Met Aanvullingen Uit Vorige Jaren)

Literatuuroverzicht 1995 van de vroomheidsgeschiedenis, voornamelijk in de Nederlanden (met aanvullingen uit vorige jaren)

Frans HENDRICKX

I. — BIBLIOGRAFIE

A. ALGEMEEN 1. Bibliographia internationalis spiritualitatis. A Pontificio Instituto Spiritualitatis O.C.D. edita. Dl. 27: 1992. Roma, Teresianum, 1995, XXXI-(1)-541-(3) p.1 2. Elenchus bibliographicus 1995. — Ephemerides theologicae Lovanienses, 71, 1995, fasc. 2-3, 680* p.2 3. M. HAVERALS, a.a., Bibliographie. — Revue d'histoire ecclésiastique, 90, 1995, 511* p.3 4. Frans HENDRICKX, Literatuuroverzicht 1994 van de vroomheidsgeschiedenis, voornamelijk in de Nederlanden (met aanvullingen uit vorige jaren). — Ons geestelijk erf, 69, 1995, p. 289-408.4

B. HANDSCHRIFT. DRUK. ARCHIEF Algemeen

5. [Bibliografie] Jos. M. M. HERMANS & W. C. M. WÜSTEFELD (eds.), Bifolium. Nieuws over handschriften en oude drukken. Nrs. 23-24 & 25-26. Groningen, Rijksuniversiteit: Vakgroep Mediaevistiek, 1994 & 1995, 4 p. per nummer, ill.5 6. [Boekband] Eva HANEBUTT-BENZ, Bucheinbände im 15. und 16. Jahrhundert. — Die Buchkultur (= nr. 10), p. 265-332. 7. Jos. M. M. HERMANS, The Study of Medieval and Renaissance Bookbindings in the Low Countries. Some Recent Research Tools. — Gazette du livre médiéval, 1995, nr. 27, p. 34-39, 3 afb.

1 In totaal 8469 nummers, waarvan nrs. 5087-8066 handelen over de Historia spiritualitatis (p. 279-462). 2 In totaal 13430 nummers, waarvan nrs. 10021-10746 handelen over de Theologia ascetico- mystica (door B. WILLAERT & T. MERRIGAN). 3 In totaal 6781 nummers. Voorafgegaan door Notices brèves (korte boekbesprekingen) en Chronique (per land melding van benoemingen, congressen, lopend onderzoek, necrologia…). 4 In totaal 1304 nummers. 5 “Een informatieblad over activiteiten rond handschriften en oude drukken. Het bevat zoveel mogelijk gegevens over tentoonstellingen, catalogi, conferenties, workshops, bijeenkomsten van codicologen en bibliografen". Nr. 23 ook in samenwerking met Klaas VAN DER HOEK. 290 F. HENDRICKX

8. [Boekgeschiedenis] François DUPUIGRENET DESROUSILLES, Imago libri. — La symbolique du livre (= nr. 1052), p. 9-15. 9. Nico WITTEMAN, Boekgeschiedenis. — Spiegel historiael, 30, 1995, p. 55-56, 2 afb.6 10. [—. 15de-16de eeuw] Die Buchkultur im 15. und 16. Jahrhundert. 1. Halbband. Hg. vom Vorstand der Maximilian-Gesellschaft & Barbara TIEMAN. Hamburg, Maxi- milian-Gesellschaft, 1995, 335-(3) p., ill.7 11. [Lettervormen] Martin STEINMANN, Von der Handschrift zur Druckschrift der Renaissance. — Die Buchkultur (= nr. 10), p. 203-264.

Handschrift

12. [Amsterdam] M. B. MENDES DA COSTA, De handschriften der Stedelijke Biblio- theek met de latere aanwinsten. Vooraf eenige mededeelingen over de geschiedenis van de bibliotheek en hare handschriftenverzameling, door C. P. BURGER Jr. (Amsterdam, J. H. De Bussy, 1902). Reprint. Amsterdam, Universiteitsbibliotheek, 1995, XXXIX-(1)- 277-(1) p. 13. [Cambridge (MA)] Laura LIGHT, Catalogue of Medieval and Renaissance Manu- scripts in the Houghton Library, Harvard University. Dl. 1: MSS Lat 3-179. Binghamton, State University of New York, 1995, XXXV-(1)-347-(1) + 67 pl. (Medieval & Renaissance Texts & Studies, 145). 14. [IJsselstreek] Lydia WIERDA, De Sarijs-handschriften: laat-middeleeuwse handschriften uit de IJsselstreek. Zwolle, Waanders, 1995, 210-(6) p., 97 afb.8 15. [Leiden. Bibliotheca Neerlandica Manuscripta] Middeleeuwse handschriften op de computer. — Dokumentaal, 24, 1995, p. 121-123.9 16. [—. Maatschappij Nederlandse Letterkunde] A. Th. BOUWMAN, Pen op papier en perkament: de collectie Middelnederlandse handschriften. — Dierbaar magazijn: de bibliotheek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, onder redactie van Berry DONGELMANS, Frits VAN OOSTROM en Peter VAN ZONNEVELD, m.m.v. Marco DE NIET. Amsterdam, University Press, 1995, p. 27-38 p., 17 afb. 17. [Parijs] Jacqueline SCLAFER (ed.), Manuscrits du Moyen Age et de la Renaissance. Enrichissements du département des Manuscrits, Fonds européens (1983-1992). Paris, Bibliothèque nationale de France, 1994, XII-(4)-164 p., ill.10 18. [Uppsala] J. P. GUMBERT, C Catalogue and Codicology - Some Reader's Notes. — A Catalogue and its Users. A Symposium on the Uppsala C Collection of Medieval Manuscripts, ed. by Monica HEDLUND, Uppsala, Acta Universitatis Upsaliensis (drukk.

6 Beschrijving van het initiatief, genomen in 1993, tot het schrijven van een meerdelige Geschiedenis van het boek in de Lage Landen, onder hoofdredactie van E. Cockx-Indestege, J. Roegiers, L. Simons, W. Waterschoot, J. A. Bots, J. Hermans, F. A. Janssen & P. G. Hoftijzer. 7 Bundelt 5 bijdragen: zie o.m. nrs. 6, 11, 40, 80. 8 Betreft een groep handschriften waarvan om diverse redenen duidelijk is dat ze niet geproduceerd werden in het klooster van St.-Agnietenberg, maar wel in de stad Zwolle zelf, met name in het Domus Parva, waar het nabijgelegen Gregoriushuis scholieren van de stadsschool — leken dus — huisvestten, die, niet foutloos, schrijf- en decoratiewerk in opdracht en op voorraad ver- richtten. De Sarijs-handschriften zijn genoemd naar de foutieve vermelding in de kalender van de heiligennaam Sarijs voor Marijs (martelaar gevierd op 19 januari). 9 Zie ook Lit. 1994, nr. 26. 10 Slechts één 15de-eeuws Nederlands getijdenboek (Utrecht): Néerlandais 130. LITERATUUROVERZICHT 1995 291

Stockholm, Norstedts Tryckeri AB), 1995, p. 57-70, 6 afb. (Acta Bibliothecae R. Univer- sitatis Upsaliensis, 34).11 19. [Valenciennes] Livres parcours: manuscrits et merveilles de la Bibliothèque de Valenciennes. Bibliothèque Valenciennes, 20 janvier - 12 mars 1995, 139-(3) p., 89 afb. * 20. [Bibliografie] Pierre COCKSHAW & Eugène MANNING (†), o.c.s.o. (eds.), Bulletin codicologique. — Scriptorium, 49, 1995, p. 1*-283*.12 21. François DOLBEAU & Pierre PETITMENGIN, Indices librorum II: catalogues anciens et modernes de manuscrits médiévaux en écriture latine. Sept ans de bibliographie (1984-1990) et compléments pour 1977-1983. Avec la collaboration de François AVRIL e.a. Paris, Presses de l'École normale supérieure, 1995, XV-(1)- 96-(4) p. (Bibliothèque de l'École normale supérieure. Guides et inventaires bibliographiques, 5).13 22. Gazette du livre médiéval. Bulletin semestriel. Nos 26-27. Villejuif, C.N.R.S.- U.M.R., 1995, 92 p., ill.; 80 p., ill.14 23. Arno MENTZEL-REUTERS, Literaturbericht Handschriftenkataloge. — Deutsches Archiv für Erforschung des Mittelalters, 51, 1995, p. 169-194. 24. [Catalogisering] Donatella NEBBIAI-DALLA GUARDA, La description du livre au XVe siècle: pratiques et modèles. — Pratiques de la culture écrite en France au XVe siècle. Actes du Colloque international du CNRS, Paris, 16-18 mai 1992 organisé en l'honneur de Gilbert Ouy par l'unité de recherche ‘Culture écrite du Moyen Age tardif', ed. Monique ORNATO & Nicole PONS, Louvain-la-Neuve, Fédération Inter- nationale des Instituts d'Études Médiévales, 1995, p. 473-497 (Textes et études du Moyen Age, 2). 25. Gerhardt POWITZ, Cataloguing Medieval Manuscripts: Work in Progress and Transition. — Bilan et perspectives des études médiévales en Europe (= nr. 226), p. 387-397. 26. [Codicologie] Albert DEROLEZ, La codicologie et les études médiévales. — Bilan et perspectives des études médiévales en Europe (= nr. 226), p. 371-386. 27. [Computerisering] Ivan BOSERUP, Les banques textuelles sur CD-ROM. — Bilan et perspectives des études médiévales en Europe (= nr. 226), p. 479-483. 28. Ambrogio M. PIAZZONI, Banche dati di incipit. — Bilan et perspectives des études médiévales en Europe (= nr. 226), p. 485-493. 29. [Custode] Annette C. HEMMES-HOOGSTADT, Het uiterlijk van de custode: over twee losse regels onder de Lundse gedichten. — Queeste, 2, 1995, p. 113-124, 2 afb.15

11 Betreft de C-collectie in de Universiteitsbibliotheek van Uppsala, tot dusver vermeld in Lit. 1991 & 1992, nr. 61, en in Lit. 1994, nr. 21. 12 In totaal 750 nummers. 13 Vervolg op de jaren 1977-1983: zie Lit. 1987, nr. 33. 14 Behoudens de Chronique (vient de paraître/à paraître, nouvelles revues, projets, recherches, documentation, formation, séminaires, conférences, colloques et congrès, expositions, nouvelles académiques et universitaires et des biblithèques) zie o.m. nr. 7. 15 De Lundse gedichten zijn 16 Middelnederlandse hoofse liefdesgedichten op een dubbel- blad perkament, bewaard in de Universiteitsbibliohteek van de Zweedse stad Lund onder het nr. Mh 55. 292 F. HENDRICKX

30. [Microfilms] Bernard BOUSMANNE, Reorganisatie en uitbreiding van de collectie microfilmen van het Handschriftenkabinet. — Informatiebulletin [van de] de Konink- lijke Bibliotheek Albert I, 39, 1995, p. 13-14. 31. [Muziekfragmenten] Eugeen SCHREURS & Bruno BOUCKAERT (eds.), Bedreigde klanken? Muziekfragmenten uit de Lage Landen (Middeleeuwen - Renaissance). Leuven & Peer, Alamire Foundation, 1995, 69-(1) p.16 32. [Paleografie] Jacques STIENNON, L'écriture. Turnhout, Brepols, 1995, 132-(4) + 5 buitentekstafb. (Typologie des sources du Moyen Age occidental, 72). 33. Paola SUPINO MARTINI, Paleografia latina. Bilanci e prospettive. — Bilan et perspectives des études médiévales en Europe (= nr. 226), p. 361-370. 34. [—. Leuven] Wouter DE WYNGAERT, Het schriftbedrijf te Leuven omstreeks 1477. Een paleografische doorsnede. — Samenvattingen van licentiaatsverhandelingen en proefschriften Geschiedenis KU Leuven 1994 (= nr. 131), p. 41-42. 35. [Productie] Jan Willem KLEIN, (Middelnederlandse) handschriften: produktie- omstandigheden, soorten, functies. — Queeste, 2, 1995, p. 1-30, 1 fig. 36. [Scriptores] Pieter F. J. OBBEMA, Scribes at Work. — Quaerendo, 25, 1995, p. 279-288, 4 afb. 37. E. A. OVERGAAUW, Fast or Slow, Professional or Monastic: The Writing Speed of Some Late-Medieval Scribes. — Scriptorium, 49, 1995, p. 211-227.17 38. [Tekstoverlevering, Latijnse] Louis-Jacques BATAILLON, Les manuscrits des textes latins du bas Moyen Age. — Bilan et perspectives des études médiévales en Europe (= nr. 226), p. 419-425. 39. Claudio LEONARDI, Testi latini fino alla fine del XII° secolo. — Bilan et perspectives des études médiévales en Europe (= nr. 226), p. 409-418. 40. Norbert N. OTT, Die Handschriften-Tradition im 15. Jahrhundert. — Die Buchkultur (= nr. 10), p. 47-124. 41. [—, Volkstalige] Pascale BOURGAIN, L'édition des textes vernaculaires. — Bilan et perspectives des études médiévales en Europe (= nr. 226), p. 427-448. 42. [Verzamelhandschriften. Gruuthuse] Erwin HAZEVOETS, Een bibliografische studie van het Gruuthuse-handschrift. — Lijst van (…) licentiaatsverhandelingen op het gebied van de Nederlandse literatuurgeschiedenis en de algemene literatuurwetenschap (= nr. 139), p. 363.18 43. [—. Jan Phillipsz.] Het handschrift-Jan Phillipsz.: Hs. Berlijn, Staatsbibliothek Preußischer Kulturbesitz, Germ. Qu. 557. Diplomatische editie bezorgd door Herman BRINKMAN. Hilversum, Verloren, 1995, 175-(1) p., titelpl., ill. (Middeleeuwse verzamelhandschriften uit de Nederlanden, 2).

Druk

44. [Duits taalgebied] Verzeichnis der im deutschen Sprachbereich erschienenen Drucke des XVI. Jahrhunderts — VD 16. Hg. von der Bayerischen Staatsbibliothek in München in Verbindung mit der Herzog August Bibliothek in Wolfenbüttel. [Red.

16 Catalogus van een tentoonstelling, waarvan de inhoud ruimere aandacht kreeg op het internationaal colloquium van 23 en 24 juni 1995 in Alden Biesen. 17 Onder meer betreffende de Utrechtse kartuizer Herman van Amsterdam. 18 Universitaire Instelling Antwerpen. LITERATUUROVERZICHT 1995 293

Irmgard BEZZEL]. Afd. I: Verfasser – Körperschaften – Anonyma. Dl. 22: Wel — Zy. Stuttgart, Hiersemann, 1995, LV-(1)-654-(2) p.19 45. [Duitsland] Bernhard FABIAN & Elmar MITTLER (eds.), Das deutsche Buch: die Sammlung deutscher Drucke (1450-1912). Bilanz der Förderung durch die Volkswagen- Stiftung. Wiesbaden, Reichert, 1995, 164-(4) p., ill.20 46. [Franeker] F. POSTMA & J. VAN SLUIS, Auditorium Academiae Franekerensis: Bibliographie der Reden, Disputationen und Gelegenheitsdruckwerke der Universität und des Athenäums in Franeker, 1585-1843. Leeuwarden, Fryske Akademy, 1995, XLVIII-(4)-706 p. + 2 losse bladen, ill. (Fryske Akademy, 760).21 47. [Leuven] Chris COPPENS (red.), Ex officina Lovaniensi: uit vijfentwintig jaar aanwinsten in de Centrale Bibliotheek te Leuven. [Catalogus van] tentoonstelling ter gelegenheid van het Congres van LIBER te Leuven, 3-8 juli 1995. Leuven, Katholieke Universiteit: Centrale Bibliotheek, 1995, (2)-44-(2) p., titelpl., ill.22 48. Hans DE CANCK, Drukkers in tijden van Revolutie. — Samenvattingen van licentiaatsverhandelingen en proefschriften Geschiedenis KU Leuven 1994 (= nr. 131), p. 28-29.23 49. [Luxemburg] Emile VAN DER VEKENE, De Reserve van de Nationale Bibliotheek van Luxemburg. — Informatiebulletin [van de] Koninklijke Bibliotheek Albert I, 39, 1995, p. 32-33. 50. [Nederland] O. S. LANKHORST & P. G. HOFTIJZER, Drukkers, boekverkopers en lezers in Nederland tijdens de Republiek: een historiografische en bibliografische handleiding. Den Haag, Sdu Uitgevers, 1995, IX-(1)-227-(1) p., 40 afb. (Nederlandse cultuur in Europese context. Monografieën en studies, 1). 51. [Parijs] Imprimeurs et libraires parisiens du XVIe siècle. Ouvrage publié d'après les manuscrits de Philippe RENOUARD par le Service des Travaux historiques de la Ville de Paris avec le concours de la Bibliothèque nationale. Dl. 5: Bocard — Bonamy. Paris, Commission des Travaux historiques de la Ville de Paris, 1991, XLII- (2)-362-(4) p., ill. (Histoire générale de Paris. Collection de documents).24 * 52. [Heyns] Hubert MEEUS, Zacharias Heyns: een ‘Drucker' die nooit drukte. — De gulden passer, 73, 1995, p. 107-127, 5 afb. 53. [Lettersnijder] Aurelius A. DEN HOLLANDER, De edities van het Nieuwe Testament door de Delftse drukker Cornelis Henricsz. Lettersnijder. — Nederlands archief voor kerkgeschiedenis, 75, 1995, p. 165-187.

19 Voortzetting van Lit. 1994, nr. 59. 20 Betreft de Bayerische Staatsbibliothek München (1450-1600), de Herzog August Biblio- thek Wolfenbüttel (1601-1700), de Niedersächsische Staats- und Universitätsbibliothek Göttingen (1701-1800), de Stadt- und Universitätsbibliothek Frankfurt am Main en de Senckenbergische Bibliothek (1801-1870), de Staatsbibliothek zu Berlin — Preußischer Kulturbesitz (1871-1912). De vermelde perioden zijn het best vertegenwoordigd bij de res- pectieve bibliotheken. 21 De losse bladen bevatten twee lijsten: Index Professorum - Alphabetice en Index Professorum - Numerose 22 LIBER staat voor: Ligue des Bibliothèques Européennes de Recherche. De catalogus biedt een selectie van 50 stukken uit de mooiste aanwinsten sedert de splitsing van de unitaire Leuvense universiteitsbibliotheek per 1 januari 1971. 23 Betreft de drie Leuvense gebroers Jozef Michel (1745-1812), Johannes-Petrus-Georgius Michel (1748-1824) en Franciscus Michel (1760-1818). 24 Voortzetting van Lit. 1989, nr. 57. 294 F. HENDRICKX

54. [Loys] Imprimeurs et libraires parisiens du XVIe siècle: Jean Loys. Ouvrage publié d'après les manuscrits de Philippe RENOUARD par le Service des Travaux historiques de la Ville de Paris avec le concours de la Bibliothèque nationale. Paris, Musées, 1995, XXXVII-(1)-346-(4) p., ill. (Histoire générale de Paris. Collection de documents).25 55. [Plantin] Dirk IMHOF, Plantin's Missale Romanum in octavo: New Findings on the Occasion of a New Acquisition by the Plantin-Moretus Museum. — De gulden passer, 73, 1995, p. 67-82, 4 afb. 56. Paul VALKEMA BLOUW, Geheime activiteiten van Plantin (1555-1583). — De gulden passer, 73, 1995, p. 5-36, 6 afb. 57. [Poelman] Marcus DE SCHEPPER, Beknopt overzicht van F. Robben's documentatie over Jan Poelman in Salamanca berustend in het Museum Plantin-Moretus (Antwerpen). — De gulden passer, 73, 1995, p. 211-214.26 58. [Rintjes] Piet VISSER, ‘In de Zaadzaaijer': de uitgeverij van de Leeuwarder drukker, boekverkoper en doopsgezinde leraar Hendrik Rintjes (1630-1698). — De boekenwereld. Tijdschrift voor boek en prent, 12, 1995-1996, p. 251-272, 5 afb. 59. [Van Praet] Andries VAN DEN ABEELE, Drukker Joseph Van Praet in de Kuipers- straat? — Biekorf, 95, 1995, p. 196-211, ill. 60. [Visscher] Peter VAN DER COELEN, Claes Jansz. Visschers bijbelse prentenboeken. — De boekenwereld. Tijdschrift voor boek en prent, 11, 1994-1995, p. 106-120, 17 afb.27 * 61. [Bibliografie] Aanwinsten. — Informatiebulletin [van de] Koninklijke Biblio- theek Albert I, 39, 1995, p. 6-12.28 62. Elly COCKX-INDESTEGE (ed.), Kroniek van het gedrukte boek in de Nederlanden tot 1940. Afl. 21. — Archief- en bibliotheekwezen in België, 66, 1995, p. 293-336.29 63. Severin CORSTEN, Stephan FÜSSEL, Günther PFLUG & Friedrich Adolf SCHMIDT- KÜNSEMÜLLER † (eds.), Lexikon des gesamten Buchwesens — LGB2. Unter Mitwirkung von Bernhard BISCHOFF (†) u.a. Dl. 4: Institut für Buch- und Handschriftenrestaurierung — Lyser. 2de volledig opnieuw bewerkte editie. Stuttgart, Hiersemann, VII-(1)-641-(1) p., ill.30 64. [Bijbel] Alice RENIER, La Bible imprimée dans les collections de l'Université de Mons-Hainaut (XVe-XXe siècle). Introduction historique et thématique par Marie- Thérèse ISAAC. Mons, Éditions Universitaires, 1995, (6)-XVIII-268-(2) p., ill. (Éditions universitaires de Mons. Répertoires, 3).

25 De publicatie, die gewijd is aan de boekproductie (397 edities) van deze Parijse drukker-boekverkoper, werd voldoende nuttig geacht om hiermee de strikt alfabetische volgorde van dit ver- zamelwerk te onderbreken (zie supra, nr. 51), die met het zesde deel opnieuw wordt voortgezet. 26 Boekverkoper en vertegenwoordiger van de firma Plantin-Moretus in Salamanca (1579-1607). 27 Met als bijlage een Bibliografie van Claes Jansz. Visschers bijbelse prentenboeken (p. 118-120). 28 Betreft o.m. een geïllustreerde catechismus voor de jeugd van het bisdom Ieper ten behoeve van de zondagsscholen: Jaspar KERSAVONT, Dat fondament der jonghers gemaect ende anderwerf ghecorrigiert. Het welcke men is userende in allen scholen binnen den bisdom van Ypre, Ieper, Anthonis van Volden, 1573; Jacques LE ROY, Adelyke lust-hoven inhoudende de voornaamste (…) gezigten (…) der (…) geestelyke en adelyke gebouwen des hertogdoms Braband, Amsterdam, Adriaan Braakman, 1706. 29 Nrs. 2304-2417. Passim van belang voor de vroomheidsgeschiedenis. M.m.v. Pierre DEL- SAERDT, Marcus DE SCHEPPER en Werner WATERSCHOOT. 30 Vervolg op Lit. 1993, nr. 48 (betreft hier de eerste aflevering van het 4de deel of de 26ste in het geheel van de publicatie). LITERATUUROVERZICHT 1995 295

65. [Boeken in miniatuur-formaat] Louis W. BONDY, Miniature Books: their History from the Beginnings to the Present Day. Onveranderde herdruk. Farnham, Richard Joseph Publishers, 1994, (10)-221 p., titelpl., ill.31 66. [Boekenbezit] Boekcultuur op de Zeeuwse eilanden. — Dokumentaal, 24, 1995, p. 10.32 67. [Boekenschenkingen] C. COPPENS, Vrienden van het eerste uur: de schenkers bij de opening van de Centrale Bibliotheek te Leuven (1636/1639). — Ex officina, 9, 1992, p. 21-74, 15 afb.33 68. [Boekproductie] J. A. GRUYS & Jan BOS (eds.), t'Gvlde Iaer 1650 in de Short- Title Catalogue, Netherlands. Inleiding: Willem FRIJHOFF & Marijke SPIES. Den Haag, Koninklijke Bibliotheek, 1995, 156 p., ill. 69. [Catechismussen] Josy BIRSENS, s.j., Les catéchismes imprimés à Luxembourg aux XVIIe et XVIIIe siècles. — Piété baroque en Luxembourg (= nr. 1210), p. 153- 157. 70. [Conservering] Andrea GIOVANNINI, De tutela librorum: la conservation des livres et des documents d'archives. Die Erhaltung von Büchern und Archivalien. Traduction allemande: Marie BESSON. Genève, Les Éditions I.E.S., 1995, 368-(2) p. (Les cours de l'I.E.S., 3).34 71. [—. Papier] M. DE SMEDT, De problematiek van conservering en restauratie van papier. — Ex officina, 9, 1992, p. 174-180. 72. Wim DE VOS, Permanent houdbaar papier: een colloquium in de Koninklijke Bibliotheek 17 maart 1995. — Informatiebulletin [van de] Koninklijke Bibliotheek Albert I, 39, 1995, p. 19-21. 73. [Drukkersregister] J. A. GRUYS, Aanvullingen op… J. A. GRUYS & C. DE WOLF, Thesaurus 1473-1800 (…). — Dokumentaal, 24, 1995, p. 103-107.35 74. [Incunabelistiek] Severin CORSTEN, Von Bernhard von Mallinckrodt zu Ludwig Hain: Ziele und Methoden der frühen Inkunabelbibliographie. — Gutenberg-Jahrbuch, 70, 1995, p. 37-50, 4 afb. 75. Annie DE COSTER, INCIPIT: een CD-ROM met incunabelen in beeld. — Biblio- theek- & archiefgids, 71, 1995, p. 260-263, 5 afb.36 76. [Pamfletten. Arnhem] M. W. HUISKAMP, P. J. BOON & R. L. M. M. CAMPS, Cata- logus van de pamfletten aanwezig in de Bibliotheek Arnhem (1537-1795). Hilversum, Verloren, 1995, 368 p., ill. (Stichting De Gelderse Bloem, 42). 77. [—. Brugge] Jean Luc MEULEMEESTER, Drie onbekende Brugse pamfletten uit de zeventiende eeuw. — Biekorf, 95, 1995, p. 347-351.37

31 Eerste uitgave 1981. 32 Als aanvulling op H. W. DE KOOKER & B. VAN SELM, Boekcultuur in de Lagen Landen 1500- 1800: bibliografie van publikaties over partikulier boekenbezit (…), Utrecht, HES, 1993 (zie Lit. 1994, nr. 100). 33 Voornamelijk portretten van de schenkers. Naast de gedrukte boeken werd een aantal handschriften geschonken. 34 I.E.S. staat voor: Institut d'Étdues Sociales. 35 Vervolg op Lit 1994, nr. 106. 36 Zie ook Lit. 1994, nr. 108. 37 Ter gelegenheid van de ballingschap van koning Karel II van Engeland in Brugge tussen 1656-1659. 296 F. HENDRICKX

78. [Prijsboeken] C. COPPENS, Het boek als prijs: voor-beschouwingen en na-gedachten. — Ex officina, 9, 1992, p. 143-151, 4 afb.38 79. [Uitgeverijconsortium] Heinz FINGER, Die ‘Große Kompagnie' in Köln und Mainz: ein rheinisches Verlegerkonsortium im europäischen Buchhandel des 16. Jahrhunderts. — Gutenberg-Jahrbuch, 70, 1995, p. 294-310. 80. [Uitvinding] Severin CORSTEN, Die Erfindung des Buchdrucks im 15. Jahrhundert. — Die Buchkultur (= nr. 10), p. 125-202. 81. [Veilingcatalogi] Pierre DELSAERDT, Boeken, kopers, verkopers: een relationele databank voor de historische analyse van boekveilingcatalogi. — Bibliotheek- & archiefgids, 70, 1994, p. 160-170, 2 afb., 4 fig.39 82. [—. Leuven] Catalogus Librorum ex Domibus mortuariis: de eerste gedrukte Leuvense boekveilingcatalogus. Met een inleiding van Pierre DELSAERDT. Facsimile- uitgave. Wildert, De Carbolineumpers, 1995, 45-(1) p.40 83. [Verlichting] Pierre M. CONLON, Le Siècle des Lumières. Bibliographie chrono- logique. Dln. VII-XV. Genève, Droz, 1990-1995. (Histoire des idées et critique litté- raire, 282, 299, 302, 309, 319, 323, 333, 339, 346).41 Archief

84. [Antwerpen] Erik HOUTMAN, Het Rijksarchief te Antwerpen: collectievorming en bouw van een nieuw archief (1896-1914). — Bibliotheek- & archiefgids, 71, 1995, p. 17-24, 3 afb. 85. Ivo OPDEBEECK, Gebruikersgids voor het historisch archief (Ancien Régime) van het Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn van Antwerpen. — Scripties: Vlaamse bibliotheekscholen… (= nr. 126), 70, 1994, p. 267.42 86. Inge SCHOUPS, Archiefopleiding aan de Antwerpse Stedelijke Leergangen voor Bibliotheekwezen. — Bibliotheek- & archiefgids, 70, 1994, p. 58-63, 1 afb., 3 tab.

38 Toespraak bij de opening van de tentoonstelling De prijs is het bewijs: vier eeuwen prijsboeken in de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag op 31 januari 1992 (zie ook Lit. 1991 & 1992, nr. 113). 39 Samenvattend artikel van zijn eindverhandeling in 1993 behaald aan de Interuniversitaire Speciale Licentie Informatie- en Bibliotheekwetenschap (UIA): De Gulde Lampe in een nieuw licht: ontwerp en test van een relationele databank voor de boekhistorische analyse van geannoteerde veilingcatalogi (zie nr. 126, p. 268), welke bekroond werd met de prijs van het Nederlandse Victorine van Schaickfonds. 40 De oplage bedraagt 60 exemplaren. Dit exemplaar draagt het nummer 35 en is ondertekend door de auteur. 41 Voortzetting van Lit. 1989, nr. 45 waar, verkeerdelijk in plaats van deel V, met betrekking tot de jaren 1748-1752 het zesde deel diende vermeld te worden. Dl. VII: 1753-1756, 1990, (4)-XXVII-(1)-559-(3) p. Dl. VIII: 1757-1760, 1991, (4)-XXIX-(1)-586-(2) p. Dl. IX: Supplément 1716-1760, 1992, (4)-XIV-145-(3) p. Dl. X: Index des titres (1716-1760), 1992, (4)-II-493-(3) p. Dl. XI: Index des auteurs, A-K (1716-1760), 1993, (4)-III-(1)-401-(3) p. Dl. XII: Index des auteurs, L-Z (1716-1760), 1993, (6)-395-(5) p. Dl XIII: 1761-1763, 1994, (4)-XXIX-(1)-482-(2) p. Dl. XIV: 1764-1766, 1995, (4)-XXVII-(1)-520-(6) p. Dl. XV: 1767-1769, 1995, (4)-XXXI-512-(9) p. 42 Stedelijke Technische Leergangen voor Bibliotheekwezen en Documentaire Informatiekunde te Antwerpen. LITERATUUROVERZICHT 1995 297

87. [België] Jean HOUSSIAU, Johan DEBRUYN & Frank DAELEMANS, Bibliografie van het archiefwezen in België. Dl. 2: Andere archiefbewaarplaatsen en publikaties uitgegeven buiten het Rijksarchief (1994). — Archief- en bibliotheekwezen in België, 66, 1995, p. 351-361.43 88. Godfried KWANTEN, Het archiefwezen in België: een gesprek met Juul Verhelst. — Bibliotheek- & archiefgids, 71, 1995, p. 253-258, portr.44 89. [Brabant] Philippe MURET, Les Archives ecclésiastiques du Brabant aux Archives générales du Royaume et leur inventoriage. — Mechliniensia (= nr. 95), p. 41- 52. 90. [Europa, West-] Paul DELSALLE (ed.), La recherche historique en archives du Moyen Age. Paris, Ophrys, 1995, 223-(1) p. (Documents & histoire). 91. [Ronse] Guy GADEYNE, De uitstraling van een arrondissimenteel Rijksarchief: casus Ronse. — Bibliotheek- & archiefgids, 70, 1994, p. 24-28, 1 afb.

C. VARIA

Feestbundels

92. [Goossens] José CAJOT, Ludger KREMER & Hermann NIEBAUM (eds.), Lingua Theodisca: Beiträge zur Sprach- und Literaturwissenschaft. Jan Goossens zum 65. Geburtstag. 2 dln. Münster & Hamburg, Lit, 1995, 1259-(1) p. (doorlopend), portr., ill. (Niederlande-Studien, 16).45 93. [Lagorio] Anne Clark BARTLETT (ed.), Vox mystica: Essays on Medieval Mysticism in Honor of Professor Valerie M. Lagorio. With Thomas H. BESTUL, Janet GOEBEL & William F. POLLARD. Cambridge, Brewer, 1995, XIV-235-(1) p., portr.46 94. [Lourdaux] Werner VERBEKE, Marcel HAVERALS, Rafaël DE KEYSER & Jean GOOSSENS (eds.), Serta devota in memoriam Guillelmi Lourdaux. Pars posterior: Cultura mediaevalis. Leuven, University Press, 1995, XVIII-494 p., ill. (Mediaevalia Lovaniensia. Series I: Studia, 21).47 95. [Van de Wiel] Raphaël DE SMEDT (ed.), Mechliniensia in honorem Prof. em. Dr. Constantini Van de Wiel septuagenarii. — Handelingen van de koninklijke

43 Punt II.5 betreft archieven van kerkelijke instellingen (p. 357-358). 44 Van 1965 tot 1995 in dienst van de ‘wetenschappelijke ambtenarij' van het Algemeen Rijks- archief. 45 Bundelt 110 bijdragen verdeeld over 9 themata: Historische Grammatik und Wortgeschichte (11), Sprachgeschichte (19), Dialektologie: Einteilungsfragen, Studien zur Laut-, Formen- und Satzlehre (11), Dialektologie: Studien zur Lexikologie, Lexikographie und Idiomatik (12), Dialekto- logie: Sprachkontakt und Sprachwandel (9), Namenkunde (7), Gegenwartssprache: Sprachsystem und Sprachgebrauch (13), Mediävistiek / Ältere Literaturgeschichte (13), Neuere Literatur- und Kulturgeschichte (15). Zie o.m. nrs. 284, 311, 321, 519, 538, 661. 46 Bundelt 16 bijdragen: zie o.m. nrs. 207, 280, 314, 345, 349, 361, 407, 486, 497, 506, 512. 47 Het eerste deel verscheen in 1992: zie Lit. 1991 & 1992, nr. 159. Bundelt, behoudens het Ten geleide (nr. 108), 17 bijdragen: zie o.m. nrs. 261, 343, 406, 508, 542, 724, 746, 891, 1057, 1194, 1275. 298 F. HENDRICKX

Kring voor oudheidkunde, letteren en kunst van Mechelen, 98, 1994 [1995], p. 1-439, portr., ill.48 96. [Vandermeulen] Jozef MERTENS (ed.), Miscellanea Baliviae de Juncis: opstellen over de balije Biesen, opgedragen aan de heer H. Vandermeulen, gouverneur van de provincie Limburg en voorzitter van het Historisch Studiecentrum Alden Biesen. Bilzen, Historisch Studiecentrum Alden Biesen, 1995, 416 p., ill. (Bijdragen tot de geschiedenis van de Duitse Orde in de balije Biesen, 2).49

Personalia

97. [Angenendt] Eelco VAN WELIE, Arnold Angenendt en de archaïsche Middeleeuwen. — Madoc, 9, 1995 p. 74-81, 2 afb.50 98. [Brandsma] Elisabeth HENSE & Leo GROOTHUIS, Titus Brandsma (1881-1942). Vor Gottes Angesicht. — Geist und Leben, 68, 1995, p. 47-54. 99. [Bremond, Delehaye] Bernard JOSSART, s.j., Henri Bremond – Hippolyte Dele- haye: correspondance. — Analecta Bollandiana, 113, 1995, p. 365-413.51 100. [Claes] J. GERITS, De volksdevotionele verzameling van Alfons Claes en haar belang voor de heemkundige werking. — Ons heem, 49, 1995, p. 33-34. 101. [D' Alverny] Françoise HUDRY, In memoriam Marie-Thérèse d' Alverny (1903- 1991). — Bulletin de philosophie médiévale, 34, 1992, p. 266-269.52 102. [Dekkers] Thomas-Eric SCHOCKAERT, o.s.b., Bibliografie van Dom Eligius Dekkers O.S.B. hem aangeboden bij gelegenheid van het verschijnen van de derde editie van de Clavis Patrum Latinorum. Leuven, Bibliotheek van de Faculteit God- geleerdheid, 1995, XX-66-(2) p., portr. (Instrumenta theologica, 15).53 103. [Devos] Ugo ZANETTI, s.j., Le Père Paul Devos. — Analecta Bollandiana, 113, 1995, p. 241-268, portr.54 104. [Goossens] Gilbert A. R. DE SMET, Jan Goossens: 25 jaar in dienst van de Nederlandse taal en cultuur. — Ons erfdeel, 38, 1995, p. 617-619, portr. 105. [Gumbert] P. J. BUIJNSTERS, In memoriam dr. Hans Ludwig Gumbert (1903-1994). — De boekenwereld. Tijdschrift voor boek en prent, 11, 1994-1995, p. 50-55, 7 afb.55 106. [Halflants] Frans CLAES, s.j., Heemkundige prijs voor Jacques Halflants. — Oost-Brabant, 32, 1995, p. 85-88.56

48 Inclusief de Bibliografie van Prof. em. Dr. Constant Van de Wiel, door Raphaël DE SMEDT, p. 29-39 (100 nummers), bevat deze feestbundel 23 bijdragen: zie o.m. nrs. 89, 117, 324, 589, 592, 597, 606, 610, 616, 672, 698, 760, 1111, 1290. 49 Bundelt 19 bijdragen: zie o.m. nrs. 521, 593, 613, 873-879, 937. 50 Een van de meest vooraanstaande mediëvisten op het gebied van de geschiedenis der religio- siteit die in zijn onderzoek de inzichten betrekt uit andere vakgebieden, zoals de sociale en men- taliteitsgeschiedenis, de vergelijkende godsdienstwetenschap en de liturgiegeschiedenis. 51 Verspreide briefwisseling tussen 1906 en 1932 (18 brieven). “Les lettres échangées entre Bre- mond et Delehaye (…) éclairent (…) plus encore, l'esprit dans lequel œuvrèrent deux hommes: celui d'une fidélité à leur science, à leur conscience, à l'Église, à la foi chrétienne" (p. 375). 52 Zie ook Lit. 1991 & 1992, nr. 147. 53 472 nummers. 54 Bollandist (1913 / 1937 - † 29 april 1995). Bibliografie: p. 258-268. 55 Directeur-eigenaar van het Utrechtse veilinghuis J. L. Beijers. 56 Ere-notaris (Lubbeek) en kunsthisoricus die gedurende meer dan veertig jaar in verscheidene tijdschriften over bouwkunst en bezienswaardigheden in Oost-Brabant heeft gepubliceerd. LITERATUUROVERZICHT 1995 299

107. [Leclercq] Alberich Martin ALTERMATT, o.cist., Dom Jean Leclercq OSB (1911-1993): ein Leben im Dienste der Erforschung der Vergangenheit für die Zukunft. — Wandel und Bestand: Denkanstösse zum 21. Jahrhundert. Festschrift Bernd Jaspert zum 50. Geburtstag, hg. von H. GEHRKE, M. HEBLER & H.-W. STORK, Paderborn-Frankfurt, Bonifatius-Lembeck, 1995, p. 117-124. 108. [Lourdaux] Jean GOOSSENS, Professor Willem Lourdaux (1923-1988): een terugblik op zijn leven en werk. — Serta devota (= nr. 94), II, p. VII-XIII.57 109. [Nissen] José VORSTENBOSCH, Cultuur in Brabant met een kleine c: in dia- loog met bijzonder hoogleraar Peter Nissen. — Brabantia, 43, 1994, nr. 2, p. 3-5, 2 portr.58 110. [Ohly] Franz Josef WORSTBROCK, Friedrich Ohly (1914-1996). — Zeitschrift für deutsches Altertum und deutsche Literatur, 124, 1995, p. 373-374.59 111. [Penning de Vries] Karl ABTS, In memoriam pater Penning de Vries. — Emmaüs, 26, 1995, p. 79-80. Pater P. Penning de Vries SJ (1928-1995). — Eucharistie en geestelijk leven, 18, 1995, nr. 5, p. 161-196, ill.60 112. [Post] A. G. WEILER, Het werk van professor Post: een historische plaatsbepa- ling van het laatmiddeleeuwse Nederlandse katholicisme tussen protestantisme en humanisme. — Trajecta, 4, 1995, p. 226-240, 4 afb. 113. [Rogier] J. A. BORNEWASSER, De katholieke historicus L. J. Rogier (1894-1974) en zijn ‘trouw aan het vaderland'. — Trajecta, 4, 1995, p. 241-253, 2 afb. 114. [Scheerder] Gerard Q. REIJNERS, o.s.c., In memoriam Jan Scheeerder O.S.C. — Clairlieu, 53, 1995, p. 33-43, portr.61 115. [Staring] Leo VAN WIJMEN, o.carm., Bibliography of Adrianus Staring, o.carm. — Carmelus, 42, 1995, p. 280-291.62 116. [Stracke] Herman WATERSCHOOT, Pater Dr. D. A. Stracke S.J., 25 jaar geleden overleden. — Sint-Lutgart, 37, 1995, p. 51-62, portr. 117. [Van de Wiel] Aloïs JANS, Portret van Prof. em. Dr. Constant Van de Wiel. — Mechliniensia (= nr. 95), p. 25-28. 118. [Van den Hurk] H. VAN BAVEL, In memoriam Dr. Alphonsus W. J. C. C. Van den Hurk (1911-1994). — Analecta Praemonstratensia, 71, 1995, p. 221-223, portr.63 119. [Van Ommeslaeghe] Jos. VAN DER STRAETEN, s.j., Le Père Florent Van Omme- slaeghe. — Analecta Bollandiana, 113, 1995, p. 5-12, portr.64

57 Met een lijst van zijn wetenschappelijke publicaties. 58 Eerste hoogleraar van de nieuwe leerstoel ‘Cultuur in Brabant in sociaal-wetenschappelijk en historisch perspectief met inbegrip van de volkscultuur' in de Faculteit der Sociale Wetenschap- pen van de KU Brabant, Tilburg. 59 Odinarius emeritus van de Deutsche Philologie aan de Universiteit Münster. Vooral bekend om zijn Hohelied-studies, vooal het St. Trudperter Hohelied. 60 Onder meer vertaalde hij Ignatius van Loyola en Mechtildis van het Heilig Sacrament. 61 Verdienstelijk historicus van de Orde van het Heilig Kruis (1902-1994). De Bibliografie van J. Scheerder werd samengesteld door Roger JANSSEN, o.s.c (p. 42-43). 62 Publicaties tussen 1941-1995. 63 Dezelfde stelde ook de Bibliografie van Alphons W. Van den Hurk O. Praem., p. 224-235 samen (1933-1994) en beperkte zich hierbij “tot de historische publikaties van belang voor de Orde van Prémontré en de Abdij van Berne" (p. 224). 64 Bollandist (1924 / 1977 - † 4 december 1994). Bibliografie: p. 11-12. 300 F. HENDRICKX

Reeksen en tijdschriften

120. B. P. M. D(ONGELMANS), De tijdschriften zijn dood, leve de tijdschriften. — Dokumentaal, 24, 1995, p. 84-86.65 121. Academie-Berichten Koninklijke Academie voor Wetenschappen, Letteren en Schone Kunsten van België. Redactie: G. VERBEKE e.a. Brussel, Paleis der Academiën, 1991-.66 122. Herwig (J. Fr.) OOMS, o.f.m., Franciscaanse tijdschriften aanwezig in de bibliotheek van het Instituut voor Franciscaanse Geschiedenis. Sint-Truiden, Instituut voor Franciscaanse Geschiedenis, 1995, 384-(2) p. (Instrumenta Franciscana, 7). 123. Heribert R. ROGGEN, o.f.m., Vijftig jaar Franciscana. — Franciscana, 50, 1995, p. 3-4. 124. Magistra. A Journal of Women's Spirituality in History. Ed. Judith SUTERA, o.s.b & Deborah VESS. I-. Dunwoody (GA), DeKalb College: Social Sciences, 1995-.67 125. Étienne FOUILLOUX, La collection Sources chrétiennes: éditer les Pères de l'Église au XXe siècle. Préface: Jean POUILLOUX. Paris, Cerf, 1995, (2)-238 p.

Vakgebieden

126. [Bibliotheek- en documentatiewetenschappen] Scripties: Vlaamse bibliotheekscholen, Speciaal licentiaat informatie- en bibliotheekwetenschap, Gespecialiseerde opleiding archivistiek en hedendaags documentenbeheer. — Bibliotheek- & archiefgids, 70, 1994, p. 267-268; 71, 1995, p. 277-279. 127. [Germanistiek] Marcel DE SMEDT, Honderd jaar Germaanse filologie in Leuven (1894-1994). Met een inleiding door Emiel LAMBERTS. Leuven, Germanistenvereni- ging, 1994, 80 p.,16 afb. 128. [Geschiedenis. Bibliografie] Jan Hein FURNÉ, Bibliografisch overzicht. M.m.v. L. DE BLOIS & G. VAN HERWIJNEN. — Tijdschrift voor geschiedenis, 108, 1995, p. 130-160, 300-320, 461-480, 613-629.68 129. Nadine MALLE-GRAIN, Mémoires de maîtrise soutenus à l'UFR d'histoire, histoire de l'art et archéologie de l'Université Charles-de-Gaulle-Lille III. Année 1994. — Revue du Nord, 77, 1995, p. 191-208. 130. Nederlandse en Nederlandstalige dissertaties betreffende de geschiedenis 1994. — Tijdschrift voor geschiedenis, 108, 1995, p. 630-634.69

65 Diverse tijdschriften op het gebied van de neerlandistiek verdwijnen en worden vervangen; andere gaan over in een nieuw beheer: De nieuwe taalgids en Spektator hielden met ingang van 1 januari 1996 op te bestaan en werden opgevolgd door het driemaandelijks tijdschrift Nederlandse letterkunde (en Nederlandse taalkunde). Het Tijdschrift voor Nederlandse taal- en letterkunde werd met ingang van jg. 1994 niet meer geëxploiteerd door Brill Leiden, maar wel door de Stich- ting Dimensie aldaar (zie Lit. 1994, nr. 164). 66 Verschijnt tweemaal per jaar. Doorlopend genummerd. 67 Verschijnt tweemaal per jaar. Voortzetting van Vox Benedictina: zie nr. 144. 68 De medewerking van L. De Blois en G. Van Herwijnen betreffen resp. de boeken over de Oudheid en deze over de Middeleeuwen. 69 Betreft een lijst van in het jaar 1994 aan Nederlandse en (Nederlandstalige) Belgische universiteiten verdedigde (on)uitgegeven proefschriften. De gepubliceerde dissertaties, opgenomen in Lit. 1994, zijn in dit literatuuroverzicht niet meer vermeld. LITERATUUROVERZICHT 1995 301

131. Samenvattingen van licentiaatsverhandelingen en proefschriften in 1992 / 1993 / 1994 aangeboden aan het Departement Geschiedenis van de KU Leuven. Inleiding[en]: Michel CLOET. Leuven, Vereniging Historici Lovanienses, resp. 1993, 109 p.; 1994, 128 p; 1995, 136 p.70 132. [—. Bronnen] Michiel NUYTTENS, Hebben bronnenpublikaties nog zin? — Bibliotheek- & archiefgids, 71, 1995, p. 147-151, 1 afb. 133. [—. Gemeente-] Jan ART (ed.), Marc BOONE, Godfried CROENEN, Johan DECAVELE, Magda DEVOS, Ivan HOSTE, Walter PREVENIER, Erik THOEN & Jacques VAN KEYMEULEN, Hoe schrijf ik de geschiedenis van mijn gemeente? Dl. 3a: Hulpweten- schappen. Gent, Universiteit: Centrum voor Geschiedenis & Gent, Stichting Mens en Kultuur, 1995, 310 p., ill.71 134. [—. Kerk-] Christian DE BRABANTER, Film en geschiedenis: proeve van onderzoek naar het gebruik van de historische speelfilm als bron voor de geschiedenis, met name voor aspecten van het middeleeuws kerkbeeld. — Samenvattingen van licentiaatsverhandelingen en proefschriften Geschiedenis KU Leuven 1992 (= nr. 131), p. 15-17. 135. Joachim SEILER, L'édition allemande de l'Histoire du christianisme. — Revue d'histoire ecclésiastique, 90, 1995, p. 71-79. 136. [—. Kerk-. Frankrijk] Notes bibliographiques. — Revue d'histoire de l'Église de France, 81, 1995, p. 445-493, 313-360.72 137. [—. Kerk-. Nederland] Th. CLEMENS & P. M. PEUCKER (eds.), Bibliografie betreffende de Nederlandse kerkgeschiedenis 1993-1994. — Kerktijd, 7, 1995, nr. 1, 100 p.73 138. [Heemkunde] H. VANOPPEN, Demografie, gezinsgeschiedenis, volkskunde en genealogie als interdisciplinaire wetenschappen binnen de heemkunde. — Vlaamse stam, 31, 1995, p. 295-311, 339-370, 419-436, 483-493, ill. 139. [Neerlandistiek] M. VAN VAECK, Lijst van de aan de Belgische Universiteiten voorgelegde licentiaatsverhandelingen op het gebied van de Nederlandse literatuurgeschiedenis en de algemene literatuurwetenschap. Academiejaar 1993-1994. — Spiegel der letteren, 37, 1995, p. 363-367.74 140. [Volkskunde] E. BRUYNINX, Volkskunde en volkskunst aan de Universiteit Gent. Beknopt historisch overzicht van twee vakken. — Oostvlaamse zanten, 70, 1995, p. 82-84.

70 Voortzetting van Lit. 1991 & 1992, nr. 131. In Verhandelingen en proefschriften 1993 [1994] bevindt zich een Alfabetische lijst van de auteurs voorkomend in de brochures 1 (1988) tot 7 (1994), p. 123-128. De voor dit literatuuroverzicht interessante titels uit deze Samenvattingen worden afzonderlijk vermeld onder de passende rubrieken. 71 Vervolg op Lit. 1994, nr. 173. 72 Wordt gevolgd door een Chronique (p. 361-372, 575-591) met mededelingen o.m. over congressen, tentoonstellingen en lopend onderzoek: Le concile de Clermont et l'appel à la croisade (p. 361-362); Abbayes et prieurés en Ile-de-France (p. 363); L'enfance au Moyen Age (p. 367); La prédication en pays d'Oc, XIIe-début XVe siècle (p. 576-577); Cathédrales et chapitres en Normandie (p. 577). 73 In totaal 1435 nummers. 74 De op p. 363 aangehaalde verhandeling van Hajo De Grave over de receptie van Hadewijch in de 13de en 14de eeuw is reeds uitvoerig vermeld in Lit. 1994, nr. 302. 302 F. HENDRICKX

D. REGISTERS

141. Meinrad TOMANN, o.cist., [Analecta Cisterciensia]: index analyticus articu- lorum voluminum I (1945) - L (1994). — Analecta Cisterciensia, 50, 1994, p. 293- 308. 142. Dirk VAN ASSCHE, Bibliografie 1986-1995 Bibliographie De Franse Nederlanden / Les Pays-Bas Français. — De Franse Nederlanden, 20, 1995, p. 363-437. 143. Th. COUN, Register op Het Oude Land van Loon 1 (1946) - 45 (1990). — Het Oude Land van Loon, 49, 1994, p. 133-175. 144. Vox Benedictina. Index 1984-1993. — On Pilgrimage: The Best of Ten Years of Vox Benedictina 1984-1993. A Journal of Feminine and Monastic Spirituality, compiled by Elspeth DURIE & Dewey KRAMER, edited by Margot KING, Toronto (Ontario), Peregrina Publishing, 1994, p. 595-607 (Vox Benedictina, 11).75 145. Zeitschrifteninhaltsdienst Theologie. Indices theologici. Fünf-Jahres-Register 16.1990 - 20.1994. Tübingen, Universitätsbibliothek: Theologische Abteilung, 1994, 430 p.76 146. Zeitschrifteninhaltsdienst Theologie. Indices theologici. Jg. 21, afl. 1-12. Tübingen, Universitätsbibliothek: Theologische Abteilung, 1995, (4)-822 p.-XIII p.77

II. — VERZAMELWERKEN

147. Biografisch-bibliographisches Kirchenlexikon. Begründet und herausgege- ben von Friedrich Wilhelm BAUTZ (†), fortgeführt von Traugott BAUTZ. Dl. IX: Scharling, Carl Henrik bis Sheldon, Charles Monroe. Dl. X: Shelkov, Vladimir Andreyevich bis Stoss, Andreas. Herzberg, Bautz, 1995, XXXIX-(1) p. + 1600 kol.; XXXIX-(1) p. + 1600 kol. 148. Dictionnaire d'histoire et de géographie ecclésiastiques. Sous la direction de R. AUBERT, assisté de J.-P. HENDRICKX. Dl. 15, afl. 144-145: Hubert — Hyacinthe de Saint-Vincent; afl. 146-147: Hyacinthe de Saint-Vincent — Inde; afl. 148-149: Inde — Iriarte Estañán et Supplément au tome XXV. Dl. 16, afl. 150: Iriberri — Isle. Paris, Letouzey & Ané, 1994 (afl. 144-145) & 1995, kol. 1-512; kol. 513-1024; kol. 1025- 1508; kol. 1-256. 149. Dictionnaire de biographie française. Sous la direction de M. PREVOST, Roman D'AMAT, H. TRIBOUT DE MOREMBERT & J.-P. LOBIES. Dl. 19, afl. 109: Lacombe — Laglenne. Paris, Letouzey & Ané, 1995, kol. 1-256.78

75 Afsluitend deel van Vox Benedictina dat de voornaamste bijdragen van de voorbije tien jaren opnieuw (soms aangepast) publiceert. Wordt voortgezet onder de titel Magistra. A Journal of Women's Spirituality in History: zie nr. 124. 76 Bijbelplaatsen, personen en auteurs. 77 In totaal 11414 nummers. Van groter formaat (29,5 x 21 cm) dan de vorige edities zodat het Jahresregister in de 12de aflevering is opgenomen in plaats van een afzonderlijk 13de deeltje te vormen. De afleveringen (de 12de uitgezonderd) bevatten elk bovendien afzonderlijk gepagineerde registers (ca. 10* p.) op bijbel, vroeg-christelijke en -joodse teksten, op personen en auteurs. Dezelfde indeling geldt ook voor het jaarregister, dat afsluit met een inhoudsopgave betreffende de vakgebieden en de tijdschrifttitels. 78 Met deze aflevering begint het 19de deel. LITERATUUROVERZICHT 1995 303

150. Dictionnaire de spiritualité ascétique et mystique. Doctrine et histoire. Fondé par M. VILLER, s.j. e.a., continué par A. DERVILLE, s.j. e.a. Tables générales. Paris, Beauchesne, 1995, (6) p. + 732 kol. + (42) p.79 151. Encyclopédie du protestantisme. Directeur d'édition: Pierre GISEL. Secrétaire d'édition: Lucie KAENNEL. Inconographie: Isabelle ENGAMMARE. Comité éditorial: Jean BAUBÉROT e.a. Paris, Cerf & Genève, Labor et Fides, 1710-(2) p., ill. 152. Lexikon für Theologie und Kirche. Begründet von Michael BUCHBERGER. Hg. von Walter KASPER u.a. Dl. 3: Dämon bis Fragmentenstreit. Dl. 4: Franca bis Hermenegild. 3de volledig opnieuw bewerkte editie. Freiburg im Breisgau-Wien, Herder, 1995, 14* p. + 1378 kol.; 14* p. + 1450 kol. 153. Theologhische Realenzyklopädie. Hg. von Gerhard MÜLLER in Gemeinschaft mit Horst BALZ u.a. Dl. 24: Napoleonische Epoche — Obrigkeit, Redaktion: Petra SEVRUGIAN. Dl. 25: Ochino — Parapsychologie, Redaktion: Petra SEVRUGIAN & Claus-Jürgen THORNTON. Berlin & New York, De Gruyter, 1994, (4)-788 p., 1 afb., 1 fig., 3 kaarten, 1 tab.; 1995, (4)-787-(3) p., 12 buitentekstafb. (8 p.), 1 kaart.

