techniczno – kryminalistycznego zabezpieczenia miejsca zdarzenia oraz wspieranie w takim samym zakresie jednostek Policji, które nadzoruje komendant wojewódzki Policji4. Oprócz powyższych wymienia się również: • Ujednolicony tekst porozumienia z dnia 31 maja 2006 r. między Komendą Główną Policji i Międzynarodowymi Targami Gdańskimi SA o organizacji Międzynarodowej Konferencji Policyjnej i Międzynarodowych Targów „Techniki i Wyposażenia Służb Policyjnych oraz Formacji Bezpieczeństwa Państwa - EUROPOLTECH" uwzględniający aneks z dnia 12 grudnia 2006 r. Do ważnych ustaw należy Ustawa z 24 maja 2013 r. o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej, która weszła w życie 5 czerwca 2013 r. Istnieją jeszcze takie uregulowania prawne jak: • Powszechna Deklaracja Praw Człowieka podpisana w 1948 roku, • Konwencja dotycząca Ochrony Praw Człowieka oraz Podstawowych Wolności podpisana w 1950 roku,

3 Z. Kijak, Pojęcie ochrony porządku publicznego w ujęciu systemowych, Zeszyty Naukowe Akademii Spraw Wewnętrznych, Warszawa 1987, s. 12. 4 Ibidem., s. 13. 64

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

• Konwencja dotycząca zakazywania zastosowania tortur oraz pozostałych nieludzkich zachowań podpisania w 1984 roku, • Deklaracja dotycząca Policji, • Rezolucja 690 podpisana przez Zgromadzenie Parlamentarn Rady Europy podpisanej w 1979 roku, • Kodeks Postępowania policjanów w ramach porządku prawnego, • Rezolucja nr 34/ 169 podpisana przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w 1979 roku. Również podpisano takie dokumenty jak: • Podstawowe reguły używania broni palnej przez policjantów, • Rezolucja VIII podpisana przez Kongres ONZ w Sprawie Zapobiegania Przestępczości oraz Postępowania z przestępcami, którą podpisano w 1990 roku. Poza tym istnieją regulacje prawne zawarte w takich Ustawach jak: • Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny, • Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 Kodeks postępowania karnego, • Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń, • Ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia, • Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego, • Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym, • Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii, • Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, • Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, • Ustawa z dnia 20 marca 2009 r. o bezpieczeństwie imprez masowych. Regulacje prawne znajdują się też w takich zarządzeniach jak: • Zarządzenie Nr 17 Komendanta Głównego Policji z dnia 14 maja 2014 r. w sprawie metod i form wykonywania

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

w Policji zadań w zakresie legislacji, pomocy prawnej i informacji prawnej, • Zarządzenie Nr 40 Komendanta Głównego Policji z dnia 6 października 2014 r. zmieniające zarządzenie w sprawie metod i form wykonywania w Policji zadań w zakresie legislacji, pomocy prawnej i informacji prawnej, • Zarządzenie Nr 44 Komendanta Głównego Policji z dnia 13 listopada 2015 r. zmieniające zarządzenie w sprawie metod i form wykonywania w Policji zadań w zakresie legislacji, pomocy prawnej i informacji prawnej. A także: • MSWiA i rozporządzenie podpisane przez tę jedostkę w 2007 roku. Rozporządzenie to dotyczyło szczegółowego zakresu działań policji sądowej, • Rozporządzenie podpisane 2002 roku dotyczącym utworzenia komend rejonowych Policji w stolicy Polski, • Rozporządzenie MSWiA podpisane w 1999 roku dotyczącym warunków porozumienia pomiędzy organami powiatu a gminy bądź wojewodą, • Zarządzenie Nr 30 KGP z 16 grudnia 2013 r. w sprawie funkcjonowania organizacji hierarchicznej w Policji, • Ustawa podpisana w 2011 roku dotyczącą kontroli administracji rządowej. Prawne regulacje działań Policji znajdują się w poniższych dokumentach: • wytyczne nr 2 w sprawie uzgadniania przez policjantów miejsca i czasu kontroli ruchu drogowego z użyciem przenośnych albo zainstalowanych w pojeździe urządzeń rejestrujących, prowadzonej przez straże gminne (miejskie) na podstawie art. 129b ust. 4 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. z 2012 r. poz. 1137, ze zm.), • decyzja nr 69 zmieniająca decyzję w sprawie programu kursu specjalistycznego dla techników kryminalistyki, • decyzja nr 65 zmieniająca decyzję w sprawie dokonywania wpisów danych osób lub przedmiotów do Systemu Informacyjnego Schengen na potrzeby niejawnego 66

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

nadzorowania lub kontroli w celu ścigania przestępstw oraz zapobiegania zagrożeniom bezpieczeństwa publicznego, • decyzja nr 61 w sprawie programu nauczania na kursie specjalistycznym dla policjantów komórek służby kryminalnej, realizujących zadania związane z prowadzeniem postępowań przygotowawczych, • Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii (Dziennik Ustaw nr 179 z 2005 poz. 1485 z późniejszymi zmianami; tekst jednolity Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej dnia 2 lutego 2012 r. Pozycja 124).

Rola i zadania Policji w administracji Policja od samego początku swego istnienia znajduje się w strukturze administracji rządowej. Obecnie wyraźnie akcentują to przepisy ustawy o Policji określające poszczególne organy Policji, jako organy administracji rządowej- art. 5 ust. 1 i art. 6 ust. 1. Faktu tego nie zmienia również to, że do roku 1999 ustawa posługiwała się określeniami: organ administracji państwowej oraz organy Policji. Zgodnie z przyjętym modelem organizacji administracji rządowej, również dla potrzeb sprawnego wykonywania zadań Policji określono jej organ właściwy dla obszaru całego kraju (organ centralny) oraz te, których właściwość ogranicza się do poszczególnych jednostek terenowych (organy terenowe). Policja to formacja, której celem jest służba jednostkom osobowym, ochrona bezpieczeństwa społeczeństwa oraz utrzymywanie tego bezpieczeństwa i ładu publicznego. Jednocześnie spełnia ona rolę służebną wobec narodu. Zakres jej zadań zmieniają się. Zasadami Policji są: • zasada praworządności, • zasada hierarchicznego podporządkowania, • zasada oparcia ogólnej struktury organizacyjnej na podziale terytorialnym danego kraju, • zasada apolityczności. Najogólniejsze dla funkcjonowania wszystkich organów państwowych dyrektywy wypływają z postanowień Konstytucji. Zasada praworządności ma pełne zastosowanie w sferze 67

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 organizacji Policji. To właśnie obowiązujące prawo określa cały system organizacyjny Policji, kształtując jej struktury w zależności od zakresu nałożonych zadań. Na straży przestrzegania prawa przez organy Policji stoją materialne i formalne gwarancje praworządności. Gwarancje materialne to wszystkie te instytucje prawa stanowionego, które wyznaczają sferę działania funkcjonariuszy Policji, a także określają konstytucyjne prawa podmiotów zaangażowanych w ochronę bezpieczeństwa i porządku publicznego. Gwarancje formalne natomiast wiążą się z funkcjonowaniem właściwych organów państwowych, sprawujących różnorodne formy kontroli i nadzoru nad działalnością Policji. Ponieważ uprawnienia przyznane Policji w związku z wykonywaniem jaj zadań są rozległe, proces kontroli jej działalności zarówno przez organy wewnętrzne w ramach struktur policyjnych, jak i zewnętrzne, pozostające poza hierarchicznym podporządkowaniem, jest niezmiernie ważny. Kolejną zasadą, na której jest oparty system organizacyjny Policji, jest apolityczność służby. Zapewnia ona podporządkowanie policjanta jedynie konstytucyjnie określonym organom państwowym i samorządowym. Analizując obecne rozwiązanie, można stwierdzić, iż ustawa o Policji statuuje zasadę apolityczności służby. Zakres apolityczności nie sięga jednak tak daleko, jak w okresie przedwojennym. Przepis art. 62 ustawy stanowi, że policjant nie może być członkiem żadnej partii politycznej. Katalog podstawowych zadań Policji określony ustawą o Policji wydaje się potwierdzać ukierunkowanie jej działań właśnie na ochronę bezpieczeństwa ludzi oraz do utrzymywania bezpieczeństwa i porządku publicznego. Analiza poszczególnych aktów prawnych zaliczanych przede wszystkim do materialnego prawa administracyjnego pozwala wnioskować, że na Policję nałożono szereg zadań, które zalicza się do innych zadań z zakresu działu sprawy wewnętrzne. Ustawa o Policji stanowi, że centralnym organem administracji rządowej, właściwym w sprawach ochrony bezpieczeństwa i ludzi oraz utrzymania bezpieczeństwa i porządku publicznego, jest Komendant Główny Policji, podległy ministrowi właściwemu 68

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 do spraw wewnętrznych. Z treści tego przepisu dowiadujemy się, że Komendant Główny Policji jest: • centralnym organem administracji rządowej, • właściwym w sprawach ochrony bezpieczeństwa ludzi oraz utrzymania bezpieczeństwa i porządku publicznego, • podległy ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych. Komendant główny Policji jest też organem odwoławczym zarówno od decyzji wydanych w sferze zewnętrznej (broń, amunicja, materiały wybuchowe), jak i aktów wydanych w sferze wewnętrznej (np. odwołania od opinii). Do niego należy również określenie metod i form wykonywania zadań przez poszczególne służby policyjne w zakresie nieobjętym innymi przepisami, wytyczenie szczegółowych zasad szkolenia policjantów i strażników gminnych, a także szczegółowych warunków bezpieczeństwa i higieny służby. Od 2001r do zadań komendanta głównego Policji należą takie zadania jak: • gromadzenie danych kryminalnych, • ich przetwarzanie, • ich przekazywanie. Zadania spełniane przez Policję są płynne, zmieniają się. Policja służąc społeczeństwu podejmuje działania w jego ochronie. Również podejmuje działania, które służą szerszej formule bezpieczeństwa w państwie. Część tych zadań jest dokonywana w układzie podmiotowym. Do podmiotów należą tutaj: • jednostki organizacyjne Policji, które są aparatem pomocniczym organów Policji. Do tych jednostek należą zatem: samodzienne poddziały prewencji, • komendy powiatowe i wojewódzkie, • Komenda Główna Policji, • samodzielne pododdziały antyterrorystyczne, • szkoły i ośrodki szkolenia, Ich zadania są określane przez Komendanta. Jednakże wyodrębnienie tu z pojęcia ogólnego „bezpieczeństwa ludzi” świadczy o znaczeniu jednostki, jako podmiotu ochrony w systemie bezpieczeństwa publicznego. Wynika to z faktu, że bezpieczeństwo życia obywateli, ich pewność 69

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 codziennego działania, spokój o życie, zdrowie i własność jest obecnie najwyższą wartością społeczną. Organizacja Policji jest przystosowana do ogólnego podziału terytorialnego państwa. Mamy, więc odpowiednio jednostki Policji na wszystkich szczeblach. Na centralnym szczeblu działa: • komendant główny, • na szczeblu wojewódzkim – komendant wojewódzki, • komendant powiatowy na szczeblu powiatowym, • na szczeblu komisariatu – gminy – komendant komisariatu. Podział terytorialny państwa nie jest jedynym układem, na którym opiera się struktura organizacyjna Policji. Wynika ona również z ustawowych zadań dotyczących ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego. Zgodnie z art. 4 ustawy Policja składa się z następujących rodzajów służb: kryminalnej, prewencyjnej oraz wspomagającej działalność Policji w zakresie organizacyjnym, logistycznym i technicznym. W skład Policji wchodzi również policja sądowa oraz wyodrębnione oddziały prewencji i pododdziały antyterrorystyczne, a także zaplecze szkoleniowe- Wyższa Szkoła Policji i szkoły policyjne. Komendant Główny Policji może tworzyć także jednostki badawczo-rozwojowe. Szeroki zakres zadań państwa w dziedzinie bezpieczeństwa i porządku publicznego wymusza konieczność powierzania ich różnym organom, w tym przede wszystkim organom administracji rządowej i jednostek samorządu terytorialnego. Zgodnie z ustawa z 6 kwietnia 1990r. o Policji wojewoda oraz wójt (burmistrz, prezydent miasta) lub starosta sprawujący władzę administracji ogólnej oraz organy gminy, powiatu i samorządu województwa wykonują zadania w zakresie ochrony bezpieczeństwa lub porządku publicznego na zasadach określonych w ustawach. Zasadą jest bowiem, że zadania o charakterze publicznoprawnym wykonywane są w państwie przez organy administracji rządowej i samorząd terytorialny. Jednakże w celu zapewnienia efektywności, skuteczności i sprawności realizacji niektórych zadań ustawodawca przekazuje ich część albo zezwala na przekazanie w drodze porozumień lub umów innym podmiotom. Tak, więc możliwość przekazywania zadań administracji publicznej organizacjom pozarządowym 70

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 wyznaczana jest przez obowiązujący porządek prawny. Katalog podstawowych zadań Policji określony ustawą o Policji wydaje się potwierdzać ukierunkowanie jej działań właśnie na ochronę bezpieczeństwa ludzi oraz do utrzymywania bezpieczeństwa i porządku publicznego. Analiza poszczególnych aktów prawnych zaliczanych przede wszystkim do materialnego prawa administracyjnego pozwala wnioskować, że na Policję nałożono szereg zadań, które zalicza się do innych zadań z zakresu działu sprawy wewnętrzne. Należy także zaznaczyć, że mówiąc o umiejscowieniu Policji w strukturze administracji publicznej musimy właściwie określić relacje łą czące organy Policji z innymi organami administracji publicznej. Zgodnie z powyższym zastrzeżeniem będzie to dotyczyło przede wszystkim organów resortu spraw wewnętrznych i administracji oraz organów samorządu terytorialnego. Zgodnie z przyjętym modelem organizacji administracji rządowej, również dla potrzeb sprawnego wykonywania zadań Policji określono jej organ właściwy dla obszaru całego kraju organ centralny) oraz te, których właściwość ogranicza się do poszczególnych jednostek terenowych (organy terenowe). Do głównych obowiązków prawnych należy stworzenie odpowiednich warunków, które mają zagwarantować aktualną ochronę prawną ludzi przed: • przemocą, • pozostałymi zrachowaniami, które zazwyczaj naruszają dobro chronione przez przepisy prawne, co wynikało przede wszystkim z Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997r. Głównym obowiązkiem Policji, nałożonym mocą komentowanej ustawy są: • ochrona życia i zdrowia społeczeństwa, • ochrona mienia, • ochrona porządku publicznego – zapewnieni spokoju w miejscach publicznych i w środkach publicznego transportu i komunikacji publicznej. Poczesne miejsce zajmują działania mające na celu zapobieganie popełnianiu przestępstw i wykroczeń oraz zjawiskom 71

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 kryminogennym. Warunkiem skuteczności działania jest nie tylko pełna realizacja przez Policję podstawowych zadań, lecz również właściwa koordynacja działań i ścisła współpraca z instytucjami ochrony prawnej. Chodzi o współdziałanie w zakresie ujawniania sprawców społecznie szkodliwych i uciążliwych czynów zabronionych z organami państwowymi, samorządowymi i organizacjami społecznymi. Dlatego należy uznać za słuszne powierzenie Policji nadzoru nad strażami gminnymi (miejskimi) oraz nad specjalistycznymi uzbrojonymi formacjami ochronnymi. Dla Policji zostały przewidziane działania w ustawie dotyczącej Żandarmerii Wojskowej. Wśród głównych zadań policji wymieniono też zadania, które zazwyczaj odnoszą się do sfery zewnętrznej jak i wewnętrznej. Policja zwalcza przestępstwa i wykroczenia. Policja zgodnie z Ustawą: • wykrywa przestępstwa, wykroczenia, • ściga przestępców, • kontroluje przestrzegania przepisów porządkowych i administracyjnych, które są związane z działalnością publiczną, • ochrania życie i zdrowie ludzi, • ochrania mienie przez bezprawnymi zamachami, które naruszają te dobra, • ochraniają bezpieczeństwo i porządek publiczny, • pełnią służbę prewencyjną, • pełnią służbę kryminalną. Organem głównym Policji jest Komendant Główny Policji. Jego zadania posiadają różny charakter i są klasyfikowane w kilku grupach. Policjanci zgodnie z przepisami prawnymi mają za zadanie: • legitymować osoby podejrzane, • ustalić tożsamość osób podejrzanych, • zatrzymać osoby w trybie pilnym, • zatrzymać osoby, które stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla życia oraz dla zdrowia ludzkiego, • przeszukać osoby bądź pomieszczenia w trybie nagłym, • dokonywanie kontroli osobistej, 72

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

• przeglądanie zawartości bagaży, • sprawdzenie ładunku w portach, dworcach, w środku transportu lądowego, powietrznego i wodnego, • żądania niezbędnej pomocy od instytucji państwowych w trybie pilnym. Policjanci stosują czasem środki przymusu bezpośredniego, które odpowiadają potrzebom, jakie są skutkiem z istniejących sytuacji i są niezbędne do osiągnięcia podporządkowania się wydanym poleceniom. Dla współczesnego społeczeństwa jest najważniejsze bezpieczeństwo i spokój. Dlatego w tym celu ludzie korzystają z pomocy Policji. Do podstawowych zadań Policji należą: • ochrona zdrowia oraz życia ludzi, • ochrona mienia przed bezprawnymi zamachami, które mogą te dobra naruszyć, • ochrona bezpieczeństwa oraz porządku publicznego, • zainicjowanie oraz zorganizowanie działań, których celem staje się zapobieganie popełnianiu różnych przestępstw oraz wykroczeń, • zapobieganie różnym zjawiskom kryminogennym, • współpraca z innymi organami w tym zakresie, • wykrywanie przestępstw oraz wykroczeń, • ściganie sprawców, • nadzorowanie specjalistycznych uzbrojonych formacji ochronnych, • kontrolowanie przestrzegania wszystkich przepisów porządkowych oraz administracyjnych, które są związane z działalnością publiczną, • gromadzenie, przetwarzanie oraz przekazywanie różnych informacji kryminalnych, • prowadzenie różnych zbiorów danych, które zawierają różne informacje, jakie zostały zgromadzone przez uprawnione organy o odciskach linii papilarnych osób, z miejsc przestępstw. Policja spełnia swoje zadania w różnych sytuacjach zagrożenia. Katalog tych zadań pozostaje otwarty. Policja wypełnia swoje zadania w momentach zagrożeń wewnętrznych 73

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 i zewnętrznych, sytuacji kryzysowych, zagrożenia terroryzmem, zabezpieczenia imprez masowych5. Zagrożenie terroryzmem jest w dzisiejszej rzeczywistości widoczne na każdym kroku. Często słyszy się ze środków masowego przekazu o licznych atakach terrorystycznych, gdzie giną ludzie. Wówczas miejsce takich wypadków jest zabezpieczone przez wojsko i inne jednostki specjalistyczne6. W tych zdarzeniach powinna brać udział Policja. Zadania związane z kwestią zagrożenia terroryzmem wynikają z przesłanek zawartych w Ustawie7. Wśród wielu podmiotów, które w tym czasie również ochraniają bezpieczeństwo ludzi, Policja ma również wpisane w swój statut działania kontrterrorystyczne. Policja jest bardzo ważnym elementem krajowego systemu do rozpoznawania, przeciwdziałania a także do reagowania na przestępstwa, które mają charakter terrorystyczny8. Dlatego też posiada ona w swoich strukturach wyspecjalizowane w tym zakresie jednostki organizacyjne, które obejmują takie działania jak9: • fizycznie zwalczają przestępstwa terrorystyczne, • prowadzą negocjacje policyjne – Biuro Operacji Antyterrorystycznych Komendy Głównej Policji, • rozpoznają przestępczość terrorystyczną – Centralne Biuro Śledcze Komendy Głównej Policji, • zabezpieczanie imprez masowych, • nadzorowanie bezpieczeństwa obiektów infrastruktury krytycznej – Główny Sztab Policji Komendy Głównej Policji, • edukowanie społeczeństwa na temat przeciwdziałania przestpczości, zagrożeniom terrorystycznym, zalicza się tu funkcjonariuszy z komend społecznych, miejskich, rejonowych, powiatowych.

5 B. Hołyst, Terroryzm, Tom.1,2, Lexis Nexis, Warszawa, 2009. 6 Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz.U. 2011.287.1687 j.t.). 7 Ustawa z dnia 5 lipca 1990 r. Prawo o zgromadzeniach (Dz.U.1990.51.297). 8 Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U.1997.89.555). 9 Antytrroryzm, Internet: http://www.antyterroryzm.gov.pl/portal/CAT/222/553/Policja.html, [dostęp: 17.05.2018 r.]. 74

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

Policja wykonuje również odpowiedzialne działania pracując wówczas w Centrum Antyterrorystycznym Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego. W ramach zwalczania terroryzmu kontaktują się wówczas z Europolem, Interpolem, Agencją Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Wojskowymi Służbami Informacyjnymi, Państwową Strażą Pożarną, Strażą Ochrony Kolei, międzynarodową grupą PWGT w zakresie rozpoznawania i zwalczania przestępstw terrorystycznych, Ministerstwem Zdrowia, ościennymi państwami, Biurem Ochrony Rządu. Policja jest wówczas zobowiązana do aktualnej współpracy w ramach wymiany informacji pomiędzy tymi jednostkami o przekraczaniu granicy czy migrowaniu tych osób, które są podejrzewane o działalność terrorystyczną10. Do zadań Policji należy wówczas przeanalizowanie wszystkich zdobytych wiadomości o możliwościach zagrożeń terrorystycznych oraz wymiana tych informacji z ABW, WSI, BOR, ŻW i SG. Policja ma za zadania zwalczać i zapobiegać tym zjawiskom oraz przeciwdziałać atakom terrorystycznym11.

Zadania Policji w ramach zapobiegania i zwalczania terroryzmu Policja jest umundurowaną oraz uzbrojoną formacją służącą społeczeństwu w czasie zagrożenia terroryzmem. Jej zadaniami jest wówczas ochrona bezpieczeństwa ludzi a także utrzymywanie porządku publicznego12. W ramach swoich kompetencji ma także powierzony szereg różnych zadań a także przedsięwzięć w zakresie ochraniania społeczeństwa przed atakami terrorystycznymi. Do zadań operacyjno – rozpoznawczych należą13: • rozpoznanie operacyjne, które dotyczy obywateli polskich i cudzoziemców, którzy mieszkają na stałe oraz przebywają czasowo na terenie, podległym służbowo,

10 Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz.U.2007.89.590). 11 Europejska konwencja o zwalczaniu terroryzmu, sporządzona w Strasburgu z dnia 27 stycznia 1977 r. (Dz.U.1996.117.557). 12 Zarządzenie nr 74 Prezesa Rady Ministrów z dnia 12 października 2011 r. w sprawie wykazu przedsięwzięć i procedur systemu zarządzania kryzysowego (akt niepublikowany). 13 Zarządzenie nr 133 Komendanta Głównego Policji z dnia 27.10.2012 r. w sprawie realizacji zadań związanych z wprowadzeniem, zmianą i odwoływaniem stopni alarmowych w Policji. 75

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

co do których zachodzi podejrzenie do działalności terrorystycznej, bądź uczestniczenie w grupach terrorystycznych, • prowadzenie rozpoznania operacyjnego: grup terrorystycznych, organizacji oraz związków – mogą one być podejrzane o działalność terrorystyczną bądź finalizowanie tych działań, • pozyskanie poufnych i osobowych źródeł informacji z grup przestępczych i takich, które umożliwiają bezpośrednie dotarcie do tych środowisk, które posiadają wiedzę o zdarzeniach terrorystycznych, • przeprowadzenie rozpoznania operacyjnego wśród środowisk, które pochodzą z państw wysokiego ryzyka tj.z.: Afganistanu, Algierii, Egiptu, Iraku, Jordanii, Libanu, Libii – celem uzyskania informacji o potencjalnych zdarzeniach i grupach terrorystycznych, • rozpoznanie tych osób, które są chore psychicznie a które pod wpływem aktualnej sytuacji na świecie mogą być zdolne do popełniania czynów terrorystycznych. Zadania w zakresie przedsięwzięć porządkowo-ochronnych to14: • analizowanie zagrożeń obiektów oraz rejonów zagrożonych terroryzmem, • szczególne uwzględnienie miejsc newralgicznych (placówki dyplomatyczne), • uwzględnienie rejonów narażonych na takie zagrożenia – dworce kolejowe, autobusowe, inne obiekty komunikacji, centra handlowe, urzędy administracji publicznej, • zintensyfikowanie działań prewencyjnych w rejonie lotnisk, prywatnych, portów lotnicznych, • zwiększenie służby patrolowej, • zwiększenie częstotliwości kontroli, • nawiązanie kontaktów z osobami, które są odpowiedzialne za zapewnienie bezpieczeństwa,

14 Zarządzenie nr 133 Komendanta Głównego Policji z dnia 27.10.2012 r. w sprawie realizacji zadań związanych z wprowadzeniem, zmianą i odwoływaniem stopni alarmowych w Policji. 76

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

• utrzymywanie ścisłego nadzory nad specjalistycznymi i uzbrojonymi formacjami ochronnymi, • sprawdzenie obszarów obiektów oraz urządzeń podlegających obowiązkowej ochronie, • nawiązywanie kontaktów z osobami, które są odpowiedzialne za bezpieczeństwo, • zwiększenie rygorów pełnienia służby, • wzmożenie nadzoru, wystąpienie do organów samorządowych o objęcie ochroną obiektów komunalnych. Zadania w zakresie przygotowania sił i środków do działań to15: • natychmiastowe zapewnienie interwencji w trybie alarmowym, • zwiększenie mobilności pododdziałów terrorystycznych, prewencyjnych, negocjatorów politycznych, liczby policjantów, przeprowadzenie szkoleń dotyczących alarmowego uruchamiania tych pododdziałów, • dokonywanie przeglądu, aktualizacji oraz różnych uzgodnień z właściwymi służbami pozapolizyjnymi różnych procedur postępowania w przypadku tych zagrożeń bezpieczeństwa. Zadania w zakresie wymiany informacji i współdziałania to16: • zapewnienie sprawniejszego obiegu informacji o tych zagrożeniach oraz zdarzeniach w systemie działania służb dyżurnych, • utrzymywanie ścisłej wymiany informacji o zagrożeniach z pozostałymi służbami, • uzgadnianie wspólnych działań w ramach wojewódzkich oraz powiatowych zespołów reagowania kryzysowego głównie – celem zapewnienia ochrony różnych obiektów infrastruktury. Każda jednostka Policji spełnia w tym czasie takie działania jak: przyjmuje informacje o zagrożeniach bombowych, wysłanie na miejsce zagrożenia funkcjonariuszy nieetatowej grupy minersko – pirotechnicznej, przeszukanie albo rozpoznanie stanu zagrożenia oraz ocena sytuacji przez funkcjonariuszy NGRMP, nawiązanie współpracy ze stanowiskami dowodzenia służb ratowniczych,

15 Zarządzenie nr 74 Prezesa Rady Ministrów z dnia 12 października 2011 r. w sprawie wykazu przedsięwzięć i procedur systemu zarządzania kryzysowego (akt niepublikowany). 16 Ibidem. 77

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 itp. Policja wyznacza wówczas osoby, które są odpowiedzialne za obieg informacji w jednostkach policyjnych, zebranie różnych informacji o miejscu zdarzenia, wprowadzenie różnych procedur, algorytmu postępowania, zbilansowanie dostępnych sił oraz środków pod kątem wielu niezbędnych potrzeb do prawidłowego zabezpieczenia różnych miejsc zdarzenia, ewakuowania ludności, rozwiązywanie sytuacji kryzysowej przez neutralizowanie różnych urządzeń wybuchowych, zebranie materiałów dowodowych. Ponadto Policja spełnia też takie dodatkowe zadania jak17: • zintensyfikowanie działań prewencyjnych oraz rozpoznawczych, • poinformowanie podległych policjantów o zagrożeniu, • dokonanie przeglądu oraz aktualizacji procedur a także planów z zakresu obejmujące zadania związane z reagowaniem na poszczególne rodzaje zagrożeń terrorystycznych, • sprawdzanie na zewnątrz oraz od wewnątrz budynków jednostek organizacyjnych, • sprawdzenie niezawodności środków łączności, które funkcjonują w danym systemie kierowania, • wzmocnienie zewnętrznej ochrony przedstawicielstw dyplomatycznych oraz konsularnych, portów lotniczych, • ograniczenie do niezbędnego minimum wykonywanych zadań przez policjantów. Policja spełnia też takie zadania w warunkach katastrof naturalnych i awarii technicznych. W wyniku działań ratowniczych Policja spełnia takie zadania jak: alarmowanie i ostrzeganie ludności przed zagrożeniami, działania porządkowe, organizowanie ruchu drogowego, ochronę mienia oraz zabezpieczenie w postaci ewakuacji. Policjanci spełniają również w zakresie alarmowania oraz ostrzegania kierowników w jednostkach organizacyjnych takie zadania jak18:

17 Ibidem. 18 Ibidem. 78

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

• uzyskują oraz przetwarzają i przekazują różnego rodzaju informacje o istniejących zdarzeniach na potrzeby związane z kierowaniem, dowodzeniem oraz współdziałanie, • przekazywanie różnych informacji a także komunikatów dotyczących zagrożenia przez policyjne systemy łączności i urządzenia rozgłoszeniowe, • udostępnianie policyjnych systemów łączności pozostałym organom oraz służbom ratowniczym celem przekazywania pozostałych informacji o zagrożeniach a także o potrzebach kierowania działaniami wspomnianych tutaj organów oraz służb. Policja spełnia następujące zadania w zakresie działań porządkowych19: • umożliwiają swobodę dojazdu oraz wyjazdu ekipom, a także jednostkom ratowniczym, • zorganizowanie objazdów w rejonach zagrożonych, • poinformowanie o objazdach, • ochranianie porządku w miejscach, gdzie pracują ekipy ratownicze, • zabezpieczenie miejsc, które mogą stanowić dodatkowe zagrożenie dla życia oraz dla zdrowia ludzi, • niedopuszczenie do tworzenia się zbiegowiska,zapobieganie panice, • egzekwowanie od społeczeństwa przestrzegania przepisów oraz poleceń przez kierujących działaniami ratowniczymi, • pilotowanie różnych kolumn transportu sił ratowniczych, a także pojazdów, którzy wywożą rannych, • pomoc w organizowaniu miejsc zbiórek bądź parkowania pojazdów, które będą służyć do ewakuacji, • poinformowanie społeczeństwa o kierunkach, odległościach oraz o sposobie dochodzenia bądź dojazdu do miejsc zbiórek do ewakuacji,

19 Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. z 2002 r. nr 7, poz. 58 z późn. zm.) - ((art. 1 ust. 2 pkt 2, 3 i 4, art. 15 – 18). 79

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

• kierowanie ruchem na drogach głównie celem przemieszczania się ewakuowanej ludności oraz pilotowanie kolumn pojazdów z ludźmi ewakuowanymi, • ochranianie porządku w miejscach pracy różnych punktów medycznych, zbiórek poszkodowanych, ochranianie pozostawionego mienia, przeszukiwanie terenu celem zbierania, oznaczania oraz zdeponowania, • uzyskiwanie oraz przekazywanie informacji o miejscach dla pomocy medycznej oraz o miejscach przechowywania mienia. Policja spełnia również swoje zadania w czasie imprez masowych. Do tych zadań Policji należało szczególnie20: • gromadzenie oraz przetwarzanie informacji dotyczących bezpieczeństwa masowych imprez sportowych (meczów piłki nożnej), • prowadzenie baz danych, które dotyczą głównie bezpieczeństwa imprez masowych, • opracowywanie analiz informacji, które dotyczą masowych imprez sportowych -meczów piłki nożnej, • współpracowanie z podmiotami zagranicznymi. Policja ma według Ustawy następujące obowiązki z zabezpieczeniem imprez masowych21: • pomoc służbom porządkowym oraz informacyjnym, • zabezpieczenie bezpośrednie imprezy masowej, • wydawanie opinii na temat obiektów, gdzie ma się odbywać impreza masowa, • pomoc w kontrolowaniu przebiegu imprezy. Policja ma takie obowiązki przy legitymowaniu obywateli jak przestrzeganie praw i ochrony ludzi. Policja ma obowiązek również odnaleźć osoby zaginione. Policjant ma obowiązek przyjąć takie zgłoszenie o osobach zaginionych od razu ma za zadani zgłoszenia zaginięcia w każdym przypadku i do wydania zaświadczeń o przyjęciu takich zgłoszeń. Policjanci mają także obowiązki tj.:

20 Ibidem. 21 Ibidem. 80

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

• uzyskać zgodę od osób uprawnionych do „złożenia zawiadomienia o zaginięciu, • opublikowanie informacji o jej zaginięciu, • umieszczenie jej zdjęcia na portalach internetowych Policji, • zlecenie oznaczenia kodu genetycznego materiału biologicznego, który pochodzi od osoby zaginionej bądź od osób z nią spokrewnionych. Ponadto policjant jest: • obowiązany dochować obowiązków wynikających z roty złożonego ślubowania, • policjant obowiązany jest odmówić wykonania rozkazu lub polecenia przełożonego, a także polecenia prokuratora, organu administracji państwowej lub samorządu terytorialnego, jeśli wykonanie rozkazu lub polecenia łączyłoby się z popełnieniem przestępstwa. O odmowie wykonania rozkazu lub polecenia, o których mowa w ust. 2, policjant powinien zameldować Komendantowi Głównemu Policji z pominięciem drogi służbowej”22. Policjant ma obowiązek nosić w swojej pracy mundur, okazać legitymację, utrzymać sprawność fizyczną, ograniczyć dodatkowe zajęcia poza służbą, poinformowanie o rozpoczęciu swojej działalności detektywistycznej, nie może przynależeć do żadnych partii, ma obowiązek powiadomić o swoim wyjeździe zagranicznym. Komendant Główny Policji to organ odwoławczy od decyzji, które są wydawane w sferze zewnętrznej, między innymi chodzi o broń, amunicję, materiały wybuchowe, oraz od wydawania aktów w sferze wewnętrznej, czyli odwołanie się od opinii. Do jego zadań należy również określenie właściwych metod i form do wykonywania działań przez służby policyjne, w zakresie związanym z pozostałymi przepisami prawnymi. W tych przepisach prawnych wytyczono szczegółowe zasady szkolenia policjantów oraz strażników gminnych, opracowywanie szczególnych warunków bezpieczeństwa i higieny służby. Policja prowadzi takie działania jak: • czynności operacyjne,

22 Pełny system informacji prawnej LexLege, Internet: http://www.arslege.pl/ustawa-o- policji/k180/s2712. 81

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

• czynności śledcze, • czynności dochodzeniowe, • czynności administracyjne, • czynności porządkowe, • czynności rozpoznawcze Działania Policji posiadają odpowiednie formy władcze, do tych form, należą takie zadania, które posiadają odpowiednią regulację prawną, ponieważ adresuje się je bezpośrednio do jednostek prawnych. Najczęściej sprowadza się to do faktu, który tworzy się za pomocą sytuacji prawnej podmiotu i stosuje się wobec niej przymus państwowy. Zdaniem Z. Niewiadomskiego: działania, które są gwarantowane przez przymus państwowy należą głównie do form jednostronnych. Te formy mają charakter publicznoprawny. Również tego rodzaju działania charakteryzują się możnością jednostronnego oraz władczego tworzenia sytuacji prawnej podmiotów tych działań. Przepisy prawa wyznaczają organom Policji odpowiednie zadania w sferze związanych z życiem społecznym. Ich realizacji służą odpowiednie, sposoby działania, które zostały określone w prawie, Nazywane są one, więc prawnymi formami działania i są tworzone przez system prawny, zatem wyróżnia się takie formy działania jak wydawanie aktów administracyjnych i normatywnych, pozwoleń policyjnych, porozumień administracyjnych. Również do ich zadań prawnych należą odpowiednie czynności operacyjne, rozpoznawcze, administracyjne i porządkowe, podejmują oni odpowiednią działalność społeczną i organizatorską.

Policja jako forma administracji o kompetencjach szczególnych Policja to organizacja państwowa posiadająca charakter paramilitarny. Jej celem jest służba społeczeństwu. Również, jako jednostka należy ona do struktury administracji państwowej. Do jej centralnych organów należy Komendant Główny Policji. Jego władzy podlegają z kolei: komendanci główni, powiatowi, rejonowi, komendanci komisariatów. Jednostki Policji są budowane na zasadzie hierarchicznego podporządkowania. Policja działa w systemie administracji, jako administracja zespolona. 82

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

Na Policję ma duży wpływ wojewoda, ale nie może on powoływać oraz odwoływać organów tej administracji, tylko mógł on opiniować o kandydaturach poszczególnych osób na konkretne stanowiska. Policja miała dbać o: • bezpieczeństwo, • porządek publiczny. Powyższych spraw dopilnowywał wojewoda. Policja, jako organizacja wyróżniała się ze względu na swoje formy metody działania. Policja zajmuje się czynnościami materialnymi i technicznymi, są to odpowiednie działania, które mają swoją podstawę prawną oraz wywołują swoimi zadaniami konkretne skutki prawne. Zapewnienie bezpieczeństwa oraz porządku publicznego należy przede wszystkim do tych organów, które określano mianem policji admministracyjnych, czyli: • formacje zbrojne, • formacje umundurowane na wzór wojskowy – Policja, Straż Graniczna, • cywilne organy administracji publicznej, które zostały wyspecjalizowane w sprawach zapewnienia bezpieczeństwa.

PODSUMOWANIE

Celem pracy było przybliżenie zadań administracji publicznej w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i porządku publicznego na przykładzie policji.. Obecny system organizacyjny Policji ukształtował się na początku lat dziewięćdziesiątych XX wieku na skutek przemian ustrojowych, które w tym czasie dokonały się w naszym kraju. Jego podstawą prawną jest ustawa o Policji, oparta na zasadach wypracowanych przez lata funkcjonowania organów ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego. Organy pełniące funkcję policyjną mają za zadanie służbę społeczeństwu poprzez ochronę bezpieczeństwa i porządku publicznego. Bezpieczeństwo oraz porządek publiczny są zbyt istotnymi wartościami, aby pozostawić je samej Policji. W tym celu powstał cały aparat policji administracyjnych, które mają się wzajemnie uzupełniać. Również organy samorządu terytorialnego współdziałają z Policją, wspólnie wykonując zadania z zakresu ochrony porządku 83

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 i bezpieczeństwa. Powyższy system ma zapewniać takie wykonywanie zadań, które faktycznie przynoszą rezultaty. Od zawsze istniała świadomość, że zapewnienie bezpieczeństwa obywatelom to nie tylko podstawowy obowiązek państwa, lecz także jeden z obowiązków jednostek samorządu terytorialnego. Zadania z zakresu ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego nie należą do łatwych, gdyż mają związek ze społeczeństwem.

PIŚMIENNICTWO:

PUBLIKACJE:

1. Borkowski J., Określenie administracji i prawa administracyjnego. System prawa administracyjnego, red. J.Starościak, Ossolineum, Wrocław, 1977. 2. Cieślak S., Praktyka organizowania administracji publicznej, Difin, Warszawa 2004. 3. Czapska J., Wójcikiewicz J., Policja w społeczeństwie obywatelskim, Wyższa Szkoła Policji w Szczytnie, Szczytno, 1999. 4. Duniewska Z., Jaworska-Dębska B., Michalska-Badziak R., i inni, Prawo administracyjne, Difin, Warszawa, 2002. 5. Izdebski H., Historia administracji, wyd. Liber, Warszawa, 1996. 6. Izdebski H., Kulesza M., Administracja publiczna- zagadnienia ogólne, wyd. Liber, Warszawa, 1998. 7. Jeżewski J., Funkcje administracji-zagadnienia wstępne, Acta UWr.1985, Prawo t. CXI.III. 8. Kotowski W., Ustawa o Policji - Komentarz 2 wydanie, Wolters Kluwer Polska, Warszawa, 2008. 9. Kudrycka B., Guy Peters B., Suwaj P.J., Nauka administracji, Oficyna, Warszawa, 2009. 10. Lipowicz I., Mędrzycki R., Szmigiero M., pod. Red. Lipowicz I., Prawo administracyjne w pytaniach i odpowiedziach, LexisNexis, Warszawa, 2012. 11. Majer P., Misiuk A., Policja III RP-geneza zarys działalności, Wyższa Szkoła Policji, Szczytno, 2005. 12. Matan A., Policja administracyjna jako funkcja administracji publicznej, Cisna, Rzeszów, 2002. 84

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

13. Misiuk A., Letkiewicz A., Sokołowski M., Policje Unii Europejskiej, Oficyna Wydawnicza ŁOŚGRAF - Wiesław Łoś, Warszawa, 2011. 14. Niewiadomski Z., Cieślak Z., Lipowicz I., Prawo administracyjne, część ogólna, PWN, Warszawa, 2000. 15. Ochendowski E., Prawo administracyjne, Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa "Dom Organizatora", Toruń, 2000. 16. Pieprzny S., Policja. Organizacja i funkcjonowanie, Oficyna Wydawnicza Wolters Kluwer, Warszawa 2007. 17. Pieprzny S., Policja organizacja i funkcjonowanie 3 wydanie, Wyd. Wolters Kluwers, Warszawa, 2011. 18. Stankiewicz R., Prawo administracyjne, Difin, Warszawa, 2009. 19. Stasikowski R., Funkcja regulacyjna administracji publicznej, Oficyna Wyd. Branta, Bydgoszcz-Katowice, 2009. 20. Szałowski R., Prawnoadministracyjne kompetencje Policji, Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna, Łódź, 2010. 21. Szczaniecki M., Powszechna historia państwa i prawa, Wolters Kluwers, Warszawa, 2008. 22. Szymaniak A., Ciepieli W., Policja w Polsce – Stan obecny i perspektywy Tom I, Wydawnictwo Naukowe INPiD UAM, Poznań, 2007. 23. Ura E., Pieprzny S., Rola porozumień administracyjnych w działalności organów bezpieczeństwa i porządku publicznego, Adam Marszałek, Toruń, 2005. 24. Zieliński E., Administracja rządowa w Polsce, wyd. Elipsa, Warszawa, 2001.

AKTY PRAWNE:

1. Dz. U. 1990 nr 30 poz. 179. 2. Dz. U. 1995 nr 104 poz. 515. 3. Dz. U. 1997 nr 123 poz. 779. 4. Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym. 5. Ustawa z dnia 12 października 1990 r. o straży granicznej. 6. Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o strażach gminnych. 7. Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym. 8. Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa. 85

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

ŹRÓDŁA INTERNETOWE:

1. http://policja.eprace.edu.pl/637,Straz_Graniczna.html. 2. http://policja.eprace.edu.pl/639,Policja_jako_organ_administra cji_o_kompetencjach_szczegolnych.html. 3. http://portalwiedzy.onet.pl/88176,policja,haslo.html.

ADMINISTRATION OF SAFETY AND PUBLIC ORDER ON THE EXAMPLE OF THE POLICE

SUMMARY

Public administration as a consequence of institutional development leads to specialization and separation of goals, tasks and competences. In terms of security and public order, the police are created as an entity fulfilling the most important role. This situation creates research challenges for many fields of science. These challenges form the basis of this study. The main formula that performs administration tasks in the field of securityand public order is the Police. Regardless of the name, structure and subordination has always been an armed formation serving the state, nowin the emerging new democratic system - society, considering that the state is the inhabitants of a separate territory recognized by international law. The police are the most visible to citizens institution that exercises social control on behalf of the state. In addition to the police, there are other forms in Poland that perform similar tasks. The most popular are municipal (city) guards. The Guard performs a service role to the local community. As in the case of the Police, municipal (city) guards are also primarily responsible for the protection and security of society and public order. Border guards are another form. The basic tasks also include protecting and organizing border protection. Other services also cooperate with the Border Guard. All of them are to carry out their tasks respecting the dignity and rights of citizens.

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

KEY WORDS: The civil service, Crisis management, Safety, Services, Government administration

dr Dariusz Skalski e-mail: [email protected], [email protected]

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

Dariusz Skalski1, Sławomir Stanisław Dębski2, Piotr Lizakowski3, Dawid Czarnecki1, Rafał Glazik1, Radosław Zwara1

Powiat a bezpieczeństwo. Rola samorządu terytorialnego

Number of characters: 65 992 (with abstracts, summaries and cover). Number of images: 0 x 1000 characters (lump sum)= 0 000 characters. Total: Number of characters: 65 992 (with abstracts, summaries and cover and graphics)= 1, 649 spreadsheets publishing.

STRESZCZENIE Samorząd powiatowy odgrywa ważną rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa i porządku publicznego. Wynika to nie tylko z przepisów konkretnych aktów prawnych, ale przede wszystkim z procesu decentralizacji władzy publicznej w Polsce zapoczątkowanego na początku lat dziewięćdziesiątych, w wyniku, którego wiele zadań, w tym bezpieczeństwa, stało się domeną władz lokalnych, jako wyzwanie poznawcze.

SŁOWA KLUCZOWE: Bezpieczeństwo, Prządek publiczny, Samorząd, Administracja publiczna

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

WSTĘP Bezpieczeństwo i porządek publiczny są wartościami pożądanymi przez znaczną część społeczeństwa, poczynając od małej społeczności gminnej, poprzez społeczność powiatową, wojewódzką, kończąc na społeczności (narodzie) żyjącym w danym państwie. Potrzeba bezpieczeństwa jest jedną z podstawowych potrzeb człowieka, dlatego na różnych szczeblach administracji samorządowej czy rządowej organy administracji publicznej zobligowane są do realizowania zadań związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa. Zadania samorządu powiatowego w zapewnieniu bezpieczeństwa i porządku publicznego wynikają wprost z przepisów prawa określonych w szeregu ustaw, a zwłaszcza z ustawy o samorządzie powiatowym. Zadania te realizowane są przez organy powiatu (radę powiatu i zarząd powiatu) a także poprzez starostę, jako zwierzchnika powiatowej administracji zespolonej i powołane do tego celu określone gremia (komisja bezpieczeństwa i porządku publicznego). Ponadto zadania te realizuje cały aparat powiatowych służb, inspekcji i straży z Komendą Powiatową Policji i Komendą Powiatową Państwowej Straży Pożarnej na czele, które są głównymi podmiotami wykonawczymi na obszarze powiatu.

1. Istota bezpieczeństwa i porządku publicznego. Organizacja bezpieczeństwa, jako zadania samorządu lokalnego 1.1. Pojęcie bezpieczeństwa Szerokie, leksykalne definicje opisują pojęcie bezpieczeństwa najczęściej, jako „stan niezagrożenia, spokoju, pewności"1 lub określają je, jako stan, „który daje poczucie pewności i gwarantuje tak jego zachowanie, jak i szansę na doskonalenie”. Bezpieczeństwo jest to jedna z podstawowych potrzeb człowieka, odznaczająca się brakiem ryzyka utraty czegoś, co człowieka szczególnie ceni. Stąd wyróżnia się m.in. bezpieczeństwo globalne, regionalne,

1 M. Szymaczak, Słownik języka polskiego, PWN, Warszawa 1993, s. 147. 89

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 narodowe, bezpieczeństwo militarne, polityczne, społeczne, a także bezpieczeństwo fizyczne, psychiczne, socjalne czy bezpieczeństwo publiczne2. W myśl powyżej przytoczonych definicji bezpiecznymi może być: pojedyncza jednostka lub grupa społeczna, instytucja, naród, państwo lub organizacja w przypadku, gdy nie odczuwają zagrożenia dla swojego istnienia, są przekonani i pewni możliwości realizacji swoich interesów i celów, które chcą osiągać, nie potrzebują szukać wsparcia z zewnątrz, powierzać swojego bezpieczeństwa innym osobom bądź podmiotom zewnętrznym. Pojęcie bezpieczeństwa może być jednak interpretowane znacznie szerszej, szczególnie, gdy mówimy o nim w kontekście międzynarodowym, zaspokajaniu potrzeb narodów. Bezpieczeństwo w znaczeniu ogólnospołecznym odnosi się do szerokiego, wielopłaszczyznowego zakresu podstawowych potrzeb społecznych takich jak potrzeba: istnienia, przetrwania, pewności, stabilności, całości, tożsamości, niezależności czy ochrony poziomu i jakości życia. Bezpieczeństwo, będąc naczelną potrzebą człowieka i szerzej – grup społecznych, jest także podstawową potrzebą państw i systemów międzynarodowych, a jego brak wywołuje niepokój i poczucie zagrożenia nie tylko w aspekcie indywidualnym, ale także szerszej w kontekście wielu grup społecznych, narodów3. Brak jednoznaczności w określaniu definicji bezpieczeństwa związany jest z wielowymiarowością tego pojęcia, co wynika z podstawowym podziałem płaszczyzny odniesienia dla pojęcia bezpieczeństwa. Z punktu widzenia jednostki poczucie bezpieczeństwa wynika w głównej mierze z procesów poznawczych, emocjonalnych, które uświadamiają człowiekowi jego pozycję, możliwości działania w wielu sytuacjach życiowych. Te sytuacje kształtują, zatem jego postępowanie i zachowania. Natomiast bezpieczeństwo

2 Słownik terminów z zakresu psychologii dowodzenia i zarządzania, AON, Warszawa 2000, s. 17. 3 J. Kukułka, Bezpieczeństwo a współpraca europejska: współzależności i sprzeczności interesów, Sprawy Międzynarodowe 1982, Nr 7, s. 32. 90

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 w szerszym tego słowa znaczeniu obejmuje szereg działań obejmujących poznawanie nowej wiedzy oraz poszerzanie jej o nowe informacje o danym środowisku lokalnym, państwowym czy ponadpaństwowym. Wiedza ta pozwala nie tylko na wypracowanie nowych wzorców pożądanych typów zachowań, które zabezpieczały by ludzi, a także ich własność materialną przed ewentualnymi zagrożeniami. Można, zatem w sferze bezpieczeństwa wyróżnić dwa typy działań. Są to działania prowadzone na rzecz jednostek jednopodmiotowych i wielopodmiotowych. Do działań jednopodmiotowych można zaliczyć przede wszystkim: „wszelkie działania promujące, które związane są w głównej mierze z rozwojem indywidualnym – zdobywaniem umiejętności poznawczych i praktycznych, które w znaczący sposób zapewniają zwiększenie poczucia bezpieczeństwa. Do kolejnych takich działań można zaliczyć działania związane z rozwojem uspołeczniania jednostki. Rozwijanie umiejętności interakcji wraz z współtworzeniem określonych relacji międzyludzkich powoduje wzrost poczucia bezpieczeństwa. Kolejnym działaniem jest rozwijanie takich działań człowieka, które obejmują doskonalenie indywidualnych umiejętności a także zbiorowych w obszarze bezpieczeństwa4". Znaczenie bardziej rozbudowane są natomiast wszelkie działania wielopodmiotowe podejmowane w obszarze szeroko rozumianego bezpieczeństwa. Działania te można określić także działaniami instytucjonalnymi. Zasadniczo dzielą się one na trzy rodzaje działań zwiększających bezpieczeństwo, a mianowicie na działania obejmujące: przygotowanie do bezpieczeństwa, tworzenie obiektów pozamilitarnych zwiększających bezpieczeństwo a także tworzenie obiektów militarnych. Działania obejmujące przygotowanie do bezpieczeństwa swym zasięgiem obejmują działania podejmowane w zakresie: tworzenia i stanowienia prawa na czas pokoju i wojny, kolejne

4 J. Ziarko, Podstawy zarządzania kryzysowego, Krakowska Akademia im. Andrzeja F. Modrzewskiego, Kraków 2010, s. 20. 91

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 czynności związane są z tworzeniem sprawnych podmiotów zajmujących się zapewnieniem bezpieczeństwa. Główne działania w tej sferze obejmują naukę i powszechną edukację dla bezpieczeństwa, cywilna i wojskowa współpraca dla tworzenia ochrony narodowej, rozwijanie zdolności i mechanizmów ochronnych zapewniających bezpieczeństwo państwa i obywateli, stałe monitorowanie znanych i potencjalnych zagrożeń. Do pozamilitarnych układów bezpieczeństwa zaliczyć można administrację publiczną rządową i samorządową, która na poziomie państwowym i lokalnym zapewnia bezpieczeństwo mieszkańcom. Zapewnienie bezpieczeństwa produkcji, handlu, usług a także ochrona kultury i dziedzictwa narodowego wraz z organizacjami pozarządowymi, które zaspakajają potrzeby wspólne także można zaliczyć do grupy pozamilitarnych obiektów, które w sferze działań wielopodmiotowych (instytucjonalnych) zapewniają wzrost bezpieczeństwa. Do tej grupy można także zaliczyć wszelkie menadżerskie działania, które związane są z zapewnieniem i zwiększaniem poczucia bezpieczeństwa. Są to wszelkie instytucje, organizacje zajmujące się ratownictwem, zapewnieniem porządku publicznego, ochrony zdrowia a także instytucje ekonomiczne, edukacyjne, socjalne, urbanistyczne, żywnościowe5. Podsumowując od strony podmiotowej zadania w kontekście bezpieczeństwa wykonują organy administracji publicznej ulokowane na kolejnych szczeblach administracji publicznej, zarówno rządowej jak i samorządowej, poczynając od gminy, poprzez powiat aż do szczebla województwa. W systemie tym uczestniczą także liczne organy administracji gospodarczej wraz z wojskiem i służbami specjalnymi a także całym katalogiem wyspecjalizowanych organów centralnej administracji rządowej i powiatowej i wojewódzkiej administracji zespolonej. Potencjał i sprawne funkcjonowanie organów realizujących rozwiązywanie i skuteczne działanie w zagadnień związanych

5 Ibidem, s. 19-21. 92

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 z bezpieczeństwem możliwy jest dzięki obowiązującym rozwiązaniom prawnym i normatywnym, a także dzięki społecznym potencjałem lokalnej ludności.

1.2. Porządek publiczny. Pojęcie i znaczenie Publiczny wymiar bezpieczeństwa nie jest kategorią jednorodną, a w konsekwencji nie ma również zgody czy jednego stanowiska, co do treści opatrywanej tym terminem. Próby zdefiniowania takich pojęć jak: bezpieczeństwo publiczne jak i porządek publiczny podejmowane były niejednokrotnie w polskiej literaturze naukowej6. Analizując różnorodne źródła możemy dostrzec wspólny mianownik, którym jest dostrzeżenie, że niemal wszyscy autorzy zgadzają się, co do jednego, a mianowicie, iż pojęcia bezpieczeństwa i porządku publicznego cechują się nieokreślonością, a zatem trudno jest je jasno i precyzyjnie zdefiniować7. Drugim definiowanym pojęciem jest porządek publiczny. W doktrynie jest on rozpatrywany nierozerwalnie z pojęciem bezpieczeństwa, łącznie też zazwyczaj wskazywane są oba te pojęcia w przepisach prawa. Co warto jednak podkreślić, nie są to jednak pojęcia tożsame, chociaż można wskazać dla nich wspólną płaszczyznę odniesienia. Nie wnikając zbytnio w ustalenie zależności między bezpieczeństwem a porządkiem publicznym, warto skoncentrować się na kwestiach zasadniczych, a mianowicie, czym jest porządek publiczny. Rozpatrywanie istoty porządku publicznego należy rozpocząć od definicji słownikowej. W języku polskim termin porządek oznacza: „stan, strukturę, plan lub układ odznaczający się regularnością przejrzystością, schludnością, ułożeniem rzeczy w miejscach dla nich przeznaczonych”8. Słowo „publiczny” natomiast w języku polskim oznacza państwowy, powszechny, dotyczący ogółu, jawny,

6 A. Misiuk, Administracja porządku i bezpieczeństwa publicznego: zagadnienia prawno-ustrojowe, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2008, s. 12-17. 7 B. Wiśniewski, S. Zalewski (red.), Bezpieczeństwo wewnętrzne RP w ujęciu systemowym i zadań administracji publicznej, Wyższa Szkoła Administracji, Bielsko-Biała 2006, s. 29-32. 8 Słownik języka polskiego, t. 2., PWN, Warszawa 1992, s. 832. 93

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 związany z urzędem, instytucją, przeznaczony dla wszystkich, odnoszący się do ogółu ludzi, do całego społeczeństwa9. Definiując pojęcie porządku publicznego nie sposób nie zauważyć opinii i ustaleń specjalistów w zakresie prawa i administracji. Po przeglądzie literatury przedmiotu można nabrać przekonania, że autorzy wielu publikacji i monografii są dość zgodni, co do zakresu tego pojęcia. Opinie i refleksje na ten temat można sprowadzić do trzech zasadniczych kwestii. Po pierwsze, wskazują one, że przez porządek publiczny należy rozumieć, jako pewien pożądany stan wewnątrz państwa, umożliwiający normalne funkcjonowanie jego instytucji oraz (co szczególni istotne z punktu widzenia samorządu lokalnego) jednostek w państwie. Porządek ten określony jest prawnymi, ale także innymi społecznie akceptowanymi normami, do których możemy zaliczyć m. in. przez normy moralne czy obyczaje. Drugim elementem, na który zwraca się uwagę przy analizie zagadnienia porządku publicznego, jest zmienność tej kategorii. Ten element jest ściśle powiązany ze wskazanym powyżej. I tak dla przykładu Mariusz Kotulski podkreśla, że treści takich pojęć jak bezpieczeństwo czy porządek publiczny nie można jednoznacznie i raz na zawsze ustalić, ponieważ są one uzależnione od wielu czynników. Na ustalenie zakresu znaczeniowego tych pojęć mają wpływ wyznaczane standardy zachowań w danej grupie społecznej, zmieniające się warunki życia, a wraz z nim zmieniające się poglądy społeczne i przepisy prawne10. Trzecią, ostatnią kwestią, zgodnie podkreślaną przez badaczy zagadnienia, pozostającą w związku z drugim, omówionym powyżej elementem, jest wskazanie na adresata norm zawierających pojęcie porządku publicznego. Także w tej kwestii możemy znaleźć w literaturze przedmiotu różnorodne opinie wielu autorów.

