KSÜ Do ğa Bil. Derg., 12(1), 2009 1 KSU J. Nat. Sci., 12(1), 2009

Amanos Da ğı (Osmaniye Đli) Cerambycidae Familyasına Ait Türler ve Yükseltiye Göre Da ğılımları Üzerine Ara tırmalar

Cengiz BAHADIRO ĞLU, Mustafa AGRAS, Ümmü Feyza SALMAN KSÜ, Fen Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Kahramanmara

Geli Tarihi: 25.01.2008 Kabul Tarihi: 02.02.2009

ÖZET: Çalı mada 2004-2005 yıllarında Osmaniye ili Amanos Da ğı ve çevresinde 2004-2005 yıllarında Cerambycidae familyasına ba ğlı 4 alt familya(Lamiinae, Prioninae,, Lepturinae ) ve 14 tür, tespit edilmi tir ( Batocera rufamoculata , Monochamus sartor , Nyphona picticornis ,Prionus coriarius , Rhesus serricollis , Cerambyx dux , trifosciatus, Chlorophorus sartor, Stenopterus rutus, Purpuricenus budensis ,Hesperophanes sericeus, Hylotrupes bajulus , Stromatium unicolor , Pedostrangalia emmipoda ). Genelde bu türlerin (%79) 200-1200 m yükseltide da ğılım gösterdi ği daha yukarı basamaklarda ise gittikçe azaldı ğı saptanmı tır. Rakıma ba ğlı olarak populasyon sayısında dü üler görülmü tür. .Ekonomik yönden Prionus coriarius , Monochamus sartor önemli olup genç bireyler çam ve geni yapraklı a ğaçların kök ve gövdesine zarar vermektedir. Anahtar Kelimeler: Cerambycidae, Yükseklik, Amanos Da ğı, Osmaniye.

The Study on Species of Cerambycidae Family at Different Altitudes in The Amoinos Mountain (Osmaniye)

ABSTRACT: As a consequence of the studies in 2004 and 2005 ,4 subfamıly (Lamiinae, Prioninae, Cerambycinae ,Lepturinae) and 14 species of including ( Batocera rufamoculata , Monochamus sartor , Nyphona picticornis , Prionus coriarius , Rhesus serricollis , Cerambyx dux , Chlorophorus trifosciatus, Chlorophorus sartor , Stenopterus rutus , Purpuricenus budensis , Hesperophanes sericeus, Hylotrupes bajulus , Strotmatium unicolor , Pedostrangalia emmipoda )were examined on Amonos mountain and around province of Osmaniye. In general ,it has been established that %79 of these species have been found at the altitude of 200-1200 meters ,and the higher the altitude, the lees their density, meaning that their population decreases related to the altitude increase. Prionus coriarius and Monochamus sartor are economically important and young individuals are harmful to both and the trunks of pine trees and other large-leaf trees. Key Words: Cerambycidae, Elavetion, Amanos Mountain, Osmaniye.

GĐRĐ Alkan (2000), Karadeniz Bölgesi’nin, batıda Melet Teke böcekleri (Cerambycidae) genelde siyah, açık Irma ğı’ndan do ğuda Gürcistan sınırına kadar alanlarda veya koyu kahverenginde, madeni ye il veya mavi olup, Cerambycidae familyasına ba ğlı (Prioninae, Lepturinea, vücut uzunlu ğu 3-150 mm arasında de ğimektedir Spandylinae, Cerambycinae, Lamiinea alt familyalarına) (Arnett, 1963). Türlerin bir kısmı gündüz ve bir kısmı toplam 37 tür saptamı ve ülkemizin faunasında kayıt ise gece aktivite göstermektedir. Genelde gündüz edilen 3 tür konusunda bilgi verilmi tir. Ayrıca faaliyet gösterenler açık renkli iken, gececi türler koyu morfolojileri, biyolojileri, konukçuları ve yayılı ları ile renkte olmaktadır (Gül-Zümreo ğlu, 1972). ilgili yeni bilgiler ortaya koymu tur. Literatür verilerinde ülkemizin çe itli bölgelerinde Rize il sınırları içerisinde de ğiik yükseltilerde Cerambycidae faunası ve türlerin da ğılımlarıyla ilgili Cerambycidae familyasına 10 böcek türünün yayılı ı ve birçok bilimsel ara tırmalara rastlanmaktadır. konukçu bitkileri konusunda bilgiler verilmi tir (Bilgili, Çalı maların büyük ço ğunlu ğu genelde büyük kentlerin 2000). çevresini ve Batı Karadeniz Bölgesini içermektedir. Sekendiz (1976), tarafından Do ğu Karadeniz Acatay (1943), Đstanbul ve çevresinde özellikle Bölgesi’nde çe itli orman a ğaçlarında 29 de ğiik Belgrat Ormanı’nda orman ( Quercus, Salix, Abies, Cerambycidae türünün varlı ğı, bu türlerin konukçu Pinus vb.) ve meyve a ğaçlarında 30 de ğiik bitkileri ve zarar ekli konusunda yeni bilgiler ortaya Cerambycidae türü belirlemi bu türlerin morfolojisi, konulmu tur. biyolojisi ve konukçularını ara tırmı tır. Gül-Zümreo ğlu (1975), Ege Bölgesi’nde çe itli Schimitschek (1953), Đstanbul ve Batı Karadeniz orman a ğaçlarında Cerambycidae familyasına ba ğlı 55 civarında çe itli orman a ğaçlarında 46 tür Cerambycidae türün bulundu ğunu ve bu türlerin de 5 alt familya ve 28 varlı ğı belirtilmi , biyolojisi, yayılı özelli ği ve cinse ait oldu ğu bildirilmi tir. Bu türler arasında konukçularını tanıtmı tır. Agapanthia villosoviridescens (Deg.), Leptura Batı Karadeniz Bölgesi’nde, Trabzon ve Artvin’de scutellata (Fab.), Clytus schneideri (Kiess.), Callimellum orman a ğaçlarında Cerambycidae familyasına ba ğlı 7 türün adonis (Per.) ve Pogonocherus perroudi (Mul.) bölge bulundu ğu ve bunların ormancılık açısından önemli yere için yeni tür olarak kayıt edilmi tir. sahip oldukları bildirilmektedir (Defne, 1954 ).