III. — ALGEMENE STUDIES

154. [Christendom] A. DEMYTTENAERE, Over het ware christendom. — De betovering van het middeleeuwse christendom (= nr. 1034), p. 11-59. 155. [Geestelijkheid, Plattelands-] Pierre BONNASSIE (ed.), Le clergé rural dans l'Europe médiévale et moderne. Actes des XIIIèmes Journées internationales d'histoire de l'Abbaye de Flaran, 6-8 septembre 1991. Études réunies par (…). Toulouse, Presses Universitaires du Mirail, 1995, 291-(5) p., kaarten en tab.80 156. [Godsdienstgeschiedenis] Karen ARMSTRONG, Een geschiedenis van God: vier- duizend jaar jodendom, christendom en islam. Vertaald door Ronald COHEN. 2de druk. Baarn, Anthos, 1995, 511-(1) p.81 157. [Heilige Communie] Charles CASPERS, Gerard LUKKEN & Gerard ROUWHORST (eds.), Bread of Heaven: Customs and Practices surrounding Holy Communion. Essays in the History of Liturgy and Culture. Kampen, Kok Pharos, 1995, 271-(1) p., ill. (Liturgia condenda, 3).82 158. [Kerkelijk jaar] Frits VAN DER MEER, Feestelijke gedachtenis: beschouwingen over het kerkelijk jaar. Gekozen en ingeleid door Wouter KUSTERS & Gerard LEMMENS. Nijmegen, SUN, 1995, 191-(1) p., portr., ill.83 159. [Kerkelijk recht] Jean GAUDEMET, Église et cité: histoire du droit canonique. Paris, Cerf & Montchrestien, 1994, X-740-(2) p.

79 Hiermee is dit monument van informatie op het gebeid van de spiritualiteitsgeschiedenis voltooid, waarvan het eerste deel in 1937 verscheen. 80 Bundelt over dit thema 17 bijdragen, vooral met berekking tot Frankrijk, Spanje en Engeland. 81 Oorspronkelijke titel: A History of God. From Abraham tot the Present: The 4000 Year Quest for God, London, Heinemann, 1993. 82 Bundelt 12 bijdragen: zie o.m. nrs. 194, 334, 536-537, 578. 83 Naar aanleiding van zijn overlijden in 1994 (hoogleraar in de Christelijke Archeologie, de Liturgie en de Kunstgeschiedenis van de Middeleeuwen aan de KU Nijmegen) werden de bijdragen verzameld die hij tussen 1945 en 1980 in dagen weekbladen schreef “over de betekenis en de geschiedenis van het Kerkelijk Jaar en de veranderingen in de gevoeligheid waarmee deze werden omgeven" (acherkaft). 304 F. HENDRICKX

160. [Literatuur en spiritualiteit] Claudia BRINKER, Urs HERZOG, Niklaus LARGIER & Paul MICHEL (eds.), ‘Contemplata aliis tradere': Studien zum Verhältnis von Literatur und Spiritualität. Bern-Wien, Lang, 1995, XII-489-(1) p., ill.84 161. [Mystiek] J. M. COHEN & J.-F. PHIPPS, De mystieke ervaring. Vert[aling] uit het Engels: Vivian FRANKEN. Deventer, Ankh-Hermes, 1994, 282-(2) p.85 162. Alois M. HAAS, Mystik als Theologie. — Zeitschrift für katholische Theologie, 116, 1994, p. 30-53. 163. Paul MOMMAERS, s.j., The Problem of the I. — Bijdragen. Tijdschrift voor filosofie en theologie, 56, 1995, p. 257-285. 164. Heinrich STIRNIMANN, Unio-Communio. Dimensionen mystischer Erfahrung. Dl. 1. Freiburg (Schweiz), Universitätsverlag, 1995, 155-(5) p. (Dokimion, 18). 165. [Poëzie, Nederlandse] Gerrit KOMRIJ (ed.), De Nederlandse poëzie van de twaalfde tot en met de zestiende eeuw in duizend en enige bladzijden. Amsterdam, Bakker, 1994, 1264 p. 166. [Spiritualiteit. Geschiedenis] Kamiel DUCHATELEZ, o.praem., Geschiedenis van de christelijke spiritualiteit. Averbode, Altiora & Baarn, Gooi en Sticht, 1995, 290-(2) p., (132) afb. (Spiritualiteit). 167. [Theologie] Peter BYRNE & Leslie HOULDEN (eds.), Companion Encyclopedia of Theology. London & New York, Routledge, 1995, XXIV-1092 p.86 168. [—. Onderwijs] G. R. EVANS, Theology: The Vocabulary of Teaching and Research (1300-1600). Words and Concepts. — Vocabulary of Teaching and Research (= nr. 335), p. 118-133. 169. [Universiteit] Alexander PATSCHOVSKY & Horst RABE (eds.), Die Universität in Alteuropa. Konstanz, Universitätsverlag, 1994, 239-(1) p. (Konstanzer Biblio- thek, 22).87

IV. — MIDDELEEUWEN

A. ALGEMEEN

170. [Auteur en publiek] A. DEMYTTENAERE, De auteur en zijn publiek in de Middel- eeuwen. — Communicatie in de Middeleeuwen (= nr. 176), p. 39-66. 171. [Biblia Latina] Pierre-Maurice BOGAERT, o.s.b., Bulletin de la Bible latine. Dl. 7, reeks 1. — Revue bénédictine, 105, 1995, p. 200-236.88 172. [Bibliografie] Besprechungen und Anzeigen. — Deutsches Archiv für Erforschung des Mittelalters, 50, 1994, p. 221-414, 631-806; 51, 1995, p. 213-365, 555-721.89

84 Bundelt 18 bijdragen: zie o.m. nrs. 438-439, 442, 445, 499, 501-502, 504, 516. 85 Oorspronkelijke titel: The Common Experience, London, Random Century Group, 1992 (Quest Books). 86 Bundelt 48 bijdragen waaronder acht over spiritualiteit. 87 Bundelt 11 bijdragen: zie o.m. nr. 338. 88 Voortzetting van Lit. 1991 & 1992, nr. 264. In tegenstelling tot vroeger verschijnt het bulletin als een artikel en wordt dus in de paginering van het tijdschrift opgenomen. 89 Betreffende de ‘Kultur- und Geistesgeschichte' op p. 396-413, 782-806; p. 350-365, 701-721. LITERATUUROVERZICHT 1995 305

173. [—. Computerisering] Simon FORDE, Heuristics and High Value-Added Work in Specialist Bibliographies: The Case of Computerisation and the International Medieval Bibliography. — Bilan et perspectives des études médiévales en Europe (= nr. 226), p. 457-474. 174. [—. Handleiding] Marco MOSTERT, Apparaat voor de studie van de Middeleeuwen. 2de geheel herziene editie. Amsterdam, Universiteit: Historisch Seminarium; Hilver- sum, Verloren, 1994, 96 p. (Amsterdamse historische reeks. Kleine serie, 28). 175. [Bibliotheken] Richard SHARPE, Reconstructing Medieval Libraries. — Bilan et perspectives des études médiévales en Europe (= nr. 226), p. 399-408. 176. [Communicatie] Marco MOSTERT (ed.), Communicatie in de Middeleeuwen: studies over de verschriftelijking van de middeleeuwse cultuur. Hilversum, Verloren, 1995, 128 p.90 177. Horst WENZEL, Hören und Sehen, Schrift und Bild: Kultur und Gedächtnis im Mittelalter. München, Beck, 1995, 626-(2) p., 58 afb., 14 buitentekstafb. in kleuren (C. H. Beck Kulturwissenschaft). 178. [—. Bibliografie] Marco MOSTERT, Bibliografie communicatie in de Mid- deleeuwen. — Communicatie in de Middeleeuwen (= nr. 176), p. 89-128. 179. [Demonologie] C. W. MARX, The Devil's Rights and the Redemption in the Literature of Medieval England. Cambridge, Brewer, 1995, (10)-184 p., 4 afb. 180. [Ethiek in de literatuur] István BEJCZY, ‘Sensus moralis' – Goed of kwaad? Over moralisme en functionalisme in de studie van de middeleeuwse literatuur. — Geloof, moraal en intellect (= nr. 192), p. 59-66. 181. Paul WACKERS, Literatuur als ethische lering. — Geloof, moraal en intellect (= nr. 192), p. 67-76. 182. [Filosofie] Jan A. AERTSEN, Tendencies and Perspectives in the Study of Medieval Philosophy. — Bilan et perspectives des études médiévales en Europe (= nr. 226), p. 107-128. 183. B. CRABBÉ-DANHIER (ed.), Bulletin de philosophie médiévale. Dln. 34-37. Lou- vain-la-Neuve, S.I.E.P.M., 1992-1995, resp. 376 p., 311-(1) p., 304 p., 329-(3) p.91 184. Heinz HEIMSOETH, The Six Great Themes of Western Metaphysics and the End of the Middle Ages. Translated with a critical introduction by Ramon J. BETANZOS. Detroit (MI), Wayne State University Press, 1994, 272 p.92 185. [Geestelijk leven] Giles CONSTABLE, Three Studies in Medieval Religious and Social Thought The Interpretation of Mary and Martha, The Ideal of the Imitation of Christ, The Orders of Society. Cambridge, University Press, 1995, XIX-(1)-423-(1) p., 30 afb. 186. R. N. SWANSON, Religion and Devotion in Europe c. 1215 - c. 1515. Cambridge, University Press, 1995, XV-(1)-377-(3) p. (Cambridge Medieval Textbooks).

90 Ingeleid door Marco MOSTERT, Communicatie inde Middeleeuwen, p. 9-20. Zie verder nrs. 170, 178, 191, 213, 253. 91 Vervolg op Lit. 1991 & 1992, nr. 295. Breed opgezet informatiebulletin over het middeleeuwse denken met inlichtingen over instellingen en genootschappen die zich met de studie hiervan bezig- houden; over bibliotheken die manuscripten met filosofische traktaten bewaren; over edities, ver- talingen en werken op dit gebied in voorbereiding of in publicatie; register van handschriften. 92 Vertaling uit het Duits: Die sechs großen Themen der abendländischen Metaphysik und der Ausgang des Mittelalters, 8ste ed. (onverand. reprograf. herdruk 3de ed.), Darmstadt, Wissen- schaftliche Buchgesellschaft, 1987. 306 F. HENDRICKX

187. [—. Vrouwen] Grace JANTZEN, ‘Cry out and write': Mysticism and the Struggle for Authority. — Women, the Book and the Godly (= nr. 189), I, p. 67-76. 188. Anneke B. MULDER-BAKKER (ed.), Sanctity and Motherhood: Essays on Holy Mothers in the Middle Ages. New York & London, Garland Publishing, 1995, (8)-360 p., 31 afb. (Garland Medieval Casebooks, 14 / Garland Reference Library of the Human- ities, 1767).93 189. Lesley SMITH & Jane H. M. TAYLOR (eds.), Women, the Book and the Godly. Selected Proceedings of the St Hilda's Conference, 1993. Dl. 1. Cambridge, Brewer, 1995, XIII-(1)-191-(1) p.94 190. Rosalynn VOADEN, God's Almighty Hand: Women co-writing the Book. — Women, the Book and the Godly (= nr. 189), I, p. 55-65. 191. [Geletterdheid] Franz BÄUML, ‘Scribe et impera': geletterdheid in middeleeuws Duitsland. — Communicatie in de middeleeuwen (= nr. 176), p. 75-87. 192. [Geloof, intellect, moraal] P. BANGE (ed.), Geloof, moraal en intellect in de Middeleeuwen. Voordrachten gehouden tijdens het symposium t.g.v. het tien-jarig bestaan van het Nijmeegs Centrum voor Middeleeuwse Studies, 10 en 11 december 1993. Nijmegen, Katholieke Universiteit: Centrum voor Middeleeuwse Studies, 1995, X-205-(1) p. (Middeleeuwse studies, 10).95 193. [Geschiedschrijving, Latijnse] Lars Boje MORTENSEN, Change of Style and Content as an Aspect of the Copying Process: A Recent Trend in the Study of Medieval Latin Historiography. — Bilan et perspectives des études médiévales en Europe (= nr. 226), p. 265-276. 194. [Heilige Communie] Hubertus LUTTERBACH, The Mass and Holy Communion in the Medieval Penitentials (600-1200). Liturgical and Religio-Historical Perspec- tives. — Bread of Heaven (= nr. 157), p. 61-82. 195. [Kronieken] Elisabeth M. C. VAN HOUTS, Local and Regional Chronicles. Turnhout, Brepols, 1995, 60-(4) p. (Typologie des sources du Moyen Age occidental, 74). 196. [Kunst] Jean-Pierre CAILLET (ed.), L'art du Moyen Age. Paris, Réunion des Musées nationaux & Gallimard, 1995, 589-(3) p., 858 afb., 20 kaarten. (Manuels d'histoire de l'art). 197. [Lexicografie, Latijnse] Paolo GATTI, Su alcune raccolte lessicografiche mediolatine. — Bilan et perspectives des études médiévales en Europe (= nr. 226), p. 277-287. 198. Richard SHARPE, Modern Dictionaries of Medieval Latin. — Bilan et perspectives des études médiévales en Europe (= nr. 226), p. 289-304. 199. [Literatuurgeschiedenis, Duitse] Die deutsche Literatuur des Mittelalters. Ver- fasserlexikon. Begründet von Wolfgang STAMMLER, fortgeführt von Karl LANGOSCH.2. völlig neu bearb. Aufl. unter Mitarbeit zahlreicher Fachgelehrter, hg. von Burghart WACHINGER zusammen mit Gundolf KEIL u.a. Redaktion: Christine STÖLLINGER-LÖSER. Dl. 9: Slecht, Reinbold — Ulrich von Lichtenstein. Berlin & New York, De Gruyter, 1995, XI-(1) p. + 1282 kol.96

93 Bundelt 10 bijdragen: zie – behoudens de Introduction, door Anneke B. MULDER-BAKKER i.s.m. Mireille MADOU (Iconography), p. 2-30 – o.m. nrs. 255-256, 408, 446, 912, 940, 945. 94 Bundelt 15 bijdragen: zie o.m. nrs. 187, 190, 223, 313, 347, 351, 353, 355, 375, 417, 458, 489, 498. 95 Bundelt 14 bijdragen: zie o.m. nrs. 180-181, 221, 271, 301, 312, 316, 329, 332, 336, 813, 975. 96 Vervolg op Lit. 1991 & 1992, nr. 282. LITERATUUROVERZICHT 1995 307

200. [—, Duitse. Nederrijn] Hartmut BECKERS, Die volkssprachige Literatur des Mittelalters am Niederrhein. — Queeste, 2, 1995, p. 146-162. 201. [—, Nederlandse] Dini HOGENELST & Frits VAN OOSTROM, Handgeschreven wereld: Nederlandse literatuur en cultuur in de Middeleeuwen. Amsterdam, Prometheus, 1995, 330 p., 2 titelpl., ill. 202. Herman PLEIJ, De onvoltooide middeleeuwen: over de drukpers en het andere gezicht van de Middelnederlandse literatuur. — Grote lijnen (= nr. 203), p. 137-155, 217-220. 203. Wim VAN ANROOIJ (ed.), Grote lijnen: syntheses over Middelnederlandse letterkunde. Amsterdam, Prometheus, 1995, 233-(1) p. (Nederlandse literatuur en cultuur in de Middeleeuwen, 11).97 204. Paul WACKERS, De invloed van de Latijnse cultuur op de ontwikkeling van de Middelnederlandse letterkunde. — Grote lijnen (= nr. 203), p. 47-63, 179-183 (noten). 205. [Liturgisch drama] Robert G. A. KURVERS, Liturgisch drama in de Middeleeuwen: lessen voor nu. — Tijdschrift voor liturgie, 79, 1995, p. 178-196. 206. [Lyriek, Latijnse] Joseph SZÖVÉRFFY, Secular Latin Lyrics and Minor Poetic Forms of the Middle Ages: A Historical Survey and Literary Repertory. Dl. 4: General Index for Volumes I-III. Concord (NH), Classical Folia Editions, 1995, 192 p. (Publi- cations of the Archives for Medieval Poetry. Main Series, 28 / Medieval Classics. Texts and Studies, 28).98 207. [Mystieke ervaring] Rosemary Drage HALE, ‘Taste and see, for God is Sweet': Sensory Perception and Memory in Medieval Christian Mystical Experience. — Vox mystica (= nr. 93), p. 3-14. 208. Denys TURNER, The Darkness of God: Negativity in Christian Mysticism. Cam- bridge, University Press, 1995, X-278 p.99 209. [Mystieke metaforiek] Susanne KÖBELE, Bilder der unbegriffenen Wahrheit: zur Struktur mystischer Rede im Spannungsfeld von Latein und Volkssprache. Tübingen & Basel, Francke Verlag, 1993, 210 p. (Bibliotheca Germanica, 30). 210. [Onderwijs] R. E. V. STUIP & C. VELLEKOOP (eds.), Scholing in de Middel- eeuwen. Hilversum, Verloren, 1995, 256 p., ill. (Utrechtse bijdragen tot de medië- vistiek, 13).100 211. [—, Stedelijk] M. B. PRANGER, De school als utopie: van klooster- naar stadsschool. — Scholing in de Middeleeuwen (= nr. 210), p. 205-220. 212. [—, Universitair] Hilde DE RIDDER-SYMOENS, Onderwijs aan de middeleeuwse universiteit. — Scholing in de Middeleeuwen (= nr. 210), p. 189-204. 213. [Overlevering, Mondelinge] Rudi KÜNZEL, Mondelinge overlevering in verha- lende bronnen uit middeleeuws West-Europa. — Communicatie in de Middeleeuwen (= nr. 176), p. 21-38. 214. [Ridderschap] Lorenz BÖNINGER, Die Ritterwürde in Mittelitalien zwischen Mittelalter und Früher Neuzeit. Mit einem Quellenanhang: Päpstliche Ritterernennun- gen (1417-1464). Berlin, Akademie Verlag, 1995, VI-(2)-366-(2) p., 5 afb.

97 Bundelt 9 bijdragen: zie o.m. nrs. 202, 204, 333, 528. 98 Vervolg op Lit. 1994, nr. 241. 99 Bij Dionysius de Areopagiet, Augustinus, Bonaventura, Eckhart, Dionysius de Kartuizer en Jan van het Kruis, alsook in The Cloud of Unknowing. 100 Bundelt 11 bijdragen: zie o.m. nrs. 211-212, 247-249, 337, 372. 308 F. HENDRICKX

215. [Schriftcultuur] Marco MOSTERT, What happened to literacy in the Middle Ages? Scriptural Evidence for the History of the Western Literate Mentality. — Tijdschrift voor geschiedenis, 108, 1995, p. 323-335. 216. [Spraakkkunst, Nederlandse] Machteld VAN ROYEN, Klank- en vormleer van het Middelnederlands. Groningen, Bij de auteur (Domela Nieuwenhuislaan 10, NL-9722 LK Groningen), 1995, (10)-182 p., ill.101 217. [Spreekwoorden] Thesaurus proverbiorum Medii Aevi: Lexikon der Sprichwörter des romanisch-germanischen Mittelalters. Hg. vom Kuratorium Singer der Schweizerischen Akademie der Geistes- und Sozialwissenschaften. Dl. 1: A — Birne. Berlin & New York, De Gruyter, 1995, XXI-(1)-488 p. 218. [Taal- en letterkunde, Latijnse] Karsten FRIIS-JENSEN, Medieval Latin Philology and Literature. — Bilan et perspectives des études médiévales en Europe (= nr. 226), p. 253-263. 219. Keith SIDWELL, Reading Medieval Latin. Cambridge, University Press, 1995, XVIII-398 p. 220. [Theologie] Bulletin de théologie ancienne et médiévale. Dl. 16: Nos 238-504 (Janvier-Décembre 1995). Leuven, Peeters & Abbaye du Mont César, 1995, p. 121- 254 + (2) p. 221. [Vriendschap] Maarten J. F. M. HOENEN, Denken over liefde en vriendschap: ‘amor' en ‘amicitia' in de middeleeuwse scholastiek. — Geloof, moraal en intellect (= nr. 192), p. 49-58. 222. [Vrouw. Typoplogie] Elke DE CEUSTER, Het beeld van de middeleeuwse vrouw in de opdrachtsprologen van narratieve en literaire bronnen. — Samenvattingen van licentiaatsverhandelingen en proefschriften Geschiedenis KU Leuven 1994 (= nr. 131), p. 29-31. 223. [Vrouwen en Bijbel] Alcuin BLAMIRES, The Limits of Bible Study for Medieval Women. — Women, the Book and the Godly (= nr. 189), I, p. 1-12. 224. [— en Kerk] Madeleine ANJUBAULT SIMONS, La force dans la faiblesse: à propos du rôle des femmes dans l'Église (IVe-XIIe siècles). Paris, Champion, 1995, 287-(1) p. (Coll. Essais, 16). 225. [Wetenschappelijk onderzoek] Giles CONSTABLE, The Many Middle Ages: Medieval Studies in Europe as seen from America. — Bilan et perspectives des études médiévales en Europe (= nr. 226), p. 1-22. 226. Jacqueline HAMESSE (ed.), Bilan et perspectives des études médiévales en Europe. Actes du premier Congrès européen d'Études médiévales (Spoleto, 27-29 mai 1993). Louvain-la-Neuve, Fédération Internationale des Instituts d'Études Médiévales, 1995, XIII-(1)-522 p. + 32 buitentekstafb. (Textes et Études du Moyen Age, 3).102 227. [Woordenboeken] Olga WEIJERS & Marijke GUMBERT-HEPP (eds.), Lexicon Latinitatis Nederlandicae Medii Aevi / Woordenboek van het Middeleeuws Latijn van de Noordelijke Nederlanden. Conditum a Johanne W. FUCHS (†). Afl. 42: Pabulum — Passagium. Afl. 44: Passerculus — Peregrinatio. Leiden, Brill, 1995, p. 3405-3484; p. 3485-3564.

101 Nog in november van hetzelfde jaar verscheen een licht gewijzigde herdruk door de Univer- siteitsdrukkerij van de RU Groningen. 102 Bundelt 32 bijdragen: zie o.m. nrs. 25-28, 33, 38-39, 41, 173, 175, 182, 193, 197-198, 218, 225, 274, 517. LITERATUUROVERZICHT 1995 309

B. VROEGE MIDDELEEUWEN

228. [Agobard van Lyon] Karl HEIDECKER, Agobard en de onweermakers: magie en rationaliteit in de vroege Middeleeuwen. — De betovering van het middeleeuwse christendom (= nr. 1034), p. 171-194. 229. [Bonifatius] Marco MOSTERT, Bonifatius als geschiedvervalser. — Madoc, 9, 1995, p. 213-221, 3 afb. 230. [Gregorius van Tours] Pascale BOURGAIN, Grégoire de Tours en 1994. — Revue Mabillon, 67 (n.r. 6), 1995, p. 295-298.103 231. Pascal HEGEDUS, L'évêque dans les Libri decem Historiarum de Grégoire de Tours. — Mémoires de maîtrise (…) de l'Université Charles-de-Gaulle-Lille III (= nr. 129), p. 195. 232. Martin HEINZELMANN, Gregor von Tours (538-594), Zehn Bücher Geschichte: Historiographie und Gesellschaftskonzept im 6. Jahrhundert. Darmstadt, Wissenschaft- liche Buchgesellschaft, 1994, X-275-(1) p., ill. 233. [Lambertus van Maastricht] Eugène HONÉE, Lambertus, bisschop van Maastricht en martelaar: zijn leven, dood en patrocinium. — Trajecta, 4, 1995, p. 183-197, 2 afb., 1 kaart. * 234. [Bijbellezing] Gerard ROUWHORST, De lezing van de Schrift in de vroeg-christelijke liturgie. — Tijdschrift voor liturgie, 79, 1995, p. 330-347. 235. [Capitularia] Hubert MORDEK, Bibliotheca capitularium regum Francorum manuscripta: Überliefering und Traditionszusammenhang der fränkischen Herr- schererlasse. München, Monumenta Germaniae Historica, 1995, XLV-(1)-1158 p. (Monumenta Germaniae Historica. Hilfsmittel, 15). 236. [Geestelijk leven] Sylvie CALLISTE, La vie chrétienne des laïcs d'après les conciles mérovingiens des VIe-VIIe siècles. — Mémoires de maîtrise (…) de l'Université Charles de Gaulle-Lille III (= nr. 129), p. 194. 237. [Geestelijkheid, Seculiere] Catherine TONNEL, L'organisation du clergé séculier d'après les conciles mérovingiens des VIe-VIIe siècles. — Mémoires de maîtrise (…) de l'Université Charles-de-Gaulle-Lille III (= nr. 129), p. 195. 238. [Kerkvaders. Bibliografie] Eligius DEKKERS, o.s.b., Clavis Patrum Latinorum qua in Corpus Christianorum edendum optimas quasque scriptorum recensiones a Tertulliano ad Bedam commode recludit (…). Opera usus qua rem praeparavit et iuvit Aemilius Gaar (†) Vindobonensis. 3de vermeerderde en verbeterde editie. Steenbrugis, In Abbatia Sancti Petri & Turnhout, Brepols, 1995, XXXI-(1)-934 p. (Corpus Christianorum. Series Latina). 239. [—. Bijbelcitaten] Biblia patristica: index des citations et allusions bibliques dans la littérature patristique. Dl. 6: Hilaire de Poitiers, Ambroise de Milan, Ambrosiaster. Ed. Centre d'analyse et de documentation patristiques. Paris, CNRS Éditions, 1995, 374-(4) p.104 240. [—. Theologie] Cl. DAGENS, Une certaine manière de faire de la théologie: de l'intérêt des Pères de l'Église à l'aube du IIIe millénaire. — Nouvelle revue théolo- gique, 117, 1995, p. 65-83.

103 Naar aanleiding van het 14de eeuwfeest van Gregorius' overlijden. 104 Voortzetting van Lit. 1991 & 1992, nr. 323. 310 F. HENDRICKX

241. [Kerstening] Geert BERINGS, De christianisatie in de vroege Middeleeuwen. — Vlaanderen, 44, 1995, p. 169-171, 4 afb., 1 kaart. 242. [—. Nederlanden] Benoit LANNOO, De kerstening van de Lage Landen: naar een nieuwe lektuur van de Merovingische hagiografie? — Samenvattingen van licentiaatsverhandelingen en proefschriften Geschiedenis KU Leuven 1992 (= nr. 131), p. 42-43. 243. [Kloostervrouwen] Roger SCHOENBECHLER (†), o.s.b., Merovingian Monastic Women. — Magistra, 1, 1995, p. 333-372.105 244. [Kruisverheffing] Louis VAN TONGEREN, Exaltatio crucis: het feest van Kruis- verheffing en de zingeving van het kruis in het Westen tijdens de vroege Middeleeuwen. Een liturgie-historische studie. Proefschrift ter verkrijging van de graad van Doctor in de Godgeleerdheid aan de Theologische Faculteit Tilburg (…). Tilburg, University Press, 1995, 339-(5) p. (TFT-Studies, 25). 245. [Literatuur, Oud-christelijke] Harry Y. GAMBLE, Books and Readers in the Early Church: A History of Early Christian Texts. New Haven & London, Yale University Press, 1995, XII-337-(1) p. 246. [Macht en gezag] Mayke DE JONG, Marie-Thérèse BOS & Carine VAN RHIJN (eds.), Macht en gezag in de negende eeuw. Hilversum, Verloren, 1995, 179-(1) p., 6 genealog. tab., 1 kaart. (Utrechtse historische cahiers, jg. 16, 1995, nrs. 2-3).106 247. [Onderwijs, Klooster-] Mayke DE JONG, De school van de dienst des Heren: kloos- terscholen in het Karolingische Rijk. — Scholing in de Middeleeuwen (= nr. 210), p. 57-85. 248. Marco MOSTERT, Kennisoverdracht in het klooster: over de plaats van lezen en schrijven in de vroegmiddeleeuwse monastieke opvoeding. — Scholing in de Middeleeuwen (= nr. 210), p. 87-125. 249. [—, Zang-] M. VAN SCHAIK, Didactische vernieuwingen van het zangonderwijs in de elfde eeuw. — Scholing in de Middeleeuwen (= nr. 210), p. 173-187. 250. [Pausdom] Veronica ORTENBERG, ‘Angli aut Angeli': les Anglo-Saxons ont-ils ‘sauvé' la papauté au VIIe siècle? — Revue Mabillon, 67 (n.r. 6), 1995, p. 5-32. 251. [Prediking] Frederick W. GERBRACHT Jr., Social Reality and Christian Preaching in Late Antique Gaul (450-550 C. E.). Dth. [New York (NY)], New York University: Department of History, 1993 (xerografie: Ann Arbor/MI, University Microfilms Inter- national, 1995), (3)-VI-262 p.

105 Ada van Le Mans, Adela van Orp-le-Grand, Adelgundis van Maubeuge, Adeltrudis van Maubeuge, Agnefleta van Boissellière, Angadrisma van Oroir, Anstrudis van Laon, Aurea van Parijs, Bathildis van Chelles, Begga van Andenne, Berthoaria van Bourges, Bertilla van Consolre, Bova van Reims, Burgundofara/Fara van Faremoutiers, Clodesindis van Metz, Doda van Reims, Ercongotha van Faremoutiers, Ethelburga van Faremoutiers, Eusebia van Hamay, Eustadiola van Moyen-Moutier, Flavia van Jussan, Gertrudis van Nijvel, Gibetrudis van Faremoutiers, Godeberta van Noyon, Hercontrudis van Faremoutiers, Hereswitha van Chelles, Hunegundis van Homblières, Ida van Nijvel, Landrada van Münsterbilsen, Leudeberta van Faremoutiers, Mactefledis van Remiremont, Osanna van Jouarre, Reinhildis van Saintes, Rictrudis van Marchiennes, Salaberga van Laon, Sethryda van Faremoutiers, Waldetrudis van Mons. 106 Bundelt 9 bijdragen over dit onderwerp, o.m. bij de Karolingers (i.h.b. bij Karel de Kale), volgens de opvattingen van Hincmar van Reims en de Annalen van Sint Bertijns. Zie ook nr. 716. LITERATUUROVERZICHT 1995 311

252. [Schriftcultuur] Rosamond MCKITTERICK, Essai sur les représentations de l'écrit dans les manuscrits carolingiens. — La symbolique du livre (= nr. 1052), p. 37-64. 253. Pierre RICHÉ, De plaats van het schrift in de Karolingische beschaving. — Com- municatie in de Middeleeuwen (= nr. 176), p. 67-74. 254. [Vitae] Françoise HIRAUX, Les vitae des évangélisateurs: schéma de projets et de quotidiennetés. — La vie quotidienne des moines et chanoines réguliers (= nr. 678), II, p. 425-438. 255. [Vrouwen en heiligheid] Giselle DE NIE, ‘Consciousness Fecund through God': From Male Fighter to Spiritual Bride-Mother in Late Antique Female Sanctity. — Sanctity and Motherhood (= nr. 188), p. 100-161. 256. Ineke VAN ’T SPIJKER, Family Ties: Mothers and Virgins in the Ninth Century. — Sanctity and Motherhood (= nr. 188), p. 164-190. 257. [— en Kerk] Gillian CLOKE, ‘This female Man of God': Women and Spiritual Power in the Patristic Age, AD 350-450. London & New York, Routledge, 1995, XI-(1)-243-(1) p.

C. XIDE-XIIIDE EEUW

258. [Anno II van Keulen] Jos STÖVER, ‘Vir atrocis ingenii'. Een aartsbisschoppelijke parvenu: Anno van Keulen. — Madoc, 9, 1995, p. 2-7, 2 afb. 259. [Galbert van Brugge] Georges DECLERCQ, Galbert van Brugge en de verraderlijke moord op Karel de Goede: beschouwingen over tekst en auteur naar aanleiding van een nieuwe uitgave. — Handelingen der Maatschappij voor geschiedenis en oudheidkunde te Gent, n.r. 49, 1995, p. 71-117.107 260. [Hugo van Cluny] Armin KOHNLE, Abt Hugo von Cluny (1049-1109). Sigmaringen, Thorbecke, 1993, 388 p. + 2 genealog. tab., 3 kaarten. (Beihefte der Francia, 32). 261. [Jan van Waasten] Marc CARNIER, Jan van Waasten en de hervorming van het Ieperse kapittel. — Serta devota (= nr. 94), II, p. 57-64. 262. [Margaretha van Ieper] Margot H. KING (ed.), The Life of Margaret of Ypres, by Thomas de Cantimpré. Translated, with notes, by (…). 2de editie, Toronto (Ontario), Peregrina Publishing, 1995, 85-(1) p. (Peregrina Translations Series, 15).108 263. [Nikolaas van Chièvres] Dirk VAN DE PERRE, De datum van de bisschopswijding van Nikolaas van Chièvres (1136-1167) en de gevolgen voor de datering van zijn oorkonden. — Het Land van Aalst, 47, 1995, p. 143-156.109 264. [Vincentius van Beauvais] Eva ALBRECHT, Vincent van Beauvais: auctor of com- pilator? De vraag naar authenticiteit gesteld in het licht van de ontstaansgeschiedenis van de Epilogus Speculi historialis: continens Tractatum de ultimis temporibus. — Samen- vattingen van licentiaatsverhandelingen en proefschriften Geschiedenis KU Leuven 1994 (= nr. 131), p. 9-10. 265. [Walter van Terwaan] David C. VAN METER, Eschatology and the Sanctification of the Prince in Twelft-Century Flanders: The Case of Walter of Thérouanne's Vita Karoli comitis Flandriae. — Sacris erudiri, 35, 1995, p. 115-131.

107 Naar aanleiding van de uitgave geciteerd in Lit. 1994, nr. 286. 108 Oorspronkelijke editie: 1990. 109 Bisschop van Kameijk. 312 F. HENDRICKX

266. [Willem van Saint-Thierry] Teodoro H. MARTIN-LUNAS (ed.), Guillermo de St. Thierry, Carta a los hermanos de Monte Dei y otros escritos. Edición presentada y preparada por (…). Salamanca, Ediciones Sígueme, 1995, 210 p. (Ichthys, 18). 267. Michaela PFEIFER, Wilhelms von Saint-Thierry Goldener Brief und seine Bedeutung für die Zisterzienser. — Analecta Cisterciensia, 50, 1994, p. 3-250; 51, 1995, p. 3-109. 268. Christophe VUILLAUME, o.s.b., La connaissance de Dieu d'après Guillaume de Saint-Thierry. — Collectena Citerciensia, 57, 1995, p. 249-270. 269. WILHELM VON SAINT-THIERRY, Meditative Gebete. [Übersetzung aus dem Lateinischen]: Thomas KURENT (†), o.cist., Bernhard KOHOUT-BERGHAMMER, o.cist. u.a. 2de editie. Eschenbach, Zisterzienserinnen-Abtei, 1993, 119-(1) p. (Texte der Zisterzienser-Väter, 1).110 * 270. [Biechtvadershandleiding] Marco MOSTERT, Boerengeloof in de dertiende eeuw: met een uitgave en vertaling van Frater Rudolfus, De officio cherubim II, 8-10. — De betovering van het middeleeuwse christendom (= nr. 1034), p. 217-261.111 271. [Canoniek en Romeins recht] E. C. COPPENS, Met recht geleerd? Super speculam en het rechtsonderwijs aan de Universiteit van Parijs in het begin van de dertiende eeuw. — Geloof, moraal en intellect (= nr. 192), p. 126-138.112 272. [Disputatio] Olga WEIJERS, La ‘disputatio' à la Faculté des arts de Paris (1200- 1350 environ). Esquisse d'une typologie. Turnhout, Brepols, 1995, 175-(1) p. (Studia artistarum. Études sur la Faculté des arts dans les universités médiévales, 2). 273. [Ethiek] Bonnie KENT, Virtues of the Will: The Transformation of Ethics in the Late Thirteenth Century. Washington, D.C., The Catholic University of America Press, 1995, VIII-(2)-270 p. 274. [Filosofie en theologie] Andreas SPEER, Reception – Mediation – Innovation. Philosophy and Theology in the Twelfth Century. — Bilan et perspectives des études médiévales en Europe (= 226), p. 129-149. 275. [Hostieprofanatie] Joanie DEHULLU, ‘L'affaire des Billettes' en de beschuldi- ging van hostieprofanatie in Parijs (1290). — Samevattingen van licentiaatsverhandelingen en proefschriften Geschiedenis KU Leuven 1992 (= nr. 131), p. 18-19. 276. [Kinderopvoeding] Freek SPINNEWIJN, De opvoeding en leefwereld van adellijke kinderen in de Volle Middeleeuwen geïllustreerd met een case-study van Robert de Blois, een 13de-eeuws didacticus. — Samenvattingen van licentiaatsverhandelingen en proefschriften Geschiedenis KU Leuven 1993 (= nr. 131), p. 60-61. 277. [Kloosterwezen in Franse literatuur] Paul BRETEL, Les ermites et les moines dans la littérature française du Moyen Age (1150-1250). Paris, Champion, 1995, (6)-810-(4) p. (Nouvelle bibliothèque du Moyen Age, 32). 278. [Verdraagzaamheid, Religieuze] Jean COTTIAUX, Un plaidoyer liégeois du XIIIe siècle en faveur de la non-violence et de la tolérance religieuse. Une initiative à portée européenne? — Bulletin de la Société d'art et d'histoire du diocèse de Liège, 60, 1995, p. 1-45.

110 Eerste editie: 1983. 111 Tussen 1235 en 1250 geschreven door een zekere Broeder Rudolfus ergens tussen Mainz en Erfurt. 112 Betreft een ‘motu proprio' van paus Honorius III (16 november 1219) waarin clerici worden verboden Romeins recht te studeren. LITERATUUROVERZICHT 1995 313

279. [Vrouwen en mystiek] Claudia ELIASS, Die Frau ist die Quelle der Weisheit: weib- liches Selbstverständnis in der Frauenmystik des 12. und 13. Jahrhunderts. Pfaffenweiler, Centaurus, 1995, (8)-211-(1) p. (Frauen in Geschichte und Gesellschaft, 28).113

D. BEATRIJS. HADEWIJCH. RUUSBROEC

Beatrijs

280. Ritamary BRADLEY, Beatrice of Nazareth (c. 1200-1268): A Search for her True Spirituality. — Vox mystica (= nr. 93), p. 57-74. 281. Martie DIEPERINK, Beatrijs van Nazareth (= Vrouwenspiritualiteit in de Middel- eeuwen, 1). — Zaken die God raken, 5, 1994, nr. 5, p. 4-6, 2 afb. 282. Wim VAN DEN DUNGEN, Zeven Manieren van Heilige Minne: een interpretatie. Antwerpen, In eigen beheer, 1995, (6)-III-(1)-214-(2) p.

Hadewijch

283. Martie DIEPERINK, Hadewijch (= Vrouwenspiritualiteit in de Middeleeuwen, 2). — Zaken die God raken, 6, 1995, nr. 1, p. 4-6, 1 afb. 284. Herman VEKEMAN, ‘So ridic minen hoghen telt’: een nieuwe lectuur van het Xde Strofische Gedicht. — Lingua Theodisca (= nr. 92), II, p. 905-913.

Ruusbroec

285. A. M. BASTINGS, Edelstenen bij Maerlant en Ruusbroec. — Scientiarum historia, 21, 1995, nr. 2, p. 89-98, 3 tab. 286. Marjan BREMS, Jan van Ruusbroec (1293-1381) rond de eeuwwisseling. Lth. Wilrijk, Universitaire Instelling Antwerpen: Departement Germaanse Taal- en Letterkunde, 1995, (3)-75 p.114 287. Guido DE BAERE, s.j., Jean Ruusbroec. — Patrimoine littéraire européen, dl. 5: Premières mutations de Pétrarque à Chaucer (1304-1400). Anthologie en langue française, sous la direction de Jean-Claude POLET, Bruxelles, De Boeck-Larcier, 1995, p. 483-491. 288. Guido DE BAERE, s.j., De ontplooiing van Ruusbroecs mystieke terminologie in de Brulocht. — Siet, de brudegom comt (= nr. 293), p. 21-36. 289. JAN VAN RUUSBROEC, Det åndelige bryllups smykke. Oversatt fra Middelneder- landsk av Kåre LANGVIK-JOHANNESSEN, Oslo, Solum Forlag, 1995, 222 p. 290. JAN VAN RUUSBROEC, The Spiritual Espousals. Edited by J. ALAERTS, s.j. Trans- lated by H. ROLFSON, o.s.f. Introduced by P. MOMMAERS, s.j. Directed by G. DE BAERE, s.j. Collegeville (MN), The Liturgical Press, 1995, VIII-119 p. (A Michael Glazier Book).115

113 Met bijzondere aandacht voor Hildegardis van Bingen, Elisabeth van Schönau en Gertrudis van Helfta. 114 Aanvullend: Elisabeth LEIJNSE, Symbolisme en nieuwe mystiek in Nederland voor 1900: een onderzoek naar de Nederlandse receptie van Maurice Maeterlinck, met de uitgave van een handschrift van Lodewijk van Deyssel, Genève, Droz, 1995, p. 538 s.v. Ruusbroec, Jan van (Bibliothèque de la Faculté de Philosophie et Lettres de l'Université de Liège, 262). 115 In deze publicate werden de Engelse inleiding en de Engelse Brulocht-vertaling volgens de Brepols-editie van 1988 (Corpus Christianorum, Series Continuatio Medievalis, 103) heruitgegeven. 314 F. HENDRICKX

291. JOHN OF RUYSBROECK, The Adornment of the Spiritual Marriage – The Sparkling Stone – The Book of Supreme Truth. Translated from the Flemish by C. A. WYNSCHENK DOM. Edited with an introduction and notes by Evelyn UNDERHILL. First published by [Dent & Dutton] in MCMXVI (London & N. Y.). Facsimile reprint. Felinfach (Lampeter/Dyfed), Llanerch Publishers, 1995, XXXII-259-(3) p. 292. Thom MERTENS, Het beeld van Ruusbroec in de Middelnederlandse handschriften. — Siet, de brudegom comt (= nr. 293), p. 65-82.116 293. Thom MERTENS (ed.), ‘Siet, de brudegom comt': facetten van Die geestelike brulocht van Jan van Ruusbroec (1293-1381). Kampen, Kok, 1995, 112 p.117 294. P. MOMMAERS, s.j., Internationale uitstraling van de Nederlandse mystieke literatuur. — Nederlands in culturele context. Handelingen Twaalfde Colloquium Neerlandicum, Universitaire Faculteiten Sint-Ignatius Antwerpen, 28 augustus - 3 september 1994, red. Th. A. J. M. JANSSEN, P. G. M. DE KLEIJN & A. M. MUS- SCHOOT, Woubrugge, Internationale Vereniging voor Neerlandistiek, 1995, p. 133- 151.118 295. Paul MOMMAERS, s.j., De ‘natuurlijke' weg naar binnen. — Siet, de brudegom comt (= nr. 293), p. 37-48. 296. Paul MOMMAERS, s.j., ‘Opgaen' en ‘nedergaen' in het werk van Jan van Ruus- broec. — Ons geestelijk erf, 69, 1995, p. 97-113, 193-215. 297. Paul MOMMAERS, s.j. & Jan VAN BRAGT, c.i.c.m., Mysticism Buddhist and Christian: Encounters with Jan van Ruusbroec. New York, Crossroad, 1995, V-(1)-302 p. (Nanzan Studies in Religion and Culture). 298. Paul MOMMAERS, s.j. & Jan VAN BRAGT, c.i.c.m., Ruusbroec in gesprek met het Oosten: mystiek in boeddhisme en christendom. Uit het Engels vertaald door Willem DE SMALEN. Averbode, Altiora & Kampen, Kok, 1995, 438 p.119 299. RUUSBROEC L'ADMIRABLE, La louange, oeuvre d'un coeur qui aime. Texte. — Christus. Revue de formation spirituelle, 42, 1995, nr. 167, p. 320-322. 300. Johan SEYNNAEVE, Linguistic Comments in Gheraert's Prologue to Ruus- broec's Works. — The Mystical Tradition and the Carthusians (= nr. 827), IV, p. 16-25. 301. Loet SWART, Het vergezicht van de auteur en het ongeduld van de tekst: over Jan van Ruusbroec en zijn hoofdwerk Die gheestelike brulocht. — Geloof, moraal en intellect (= nr. 192), p. 38-46. 302. Paul VERDEYEN, s.j. Hoe zijn Bernardus en Willem aanwezig in de Brulocht? — Siet, de brudegom comt (= nr. 293), p. 9-20. 303. P. VERDEYEN, s.j., Ruusbroec et les Chartreux. — The Mystical Tradition and the Carthusians (= nr. 827), IV, p. 5-15. 304. Geert WARNAR, Meester Eckhart, Walter van Holland en Jan van Ruusbroec: historische en literaire betrekkingen in de Middelnederlandse mystiek. — Ons geestelijk erf, 69, 1995, p. 3-25.

116 Hij schreef ook Ter inleiding (p. 7-8) op de bundel. 117 Bundelt de 5 lezingen gehouden op de wetenschappelijke studiedag die het Ruusbroec- genootschap op 4 september 1993 organiseerde n.a.v. de herdenking van het zevenhonderdste geboortejaar van Ruusbroec. Zie nrs. 288, 292, 295, 302, 305. 118 Met vooral aandacht voor de uistraling van Ruusbroec tot in de 17de eeuw. 119 Vertaling van nr. 297 Met een Nawoord door Paul MOMMAERS. LITERATUUROVERZICHT 1995 315

305. Frank WILLAERT, Is Ruusbroecs Brulocht literatuur? — Siet, de brudegom comt (= nr. 293), p. 49-64.

E. MODERNE DEVOTIE

306. [Duitsland, Noordwest-] Ulrich HINZ, Die nordwestdeutschen Brüder vom Gemeinsamen Leben in der zweiten Hälfte des 16. Jahrhunderts: zur Konfrontation mit der beginnenden katholischen Konfessionalisierung. — Ons geestelijk erf, 69, 1995, p. 157-174. * 307. [Grote en begijnen] A. G. WEILER, Geert Grote en begijnen in de begintijd van de Moderne Devotie. — Ons geestelijk erf, 69, 1995, p. 114-132. 308. [Veghe, Schlatter] Monika COSTARD, Zwischen Mystik und Moraldidaxe: Deutsche Predigten des Fraterherren Johannes Veghe und des Dominikaners Konrad Schlatter in Frauenklöstern des 15. Jahrhunderts. — Ons geestelijk erf, 69, 1995, p. 235-259. * 309 [Denkwijze] Henk HEIDEVELD, HH interviewt GG (Geert Grote). Zwolle, Uitgave VVV, 1995, 12 p.120 310. Karl-Heinz MENKE, Devotio moderna und Devotio postmoderna. — Interna- tionale katholische Zeitschrift Communio, 24, 1995, p. 61-72. 311. [Tekstvarianten] Volker HONEMANN, Textvarianz im Milieu der Devotio moderna. Zur Genese der verschiedenen Fassungen von Super modo vivendi devotorum hominum simul commorantium und De libris teutonicalibus. — Lingua Theodisca (= nr. 92), II, p. 969-978. 312. [Tijdsindeling] Rudolf Th. M. VAN DIJK, Tijdordening in de devote over- weging. — Geloof, moraal en intellect (= nr. 192), p. 139-159. 313. [Zusterboeken] Wybren SCHEEPSMA, ‘For herebey I hope to rouse some to Piety': Books of Sisters from Convents and Sister-Houses associated with the Devotio Moderna in the Low Countries. — Women, the Book and the Godly (= nr. 189), I, p. 27-40.

F. THOMAS A KEMPIS EN DE NAVOLGING

314. Elizabeth Psakis ARMSTRONG, Womanly Men and Manly Women in Thomas à Kempis and St. Teresa. — Vox mystica (= nr. 93), p. 107-115. 315. THOMAS A KEMPIS, De navolging van Christus, naar de Brusselse autograaf. Vertaald door Gerard WIJDEVELD en ingeleid door Paul VAN GEEST. 3de uitgave. Kapellen, Pelckmans & Kampen, Kok Agora, 1995, 280 p., titelpl. 316. P. J. J. VAN GEEST, ‘Ne ergo desperet homo fragilis in malis…': over het mensbeeld van Thomas a Kempis (1379/80-1471). — Geloof, moraal en intellect (= nr. 192), p. 93-109.

120 Alhoewel reeds geschreven in 1984 ter gelegenheid van het Geert Grote-jaar werd het pas nu gepubliceerd n.a.v. van het feit dat het in 1995 zeshonderd jaar geleden is dat het Kapittel van Windesheim werd opgericht. 316 F. HENDRICKX

G. XIVDE-XVDE EEUW

317. [Bake] Wybren SCHEEPSMA, De trechter en de spin: metaforen voor mystiek leiderschap van Alijt Bake. — Ons geestelijk erf, 69, 1995, p. 222-234. 318. [Bloemardinne] Gaston COMPERE, Bloemardinne ou Du séraphique amour. Roman. Bruxelles, Les Éperonniers, 1991, 271-(1) p. (Coll. Maintenant ou jamais). 319. [Bruni] Judith OLIVER, L'héritage de Philippe Bruni, doyen du chapitre de Sainte-Croix, de retour à Liège. — Bulletin de la Société d'art et d'histoire du diocèse de Liège, 60, 1995, p. 47-63, 6 afb.121 320. [Callaert] Theo COUN, ‘Alsoe soudic dat dietschen': Vranke Callaert als vertaler van Latijns geestelijk proza. — Ons geestelijk erf, 69, 1995, p. 26-46, 3 afb. 321. Theo COUN, De lokalisering van de Bijbelvertaler van 1360 en Vranke Callaert. — Lingua Theodisca (= nr. 92), I, p. 153-161. 322. [Cloes] John KNAEPEN, Nicolas Cloes dit Sarazin, doyen du chapitre collégial de Saint-Hadelin à Visé (1452-1498). — Leodium, 80, 1995, p. 10-21. 323. [Fillastre] Evencio BELTRAN, Guillaume Fillastre (ca. 1400-1473), évêque de Verdun, de Toul et de Tournai. — Pratiques de la culture écrite en France au XVe siècle (= nr. 24), p. 31-54. 324. [Hulshout] Adriaan PATTIN, o.m.i., Een vijftiende-eeuws commentaar op het De divinis nominibus van Pseudo-Dionysius: een onbekend werk van Johannes Hulshout van Mechelen (1405-1475). Een studie over de bronnen van dit werk. — Mechliniensia (= nr. 95), p. 53-64. 325. [Porete] Maria LICHTMANN, Marguerite Porete's Mirror for Simple Souls: Inverted Reflection of Self, Society, and God. — Studia mystica, 16 (n.r. 1), 1995, p. 4-29. 326. Margherita PORETE, Lo specchio delle anime semplici. Traduzione di Giovanna FOZZER. Prefazione storica di Romana GUARNIERI. Commento di Marco VANNINI. Testo mediofrancese a fronte. Versione trecentesca italiana in appendice. Cinisello Balsamo (Milano), San Paola, 1994, 646-(2) p. (Classici del pensiero cristiano, 9).122 * 327. [Auteurs en teksten, Latijnse] Jean-Pierre ROTHSCHILD, Bibliographie annuelle du Moyen-Age tardif: auteurs et textes latins. Rassemblée et compilée à la section latine de l'Institut de recherche et d'histoire des textes (C.N.R.S.), avec la collaboration de Pasacle BERMON & Patrice SICARD. Dl. 5: D'après des publications diffusées au deuxième semestre de 1994 et au premier semestre de 1995. Paris & Turnhout, Brepols, 1995, VIII-584 p.123 328. [Burgerlijkheid] Herman PLEIJ, With a View to Reality: The Rise of Bourgeois- Ideals in the Late Middle Ages. — Flanders in a European Perspective (= nr. 1135), p. 3- 24.

121 Betreft vier grote koorboeken uit de 14de eeuw die uit privé-bezit aan de rechtmatige eigenaar werden teruggegeven. 122 De 14de-eeuwse Italiaanse tekst verschijnt in bijlage onder een eigen titel: Lo specchio dell'anime semplici le quali stanno in volontà e desiderio. Edizione della versione trecentesca in volgare italiano (ms Riccardiano 1468), a cura di Romana GUARNIERI, p. 503-624 (handschrift bewaard in de Biblioteca Nazionale di Firenze). 123 In totaal 4249 nummers. LITERATUUROVERZICHT 1995 317

329. [Censuur] J. M. M. H. THIJSSEN, Academische censuur en leergezag in de veertiende eeuw: Parijs of Avignon? — Geloof, moraal en intellect (= nr. 192), p. 3-14. 330. [Historiebijbel] Margarete ANDERSSON-SCHMITT (ed.), Die Lübecker Histo- rienbibel: die niederdeutsche Version der Nordniederländischen Historienbibel. Köln, Weimar & Wien, Böhlau, 1995, XXIX-(3)-333-(3) p. + 4 buitentekstafb. (Niederdeutsche Studien, 40).124 331. [Liederen, Devotie-] J. B. OOSTERMAN, Gesproken, gebeden, gezongen: Minen dienst die es bereit en Alle minen troost die is bereyt. — Ons geestelijk erf, 69, 1995, p. 216-221. 332. [Lucidarius] P. BANGE, De Dietsche Lucidaris: een Middelnederlandse ‘summa' voor het volk? — Geloof, moraal en intellect (= nr. 192), p. 15-24.125 333. [Mystiek en literatuur] Thom MERTENS, Mystieke cultuur en literatuur in de late Middeleeuwen. — Grote lijnen (= nr. 203), p. 117-135, 205-217. 334. [Ogencommunie] Charles CASPERS, The Western Church during the Late Middle Ages: ‘Augenkommunion' or Popular Mysticism? — Bread of Heaven (= nr. 157), p. 83-97.126 335. [Onderwijs] Olga WEIJERS (ed.), Vocabulary of Teaching and Research between Middle Ages and Renaissance. Proceedings of the Colloquium London, Warburg Institute, 11-12 March 1994. Turnhout, Brepols, 1995, 254-(2) p. (Civicima. Études sur le vocabulaire intellectuel du Moyen Age, 8).127 336. A. G. WEILER, Christelijke identiteit, morele vorming en laat-middeleeuws onderwijs. — Geloof, moraal en intellect (= nr. 192), p. 177-198.128 337. [—, Stedelijk] A. M. J. VAN BUUREN, ‘Want ander konsten sijn my te hoghe': de stadsschool in de Nederlanden in de late Middeleeuwen. — Scholing in de late Middeleeuwen (= nr. 210), p. 221-238. 338. [—, Universitair] Rainer Christoph SCHWINGES, Europäische Studenten des späten Mittelalters. — Die Universität in Alteuropa (= nr. 169), p. 129-146. 339. [Ordinarius] Kees VELLEKOOP, A priori: de Ordinarius van St.-Marie. — Madoc, 9, 1995, p. 98-101, 1 afb.129 340. [Ridderboec] Geert WARNAR, Het Ridderboec: over Middelnederlandse literatuur en lekenvroomheid. Amsterdam, Prometheus, 1995, 241-(1) p. (Nederlandse literatuur en cultuur in de Middeleeuwen, 10). 341. [Rijmgebeden] J. B. OOSTERMAN, De gratie van het gebed. Middelnederlandse gebeden: overlevering en functie met bijzondere aandacht voor produktie en receptie in Brugge (1380-1450). Dl. 1: Studie. Dl. 2: Repertorium. Amsterdam, Prometheus, 1995, 460 p. (doorlopend), 50 afb. (Nederlandse literatuur en cultuur in de Middel- eeuwen, 12).