9 M. Kuryłowicz, Słownik terminów, zwrotów i sentencji prawniczych łacińskich oraz pochodzenia łacińskiego, Wolters Kluwer Polska SA, Kraków 2001, s. 76. 10 M. Kotulski, Samorząd terytorialny wobec zapewnienia porządku i bezpieczeństwa publicznego, [w Prawne i administracyjne aspekty bezpieczeństwa osób i porządku publicznego w okresie transformacji ustrojowo-gospodarczej, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Olsztyn 2000, s. 311. 94

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

Dla przykładu S. Pieprzny wskazuje, że to z istoty państwa demokratycznego wynika, że adresatem tym będzie przede wszystkim jednostka – człowiek oraz zbiorowości, sformalizowane zarówno prawem, jak i normami niemającymi charakteru prawnego, ale akceptowanymi przez społeczeństwo i państwo. Innymi słowy, w grupie podmiotów chronionych przed zagrożeniami porządku publicznego będą pojedyncze osoby fizyczne, a także różne formy podmiotów zbiorowych. Odwołując się, zatem do funkcjonalnego aspektu zagadnienia, jako spełnienie zadań w zakresie porządku publicznego rozumie się wymóg eliminacji naruszania reguł dotyczących korzystania przez obywateli z miejsc publicznych. Podsumowując, przez porządek publiczny rozumie się (według przyjętej definicji) pewien stan faktyczny wewnątrz państwa regulowany normami prawnymi, a także pozaprawnymi (obyczajowymi, moralnymi, religijnymi), których przestrzeganie umożliwia normalne współżycie jednostek w organizacji państwowej, w określonym miejscu i czasie.

1.3. Ochrona porządku i bezpieczeństwa obywateli jako zadanie własne samorządu powiatowego 1 stycznia 1999 roku w Polsce weszła w życie reforma administracji publicznej. W jej wyniku powstały nowe podmioty władzy publicznej. Pierwszym z nich jest samorząd powiatowy, który wraz z gminą tworzą samorząd szczebla lokalnego, drugim zaś samorząd wojewódzki, czyli samorząd na poziomie regionalnym11. Najważniejszym elementem całego procesu przeprowadzonej wówczas decentralizacji była kwestia wykonywania zadań publicznych przez samorząd terytorialny. Konstytucja i ustawy reformujące administrację publiczną i kształtujące ustrój terytorialny wyznaczyły administracji samorządowej zróżnicowane zadania, kompetencje i obszar działania odpowiadający jej miejscu w strukturze organów publicznych. Do tych kwestii odnosi się najważniejszy akt prawny w Polsce, a mianowicie zapisy zawarte w art. 16 ust. 2, ale także art. 166 ust. 1 Konstytucji RP, według których

11 Portal Samorządowy.PL, Internet: http://www.portalsamorzadowy.pl/prawo-i-finanse/to- juz-24-lata-nowego-samorzadu-w-polsce-reforma-byla-na-raty,59941.html, [dostęp: 26 lutego 2018 r.]. 95

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 to „samorząd wykonuje zadania publiczne służące zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej”, oraz art. 163, który stanowi o domniemaniu kompetencji samorządu terytorialnego12. W zakresie wykonywania tak oznaczonych zadań publicznych. konstytucyjne postanowienia w tym zakresie rozwinięte zostały przez ustawy samorządowe a mianowicie: ustawa o samorządzie gminnym13, ustawa o samorządzie powiatowym oraz o ustawa samorządzie województwa14. Z uwagi na zakres pracy obejmujący działania w zakresie ochrony i bezpieczeństwa publicznego na poziomie samorządu powiatowego dalsza analiza procesu decentralizacji, a co się z tym wiąże zakresu zadań publicznych, przeprowadzona będzie w odniesieniu do szczebla samorządu powiatowego. W ustawie o samorządzie powiatowym zrezygnowano z wyraźnego określenia podziału zadań wykonywanych przez powiat na zadania własne i zadania zlecone – jak występuje to w ustawie o samorządzie gminnym. Wskazano jedynie zadania należące do powiatu oraz postanowiono, że niektóre sprawy należące do zakresu działania powiatu mogą być określone przez ustawy jako zadania z zakresu administracji rządowej wykonywane przez powiat. Dokładniejsza analiza przepisów ustawy o samorządzie powiatowym w odniesieniu do Konstytucji RP pozwala jednak wobec zadań powiatu użyć określenia „zadania własne”. Dla klasyfikacji zadań powiatu istotne znaczenie ma nie tylko przytaczany powyżej art. 166 ust. 1 Konstytucji RP: Zadania publiczne służące zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej są wykonywane przez jednostkę samorządu terytorialnego, jako zadanie własne. W tej kwestii stanowisko swoje wyraził również Trybunał Konstytucyjny w 1995 roku. Z ówczesnych przepisów konstytucyjnych wyprowadził on ogólną dyrektywę dla ustawodawcy powierzającemu zadania własne samorządowi terytorialnemu. Dyrektywa ta w dalszym ciągu

12 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz.U.1997.78.483. 13 Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, Dz. U. 1990 nr 16 poz.. 14 Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa, Dz. U. 1998 nr 91 poz. 576. 96

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 zachowuje aktualność. Zgodnie z jej wskazaniami za własne uznaje się te zadania, które: • „mają charakter publiczny; • wiążą się z zaspokajaniem potrzeb mieszkańców danej jednostki samorządu terytorialnego; • mogą być realizowane w obrębie właściwości miejscowej danej jednostki samorządu terytorialnego15". Samorząd powiatu wykonuje także określone ustawami zadania publiczne o charakterze ponadgminnym. Zadania powiatu mają, więc charakter uzupełniający i wyrównawczy w stosunku do gminy. Nie występuje tam jednak zjawisko konkurencji w wykonywaniu zadań publicznych. Pomocną, a w konsekwencji decydującą o rozgraniczeniu zakresów działania tych jednostek samorządowych, ma być zasada, według której „zadania powiatu nie naruszają zakresu działania gmin16". Z tego też względu, szerszy katalog zadań formułuje ustawa o samorządzie powiatowym, wskazując, że do zakresu działania powiatu należą zadania publiczne związane z: „porządkiem publicznym i bezpieczeństwem obywateli, ochroną przeciwpowodziową, przeciwpożarową i zapobieganiem innym nadzwyczajnym zagrożeniom życia i zdrowia ludzi oraz środowiska, a także obronności. Ponadto, co bezpośrednio związane jest z zapewnieniem prawa obywateli do bezpieczeństwa, na szczeblu tej jednostki samorządu lokalnego realizowane są zadania związane z zapewnieniem wykonywania określonych w ustawach zadań i kompetencji kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży17". Katalog ten nie ma charakteru zamkniętego, gdyż w drodze ustawy mogą zostać określone inne zadania własne powiatu w tym zakresie. Ochrona porządku i bezpieczeństwa ma szczególne znaczenie na szczeblu powiatu. Świadczyć o tym może art. 7

15 P. Chmielnicki, Komentarz do ustawy o samorządzie powiatowym, Wydawnictwo Prawnicze Lexis Nexis, Warszawa 2005, s. 78-79. 16 Z. Bukowski, T. Jędrzejewski, P. Rączka, Ustrój samorządu terytorialnego, Towarzystwo Naukowe Organizacji i Zarządzania, Toruń 2005, s. 82-84; S.S. Dębski, Samorząd terytorialny w Polsce:tradycja a współczesne przemiany polityczne, Pomorska Szkoła Wyższa, Starogard Gdański 2016, s.202-213. 17 Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym, Dz. U. 2017 poz. 1868. 97

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 omawianej ustawy. Zgodnie z jego treścią ustawy określają przypadki, w których właściwe organy administracji rządowej mogą nałożyć na powiat obowiązek wykonania określonych czynności w zakresie należącym do zadań powiatu, związanych z usuwaniem bezpośrednich zagrożeń między innymi dla bezpieczeństwa i porządku publicznego. Zatem z jednej strony działania te mają charakter zadania własnego, z drugiej zaś mogą stać się płaszczyzną dla, nazwijmy je, nadzwyczajnych działań, nałożonych przez administrację rządową.

2. Zadania samorządu powiatowego w zapewnieniu bezpieczeństwa i porządku publicznego w powiecie 2.1. Powiat jako pośredni szczebel administracji samorządowej Powiat stanowi nadbudowę lokalnego samorządu, którego podstawę stanowi samorząd gminny. Funkcje powiatu powinny być komplementarne i wyrównawcze w stosunku do funkcji publicznych samorządu gminnego. Przekazanie określonych zadań na poziom wojewódzki stanowiłoby jednak znaczne oddalenie tych spraw od społeczności lokalnych. Dlatego samorząd powiaty, jako szczebel pośredni wypełnia tą lukę. Do głównych zadań samorządu powiatowego należą zadania wymienione w ustawie powiatowej. Zaliczyć można do nich m.in. zadania związane z: edukacją, służbą zdrowia, pomocą społeczną, kulturą, turystyką i transportem zbiorowym, zagospodarowaniem przestrzennym, gospodarka wodna, ochroną środowiska, bezpieczeństwem i gospodarką wodną. Zadania powiatu są realizowane nie tylko przez jego organy tj. rad powiatu i zarząd powiatu, lecz także przez inne podmioty działające przy pomocy swoich jednostek organizacyjnych, mających charakter jednostek pomocniczych. Chodzi tutaj w szczególności o kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży, które wykonują swoje zadania przy pomocy komend i inspektoratów. Urzędy te wraz ze starostwem stanowią powiatową administrację zespoloną pod zwierzchnictwem starosty, o czym stanowi art. 33b ustawy o samorządzie powiatowym.

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

W wyniku reformy administracyjnej kraju z 1998 roku część dotychczasowych organów administracji specjalnej została zespolona na szczeblu wojewódzkim z wojewodą, a część na szczeblu powiatowym ze starostą. Konstrukcja zespolenia jest rozumiana, jako zasada organizacyjna aparatu administracyjnego. Organy zespolone będąc organami administracji rządowej pozostają pod zwierzchnictwem wojewody i starosty. Istotą zespolenia jest skoncentrowanie całego aparatu administracyjnego i aparatu pomocniczego w jednym urzędzie i pod jednym zwierzchnictwem. Nie jest to jednak zwierzchnictwo służbowe. Jego istota polega na tym, ż e w jego ramach starosta wykonuje swoje zadania i kompetencje przy pomocy m.in. kierowników służb, inspekcji i straży. Powiat jest jednostką samorządu terytorialnego szczebla pośredniego. Ma taki sam charakter jak gmina, lecz inny zakres zadań, gdyż są to ustawowo określone zadania publiczne o charakterze ponadgminnym. Powiat obejmuje całe obszary graniczących ze sobą gmin (powiat ziemski) albo cały obszar miasta na prawach powiatu (powiat grodzki). Powiat podobnie jak gmina z założenia powinien obejmować obszar możliwie jednorodny ze względu na układ osadniczy i przestrzenny oraz więzi społeczne i gospodarcze zapewniające zdolność do wykonywania zadań publicznych. Prawa powiatu przysługują miastom, które 31 grudnia 1998 roku liczyły więcej niż 100 tys. mieszkańców, a także miastom, które z tym dniem przestały być siedzibami wojewodów, chyba że na wniosek właściwej rady miejskiej odstąpiono od nadania miastu praw powiatu, oraz tym, którym nadano status miasta na prawach powiatu przy dokonywaniu pierwszego podziału administracyjnego kraju na powiaty. Ustrój i działanie organów miasta na prawach powiatu, w tym nazwę, skład liczebność oraz ich powoływanie i odwoływanie, a także zasady sprawowania nadzoru określa ustawa o samorządzie gminnym. Miasto na prawach powiatu jest gminą wykonującą zadania powiatu na zasadach określonych w ustawie o samorządzie powiatowym, obok zadań gminy określonych w ustawie o samorządzie gminnym. Z tego tytułu miasto na prawach powiatu ma dochody i wydatki takie jak gmina 99

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 i takie jak powiat. Miasto na prawach powiatu ma prawa i obowiązki powiatu, nazwę zaś, skład, liczebność, zasady i tryb działania jego organów są charakterystyczne dla gminy (miasta) i określa je ustawa o samorządzie gminnym. Warto podkreślić, ż e powiat pełni funkcję uzupełniającą i wyrównawczą w stosunku do gmin w zakresie całego katalogu realizowanych zadań. Zadania powiatu mają przede wszystkim charakter zadań własnych, określonych w art. 4 ust. 1 ustawy o samorządzie powiatowym. Powiat został utworzony po to, aby razem z gminami wchodzącymi w jego skład stworzyć system realizacji całokształtu zadań publicznych o charakterze lokalnym w strukturach samorządowych. Powiat, bowiem przejął część zadań i kompetencji od administracji rządowej, a także część spraw należących do 1998 roku w gestii administracji wojewódzkiej. Zadania powiatu mają charakter ponadgminny (zintegrowane ponadlokalnie) i co warto podkreślić nie naruszają kompetencji podstawowej jednostki samorządu terytorialnego. Zadania powiatów zostały określone dokładnie w ustawie o samorządzie powiatowym z dnia 5 czerwca 1998 roku, przeciwnie niż w przypadku gminy czy województwa, którym to jednostkom samorządu terytorialnego przysługuje domniemanie właściwości w sprawach publicznych odpowiednio o znaczeniu lokalnym w przypadku gminy i regionalnym w przypadku samorządu województwa. Zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy o samorządzie powiatowym powiat wykonuje określone ustawami zadania publiczne o charakterze ponadlokalnym w zakresie: 1) edukacji publicznej w sferze ponadgimnazjalnym; 2) promocji i ochrony zdrowia; 3) pomocy społecznej, 3a) wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej; 4) polityki prorodzinnej; 5) wspierania osób niepełnosprawnych; 6) transportu zbiorowego i dróg publicznych; 7) kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami; 8) kultury fizycznej i turystyki; 100

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

9) geodezji, kartografii i katastru; 10) gospodarki nieruchomościami; 11) administracji architektoniczno-budowlanej; 12) gospodarki wodnej; 13) ochrony środowiska i przyrody; 14) rolnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego; 15) porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli; 16) ochrony przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania magazynu przeciwpowodziowego, przeciwpowodziowej i zapobiegania innym nadzwyczajnym zagrożeniom życia i zdrowia ludzi oraz środowiska; 17) przeciwdziałania bezrobociu oraz aktywizacji lokalnego rynku pracy; 18) ochrony praw konsumenta; 19) utrzymania powiatowych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych; 20) obronności; 21) promocji powiatu; 22) współpracy i działalności na rzecz organizacji pozarządowych oraz podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Dz. U. z 2010 r. Nr 234, poz. 1536 z późn. zm. 23) działalności w zakresie telekomunikacji18. Zgodnie z art. 4 ust. 2 ustawy o samorządzie powiatowym „do zadań publicznych powiatu należy również zapewnienie wykonywania określonych w ustawach zadań i kompetencji kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży. Należy podkreślić, że same zadania tych kierowników nie są zadaniami powiatu, jednak zapewnienie ich realizacji jest obowiązkiem powiatu. Powiat, zatem na uzasadniony wniosek zainteresowanej gminy przekazuje jej zadania z zakresu swojej właściwości na warunkach ustalonych w porozumieniu. Ustawy mogą nakładać na powiat obowiązek wykonywania zadań z zakresu

18 Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym, Dz.U. 2017 poz. 1868. 101

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 organizacji przygotowań i przeprowadzenia wyborów powszechnych oraz referendów. Powiat może zawierać z organami administracji rządowej porozumienia w sprawie wykonywania zadań publicznych z zakresu administracji rządowej. Powiat może zawierać porozumienia w sprawie powierzenia prowadzenia zadań publicznych z jednostkami lokalnego samorządu terytorialnego, a także z województwem, na którego obszarze znajduje się terytorium powiatu. Porozumienia, o których mowa w ust. 1 i 2, podlegają ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Zadania zlecone powiatom to: m) nadzór nad lasami prywatnymi; n) prowadzenie powiatowej inspekcji weterynaryjnej i sanitarnej; o) prowadzenie powiatowych urzędów pracy; p) rejestrowanie pojazdów; q) wydawanie i zatrzymywanie praw jazdy; r) gospodarka gruntami i nieruchomościami (regulowanie odszkodowań na rzecz osób fizycznych za przejęcie przez Skarb Państwa nieruchomości pod drogi publiczne oraz pod budownictwo mieszkaniowe); s) prowadzenie powiatowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego; t) utrzymanie Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego; u) finansowanie działalności policji i straży pożarnej; v) prowadzenie i tworzenie Powiatowych Centrów Pomocy Rodzinie; w) finansowanie działalności komisji poborowych; x) obrona cywilna; y) finansowanie składek na ubezpieczenia zdrowotne oraz świadczenia dla osób nieobjętych obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym oraz opłacane za osoby pobierające niektóre świadczenia z pomocy społecznej; z) utrzymanie ośrodków wsparcia; a) realizacja programów korekcyjno-edukacyjnych dla osób stosujących przemoc w rodzinie;

102

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

b) finansowanie zasiłków, świadczeń rodzinnych i pomocy w naturze oraz składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe; c) utrzymanie usług opiekuńczych i specjalistycznych usług opiekuńczych; d) utrzymanie zespołów do spraw orzekania o stopniu niepełnosprawności19.

2.2. Zadania i kompetencje Rady Powiatu Zadania i kompetencje rady powiatu w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i porządku publicznego na obszarze powiatu są określone w wielu aktach prawnych. Najważniejsze z nich zostały określone w ustawie o samorządzie powiatowym. Do zadań tych należą: • uchwalanie powiatowego programu zapobiegania przestępczości oraz ochrony bezpieczeństwa obywateli i porządku publicznego; • dokonywanie oceny stanu bezpieczeństwa przeciwpożarowego i zabezpieczenia przeciwpowodziowego powiatu, • rozpatrywanie sprawozdania starosty z działalności komisji bezpieczeństwa i porządku publicznego, nadto rada deleguje dwóch radnych do składu tej komisji, a także określa również zasady zwrotu osobom powołanym do udziału w pracach komisji wydatków w związku z tym poniesionych, • stanowieniu przepisów porządkowych – rada powiatu, w zakresie nieuregulowanym w odrębnych przepisach powszechnie obowiązujących i w szczególnie uzasadnionych przypadkach, może wydawać przepisy porządkowe, jeżeli jest to niezbędne do ochrony ż ycia, zdrowia lub mienia obywateli, ochrony środowiska naturalnego albo do zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego, o ile przyczyny te występują na obszarze więcej niż jednej gminy. Uchwalanie powiatowego programu

19 Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym, Dz.U. 2017 poz. 1868. 103

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

i dokonywanie oceny stanu bezpieczeństwa, o których wyżej mowa, należą do wyłącznej właściwości rady powiatu20. Rada powiatu – jako organ stanowiący w powiecie posiada także liczne kompetencje i zadania z zakresu ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego na podstawie ustaw szczególnych, do których możemy zaliczyć m. in. ustawę o Policji, ustawę o Państwowej Straży Pożarnej, ustawę o Inspekcji Ochrony Środowiska. Poniżej wymienione zostaną najważniejsze kompetencje i zadania Rady powiatu w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i porządku publicznego na obszarze powiatu z uwzględnieniem podziału określonego przepisami ustaw szczegółowych. Ustawa o Policji określa dla rady powiatu szczegółowe kompetencje. Do najważniejszych z nich należą: przyjmowanie rocznych sprawozdań komendantów powiatowych Policji z ich działalności, a także informacji o stanie porządku i bezpieczeństwa publicznego21. Rada powiatu posiada także kompetencje w zakresie żądania informacji a także otrzymywania sprawozdań z działalności policji. Kompetencje te zostały określone w art. 10 ust. 1 ustawy o Policji, który brzmi „Komendanci Policji składają roczne sprawozdania ze swojej działalności, a także informacje o stanie porządku i bezpieczeństwa publicznego właściwym wojewodom, starostom, wójtom (burmistrzom lub prezydentom miast), a także radom powiatu i radom gmin. W razie zagrożenia bezpieczeństwa publicznego lub zakłócenia porządku publicznego sprawozdania i informacje składa się tym organom niezwłocznie na każde ich żądanie”. Co warte podkreślenia Rada powiatu może określić w drodze uchwały, ważne dla wspólnoty samorządowej zagrożenia bezpieczeństwa i porządku publicznego. Katalizatorem do podjęcia stosownej uchwały stanowią wnioski wypływające z treści sprawozdań i informacji przedstawianych przez Komendanta Powiatowego Policji. Należy jednak mieć na uwadze, że uchwała rady powiatu, wiążąca dla zarządu powiatu, w pewnym stopniu adresowana także do Policji, z tym że nie może dotyczyć wykonania

20 Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym, Dz.U. 2017 poz. 1868. 21 Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji, Dz.U. 2017 poz. 2067. 104

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 konkretnej czynności służbowej ani określać sposobu wykonania zadań przez Policję. Tożsame uprawnienia przysługują radzie powiatu wobec komendanta powiatowego (miejskiego) Państwowej Straży Pożarnej. Określa to art. 14 ust. 1 ustawy o Państwowej Straży Pożarnej w myśl, którego „Rada powiatu (miasta) przynajmniej raz w roku rozpatruje informację komendanta powiatowego (miejskiego) Państwowej Straży Pożarnej o stanie bezpieczeństwa powiatu (miasta na prawach powiatu) w zakresie ochrony przeciwpożarowej22". Analogicznie jak w przypadku komendanta powiatowego Policji na polecenie starosty (prezydenta miasta) informację taką właściwy komendant powiatowy Państwowej Straży Pożarnej jest obowiązany składać w każdym czasie. Rada powiatu może także na podstawie informacji, o których mowa w ust. 1 art. 14 ustawy o Państwowej Straży Pożarnej określić, w drodze uchwały, kierunki działań zmierzających do usunięcia istotnych dla wspólnoty samorządowej zagrożeń w zakresie ochrony przeciwpożarowej. Rada powiatu, jako organ stanowiący w powiecie posiada także określone kompetencje wobec pozostałych służb, inspekcji i straży, które realizują określone zadania związane z zapewnieniem bezpieczeństwa i porządku publicznego w ramach wykonywania swoich działań. Rada powiatu przynajmniej raz w roku rozpatruje informację wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska o stanie środowiska na obszarze województwa. W związku z tą informacją radzie powiatu służy prawo do określania, w drodze uchwały, kierunków działania właściwego organu Inspekcji Ochrony Środowiska w celu zapewnienia na obszarze powiatu należytej ochrony środowiska. Co warto podkreślić uchwała nie może dotyczyć (podobnie jak w przypadku Policji i Państwowej Straży Pożarnej) wykonania konkretnych czynności służbowych ani określać sposobu wykonania zadania przez organy Inspekcji Ochrony Środowiska, jednakże może ustalać przedmiot działania lub wskazywać stan niezgodny z prawem, który należy usunąć23.

22 Ustawa z dnia 21 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej, Dz.U. 2017 poz. 1204. 23 Ustawa z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska, Dz. U. z 2016 r. poz. 1688. 105

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

W przypadku podjęcia takiej uchwały rada niezwłocznie informuje o tym fakcie wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska. Rada powiatu przynajmniej raz w roku rozpatruje także informacje od państwowego powiatowego inspektora sanitarnego o stanie bezpieczeństwa sanitarnego powiatu, co zostało zawarte w art. 12a ust. 3 ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej24. Co istotne, ustawa o Państwowej Inspekcji Sanitarnej nie przewiduje (jak we wcześniej przytaczanych przykładach) określania przez radę kierunków działań związanych z usuwaniem zagrożeń dla bezpieczeństwa sanitarnego na obszarze powiatu. Rada powiatu rozpatruje też przedstawiane przez prokuraturę informacje o stanie przestępczości i jej zwalczaniu w powiecie, co wynika z art. 9 ust. 2 ustawy o prokuraturze. Rozpatrując kompetencje i zadania rady powiatu w dziedzinie bezpieczeństwa nie sposób pominąć kwestii związanych z udziałem rady, a także innych jednostek samorządu powiatowego w finansowaniu działań Policji i Państwowej Straży Pożarnej. Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na fakt, że dopuszczenie możliwości (nawet fakultatywnie) wsparcia działań ww. służb przez rady budzi uzasadnione obawy, co do funkcjonowania a także finansowania Policji i Państwowej Straży Pożarnej. Koszty związane z funkcjonowaniem Policji są pokrywane z budżetu państwa, jednak ustawodawca w art. 13 ust. 3 ustawy o Policji przewidział możliwość uczestniczenia jednostek samorządu terytorialnego (oraz innych podmiotów) w pokrywaniu wydatków inwestycyjnych, modernizacyjnych lub remontowych oraz kosztów utrzymania i funkcjonowania jednostek organizacyjnych Policji, a także zakupu niezbędnych na ich potrzeby towarów. W tym świetle warto dodać, że rada powiatu może np. wnioskować o zwiększenie liczby etatów Policji w rewirach dzielnicowych i posterunkach Policji na terenie powiatu – ponad liczbę ustaloną według zasad określonych przez Komendanta Głównego Policji – jeśli zapewni

24 Ustawa z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej, Dz.U. 2017 poz. 1261. 106

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 pokrywanie kosztów utrzymania etatów przez co najmniej pięć lat. Liczba etatów zwiększa się na warunkach określonych w porozumieniu zawartym między organem wykonawczym powiatu a właściwym komendantem wojewódzkim Policji i zatwierdzonym przez Komendanta Głównego25. Warto zwrócić uwagę na fakt, ż e ustawodawca tożsame uprawnienie nadał radzie gminy. Rozpatrując, zatem zagadnienia związane z kompetencjami rady powiatu w zakresie wspierania finansowego Policji dostrzegamy, że rozwiązania przyjęte w art. 13 ustawy o Policji wprowadzają pewną „konkurencję” między gminą a powiatem, co z punktu widzenia przejrzystości relacji pomiędzy organami powiatu i gminy a Policją może budzić pewne wątpliwości. Rada powiatu posiada także dodatkowe możliwości wsparcia finansowego Policji. W myśl zapisów zawartych w art. 13 ust. 4a ustawy o Policji „Rada powiatu lub rada gminy może przekazać, na warunkach określonych w porozumieniu zawartym między zarządem powiatu a właściwym komendantem powiatowym (miejskim) Policji, środki finansowe stanowiące dochody własne powiatu, dla Policji z przeznaczeniem na rekompensaty pieniężne i nagrody dla policjantów właściwych miejscowo komend powiatowych (miejskich) i komisariatów, którzy realizują zadania z zakresu służby prewencyjnej26”. Puentując rozważania związane z obowiązkami, kompetencjami Rady powiatu w dziedzinie bezpieczeństwa, w tym w zakresie wspierania finansowego podmiotów wykonawczych realizujących na obszarze powiatu zadania związane z zapewnieniem bezpieczeństwa i porządku publicznego analogicznie przedstawia się sytuacja z finansowaniem działań Państwowej Straży Pożarnej. Co do zasady koszty związane z funkcjonowaniem PSP są pokrywane z budżetu państwa, a w rejonie powiatu z dotacji celowej budżetu państwa. Ustawa dopuszcza jednak udział gminy,

25 J. Gierszewski, Kompetencje i działania samorządu powiatowego w działaniach na rzecz lokalnego bezpieczeństwa, Acta Pomerania 3, Powszechna Wyższa Szkoła Humanistyczna „Pomerania”, Chojnice 2011, s. 22-23. 26 J. Gierszewski, T. Maciejewski, Z problemów administracji. Administracja Publiczna, Powszechna Wyższa Szkoła Humanistyczna „Pomerania”, Chojnica 2010, s. 57-58. 107

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 powiatu lub samorządu województwa i innych jeszcze podmiotów (np. organizatorzy imprez masowych) w pokrywaniu części kosztów funkcjonowania straży pożarnej. W tym miejscu można wskazać na podobne obawy i wątpliwości, jak w wyżej przytaczanym przykładzie odnoszącym się do wsparcia finansowego Policji przez powiatowe rady27. Podsumowując warto podkreślić, że straż pożarna prowadzi nie tylko akcje ratownicze, ale realizuje także wiele zadań o charakterze kontrolno-rozpoznawczym, wydaje liczne opinie i zajmuje stanowisko w kwestii przestrzegania przepisów przeciwpożarowych w budownictwie, w zakładach pracy, w ochronie środowiska etc. Komendant powiatowy PSP w ramach przyznanych mu kompetencji wydaje decyzje, mocą, których nakazuje wstrzymanie robót, zakazuje używania maszyn i urządzeń, eksploatacji pomieszczeń, obiektów, środków transportowych. Usankcjonowanie jakichś form uzależnienia finansowego od organizatorów imprez masowych lub organów stanowiących (np. rady powiatów) nie służy zapewnieniu obiektywizmu przy wykonywaniu wymienionych zadań i kompetencji.

