Rhifyn 462 Papur Bro Ystwyth ac Wyre Awst 2020 60c Boris Bach Dau glasur

Darllenwch hanes Alan Chamberlain a’i geir arbennig ar dudalen 15. Cerdded a

Emrys Ifan, Pendre, ‘Boris Bach’ enillydd Carnifal Clo Llanfihangel y chodi arian Creuddyn. Da gweld pentrefi yn addasu ac yn parhau i annog bwrlwm cymdeithasol er gwaetha’r clo mawr! Ail agor y drws

Arddangosfa hyfryd yn Ysgol Gynradd i groesawu’r disgyblion nôl i’r ysgol ar ddiwedd mis Mehefin. Mae’n hyfryd clywed straeon positif gan blant ar draws ardal Y DDOLEN o ddychwelyd i’r ysgol. Diolch i bob ysgol Tomos Davies, a’r fedal a dderbyniodd am godi £750 sydd wedi rhannu eu straeon yn ein papur bro mis yma. i’r Ambiwlans Awyr wrth gerdded o amgylch yr ardal. 2 RHIF 462 AWST 2020 SEFYDLWYD MEDI 1978

[email protected] Golygyddol

Llywydd Dyma rifyn Awst wedi cyrraedd a diolch i chi y cyfle i gymryd at y gwaith. Ni fydd pwyllgorau’r Mair Hughes, Greenmeadow, gyd boed yn ddarllenwyr, yn gyfranwyr neu Ddolen yr un peth heb Rina a’i syniadau, tynnu Trefenter (01974 272612) ohebyddion, rydym yn ddiolchgar i bawb am fod coes a chwerthiniad heintus. Diolch Rina. Cadeirydd mor barod i greu a chyfrannu erthyglau. Ni ellir cynnal cyfarfodydd wyneb yn wyneb Gethin Rhys, Gelli Aur, Cwrt y Nid yw un o’n golygyddion sef Elin ap Hywel gyda bygythiad y Covid 19, felly beth am i’r Ddolen Cadno, Llanilar (01974 241062) yn mwynhau’r iechyd gorau ar hyn o bryd ac gynnal pwyllgorau dros Zoom? Rhai ohonom â dim yn dioddef o’r afiechyd creulon Dementia. Mae syniad beth oedd Zoom oni bai am y lolipop lliwgar Is-Gadeirydd Andrew Hawke, Collen, Elin yn fardd ac yn gyfieithydd galluog sydd hynny nôl yn y chwe degau, odi fe ar gael o hyd? Cwrt y Cadno, Llanilar wedi cyfieithu llawer o ddarnau o’r Saesneg i’r Daeth Zoom yn fwy cyfarwydd o’i glywed ar (01974 241745) Gymraeg ac o’r Gymraeg i’r Saesneg. Mae Menna y teledu, yn enwedig pan fyddai yna gyfweliad Elfyn, ffrind i Elin ynghyd a ffrind arall, Beth â phlant yn chwarae yn y cefndir. Dyma’r Panel Golygyddol Thomas wedi casglu rhai o weithiau Elin ac wedi swyddogion yn mynd amdani ac yn trefnu cyfarfod Elin ap Hywel eu cynnwys a’i golygu mewn cyfrol o’r enw ‘Dal i ar Zoom, ac yn wir, mi oedd yn llwyddiannus iawn. Angharad Evans fod’ gan wasg Barddas. Dymunwn yn dda i Elin a Mae’n rhaid mentro weithiau. Enfys Evans phob hwyl gyda’r gwerthiant. Felly a fyddai rhai ohonoch yn hoffi mentro i Andrew Hawke Gyda siom y deallom fod Rina Tandy am helpu’r Ddolen, eich Papur Bro chi yw e. Rydym Mair Hughes ymddiswyddo o’i swydd fel ysgrifennydd Y angen gwirfoddolwyr i fod yn ysgrifennydd i Elen Lewis DDOLEN, swydd mae wedi ei chyflawni am dros ymuno â phwyllgor y Ddolen, a hefyd gohebyddion Edgar Morgan Eilian Rosser-Lloyd bymtheg mlynedd. Ond mi fydd yn parhau yn yn Llanilar, a Phonterwyd i gyfrannu Hywel Llyr Jenkins ohebydd ardal Trefenter, felly nid yw’n torri pob newyddion a straeon yn fisol. Cysylltwch â’r Gethin Rhys cysylltiad. Teimla fod yn amser i rywun arall gael Cadeirydd Gethin Rhys ar [email protected]