124 1470. 125 Anonieme berijmde Middelnederlandse vertaling uit de eerste helft van de 14de eeuw van het catechetische traktaat Elucidarium, in het begin van de 12de eeuw geschreven door Honorius Augustodunensis (Regensburg) presbyter et scholasticus. Over de betekenis van het cognomen, zie ook n. 156. 126 Betreft de beschouwing van de geestelijke communie op het ogenblik van de elevatie van de hostie in de mis. 127 Bundelt over dit thema 14 bijdragen: zie o.m. nr. 168. 128 Met inbegrip van Erasmus' invloed op de vernieuwing van het onderwijs. 129 Hs. Londen, British Library, Add. 7969 (2de kwart 15de eeuw). Kapittelkerk te Utrecht. 318 F. HENDRICKX

342. Johan B. OOSTERMAN, A Prayer of One's Own: Rhymes Prayers and their Authors in Bruges in the First Half of the Fifteenth Century. — Flanders in a European Perspective (= nr. 1135), p. 731-744. 343. [—: O soete cruce] Werner VERBEKE, O soete cruce …: een berijmd gebed in handschrift Brussel, K. B., 19588. — Serta devota (= nr. 94), II, p. 297-313.

H. VROOMHEID BUITEN DE NEDERLANDEN

344. [Duitsland] Debra L. STOUDT, ‘Wer pistu das mit mir reddet?': Dialogue in the Works of the Fourteenth-Century German Female Mystics. — Studia mystica, 16 (n.r. 1), 1995, p. 30-51. 345. [Engeland] Anne Clark BARTLETT, ‘A Reasonable Affection': Gender and Spiritual Friendship in Middle English Devotional Literature. — Vox mystica (= nr. 93), p. 131-145. 346. Nancy L. CONNER, Body and Soul: Sexuality and Sanctity in the English Lives of Women Saints (800-1500). Dth. [Providence (RI)], Brown University: Department of English, 1993 (xerografie: Ann Arbor/MI, University Microfilms International, 1995), (6)-VI-203-(1) p. 347. Anne M. DUTTON, Passing the Book: Testamentary Transmission of Religious Literature to and by Women in England (1350-1500). — Women, the Book and the Godly (= nr. 189), I, p. 41-54. 348. Christopher HARPER-BILL (ed.), Religious Belief and Ecclesiastical Careers in Late Medieval England. Proceedings of the Conference held at Strawberry Hill, Easter 1989. Woodbridge, The Boydell Press, 1991, XVII-(1)-238 p. (Studies in the History of Medieval Religion, 3).130 349. Stephen E. HAYES, Of Three Workings in Man's Soul: A Middle English Prose Meditation on the Annunciation. — Vox mystica (= nr. 93), p. 177-199. 350. J. Frank HENDERSON, Feminizing the Rule of Benedict in Medieval England. — Magistra, 1, 1995, p. 9-38. 351. Catherine INNES-PARKER, Ancrene Wisse and ≠e wohunge of ure lauerd: The Thirteenth-Century Female Reader and the Lover-Knight. — Women, the Book and the Godly (= nr. 189), I, p. 137-147. 352. Nike KOCIJANCIC-POKORN, Original Audience of The Cloud of Unknowing (in Support of the Carthusian Authorship). — The Mystical Tradition and the Carthusians (= nr. 827), I, p. 60-77. 353. Jacqueline MURRAY, The Absent Penitent: The Cure of Women's Souls and Confessor's Manuals in Thirteenth-Century England. — Women, the Book and the Godly (= nr. 189), I, p. 13-25. 354. Bruce NORQUIST, Glossary of Certain Key Theological Terms in the Cloud. — The Mystical Tradition and the Carthusians (= nr. 827), I, p. 23-59. 355. Gopa ROY, ‘Sharpen your Mind with the Whetstone of Books': The Female Recluse as Reader in Goscelin's Liber confortatorius, Aelred of Rievaulx's De insti- tutione inclusarum and the Ancrene Wisse. — Women, the Book and the Godly (= nr. 189), I, p. 113-122.

130 Bundelt 8 bijdragen: zie o.m. nr. 809. LITERATUUROVERZICHT 1995 319

356. Roger SCHOENBECHLER (†), o.s.b., Anglo-Saxon Monastic Women. — Magistra, 1, 1995, p. 139-171. 357. Antha SPRECKELMEYER, Feminine Experience in the Northern Metrical Version of the Benedictine Rule. — Magistra, 1, 1995, p. 267-280. 358. Linda Marie ZAERR, Mystical Meaning: The Bell Founder's Window at York Minster. — Studia mystica, 16 (n.r. 1), 1995, p. 52-71, 8 afb.131 359. [Nürnberg] Ulrike STRASSER, Brides of Christ, Daughters of Men: Nurem- berg Poor Clares in Defense of their Identity (1524-1529). — Magistra, 1, 1995, p. 193-248. * 360. [Aelred van Rievaulx] AELRED VON RIEVAULX, Spiegel der Liebe. Übersetzung [aus dem Lateinischen]: M. Hildegard BREM, o.cist. Eschenbach, Zisterzienserinnen- Abtei, 1989, 285-(1) p. (Texte der Zisterzienser-Väter, 2). 361. Edwin L. CONNER, ‘Goostly friend in God': Aelred of Rievaulx's De spirituali amicitia as a Source of The Cloud of Unknowing. — Vox mystica (= nr. 93), p. 87-98. 362. Anselm HOSTE, o.s.b. Aelred van Rievaulx, Een leefregel voor reclusen. Met een historische bijdrage over de reclusen in Vlaanderen. Zegelsem, Monatserium Mariakluizen, 1995, 143-(1) p., ill.132 363. Brian Patrick MCGUIRE, Brother and Lover: Aelred of Rievaulx. New York, Crossroad, 1994, XVIII-186 p., 2 geneal. tab., 1 kaart. 364. Thomas RENNA, Moses in the Writings of Aelred of Rievaulx. — Cîteaux. Commentarii Cistercienses, 46, 1995, p. 111-126.133 365. Katherine TE PAS YOHE, Aelred's Guidelines for Physical Attractions. — Cîteaux. Commentarii Cistercienses, 46, 1995, p. 339-351. 366. [Alanus van Rijsel] Françoise HUDRY (ed.), Alain de Lille, Règles de théologie suivi de Sermon sur la sphère intelligible. Introduction, traduction et notes par (…). Paris, Cerf, 1995, 294-(6) p. (Sagesses chrétiennes). 367. [Augustinus] Thomas L. AMOS, Augustine and the Education of the Early Medieval Preacher. — Reading and Wisdom (= nr. 369), p. 23-40. 368. Richard James DOUGHERTY, ‘Magnum opus et arduum': The Structure and the Argument of St. Augustine's De civitate Dei. Dth. [Irving (TX)], University of Dallas: Institute of Philosophic Studies, 1993 (xerografie: Ann Arbor/MI, University Micro- films International, 1995), (6)-433-(1) p. 369. Edward D. ENGLISH (ed.), Reading and Wisdom: The De doctrina christiana of Augustine in the Middle Ages. Notre Dame (IN) & London, University of Notre Dame Press, 1995, XI-(1)-188 p. (Notre Dame Conferences in Medieval Studies, 6).134

131 Ca. 1325. 132 Reclusen in Vlaanderen (incl. Brabant, Prinsbisdom Luik en Frans-Vlaanderen): Affligem, Antwerpen, Averbode, Bergen, Borgloon, Brugge, Brussel, Cantimpré, Corbie, Damme, Diest, Fosses (Luik), Grimbergen, Guvens, Herent, Hoei, Hunnegem (Geraardsbergen), Kinrooi (Maaseik), Leuven, Luik, Mechelen, Nijvel, Oignies (Namen), Oudenburg, Postel, Rijsel, Rotselaar, Scopignies, Saint-Amand-les-Eaux, Sint-Jan ter Biezen, Sint-Kruis (Brugge), Sint-Omaars, Tielt, Tongerlo. 133 In deze bijbelse figuur zag Aelred van Rievaulx een voorloper van de benedictijner vita monastica. 134 Bundelt 11 bijdragen, o.m. over de invloed van dit geschrift op de School van Sint-Victor, i.h.b. bij Hugo en Andreas van St.-Victor. Zie ook nr. 367. 320 F. HENDRICKX

370. Georges FOLLIET, Deux grandes éditions de saint Augustin au 19e s.: Gaume (1836-1839) – Migne (1841-1842). — Augustiniana, 45, 1995, p. 5-44. 371. Tony HUNT, An Anglo-Norman Rule of St. Augustine. — Augustiniana, 45, 1995, p. 177-189.135 372. A. P. ORBAN, Augustinus en Cassiodorus: twee pogingen om het heidens Latijns onderwijs te kerstenen. — Scholing in de Middeleeuwen (= nr. 210), p. 37-56. 373. [Beda Venerabilis] Frédéric DUPONT, Les évêques d'après l'Histoire ecclé- siastique de Bède le Vénérable. La conversion des Anglo-Saxons. — Mémoires de maîtrise (…) de l'Université Charles-de-Gaulle-Lille III (= nr. 129), p. 195. 374. An ROSKAM, De leefwereld en de opvattingen van Beda Venerabilis (673-735) in zijn homilieën. — Samenvattingen van licentiaatsverhandelingen en proefschriften Geschiedenis KU Leuven 1992 (= nr. 131), p. 54. 375. Benedicta WARD, s.l.g., ‘To me dearest sister': Bede and the Educated Woman. — Women, the Book and the Godly (= nr. 189), I, p. 105-111. 376. [Benedictus] André BORIAS, o.s.b., Saint Benoît et l'Italie du VIe siècle: essai d'approche sociologique de la Règle bénédictine. — Collectanea Cisterciensia, 57, 1995, p. 280-307. 377. John E. CREAN Jr., Benedict in Berlin: Another Feminine Voice. — Magistra, 1, 1995, p. 172-190.136 378. Hugh FEISS, o.s.b. (ed.), Explanation of The Rule of Benedict by Hildegard of Bingen. Translated, with introduction, notes and commentary, by (…). 2de editie. Toronto (Ontario), Peregrina Publishing, 1995, 62 p., ill. (Peregrina Translations Series, 14).137 379. GREGOR DER GROßE, Der hl. Benedikt: Buch II der Dialoge, lateinisch/deutsch. Hg. im Auftrag der Salzburger Äbtekonferenz. St. Ottilien, EOS, 1995, 245-(1) p., 9 afb., 1 kaart. 380. Anselm GRÜN, o.s.b. & Meinrad DUFNER, o.s.b., De Regel van Benedictus en de spiritualiteit van beneden. — Benedictijns tijdschrift, 56, 1995, p. 71-78.138 381. Benedict M. GUEVIN, o.s.b., Lecture liturgico-éthique du code pénal et du traité de la satisfaction de la Règle bénédictine. — Collectanea Cisterciensia, 57, 1995, p. 308-330. 382. [Bernardus van Clairvaux] Theo M. M. A. C. BELL, Bernhard von Clairvaux als Quelle Martin Luthers. — Bijdragen. Tijdschrift voor filosofie en theologie, 56, 1995, p. 2-18. 383. BERNHARD VON CLAIRVAUX, Sämtliche Werke lateinisch/deutsch. Hg. von Gerhard B. WINKLER in Verbindung mit Alberich ALTERMATT, Denis FARKASFALVY & Polykarp ZAKAR. Wissenschaftliche Redaktion: Josef SCHWARZBAUER. Dln. 5-6. Inns- bruck, Tyrolia-Verlag, 1994-1995, 645-(1) p.; 711-(1) p.139 384. Hein BLOMMESTIJN, o.carm., The Art of Loving God: De diligendo Deo of Bernard of Clairvaux. — Studies in Spirituality, 5, 1995, p. 104-126.

135 Hs. Oxford, Bodleian Library, Bodley 57 (S.C. 2004), f. 2r-4r (2de helft 13de eeuw - begin 14de eeuw). 136 Hs. Berlijn, Staatsbibliothek Preußischer Kulturbesitz, Ms. germ. 0810. 137 Oorspronkelijke editie: 1990. 138 Betreft het zevende kapittel: Over de nederigheid. 139 Vervolg op Lit. 1993, nr. 302. LITERATUUROVERZICHT 1995 321

385. Hein BLOMMESTIJN, o.carm., Iedere mens heeft reden om God te beminnen – Bernard van Clairvaux. — Speling, 46, 1994, nr. 3, p. 81-88. 386. Hein BLOMMESTIJN, o.carm., Waarom zou de mens God beminnen? – Bernard van Clairvaux. — Speling, 46, 1994, nr. 2, p. 94-100. 387. Adriaan H. BREDERO, Der heilige Bernhard von Clairvaux im Mittelalter: von der historischen Person zur Kultgestalt. — Bernhard von Clairvaux (= nr. 389), p. 141-159. 388. Françoise CALLEROT, o.c.s.o., Une parole ‘merveilleuse' dans la Lettre aux Char- treux de Saint Bernard (Lettre 11). — Collectanea Cisterciensia, 57, 1995, p. 163-180. 389. Kaspar ELM (ed.), Bernhard von Clairvaux: Rezeption und Wirkung im Mittel- alter und in der Neuzeit. Wiesbaden, Harrassowitz, 1994, (3)-436 p., 53 afb. (Wolfen- bütteler Mittelalter-Studien, 6).140 390. Xavier FRISQUE, o.c.s.o., La parole chantée chez saint Bernard: une lecture de sa Lettre à l'abbé de Montiéramey. — Collectanea Cisterciensia, 57, 1995, p. 191-218. 391. Ferruccio GASTALDELLI, Optimus praedicator: l'opera oratoria di san Bernardo. — Analecta Cisterciensia, 51, 1995, p. 321-418. 392. Guido HENDRIX, Conspectus bibliographicus Sancti Bernardi ultimi Patrum (1989- 1993). 2de vermeerderde editie. Leuven, Peeters, 1995, IX-(1)-258-(2) p. (Recherches de théologie ancienne et médiévale. Supplementa, 2). 393. Guido HENDRIX, Saint Bernard et son historiographie. — Revue d'histoire ecclésiastique, 90, 1995, p. 80-103. 394. Albert HENRY, Les Sermones in Cantica de saint Bernard et la région Gedinne (D 120) – Longlier (Ne 47) à la fin du XIIe siècle. — Bulletin de la Classe des lettres et des sciences morales et politiques, 6de reeks, 6, 1995, p. 373-388, 2 kaarten.141 395. Christopher HOLDSWORTH, Sanctity and Secularity in Bernard of Clairvaux. — Dutch Review of Church History, 75, 1995, p. 149-164. 396. Ernst KOCH, Die Bernhard-Rezeption im Luthertum des 16. und 17. Jahrhunderts. — Bernhard von Clairvaux (= nr. 389), p. 233-351. 397. Ulrich KÖPF, Die Rezeptions- und Wirkungsgeschichte Bernhards von Clairvaux: Forschungsstand und Forschungsaufgaben. — Bernhard von Clairvaux (= nr. 389), p. 5-58. 398. Bernhard LOHSE, Luther und Bernhard von Clairvaux. — Bernhard von Clairvaux (= nr. 389), p. 271-301. 399. Brian Patrick MCGUIRE, A Saint's Afterlife: Bernard in the Golden Legend and in Other Medieval Collections. — Bernhard von Clairvaux (= nr. 389), p. 179-211. 400. Peter OCHSENBEIN, Bernhard von Clairvaux in spätmittelalterlichen Gebetbüchern. — Bernhard von Clairvaux (= nr. 389), p. 213-232. 401. Bert ROEST, Bernard van Clairvaux: het syndroom van de charismaticus. — Madoc, 9, 1995, p. 91-97, 2 afb. 402. Paul SCHRAM, De spiritualiteit van Bernardus. Tekst van de uiteenzetting gehouden door (…) op 14 maart voor de oblaten van de Sint Andriesabdij te Zevenkerken. [Zevenkerken, Sint-Andriesabdij, 1993], 53-(1) p.

140 Bundelt 15 bijdragen: zie o.m. nrs. 387, 396-400, 405, 444, 546, 637, 646, 730. 141 Betreft de taalstudie van een eind-12de-eeuwse Franse vertaling der Sermones in Cantica, mogelijk totstandgekomen in de Abdij van Orval. De gegevens tussen ronde haken in de titel zijn kaartcoördinaten. 322 F. HENDRICKX

403. Michael STICKELBROECK, Die Bedeutung der Trinität für den Heilsweg des Menschen bei Bernhard von Clairvaux. — Cîteaux. Commentarii Cistercienses, 46, 1995, p. 219-242. 404. Liesbeth VAN ROMPAEY, De abele spelen en de liefdesideologie van Bernardus van Clairvaux. — Lijst van (…) licentiaatsverhandelingen op het gebied van de Neder- landse literatuurgeschiedenis en de algemene literatuurwetenschap (= nr. 139), p. 366.142 405. Johannes WALLMANN, Bernhard von Clairvaux und der deutsche Pietismus. — Bernhard von Clairvaux (= nr. 389), p. 353-374. 406. [Bernardus, Pseudo-] Robrecht LIEVENS, De Meditationes van Ps.-Bernardus in het Middelnederlands. — Serta devota (= nr. 94), II, p. 315-331. 407. [Birgitta van Zweden] James HOGG, St Birgitta's Revelations reduced to a Book of Pious Instruction. — Vox mystica (= nr. 93), p. 201-229. 408. Jeannette NIEUWLAND, Motherhood and Sanctity in the Life of Saint Birgitta of Sweden: An Insoluble Conflict? — Sanctity and Motherhood (= nr. 188), p. 297- 329. 409. Sr. M. PATRICIA, o.ss.s., Cistercian Influence on Saint Birgitta of Sweden. — The Mystical Tradition and the Carthusians (= nr. 827), IV, p. 26-33. 410. Henrik VITALIS, Addiciones Prioris Petri on Birgittine Rules and Regulations. — A Catalogue and its Users (= nr. 18), p. 47-56, 1 afb. 411. [Bonaventura] Kees SCHEPERS, Ps. Bonaventura Super Cantica Canticorum and its Source Text Glossa Tripartita super Cantica. — Archivum Franciscanum historicum, 88, 1995, p. 473-496. 412. [Caesarius van Arles] Agnès DUFFAUT, L'oeuvre sociabilisatrice de saint Césaire d'Arles à travers les Sermons au peuple. — Mémoires de maîtrise (…) de l'Université Charles-de-Gaulle-Lille III (= nr. 129), p. 194. 413. Hilde VANDEN BERGHE, De sermoenen van Caesarius van Arles (469, 470 of 471/542?): geloof en bijgeloof in een vroegmiddeleeuwse christelijke gemeenschap. — Samenvattingen van licentiaatsverhandelingen en proefschriften Geschiedenis KU Leuven 1992 (= nr. 131), p. 63-64. 414. [Caesarius van Heisterbach] CÉSAIRE DE HEISTERBACH, Le Dialogue des miracles. Dl. 1: De la conversion. Traduit du latin, présenté et annoté par André BARBEAU, o.c.s.o. Oka (Québec), Abbaye cistercienne Notre-Dame-du-Lac, 1992, XI-(3)-80-(6) p. (Voix monastiques, 6). 415. [Catharina van Siena] Dominique DE COURCELLES, Le Dialogue de Catherine de Sienne ou l'accès du sujet intellectuel créé à la perfection ultime: du langage thomiste au langage de l'âme. — Archives d'histoire doctrinale et littéraire du Moyen Age, 62, 1995, p. 71-135. 416. Martie DIEPERINK, Catharina van Siena (= Vrouwenspiritualiteit in de Middel- eeuwen, 3 & 4). — Zaken die God raken, 6, 1995, nr. 2, p. 20-22, 1 afb.; nr. 4, p. 22- 24, 1 afb. 417. Thomas LUONGO, Catherine of Siena: Rewriting Female Holy Authority. — Women, the Book and the Godly (= nr. 189), I, p. 89-103. 418. [Christine de Pizan] Renate BLUMENFELD-KOSINSKI, Das Konzept von Frau und Mann bei Hildegard von Bingen und Christine de Pizan. — Tiefe des Gotteswissens (= nr. 473), p. 167-179.

142 Katholieke Universiteit Leuven. LITERATUUROVERZICHT 1995 323

419. Liliane DULAC & Christine RENO, L'humanisme vers 1400, essai d'exploration à partir d'un cas marginal: Christine de Pizan, traductrice de Thomas d'Aquin. — Pratiques de la culture écrite en France au XVe siècle (= nr. 24), p. 161-178. 420. Margarete KOTTENHOFF, Die Miniaturen des Livre de la Cité des Dames als historische Quellen. — Historisches Jahrbuch der Görres-Gesellschaft, 115, 1995, p. 335-361, 2 afb. 421. [Clara van Assisi] Regis J. ARMSTRONG, o.f.m.cap., Clara van Assisi, de arme vrouwen en hun kerkelijke zending in het Eerste Leven van Thomas van Celano. Vertaling [uit het Engels]: W. WOLKE, o.f.m. Stabroek, Clara-comité (Monasterium ‘De Croone'); Utrecht, Clarawerkgroep (Franciskaanse Samenwerking), 1994, 68 p. (San Damianoreeks, 7).143 422. Clara van Assisi: een nieuwe vrouw. Brief van de generale ministers van de franciscaanse familie aan de clarissen, aan alle franciscaanse slotzusters, aan allen, in heel de wereld, die Franciscus en Clara vereren bij gelegenheid van het achtste eeuwfeest van de geboorte van de heilige Clara (1193-1993). Vertaling [uit het Italiaans]: Caesarius VAN HULST, o.f.m. & Magdalena BERKERS, zr. Utrecht, Werkgroep K 750, 1992, 112 p., ill. (San Damianoreeks, 1).144 423. Francine DEMARSIN, o.s.cl., ‘Ik, Clara, houd voor ogen': een leeshulp bij het testament van Clara. Stabroek, Clara-comité (Monasterium ‘De Croone'); Utrecht, Cla- rawerkgroep (Franciskaanse Samenwerking), 1993, 107-(1) p. (San Damianoreeks, 5). 424. David FLOOD, Clara in 1216. — Franciscaans leven, 77, 1995, p. 21-30. 425. Jean-François GODET, Clara van Assisi en het leven met een vrouwelijke toets: symbolen van de vrouw in haar geschriften. Vertaling [uit het Frans]: Liduin VAN DEN BROEK. Stabroek, Clara-comité (Monasterium ‘De Croone'); Utrecht, Clarawerkgroep (Franciskaanse Samenwerking), 1994, 53-(1) p. (San Damianoreeks, 8).145 426. Engelbert GRAU, o.f.m., De lofzang voor de arme vrouwen: Audite poverelle van de heilige Franciscus voor de zusters van de heilige Clara. Vertaling [uit het Duits]: Til KOEVOETS-LINSSEN. Stabroek, Clara-comité (Monasterium ‘De Croone'); Utrecht, Clarawerkgroep (Franciskaanse Samenwerking), 1993, 61-(1) p., ill. (San Damianoreeks, 2).146 427. Jacqueline GRÉAL, Vrouwe Clara. Korte levensbeschrijving. Vertaling [uit het Frans]: Chrys LAMBRECHTS, o.f.m. Brussel, verantw. uitg. Kris Bekkers, o.f.m.cap. (Vanderlindenstraat 15, B-1210 Brussel), 77-(1) p.147 428. Ludo JONGEN, ‘Like a Pharmacy with Fragrant Herbs': The Legenda sanctae Clarae virginis in Middle Dutch. — Collectanea Franciscana, 65, 1995, p. 221-245. 429. Thaddée MATURA, o.f.m. Clara van Assisi: haar visie op God en de mens, uitgaande van haar geschriften. Vertaling [uit het Frans]: Pol SWINNEN, o.f.m., Lieve VANMARCKE & Lutgarde VAN OVERMEIRE. Stabroek, Clara-comité (Monasterium

143 Oorspronkelijke titel: Clare of Assisi, the Poor Ladies, and their Ecclesial Mission in the First Life of Thomas of Celano. 144 Oorspronkelijke titel: Chiara d'Assisi: donna nuova, Roma, Conferenza di Ministri Generali delle quattro Famiglie Francescane, 1991. 145 Oorspronkelijke titel: Claire d'Assise et la vie au féminin: symboles de femme dans ses écrits. 146 Oorspronkelijke titel: Das Mahnlied “Audite poverelle", des heiligen Franziskus für die Schwestern der heiligen Klara. 147 Oorspronkelijke titel: Petite vie de Sainte Claire, Paris, Desclée de Brouwer, 1991. 324 F. HENDRICKX

‘De Croone'); Utrecht, Clarawerkgroep (Franciskaanse Samenwerking), 1993, 52 p. (San Damianoreeks, 6).148 430. Op ontdekkingstocht naar Clara van Assisi: thematisch naslagwerk. Door de Clarissen van Nantes. Vertaling [uit het Frans]: Judit DE GRIJS, zr. Stabroek, Clara-comité (Monasterium ‘De Croone'); Utrecht, Clarawerkgroep (Franciskaanse Samenwerking), 1993, (2)-265-(1) p. (San Damianoreeks, 3).149 431. H. R. ROGGEN, o.f.m., ‘Erken uw roeping': commentaar op het Testament van Clara van Assisi. Stabroek, Clara-comité (Monasterium ‘De Croone'); Utrecht, Clara- werkgroep (Franciskaanse Samenwerking), 1993, 119-(1) p. (San Damianoreeks, 4). 432. Studies over Clara van Assisi. Overdrukken uit Francicaans Leven. Dl. 1: Spiritu- aliteit A. Dl. 2: Spiritutaliteit B. Dl. 3: Geschiedenis. Dl. 4: Literatuur. Dl. 5: Spirituali- teit C. Stabroek, Monasterium ‘De Croone'; Utrecht, Franciskaanse Samenwerking, z.j. [1993?], IX-(1)-241-(1) p.; X-255-(1) p.; VIII-185-(1) p.; VII-(1)-213 p.; V-(1)-129-(1) p.150 433. Peter VERMEULEN, Clara na achthonderd jaar herdacht met tentoonstelling in Uden. — Devotionalia, 13, 1994, p. 102-105, 1 afb.151 434. [Cuthbertus van Lindisfarne] Benedicta WARD, s.l.g., The Spirituality of St Cuthbert. — St Cuthbert, his Cult and his Community (= nr. 934), p. 65-76. 435. [Damiani] Ewald LOBBESTAEL, De Moraalridder en de Draak: Petrus Damiani (1007-1072) en zijn visie op de Duivel. — Samenvattingen van licentiaatsverhandelingen en proefschriften Geschiedenis KU Leuven 1993 (= nr. 131), p. 47-48. 436. [Dominicus] Simon TUGWELL, o.p., Notes on the Life of St Dominic. — Archivum Fratrum Praedicatorum, 65, 1995, p. 5-169. 437. [Dhuoda] J. W. SMIT, Eert uw vader, nu en altijd: het handboekje van Dhuoda voor haar zoon. — Madoc, 9, 1995, p. 82-90, 2 afb. 438. [Eckhart] Niklaus LARGIER, Repräsentation und Negativität: Meister Eckharts Kritik als Dekonstruktion. — Contemplata aliis tradere (= nr. 160), p. 371-390. 439. Freimut LÖSER, ‘Der niht enwil und niht enweiz und niht enhât': drei übersehene Texte Meister Eckharts zur Armutslehre. — Contemplata aliis tradere (= nr. 160), p. 391-439. 440. F. MAAS, Meester Eckhart: uitstel van eenheid als ruimte van leven. — Concil- ium. Internationaal tijdschrift voor theologie, 31, 1995, nr. 2, p. 70-77. 441. Kurt RUH, Kritisches zu Meister Eckharts Liber Benedictus. Ist die Trostschrift der Königin Agnes von Ungarn gewidmet? — Zeitschrift für deutsches Altertum und deutsche Literatur, 124, 1995, p. 272-274. 442. Kurt RUH, Neuplatonische Quellen Meister Eckharts. — Contemplata aliis tradere (= nr. 160), p. 317-352. 443. Günter STACHEL, ‘Der gute Mensch, Gottes Sohn': der Kern des Trostes im Buch der göttlichen Tröstung des Meister Eckhart. — Geist und Leben, 68, 1995, p. 110-117. 444. Georg STEER, Bernhard von Clairvaux als theologische Autorität für Meister Eckhart, Johannes Tauler und Heinrich Seuse. — Bernhard von Clairvaux (= nr. 389), p. 233-259.

148 De vertaling betreft het tweede hoofdstuk van deel II der inleiding, getiteld Trois centres d'intérêt, uit: CLAIRE D'ASSISE, Écrits. Introduction, texte latin, traduction, notes et index par Jean-François GODET, Thaddée MATURA, o.f.m. & Marie-France BECKERS, zr. 149 Oorspronkelijke titel: A la découverte de Claire d'Assise. 150 Niet in de handel. LITERATUUROVERZICHT 1995 325

445. Wolfgang WACKERNAGEL, ‘Contemplata spoliari'? Subimaginale Versenkung und Metaphorologie des Unsichtbaren bei Meister Eckhart. — Contemplata aliis tradere (= nr. 160) p. 441-471. 446. [Elisabeth van Thüringen] Anja PETRAKOPOULOS, Sanctity and Motherhood: Elizabeth of Thuringia. — Sanctity and Motherhood (= nr. 188), p. 259-296. 447. Monika RENER (ed.), Die Vita der heiligen Elisabeth des Dietrich von Apolda. Marburg, Elwert, 1993, (6)-151-(1) p. (Veröffentlichungen der historischen Kommis- sion für Hessen, 53). 448. [Franciscus van Assisi] Antonio CICERI, o.f.m., La fonte evangelica degli Opus- cula Sancti Francisci Assisiensis. — Archivum Franciscanum historicum, 88, 1995, p. 161-268. 449. Ruth MEYER, Ein Zeugnis für die ursprüngliche Form des Speculum vitae B. Francisci et sociorum eius? Zu Cod. XVI E 15 der Universitätsbibliothek Prag. — Collectanea Franciscana, 65, 1995, p. 429-741. 450. Janice M. PINDER, The Life of Saint Francis of Assisi: A Critical Edition of the MS Paris, Bibl. Nat. fonds français 2094. — Archivun Franciscanum historicum, 88, 1995, p. 3-160 451. Ron REIJSBERGEN, ‘Otium sanctum': over Franciscus' heilige luiheid. — Fran- ciscaans leven, 77, 1994, p. 3-20. 452. [Gerson] Sven GROSSE, Heilsungewißheit und Scrupulositas im späten Mittel- alter: Studien zu Johannes Gerson und Gattungen der Frömmigkeitstheologie seiner Zeit. Tübingen, Mohr, 1994, VIII-(2)-292 p., 16 afb. (Beiträge zur historischen Theologie, 85). 453. Brian Patrick MCGUIRE, Gerson and Bernard: Languishing with Love. — Cîteaux. Commentarii Cistercienses, 46, 1995, p. 127-157. 454. Brian Patrick MCGUIRE, Jean Gerson, the Carthusians and the Experience of Mysticism. — The Mystical Tradition and the Carthusians (= nr. 827), III, p. 61-86. 455. [Gertrudis de Grote] Heiligen betuigen hun gelovige liefde voor het Heilig Sacrament: Gertrudis de Grote († 1302), 16 november. — Eucharistie en geestelijk leven, 18, 1995, p. 395-398, 1 afb. 456. [Gilbert van Hoyland] Pierre-Yves EMERY, frère, L'admiration contemplative d'après Gilbert de Hoyland. — Christus. Revue de formation spirituelle, 42, 1995, nr. 167, p. 311-319. 457. [Gilbert van Sempringham] Brian GOLDING, Gilbert of Sempringham and the Gilbertine Order (c. 1130 - c. 1300). Oxford, Clarendon Press, 1995, XV-(1)-508 p., 1 kaart. 458. [Goscelinus van Saint-Bertin] Georges WHALEN, Patronage engendered: How Goscelin allayed the Concerns of Nun's Discriminatory Publics. — Women, the Book and the Godly (= nr. 189), I, p. 123-135.152 459. [Gregorius VII] H. E. J. COWDREY, The Spirituality of Pope Gregory VII. — The Mystical Tradition and the Carthusians (= nr. 827), I, p. 1-22. 460. [Herolt] Xavier HERMAND, Les Vitae Patrum dans le Promptuarium exemplo- rum de Jean Herolt († 1468). — Revue d'histoire ecclésiastique, 90, 1995, p. 5-48. 461. [Hildegardis van Bingen] Angela CARLEVARIS, o.s.b., ‘Scripturas subtiliter inspicere subtiliterque excribare'. — Tiefe des Gotteswissens (= nr. 473), p. 29-48.

151 Blijkbaar zonder catalogus. 152 Zie ook nr. 355. 326 F. HENDRICKX

462. Benoît CHAUVIN, Hildegarde de Bingen et les Cisterciens: note sur les Epis- tolae LXXX et LXXR. — Cîteaux. Commentarii Cistercienses, 46, 1995, p. 159-165, 1 tab. 463. Robert COGAN, Ein Schöpfungsmodell Hildegards von Bingen O quam mirabilis. — Tiefe des Gotteswissens (= nr. 473), p. 155-165, muz. 464. Jeroen DEPLOIGE, ‘In nomine femineo indocta': Hildegard van Bingen (1098- 1179) & haar visionaire werk Sciuias. Een onderzoek naar het kennisprofiel van een non uit de 12de eeuw. Lth. Gent, Universiteit: Vakgroep Middeleeuwse Geschiedenis, 1994-1995, (1)-V-260-(1) p., ill. 465. Albert DEROLEZ, Die Bedeutung der neuen Edition von Hildegards Liber divi- norum operum. — Tiefe des Gotteswissens (= nr. 473), p. 19-28. 466. Pozzi ESCOT, Das mathematische Mittel als Symbol für das universale Denken Hildegards von Bingen. — Tiefe des Gotteswissens (= nr. 473), p. 143-153. 467. Elisabeth GÖSSMANN, Zur theologischen Bedeutung der Mutterschaftssymbolik bei Hildegard von Bingen. — Tiefe des Gotteswissens (= nr. 473), p. 99-116. 468. Hildegard-koerier. Tijdschrift voor alle Hildegard-vrienden. Jg. 5, nrs. 17-20. Kortrijk, Helena Aerts (verantw. uitg., Marie Curielaan 5, B-8500 Kortrijk), 1995, 36 p. per nr., ill.153 469. HILDEGARDIS Liber vite meritorum. Ed. Angela CARLEVARIS, o.s.b. Turnholti, Brepols, 1995, LXVI-(2)-426-(2) p. (Corpus Christianorum. Continuatio Mediaevalis, 90). 470. Bruce W. HOZESKI, Hildegards von Bingen Liber vitae meritorum aus litera- rischer Perspektive. — Tiefe des Gotteswissens (= nr. 473), p. 193-207. 471. Christel MEIER, Operationale Kosmologie: Bemerkungen zur Konzeption der Arbeit bei Hildegard von Bingen. — Tiefe des Gotteswissens (= nr. 473), p. 49-85, 15 afb.154 472. Régine PERNOUD, Die Predigten Hildegards von Bingen. — Tiefe des Gottes- wissens (= nr. 473), p. 181-192. 473. Margot SCHMIDT (ed.), Tiefe des Gotteswissens – Schönheit der Sprachgestalt bei Hildegard von Bingen. Internationales Symposium in der Katholischen Akademie Rabanus Maurus Wiesbaden-Naurod vom 9. bis 12. September 1994. Stuttgart-Bad Cannstatt, Frommann-Holzboog, 1995, (X)-239-(1) p., ill. (Mystik in Geschichte und Gegenwart. Texte und Untersuchungen. Abt. I: Christliche Mystik, 10).155 474. Margot SCHMIDT, Zur Bedeutung der geistlichen Sinne bei Hildegard von Bingen. — Tiefe des Gotteswissens (= nr. 473), p. 117-142. 475. Josef SUDBRACK, s.j., Hildegard von Bingen: Schau der kosmischen Ganzheit. Würzburg, Echter, 1995, 203-(1) p., 8 afb. in kleuren. 476. Keiko SUZUKI, Zum Strukturproblem in den Visionsdarstellungen der Ruperts- berger Scivias-Handschrift. — Sacris erudiri, 35, 1995, p. 221-291, 8 buitentekstafb. 477. [Hilton] Stanley HUSSEY, From Scale I to Scale II. — The Mystical Tradition and the Carthusians (= nr. 827), IV, p. 46-67.

153 Tijdschrift ter bevordering van de leer van Hildegardis van Bingen, vooral doorheen haar geneeskundige geschriften. Afleveringen zijn doorlopend genummerd. 154 Waarvan één in kleuren. 155 Bundelt 13 bijdragen: zie o.m. nrs. 418, 461, 463, 465-467, 470-472, 474, 943. LITERATUUROVERZICHT 1995 327

478. [Honorius Augustodunensis] HONORIUS AUGUSTODUNENSIS, The Seal of Blessed Mary. Translated by Amelia CARR. Toronto (Ontario), Peregrina, 1991, 103 p., ill. (Peregrina Translations Series, 18).156 479. [Hrotsvita van Gandersheim] Katharina M. WILSON, Medieval Literary Genre Mixing: The Plays of Hrotsvit of Gandersheim. — Magistra, 1, 1995, p. 322-332. 480. [Hugo van Saint-Cher] Guido HENDRIX, Hugo de Sancto Caro's traktaat De doctrina cordis. Dl. 1: Handschriften, receptie, tekstgeschiedenis en authenticiteits- kritiek. Dl. 2: Pragmatische editie van De bouc van der leeringhe van der herten naar handschrift Wenen, ÖNB, 15231, autograaf van de Middelnederlandse vertaler. Leuven, Bibliotheek van de Faculteit Godgeleerdheid, 1995, XXXIII-(3)-529-(3) p.; XIX-(3)-262-(4) p. 481. [Hugo van Sint-Victor] Eva-Maria DENNER, ‘Serua secretum, custodi commis- sum, absconde creditum': historisch-systematische Untersuchung der Expositio super Canticum Marie Hugos von St. Viktor. — Sacris erudiri, 35, 1995, p. 133-220. 482. [Jacobus de Voragine] JACOBUS DE VORAGINE, The Golden Legend. Readings on the Saints. Translated by William Granger RYAN. 2 dln. 4de druk. Princeteon (NJ), University Press, 1995, XVII-391-(1) p.; X-400-(2) p.157 483. Reglinde RHEIN, Die Legenda aurea des Jacobus de Voragine: die Entfaltung von Heiligkeit in ‘Historia' und ‘Doctrina'. Köln, Weimar & Wien, Böhlau, 1995, (10)-308-(2) p. (Beihefte zur Archiv für Kulturgeschichte, 40). 484. [Jeanne d'Arc] Karen SULLIVAN, Inquiry and Inquisition in Late Medieval Culture: The Questioning of Joan of Arc and Christine de Pizan. Dth. Berkeley (CA), University of California, 1993 (xerografie: Ann Arbor/MI, University Microfilms International, 1995), (9)-III-257-(1) p. 485. [Jordanus van Quedlinburg] Eric Leland SAAK, Religio Augustini: Jordan of Quedlinburg and the Augustinian Tradition in Late Medieval Germany. Dth. [Tucson (AZ)], The University of Arizona: Department of History, 1993 (xerografie: Ann Arbor/MI, University Microfilms International, 1995), (6)-674-(1) p. 486. [Juliana van Norwich] Alexandra BARRATT, How many Children had Julian of Norwich? Editions, Translations and Versions of her Revelations. — Vox mystica (= nr. 93), p. 27-39. 487. Roger CORLESS, The Androgynous Mysticism of Julian of Norwich. — Magistra, 1, 1995, p. 55-71. 488. Julian of Norwich. — Heiliging nieuw en oud, 45, 1995, nrs. 1-2, p. 1-60.158 489. Helen PHILLIPS, Rewriting the Fall: Julian of Norwich and the Chevalier des Dames. — Women, the Body and the Godly (= nr. 189), I, p. 149-156. 490. Jay RUUD, Images of the Self and Self Image in Julian of Norwich. — Studia mystica, 16 (n.r. 1), 1995, p. 82-105.

156 Over de betekenis van het cognomen Augustodunensis is men het niet eens: Autun (blijkbaar niet meer na de 9de eeuw), Regensburg (misschien), Augsburg (verschrijving van Augustiensis). Zie ook n. 125. 157 Tevens eerste paperbackeditie. Oorspronkelijk verschenen in 1993. 158 Themanummer met o.m. volgende bijdragen: B. STANDAERT, br., De retoriek van Julian (p. 15-20), Aanhef van het Eerste Visioen (p. 21-24), Het Twaalfde Visioen (p. 25-26), Het grote verlangen: willen wat God wil (p. 27-31), Julian of Norwich en Blaise Pascal (p. 39-43); G. VALKENBORGH, De goddelijke relatie: wederkerig en omkeerbaar (p. 32-38); Celia KOURIE, Julian of Norwich and Elizabeth of Dijon: Mystics for our Time, p. 49-60. 328 F. HENDRICKX

491. Gerda VALKENBORGH, Julian of Norwich: een positieve kijk. — Aggiorna- mento, 27, 1995, p. 266-274. 492. [Kempe] Catherine S. AKEL, Familial Structure in the Religious Relationships and Visionary Experiences of Margery Kempe. — Studia mystica, 16 (n.r. 1), 1995, p. 116-132. 493. Albrecht CLASSEN, Die Mystikerin als Peregrina. Margery Kempe: Reisende in corpore - Reisende in spiritu. — Studies in Spirituality, 5, 1995, p. 127-145. 494. Eefje FRANSEN, Margery Kemp en Julian van Norwich: twee laat-middeleeuwse mysticae. — Samenvattingen van licentiaatsverhandelingen en proefschriften Geschie- denis KU Leuven 1994 (= nr. 131), p. 43-44. 495. Joseph D. PARRY, Margery Kempe's Inarticulate Narration. — Magistra, 1, 1995, p. 281-298. 496. Daniel F. PIG, Medieval Theories of Textual Formation and The Book of Margery Kempe. — Studia mystica, 16 (n.r. 1), 1995, p. 106-115. 497. [Mechtildis van Hackeborn] Letters from Mechtild of Hackeborn to a Friend, a Laywoman in the World, taken from The Book of Special Grace, Book IV, Chapter 59. Translated by Margot H. KING. — Vox mystica (= nr. 93), p. 173-176. 498. [Mechtildis van Maagdenburg] Elizabeth A. ANDERSEN, Mechtild von Magdeburg: her Creativity and her Audience. — Women, the Book and the Godly (= nr. 189), I, p. 77-88. 499. Marianne HEIMBACH-STEINS, Gottes und des Menschen ‘heimlichkeit': zu einem Zentralbegriff der mystischen Theologie Mechtilds von Magdeburg. — Contemplata aliis tradere (= nr. 160), p. 71-86. 500. Amy HOLLYWOOD, The Soul as Virgin Wife: Mechtild of Magdeburg, Mar- guerite Porete and Meister Eckhart. Notre Dame (IN) & London, University of Notre Dame Press, 1995, X-331-(1) p. (Studies in Spirituality and Theology, 1). 501. Ingrid KASTEN, Formen des Narrativen in Mechtilds Fließendem Licht der Gottheit. — Contemplata aliis tradere (= nr. 160), p. 1-18. 502. Hildegard Elisabeth KELLER, ‘wan got geschuof inen nie schemeliche lide': zur Geschichte der Sexualität und Scham im Spiegel des Fliessenden Lichts der Gottheit der Mechtild von Magdeburg. — Contemplata aliis tradere (= nr. 160), p. 19-45. 503. MECHTILD VON MAGDEBURG, Das fließende Licht der Gottheit. Zweite, neubear- beitete Übersetzung mit Einführung und Kommentar von Margot SCHMIDT. Stuttgart- Bad Cannstatt, Frommann-Holzboog, 1995, XLIV-(4)-460-(2) p., 2 afb., 2 kaarten + losse Addenda. (Mystik in Geschichte und Gegenwart. Texte und Untersuchungen. Abt. I: Christliche Mystik, 11). 504. Paul MICHEL, ‘Quomodo amor excitet animam pigram': ein Dialog im Fließen- den Licht Mechtilds von Magdeburg. — Contemplata aliis tradere (= nr. 160), p. 47-70. 505. Frank TOBIN, Mechtild von Magdeburg, a Medieval Mystic in Modern Eyes. Columbia (SC), Camden House, 1995, XI-(1)-152 p. (Studies in German Literature, Linguistics, and Culture. Literary Criticism in Perspective). 506. Frank TOBIN, Medieval Thought on Visions and its Resonance in Mechtild von Magdeburg's Flowing Light of the Godhead. — Vox mystica (= nr. 93), p. 41-53. 507. [Nicolaus van Cues] Kurt RUH, Die Vaterunser-Erklärung des Nikolaus von Kues in ripuarischer Überlieferung. — Zeitschrift für deutsches Altertum und deutsche Literatur, 124, 1995, p. 163-170. LITERATUUROVERZICHT 1995 329

508. [Odo van Cluny] Alex BAUMANS, Original Sin, the History of Salvation and the Monastic Ideal of St. Odo of Cluny in his Occupatio. — Serta devota (= nr. 94), II, p. 335-357. 509. Guy-Marie OURY, o.s.b., Le visage humain de Saint Odon (vers 880-942). — Collectanea Cisterciensia, 57, 1995, p. 275-279. 510. [Pierre van Poitiers] Jean LONGERE, Pierre de Poitiers, victorin († ca 1216): traité In capite ieiunii. Édition critique. — Sacris erudiri, 35, 1995, p. 293-346. 511. [Richard van Sint-Victor] Steven CHASE, Angelic Wisdom: The Cherubim and the Grace of Contemplation in Richard of St. Victor. Notre Dame (IN) & London, University of Notre Dame Press, 1995, XXVI-273-(1) p. (Studies in Spirituality and Theology, 2). 512. [Rolle van Hampole] Robert BOENIG, St Augustine's Jubilus and Richard Rolle's Canor. — Vox mystica (= nr. 93), p. 75-86. 513. [Suger van Saint-Denis] Günther BINDING & Andreas SPEER (eds.), Abt Suger von Saint-Denis, De consecratione. Kommentierte Studienausgabe hg. von (…) unter mitarbeit von Gabriele ANNAS u.a. Köln, Kleikamp, 1995, 268-(6) p., 1 kaart, 1 plattegr. (Veröffentlichungen der Abteilung Architekturgeschichte des Kunsthistorischen Instituts der Universität zu Köln, 56). 514. [Suso] Kurt RUH, Eine kritische Beobachtung zu Seuses Büchlein der Wahr- heit. — Zeitschrift für deutsches Altertum und deutsche Literatur, 124, 1995, p. 72- 75. 515. Heinrich SEUSE, Das Buch der Wahrheit (Daz buechli der warheit). Mittel- hochdeutsch - Deutsch. Kritisch hg. von Loris STURLESE & Rüdiger BLUMRICH. Mit einer Einleitung von Loris STURLESE. Übersetzt von Rüdiger BLUMRICH. Hamburg, Meiner, 1993, LXXVII-(1)-90 p. (Philosophische Bibliothek, 458). 516. [Tauler] Thomas LENTES,‘Tauler im Fegefeuer' oder der Mystiker als Exempel: Formen der Mystik-Rezeption im 15. Jahrhundert. Mit einem Anhang zum Sterbeort Taulers und Textabdruck. — Contemplata aliis tradere (= nr. 160), p. 111-155. 517. [Thomas van Aquino] H. RIKHOF, Medieval Theology Current Research into Aquinas. A Survey. — Bilan et perspectives des études médiévales en Europe (= nr. 226), p. 151-168. 518. [Thomas van Chobham] Franco MORENZONI, Des écoles aux paroisses: Thomas de Chobham et la promotion de la prédication au début du XIIIe siècle. Paris, Institut d'Études augustiniennes, 1995, 323-(11) p. (Collection des Études augustiniennes, série Moyen-Age et Temps modernes, 30).

I. LITERARIA

519 [Van Maerlant] N. DE PAEPE, Een paar kanttekeningen bij Maerlants schep- pingsverhaal in de Rijmbijbel, sc. Scolastica. — Lingua Theodisca (= nr. 92), II, p. 925-929. 520. Martine MEUWESE, Jacob van Maerlant's Spiegel historiael: Iconography and Workshop. — Flanders in a European Perspective (= nr. 1135), p. 445-455. * 521. [Aiol] Theo COUN, De fragmenten van de Limburgse Aiol en de balije Biesen. — Miscellanea Baliviae de Juncis (= nr. 96), p. 123-142. 330 F. HENDRICKX

522. [Beatrijs] Willem WILMINK (vert.) & Theo MEDER (ed.), Beatrijs, een middeleeuws Maria-mirakel. Vertaald door (…). Met een inleiding en een teksteditie door (…). Amsterdam, Prometheus & Bakker, 1995, 112 p. (Nederlandse Klassieken). 523. [Dichtkunst, Orale] Norbert VOORWINDEN, ‘Dat hoorde ik zeggen…': over orale dichtkunst in de Nederlanden ten tijde van Willibrord. — Madoc, 9, 1995, p. 191-202, 3 afb. 524. [Dietsche Doctrinale] Ed VAN DER VLIST, Nieuwe fragmenten van Die Dietsche Doctrinale. — Millennium, 9, 1995, p. 133-148, 1 afb. 525. [Eenhoorn] H. VEKEMAN, De eenhoorn van Geraardsbergen. — Het Land van Aalst, 47, 1995, p. 289-297.159 526. [Fabels, Nederlandse] Johanna Alfrida [= Anda] SCHIPPERS, Middelnederlandse fabels: studie van het genre, beschrijving van collecties, catalogus van afzonderlijke fabels. Een wetenschappelijke proeve op het gebied van de Letteren. Proefschrift ter verkrijging van de graad van Doctor aan de Katholieke Universiteit Nijmegen (…). Nijmegen, In eigen beheer, 1995, (4)-363-(1) p., ill.160 527. [Lied, Nederlandse] Clara STRIJBOSCH, ‘Waer sij di Han…?' Een bronnenreper- torium van het Middelnederlandse lied. — Madoc, 9, 1995, p. 268-270, 1 afb. 528. Frank WILLAERT, Van luisterlied tot danslied: de hoofse lyriek in het Middel- nederlands tot omstreeks 1300. — Grote lijnen (= nr. 203), p. 65-81, 183-193. 529. [Megense fragmenten] J. M. M. VAN DE VEN, De ‘Megense fragmenten' her- ontdekt. — Noordbrabants historisch jaarboek, 12, 1995, p. 41-81.161 530. [Patricius' Vagevuur] W. F. EMONS-NIJENHUIS, The Shorter Middle Dutch Ver- sions of the Legend of St Patrick's Purgatory. — Mediaevistik, 8, 1995, p. 193-212. 531. [Reis van Sint Brandaan] Clara STRIJBOSCH, De bronnen van De reis van Sint Brandaan. Hilversum, Verloren, 1995, 319-(1) p., 25 afb. (Middeleeuwse studies en bronnen, 44). 532. [Symboliek] Sandra VERCAMMEN, Bloemensymboliek in middeleeuwse geestelijke teksten. — Lijst van (…) licentiaatsverhandelingen op het gebied van de Nederlandse literatuurgeschiedenis en de algemene literatuurwetenschap (= nr. 139), p. 364.162 533. [Vrouwen en literatuur] Albrecht CLASSEN & Peter DINZELBACHER, Weltliche Literatur von Frauen des Mittelalters. Bemerkungen zur jüngeren Forschung. — Mediaevistik. Internationale Zeitschrift für interdisziplinäre Mittelalterforschung, 8, 1995, p. 55-73.

V. — NIEUWE TIJD

A. ALGEMEEN

534. [Bibliografie] Michel CLOET, Een kwarteeuw historische produktie in België betreffende de religieuze geschiedenis van de Nieuwe Tijd. — Trajecta, 4, 1995, p. 198-223, 5 afb.

159 Eén van de eerder zeldzame eenhoornmotieven gepresenteerd in Het Geraardsbergse handschrift (hs. Brussel, Koninklijke Bibliotheek, 837-845). 160 Met toelichting van de illustraties op een los blad. 161 Betreft fragmenten van de Spiegel historiael en van de Lekenspiegel in 1858 aangetroffen in de bibliotheek van het minderbroedersklooster te Megen. 162 Universitaire Instelling Antwerpen. LITERATUUROVERZICHT 1995 331

535. [Bijbelgeografie] Wilco C. POORTMAN & Joost AUGUSTEIJN, Kaarten in bijbels (16e-18e eeuw). Zoetermeer, Boekencentrum, 1995, 274 p., 189 afb. 536. [Heilige Communie] Andreas HEINZ, Liturgical Rules and Popular Religious Customs surrounding Holy Communion between the Council of Trent and the Catholic Restoration in the 19th Century. — Bread of Heaven (= nr. 157), p. 119- 143. 537. [Viaticum] Bert WIRIX, The Viaticum: from the Beginning until the Present Day. — Bread of Heaven (= nr. 157), p. 247-259.

B. VOOR TRENTE

538. [Lübeck] Brigitte DERENDORF & Brigitte SCHULTE, Das Bücherverzeichnis im Memorienbuch des Lübecker Michaeliskonvents. — Lingua Theodisca (= nr. 92), II, p. 985-1010.163 * 539. [Bertken] José VAN AELST, ‘Geordineert na dye getijden': Suster Bertkens passieboekje. — Ons geestelijk erf, 69, 1995, p.133-156. 540. [Karel van Gelre] Jan KUYS, De landsheer als bewaker van de kerkelijke discipline: hertog Karel van Gelre en zijn reactie op het wangedrag van de koster van Venray (1536-1537). — De Maasgouw, 114, 1995, kol. 11-24, 3 afb. 541. [Woestland] A. DEWITTE, Jacob Woestland pastoor van Dudzele 1544. — Biekorf, 95, 1995, p. 101. * 542. [Speculum bene vivendi] Jean GOOSSENS, Het anonieme Speculum bene vivendi uit de bibliotheek van Sint-Maartensdal te Leuven (Hs. Brussel, K. B., 11915-11919): een compilatie van Boek II der Synonyma van Isidorus van Sevilla. — Serta devota (= nr. 94), II, p. 451-466.164

C. ERASMUS. HUMANISME

543. [Erasmus] Marcel GIELIS, Erasmus' Zotheid en de scholastieke theologen. — Trajecta, 4, 1995, p. 289-299, 4 afb. 544. Heinz HOLECZEK, Der Humanist Erasmus und sein Beitrag zur Theologie der frühen Neuzeit. — Humanismus und Theologie in der frühen Neuzeit. Akten des interdisziplinären Symposions vom 15. bis 17. Mai 1992 im Melanchtonhaus in Bretten, hg. von Hanns KERNER, Nürnberg, Carl, 1993, p. 9-39, 2 afb. (Pirckheimer- Jahrbuch, 8). 545. Dilwyn KNOX, Erasmus' De Civilitate and the Religious Origins of Civility in Protestant Europe. — Archive for Reformation History, 86, 1995, p. 7-48. 546. Gerhard B. WINKLER, Die Bernhardrezeption bei Erasmus von Rotterdam. — Bernhard von Clairvaux (= nr. 389), p. 261-270.

163 Het boekenlijstje dateert van 1507. Het Memoriënboek werd begonnen in 1498 als een bewer- king van een voorgaande versie en voortgezet tot 1539. 164 1526. 332 F. HENDRICKX

547. [Hoius] Dirk SACRÉ, Een onbekende autograaf van Andreas Hoius. — Biekorf, 95, 1995, p. 339-346.165 * 548. [Biografieën] J.-F. MAILLARD, J. KECSKEMÉTI & M. PORTALIER, L'Europe des humanistes (XIVe-XVIIe siècles). Paris, Centre National de la Recherche Scientifique; Turnhout, Brepols, 1995, 543-(1) p., titelpl. (Documents, études et répertoires de l'Institut de Recherche et d'Histoire des Textes). 549. [Dialectiek] Erika RUMMEL, The Humanist-Scholastic Debate in the Renais- sance and Reformation. Cambridge (MA), Harvard University Press, 1995, (10)-249- (1) p. (Harvard Historical Studies, 120).