* Sorumlu yazar: Bahadıro ğlu, C., [email protected] KSÜ Do ğa Bil. Derg., 12(1), 2009 1 KSU J. Nat. Sci., 12(1), 2009

Ülkemizde Cerambycidae familyası üzerine yapılan orientalis Mill.), porsuk (Taxus baccata L.), ı ılgan çalı malar sonucu 6 alt familyada (Prioninae, (Ilex colchica P.), ıhlamur (Tilia argentea L.), im ir Lepturinae, Spondylinae, Aseminea, Cerambycinae ve (Buxus sempervirens L.) gibi Öksin ve Avrupa-Sibirya Lamiinae) toplam 188 tür saptanmı ve bu türlerin zararı floristik elemanlarının en güney yayılı ını temsil eden konusunda bilgi verilmi tir (Öymen, 1987). kalıntı populasyonlarını içerir. Osmaniye'den ba layarak Batı Akdeniz Bölgesi Antalya yöresinde yürütülen yakla ık 850 m yüksekli ğe kadar maki formasyonu ve çalı mada farklı yükseltilerde çe itli orman a ğaçlarında kızılçamların (Pinus brutia Ten.) yaygın oldu ğu tipik Cerambycidae familyasına ba ğlı çe itli türler saptanmı Akdeniz ku ağı görülür. Bu yükseltiden sonra, yaprak ve yaygın türlerin morfolojisi, biyolojisi, konukçuları ve döken a ğaçlarla birlikte karasal Akdeniz orman ku ağı uçma zamanları ile ilgili bilgilere yer verilmi tir ( ba lar (Türkiye Ansiklopedisi, 1966). Tosun, 1975 ). Amanos Da ğı'nın ara tırma alanı olarak belirlenen Do ğu Akdeniz Bölgesi’nde (Kahramanmara ili ) kısmı Osmaniye ili kent merkezinin güneyi ve çe itli orman a ğaçlarında 9 Cerambycidae türü güneydo ğu semtleri olup Akdeniz Bölgesi'nde 37° 00'- belirlenmi , da ğılımı ve konukçu bitkileri saptanmı tır ( 37° 10' kuzey enlemleri ile 36° 11'-36° 26' do ğu Kanat, 1997). boylamları arasında yer almaktadır. Bu da ğ, Akdeniz ve Akıncı (2004) tarafından 2002-2004 yıllarında Ahır Đran-Turan Fitoco ğrafik bölgelerinin geçi ku ağında Da ğı’ında (Kahramanmara ili) Coleoptera takımına ait bulunup Davis'in (1989) "Türkiye Florası" adlı eserinde böceklerin faunası, yükseltiye göre da ğılımı ve kullanılan grid sistemine göre C6 karesi içerisinde yer populasyon yo ğunlu ğunu belirlemek amacıyla almaktadır. Ara tırmaların yürütülmesi amacıyla do ğu, çalı malar yürütülmü tür. Sonuçta 40 tür saptanmı olup güney ve batı semtlerinde birbirinden 8 km uzaklıkta 3 bunlardan 4 türün Cerambycidae familyasına ait olduğu alan belirlenmi tir. bildirilmi tir. Türlerin genelde 700-1100 m yükseltide I. Alan (Karaçay mevkisi) - 200 m yükselti yaygın oldu ğunu ve 1200 m yükseklikten sonra tür II. Alan (Çona Köyü) - 200 m yükselti sayısında azalmaların görüldü ğünü bildirmi tir. III. Alan (Issızca köyü) - 200 m yükselti Güneydo ğu Toroslar da (Amanos da ğları) Lamiinae 2004-2005 yıllarında vejetasyon (Nisan-Ekim) (Coleoptera: Cerambycidae) faunasına ait 34 böcek türü süresince her 10 günde bir kez olmak ko uluyla tespit olunmu ve bu türlerin zooco ğrafik kökeni gösterilen 3 farklı alandan ba layarak da ğın zirvesine ara tırılmı tır (Gören, 2007). do ğru farklı yükseklik noktalarından böcek örnekleri Son üç ara tırmada Do ğu Akdeniz Bölgesi’nde toplanmı tır. Cerambycidae familyasına ba ğlı böcek türlerinin kısa I. Nokta 200-400 m yükselti aralı ğında tanımları, konukçu bitkileri ile ilgili bilgilere II. Nokta 600-800 m yükselti aralı ğında rastlanmakta olup: özellikle Akıncı (2004) tarafından III. Nokta 1000-1200 m yükselti aralı ğında yükseltiye göre da ğılımlarıyla ilgili bilgilere yer IV. Nokta 1400-1600 m yükselti aralı ğında verilmi tir. V. Nokta 1800 m yükselti ve yukarısı Yürütülen bu çalı ma Amanos Da ğlarında Böcekler toprak, a ğaç, çalı, ta altı gibi yerlerden (Osmaniye ili) Cerambycidae türlerinin te hisi, pensle toplanmı , erginlerin bir kısmı atrapla tanımları, konukçu bitkileri ve yükseltiye göre yakalanmı tır. Ergin böcekler içerisinde kloroform da ğılımıyla ilgili ilk ara tırma olarak bulunduran ielerde öldürülmü olup sa ğ elytronlarının de ğerlendirilebilmektedir. proksimal kısmından toplu i ğne ile i ğneleyip etiketlendirilmi tir. Bu ekilde hazırlanan örnekler, içine MATERYAL ve METOT naftalin konmu koleksiyon dolaplarında muhafaza Amanos Da ğları, dünyanın 25 biyolojik edilmi tir. Ayrıca toprak ve ta ların altında ya ayan merkezinden biri olup, Akdeniz Bölgesi’nin do ğusunda veya bitkilerle beslenen larvalar da toplanarak cam Kahramanmara , Hatay, Gaziantep ve Osmaniye illeri kavanozlara aktarılmı ve erginle inceye kadar uygun sınırlarının kesi im yerlerini olu turmaktadır. Osmaniye bitki çe idiyle beslenmi tir. il sınırları içerisinde kalan kuzey do ğu kısmı Gâvur Geceleri aktif halde ya ayan böcekleri yakalamak Da ğı olarak bilinir ve en yüksek noktası 2250 m amacıyla cıva buharlı lambayla çalı an Robinson rakımdaki Daz Da ğı'dır (Türkiye Ansiklopedisi, 1966). tipindeki ı ık tuzaklarından yararlanılmı tır. Saat Amanos Da ğları, Akdeniz Bölgesi'nde bitki 19.30'dan sonra yukarıda belirtilen belli noktalarda (3 co ğrafyası ve endemizm açısından özel bir yere sahip adet) a ğaçlara (topraktan 1.5 m yükseklikte) tuzaklar olup 251'i Türkiye'ye endemik, toplam 1580 taksonu asılarak 08.00 'e kadar ı ıklandırılmı tır. Yakalanan barındıran önemli bitki alanıdır (Kehl, 1999). Yükseklik böcekler morfolojik yapıları bozulmadan alınmı ve farkları, değiken jeolojik yapı, farklı iklim özellikleri etiketlenmi tir. Ayrıca ergin böcekleri yakalamak için ve e siz fitoco ğrafik pozisyonunun bir araya gelmesi, yer tuzakları kullanılmı tır. Bu amaçla yukarıda çok sayıda nadir ve endemik türe sahip benzersiz bitki belirtilen noktalarda 750 ml'lik plastik kavanozlara örtüsü tiplerinin ortaya çıkmasını sa ğlamı tır. Özellikle 1/5'ine kadar su doldurulup hazırlanan çukurlara batı kısımlarındaki nemli ormanlar, günümüzde esas kavanozun a ğzı toprak seviyesinde olacak ekilde yayılı alanı Do ğu Karadeniz ve Orta Avrupa olan do ğu gömülmü tür. Kavanozlar haftada bir defa kontrol edilip kayını ( L.), do ğu gürgeni (Carpinus KSÜ Do ğa Bil. Derg., 12(1), 2009 2 KSU J. Nat. Sci., 12(1), 2009 ve içerisine dü en böcekler alınarak öldürülüp orta; 1-3 adet ve fazlası bulunan alanlar yo ğun ekilde etiketlenmi tir. bulunmu olarak de ğerlendirilmi tir. Çalı ma süresince toplanan bireylerin populasyon Türlerin te hisi KSÜ Fen-Edebiyat Fakültesi miktarını belirlemek için toprak yüzeyinde 1m 2 alan Biyoloji Bölümü ö ğretim üyesi Prof. Dr C. Bahadıro ğlu ölçülmü ve bu alandaki larva ve ergin böceklerin sayısı tarafından yapılmı ve tür sıralanması Gül-Zümreo ğlu tespit edilmi tir. Örnek ölçüm alanları 10 m 2 (1975)’e, göre düzenlenmi tir. gerçekle tirilmi ve ortalama rakam çıkarılmı tır. A ğaç Çalı ma konusu yüksek lisans bitirme tezi olup 2005 ve çalılar üzerinde larva ve erginlerinin miktarını yılında tamamlanmı tır. belirlemek için bitkilerin 4 tarafından l m boyunda dallar seçilmi ve üzerinde sayım i lemi yapılmı tır. BULGULAR Sonuçta ortalama l m uzunlu ğundaki dalda 0.1 adet Çalı ma sonucunda Cerambycidae familyasına ait larva veya ergin böcek rastlanan alanlar böcek sayısı toplam 14 tür saptanmı tır. Türler, yükseltiye göre bakımından nadiren; 0.1-0.2 adet tek tek; 0.3-0.4 adet da ğılımları ve populasyon düzeyi Çizelge 1’de gösterilmi tir.