Teipyddion Siân Evans, Ger-y-, Llanddeiniol SY23 5DT Sandra Jenkins, Pant yr ŵyn, Cyfeillion Y DDOLEN Trefenter SY23 4HU (01974 272261) Mae’n amser i ni gasglu’r Cyfeillion ynghyd fel ein bod yn medru anelu i dynnu enillwyr y misoedd diwethaf o’r hat Prynwch Y Ddolen yn y siopau lleol hyn: Ysgrifennydd yn ystod mis Medi. Rina Tandy, Brynawel, Trefenter, Os fyddech mor garedig a chynorthwyo ein casglwyr LLEOLIAD GWERTHWR SY23 4HJ Siop Lyfrau Aeron ffyddlon drwy adael y £5 gyda nhw, os yn bosib, byddai (01974 272131) Aberystwyth Inc hynny’n gymorth mawr. Mae’r Cyfeillion yn ffynhonell Aberystwyth Siop y Pethe Trysorydd/Tanysgrifio ariannol bwysig i gynnal ein papur bro a gwerthfawrogwn Aberystwyth Y Llyfyrgell Gen. Rhian Thomas, 20 Crugyn Dimai, gyfraniad pob cyfaill. Pe byddech am dalu drwy’r banc Blaenplwyf Siop y Parc Rhydyfelin SY23 4PR (01970 yn flynyddol, danfonwch ebost at [email protected] i Bronant Siop y Bont 611691) drefnu derbyn y ffurflen berthnasol. Cross Inn Swyddfa’r Post Cilcennin Garej y Groesffordd Swyddog Hysbysebion Siop Wil Davies, Porth Penrhyn, Capel Llanfihangel y Ffarmers Creuddyn Seion SY23 4EE (01970 880495) Judith Jones, Ger Wyre Trefnydd Cyfeillion Y Ddolen Dyfyniad y mis Llanilar Siop Eirwyn Evans, Hafan, Llanddeiniol Spar SY23 5DT Llanrhystud Swyddfa Post (01974 202287) Spar Dyma ddihareb arall o Penrhyn-coch Garej Tŷ Mawr Cysodwyd gan: Elgan Griffiths gystadleuaeth a chafwyd Garej Rheidol Golygyddion y mis: Pontrhydygroes Cwtsh Angharad Evans, Enfys Evans a mewn un o gyfarfodydd Caron Stores Mair Hughes Cymdeithas y Paith: CEFNOGWCH EIN CEFNOGWYR! Y RHIFYN NESAF: Dyddiad cau ar gyfer deunydd: “Adnabod eraill yw 19 Awst Yn y siopau: 29 Awst doethineb, adnabod dy hun yw deall.” Aelod o Fforwm Papurau Bro Cylch Cinio Aberystwyth £100 Ariennir yn rhannol gan Diolch Lywodraeth Cymru Merched y Wawr Cylch Wyre £100 Cymdeithas y Paith Capel Seion £35

Nid yw’r Bwrdd Golygyddol o angenrheidrwydd yn cytuno ag unrhyw farn a fynegir yn y papur hwn. Cyhoeddir Y DDOLEN yn fisol gan Gymdeithas Y DDOLEN gyda chymorth ariannol Llywodraeth Cymru. Argraffwyd gan Y Lolfa, Tal-y-bont, Ceredigion. Cyfeirir pob gohebiaeth at yr Ysgrifennydd. Ni ellir gwarantu cynnwys unrhyw ddeunydd a anfonir i’w gyhoeddi yn Y DDOLEN na derbyn cyfrifoldeb am ei ddychwelyd. Noddir Y DDOLEN gan Gyngor Sir Ceredigion RHIFYN 462 AWST 2020 Y DDOLEN 3

Rhydyfelin

Cydymdeimlad BBC. Pob hwyl iddo yn ei rôl newydd. Cydymdeimlwn efo Steven Jones, Nia a’r O’r gegin plant Steffan Jac a Hana Wyn, Awel y Môr, 2 Llongyfarchiadau gan Mair Jones, Trem y Môr Crugyn Dimai ar golli mam Steven. Rydym wedi bod yn dilyn gyrfa pêl-droed Alex Samuel, gynt Harddfan Rhydyfelin a braf Dyrchafiad gweld ei gyfraniad i lwyddiant Wycombe Crymbl Ffrwythau’r Haf Ar ddechrau mis Mehefin penodwyd Aled Wanderes yn dod i’r brig yng Nghynghrair Un. I wneud y crymbl: Haydn Jones, mab Mr a Mrs Haydn Jones, Pob lwc iddo pan fydd yn y tîm yn chwarae 4 owns o flawd plaen Hyfrydle, Cysgod y Bryn (gynt Caffi Morgans) yng Nghynghrair y Bencampwriaeth tymor 2 owns o geirch (porridge oats) i’w swydd newydd o Bennaeth Radio 1 efo’r nesa’. 3 owns o fenyn 3 owns o siwgr brown