D. IN VERBAND MET DE HERVORMING

550. [Antwerpen] Guido MARNEF, Tussen tolerantie en repressie: protestanten en religieuze dissidenten te Antwerpen in de 16de eeuw. — Minderheden in Westeuropese steden (= nr. 1038), p. 189-213. 551. [Blokzijl, Steenwijk] J. ODDING, Onder de kerktorens van Steenwijk en Blokzijl. — De Kerk in de Kop (= nr. 1220), p. 121-139. 552. [Delft, Delfland] P. H. A. M. ABELS & A. P. F. WOUTERS, Nieuw en ongezien: kerk en samenleving in de classis Delft en Delfland (1572-1621). Dl 1: De nieuwe kerk. Dl. 2: De nieuwe samenleving. — Nederlandse en Nederlandstalige dissertaties (…) 1994 (= nr. 130), p. 630, 634.166 553. [Diksmuide] Dirk LAUREYS, La Réforme à Dixmude et dans les environs (1533- 1576). — Bulletin de la Société royale d'hisoire du protestantisme belge, 1994, nr. 112, p. 1-14. 554. [Eeklo] Dirk LAUREYS, La Réforme à Eeklo et environs (1530-1576). — Bul- letin de la Société royale d'histoire du protestantisme belge, 1995, nr. 115, p. 37-46, 1 afb. 555. [Luxemburg, Hertogdom] Rónán ABIVEN, La Réforme protestante dans le Luxembourg: l'histoire d'une installation impossible. — Piété baroque en Luxem- bourg (= nr. 1210), p. 49-53. 556. [Nederland] Th. A. FAFIÉ, J. L. J. MEINERS & C. Ch. G. VISSER (eds.), Hoe het Lutherde in Nederland: de geschiedenis van de Lutherse gemeenten in Nederland. Dl. 1. Woerden, Stichting Lutherse Uitgeverij en Boekhandel, 1994, 244 p., ill. 557. [Sedan] Dominique LERCH, L'Académie de Sedan et la polémique religieuse: calvinistes et catholiques. — Piété baroque en Luxembourg (= nr. 1210), p. 55-59. 558. [Westkwartier] Marcel BACKHOUSE, Korte peiling naar de sociale stratificatie van de toehoorders der hagepreken in het Westkwartier in 1566. — De Franse Neder- landen, 19, 1994, p. 155-168, 1 afb., tab. 559. [Windesheim] J. G. J. VAN BOOMA, De vestiging en eerste uitbouw van de hervormde gemeente te Windesheim. Een protestantse stichting als wezensvreemd

165 Betreft een gedicht aan de jezuïet Gillis Schoondonck, bewaard in hs. Antwerpen, Museum Plantin-Moretus, Arch. 1150a, fol. 173r°-v°. 166 Katholieke Universiteit Nijmegen. Het eerste deel werd geschreven door Wouters, het tweede deel door Abels. LITERATUUROVERZICHT 1995 333 element in één der belangrijkste centra van de Devotio moderna in een nog door de oude religie gedomineerde omgeving van de noordwestelijke IJsselstreek in de zeventiende eeuw. — De Kerk in de Kop (= nr. 1220), p. 155-174. 560. [Zwolle] J. ERDTSIECK, Een heersende Kerk werd niet meer geduld: een proces van 200 jaar in Zwolle. — De Kerk in de Kop (= nr. 1220), p. 195-215. 561. J. C. STRENG, ‘Tot maintain van de souvereiniteit en het hoge gezagh van d'overigheit': de regenten en de Gereformeerde Kerk te Zwolle tijdens het Ancien Régime. — De Kerk in de Kop (= nr. 1220), p. 175-193. * 562. [Cooltuyn] G. N. M. VIS, Cornelis Cooltuyn (1526-1567): de vader van de Hol- landse Reformatie. Hilversum, Verloren, 1995, 85-(1) p., 25 afb. (Zeven Provinciën Reeks, 10). 563. [David Joris] Gary K. WAITE, ‘Man is a Devil to himself': David Joris and the Rise of a Sceptical Tradition towards the Devil in the Early Modern Netherlands, 1540-1600. — Dutch Review of Church History, 75, 1995, p. 1-30. 564. [De Geer] W. OSTERRIETH, Louis de Geer (1587-1652) et les protestants wal- lons en Suède. — Bulletin de la Société royale d'histoire du protestantisme belge, 1994, nr. 112, p. 15-24. 565. [De Ries, Verspeck] Guido MARNEF, De gereformeerde wortels van twee Waterlandse leiders: Hans De Ries en Albrecht Verspeck. — Doopsgezinde bijdragen, n.r. 21, 1995, p. 9-20, 2 afb. 566. [Feylingius] Jac. BIEMANS, Een zeventiende-eeuwse kroniek van de dood uit Budel. — Brabants heem, 47, 1995, p. 18-23, 6 afb.167 567. [Frederiks] W. JANSE, The Groningen Steward Hieronymus Frederiks († 1558): A Fragment of his Lost Prophecy Vaticanum postremi temporis?. — Dutch Review of Church History, 75, 1995, p. 216-234. 568. [Lanius] J. TER STEEGE, Willem Lanius te Steenwijk (1580-1582), een pionier. — De Kerk in de Kop (= nr. 1220), p. 113-119. 569. [Schortinghuis] Roel BOSCH, Het verbod op Het innige Christendom (1740- 1750). — De Kerk in de Kop (= nr. 1220), p. 217-245. 570. [Ten Kate] H. Th. VAN VEEN, Devotie en esthetiek bij Lambert ten Kate. — Doopsgezinde bijdragen, n.r. 21, 1995, p. 63-96, 3 afb.168 571. [Van Mander] Natascha VELDHORST, ‘Elc hoor met vlijt': Van Manders leerzang Bethlehem als gedramatiseerde kerstboodschap. — Doopsgezinde bijdragen, n.r. 21, 1995, p. 21-38, 2 afb. * 572. [Bibliografie] Hans-Christoph RUBLACK (ed.), Archiv für Reformationsgeschichte. Beiheft: Literaturbericht. Dl. 23: 1994. Gütersloh, Gütersloher Verlagshaus, 1995, 114-(2) p.169

167 Johannes Feylingius beschreef als predikant van de gemeente Budel-Gastel gedurende 1653- 1659 zijn overleden dorpsgenoten. Gelegen “in het uiterste zuiden van de Meierij aan de grens met Luiks (Hamont-Achel) en Spaans (Weert-Nederweert) gebied" (p. 19). 168 Amsterdams taalkundige (1674-1731) die ook op het gebied van de esthetica en de kunst- theorie bedrijvig was. 169 In totaal 964 nummers. België: zie plaatsnamenregister op p. 111; Nederland(en): aldaar op p. 113. 334 F. HENDRICKX

573. [Doopsgezinden. Bellem] Dirk DE REUCK, Bellemse wederdopers (1559-1576). — Appeltjes van het Meetjesland, 46, 1995, p. 109-116, 2 afb., 1 kaart. 574. [—. Friesland, Groningen] Documenta anabaptistica Neerlandica. Dl. 7: Fries- land (1551-1601) and Groningen (1538-1601). Ed. by A. F. MELLINK, completed by S. ZIJLSTRA. Leiden, New York & Köln, Brill, 1995, XXII-(2)-248 p. (Kerkhistorische bijdragen, 17). 575. [—. Kalkwijk-Lula] B. E. DOP, ‘Terwyl in de Kalkwyk veele dier doopsgezinde woonen': doopsgezinden in een Groninger veenkolonie in de achttiende eeuw. — Doopsgezinde bijdragen, n.r. 21, 1995, p. 97-132, 4 afb. 576. [Geloofsbelijdenissen] Marjolaine CHEVALLIER, Actualité des Confessions de foi de la Réforme. — Bulletin de la Société royale d'histoire du protestantisme belge, 1995, nr. 114, p. 2-30, 3 afb. 577 [Geschiedbeoefening] Willem HEIJTING, Nieuwe faciliteiten bij de VU: concen- tratie van documentaire studiecentra voor de geschiedenis van het protestantisme aan de Vrije Universiteit. — Kerktijd, 7, 1995, nr. 2, p. 8-14, 1 afb. 578. [Heilige Communie] Jan R. LUTH, Communion in the Churches of the Dutch Reformation to the Present Day. — Bread of Heaven (= nr. 157), p. 99-117. 579. [Liedboek] Els STRONKS, De ‘verborge werkkingh' van het zeventiende-eeuwse calvinistisch liedboek. — De boekenwereld. Tijdschrift voor boek en pent, 11, 1994- 1995, p. 2-9, 4 afb. 580. [Migratie] Gustaaf JANSSENS, Verjaagd uit Nederland: Zuidnederlandse emigratie in de zestiende eeuw. Een historisch overzicht (ca. 1968-1994). — Nederlands archief voor kerkgeschiedenis, 75, 1995, p. 102-119. 581. [Predikanten] E. M. BRAEKMAN, Formation théologique des pasteurs réformés des Pays-Bas au 16e siècle. — Bulletin de la Société royale d'histoire du protestantisme belge, 115, 1995, p. 1-36. 582. Jan A. F. DE JONGSTE, Conflicten rond predikantsbenoemingen in enkele Hollandse steden (ca. 1670-1770). — Nederlands archief voor kerkgeschiedenis, 75, 1995, p. 64-101. 583. [Psalterium] Edith WEBER, Le psautier réformé de Calvin à nos jours. — Bul- letin de la Société royale d'histoire du protestantisme belge, 1995, nr. 114, p. 31-58, 6 afb., muz. 584. [Rozenkruisers] Cimelia Rhodostaurotica: die Rosenkreuzer im Spiegel der zwischen 1610 und 1660 entstandenen Handschriften und Drucke. Ausstellung der Bibliotheca Philosophica Hermetica Amsterdam und der Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel. Amsterdam, In de Pelikaan, 1995, XX-191 p., 347 afb. 585. [Scholastiek] W. J. VAN ASSELT, Herwaardering van de gereformeerde scholastiek. — Kerktijd, 7, 1995, nr. 3, p. 1-12, ill.

E. CONTRAREFORMATIE. XVIDE-XVIIDE EEUW

586. [Antwerpen] Marie Juliette MARINUS, De Contrareformatie te Antwerpen (1585- 1676): kerkelijk leven in een stad. — Samenvattingen van licentiaatsverhandelingen en proefschriften Geschiedenis KU Leuven 1993 (= nr. 131), p. 91-95.170

170 Zie ook Lit. 1994, nr. 560. LITERATUUROVERZICHT 1995 335

587. [Luik, Bisdom], Marie-Élisabeth HENNEAU, Des agents potentiels de la Réforme catholique au diocèse de Liège. — Piété baroque en Luxembourg (= nr. 1210), p. 47-48. 588. [Luxemburg, Hertogdom] Marie-Élisabeth HENNEAU, La réception des décrets du Concile de Trente au duché de Luxembourg. — Piété baroque en Luxembourg (= nr. 1210), p. 43-44. 589. [Mechelen] Henri INSTALLÉ, Symbolische satire en theologische controverse in woord en beeld in het klerikale Mechelen van de 17de eeuw. — Mechliniensia (= nr. 95), p. 229-253, 4 afb.171 * 590. [Damen, Van Sutendael] Jan RUTTEN, Over aartsdiakonaal recht in Sint-Trui- den: een conflict tussen abt Hubert Van Sutendael (1639-1663) en deken Christopho- rus Damen (1624-1647). — Limburg, 74, 1995, p. 121-128. 591. [Françoise-Clara van St. Lieven] Helen PERQUY, Zuster Françoise-Clara van St. Lieven, een mystieke schrijfster uit de 17e eeuw. — Lijst van (…) licentiaatsverhandelingen op het gebied van de Nederlandse literatuurgeschiedenis en de algemene literatuurwetenschap (= nr. 139), p. 366.172 592. [Hovius] Eddy PUT & Craig HARLINE, Sterven als aartsbisschop: omtrent overlijden en begrafenis van Matthias Hovius (1620). — Mechliniensia (= nr. 95), p. 119- 140, 1 afb. 593. [Huyn van Amstenraedt] Johan CORSTJENS, Edmond Huyn van Amstenraedt, landcommandeur tijdens de Contrareformatie (1605-1634). — Miscellanea Baliviae de Juncis (= nr. 96), p. 179-191. 594. [Olivier] W. VERLEYEN, o.s.b., De bibliotheek van Dom Jacobus Olivier († 1612), prior en pastoor van Waver. — Ons geestelijk erf, 69, 1995, p. 83-96. 595. [Petyt] Maria PETYT, Leben aus dem Nichts. Übersetzt und eingeleitet von Elisabeth HENSE. Münsterschwarzach, Vier-Türme-Verlag, 1995, 73-(3) p. (Schriften zur Kontemplation, 10). 596. [Slenacken] John KNAEPEN, Pierre de Slenacken, doyen du chapitre collégial de Saint-Hadelin à Visé (1538-1570). — Leodium, 80, 1995, p. 27-40. 597. [Struyf] Karel MANNAERTS, Het testament van priester Cornelius Struyf (19 september 1661). — Mechliniensia (= nr. 95), p. 219-228. 598. [Tesselschade Roemers] Marit MONTEIRO, Ieder haar waarom: betekenis van geloof en geloofsbeleving voor vrouwen in de tijd van Tesselschade Roemers. — Tijd- schrift voor Nederlandse taal- en letterkunde, 111, 1995, p. 100-116. 599. [Torrentius] Jeanine DE LANDTSHEER, Laevinus Torrentius, vicaris van het bisdom Luik, en de pauselijke nuntiatuur. — Trajecta, 4, 1995, p. 300-315, 3 afb. 600. [Van de Cruys] P. LENDERS, s.j., Een student uit Peer ‘primus' te Leuven in 1691: Sebastian Van de Cruys. — Dat Stedeken Peer, 26, 1995, p. 3-8.173

171 Een grafdelver graaft een doodshoofd op dat steeds beweegt. De pastoor wordt erbij gehaald die hieraan hogere waarden toekent, waarvoor de schedel symbolisch staat. Iemand uit de toegestroomde menigte durft het aan de schedel stuk te slaan… Er kruipt een mol uit, die symbool staat voor ketterij. Terwijl wordt met de onnozelheid van de omstaanders de draak gestoken. 172 Katholieke Universiteit Leuven. 173 Met een addendum van Juul STINISSEN, Historische sprokkelingen: 1. De viering van primus Sebaststian Van de Cruys te Peer in 1691, in: l.c., p. 55-56. Zie ook infra, nr. 621. 336 F. HENDRICKX

601. [Verstegen] Paul ARBLASTER, Het wereldbeeld van Richard Verstegen (ca. 1550- 1640), agent van de katholieke reformatie. — Samenvattingen van licentiaatsverhandelingen en proefschriften Geschiedenis KU Leuven 1994 (= nr. 131), p. 12-13. 602. [Westendorp] P. DATEMA, George Westendorp, een zestiende-eeuwse (kerk)historicus uit Vollenhove. — De Kerk in de Kop (= nr. 1220), p. 91-111. 603. [Wiggers] Elly MARCUS-LEUS, Johannes Wiggers Diestensis (1571-1639). Diest, Vrienden van het Stedelijk Museum en Archief, 1995, 131-(1) p., titelpl., ill. (Dietsche Cronycke, 11). * 604. [Besnijdenis-exegese] John L. THOMPSON, ‘So Ridiculous a Sign': Men, Women, and the Lessons of Circumcision in Sixteenth-Century Exegesis. — Archive for Refor- mation History, 86, 1995, p. 236-256. 605. [Bijbel en gebed] Christian BELIN, Écriture et oraison au XVIIe siècle. — La vie spirituelle, 149, 1995, p. 281-292. 606. [Bisschop en Raad van State] Jean HOUSSIAU, L'archevêque de Malines, con- seiller d'État au XVIIe siècle. — Mechliniensia (= nr. 95), p. 81-91. 607. [Evangelisatie] Marc THERRY, De Contrareformatie als evangelisatiebeweging of kersteningsoffensief. — Vlaanderen, 44, 1995, p. 199-209, 5 afb. 608. [Nazione fiamminga] Bart DE GROOF, De ‘nazione fiamminga' in barok Rome: een bijdrage tot de geschiedenis van de buitenlandse aanwezigheid te Rome in de 17de eeuw. — Samenvattingen van licentiaatsverhandelingen en proefschriften Geschiedenis KU Leuven 1994 (= nr. 131), p. 104-109.

F. XVIIIDE EEUW

609 [Cassels] Paul DE CLERCK, Het gebedenboek van Maria Helena Cassels. — Vlaamse stam, 31, 1995, p. 585-597, 3 afb.174 610. [De Precipiano] Lucien CEYSSENS, o.f.m., Lijkrede voor aartsbisschop de Precipiano. — Mechliniensia (= nr. 95), p. 255-257.175 611. Lucien CEYSSENS, o.f.m., Thyrse Gonzalez, général des Jésuites, et Humbert Précipiano, archevêque de Malines: correspondances. — Bulletin de l'Institut historique belge de Rome, 65, 1995, p. 89-119. 612. [De Smet] Mia VANHOUTTE, Jan-Baptist De Smet, XIVde bisschop van Gent en het bisdom tijdens zijn episcopaat (1732-1741). — Annalen van de Koninklijke oudheidkundige Kring van het Land van Waas, 98, 1995, p. 145-182, 4 afb.176

174 Vervolledigde publicatie van hetzelfde artikel binnen een grotere context uit P. DE CLERCK, Twee Limburgse documenten uit een familie-archief, in: Vlaamse stam, 31, 1995, p. 40-48, i.h.b. p. 40-46. Het betreft aantekeningen over allerlei familiale gebeurtenissen op de witte bladzijden vooraan en achteraan in het gebedenboek van Ludovicus MAKEBLIIDE, Den schat der gebeden, Antwerpen, Hieronymus Verduyszen, 1630. 175 Gestorven op 9 juni 1709. 176 Was ook het onderwerp van haar licentiaatsverhandeling: zie Samenvatttingen van licentiaatsverhandelingen en proefschriften Geschiedenis KU Leuven 1993 (= nr. 131), p. 75- 76. LITERATUUROVERZICHT 1995 337

613. [De Wal] Franz AUMANN, Guillaume De Wal, ridder en historiograaf van de Duitse Orde (1736-1818): een biografische schets. — Miscellanea Baliviae de Juncis (= nr. 96), p. 313-358. 614. [Jozef II] Vincent DELANNOY, Jozef II en de Zuidelijke Nederlanden (1780- 1782): verwachtingen van de bevolking. — Samenvattingen van licentiaatsverhandelingen en proefschriften Geschiedenis KU Leuven 1994 (= nr. 131), p. 32- 33. 615. André TIHON, Politique ecclésiastique et réformes religieuses de Joseph II. — Piété baroque en Luxembourg (= nr. 1210), p. 73-75. 616. [Major] Philippe ANNAERT, Le voyage à Rome du chanoine Charles Major, en 1732. — Mechliniensia (= 95), p. 259-272.177 617. [Matthys] G. HOUWEN, J. F. L. Matthys: de weg naar Frankrijk, gevolg van een frivool leven? — Biekorf, 95, 1995, p. 389-395.178 618. [Morren] P. LAUWERS, Z. E. H. Albert Morren. — Dat Stedeken Peer, 26, 1995, p. 70-80, portr.179 619. [Schönen] W. A. J. MUNIER, De bewogen loopbaan van een pastoor in de grensparochie Vaals in de Franse Tijd: Johann Michael Schönen (1795-1808). — De Maasgouw, 114, 1995, kol. 185-212, 5 afb. 620. [Van Gameren] Pierre DELSAERDT, The Library of Hendrik Gabriël van Gameren, Bishop of Antwerp (1700-75). — Quaerendo, 25, 1995, p. 258-278, 3 afb. 621. [Van de Cruys] J. STINISSEN, Een afwezigheidsattest voor de universitieit te Leuven in 1704. — Limburg, 74, 1995, p. 133-136.180 * 622. [Sociëteiten] Steven LUCKERT, Jesuits, Freemasons, Illuminati, and Jacobins: Conspiracy Theories, Secret Societies, and Politics in Late Eighteenth-Century Ger- many. Dth. Binghamton (NY), State University of New York: History and Sociology Department, 1993 (xerografie: Ann Arbor/MI, University Microfilms International, 1995), (6)-VI-(2)-730 p. 623. [Tien Geboden] Ilse VAN HOOYDONCK, De tien geboden in predikatie en catechese in de 18de eeuw. — Samenvattingen van licentiaatsverhandelingen en proefschriften Geschiedenis KU Leuven 1993 (= nr. 131), p. 74-75. 624. [Zondagsviering] Veerle DEMEULENAERE, De zondag in het Ancien Regime: dag van God en dag van de mens. — Samenvattingen van licentiaatsverhandelingen en proefschriften Geschiedenis KU Leuven 1994 (= nr. 131), p. 33-34.

177 Herkomstig van Erfurt. In het begin van de 18de eeuw belandde hij met het Duitse leger, waarin hij een taak als musicus had, in de Nederlanden. Hij verliet het leger, werd priester-kanunnik en kapelmeester van de Sint-Rombautskathedraal. Als boeken- liefhebber deelde hij de passie van kardinaal d'Alsace, wiens naaste medewerker hij werd. 178 Brugs priester wordt ‘curé constitutionnel' (1792) met een allesbehalve kerkelijk gedrag (gestorven na 10 maart 1795 in Sint-Omaars). 179 1799-1886. Een zeer verdienstelijk Perenaar op religieus, filantropisch, pedagogisch en historisch vlak. 180 Caspar Paul Van de Cruys. Waarschijnlijk een broer van Sebastian Van de Cruys, eveneens een Perenaar, vermeld onder nr. 600. 338 F. HENDRICKX

G. VROOMHEID BUITEN DE NEDERLANDEN

625. [Frankrijk] Bernard CHÉDOZEAU, L'Histoire sainte: un genre injustement oublié? — La vie spirituelle, 149, 1995, p. 563-573. 626. J. LAMBERTS, Een interessante bladzijde uit de liturgiegeschiedenis: de neo- gallicaanse liturgieën. — Tijdschrift voor liturgie, 79, 1995, p. 197-209.181 627. Bernard PITAUD, p.s.s., Vie communautaire et école française dans les socié- tés de vie apostolique fondées au XVIIe siècle. — Vie consacrée, 67, 1995, p. 166- 175. 628. Thierry WANEGFFELEN, Le ‘Plat-pays de la croyance': frontière confessionnelle et sensibilité religieuse en France au XVIe siècle. — Revue d'histoire de l'Église de France, 81, 1995, p. 391-411. 629. [Spanje] Terence O'REILLY, From Ignatius Loyola to John of the Cross: Spiritu- ality and Literature in Sixteenth-Century Spain. Aldershot & Brookfield (VT), Variorum, 1995, X-271 p., portr. (Collected Studies Series, 484).182 * 630. [Baker] J. P. H. CLARK, Father Augustine Baker, O.S.B. and his Secretum. — The Mystical Tradition and the Carthusians (= nr. 827), I, p. 91-117. 631. [Ignatius van Loyola] Dominique BERTRAND, s.j., L'appel à l'admiration dans les Exercices: du cri au dialogue. — Christus. Revue de formation spirituelle, 42, 1995, nr. 167, p. 323-332. 632. André RAVIER, s.j., Ignace de Loyola et la Chartreuse de Paris. — Christus. Revue de formation spirituelle, 42, 1995, nr. 166, p. 228-235. 633. Manuel RUIZ JURADO, s.j., Interés por San Ignacio 1994 (Bibliografía anual ignaciana). — Manresa, 67, 1995, p. 181-191. 634. Mauel RUIZ JURADO, s.j., Lo que se publica sobre San Ignacio. — Manresa, 66, 1994, p. 165-178.183 635. Aimé SOLIGNAC, s.j., Le Manuel de Montserrat et les Exercices de saint Ignace. — Christus. Revue de formation spirituelle, 42, 1995, nr. 167, p. 358-369.184 636. [Franciscus van Sales] Johannes HAAS, o.s.f.s. Lectio divina – Lectio Salesiana? Geistliche Schriftlesung nach Franz von Sales. — Jahrbuch für salesianische Studien, 28, 1995, p. 109-126. 637. Viviane MELLINGHOFF-BOURGERIE, Bernhard von Clairvaux in der französischen Frömmigkeitsliteratur des 17. Jahrhunderts: François de Sales. — Bernhard von Clairvaux (= nr. 389), p. 389-420. 638. A. RAVIER, s.j., François de Sales à l'école des jésuites. — Nouvelle revue théologique, 117, 1995, p. 397-413.

181 Neo-gallicaanse liturgieën (midden 17de eeuw - ca. 1870) om ze te onderscheiden van de gallicaanse liturgieën in het vóór-Karolingische Gallië. 182 Bundelt 14 reeds elders verschenen artikels tussen 1973-1994 en 1 nieuwe bijdrage (Melchor Cano's “Censura y parecer contra el Instituto de los Padres Jesuitas": A Transcription of the British Library Manucript, p. 1-22). 183 Betreft de publicaties verschenen in 1993. 184 Een brontekst voor Ignatius' Oefeningen was de Exercitatorio de la vida spiritual van García de Cisneros, abt van Montserrat. LITERATUUROVERZICHT 1995 339

639. [Jean de Saint-Samson] Elisabeth HENSE, Johannes vom hl. Samson, in der Gegenwart Gottes (1571-1636). — Carmelus, 42, 1995, p. 190-196. 640. [Joannes van het Kruis] Ismael BENGOECHEA, Nuevos manuscritos sanjuanistas todavía. — Revista de espiritualidad, 54, 1995, p. 175-183. 641. José-Carlos GOMEZ-MENOR, Varia lectura juancrucista. — Revista de espiritualidad, 54, 1995, p. 585-614. 642. Walter REPGES, Ohne Halt – und doch gehalten (Sin arrimo y con arrimo). Überlegungen zu einem Gedicht des spanischen Mystikers und Reformators Johannes vom Kreuz. — Geist und Leben, 68, 1995, p. 126-137. 643. José Vicente RODRIGUEZ, o.c.d, Experiencia colmante de Dios en San Juan de la Cruz. — Revista de espiritualidad, 54, 1995, p. 293-325. 644. [Margaretha van Navarre] Donald Dale LA VERGNE, Patterns of Mysticism in the Narrative Devotional Poetry of Marguerite de Navarre. Dth. Iowa City (IA), The University of Iowa, 1993 (xerografie: Ann Arbor/MI, University Microfilms Interna- tional, 1995), (8)-IV-206 p. 645. [Mechtildis van het Heilig Sacrament] Bonifacio BAROFFIO, o.s.b., De Eucharistie bij Moeder Mechtildis en in de Nieuwe Katechismus. — Eucharistie en geestelijk leven, 18, 1995, p. 42-53 (1 afb.), 82-88 (1 afb.), 199-204, 294-298 (1 afb.), 330-338 (2 afb.). 646. [Pascal] Jean MESNARD, Pascal et Bernard de Clairvaux. — Bernhard von Clairvaux (= nr. 389), p. 375-387. 647. [Philippus Neri] Eberhard PRAUSE, Der hl. Philipp Neri in der Kirche seiner Zeit. — Internationale katholische Zeitschrift Communio, 24, 1995, p. 557-572. 648. Hans TERCIC, Philippus Neri: liefde overwint angst. Averbode, Altiora & Kampen, Kok, 1995, 208-(4) p. (Geloofsgetuigen). 649. Franz WEHRL, o.s.f.s., Philipp Neri und Franz von Sales. Zum 400. Todestag des hl. Philipp Neri (1595-1995). — Jahrbuch für salesianische Studien, 28, 1995, p. 85-108. 650. [Theresia van Avila] Liliana DE VENUTO, La retorica di Santa Teresa d'Avila. — Teresianum. Ephemerides Carmeliticae, 46, 1995, p. 197-207. 651. Erika LORENZ, Glaube und Kontemplative Erfahrung: Teresa von Avila und Johannes vom Kreuz. — Studies in Spirituality, 5, 1995, p. 146-161. 652. Carole SLADE, St. Teresa of Avila, Author of a Heroic Life. Berkeley, Los Angeles & London, University of California Press, 1995, XXII-204-(2) p. 653. Hjalmar SUNDÉN (†), Notes on Teresa of Avila. — Studies in Spirituality, 5, 1995, p. 268-292. 654. THÉRESE D'AVILA, Oeuvres complètes. Traduction par Mère MARIE DU SAINT- SACREMENT, o.c.d. Édition établie, révisée et annotée par les Carmélites de Clamart & Bernard SESÉ. Introduction générale par Tomás ALVAREZ, o.c.d. 2 dln., Paris, Cerf, 1995, XXIV-2441-(5) p. (doorlopend), 16 buitentekstill.185 655. [Ward] Jeanne COVER, The Significance of Mary Ward's Spirituality and Practice for Moral Theology today. Dth. Toronto (Ontario), Regis College & The University of St. Michael's College: Department of Theology, 1993 (xerografie: Ann Arbor/MI, University Microfilms International, 1995), (4)-IV-378-(2) p. 656. Martha ZECHMEISTER, Als Frau das ignatianische Charisma leben: zum 350. Todestag von Mary Ward (1585-1645). — Geist und Leben, 68, 1995, p. 256-269.

185 Besproken door: Günther SCHÜTZ, Nueva edición francesa de Teresa de Avila, in: Teresianum. Ephemerides Carmeliticae, 46, 1995, p. 265-270. 340 F. HENDRICKX

H. LITERARIA

657. [Auteurschap] Cynthia J. BROWN, Poets, Patrons and Printers: Crisis of Author- ity in Late Medieval France. Ithaca (NY) & London, Cornell University Press, 1995, XII-(2)-292-(2) p., 45 afb.186 658. [Emblemata-vertaling] Alison ADAMS, Jacques Grévin et sa traduction fran- çaise des Emblemata d'Hadrianus Junius. — De gulden passer, 73, 1995, p. 37-66, 10 afb.187 659. [Integratie, Zuid-Noordelijke] Hubert MEEUS, Integratie van Zuidnederlandse schrijvers in de Republiek. — Minderheden in Westeuropese steden (= nr. 1038), p. 91-113. 660. [Liederboek van Dokkum] Gilbert HUYBENS, Over het liedhandschrift van Nicolaus Aengwarda. — Volkskunde, 96, 1995, p. 89-110, ill.188 661. [Narrenschiff] Loek GEERAEDTS, 500 jaar Narrenschiff van Sebastian Brant. Enkele opmerkingen bij een uitgave van de Nederlandse traditie. — Lingua Theodisca (= nr. 92), II, p. 943-957.189 662. [Rederijkers. Brugge] Dirk GEIRNAERT, De Kamers van Rhetorica te Brugge: een blik op 400 jaar Brugse rederijkersactiviteit. — Biekorf, 95, 1995, p. 234- 250. 663. [—. Heule] J. HUYGHEBAERT, Twaalf kunstverliefde jongelui uit Ooigem te Heule (1785). — Biekorf, 95, 1995, p. 396-400. 664. [Toneel] E. VAN AUTENBOER, Toneel te Turnhout in de 17de en 18de eeuw. — Taxandria, n.r. 67, 1995, p. 233-246. 665. Lieve VAN ROUSSELT, ‘My lust myn eyghen Ziel te zenden na het graf': zelf- moord in het Nederlandstalig renaissancedrama van 1575 tot 1632. — Lijst van (…) licentiaatsverhandelingen op het gebied van de Nederlandse literatuurgeschiedenis en de algemene literatuurwetenschap (= nr. 139), p. 364.190 666. [Uilenspiegel] J. HUYGHEBAERT, Damme adopteerde de Uilenspiegel van de Contrareformatie. — Biekorf, 95, 1995, p. 175-186, 2 afb.

VI. — ORDEGESCHIEDENIS EN -SPIRITUALITEIT

A. ALGEMEEN

667. [België] Julien VAN REMOORTERE, Ippa's abdijengids voor België. 3de herziene druk. Tielt, Lannoo, 1995, 432 p., ill. 668. [Engeland] Roberta GILCHRIST, Contemplation and Action: The Other Monasti- cism. London & New York, Leicester University Press, 1995, XIV-(2)-250 p, 121 afb. (The Archaeology of Medieval Britain).

186 16de eeuw. 187 Antwerpen, Plantin, 1567, 15702, 15753. 188 Betreft de Geestelijke Liedekens op de Hoogh-Tijden en voornaamste Feestdagen door het Jaar, op 4 december 1757 aangelegd door Nicolaus Aengwarda, burger van Dokkum (Friesland). 189 Tussen 1500 en 1635 zijn in totaal 6 Nederlandse edities verschenen. 190 Universitaire Instelling Antwerpen. LITERATUUROVERZICHT 1995 341

669. [Gallië, Noord-] Jean HEUCLIN, La vie quotidienne des ermites en Gaule du Nord durant le haut Moyen Age. — La vie quotidienne des moines et chanoines réguliers (= nr. 678), I, p. 111-127. 670. [Heilig Land] Andrew JOTISCHKY, The Perfection of Solitude: Hermits and Monks in the Crusader States. University Park (PA), The Pennsylvania State University Press, 1995, XVIII-198 p., 8 afb., 2 kaarten. 671. [Luik (Prinsbisdom), Nederlanden, Noord-Frankrijk] Marie-Élisabeth HEN- NEAU, La vie quotidienne de moniales contemplatives dans les Pays-Bas, la Principauté de Liège et le nord de la France (XVe-XVIIIe siècles). — La vie quotidienne des moines et chanoines réguliers (= nr. 678), I, p. 301-317. 672. [Mechelen, Aartsbisdom] Jaak OCKELEY, Regulieren, monialen en religieuzen in het aartsbisdom Mechelen in de Nieuwe Tijd. — Mechliniensia (= nr. 95), p. 65-80, 3 afb., 1 tab. 673. [Vlaanderen, Noordwest- (Graafschap)] Geert BERINGS, Vroeg-middeleeuwse abdijen en hun bezittingen in het noordwesten van het graafschap Vlaanderen. — Vlaanderen, 44, 1995, p. 194-196, 3 afb., 1 kaart, 2 plattegr. * 674. [Bedelorden] Ingo ULPTS, Stadt und Bettelorden im Mittelalter. — Wissenschaft und Weisheit. Franziskanische Studien zu Theologie, Philosophie und Geschichte, 58, 1995, p. 223-260. 675. [Bibliografie] Bulletin de spiritualité monastique. Dl. 13. — Collectanea Cister- ciensia, 57, 1995, p. [495]-[622].191 676. [Boeddhisme en katholicisme] Ilana Friedrich SILBER, Virtuosity, Charisma, and Social Order: A Comparative Sociological Study of Monasticism in Theravada Buddhism and Medieval Catholicism. Cambridge, University Press, 1995, (2)-X-250 p. (Cambridge Cultural Social Studies). 677. [Dagelijks leven] Albert D'HAENENS, Actualiser l'histoire de la vie quotidienne. Cléricalité, régularité et conventualité: trois concepts sociogénétiques pour une typologie de la quotidienneté scribale. — La vie quotidienne des moines et chanoines réguliers (= nr. 678), I, p. 15-30.192 678. Marek DERWICH, La vie quotidienne des moines et chanoines réguliers au Moyen Age et Temps modernes. Actes du premier Colloque international du L.A.R.H.C.O.R. Wroc¥aw - Ksiaz, 30 novembre - 4 décembre 1994. 2 dln. Wroc¥aw, Institut d'histoire de l'Université de Wroc¥aw, 1995, 816 p. (doorlopend), 39 ill. (Travaux du L.A.R.H.C.O.R. Colloquia, 1).193 679. [Doodservaring] Patrick HENRIET, Mort sainte et temps sacré d'après l'hagiographie monastique des XIe-XIIe siècles. — La vie quotidienne des moines et chanoines réguliers (= nr. 678), II, p. 557-571. 680. [Kloosterwetgeving] Florent CYGLER, Règles, coutumiers et statuts (Ve-XIIIe sièles): brèves considérations historico-typologiques. — La vie quotidienne des moines et chanoines réguliers (= nr. 678), I, p. 31-49.

191 Nrs. 1046-1261. 192 Voornamelijk de cisterciënzers en premonstratenzers gedurende de 12de eeuw. 193 L.A.R.H.C.O.R. staat voor: Laboratoire de Recherches sur l'Histoire des Congrégations et Ordres Religieux. Bundelt 56 bijdragen: zie o.m. nrs. 254, 669, 671, 677, 679-680, 685, 703, 706, 709, 714. 342 F. HENDRICKX

681. [Kloosterwezen] Jacques BERLIOZ (ed.), Moines et religieux au Moyen Age. Présenté par (…). Paris, Seuil, 1994, 342-(8) p. (Coll. Histoire-Points, H185).194 682. Damien BOQUET, Un idéal de théocratie monastique au XIIIe siècle: Mathieu Paris, Chronica Majora, 1235-1259. — Revue Mabillon, 67 (n.r. 6), 1995, p. 83- 100. 683. [—. Kelten] Patrick DARCHEVILLE, Druides ou moines? Le monachisme celtique. Paris, Éditions Maisnie-Trédaniel, 1995, (4)-368-(2) p., ill. 684. [Monialen] Marie-Élisabeth HENNEAU, Des femmes entre prière et apostolat… — Piété baroque en Luxembourg (= nr. 1210), p. 89-96. 685. Paulette L'HERMITE-LECLERCQ, L'image des moniales dans les Exempla. — La vie quotidienne des moines et chanoines réguliers (= nr. 678), II, p. 477-498. 686. [—, Adellijke] E. M. F. KOCH, De kloosterpoort als sluitpost? Adellijke vrouwen langs de Maas en Rijn tussen huwelijk en convent (1200-1600). — Neder- landse en Nederlandstalige dissertaties (…) 1994 (= nr. 130), p. 632.195 687. [—. Leescultuur] David N. BELL, What Nuns read: Books and Libraries in Medieval English Nunneries. Kalamazoo (MI) & Spencer (MA), Cistercian Publica- tions, 1995, (8)-300-(2) p. (Cistercian Studies Series, 158). 688. [—. Slotreglementering] Elizabeth MAKOWSKI, The Canon Law and Cloistered Women: Periculoso and its Commentators (1298-1545). Dth. [New York (NY)], Columbia University: School of Arts and Sciences, 1993 (xerografie: Ann Arbor/MI, University Microfilms International, 1995), (8)-IV-252-(1) p.

B. AFZONDERLIJKE ORDEN

Annuntiaten

689. [Stichting] Aubertus MIRAEUS, Ordinis B. Mariae Annuntiatarum virginum origo. Accessit Ordinis Carmelitani, virginum praesertim Teresanarum, origo. Reprint naar de editie van Antwerpen 1608. Sint-Truiden, Instituut voor Franciscaanse Geschiedenis, 1995, (66) p. (Instrumenta Franciscana, 4).

Antonianen

690. [Geschiedenis] Adalbert MISCHLEWSKI, Un Ordre hospitalier au Moyen Age: les chanoines réguliers de Saint-Antoine-en-Viennois. Traduit par Hermann & Denise KUHN. Préface: Vital CHOMEL. Grenoble, Presses Universitaires, 1995, (6)-VIII-216- (16) p., 32 buitentekstafb., 12 kaarten. (Coll. La Pierre et l'Écrit).196

194 Bevat 21 artikels die oorspronkelijk zijn verschenen in het maandblad L'Histoire, uitgegeven door de Société d'éditions scientifiques (Parijs): o.m. over Abélard, Benedictus, Bernardus, Dominicus, Franciscus van Assisi, Robert d'Arbrissel, Thomas van Aquino. 195 Vrije Universiteit Amsterdam. 196 Oorspronkelijke publicatie: Grundzüge der Geschichte des Antoniterordens bis zum Ausgang des 15. Jahrhunderts, Köln & Wien, Böhlau, 1976 (Bonner Beiträge zur Kirchengeschichte, 8), uiteraard aangevuld met de nieuwste gegevens. Andere benamingen voor deze orde zijn: Reguliere Kanunniken van Sint-Antonius, Hospitaalbroeders van Sint-Antonius. Tussen Seine en Maas waren ze in onze gebieden o.m. gevestigd in Bailleul en Maastricht. LITERATUUROVERZICHT 1995 343

Augustijnen

691. [Programma in beeld] Dorothee HANSEN, Das Bild des Ordenslehrers und die Allegorie des Wissens: ein gemaltes Programm der Augustiner. Berlin, Akademie Verlag, 1995, XI-(1)-258 p., 76 afb., 8 fig. en plattegr. (Acta humaniora. Schriften zur Kunstwissenschaft und Philosophie).

Begijnen (en Geestelijke Dochters)

692. [Amsterdam] Robert SCHILLEMANS, De Begijnhofkerk als de nieuwe Heilige Stede: uitbeeldingen van het mirakelwonder in de H.H. Joannes en Ursulakerk te Ams- terdam. — Het Mirakel (…) van Amsterdam (= nr. 990), p. 46-63. 693. [Diest] Robert VAN DE VEN, De laatste begijnen van Diest. — Oost-Brabant, 32, 1995, p. 162-165, 1 afb. 694. Robert VAN DE VEN, Uit Diestse archieven: vandalisme in het begijnhof (1523). — Oost-Brabant, 32, 1995, p. 113. 695. [Gent] Hadewich CAILLIAU, ‘Soo geluckigh als een beggijn': het begijnhof Onze-Lieve-Vrouw-Ter-Hooie (1584-1792). Gent, Maatschappij voor Geschiedenis en Oudheidkunde te Gent, 1995, 336 p. (Verhandelingen der Maatschappij voor Geschie- denis en Oudheidkunde te Gent, 21).197 696. Wilfried STEEGHERS, Dodenlijst van het Klein Begijnhof Onze-Lieve-Vrouw ter Hooie te Gent (1610-1685). — Vlaamse stam, 31, 1995, p. 261-269.

Benedictijnen

697. [Affligem] Wilfried VERLEYEN, o.s.b., Het Affligems scriptorium: organisatie en personeel. — Archief- en bibliotheekwezen in België, 66, 1995, p. 9-21. 698. Wilfried VERLEYEN, o.s.b., De Affligemse monniken in het Keizershof te Mechelen (1595-1605): het conflict met aartsbisschop Hovius. — Mechliniensia (= nr. 95), p. 93- 117. 699. Wilfried VERLEYEN, o.s.b., L'Exordium Affligemense: légende ou réalité. — Revue d'histoire ecclésiastique, 90, 1995, p. 471-483. 700. [Chiny] Michel TRIGALET, La crucifixion de S. André inverso capite dans un fragment de légendier du prieuré de Chiny (Belgique). — Analecta Bollandiana, 113, 1995, p. 317-320. 701. [Cluny - Vlaanderen] Geert BERINGS, Op gespannen voet: Cluny in het graafschap Vlaanderen. — Vlaanderen, 44, 1995, p. 84-86, 2 afb. 702. [Denain] Amélie DUBOIS, L'abbaye bénédictine Sainte-Renfroie de Denain, des origines à la fin du XIVe siècle. — Mémoires de maîtrise (…) de l'Université de Charles-de-Gaulle-Lille III (= nr. 129), p. 194. 703. [Dowaai] Aidan BELLENGER, o.s.b., Monastic Life at St. Gregory's, Douay, in 17th-18th Centuries: An English Monastery in Continental Europe. — La vie quotidienne des moines et chanoines réguliers (= nr. 678), I, p. 387-398.

197 Met als epiloog: Enkele nieuwe inzichten in de ontwikkeling van het Klein Begijnhof in Gent, door Marie Christine LALEMAN, Daniel LIEVOIS & Gunter STOOPS, p. 305-319, 7 ill. Publicatie van licentiaatsverhandeling: zie Samenvattingen van licentiaatsverhandelingen en proefschriften Geschiedenis KU Leuven 1992 (= nr. 131), p. 11-12. 344 F. HENDRICKX

704. [Echternach] Nancy NETZER, Willibrord's Scriptorium at Echternach and its Realationship to Ireland and Lindisfarne. — St Cuthbert, his Cult and his Community (= nr. 934), p. 203-212. 705. [Egmond] Jan HOF, o.s.b. & Catharina VISSER, De Abdij van Egmond: historische schets en benedictijns leven. Egmond, Sint-Adelbertabdij, 1995, 48 p., ill. 706. Marco MOSTERT, La clôture brisée. Les laïcs dans la vie quotidienne des moines aux Pays-Bas septentrionaux (Xe-XIIe siècles): le cas d'Egmond. — La vie quotidienne des moines et chanoines réguliers (= nr. 678), I, p. 227-241. 707. [Frankrijk] Guy-Marie OURY, o.s.b., Recherches sur les tentatives de restauration de l'Ordre de saint Benoît en France au début du XIXe siècle. — Collectanea Cister- ciensia, 57, 1995, p. 181-189. 708. [Gent] P. DEPAEPE, Bezittingen van de Gentse Sint-Pietersabdij te Anzegem. — Jaarboek van de geschied- en heemkundige Kring ‘De Gaverstreke', 23, 1995, p. 237- 266, 6 afb. 709. [Gorze] Giulia BARONE, La vie quotidienne dans une grande abbaye réfor- mée: Gorze au Xe siècle. — La vie quotidienne des moines et chanoines réguliers (= nr. 678), I, p. 131-140. 710. [Hamage] Étienne LOUIS, Fouilles archéologiques sur le site du monastère mérovingien puis carolingien de Hamage (France, Département du Nord). — Hande- lingen der Maatschappij voor geschiedenis en oudheidkunde te Gent, n.r. 49, 1995, p. 45-69, 13 ill. 711. [Ieper] Ieperse Ierse benedictinessen terug naar Ierland. [Door] A. B. — Biekorf, 95, 1995, p. 106.198 712. [Roksem] Georges DECLERCQ, De schenkingsoorkonde van de cella van Roksem aan de abdij van Sint-Bertijns. — Vlaanderen, 44, 1995, p. 191-193, 1 afb. 713. Brigitte MEIJNS, Enkele beschouwingen betreffende de oorsprong en de vroegste geschiedenis van de cella in Roksem (8ste-11de eeuw). — Vlaanderen, 44, 1995, p. 183-190, 6 afb. 714. [Saint-Maur] Daniel-Odon HUREL, La vie monastique dans la congrégation de Saint-Maur: uniformité constitutionnelle et diversité de la réalité (apport de la correspondance). — La vie quotidienne des moines et chanoines réguliers (= nr. 678), I, p. 367-386. 715. [Verdun] Frank G. HIRSCHMANN, Überlegungen zu einigen Verduner Äbten des 10. und 11. Jahrhunderts. — Rheinische Vierteljahrsblätter, 59, 1995, p. 314-324. * 716. [Gottschalk van Orbais] Albrecht DIEM, Een verstoorder van de ordo: Gottschalk van Orbais en zijn leer van de dubbele predestinatie. — Macht en gezag in de negende eeuw (= nr. 246), p. 115-131.199 717. [Herdinckx] Wilfried VERLEYEN, o.s.b., Abt Goswin Herdinckx († 1493) van Affligem en zijn familie. — Vlaamse stam, 31, 1995, p. 57-71.

198 Vanuit het Engels klooster in Ieper (abdij sinds 1683) werd een kortstondige stichting gere- aliseerd in Dublin (1688-1690), toen de katholieke koning Jacobus II Stuart in Engeland aan de macht kwam. 199 Overleed in 867 nadat hij om reden van zijn ketterse ideeën meer dan twintig jaar als gevangene in het klooster van Hautvillers bij Reims had doorgebracht. LITERATUUROVERZICHT 1995 345

718. [Hubené] A. HOSTE, o.s.b., Begrafenis in de Sint-Godelieveabdij te Brugge in 1785. — Biekorf, 95, 1995, p. 96.200 719. [Payers] Anselm HOSTE, o.s.b., Godelieve Payers, abdis van de Sint-Godelieveabdij te Gistel (1540-1553). Gistel, Vrienden van het Sint-Godelievemuseum, 1995, 67-(1) p., ill. 720. [Van Oyen] Anselm HOSTE, o.s.b., Willem van Oyen, monnik in Roksem en abt in Sint-Omaars († 1271). — Vlaanderen, 44, 1995, p. 197-198, 2 afb. * 721. [Bibliografie] Élisabeth AYMES, Bulletin d'histoire bénédictine. Dl. 12, afl. 8-9. — Revue bénedictine, 105, 1995, p. 305*-396*.201 722. [Biografieën] Thomas SULLIVAN, o.s.b., Benedictine Monks at The University of Paris A.D. 1229-1500. A Biographical Register. Leiden, New York & Köln, Brill, 1995, XII-458-(2) p. (Education and Society in the Middle Ages and Renaissance, 4). 723. [Mauristen] Louis DEMOULIN, La querelle des études monastiques: en passant par la Lorraine et la Champagne, de Saint-Germain-des-Prés à Orval, Saint-Hubert, Echternach et autres lieux. — Piété baroque en Luxembourg (= nr. 1210), p. 127-136.

Birgittijnen

724. [Mariënwater/Rosmalen] Ulla SANDER OLSEN, Handschriften uit het birgittinessen- klooster Mariënwater te Rosmalen bij ’s-Hertogenbosch. — Serta devota (= nr. 94), II, p. 225-254.

Cisterciënzers

725. [Bijloke/Gent] Adrie DE KRAKER, De Bijloke in Noordoost-Vlaanderen: haar grondbezit en de exploitatie daarvan in de Vier Ambachten, tussen 1200 en 1600. — Handelingen der Maatschappij voor geschiedenis en oudheidkunde te Gent, n.r. 49, 1995, p. 175-195, 4 afb., 5 tab. 726. [Bornem] Juliaan MAEREVOET, Sint-Bernardusabdij: abten van Bornem. — Heemkundig jaarboek [van de] Vereniging voor heemkunde in Klein-Brabant, 30, 1995, p. 132-146, 16 afb. 727. F. MARCUS, De Abdij Sint-Bernard te Bornem. — Heemkundig jaarboek [van de] Vereniging voor heemkunde in Klein-Brabant, 30, 1995, p. 121-131, 12 afb.202 728. Benedictus VAN DONINCK, o.cist., De bibliotheek van de Sint-Bernardusabdij. — Heemkundig jaarboek [van de] Vereniging voor heemkunde in Klein-Brabant, 30, 1995, p. 149-151, 1 afb. 729. [Boudelo/Gent] Marie-Thérèse COUCKE, Alfons DE BELIE & Vedastus VER- STEGEN (†), o.f.m. (eds.), Liederboek van de Boudelo-abdij: Goddelijcke Lofsanghen door Gullielmus vander Machtelt, monnik van Boudelo (1645-1661). Belsele, A. De Belie, 1995, (3) p. + folio's (1)-(2), 1-29, 50-117 (facsim.) + 203-(1) p., muz.203

200 Betreft zuster Francisca Hubené, novicemeesteres, overleden op 46-jarige leeftijd. 201 Nrs. 3580-4649. 202 Reeds verschenen als nr. 139 in de reeks De Vlaamse toeristische bibliotheek te Antwerpen in 1971. In de overdruk werden grotendeels nieuwe illustraties gebruikt. 203 A. De Belie is de verantwoordelijke uitgever: Kouterstraat 150, B-9111 Belsele. Facsimile- uitgave met diplomatische transcriptie en muzieknotatie in hedendaagse vorm van dit als handschrift overgeleverde liedboek, bewaard in de Stadsbibliotheek Antwerpen. 346 F. HENDRICKX

730. [Cîteaux] Ursula NILGEN, Historischer Schriftsinn und ironische Weltbetrach- tung: Buchmalerei im frühen Cîteaux und der Stein des Anstoßes. — Bernhard von Clairvaux (= nr. 389), p. 67-140. 731. [Clairmarais] Claire BREBAN, Les biens du temporel de l'abbaye de Clairmarais des origines à la fin du XIIIe siècle. — Mémoires de maîtrise (…) de l'Université Charles-de-Gaulle-Lille III (= nr. 129), p. 194. 732. [Doornzele] Jozef VANDEVEIRE, Documenten en scriptie over de Abdij van Doornzele in de Universiteitsbibliotheek Leuven. — Appeltjes van het Meetjesland, 46, 1995, p. 215-228.204 733. [Europa] Stephen TOBIN, The Cistercians: Monks and Monasteries of Europe. London, The Herbert Press, 1995, 240 p., ill. 734. [Fontenelle] Sylvie PREVOST, L'abbaye cistercienne de Fontenelle au XIIIe siècle: les débuts de son existence. — Mémoires de maîtrise (…) de l'Université Charles-de- Gaulle-Lille III (= nr. 129), p. 195. 735. [Hemiksem] F. MARCUS, Sint-Bernards-aan-de-Schelde te Hemiksem. — Heem- kundig jaarboek [van de] Vereniging voor heemkunde in Klain-Brabant, 30, 1995, p. 8-67, 10 afb.205 736. F. MARCUS, De Sint-Bernardsabdij tussen Hemiksem en Bornem. — Heem- kundig jaarboek [van de] Vereniging voor heemkunde in Klein-Brabant, 30, 1995, p. 108-120, 1 afb.206 737. Linda WYLLEMAN, Geschiedenis van de Sint-Bernardsabdij te Hemiksem. — Heemkundig jaarboek [van de] Vereniging voor heemkunde in Klein-Brabant, 30, 1995, p. 68-106, 32 afb., 1 plattegr. 738. [Herkenrode] Judith H. OLIVER, The Herkenrode Indulgence, Avignon, and pre-Eyckian Painting of the Mid-Fourteenth-Century Low Countries. — Flanders in a European Perspective (= nr. 1135), p. 187-206. 739. [Hocht] J. BROUWERS, Rentmeesters van Hocht. — Limburg, 74, 1995, p. 137- 142. 740. [La Ramée] Martinus CAWLEY, o.c.s.o., Interpersonal Relationships at La Ramée as revealed in The Life of Ida the Gentle. — Magistra, 1, 1995, p. 72-115. 741. [Oosteeklo] Monasterium Beate Marie Sancti Monialium Ordinis Cistercien- sis… Abdij van Oosteeklo. Addenda et corrigenda. [Door] O. L. — Appeltjes van het Meetjesland, 46, 1995, p. 229-234, 6 afb., 2 plattegr.207 742. [Orval] Louis DEMOULIN, Jansénisme et antijansénisme: une mise au point. — Piété baroque en Luxembourg (= nr. 1210), p. 61-68.

204 Het betreft de Leuvense licentiaatsverhandeling van Anne-Marie ENEMAN, De Cisterciënze- rinnenabdij van Dorenzele (Evergem): ontstaansgeschiedenis en domaniale evolutie tot 1492, XIX-207-XV-4 p. 205 Vertaling uit het Frans van de notitie door dezelfde auteur verschenen in Monasticon Belge, dl. 7: Province d'Anvers, afl. 1, Luik, 1992, p. 31-79. N.B. Deze en de andere bijdragen over de cisterciënzerabdijen van Hemiksem en Bornem in Heemkundig jaarboek hier geciteerd, ressorteren onder de verzameltitel Sint-Bernards-aan-de-Schelde: De Brabantse abdij in Hemiksem, De Klein- brabantse abdij in Bornem. 206 Overdruk uit Jaarboek van de oudheidkundige Kring ‘De Ghulden Roos' – Roosendaal, 24, 1964, p. 81-100. 207 Betreft de verbetering van de foute titel in Lit. 1994, nr. 715 (door ons wel enigszins opge- merkt, maar veilgheidshalve onvermeld gelaten) en de toevoeging van enkele vergeten foto's en plattegronden van essentieel belang. LITERATUUROVERZICHT 1995 347

743. Louis DEMOULIN, La stricte observance de l'ordre cistercien: l'exemple d'Orval. — Piété baroque en Luxembourg (= nr. 1210), p. 69-72. 744. [Parijs] Daniel Marcel LACORTE, Pope Innocent IV's Role in the Establishment and Early Success of the College of Saint Bernard in Paris. — Cîteaux. Commentarii Cistercienses, 46, 1995, p. 289-304. 745. [Westvleteren] Broeder ALFONS, Sint-Sixtus te Westvleteren. — Avond. Con- tactblad van de Associatio sacerdotum emeritorum, 24, 1994, nr. 6, p. 31-40, 1 afb.; 25, 1995, nr. 1, p. 33-38.208 * 746. [Boele, Houchin de Longastre] Guido HENDRIX, Van Victoria Boele tot Isabelle Eugénie Claire Houchin de Longastre. Bijdrage tot een Vatikaans-Gentse puzzel. — Serta devota (= nr. 94), II, p. 149-163. 747. [Isaac de Stella] Vincent SÉGURET, La signification spirituelle de la vie insu- laire dans les Sermons d'Isaac de l'Étoile (II). — Collectanea Cisterciensia, 57, 1995, p. 75-92.209 748. [Peutermans] R. WITDOUCK, Lofzangen voor Augustine Peutermans (1727-1769), abdis van de Guldenbergabdij in Wevelgem. — Biekorf, 95, 1995, p. 59-65. * 749. [Cijferschrift] David A. KING, A Forgotten Cistercian System of Numerical Notation. — Cîteaux. Commentarii Cistercienses, 46, 1995, p. 183-217, 21 afb. 750. [Geschiedenis] Marcel PACAUT, Les moines blancs: histoire de l'Ordre de Cîteaux. Paris, Fayard, 1993, 430-(2) p., ill. 751. [Gregoriaans] Claire MAITRE, La réforme cistercienne du plain-chant: étude d'un traité théorique. Brecht, Abdij Nazareth, 1995, 453-(1) p., muz. (Cîteaux: studia et documenta, 6).210 752. [Heiligen] Herman WATERSCHOOT, Stamboom van cisterciënzerinnen-heiligen met Sint-Humbelina. — Sint-Lutgart, 37, 1995, p. 65-67, 1 afb. Dominicanen

753. [Ophovius] C. J. H. M. TAX & A. C. M. TAX-KOOLEN, De portretten en iconografie van Michael Ophovius. — Jaarboek van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen, 1995, p. 85-134, 31 afb.211 Franciscanen

754. [Antwerpen] Herwig OOMS, o.f.m., Grafkapellen in de voormalige minderbroe- derskerk van Antwerpen. — Franciscana, 50, 1995, p. 33-51, 101-111. 755. Heribert R. ROGGEN, o.f.m., Het clarissenklooster van Antwerpen. — Franciscana, 50, 1995, p. 53-60. 756. [Brugge] Heribert ROGGEN, o.f.m., De clarissen-coletinen van Brugge (1479- 1990). — Franciscana, 50, 1995, p. 87-99.