2.3. Zadania Zarządu Powiatu Pozycja zarządu powiatu (jako organu samorządu powiatowego) w sferze zapewnienia bezpieczeństwa i porządku publicznego nie jest eksponowana. Wynika to przede wszystkim z kwestii podziału zadań pomiędzy poszczególnymi organami samorządu powiatowego. Należy mieć jednak na uwadze, że zarząd, jako organ wykonawczy na obszarze powiatu, na zasadach ogólnych, przygotowuje projekty uchwał oraz realizuje uchwały rady powiatu dotyczące bezpieczeństwa i porządku publicznego; w sprawach niecierpiących zwłoki zarząd może wydawać przepisy porządkowe, które podlegają zatwierdzeniu na najbliższej sesji rady. Znamienne jest, że ustawodawca przewiduje dla zarządu powiatu

27 E. Olejniczak – Szałowska, Ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego, jako zadanie powiatu. Zarys problemu [w:] Między tradycją a przyszłością w nauce prawa administracyjnego, red. J. Supernat,, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław 2009, s. 537-538. 108

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 stosunkowo niewiele kompetencji dotyczących bezpośrednio ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego28. Nieco szersze kompetencje w zakresie bezpieczeństwa posiada zarząd powiatu w kwestiach dotyczących bezpieczeństwa sanitarnego. Na podstawie art. 12a ust. 3 ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej zarząd powiatu: „przyjmuje informacje od państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego o wynikach kontroli obiektów o podstawowym znaczeniu dla danego terenu”. Państwowa Inspekcja Sanitarna (PIS) jest to wyspecjalizowana instytucja wykonująca zadania z zakresu zdrowia publicznego, poprzez sprawowanie kontroli i nadzoru nad warunkami higieny w różnych dziedzinach życia. Inspekcja gromadzi również m.in. dane epidemiologiczne dotyczące niektórych chorób oraz wydaje decyzje m.in. w zakresie chorób zawodowych. Tożsame uprawnienie dla zarządu przewiduje ustawa o Inspekcji Ochrony Środowiska, a konkretnie wskazuje na to art. 8a ust. 2 wspomnianej ustawy, który stanowi, że: „w zakresie bezpieczeństwa środowiska zarząd powiatu przyjmuje informacje od wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska o wynikach kontroli obiektów o podstawowym znaczeniu dla danego terenu”. Zarząd powiatu może występować także do prokuratorów okręgowych i rejonowych o przedstawienie informacji o stanie przestępczości i jej zwalczaniu w powiecie. Oprócz kompetencji o charakterze władczym zarząd posiada także uprawnienia do decydowania o „zamknięciu drogi lub mostu dla ruchu oraz o wyznaczenia objazdów, gdy występuje bezpośrednie zagrożenie bezpieczeństwa osób lub mienia29.

2.4. Zadania i kompetencje Starosty Zadania powiatu z zakresu ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego realizuje przede wszystkim starosta. Starosta nie został, co prawda zaliczony do organów powiatu na mocy ustawy o samorządzie powiatowym, nie jest więc w świetle ustawy ustrojowej

28 Na podstawie art. 32 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym, Dz.U. 2017 poz. 1868. 29 Ustawa z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych, Dz. U. z 2017 r. poz. 2222. 109

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 organem samorządu, jednakże jest on niewątpliwie organem administracji publicznej, gdyż z urzędem starosty ustawodawca wiąże wiele zadań i kompetencji, zwłaszcza w zakresie szeroko rozumianego bezpieczeństwa30. Jednakże starosta i kompetencje nie zostały wymienione tylko w ustawie o zarządzaniu kryzysowym, w myśl przepisów zawartych w ustawie o samorządzie powiatowym starosta organizuje pracę zarządu powiatu i starostwa powiatowego, kieruje bieżącymi sprawami powiatu oraz reprezentuje powiat na zewnątrz. W sprawach niecierpiących zwłoki, związanych z zagrożeniem interesu publicznego, zagrażających bezpośrednio zdrowiu i życiu oraz w sprawach mogących spowodować znaczne straty materialne starosta podejmuje niezbędne czynności należące do właściwości zarządu powiatu. Czynności te wymagają jednak przedstawienia do zatwierdzenia na najbliższym posiedzeniu zarządu31. Na podstawie norm zawartych w ustawie o samorządzie powiatowym (zwłaszcza art. 34.35.38 ustawy o samorządzie powiatowym) oraz na podstawie przepisów zawartych w innych ustawach szczególnych (zwłaszcza ustawa o zarządzaniu kryzysowym) starosta jest wyposażony w niezwykle bogaty katalog własnych kompetencji, co pozwala zaliczyć go, obok wojewody, do najważniejszych terenowych organów o właściwości ogólnej odpowiedzialnych za zapewnienie ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego. Należy jednak zaznaczyć, że starosta jest także kierownikiem starostwa powiatowego, zwierzchnikiem służbowym pracowników starostwa i kierowników jednostek organizacyjnych powiatu. Dodatkowo pozycja starosty została wzmocniona dzięki zespoleniu w ramach administracji powiatowej powiatowych służb, inspekcji i straży i przyznaniu mu zwierzchnictwa w stosunku do tych podmiotów (Komendant Powiatowy Policji, Komendant Powiatowy Państwowej Straży Pożarnej, Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowalnego). Należy jednak wyraźnie podkreślić, że zwierzchnictwo starosty wobec powiatowych służb, inspekcji i straży nie jest zwierzchnictwem

30 Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym, Dz. U. z 2017 r. poz. 209. 31 B. Dolnicki, Samorząd terytorialny, Wydawnictwo Lex, Warszawa 2012, s. 117-118. 110

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 służbowym. Jest to szczególnego rodzaju zależność organizacyjna, którego istota koncentruje się wokół zespołu uprawnień kierowniczych, koordynacyjnych, kontrolnych i personalnych przysługujących staroście w stosunku do kierowników wyżej wymienionych jednostek. Kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży – jako organy administracji rządowej – podlegają tylko w pewnym zakresie staroście, gdyż jednocześnie podlegają swoim organom nadrzędnym – zwierzchnikom służbowym32. Konkretne kompetencje starosty – jako zwierzchnika powiatowych inspekcji, służb i straży zawarte są w art. 35 ust. 3 o samorządzie powiatowym, która mówi, że: „Starosta sprawując zwierzchnictwo w stosunku do powiatowych służb, inspekcji i straży: 1) powołuje i odwołuje kierowników tych jednostek, w uzgodnieniu z wojewodą, a także wykonuje wobec nich czynności w sprawach z zakresu prawa pracy, jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej; 2) zatwierdza programy ich działania; 3) uzgadnia wspólne działanie tych jednostek na obszarze powiatu; 4) w sytuacjach szczególnych kieruje wspólnymi działaniami tych jednostek; 5) zleca w uzasadnionych przypadkach przeprowadzenie kontroli33". Rola starosty w powoływaniu kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży doskonale obrazują zapisy zwarte w ustawach szczególnych. Ocena poszczególnych ustaw i zapisów wskazuje na różnorodność kompetencji starosty w tym zakresie a także w istotny sposób wpływa na zrozumienie formuły zwierzchnictwa starosty i jego rzeczywistej pozycji w odniesieniu do powiatowych kierowników powiatowych służb, i inspekcji oraz straży w ramach zespolenia. Starosta w ramach przyznanych mu kompetencji opiniuje wybór komendanta powiatowego policji powołanego

32 J. . Dobkowski, [w:] Powiat a reszta państwa, red. J. Boć, Powiat, Wydawnictwo Kolonia- limited, Wrocław 2001, s. 232. 33 Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym, Dz.U. 2017 poz. 1868. 111

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 przez Komendanta Wojewódzkiego Policji. Co warto podkreślić opinia ta nie jest wiążąca i w przypadku negatywnej opinii Komendant wojewódzki nadal może powołać na stanowisko Komendanta Powiatowego Policji osobę, która nie zyskała pozytywnej opinii właściwego miejscowo starosty34. W nieco podobny sposób starosta ma wpływ na wybór Komendanta Powiatowego Państwowej Straży Pożarnej, jednakże w razie niezaakceptowania kandydatury przez starostę przedstawiana jest mu kolejna kandydatura. W przypadku braku porozumienia w stosunku do tej kandydatury w terminie 14 dni od dnia jej przedstawienia staroście, na stanowisko komendanta powiatowego (miejskiego) Państwowej Straży Pożarnej komendant wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej powołuje wskazanego przez wojewodę oficera Państwowej Straży Pożarnej. Powyżej zaprezentowane reguły, iż starosta powołuje i odwołuje wymienionych powyżej kierowników nie odnosi się jednak do każdej z powiatowych inspekcji, służb i straży. W odniesieniu do powiatowego inspektora nadzoru budowlanego starosta powołuje inspektora z, spośród co najmniej trzech kandydatów wskazanych przez wojewódzkiego inspektora. Jeśli tego nie uczyni w ustawowym terminie, ma obowiązek powołać na stanowisko powiatowego inspektora kandydata wskazanego przez inspektora wojewódzkiego. Starosta odwołuje powiatowego inspektora w uzgodnieniu albo na wniosek wojewódzkiego inspektora nadzoru budowlanego35. Starosta realizuje swe kompetencje w zakresie zwierzchnictwa nad powiatowymi służbami, inspekcjami i strażami, a także w zakresie ochrony porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli, w tym bezpieczeństwa publicznego przy pomocy komisji bezpieczeństwa i porządku. W pracach komisji biorą udział starosta – jako przewodniczący komisji a także: dwóch radnych delegowanych przez radę powiatu, trzy osoby powołane przez starostę spośród osób wyróżniających

34 S. Pieprzny, Policja. Organizacja i funkcjonowanie, Wolters Kluwer, Warszawa 2011, s. 62. 35 B. Jaworska -Dębska, M. Stahl, Z, Duniewska, Prawo administracyjne materialne: Pojęcia, instytucje, zasady, Wolters Kluwer, Warszawa 2014, s. 570 – 571. 112

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 się wiedzą o problemach będących przedmiotem prac komisji oraz cieszących się wśród miejscowej społeczności osobistym autorytetem i zaufaniem publicznym, w szczególności przedstawicieli samorządów gminnych, organizacji pozarządowych, pracowników oświaty, a także dwóch przedstawicieli delegowanych przez komendanta powiatowego (miejskiego) Policji. Do zadań komisji zalicza się przede wszystkim: 1) ocena zagrożeń porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli na terenie powiatu; 2) opiniowanie pracy Policji i innych powiatowych służb, inspekcji i straży, a także jednostek organizacyjnych wykonujących na terenie powiatu zadania z zakresu porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli; 3) przygotowywanie projektu powiatowego programu zapobiegania przestępczości oraz porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli; 4) opiniowanie projektów innych programów współdziałania Policji i innych powiatowych służb, inspekcji i straży oraz jednostek organizacyjnych wykonujących na terenie powiatu zadania z zakresu porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli; 5) opiniowanie projektu budżetu powiatu – w zakresie dotyczącym ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego36. Bardzo szerokie uprawnienia w dziedzinie zapewnienia bezpieczeństwa i porządku publicznego przysługują staroście w ramach kompetencji przewidzianych w ustawie o stanie klęski żywiołowej. W przypadku wprowadzenia stanu klęski na terenie więcej niż jednej gminy wchodzącej w skład powiatu starosta kieruje wówczas działaniami prowadzonymi na obszarze powiatu w celu zapobieżenia skutkom klęski lub ich usunięcia37.

36 J. Gierszewski, Kompetencje i działania samorządu powiatowego w działaniach na rzecz lokalnego bezpieczeństwa, Acta Pomerania 3, Powszechna Wyższa Szkoła Humanistyczna „Pomerania”, Chojnice 2011, s. 18-19. 37 P. Suchorab, Akty prawne regulujące problemy klęsk żywiołowych [w:] Doraźne metody ochrony stosowane podczas powodzi ze szczególnym uwzględnieniem rękawów przeciwpowodziowych, CNBOP-PIB, Józefów 2012, s. 132. 113

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

Starosta w myśl przepisów zawartych w ustawie o stanie klęski żywiołowej może wydawać polecenia wiążące „wójtom, burmistrzom, prezydentom miast niebędących miastami na prawach powiatu, kierownikom powiatowych służb, inspekcji i straży, kierownikom jednostek ochrony przeciwpożarowej, kierownikom jednostek organizacyjnych utworzonych przez powiat oraz kierownikom jednostek czasowo przekazanych przez właściwe organy do jego dyspozycji i skierowanych do wykonywania zadań na obszarze powiatu. Ponadto starosta może występować do kierowników innych jednostek organizacyjnych z obszaru powiatu z wnioskami o wykonanie niezbędnych czynności, a w razie odmowy lub niewłaściwego ich wykonywania niezwłocznie zawiadamia organ zwierzchni nad danym kierownikiem38". Jeśli stan klęski żywiołowej wprowadzono na obszarze więcej niż jednego województwa, działaniami kieruje właściwy minister, a jednocześnie starosta na właściwym dla siebie obszarze wykonuje czynności kierownicze. W sytuacji, gdy siły i środki, którymi dysponuje starosta, są niewystarczające, może on w drodze zarządzenia albo decyzji, wprowadzić niezbędne ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela, a mianowicie wprowadzić np. obowiązek świadczeń osobistych i rzeczowych lub wykonywania określonych prac, udostępnienia pomieszczeń, oddania do używania posiadanych rzeczy. Decyzje starosty podlegają natychmiastowemu wykonaniu. Co istotne, na żądanie starosty redaktorzy dzienników oraz nadawcy programów radiowych i telewizyjnych są obowiązani do nieodpłatnego i niezwłocznego publikowania komunikatów związanych z działaniami prowadzonymi w stanie klęski żywiołowej. Rozbudowany katalog kompetencji w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i szeroko pojętego „porządku publicznego” posiada starosta w ramach zadań wykonywanych na podstawie zapisów zawartych w ustawie o zarządzaniu kryzysowym. Starosta jest organem właściwym w sprawach zarządzania kryzysowego na obszarze powiatu. Do zadań starosty należy: kierowanie działaniami związanymi z:

38 Ustawa z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej, Dz.U. 2017 poz. 1897. 114

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

• monitorowaniem, planowaniem, reagowaniem i usuwaniem skutków zagrożeń na terenie powiatu, realizacja zadań z zakresu planowania cywilnego, w tym: • opracowywanie powiatowego planu reagowania kryzysowego; • zarządzanie i organizowanie ćwiczeń z zakresu reagowania na potencjalne zagrożenia; • przeciwdziałanie skutkom zdarzeń o charakterze terrorystycznym; • ochrona infrastruktury krytycznej39. Starosta wykonuje zadania zarządzania kryzysowego za pomocą właściwej komórki organizacyjnej starostwa oraz powiatowego zespołu zarządzania; kryzysowego, którego skład, organizację i tryb pracy sam określa. Do realizacji powyższych zadań utworzone zostały także powiatowe centra zarządzania kryzysowego obsługiwane przez komórkę organizacyjną starostwa. Centra te m.in. pełnią całodobowy dyżur w celu zapewnienia przepływu informacji na potrzeby zarządzania kryzysowego, nadzorują funkcjonowanie systemu alarmowania i wczesnego ostrzegania ludności, współdziałają z podmiotami prowadzącymi akcje ratownicze. Warto dodać, że system zarządzania kryzysowego jest podsystemem kierowania bezpieczeństwa narodowego i w jego ramach starosta – jako organ odpowiedzialny na obszarze powiatu jest szczególnie mocno umocowany na gruncie ustawy o zarządzaniu kryzysowym a także na podstawie pozostałych ustaw40. Z uwagi na coraz to większe zagrożenia spowodowane zarówno działalnością człowieka, jak i w wyniku zmian klimatu rola i znaczenie starosty może znacząco wzrosnąć w kontekście zadań związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa na obszarze powiatu. Starosta posiada także kompetencje w zakresie realizacji zadań z zakresu Państwowego Ratownictwa Medycznego (PRM) czy Krajowego Systemu Ratowniczo – Gaśniczego (KSRG). W sprawach Państwowego Ratownictwa Medycznego starosta

39 W. Lidwa, Zarządzanie Kryzysowe, AON, Warszawa 2015, s. 70-73. 40 J. Gryz, W. Kitler, System reagowania kryzysowego, Wydaw. Adam Marszałek, Toruń 2007, s. 33. 115

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 zobligowany jest za organizowanie tego systemu i zapewnienie jego ciągłej gotowości na obszarze powiatu. Do zadań starosty należy m.in.: zarządzanie systemem obszarze powiatu, organizacja i finansowanie bieżącej działalności centrum powiadamiania ratunkowego, przygotowanie powiatowego planu zabezpieczenia medycznych działań ratowniczych oraz planu działań ratowniczych41. W kwestii Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego (KSRG) starosta koordynuje jego funkcjonowanie i kontroluje wykonywanie wynikających stąd zadań, a w sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń życia, zdrowia lub środowiska kieruje tym systemem. Zadania te wykonuje przy pomocy powiatowego zespołu zarządzania kryzysowego. Krajowy System Ratowniczo – Gaśniczy ma na celu „ochronę i ratowanie życia, zdrowia, mienia lub środowiska przez walkę z pożarami lub innymi klęskami żywiołowymi, ratownictwo techniczne, ratownictwo chemiczne, ratownictwo ekologiczne, ratownictwo medyczne i współpracę z jednostkami systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego oraz centrami powiadamiania ratunkowego42". Poza wymienionymi powyżej, starosta dysponuje jeszcze wieloma innymi kompetencjami z zakresu ochrony życia, zdrowia, mienia i środowiska, co czyni zeń jeden z podstawowych organów administracji publicznej ponoszących odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i porządku publicznego. W szczególności starosta może żą dać od komendanta powiatowego Policji przywrócenia stanu zgodnego z porządkiem prawnym lub podjęcia działań zapobiegających naruszeniu prawa, a także zmierzających do usunięcia zagrożenia bezpieczeństwa i porządku publicznego; żądanie nie może dotyczyć wykonania konkretnej czynności służbowej ani określać sposobu wykonania zadania przez Policję. Silniejsze uprawnienia przysługują staroście w stosunku komendanta powiatowego Państwowej Straży Pożarnej – w wypadku

41 J. Ziarko, Podstawy zarządzania kryzysowego, Krakowska Akademia im. Andrzeja F. Modrzewskiego, Kraków 2010, s. 185-186. 42 Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 18 lutego 2011 r. w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego, Dz.U. z 2011 r. Nr 46, poz. 239. 116

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 bezpośredniego zagrożenia bezpieczeństwa wspólnoty samorządowej, w szczególności życia lub zdrowia, starosta może wydać komendantowi polecenie podjęcia działań zmierzających do usunięcia tego zagrożenia. Polecenie podlega niezwłocznemu wykonaniu, a starosta ponosi wyłączną odpowiedzialność za jego treść i skutki, o czym mówi m. in. art. 14 ustawy o Państwowej Straży Pożarnej.

ZAKOŃCZENIE Samorząd powiatowy odgrywa istotną rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa i porządku publicznego. Wynika to nie tylko z zapisów konkretnych aktów prawnych, ale przede wszystkim z zapoczątkowanego na początku lat dziewięćdziesiątych procesu decentralizacji władzy publicznej w Polsce, w wyniku, którego wiele zadań, także z obszaru bezpieczeństwa stały się domeną władz lokalnych. Powiat, jako pośredni szczebel trójstopniowego podziału terytorialnego kraju odgrywa szczególna rolę zwłaszcza w obszarze bezpieczeństwa. Wynika to z kilku kluczowych czynników. Po pierwsze powiat, jako obszar skupiający obszar kilku gmin stanowi silniejszy ośrodek organizacyjno – wykonawczy z uwagi na posiadane zasoby finansowe, kadrowe, organizacyjne. Po drugie starosta – jako zwierzchnik powiatowej administracji zespolonej posiada możliwości likwidowania zagrożeń i sytuacji kryzysowych poprzez koordynowanie pracy powiatowych służb, inspekcji i straży (zwłaszcza policji i straży pożarnej). Po trzecie samorządy gminne – jako podstawowe jednostki podziału terytorialnego kraju nie posiadają odpowiednich zasobów w celu likwidacji zagrożeń na obszarze swojego działania, co zresztą zostało także wyrażone pośrednio w ustawie o zarządzaniu kryzysowym. Podsumowując, samorząd powiatowy posiada obecnie możliwości organizacyjne, a także prawne pozwalające realizować skuteczne działania mające na celu zapewnienie bezpieczeństwa i porządku publicznego lokalnej społeczności. Warto przy tym nadmienić, że rozbudowany katalog powiatowych służb, inspekcji i straży a także rozbicie zadań na kilka organów 117

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 i podmiotów funkcjonujących w ramach szeroko pojętej administracji samorządu powiatowego stanowi wielkie wyzwanie dla skuteczności funkcjonowania systemu w przyszłości. Wynika to z faktu coraz silniejszej potrzeby poczucia bezpieczeństwa, które mieszkańcy zamieszkujący dany obszar wspólnoty samorządowej oczekują od lokalnych władz, a także z uwagi na coraz to nowsze zagrożenia związane z postępem cywilizacyjnym i zagrożeniami naturalnymi.

PIŚMIENNICTWO:

PUBLIKACJE:

1. Bukowski Z., Jędrzejewski T,, Rączka P., Ustrój samorządu terytorialnego, Towarzystwo Naukowe Organizacji i Zarządzania, Toruń 2005. 2. Chmielnicki P., Komentarz do ustawy o samorządzie powiatowym, Wydawnictwo Prawnicze Lexis Nexis, Warszawa 2005. 3. Dębski S.S., Samorząd terytorialny w Polsce: tradycja a współczesne przemiany polityczne, Pomorska Szkoła Wyższa, Starogard Gdański 2016 4. Dobkowski J., [w:] Powiat a reszta państwa, red. J. Boć, Wydawnictwo Kolonia-limited, Wrocław 2001. 5. Dolnicki B., Samorząd terytorialny, Wydawnictwo Lex, Warszawa 2012.Gierszewski J., Bezpieczeństwo wewnętrzne. Zarys systemu, Difin, Warszawa 2013. 6. Gierszewski J., Kompetencje i działania samorządu powiatowego w działaniach na rzecz lokalnego bezpieczeństwa, Acta Pomerania 3, Powszechna Wyższa Szkoła Humanistyczna „Pomerania”, Chojnice 2011. 7. Gierszewski J., Maciejewski T., Z problemów administracji. Administracja Publiczna, Powszechna Wyższa Szkoła Humanistyczna „Pomerania”, Chojnice 2010. 8. Gryz J., Kitler W., System reagowania kryzysowego, Wydaw. Adam Marszałek, Toruń 2007.

118

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

9. Jaworska – Dębska B., Stahl M., Duniewska Z., Prawo administracyjne materialne: Pojęcia, instytucje, zasady, Wolters Kluwer, Warszawa 2014. 10. Kotulski M., Samorząd terytorialny wobec zapewnienia porządku i bezpieczeństwa publicznego, [w:] Prawne i administracyjne aspekty bezpieczeństwa osób i porządku publicznego w okresie transformacji ustrojowo- gospodarczej, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Olsztyn 2000. 11. Kukułka J., Bezpieczeństwo a współpraca europejska: współzależności i sprzeczności interesów, Sprawy Międzynarodowe 1982. 12. Kuryłowicz M., Słownik terminów, zwrotów i sentencji prawniczych łacińskich oraz pochodzenia ł acińskiego, Wolters Kluwer Polska SA, Kraków 2001. 13. Lidwa W., Zarządzanie Kryzysowe, AON, Warszawa 2015. 14. Małecka-Łyszczek M., Wybrane aspekty prawa jednostki do bezpieczeństwa na szczeblu samorządu lokalnego, [w:] Ura E. (red.), Bezpieczeństwo wewnętrzne we współczesnym państwie: praca zbiorowa, Politechnika Rzeszowska, Rzeszów 2008. 15. Misiuk A., Administracja porządku i bezpieczeństwa publicznego: zagadnienia prawno-ustrojowe, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2008. 16. Olejniczak – Szałowska E., Ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego, jako zadanie powiatu. Zarys problemu [w:] Między tradycją a przyszłością w nauce prawa administracyjnego, red. J. Supernat, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław 2009. 17. Pieprzny S., Policja. Organizacja i funkcjonowanie, Wolters Kluwer, Warszawa 2011. 18. Suchorab P., Akty prawne regulujące problemy klęsk żywiołowych [w:] Doraźne metody ochrony stosowane podczas powodzi ze szczególnym uwzględnieniem rękawów przeciwpowodziowych, CNBOP-PIB, Józefów 2012. 19. Szymaczak M., Słownik języka polskiego, PWN, Warszawa 1993.

119

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

20. Słownik terminów z zakresu psychologii dowodzenia i zarządzania, AON, Warszawa 2000. 21. Słownik języka polskiego, t. 2., PWN, Warszawa 1992. 22. Wiśniewski B., Zalewski Z. (red.), Bezpieczeństwo wewnętrzne RP w ujęciu systemowym i zadań administracji publicznej, Wyższa Szkoła Administracji, Bielsko-Biała 2006. 23. Wójtowicz K., Organizacja i funkcjonowanie Państwowej Straży Pożarnej w Polsce, wyd. Promotor, Warszawa 2012. 24. Ziarko J., Podstawy zarządzania kryzysowego, Krakowska Akademia im. Andrzeja F. Modrzewskiego, Kraków 2010.

AKTY PRAWNE: 1. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz.U. 1997.78.483. 2. Ustawa z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej, Dz.U. 2017 poz. 1261. 3. Ustawa z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych, Dz. U. z 2017 r. poz. 2222. 4. Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, Dz. U. 1990 nr 16 poz. 95. 5. Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji, Dz.U. 2017 poz. 2067. 6. Ustawa z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska, Dz. U. z 2016 r. poz. 1688. 7. Ustawa z dnia 21 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej, Dz.U. 2017 poz. 1204. 8. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane, Dz. U. 2013, poz. 1409. 9. Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa. Dz. U. 1998 nr 91 poz. 576. 10. Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym, Dz.U. 2017 poz. 1868. 11. Ustawa z dnia 24 lipca 1998 roku o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa, Dz. U. 1998, nr 96, poz. 603.

120

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

12. Ustawa z dnia 13 października 1998 roku Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną, Dz. U. 1998, nr 133 , poz. 872. 13. Ustawa z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej, Dz.U. 2017 poz. 1897. 14. Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym, Dz. U. z 2017 r. poz. 209. 15. Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie instrukcji kancelaryjnej dla organów powiatu, Dz. U. Nr 160, poz. 1074. 16. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 18 lutego 2011 r. w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego, Dz.U. z 2011 r. Nr 46, poz. 239. 17. Decyzja nr 7/2001 Komendanta Głównego PSP z dnia 02 lutego 2001 r. w sprawie instrukcji kancelaryjnej oraz rzeczowego wykazu akt dla jednostek organizacyjnych PSP.

ŹRÓDŁA INTERNETOWE: 1. http://bip.koscierzyna.kpp.policja.gov.pl/dokumenty/zalaczniki /170/170-20037.jpg, dostęp dnia 26.02.2018 r. 2. http://www.portalsamorzadowy.pl/prawo-i-finanse/to-juz-24- lata-nowego-samorzadu-w-polsce-reforma-byla-na- raty,59941.html, dostęp dnia 26.02.2018. 3. http://slideplayer.pl/slide/814065/1/images/15/POWIATOWA+A DMINISTRACJA+ZESPOLONA.jpg, dostęp dnia 22.03.2018.

121

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

POVIAT AND SECURITY. THE ROLE OF LOCAL SELF-GOVERNMENT

SUMMARY

Poviat self-government plays an important role in ensuring public safety and order. This results not only from the provisions of specific legal acts, but first of all from the process of decentralization of public authority in Poland initiated in the early nineties, as a result of which many tasks, including security, became the domain of local authorities as a cognitive challenge.

KEY WORDS: Security, Self-government, Public administration, Public order

dr Dariusz Skalski e-mail: [email protected], [email protected]

122

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

Wojciech Rejdych1, Jakub Karpiński1, Dariusz Skalski2, Piotr Makar2, Dominika Brzozowska1, Arkadusz Stanula1

1 Akademia Wychowania Fizycznego im. Jerzego Kukuczki w Katowicach Wydział Wychowania Fizycznego - Zakład Pływania i Ratownictwa Wodnego 2 Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu im. Jędrzeja Śniadeckiego w Gdańsku Wydział Wychowania Fizycznego - Zakład Sportów Wodnych

Poziom pływania światowego w roku poolimpijskim - styl klasyczny i motylkowy

Number of characters: 20 254 (with abstracts, summaries and cover). Number of images: 6 x 1000 characters (lump sum)= 6 000 characters. Total: Number of characters: 26 254 (with abstracts, summaries and cover and graphics)= 0, 656 spreadsheets publishing.