Llenwad: Cyngor Bro 8 owns o afalau 3 owns o siwgr Oherwydd cyfyngiadau Pandemig Covid-19 amharu ar welededd wrth deithio. Ychydig o sbeis cymysg bu rhaid gohirio cyfarfodydd y Cyngor Bro Ger Bont Trawsgoed tuag at Llanilar mae 12 owns o ffrwythau ffres cymysg gan gynnwys y Cyfarfod Blynyddol ym mis gwagle ar ochr y ffordd tuag at yr afon yn Ychydig o ddŵr Mai. Cynhaliwyd yn ddiweddarach Gyfarfod dilyn torri coed diweddar. Mae angen ffens Blynyddol a Chyfarfod Cyffredinol rhithiol ym newydd neu bolion du a gwyn i ddynodi’r Gwres y ffwrn 180ºC / Nwy 4 mis Mehefin. Cyfarfodydd cyntaf o bell yn gwagle neu ffens. Dysgl 2 beint hanes y Cyngor Bro. Tirlithriad o dan y ffordd rhwng Cnwch Etholwyd y Cynghorydd Paul Davies Coch a Llanfihangel-y-Creuddyn. I wneud y crymbl, rhowch y blawd, ceirch yn gadeirydd am y flwyddyn 2020/21 a’r Cyngor Sir wedi dechrau ar waith ar y a menyn yn y bowlen a’u rhwbio gyda’i Cynghorydd Peter Bonner yn is-gadeirydd. ffordd o Lanafan tuag at Dolgwybedig. gilydd fel briwsion bara. Ychwanegwch y siwgr a’i roi neilltu. Diolchwyd i’r Cynghorydd Lewis Owen y cyn- Yn dilyn ymholiad i’r Cyngor Sir am Berwch yr afalau gyda’r sbeis, siwgr a gadeirydd am ei waith ac ymroddiad i’r Cyngor arwynebedd tarmac mewn ambell i leoliad dŵr am 10 munud a rhowch ar waelod y Bro yn ystod ei gyfnod fel Cadeirydd. pasio, deallir nad yw’r darnau tir wedi’u ddysgl. Ychwanegwch y ffrwythau ffres ar cofrestru felly ni fedrir cyflawni’r gwaith. ei ben, ac yn olaf y crymbl. Cyfrifon Cyngor Bro Trawsgoed 2019/2020 Pobwch yn y ffwrn am 25 munud. Derbyniwyd y cyfrifon wedi iddynt gael eu Ceisiadau Cynllunio cymeradwyo gan yr archwilydd mewnol ac A200371 - ‘Land at Aber Trinant, Llanfihangel- yna danfonwyd i’r archwilydd allanol. y-Creuddyn, Aberystwyth. Erection of an Taliadau: Cytunwyd i adnewyddu yswiriant affordable dwelling to include new vehicular gyda Zurich Municipal Insurance a hefyd access and installation of package treatment adnewyddu Aelodaeth Un Llais Cymru. plant.’ Ymateb y Cyngor Bro: er bod Rhoddion: £100.00 i Glwb Ffermwyr Ifainc Cynghorwyr Cyngor Cymuned Trawsgoed Trisant; £100.00 i Glwb Ffermwyr Ifainc yn cymeradwyo’r ffaith bod cwpwl ifanc am Llanilar; £150.00 i Y Ddolen; £50.00 i Gylch wneud eu cartref o fewn yr ardal ac ar eu tir Meithrin Penllwyn; £150.00 i Ambiwlans eu hunain, ni fedrir cefnogi’r cais o ran lleoliad Awyr Cymru; £200.00 i HAHAV; £500.00 i a maint y datblygiad o ystyried y gwneir y cais Gymdeithas Maes Chwarae Maes-y-Felin. o dan ddatblygiad fforddiadwy (Affordable Hefyd trafodwyd rhoddion a drosglwyddwyd Housing). tuag at ddigwyddiadau penodol a ohiriwyd A200394 - ‘Plot adj Llannerch Wen, Llanafan oherwydd cyfyngiadau’r pandemig a Llanfihangel-y-Creuddyn; variation of chytunwyd i’r cymdeithasau gadw’r rhoddion condition 2 (commencement date) of Gohebydd: Alwena Richards, Awel y Bryn tan y medrir cynnal y digwyddiadau dan sylw. planning permission’ - Dim gwrthwynebiad. (01974 261382)

Materion Ffyrdd yr adroddwyd arno Gohebiaeth Rhedwr o Fri Coeden beryglus oedd ar fin cwympo bellach Aelod o’r cyhoedd yn codi pryder am gyflwr Ers 2003 mae Dic Evans, , wedi wedi’i thorri lawr. ffordd y Lôn Las o Abermagwr tuag at Gnwch trefnu Ras y Barcud Coch i godi arian at wahanol Ffyrdd a draeniau’n parhau angen sylw o Coch oherwydd cerbydau trwm, llydan adrannau o Ysbyty Bronglais. Gan na ellir cynnal fewn yr ardal. yn teithio arni. Cydnabyddir y llythyr gan honno eleni rhoddodd Dic her arbennig iddo’i Y Cyngor Sir wedi cyflawni gwaith drosglwyddo’r sylwadau ymlaen i Gyngor Sir hun i redeg mil o filltiroedd mewn can diwrnod adnewyddu ar y ffordd drwy Cnwch Coch. Ceredigion. a gorffen cyn diwedd Mehefin – tipyn o her ac Coed angen torri nôl ger Cwmseiri sy’n yntau yn 73 oed. Diolch P.T PRESERVATION Ltd Arbenigwr trin tamprwydd mewn welydd, pryfed mewn pren, pydredd pren a gosod clymau wal mewn welydd dwbl. GWASANAETH CYMRAEG | CWMNI LLEOL Cofiwch gefnogi PETER TANDY eich busnesau lleol 01974 272 310 | 07866 078 221 4 Y DDOLEN RHIFYN 462 AWST 2020