208 Met zijn monastieke voorgeschiedenis. Wordt vervolgd. 209 Vervolg op Lit. 1994, nr. 723. 210 Uitgave en vertaling van hs. Parijs, Bibliothèque Sainte-Geneviève, 2284 (begin 13de eeuw): Regule de arte musica. 211 1570-1637. Meervoudig prior van het Antwerpse dominicanenklooster en bisschop van ’s-Hertogenbosch. 348 F. HENDRICKX

757. [Hasselt] Heribert R. ROGGEN, o.f.m., De ‘Witte Nonnen' van Hasselt (1430- 1797). — Het Oude Land van Loon, 49, 1994, p. 177-203, 3 afb., 1 plattegr. 758. [Kampen] F. VAN DER POL, De middeleeuwse mens en zijn gebedscultuur: kanttekeningen bij een getijdenboek van de zusters van Sint Agnes te Kampen. — De Kerk in de Kop (= nr. 1220), p. 69-89.212 759. [Luxemburg] Marie-France JACOPS, La solennité de la canonisation des saints: Fidèle de Sigmaringen et Joseph de Léonisse chez les capucins de Luxembourg en 1747. — Piété baroque en Luxembourg (= nr. 1210), p. 267-268. 760. [Mechelen] Heribert R. ROGGEN, o.f.m., De Rijke Claren of Urbanisten van Mechelen (1650-1783). — Mechliniensia (= nr. 95), p. 141-154, 2 afb. 761. [Mons] Luciaan CEYSSENS, o.f.m., Minderbroederskloosters in de Zuidelijke Nederlanden. Kloosterlexicon. [Afl.] 57: Mons / Bergen (1228-1797). — Franciscana, 50, 1995, p. 115-128. 762. [Moorslede] L. VAN ACKER, Grauwe Zusters in Moorslede? — Biekorf, 95, 1995, p. 298-305.213 763. [Nederlanden] Heribert R. ROGGEN, o.f.m., De Clarissenorde in de Nederlanden. Sint-Truiden, Instituut voor Franciscaanse Geschiedenis, 1995, 289-(3) p. (Instrumenta Franciscana, 1). 764. [Tienen] Herwig OOMS, o.f.m., Het Liber Recommendationis van de minderbroeders in Tienen. — Franciscana, 50, 1995, p. 153-161.214 765. [Waalwijk] Marius VAN LOON, Heusdense nonnen in het Waalwijkse klooster Nazareth. — Met gansen trou, 45, 1995, p. 33-37, 1 afb. 766. [West-Vlaanderen] L. CEYSSENS, o.f.m., Engelse franciscanessen in Vlaanderen. — Biekorf, 95, 1995, p. 364-368.215 * 767. [Vervisch] Walter GIRALDO, Pieter-Francis-Dominiq Vervisch, kapucijn en notoire dwarsdrijver. — Volkskunde, 96, 1995, p. 441-447. * 768. [Bibliografie] Actualiteit en achtergrond. — Franciscaans leven, 77, 1994, p. 41-48, 85-96, 138-144, 183-191, 229-240, 277-285216; 78, 1995, p. 40-48, 83-96, 130-144, 191-192, 230-240, 279-287.217

212 Circa 1475. Op dat ogenblik maakte het klooster, dat tot het begin van de 15de eeuw had toe- behoord aan de zusters van het gemene leven, deel uit van de Derde Orde van Sint-Franciscus. 213 Antwoord op de vraag gesteld in Vraagwinkel, in: l.c., p. 223. 214 Betreft necrologieën van de Tiense paters en andere personen voornamelijk tussen de eind- 15de en -18de eeuw. 215 Te Nieuwpoort en Brugge. 216 Onder meer over: bouwvormen van clarissenkloosters tot 1340 (p. 41-42), de Clarissen in de Nederlanden (p. 89-90; zie nr. 763), het portret van Clara in de benedenkerk van Assisi (p. 90-92), nieuwe gegevens betreffende Ermentrudis van Brugge (p. 92-93 en 282-283; zie Lit. 1994, nr. 748), Clara als de eerste franciscaanse vrouw (p. 95-96), de in schilderijen verbeelde spiritualiteit van religieuze vrouwen in de Zuidelijk Nedelanden (p. 138; zie Lit. 1994, nr. 665), een Clara-tentoonstelling (p. 139-140 en 282-284; zie Lit. 1994, nr. 883), de Brieven van Clara aan Agnes van Praag (p. 280-282). 217 Onder meer over: de eerste vijftig jaar clarissenleven (p. 42-44), het einde van de franciscaanse werkgroep K.750 op 2 mei 1994 (p. 85-86), over Rembrandt en de minderboeders (p. 90- 91). LITERATUUROVERZICHT 1995 349

769. Gerard Pieter FREEMAN, De franciscaanse familie: literatuurbericht. — Francis- caans leven, 78, 1995, p. 135-144.218 770. Herwig OOMS, o.f.m. (ed.), Publikaties over de Minderbroeders in de Nederlanden 1994. — Franciscana, 50, 1995, p. 195-234.219 771. Herwig OOMS, o.f.m. (ed.), Publikaties van de Minderbroeders der Vlaamse Provincie 1994. — Franciscana, 50, 1995, p. 235-245, nrs. V1-V92. 772. [Clarissen] Gerard Pieter FREEMAN, Schets van het Clarissenleven (1212-1263). Stabroek, Clara-comité (Monasterium ‘De Croone'); Utrecht, Clarawerkgroep (Francis- kaanse Samenwerking), 1994, 100 p. (San Damianoreeks, 9). 773. [—. Vlaanderen] Heribert R. ROGGEN, o.f.m., De observanten-reform bij de clarissen in Vlaanderen tijdens de 16de eeuw. — Franciscana, 50, 1995, p. 163-190. 774. [Handschriften] Vladimir VASILIK, Franciscan Manuscripts in Russia. — Archivum Franciscanum historicum, 88, 1995, p. 533-558.220 775. [Mystici] Cristoforo BOVE, o.f.m.conv., Ernesto CAROLI, o.f.m., Lazarro IRIARTE, o.f.m.cap. & Lino TEMPERINI, t.o.r. (eds.), I mistici: scritti dei mistici francescani, secolo XIII. Dl. 1. Milano, Edizioni Biblioteca Francescana; Padova, Edizioni Messaggero; Perugia, Edizioni Porziuncola, 1995, 1035-(3) p. (Dizionario Francescano).221 776. [Wetenschappelijk onderzoek] Isidoro DE VILLAPADIERNA, Select News of Fran- ciscan Scientific Activities in 1994. — Collectanea Franciscana, 65, 1995, p. 411-427. 777. Hans SEVENHOVEN, o.f.m., Het Franciscaans Studiecentrum. — Franciscaans leven, 77, 1995, p. 31-38.222

Jezuïeten

778. [Bastogne] Pierre GUERIN, s.j., Influence et recrutement des jésuites dans la région de Bastogne. — Piété baroque en Luxembourg (= nr. 1210), p. 117-119. 779. [Doornik] Daniël BUTAYE, s.j., Het Doorniks noviciaatsregister van de jezuïeten uit de 16de eeuw. — Vlaamse stam, 31, 1995, p. 281-294. 780. [Heverlee/Leuven] D. BUTAYE, s.j., Archief van de Vlaamse jezuïeten, Heverlee- Leuven. — Trajecta, 3, 1994, p. 171-172.223

218 Dit literatuuroverzicht bevat: bibliografieën, bronnen, handboeken, Franciscus-biografieën, Franciscus-bronnen, Franciscus-spiritualiteit, tijdschriften, Kapucijnen, Clara, Clarissen, Derde Orde, Nederland, adressen. 219 In totaal 191 nummers. 220 Enkele herkomsten en teksten die onze gewesten aanbelangen: hss. Sint-Petersburg, Nationale Bibliotheek van Rusland, Lat. Q. I. N 203s is herkomstig van de Keulse kartuizers; Lat. O. I. N 31s bevat het aan Thomas a Kempis toegeschreven Soliloquium animae; Lat. Fv. III. N 1 is herkomstig van de Keulse franciscanen; hs. Moscow, Russische Staatsbibliotheek, Fund 205, N. 920, dat het Tractatus devotus de reformatione anime van Gerardus van Zutfen bevat, is herkomstig van van het Rooklooster bij Brussel. 221 Deze drie uitgevers vormen samen de uitgeversgroep: Editrici Francescane. 222 Adres van het FSC: Katholieke Theologische Universiteit (KTU), Heidelberglaan 2, Kamer 1128, NL-3584 CS Utrecht. Het FSC werd in 1976 opgericht en sloot in 1985 met de KTU een samenwerkingsakkoord, ten gevolge waarvan een bijzondere leerstoel in de Franciscaanse Theo- logie en Spiritualiteit werd geïnstalleerd. 223 Uit de periode vóór de opheffing van de Orde in 1773 zijn voornamelijk van belang: brieven van Ignatius en Berchmans, noviciaatsregisters van Antwerpen en Mechelen, collegedocumenten 350 F. HENDRICKX

781. [Kaprijke] Roger BUYCK, Het pachtgoed van de paters jezuïeten te Kaprijke (16de-18de eeuw). — Appeltjes van het Meetjesland, 46, 1995, p. 137-163, 2 geneal. tab. 782. [Kortrijk] Joris CAUWE, De jezuïeten in Kortrijk: van het herstel in 1843 tot na de Eerste Wereldoorlog. — De Leiegouw, 37, 1995, p. 297-316, ill. 783. J. De M[UELENAERE], De jezuïeten in, en uit Kortrijk. — Avond. Contactblad van de Associatio sacerdotum emeritorum, 24, 1994, nr. 1, p. 11-15; nr. 4, p. 21-23.224 784. [Luxemburg] Josy BIRSENS, s.j., Cérémonies baroques: la translation des reliques des saints Tertullin et Chrysanthe dans l'église du collège jésuite de Luxembourg en 1647. — Piété baroque en Luxembourg (= nr. 1210), p. 265-266. 785. Josy BIRSENS, s.j., La réévangélisation du Luxembourg wallon au départ du col- lège jésuite de Luxembourg. — Piété baroque en Luxembourg (= nr. 1210), p. 109-116. 786. [Maastricht] M. E. STUART, Een verkennend onderzoek in de bibliotheek van het Maastrichtse jezuïeten-college (1573-1773). Doctoraalscriptie Nieuwe Geschiedenis. Nijmegen, Katholieke Universiteit, 1993, (6)-120 p.225 787. [Opvelp] Stefan VAN LANI, Het Jezuïetenhof te Opvelp: de voormalige rent- meesterij van Peter Everaerts. — Mededelingen van de geschied- en oudheidkundige Kring voor Leuven en omgeving, 35, 1995, p. 54-83, 8 afb . 788. [Oudenaarde] Rebecca VAN RECHEM, De jezuïeten en hun college te Ouden- aarde (1615-1773). — Samenvattingen van licentiaatsverhandelingen en proefschriften Geschiedenis KU Leuven 1994 (= nr. 131), p. 81-83. * 789. [David] J. De M[UELENAERE], Kende Gezelle Pater Jan David. — Avond. Con- tactblad van de Associatio sacerdotum emeritorum, 24, 1994, nr. 2, p. 7-21, 2 afb., 1 tab. 790. Robrecht LIEVENS, Een vertaling (1595) van de Visio Philiberti (door Jan David s.j.?). — Ons geestelijk erf, 69, 1995, p. 260-287. 791. [Wiltheim] Jean-Claude MÜLLER, La famille Wiltheim de Saint-Vith et Luxem- bourg: illuminations sur l'âge baroque à travers l'oeuvre de sept jésuites de cette famille. — Piété baroque en Luxembourg (= nr. 1210), p. 121-126. * 792. [Archief] Th. H. M. VAN EIJK, s.j., Het archief van de Nederlandse provincie der jezuïeten. — Trajecta, 4, 1995, p. 75-76, 1 afb. 793. [Bibliografie] László POLGAR, s.j., Bibliographie sur l'histoire de la Compagnie de Jésus. — Archivum historicum Societatis Iesu, 127, 1995, p. 287-459.226 794. [—. Nederland] Paul BEGHEYN, s.j., Bibliografie betreffende de geschiedenis van de jezuïeten in Nederland. Aanvullingen. — Jaarboek van het Katholiek Docu- mentatie Centrum, 25, 1995, p. 140-155.227 van Aalst (klasuitslagen, Mariacongregatie) en Antwerpen (Mariacongregatie), bouwtekeningen van jezuïetenkerken (België, Noord-Frankrijk, Italië). 224 Tweede en derde aflevering als vervolg op Lit. 1993, nr. 622 (waar diende genoteerd dat het artikel eindigt op p. 46 i.p.v op p. p. 44 door de toevoeging van drie bijlagen), met enkele kanttekeningen van J. Andriessen, s.j. op de eerste eerste aflevering. In al deze bijdragen bijzondere aandacht voor Jan David, s.j. 225 Scriptie begeleid door Prof. Dr. M. G. Spiertz. 226 In totaal 1818 nummers. 227 Vervolg op Lit. 1989, nr. 22. LITERATUUROVERZICHT 1995 351

795. [Bollandisten] Bernard JOSSART, s.j., De difficiles recommencements. — Analecta Bollandiana, 113, 1995, p. 147-150.228 796. [Opvoedingssysteem] Luce GIARD (ed.), Les jésuites à la Renaissance: système éducatif et production du savoir. Paris, Presses Universitaires de France, 1995, LXXIX- 336 p. (Bibliothèque d'histoire des sciences).229 797. [Toneeldecor] Dominique PAGNIER, Le décor des théâtres jésuites et la composition de lieu. — Christus. Revue de formation spirituelle, 42, 1995, nr. 167, p. 333-343, 2 afb.

Karmelieten

798. [Stock] De heilige karmeliet Simon Stock. — Devotionalia, 13, 1994, p. 230-232.230 799. [Willem de Biechtvader (van 's-Gravesande)] W. VAN ANROOIJ, Nieuwe bio- graphica over Willem de Biechtvader. — Ons geestelijk erf, 69, 1995, p. 47-52. * 800. [Bibliografie] Bibliographia Carmelitana annualis 1994. A cura della sezione bibliografica dell'Istituto Carmelitano. — Carmelus, 42, 1995, p. 329-476.231 801. [Regel] Kees WAAIJMAN, o.carm., De mystieke ruimte van de Karmel: een uitleg van de Karmelregel. Kampen, Kok & Gent, Carmelitana, 1995, 230 p. 802. [Stichting] Aubertus MIRAEUS, Ordinis B. Mariae Annuntiatarum virginum origo. Accessit Ordinis Carmelitani, virginum praesertim Teresanarum, origo. Reprint naar de editie van Antwerpen 1608. Sint-Truiden, Instituut voor Franciscaanse Geschiedenis, 1995, (66) p. (Instrumenta Franciscana, 4).

Kartuizers

803. [Aggsbach] Franz SIDL e.a. Die Kartause Aggsbach. Aggsbach Dorf, Verein der Freunde der Kartause Aggsbach; Salzburg, Universität: Institut für Anglistik und Amerikanistik, 1995, 160 p., ill. (Analecta Cartusiana, 83/4).232 804. [Engeland] Joseph A. GRIBBIN, Aspects of Carthusian Liturgical Practice in later Medieval England. Salzburg, Universität: Institut für Anglistik und Amerikanistik, 1995, X-86 p., ill. (Analecta Cartusiana, 99/33). 805. [Herne] Roger SCHRIJE, Een waardevol handgeschreven perkament uit 1740. — Het Oude Land van Edingen en omliggende, 23, 1995, p. 180-182, 1 afb.233 806. [Provinciae Teutoniae-Rheni] Harald GODER, Beziehungen zwischen den Ordens- provinzen: Gelegenheitsfunde zur Geschichte der Provincia Teutoniae und der Provincia Rheni. — The Mystical Tradition and the Carthusians (= nr. 827), III, p. 123-134.

228 Bij de hervatting van de werkzaamheden in 1837 na de terugkeer van de jezuïeten naar België in 1831. 229 Bundelt over dit thema 15 bijdragen. 230 Engelse kameliet († Bordeaux, 1265) ontving van Maria de ‘Scapulier' als teken van haar moederlijke bescherming jegens de Karmel zelf en voor wie in een broederschap van Maria met de Karmelorde verbonden was. 231 In totaal 1457 nummers. Nrs. 331-744: Spiritualità (nrs. 481-607 betreffen Joannes van het Kruis, nrs. 654-744 betreffen Thersia van Jezus). Nrs. 1041-1457: Storia (nrs. 1095-1190 betreffen landen, nrs. 1191-1385 betreffen biografieën). 232 Bundelt 10 bijdragen: zie o.m. nr. 830. 233 Betreft een affiliatiebrief. 352 F. HENDRICKX

807. [Prüll] Rosa MICUS, Die Liteartur der Mystik in der Bibliothek von Karthaus- Prüll bei Regensburg. — The Mystical Tradition and the Carthusians (= nr. 827), IV, p. 99-108. 808. [Trier] Manfred OLDENBURG, Die Trierer Kartause St. Alban von der Gründung (1330/31) bis zur Mitte des 15. Jahrhunderts. Salzburg, Universität: Institut für Anglistik und Amerikanistik, 1995, VII-(1)-200 p., 1 kaart. (Analecta Cartusiana, 132). 809. [West-Country/Engeland] Robert W. DUNNING, The West-Country Carthusians. — Religious Belief and Ecclesiastical Careers (= nr. 348), p. 33-42. * 810. [Anthelmus, Bruno, Guigo] Gisbert GRESHAKE (ed.), Bruno – Guigo – Antelm, Epistulae Cartusianae. Frühe Kartäuserbriefe. Übersetzt und eingeleitet von (…). Freiburg (Breisgau)-New York, Herder, 1992, 211-(5) p. (Fontes christiani. Zweisprachige Neuausgabe christlicher Quellentexte aus Altertum und Mittelalter, 10). 811. [Bruno] Petrus BLOMEVENNA, Vita Sancti Brunonis and Sermo de Sancto Brunone, ed. James HOGG. — The Mystical Tradition and the Carthusians (= nr. 827), II, p. 30-143.234 812. Familia e infancia de San Bruno: un nuevo examen histórico. Por un Cartujo. — The Mystical Tradition and the Carthusians (= nr. 827), II, p. 1-29. 813. [Dionysius de Kartuizer] Peter J. A. NISSEN, De monnik en het gezin: Dionysius de Kartuizer over huwelijk en gezin. — Geloof, moraal en intellect (= nr. 192), p. 160-173. 814. Rudolf SCHMITZ-PERRIN, Denys le Chartreux: théologien de la divinisation de l'homme dans la tradition de la théologie latine. Présentation de textes. — The Mystical Tradition and the Carthusians (= nr. 827), III, p. 97-116. 815. [Guigo I] Bruno RIEDER, o.s.b., Mystik und Christologie bei Guigo I. — The Mystical Tradition and the Carthusians (= nr. 827), III, p. 1-14. 816. [Guigo II] Michael BIRKEL, A Meditation of the Magnificat, attributable to Guigo II. — Magistra, 1, 1995, p. 249-265. 817. Dariusz DOLATOWSKI, Die Methode des inneren Gebetes im Werk Scala claus- tralium sive tractatus de modo orandi des Guigo II. des Kartäusers. — The Mystical Tradition and the Carthusians (= nr. 827), II, p. 144-167. 818. [Hugo van Balma] Dennis D. MARTIN, Die Wege nach Sion trauern: Kartäuser- Affektivität und dionysische Unwissenheit. — The Mystical Tradition and the Carthu- sians (= nr. 827), III, p. 41-59. 819. [Scot] David JONES, o.praem., The Tension in the Psyche of the Man of Prayer between Active and Contemplative Life. A Case-Study: Adam Scot. — The Mystical Tradition and the Carthusians (= nr. 827), III, p. 15-39. 820. [Sutor] James HOGG, Petrus Sutor: Mystical Theologian? — The Mystical Tradition and the Carthusians (= nr. 827), III, p. 117-122. 821. [Tilmann] F. LEROY, Comment travaille un éditeur patristique parisien du XVIe siècle? Le P. G. Tilmann, chartreux, et les Chrysostomi Opera de Chevallon en 1536. Sondage dans la collection Arsenal du Chrysostome Latin. — Sacris erudiri, 35, 1995, p. 45-53.

234 Facsimile-uitgave. Van beide werken ontbreekt het impressum. Waarschijnlijk te Keulen verschenen in 1516. LITERATUUROVERZICHT 1995 353

822. [Verduijn] Gaby VERDUYN, Westvlaming aan de universiteit van Franeker. — Biekorf, 95, 1995, p. 107.235 * 823. [Beelden] Alain GIRARD, De l'image en chartreuse. — The Mystical Tradition and the Carthusians (= nr. 827), III, p. 145-155. 824. [Boekdrukkunst] Stanislas AUTORE, o.cart., Scriptores Sacri Ordinis Cartusiensis. Dln. 18-20: Les Chartreux et l'imprimerie. Salzburg, Universität: Institut für Anglistik und Amerikanistik, 1994 (dln. 18-19) & 1995 (dl. 20), (2)-123-(1) p.; (2)-110 p.; (2)- 104 p. (Analecta Cartusiana, 120/18-20).236 825. [Embleem] Roger SCHRIJE, Het embleem van de Kartuizers volgens prior kartuizer G. Curran (1948). — Het Oude Land van Edingen en omliggende, 23, 1995, p. 99-100. 826. [Missaal] Augustin DEVAUX, o.cart., Les origines du missel des Chartreux. Salzburg, Universität: Institut für Anglistik und Amerikanistik, 1995, 108 p. (Analecta Cartusiana, 99/32). 827. [Mystieke traditie] James HOGG (eds.), The Mystical Tradition and the Carthu- sians. Dln. 1-4. Salzburg, Universität: Institut für Anglistik und Amerikanistik, 1995, VI-172 p.; IV-167-(1) p.; IV-171-(1) p.; 108 p. (Analecta Cartusiana, 130).237 828. Laviece Cox WARD, The e Museo 160 Manuscript: Writing and Reading as Remedy. — The Mystical Tradition and the Carthusians (= nr. 827), IV, p. 68- 86.238 829. [Reformatie] Sigrun HAUDE, The Silent Monks speak up: The Changing Identity of the Carthusians in the Fifteenth and Sixteenth Centuries. — Archive for Reformation History, 86, 1995, p. 124-140.239 830. [Stichtingen] James HOGG, Kartausen im Laufe der Jahrhunderte. — Die Kartause Aggsbach (= nr. 803), p. 147-160. 831. [Zang] Carol STEYN, The Principle of Simplicity (Einfachheitsprinzip) in Car- thusian Chant as Expression of the Carthusian Way of Life: A Musicological Survey. — The Mystical Tradition and the Carthusians (= nr. 827), III, p. 157-171.

Kluizenaars

832. Michel VAN MAARSEVEEN, Middeleeuwse ‘reclusen': kluizenaressen en hun besloten bestaan. — Spiegel historiael, 30, 1995, p. 307-312, 8 afb., 1 tab.

235 Laurentius Ignatius Verduijn (geboren te Tielt in 1735) trad in bij de kartuizers te Brussel in 1757. Later werd hij apostaat en om deze reden week hij uit naar het calvinistische Franeker waar hij in 1779 op 44 -jarige leeftijd promoveerde tot doctor in de geneeskunde. 236 Voortzetting van Lit. 1994, nr. 790. 237 Bundelt lezingen gehouden op het internationale congres in het Stift Lilienfeld van 20 tot 23 september 1995. Dln. 1, 2, 3 en 4 bundelen resp. 7, 5, 11 en 8 bijdragen: zie o.m. nrs. 300, 303, 352, 354, 409, 454, 459, 477, 630, 806-807, 811-812, 814-815, 817-820, 823, 828, 831. 238 Hs. Oxford, Bodleian Library, e Museo 160 (geproduceerd in Mount Grace of in Kingston upon Hull Charterhouse ca. 1518). 239 Vooral de kartuizers van het Sint-Barbaraklooster te Keulen reageerden, naar buiten toe, hevig tegen het lutheranisme en anabaptisme. 354 F. HENDRICKX

Kruisheren

833. [Diest] Roger JANSSEN, o.s.c., De kruisheren van Diest onder het prioraat van Leonardus Luyben (1856-1869). — Clairlieu, 53, 1995, p. 3-32, ill. 834. [Engeland] J. Michael HAYDEN, The Crutched Friars revisited. — Clairlieu, 53, 1995, p. 64-85.240 * 835. [Bibliografie] Kroniek. — Clairlieu, 53, 1995, p. 104-120.241 836. [Kruis-sequentie] L. VAN BELKOM, o.s.c. & H. F. REIJNDERS, De kruissequentie Honor Crucis dilatetur. — Clairlieu, 53, 1995, p. 45-63, muz. 837. [Liturgie] E. A. OVERGAAUW, De liturgie van de Kruisheren in de Middel- eeuwen. — De betovering van het middeleeuwse christendom (= nr. 1034), p. 195-216.

Passionisten

838. [Wezembeek-Oppem] J. GERITS, De ‘Stauros'-bibliotheek in het passionisten- klooster te Wezembeek-Oppem. — Ons heem, 49, 1995, p. 20-25, 4 afb.

Premonstratenzers

839. [Averbode] P. J. V. DEKKERS, Bezitsverwerving door de Abdij van Averbode in de Middeleeuwen. — Analecta Praemonstratensia, 71, 1995, p. 312-339, 2 kaarten, 2 tab. 840. [Berne] G. M. VAN DER VELDEN, o.praem., Het terugwinnen van land door de Abdij van Berne en het bouwen van een uithof op het herwonnen land in de jaren 1450-1456 in Baloniënbroek. — Met gansen trou, 45, 1995, p. 94-100. 841. [Breda] A. CARMIGGELT, F. DE ROODE & J. SANDERS, Het klooster Sint- Catharinadal: archeologie, bouwhistorie en geschiedenis. Onder redactie van G. VAN DEN EYNDE. Breda, Gemeente, 1995, 72 p., 49 afb. (Archeologisch en bouwhistorisch onderzoek in Breda, 2). 842. [Floreffe] W. M. GRAUWEN, o.praem., Norbert en de stichting van Floreffe (1121). — Analecta Praemonstratensia, 71, 1995, p. 25-36. 843. [Gempe/Sint-Joris-Winge, Pellenberg] Frans CLAES, s.j., De eerste priorin van de norbertinessen in Pellenberg en Gempe. — Oost-Brabant, 32, 1995, p. 75-76. 844. Stefan VAN LANI, Inventaris van het archief van het norbertinessenklooster van Gempe ('s-Hertogeneiland) in Sint-Joris-Winge. — Scripties: Vlaamse bibliotheekscholen… (= nr. 126), 70, 1994, p. 268.242 845. [Jette, Ninove] Dirk VAN DE PERRE, De Abdijen van Ninove en Jette (Dielegem) en hun geschil over de kerk en het kapittel van Liedekerke (1092-1180). — Analecta Praemonstratensia, 71, 1995, p. 264-299, 1 kaart. 846. [Park-Heverlee/Leuven] Willy VANNESTE, Voorstudie tot reorganisatie van het Oud Archief van de Abdij van 't Park te Heverlee-Leuven. — Scripties: Vlaamse bibliotheekscholen… (= nr. 126), 70, 1994, p. 268.

240 1234-1569. 241 Onder meer betreffende een koor-antiphonarium dat misschien herkomstig is uit Coolen- Kerniel met een in 1503 gedateerde initiaal van Maria Lichtmis. Zie Lit. 1994, nr. 805. 242 Gespecialiseerde opleiding archivistiek en hedendaags documentenbeheer (VUB) te Brussel. LITERATUUROVERZICHT 1995 355

847. [Prémontré] W. M. GRAUWEN, o.praem., De eerste kerken kloosterbouw te Prémontré (1122). — Analecta Praemonstratensia, 71, 1995, p. 37-51. 848. [Tongerlo] L. C. VAN DYCK, o.praem., De norbertijnenabdij van Tongerlo: beelden uit verleden en heden. Tongerlo, Abdij; Brussel, Stichting Monumenten- en Landschapszorg, 1994, 31-(1) p., ill.243 * 849. [Colibrant] Luc VIENNE, Rumoldus Colibrant, eerste abt van Postel (1545- 1626). — Samenvattingen van licentiaatsverhandelingen en proefschriften Geschiedenis KU Leuven 1993 (= nr. 131), p. 87. 850. [Meynarts] G. M. VAN DER VELDEN, o.praem., De begrafenis van Walterus Meynarts, priester van de Abdij van Berne, in de kerk van Bokhoven op 27 november 1692. — Met gansen trou, 43, 1993, p. 17-18, 1 afb. 851. [Norbertus] Dominique-Marie DAUZET, o.praem., Petite vie de saint Norbert (1080-1134). Paris, Desclée de Brouwer, 1995, 207-(3) p., ill. 852. W. M. GRAUWEN, o.praem. Norbert doet afstand van zijn goederen: de stichting van Fürstenberg, aug.-sept. 1118. — Analecta Praemonstratensia, 71, 1995, p. 5- 24. 853. W. M. GRAUWEN, o.praem., De religieuze vorming van Norbert te Siegburg. Was er een ontmoeting met Rupert van Deutz, 1115-1118? — Analecta Praemon- stratensia, 71, 1995, p. 236-263. 854. [Van Vessem] J. TROMMELEN, De afkomst van Arnold van Vessem, abt van Berne. — Met gansen trou, 44, 1994, p. 188-189. 855. G. M. VAN DER VELDEN, o. praem., Het korte abbatiaat van Arnold van Vessem, abt van Berne (1607-1608). — Met gansen trou, 44, 1994, p. 113-128, ill. 856. [Vercuylen] G. M. VAN DER VELDEN, o.praem., Jan Vercuylen, abt van de Abdij van Berne van 1608 tot 1621. — Met gansen trou, 43, 1993, p. 97-136, ill. 857. [Wichmans] F. J. M. HOPPENBROUWERS, Franciscus Augustinus Wichmans (1596-1661): kanunnik, zielzorger en abt van de norbertijnse Abdij van Tongerlo ten tijde van de vroege Katholieke Reformatie. — Analecta Praemonstratensia, 71, 1995, p. 96-149.244 * 858. [Bibliografie] Chronicon. — Analecta Praemonstratensia, 71, 1995, p. 205-220, 367-383.245 859. [Geschiedenis en spiritualiteit] Bernard ARDURA, o.praem., Prémontrés: histoire et spiritualité. Saint-Étienne, Université: Centre Européen de Recherches sur les Congrégations et Ordres Religieux, 1995, 622-(2) p. (C.E.R.C.O.R. Travaux et recherches, 7). 860. [Kunstbezit] Ch. P. J. M. VAN GERWEN, Kunst uit norbertijner abdijen in Brabant. Valkenswaard, Museum Van Gerwen-Lemmens, 1995, 143-(1) p., 59 afb.246

243 Foto's: Oswald Pauwels. 244 Voortzetting van Lit. 1994, nr. 820. 245 In totaal 127 nummers. Zie o.m. nrs.: 6 (Antwerpen, Sint-Michiel); 7-9, 79-84 (Averbode); 16-18, 85-88 (Berne); 21, 89-90 (Bonne-Espérance); 100 (Gempe); 32 (Grimbergen); 33 (Keizersbosch); 34 (Leffe); 35, 109 (Leliëndaal); 36 (Mariënweerd); 39, 112 (Ninove); 42-44, 114 (Park); 45 (Postel); 58-62, 124 (Tongerlo); 64 (Veurne, Bethanië); 66-67 (Wittewierum); 127 (Zennewijnen). 246 Catalagus van tentoonstelling in het vermelde museum van 24 september tot 3 december 1995. 356 F. HENDRICKX

861. [Patristiek] Carol NEEL, Philip of Harvengt's Vita Augustini: The Medieval Premonstratensians and the Patristic Model. — Analecta Praemonstratensia, 71, 1995, p. 300-311.

Reguliere Kanunniken van Sint-Augustinus

862. [Albergen] G. T. HARTONG, Omzwervingen van een oud handschrift uit het Windesheimer klooster Albergen. — De Kerk in de Kop (= nr. 1220), p. 141- 153.247 863. Bernard H. J. LENFERINK (eindred.), 1520-1525: de Kroniek van Johannes van Lochem, prior te Albergen. Vertaling en toelichting. Albergen, Stichting Heemkunde Albergen; Enschede, Twente Akademie, 1995, 524 p., 66 afb. 864. [Brugge, Sint-Trudo] Rob TEMPELAARS, Een Brugs ‘schenen hoeycken'. — Biekorf, 95, 1995, p. 407.248 865 [Male, Sint-Trudo] L. BEUCKELS, De Abdij van Male. — Kontaktblad Gidsen- bond Brugge & West-Vlaanderen, 16, 1995, p. 71-75, 2 afb. 866. [Saint-Pierremont] Sarah STAATS, Vision of an Augustinian Canon in Lorraine: Echoes of the Investiture Conflict in the Diocese of Metz at the Beginning of the Twelfth Century. — Analecta Bollandiana, 113, 1995, p. 127-146. 867. [Sneek] Lydia S.WIERDA, Een getijdenboek uit het klooster Thabor. Leeuw- arden, Provinciale Bibliotheek van Friesland, 1995, 39-(1) p., 13 afb. in kleuren. * 868. [Sycamber van Venray] Andreas BERIGER, Rutger Sycamber von Venray und sein Dialog De contrarietatibus et anxietatibus religiosorum vagantum. — Ons geestelijk erf, 69, 1995, p. 53-82. * 869. [Cura monialium] Wybren SCHEEPSMA, Het Kapittel van Windesheim en de zielzorg voor vrouwen. — Madoc, 9, 1995, p. 255-265, 4 afb.

Ridderorden

870. Helen NICHOLSON, Templars, Hospitallers and Teutonic Knights: Images of the Military Orders (1128-1291), Leicester, London & New York, Leicester University Press, 1995, XII-(4)-207-(1) p., 6 afb., 2 kaarten. 871. [Duitse Orde] U. ARNOLD, Historisch onderzoek naar de Duitse Orde: stand van zaken en blik voorwaarts. — Limburg, 74, 1995, p. 129-131. 872. [—. Alden Biesen] J. MERTENS, De nieuwe O.-L.-Vrouwekerk van Alden Biesen (tweede kwart 17de eeuw). — Limburg, 74, 1995, p. 71-75.249

247 Bezits- en gebruiksgeschiedenis van het Registrum prioris inchoatum anno domini millesimo quingentesimo ac vicesimo circa festum Penthecostes (Rijksarchief in Overijssel te Zwolle, Archief van de vergadering en convent te Albergen); als aanvulling op nr. 863. 248 Betreft de klederdracht van deze reguliere kanunnikessen (1583). Antwoord op de vraag gesteld in Vraagwinkel, in: l.c., p. 112. 249 Vervolg en slot op Lit. 1994, nr. 844. LITERATUUROVERZICHT 1995 357

873. Michel VAN DER EYCKEN, Aanvullingen bij Ridders, priesters en zusters van de balije Biesen (1220-1809). — Miscellanea Baliviae de Juncis (= nr. 96), p. 253-276.250 874. [—. Brabant, Vlaanderen] Klaus VAN EICKELS, De overgang van de Vlaamse en Brabantse bezittingen van de Duitse Orde van de balije Partes inferiores naar de balije Koblenz. — Miscellanea Baliviae de Juncis (= nr. 96), p. 48-68. 875. Eduard VAN ERMEN, De vestiging van de Duitse Orde in Brabant. — Miscel- lanea Baliviae de Juncis (= nr. 96), p. 30-47. 876. [—. Damereis] Piet THOELEN, Damereis, domein van de Duitse Orde nabij Alden Biesen (13de-18de eeuw). — Miscellanea Baliviae de Juncis (= nr. 96), p. 99-122.251 877. [—. Keulen] Klaus MILITZER, De aanvang van de commanderij Jungen Biesen in Keulen onder landcommandeur Hendrik von Reuschenberg (1572-1603). — Miscel- lanea Baliviae de Juncis (= nr. 96), p. 163-177. 878. [—. Nieuwen Biesen/Maastricht] Michel VAN DER EYCKEN, Het dagelijks leven in het priesterconvent van Nieuwen Biesen tijdens de 17de en 18de eeuw. — Miscel- lanea Baliviae de Juncis (= nr. 96), p. 235-252. 879. [—. Rijkhoven] Mariet CALSIUS, De vorming en uitbating van het grondbezit van de Duitse Orde in Rijkhoven (13de-16de eeuw). — Miscellanea Baliviae de Juncis (= nr. 96), p. 79-98. 880. [Hospitaalridders] D. F. ALLEN, Some Carmelite Influences on the Military, Hospitaller Order of St. John of Jerusalem during the Counter Reformation (c.1560- c.1690). — Carmelus, 42, 1995, p. 267-276. 881. [Tempeliers] M. NUYTTENS, De Tempeliers in de Franse Nederlanden. — De Franse Nederlanden, 19, 1994, p. 48-58, 2 afb., 1 kaart.

Sepulcrinessen

882. [Turnhout] 333 jaar Heilig Graf Turnhout (1662-1995). Turnhout, Vrienden- kring Heilig Graf, 1995, 336 p., ill.

Zwartzusters

883. Werner GROOTAERS, o.s.a. De zwartzusters van Lier (1395-1995): 600 jaar ziekenzorg in en rond de Netestad. Lier, Zwartzusters, 1995, 268 p., ill. (Bijdragen tot de geschiedenis van de Stad Lier, 4).252

VII. — HEILIGEN EN HEILIGENVERERING

A. ALGEMEEN

884. [Bibliografie] Bulletin des publications hagiographiques. — Analecta Bollandiana, 113, 1995, p. 179-223, 414-460.

250 Zie Lit. 1994, nr. 847. 251 “Het domein Damereis (…) strekte zich uit aan weerszijden van de grens tussen het prinsbisdom Luik en het graafschap Loon, aan de meest noordelijke punt van de Luikse heerlijkheid Hoe- selt" (p. 103). 252 Uitgegeven ter gelegenheid van het zesde eeuwfeest der Lierse zwartzusters. 358 F. HENDRICKX

885. Jacques DUBOIS (†), o.s.b. & Jean-Loup LEMAITRE, Sources et méthodes de l'hagiographie médiévale. Préface de Joseph VAN DER STRAETEN, s.j. Paris, Cerf, 1993, X-373-(1) p. 886 Robert GODDING, s.j., Bibliotheca hagiographica vulgaris: revues et sociétés d'hagiographie: de l'ancien et du nouveau. — Analecta Bollandiana, 113, 1995, p. 151-154. 887. [Biografieën] Clemens JÖCKLE, Encyclopedia of Saints. London, Alpine Fine Arts Collection, 1995, 479-(1) p., titelpl., ill. 888. [Genezers] A. DEWITTE, Heiligen als therapeuten in de 17e eeuw. — Biekorf, 95, 1995, p. 251-253. 889. Frédérick VANHOORNE, Les livrets de pèlerinage aux saints guérisseurs et à la Vierge: approche de la religion et de la culture populaires. — Piété baroque en Luxem- bourg (= nr. 1210), p. 309-314. 890. [Kelten] Courtney DAVIS & Elaine GILL, The Book of Celtic Saints. London, Blandford Press, 1995, 128 p., ill.253 891. [Vitae, Merovingische] Jaak POETS († 1987), Gemeenplaatsen in de prologen van Merovingische heiligenlevens: reflecties van de hagiografen over hun werk. — Serta devota (= nr. 94), II, p. 287-296.254

B. BIJZONDERE

Onze-Lieve-Vrouw

892. [Antwerpen] Greet HERMANS, De gilde van Onze-Lieve-Vrouw-Lof in de Ant- werpse Onze-Lieve-Vrouwekathedraal tijdens de 17de eeuw. — Samenvattingen van licentiaatsverhandelingen en proefschriften Geschiedenis KU Leuven 1992 (= nr. 131), p. 34-35. 893. [België] Pierre LEMMENS, De korte geschiedenis der gekroonde O. L. Vrouwen- beelden van België. Afl. 36: Laken. Afl. 37: Lebbeke. Afl. 38: Lede. Afl. 39-41: Luik. — Devotionalia, 13, 1994, resp. p. 4; 44-45; 84-85; 128-129, 168, 208. / Afl. 42-43: Leuven. Afl. 44: Mechelen. Afl. 45: Marcinelle. Afl. 46: Melsele-Waas. Afl. 47: Namur (Namen). — Devotionalia, 14, 1995, resp. p. 4-5, 44-45; 84-85; 124-125; 164- 165; 206-207.255 894. Maria's eretitels in België. — Devotionalia, 13, 1994, p. 200-202, 3 afb. 895. [Brugge] A. DEWITTE, De ‘Ghilde van Onse Vrauwe vanden Drooghe Boom'. — Biekorf, 95, 1995, p. 289-291. 896. [Duinkerke] C. MOEYAERT, In 1903 stelt een groep meisjes de Zeventien Pro- vinciën voor in de Duinkerkse Maria-Ommegang. — Biekorf, 95, 1995, p. 155-157, 1 afb.256

253 Illustraties: Courtney Davis. Tekst: Elaine Gill. 254 Met dit onderwerp als eindverhandeling behaalde de auteur, oomzegger van prof. Lourdaux († 1988), in 1972 te Leuven het diploma van licentiaat in de Klassieke Filologie. De onderhavige bijdrage is een hoofdstuk uit zijn licentiaatsverhandeling, op enkele punten aangepast en gecor- rigeerd door prof. Andries Welkenhuysen. 255 Vervolg op de notities in Lit. 1993, nr. 743. Gemiddeld één afbeelding per aflevering. 256 Naar aanleiding van het vijfde eeuwfeest en de kroning van Onze Lieve Vrouw van de Duinen. LITERATUUROVERZICHT 1995 359

897. [Heppeneert] Arjan JELLEMA, Onze Lieve Vrouw van Rust. — Devotionalia, 14, 1995, p. 174-176, 2 afb.257 898. [Hulsterlo] A. DEWITTE, ‘Onser Vrauwen vander Loo', Brugge 1349 - Damme 1410. — Biekorf, 95, 1995, p. 192-195, 1 afb.258 899. [Keins] Hans KOOGER, Onze Lieve Vrouw van Keinse. — Devotionalia, 14, 1995, p. 58.259 900. [Marienbaum] Hans KOOGER, Marienbaum. — Devotionalia, 13, 1994, p. 160- 163, 3 afb.260 901. [Mere] Lut BAVAY, De kapelletjes van Onze-Lieve-Vrouw van de Rozenkrans te Mere. — Kapel en beeld, 47, 1995, nr. 3, p. 2.261 902. [Oirschot] Peter VERMEULEN, Kleine religieuze monumenten in Oirschot. ‘Conso- latrix Afflictorum': Onze Lieve Vrouw van de Heilge Eik, haar verering en haar kapel (= Langs 's Heren wegen, 6). — Devotionalia, 13, 1994, p. 106-115, 4 afb.262 903. [Rozebeke] A. DEWITTE, Een Salve Regina-parafrase 1420: Bruggelingen omheen de Lieve Vrouwe te Rozebeke. — Biekorf, 95, 1995, p. 265-267. 904. [Zottegem] Kapel van Onze-Lieve-Vrouw van Deinsbeke te Zottegem heropend. — Kapel en beeld, 47, 1995, nr. 1, p. 5-6.263 * 905. [Filatelie] A. M. J. SCHUTIJSER, Het leven van Maria op postzegels. — Devo- tionalia, 13, 1994, p. 10-13, 51-55, 92-96, 135-139, 175-179, 214-218.264 906. A. M. J. SCHUTIJSER, Maria verering op postzegels. — Devotionalia, 14, 1995, p. 10-13, 70-73, 92-95, 134-137, 182-184, 216-218.265 907. [Legenden] Gryt Anne VAN DER TOORN-PIEBENGA, Middeleeuwse Marialegenden in modern Nederlands weergegeven en van oorspronkelijke illustraties voorzien. Baarn, Gooi en Sticht, 1994, 94 p., ill. 908. [Mantelmadonna] G. A. VAN DER TOORN-PIEBENGA, De Mantelmadonna. — Devotionalia, 13, 1994, p. 14-17, 2 afb. 909. [Poëzie] Mary Katherine MCDEVITT, ‘With a worde, of the mayden spoke': Medieval Marian Poetics. Dth. [Stanford (CA)], Stanford University: Department of English, 1993 (xerografie: Ann Arbor/MI, University Microfilms International, 1995), (6)-VII-269 p.

257 Deze devotie bestaat ook in Sint-Truiden, Mortsel, Elen, Thorn en Herten bij Roermond. 258 Aanvankelijk gesitueerd bij de bogarden te Brugge in 1349 en vanaf het begin van de 15de eeuw in de wijk Hulsterlo op de Sint-Katelijneparochie buiten Damme. 259 Bedevaartsoord (sedert 1510/19) gelegen nabij het Noord-Hollandse Schagen. 260 In Marienbaum (gelegen tussen Kalkar en Xanten), dat vóór 1430 Broechem heette, wordt ‘Maria Refugium peccatorum' vereerd. 261 Wordt vervolgd. 262 Sedert het begin van de 15de eeuw. Zie ook nr. 1341. 263 Beeld gemaakt met stukken van het in de 16de eeuw door de Beeldenstorm vernielde Maria- beeld van Affilgem, dat in 1603 werd teruggevonden. Een 17de-eeuwse Affligemse monnik, herkomstig van Zottegem, schonk één van de Mariabeeldjes die op deze wijze ontstonden aan zijn familie. De eerste kapel voor dit beeld ontworpen dateert van 1717. 264 Met zeer vele illustraties. Wordt vervolgd. 265 Met zeer vele illustraties. Hier en daar aangevuld met enkele aantekeningen van lezers. Wordt vervolgd. 360 F. HENDRICKX

Alena van Dilbeek

910. Heilige Alena. — Devotionalia, 13, 1994, p. 232-233, 1 afl.266

Amelberga

911. André VANDERVEKEN, Over bedevaarten, devotiekapellen en Sint-Amelberga, schutsvrouwe van Temse (1). — Kapel en beeld, 47, 1995, nr. 4, p. 7-8.267

Anna

912. Ton BRANDENBARG, Saint Anne: A Holy Grandmother and her Children. — Sanctity and Motherhood (= nr. 188), p. 31-65. 913. Godehard HOFFMANN, Der Annenaltar des Adrian van Overbeck in Kempen: Legende und Ikonographie in vorreformatorischer Zeit. — Annalen des historischen vereins für den Niederrhein, inbesondere das alte Erzbistum Köln, 198, 1995, p. 89- 109, 5 afb.268 914. Karin TILMANS, ‘Sancta Mater versus Sanctus Doctus?': Saint Anne and the Humanists. — Sanctity and Motherhood (= nr. 188), p. 330-351.

Antonius

915. Wouter PRINS, Tussen hemelse bevalligheid en helse taferelen: Antonius de Kleine en de Grote in de beeldende kunst. — Antonius ‘De kleine en de grote' (= nr. 916), p. 59-71. 916. Léon VAN LIEBERGEN & Wouter PRINS (eds.), Antonius ‘De kleine en de grote'. [Tentoonstellingscatalogus]. Uden, Museum voor Religieuze Kunst, 1995, 117-(3) p., 127 afb.269

Antonius, abt

917. Antoniana. Driemaandelijks internationaal tijdschrift van de Vrienden van Sint- Antonius-Abt. Nrs. 50-52. Zonnebeke, Guido Vermeulen-Roose (Guido Gezellelaan 10, B-8980 Zonnebeke), 1994, p. 401-528, ill.270 918. Ton NIEKUS, St.-Antonius-Abt in de Nederlanden. — Antoniana, 1994, nr. 50, p. 452-454, 2 kaarten; nr. 52, p. 508-510.271

266 Eerste helft 7de eeuw. 267 Wordt vervolgd. 268 Door de Sint-Annabroederschap van Kempen in 1513 besteld bij genaamde Antwerpse kunstenaar. 269 De tentoonstelling had plaats van 10 juni tot 10 september 1995 en kon nadien worden bezocht in het Museum Vlaamse Minderbroeders te Sint-Truiden tussen 6 oktober en 30 november 1995. De catalogus (100 nummers) wordt voorafgegeaan door 7 bijdragen: zie o.m. nrs. 915, 919, 923, 995. 270 Bladzijdenummering sluit aan bij de nrs. 45-49 (zie Lit. 1993, nr. 719). Met allerhande informatie over de Antonius-verering en -iconografie. “In de praktijk zal Antoniana (…) niet meer als tijdschrift verschijnen wel als afzonderlijke nummers die met een brief aan de leden zullen worden aangekon- digd. Deze nummers zullen met een voorinschrijving kunnen worden besteld" (nr. 52, p. 507). 271 Vervolg op Lit. 1993, nr. 719 (aldaar vermeld in: l.c., nr. 46). LITERATUUROVERZICHT 1995 361

919. Peter NISSEN, Varkenskoppen voor Sint Antonius: oude en nieuwe achtergronden van een Zuidnederlands ritueel. — Antonius ‘De kleine en de grote' (= nr. 916), p. 47-57. 920. Michiel VASTIAU, Een bedevaartboekje over de H. Antonius-Abt. — Antoniana, 1994, nr. 50, p. 455-457.272 921. Guido VERMEUELEN, Brugge stad van Sint-Antonius-Abt en andere pestheiligen. — Antoniana, 1994, nr. 50, p. 403-445, 40 afb. 922. Guido VERMEULEN, Het devotieprentje van Braxgaten. — Antoniana, 1994, nr. 51, p. 497-498, 2 afb.273

Antonius van Padua

923. Marc BRUSSELAERS, o.f.m.conv., Antonius van Padua tussen geschiedenis en devotie. — Antonius ‘De kleine en de grote' (= nr. 916), p. 11-21.

Apollonia

924. Hervé DARAS, Hedendaagse volksverering voor de H. Apollonia in Frans- Vlaanderen. — Oostvlaamse zanten, 70, 1995, p. 193-207, ill.

Apostelen

925. G. A. VAN DER TOORN-PIEBENGA, De Apostelen in woord en beeld. — Devo- tionalia, 13, 1994, p. 155-159, 219-222; 14, 1995, p. 76-78, 150-154, 232-235.274

Audomarus

926. Stéphanie BERTELOOT, Une Vita du XIe siècle: la Vita Audomari ou la vie d'un saint évêque mérovingien. — Mémoires de maîtrise (…) de l'Université Charles de Gaulle-Lille III (= nr. 129), p. 194.

Barbara

927. G. M. VAN DER VELDEN, o. praem., In Berlicum terecht gekomen Heusdense relikwieën. — Met gansen trou, 44, 1994, p. 46-48.

Bartholomeus

928. Amand BERTELOOT, Sint Bartholomeus in Maastricht. — Publications de la Société historique et archéologique dans le Limbourg, 131, 1995, p. 7-46, ill.

Bonifatius

929. Petra KEHL, Kult und Nachleben des heiligen Bonifatius im Mittelalter (754- 1200). Fulda, Parzeller, 1993, 264 p. (Quellen und Abhandlungen zur Geschichte der Abtei und der Diözese Fulda, 26).

272 Betreft Levensschets van den H. Antonius, Abt, met eene geestelijke opwekking tot den eere- dienst van dien machtigen en liefdevollen voksvriend, bijzonderen beschermer van menschen, staldieren en vruchten der aarde, Averbode, Drukkerij der Abdij, 1915. Worden onderzocht: datum van de eerste uitgave, plaats van uitgave en auteur. 273 18de eeuw. 274 Eén tot twee afbeeldingen per aflevering. 362 F. HENDRICKX

Bonifatius van Brussel

930. Roel JACOBS, De heilige Bonifacius van Brussel (= Brusselse heiligen). — Vlaams-Brabant, 1995, nr. 1, p. 20-24, 8 afb.

Bruno

931. Ivo DE WIJS, Sint Bruno, Sint Bruno, Sint Bruno & Sint Bruno (= De litanie, 11). — Devotionalia, 13, 1996, p. 8-9, 1 afb.275

Clemens

932. J. G. M. VAN DEN HEUVEL, Sint-Clemens en zijn verering in Vlaanderen. — Biekorf, 95, 1995, p. 93-96.

Coleta van Corbie

933. Leonhard LEHMANN, Neue Studien zur hl. Coleta von Corbie und ihrer Zeit. — Collectanea Franciscana, 65, 1995, p. 643-663.

Cuthbertus

934. Gerald BONNER, David ROLLASON & Clare STANCLIFFE (eds.), St Cuthbert, his Cult and his Community to AD 1200. Herdruk. Woodbridge, The Boydell Press, 1995, XXIII-(1)-484 p., titelpl., 34 ill. + 60 buitentekstafb. (32 p.).276

Dagobert II (Austrasië)

935. Ivo DE WIJS, Dagobert (= De litanie, 16). — Devotionalia, 13, 1994, p. 210-211, 1 afb.

Dimpna

936. Leen JANSEN, De heilige Dimpna: een iconologische studie. — Jaarboek van de Vrijheid en het Land van Geel, 31, 1995, p. 115-221, 77 afb.

Elfduizend Maagden: zie Hildegardis van Bingen

Elisabeth van Schönau: zie Hildegardis van Bingen

Fulgentius

937. Jean-Jacques VAN ORMELINGEN, Een historieprent van de H. Fulgentius, opgedragen aan landcommandeur Edmond Huyn van Amstenraedt. — Miscellanea Baliviae de Juncis (= nr. 96), p. 209-226.277

275 Vervolg op notities in Lit. 1993, nr. 743. Deze vier Bruno's betreffen: Bruno I, aartsbisschop van Keulen († 965); Bruno van Keulen of Bruno de Kartuizer († 1101); Bruno, bisschop van Segni en benedictijn van Monte Cassino († 1123); Bruno, bisschop van Würzburg († 1045). 276 Eerste uitgave in 1989. Bundelt 31 bijdragen: zie o.m. nrs. 434, 704. 277 Uitgegeven door Karel Collaert te Antwerpen tussen 1622-1625. LITERATUUROVERZICHT 1995 363

Gerlachus van Houthem

938. Anneke B. MULDER-BAKKER, De kluizenaar en de eik: Gerlach van Houthem en zijn verering. M.m.v. Hans VAN DIJK, C. H. KNEEPKENS, Bosco VAN DER LINDEN, Edmé SMITS (†), Juliëtte PASVEER & Mechteld FLURY-LEMBERG. Hilversum, Verloren, 1995, 253-(1) p., 40 afb. (Middeleeuwse studies en bronnen, 45).278

Godeliva van Gistel

939. Ivo DE WIJS, Sint Godelieve (= De litanie, 15). — Devotionalia, 13, 1994, p. 169-171, 1 afb. 940. Renée NIP, Godelieve of Gistel and Ida of Boulogne. — Sanctity and Mother- hood (= nr. 188), p. 191-223.