STRESZCZENIE Pływanie jest jedną z wymiernych dyscyplin sportowych, w której od wielu dziesięcioleci obserwuje się bardzo dynamiczny postęp poziomu wyników sportowych. Główną siłą sprawczą tego postępu był zapewne systematycznie doskonalony program treningu sportowego. Analiza wyników sportowych uzyskiwanych podczas zawodów olimpijskich dostarcza wielu cennych informacji o danej dyscyplinie sportu, tempie jej rozwoju lub stagnacji. Dodatkowo pozwala ocenić efektywność szkolenia, jak i kształtowanie się podstawowych parametrów istotnych w osiąganiu mistrzostwa sportowego. Celem pracy jest próba oceny skali postępu wyników na najwyższym światowym poziomie w pływaniu w latach 2016-2017 w stylu klasycznym i motylkowym, w analizie wyniki uzyskane podczas Igrzysk Olimpijskich w Rio w 2016 roku odniesiono do wyników uzyskanych rok później podczas Mistrzostw Świata w Budapeszcie w 2017 roku. 123

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

W analizie materiału wykorzystano podstawowe metody statystyczne, porównano wyniki zarówno kobiet jak i mężczyzn, uwzględniając rezultaty zwycięzców (1), medalistów (1-3) i finalistów (1-8) we wszystkich konkurencjach stylu klasycznego i motylkowego (100 m, 200 m). U kobiet zmienność wyników była różnorodna zaobserwowano jednak tendencję wyższej progresji w dwóch konkurencjach o charakterze sprinterskim. Mianowicie u mężczyzn w tej samej grupie zawodników zajmujących lokaty 1-8 tylko w jednej konkurencji 200 m stylem klasycznym zanotowano regres o 0,4%, w pozostałych obserwujemy poprawę wyników. Najwyższa poprawa wyników na poziomie 1%, wystąpiła u kobiet na dystansie 100 m stylem klasycznym i u mężczyzn na 100 m stylem motylkowym.

SŁOWA KLUCZOWE: Pływanie sportowe, Osiągnęcie sportowe, Styl klasyczny, Styl motylkowy, Igrzyska olimpijskie

WSTĘP Pływanie należy do jednej z niewielu dyscyplin sportu, w której wynik jest wymierny, gdzie obserwujemy systematyczny rozwój wyników sportowych. Skala tego zjawiska była możliwa zapewne dzięki stałemu rozwojowi systemu szkolenia w tej dyscyplinie1,2,3,4. Poza system szkolenia na postęp wyników miały wpływ inne czynniki takie jak poliuretanowe stroje sportowe a także coraz to nowocześniejsze obiekty pływackie, w których zwiększyła się szerokość torów, liny torowe lepiej wytłumiające fale, wyższe bardziej pochylone platformy startowe5,6,7.

1 I. Balyi, A. Hamilton, Long-therm athlete development: trainability in childhood and adolescence. Olympic Coach, 1993, 16: 4-9. 2 K. Sachnowski, J. Iskra, M. Ozimek, M. Skóra, Współczesne aspekty formowania i utrzymania mistrzostwa sportowego. Zeszyty Metodyczno-Naukowe AWF Katowice, 2005, 19: 21-33. 3 G. Sokolovas, Analysis of USA swimming’s all-time top times. In: Biomechanics and medicine in swimming X. Ed: J.P. Vilas-Boas, F. Alves, A. Marques, Portuguese Journal of Sport Science, 2006, 315-317. 4 H. Tanaka, D.R. Seals, Age and gender interactions in physiological functional capacity: insight from swimming performance. Journal of Applied Physiology, 1997, 82: 846-851. 5 G. Barthelot, S. Len, P. Hellard, M. Tafflet, M. Guillaume, J.C. Vollmer, B. Gager, L. Quinquis, J.F. Toussaint, Exponential growth combined with exponential decline explains lifetime performance evolution in individual and human species, 2011, AGE: 9274-9279. 6 T. Sahaj, Czy to jest technodoping?, Sport Wyczynowy, 2008, 4-6:85-91. 124

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

Dobrym przykładem jest na to dynamiczny skok wyników sportowych w latach 2008 i 2009, gdzie zawodnicy wykorzystywali kostiumy zmniejszające opór wody a zarazem zwiększając wyporność ciała pływaków8,9,10,11. Osiąganie wysokiego poziomu sportowego szczególnie na Igrzyskach Olimpijskich, które są dla pływaków główną imprezą docelową wymaga żmudnej, zaplanowanej i racjonalnej pracy treningowej12,13,14,. Dlatego też długofalowa obserwacja wyników pomiędzy poszczególnymi zawodami w przygotowaniach zawodników wydaje się być istotna. Pozwala ona realnie określić szanse i zaplanować rozwój pracy szkoleniowej w kwestii doboru form i środków treningowych w cyklu przygotowań olimpijskich. Prowadząc tego typu analizy, niektórzy autorzy zaobserwowali stabilizację i wysoką dyspozycję medalistów Igrzysk Olimpijskich, którzy na rok przed główną imprezą znajdowali się w pierwszej dziesiątce rankingu światowego15,16,17. Celem pracy jest próba oceny skali postępu wyników na najwyższym światowym poziomie

7 A. Stanula, A. Maszczyk, R. Roczniok, P. Pietraszewski, A. Ostrowski, A. Zając, M. Strzała, The Development and Prediction of Athletic Performance In Freestyle Swimming. Journal of Human Kinetics, 2012, 32: 97-107. 8 S. Haake, The impact of technology on sporting performance in Olympic sports. Journal of Sport Sciences, 2009, 27(13) ): 1421-1431. 9 P.H. Neiva, J.P. Vilas-Boas, T.M. Barbosa, A.J. Silva, D.A. Marinho, 13th FINA World Championships: Analysis of swimsuits used by elite male swimmers. Journal of Human Sport and Exercise, 2011, 6(1): 87-93. 10 L. O’Connor, J. Vozenilek, Is it athlete or equipment? An analysis of the top swim performance from 1990 to 2010. Journal of Strength and Conditioning Research, 2011, 25(12): 3239-3241. 11 M. Skóra, T. Pąchalski, Zastosowanie nowych technologii a wynik sportowy w pływaniu. Zeszyty Metodyczno-Naukowe, AWF Katowice, 2012, 32: 141-152. 12 A. Kosmol, Obciążenia treningowe w rocznym cyklu szkolenia polskich pływaków na różnych etapach rozwoju sportowego. Trening, 2000, 3: 15-19. 13 M. Rakowski, Obciążenia treningowe a wynik sportowy – między teorią a praktyką. Sport Wyczynowy, 2006, 3-4: 19-29. 14 M. Siewierski, Skuteczność startowa pływaków najwyższej klasy a liczba startów w makrocyklu rocznym. Sport Wyczynowy, 2007, 1-3: 26-37. 15 M.J. Costa, D.A. Marinho, V.M. Reis, A. Silva, M.C. Marques, J.A. Bragada, T.M. Barbosa, Tracking the performance of world-ranked swimmers. Journal of Sport Science and Medicine, 2010, 9: 411-417. 16 D.J. Smith, A framework for understanding the training process leading to elite performance. Sports Medicine, 2003, 33: 1103-1126. 17 C.B. Trewin, W.G. Hopkins, D.B. Pyne, Relationship between world ranking and Olympic performance of swimmers. Journal of Sport Sciences, 2004, 22: 339-345. 125

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 w pływaniu w latach 2016-2017 w stylu klasycznym i motylkowym kobiet i mężczyzn. Analizie poddano rezultaty osiągnięte przez zawodników i zawodniczki startujących na Igrzysk Olimpijskich w Rio w 2016 roku i odniesiono je do wyników uzyskanych rok później podczas Mistrzostw Świata w Budapeszcie w 2017 roku. Założono, że poprawa wyników w omawianych konkurencjach w roku poolimpijskim jest wątpliwa, zakładając, że planowanie „szczytu formy” w polimakrocyklu powinno wystąpić podczas najważniejszych docelowych zawodach rywalizacji pływackiej, czyli podczas igrzysk olimpijskich.

METODY BADAWCZE Materiał do pracy stanowiły wyniki osiągane przez pływaków na Mistrzostwach Świata, które odbyły się w Budapeszcie w dniach 23-30 lipca 2017 r. oraz zawodników biorących udział w Igrzyskach Olimpijskich, które odbyły się w dniach 6-13 sierpnia 2016 r. w Rio de Janerio. W analizie materiału wykorzystano podstawowe metody statystyczne, porównano wyniki zarówno kobiet jak i mężczyzn, uwzględniając rezultaty zwycięzców (1), medalistów (1-3) i finalistów (1-8) we wszystkich konkurencjach stylu klasycznego i motylkowego (100 m, 200 m). Obliczono dodatkowo odchylenie standardowe [S( )] czasu medalistów jaki i finalistów oraz różnicę (r) między zwycięzcą i zawodnikiem zajmującym trzecie miejsce oraz zwycięzcą i ósmym zawodnikiem finału. Źródłem wyników uzyskanych przez zawodników była witryna internetowa www.swimrankings.net18.

ANALIZA MATERIAŁU Kobiety. Analizując poziom sportowy zawodniczek startujących w stylu klasycznym na Mistrzostwach Świata w Budapeszcie zauważono postęp w stosunku do rezultatów z IO w Rio, dotyczył on obu konkurencji zarówno 100 m jak i 200 m (tab. 1).

18 Swimrankings, Internet: https://swimrankings.net/. 126

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

Tabela 1. Porównaie poziomu sportowego kobiet w stylu klasycznym i motylkowym

Zdecydowanie większą poprawę rezultatów zanotowano na dystansie sprinterskim, największa wystąpiła u złotej medalistki i wyniosła ona 0,8 sek., co wynosi odpowiednio 1,23% (ryc. 1). Zwyciężczyni tej konkurencji amerykańska pływaczka Lilly King poprawiła dotychczasowy rekord świata o 0,23 sek. W gronie medalistek i finalistek różnica była bardzo podobna i wyniosła odpowiednio 0,92% i 0,8%. Warto podkreślić, ż e zarówno podczas IO, jak i mistrzostw świata rozpiętość wyników zawodniczek zajmujących miejsca 1-3 była na podobnym poziomie i zawierała się pomiędzy 0,6–0,9 sek., co świadczyło o zaciętej rywalizacji o medale. Na dystansie dwukrotnie dłuższym różnice wyników oscylowały w granicach od 0,07 do 0,47 sek. Najmniejszą różnicę wynoszącą 0,04 sek. odnotowano u złotej medalistki, natomiast największą różnicę odnotowano w gronie medalistek (0,47%), podczas gdy u finalistek wyniosła niespełna 0,3% (ryc. 2). Wydaje się, że w ostatnim czasie rywalizacja w obu konkurencjach stylu klasycznego będzie się zaostrzać co powinno przynieść dalszą poprawę wyników w tym stylu na arenie międzynarodowej. Odmiennie przedstawiają się rezultaty w stylu motylkowym. W rywalizacji kobiet na dwóch dystansach obserwujemy pogorszenie się wyników w prawie wszystkich ocenianych grupach, wyjątek stanowi grupa medalistek na dystansie 100 m gdzie zaobserwowano progres o ok. 0,3%. Pogorszenie wyników jednak nie jest duże 127

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 ponieważ zawiera się pomiędzy ok. 0,1-0,4%, co bardzo istotne w szerokiej grupie finalistek mieści się poniżej 0,2% w obu konkurencjach tego stylu (tab. 1).

Rys. 1. Porównanie poziomu sportowego kobiet startujących na dystansie 100 m stylem klasycznym

Rys. 2. Porównanie poziomu sportowego kobiet startujących na dystansie 200 m stylem klasycznym

128

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

Mężczyźni. W stylu klasycznym u mężczyzn zauważono różną tendencję kształtowania się wyników na dwóch ocenianych dystansach (tab. 2). W konkurencji sprinterskiej nastąpiło pogorszenie rezultatów zarówno u złotego medalisty jak i w gronie medalistów co wyniosło odpowiednio 0,6% i 0,35%. Mianowicie u zawodników finałowej ósemki wystąpiła nieznaczna poprawa wynosząca 0,04 sek. Na dystansie 200 m, odmiennie w stosunku do konkurencji 100 m wystąpiła poprawa u złotego medalisty, która wyniosła 0,39%. Wynik osiągnięty przez rosyjskiego żabkarza Antona Chupkova był gorszy zaledwie 0,3 sek. od rekordu świata. U medalistów tej konkurencji progresja była mniejsza i wyniosła 0,25%, mianowicie u zawodników zajmujących lokaty 1-8 zanotowano pogorszenie rezultatów o 0,41% (ryc. 3).

Tabela 2. Porównaie poziomu sportowego mężczyzn w stylu klasycznym i motylkowym

Bardzo wyraźny postęp wyników zanotowano u pływaków startujących w konkurencji 100 m stylem motylkowym na Mistrzostwach Świata w Budapeszcie (ryc. 4). Najwyższa różnica wyników wystąpiła u złotego medalisty (1,05%). Caeleb Dressel – zawodnik amerykański przepłynął ten dystans w czasie 49,86 sek., zabrakło mu 0,04 sek. do pobicia rekordu świata Michaela Phelpsa z czasów strojów poliuretanowych. Warto zauważyć, że zarówno wyniki medalistów a także finalistów były wyraźnie lepsze o rezultatów z Rio odpowiednio o 0,89% i 0,98%. Na dystansie 200 m w dwóch

129

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 grupach występuje mała poprawa to zwycięzca i finaliści (0,04% i 0,11%), podczas gdy w grupie medalistów zaobserwowano nieznaczne pogorszenie wyników w granicach 0,3% (tab. 2).

Rys. 3. Porównanie poziomu sportowego mężczyzn startujących na dystansie 200 m stylem klasycznym

Rys. 4. Porównanie poziomu sportowego mężczyzn startujących na dystansie 100 m stylem motylkowym

130

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

PODSUMOWANIE Analiza materiału badawczego pozwoliła na wyciągnięcie ciekawych wniosków o poziomie pływania kobiet i mężczyzn w roku poolimpijskim. Zmienność wyników była różnorodna zaobserwowano jednak tendencję wyższej progresji w dwóch konkurencjach o charakterze sprinterskim. W przypadku kobiet lepiej prezentują się obie konkurencje stylu klasycznego, w których wystąpił progres we wszystkich ocenianych grupach, mianowicie w stylu motylkowym obniżenie poziomu sportowego jest nieznaczne, wynoszące poniżej 0,2% w grupie finalistek. U mężczyzn w tej samej grupie zawodników zajmujących lokaty 1-8 tylko w jednej konkurencji 200 m stylem klasycznym zanotowano regres o 0,4%, w pozostałych obserwujemy poprawę wyników. Wyraźny i znaczny progres na poziomie 1% u kobiet na dystansie 100 m stylem klasycznym i u mężczyzn na 100 m stylem motylkowym jest bardzo ciekawym zjawiskiem w kontekście analizy rozwoju wyników, a także szkolenia sportowego zakładając, że imprezą, do której odnoszone są wyniki Mistrzostw Świata to Igrzyska Olimpijskie, czyli najważniejsza impreza w cyklu przygotowań pływaków19,20,21. Kolejnym istotnym faktem jest to, że w tych konkurencjach poprawa dotyczyła szerokiej grupy, czyli finałowej ósemki, więc wyklucza to kwestię przypadku. Poprawa wyników na poziomie 1% zaobserwowana przez niektórych autorów dotyczyła okresu całego czterolecia, a porównania odnosiły się do kolejnych następujących po sobie Igrzysk Olimpijskich22,23. Warto przypomnieć, że obserwacja zmienności wyników sportowych na przestrzeni lat nie zawsze wykazywała tendencję wzrostową.

19 Ł. Płatek, A. Stachura, R. Karpiński, C. Opychał, Rozwój poziomu sportowego w konkurencjach stylu dowolnego w latach 2001–2011. Zeszyty Metodyczno-Naukowe AWF Katowice, 2011, 31: 139-160. 20 S. Socha, Lekkoatletyka i pływanie na Igrzyskach Olimpijskich w Pekinie. Sport Wyczynowy, 2008, 10-12: 24-34. 21 A. Stachura, Ł. Płatek, W. Rejdych, R. Karpiński, Rozwój poziomu sportowego na 1500 m stylem dowolnym kobiet w pływaniu. Zeszyty Metodyczno-Naukowe AWF Katowice, 2012, 33: 117-125. 22 R. Karpiński, C. Opyrchał, Pływanie na Igrzyskach Olimpijskich w Pekinie – analiza poziomu sportowego, wieku i budowy somatycznej pływaków. Sport Wyczynowy, 2008, 10-12: 7-23. 23 C. Opyrchał, R. Karpiński, Pływanie na Igrzyskach Olimpijskich w Atlancie – wybrane parametry uczestników i ocena poziomu sportowego. Prognoza na rok 2000, Sport Wyczynowy, 1997, 9-10: 25-33. 131

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

Na przykład w stylu dowolnym wystąpił „efekt plateu”, który miał miejsce przez dłuższy okres czasu tj. w latach 80-tych i 90-tych. Podczas analizowanych Mistrzostw Świata w Budapeszcie ustanowiono 8 rekordów świata (6 kobiet, 2 mężczyzn), co jest równe liczbie rekordów ustanowionych w roku poprzednim na Igrzyskach Olimpijskich w Rio. Szesnaście rekordów świata w okresie jednego roku wydaje się być dużym osiągnięciem w porównaniu do innych dyscyplin sportu24 zaobserwowali rozwój rekordów świata w latach 2000-2010 na poziomie ok. 2%, jednak okres ten dotyczy „ery kostiumów poliuretanowych”. Jakie są konsekwencje takiego kształtowania się wyników na poziomie światowym, szczególnie w tych konkurencjach, gdzie wystąpiła znaczna poprawa? Na pewno wyznaczy to wysokie standardy, jeśli chodzi o minima kwalifikacyjne na kolejne Mistrzostwa Świata, które odbędą się w 2019 roku. Czy progres pływania kobiet i mężczyzn w dalszym ciągu będzie występował? Przyszłe prace badawcze powinny zweryfikować tę tendencję oraz dynamikę kształtowania się wyników sportowych w wybranych konkurencjach.

PIŚMIENNICTWO:

PUBLIKACJE:

1. Balyi I., Hamilton A. (1993). Long-therm athlete development: trainability in childhood and adolescence. Olympic Coach, 16: 4-9. 2. Barthelot G., Len S., Hellard P., Tafflet M., Guillaume M., Vollmer J.C., Gager B., Quinquis L., Toussaint JF. (2011). Exponential growth combined with exponential decline explains lifetime performance evolution in individual and human species, AGE: 9274-9279. 3. Costa M.J., Marinho D.A., Reis V.M., Silva A., Marques M.C., Bragada J.A., Barbosa T.M. (2010). Tracking the performance

24 G. Barthelot, S. Len, P. Hellard, M. Tafflet, M. Guillaume, J.C. Vollmer, B. Gager, L. Quinquis, J.F. Toussaint, Exponential growth combined with exponential decline explains lifetime performance evolution in individual and human species, 2011, AGE: 9274-9279. 132

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

of world-ranked swimmers. Journal of Sport Science and Medicine, 9: 411-417. 4. Haake S. (2009). The impact of technology on sporting performance in Olympic sports. Journal of Sport Sciences, 27(13): 1421-1431. 5. Karpiński R., Opyrchał C. (2008). Pływanie na Igrzyskach Olimpijskich w Pekinie – analiza poziomu sportowego, wieku i budowy somatycznej pływaków. Sport Wyczynowy, 10-12: 7-23. 6. Karpiński R., Rejdych W. (2008). Poziom osiągnięć czołowych pływaków polskich na tle wyników światowych w 2007 roku. Sport Wyczynowy, 1-3: 31-39. 7. Kosmol A. (2000). Obciążenia treningowe w rocznym cyklu szkolenia polskich pływaków na różnych etapach rozwoju sportowego. Trening, 3: 15-19. 8. Neiva P.H., Vilas-Boas J.P., Barbosa T.M., Silva A.J., Marinho D.A. (2011). 13th FINA World Championships: Analysis of swimsuits used by elite male swimmers. Journal of Human Sport and Exercise, 6(1): 87-93. 9. O’Connor L., Vozenilek J. (2011). Is it athlete or equipment? An analysis of the top swim performance from 1990 to 2010. Journal of Strength and Conditioning Research, 25(12): 3239-3241. 10. Opyrchał C., Karpiński R. (1997). Pływanie na Igrzyskach Olimpijskich w Atlancie – wybrane parametry uczestników i ocena poziomu sportowego. Prognoza na rok 2000. Sport Wyczynowy 9-10: 25-33. 11. Płatek Ł., Stachura A., Karpiński R., Opychał C. (2011). Rozwój poziomu sportowego w konkurencjach stylu dowolnego w latach 2001–2011. Zeszyty Metodyczno-Naukowe AWF Katowice, 31: 139-160. 12. Płatek Ł., Stachura A., Karpiński R., Rejdych W. (2012). Wiek uzyskiwania rekordowych wyników w pływaniu na Igrzyskach Olimpijskich w Sydney, Atenach i Pekinie. Zeszyty Metodyczno-Naukowe AWF Katowice, 32: 131-140. 13. Rakowski M. (2006). Obciążenia treningowe a wynik sportowy 133

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

– między teorią a praktyką. Sport Wyczynowy, 3-4: 19-29. 14. Sachnowski K., Iskra J., Ozimek M., Skóra M. (2005). Współczesne aspekty formowania i utrzymania mistrzostwa sportowego. Zeszyty Metodyczno-Naukowe AWF Katowice, 19: 21-33. 15. Sahaj T. (2008). Czy to jest technodoping? Sport Wyczynowy, 4-6:85-91. 16. Siewierski M. (2007). Skuteczność startowa pływaków najwyższej klasy a liczba startów w makrocyklu rocznym. Sport Wyczynowy, 1-3: 26-37. 17. Skóra M., Pąchalski T. (2012). Zastosowanie nowych technologii a wynik sportowy w pływaniu. Zeszyty Metodyczno-Naukowe AWF Katowice, 32: 141-152. 18. Smith D.J. (2003). A framework for understanding the training process leading to elite performance. Sports Medicine, 33: 1103-1126. 19. Socha S. (2008). Lekkoatletyka i pływanie na Igrzyskach Olimpijskich w Pekinie. Sport Wyczynowy, 10-12: 24-34. 20. Socha S., Rejdych W., Socha T. (2012). Światowe i europejskie pływanie na przełomie pierwszej i drugiej dekady XXI wieku. Sport Wyczynowy, 4: 41-57. 21. Sokolovas G. (2006). Analysis of USA swimming’s all-time top times. In: Biomechanics and medicine in swimming X. Ed: Vilas-Boas J.P., Alves F., Marques A. Portuguese Journal of Sport Science, 315-317. 22. Stachura A., Płatek Ł., Rejdych W., Karpiński R. (2012). Rozwój poziomu sportowego na 1500 m stylem dowolnym kobiet w pływaniu. Zeszyty Metodyczno-Naukowe AWF Katowice, 33: 117-125. 23. Stanula A., Maszczyk A., Roczniok R., Pietraszewski P., Ostrowski A., Zając A., Strzała M. (2012). The Development and Prediction of Athletic Performance In Freestyle Swimming. Journal of Human Kinetics, 32: 97-107. 24. Tanaka H., Seals D.R. (1997). Age and gender interactions in physiological functional capacity: insight from swimming performance. Journal of Applied Physiology, 82: 846-851. 134

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

25. Trewin C.B., Hopkins W.G., Pyne D.B. (2004). Relationship between world ranking and Olympic performance of swimmers. Journal of Sport Sciences, 22: 339-345.

ŹRÓDŁA INTERNETOWE:

1. http://www.swimranking.net/, Wyniki w pływaniu.

135

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

CRISIS MANAGEMENT - TASKS OF PUBLIC ADMINISTRATION

SUMMARY Swimming is one of the measurable sport disciplines in which from many decades we observed very dynamic development of athletics’ performance level. The main causative force for this progress is doubtless systematically improved sports training program. Analysis of the sport performances during competition like Olympic Games provides us many valuable information about the sport discipline, pace of its development or stagnation. In addition, it allows us to evaluate effectiveness of training and development of the basic parameters important in championship. This article presents the evaluation of sports swimming performances of top world swimmers in the years 2016–2017 in breaststroke and butterfly. In the analysis, the results obtained during Olympic Games in Rio in 2016 were compared to the results obtained a year later during World Championships in Budapest I 2017. During material analysis uses basic statistical methods, the results were compared both for men and women, including winners (1), medalists (1-3), and finalists (1-8) in breaststroke and butterfly (100 m, 200 m). In women results the variability was varied, but there was a tendency of higher progression in two sprint events. Namely in men finalists results only in one event there was a regression by 0,4% in 200 m breaststroke, but in others events we observed improvement in performance. The highest improvement in the results at the level of 1%, occurred in women at a distance 100 m breaststroke and in men over 100 m in butterfly.

KEY WORDS: Swimming, Athletics performance, Breaststroke, Butterfily stroke, Olympic games

prof.nadzw.dr hab. Arkadusz Stanula e-mail: [email protected]

136

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

Urszula Szczepanik, Wojciech Wiesner

Akademia Wychowania Fizycznego we Wrocławiu Instytut Turystyki i Rekracji

Turystyka weselna - problemy terminologiczne, konsumenci i możliwości rozwoju

Number of characters: 26 119 (with abstracts, summaries and cover). Number of images: 4 x 1000 characters (lump sum)= 4 000 characters. Total: Number of characters: 30 199 (with abstracts, summaries and cover and graphics)= 0, 753 spreadsheets publishing.

STRESZCZENIE W artykule przedstawiono przegląd światowej literatury na temat turystyki weselnej oraz analizę pojęć z nią związanych. Zwrócono uwagę na różnice w definiowaniu warunków tej formy turystyki. Zjawisko zawierania ślubów za granicą jest coraz bardziej popularne. Wykazano, że turystyka weselna ma silne uwarunkowania społeczno-ekonomiczne i kulturowe. Zwrócono także uwagę na różnorodność motywów turystów planujących ceremonię ślubną w różnych krajach, a także przedstawiono wyniki sondażu diagnostycznego dotyczącego turystyki weselnej przeprowadzonego wśród studentów Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu. W artykule podkreślono znaczenie rozwoju tej formy turystyki, jako czynnika rozwoju gospodarczego regionów.

SŁOWA KLUCZOWE: Turystyka weselna, Turystyka ślubna, Podróż poślubna

137

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

WPROWADZENIE Turystyka weselna (ang. wedding tourism), od początku ostatniej dekady XX wieku rozwija się coraz dynamiczniej i staje się coraz ważniejszą częścią światowej turystyki. Ekonomiczne znaczenie turystyki weselnej potwierdzają dane statystyczne. Według Mintel [Mintel 2010], jedno na pięć wesel w Wielkiej Brytanii odbywa się za granicą (ang. destination weeding). W latach 2005-2010 liczba ślubów za granicą wzrosła o 27 procent. Zwiększa się również chęć spędzenia podróży poślubnej za granicą - badania ujawniły, że odsetek konsumentów, którzy go planują wzrósł z 57 procent do 70 procent w okresie od 2008 do 2010 roku [Mintel, 2010]. W latach 2002-2007 ogólny wzrost rynku turystyki ślubnej oszacowano na około dziesięć procent rocznie, z oczekiwaniem na jeszcze wyższe wzrosty w przyszłości [Poon, 2009]. W Stanach Zjednoczonych, co dziesiąty ślub jest zawierany za granicą, co stanowi ogromny wzrost w ciągu ostatniej dekady. 15% nowożeńców, spędza miesiąc miodowy(ang. honneymoon) poza krajem, wydając przy tym dwa razy więcej pieniędzy niż przeciętna para i trzy razy więcej niż przeciętny turysta na wakacjach. Podczas posiedzenia Międzynarodowej Konferencji Hospitality & Tourism Management ICOHT w 2013 r. podano szacunki, które mówią o wzroście rynku turystyki ślubnej w latach 2007-2012 o ponad 75 procent. Można sobie tylko wyobrazić, jak duże przychody może generować ten produkt, skoro każdego dnia na całym świecie zawieranych jest ponad 100 mln małżeństw [Wiadomości Turystyczne 2014].Dużą część dochodów uzyskują firmy turystyczne, zajmujące się organizacją imprez oraz branża transportu. Dlatego współczesna turystyka weselna jest pozytywną zachętą do zaskakiwania potencjalnych klientów, w większości są młodychludzi, którzy coraz częściej zastępują tradycyjne przyjęcie weselne –weselemza granicą [1st International Conference on Hospitality and Tourism Management - 2013]. W związku z tym dynamicznym rozwojem turystyka weselna stała się przedmiotem badań, zarówno jeśli chodzi o zagadnienia ogólne [Breg 2013, Major, McLeay &Waine, 2010, Carter J., Duncan S. 2017, Boden 2001], jak i dotyczących poszczególnych krajów 138

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 czy regionów m.in.Włoch[Del Chiappa, Fortezza 2015], Cypru [Sharpley 2003], Wielkiej Brytanii [Poon 2009],Mauritusu[Kassean, Gassita 2013], Japonii [Schumann, Amando 2010], Grecji [Moira, Mylonopoulos& Parthenis 2011],Portugalii [Correia, Oom Do Valle, Moço 2007],Jordanii [Mohammad, Al-Haj, Puad Mat 2009], Nigerii [Awaritefe 2004], Nowej Zelandii [Johnston 2006] czyPołudniowej Afryki [Jayne M. Rogerson2015]. Celem niniejszego artykułu jest: 1. Przedstawienie problemów terminologicznych dotyczących turystyki weselnej. 2. Przedstawienie wyników sondażu diagnostycznego dotyczącego turystyki weselnej przeprowadzonego wśród studentów Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu.