Pontarfynach

Cydymdeimlo plans.’ Cytunwyd i ymateb i Gyngor Cydymdeimlwn ag Annie Sir Ceredigion: Er nad oedd gan Marie Powell-Hughes yn ei Gyngor Cymuned Pontarfynach phrofedigaeth o golli ei mamgu unrhyw wrthwynebiad i’r cais yn Cilcennin. Unwaith eto rydym gwreiddiol, yn dilyn addasiadau i’r yn cydymdeimlo ag Edryd a cais roedd y Cynghorwyr Cymuned Jane Jenkins, Faengrach yn ei yn poeni am faint y datblygiad a profedigaeth o golli cefnder arall fyddai’n dod a sŵn ychwanegol a i Jane sef Islwyn Morgan, Capel mwy o olau’n y nos i fewn i ardal Dewi. Yr un yw hanes Jane Hopkins, dawel o’r Gymuned. Tŷ’r Wawr sydd wedi colli Roger A200319: Fferm Wynt Cefn Croes: Hopkins ei brawd yng nghyfraith a Dim gwrthwynebiad. hynny ond ychydig wythnosau ar ôl Materion Ffyrdd colli ei mam yng nghyfraith. Rydym Ffordd am Pwllpeiran – wrth y yn meddwl amdanoch. groesffordd triongl mae niwed wedi’i gwneud i’r ffordd a mwd ar Ysbyty y ffordd. Anfonwn ein cofion at Meuryn Rhiw Cae Meirch – Coeden fawr yn blant Capel Mynach a phriodol a Jenkins, Tynrhyd a James Baull, Davies, Tŷ’n Lôn sydd wedi treulio pwyso yn erbyn cebl ffôn; hyfryd oedd iddo ef gael ei wahodd Tangraig. cyfnod yn Ysbyty Bronglais ac sydd Carthffosiaeth o Heol Elennydd yn i’r dathlu. Cafwyd oedfa y noson Yn 1840 prynwyd stad yr Hafod yn Ysbyty Tregaron ar hyn o bryd. gollwng ar hyd cae tu ôl i’r tai – hon nad anghofir dro. gan Duc Newcastle a gwnaeth cyswllt i’w wneud gyda’r Cyngor Sir Am hanner awr wedi un, dydd lawer o welliannau. Yr oedd tai Cyngor Bro Pontarfynach a Thai Ceredigion. Sadwrn, bu’r cyfarfod dathlu o gwaith Smelting yn dadfeilio, ac Oherwydd cyfyngiadau Covid-19 Adroddwyd bod unigolion wedi dan lywyddiaeth y Parch. Victor aeth y Duc i’w hatgyweirio gan bu rhaid gohirio cwpwl o dechrau cerdded ar y wal newydd Thomas, , gyda’r Parch. Haydn lunio deg o dai annedd. Ffurfiwyd gyfarfodydd ond cynhaliwyd o’r Orsaf Drên tuag at Westy’r Lewis, Ton Pentre, a chyn-weinidog cangen ysgol yna a chynhaliwyd hi cyfarfod rhithiol ym mis Mehefin, Hafod. Y Clerc i gysylltu gyda’r yr eglwys, yn cymeryd rhannau yn offis y Smelting am 18 mlynedd, y cyfarfod cyntaf o bell yn hanes y Cyngor Sir am osod arwyddion i arweiniol ac yn annerch yn nes gyda Thomas Jones, Rheidol House Cyngor Bro. atal hyn. ymlaen. yn godwr canu yno. Hefyd yn sgil cyfyngiadau’r Cyfeiriwyd at broblem baw cŵn Codwyd pump o weinidogion yn pandemig roedd rhaid gohirio sy’n bodoli o amgylch yr Arch. Hanes yr Achos y gangen yma sef William Jones, cynnal Cyfarfod Blynyddol y Cyngor Pryder am ddiogelwch adeilad Yna anerchwyd ar hanes yr achos Pantglas, Abram a Lewis Oliver, Bro ym mis Mai, gyda’r swyddogion ble roedd teils a choed yn chwythu gan y Parch. D. Lewis Evans, Trisant, Tynrhyd, John Howell Hughes, presennol yn cytuno i barhau’n eu ar y ffordd yn ystod tywydd garw. a’r Mri Morgan Morgan, Tynrhyd, ac Tyrpeg Tynrhyd a D. Lewis Evans. swyddi am y tro. Trefniadau i’w gwneud i Ardwyn Lewis, dau flaenor. adleoli bin sbwriel ym mhentref Yn ei anerchiad dywedodd y Capel Newydd Cyfrifon Cyngor Bro Pontarfynach Pontarfynach o du allan yr hen Siop Parch. D. L. Evans, fod hanes am Yr adeg hon cynhelid ysgol Sul 2019/2020: y cyfrifon wedi ei i wrth ymyl y gof golofn. bregethu yn y cylch o dan nawdd yn Llaneithr ac yn 1850 codwyd cymeradwyo gan yr Archwilydd Diolchwyd i’r Cynghorydd MC yn y flwyddyn 1756, a hynny capel newydd yn Nhrisant. Yn Mewnol ac wedi ei trosglwyddo i’r Sir Lleol, Rhodri Davies am ei trwy ymdrech Edward Jones, 1854 teithiodd George Borrow Archwilydd allanol. gefnogaeth a’i gymorth i drigolion Pengwernydd, a arferai fyned i’r drwy’r cylch a gweled Mynach Taliadau: Cytunwyd i adnewyddu lleol Ward i ymdopi cymun yn bob mis, yn bentref tlawd a di-addurn. Bu yswiriant gyda Zurich Municipal gyda’r Pandemig Coronofeirws. a chymell pregethwyr i ddod i addoli yng nghangen Smelting am Insurance a hefyd adnewyddu Cydnabyddiaeth hefyd i drigolion wasanaethu i’r cylch yma. 23 mlynedd. Cafwyd prydles ar Aelodaeth Un Llais Cymru. lleol sydd wedi cyd-dynnu i Bu Edward Jones farw yn 1787, dir y capel gan William Chambers, Rhoddion: Ar ddechrau’r flwyddyn gynorthwyo’i gilydd yn y cyfnod ond nid cyn gosod ei ôl yn drwm ar perchen ystad yr Hafod yn Rhagfyr trosglwyddwyd rhoddion ar gyfer yma, gan gynnwys aelodau o Glwb hanes Methodistiaeth yn yr ardal. Ar 31, 1857. digwyddiadau penodol sydd wedi Ffermwyr Ifainc Trisant sydd wedi y dechrau cynhelid gwasanaethau eu gohirio tan y flwyddyn nesaf. bod yn siopa a chynorthwyo’r mewn tai annedd. Yn 1820 codwyd Diwygiad Dafydd Morgan Cytunwyd i’r cymdeithasau fedru trigolion oedd yn gaeth i’w cartrefi. y capel M.C. cyntaf yn y cylch sef Cynhaliwyd llawer o gyfarfodydd cadw’r rhoddion tan y medrir Capel Trisant ac yn 1835 ffurfiwyd yn y capel newydd cyn iddo gael cynnal y digwyddiadau. Capel Mynach cangen yn Rhosygell, gan mai yno ei orffen gan fod Diwygiad Dafydd Gohebiaeth: Grant Covid-19 Cefn Ar hyn o bryd mae gwaith y trigai’r boblogaeth yr adeg honno. Morgan wedi cyrraedd y fro erbyn Croes: Cyllid gan Falck Renewables adnewyddu ac estyniad yn cael ei Nid oedd ond un tŷ yn unig ym hynny. Cafwyd oedfa fawr iawn yno ar gyfer cynorthwyo’r gymuned wneud i Gapel Mynach er mwyn ei Mhontarfynach, sef y tŷ a elwir yn ar Ionawr 1, 1859. gydag anawsterau Pandemig droi yn ganolfan i’r gymuned ond ar awr yn Rheidol House. Y mae adroddiad yn y Drysorfa Covid-19. yr un pryd ei gadw yn fan addoli. am yr adeg honno yn tystio i Gohebiaeth gan ddeiliaid lleol yn Adeiladwyd y Capel yn O Dŷ i Dŷ aelodau’r capel gynyddu dros 80 o gofyn i un o’r Goleuadau Stryd gael 1858 a dyma ran o erthygl a Ar ôl hynny sefydlwyd cangen nifer, a bod y cynnydd yn parhau. ei gadael arno drwy’r nos gan fod ymddangosodd yn y “Welsh ysgol yn Nhynrhyd. Symudai’r ysgol Yn 1871 daeth Henry Oliver yr ardal o amgylch yn eithaf tywyll. Gazette” yn olrhain hanes y dathlu hefyd o dŷ i dŷ o’r Cyfiau i Dyrpeg Edwards yma o Dregaron, i Y Clerc i drafod posibiliadau gyda’r ar 22 a 23 Awst. Tynrhyd ac i Benlon, Tyncastell. weithio’r ffatri wlan ac ef ddaeth Cyngor Sir. Dathlu Canmlwyddiant Capel M. Yr oedd pentref yno gyda siop a yn weinidog cyntaf yr eglwys. Y Ceisiadau Cynllunio: C. Mynach Pontarfynach thafarn. Yr oedd pedwar gŵr yn gweinidogion a fu ar ôl hynny A200077: Arch View, Pontarfynach Nos Wener pregethwyd i gapel gyfrifol am y symudiad hwn sef oedd: y Parch. Morgan Francis, T. J. – ‘Proposed 4 No Chalet Units llawn gan R.O.G. Williams, Dinmael, John Lloyd, Waungrach, Thomas Owen, Isaac Joel, Haydn Lewis a D. and Associated Works, amended Corwen. Y mae ei briod ef yn un o Howells, Tyrpeg, Tynrhyd, Thomas Lewis Evans. RHIFYN 462 AWST 2020 Y DDOLEN 5