Çizelge 1. Amanos Da ğı'nda (Osmaniye ili) Cerambycidae türleri ve yükseltiye göre da ğılımları Yükseklik (m) Populas-yon Familyalar Türler 200 600 1000 1400 1800' den düzeyi 400 800 1200 1600 yukarı Batocera rufamoculata + + *** Monochamus sartor + + **** Nyphona picticornis + + * Prionus coriarius + + + **** Rhesus serricollis + + + **** Cerambyx dux + + + *** Chlorophorus + + + + **** trifosciatus Cerambycidae Chlorophorus sartor + + * Stenopterus rutus + + + **** Purpuricenu budensis + + **** Hesperophanes sericeus + + * Hylotrupes bajulus + * Stromatium unicolor + + + *** Pedostrangalia + + + **** emmipoda * Nadiren ** Tek tek *** Orta **** Yo ğun

Alt Familya: Lamiinae (Karaduvar) (Özdikmen ve Hasanbenli, 2004); Hatay: Đskenderun (Sarımazı) (Özdikmen ve ahin, 2006); Tür: Batocera rufamoculata (Degeer, 1775) Hatay: Đskenderun (Karayılan); Đçel: Erdemli Vücut 45-49 mm uzunlu ğunda olup, ye ilimsi gri (Özdikmen, 2006); Hatay: Arsus (Özdikmen ve Demir, renktedir. Lateral kısmında gözün hemen arkasında 2006). ba layarak son abdomenin yarısına kadar iki taraflı Dünyada bilinen yayılı ı: Malezya, Hindistan, beyaz bir ku ak uzanmaktadır. Gözler siyah renkli ve Pakistan, Seylan, Lübnan, Filistin, Madagaskar ve Do ğu çok büyük, anten siyah renkte ve kuvvetli bir yapıda, Afrika (Lodos. 1998). pronotumun yan kısmında i ğne eklinde bir çıkıntı Đncelenen materyal: Ergin bireyler 17.06.2005 bulunmakta ve dorsalde tu ğla kırmızısı renginde bir tarihinde Çona Köyü (350-400 m), 15.07.2005 tarihinde birinden boyuna siyah bir çizgiyle ayrılmı C eklinde Karaçay (600 m) ve 23.07.2005 tarihinde Issızca Köyü iki desen bulunur. Elytranın üzerinde bazı kısımlarında mevkiinde (350 m) ı ık tuzaklarıyla yakalanmı tır. tu ğla kırmızısı renginde lekeler görülmektedir. Populasyon sayısında en yo ğun artı 23.07.2005 Larvaları incir a ğaçları için primer zararlı olup tarihinde kayıt edilmi ve bir tuzakta ortalama 2 ♀♀ gövde ve dalları içerisinde açmı oldukları galerilerle, böcek yakalanmı tır. Merkez (Çona Köyü ):350-400 m, iddetli rüzgâra kar ı güçsüz kalmasına ve devrilmesine 17.06.2005, 2 ♀♀ ve Merkez (Karaçay Köyü ) 600m, yol açmaktadır (Lodos, 1998). 15.7.2005, 1 ♀ ve 1 ♂ böcek yakalanmıtır. Türkiye’de bilinen yayılı ı: Hatay, Ni ğde, Đçel (Lodos, 1998); Osmaniye, Adana (Kozan), Antalya Tür: Monochamus sartor (Fabricius, 1787) (Tozlu ve Özbek, 2000); Adana, Antalya, Hatay, Đçel, Boyu 15-17 mm uzunlu ğunda, metalik kahverengi Osmaniye(Tozlu ve ark., 2003); Đçel: Merkez veya gri renkte olup bazı kısımlarında beyaz benekler KSÜ Do ğa Bil. Derg., 12(1), 2009 4 KSU J. Nat. Sci., 12(1), 2009 bulunur. Ba kısmı kahverengi üzerine beyaz kıllar ile Alt familya: Prioninae kaplı; anten segment eklinde siyah ve beyaz renkli kısımlardan olu mu , ilk segmenti siyah ve ikin, anten Tür: Prionus coriarius (Linnaeus, 1758) uzunlu ğu vücut uzunlu ğundan daha uzun; pronotum Vücut uzunlu ğu 33-36 mm olup, kahverengi veya kahverenginde ve silindirik yapıda, alt ve lateral kısmı siyahımsı bir renktedir. Pronotumun yan kenarında 3 turuncu renkli kıllar ile örtülü olup sucutellum turuncu tane i ğne eklinde çıkıntı bulunup, ortadaki renkli ve üçgen eklindedir. Elytra ince uzun silindirik di ğerlerinden daha uzun ve kalındır. Elytrası parlak ve yapılı ve desenli bir görünümde olup kahverengi yapı buru uk bir görünüme sahip olup abdomenleri tamamen üzerine beyaz lekeler bulundurur. Elytranın son kısmı örter. yuvarla ğımsı bir ekilde son bulur. Ergin böcekler çam ( Pinus sp.) ve çe itli geni Ergin ve larvaları Pinus, Picea ve Quercus gibi ağaç yapraklı a ğaçlarda (Quercus, Fagus, Alnus ve Salix) türlerinin dal ve gövdelerinde açmı oldu ğu galerilerde ya am ortamı olu turmaktadırlar. Larvaları için en iyi odun dokuyla beslenmekte olup bitkinin zayıflaması ve besin kayna ğı a ğaçların çürümü kısımlarıdır (Gül- çürümesine yol açmaktadır (Lodos, 1998). Zümreo ğlu, 1975). Türkiye’de bilinen yayılı ı: Akdeniz, Ege ve Türkiye’de bilinen yayılı ı: Akdeniz (Tosun, Güneydo ğu Anadolu bölgelerinde yayılı 1975); Ege (Gül-Zümreo ğlu, 1975); Marmara (Öymen, göstermektedir (Gül Zümreo ğlu, 1975; Tosun, 1975). 