TURYSTYKA WESELNA - PROBLEMY TERMINOLOGICZNE Nie istnieje jedna uniwersalna definicja dotycząca turystyki weselnej. Ze względu na różnice kulturowe ta forma turystyki jest często różnie pojmowana i odmiennie definiowana w poszczególnych regionach świata. Korzystając z podanej przez UNWTO definicji turystyki, można stwierdzić, iż turystyka weselna to „ogół czynności związanych z podróżowaniem pary młodej oraz jej ewentualnych gości do miejsca, gdzie żadne z osób, które zamierzają wstąpić w związek małżeński, nie jest mieszkańcem danego regionu bądź jego rezydentem, a podstawowym celem wyjazdu jest zawarcie związku małżeńskiego”[UNWTO, 2015]. Turystyka weselna, zwana również turystyką ślubną, definiowana jest, jako międzynarodowa podróż w celu zawarcia związku małżeńskiego lub z okazji ślubu [Durinec, 2013, s.1]. Podróżujący w celu zawarcia małżeństwa lub świętowania ślubu są uważani za równą część turystyki ś lubnej jak i podróżujący goście weselni. Definicja przedstawiona przez Del Chiappa i Fortezza [Del Chiappa, Fortezza 2015] stanowi, że turystyka ślubna to "ruch turystyczny, który powstaje w celu zawarcia małżeństwa, który odbywa się w miejscu, które różni się od miejsca, w którym żyją oboje państwo młodzi lub jedno z nich "(s. 412). Podane definicje 139

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 nie zawierają w sobie tzw. miesiąca miodowego, czyli podróży poślubnej - wyjazdu nowożeńców po zawarciu małżeństwa, a jest to często jeden z elementów turystyki weselnej. Autorzy pracy przyjmują, że turystyka weselna to ruch turystyczny, który powstaje w celu zawarcia związku małżeńskiego, organizacji uroczystości weselnej i podróży poślubnej, a odbywa się w miejscu, które różni się od miejsca, w którym żyją oboje państwo młodzi lub jedno z nich.

UWARUNKOWANIA TURYSTYKI WESELNEJ Ślub jest traktowany jako jedno z najważniejszych wydarzeń w życiu człowieka. Osoby planujące zawarcie małżeństwa chcą, aby ten dzień był niezapomniany, wyjątkowy nie tylko dla nich, ale również dla ich gości [Boden 2001]. Dynamiczny wzrost popularności turystyki ślubnej jest napędzany przez czynniki emocjonalne i ekonomiczne [Carter, Duncan 2017]. Wybierając miejsce na ślub, przyszli małżonkowie kierują się motywami, które odgrywają ważną rolę w ich życiu. Mogą to być dziecięce marzenia, chęć powrotu do korzeni, doświadczenia czegoś nowego lub poznania nowej kultury i stworzenia niepowtarzalnych wspomnień.Dzięki szerokiej dostępności transportu lotniczego zakochane pary mogą zaaranżować swoje wesele w dowolnym miejscu na świecie. Motywacje turystyczne są ważnymi czynnikami w rozumieniu zachowania ludzi w związku z wyborem miejsca docelowego, szczególnie na rynku weselnym. Del Chiappa wykazuje, że miejsca, w których odbywa się wesele można uznać za złożony klaster powiązanych ze sobą interesariuszy; w związku z tym niezbędny jest wysoki stopień koordynacji i współpracy w zakresie konkurencyjności docelowej. Ponadto, autor wskazuje, że destynacje turystki weselnej(ang. wedding destination) obecnie wybierają strategię zorientowaną na produkt / usługę, z niewielką uwagą na bardziej odpowiednie podejście empiryczne i emocjonalne [Del Chiappa, Giacomo, Fortezza, Fulvio 2015]. W prawie każdej kulturze ślub jest ważnym wydarzeniem życiowym, które wymaga celebracji w sposób bardzo osobisty i niezapomniany. Ludzie, miejsce i przygotowanie są podstawą 140

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 wesela, ponieważ pary projektują ceremonię, która opowiada ich historię. Podczas gdy motywacje i preferencje każdej pary są bardzo różne, głębokie pragnienie świętowania miłości w specjalny i trwały sposób jest spójne w różnych epokach i kulturach. Podróże międzynarodowe w celu zawarcia związku małżeńskiego lub świętowania wesela stały się coraz bardziej popularne w ostatnich latach [Major, McLeay & Waine, 2010, Acorn Consulting Partnership Ltd., 2008]. Wesela stały się towarem, stwarzając możliwości dla każdego miejsca docelowego, aby reklamować się jako miejsce, w którym można upamiętnić wyjątkowe wydarzenie ż yciowe w niezapomniany sposób [Boden, 2001]. Główne segmenty rynku turystyki weselnej można podzielić na: pierwsze małżeństwa, ponowne małżeństwa, małżeństwa osób tej samej płci oraz ceremonie oddania i śluby odnowienia [Major, McLeay & Waine, 2010]. Duży odsetek turystów weselnych pochodzi ze Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Niemiec, Włoch, Francji i Skandynawii. Do najpopularniejszych celów tych turystów należą: Hawaje, Karaiby, Meksyk, Sri Lanka, Malediwy, Mauritius, Cypr i Włochy [Poon, 2009, s].Kraje najczęściej wybierane do organizacji wesela to kraje o ciepłym klimacie, ze względu na pogodę. Również dokumenty niezbędne do zawarcia małżeństwa są zwykle łatwe do wypełnienia, a obsługa chętnie organizuje ceremonię. Wyjeżdżając za granicę, przyszli nowożeńcy chcąc świętować swoją ceremonię w niezapomnianych miejscach na całym świecie, poświęcają ogromną ilość czasu na planowanie oraz rezerwacje w danych ośrodkach lub hotelach i nie tylko. W tym celu konieczne jest zapoznanie się z ofertami znajdującymi się w magazynach ślubnych, na targach ślubnych oraz na stronach internetowych przed podjęciem ostatecznej decyzji. Takie strony zawierają zakładki poświęcone tylko i wyłącznie tematyce ślubnej oraz wyjazdom do tego przeznaczonym, a także zdjęcia oraz informacje odnośnie rezerwacji [Tourism Marketing for Honeymoons and Destination Weddings]. Ślub to ogromne wydarzenie, także obciążające finanse oraz angażujące sporą ilość czasu poświęconego na organizację. Tym samym młode pary mogą rozważyć, czy wybierają 141

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 tzw. tradycyjne wesele czy zawarcie związku małżeńskiego granicą. Coraz więcej destynacji posiada w swojej ofercie dobrze opracowany pakiet ślubny dla turystów jako dobrze sprawdzający się produkt turystyczny [Wardas 2015]. Również biura podróży przygotowują dla swoich klientów kompleksowe oferty. Organizacja ślubu trwa cały rok. Wysoki sezon utrzymuje się od maja do października lecz duża ilość par decyduje się na ceremonię i miesiąc miodowy poza sezonem. Długość trwania podróży poślubnej to 8 dni, przeciętny turysta spędza na wakacjach krócej niż 7 dni. Para małżeńska dopasowuje się do wspólnego życia mając większe dochody do wykorzystania, ale także do większego wydawania na podróże i wakacje [Mintel 2010]. Turystyka ślubna niesie wiele możliwości rozwoju dla przedsiębiorstw związanych z organizacją imprez. Są to firmy zajmujące się koordynacją wesel, linie lotnicze, przedsiębiorstwa turystyczne, sieci hoteli, ośrodki wypoczynkowe, restauracje, fotografowie, wizażyści czy fryzjerzy. Zainteresowane strony mogą osiągnąć znaczne zyski, czyniąc organizację uroczystości ś lubnych częścią swojej oferty turystycznej [Del Chiappa, Fortezza, 2015]. Rosnące znaczenie sektora wśród takich przedsiębiorstw można potwierdzić ustanowieniem corocznego Destination Wedding Planners Congress. Pierwsza edycja miała miejsce w Grecji w 2014 roku. W 2018 roku odbędzie się w Los Cabos w Meksyku. Kongres ma na celu zapewnienie platformy do spotkań z nowymi partnerami, takimi jak organizatorzy imprez i zakwaterowania, a także projektanci i artyści [Destination Wedding Planners Congress, 2014]. Warto wspomnieć, że turystyka ślubna jest ostatnio rozwijającym się trendem turystycznym, który wciąż znajduje się w fazie rozwoju w porównaniu z segmentem 3xS (morze-słońce -piasek) lub turystyką poznawczą..

142

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

WYNIKI SONDAŻU DIAGNOSTYCZNEGO DOTYCZĄCEGO TURYSTYKI WESELNEJ Poniżej zostały przedstawione wyniki badań oraz analiza zebranych ankiet wśród studentów drugiego roku studiów magisterskich na kierunku Turystyki i Rekreacji na Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu. 100 respondentów zostało poproszonych o wypełnienie kwestionariusza w wersji papierowej. Badani wzięli udział w badaniach anonimowo i dobrowolnie1. Dane zostały statystycznie przetworzone w celu zbadania opinii respondentów na temat turystyki weselnej. 69 z pośród badanych osób potwierdziło, że zna i rozumie termin: turystyka weselna. Najczęściej pojawiające się definicje turystyki weselnej to: podróż poślubna, organizacja wesela poza miejscem zamieszkania, wyjazd zagraniczny w celu zawarcia związku małżeńskiego, połączenie egzotyki z ceremonią ślubną. 31 nie udzieliło odpowiedzi. Większość z ankietowanych nie brała udziału w turystyce weselnej w Polsce, ani za granicą. 93 % badanych nie brało udziału w weselu za granicą (Ryc. 1 i 2).

Ryc. 1 i 2. Uczestnictwo w turystyce weselnej w Polsce/za ganicą

Nie Może to oznaczać, że większość ceremonii ślubnych pozostaje w miejscu zamieszkania. Istotna jest kwestia finansowa. Przyczyną nieuczestniczenia w turystyce weselnej w Polsce mogą być dodatkowe koszty - transport i zakwaterowanie,

1 Sondaż został przeprowadzony przez Ewelinę Klingbein w pierwszym kwartale 2017 r. 143

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 których młoda para nie jest w stanie zagwarantować. Respondentów zapytano, jaki budżet mogliby przeznaczyć na organizację wesela. Kwota na uroczystość ślubną waha się od 100 do 100 000 PLN. Taki przedział może oznaczać ogromną rozbieżność możliwości finansowych przyszłych młodych par. Kwota planowana na podróż poślubną wynosi od 1 000 do 70 000 PLN. Zakres budżetu jest niewątpliwie podyktowany wyborem miejsca docelowego, czasem trwania a także wyborem zakwaterowania i środka transportu. Ten rodzaj turystyki ślubnej można zorganizować w dowolnym miejscu na świecie, co czasem wymaga szczepienia lub przygotowania fizycznego i psychicznego. Ponadto ograniczenie stanowi odległość. Nie jest to, więc jeszcze popularna forma organizacji weselnej wśród młodych Polaków. Chęć zawarcia związku małżeńskiego za granicą zadeklarowało 26 osób, natomiast w kraju ceremonię zaślubin planują 74 osoby. Polska stanowi przecież miejsce zamieszkania przyszłych małżonków, a także rodziny i większość gości weselnych. Zawarcie małżeństwa w rodzinnym mieście lub powrót do korzeni były ważnym akcentem sentymentalnym. Najczęściej wymienianym miastem był Wrocław. Badani w swoich marzeniach uwzględniają możliwość podróżowania w związku z aktem zaślubin. Respondenci zapytani o wymarzone miejsce na organizację ślubu i wesela wskazali przede wszystkim: Włochy, Grecję i Hiszpanię. Widać, że są to bardzo popularne kierunki turystyki wypoczynkowej, które mają piękną historię i walory kulturowe. Lokalizacje te oferują szeroki wybój zakwaterowania dla pary młodej oraz ich gości. Jeżeli chodzi o miejsca i okoliczności przyrody, w których chcieliby zorganizować uroczystość to wskazywali kolejno: morze, jeziora i góry. Teren nadmorski był najczęściej wybierany, prawdopodobnie ze względu na okoliczności, które dodają uroku, być może jest to również sentyment do odwiedzanych miejsc lub związek z ważnym wydarzeniem. Najatrakcyjniejsze miejsca i kraje destynacji turystyki weselnej w opinii respondentów przedstawiono na (Ryc. 4). 144

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

Ryc. 3 i 4. Najbardziej atrakcyjne miejsca destynacji weselnych w opinii respondentów

Spośród 78 osób, które wyraziły chęć wyjazdu w podróż poślubną, 30 osób wybrało Europę, a Polskę i kraje poza Europą – wskazały po 24 osoby. Prawdopodobnie ten wybór wynika z dostępności oferty, środków transportu i możliwości finansowych. Wartością decydującą mogą być również wartości przyrodnicze i kulturowe, które są dostępne dla turystów oraz warunki wypoczynku oferowane przez ośrodki wypoczynkowe. Pozostałe dwie grupy wskazały na Polskę i kraje poza Europą. Najbardziej prawdopodobnym wnioskiem dotyczącym miesiąca miodowego w Polsce jest sentyment, chęć pozostania w kraju oraz względy finansowe. Ważnym elementem do podjęcia decyzji o wyjeździe za granicę, jest ograniczenie czasowe. Podróżowanie poza Europę może być determinowane chęcią odkrywania nowych miejsc, kultur, zwyczajów, doświadczeń przygodowych. Ten wybór może być jedyną szansą wyjścia poza Europę, gdzie często decydują młodzi ludzie. Mniej osób wybrało inne kraje, co może wskazywać, ż e te osoby wolą bardziej egzotyczne, pełne przygód wesele zorganizowane w mniej tradycyjny sposób. Zdecydowana większość respondentów (78%) zadeklarowała chęć odbycia podróży poślubnej, znacznie mniej (14%) nie planowało podróży poślubnej, a 8% jeszcze nie podjęło decyzji. Spośród 78 osób, które wyraziły chęć wyjazdu w podróż poślubną, 24 preferują wyjazdy w kraju (12 - morze, 8 - góry i 4 nad jeziorem, 30 wskazało na Europę (13 - morze, 11 - góry, 6 nad jeziorem). Respondenci wskazywali przede wszystkim kraje bardzo atrakcyjne turystycznie-Malediwy - 17, 145

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

Tajlandia i USA - 15, Hawaje - 14, Włochy - 12, Grecja – 11. Większa grupa (46 respondentów) zadeklarowała długość podróży poślubnej - dwa tygodnie, a 31 - tydzień, równomiernie, po 11 -weekend dla osób i ponad dwutygodniowa podróż poślubną.

PODSUMOWANIE I WNIOSKI W artykule wykazano, że turystyka weselna jest ważnym i dynamicznie rozwijającym się na świecie segmentem turystyki. Ze względu na różnice kulturowe ta forma turystyki jest często różnie pojmowana i odmiennie definiowana. Branża turystyki ślubnej ewoluuje, w miarę jak rośnie popyt i zmieniają się preferencje konsumentów. Choć sam rynek jest niszowy, sektor ten stwarza możliwości dla jeszcze większej specjalizacji wśród miejsc turystyki ślubnej. Turystyka weselna rozwija się dynamicznie na świecie, tworząc możliwości poznania zwyczajów i tradycji innych regionów oraz czerpania z nich korzyści. Kraje najczęściej wybierane do organizacji wesela to kraje o ciepłym klimacie, które nie stawiają przeszkód formalnych do zawarcia małżeństwa. Jednakże ile par, planujących uroczystość, tyle motywów i wyborów. Efektem są różnorodne typy uczestnictwa w turystyce związanej z organizacją uroczystości ślubnych. Jednak w każdym przypadku głównym przedmiotem zainteresowania turystów jest ceremonia zawarcia lub celebracji zawartego małżeństwa. Z dotychczas przeprowadzonych wynika, że turystów weselnych przyciągają przede wszystkim atrybuty miejsca przeznaczenia, takie jak słynne "morze, słońce i piasek", które stanowi część cech charakterystycznych małych tropikalnych wysp, a dopiero następnie inne atrybuty [Seebaluck, Munhurrun, Rughoonauth 2015]. Również badania przeprowadzone w Malezji potwierdzają, że wyjątkowość kultury i miejsca weselnego jest głównym powodem, dla którego międzynarodowi turyści ślubni wybierają Malezję, jako miejsce ślubu [Zamri, Darson, Wahab, Lim 2014]. Z drugiej strony, pary poszukują obecnie uroczystości, które są bardziej niezwykłe niż typowe śluby na plaży [Major, McLeay & Waine, 2010, s. 252]. Rosnące segmenty obejmują innowacyjny rynek ślubów, wesela rejsowe, rynek zielonych wesel 146

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 oraz homoseksualną turystykę weselną. Wzrastała również zainteresowanie tzw. "białymi ślubami" w zimnych, zaśnieżonych miejscach, takich jak Islandia, Austria i Laponia [Major, McLeay & Waine, 2010, s. 255]. Innowacje w turystyce ślubnej dodatkowo otwiera rynek, tworząc miejsce dla miejsc o różnych klimatach i naturalnych krajobrazów, aby czerpać zyski z tego segmentu rynku. W wielu krajach turystyka ślubna traktowana jest, jako istotny czynnik aktywizacji i lokalnego rozwoju. W Europie ma ona ciągle charakter niszowy i komplementarny ze względu na inne, m.in. kulturowe i wypoczynkowe, czynniki motywujące turystów do przyjazdu do danego regionu. Polska może być również promowana jako ciekawy cel turystyki weselnej [Wandas 2015]. Dla obcokrajowców organizowane w Polsce obrzędy weselne stanowią interesującą alternatywę dla tradycyjnej formy ślubnych miejsc weselnych. Często organizacja ceremonii ślubnych w Polsce jest tańsza niż w innych częściach Europy. Polska może być promowana jako miejsce na ślub lub podróż poślubną dla zagranicznych gości.

WNIOSKI: 1. Turystyka weselna nie jest zdefiniowana jednoznacznie. Głównym przedmiotem zainteresowania badaczy są podróże związane z ceremonią zawarcia małżeństwa lub z celebracją uroczystości ślubnych. 2. Tematyka turystyki weselnej podejmowana jest w polskiej literaturze bardzo rzadko. Natomiast za granicą problem ten omawiany jest znacznie częściej. 3. Rosnąca popularność turystyki weselnej na świecie zachęca do podejmowania pogłębionych badań w tej dziedzinie, tym bardziej, że jest to dynamicznie rozwijający się segmentem branży turystycznej. 4. Na podstawie przeprowadzonego sondażu można stwierdzić, że turystyka weselna, zwłaszcza zagraniczna, nie stanowi popularnej formy wśród młodych Polaków. Decydującym ograniczeniem podróżowania w tym celu są względy finansowe, a ponadto dodatkowe trudności 147

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

wynikające z odległości, środków transportu, wymaganych formalności oraz przygotowania fizycznego i psychicznego.

PIŚMIENNICTWO: PUBLIKACJE:

1. Awaritefe O.D., Destination image differences between prospective and actual tourists in Nigeria, Journal of Vacation Marketing, 10 (2004), s. 264-281. 2. Breg J.R., “Now and Forever” Growth, Impacts and Future Evolution of Wedding Tourism (2013). 3. Carter J., Duncan S., 2017 Wedding paradoxes: individualized conformity and the 'perfect day' Sociological Review, Volume: 65, Issue: 1, s. 3-20. 4. Correia A. , Oom Do Valle P. , Moço C., Modeling Motivations and Perceptions of Portuguese Tourists Journal of Business Research, 60, 2007, s. 76-80. 5. Del Chiappa, Giacomo, Fortezza, Fulvio 2015 Wedding-based tourism development: insights from an Italian context. Marketing Places And Spaces, Book Series: Advances in Culture Tourism and Hospitality Research, Vol: 10, s. 61-74. 6. Durinec, 2013 Destination wedding in the Mediterranean. Development, trends, marketing. Paper presented at International Conference on Hospitality & Tourism Management, Colombo, s.1. 7. Johnston L., 2006 ‘I Do Down-Under’: Naturalizing Landscapes and Love through Wedding Tourism in New Zealand, An International E-Journal for Critical Geographies 5 (2), s.191-208. 8. Kassean H., Gassita R., Exploring Tourists Push and Pull Motivations to Visit Mauritius as a Tourist Destination African Journal of Hospitality, Tourism and Leisure, 2 (3), 2013. 9. Major, McLeay &Waine, 2010 Perfect weddings abroad. Journal of vacation marketing, 16(3), s. 249-262. 10. Mohammad B.A.M. , Al-Haj A., Puad Mat Som Factors Influencing Tourists’ Motivation to Jordan. 148

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

Journal of Tourism, 10 (2), 2009. 11. Moira, P., Mylonopoulos, D., & Parthenis, S., (2011). A sociological approach to wedding travel. A Case Study: Honeymooners in Ioannina, Greece. In Hummel, F., ed. Annual Conference Proceedings of Research and Academic Papers. Miami, Florida, United States, 2011. 12. Poon 2009 Prospects for the British market. Tourism industry intelligence, 16(1), s. 1-4. 13. Rogerson Jayne M., Wedding tourism in South Africa: an exploratory analysis, African Journal of Hospitality, Tourism and Leisure Vol. 4 (2), 2015. 14. Schumann F.R. , Amando C., Japanese Overseas Weddings in Guam: A Case Study of Guam's First Hotel Wedding Chapel South Asian Journal of Tourism and Heritage (2010), 3 (1), 2010. 15. Seebaluck N. V., Munhurrun P. R., Naidoo, P., Rughoonauth P., 2015 An analysis of the push and pull motives for choosing Mauritius as "the" wedding destination. Book Series: Procedia Social and Behavioral Sciences. Proceeding of the 3rd international conference on strategic innovative marketing (IC-SIM 2014), Volume: 175, s. 201-209. 16. Sharpley R., 2003. Tourism, Modernisation and Development on the Island of Cyprus: Challenges and Policies Responses. Journal of Sustainable Tourism, Vol.11, No. 2 & 3, 2003, s. 246-265. 17. Wandas L., Wykorzystanie potencjału Kopalni Soli „Wieliczka” dla rozwoju nowej formy turystyki przyjazdowej do Polski – turystyki ślubnej, w: Gospodarka turystyczna w regionie: Przedsiębiorstwo. Samorząd. Współpraca, A. Rapacz (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław 2015, s. 130. 18. Zamri M. H., Darson M. D., Wahab M. F., Lim L. K., Malaysia as a wedding destination: Perception and destination characteristics. Hospitality and tourism: synergizing creativity and innovation in research, 2014, s. 381-384.

149

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

ŹRÓDŁA INTERNETOWE:

1. http://www.onecaribbean.org/content/files/weddings.pdf/, Acorn Consulting Partnership Ltd. 2008 Developing a niche tourism market database for the Caribbean, Retrieved September 2, 2018. 2. http://www.socresonline.org.uk/6/1/boden.html/, Boden 2001 Superbrides: wedding consumer culture and the construction of bridal identity. Sociological research online, 6(1), Retrieved September February 3, 2018. 3. http://oxygen.mintel.com/display/479945/, Mintel 2010 Weddings and honeymoons abroad – UK. Retrieved September 1, 2017 from Proceedings of the 1stInternational 4. fromhttp://tiikm.com/publication/ICOHT-2013-proceeding- book.pdf/, Conference on Hospitality and Tourism Management – 2013 The way forward to tourism, ICOHT – 2013, Retrieved September 1, 2018. 5. http://www.solimarinternational.com/resources- page/blog/item/34-tourism-marketing-for-honeymoons-and- destination-weddings/, Tourism Marketing for Honeymoons and Destination Weddings, [dostęp: 22 stycznia 2017r.]. 6. http://media.unwto.org/en/content/understanding-tourism- basic-glossar/, UNWTO 2015 Understanding tourism: Basic glossary. Retrieved Sepptember 7, 2018. 7. http://www.wiadomosciturystyczne.pl/aktualnosci/aktualnosci/ 1461,0,0,0,slub_na_teneryfie.html/, Wiadomości Turystyczne 2014, Ślub na Teneryfie, [2 listopad 2017r.].

150

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

DESTINATION WEDDINGS - TERMINOLOGICAL ISSUES, CONSUMERS AND DEVELOPMENT OPPORTUNITIES

SUMMARY The article presents a review of world literature on wedding tourism and the analysis of the concepts related to it. Attention has been drawn to the differences in defining the terms of this form of tourism. Phenomenon of destination weeding is increasingly popular, but not scientifically documented. It has been shown that weeding tourism is conditioned by socio- economic and cultural factors. Attention has also been paid to the diversity of motives of those tourists who are planning weeding ceremony in different countries and also to get to know young people's opinion about wedding tourism.. The article stresses the significance of developing weeding tourism as a factor of socio- economic development of regions.

KEY WORDS: Weeding tourism, Destination weeding, Honeymoon

dr Urszula Szczepanik e-mail: [email protected]

151

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

Wojciech Wiesner, Piotr Kunysz, Urszula Szczepanik, Paweł Szulc

Akademia Wychowania Fizycznego we Wrocławiu Instytut Turystyki i Rekracji

Charakterystyka popularnych miejsc do uprawiania windsurfingu w Polsce

Number of characters: 35 918 (with abstracts, summaries and cover). Number of images: 6 x 1000 characters (lump sum)= 6 000 characters. Total: Number of characters: 41 918 (with abstracts, summaries and cover and graphics)= 1, 048 spreadsheets publishing.

STRESZCZENIE Celem badań było poznanie opinii polskich windsurferów na temat potencjału spotów morskich oraz śródlądowych do uprawiania windsurfingu w Polsce. W pracy wykorzystano metodę sondażu diagnostycznego, narzędziem był kwestionariusz ankiety. Badana grupa 95 osób, to windsurferzy uprawiających różne odmiany tego sportu na terenie całej Polski. Zatoka Pucka okazała się najbardziej popularnym miejscem do uprawiania windsurfingu w Polsce. Takie wyniki badań spowodowane są znakomitymi warunkami do uprawiania windsurfingu panującymi na tym akwenie oraz istniejącą bazą noclegową, gastronomiczną oraz towarzyszącą znajdującą się na terenie Półwyspu Helskiego. Miejsca znajdujące się na Morzu Bałtyckim, wśród większości badanych, uplasowały się na drugim miejscu pod względem popularności a spoty śródlądowe na trzecim. Najbardziej popularnymi wg respondentów miejscami do uprawiania windsurfingu w Polsce są: Chałupy,

152

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

Jastarnia oraz Rewa. Spoty te znajdują się na terenie Zatoki Puckiej. Najważniejszymi zaletami tego akwenu według badanych jest równy wiatr i płytka woda, to właśnie te czynniki decydują o tak wysokiej popularności tych spotów.

SŁOWA KLUCZE: Windsurfing, Sporty wodne, Spot windsurfingowy

WPROWADZENIE „Windsurfing jest jednym z fenomenów naszych czasów. Jest nowoczesnym sportem spełniającym potrzeby ludzi aktywnych” (Wigra 2009, s. 9). W teraźniejszych czasach, gdy pracując spędzamy często wiele godzin dziennie siedząc w zamkniętym pomieszczeniu przed komputerem, bardzo ważny jest wypoczynek na świeżym powietrzu. Uprawiając windsurfing znajdujemy się w naturalnym środowisku i wykorzystujemy dwa żywioły do poruszania się: wiatr i wodę. Dzięki temu możemy odciąć się od nękających nas problemów, wyjechać z zanieczyszczonego miasta i w zgodzie z naturą aktywnie spędzać czas. Pojęcie windsurfing powstało z połączenia dwóch angielskich wyrazów: wind – wiatr i surf – fala przybojowa, a zatem windsurfing oznacza zjeżdżanie z fal przybojowych z wykorzystaniem żagla. Nowoczesny sprzęt windsurfingowy pozwala uprawiać ten sport w różnych warunkach pogodowych i na różnych akwenach takich jak: jeziora, zalewy, rzeki (na których nie występuje duży prąd wody), zatoki, morza, oceany a nawet sztuczne baseny. Spot windsurfingowy to określenie miejsca do uprawiania windsurfingu. Charakterystyka danego spotu najczęściej związana jest z jego lokalizacją. Akweny śródlądowe charakteryzują się szkwalistym wiatrem, który często zmienia kierunek. Z tego powodu windsurferzy pływający w tych miejscach zazwyczaj używają większych żagli oraz desek o większej wyporności. Najczęstszym rodzajem windsurfingu uprawianego na śródlądziu jest freeride, rzadziej slalom lub freestyle. Spoty znajdujące się na wybrzeżu charakteryzują się stałym, często silnym wiatrem, akwen jest zafalowany, przy brzegu występuje przybój (załamujące się fale). Pływając w takich miejscach windsurferzy często używają żagli 153

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 o mniejszej powierzchni oraz desek o mniejszej wyporności. Pływanie na morzu wymaga dużych umiejętności i ogólnej sprawności fizycznej na bardzo dobrym poziomie. Taki akwen nie nadaje się do rekreacyjnego, biernego pływania. Najczęściej uprawianą odmianą windsurfingu na Morzu Bałtyckim jest dyscyplina wave, natomiast najczęściej uprawiany rodzaj windsurfingu na Zatoce Puckiej to pływanie rekreacyjne.