Gregorius de Grote

941. Ivo DE WIJS, Sint Gregorius I de Grote (= De litanie, 20), 14, 1995, p. 126-128, 2 afb.

Gudula van Hamme: zie Michael, aartsengel

Guido van Anderlecht

942. Ivo DE WIJS, Sint Guido en Sint Vitus. — Devotionalia, 14, 1995, p. 46-48, 2 afb.

Hildegardis van Bingen

943. Sabina FLANAGAN, Die Heiligen Hildegard, Elisabeth, Ursula und die elftausend Jungfrauen. — Tiefe des Gotteswissens (= nr. 473), p. 209-222.

Hubertus

944. Pierre DE RADZITZKY D'OSTROWICK, Les ‘beatilles' de Saint-Hubert. — Piété baroque en Luxembourg (= nr. 1210), p. 315-318.

Ida van Boulogne: zie Godeliva van Gistel

Ivetta van Hoei

945. Anneke B. MULDER-BAKKER, Ivetta of Huy: Mater et Magistra. — Sanctity and Motherhood (= nr. 188), p. 225-258.

Jozef

946. Harry STEERNEMAN, Sint Jozef. — Devotionalia, 13, 1994, p. 70-72, 3 afb.279

278 Bundelt 8 bijdragen over deze heilige, inclusief de uitgave van zijn Vita en van de in 1612 te Maastricht verschenen Nederlandse vertaling hiervan (volgens de 2de druk, Maastricht, Jacobus Lykens, 1745). 279 Met bijzondere aandacht voor ‘Sint Jozef van Smakt' (kerkdorp in Venray, Noord-Limburg), bedevaartsoord sedert 1699. 364 F. HENDRICKX

947. Marcel TAILLEFER (†), c.s.c., Les mois de saint Joseph dans les Pays franco- phones. — Cahiers de Joséphologie, 43, 1995, p. 123-47.280

Lutgardis van Tongeren

948. Hector VAN GYSEL, Aanvullingen bij de ikonografie van Sint-Lutgart. — Sint- Lutgart, 37, 1995, p. 35-39, 2 afb. 949. Herman WATERSCHOOT, Een ‘Sancta Lutgarda' uit 1787 in Spanje. — Sint- Lutgart, 37, 1995, p. 83-85, 1 afb.

Margaretha

950. J. G. M. VAN DEN HEUVEL, De heilige Margareta in Geluveld. — Biekorf, 95, 1995, p. 406.281

Martinus

951. Martinus heeft mij met dit kleed bedekt, 11 november. — Eucharistie en geestelijk leven, 18, 1995, p. 392-394, 1afb. 952. Peter VERMEULEN, Kleine religieuze monumenten in Alphen en Riel: de kapel van Sint Martinus aan de Druisdijk (= Langs 's Heren wegen, 5). — Devotionalia, 13, 1994, p. 62-65, 2 afb.282

Michael, aartsengel

953. Roel JACOBS, De heiligen Michiel en Goedele (= Brusselse heiligen). — Vlaams- Brabant, 1995, nr. 3, p. 28-35, 12 afb.

Nicolaus

954. Daniel SOUMILLON, Le culte de saint Nicolas de Myre. — Annales du Cercle archéologique d'Enghien, 25, 1989, p. 134-142.

Oda

955. Ivo DE WIJS, Sint Oda (= De litanie, 21). — Devotionalia, 14, 1995, p. 166-167, 1 afb.283

Odilia (Elzas)

956. Ivo DE WIJS, Sint Odilia (= De litanie, 17). — Devotionalia, 14, 1995, p. 6-7, 1 afb. 284

280 Maakt deel uit van een congresbundel: Saint Joseph au XIXe siècle. Actes du VIe Symposium international sur Saint Joseph publiés conjointement par les Cahiers de Joséphologie et les Estu- dios Josefinos, Montréal, Oratoire Saint-Joseph, 1995, 333-(1) p. (Cahiers de Joséphologie, 43). 281 Antwoord op de vraag gesteld in Vraagwinkel, in: l.c., p. 319. 282 Al in de 15de eeuw zou er een kapelletje hebben bestaan, dat in 1540 werd herbouwd. 283 Er zijn drie Oda's: Oda van Sint-Oedenrode in Noord-Brabant († ca. 725), Oda van België († vóór 634 [of in 722]), Oda van Oostenrijk († 722). 284 Tweede helft 7de eeuw. Sint-Odilënberg (Mont Sainte Odile) in de Elzas, niet te verwarren met het gelijknamige Limburgse dorp. LITERATUUROVERZICHT 1995 365

957. Hans KOOGER, Het heiligdom van Odilia. — Devotionalia, 13, 1994, p. 76-77, 1 afb.

Rumoldus

958. Armand RASSAERTS, Sint-Rombout: op speurtocht naar zijn persoon, leven en tijd. Mechelen, Bij de auteur (Liersesteenweg 390, B-2800 Mechelen), (4)-49 p., ill.

Sebastianus

959. L. V(AN) A(CKER), Vermaard schilderij van Sint-Sebastiaan in Ieper. — Biekorf, 95, 1995, p. 351.285

Stefanus

960. Ivo DE WIJS, Sint Stefanus (= De litanie, 12-13). — Devotionalia, 13, 1994, p. 48-50 (1 afb.), 86-88 (3 afb.).

Ursula: zie Hildegardis van Bingen

Vitus: zie Guido van Anderlecht

Willibrordus

961. De heilige Willibrord, 7 november. — Eucharistie en geestelijk leven, 18, 1995, p. 379-382, 1 afb.

VIII. — RELIGIEUZE VOLKSKUNDE

A. ALGEMEEN

962. [Bibliografie] S. VAN DEN EIJNDE, Tijdschriftenschouw 1995. — Volkskunde, 96, 1995, p. 72-86, 204-214, 463-485.286 963. [Feestbundels] R. VAN DER LINDEN, Gedenk-, hulde- & vriendenboek. Liber amicorum: meer dan honderdvoudig eerbetoon. — Oostvlaamse zanten, 70, 1995, p. 109-152. 964. [Instellingen] J. THEUWISSEN, Het K. C. Peeters-Instituut voor Volkskunde - Antwerpen, 25 jaar. — Volkskunde, 96, 1995, p. 184-188. 965. Alfons K. L. THIJS, De Antwerpsche sanctjeskring (1932-1951) tussen gelief- hebber en wetenschap. — Oostvlaamse zanten, 70, 1995, p. 235-276, 21 afb.

B. BEDEVAARTEN

966. [Beveren-IJzer] D. DESCHRIJVER, Mirakelen en legenden bij de oude bedevaart te Beveren-IJzer. — Bachten de Kupe, 37, 1995, p. 12-15.287

285 Vermeld in 1762. Betreft het een kunstwerk uit de kring der Vlaamse Pimitieven? 286 In totaal 983 nummers. 287 14de eeuw. M.m.v. Marc VANDENBROUCKE. 366 F. HENDRICKX

967. [Jeruzalem] Stijn MANHAEGHE, De Jeruzalemreis (1514-1515) en de raadge- vingen uit het Livre de Voeiages van Jan Taccoen van Zillebeke: uitgave, vertaling en becommentariëring. — Samenvattingen van licentiaatsverhandelingen en proefschriften Geschiedenis KU Leuven 1994 (= nr. 131), p. 54. 968. [Nederland] Ottie THIERS, Van Aalburg tot Zwolle: bedevaartplaatsen in Neder- land geïnventariseerd en beschreven. Interview met Peter Jan Margry. — Madoc, 9, 1995, p. 21-28, 3 afb.288 969. M. F. M. WINGENS, Over de grens: de bedevaart van katholieke Nederlanders in de zeventiende en achttiende eeuw. — Nederlandse en Nederlandstalige dissertaties (…) 1994 (= nr. 130), p. 634.289 970. [Nederlanden] J. VAN HERWAARDEN, Bedevaarten in en vanuit de Nederlanden: enkele aspecten van het verschijnsel bedevaarten in de late Middeleeuwen. — Heilig en profaan (= nr. 976), p. 53-63. 971. [Rome] Ilse NOLLET, De Tweede Romereis (1509-10), uit het Livre de Voeiages van Jan Taccoen van Zillebeke: uitgave, vertaling en commentaar. — Samenvat- tingen van licentiaatsverhandelingen en proefschriften Geschiedenis KU Leuven 1994 (= nr. 131), p. 58-59. 972. [Saint-Hubert] Jean-Marie DOUCET, Le pèlerinage à Saint-Hubert: controverse internationale et ripostes imprimées. — Piété baroque en Luxembourg (= nr. 1210), p. 173-181. * 973. [Pelgrimeren] J. M. BAART, Pelgrimeren: mobiliteit en economie. — Heilig en profaan (= nr. 976), p. 88-97. 974. [Pelgrimsampullen] J. E. WUSTENHOFF, Pelgrims- of bedevaartsampullen. — Devotionalia, 14, 1995, p. 34-35, 2 afb.290 975. [Pelgrimstekens] Jos KOLDEWEIJ, Een vrome verzameling van een welgestelde reiziger: een Vlaams getijdenboek met 23 ingenaaide zilveren pelgrimstekens. — Geloof, moraal en intellect (= nr. 192), p. 25-37, ill.291 976. A. M. KOLDEWEIJ & A. WILLEMSEN (eds.), Heilig en profaan: laatmiddeleeuwse insignes in cultuurhistorisch perspectief. Amsterdam, Van Soeren & Co, 1995, 104 p., 75 afb.292 977. [—. Boulogne-sur-Mer] Céline PAUVROS, Boulogne-sur-Mer au Moyen Age tardif: insignes de pèlerinage et légende mariale. — Mémoires de maîtrise (…) de l'Université Charles-de-Gaulle-Lille III (= nr. 129), p. 195.

C. DEVOTIES

978. [Calvaries] Christian MOIS, Ainsi parlent les calvaries en pierre du Sud Luxem- bourg. — Piété baroque en Luxembourg (= nr. 1210), p. 327-330.

288 P. J. Margry werkt in opdracht van het P. J. Meertens Instituut te Amsterdam aan een inventarisatie van alle bedevaartplaatsen die in Nederland bestaan of bestaan hebben. 289 Erasmusuniversiteit Rotterdam. 290 Alhoewel gevonden bij graafwerkzaamheden te Leiden, is de ampul hoogstwaarschijnlijk van Engelse oorsprong. 291 In hs. Den Haag, Koninklijke Bibliotheek, 77 L 60 (Brugge, derde kwart 15de eeuw). De insignes werden ca. 1500 in het handschrift verzameld. 292 Bundelt 10 bijdragen: zie o.m. nrs. 970, 973, 1058. LITERATUUROVERZICHT 1995 367

979. [Christus-kruis] Hans KOOGER, Splinters en nagels van het ware Kruis. — Devotionalia, 14, 1995, p. 156-158, 2 afb. 980. [Heilig Bloed] Karel M. DE LILLE & Wilfried DESODT, Bijdrage tot de kennis van het Heilig en Eucharistisch Bloed in ons land met volks- en geschiedkundige aspecten. — Iepers kwartier, 31, 1995, p. 33-63, 8 afb., 1 tab.293 981. Walter GIRALDO, Heilig-Bloeddevoties in het buitenland. — Iepers kwartier, 31, 1995, p. 64-80, 3 afb.294 982. [Heilig Sacrament] G. J. C. SNOEK, Sacramentsdevotie en Sacarmentsdag: over de oorsprong en betekenis van een kerkelijk feest. — Madoc, 9, 1995, p. 29-38, 3 afb. 983. [—. Amsterdam] Gina BEIJNE, Mirakel van Amsterdam: 650 jaar traditie en verbeelding. — Het Mirakel (…) van Amsterdam (= nr. 990), p. 6-19. 984. Gina BEIJNE, Uitbeeldingen van het mirakel van Amsterdam op liturgisch zilver. — Het Mirakel (…) van Amsterdam (= nr. 990), p. 64-73. 985. Theo CLEMENS, Het Mirakel van Amsterdam tussen zijn opgang in vuur en omgang in stilte: de verering in de achttiende eeuw. — Goede en slechte tijden: het Amsterdams Mirakel van Sacrament (= nr. 986), p. 30-49. 986. Peter Jan MARGRY (ed.), Goede en slechte tijden: het Amsterdamse Mirakel van Sacrament in historisch perspectief. Aerdenhout, Gezelschap van de Stille Omgang, 1995, 80 p., ill.295 987. Peter Jan MARGRY, In Memoriam Miraculi: jubelfeesten rond het Amsterdamse sacramentsmirakel. — Het Mirakel (…) van Amsterdam (= nr. 990), p. 20-34. 988. Peter RAEDTS, Vier pleidooien voor het Mirakel. — Goede en slechte tijden: het Amsterdams Mirakel van Sacrament (= nr. 986), p. 50-61. 989. H. TER HUURNE, c.s.s.r., Het Mirakel van Amsterdam 650 jaar (1345-1995). — Devotionalia, 14, 1995, p. 192-198, 1 afb., 1 plattegr. 990. A. H. P. J. VAN DEN HOUT, P. J. MARGRY & R. SCHILLEMANS (eds.), Het Mirakel: 650 jaar Mirakel van Amsterdam (1345-1995). Aerdenhout, Gezelschap van de Stille Omgang; Amsterdam, Stichting Museum Amstelkring & Stichting Vrienden van Museum Amstelkring, 1995, 96 p., titelpl., 83 afb.296 991. [—. Brussel] Roel JACOBS, Het Heilig Sacrament van Mirakel (= Brusselse heiligen). — Vlaams-Brabant, 1995, nr. 4, p. 24-29, 8 afb. 992. Arlette RAGER, Het ‘H. Sacrament van Mirakel te Brussel': de evolutie van de legende van circa 1450 tot 1789. — Samenvattingen van licentiaatsverhandelingen en proefschriften Geschiedenis KU Leuven 1992 (= nr. 131), p. 51-52. 993. [—. Hansbeke] Albert MARTENS, De H. Sacramentsdevotie te Hansbeke medio 16e eeuw. — Het Land van Nevele, 26, 1995, p. 114-115. 994. [Heilige Eucharistie] G. J. C. SNOEK, Medieval Piety from Relics to the Eucharist. A Process of Mutual Interaction. Leiden, New York & Köln, Brill, 1995, XII-465-(3) p., 1 afb. (Studies in the History of Christian Thought, 63).

293 Asse, Bergen (Mons), Brugge, Brussel, Doornik, Gent, Gistel, Herckenrode nadien Hasselt, Hoogstraten, Leuven, Meigem, Namen, Ophain-Bois-Seigneur-Isaac, Voormezele. 294 Nederland, Frankrijk, Italië, Duitsland, Oostenrijk. 295 Bundelt 5 bijdragen, resultaat van de lezingen gehouden op het jubileumsymposium bij gelegenheid van 650 jaar Mirakel van Sacrament op 31 maart 1995. Zie o.m. nrs. 985, 988. 296 Catalogus ter gelegenheid van de gelijknamige tentoonstelling bestaande uit 6 bijdragen en een voorwerpenlijst (132 nummers): zie o.m. nrs. 692, 983-984, 987. 368 F. HENDRICKX

995. [Koordje van Franciscus] Leo GOOSSENS, o.f.m., Het Koordje van St. Franciscus. — Antonius ‘De kleine en de grote' (= nr. 916), p. 22-24. 996. [Kruisen] Hans KOOGER, Wonderdagige kruisen. Afl. 28: Damme. Afl. 29: Wenduine. Afl. 30: Tienen. Afl. 31: Datteln. Afl. 33: Tancrémont. — Devotionalia, 13, 1994, resp. p. 5-7; 46-47; 89-91; 132-134; 212-213 / Afl. 34: Asse. Afl. 39: Brugge. — Devotionalia, 14, 1995, resp. p. 8-9; 214-215.297 997. [Mirakels] Walter GIRALDO, Duizend jaar mirakels in Vlaanderen. Een volk- skundige benadering. Brugge, Van de Wiele, 1995, 160 p., ill. 998. Walter GIRALDO, Volkskundliches aus flämischen Mirakelbüchern. — Jahrbuch für Volkskunde, n.F. 16, 1993, p. 189-214, 3 afb. 999. [Oliën] Hans KOOGER, Heilige Oliën. — Devotionalia, 13, 1994, p. 30-33 (4 afb.); 14, 1995, p. 114-117 (1 afb.), 129, 185.298 1000. [Rozenkrans] Valère ARICKX, Het ‘mirakel' van de rozenkrans in Brugge, 1677. — Biekorf, 95, 1995, p. 81-86. 1001. Henk TER HUURNE, De geschiedenis van de rozenkransdevotie. — Devotionalia, 14, 1995, p. 110-113. 1002. [Tabernakel] Marie-France JACOPS, De l'armoire eucharistique au tabernacle fixé sur l'autel: l'évolution des modes et des formes de la réservation eucharistique dans l'ancien duché de Luxembourg et ses marges lorraines du XVe à la fin du XVIIIe siècle. — Piété baroque en Luxembourg (= nr. 1210), p. 225-237.

D. GEBRUIKEN EN TOESTANDEN

1003. [Almanak] A. DEWITTE, Verlof- en feestdagen te Brugge in 1718. — Biekorf, 95, 1995, p. 315-316.299 1004. [Briefwisseling] Paul REEKMANS, Brieven als archieven. — Mededelingen van de geschied- en oudheidkundige Kring voor Leuven en omgeving, 35, 1995, p. 27-53, 4 afb.300 1005. [Criminaliteit. Aalst] Lieve DE MECHELEER, De criminaliteit te Aalst in de late Middeleeuwen (III). — Het Land van Aalst, 47, 1995, p. 3-63.301 1006. [—. Bourgondië] Catherine CREPIN, Le crime et la violence à la fin du XIVe, d'après les lettres de rémission bourguignonnes (1386-1393). — Mémoires de maîtrise (…) de l'Université Charles-de-Gaulle-Lille III (= nr. 129), p. 194. 1007. [Demonologie] Omer STEENO, De duivelbezwering bij een bezetene te Scher- penheuvel in 1797 door J. J. Havelange, laatste rector van de oude Universiteit Leuven. — Mededelingen van de geschied- en oudheidkundige Kring voor Leuven en omgeving, 35, 1995, p. 3-26, 6 afb.

297 Vervolg op notities in Lit. 1993, nr. 743. Gemiddeld één afbeelding per aflevering. Het kruis van Datteln (afl. 31), een romaans kruis uit de 12de eeuw, werd sinds 1412 abusievelijk het Aman- duskruis genoemd: tijdens een restauratie in de vorige eeuw werd in het corpus een opening gevonden met relieken van de heilge Amandus († 675). Tancrémont (afl. 33) is gelegen nabij Banneux. 298 Hier en daar aangevuld met aantekeningen van lezers. 299 Betreft de Almanach ghemaeckt en gecalculeert door Mr. Lucas van Brugghe, ghezworen lantmeter. 300 Uit het dagelijks leven van een universiteitsstudent, liefdes- en ouderbrieven gestitueerd in het Leuvense op het einde van de 18de eeuw. 301 Vervolg en slot op Lit. 1994, nr. 931. LITERATUUROVERZICHT 1995 369

1008. Harry STEERNEMAN, Duivels. — Devotionalia, 13, 1994, p. 121-123, 1 afb. 1009. P. C. VAN DER EERDEN, Incubus: demoon, droom of monster. — De betovering van het middeleeuwse christendom (= nr. 1034), p. 101-127. 1010. Marc WINGENS, ‘Ick geve den duyvel hem over': de pastoor van Veghel contra de schout van Peelland in 1650. — Brabants heem, 47, 1995, p. 135-141, 6 afb. 1011. [Dood] Claude BRUNEEL, La mort au village. — Piété baroque en Luxembourg (= nr. 1210), p. 319-322. 1012. Carlo KOCKEROLS, Art funéraire et Contre-Réforme. — Piété baroque en Luxem- bourg (= nr. 1210), p. 323-325. 1013. [Doopsel] G. ROUWHORST, De kracht van water: de wijding van het doopwater in de Romeinse liturgie van de late Oudheid tot aan het einde van de Middeleeuwen. — De betovering van het middeleeuwse christendom (= nr. 1034), p. 129-170. 1014. [—. Bollebeek] J. SPANHOVE, Doopselgebruiken van weleer: aantekeningen uit de parochieregisters van Bollebeek. — Ons heem, 49, 1995, p. 7-12. 1015. [Gildenwezen. Brabant] Renaat VAN DER LINDEN, Dr. Eugeen Van Autenboer, Europa en wereldbekers: de eigenheid van onze schuttersgilden, Hertogdom Brabant (1300-1800). — Oostvlaamse zanten, 70, 1995, p. 44-48. 1016. [—. Dadizele, Langemark] Paul HUYS, Ledenlijsten van Vlaamse schuttersgilden anno 1469. — Vlaamse stam, 31, 1995, p. 233-234. 1017. [—. Evergem] Luc STOCKMAN, De Sint-Christoffelgilde te Evergem in 1446 en in 1447. — Appeltjes van het Meetjesland, 46, 1995, p. 133-136, 1 afb. 1018. [—. Gent] Beatrix BAILLIEU, De Gentse schuttersgilden nog steeds in het verweer. — Oostvlaamse zanten, 70, 1995, p. 49-71, 16 ill.302 1019. [—. Heesbeen, Herpt, Heusden] Tom VAN DER AALST & Wil DIJKSTRA, “Voor God, koningin en vaderland". — Met gansen trou, 4, 1995, p. 49-64, ill. 1020. [—. 's-Hertogenbosch] Maarten PRAK, Samen sterk: de gilden van 's-Hertogen- bosch in de tweede helft van de achttiende eeuw. — Brabants heem, 47, 1995, p. 92- 100, 9 afb. 1021. [—. Kieldrecht] José VERSCHAEREN, De Sint-Sebastiaansgilde van Kieldrecht (1699-1899). Beveren, Hertogelijke Heemkundige Kring ‘Het Land van Beveren', 1994, 80 p., ill.303 1022. [—. Mortsel] Bijdrage tot de geschiedenis van de Sint-Ambrosiusgilde te Mortsel. Jubileum 1695-1995. Mortsel, Sint-Ambrosius Bijengilde, 1995, (4)-161 p., ill.304 1023. [—. Oud-Turnhout] Eugeen VAN AUTENBOER, De gulden van Sint Antonius en van Sint Sebastiaan. Oud-Turnhout, Heemkundekring Corsendonca, 1995, 224 p., ill. 1024. [—. Waalwijk] Jac. BIEMANS, Met liggend vaandel en staande trom: het Sint- Jorisgilde te Waalwijk en zijn bezittingen (ca. 1530-1880). — Brabants heem, 47, 1995, p. 108-116, 8 afb. 1025. [—. West-Vlaanderen] Paul HUYS, Westvlaamse schuttersgilden in 1469. — Biekorf, 95, 1995, p. 34-36. 1026. [Hel] Alice K. TURNER, The History of Hell. London, Hale, 1995, VI-275-(1) p.

302 Auteursnaam volgens ondertekening van het artikel. In de inhoudsopgave: Baillieul. 303 Met betrekking tot de jaren 1900-1965 onder dezelfde titel in: Het Land van Beveren, 38, 1995, p. 151-172, 3 afb. 304 Uitgave ter gelegenheid van haar jubileumviering van 22 tot 30 april 1995. 370 F. HENDRICKX

1027. [Heksenfoltering] Peter CZERWINSKI, ‘Folter' als Regeneration. Zur Logik von Hexerei im Mittelalter. — Mediaevistik, 8, 1995, p. 75-124. 1028. [Heksenvervolging. Gelderland] Willem DE BLÉCOURT, Mangels Beweisen: über das Ende der Verfolgung von Zauberinnen in Niederländisch und Spanisch Geldern 1590-1640. — Das Ende der Hexenverfolgung, hg. von Sönke LORENZ und Dieter R. BAUER, Redaktion: Gerald MAIER, Stuttgart, Steiner, 1995, p. 77-95 (Hexen- forschung, 1). 1029. [—. Holland] Hans DE WAARDT, Rechtssicherheit nach dem Zusammenbruch der zentralen Gewalt: Rechtspflege, Obrigkeit, Toleranz und wirtschaftliche Verhält- nisse in Holland. — Das Ende der Hexenverfolgung (= nr. 1028), p. 129-152. 1030. [Homoseksualiteit. Nederland] D. J. NOORDAM, Riskante relaties: vijf eeuwen homoseksualiteit in Nederland (1233-1733). Hilversum, Verloren, 1995, 332 p., 21 afb. 1031. Theo VAN DER MEER, Homoseksuele subculturen in Nederland in de 18de eeuw. — Spiegel historiael, 30, 1995, p. 16-21, 6 afb. 1032. [Hospitaalwezen] Marie-Luise WINDEMUTH, Das Hospital als Trager der Armen- fürsorge im Mittelalter. Stuttgart, Steiner, 1995, 164 p., 2 titelpl., 36 afb. (Sudhoffs Archiv. Beihefte, 36). 1033. [Huwelijk] W. A. J. MUNIER, De neerslag van het Echtreglement in de trouw- registers van Margraten en Vaals. — Nederlands archief voor kerkgeschiedenis, 75, 1995, p. 31-63. 1034. [Magie] M. MOSTERT & A. DEMYTTENAERE (eds.), De betovering van het middeleeuwse christendom: studies over ritueel en magie in de Middeleeuwen. Hil- versum, Verloren, 1995, 313-(7) p., ill. (Amsterdamse historische reeks. Grote serie, 22).305 1035. [—. Heusden] W. L. BRAECKMAN, Melaatsheid door toverij te Heusden (1609). — Oostvlaamse zanten, 70, 1995, p. 279-280. 1036. [Magie en schrift] Marco MOSTERT, De magie van het geschreven woord. — De betovering van het middeleeuwse christendom (= nr. 1034), p. 61-100. 1037. [Migratie] J. MERTENS, Handel en wandel van de teuten in Duitse gebieden: studie van de migratie van ‘Brabanders' en ‘Luikenaars' tijdens de 16de-19de eeuw. Met een bijlage over de emigratie van Walen en Brabanders naar het Rijk in de tweede helft van de 17de eeuw en met uitgave van Duitse bronnen. Lommel, Meuseum Kempenland, 1995, 506 p., ill. (Publikaties van de v.z.w. Museum Kempenland te Lommel, 14). 1038. [Minderheden] Hugo SOLY & Alfons K. L. THIJS (eds.), Minderheden in West- europese steden (16de-20ste eeuw) / Minorities in Western European Cities (Sixteenth - Twentieth Centuries). Brussel & Rome, Belgisch Historisch Instituut te Rome, 1995, 247-(2) p., ill. (Belgisch Historisch Instituut te Rome. Bibliotheek, 34).306 1039. [Naamgeving] Natalie STRAGIER, De voornaamgeving in West-Vlaanderen in de 17de en 18de eeuw. — Samenvattingen van licentiaatsverhandelingen en proefschriften Geschiedenis KU Leuven 1994 (= nr. 131), p. 70-71. 1040. [Schandpalen] Paul DE WIN, Straffe verhalen rond enkele bewaarde schandpalen. — Ons heem, 49, 1995, p. 2-6, 4 afb.307

305 Bundelt 8 bijdragen: zie. o.m. nrs. 154, 228, 270, 837, 1009, 1013, 1036, 1178. 306 Bundelt 11 bijdragen: zie o.m. nrs. 550, 659, 1241. 307 Zie ook Lit. 1994, nr. 964. LITERATUUROVERZICHT 1995 371

1041. [Stadsfeesten] Eric VAN PEE, Stedelijke feestcultuur in de Nederlanden in de vijftiende eeuw. — Samenvattingen van licentiaatsverhandelingen en proefschriften Geschiedenis KU Leuven 1994 (= nr. 131), p. 81. 1042. [Strafopleggingen] Beatrijs SCHOOVAERTS, Strafbedevaarten vanuit Leuven, met de nadruk op Santiago de Compostela in het eerste kwart van de 15de eeuw (1398- 1422). — Samenvattingen van licentiaatsverhandelingen en proefschriften Geschiedenis KU Leuven 1993 (= nr. 131), p. 57-58. 1043. L. V(AN) A(CKER), 17de-eeuwse strafbedevaarten opgelegd door de dorps- schepenbanken. — Biekorf, 95, 1995, p. 110. 1044. L. V(AN) A(CKER), Schenking van brandraam als straf. — Biekorf, 95, 1995, p. 317.308 1045. [Volkscultuur] Arend SCHULP, Rooijakkers en Van Deursen naast elkaar gelegd: een vroegkapitalistisch woonerf en laatfeodaal repertoire. — Brabantia, 44, 1995, nrs. 5-6, p. 18-20, 3 afb.309 1046. [Volksgeneeskunde] W. L. BRAEKMAN, Achttiende-eeuwse volksgeneeskundige recepten. — Oostvlaamse zanten, 70, 1995, p. 153-166. 1047. [—. Diest, Leuven, Mechelen] Greet ANTHONIS, De vroedvrouw in drie Brabantse steden: Diest, Leuven en Mechelen, tijdens de 17de en de 18de eeuw. — Samenvat- tingen van licentiaatsverhandelingen en proefschriften Geschiedenis KU Leuven 1994 (= nr. 131), p. 10-12. 1048. [—. Hoorn] J. STEENDIJK-KUIPERS, Volksgezondheidszorg in de 16e en 17e eeuw te Hoorn: een bijdrage tot de beeldvorming van sociaal-geneeskundige structuren in een stedelijke samenleving. — Nederlandse en Nederlandstalige dissertaties (…) 1994 (= nr. 130), p. 633.310 1049. [Volksliederen] Hugo NOTTEBOOM, Een literair-historische benadering van de legende van het Heerken van Maldegem. — Appeltjes van het Meetjesland, 46, 1995, p. 63-108, 13 afb.311 1050. [Volksvermaak] Johan VERBERCKMOES, Schertsen, schimpen, schaterlachen: het komische in de cultuur van de Spaanse Nederlanden (16de-17de eeuw). — Samen- vattingen van licentiaatsverhandelingen en proefschriften Geschiedenis KU Leuven 1993 (= nr. 131), p. 113-116.312

IX. — RELIGIEUZE KUNST

A. ICONOGRAFIE

1051. [Antichrist] Rosemary Muir WRIGHT, Art and Antichrist in Medieval Europe. Manchester & New York, Manchester University Press, 1995, XII-244 p., 65 afb.

308 Antwoord op vraag geformuleerd in Vraagwinkel, in: l.c., p. 112. 309 Betreft de vergelijking van twee studies (ook vanuit de persoonlijkheid van de auteurs): Gerard ROOIJAKKERS, Rituele repertoires: volkscultuur in oostelijk Noord-Brabant (1559-1853), Nijmegen, SUN, 1994 (zie Lit. 1994, nr. 1156) en A. Th. VAN DEURSEN, Een dorp in de polder: Graft in de zeventiende eeuw, Amsterdam, Bakker, 1994. 310 Vrije Universiteit Amsterdam. 311 Ontstaan in het begin van de 13de of 15de eeuw (?) dateert de oudst gekende versie van 1544. 312 Zie ook Lit. 1994, nr. 973. 372 F. HENDRICKX

1052. [Boeksymboliek] François DUPUIGRENET DESROUSSILLES (ed.), La symbolique du livre dans l'art occidental du haut Moyen Age à Rembrandt. Bordeaux, Société des Bibliophiles de Guyenne; Paris, Institut d'Étude du Livre, 1995, 228-(4) p., titelpl., ill.313 1053. [Eucharistie] Kathleen Irene Emma LANE, Iconography of the Eucharist in Early Christian Art. Victoria (Canada), University of Victoria: Department of History of Art, 1992 (xerografie: Ann Arbor/MI, University Microfilms International, 1995), (5)-X-176-(3) p., 37 afb. 1054. [Kruishout-motief] Barbara BAERT, Seth of de Terugkeer naar het Paradijs: bijdragen tot het kruishoutmotief in de Middeleeuwen. — Bijdragen. Tijdschrift voor filosofie en theologie, 56, 1995, p. 313-339, 4 afb. 1055. [Kruisvinding] Barbara BAERT, Aspects of the Invention of the Cross: Iconography around 1400 and its Relationship with the Genre of the Classes and the Adamite Peasant. — Flanders in a European Perspective (= nr. 1135) p. 309-325. 1056. [Vanitas] L. WUYTS, Die junge Frau und der Tod: einige Betrachtungen zu einer spätgotischen Vanitasallegorie. — Jaarboek van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen, 1995, p. 57-64, 4 afb. 1057. [Vera Icon] Maurits SMEYERS, An Eyckian Vera Icon in a Bruges Book of Hours, ca. 1450 (New York, Pierpont Morgan Library, Ms. 421). — Serta devota (= nr. 94), II, p. 195-224. 1058. [Vos als pelgrim] P. W. M. WACKERS, Reynaert de Vos als pelgrim. — Heilig en profaan (= nr. 976), p. 44-52. 1059. [Vroomheid, Barokke] Jean PIROTTE, Sillages baroques: turbulences stylis- tiques et rémanences mentales à l'ère post-baroque. — Piété baroque en Luxembourg (= nr. 1210), p. 331-339. 1060. Michel SCHMITT, Le Concile de Trente et les nouveaux modes d'expressiosn de la piété catholique dans l'art. — Piété baroque en Luxembourg (= nr. 1210), p. 195-206. 1061. Dominique J.-B. VANPEE, Piété ou pitié baroque? — Piété baroque en Luxem- bourg (= nr. 1210), p. 305-307. 1062. [—, Privé-] Paul BEGHEYN, s.j., Gebed in schoonheid. — Streven, 62, 1995, p. 69-76, 4 afb.314 1063. Antoinette REERINK, Het Gebed in schoonheid van Henk van Os. — Spiegel historiael, 30, 1995, p. 4-6, 2 afb.315 1064. [Zondeval] Ruth B. BOTTIGHEIMER, Publishing, Print, and Change in the Image of Eve and the Apple (1470-1570). — Archive for Reformation History, 86, 1995, p. 199-235, 12 afb.

B. KUNSTEN

1065. [Bibliografie] Jochen BECKER, Boekenwijsheid: inleiding in de kunsthistorische bibliografie. Leiden, Primavera, 1995, 112 p.

313 Bundelt 8 bijdragen: vooral Judith GUÉRET-LAFERTÉ, Aspects de la symbolique religieuse du livre dans l'enluminure de la fin du Moyen Age, p. 65-86 en Michel PASTOUREAU, La symbolique médiévale du livre, p. 17-36. Zie ook nrs. 8, 252, 1125, 1140, 1143. 314 Betreft het werk vermeld in Lit. 1994, nr. 996. 315 Betreft het werk vermeld in Lit. 1994, nr. 996. LITERATUUROVERZICHT 1995 373

1066. [Productiemethodologie] Wim BLOCKMANS, The Social and Economic Context of Investment in Art in Flanders around 1400. — Flanders in a Euorpean Perspective (= nr. 1135), p. 711-720.

Beeldende kunsten

1067. [Edingen] Jean-Pierre TYTGAT, o.f.m.cap., Ce couvent des capucins si richement doté… A propos des oeuvres d'art du Musée d'Arenberg à Enghien. — Annales du Cercle archéologique d'Enghien, 26, 1990, p. 97-159, ill. 1068. [Maastricht] Mieke DE KREEK & Zsuzsanna VAN RUYVEN-ZEMAN, De barokke koorinrichting van de Onze-Lieve-Vrouwekerk te Maastricht. — Publications de la Société historique et archéologique dans le Limbourg, 131, 1995, p. 117-158, ill. 1069. [Rachamps] Thierry SCHOLTES, L'art baroque en Ardenne: entre réformes et traditions. L'exemple de l'église de Rachamps. — Piété baroque en Luxembourg (= nr. 1210), p. 217-224.

Beeldhouwkunst

1070. [Bastogne - Longwy] Marie-France JACOPS, La sculpture religieuse des années 1670-1750 entre Bastogne en Longwy. — Piété baroque en Luxembourg (= nr. 1210), p. 281-284. 1071. [Edingen] Michel DAYEZ, La chaire à prêcher de l'Église Saint-Nicolas à Enghien. — Annales du Cercle archéologique d'Enghien, 25, 1989, p. 5-36, 13 afb.316 1072. [Frans-Vlaanderen] Anita OGER-LEURENT, Les retables de Flandre française des XVIIe et XVIIIe siècles. — De Franse Nederlanden, 20, 1995, p. 214-239, 10 afb. 1073. [Luxemburg, Provincie] Michel LEFFTZ, Influence liégeoise sur la sculpture baroque luxembourgeoise. — Piété baroque en Luxembourg (= nr. 1210), p. 271-279.

Bouwkunst

1074. [Koerich] Alex LANGINI, L'église de Koerich, fleuron de l'architecture baroque. — Piété baroque en Luxembourg (= nr. 1210), p. 211-215. 1075. [Luxemburg, Hertogdom] Alex LANGINI, L'architecture religieuse dans le quartier du duché: persistance et tradition. — Piété baroque en Luxembourg (= nr. 1210), p. 207-210.

Edelsmeedkunst

1076. [Luxemburg, Provincie] Jean-Jacques BOLLY & Jean-Marie LEQUEUX, Éclats et présence de l'or et de l'argent dans l'art sacré du Luxembourg: apects du baroque dans l'orfèvrerie de la province de Luxembourg. — Piété baroque en Luxembourg (= nr. 1210), p. 255-264.

Muziek

1077. [Bourgondië] Jaak VAN HOLEN, Bourgondië, bakermat van de Vlaamse poly- fonie. — Vlaanderen, 44, 1995, p. 96-97, 2 afb.

316 Midden 17de eeuw. 374 F. HENDRICKX

1078. [Dowaai, Kamerijk, Rijsel] Ignace BOSSUYT, Eugeen SCHREURS & Bruno BOUC- KAERT, Het muziekleven in Kamerijk, Dowaai en Rijsel tijdens het Ancien Régime. — De Franse Nederlanden, 20, 1995, p. 91-116, 6 afb. 1079. [Luxemburg, Hertogdom] Jean-Pierre FELIX, Les buffets d'orgues dans l'ancien duché de Luxembourg. — Piété baroque en Luxembourg (= nr. 1210), p. 239- 247.

Prentkunst

1080. [Devotieprenten] Andachtsbilder: Spitzen,-, Heiligen- und Wallfahrtsbilder. Münster, Antiquariat Stenderhoff, 1995, 79-(1) p., ill. (Katalog 520). 1081. M. M. GROENEVELD, De kantprent. — Devotionalia, 14, 1995, p. 52-56, 6 afb. 1082. [—, Antwerpse] Michel BOISDEQUIN (†), L'imagerie anversoise: un outil péda- gogique au service de la Réforme catholique. — Piété baroque en Luxembourg (= nr. 1210), p. 165-171. 1083. [—, Neogotische] Alfons K. L. THIJS, De steendrukkerij E. Lombaerts-Van de Velde / G. Hutsebaut: een verhaal over de langzame dood van de Vlaamse neogotische devotieprentenproduktie. — Volkskunde, 96, 1995, p. 111-153, 8 afb. 1084. [— .Verzamelingen] ‘Lieve hemel': tentoonstelling bijzondere devotieprenten uit de verzameling van het Kempisch Museum te Brecht (België). — Devotionalia, 14, 1995, p. 74-75, 1 afb. 1085. Wim NYS, Materiële en inhoudelijke analyse van de verzameling devotieprenten van de Koninklijke oudheidkundige Kring van het Land van Waas. Met voorstel tot inventarisatie. [Eindwerk]. Antwerpen, Stedelijke Technische Leergangen voor Biblio- theekwezen, 1994-1995, (2)-50 p. 1086. [Gedachtenisprenten] Alfons K. L. THIJS, Beeld, tekst en context: gedachtenisprenten voor eerstecommunicanten uit Vlaanderen en Nederland (18e-19e eeuw). — Volkskunde, 96, 1995, p. 263-322, 11 afb.

Schilderkunst

1087. [Brugge] Dominiek DENDOOVEN, Omtrent de nieuwe catalogus van de 17de- en 18de-eeuwse schilderijen van de Stedelijke Musea Brugge. — Biekorf, 95, 1995, p. 187-191. 1088. Didier MARTENS, Identification de deux ‘portraits' d'église dans la peinture brugeoise de la fin du Moyen Age. — Jaarboek van het Museum voor Schone Kunsten Antwerpen, 1995, p. 29-55, 16 afb. 1089. [Duitsland, Noord-] Stephan KEMPERDICK, The Impact of Flemish Art on Northern German Painting around 1440. — Flanders in a European Perspective (= nr. 1135), p. 605-618. 1090. [Ieper] Trinitarische schilderijen in de Sint-Pieterskerk te Ieper. [Door] A. B. — Biekorf, 95, 1995, p. 220.317

317 In de Sint-Pieterskerk te Ieper werd in 1652 de confrerie van de Trinitariërs gesticht met het oogmerk om de chistenslaven vrij te kopen. LITERATUUROVERZICHT 1995 375

1091. [Leuven] R. VAN SCHOUTE, H. VEROUGSTRAETE & J. R. J. VAN ASPEREN DE BOER, La Trinité du Musée communal de Louvain: un état de question. — Arca Lovaniensis artes atque historiae reserans documenta, 21, 1992 [1994], p. 47-61, 6 afb.318 * 1092. [Muurschilderkunst] Ann BERGMANS, La peinture murale vers 1400 dans les Pays-Bas méridionaux: quelques ensembles dans l'ancien duché de Brabant. — Flanders in a European Perspective (= nr. 1135), p. 385-399. 1093. Marjan BUYLE, Middeleeuwse muurschilderingen. — Openbaar kunstbezit in Vlaanderen, 33, 1995, p. 1-40, ill. 1094. [Primitieven] Bernard RIDDERBOS & Henk VAN VEEN (eds.), ‘Om iets te weten van de oude meesters': de Vlaamse Primitieven – herontdekking, waardering en onderzoek. Nijmegen, SUN; Heerlen, Open Universiteit, 1995, 463-(1) p., 103 zwart-wit afb., 22 afb. in kleuren. 1095. [Retabelkunst] E. Melanie GIFFORD, A pre-Eyckian Altarpiece in the Context of European Painting Materials and Techniques around 1400. — Flanders in a Euro- pean Perspective (= nr. 1135), p. 357-370. 1096. [Technologie] Roger VAN SCHOUTE & Hélène VEROUGSTRAETE, Technologie des cadres et supports dans la peinture flamande vers 1400. — Flanders in a European Perspective (= nr. 1135), p. 371-383.

Textielkunst

1097. [Ardennen] Paul CHANTRAINE, Chatoiements des tissus: ornements liturgiques au pays d'Ardenne. — Piété baroque en Luxembourg (= nr. 1210), p. 249-254. 1098. [Leuven] Elsje JANSSEN, De conservatie van een 16de eeuws Leuvens ante- pendium in het kader van de campagne ‘S.O.S. wandtapijten'. — Arca Lovanien- sis artes atque historiae reserans documenta, 21, 1992 [1994], p. 63-77, 8 afb., 4 teken.

C. KUNSTENAARS

1099. [Beschey, Quellinus, Van Veen] Stefaan GRIETEN, Reconstructie van het altaar- stuk van het Antwerpse Meerseniersambacht: nieuwe gegevens over Otto van Veen, Erasmus II Quellinus en Balthazar Beschey. — Jaarboek van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen, 1995, p. 135-158, 9 afb. 1100. [Bosch] Lynda HARRIS, The Secret Heresy of Hieronymus Bosch. Edinburgh, Floris Books, 1995, 285-(1) p., 60 afb., 3 fig., 2 kaarten + 73 buitentekstafb. in kleuren (48 p.) 1101. Yona PINSON, Fall of the Angels and Creation in Bosch's Eden: Meaning and Iconographical Sources. — Flanders in a European Perspective (= nr. 1135), p. 693- 707. 1102. Claude-Henri ROCQUET, Jérôme Bosch et l'étoile des mages. Photographies de Giovanni DAGLI ORTI. Paris, Mame, 1995, 135-(1) p., ill. (Un certain regard).

318 Door Rogier Van der Weyden (?). 376 F. HENDRICKX

1103. [Bruyn] Didier MARTENS, Jeu de rôle et Imitatio Christi: le Saint Jérôme péni- tent de Barthel Bruyn du Musée de la Chartreuse de Douai. — Revue du Nord, 77, 1995, p. 483-509, 11 afb. 1104. [Campin] Susan URBACH, On the Iconography of Campin's Virgin and Child in an Interior: The Child Jesus comforting his Mother after the Circumcision. — Flanders in a European Perspective (= nr. 1135), p. 557-568. 1105. [Chiniesse] André NOEL, A la découverte d'un artisan luxembourgeois: le maître menuisier Joseph Chiniesse (Hotton 1734 - Bande 1805). — Piété baroque en Luxembourg (= nr. 1210), p. 291-293. 1106. [De Cock] Wim NYS, Joannes Claudius De Cock als ontwerper van boek- illustraties. Een overzicht. — De gulden passer, 73, 1995, p. 155-186, 10 afb.319 1107. [De Wit] S. A. C. DUDOK VAN HEEL, ‘Cherubijntjes en putti': Jacob de Wit als schilder van de Roomse barokke propaganda. — Amstelodamum. Maandblad voor de kennis van Amsterdam, 82, 1995, p. 161-165, 2 afb. 1108. [Du Quesnoy de Jongere] Jan DEGEEST, Het praalgraf van bisschop Antoon Triest (1577-1657) door Jeroen du Quesnoy de Jongere (1602-1654). — Het Land van Beveren, 38, 1995, p. 95-113, 6 afb. 1109. [Dufay] Eric JAS, Van de pauselijke kapel tot in de beerput: de carrière van Guillaume Dufay. — Madoc, 9, 1995, p. 66-73, 2 afb.320 1110. [Elshoecht] L. V(AN) A(CKER), Beeldhouwers Elshoecht. — Biekorf, 95, 1995, p. 314.321 1111. [Faydherbe] Sandra VAN RIET & Kaat VAN WONTERGHEM, Twee werken van Lucas Faydherbe nader onderzocht. — Mechliniensia (= nr. 95), p. 155-218, 21 afb., teken., plattegr.322 1112. [Goyers] Wim RAYMAEKERS, Neogotisch kerkelijk beeldhouwwerk uit een ondernemend Leuvens atelier: de gebroeders Goyers. — Arca Lovaniensis artes atque historiae reserans documenta, 21, 1992 [1994], p. 125-155, 11 afb., 1 genealog. tab. 1113. [Greeff] Théophile WALIN, Le thème de la passion dans la sculpture de l'atelier Greeff d'Altwies. — Piété baroque en Luxembourg (= nr. 1210), p. 301-302. 1114. [Hendrix] P. LAUWERS, Lodewijk Hendrix. — Dat Stedeken Peer, 26, 1995, p. 35-38, portr.323 1115. [Herregoudts] Andries VAN DEN ABEELE, Jan-Baptist Herregoudts (± 1646- 1721), schilder en brouwer. — Biekorf, 95, 1995, p. 87-92, portr.324 1116. [Maes] Jean Luc MEULEMEESTER, Een onbekend modello van de Brugse kunst- schilder Jan Maes. — Biekorf, 95, 1995, p. 97-101, 2 afb.325

319 Was naast graveur ook beeldhouwer, schilder (bedoeld wordt wellicht tekenaar of aquarellist) en dichter. 320 Geboren in de jaren 1397-1400 in de omgeving van Brussel en opgeleid in Kamerijk was hij een van de belangrijkste Franco-Vlaamse toondichtkunstenaars uit de Renaissance. 321 18de-eeuwse beeldhouwers van orgelmeubilair en preekstoelen. 322 Betreft het grafmonument van Andreas Cruesen, vijfde aartsbisschop van Mechelen, en de koepellunetten van de Onze-Lieve-Vrouwebasiliek van Hanswijk. 323 “De belangrijkste religieuze schilder uit de 19de eeuw" (p. 36). 324 Geboren in Roermond, gestorven in Brugge. De Brugse drukker Joseph Van Praet (zie nr. 59) was zijn enig overgebleven Brugse nazaat (zie A. VAN DEN ABEELE, De Herregoudts- portretten en Josph Van Praet, in: Biekorf, 95, 1995, p. 286-288. 325 1620-1677. Zie ook Lit. 1993, nr. 816. LITERATUUROVERZICHT 1995 377

1117. [Meester van Guillebert de Mets] Christian COPPENS, Hidden Sex on Christmas Night: Some Unveiling Observations about the Master of Guillebert de Mets. — Flanders in a European Perspective (= nr. 1135), p. 569-580. 1118. Erik DRIGSDAHL, The False Use of Rome: Apropos a Reconstruction of Copen- hagen Ms. NKS 132 4° illuminated by the Master of Guillebert de Mets. — Flanders in a European Perspective (= nr. 1135), p. 581-591.326 1119. [Meester van de Lucia-Legende] M. R. DE VRIJ, Een Madonna van de Meester van de Lucia-Legende. — Jaarboek van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen, 1995, p. 9-27, 13 afb. 1120. [Millim] Fernand TOUSSAINT, Un peintre du baroque: Ignace Millim (1743- 1820). — Piété baroque en Luxembourg (= nr. 1210), p. 295-300. 1121. [Pécourt] Marie-France JACOPS, Les années lorraines du sculpteur houffalois Jean Pécourt. — Bulletin trimestriel de l'Institut archéologique du Luxembourg Arlon, 70, 1994 [1995], p. 11-25, 10 afb.327 1122. [Pompe] Luc DE RYCK, Walter Pompe (1703-1777). — Heemkundig jaarboek [van de] Vereniging voor heemkunde in Klein-Brabant, 28-29, 1993-1994, p. 69-75, 7 afb. 1123. [Ramé] F. VAN MOLLE, De Brugse geelgieter Jacobus Ramé (1681-1756). — Biekorf, 95, 1995, p. 336-338, 1 afb. 1124. [Rembrandt] Stephanie S. DICKEY, Doop door water en het zwaard: doopsgezinde martelaarschap in de kunst van Rembrandt en zijn tijdgenoten. — Doops- gezinde bijdragen, n.r. 21, p. 39-62, 9 afb. 1125. Christian TÜMPEL, L'iconographie du livre dans l'oeuvre de Rembrandt. — La symbolique du livre (= nr. 1052), p. 191-217. 1126. [Scheerre] Susie VERTONGEN, Herman Scheerre, the Beaufort Master and the Flemish Miniature Painting: A Reopened Debate. — Flanders in a European Perspective (= nr. 1135), p. 251-265. 1127. [Sluter] Steven DE BACKER, Claus Sluter, Nederlands' roem in Bourgondië. — Zannekin, 17, 1995, p. 5-24, 5 afb. 1128. [Sluter - Van Eyck] Dana GOODGAL-SALEM, The Influence of Claus Sluter's Sculpture on Jan van Eyk's Realism. — Flanders in a European Perspective (= nr. 1135), p. 517-527. 1129. [Valdor] Jean-Marie DOUCET, Le graveur liégeois Jean Valdor et les images de propagande à Saint-Hubert au XVIIe siècle. — Piété baroque en Luxembourg (= nr. 1210), p. 183-184. 1130. [Van Eyck] Peter SCHMIDT, Het Lam Gods. Met foto's van Paul MAEYAERT. 2de druk. Leuven, Davidsfonds, 1995, 79-(1) p., ill. 1131. [Van den Base] Wim NYS, Het atelier van meester beeldhouwer Andries van den Base te Antwerpen. Een eerste schets. — Jaarboek van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen, 1995, p. 159-175, 9 afb. 1132. [Van der Beke] L. VAN BUYTEN, Joos Van der Beke, genaamd Van Cleve. — Museumstrip, 20, 1993, p. 49-55, 3 afb.328

326 Getijdenboek, Vlaanderen, eerste helft 15de eeuw. NKS staat voor ‘Ny Kongelig Samling' in de Koninklijke Bibliotheek van Kopenhagen. 327 Eind 17de eeuw. 328 Ca. 1485 - Antwepren, 1540/41. Betreft de aan hem toegeschreven Madonna en Kind (Stedelijk Museum Leuven) 378 F. HENDRICKX

1133. [Verhaghen] L. VAN BUYTEN, Pieter Jozef Verhaghen te Kortijk en te Mechelen. — Museumstrip, 19, 1992, p. 58-60, 1 afb.329

D. BOEKVERLUCHTING

1134. [Brugge - Londen] Sylvia WRIGHT, Bruges Artists in London: The Patronage of the House of Lancaster. — Flanders in a European Perspective (= nr. 1135), p. 93-109. 1135. [Europa - Vlaanderen] Maurits SMEYERS & Bert CARDON (eds.), Flanders in a European Perspective: Manuscript Illumination around 1400 in Flanders and abroad. Proceedings of the International Colloquium Leuven, 7 - 10 September 1993. Leuven, Peeters, 1995, XII-(1)-799-(3) p., ill. (Corpus of Illuminated Manuscripts, 8: Low Countries Series, 5).330 1136. [Nederlanden, Noordelijke] Dorine PROSKE-VAN HEERDT, Realism at the Cradle of Illumination in the Northern Netherlands. — Flanders in a European Perspective (= nr. 1135), p. 111-126. 1137. [Nijmegen] Gerrie A. M. VAN DONGEN, Boekbanden en penwerkdecoratie in laatmiddeleeuws Nijmegen: de lelie-leeuwbanden. — Numaga, 42, 1995, p. 53-80, ill. 1138. [Parijs] Albert CHATELET, Modalités et origines du réalisme dans l'enluminure parisienne entre 1380 et 1415. — Flanders in a European Perspective (= nr. 1135), p. 27-39. 1139. [Trier] Konrad KOPPE, Kostbare illustrierte Bücher des sechzehnten Jahrhun- derts in der Stadtbibliothek Trier: Hans Baldung Grien, Urs Graf, Ambrosius und Hans Holbein. Erläutert von (…). Katalog der Ausstellungen in der Nationalbibliothek Luxemburg und in der Stadtbibliothek Trier. Wiesbaden, Reichert, 1995, 244 p., titelpl., ill. + 7 buitentekstafb. (Ausstellungskataloge Trierer Bibliotheken, 27).331 * 1140. [Bijbel, Gehistorieerde] Max ENGAMMARE, Les représentations de l'Écriture dans les bibles illustrées du XVIe siècle: pour une herméneutique de l'image imprimée dans le texte biblique. — La symbolique du livre (= nr. 1052), p. 119-189. 1141. Gerald B. GUEST (ed.), Bible moralisée: Codex Vindobonensis 2554, Vienna, Österreichische Nationalbibliothek. Commentary and Translation of Biblical Texts by (…). London, Harvey Miller Publishers, 1995, (8) p. - 60 fol. in facsim. - 144 p. (Manuscripts in Miniature, 2).332 1142. [Boec van den Houte] Barbara BAERT, Het Boec van den Houte. Brussel, Paleis der Academiën, 1995, 126-(2) p. + 65 buitentekstafb. (Verhandelingen van de Koninklijke Academie voor wetenschappen, letteren en schone kunsten van België. Klasse der schone kunsten, jg. 57, nr. 62).333

329 Aarschot, 1728 - Leuven, 1811. 330 Bundelt 50 bijdragen: zie o.m. nrs. 328, 342, 520, 758, 1055, 1089, 1092, 1095-1096, 1101, 1104, 1117-1118, 1126, 1128, 1134, 1136, 1138, 1144, 1146, 1150, 1152-1153. 331 Nationalbibliothek Luxemburg 14 juni-15 juli 1995 en Stadtbibliothek Trier 15 augustus- 31 oktober 1995. 332 Facsimile-uitgave van een prachtig geïllustreerd handschrift (Parijs, eerste helft 13de eeuw) dat in meer dan 1000 medaillons, becommentarieerd in het Oudfrans, het bijbels gebeuren voorstelt en verklaart. 333 Culemborg, Johan Veldener, 1483. Met 64 houtsneden die de legende van het H. Kruis in beeld brengen. LITERATUUROVERZICHT 1995 379

1143. [Emblemata] Jean-Marc CHATELAIN, Livres d'emblèmes et livre du monde. — La symbolique du livre (= nr. 1052), p. 87-104. 1144. [Getijden van Maria, Kleine] Dominique VANWIJNSBERGHE, The Cyclical Illustrations of the Little Hours of the Virgin in pre-Eyckian Manuscripts. — Flanders in a European Perspective (= nr. 1135), p. 285-296. 1145. [Getijdenboek. Utrecht (Bisdom)] G. VAN DONGEN, Aubergines, drakekoppen en devotie: een vijftiende-eeuws getijdenboek uit het oostelijk deel van het bisdom Utrecht. — Ex officina, 9, 1992, p. 114-132, 9 afb. 1146. [—. Vlaanderen] Nicholas ROGERS, Oxford, University College MS. 5: A Femish Book of Hours for a Dominican Nun. — Flanders in a European Perspective (= nr. 1135), p. 219-235. 1147. [Harley-psalter] William NOEL, The Harley Psalter. Cambridge, University Press, 1995, XVII-(1)-231-(1) p., 83 afb., tab. (Cambridge Studies in Palaeography and Codicology, 4).334 1148. [Incunabelen] Gero SEELIG, Inkunabelillustration mit beweglichen Bildteilen. — Gutenberg-Jahrbuch, 70, 1995, p. 102-134, 29 afb. 1149. [—. Nederlanden] C. H. C. M. KOK, De houtsneden in de incunabelen van de Lage Landen (1475-1500): inventarisatie en bibliografische analyse. — Nederlandse en Nederlandstalige dissertaties (…) 1994 (= nr. 130), p. 632.335 1150. [Legenda aurea] Katharina SMEYERS, A pre-Eyckian Legenda aurea (Glasgow, U.L., MS. Gen. 1111): Tradition and Innovation. — Flanders in a European Perspective (= nr. 1135), p. 237-249. 1151. [Miniatuurstudie] M. SMEYERS & B. CARDON, Het Studiecentrum Vlaamse Miniaturisten: een waaier van activiteiten. — Museumstrip, 22, 1995, p. 18-32, 2 afb.336 1152. [Speculum humanae salvationis] Bert CARDON, Pre-Eyckian Originality: The Middle Dutch Speculum humanae salvationis (London, B.L., Add. MS 11575) and the Tradition. — Flanders in a European Perspective (= nr. 1135), p. 267-283. 1153. [Verluchtersberoep] Paul TRIO, L'enlumineur à Bruges, Gand et Ypres (1300- 1450): son milieu socio-économique et corporatif. — Flanders in a European Perspective (= nr. 1135), p. 721-729.