1987); Do ğu Karadeniz (Alkan, 2000) bölgelerinde Dünyada bilinen yayılı ı: Avrupa, Rusya ve Đran rastlanmı tır. (Gül Zümreo ğlu, 1975; Tosun, 1975). Dünyada bilinen yayılı ı: Orta Asya, Suriye ve Đncelenen materyal: Ergin bireylere ilk defa Yunanistan(Lodos, 1998). 22.06.2004 tarihinde Issızca Köyünde (1000-1200 m) ve Đncelenen materyal: Ergin bireyleri 15.06.2004 larvalara ise 25.07.2005 tarihinde Karaçay mevkiinde tarihinde Karaçay (700-800 m), 27.06.2005 tarihinde (700-800 m) Quercus sp. (me e) dallarında beslenirken Çona Köyü (1000-1200 m) ve 23.07.2005 tarihinde rastlanmı tır. Merkez (Issızca): 1000-1200 m köyünde Issızca Köyü mevkiinde (300-400 m) ı ık tuza ğıyla 4♀♀ ve 3 ♂♂ ; Merkez ( Karaçay): 700-800 mevkiinde yakalanmı tır. Bir tuzakta ortalama 9 adet böcek 3♀♀ ve 2 ♂♂ böcek yakalanmıtır. Çam a ğaçlarının 23.07.2005 tarihinde kayıt edilmi tir. Merkez (Karaçay dal ve gövdelerine önemli ölçüde zarar vermektedir. ): 700-800 m, 15.06.2004, 3 ♀♀ ve 2 ♂♂ ; Merkez(Çona Köyü): 1000-1200 m, 27.06.2005, 5 ♀♀ Merkez(Issızca Tür: Nyphona picticornis (Mulsant, 1839) Köyü): 300-400 m.23.07.2005, 4 ♀♀ ve 3 ♂♂ böcek Boyu 14-17 mm olup, kahve renkli ve silindirik bir yakalanmı tır. Ayrıca Salix a ğacı gövdesinde Çona vücut yapısına sahiptir. Bile ik gözler siyah ve böbrek Köyü 21.05.2005 22 adet larva kayıt edilmi tir. Önemli eklinde, antenler gözün kaidesinden çıkmakta, ilk orman zararlısıdır. segment ikin ve vücut uzunlu ğundan kısa, pronotum Tür: Rhesus serricollis (Motschulsky, 1838) kahverenginde, üzeri kıllarla örtülü ve silindirik yapıda, Sinonim: Rhesus robustus (Heyd, 1844), Rhesus elytra ince uzun ve kahverenginde olup üzeri tamamen persicus (Motschulsky, 1875) beyaz kılla örtülüdür. Elytranın ön kısmında lateral de Boyu 55 mm olup ba kısmı siyah renklidir. beyaz renkli bir kısım arka kısmına yakın bölgesinde ise Antenleri vücut uzunlu ğundan kısadır. Pronotumun ön C eklinde parlak beyaz bir ku ak bulunmaktadır. bölgesinde bir sıra turuncu renkli kıllar bulunur. Ergin bireyler karaa ğaç, pırnal me esi, dut ve çam Elytranın ba langıç kısımları koyu kahverenginde, ağaçlarının çürümü kısımlarını besin olarak uçlara do ğru ise kızıl kahverenginde olup damarlı bir kullanmaktadır (Lodos, 1998). yapıya sahiptir. Bacaklar yassı ve kalın yapılı, tarsuslar Türkiye’de bilinen yayılı ı: Hatay (Akbez), pençeli ve altları sarı kıllarla kaplıdır. Antalya (Manavgat, Alanya), Đçel (Erdemli), Larvalar çürümü ve nemli odunlar içinde Kahramanmara (Andırın), illerinde yaygındır(Demelt ya amaktadır (Gül-Zümreo ğlu, 1975). ve Alkan, 1962; Adlbauer, 1988; Lodos, 1998). Sama Türkiye’de bilinen yayılı ı: Ege (Gül-Zümreo ğlu, (2002)’ ya göre Güney Türkiye (Antalya’nın 1975); Akdeniz (Alanya) ve Marmara Bölgesinde kuzeyinden Hatay’ın do ğusuna kadar )’deki bireyler (Đstanbul) kaydedilmi tir (Lodos, 1998). Avrupa’daki bireylerden farklıdır. Dünyada bilinen yayılı ı: Suriye, Kafkasya, Đran, Dünyada bilinen yayılı ı: Kuzey Afrika, Kıbrıs, Almanya ve Yunanistan.(Demelt, 1963 ve Villiers, Suriye ve Do ğu Akdeniz Ülkeleri.(Demelt ve Alkan, 1967). 1962: Adlbauer, 1988: Lodos, 1998). Đncelenen materyal: Ergin bireyler 17.06.2005 Đncelenen materyal : Erginler ilk defa 02.06.2005 tarihinde Çona Köyü (1000-1100 m), 3 ♀♀ ve 2 ♂♂ ; tarihinde Issızca Köyünde (300-400 m) yer tuzaklarıyla 13.07.2005 tarihinde Issızca Köyü (700-800 m), 2♀♀ ve 1 ♂ olmak üzere 3 adet böcek yakalanmı ve 25.07.2005 tarihinde 2 ♀♀ ve 1 ♂; Karaçay (200-300 ayrıca 27.06.2005 tarihinde Çona Köyü mevkiinde m) ve 02.08.2005 tarihinde 3 ♀♀ ve 1 ♂ ıık tuza ğıyla (700-800 m) devrilmi çam gövde ve dalları üzerinden yakalanmı tır. larvalar toplanmı tır.