Siop Blodau’r Bedol Florist ENILLYDD MEDAL AUR SIOE CHELSEA YN 2016 Atgofion Terfynwyd y cyfarfod hwn gan y Cafwyd anerchiadau gan Mri. Parch. Victor Thomas trwy adrodd Hen Efail, 1a Moelifor Terrace Morgan Morgan a T. Ardwyn Lewis a chanu rhan o’r gân ‘Pwy fydd yma Llanrhystud, Aberystwyth SY23 5AB [email protected] hwythau hefyd yn sôn am hanes mhen can’ mlynedd?’ 07763 282548 ~ 01974 202233 yr Achos gydag atgofion personol Ar ôl hynny gwahoddwyd pawb diddorol iawn. Deliodd Mr. Morgan gan aelodau’r capel i de, a gafwyd • Arddangoswr NAFAS cymwysedig yn bennaf am hanes sicrhau’r yn yr ‘Woodlands’. Yr oedd amryw • Trefnydd blodau arbenigol ar gyfer priodasau brydles ac adeiladu’r capel, llawer o hen frodorion Mynach yn y • Pob Achlysur Arbennig iawn ohono trwy lafur cariad. cyfarfodydd a chafwyd cyfle i ail- • Angladdau • Gweithdai Trefnu Blodau Soniodd Mr Lewis am ei atgofion fyw yr hen amser – amser dedwydd • Cynigir Gwasanaeth Personol i ateb eich am dri o hen flaenoriaid yr eglwys bore oes. holl ofynion sef Dafydd Jones, Llythyrdy; Yna, yn yr hwyr cafwyd dwy • Gellir trefnu ymweliadau yn y cartref yn John Jones, Llain a Sam Williams, bregeth, un gan y Parch. Victor ystod profedigaeth i drafod blodeugedau Maesmynach. Thomas a’r llall gan y Parch Cafwyd rhai atgofion hefyd gan Stephen O. Tudor, Caernafon gyda’r Mrs Pugh o Daliesin, a merch i Parch. D. Lewis Evans yn cymeryd David Davies, un o’r blaenoriaid rhan. cyntaf, a hefyd cafwyd gair gan y Cafwyd cyfarfodydd hyfryd ar Parch. Clifford Roberts, . hyd yr amser a bu’r haul hefyd yn Yn 1862 yr oedd yma 177 o aelodau gwenu i wneud y dathliad ym mhob yn yr Ysgol Sul gyda 20 o athrawon. rhyw ffordd.