X. — PLAATSELIJKE GESCHIEDENIS

A. LANDEN

Engeland

1154. David LEPINE, A Brotherhood of Canons serving God: English Secular Cathe- drals in the Later Middle Ages. Woodbridge, The Boydell Press, 1995, XII-240 p., 19 fig. (Studies in the History of Medieval Religion, 8).

334 Londen, British Library, Harley Ms. 603: vervaardigd in het scriptorium van Christ Church Canterbury tussen ca. 1020 - ca. 1130. 335 Universiteit van Amsterdam. 336 Gevestigd in het Erasmushuis (Faculteit Letteren) van de KU Leuven. 380 F. HENDRICKX

1155. Anthony MILTON, Catholic and Reformed: The Roman and Protestant Churches in English Protestant Thought (1600-1640). Cambridge, University Press, 1995, XVI-599-(3) p. (Cambridge Studies in Early Modern British History). 1156. Patricia Weightman STEWART, Hypocrisy and Heresy: Language and Concepts in Early Modern England. Dth. Vancouver (Canada), The University of British Colum- bia: Department of History, 1992 (xerografie: Ann Arbor/MI, University Microfilms International, 1995), (6)-V-282-(2) p. Frankrijk

1157. La cathédrale (XIIe-XIVe siècle). Inroduction: Jean-Louis BIGET. Toulouse, Privat, 1995, 442-(4) p., ill. (Cahiers de Fanjeaux, 30).337 1158. Yitzhak HEN, Culture and Religion in Merovingian Gaul A.D. 481-751. Leiden, New York & Köln, Brill, 1995, XIII-(1)-308-(2) p. (Cultures, Beliefs and Traditions. Medieval and Early Modern Peoples, 1). 1159. Odette PONTAL, Les conciles de la France capétienne jusqu'en 1215. Paris, Cerf, 1995, 539-(5) p. 1160. Jacques VERGER, Les universités françaises au Moyen Age. Leiden, New York & Köln, Brill, 1995, XIII-(1)-255-(3) p., tab., 1 vouwkaart. (Education and Society in the Middle Ages and Renaissance, 7).338 Ierland

1161. Erwin MATTHEEUWSEN, Tussen kerk en lekenmaatschappij: filid en de Ierse kerstening. — Madoc, 9, 1995, p. 271-280, 4 afb.339 Nederland

1162. Th. CLEMENS, De terugdringing van de rooms-katholieken uit de verlicht- protestantse natie. — Bijdragen en mededelingen betreffende de geschiedenis der Neder- landen, 110, 1995, p. 27-39. 1163. Anne HOUK DE JONG e.a. (ed.), Woest en ledig? Nederland vóór Willibrord. — Madoc, 9, 1995, p. 131-221.340 1164. H. L. Ph. LEEUWENBERG, Catalogus van de verzameling ‘Ecclesia Ultrajectina' van de Oud-Katholieke Kerk van Nederland. Utrecht, Rijksarchief, 1993, XI-(1)-98-(8) p. (Reeks Toegangen van het Rijksarchief Utrecht, 13).341 1165. Judith SCHUYF, Heidens Nederland: zichtbare overblijfselen van een niet- christelijk verleden. Utrecht, Stichting Matrijs, 1995, 132 p., ill.342

337 Bundelt over dit onderwerp 15 bijdragen (onder meer m.b.t. haar stedelijke omgeving en de overheid; haar liturgische, parochiële en onderwijskundige taken). 338 Bundelt 9 artikels waarvan 8 reeds elders verschenen tussen 1970 en 1992. Het enige ongepu- bliceerde artikel betreft: Le chancelier et l'université de Paris à la fin du XIIIe siècle, p. 68-102. 339 Filid zijn vertegenwoordigers van de Latijns-christelijke schriftcultuur in Ierland zoals de heilige en dichter-geleerde (fili, poeta) Colmán († tussen 600-606). 340 Themanummer. Bundelt 10 bijdragen. 341 De verzameling Ecclesia Ultrajectina telt 101 banden met gedrukte boeken, pamfletten en gelegenheidsgeschriften van de 17de tot de 19de eeuw; zij vormen meestal de neerslag van de onderhandelingen tussen de Rooms-Katholieke Kerk en de Clerezij van Utrecht. 342 Hierover had de auteur een gesprek met Ottie THIERS, Vergeten herinneringen aan ons hei- dendom. Interview met Judith Schuyf, in: Madoc, 9, 1995, p. 150-156, 4 afb. Het artikel maakt deel uit van de publicatie vermeld onder nr. 1163. LITERATUUROVERZICHT 1995 381

1166. Marieke VAN VLIERDEN, Willibrord en het begin van Nederland. Utrecht, Museum Catharijneconvent & Clavis Stichting Publikaties Middeleeuwse Kunst, 1995, 141-(1) p., ill. (Clavis. Kunsthistorische monografieën, 15).343 1167. Anton VAN DE SANDE & Joost ROSENDAAL (eds.), ‘Een stille leerschool van deugd en goede zeden': vrijmetselarij in Nederland in de 18e en 19e eeuw. Hilversum, Verloren, 1995, 185-(1) p.344

Nederlanden

1168. Charles M. A. CASPERS, Synodale statuten en het kerkelijk en godsdienstig leven in de Nederlanden tijdens de Late Middeleeuwen. — Trajecta, 4, 1995, p. 279-288, 4 afb. 1169. A. A. F. TEURLINCKX, Expansie van kunst en kultuur der Nederlanden: een poging tot overzicht (V). — Zannekin, 17, 1995, p. 45-84, 7 afb.345

Nederlanden, Zuidelijke

1170. Louis CALLAERT, De Zuidelijke Nederlanden tijdens de 18de eeuw. — Heem- kundig jaarboek [van de] Vereniging voor heemkunde in Klein-Brabant, 28-29, 1993- 1994, p. 7-12. 1171. Véronique DEMARS-SION, Les monarchies européennes aux prises avec la justice ecclésiastique: l'exemple des anciens Pays-Bas espagnols. — Revue du Nord, 77, 1995, p. 535-565.

Spanje

1172. Benzion NETANYAHU, The Origins of the Inquisition in Fifteenth Century Spain. New York, Random House, 1995, XXII-1384-(2) p., buitentekstafb.

B. GEWESTEN

Aalst (Land van)

1173. Georges VANDE WINKEL & Wilfried VERNAEVE, Bibliografie van de geschiedenis van het Land van Aalst 1994 (met aanvullingen uit vorige jaren). Met medewerking van Marcel COCK e.a. — Het Land van Aalst, 47, 1995, p. 157-218.

Aarschot (Land van)

1174. J. A. CUMPS, Het oude Land van Aarschot in publikaties. — Het Oude Land van Aarschot, 30, 1995, p. 98-103.

Antwerpen (Bisdom)

1175. Hans GEYBELS, Heiligen van weleer? Hedendaagse volksdevotie in de bisdommen Antwerpen en Hasselt. Laakdal, Vrienden van het Museum, 1995, 160 p., ill.

343 Dit boek is de catalogus (118 nummers) bij de gelijknamige tentoonstelling die in het Museum Catharijneconvent te Utrecht van 18 november 1995 tot 28 januari 1996 werd gehouden in het kader van het Willibrordjaar. 344 Bundelt over dit onderwerp 9 bijdragen met inbegrip van Miesjel P. SPRUIT, Bibliografisch overzicht, p. 171-179. 345 Vervolg op Lit. 1994, nr. 1109. Wordt vervolgd. 382 F. HENDRICKX

België, Oost-

1176. Richard FORGEUR, Les devises ecclésiastiques de la Belgique orientale et régions voisines. — Bulletin de la Société d'art et d'histoire du diocèse de Liège, 57, 1990, p. 1-159, 11 afb.

Bonlez (Heerlijkheid)

1177. Jean MARTIN, Bonlez: rapport et dénombrement de la seigneurie de Bonlez ‘dessoubtrain' effectués le 12 février 1570, style de Brabant. — Wavriensia, 44, 1995, p. 125-135.

Bourgondië: zie Vlaanderen

Brabant (Hertogdom)

1178. Marcel GIELIS, Magie in het oude hertogdom Brabant: een onderzoek naar de heksenwaan en de waan der historici. — De betovering van het middeleeuwse christendom (= nr. 1034), p. 263-313. 1179. Tom HALLEZ, Middelnederlandse kronieken in het hertogdom Brabant (1290- 1498). — Samenvattingen van licentiaatsverhandelingen en proefschriften Geschiedenis KU Leuven 1993 (= nr. 131), p. 37-38. 1180. Robert STEIN, Brabant en de Karolingische dynastie: over het ontstaan van een historiografische traditie. — Bijdragen en mededelingen betreffende de geschiedenis der Nederlanden, 110, 1995, p. 329-351, 4 genealog. tab.

Brugse Vrije

1181. Koenraad VANDENBUSSCHE, Ellende in het Brugse Vrije (oktober 1645 - september 1646). — Biekrof, 95, 1995, p. 352-363.346

Diest (Heerlijkheid)

1182. J. P. PEETERS, De structuur en het beheer van de heerlijkheid Diest tijdens de late Middeleeuwen, zoals weergegeven in een rekening uit de jaren 1434-1435. — Oost-Brabant, 32, 1995, p. 98-112, 131-141.

Doornik (Bisdom)

1183. R. WITDOUCK, Kapittels en kanunniken in het oude bisdom Doornik (1350- 1400). — De Leiegouw, 37, 1995, p. 243-295, ill.347 1184. R. WITDOUCK, Kapittels en kanunniken onder Philippe d'Arbois, bisschop van Doornik (1351-1378). — De Leiegouw, 37, 1995, p. 45-80, 115-194, ill.

Frans-Vlaanderen

1185. C. MOEYAERT, De schrijftaal van de Westhoek in Frankrijk: Nederlandse catechismussen in Frans-Vlaanderen, 1729-1932 (= Lexicon, 19). — De Franse Nederlanden, 19, 1994, p. 216-232, 1 afb.

346 Tijdens de laatste fase van de Tachtigjarige Oorlog. 347 Wordt vervolgd. LITERATUUROVERZICHT 1995 383

1186. L. VAN ACKER, Westvlaamse priesters ‘curé constitutionnel' in het Franse Noorden. — Biekorf, 95, 1995, p. 254-264.

Gent (Bisdom)

1187. Lieve DOSOGNE, De vasten en het ‘broederlijk delen' in de 18de en 19de eeuw (tot 1865), voornamelijk in het bisdom Gent. — Samenvattingen van licentiaatsverhandelingen en proefschriften Geschiedenis KU Leuven 1993 (= nr. 131), p. 30-31. 1188. Steven VANDEN BROECKE, De rekrutering en het carrièrepatroon van de parochiepriesters in het bisdom Gent (1609-1712). — Samenvattingen van licentiaatsverhandelingen en proefschriften Geschiedenis KU Leuven 1993 (= nr. 131), p. 68-69.

Gent (Dekenij)

1189. Luc STOCKMAN, De parochievorming in het decanaat Gent. — Appeltjes van het Meetjesland, 46, 1995, p. 185-196, 1 kaart.348

Halen (Domein)

1190. Karel VERHELST, De domeingroep Halen: een onderzoek naar de historisch- geografische, economische, politieke en religieuze structuren van de parochies Donk, Halen, Linkhout, Berbroek, Zelk, Schulen en Loksbergen tijden de vroege en volle Middeleeuwen. — Het Oude Land van Loon, 48, 1993, p. 3-187, kaarten.

Hasselt (Bisdom): zie Antwerpen (Bisdom)

Holland

1191. J. G. SMIT, Vorst en onderdaan: studies over Holland en Zeeland in de late Middeleeuwen. Avec un résumé en français. With a summary in English. Leuven, Peeters, 1995, XIV-683 p., 42 afb., 2 kaarten, 13 tab., 3 genealog. tab. (Miscellanea Neerlandica, 12).

Ieper (Bisdom)

1192. Claude HAMEL, Het bisdom Ieper (1607-1646). — Samenvattingen van licentiaatsverhandelingen en proefschriften Geschiedenis KU Leuven 1993 (= nr. 131), p. 31-32.

IJssel-Vechtdelta

1193. F. D. ZEILER, Verdwenen kerken rond de IJssel-Vechtdelta. — De Kerk in de Kop (= nr. 1220), p. 33-45.

Kamerijk (Bisdom)

1194. Erik VAN MINGROOT, Liste provisoire des actes des évêques de Cambrai de 1031 à 1130. — Serta devota (= nr. 94), II, p. 13-55.

348 Vóór 639 - ca. 1300. 384 F. HENDRICKX

Keerbergen (Heerlijkheid)

1195. Marit GYPEN, De families van Berlaar en van Cortenbach & de heerlijkheid Keerbergen (begin 13de eeuw - midden 16de eeuw). — Samenvattingen van licentiaatsverhandelingen en proefschriften Geschiedenis KU Leuven 1992 (= nr. 131), p. 28-29.

Klein-Brabant

1196. Louis CALLAERT, Klein-Brabant in de 18de eeuw. — Heemkundig jaarboek [van de] Vereniging voor heemkunde in Klein-Brabant, 28-29, 1993-1994, p. 13-24, 3 afb.349

Kortrijk (en omgeving)

1197. Niklaas MADDENS, Bibliografie 1990-1991 van de geschiedenis, taal- en volkskunde in het Kortrijkse. — De Leiegouw, 37, 1995, p. 195-236.350

Limal (Heerlijkheid)

1198. Jean MARTIN, Limal: dénombrement de la seigneurie du chapitre de la cathé- drale Notre-Dame de Cambrai en 1569. — Wavriensia, 44, 1995, p. 53-63.

Limburg, Belgisch-

1199. Bruno INDEKEU & Ferdi GEERTS, Licentiaatsverhandelingen en proefschriften over Limburgse onderwerpen: een bibliografisch overzicht over de periode 1970-1990. — Limburg, 74, 1995, p. 37-63.351

Lotenhulle (en Heerlijkheden)

1200. Luc STOCKMAN, Lotenhulle: een feodaal lappendeken. — Appeltjes van het Meetjesland, 46, 1995, p. 5-44, 3 afb., 1 kaart.

Luik (Bisdom)

1201. André DEBLON, Le clergé du diocèse de Liège au XVIIe siècle: la collation des ordres majeurs par le suffragant Pauli-Stravius de 1642 à 1653. — Bulletin de la Société d'art et d'histoire du diocèse de Liège, 60, 1995, p. 65-225. 1202. André DEBLON, Le clergé du diocèse de Liège au XVIIIe siècle. Dl. 1: Réper- toire des patrimoines ecclésiastiques (1700-1730). — Bulletin de la Société d'art et d'histoire du diocèse de Liège, 58, 1992, p. 1-655 p. 1203. Pascale DERKENNE & Philippe GEMIS, Inventaire analytique de documents rela- tifs à l'histoire du diocèse de Liège sous le régime des nonces de Cologne: Marco Galli (1659-1666). Bruxelles & Rome, Institut historique belge de Rome, 1995, 179-(3) p., portr. (Analecta Vaticano-Belgica, deuxième série. Série B: Nonciature de Cologne, 8).

349 Klein-Brabant behoorde tot verschillende bestuursgouwen en bisdommen. 350 In totaal 583 nummers. 351 Van belang zijn vooral de titels die ressorteren onder de rubrieken m.b.t de kerkgeschiedenis (p. 51-52) en de beeldende kunsten (p. 54-56). LITERATUUROVERZICHT 1995 385

Luxemburg (Hertogdom)

1204. Louis CHATELLIER, Le duché de Luxembourg et le renouveau religieux au début des Temps modernes. — Piété baroque en Luxembourg (= nr. 1210), p. 79-82. 1205. Annik CHATELLIER-SCHON, Ce qu'était une confrérie de piété aux XVIIe et XVIIIe siècles dans l'ancien duché de Luxembourg et dans le sud-ouest de l'archevêché de Trèves. — Piété baroque en Luxembourg (= nr. 1210), p. 159-163. 1206. Marie-Sylvie DUPONT-BOUCHAT, La Justice au secours de l'Église: moraliser le clergé, civiliser les moeurs et christianiser les masses. — Piété baroque en Luxem- bourg (= nr. 1210), p. 139-150. 1207. Pierre HANNICK, Jésuites, capucins et récollets: le fer de lance du renouveau. — Piété baroque en Luxembourg (= nr. 1210), p. 83-87. 1208. Jean-Marie KREINS, Le renouveau de l'enseignement: les collèges dans l'ancien duché de Luxembourg. — Piété baroque en Luxembourg (= nr. 1210), p. 97-107. 1209. Louis LEJEUNE, Le duché de Luxembourg, du XVIe au XVIIIe siècle. — Piété baroque en Luxembourg (= nr. 1210), p. 9-21. 1210. Piété baroque en Luxembourg. Bastogne, Musée en Piconrue, 1995, 342 p., ill.352 Mechelen-West (District)

1211. Geert SEGERS, De staat der XXVI parochies van het district Mechelen-West vanaf 4 maart 1732 tot het einde van het jaar 1757. — Heemkundig jaarboek [van de] Vereniging voor heemkunde in Klein-Brabant, 28-29, 1993-1994, p. 76-86, 1 afb., 1 kaart, tab. Meetjesland

1212. Filip BASTIAEN, Heemkundig repertorium 1995. Lopende heemkundige bibliografie voor de geschiedenis van het Meetjesland. — Appeltjes van het Meetjesland, 46, 1995, p. 235-256.353 Münster (Bisdom)

1213. Emil Joseph LENGELING (†), Missale Monasteriense 1300-1900. Katalog, Texte und vergleichende Studien. Hg. und bearb. von Benedikt KRANEMANN & Klemens RICHTER. Münster, Aschendorff, 1995, XXXVII-(1)-644-(2) p. (Liturgiewissenschaft- liche Quellen und Forschungen, 76).354 Noord-Brabant

1214. Arnoud-Jan BIJSTERVELD, Van hoog en paars tot laag en grauw: de pastoors in Noord-Brabant in de vijftiende en zestiende eeuw. — Brabants heem, 47, 1995, p. 45-53, 8 afb.

352 Zie o.m. nrs. 69, 555, 557, 587-588, 615, 684, 723, 742-743, 759, 778, 784-785, 889, 944, 972, 978, 1002, 1011-1012, 1059-1061, 1069-1070, 1073-1076, 1079, 1082, 1097, 1105, 1113, 1120, 1129, 1204-1209. 353 In totaal 144 nummers. 354 Het bisdom Münster heeft na het Concilie van Trente vastgehouden aan zijn eigen liturgische boeken voor de misviering, vooraleer het op het einde van de 19de eeuw het Missale Romanum overnam. 386 F. HENDRICKX

1215. R. C. M. JACOBS & A. C. M. M. SCHRAUWEN, Kroniek van de geschiedschrijving in westelijk Noord-Brabant. — Jaarboek [van de] oudheidkundige Kring ‘De Ghulden Roos' – Roosendaal, 54, 1994, p. 146-160; 55, 1995, p. 118- 131.355 1216. L. P. L. PIRENNE, Rituele repertoires, een magnum opus. — Noordbrabants historisch jaarboek, 12, 1995, p. 195-209, 6 afb.356 1217. Hans VAN DIJK, Met voeten getreden: een inventaris van grafzerken met een figurale voorstelling in Brabantse kerken. — Brabants heem, 47, 1995, p. 66-75, 9 afb.

Nord (Région du)

1218. Martine AUBRY (ed.), Bibliographie d'histoire régionale (Nord / Pas-de-Calais / Somme). Année 1985. Années 1986-1987. Années 1988-1989. Lille, Université de Lille III: Centre d'Histoire de la Région du Nord et de l'Europe du Nord-Ouest, 1988, 1989 & 1991, 75 p.; 149 p.; 170 p. (Coll. Histoire et littératures régionales, serié Instruments de travail).

Oost-Brabant

1219. Frans CLAES, s.j., Oost-Brabant in de 13de eeuw. — Oost-Brabant, 32, 1995, p. 23-35, 2 kaarten.

Overijssel, Noordwest-

1220. P. H. A. M. ABELS, J. L. ADMIRAAL, G. N. M. VIS & I. WORMGOOR (eds.), De Kerk in de Kop: bouwstenen tot de kerkgeschiedenis van Noord-West-Overijssel. Delft, Eburon, 1995, 261-(1) p., ill. (Verzameling bijdragen van de Vereniging voor Nederlandse kerkgeschiedenis).357

Pas-de-Calais (Région du): zie Nord (Région du)

Rijnland (Beneden-)

1221. Raphaël RIJNTJES, Van limes-fort naar missiepost: de Romeinse castella langs de benedenloop van de Rijn vóór Willibrord. — Madoc, 9, 1995, p. 157-169, 3 afb., 1 kaart, 1 plattegr.

Somme (Région de la): zie Nord (Région du)

Utrecht (Vicariaat)

1222. F. H. A. RIKHOF, Inventaris van archivalia, verzameld door apostolische vikarissen van de Hollandse Zending en katholiek gebleven kanunniken van de

355 Voortzetting van Lit. 1993, nr. 864. 356 Naar aanleiding van het werk verschenen in Lit. 1994, nr. 1156. 357 Bundelt 13 bijdragen: zie o.m. nrs. 551, 559-561, 602, 758, 862, 1193, 1382. LITERATUUROVERZICHT 1995 387 geseculariseerde kapittels, gedopeeneerd bij het vikariaat van Utrecht, 1384-1669. Utrecht, Rijksarchief, 1993, XXXII-236-(8) p. (Inventarissen van het Rijksarchief Utrecht, 88).

Vlaams-België

1223. Jozef VAN HAVER, Voor u, beminde gelovigen: het Rijke Roomse leven in Vlaanderen (1920-1950). Tielt, Lannoo, 1995, 315 p, ill.

Vlaams-Brabant (Provincie)

1224. Raoul Maria DE PUYDT (ed.), Musea van Vlaams-Brabant. — Vlaanderen, 44, 1995, p. 1-40, ill.358

Vlaanderen

1225. Jean Luc MEULEMEESTER (ed.), Vlaanderen en Bourgondië / Bourgondië en Vlaanderen. — Vlaanderen, 44, 1995, p. 73-117, ill.359

Waasland

1226. Jan THUY, Het Land van Waas in de dertiende eeuw: van natuur tot cultuur. Geografie-parochievorming-recht-instellingen. — Samenvattingen van licentiaatsverhandelingen en proefschriften Geschiedenis KU Leuven 1994 (= nr. 131), p. 71- 72. 1227. Paul VANDEN BAVIERE, Wase beursstichtingen aan de oude Leuvense universiteit (1596-1797). — Annalen van de Koninklijke oudheidkundige Kring van het Land van Waas, 98, 1995, p. 49-143, 8 afb.

West-Vlaanderen

1228. Georges DECLERCQ, Vlaanderen en de Vlaanderengouw in de vroege Middel- eeuwen. — Vlaanderen, 44, 1995, p. 154-161, 6 afb., 1 kaart. 1229. Luc DEVLIEGHER, Kerkbouw (8ste-12de eeuw) in westelijk Vlaanderen. — Vlaanderen, 44, 1995, p. 210-217, 10 afb., 2 plattegr., 2 teken. 1230. Jean Luc MEULEMEESTER (ed.), Kerstening in westelijk Vlaanderen. — Vlaan- deren, 44, 1995, p. 145-228, ill.360 1231. Jean Luc MEULEMEESTER, Over heiligen en de kerstening van westelijk Vlaan- deren. — Vlaanderen, 44, 1995, p. 175-182, 10 afb.

Zeeland: zie Holland

358 Themanummer. Betreft voornamelijk: Het Museum voor Heemkunde en Folklore in Aarschot (door Adriaan COECK, p. 2-3), Stedelijk Museum in Diest (door Willy COPMANS, p. 6-7), De Musea in Leuven (door Lutgarde BESSEMANS & Mark MEEKERS, p. 20-29). Zie ook nr. 1379. 359 Themanummer: zie o.m. nrs. 701, 1077, alsook Jean Luc MEULEMEESTER, Vlaanderen - Bourgondië / Bourgondië - Vlaanderen: een cultuur-historische kruisbevruchting?, in: Vlaanderen, 44, 1995, p. 90-95, 9 afb. 360 Themanummer. Zie o.m. nrs. 1228-1229, 1231. 388 F. HENDRICKX

C. GEMEENTEN

Aarschot

1232. M. PEETERS (†) & A. COECK, Inwoners uit Aarschot vermeld in Leuvense schepenakten tussen 1767 en 1796. — Het Oude Land van Aarschot, 30, 1995, p. 47- 51, 107-116.361

Amberloup

1233. André DEBLON, Mandements et ordonnances des archidiacres liégeois: ordon- nance de l'archidiacre d'Ardenne à propos des bancs en l'église d'Amberloup le 18 juin 1601. — Leodium, 80, 1995, p. 22-26.362

Antwerpen

1234. Greet BEDEER & Luc JANSSENS, Antwerpen (1200-1800). Brussel, Algemeen Rijksarchief & Antwerpen, Universitaire Faculteiten Sint-Ignatius, 1993, 88 p., 70 afb. (Algemeen Rijksarchief en Rijksarchief in de Provinciën. Steden in beeld, 1). 1235. Joke BUNGENEERS & Linda VAN LANGENDONCK, Het voormalige provinciale gouvernementshotel te Antwerpen: refugium, bisschoppelijk paleis en zetel van het Antwerpse provinciebestuur. — Het Tijdschrift van het Gemeentekrediet, 49, 1995, nr. 4, p. 5-24, ill. 1236. Karen COEMAN, Conversos aan de Schelde: bijdrage tot de studie van de nieuw- christen aanwezigheid in de XVIe-eeuwse Nederlanden. — Samenvattingen van licentiaatsverhandelingen en proefschriften Geschiedenis KU Leuven 1994 (= nr. 131), p. 26-27. 1237. Erik DUVERGER, Antwerpse kunstinventarissen uit de zeventiende eeuw. Dl. 8: 1658-1666. Brussel, Koninklijke Academie voor Wetenschappen, Letteren en Schone Kunsten van België, 1995, (4)-511-(1) p. (Fontes historiae artis Neerlan- dicae, I/8).363 1238. Inge GOOSSENS, De Terninckstichting te Antwerpen (1750-1798/1801). — Samenvattingen van licentiaatsverhandelingen en proefschriften Geschiedenis KU Leuven 1992 (= nr. 131), p. 27-28.364 1239. Myriam HEUVELMAN, De Antwerpse kunstveilingen 1890 -1918: de schilderijen. — Samenvattingen van licentiaatsverhandelingen en proefschriften Geschiedenis KU Leuven 1993 (= nr. 131), p. 43-45.365 1240. Reginald LOYEN, De Franse bezetting van Antwerpen (1746-1748) tijdens de Oostenrijkse Successieoorlopg (1740-1748). — Samenvattingen van licentiaatsverhandelingen en proefschriften Geschiedenis KU Leuven 1994 (= nr. 131), p. 51-53.

361 Wordt voortgezet. 362 Detailstudie als voortzetting van een groter onderzoeksobject, vermeld in Lit. 1993, nr. 456, dat wordt vervolgd. 363 De documenten nrs. 2227-2649. Vervolg op Lit. 1993, nr. 881. 364 Gesticht in 1697 door kanunnik Christiaan Terninck waar de armen school liepen en begeleid werden door geestelijke dochters. 365 Wat de oude werken betreft viel vooral de 17de eeuw in de smaak. LITERATUUROVERZICHT 1995 389

1241. Alfons K. L. THIJS, Minderheden te Antwerpen (16de/20ste eeuw). — Minder- heden in Westeuropese steden (= nr. 1038), p. 17-42.

Arras

1242. Pierre LEMAN, Topographie chrétienne d'Arras au VIe siècle: la Vita Vedasti et les données de l'archéologie. — Revue du Nord, 77, 1995, p. 169-184, 9 fig.

Assenede

1243. Wilfried STEEGHERS, Assenedenaren die Gents buitenpoorter werden in de 15de eeuw. — Appeltjes van het Meetjesland, 46, 1995, p. 179-184.

Beersel

1244. Marc DESMEDT, Geboortes, huwelijken en overlijdens te Beersel: leemtes in de registers van de burgerlijke stand. — Vlaamse stam, 31, 1995, p. 17-30.366

Berbroek: zie Halen (Domein)

Berlaar

1245. Yves SEGERS, Carine DUJARDIN, Godfried KWANTEN, Patricia QUAGHEBEUR & Jan DE MAEYER, 150 jaar Zusters van het Heilig Hart van Maria van Berlaar (1845- 1885). In eenvoud en dienstbaarheid. Berlaar, Zusters van het Heilig Hart van Maria & Leuven, Kadoc, 1995, 287-(3) p., ill.367

Berlare

1246. Aloïs DE BEULE en de Donkkapel te Berlare. — Kapel en beeld, 47, 1995, nr. 3, p. 5-6.368

Beveren-Leie

1247. M. DEBROUWERE & E. DUCATTEEUW, Kroniek van duizend jaar ‘Beverna cum ecclesia' (6). — Jaarboek van de geschied- en heemkundige Kring ‘De Gaverstreke', 23, 1995, p. 155-236, ill.369

Beveren-Waas

1248. Dirk VAN DUYSE, Kapellen in Beveren: inventarisatie en situering. M.m.v. Johan DE RIDDER & Peter HEYNDRICKX. Beveren, Gemeentelijke Culturele Raad, 1995, 187-(1) p., 67 afb., 6 fig.

366 1797-1802. 367 Met een terugblik op het ontstaan van de congregatie in de 18de eeuw. 368 Reeds in 1302 bestond er een kapel ter ere van Onze-Lieve-Vrouw ter Groenstraete die in de 17de eeuw de devotie tot Onze-Lieve-Vrouw van Zeven Weeën wordt. 369 Wordt voortgezet. 390 F. HENDRICKX

Boortmeerbeek

1249. Stefan VAN LANI, Een bijdrage tot de geschiedenis van Boortmeerbeek in de late Middeleeuwen en de vroege Nieuwe Tijd. — Samenvattingen van licentiaatsverhandelingen en proefschriften Geschiedenis KU Leuven 1992 (= nr. 131), p. 66-68.

Bornem

1250. Juliaan MAEREVOET, Parochie Bornem in de periode 1708-1735. — Heem- kundig jaarboek [van de] Vereniging voor heemkunde in Klein-Brabant, 28-29, 1992- 1993, p. 44-68, 8 afb.

Boxmeer

1251. Peter VERMEULEN, Kleine religieuze monumenten in Boxmeer (= Langs 's-Heren wegen, 10-11). — Devotionalia, 14, 1995, p. 63-69, (2 afb.), 104-107 (1 afb.).370

Brugge

1252. F. BAEKELANDT, De H. Grafkerk van Jeruzalem in Brugge. — Kontaktblad Gidsenbond Brugge & West-Vlaanderen, 16, 1995, p. 137-139, 2 afb. 1253. Luc BEUCKELS, De kunst in de relatie Brugge en Spanje. — Kontakblad Gidsenbond Brugge & West-Vlaanderen, 13, 1992, p. 26-31, 5 afb. 1254. Luc BEUCKELS, De pest in Brugge. — Kontaktblad Gidsenbond Brugge & West-Vlaanderen, 13, 1992, p. 170-178, 4 afb. 1255. Bernadette CARRON, Het beeld van de Middeleeuwen in het Brugsch Handelsblad tijdens het interbellum (1919-1939). — Samenvattingen van licentiaatsverhandelingen en proefschriften Geschiedenis KU Leuven 1993 (= nr. 131), p. 18-19.371 1256. Marc CLAEYS, Roland SPRUYTTE & Erni WARRIS, Brugge en Nederland. — Kontaktblad Gidsenbond Brugge & West-Vlaanderen, 13, 1992, p. 33-56, 10 afb. 1257. Jean CROMHEECKE, Jacques DE BLAUWE & Leo WUYTS, Brugge en Duitsland. — Kontaktblad Gidsenbond Brugge & West-Vlaanderen, 13, 1992, p. 57-108, ill. 1258. Pierre D'HALLUIN, Brugge en Portugal in de Middeleeuwen, een exotisch getinte relatie. — Kontaktblad Gidsenbond Brugge & West-Vlaanderen, 13, 1992, p. 109-122, 4 afb. 1259. M. DELATERE, Adornes en Jeruzalem. — Kontaktblad Gidsenbond Brugge & West-Vlaanderen, 16, 1995, p. 76-79, 1 teken.372 1260. A. DEWITTE, De Lieve Vrouwekerk te Brugge in de 16de eeuw. — Biekorf, 95, 1995, p. 225-233. 1261. Freddy LANGENBICK (ed.), Memling achterna: een wandeling in het Brugge van de 15de eeuw. — Kontaktblad Gidsenbond Brugge & West-Vlaanderen, 15, 1994, p. 97-112, 8 afb.373

370 Resp. het bestaan van een kapel ter ere van de H. Joannes Nepomucenus sedert van 1737 en ter ere van de H. Rochus sedert 1742. 371 Betreft de Brugse situatie. 372 Met rechtzetting in: l.c., nr. 7, p. 91. 373 Medwerkers: Marita BUNTINX, Roger COURTENS, Maurice DEBRUYNE, Jozef LEPLAT, Raoul SOMERS. LITERATUUROVERZICHT 1995 391

1262. Rinaldo NEELS, Het Heilig Bloed te Brugge tijdens de 14de-16de eeuw: een mentaliteitshistorische benadering van een eeuwenoud object van verering en folklore. — Samenvattingen van licentiaatsverhandelingen en proefschriften Geschiedenis KU Leuven 1993 (= nr. 131), p. 51-52. 1263. J. PRINGIER-DE FONSECA, Brugge, toevluchtsoord van voorname Engelsen (10de-17de eeuw). — Kontaktblad Gidsenbond Brugge & West-Vlaanderen, 13, 1992, p. 129-137, 11 afb. 1264. Sint-Gillis: kerk en parochie. — Kontaktblad Gidsenbond Brugge & West- Vlaanderen, 15, 1994, p. 81-85, 1 afb. 1265. Wilfried STEEGHERS, 15de eeuwse Gentse buitenpoorters uit Brugge. — Vlaamse stam, 31, 1995, p. 206. 1266. Lori VAN BIERVLIET, Groei en betekenis van de neogotiek in het Brugse. — Kon- taktblad Gidsenbond Brugge & West-Vlaanderen, 15, 1994, p. 133-142, 1 afb., 2 teken. 1267. Ernest VANDEVYVERE, De basiliek en de heilige Basilius te Brugge. — Kon- taktblad Gidsenbond Brugge & West-Vlaanderen, 15, 1994, p. 65-72, 2 afb. 1268. Lena VERHAEGHE, De relatie van Brugge met Groot-Brittannië. — Kontaktblad Gidsenbond Brugge & West-Vlaanderen, 13, 1992, p. 138-140, 2 afb.

Brussel

1269. Ina SCHOOFS, De kunsthandel te Brussel 1937-1945: verkoop van schilderijen in een bewogen periode. — Samenvattingen van licentiaatsverhandelingen en proefschriften Geschiedenis KU Leuven 1993 (= nr. 131), p. 56-57. 1270. Graziella STEFANI, De kapel van het H. Sacrament: werkelijkheid en legende rond de joodse aanwezigheid te Brussel (1370-1435). — Samenvattingen van licen- tiaatsvehandelingen en proefschriften Geschiedenis KU Leuven 1993 (= nr. 131), p. 62-63.374

Den Bosch

1271. Siert HOEKSEMA, Illustre Lieve Vrouwe Broederschap: Bossche Broederschap, een ideale vorm van secularisering. — Brabantia, 43, 1994, nr. 8, p. 19-20, 1 afb.375

Dendermonde

1272. Joris GIJSEN, De historisch-demografische ontwikkeling van de stad Dender- monde (1569-1796). — Samenvattingen van licentiaatsverhandelingen en proefschriften Geschiedenis KU Leuven 1993 (= nr. 131), p. 35-36.

Dessel

1273. Ann MERTENS, Heemkundige bibliografie over de gemeente Dessel. — Scripties: Vlaamse bibliotheekscholen… (= nr. 126), 70, 1994, p. 267.376

374 Gesticht in 1435 als eerherstel voor de hostieprofanatie door de joden in 1370. 375 “Al 676 jaar roert de Broederschap zich in het sociale en culturele leven van de Brabantse hoofdstad" (p. 19). 376 Stedelijke Technische Leergangen voor Bibliotheekwezen en Documentaire Informatiekunde te Antwerpen. 392 F. HENDRICKX

Diest

1274. Frans CLAES, s.j., De omgeving van de Sint-Janskerk in Diest in de late Middel- eeuwen. — Oost-Brabant, 32, 1995, p. 45-52, 2 afb., 1 kaart. 1275. Dirk VAN DEN AUWEELE & Michel OOSTERBOSCH, Het cartularium van het Hendrik Kempegasthuis in Diest, 1311-1576 (= Vergeten handschriften, 1). — Serta devota (= nr. 94), II, p. 255-267. 1276. Michel VAN DER EYCKEN & Luc JANSSENS, Diest. Brussel, Algemeen Rijks- archief & Diest, Stad[sbestuur], 1994, 96 p., 75 afb. (Algemeen Rijksarchief en Rijksarchief in de Provinciën. Steden in beeld, 2).

Donk: zie Halen (Domein)

Edingen

1277. Jean-Pierre TYTGAT, o.f.m.cap., De stad Edingen doorheen de eeuwen. — Zannekin 17, 1995, p. 25-44, 2 afb.

Essen: zie Nispen

Evergem

1278. Wilfried STEEGHERS, Evergemnaren die Gents buitenpoorter werden in de 15de eeuw. — Appeltjes van het Meetjesland, 46, 1995, p. 175-178.

Flobecq

1279. Albert DELCOURT, Histoire de l'Église de Flobecq jusqu'en 1950. Avec la collaboration de Luc VAN COPPENOLLE. Flobecq, Dherte, 1995, 170-(2) p., 27 afb. (Études et documents du Cercle royal d'histoire et d'archéologie d'Ath et de la région et musées athois, 12).

Geel

1280. Marcel DE KOCK (ed.), Liber Innocentium II (1786-1881): geesteszieken en hun pleegfamilies te Geel in de late achtttiende en in de negentiende eeuw. Een bronnenuitgave. — Jaarboek van de Vrijheid en het Land van Geel, 30, 1993-1994, p. 61-237, ill.

Gent

1281. Leen CHARLES, René De HERDT & Marie Christine LALEMAN, Bibliografie van de geschiedenis van Gent 1994-1995. — Handelingen der Maatschappij voor geschiedenis en oudheidkunde te Gent, n.r. 49, 1995, p. 283-332.377 1282. Marianne DANNEEL, Weduwen en wezen in het laat-middeleeuwse Gent. Leuven & Apeldoorn, Garant, 1995, 438-(2) p. (Studies in Urban Social, Economic and Political History of the Medieval and Modern Low Countries, 3).

377 In totaal 520 nummers, waarvan nrs. 354-364 handelen over ‘Kerkgeschiedenis, kloosters'. LITERATUUROVERZICHT 1995 393

1283. Marie-Thérèse ISAAC, L'hommage d'Antoine Sanderus (1586-1664) à la Ville de Gand. — De gulden passer, 73, 1995, p. 129-153, 1 afb.

Gouda

1284. A. VAN ECK, Kunst, twist en devotie: Goudse katholieke schuilkerken (1572- 1795). — Nederlandse en Nederlandstalige dissertaties (…) 1994 (= nr. 129), p. 631.378

Haacht

1285. Gunter HAUSPIE, Bezitsverhoudingen in Haacht in de zeventiende eeuw. — Samenvattingen van licentiaatsverhandelingen en proefschriften Geschiedenis KU Leuven 1993 (= nr. 131), p. 38-40.

Haarlem

1286. G. F. VAN DER REE-SCHOLTENS (ed.), Deugd boven geweld: een geschiedenis van Haarlem (1245-1995). Hilversum, Verloren, 1995, 690 p., ill.379

Haarsteeg

1287. C. J. SCHALKEN, Van Capelle tot Lambertusschool: over de Haarsteegse scholen (1572-1992). — Met gansen trou, 45, 1995, p. 5-11, 21-24, 41-43, 68-70, 91-93, 120-122, ill.380

Halen: zie Halen (Domein)

Halle

1288. Gaston RENSON, Inkomsten van de St. Martinuskerk en de O.-L.-Vrouwkapel te Halle in de 18de, begin 19de eeuw. — Eigen schoon en de Brabander, 78, 1995, p. 53-68, 3 afb., 1 tab.381

Hansbeke

1289. Albert MARTENS, Rechtsgeding betreffende novale tienden te Hansbeke, anno 1690. — Appeltjes van het Meetjesland, 46, 1995, p. 117-132, 1 kaart.382

Hanswijk

1290. Hugo VERSTREPEN, Kan. Willem van Caster en zijn bronnen voor de geschiedenis van klooster en parochie van Hanswijk. — Mechliniensia (= nr. 95), p. 313-344, portr.

378 Vrij Universiteit Amsterdam 379 Dit indrukwekkende werk telt 24 hoofdstukken, waarin alle facetten van de beschavings- geschiedenis in de gestelde periode worden behandeld. 380 De 2de aflevering verschijnt onder een eigen titel: Over de Cappel- en schoolmeesters van Haarsteeg uit 1710. 381 Vervolg op Lit. 1994, nr. 1234. 382 Meningsverschil tussen de opeenvolgende pastoors van Bellem en de landdeken van Hansbeke. Novale tienden zijn tienden geheven op nieuw ontgonnen (= novale) landbouwgronden. 394 F. HENDRICKX

Harderwijk

1291. Saskia STEGEMAN, Eendagspromoties aan de Gelderse universiteit: adviezen van een Harderwijkse hoogleraar. — Bijdragen en mededelingen [van de] Vereniging Gelre, 86, 1995, p. 35-48, 2 afb.

Heestert

1292. L. V(AN) A(CKER), Onze-Lieve-Vrouwkapelanij in Heestert. — Biekorf, 95, 1995, p. 151.

Hesdin

1293. Cédric BEAURAIN, Hesdin 1650-1799. — Mémoires de maîtrise (…) de l'Uni- versité Charles-de-Gaulle-Lille III (= nr. 129), p. 195.

Heusden

1294. Wilfried STEEGHERS, Gentse buitenpoorters van Heusden (Oost-Vlaanderen) in de 15de eeuw. — Vlaamse stam, 31, 1995, p. 320-322.

Hoboken

1295. Robert DHEERE, Volkstelling Hoboken 1796. — Vlaamse stam, 31, 1995, p. 411-416, 454-460, 505-514, 604-605.

Ieper

1296. Mattias PATTYN, Vreemdelingen op de Sint-Jacobsparochie te Ieper (1794). — Vlaamse stam, 31, 1995, p. 384-385. 1297. Ludo VANDAMME, Kartografische belangstelling in Ieper tijdens de 17de eeuw. — Biekorf, 95, 1995, p. 382-387, 1 afb.

Kalfort

1298. Geert SEGERS, Het Coolhem te Kalfort: een archeologisch-historische exploratie. Met nadruk op de 18de eeuw. — Heemkundig jaarboek [van de] Vereniging voor heemkunde in Klein-Brabant, 28-29, 1993-1994, p. 102-111, 4 afb., 1 plattegr.383

Kalmthout: zie Nispen

Kessel

1299. A. HENDRICKS, De kerk van Onze Lieve Vrouw Geboorte te Kessel: een overzicht van de geschiedenis van de twee oudste bekende kerkgebouwen. — De Maasgouw, 114, 1995, kol. 235-248, 4 afb.384

383 Met aandacht voor de St.-Bernardusviering 384 Dorp halverwege Venlo en Roermond. LITERATUUROVERZICHT 1995 395

Keulen

1300. Christiane NEUHAUSEN, Das Ablaßwesen in der Stadt Köln vom 13. bis zum 16. Jahrhundert. Köln, Janus, 1994, 310-(2) p. (Kölner Schriften zu Geschichte und Kultur, 21). 1301. Andreas ODENTHAL, ‘Non est hic, surrexit'. Bislang unbeachtete Osterfeieren aus der Kölner Liturgietradition. — Annalen des historischen Vereins für den Nieder- rhein, inbesondere das alte Erzbistum Köln, 198, 1995, p. 29-52.385

Kobbegem

1302. Jaak OCKELEY, Kobbegem: van torenhof tot kerktoren. Kunsthistorische bijdrage over het monumentaal patrimonium in een landelijk West-Brabants dorp. — Ascania, 38, 1995, p. 77-104, ill.

Kortessem

1303. W. VANVINCKENROYE, A. STEVENS & J. VANAUDENAERDE, De Bedbornkapel van Kortessem. — Limburg, 74, 1995, p. 3-29, kaarten en teken.

Kortrijk

1304. Johan DE CAVELE, Ketters en papisten in het Kortrijkse stadsbestuur (1561- 1580). — Handelingen der Maatschappij voor geschiedenis en oudheidkunde te Gent, n.r. 49, 1995, p. 221-250.

Kwerps

1305. H. VANOPPEN, De geschiedenis van Kwerps. — Eigen schoon en de Brabander, 78, 1995, p. 89-108, 225-241, genealog. tab.386

Leuven

1306. Lutgarde BESSEMANS, De renovatie en herinrichting van het Museum Vander Kelen-Mertens. — Arca Lovaniensis artes atque historiae reserans documenta, 21, 1992 [1994], p. 195-235, 28 afb. 1307. J. COUTTENIER, Nissen en beelden van het Leuvense Stadhuis. — Museumstrip, 22, 1995, p. 52-58, 4 afb.387 1308. André DEBLON, Collation de bénéfices et de cures dans le diocèse de Liège par l'Université de Louvain (1682-1782). — Leodium, 80, 1995, p. 41-58. 1309. Luc DEQUEKER, De middeleeuwse mozaïkvloer uit het Mozes-huis in de Joden- straat te Leuven. — Arca Lovaniensis artes atque historiae reserans documenta, 21, 1992 [1994], p. 33-45, 3 afb. 1310. Marc NELISSEN, Het einde van het lijden: voorbereidend dossier voor de restauratie en verdere conservering van de oorkondenverzameling van de oude Universiteit

385 13de-18de eeuw, in de plaatselijke kerken en kloosters. 386 Vervolg op Lit. 1994, nr. 1250. 387 De nissen van het Stadhuis (15de eeuw) bleven tot in 1840 zonder beelden. 396 F. HENDRICKX

Leuven. — Samenvattingen van licentiaatsverhandelingen en proefschriften Geschiedenis KU Leuven 1992 (= nr. 131), p. 78-79. 1311. M. SMEYERS, Verdwenen glasramen van de familie Van tSestich in de Sint- Kwintenskerk te Leuven. — Museumstrip, 19, 1992, p. 36-40, 2 afb.388 1312. Rik UYTTERHOEVEN, Kantwerksters te Leuven. — Vlaams-Brabant, 1995, nr. 4, p. 8-14, 7 afb. 1313. L. VAN BUYTEN, Publieke devotie (6), (7) en (8). — Museumstrip, 20, 1993, p. 27-32 (2 afb.); 21, 1994, p. 14-15 (1 afb.), 54-61 (6 afb.).389 1314. L. VAN BUYTEN, Vrijmetselarij te Leuven in 1755? — Museumstrip, 21, 1994, p. 23-32, 2 afb. 1315. E. VAN ERMEN, Leuven bevlagd: enkele opmerkingen bij een recent initiatief. — Museumstrip, 20, 1993, p. 17-23, 3 afb.390

Lier

1316. Ann MEURIS, Laat-middeleeuwse volksreligie te Lier: een descriptieve en kwantificerende studie van het devotieleven. — Samenvattingen van licentiaatsverhandelingen en proefschriften Geschiedenis KU Leuven 1993 (= nr. 131), p. 50-51.

Linkhout: zie Halen (Domein)

Lokeren

1317. H. DE KOK, De ‘Confrerie van de Jacht' en de Lokerenkapel. — Taxandria, n.r. 67, 1995, p. 247-249.

Loksbergen: zie Halen (Domein)

Lubbeek

1318. Kris SCHEYS, (Groot-)Lubbekenaren uitgeweken naar Brugge, Leuven en Mechelen. — Vlaamse stam, 31, 1995, p. 106.391

Luxemburg

1319. Michel PAULY, Von der Kloster- zur Stadtschule: das Schulwesen in der mit- telalterlichen Stadt Luxemburg. — Jahrbuch für westdeutsche Landesgeschichte, 20, 1994, p. 93-114.

Maaseik

1320. J. G. C. VENNER, Bestuur en bestuurders in Maaseik, 1550-1572. — Het Oude Land van Loon, 48, 1993, p. 221-234, graf. en tab.

388 Alhoewel reeds vermeld in Lit. 1991 & 1992, nr. 1664, wordt deze bibliografische notitie hier opnieuw geplaatst onder zijn werkelijke auteur (de auteur is dus niet L. Van Buyten zoals in voornoemd literatuuroverzicht verkeerdelijk is medegedeeld). 389 Vervolg op Lit. 1991 & 1992, nr. 1663. Publicatie met commentaar uit het iconografisch P. De Craan-archief van Leuvense kapelletjes en gevelbeelden. 390 Ter gelegenheid van de ‘Luister van Leuven 1993'. 391 15de-17de eeuw. LITERATUUROVERZICHT 1995 397

Maastricht

1321. Elizabeth DEN HARTOG, Het schip der moraal: de kapitelen in schip en zijbeuken van de Sint-Servaaskerk te Maastrticht. — De Maasgouw, 114, 1995, kol. 211-236, 19 afb. 1322. J. A. K. HAAS, De familie van Merode en haar verhouding tot het kapittel van Onze Lieve Vrouw te Maastricht. — Publications de la Société historique et archéologique dans le Limbourg, 131, 1995, p. 67-92, ill. 1323. Th. J. VAN RENSCH, Onderbetaalde pastoors versus het Maastrichtse kapittel van Onze Lieve Vrouwe in de achttiende eeuw. — Publications de la Société historique et archéologique dans le Limbourg, 131, 1995, p. 93-115, ill. 1324. Kees VAN DER PLOEG & Barbara KRUIJSEN, Architectuurgeschiedenis, iconologie en liturgie. Overwegingen naar aanleiding van twee dissertaties over de Onze-Lieve- Vrouwekerk in Maastricht. — Millennium, 9, 1995, p. 62-74.392

Mariekerke

1325. Benny CROKET, Mariekerke onder de landvoogdij van Karel van Lorreinen (1741-1780). — Heemkundig jaarboek [van de] Vereniging voor heemkunde in Klein- Brabant, 28-29, 1993-1994, p. 87-101, 3 afb.

Mastenbroek

1326. Freek PEREBOOM, Jeroen KUMMER & Harry STALKNECHT (eds.), Omarmd door IJssel en Zwartewater: zeven eeuwen Mastenbroek. Kampen, IJsselakademie, 1995, 352 p., ill (Publikaties van de IJsselakademie, 87).

Meigem

1327. Paul HUYS, De betwiste benoeming van een pastoor in Meigem (1605) en de manslag op Gheeraert Tuytschaevere (1606). — Het Land van Nevele, 26, 1995, p. 153-161.

Merchtem

1328. Pol FEYTENS, Het orgel in de kerk O. L. Vrouw-ter-Noodt te Merchtem. — Ascania, 38, 1995, p. 31-36.

Merelbeke

1329. Wilfried STEEGHERS, Gentse buitenpoorters van Merelbeke in de 15de eeuw. — Vlaamse stam, 31, 1995, p. 31-32.

Mesen

1330. Johan BEUN, Mesen: een historische stadswandeling. — Iepers kwartier, 31, 1995, p. 1-16, 4 afb, 1 teken.

392 Betreft het werk geciteerd in Lit. 1991 & 1992, nr. 1674, alsook M. DE KREEK, De kerkschat van het Onze-Lieve-Vrouwekapittel te Maastricht, Amsterdam, Architectura & Natura Pers, 1994, 333 p. (Clavis. Kunsthistorische monografieën, 14). 398 F. HENDRICKX

Molenbeek

1331. J. VERBESSELT, De Sint-Janskerk van Molenbeek, de oudste kerk van Brussel, en Sint-Gorik of Sint-Michiel, de oudste kerkpatroon van Brussel. — Eigen schoon en de Brabander, 78, 1995, p. 1-20, 3 plattegr., 1 teken.

Molenstede

1332. Robert VAN DE VEN, Molenstedenaars vermeld in de doodsboeken van de Sint- Sulpitiuskerk te Diest (1514-1577). — Oost-Brabant, 32, 1995, p. 6-22.

Moorsele

1333. Willy COOLSAET, De bevolking van Moorsele in de eerste helft van de achttiende eeuw aan de hand van maalderijgegevens. — De Leiegouw, 37, 1995, p. 81-102.

Nijmegen

1334. Paul BEGHEYN, s.j., Bibliografie betreffende de geschiedenis van Nijmegen voor het jaar 1994. — Numaga, 42, 1995, p. 187-194. 1335. Els F. M. PETERS, Geschiedenis van de Nijmeegse stadsbibliotheek (ca. 1578- heden). — Numaga, 42, 1995, p. 81-124, 14 afb.

Nil-Saint-Vincent-Saint-Martin

1336. J. MARTIN, Histoire de l'ancienne commune de Nil-Saint-Vincent-Saint-Martin en Roman Pays de Brabant des origines à 1794. Wavre, Cercle Historique et Archéo- logique de Wavre et de la Région, 1995, 150 p. 20 afb.

Nispen

1337. A. J. P. M. NIEUWLAAT, Armzalige redeneringen en luide klachten: de Nispense parochieregisters te Essen. — Jaarboek van de oudheidkundige Kring ‘de Ghulden Roos' – Roosendaal, 54, 1994, p. 17-35, 3 afb. 1338. Koen ULENS, De vorming van de parochie Nispen-Roosendaal-Kalmthout onder de Abdij van Tongerlo (1157-1559). — Samenvattingen van licentiaatsverhandelingen en proefschriften Geschiedenis KU Leuven 1992 (= nr. 131), p. 58-59.

Noville-les-Bois

1339. Paul BERTHOLET, L'église de Noville-les Blois: son patrimoine artistique ancien, ses artistes et artisans. Art et histoire. — Bulletin de la Société d'art et d'histoire du diocèse de Liège, 59, 1993, p. 1-171, 64 afb, 3 plattegr.