KSÜ Do ğa Bil. Derg., 12(1), 2009 5 KSU J. Nat. Sci., 12(1), 2009

Alt Familya: Cerarmbycinae kaplamaktadır. Antenleri siyah renkte ve vücut uzunlu ğundan kısadır. Tür: Cerambyx dux( Faldermann,1837) Türkiye’de bilinen yayılı ı: Ülkemizde Antalya, Sinonim: Cerambx intricatus (Fairm, 1848), C. Isparta, Mu ğla ve Đzmir illerinde yayılı göstermektedir orientalis (Kust, 1846), C.nodusus (Muls., 1863) (Demelt, 1963; Gül-Zümreo ğlu, 1975). Boyu 35—37 mm olup, kalın iri yapılı siyah ile Dünyada bilinen yayılı ı: Yugoslavya, Fransa, koyu kahverengi arasında de ğien renge sahiptir. Avrupa, Kafkasya, Sibirya, Rusya, Güney Đran ve Antenler erkeklerde vücut uzunlu ğundan daha uzun iken Filistin (Lodos, 1998). di ilerde kısadır. Prothoraxın üzeri buru uk bir yapıda Đncelenen materyal: Ergin bireyler 15.06.2004 ve yan kenarlarda uçları küt bir ya da iki çıkıntı tarihinde Karaçay (700-800 m), 19.07.2005 tarihinde 2 olu turmaktadır. ♀♀ ve 1 ♂ Çona Köyü (200-400 m) otsu bitkiler , Larvalar yumu ak ve ta çekirdekli meyve 23.07 2005 tarihinde 1 ♂ Issızca Köyü mevkiinde (600- ağaçlarının gövde ve dalları içerisinde ya ar, erginler ise 700 m) Daucus sp. (Yaban havuç) çiçekleri üzerinde dal ve meyvelerine zarar verirler (Gül-Zümreo ğlu, 2♀♀ ve 1 ♂ rastlanmı tır. Haziran ve Temmuz 1975). aylarında populasyon yo ğunlu ğunda fazla artı Türkiye’de bilinen yayılı ı: Tüm bölgelerde görülmü ve ( 200-400 m) l m 2 alanda ortalama 7 adet yaygındır (Lodos, 1998). birey kayıt edilmi tir. Dünyada bilinen yayılı ı: Đtalya, Orta Asya, Kafkasya, Suriye, Lübnan, Đsrail, Yunanistan ve Filistin Tür: Stenopterus rutus (Linne, 1767) (Lodos, 1998). Sinonim: Necydolis rufus (Linne, 1767), Đncelenen materyal: Ergin bireyler 25.06.2005 Stenopterus attenuatus (Geoffrod, 1785), Stenopterus tarihinde Karaçay (600-800 m) Punica sp. dispar (Schönh, 1817) (nar)bitkisinde 2 ♀♀ ve 1 ♂ ve 02.07.2005 tarihinde Vücut 12 - 14 mm uzunlu ğunda, ince uzun yapılı, Issızca Köyü mevkiinde (1000-1100 m) Purunus avium siyah ve kahverengindedir. Ba siyah renkte ve üzerinde (kiraz) a ğacı dalında 1 ♀ beslendikleri sırada sarımsı beyaz kıllar görünmektedir. Antenler vücut yakalanmı tır. uzunlu ğundan kısa; pronotum siyah renkte olup Tür: Chlorophorus trifosciatus (Fabricius, 1781) yanlarda ve ortada birer tane parlak siyah kısım Vücut 13-16 mm uzunlu ğunda olup, ince uzun, bulunmaktadır. Elytra kahverenginde ve uçlara do ğru silindirik yapıda, siyah, kırmızı ve sarımsı renklerden kuvvetli bir incelme görülür. Elytronlar abdomen olu mu tur. Ba siyah renkli ve üzeri beyaz kıllarla kısmını tamamen kapatmaktadır. örtülüdür. Anten açık kahverenginde olup vücut Larvalar Quercus, Castanea ve Acacia ağaçları, uzunlu ğundan kısadır. Prothorax koyu kahverengi veya erginleri ise Umbelliferae sp. bitkisi türleri üzerinde kırmızı renkte, üzeri sarımsı kıllarla örtülü ve orta ya arlar (Gül-Zümreo ğlu, 1975). kısımda enine uzanan parlak bir kısım Türkiye’de bilinen yayılı ı: Antitoros Da ğları bulundurmaktadır. (Demelt ve Alkan, 1962) ve Ege bölgesinde (Gül - Erginler çiçekli bitkiler üzerinde (Umbelliferae ve Zümreo ğlu, 1975) yaygındır. Leguminoceae) beslenerek ya am ortamları Dünyada bilinen yayılı ı: Avrupa, Kuzey Afrika olu turmaktadır (Gül-Zümreo ğlu, 1975).. ve Asya (Lodos, 1998). Türkiye’de bilinen yayılı ı: Akdeniz, Ege ve Đncelenen materyal: Erginler 05.06.2005 tarihinde Güneydo ğu Bölgelerinde yaygındır.( Lodos, 1998 ). Karaçay (750-800 m), 12.06.2005 tarihinde 2 ♀♀ ve 2 Dünyada bilinen yayılı ı: Avrupa, Kafkasya, ♂♂ ; Issızca Köyü (1000-1100 m) ve 09.07.2005 Balkan Yarımadası, Yunanistan ve Güney Đran (Lodos, tarihinde 2 ♀♀ ve 2 ♂♂ ; Çona Köyü mevkiinde (200- 1998). 400 m) çiçekli bitkiler (Umbellifera ve Daucus sp.) Đncelenen materyal: Populasyan yo ğunlu ğunda en üzerinden 2 ♀♀ ve 2 ♂♂ toplanmı tır. Haziran ve yüksek artı Mayıs'tan Eylül’ün sonuna kadar devam Temmuz aylarında daha yaygın oldu ğu (3-4 adet/m 2) ve etmekte olup 200 m'den ba layarak 1400 m yükseltiye genelde çift halde uçu tukları görülmü tür. kadar yo ğun ekilde yaygındır. Populasyon düzeyindeki en fazla artı 15.06.2005 tarihinde Karaçay mevkiinde Tür: Purpuricenus budensis (Goetz., 1783) (600-800 m) görülmü ve otsu bitkiler üzerinde Sinonim: Cerambyx budensis (Goetz., 1783) ortalama 3 adet/m birey saptanmı tır. Genelde orman ve Erginler 15-18 mm boyunda olup vücut, kırmızı ve maki içlerinde otsu bitkilerin çiçekleriyle siyah renktedir. Ba siyah renkli olup enine kırmızı erit beslenmektedir. eklinde leke bulundurmaktadır. Antenleri vücut boyundan daha uzundur. Tür: Chlorophorus sartor ( O.F.Müler, 1766) Umbelliferae familyasına ba ğlı bitkiler üzerinde Sinonim: Chlorophorus massiliensis (Linne,1767), ya amaktadır (Gül-Zümreo ğlu, 1975). C. rusticus (Geoffr, 1785), C. lineola (Scop, 1787) Türkiye’de bilinen yayılı ı: Antitoros Dağları, Boyu 6-8 mm olup ince yapılı siyah veya koyu Gaziantep ve E ğridir'de (Demelt ve Alkan. 1962); Đzmir, kahverengindedir. Bunlardan ilk ikisi birbirine benzer Mu ğla, Bodrum, Balıkesir Denizli ve Çanakkale’de iken 3. sü ise elytra uçlarını meyilli bir ekilde yaygındır ( Gül-Zümreo ğlu, 1975; Lodos, 1998). KSÜ Do ğa Bil. Derg., 12(1), 2009 6 KSU J. Nat. Sci., 12(1), 2009