Fy hoff dro cefais fy rhyfeddu gyda’r olygfa – ac yn teimlo’n gywilyddus braidd nad oeddwn wedi cerdded y llwybr yma o’r blaen. Wrth Pisgah – Llanfihangel – Cwm Rheidol ddilyn y llwybr i lawr am y cwm, daeth yn Cyfnod digon rhyfedd oedd y cyfnod clo amlwg nad oes llawer o bobl yn eu troedio pan oedd yn ei anterth ond un peth da sydd gyda’r gwyrddni yn wyllt yno. Roedd yn serth wedi dod ohoni yw ein bod ni wedi dod i mewn mannau ac yn crwydro’n igam ogam adnabod ein hardal leol tipyn gwell. Wrth lawr y mynydd. A dyma ni’n cyrraedd gorsaf i’r cyfnod clo dynhau sylweddolom yn go drên Rhaeadr Rheidol. Cawsom hoe fach yn y fuan byddai’n rhaid dod o hyd i hobi gan Y cwm yn estyn i fyny tuag at Bontarfynach. fan i werthfawrogi’r golygfeydd eto. Dilynom nad oedd unrhyw bêl-droed ymlaen i Mike trac y rheilffordd wedyn yn ôl am Aberffrwd wylio a dim siopau ar agor i fi grwydro ar Cario ymlaen i ddringo gan oedi bob hyn a gan barhau i edmygu’r yn ei ddydd Sadwrn! Gyda’r tywydd mor braf, hyn i werthfawrogi yr olygfa brydferth tu ôl i holl ogoniant oddi tanom. Daethom wedyn i penderfynom ddechrau cerdded. O dan ni. Cyrhaeddom y grid gwartheg ac edmygu’r Nant yr Onen a dringo fyny llechwedd eitha gyfyngiadau y cyfnod clo, doedd dim hawl olygfa odidog yn y pellter yn ymestyn o’r llyn serth gyda hen hewl gart yn rhan ohono, nes gyrru i fynd am dro felly dyma ni yn edrych yr holl ffordd ar hyd arfordir Bae Ceredigion. cyrraedd y brig wrth ymyl hen gapel Pisgah ar y map a dechrau cynllunio i le roeddem Rhaid dweud taw dyma un o’m hoff olygfeydd a ninnau yn falch i gyrraedd adre! Roedd yn am fynd. Dechreuom trwy fynd o gwmpas - mae’n hudol tu hwnt ac yn fy rhyfeddu bob daith o 18km a ninnau wedi blino’n lan ond Pisgah a cherdded ar hyd y llwybr sydd yn tro dwi’n ei weld. Parhau i ddringo a gweld hefyd yn falch iawn ein bod wedi ei chyflawni. arwain i lawr i Aberffrwd ac i nôl ar y hewl. Carreg Gwyllfihangel yn y pellter. Ymlaen Rydym wedi dod ar draws llawer o Ar ôl ychydig wythnosau, aethom yn fwy wedyn am Trisant a throi i’r chwith tuag at y lwybrau hyfryd na fuom erioed arno o’r mentrus a dechrau cerdded ymhellach. briffordd. Unwaith cyrhaeddom y heol fawr blaen ond dwi’n meddwl taw y wac yma Dyma ni yn penderfynu cerdded o roeddem wrth ein boddau yn edrych i lawr ar oedd yr un mwyaf trawiadol a ninnau’n Pisgah ar hyd yr hewl i lawr i Lanfihangel. Gwmrheidol a’r coedwigoedd a’r afon Rheidol dweud wrth bawb amdani ac yn falch iawn Cawsom dywydd arbennig ac efo’r hewl yn troelli fel neidr. Cyrhaeddom y troad am ohonom ar ôl cerdded mor bell! Mae sawl mor dawel, roedd yn heddychlon iawn. Aberffrwd a phenderfynu gallwn gario ymlaen llwybr ar ôl gyda ni o fewn yr ardal leol Cerddom i lawr rhiw Sarnau a mwynhau ychydig – roedd golygfeydd Cwmrheidol wedi i grwydro eto felly cario ymlaen fyddwn gweld y pentref oddi tanom a thŵr yr ein denu ni i fentro ymhellach a’r coesau’n dal i ni gan werthfawrogi a rhyfeddu’r ardal eglwys yn glir i’w weld. (Mae llwybr weithio felly i lawr a ni a throi ar lwybr cerdded brydferth rydym yn byw ynddi ac yn lwcus hefyd yn mynd trwy Llwyncrychyddod ger y bocs halen dros y caeau. Cyrhaeddom iawn i’w alw’n adref. Er i’r cyfnod clo fod yn ond penderfynom gadw i’r hewl). Dyma ddiwedd y caeau a dyma ni a’r Cwm yn ei holl amser digon rhyfedd a gofidus, rydym wir ni wedyn yn mynd allan o’r pentref gan ogoniant oddi tanom – am olygfa odidog! wedi mwynhau crwydro ein cynefin a dod ddilyn yr heol sy’n mynd i Drisant a mynd Roeddem yn gallu gweld am filltiroedd ym i’w adnabod yn well. heibio fferm Pendre a Phlas y Creuddyn. mhob cyfeiriad a ninnau mor uchel. Yn wir, Mair Carruthers

Yr olygfa rhwng Llanfihangel a Thrisant. 6 Y DDOLEN RHIFYN 462 AWST 2020

Ar ôl i chi lenwi’r croesair, bydd y llythrennau yn y rhes uchaf a’r llythrennau yn y rhes isaf, yn eu trefn, yn sillafu tri gair, sef tri pheth sydd gan Aberystwyth i’w cynnig yn yr haf. gan Sian Lewis Anfonwch y tri gair at [email protected] oesa neu drwy’r post i Gelli Aur, Cwrt y Cadno, 1 2Cr 3 4 i5r 6 Llanilar, SY23 4PS erbyn 14 Awst. Mi fydd yr atebion cywir yn mynd i’r het a’r enillydd yn 7 8 derbyn tocyn llyfr gwerth decpunt.