Oirschot

1340. Charles DE MOOIJ, Bespiegelingen bij een glas: het kapittel van Oirschot en zijn patroons. — Brabants heem, 47, 1995, p. 10-17, 7 afb.393

393 Betreft een ceremonieel wijnglas (1770-1780) met de wapens van de patroons van het kapittel van Oirschot (Noordbrabants Museum, 's-Hertogenbosch). LITERATUUROVERZICHT 1995 399

1341. Peter VERMEULEN, Kleine religieuze monumenten in Oirschot (= Langs 's Heren wegen, 7-8). — Devotionalia, 13, 1994, p. 148-153 (2 afb.), 187-189 (1 afb.).394

Oudenbosch

1342. C. M. M. VAN CAULIL, De ‘Geusen' schoolmeester van Oudenbosch. — Jaar- boek van de oudheidkundige Kring ‘De ghulden Roos' – Roosendaal, 54, 1994, p. 133- 145, 1 afb.395

Oudenburg

1343. Brigitte MEIJNS, De stad Oudenburg: een synthese van haar eerste tien eeuwen. — Samenvattingen van licentiaatsverhandelingen en proefschriften Geschiedenis KU Leuven 1993 (= nr. 131), p. 48-50.

Peer

1344. J. CUYVERS, De bevolking van Peer. — Dat Stedeken Peer, 26, 1995, p. 97- 100.396 1345. P. LAUWERS, Hoe leefden de mensen van Peer in de 19de eeuw? — Dat Stedeken Peer, 26, 1995, p. 87-96.397 1346. J. STINISSEN, Het stadsbestuur van Peer tijdens het Ancien Régime. — Limburg, 74, 1995, p. 211-240.

Poperinge

1347. Kristof PAPIN, Poperingenaars op bedevaart naar Rome in het San Guiliano dei Fiamminghi (1627-1779). — Aan de Schreve, 25, 1995, p. 28-32.398

Roksem

1348. Marc CARNIER, De parochie Roksem tijdens de Middeleeuwen. — Vlaanderen, 44, 1995, p. 172-174, 3 afb. 1349. Jean Luc MEULEMEESTER, Roksem en Westkerke tussen Beeldenstorm en Eerste Wereldoorlog: een summier verhaal. — Vlaanderen, 44, 1995, p. 218-221, 7 afb.

394 Vervolg en slot op nr. 902. Betreft vooral de Sint-Antoniskapel in het gehucht Straten, waarvan de eerste vermelding wordt aangetroffen in een document uit 1481. 395 1620-1640. 396 1646-1806. Voorstelling van het werk over de bevolking van Peer tijdens deze periode (uitgegeven te Peer, Heemkundige Kring ‘De Zeven Torens', 1995). In 1992 verscheen een boek over de periode 1797-1900. 397 Wordt vervolgd. 398 Stichtingsdatum onbekend. Het hospitaal diende om de Fiamminghi, zoals men de arme bedevaarders uit de Nederlanden in Italië noemde, onderdak te verlenen (2 nachten voor de pelgrims, 1 nacht voor een vreemdeling wanneer er plaats was, 8 dagen voor priesters). Zie over dit gasthuis: J. DE M[UELENAERE], Rond… Sint-Juliaan der Vlamingen, in: Avond. Contactblad van de Associatio sacerdotum emeritorum, 25, 1995, nr. 2, p. 17-22, 1 afb.; nr. 3, p. 15-18, 3 afb.; nr. 6, p. 31-33. 400 F. HENDRICKX

Roosendaal: zie Nispen

Rysselende

1350. V. ARICKX & L. VAN ACKER, Het passante lieden gasthuis te Rysselende tussen Ardooie en Pittem. — Biekorf, 95, 1995, p. 113-128, 2 afb.399

Schulen: zie Halen (Domein)

Sint-Amands

1351. Marc PEELMAN, Sint-Amands 1775-1800: situering van het laatste kwartaal van de 18e eeuw. — Heemkundig jaarboek [van de] Vereniging voor heemkunde in Klein-Brabant, 28-29, 1993-1994, p. 112-140, 7 afb., 1 plattegr.

Sint-Lievens-Houtem

1352. W. L. BRAEKMAN, Historische aantekeningen over Sint-Lievens-Houtem. — Het Land van Aalst, 47, 1995, p. 245-281, ill.

Sint-Niklaas

1353. Wilfrid STEEGHERS, 15de eeuwse Gentse buitenpoorters uit Sint-Niklaas. — Vlaamse stam, 31, 1995, p. 79-80.

Sint-Omaars

1354. A. MONNOT, Culture matérielle à Saint-Omer de 1750 à 1790 à partir des inventaires notariés du fonds municipal. — Mémoires de maîtrise (…) de l'Université Charles-de-Gaulle-Lille III (= nr. 129), p. 197.

Sint-Truiden

1355. Frank DECAT, Sint-Truiden van de vroegste tijden tot heden. Een historisch overzicht. Sint-Truiden, Stadsbestuur, 1994, 98 p., ill.

Soignies

1356. Philippe DESMETTE, Confréries religieuses et réforme catholique à Soignies: persistance implicite d'un christianisme populaire. — Revue du Nord, 77, 1995, p. 511-534.

Steenvoorde

1357. C. MOEYAERT, De schrijftaal van de Westhoek in Frankrijk: het kasboek van de Arme Schole in Steenvoorde, 1786-1792 (= Lexicon, 20). — De Franse Nederlanden, 20, 1995, p. 324-339, 1 afb.

399 1565 (vroegste vermelding) - 1626 (sloping van de kapel). LITERATUUROVERZICHT 1995 401

Temse

1358. G. VAN DER HERTEN, Niet-Temsenaars te Temse (1600-1800). — Vlaamse stam, 31, 1995, p. 270.

Tervuren

1359. L. VAN BUYTEN, Het doksaal van de Sint-Janskerk te Tervuren (na 24 april 1525). — Museumstrip, 19, 1992, p. 52-47.400

Tienen

1360. L. VAN BUYTEN, Culturele aspecten van het klein materieel herstel te Tienen na de Furie van 1635. — Museumstrtip, 22, 1995, p. 41-46, 2 afb.

Tilburg

1361. Ronald PEETERS, De Paap van de Gramschap: vier eeuwen schrijven en drukken in Tilburg. Tilburg, Gianotten, 1992, 184 p., ill.

Tourcoing

1362. Paul DELSALLE, Des influences jansénistes dans une ville industrielle, Tourcoing aux XVIIe et XVIIIe siècles. — Revue du Nord, 77, 1995, p. 567-584.

Utrecht

1363. C. J. C. BROER & M. W. J. DE BRUIJN, De eerste kerken in Utrecht: Sint- Thomas, Sint-Salvator, Sint-Maarten. Utrecht, Nederlands Centrum voor Volkscultuur, 1995, 76-(4) p., 17 afb. 1364. E. N. PALMBOOM, Het Kapittel van Sint Jan te Utrecht: een onderzoek naar verwerving, beheer en administratie van het oudste goederenbezit (elfde-veertiende eeuw). Hilversum, Verloren, 1995, 575-(1) p., 13 kaarten. (Amsterdamse historische reeks. Grote serie, 20).

Valenciennes

1365. Caroline DELCOURT, De son rattachement au royaume de France, à la veille de sa suppression: le chapitre Saint-Géry de Valenciennes. — Mémoires de maîtrise (…) de l'Université Charles-de-Gaulle-Lille III (= nr. 129), p. 196.

Veurne

1366. Jef CAILLIAU, Niet Rooms-Katholieke huwelijken te Veurne. — Vlaamse stam, 31, 1995, p. 209-221. 1367. Jef CAILLIAU, Uit de oudste overlijdensregisters van de St.-Niklaaskerk te Veurne. — Bachten de Kupe, 37, 1995, p. 102-107.401

400 Betreft archivalia. 401 17de eeuw. 402 F. HENDRICKX

Vinkt

1368. Paul HUYS, Een kerkrekening als genealogische bron (Vinkt 1572). — Vlaamse stam, 31, 1995, p. 582-584. 1369. Paul HUYS, Een moord in de pastorie van Vinkt anno 1526. — Het Land van Nevele, 26, 1995, p. 108-113, 1 afb.

Vlijmen

1370. Anton VAN DER LEE, Losse aantekeningen over de kerk van Vlijmen vanaf 1551. — Met gansen trou, 45, 1995, p. 153-156, 1 afb.

Vrasene

1371. Rudiger VAN HOVE, Archeologisch onderzoek in de H.-Kruiskerk te Vrasene. Een overzicht van de onderzoeksresultaten (II). — Het Land van Beveren, 38, 1995, p. 7-19, 65-70, ill.402

Warmond

1372. Jacob SCHRAGE, Heiligenaltaren in de kapel van het Seminarie Warmond. — Devotionalia, 13, 1994, p. 34-39, 7 afb.403

Wasmes

1373. Yannick COUTIEZ, Yves CASTIAUX, Guy NOIRFALISE & Michel DESSART, L'Église Notre-Dame de Wasmes (11e-20e siècle). Wasmes, Commission pour la coor- dination du 9ème centenaire de la paroisse de Wasmes-Notre-Dame, 1995, 128 p., 60 afb. + 7 plattegr. (3 losse gevouwen vellen).

Waten

1374. A. LOWYCK, Hoeveel inwoners telde de ‘stad' Waten? — Biekorf, 95, 1995, p. 407.404

Weert

1375. W. BEELEN & E. CARIS, De zestiende-eeuwse bouwcampagnes aan de Weerter Martinuskerk. — De Maasgouw, 114, 1995, kol. 137-148, 12 afb.

Westkerke: zie Roksem

Wetteren

1376. Wilfried STEEGHERS, Gentse buitenpoorters van Wetteren in de 15de eeuw. — Vlaamse stam, 31, 1995, p. 371-374.

402 Vervolg en slot op Lit. 1994, nr. 1294. 403 Adelbertus, Martelaren van Gorcum, Liduina, Jeroen. 404 Ramingen voor de jaren 1378, 1635 en 1688. LITERATUUROVERZICHT 1995 403

Wijnegem

1377. Raymond CORRENS, Status animarum van Wijnegem in 1765. — Heemkundige Kring Jan Vleminck, 31, 1995, p. 90-92.405

Wouw

1378. J. W. HAGEN, ‘Een spatie van ruijm 4700 voeten binnenwerks': de moeizame totstandkoming van een nieuwe schuurkerk in Wouw gedurende het derde kwart van de achttiende eeuw. — Jaarboek van de oudheidkundige Kring ‘De Ghulden Roos' – Roosendaal, 54, 1994, p. 36-56, 3 afb.

Zelk: zie Halen (Domein)

Zoutleeuw

1379. Jean Luc MEULEMEESTER, Kunstschatten uit de Sint-Leonarduskerk van Zout- leeuw, parel van Haspengouw. — Vlaanderen, 44, 1995, p. 39-40, 2 afb.

Zutphen

1380. Aad BASTEMEIJER, De zesde kerk van bisschop Bernold van Utrecht: oorsprong en betekenis van de St.-Walburgskerk te Zutphen. — Madoc, 9, 1995, p. 8-20, 2 afb., 1 kaart, 7 pattegr.

Zwolle

1381. Rudolf VAN DIJK, o.carm. & Ton HENDRIKMAN, Moderne devotie in Zwolle en omgeving: stadswandeling en fietsroutes. Ingeleid en beschreven door (…). Zwolle, Uitgave VVV, 1995, 53-(3) p., 33 afb. 1382. Ingrid WORMGOOR, De Onze Lieve Vrouwekapel, de tweede kerk van Zwolle. — De Kerk in de Kop (= nr. 1220), p. 47-68.

405 Wordt vervolgd. Auteursregister1

Abels, P. H. A. M. 552, Baert, Barbara 1054-1055, Berkers, Magdalena 422 1220 1142 Berlioz, Jacques 681 Abiven, Rónán 555 Baillieu, Beatrix 1018 Bermon, Pascale 327 Abts, Karl 111 Balz, Horst 153 Berteloot, Amand 928 Adams, Alison 658 Bange, P. 192, 332 Berteloot, Stéphanie 926 Admiraal, J. L. 1120 Barbeau, André 441 Bertholet, Paul 1339 Aertsen, Jan A. 182 Baroffio, Bonifacio 645 Bertrand, Dominique 631 Akel, Catherine S. 492 Barone, Giulia 709 Bessemans, Lutgarde 1224, Alaerts, J. 290 Barratt, Alexandra 486 1306 Albrecht, Eva 264 Bartlett, Anne Clark 92, Besson, Marie 70 Alfons (Broeder) 745 345 Bestul, Thomas H. 93 Allen, D. F. 880 Bastemeijer, Aad 1380 Betanzos, Ramon J. 184 Altermatt, Alberich Martin Bastiaen, Filip 1212 Beuckels, Luc 865, 1253- 107, 383 Bastings, A. M. 285 1254 Alvarez, Tomás 654 Bataillon, Louis-Jacques 38 Beun, Johan 1330 Amos, Thomas L. 367 Baubérot, Jean 151 Bezzel, Irmgard 44 Andersen, Elizabeth A. 498 Bauer, Dieter R. 1028 Biemans, Jac. 566, 1024 Andersson-Schmitt, Baumans, Alex 508 Biget, Jean-Louis 1157 Margarete 330 Bäuml, Franz 191 Bijsterveld, Arnoud-Jan Anjubault Simons, Bautz, Friedrich Wilhelm 1214 Madeleine 224 147 Binding, Günther 513 Annaert, Philippe 616 Bautz, Traugott 147 Birkel, Michael 816 Annas, Gabriele 513 Bavay, Lut 901 Birsens, Josy 69, 784-785 Anthonis, Greet 1047 Beaurin, Cédric 1293 Bischoff, Bernhard 63 Arblaster, Paul 601 Becker, Jochen 1065 Blamires, Alcuin 223 Ardura, Bernard 859 Beckers, Hartmut 200 Blockmans, Wim 1066 Arickx, Valère 1000, 1350 Beckers, Marie-France 429 Blommestijn, Hein 384-386 Armstrong, Elizabeth Psakis Bedeer, Greet 1234 Blumenfeld-Kosinski, Renate 314 Beelen, W. 1375 418 Armstrong, Karen 156 Begheyn, Paul 794, 1062, Blumrich, Rüdiger 515 Armstrong, Regis J. 421 1334 Boenig, Robert 512 Arnold, U. 871 Beijne, Gina 983-984 Bogaert, Pierre-Maurice Art, Jan 133 Bejczy, István 180 171 Aubert, R. 148 Belin, Christian 605 Boisdequin, Michel 1082 Aubry, Martine 1218 Bell, David N. 687 Bolly, Jean-Jacques 1076 Augusteijn, Joost 535 Bell, Theo M. M. A. C. Bondy, Louis W. 65 Aumann, Franz 613 382 Böninger, Lorenz 214 Autore, Stanislas 824 Bellenger, Aidan 703 Bonnassie, Pierre 155 Avril, François 21 Beltran, Evencio 323 Bonner, Gerald 934 Aymes, Élisabeth 721 Bengoechea, Ismael 640 Boon, P. J. 76 Bergmans, Ann 1092 Boone, Marc 133 Baart, J. M. 973 Beriger, Andreas 868 Boquet, Damien 682 Backhouse, Marcel 558 Berings, Geert 241, 673, Borias, André 376 Baekelandt, F. 1252 701 Bornewasser, J. A. 113

01 Met vriendelijke dank aan Ingrid Luytens voor haar medewerking aan dit auteursregister. LITERATUUROVERZICHT 1995 405

Bos, Jan 68 Carron, Berndadette 1255 Coun, Theo 143, 320-321, Bos, Marie-Thérèse 246 Caspers, Charles 157, 334, 521 Bosch, Roel 569 1168 Courtens, Roger 1261 Boserup, Ivan 27 Castiaux, Yves 1373 Coutiez, Yannick 1373 Bossuyt, Ignace 1078 Cauwe, Joris 782 Couttenier, J. 1307 Bottigheimer, Ruth B. 1064 Cawley, Martinus 740 Cover, Jeanne 655 Bouckaert, Bruno 31, 1078 Ceyssens, Lucien 610-611, Cowdrey, H.E.J. 459 Bourgain, Pascale 41, 230 761, 766 Crabbé-Danhier, B. 183 Bousmanne, Bernard 30 Chantraine, Paul 1097 Crean, John E. Jr. 377 Bove, Cristoforo 775 Charles, Leen 1281 Crepin, Catherine 1006 Bradley, Ritamary 280 Chase, Steven 511 Croenen, Godfried 133 Braekman, E. M. 581, Chatelain, Jean-Marc 1143 Croket, Benny 1325 1035, 1046 Châtelet, Albert 1138 Cromheecke, Jean 1257 Braekman, W. L. 1352 Chatellier, Louis 1204 Cumps, J. A. 1174 Brandenbarg, Ton 912 Châtellier-Schon, Annik Cuyvers, J. 1344 Breban, Claire 731 1205 Cygler, Florent 680 Bredero, Adriaan H. 387 Chauvin, Benoît 462 Czerwinski, Peter 1027 Brem, M. Hildegard 360 Chédozeau, Bernard 625 Brems, Marjan 286 Chevallier, Marjolaine 576 D'Amat, Roman 149 Bretel, Paul 277 Chomel, Vital 448, 690 D'Haenens, Albert 677 Brinker, Claudia 160 Ciceri, Antonio 448 D'Halluin, Pierre 1258 Brinkman, Herman 43 Claes, Frans 106, 843, Daelemans, Frank 87 Broer, C. J. C. 1363 1219, 1274 Dagens, Cl. 240 Brouwers, J. 739 Claeys, Marc 1256 Dagli Orti, Giovanni 1102 Brown, Cynthia J. 657 Clark, J. P. H. 630 Danneel, Marianne 1282 Bruneel, Claude 1011 Classen, Albrecht 493, 533 Daras, Hervé 924 Brusselaers, Marc 923 Clemens, Theo 137, 985, Darcheville, Patrick 683 Bruyninx, E. 140 1162 Datema, P. 602 Buchberger, Michael 152 Cloet, Michel 131, 534 Dauzet, Dominique-Marie Buijnsters, P. J. 105 Cloke, Gillian 257 851 Bungeneers, Joke 1235 Cock, Marcel 1173 Davis, Courtney 890 Buntinx, Marita 1261 Cockshaw, Pierre 20 Dayez, Michel 1071 Burger, C. P. 12 Cockx-Indestege, Elly 62 De Backer, Steven 1127 Butaye, Daniël 779-780 Coeck, Adriaan 1224, 1232 De Baere, Guido 287-288, Buyle, Marjan 1093 Coeman, Karen 1236 290 Byrne, Peter 167 Cogan, Robert 463 De Belie, Alfons 729 Byuck, Roger 781 Cohen, J. M. 161 De Beule, Aloïs 1246 Cohen, Ronald 156 De Blauwe, Jacques 1257 Caillet, Jean-Pierre 196 Compère, Gaston 318 De Blécourt, Willem 1028 Cailliau, Hadewich 695 Conlon, Pierre M. 83 De Blois, L. 128 Cailliau, Jef 1366-1367 Conner, Edwin L. 361 De Brabanter, Christian Cajot, José 92 Conner, Nancy L. 346 134 Callaert, Louis 170-1196 Constable, Giles 185, 225 De Bruijn, M. W. J. 1363 Callerot, Françoise 388 Coolsaet, Willy 1333 De Canck, Hans 48 Calliste, Sylvie 236 Copmans, Willy 1224 De Ceuster, Elke 222 Calsius, Mariet 879 Coppens, Chris 47, 67, 78, De Clerck, Paul 609 Camps, R. L. M. M. 76 1117 De Coster Annie 75 Cardon, Bert 1135, 1151- Coppens, E. C. 271 De Courcelles, Dominique 1152 Corless, Roger 487 415 Caris, E. 1375 Correns, Raymond 1377 De Grijs, Judit 430 Carlevaris, Angela 461 Corsten, Severin 63, 74, 80 De Groof, Bart 608 Carmiggelt, A. 841 Corstjens, Johan 593 De Herdt, René 1281 Carnier, Marc 261, 1348 Costard, Monika 308 De Jong, Mayke 246-247 Caroli, Ernesto 775 Cottiaux, Jean 278 De Jongste, Jan A. F. 582 Carr, Amelia 478 Coucke, Marie-Thérèse 729 De Keyser, Rafaël 94 406 F. HENDRICKX

De Kleijn, P. G. M. 294 Dekkers, Eligius 238 Doucet, Jean-Marie 972, De Kock, Marcel 1280 Dekkers, P. J. V. 839 1129 De Kok, H. 1317 Delannoy, Vincent 614 Dougherty, Richard James De Kraker, Adrie 725 Delatere, M. 1259 368 De Kreek, Mieke 1068, Delcourt, Albert 1279 Drigsdahl, Erik 1118 1324 Delcourt, Caroline 1365 Dubois, Amélie 702 De Landtsheer, Jeanine 599 Delsaerdt, Pierre 62, 81-82, Dubois, Jacques 885 De Lille, Karel 980 620 Ducatteeuw, E. 1247 De Maeyer, Jan 1245 Delsalle, Paul 90, 1362 Duchatelez, Kamiel 166 De Mecheleer, Lieve 1005 Demars-Sion, Véronique Dudok van Heel, S. A. C. De Mooij, Charles 1340 1171 1107 De Mûelenaere, J. 783, Demarsin, Francine 423 Duffaut, Agnès 412 789, 1347 Demeulenaere, Veerle 624 Dufner, Meinrad 380 De Nie, Giselle 255 Demoulin, Louis 723, 742- Dujardin, Carine 1245 De Niet, Marco 16 743 Dulac, Liliane 419 De Paepe, N. 519, 708 Demyttenaere, A. 154, 170, Dunning, Robert W. 809 De Puydt, Raoul Maria 1034 Dupont, Frédéric 373 1224 Den Hartog, Elizabeth Dupont-Bouchat, Marie- De Radzitzky d'Ostrowick, 1321 Sylvie 1206 Pierre 944 Den Hollander, Aurelius A. Dupuigrenet Desroussilles, De Reuck, Dirk 573 53 François 8, 1052 De Ridder, Johan 1248 Dendooven, Dominiek Durie, Elspeth 144 De Ridder-Symoens, Hilde 1087 Dutton, Anne M. 347 212 Denner, Eva-Maria 481 Duverger, Erik 1237 De Roode, F. 841 Depaepe, P. 708 De Ryck, Luc 1122 Deploige, Jeroen 464 Eliass, Claudia 279 De Schepper, Marcus 57, Dequeker, Luc 1309 Elm, Kaspar 389 62 Derendorf, Brigitte 538 Emery, Pierre-Yves 456 De Smalen, Willem 298 Derkenne, Pascale 1203 Emons-Nijenhuis, W. F. De Smedt, M. 71 Derolez, Albert 26, 465 530 De Smedt, Marcel 127 Derville A. 150 Eneman, Anne-Marie 732 De Smedt, Raphaël 95 Derwich, Marek 678 Engammare, Isabelle 151 De Smet, Gilbert A. R. 104 Deschrijver, D. 966 Engammare, Max 1140 De Venuto, Liliana 650 Desmedt, Marc 1244 English, Edward D. 369 De Villapadierna, Isidoro Desmette, Philippe 1356 Erdtsieck, J. 560 776 Desodt, Wilfried 980 Escot, Pozzi 466 De Vos, Wim 72 Dessart, Michel 1373 Evans, G. R. 168 De Vrij, M. R. 1119 Devaux, Augustin 826 De Waardt, Hans 1029 Devliegher, Luc 1229 Fabian, Bernhard 45 De Wijs, Ivo 931, 935, Devos, Magda 133 Fafié, Th. A. 556 939, 941-942, 955-956, Dewitte, A. 541, 888, 894, Farkasvalvy, Denis 383 960 898, 903, 1003, 1260 Feiss, Hugh 378 De Win, Paul 1040 Dheere, Robert 1295 Felix, Jean-Pierre 1079 De Wyngaert, Wouter 34 Dickey, Stephanie S. 1124 Feytens, Pol 1328 Deblon, André 1201-1202, Diem, Albrecht 716 Finger, Heinz 79 1233, 1308 Dieperink, Martie 281, 283, Flanagan, Sabina 943 Debrouwere, M. 1247 416 Flood, David 424 Debruyn, Johan 87 Dijkstra, Wil 1019 Flury-Lemberg, Mechteld Debruyne, Maurice 1261 Dinzelbacher, Peter 533 938 Decat, Frank 1355 Dolatowski, Dariusz 817 Folliet, Georges 370 Decavele, Johan 133, 1304 Dolbeau, François 21 Forde, Simon 173 Declercq, Georges 259, Dongelmans, B. P. M. 120 Forgeur, Richard 1176 712, 1228 Dongelmans, Berry 16 Fouilloux, Étienne 125 Degeest, Jan 1108 Dop, B. E. 575 Fozzer, Giovanna 326 Dehullu, Joanie 275 Dosogne, Lieve 1187 Franken, Vivian 161 LITERATUUROVERZICHT 1995 407

Fransen, Eefje 494 Groeneveld, M. M. 1081 Hendrickx, J.-P. 148 Freeman, Gerard Pieter Grootaers, Werner 883 Hendrikman, Ton 1381 769, 772 Groothuis, Leo 98 Hendrix, Guido 392-393, Friis-Jansen, Karsten 218 Grosse, Sven 452 480, 746 Frijhoff, Willem 68 Grün, Anselm 380 Henneau, Marie-Elisabeth Frisque, Xavier 390 Gruys, J. A. 68, 73 587-588, 671, 684 Fuchs, Johannes W. 227 Guarnieri, Romana 326 Henriet, Patrick 679 Furné, Jan Hein 128 Guéret-Laferté, Judith 1052 Henry, Albert 394 Füssel, Stephan 63 Guerin, Pierre 778 Hense, Elisabeth 98, 595, Guest, Gerald B. 1141 639 Gadeyne, Guy 91 Guevin, Benedict M. 381 Hermand, Xavier 460 Gamble, Harry Y. 245 Gumbert, J. P. 18 Hermans, Greet 892 Gastaldelli, Ferruccio 391 Gumbert-Hepp, Marijke Hermans, Jos. M. M. 5, 7 Gatti, Paolo 197 227 Herzog, Urs 160 Gaudemet, Jean 159 Gypen, Marit 1195 Heuclin, Jean 669 Geeraedts, Loek 661 Heuvelman, Myriam 1239 Geerts, Ferdi 1199 Haas, Alois M. 162 Heyndrickx, Peter 1248 Gehrke, H. 107 Haas, J. A. K. 1322 Hinz, Ulrich 306 Geirnaert, Dirk 662 Haas, Johannes 636 Hiraux, Françoise 254 Gemis, Philippe 1203 Hagen, J. W. 1378 Hirschmann, Frank G. 715 Gerbracht, Frederick W. Jr. Hale, Rosemary Drage 207 Hoeksema, Siert 1271 251 Hallez, Tom 1179 Hoenen, Maarten J. F. M. Gerits, J. 100, 838 Hamel, Claude 1192 221 Geybels, Hans 1175 Hamesse, Jacqueline 226 Hof, Jan 705 Giard, Luce 796 Hanebutt-Benz, Eva 6 Hoffmann, Godehard 913 Gielis, Marcel 543, 1178 Hannick, Pierre 1207 Hoftijzer, P. G. 50 Gifford, E. Melanie 1095 Hansen, Dorothee 691 Hogenelst, Dini 201 Gijsen, Joris 1272 Harline, Craig 592 Hogg, James 407, 811, Gilchrist, Roberta 668 Harper-Bill, Christopher 820, 827, 830 Gill, Elaine 890 348 Holdsworth, Christopher Giovannini, Andrea 70 Harris, Lynda 1100 395 Giraldo, Walter 767, 981, Hartong, G. T. 862 Holeczek, Heinz 544 997-998 Haude, Sigrun 829 Hollywood, Amy 500 Girard, Alain 823 Hauspie, Gunter 1285 Honée, Eugène 233 Gisel, Pierre 151 Haverals, Marcel 3, 94 Honemann, Volker 311 Godding, Robert 886 Hayden, J. Michael 834 Hoppenbrouwers, F. J. M. Goder, Harald 806 Hayes, Stephen E. 349 857 Godet, Jean-François 425, Hazevoets, Erwin 42 Hoste, Anselm 362, 718- 429 Hebler, M. 107 720 Goebel, Janet 93 Hedlund, Monica 18 Hoste, Ivan 133 Golding, Brian 457 Hegedus, Pascal 231 Houk de Jong, Anne 1163 Gómez-Menor, José-Carlos Heidecker, Karl 228 Houlden, Leslie 167 641 Heideveld, Henk 309 Houssiau, Jean 87, 606 Goodgal-Salem, Dana 1128 Heijting, Willem 577 Houtman, Eric 84 Goossens, Inge 1238 Heimbach-Steins, Marianne Houwen, G. 617 Goossens, Jean 94, 108, 542 499 Hozeski, Bruce W. 470 Goossens, Leo 995 Heimsoeth, Heinz 184 Hudry, Françoise 101, 366 Gössmann, Elisabeth 467 Heinz, Andreas 536 Huiskamp, M. W. 76 Grau, Engelbert 426 Heinzelmann, Martin 232 Hunt, Tony 371 Grauwen, W. M. 842, 847, Hemmes-Hoogstadt, Annette Hurel, Daniel-Odon 714 852-853 C. 29 Hussey, Stanley 477 Gréal, Jacqueline 427 Hen, Yitzhak 1158 Huybens, Gilbert 660 Greshake, Gisbert 810 Henderson, J. Frank 350 Huyghebaert, J. 663, 666 Gribbin, Joseph A. 804 Hendricks, A. 1299 Huys, Paul 1016, 1025, Grieten, Stefaan 1099 Hendrickx, Frans 4 1327, 1368-1369 408 F. HENDRICKX

Imhof, Dirk 55 Kohout-Berghammer, Lemaitre, Jean-Loup 885 Indekeu, Bruno 1199 Bernhard 269 Leman, Pierre 1242 Innes-Parker, Catherine 351 Kok, C. H. C. M. 1149 Lemmens, Gerard 158 Installé, Henri 589 Koldeweij, A. M. 975-976 Lemmens, Pierre 893 Iriarte, Lazarro 775 Komrij, Gerrit 165 Lenders, P. 600 Isaac, Marie-Thérèse 64, Kooger, Hans 899-900, Lenferink, Bernard H. J. 1283 957, 979, 996, 999 863 Köpf, Ulrich 397 Lengeling, Emil Joseph Jacobs, R. C. M. 1215 Koppe, Konrad 1139 1213 Jacobs, Roel 930, 953, 991 Kottenhoff, Margarete 420 Lentes, Thomas 516 Jacops, Marie-France 759, Kourie, Celia 488 Leonardi, Claudio 39 1002, 1070, 1121 Kramer, Dewey 144 Lepine, David 1154 Jans, Aloïs 117 Kranemann, Benedikt 1213 Leplat, Jozef 1261 Janse, W. 567 Kreins, Jean-Marie 1208 Lequeux, Jean-Marie 1076 Jansen, Leen 936 Kremer, Ludger 92 Lerch, Dominique 557 Janssen, Elsje 1098 Kruijsen, Barbara 1324 Leroy, F. 821 Janssen, Roger 114, 833 Kuhn, Denise 690 Lichtmann, Maria 325 Janssen, Th. A. J. M. 294 Kummer, Jeroen 1326 Lievens, Robrecht 406, 790 Janssens, Gustaaf 580 Künzel Rudi 213 Lievois, Daniel 695 Janssens, Luc 1234, 1276 Kurent, Thomas 269 Light, Laura 13 Jantzen, Grace 187 Kurvers, Robert G. A. 205 Lobbestael, Ewald 435 Jas, Eric 1109 Kusters, Wouter 158 Lobies, J.-P. 149 Jellema, Arjan 897 Kuys, Jan 540 Lohse, Bernhard 398 Jöckle, Clemens 887 Kwanten, Godfried 88, Longère, Jean 510 Jones, David 819 1245 Lorenz, Erika 651 Jongen, Ludo 428 Lorenz, Sönke 1028 Jossart, Bernard 99, 795 L'Hermitte-Leclercq, Löser, Freimut 439 Jotischky, Andrew 670 Paulette 685 Louis, Étienne 710 La Vergne, Donald Dale Lowyck, A. 1374 Kaennel, Lucie 151 644 Loyen, Reginald 1240 Kasper, Walter 152 Lacorte, Daniel Marcel 744 Luckert, Steven 622 Kasten, Ingrid 501 Laleman, Marie Christine Lukken, Gerard 157 Kecskeméti, J. 548 695, 1281 Luongo, Thomas 417 Kehl, Petra 929 Lamberts, Emiel 127 Luth, Jan R. 578 Keil, Gundolf 199 Lamberts, J. 626 Lutterbach, Hubertus 194 Keller, Hildegard Elisabeth Lambrechts, Chrys 427 502 Lane, Kathleen Irene Emma Maas, F. 440 Kemperdick, Stephan 1089 1053 Maddens, Niklaas 1197 Kent, Bonnie 273 Langenbick, Freddy 1261 Maerevoet, Juliaan 726, Kerner, Hanns 544 Langini, Alex 1074-1075 1250 King, David A. 749 Langosch, Karl 199 Maeyaert, Paul 1130 King, Margot 144, 262, Langvik-Johannessen, Kåre Maier, Gerald 1028 497 289 Maillard, J.-F. 548 Klein, Jan Willem 35 Lankhorst, O. S. 50 Maître, Claire 751 Knaepen, John 322, 596 Lannoo, Benoit 242 Makowski, Elizabeth 688 Kneepkens, C. H. 938 Largier, Niklaus 160, 438 Malle-Grain, Nadine 129 Knox, Dilwyn 545 Laureys, Dirk 553-554 Manhaeghe, Stijn 967 Köbele, Susanne 209 Lauwers, P. 618, 1114, Mannaerts, Karel 597 Koch, E. M. F. 686 1345 Manning, Eugène 20 Koch, Ernst 396 Leeuwenberg, H. L. Ph. Marcus, F. 727, 735-736 Kocijancic-Pokorn, Nike 1164 Marcus-Leus, Elly 603 352 Lefftz, Michel 1073 Margry, Peter Jan 968, Kockerols, Carlo 1012 Lehmann, Leonhard 933 986-987, 990 Koevoets-Linssen, Til 426 Leijnse, Elisabeth 286 Marie du Saint-Sacrement Kohnle, Armin 260 Lejeune, Louis 1209 654 LITERATUUROVERZICHT 1995 409

Marinus, Marie Juliette 586 Monteiro, Marit 598 Oliver, Judith 319 Marnef, Guido 550, 565 Mordek, Hubert 235 Oliver, Judith H. 738 Martens, Albert 993, 1289 Morenzoni, Franco 518 Ooms, Herwig (J. Fr.) 122, Martens, Didier 1088, 1103 Mortensen, Lars Boje 193 754, 764, 770-771 Martin, Dennis D. 818, Mostert, Marco 174, 176, Oosterbosch, Michel 1275 1336 178, 215, 229, 248, 270, Oosterman, Johan B. 331, Martin, Jean 1177, 1198 706, 1034, 1036 341-342 Martin-Lunas, Teodoro H. Mulder-Bakker, Anneke B. Op de Beeck, Ivo 85 266 188, 938, 945 Orbán, A. P. 372 Marx, C. W. 179 Müller, Gerhard 153 Ornato, Monique 24 Mattheeuwsen, Erwin 1161 Müller, Jean-Claude 791 Ortenberg, Veronica 250 Matura, Thaddée 429 Munier, W. A. J. 619, 1033 Osterrieth, W. 564 McDevitt, Mary Katherine Muret, Philippe 89 Ott, Norbert N. 40 909 Murray, Jacqueline 353 Oury, Guy-Marie 509, 707 McGuire, Brian Patrick Musschoot, A. M. 294 Overgaauw, E. A. 37, 837 363, 399, 453-454 McKitterick, Rosamond Nebbiai-Dalla Guarda, Pacaut, Marcel 750 252 Donatella 24 Pagnier, Dominique 797 Meder, Theo 522 Neel, Carol 861 Palmboom, E. N. 1364 Meekers, Mark 1224 Neels, Rinaldo 1262 Papin, Kristof 1347 Meeus, Hubert 52, 659 Nelissen, Marc 1310 Parry, Joseph D. 495 Meier, Christel 471 Netanyahu, Benzion 1172 Pastoureau, Michel 1052 Meijns, Brigitte 713, 1343 Netzer, Nancy 704 Pasveer, Juliëtte 938 Meiners, J. L. J. 566 Neuhausen, Christiane Patricia, M. 409 Mellinghoff-Bourgerie, 1300 Patschovsky, Alexander Viviane 637 Nicholson, Helen 870 169 Mellink, A. F. 574 Niebaum, Hermann 92 Pattin, Adriaan 324 Mendes da Costa, M. B. 12 Niekus, Ton 918 Pattyn, Mattias 1296 Menke, Karl-Heinz 310 Nieuwlaat, A. J. P. M. Pauly, Michel 1319 Mentzel-Reuters, Arno 23 1337 Pauvros, Céline 977 Merrigan, T. 2 Nieuwland, Jeannette 408 Peelman, Marc 1351 Mertens, Ann 1273 Nilgen, Ursula 730 Peeters, J. P. 1182 Mertens, J. 872, 1037 Nip, Renée 940 Peeters, M. 1232 Mertens, Jozef 96 Nissen, Peter J. A. 813, Peeters, Ronald 1361 Mertens, Thom 292-293, 919 Pereboom, Freek 1326 333 Noel, André 1105 Pernoud, Régine 472 Mesnard, Jean 646 Noel, William 1147 Perquy, Helen 591 Meulemeester, Jean Luc Noirfalise, Guy 1373 Peters, Els F. M. 1335 77, 1116, 1225, 1230- Nollet, Ilse 971 Petitmengin, Pierre 21 1231, 1349, 1379 Noordham, D. J. 1030 Petrakopoulos, Anja 446 Meuris, Ann 1316 Norquist, Bruce 354 Peucker, P. M. 137 Meuwese, Martine 520 Notteboom, Hugo 1049 Pfeifer, Michaela 267 Meyer, Ruth 449 Nuyttens, M. 881 Pflug, Günther 63 Michel, Paul 160, 504 Nuyttens, Michiel 132 Phillips, Helen 489 Micus, Rosa 807 Nys, Wim 1085, 1106, Phipps, J.-F. 161 Militzer, Klaus 877 1131 Piazzoni, Ambrogio M. 28 Milton, Anthony 1155 Pig, Daniel F. 496 Mischlewski, Adalbert 690 O'Reilly, Terence 629 Pinder, Janice M. 450 Mittler, Elmar 45 Obbema, Pieter F. J. 36 Pinson, Yona 1101 Moeyaert, C. 896, 1185, Ochsenbein, Peter 400 Pirenne, L. P. L. 1216 1357 Ockeley, Jaak 672, 1302 Pirotte, Jean 1059 Moïs, Christian 978 Odding, J. 551 Pitaud, Bernard 627 Mommaers, Paul 163, 290, Odenthal, Andreas 1301 Pleij, Herman 202, 328 294-298 Oger-Leurent, Anita 1072 Poets, Jaak 891 Monnot, A. 1354 Oldenburg, Manfred 808 Polet, Jean-Claude 287 410 F. HENDRICKX

Polgár, László 793 431, 755-757, 760, 763, Schreurs, Eugeen 31, 1078 Pollard, William F. 93 773 Schrije, Roger 805, 825 Pons, Nicole 24 Rolfson, H. 290 Schulp, Arend 1045 Pontal, Odette 1159 Rollason, David 934 Schulte, Brigitte 538 Poortman, Wilco C. 535 Rooijakkers, Gerard 1045 Schutijser, A. M. J. 905- Portalier M. 548 Roquet, Claude-Henri 1102 906 Postma, F. 46 Rosendaal, Joost 1167 Schütz, Günther 654 Pouilloux, Jean 125 Roskam, An 374 Schuyf, Judith 1165 Powitz, Gerhardt 25 Rothschild, Jean-Pierre 327 Schwarzbauer, Josef 383 Prak, Maarten 1020 Rouwhorst, Gerard 157, Schwinges, Rainer Christoph Pranger, M. B. 211 234, 1013 338 Prause, Eberhard 647 Roy, Gopa 355 Sclafer, Jacqueline 17 Prevenier, Walter 133 Rublack, Hans-Christoph Seelig, Gero 1148 Prevost, M. 149 572 Segers, Geert 1211, 1298 Prevost, Sylvie 734 Ruh, Kurt 441-442, 507, Segers, Yves 1245 Pringier-De Fonseca, J. 514 Séguret, Vincent 747 1263 Ruiz Jurado, Manuel 633- Seiler, Joachim 135 Prins, Wouter 915-916 634 Sesé, Bernard 654 Proske-Van Heerdt, Dorine Rummel, Erika 549 Sevenhoven, Hans 777 1136 Rutten, Jan 590 Sevrugian, Petra 153 Put, Eddy 592 Ruud, Jay 490 Seynnaeve, Johan 300 Ryan, William Granger 482 Sharpe, Richard 175, 198 Quaghebeur, Patricia 1245 Sicard, Patrice 327 Saak, Eric Leland 485 Sidl, Franz 803 Rabe, Horst 169 Sacré, Dirk 547 Sidwell, Keith 219 Raedts, Peter 988 Sander Olsen, Ulla 724 Silber, Ilana Friedrich 676 Rager, Arlette 992 Sanders, J. 841 Slade, Carol 652 Rassaerts, Armand 958 Schalken, C. J. 1287 Smeyers, Katharina 1150 Ravier, André 632, 638 Scheepsma, Wybren 313, Smeyers, Maurits 1057, Raymaekers, Wim 1112 317, 869 1135, 1151, 1311 Reekmans, Paul 1004 Schepers, Kees 411 Smit, J. G. 1191 Reerink, Antoinette 1063 Scheys, Kris 1318 Smit, J. W. 437 Reijnders, H. F. 836 Schillemans, Robert 692, Smith, Lesley 189 Reijners, Gerard Q. 114 990 Smits, Edmé 938 Reijsbergen, Ron 451 Schippers, Johanna Alfgrida Snoek, G. J. C. 982, 994 Rener, Monika 447 [= Anda] 526 Solignac, Aimé 635 Renier, Alice 64 Schmidt, Margot 473-474, Soly, Hugo 1038 Renna, Thomas 364 503 Somers, Raoul 1261 Reno, Christine 419 Schmidt, Peter 1130 Soumillon, Daniel 954 Renouard, Philippe 51, 54 Schmidt-Künsemüller, Spanhove, J. 1014 Renson, Gaston 1288 Friedrich Adolf 63 Speer, Andreas 274, 513 Repges, Walter 642 Schmitt Michel 1060 Spies, Marijke 68 Rhein, Reglinde 483 Schmitz-Perrin, Rudolf 814 Spinnewijn, Freek 276 Riché, Pierre 253 Schockaert, Thomas-Eric Spreckelmeyer, Antha 357 Richter, Klemens 1213 102 Spruit, Miesjel P. 1167 Ridderbos, Bernhard 1094 Schoenbechler, Roger 243, Spruytte, Roland 1256 Rieder, Bruno 815 356 Staats, Sarah 866 Rijntjes, Raphaël 1221 Scholtes, Thierry 1069 Stachel, Günter 443, 1326 Rikhof, F. H. A. 1222 Schoofs, Ina 1269 Stalknecht, Harry 1326 Rikhof, H. 517 Schoovaerts, Beatrijs 1042 Stammler, Wolfgang 199 Rodríguez, José Vicente Schoups, Inge 86 Stancliffe, Clare 934 643 Schrage, Jacob 1372 Standaert, B. 488 Roest, Bert 401 Schram, Paul 402 Steeghers, Wilfried 696, Rogers, Nicholas 1146 Schrauwen, A. C. M. M. 1243, 1265, 1278, 1294, Roggen, Heribert R. 123, 1215 1329, 1353, 1376 LITERATUUROVERZICHT 1995 411

Steendijk-Kuipers, J. 1048 Therry, Marc 607 Van Belkom, L. 836 Steeno, Omer 1007 Theuwissen, J. 964 Van Biervliet, Lori 1266 Steer, Georg 444 Thiers, Ottie 968, 1164 Van Booma, J. G. J. 559 Steerneman, Harry 946, Thijs, Alfons K. L. 965, Van Bragt, Jan 297-298 1008 1038, 1083, 1086, 1241 Van Buuren, A. M. J. Stefani, Graziella 1270 Thijssen, J. M. M. H. 329 Van Buuren, A. M. J. 337 Stegeman, Saskia 1291 Thoelen, Piet 876 Van Buyten, L. 1132-1133, Stein, Robert 1180 Thoen, Erik 133 1313-1314, 1359-1360 Steinmann, Martin 11 Thompson, John L. 604 Van Caulil, C. M. M. 1342 Stevens, A. 1303 Thornton, Claus-Jürgen Van Coppenolle, Luc 1279 Stewart, Patricia Weightman 153 Van de Perre, Dirk 263, 1156 Thuy, Jan 1226 545 Steyn, Carol 831 Tieman, Barbara 10 Van de Sande, Anton 1167 Stickelbroeck, Michael 403 Tihon, André 615 Van de Ven, J. M. M. 529 Stiennon, Jacques 32 Tilmans, Karin 914 Van de Ven, Robert 693- Stinissen, Juul 600, 621, Tobin, Frank 505-506 694, 1332 1346 Tobin, Stephen 733 Van den Abeele, Andries Stirnimann, Heinrich 164 Tomann, Meinrad 141 59, 1115 Stockman, Luc 1017, 1189, Tonnel, Catherine 237 Van den Auweele, Dirk 1200 Toussaint, Fernand 1120 1275 Stöllinger-Löser, Christine Tribout de Morembert, H. Van den Broek, Liduin 425 199 149 Van den Dungen, Wim 282 Stoops, Gunter 695 Trigalet, Michel 700 Van den Eijnde, S. 962 Stork, H.-W. 107 Trio, Paul 1153 Van den Eynde, G. 841 Stoudt, Debra L. 344 Trommelen, J. 854 Van den Heuvel, J. G. M. Stöver, Jos 258 Tugwell, Simon 436 932, 950 Stragier, Natalie 1039 Tümpel, Christian 1125 Van den Hout, A. H. P. J. Strasser, Ulrike 359 Turner, Alice K. 1026 990 Streng, J. C. 561 Turner, Denys 208 Van der Aalst, Tom 1014 Strijbosch, Clara 527, 531 Tytgat, Jean-Pierre 1067, Van der Coelen, Peter 60 Stronks, Els 579 1277 Van der Eerden, P. C. 1009 Stuart, M. E. 786 Van der Eycken, Michel Stuip, R. E. V. 210 Ulens, Koen 1338 873, 878, 1276 Sturlese, Loris 515 Ulpts, Ingo 674 Van der Herten, G. 1358 Sudbrack, Josef 475 Underhill, Evelyn 291 Van der Hoek, Klaas 5 Sullivan, Karen 484 Urbach, Susan 1104 Van der Lee, Anton 1370 Sullivan, Thomas 722 Uytterhoeven, Rik 1312 Van der Linden, Bosco 938 Sundén, Hjalmar 653 Van der Linden, Renaat Supino Martini, Paola 33 Valkema Blouw, Paul 56 963, 1015 Suzuki, Keiko 476 Valkenborgh, G. Van der Meer, Frits 158 Swanson, R. N. 186 Valkenborgh, Gerda 491 Van der Meer, Theo 1031 Swart, Loet 301 Van 't Spijker, Ineke 256 Van der Ploeg, Kees 1324 Swinnen, Pol 429 Van Acker, L. 762, 959, Van der Pol, F. 758 Szövérffy, Joseph 206 1043-1044, 1110, 1186, Van der Ree-Scholtens, G. F. 1292, 1350 1286 Taillefer, Marcel 947 Van Aelst, José 539 Van der Straeten, Joseph Tax, C. J. H. M. 753 Van Anrooij, Wim 203, 119, 885 Tax-Koolen, A. C. M. 753 799 Van der Toorn-Piebenga, Taylor, Jane H. M. 189 Van Asperen de Boer, J. R. Gryt Anne 907-908, 925 Tempelaars, Rob 864 J. 1091 Van der Vekene, Emile 49 Temperini, Lino 775 Van Assche, Dirk 142 Van der Velden, G. M. Ter Huurne, H. 989, 1001 Van Asselt, W. J. 585 840, 850, 855-856, 927 Ter Steege, J. 568 Van Autenboer, Eugeen Van der Vlist, Ed 524 Tercic, Hans 648 664, 1023 Van Deursen, A. Th. 1045 Teurlinckx, A. A. F. 1169 Van Bavel, H. 118 Van Dijk, Hans 938, 1217 412 F. HENDRICKX

Van Dijk, Rudolf Th. M. Van Rousselt, Lieve 665 Verdeyen, Paul 302-303 312, 1381 Van Royen, Machteld 216 Verduyn, Gaby 822 Van Dongen, G. 1145 Van Ruyven-Zeman, Verger, Jacques 1160 Van Dongen, Gerrie A. M. Zsuzsanna 1068 Verhaeghe, Lena 1260 1137 Van Schaik, M. 249 Verhelst, Karel 1190 Van Doninck, Benedictus Van Schoute, Roger 1091, Verleyen, Wilfried 594, 728 1096 697-699, 717 Van Duyse, Dirk 1248 Van Sluis, J. 46 Vermeulen, Guido 921-922 Van Dyck, L. C. 848 Van Tongeren, Louis 244 Vermeulen, Peter 433, 902, Van Eck, A. 1284 Van Vaeck, M. 139 952, 1251, 1341 Van Eickels, Klaus 874 Van Veen, H. Th. 570 Vernaeve, Wilfried 1173 Van Eijk, Th. H. M. 792 Van Veen, Henk 1094 Verougstraete, Hélène Van Ermen, E. 1315 Van Vlierden, Marieke 1091, 1096 Van Ermen, Eduard 875 1166 Verschaeren, José 1021 Van Geest, Paul J. J. 315- Verstrepen, Hugo 1290 316 Van Welie, Eelco 97 Vertongen, Susie 1126 Van Gerwen, Ch. P. J. M. Van Wijmen, Leo 115 Vess, Deborah 124 860 Van Wonterghem, Kaat Vienne, Luc 849 Van Gysel, Hector 948 1111 Viller, M. 150 Van Haver, Jozef 1223 Van Zonnveld, Peter 16 Vis, G. N. M. 562, 1220 Van Herwaarden, J. 970 Vanaudenaerde, J. 1303 Visser, C. Ch. G. 556 Van Herwijnen, G. 128 Vandamme, Ludo 1297 Visser, Catharina 705 Van Holen, Jaak 1077 Vande Winkel, Georges Visser, Piet 58 Van Hooydonck, Ilse 623 1173 Vitalis, Henrik 410 Van Houts, Elisabeth M. C. Vanden Bavière, Paul 1227 Voaden, Rosalynn 190 195 Vanden Berghe, Hilde 413 Voorwinden, Norbert 523 Van Hove, Rudiger 1371 Vanden Broecke, Steven Vorstenbosch, José 109 Van Hulst, Caesarius 422 1188 Vuillaume, Christophe 268 Van Keymeulen, Jacques Vandenbroucke, Marc 966 133 Vandenbussche, Koenraad Waaijman, Kees 801 Van Langendonck, Linda 1181 Wachinger, Burghart 199 1235 Vanderveken, André 911 Wackernagel, Wolfgang Van Lani, Stefan 787, 844, Vandeveire, Jozef 732 445 1249 Vandevyvere, Ernest 1267 Wackers, Paul 181, 204, Van Liebergen, Léon 916 Vanhoorne, Frédérick 889 1058 Van Loon, Marius 765 Vanhoutte, Mia 612 Waite, Gary K. 563 Van Maarseveen, Michel Vanmarcke, Lieve 429 Walin, Théophile 1113 832 Vanneste, Willy 846 Wallmann, Johannes 405 Van Meter, David C. 265 Vannini, Marco 326 Wanegffelen, Thierry 628 Van Mingroot, Erik 1194 Vanoppen, H. 138, 1305 Ward, Benedicta 375, 434 Van Molle, F. 1123 Vanvinckenroye, W. 1303 Ward, Laviece Cox 828 Van Oostrom, Frits 16, 201 Vanwijnsberghe, Dominique Warnar, Geert 304, 340 Van Ormelingen, Jean- 1144 Warris, Erni 1256 Jacques 937 Vasilik, Vladimir 774 Waterschoot, Herman 62, Van Overmeire, Lutgarde Vastiau, Michiel 920 116, 752, 949 429 Vekeman, Herman 284, Weber, Edith 583 Van Pee, Eric 1041, 1061 525 Wehrl, Franz 649 Van Rechem, Rebecca 788 Veldhorst, Natascha 571 Weijers, Olga 227, 272, Van Remoortere, Julien Vellekoop, C. 210, 339 335 667 Venner, J. G. C. 1320 Weiler, A. G. 112, 307, 336 Van Rensch, Th. J. 1323 Verbeke, G. 121 Welkennhuysen, Andries Van Rhijn, Carine 246 Verbeke, Werner 94, 343 891 Van Riet, Sandra 1111 Verberckmoes, Johan 1050 Wenzel, Horst 177 Van Rompaey, Liesbeth Verbesselt, J. 1331 Whalen, Georges 458 404 Vercammen, Sandra 532 Wierda, Lydia S. 14, 867 LITERATUUROVERZICHT 1995 413

Wijdeveld, Gerard 315 Witdouck, R. 748, 1183- Wustenhoff, J. E. 974 Willaert, B. 2 1184 Wuyts, Leo 1056, 1257 Willaert, Frank 305, 528 Witteman, Nico 9 Wylleman, Linda 737 Willemsen, A. 976 Wolke, W. 421 Wynschenk Dom, C. A. 291 Wilmink, Willem 522 Wormgoor, Ingrid 1220, Wilson, Katharina M. 479 1382 Yohe, Katherine Te Pas 365 Windemuth, Marie-Luise Worstbrock, Franz Josef 110 1032 Wouters, A. P. F. 552 Zaerr, Linda Marie 358 Wingens, M. F. M. 969 Wright, Rosemary Muir Zakar, Polykarp 383 Wingens, Marc 1010 1051 Zanetti, Ugo 103 Winkler, Gerhard B. 383, Wright, Sylvia 1051 Zechmeister, Martha 656 546 Wright, Sylvia 1134 Zeiler, F. D. 1193 Wirix, Bert 537 Wüstefeld, W. C. M. 5 Zijlstra, S. 574 INHOUD

I. Bibliografie ...... 289 A. Algemeen ...... 289 B. Handschrift. Druk. Archief ...... 289 C. Varia (Feestbundels, Personalia, Reeksen en tijdschriften, Vakgebieden) 297 D. Registers ...... 302 II. Verzamelwerken...... 302 III. Algemene Studies ...... 303 IV. Middeleeuwen ...... 304 A. Algemeen ...... 304 B. Vroege Middeleeuwen...... 309 C. XIde-XIIIde Eeuw...... 311 D. Beatrijs. Hadewijch. Ruusbroec...... 313 E. Moderne Devotie ...... 315 F. Thomas a Kempis en de Navolging ...... 315 G. XIVde-XVde Eeuw ...... 316 H. Vroomheid buiten de Nederlanden ...... 318 I. Literaria ...... 329 V. Nieuwe Tijd ...... 330 A. Algemeen ...... 330 B. Vóór Trente ...... 331 C. Erasmus. Humanisme ...... 331 D. In verband met de Hervorming ...... 332 E. Contrareformatie. XVIde-XVIIde Eeuw ...... 334 F. XVIIIde Eeuw ...... 336 G. Vroomheid buiten de Nederlanden ...... 338 H. Literaria ...... 340 VI. Ordegeschiedenis en -spiritualiteit ...... 340 A. Algemeen ...... 340 B. Afzonderlijke Orden...... 342 VII. Heiligen en Heiligenverering ...... 357 A. Algemeen ...... 357 B. Bijzondere ...... 358 VIII. Religieuze Volkskunde ...... 365 A. Algemeen ...... 365 B. Bedevaarten ...... 365 C. Devoties ...... 366 D. Gebruiken en Toestanden ...... 368 IX. Religieuze Kunst ...... 371 A. Iconografie...... 371 B. Kunsten ...... 372 C. Kunstenaars ...... 375 D. Boekverluchting ...... 378 X. Plaatselijke Geschiedenis ...... 379 A. Landen ...... 379 B. Gewesten...... 381 C. Gemeenten...... 388 Auteursregister ...... 404