PRZEDMIOT BADAŃ Celem badań było poznanie opinii polskich windsurferów na temat potencjału spotów morskich oraz śródlądowych do uprawiania windsurfingu w Polsce. Uzupełnieniem celu głównego stanowiło poszukiwanie odpowiedzi na następujące pytania badawcze: 1. Które akweny na terenie Polski są najczęściej odwiedzane przez windsurferów? 2. Czy polskie spoty śródlądowe mają duży potencjał do uprawiania windsurfingu i jakie są zalety tych spotów? 3. Który spot na terenie Zatoki Puckiej jest najbardziej popularny wśród polskich windsurferów? 4. Które akweny na Morzu Bałtyckim mają największy potencjał do uprawiania windsurfingu? 5. Jaka jest różnica w popularności spotów znajdujących się na Morzu Bałtyckim, na Zatoce Puckiej oraz na śródlądziu? 6. Czy istnieją różnice w ocenie popularności spotów danej grupy wśród windsurferów prezentujących różny poziom umiejętności? 7. Które akweny są najwyżej oceniane przez instruktorów windsurfingu? 8. Czy istnieje zależność między miejscem zamieszkania badanych windsurferów, a najczęściej uprawianym rodzajem windsurfingu? 9. Czy istnieje zależność między częstością wyjazdów w ciągu roku a wyborem miejsca do uprawiania windsurfingu w Polsce?

154

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

10. Jakie czynniki decydują o wyborze spotu przez polskiego windsurfera? W pracy wykorzystano metodę sondażu diagnostycznego. Narzędziem był kwestionariusz ankiety. Była to najlepsza metoda, ponieważ pozwoliła dotrzeć do szerokiej grupy windsurferów mieszkających na terenie całej Polski. Do przeprowadzenia badań wykorzystano Internet (strona www oraz poczta email). Wybór daty udostępnienia kwestionariusza ankiety nie był przypadkowy. Windsurferzy chętniej dzielą się swoją opinią na temat poszczególnych miejsc w okresie, w którym z nich korzystają. Z tego powodu badania przeprowadzono po kilku wietrznych dniach oraz przed weekendem, podczas którego, według prognozy pogody miała być wyśmienita pogoda do uprawniania widsurfingu - w piątek 7 kwietnia 2017 roku kwestionariusz został zamieszczony na portalu społecznościowym (facebook.com), na stronie zrzeszającej polskich windsurferów – „windsurfing Polska” oraz na stronie, której członkami są osoby pływające na otwartym morzu – „Polish wave assotiation”. Wybór tych dwóch stron był spowodowany chęcią zbadania osób uprawiających windsurfing na akwenach ś ródlądowych, jak również osób pływających na spotach znajdujących się na Morzu Bałtyckim. Przeprowadzenie ankiety wśród tych dwóch grup windsurferów umożliwił pełniejszą analizę popularności polskich akwenów pod względem uprawiania windsurfingu. Profil „Windsurfing Polska” posiada blisko 2300 członków a profil „Polish Wave Association” około 1230. Badana grupa, to windsurferzy uprawiających różne odmiany tego sportu na terenie całej Polski. Każdy, kto uprawia windsurfing mógł wypełnić ankietę i jego odpowiedzi były brane pod uwagę podczas analizy popularności oraz średniej oceny polskich spotów. Łączna ilość osób, które wypełniły ankietę to 95. Największą liczbę ankiet wypełniły osoby z przedziału wiekowego od 21 do 40 lat. Stanowi to 67,37% wszystkich badanych. Grupa wiekowa „powyżej 40 lat” stanowiła 18% wszystkich respondentów. Najmniej wśród badanych było osób w wieku do 20 roku życia. Znaczna większość osób, które wypełniły ankietę to mężczyźni 89,47%. Zaledwie 10,53% badanych to kobiety. Windsurfing wśród kobiet nie jest popularnym sportem, potwierdzają to wyniki ankiety. 155

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

Dodatkowo potwierdza to obserwacja przeprowadzona na wielu spotach. Podczas każdej obserwacji na akwen przyjeżdżało dużo mniej kobiet niż mężczyzn, np. podczas jednodniowej prognozy na Zalewie Mietkowskim można było spotkać aż 25 mężczyzn a zaledwie 2 kobiety pływające na windsurfingu. Wśród wszystkich badanych najmniej było osób początkujących, tylko 3,16%. Osoby pływające w ś lizgu czyli średniozaawansowane stanowiły 46,32% a windsurferzy zaawansowani 50,53% wszystkich badanych. Zdecydowana większość, 93,68% badanych to osoby pływające dłużej niż 3 lata a zaledwie 6,32% mniej niż 3 lata. Znaczna większość respondentów (67,37%) to osoby wyjeżdżające ponad 4 razy w roku z zamiarem pływania na windsurfingu. Z kolei 20% badanych odpowiedziało, że w ciągu roku odbywa 2 lub 3 wyjazdy. 83,16% badanych najczęściej pływa w Polsce a tylko 16,84%, że za granicą. 50,53% spędza 29 lub więcej dni w ciągu roku pływając na windsurfingu. 15 – 28 dni w ciągu roku pływa 38,95% badanych, natomiast tylko 10,53% respondentów spędza poniżej dwóch tygodni w ciągu roku uprawiając windsurfing. 43,16% wszystkich badanych uprawia odmianę windsurfingu zwaną freeride. 23,16% respondentów uprawia wave, 14,73% - race, 8,42% - freestyle, po 5,26% - speed oraz pływanie rekreacyjne/wypornościowe.

WYNIKI BADAŃ - OMÓWIENIE Podczas przeprowadzania ankiety udało się dotrzeć do 96 polskich windsurferów. Ich odpowiedzi pozwoliły na analizę popularności poszczególnych akwenów oraz ich oceny pod względem potencjału do uprawiania windsurfingu.

Zalety polskich akwenów śródlądowych dla uprawiania windsurfingu Zdecydowana większość badanych za zaletę polskich spotów śródlądowych uważa bliskość oraz łatwy dojazd od miejsca zamieszkania. Taka odpowiedź nie powinna dziwić, ponieważ wiele osób nie ma możliwości finansowych lub nie posiada odpowiedniej ilości czasu wolnego, żeby często podróżować nad morze lub zatokę więc wybiera akweny znajdujące się w pobliżu miejsca zamieszkania. Często w wolnym czasie nawet, gdy prognoza pogody nie pokazuje 156

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 pewnego, stałego, silnego wiatru windsurferzy często wybierają się na spot aby sprawdzić warunki i w miarę możliwości popływać. Jest to możliwe dzięki niewielkiej odległości akwenu od miejsca zamieszkania. Wśród zalet, które się powtarzały przy odpowiedzi na to pytanie znajdowały się również: łatwe zejście do wody, ponieważ na akwenach śródlądowych nie występuje przybój a często można spotkać piaszczystą plażę lub trawiaste zejście do wody, aspekty finansowe, ponieważ na śródlądziu możemy się spotkać z niższymi cenami niż w kurortach nad morzem lub w okolicy Zatoki Puckiej.

Wady polskich akwenów śródlądowych dla uprawiania windsurfingu Pośród wielu różnych odpowiedzi najczęściej powtarzały się opinie na temat słabych warunków wiatrowych. Przykładowe odpowiedzi: nierówny wiatr, rzadko wieje, szkwalisty wiatr, brak wiatru. Wszystkie te odpowiedzi odnoszą się do warunków wiatrowych panujących na śródlądziu. Niestety, na większości polskich spotów śródlądowych rzadko wieje. Jeśli już pogoda obdarzy windsurferów mocniejszym wiatrem, najczęściej jest on szkwalisty, czyli nierówny. Spowodowane to jest występującymi na brzegu drzewami lub zabudowaniami Na mniejszych jeziorach wiatr nie ma gdzie się rozpędzić, więc jego siła zazwyczaj jest mniejsza niż na terenach otwartych, takich jak Zatoka Pucka czy morze. Kolejna wada, którą wymieniali badani było muliste dno i brudna woda. Muliste dno w samym pływaniu na windsurfingu nie przeszkadza, jednak przy wchodzeniu do wody ze sprzętem oraz podczas odpoczynku stojąc na obszarze płytkiej wody nieprzyjemne jest uczucie mułu pod stopami. Brudna woda jest czynnikiem, który w znaczny sposób odbiera przyjemność z uprawiania windsurfingu. Podczas żeglowania na desce, szczególnie, gdy umiejętności nie są jeszcze na wysokim poziomie osoby często wpadają do wody niespodziewanie. Taka niespodziewana kąpiel w brudnej wodzie z pewnością nie zachęca do dalszego pływania.

157

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

Zalety Zatoki Puckiej jako miejsca so uprawiania windsurfingu „Zatoka Pucka zwana przez Kaszubów pletą, czyli kałużą, jest częścią Zatoki Gdańskiej, na pn.-zach. od linii łączącej Hel z Gdynią. Powierzchnia około364 km².Piaszczysta łacha nazwana Rybia Mielizną (widoczna na zdjęciu satelitarnym) oddziela płytszą część Zatoki (maks. do 9 m głębokości) od części zewnętrznej (do 54 m)”. (Szewczyk 2006. s. 313) „Unikalnym miejscem jest Zatoka Pucka, statystycznie jedno z najbardziej wietrznych miejsc w Polsce” (Hlavaty 2009. s. 61). Jest bardzo specyficznym akwenem, ponieważ łączy zalety spotów śródlądowych np. płaską wodę oraz łatwe zejście do wody z zaletami akwenów morskich takimi jak często występujący silny, równy wiatr, który nie zmienia kierunku oraz nie jest szkwalisty. Dno Zatoki Puckiej układa się w bardzo sprzyjający sposób dla windsurferów, występuje płycizna o szerokości około 250m, głębokość w tym miejscu jest idealna do nauki, ponieważ nie jest za płytko (statecznik nie zakopuje się w piasku na dnie) ale z kolei głębokość nie jest na tyle duża, żeby zakryć człowieka, co pozwala w sytuacji zagrożenia spokojnie powrócić do brzegu na piechotę. Badani podczas odpowiadania na pytanie o zalety Zatoki Puckiej zdecydowanie najczęściej wpisywali płytką, płaską wodę oraz stały wiatr a co za tym idzie idealne warunki do nauki windsurfingu. Wiele odpowiedzi skupiało się na dobrym dostępie do bazy szkół oraz wypożyczalni sprzętu windsurfingowego, jak również do bazy noclegowej oraz gastronomicznej. „Na Półwyspie Helskim usytuowanych jest wiele pól kempingowych. Prawie na każdym znaleźć można jedną lub dwie szkoły windsurfingowe oferujące wypożyczenie sprzętu oraz szkolenie windsurfingowe i kitesurfingowe” (Hlavaty 2009. s. 61). Dzięki temu w okresie wakacji cały Półwysep Helski zapełnia się osobami, które korzystają z usług szkół windsurfingowych. Przyjeżdżają całe rodziny, najczęściej w dni, gdy wieje umiarkowany wiatr na wodzie można zobaczyć dzieci oraz młodzież uczącą się tej pięknej dyscypliny pod okiem instruktorów, jednak coraz częściej zauważa się osoby w zaawansowanym wieku korzystające z usług szkół wundurfingu. 158

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

Wady Zatoki Puckiej jako miejsca so uprawiania windsurfingu Najczęściej wymienianą wadą przez badanych jest tłok na wodzie. W sezonie letnim, kiedy warunki atmosferyczne pozwalają na czerpanie przyjemności z windsurfingu oraz kitesurfingu na akwenie w okolicach kempingów lub miejscowości często znajduje się bardzo duża ilość osób pływających. Sytuacje dodatkowo utrudniają osoby szkolące się samodzielnie lub pod okiem instruktorów, ponieważ ich umiejętności zazwyczaj nie są na odpowiednim poziomie, żeby swobodnie manewrować sprzętem. Stąd wynika też kolejna wada Zatoki Puckiej, która wymieniali w ankiecie respondenci: obecność wielu osób na akwenie, które nie znają prawa drogi oraz ogólnych przepisów panujących na spocie. Często spotyka się osoby, które same chcą się nauczyć pływać na windsurfingu lub kitesurfingu. Niestety te sporty wymagają poznania wielu zasad bezpieczeństwa przed przystąpieniem do pierwszych prób na wodzie. Wielu początkujących o tym nie wie i wychodząc na wodę stwarzają realne niebezpieczeństwo dla siebie oraz innych użytkowników spotu. Kolejną wada wymienianą przez osoby wypełniające ankietę były ceny panujące w okolicy Zatoki Puckiej np. na polach kempingowych. Kiedyś Półwysep Helski kojarzony był z wypoczynkiem w namiocie na polu kempingowym nad samą Zatoką Pucką, obecnie na pola przyjeżdżają ludzie z przyczepami kempingowymi często ekskluzywnymi autami. Zmienił się profil klienta, który odwiedza Półwysep, przez tą sytuacje zmieniły się również ceny panujące na polach kempingowych oraz właściciele często rezygnują z możliwości postawienia namiotu na rzecz kolejnego miejsca na przyczepę kempingową. Kolejną bardzo często wymienianą wadą jest trudny dojazd na spot z powodu bardzo dużej ilości przyjeżdżających turystów oraz osób korzystających z możliwości uprawiania sportów wodnych na zatoce. Wjazd i wyjazd z Półwyspu Helskiego jest możliwy tylko i wyłącznie jedną drogą, z tego powodu tworzą się na niej ogromne korki. Dla niektórych windsurferów płytka woda jest dużą zaletą, ale dla innych może być też wadą, która wyklucza możliwość pływania na takim akwenie. Osoby, które pływają na deskach z długimi statecznikami lub na hydroskrzydle (foil) potrzebują głębokiej 159

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 wody, żeby nie było zagrożenia zahaczenia statecznikiem o dno i tzw. katapulty. Takie wywrotki mogą być niebezpieczne, ponieważ z dużej prędkości deska hamuje do zera w jednym momencie. Windsurfer jest wyrzucany do przodu, jednak zazwyczaj nie ma czasu się wypiąć z linek trapezowych, więc istnieje niebezpieczeństwo uderzenia w sprzęt.

Zalety polskich akwenów morskich biorąc pod uwagę pływanie dla uprawiania windsurfingu „W skali światowej Polska dysponuje doskonałą linią brzegową o długości 440 km. Prawie na całej jej długości piaszczyste plaże tworzą wręcz idealne warunki do uprawiania żeglarstwa deskowego” (Hlavaty 2009. s. 61). Najczęściej pojawiającą się w odpowiedziach zaletą przy tym pytaniu były „fale”. Polscy windsurferzy bardzo doceniają warunki zafalowania tworzące się na Morzu Bałtyckim przy mocniejszym wietrze. Szczególnie te, które występują za portami, tam fale stają się równe i to właśnie te miejsca najczęściej odwiedzają windsurferzy uprawiający dyscyplinę wave. Kolejną zaletą polskich spotów morskich jest równy wiatr. Wiatr wiejący najczęściej z zachodu lub północnego zachodu ma możliwość się rozpędzić i nie jest zakłócany przez zabudowania czy drzewa. W zależności od kierunku wiejącego wiatru windsurferzy wybierają odpowiednie miejsce, w którym schodzą na wodę. Najczęściej wybierają spot gdzie wiatr wieje równolegle do brzegu tzw. side lub pod kątem do brzegu tzw. side-on. Często w swoich odpowiedziach badani doceniali pozytywną atmosferę panującą na spotach morskich.

Wady polskich akwenów morskich dla uprawiania windsurfingu Polskie spoty morskie pomimo wielu zalet posiadają też pewne wady. Najczęściej wymieniana przez badanych to zimna woda oraz brak systematycznie występującego wiatru. Optymalne warunki do pływania na morzu najczęściej występują wiosną lub jesienią, rzadko zdarzają się dobre warunki w lecie, kiedy komfort termiczny jest na odpowiednim poziomie. Woda w Morzu Bałtyckim nie jest ciepła. Jednak grupa ambitnych windsurferów pływa 160

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 w Polsce przez cały rok, nawet gdy temperatura powietrza jest poniżej zera. Mogą pływać w takich warunkach dzięki specjalistycznym grubych piankom. Podczas mocnych wiatrów na polskim wybrzeżu tworzy się prąd wody, jest to kolejna wada, którą wymienili badani. W niektórych miejscach prąd jest naprawdę silny np. Karwia lub Hel. Decydując się na pływanie w takich miejscach trzeba być pewnym swoich umiejętności. Ankietowani zwrócili tez uwagę na występujące na niektórych spotach drewniane falochrony, które utrudniają rozpoczęcie pływania. Istnieje zagrożenie, że jeśli windsurfer wywróci się podczas startu, wiatr oraz prąd zniosą go na falochrony. Jest to niebezpieczna sytuacja dla windsurfera jak i dla jego sprzętu. W niektórych miejscach na polskim wybrzeżu zostały zamontowane betonowe bloki pod powierzchnią wody, mają one służyć mniejszemu wymywaniu piasku z plaży podczas sztormów. Niestety w tych miejscach nie da się już pływać na windsurfingu, ponieważ można uderzyć statecznikiem w betonowy blok lub można spaść na niego po skoku z fali. W taki sposób „zamknięto” najlepszy spot dla windsurferów uprawiających dyscyplinę wave – Łebę. „Miasteczko to było gospodarzem wielu międzynarodowych imprez windsurfingowych. Otwarte wody Bałtyku potrafią stworzyć doskonałe warunki do pływania na desce. Przy silnych wiatrach zachodnich i północnych akwen w Łebie staje się jednym z najtrudniejszych na świecie” (Hlavaty 2009. S. 62). Cytat pochodzi z książki wydanej w 2009 roku, kiedy jeszcze nie było betonu w wodzie. Podczas silnych wiatrów na Morzu Bałtyckim tworzy się pojedynczy lub podwójny przybój. „Przybój to miejsce spiętrzania się fal na płyciznach. To środowisko mało przyjemne do ż eglowania. Strome i wysoko załamujące się fale napływające z dużą częstotliwością oraz prądy przybrzeżne sprawiają, że pokonanie tego stosunkowo krótkiego odcinka może być bardzo uciążliwe” (Caban 2013 s. 182). Ostatnią wadą, którą można było zauważyć w odpowiedziach to brak odpowiedniej infrastruktury. Brakuje odpowiednich parkingów, pozwalających na bezpieczne i legalne zaparkowanie samochodu w pobliżu plaży. Brakuje również toalet.

161

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

Popularność polskich spotów windsurfingowych Wyniki popularności spotów dokonanej na podstawie oceny (w skali od 1 do 5) przedstawionej w ankiecie listy polskich spotów windsurfingowych, pod względem poziomu atrakcyjności akwenu dla potrzeb pływania na windsurfingu przedstawia wykres 1.

Wykres 1. Klasyfikacja sportów pod względem liczby osób, które odwiedziły dany akwen [źródło: opracowanie własne]

162

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

Każdy akwen oceniła określona liczba osób - ich oceny zostały uśrednione, w taki sposób uzyskano średnią ocenę każdego spotu. Wyniki badania przedstawia wykres 2.

Wykres 2. Średnia ocena każdego spotu [źródło: opracowanie własne]

163

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

Chałupy - Miejsce 1 – 78 odpowiedzi ankietowanych, średnia ocen – 4,13. Najczęściej odwiedzanym spotem w Polsce okazały się popularne Chałupy. „Chałupy to w zasadzie skupisko ośrodków wypoczynkowych, hoteli, pensjonatów i pól namiotowych” (Szewczyk 2006. S.304). Aż 78 z 95 ankietowanych odwiedziło to miejsce. Taka duża frekwencja spowodowana jest wieloma czynnikami. Głównym z nich jest wielkość tego spotu. Chałupami nazywamy spot ciągnący się brzegiem zatoki od kempingu „Małe Morze”, który znajduje się na samym początku Półwyspu Helskiego przez kempingi: „Kaper”, „Chałupy 3”, „Solar”, „Polaris”, „Ekolaguna”, „Chałupy 6” aż do samej miejscowości Chałupy. Łączna długość to około 7 km. Kolejnym czynnikiem przyciągającym windsurferów jest bardzo dobra dostępność bazy noclegowej. Wyżej wymienione pola kempingowe oferują możliwość postawienia przyczepy kempingowej lub wynajęcie przyczepy stojącej stacjonarnie na ich terenie. Dzięki temu ilość miejsc noclegowych znajdujących się w niewielkiej odległości od spotu jest bardzo duża. W Chałupach są idealne warunki dla początkujących windsurferów oraz dla tych, którzy uprawiają dyscyplinę freestyle. Zawdzięczamy to występowaniem przy brzegu obszaru płytkiej wody, którego szerokość sięga 500 m. Pływając w tym miejscu osoby początkujące mają możliwość podchodzenia pod wiatr, jeśli ich umiejętności nie pozwalają jeszcze utrzymywać wysokości względem wiatru. Z kolei osoby uczące się nowych ewolucji freestylowych po nieudanej próbie nie musza wykonywać męczącego startu z wody tylko mogą od razu wskakiwać na deskę. Dno w Chałupach jest piaszczyste, w niektórych miejscach znajdziemy zejście do wody w postaci piaszczystej plaży w innych natomiast specjalne drewniane podesty prowadzące przez kamienny falochron. Jastarnia - Miejsce 2 – 70 odpowiedzi ankietowanych, średnia ocen – 4,1. Na drugim miejscu pod względem ilości osób, które odwiedziły dane miejsce usytuował się spot przy Jastarni. Jastarnia to miasto na Półwyspie Helskim, znajdujące się pomiędzy Kuźnicą a Helem. 164

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

Na jego terenie znajduję się najwięcej pensjonatów, hoteli, pokoi do wynajęcia. Baza noclegowa jest bardzo dobrze rozwinięta. W sezonie wakacyjnym znajdziemy tutaj również wiele sklepów, kawiarni, smażalni ryb, szkół windsurfingu, wypożyczalni sprzętu wodnego jak również port rybacki, molo, kino „Żeglarz”, wesołe miasteczko, halę sportową, korty tenisowe. Aż 70 z 96 badanych osób odwiedziło Jastarnię i pływało w jej pobliżu na windsurfingu, średnia ocen respondentów wyniosła 4,1%. Taka wysoka ocena wynika ze specyfiki tego miejsca, spot rozciąga się od pola kempingowego „Draga” do wysokości portu. Zejście do wody jest piaszczyste i łagodne, wiatr najczęściej jest równy a woda stosunkowo płaska. Szkoły windsurfingu, które usytuowane są w okolicy molo wykorzystują potencjał płytkiej wody do prowadzenia szkoleń indywidualnych jak również obozów dla dzieci i młodzieży. Najczęstsze kierunki wiatru to zachód i północny zachód, przy tych kierunkach wiatru najlepiej się pływa, ponieważ wiatr nie jest niczym zasłonięty, więc jest równy a kierunek pływania pozwala na długie halsy. Jastarnia znana jest z tzw. „złotych piasków”, jest to mielizna powstała w wyniku przesuwania się piasku, co można zaobserwować na zdjęciach z lotu ptaka (fotografia nr 44). To miejsce wykorzystywane jest przez szkoły kitesurfingu do nauki, ponieważ jest tam bardzo płytka woda a dno pokrywa czysty piasek. Zdarzają się sytuacje, kiedy poziom wody jest na tyle mały, że nie da się wpłynąć na „złote piaski” na windsurfingu. Przy kierunkach: południowy wschód, południe oraz południowy zachód na granicy mielizny tworzą się fale, windsurferzy uprawiający dyscyplinę wave korzystają wtedy z rzadko spotykanej fali. Na zdjęciu zaznaczony został obszar występowania fal.

165

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

Fot. 1. Mielizny z lotu ptaka z zaznaczoną strefą tworzenia się fal (źródło: http://augustyna.pl/10/1004/ [dostęp: 16 maja 2017r.])

Podczas sztormowych warunków, gdy wiatr wieje z południa, przy mieliźnie tworzą się warunki, które można porównać do tych panujących na morzu. Fale, których wysokość sięga 2 m pozwalają windsurferom na wykonywanie wysokich skoków oraz skomplikowanych ewolucji wykonywanych w powietrzu. Jedną z nich tzw. forwardloop przedstawia zdjęcie (fotografia nr 1). Rewa - Miejsce 3 – 60 odpowiedzi ankietowanych, średnia ocen – 4,07. Trzecim najczęściej odwiedzanym spotem według badań jest Rewa, wieś położona nad Zatoką Pucką po przeciwległej stronie Półwyspu Helskiego. Między Rewą a Kuźnica przez ś rodek akwenu biegnie mielizna. Występują w niej przerwy, nie da się przejść suchą nogą z półwyspu do Rewy jednak, co roku od organizowany jest „Marsz Śledzia", czyli zorganizowane przejście przez zatokę grupy ludzi. Impreza doczekała się już 16 edycji. Rewa jest spotem oferującym dużą różnorodność warunków. Najbardziej charakterystycznym elementem jest Mierzeja Rewska

166

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

(fotografia nr 2), czyli piaszczysty cypel o długości około 700 m biegnący w głąb zatoki.

Fot. 2. Mierzeja Rewska (źródło: http://www.balticsummer.pl/wp- content/uploads/2017/01/rewa.jpg/ [dostęp: 16 maja 2017r.])

Dzięki niemu tworzą się specyficzne warunki. Przy wietrze wiejącym z zachodu lub ze wschodu cypel oddziela akwen zafalowany od wody płaskiej jak stół. Rewa znana jest z tego, że panują tu najlepsze warunki w Polsce do bicia rekordów prędkości a więc do trenowania dyscypliny speed. Do uzyskania dużej prędkości na desce potrzebna jest płaska woda oraz równy wiatr. Dodatkową zaletą Rewy jest czas dojazdu z Trójmiasta w okresie wakacyjnym, kiedy droga na Półwysep Helski jest zakorkowana. Dzięki takiej specyfice tego spotu aż 60 z 95 badanych osób miało możliwość korzystania z jego uroku. Średnia ocen wystawionych przez windsurferów wyniosła 4,07%.

167

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

PODSUMOWANIE Po analizie wyników przeprowadzonej ankiety zauważono pewne tendencje przy wyborze oraz ocenianiu polskich spotów windsurfingowych. Poszczególne spoty pogrupowano, w ten sposób uzyskano trzy grupy: spoty znajdujące się na akwenie Zatoki Puckiej, spoty znajdujące się na Morzu Bałtyckim oraz spoty śródlądowe. Zanalizowano średnią ilość osób, które odwiedziły spoty poszczególnych grup. Wyniki przedstawia wykres 3. Analizie poddano również średnie ocen spotów należących do każdej grupy. Wyniki przedstawia wykres 4.

Wykres 3. Średnia ilość osób odwiedzających polskie spoty śródlądowe, na Morzu Bałtyckim i na Zatoce Puckiej [źródło: opracowanie własne]

Wyraźnie Zatoka Pucka jest najchętniej odwiedzanym miejscem przez polskich windsurferów. Średnia ilość osób, która odwiedziła spot na zatoce to 60,83. Zatoka Pucka przyciąga windsurferów z całej Polski, którzy ocenili spoty znajdujące się na jej terenie bardzo wysoko. Średnia ocena spotu znajdującego się na akwenie Zatoki Puckiej wyniosła 3,9, jest to najwyższa średnia wśród wszystkich trzech typów spotów. Dzięki specyficznym warunkom panującym na tym akwenie (płytka woda, równy wiatr), 168

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 osoby uprawiające różne dyscypliny windsurfingowe, takie jak najbardziej popularny w Polsce freeride, jak również freestyle, race oraz pływanie wypornościowe, mają możliwość korzystania z tego miejsca. Dodatkowo atrakcyjność Zatoki Puckiej podnosi obecność wielu, bardzo dobrze wyposażonych szkół windsurfingowych oraz wypożyczalni sprzętu. Na popularność tego miejsca znaczący wpływ ma bardzo dobrze rozbudowana baza noclegowa oraz gastronomiczna. Z pewnością można stwierdzić, że Zatoka Pucka jest najbardziej popularną destynacją wyjazdów windsurfingowych polskich windsurferów.