Ar draws 7. Mm! I rai gall hwn fod yn enw hyfryd i ferch. (Anagram) (6) 9 10 8. Gwlad yr ------, gwlad i Abraham a’i ddisgynyddion (6) 9. Math o aderyn bach a welir yn aml yn yr ardd (4) 11 12 13 10. Un ffordd o fynd allan o’r tŷ (4,4) 11. Cernod, clowten (7) 12. Gwenyn meirch (5) 14 15. Defnyddiwch hwn i liwio’r wal. (5) 17. Mynd o le i le (7) 15 16 17 18 20. Parc Natur ------, ger cwrs golff Aberystwyth (8) 22. Puerto ----, ynys yn y Caribî (4) 19 23. Prifddinas y Philipinau (6) 24. Kigali yw prifddinas y wlad hon yn Affrica (6) 20 21 22 I lawr 1. Trosedd ------yw ymosod ar rywun am ei fod yn perthyn i genedl arbennig. (6) 2. Nionyn (8) 23 24 3. Mynd i ffwrdd (7) 4. Cloc ----- sy’n ein deffro (5) 5. Naid driphlyg: ----, cam a naid (4) 6. Mynd drwy brofiad unwaith eto yn eich dychymyg (3-3) 13. Roedd marchogion Arthur yn chwilio -- - Atebion Croesair Gorffennaf ----- Sanctaidd. (2,1,5) Ar draws 7. hwylio 8. iâr fach 9. Dior 10. ofergoel 11. anfoneb 12. raffia 15. carthu 17. talebau 14. Parc ------, parc siopa yn Llanelli, sydd â’r 20. Albanwyr 22. gardd 23. ddarfod 24. eiliad un enw â gwaith dur lleol. (7) I lawr 1. mwmian 2. ôl i’r dorth 3. roboteg 4. fideo 5. orig 6. racedi 13. Abergele 14. nadroedd 16. Weithiau: ar ------(6) 16. ail-law 18. afreal 19. gwydn 21. ar fy 18. Mae’r rhain yn gwibio i’r gofod. (6) Geiriau cudd: Môr-forwyn ddel (yn ôl ffermwr o Lanfarian ac un ar ddeg o dystion eraill) 19. ----- Jane Rees, ‘Cranogwen’ (5) Llongyfarchiadau i enillydd rhifyn Gorffennaf sef Eirlys Hughes, Bontgoch. 21. Gallwch goginio sosejys dan y ----. (4)

Siop Llanfarian GWASANAETH DEIAN REES Dewis helaeth o nwyddau GARDDIO MYNACH Peintiwr ac Addurnwr Gwasanaeth dosbarthu i gartrefi - Torri Porfa, Sietynau, Tirlinio, Glannant, Stryd y Capel papurau dyddiol a.y.y.b Tregaron SY25 6HA Ar agor bob dydd o’r wythnos Chwynu a Dal Gwaddod Galwch i’n gweld Gwasanaeth cyfeillgar a phrisiau rhesymol 01974 298 615 Ffoniwch Meirion: 07792457816 / 01974 261758 07900 174 699 01970 612 067 e-bost: [email protected] (tecst yn unig)

JONATHAN LEWIS Saer Coed / Adeiladydd 01970 880652 07773 442 260 GWTERI ALWMINIWM DI-DOR Bronllys, Aberystwyth SAER COED . GWAITH TO . ADEILADWR . ASIEDYDD RHIFYN 462 AWST 2020 Y DDOLEN 7

Llanafan

Nodiadau Natur Gohebydd: Alwena Richards, Awel y Bryn (01974 261382) gan Ann M. Davies ac Ian Sant (Ffotograffydd)