Dünyada bilinen yayılı ı: Güney ve Orta Avrupa, Dünyada bilinen yayılı ı: Tüm kıtalarda yaygındır Kafkasya, Đran ve Rusya ( Gül-Zümreo ğlu, 1975; ve özellikle Đran, Irak ve Kafkasya (Villiers, 1967: Lodos, 1998). Lodos, 1998). Đncelenen materyal: Ergin bireyler 05.06.2005 Đncelenen materyal: Larvalar ilk defa 15.07.2005 tarihinde Karaçay (200-400 m) me e (Quercus sp.), 3 tarihinde Karaçay mevkiinde (750-800 m) çe itli çam ♀♀ ve 2 ♂♂ ; 15.06.2005 tarihinde (700-800 m) yabani (Pinus sp.) türlerinden kesilmi kütükler üzerinde odun havuç (Daucus sp.) 2 ♀♀ ; 09.07.2005 tarihinde Çona dokularıyla beslendi ği sırada kayıt edilmi tir. Nadiren Köyü mevkiinde (300-400 m) menengiç (Pictacia görülmektedir. terebinthus) yaprakları üzerinde 2 ♀♀ ve 1 ♂ birey atrapla yakalanmı tır, ayrıca l m uzunlu ğundaki Tür: Stromatium unicolor (Chevrolat, 1862) melengiç dalında ortalama 3 adet böcek larvası kayıt Sinonim: Stromatium fulvum (Villers,1789), edilmi tir. Cerambyx fulvum (Villers, 1789), Celenophorus strepens (Mulsant, 1839), Callidium strepens (Fabricius, Tür: Hesperophanes sericeus (Fabricius 1787) 1798) Vücut 28-30 mm uzunlu ğunda, siyah ve kahve Boyu 22-25 mm olup silindirik vücutlu ve renkli, ince uzun yapılıdır. Ba siyah renkte ve üzerinde kahverengindedir. Prothorax açık kahverenginde ve sarı kıllar bulunmaktadır. Gözler iridir. Antenler açık üzerinde kısa beyaz renkli kıllar bulundurmaktadır. kahverengindedir, ilk segmenti kalın ve uzunlu ğu vücut Gözleri iri ve böbrek eklindedir. Antenleri erkeklerde uzunlu ğundan kısadır. Prothorax koyu kahverenginde ve vücut boyundan daha uzun iken di ilerde vücut üzeri tamamen sarımsı kıllarla örtülü; sucutellum üçgen uzunlu ğu kadardır. eklinde ve beyaz renklidir. Elytra kahverenginde üzeri Larvaları kesilmi kuru odunlar ve bunlardan sarı kıllarla kaplı olup nokta eklinde siyah lekeler yapılmı mobilyalar içerisinde beslenmektedir (Gül- bulundurmaktadır. Zümreo ğlu, 1975). Genelde kurumu ya lı ve ölü Moraceae familyası Türkiye’de bilinen yayılı ı: Ege ve Marmara bitkileri en uygun ya am ortamları olarak tercih bölgelerinde orman alanlarında yaygındır (Gül- edilmektedir (Gül-Zümreo ğlu, 1975). Zümreo ğlu, 1975; Lodos,1998). Türkiye’de bilinen yayılı ı: Antalya ve Đzmir Dünyada bilinen yayılı ı: Güney Afrika, Đngiltere, illerinde yayılı göstermektedir (Demelt, 1963; Gül- Akdeniz Bölgesi, Đran, Küba, Cezayir, Fas ve Tunus Zümreo ğlu, 1975). (Gül-Zümreo ğlu, 1975; Lodos,1998). Dünyada bilinen yayılı ı: Suriye, Fas, Tunus, Đncelenen materyal: Ergin bireyler 13.07.2005 Cezayir, Đran, Fransa, Güney Avrupa (Villiers, 1967: tarihinde Issızca Köyü (600-800 m) Quercus sp.(me e), Lodos, 1998). 2 ♀♀ ve 1 ♂; (1100-1200 m) ise Plathanus sp.(çınar) Đncelenen materyal: Erginler 02.06.2005 tarihinde 1 ♀ ; 19.07.2005 tarihinde Çona Köyü mevkiinde Issızca Köyü (700-800 m) Pinus sp. (çam) türleri (600—700 m) Pinus sp (çam) kütükleri üzerinden 1 ♀ üzerinde 2 ♀♀ ; 19.07.2005 tarihinde Çona Köyü ve 1 ♂ toplanmı tır. Ağaç kesimlerinin fazla oldu ğu mevkiinde (300-400 m) Salix sp. (sö ğüt) a ğacı alanlarda daha sık rastlanmaktadır. üzerinden 1 ♂ toplanmı tır. Böce ğe pek nadiren rastlanmaktadır. Alt Familya: Lepturinae