Wykres 4. Średnia ocena spoty śródlądowe, na Morzu Bałtyckim i na Zatoce Puckiej [źródło: opracowanie własne]

Grupa spotów znajdujących się nad Morzem Bałtyckim jest również bardzo ceniona przez badanych. Ś rednia ocena spotu należącego do tej grupy wyniosła 3,83. Jednak średnia ilość osób, które odwiedziły taki spot jest o wiele niższa i wyniosła 24,29. Taka duża różnica w popularności spotów morskich względem akwenu Zatoki Puckiej wynika z tego, że na Morzu Bałtyckim pływają tylko windsurferzy o bardzo wysokim poziomie umiejętności, a na zatoce można spotkać osoby na każdym poziomie zaawansowania. Osoby, które odwiedziły polskie spoty morskie

169

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 doceniają ich potencjał do uprawiania dyscypliny wave, jako zalety wymieniają duże fale pozwalające na wysokie skoki. Najniżej oceniana była grupa spotów śródlądowych. Średnia ilość osób, które odwiedziły spot należący do tej grupy wyniosła 14,17, taki wynik stanowi jedynie 23,3% średniej osób, które odwiedziły Zatokę Pucką. Średnia ocena akwenów należących do grupy śródlądowych również jest najniższa, wynosi 3,24. Takie oceny mogą wynikać z panujących warunków na śródlądziu. Nieregularny, nierówny wiatr nie sprzyja uprawianiu windsurfingu. Wiele akwenów jest osłoniętych drzewami lub zabudowaniami, co potęguje efekt nierównego wiatru, który często zmienia swój kierunek. Dodatkowo często na spotach śródlądowych spotyka się przeszkody takie jak: pomosty, niebezpieczne dno, osoby kąpiące się w wodzie, inne jednostki pływające lub zacumowane łódki. Badani, jako zaletę polskich spotów śródlądowych często wymieniali niewielką odległość od miejsca zamieszkania. Jest to największa zaleta tej grupy akwenów. Często windsurferzy nie mają wystarczającej ilości wolnego czasu oraz takich możliwości finansowych, żeby często wyjeżdżać na wybrzeże lub nad Zatokę Pucką. W takich sytuacjach korzystają ze spotów znajdujących się w okolicy miejsca zamieszkania. Można stwierdzić, że polskie spoty śródlądowe nie posiadają dużego potencjału do uprawiania windsurfingu.

WNIOSKI 1. Zatoka Pucka okazała się najbardziej popularnym miejscem do uprawiania windsurfingu w Polsce. Dysponuje ona znakomitymi warunkami do uprawiania windsurfingu oraz istniejącą bazą noclegową, gastronomiczną oraz towarzyszącą znajdującą się na terenie Półwyspu Helskiego. Miejsca znajdujące się na Morzu Bałtyckim, wśród większości badanych, uplasowały się na drugim miejscu pod względem popularności a spoty śródlądowe na trzecim. 2. Najbardziej popularnymi miejscowościami do uprawiania windsurfingu w Polsce są; Chałupy, Jastarnia oraz Rewa. Spoty te znajdują się na terenie Zatoki Puckiej. Najważniejszymi 170

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

zaletami tego akwenu według badanych jest równy wiatr i płytka woda, to właśnie te czynniki decydują o tak wysokiej popularności tych spotów. 3. Polskie akweny śródlądowe nie posiadają dużego potencjału do uprawiania windsurfingu. Prawie we wszystkich analizach, biorących pod uwagę różne grupy windsurferów, spoty śródlądowe okazały się najmniej popularne. Jedynie wśród badanych uprawiających dyscyplinę freeride spoty śródlądowe osiągnęły wyższą popularność niż spoty morskie. Świadczy to o tym, że na śródlądziu występują warunki odpowiednie do uprawiania tej dyscypliny. 4. Spoty znajdujące się na Morzu Bałtyckim są najbardziej popularne wśród windsurferów uprawiających dyscyplinę wave. Można stwierdzić, że najwyższy potencjał do uprawiania windsurfingu mają dwa spoty morskie: Władysławowo „Pipeline” oraz Ustka Wschodnia. Są to dwa najliczniej odwiedzane, a za razem najwyżej ocenione przez respondentów miejsca na Morzu Bałtyckim. Swoją popularność zawdzięczają bardzo dobrym warunkom panującym na wodzie, najważniejszym czynnikiem są równe fale układające się w taki sposób, że istnieje możliwość jazdy z falą oraz wykonywania skoków. Dodatkowo atrakcyjność podnosi stały równy wiatr oraz dostępność, czyli łatwość dojazdu i możliwość zaparkowania samochodu stosunkowo niedaleko od plaży. 5. Polscy instruktorzy windsurfingu najwyżej oceniają spoty znajdujące się na akwenie Zatoki Puckiej. Panujące warunki na tych spotach pozwalają na bezpieczne szkolenie kursantów, ponieważ występują obszary płytkiej wody, dzięki którym osoby rozpoczynające swoją przygodę z windsurfingiem mają możliwość zatrzymania się prawie w każdym miejscu lub, w razie potrzeby, podejścia pod wiatr. 6. Czynnikiem, który najczęściej biorą pod uwagę windsurferzy podczas wyboru miejsca do uprawiania windsurfingu są warunki wiatrowe i zafalowanie, na drugim miejscu

171

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

uplasowała się odległość od domu, a na trzecim łatwe zejście do wody.

PIŚMIENNICTWO: PUBLIKACJE: 1. Bornhoft S., Windsurfing, Wydawnictwo G + J Gruner +Jahr Polska, Warszawa, 2003. 2. Caban E., Windsurfing, Almapress, Warszawa 2013. 3. Choiński A, Katalog jezior Polski, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2006. 4. Czajewski J., Meteorologia żeglarska, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, Warszawa, 1988. 5. Czatwertyński E., Szuster A., Hydrologia i hydraulika, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa, 1971. 6. Hlavaty P., Windsurfing dla amatora i instruktora, Wydawnictwo Harmonia, Gdańsk 2009. 7. Jankowiak P., Żeglowanie na desce, Wydawnictwo Sport i Turystyka, Warszawa 1983. 8. Koc K., Żeglarstwo deskowe, Cross, nr 7, 2016. 9. Kolaszewski A., Świdwiński P., Żeglarz i sternik jachtowy, Almapress, Warszawa 1987. 10. Kuczkowski W., Szlak Wielkich Jezior Mazurskich, Almapress, Warszawa 2009. 11. Malinkiewicz M., Ostrowski A., Windsurfing poradnik dla początkujących i zaawansowanych, AWF Kraków, 2010. 12. Pajewski W., Windsurfing, Oficyna Warmińska, Olsztyn 1991. 13. Rubacha K., Metodologia badań nad edukacją, Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2008. 14. Szewczyk R., Perły Bałtyku, Wydawnictwo MUZA, Warszawa 2006. 15. The Kite and Windsurfing Guide EUROPE, Stoked Publications, Germany 2014. 16. THE WORLD Kite and Windsurfing Guide, Stoked Publications, 2012.

172

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

17. Walaszek R., Cioroch P., Walaszek K., Burdacki M., Urazowość i bezpieczeństwo w windsurfingu, Sport Wyczynowy, 2013. 18. Wigra Z., Windsurfing dla wszystkich, Almapress, Warszawa 2009. 19. Zybko P., Staniszewski M., Bielawska K., Urazowość wśród osób rekreacyjnie uprawiających windsurfing, Turystyka i Rekreacja, 2014.

ŹRÓDŁA INTERNETOWE: 1. http://augustyna.pl/. 2. http://sieplywa.pl/. 3. http://www.charzykowy.pl/, (opracowanie: Bożena Stępień). 4. http://www.dunkerbeck.com/. 5. http://www.dziobak.pl/. 6. http://www.e-jurata.pl/. 7. http://www.jezioro.zegrzynskie.pl/. 8. http://www.marszsledzia.pl/. 9. http://www.morenotwins.com/. 10. http://www.n1surf.pl/. 11. http://www.pwaworldtour.com/. 12. http://www.vistulasurf.pl/, (autorzy opracowań: Chełstowski Maciej, Dziobak.pl, Firlej Darek, Merlak Nikodem, Milachowski Aleksander, Skierski Jacek, Sosnowski Robert, Świderski Bartosz,). 13. https://www.windfinder.com/.

CHARACTERISTICS OF POPULAR PLACES FOR WINDSURFING IN POLAND

SUMMARY The aim of the research was to get to know the opinions of Polish windsurfers on the potential of marine and inland spots for practicing windsurfing in Poland. The work involved the method of a diagnostic survey, the tool was a questionnaire. The studied group of 95 people are windsurfers practicing various varieties of this sport throughout Poland. Zatoka Pucka turned out to be the most popular place for windsurfing in Poland. Such research results are due to the excellent conditions 173

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 for practicing windsurfing prevailing on this reservoir as well as the existing accommodation, catering and accompanying facilities located in the Hel Peninsula. Places in the Baltic Sea, among the majority of respondents, ranked second in terms of popularity and inland spots in the third. The most popular places for windsurfing in Poland are: Chałupy, Jastarnia and Rewa. These spots are located in the Bay of Puck. The most important advantages of this basin according to the respondents is equal wind and shallow water, these factors determine such a high popularity of these spots.

KEY WORDS: Windsurfing, Water sports, Windsurfing spot

prof. nadzw. dr hab. Wojciech Wiesner e-mail: [email protected]

174

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

NOTATKI BIOGRAFICZNE AUTORÓW1

Nauczyciel akademicki - profesor:

Dr hab. Arkadiusz Stanula, profesor nadzwyczajny – kierownik Katedry Sportów Indywidualnych Akademii Wychowania Fizycznego w Katowicach. W latach 2007–2016 był kierownikiem Zakładu Metodologii, Statystyki i Informatyki AWF Katowice. W latach 1992–2003 zawodnik sportowego ratownictwa wodnego. Reprezentując Śląski WOPR pięciokrotnie zdobył Drużynowe Mistrzostwo Polski w Wieloboju Ratowniczym. Dwukrotnie był indywidualnym mistrzem śląska (1997, 1998) oraz trzykrotnie wicemistrzem śląska (1994, 1995, 1996) w sportowym ratownictwie wodnym. W latach 2001–2011 szkolił na kursach centralnych starszych ratowników oraz instruktorów WOPR, początkowo jako asystent (2001–2002), następnie jako instruktor prowadzący (2003–2006), aż wreszcie jako kierownik dydaktyczny (2007–2011). W latach 2003–2014 przewodniczył komisji szkolenia województwa śląskiego. Jest autorem blisko 200 publikacji naukowych i dydaktycznych z zakresu teorii i praktyki sportu oraz z obszaru ratownictwa wodnego. W swoim dorobku posiada 32 prace opublikowane w czasopismach z tzw. listy filadelfijskiej (łączny „impact factor” = 34,23). Posiada uprawnienia trenera pływania I klasy, instruktora kajakarstwa, instruktora tenisa, sternika jachtowego, Stermotorzysty Żeglugi Śródlądowej. Jest Zasłużonym Instruktorem WOPR.

Dr hab. Wojciech Wiesner, profesor nadzwyczajny – dyrektor Instytutu Turystyki i Rekreacji, kierownik Katedry Rekreacji Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu. W latach 1985 - 1997 był kierownikiem Zakładu Pływania AWF Wrocław. Współredaguje Zeszyty Historyczne AWF Wrocław. Jest członkiem trzech towarzystw naukowych. Przez 10 lat przewodniczył Radzie Naukowej WOPR. Wypromował 5 doktorów i blisko 200 magistrantów.

1 Alfabetycznie wg stopni naukowych i tytułów zawodowych. 175

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

Był recenzentem jednej monografii habilitacyjnej oraz jest autorem 6 recenzji doktorskich. W dorobku ma ponad 150 prac naukowych i metodycznych. Aktywnie uczestniczył w ponad 100 konferencjach naukowych o zasięgu ogólnopolskim i międzynarodowym. Posiada uprawnienia trenera pływania I klasy, sędziego pływania I klasy, sternika motorowodnego, instruktora kajakarstwa, żeglarstwa. Jest Zasłużonym Instruktorem WOPR. Jako instruktor ratownictwa wyszkolił setki ratowników i instruktorów, przez dwadzieścia lat uczestnicząc w centralnych szkoleniach WOPR. Za zasługi na polu ratowania tonących otrzymał Srebrny Krzyż Zasługi, za szczególne zasługi dla oświaty i wychowania - Medal Komisji Edukacji Narodowej. Jest Zasłużonym Działaczem Kultury Fizycznej (Złota Odznaka).

Nauczyciel akademicki - doktor:

Dr Dawid Czarnecki – doktor nauk społecznych w zakresie nauk o bezpieczeństwie Wydziału Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego. Absolwent Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Gdańskiego studia magisterskie na kierunku politologii o specjalności międzynarodowe stosunki polityczne. Ukończył również studia podyplomowe z zakresu administracji publicznej na Gdańskiej Wyższej Szkole Humanistycznej, bezpieczeństwa i zarządzania kryzysowego na Uniwersytecie Gdańskim, historii i wiedzy o społeczeństwie na Gdańskiej Wyższej Szkole Humanistycznej i przygotowania pedagogicznego w Wyższej Szkole Społeczno-Ekonomicznej w Gdańsku. Autor i współautor licznych publikacji naukowych poświęconych tematyce szeroko pojętego bezpieczeństwa i zarządzania kryzysowego. Nauczyciel historii.

Dr Sławomir Stanisław Dębski – wykładowca Pomorskiej Szkoły Wyższej w Starogardzie Gdańskim. Absolwent: Wyższej Szkoły Policji w Szczytnie obecnie posiadany stopień komisarz; Uniwersytetu Gdańskiego – studia magisterskie w zakresie polityki publicznej i Wyższej Szkoły Społeczno – Ekonomicznej w Gdańsku - studia magisterskie w zakresie edukacji obronnej i zarządzania kryzysowego. Autor (współautor, współredaktor naukowy) 176

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 ponad 35 opracowań naukowych, w tym m.in.: 31 wydań książkowych, monografii naukowych, wydań skryptowych oraz opracowań cyfrowych i ponad 73 artykułów naukowych, rozdziałów w monografiach a także referatów m.in. z zakresu: samorządności w formule samorządu gospodarczego i terytorialnego, bezpieczeństwa powszechnego, zarządzania kryzysowego, systemu prawa w Polsce, NGO’s, administracji, ustroju państw. Badacz w zakresie nauk społecznych, humanistycznych, ścisłych oraz przyrodniczych, medycznych i o zdrowiu. Inicjator i współorganizator wielu seminariów, konferencji naukowych krajowych i międzynarodowych. Członek i założyciel kilku Rad i Towarzystw Naukowych w Polsce oraz za granicą, a także aktywny działacz społeczny w tym Prezes Stowarzyszenia. Posiadacz wielu certyfikatów i uprawnień.

Dr Piotr Lizakowski – prawnik, adiunkt na Wydziale Dowodzenia i Operacji Morskich Akademii Marynarki Wojennej im Bohaterów Westerplatte w Gdyni. Od ponad piętnastu lat dzieli się wiedzą na studiach I, II stopnia oraz na studiach podyplomowych. Praktyk samorządowy z pomad dwudziestoletnim doświadczeniem w pracy i zarządzaniu podmiotami publicznymi. Konsultant i współpracownik m. in.: Programu Unii Europejskiej TACIS (Programu Pomocy Technicznej dla Wspólnoty Niepodległych Państw), Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości w Warszawie, Obszaru Metropolitalnego Gdańsk Gdynia Sopot, Agencji Rozwoju Pomorza w Gdańsku, Fundacji Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych w Warszawie, Programu Partnerstwo dla Samorządu Terytorialnego (LGPP) oraz jednostek samorządu terytorialnego. Członek kilku Rad i Towarzystw Naukowych. Autor licznych naukowych publikacji krajowych i zagranicznych głównie z zakresu bezpieczeństwa zdrowotnego, bezpieczeństwa społecznego oraz funkcjonowania podmiotów odpowiedzialnych za bezpieczeństwo człowieka. Profesor wizytujący w Uniwersytecie Gospodarki Wodnej i Zarządzania Zasobami Naturalnymi w Równym na Ukrainie.

177

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

Dr Piotr Makar – Prodziekan ds. studiów niestacjonarnych, kierownik Zakładu Sportów Wodnych w Akademii Wychowania Fizycznego i Sportu im. Jędrzeja Śniadeckiego w Gdańsku. Trener klasy I w pływaniu. Doświadczony i wieloletni szkoleniowiec kadr trenerskich i instruktorskich w pływaniu. Pierwszy autor i współautor ponad 90 krajowych i międzynarodowych publikacji naukowych z zakresu biomechanicznej i fizjologicznej optymalizacji procesu treningowego. Specjalista w zakresie techniki pływania. Opiekun ponad 150 prac magisterskich, licencjackich oraz trenerskich. Przewodniczący komisji rewizyjnej Pomorskiego Okręgowego Związku Pływackiego. Od 2008 do 2016 roku członek Zarządu Polskiego Związku Pływackiego. W latach 2012-2016 przewodniczący Zespołu ds. Metodyczno-Szkoleniowych PZP. Członek Rad i Towarzystw Naukowych. Trener wielokrotnych medalistów mistrzostw Polski, Europy i świata.

Dr Jakub Karpiński – adiunkt w Katedrze Sportów Indywidualnych Akademii Wychowania Fizycznego im. Jerzego Kukuczki w Katowicach, laureat Stypendium Naukowego Ministra Szkolnictwa Wyższego. Doktor nauk o kulturze fizycznej, autor prac naukowych, m.in. nt. wpływu treningu hipoksycznego na lądzie na wydolność tlenową pływaków oraz szeroko rozumianego treningu pływackiego. Trener pływania kl. I, specjalista z zakresu treningu funkcjonalnego, suplementacji oraz dietetyki sportowej. Od 2015 roku członek sztabu trenerskiego Kadry Narodowej Juniorów i Seniorów w pływaniu. Posiada również uprawnienia: Instruktor Snowboardu, Instruktor Kitesurfingu IKO, ratownik WOPR, Żeglarz Jachtowy.

Dr Piotr Kunysz – kierownik Zespołu Zimowych Form Rekreacji Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu. Członek Społecznej Rady Sportu w Ministerstwie Sportu i Turystyki, członek Rady ds. Kształcenia i Doskonalenia Kadr Kultury Fizycznej, członek Sztabu Przygotowań Olimpijskich i Paraolimpijskich ds. Sportów Zimowych, prezes Stowarzyszenia Instruktorów i Trenerów Snowboardu, viceprezes Polskiego Związku Kiteboardingu. Gościnnie wykładowca Akademii Trenerskiej IS PIB. Autor książek: „Snowboard – śladami

178

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 instruktora” oraz „Kitesurfing bezpieczny i łatwy”. Współautor książek: „Snowboard – technika, metodyka, szkolenie”, „Snowboard – gry, zabawy, ćwiczenia”, „100 porad gór”. Redaktor naukowy opracowań: „Teoretyczne podstawy wybranych dyscyplin zimowych” oraz monografii naukowych i filmów szkoleniowych. Autor artykułów naukowych, rozdziałów w monografiach czy referatów z zakresu: kultury fizycznej, sportów zimowych, snowboardu, metodyki, bezpieczeństwa, asymetrii i zagospodarowania rekreacyjnego. Uczestnik i prelegent międzynarodowych Kongresów Instruktorów Sportów Śnieżnych (Interski, IVSI).

Dr Wojciech Rejdych, starszy wykładowca - Akademii Wychowania Fizycznego im. Jerzego Kukuczki w Katowicach. Absolwent: Akademii Wychowania Fizycznego im. Jerzego Kukuczki w Katowicach – studia magisterskie w zakresie wychowania fizycznego. Studia podyplomowe z zakres Edukacji Obronnej, Trener pływania klasy pierwszej, Sędzia pływania klasy drugiej, Instruktor odnowy biologicznej, Instruktor rekreacji ruchowej, Ratownik Wodny. Trener sekcji pływania AZS AWF Katowice. Autor i współautor wielu publikacji z zakresu kultury fizycznej, pływania i ratownictwa wodnego. Trener medalistów Mistrzostw Polski Seniorów w pływaniu. Brązowa honorowa odznaka WOPR za zasługi.

Dr Dariusz Skalski, adiunkt w Akademii Wychowania Fizycznego i Sportu im. Jędrzeja Śniadeckiego w Gdańsku. Absolwent: Akademii Wychowania Fizycznego im. Jędrzeja Śniadeckiego w Gdańsku – studia magisterskie w zakresie wychowania fizycznego, Politechniki Gdańskiej - Wydział Zarządzania i Ekonomii – studia magisterskie w zakresie zarządzania i marketingu i Wyższej Szkoły Społeczno – Ekonomicznej w Gdańsku - Wydział Pedagogiki i Zarządzania - studia magisterskie z pedagogiki w zakresie edukacji obronnej i zarządzania kryzysowego). Autor (lub współautor, czy współredaktor naukowy) ponad 300 opracowań naukowych, w tym m.in.: 79 wydań książkowych, monografii naukowych, wydań skryptowych, filmów szkoleniowych oraz opracowań cyfrowych (jak np. pierwszego w Polsce poradnika multimedialnego CD—ROM:

179

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

„Bezpieczny wypoczynek nad wodą” - 2001) i ponad 200 artykułów naukowych, rozdziałów w monografiach czy referatów z zakresu: kultury fizycznej, ratownictwa wodnego, pływania, edukacji obronnej i wodnej, bezpieczeństwa wodnego i zarządzania kryzysowego. Nauczyciel dyplomowany. Członek kilku Rad i Towarzystw Naukowych. Profesor wizytujący w UGWiZZN w Równym na Ukrainie.

Dr Urszula Szczepanik – adiunkt w Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu. Absolwent: Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu – studia magisterskie w zakresie turystyki i rekreacji oraz podyplomowe w zakresie managera sportu. Pracuje w zespole Zimowych Form Rekreacji. Instruktor narciarstwa SITN PZN oraz instruktor snowboardu SITS. Autor i współautor publikacji naukowych poświęconych tematyce sportów śnieżnych, w tym programów nauczania snowboardu.

Nauczyciel akademicki - asystent, doktorant:

Mgr Dominika Brzozowska – absolwentka Akademii Wychowania Fizycznego im. Jerzego Kukuczki w Katowicach. Doktorantka 3 roku studiów doktoranckich w AWF Katowice. Prowadzi prace badawcze nad uwarunkowaniami treningu siły i mocy mięśniowej zawodników pływania. Autorka kilku publikacji naukowo-metodycznych z zakresu sportów wodnych. Trener pływania klasy 2.

Mgr Magdalena Formela - funkcjonariusz Szkoły Policji w Słupsku, zawodowo zajmująca się profilaktyką społeczną, komunikacją społeczną i aspektami współpracy z mediami oraz badaniami społecznymi w Policji. Absolwentka kierunku Pedagogika Resocjalizacyjna w Pomorskiej Akademii Pedagogicznej w Słupsku, studiów podyplomowych kierunku Pedagogika Wczesnoszkolna i Przedszkolna w Gdańskiej Wyższej Szkole Humanistycznej, doktorantka Wydziału Dowodzenia i Operacji Morskich Akademii Marynarki Wojennej w Gdyni. Współautorka licznych artykułów naukowych z zakresu bezpieczeństwa zdrowotnego i wodnego, w tym ratownictwa wodnego, kultury fizycznej oraz funkcjonowania podmiotów odpowiedzialnych za bezpieczeństwo człowieka. 180

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

Mgr Rafał Glazik – absolwent Wydziału Ekonomicznego Uniwersytetu Gdańskiego oraz studiów podyplomowych z zakresie ochrony dziedzictwa kulturalnego Morza Bałtyckiego. Od 2010 roku zaangażowany w promocję aktywnej mobilności w Polsce. Współtwórca Kongresu Mobilności Aktywnej w Gdańsku obecnie największej tego typy imprezie w Europie Środkowo – Wschodniej. Autor kampanii edukacyjnych dla najmłodszych: Moje Pierwsze Dwa Kółka oraz Mobilne Przedszkole – Aktywny Maluch. Za kampanię społeczną „RoweRowe Piątki” otrzymał pierwszą nagrodę w konkursie kampania społeczna roku w kategorii inicjatywy lokalne. Ekspert ds. zarządzania projektami i administrowania finansami w międzynarodowych konsorcjach projektowych współfinansowanych z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego Unii Europejskiej. W ramach pracy dla Polskie Unii Mobilności Aktywnej (PUMA) zrealizował projekty z następujących programów: Południowego Bałtyku, Regionu Morza Bałtyckiego, Europy Centralnej, Inteligentnej Energii w Europie czy Pomocy Technicznej. Autor lub współautor szeregu publikacji w zakresie mobilności aktywnej, czyli aktywności fizycznej mimo woli. Uczestnik światowych konferencji Velo-city w Sevilli, Vancover, Wiedniu oraz Arnhem – Nijmegen.

Kmdr mgr inż. Daniel Pożarski - absolwent Morskich Akademii Marynarki Wojennej w Gdyni, studiów podyplomowych w zakresie Prawa i Administracji na Uniwersytecie Warszawskim, studiów podyplomowych w zakresie Transportu i logistyki na Uniwersytecie Gdańskim oraz studiów w zakresie Rozpoznania armii obcych, a w tym bezpieczeństwa w stosunkach międzynarodowych w Akademii Obrony Narodowej w Warszawie. Ukończył specjalistyczne szkolenie z zakresu terroryzmu kryminalnego, ochrony danych osobowych i informacji niejawnych. Absolwent szkolenia i kursu w SIMC – współpracy cywilnowojskowej w strefie działań bojowych. Działalność zawodowa ukierunkowana w zakresie bezpieczeństwa wewnętrznego państwa. Współautor artykułów na temat terroryzmu, sił specjalnych i bezpieczeństwa.

181

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

Mgr Paweł Szulc - absolwent AWF Wrocław, magister Turystyki i Rekreacji. W lecie realizuje się w pracy instruktora windsurfingu w Polsce i za granicą, zimę spędza w Zieleńcu nauczając jazdy na snowboardzie. Posiada uprawnienia instruktora sportu - windsurfing, międzynarodowe uprawnienia VDWS oraz instruktora snowboardu SITS.

Mgr inż. Michał Tuz – doktorant Wydziału Dowodzenia i Operacji Morskich Akademii Marynarki Wojennej im. Bohaterów Westerplatte w Gdyni. Certyfikowany audytor Wiodący ISO/IEC 27001 [IRCA]. Nauczyciel przedmiotów zawodowych i wykładowca na studiach I, II stopnia oraz na studiach podyplomowych - kształci słuchaczy w obszarach zarządzania ryzykiem oraz zarządzania systemami bezpieczeństwa i sieciami informatycznymi. Autor analiz i opinii problemowych zarządzania sieciami informatycznymi, w tym także skutecznego kasowania danych z nośników tradycyjnych i elektronicznych. Absolwent studiów podyplomowych w zakresie bezpieczeństwa (uczelnie: Politechnika Warszawska, Wyższa Szkoła Informatyki Stosowanej i Zarządzania w Warszawie, Instytut Nauk Prawnych PAN). Praktyk, posiada wieloletnie doświadczenie, ekspert ochrony danych osobowych i bezpieczeństwa informacji. Doświadczony informatyk i specjalista ds. bezpieczeństwa systemów informatycznych. Specjalizuje się w audycie bezpieczeństwa informacji i we wdrażaniu Systemów Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji. Autor i współautor publikacji naukowych z zakresu bezpieczeństwa. Prelegent seminariów, konferencji naukowych krajowych i międzynarodowych. Inspektor Ochrony Danych Osobowych (IODO) placówek oświatowych, instytucji budżetowych i przedsiębiorstw.

Kpt. mgr Radosław Zwara - absolwent: Wyższej Szkoły Społeczno - Ekonomicznej w Warszawie na kierunku pedagogicznym oraz Wyższej Szkoły Policji w Szczytnie - studia magisterskie na kierunku bezpieczeństwo wewnętrzne. Ukończył również studia podyplomowe z zakresu: zarządzania kryzysowego na WSPol w Szczytnie, oficerskie z kierowania działaniami ratowniczymi na SGSP

182

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8 w Warszawie oraz zrządzanie bhp na WSKPiSM w Warszawie. Współautor, a także członek składu redakcyjnego licznych publikacji naukowych poświęconych tematyce szeroko pojętego bezpieczeństwa, ratownictwa i zarządzania kryzysowego. Jest aktywnym inspektorem ds. ppoż. i specjalistą ds. bhp. Posiada uprawnienia instruktora: motorowodniactwa, ratownictwa medycznego KSRG i pierwszej pomocy PCK. Jako instruktor i prelegent, a także dowódca w PSP i OSP wyszkolił setki osób w swojej 16-letniej karierze. Pełni funkcję powiatowego oficera operacyjnego i kieruje działaniami nurków Straży Pożarnej oraz drużyny WOPR. Wyróżniony za Orle nauki w PCM Garczynie tytułem Filaru Garczyńskiej Załogi. Za swoją działalność odznaczony min. Brązowym Krzyżem Zasługi i Medalem Komisji Edukacji Narodowej.

183

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

184

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

185

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

186

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

187

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

188

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

189

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

190

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

191

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

192

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

193

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

194

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

195

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

Niniejsza publikacja została sprawdzona systemem antyplagiatowym, który wypadł pozytywnie. Szczegółowy raport znajduje się w dokumentacji wydawcy.

Niniejsza monografia została opublikowana w wersji cyfrowej. https://zenodo.org/

196

BEZPIECZEŃSTWO, ZDROWIE, KULTURA FIZYCZNA WYBRANE ZAGADNIENIA TOM 8

197