Tür: Hylotrupes bajulus (Linne, 1758) Tür: Pedostrangalia emmipoda (Mulsant, 1863) Sinonim: Cerambyx bajulus (Linne, 1751), Vücut 10-13 mm uzunlu ğunda olup siyah renklidir. Bylotrupes caudatus (De ğ, 1775), Hylotrupes didymus Ba siyah renkli ve üzeri beyazımsı kıllarla örtülüdür. ve Bylotrupes latithorax (Voet, 1778), Hylotrupes Gözler iri olup, antenleri vücut uzunlu ğundadır. linneianus (Laich, 1784), Hylotrupes quadripunctatus Prothorax siyah renkte ve önden arkaya do ğru (Geoffr, 1785), Hylotrupes similis (Marsh, 1802) geni leyerek bir çan ekli olu turmaktadır. Elytra parlak Vücut 15-18 mm uzunlu ğunda, siyah veya koyu kırmızı renginde ve üzeri beyazımsı kıllarla örtülüdür. kahverengi arasında de ğien bir renge sahip olup; Türkiye’de bilinen yayılı ı: Umbelliferae familyası prothorax üzerinde iki tane parlak benek vardır. bitkileriyle beslenmekte olup Ni ğde, Adana (Pozantı), Prothoraxın benekleri dı ında ki kısımlarda sık ve Đzmir, Đçel, Isparta, Antalya (Demelt ve Alkan, 1962); beyazımsı kıllar bulunur. Hakkâri, Tunceli, Bingöl, Elazı ğ, Osmaniye ve Larvaları kesilmi kuru odunlar ve bunlardan Kahramanmara illerinde rastlanmaktadır olu mu yapılar içerisinde galeriler açar, erginleri ise (Adlbauer,1988). çam, köknar, me e, di budak ve kavak türleri gövde ve Dünyada bilinen yayılı ı: Avrupa, Sibirya, dallarıyla beslenir (Gül-Zümreo ğlu, 1975; Lodos, 1998). Kafkasya, Đran, Türkiye, Yunanistan, Afganistan, Suriye Türkiye’de bilinen yayılı ı: Đzmir (Bergama, ve Ermenistan (Lodos, 1998). Kar ıyaka ve Söke), Đstanbul, Denizli, U ak, Bursa, Đncelenen materyal: Ergin bireyler 12.06.2005 Kastamonu, Kayseri, Antalya ve Mersin illerinde tarihinde Issızca Köyü (1000-1200 m), 2 ♀♀ ve 2 ♂♂ ; görülmektedir(Acatay, 1943; Demelt, 1963; Gül- 05.07.2005 tarihinde Karaçay (1400-1500 m), 3 ♀♀ ve Zümreo ğlu, 1975). 1 ♂ ; 19.07.2005 tarihinde Çona Köyü mevkiinde (600- KSÜ Do ğa Bil. Derg., 12(1), 2009 7 KSU J. Nat. Sci., 12(1), 2009

800 m) otsu bitkilerin çiçekleri üzerinden 3 ♀♀ ve 2 Osmaniye Orman Đ letme Müdürlü ğünden, edilen ♂♂ atrapla yakalanmıtır. Haziran ve Temmuz bilgilere dayanılarak Amanos Da ğı'nda orman ve do ğal aylarında 1m 2 alanda ortalama 3-4 adet ergin birey kayıt otsu bitkilerine çok sayıda böcek türlerinin zarar verdi ği edilmi tir. A ğustos ayının 15' inden sonra popülasyon ve bu böcekler arasında teke böceklerinin düzeyinde azalmalar (1-2 adet l m 2 'de) görülmü ve (Cerambycidae: Coleoptera )daha yaygın oldu ğu Eylül’ün sonunda böce ğe rastlanmamı tır. saptanmı tır. Toplanan bireylerin tür bazında büyük ço ğunlu ğu TARTI MA ve SONUÇ ağaçlarda (14 tür), 3’ü çalılarda ve 8’i otsu bitkilerde Amanos Da ğları, Osmaniye kent merkezi ve kayıt edilmi tir. Bu durum Cerambycidae familyası çevresindeki halkın yaz aylarında dinlenme yeri olup türlerinin genelde ya am alanı olarak a ğaçları tercih orman köylüleri ise ço ğunlukla geçimlerini bu etti ğini göstermektedir. alanlardan sa ğlamaktadır. Bölgedeki bilinçsiz a ğaç Tespit edilen türlerin genelde 200-1200 m yükseklik kesimi, böceklerin zararları, yangın, açmacılık, arasında yaygın oldu ğu 1400-1600 m yükseltide sadece otlatmacılık, kaçakçılık, vb. yörenin biyoco ğrafyası ve 2 türün bulundu ğu, 1600 m ve üzerindeki rakımda halkın günlük ya amına olumsuz etkide bulunmaktadır. hiçbir türe rastlanmamı tır ( ekil 1). Söz konusu faktörlerden dolayı bölgenin ekonomisi ve ekolojisi fazla zarar görmektedir.

ekil 1. Amanos Da ğı (Osmaniye ili) Cerambycidae türünün yükseltiye göre da ğılımı.

Buna ra ğmen bölgeye yakın olan Kahramanmara ili gerekti ğinde mücadele yöntemlerine ba vurulması Ahır Da ğı’nda Akıncı (2004), tarafından benzeri gerekmektedir. yürütülen çalı mada Cerambycidae familyasına ba ğlı türlerin 2000 m rakımın üzerinde az sayıda da olsa KAYNAKLAR rastlandı ğını belirtmektedir. Adlbauer, K. 1988. Neues zur Taxonomie und Faunistik Tanımlanan türlerden Prionus coriarius, der Bockkafer fauna der Türkei (Coleoptera: Monochamus sartor, Chlorophorus trifosciatus, Cerambycidae). Entomofauna, 9 (12): 257-297. Chlorophorus sartor, Stenopterus rutus, Purpuricenu Acatay, A. 1943. Đstanbul Çevresi ve Bilhassa Belgrad budensis, Pedostrangalia emmipoda ’ya sık rastlanmakta Ormanındaki Zararlı Orman Böcekleri, Mücadeleleri olup, özellikle haziran ve temmuz aylarında populasyon ve Đ letme Üzerine Tesirleri. T.C. Ziraat Vekâleti, yo ğunlukların artı lar gözlenmektedir. A ğustos ve Yüksek Ziraat Enstitüsü Çalı maları. Sayı: 142, sonraki aylarda populasyonda azalmalar gözlenmi ve Ankara. 163 s. bu da büyük bir olasılıkla yaz mevsiminde havaların Akıncı, M. 2004. Ahır Da ğı (Kahramanmara ) aırı ısınması ve nemin azalmasından Coleoptera Takımına Ba ğlı Türler ve Yükselti kaynaklanmaktadır. Ekonomik yönden Prionus Basamaklarına Göre Da ğılımı Üzerine Ara tırmalar. coriarius ve Monochamus sartor önem ta ımakta olup KSÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Kahramanmara , 56 s. larvaları çam ve geni yapraklı a ğaçların ( Salix, Alkan, H. 2000. A study on the Cerambycidae species Quercus, Prunus )kök ve gövdesine zarar vermektedir. in Northern Black Sea Region and the introduction Ağustos 2004 yılında 1 nolu alanda Salix gövdesinde of Turkish Forest Cerambycidae (Insecta, ortalama 22 adet larva kayıt edilmi tir. Ayrıca Coleoptera). KTU, Institute of Science, Engineering ülkemizin çe itli bölgelerinde P.coriarius orman of Forestry, Trabzon, 87 s. ağaçlarının önemli zararlısı oldu ğu Özdikmen (2007), Arnet, R.H. 1963. The of the United States (A tarafından da vurgulamaktadır. Her 2 türün da ğılımı ve Manual for Identification).The Catholic University populasyonu üzerinde sürekli gözlemlerin yapılması ve of America Pres, Washington ,112 s. KSÜ Do ğa Bil. Derg., 12(1), 2009 8 KSU J. Nat. Sci., 12(1), 2009

Bilgili, S. 2000. Rize Böcek Faunası Üzerine Bir Öymen, T. 1987. The Forest Cerambycidoe of Turkey, Ara tırma, Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Istanbul Üniversitesi Orman Fakültesi,Yay.No:5, 42- Bilimleri Enstitüsü, Trabzon, 116 s. 56. Davis, P.H. 1989. Türkiye Florası .Ankara, 650 s. Özdikmen, H., Hasbenli, A. 2004. Contribution to the Defne, M. Ö., 1954. Batı Karadeniz Bölgesi'ndeki knowledge of longhomed bettles (Coleoptera, Göknarların Zararlı Böcekleri ve Mücadele Cerambycidae) from Turkey, Subfamily Lamiinae., Metotları. Tarım Bakanlı ğı Orman Genel J.Ent.Res.Soc., 6(2): 249 . Müdürlü ğü. Seri No: 12. Sıra No: 105. Đstanbul. Özdikmen, H., Demir, H., 2006. Notes on longicorn Demelt, C.V., Alkan, B. 1962. Short Information of beetles fauna of Turkey (Coleoptera: Cerambycidae Fauna of Turkey, Bitki Koruma Cerambycidae)., Munis Entomology & Zoology, Bülteni, 2 (10), 49-56. 1(1):157-166 Demelt, C.V. 1963. Beitrag Zur Kentnis der Özdikmen, H., ahin, Ö. 2006. Đç Anadolu Ormancılık Cerambycide fauna Kleinasiens und 13. Beitrag Zur Ara tırma Müdürlü ğü, Entomoloji Müzesi (Türkiye, Biologic Palearkt. Cerambyciden, Sowie Ankara) Teke böcekleri Koleksiyonu (Coleoptera, Beschreilbung Einer Neuen Oberea-Art. Cerambycidae)., G.U. Journal of Science,19(1): 1-8 Entomologisch Blatter, 59, Heft 3, 132-151. Sama, G. 2002. Atlas of the Cerambycidae of Gören, C. 2007. Güneydo ğu Toroslar (AmanosDa ğları) and the Mediterranean Area, Volume I., Kabourek, Lamiinae (Coleoptera: Cerambycidae) Faunası Zlin, 1-173 Üzerine Taksonomik ve Zooco ğrafik Sekendiz, O.A., 1976. Türkiye Hayvansal Kavak Ara tırmalar.Yüksek Lisans Tezi , Gazi Üni. Fen Zararlıları Üzerine Ara tırmalar.Karadeniz Teknik Bilimleri Ens.Ankara, 119 s. Ü. Yay. No: 62, Orman Fak. Yay., No:3, 194 s. Gül-Zümreo ğlu, S. 1972. Đzmir Bölge Zirai Mücadele Schımıtschek, E. 1953. Türkiye Orman Böcekleri ve Ara tırma Enstitüsü Böcek ve Genel Zararlılar Muhiti. (Çev.: A. Acatay). Đ.Ü. Yay. No:556, Orman Katalogu (1928-1969). 1. Kısım. Bölge Zir. Müc. Fak. Yay. No: 24, Hüsnütabiat Matbaası, Đstanbul. Ar . Enst., Bornova, 119 s. 425 s. Gül-Zümreo ğlu, S. 1975. Ege Bölgesi Cerambycidae Tosun, Đ. 1975. Akdeniz Bölgesi Đğ ne Yapraklı Türleri, Taksonomileri Konukçuları ve Yayılı Ormanlarında Zarar Yapan Böcekler ve Önemli Alanları Üzerinde Ara tırmalar. T.C Gıda-Tarım ve Türlerin Parazit ve Yırtıcıları Üzerinde Ara tırmalar. Hayvancılık Bakanlı ğı Zirai Mücadele ve Zirai Đ. Ü. Orman Fak. Derg., 26 (2):218-254. Karantina Genel Müdürlü ğü Ara tırma Eserleri Tozlu, G., Özbek, H., 2000. The Tropical Fig Borer, Serisi Yay. No: 28, Đstiklal Matbaası, Đzmir, 208 s. Batocera rufomaculata (Coleoptera: Cerambycidae), Kanat, M. 1997. Kahramanmara Orman Bölge New for Turkey. Zoology in the Middle East. 20: Müdürlü ğü Ormanlarında Zarar Yapan Önemli 121-124. Böcek Türlerinin Ara tırılması.Doktora Tezi, K.T.Ü. Tozlu, G., Rejzek, M., Özbek, H., 2003. A Contribution Fen Bilimleri Enstitüsü.Trabzon,138 s. to the Knowledge of Cerambycidae (Coleoptera ) Kehl, H. 1999. Landscape Ecological Complex Analysis Fauna of Turkey Part II : Subfamily Lamiinae. in the Amanos Mountain, Berlin Technical Biocosme Mesogeen, Nice, 19(3):95-110. Univercity Đnst.f.Ökologie and Biologie, Berlin, 23- Türkiye Ansiklopedisi, 1966. Đstanbul Milli E ğitim 38. Basımevi, Cilt-II, 472 s. Lodos, N. 1998. Türkiye Entomolojisi VI (Genel, Villıers, A. 1967.Contribution a la Fauna deL’Iran. 1. Uygulamalı ve Faunistik). Ege Ü. Zir. Fak., Yayın Coleopteres Cerambycidae. Ann. Soc.Ent.Fr. (N.S), No: 529, Đzmir, 300 s. 3, 327-379.