Chwys yr Haul – mae’n codi dau ddarlun yn fy llawn hadau duon sgleiniog ar goesau tal. Graddio meddwl i. Nid yw’r cyntaf yn dygymod yn dda iawn Sylwais fod llawer o’r codau hyn wedi eu Llongyfarchiadau i Elan Evans, a fi pan fydd yr haul yn danbaid a finne’n gorfod rhacso ac wedi gweld Coch y Berllan roeddwn i Hendre Rees ar raddio gyda 2.1 dianc i’r cysgod am ryddhad. Ond mae’r ail ddarlun yn eithaf drwgdybus. (Bu erlid ar yr adar hyn ym mewn Amaethyddiaeth gyda Busnes yn hyfryd. Wedi croesi rhyd ar draws y ffordd yn y mherllannoedd Lloegr oherwydd eu hoffter o o Brifysgol Aberystwyth. Pob lwc ac bryniau mae gardd naturiol wrth ymyl y nant frysiog fwyta blagur y coed ffrwythau yn y gwanwyn). hapusrwydd yn y dyfodol. yn tynnu fy llygad. Rhaid aros i fusnesa! Mae’r Cafwyd tystiolaeth yn go fuan trwy ffenest y blodau melyn yn ddigon adnabyddus ond gan eu portsh. Fflach o goch ac yna gweld y ceiliog wrthi bod wedi agor nid yw’r llun yn dangos y dail sy’n yn bwyta’r had o’r ffrwyth. Bu yn ddigon deheuig rhoi yr enw i’r planhigyn. a thrwm i dynnu’r goes ar KANGALOOS Mae Llafn y Bladur yn enw i lawr er mwyn gallu sefyll Gwasanaeth Hurio perffaith arno gan fod y ar y ddaear i wledda. Toc dail ifainc yn gwmws fel wedyn dyma’r iâr llwydaidd Toiledau Symudol a ffurf llafn pladur. (Mae rhai a dau gyw mawr yn ymuno Gwacáu ‘Septic Tanc’ ohonom yn dal yn ddigon a gwibio o un blodyn i’r Cysylltwch â Iwan ar hen i gofio pladur wrth ei llall tra’r ddau gyw yn sefyll gwaith!) Planhigion tir gwlyb eu tro ar y ffens i gael eu 01974831266 neu mawnog yw’r rhain ynghyd siâr. Roedd yr olygfa yna yn 07855364947 â’r Gribell Goch oedd yn werth y rhacso ar y blodau blodeuo gerllaw. Ond yr yn yr ardd a siawns na fydd un dynnodd fy sylw manwl digon o hadau ar ôl i dyfu oedd Chwys yr Haul gyda eto blwyddyn nesa. dail bach crwn cochlyd a Dwy flynedd yn ôl bu rheiny yn sgleinio gan y cnwd da o fadarch yn yr ‘chwys’ fel gwlith. (Gwlithlys ardal yma ond dim i’w yw’r enw swyddogol ar y gymharu a’r doreth eleni. planhigyn diddorol hwn). Mae nhw wedi dod yn Math o glud naturiol yw’r gynnar yn ôl y disgwyl chwys hwn sydd yn diferu wedi’r gwres a wedyn y ar flaenau blew cryfion ar y dail. Wrth i bryfetach glaw diwethaf yma. Roedd eu gweld yn tyfu ar y gael eu denu gan y lliw a glanio ar y ddeilen mae’n banc gerllaw yn tynnu dŵr o ddannedd a rhaid rhy hwyr erbyn iddyn nhw gael eu dal yn y glud. oedd mynd i wiwera. A dyna beth oedd golygfa Yna yn araf deg mae’r ddeilen yn crynhoi at ei – cylchoedd o soseri gwynion a rhai wedi hen gilydd nes dal y pryfyn o fewn ei chwpan caeedig. sychu a crimpio yn yr haul. Roedd gormod yno Mae’n arllwys ensymau drosto ac yn ei dreulio i hyd yn oed fi eu casglu a roeddwn i yn gallu cyn amsugno’r daioni ohono. Mae’n gwneud hyn bod yn eithaf dethol wrth ddewis y rhai gore. Yn oherwydd fod angen yr elfennau sydd ynddo gan drawiadol hefyd oedd y cylch o laswellt gwyrdd fod y tir dan ei wreiddiau yn rhy wael i ddarparu tywyll ble tyfai’r madarch, wedi cael mantais yr hyn sydd ei angen arno. Pan fydd y ddeilen amlwg o bresenoldeb y ffwng. Dan wyneb y yn agor eilwaith bydd sbarion y pryfyn yn gallu ddaear mae’r ffwng yn tyfu fel edau ac yn lledu cael ei chwythu bant a’r trap yn barod am y pryd allan mewn cylch o’r canol. Dyna sy’n ffurfio’r CARPEDI nesa. Gwlithlys yw’r enw swyddogol arno. (yr enw cylch. Mae Rhedyn Ungoes yn dangos yr un math K&M Saesneg yw Sundew – fel rhyw gyfuniad o’r ddau o batrwm. Wrth dyfu mae’n cynhyrchu hylifau i enw Cymraeg). Roedd blagur blodau ar rhain hefyd fwydo ar y gwrtaith domlyd tanddaearol ac mae’r Ffôn: ond nid oedd yr un wedi agor yn llwyr. Clwstwr rhain o fantais i’r porfa. Wedi cael yr amodau 01974 251656 o flodau bach gwynion ar goes hir sydd ganddo ffafriol mae’r ffwng wedyn yn ‘ffrwytho’ gan fwrw Ken: ond oherwydd y tywydd oeri nid oedd wythnos tyfiant ar i fyny a hwnnw yn ffurfio’r madarch yn ddigon hir i’r blodau agor. Bydd yr ardd fach yn adnabyddus yn rhyfeddol iawn. Mae’r patrwm o 07970 045129 dlws iawn bryd hynny. dagellau pinc mor drefnus ac yna yn troi eu lliw Meirion: Nid yw tlws yn air ddigon cryf i ddisgrifio aderyn wrth i’r sborau aeddfedu. Toc bydd y lliw yn rhyw sydd wedi dod i’n gardd ni yn amlach eleni nag fath o binc-frown – yr hyn a elwir yn liw madarch 07811 479791 erioed. Mae gan geiliog Coch y Berllan gorff lliw a dyna’r madarch mwyaf blasus yn fy nhyb i. Pan rhosyn a’r pen du yn ei wneud yn drawiadol dros fyddan nhw wedi troi yn frown tywyll maen nhw GWASANAETH ben. Gwelwyd ef i ddechrau yn gwledda ar hadau’r yn dechrau cael eu saethu allan i’r ddaear a’r GWERTHU N’ad Fi’n Angof sy’n hadu a thyfu’n doreithiog llwch brown yn lliwio’r glaswellt. Nid dychymyg A GOSOD yn yr ardd bob gwanwyn. Mae nhw a Troed y yw fod madarch gwyllt y maes yn fwy blasus Golomen (Blodau’r Sipsi) yn rhoi gwledd o liw na’r madarch a brynir yn y siopau. Y tagellau a’r wedi i’r blodau cyntaf wywo. Diddorol yw enw sborau sy’n gwneud y blas ac os sylwir mae llai hwn hefyd. Columba yw’r gair Lladin am golomen o’r rhain ar y rhai sy’n cael eu tyfu mewn seleri Cofiwch a Columbine yw’r enw Saesneg. Os creffir ar lun tywyll. Mae mwy o ‘gnawd’ gwyn ar rheiny a llai o gefnogi eich da o’r blodyn nid oes angen dychymyg i weld flas felly. Hefyd maen nhw yn cynhyrchu hanner pump colomen a’u pennau yn dynn yn ei gilydd y sborau – dwy am bob pedair yn y rhai gwyllt. busnesau mewn cylch. Mae’r gwenyn wrth eu bodd gyda Dyna pam mae’r rhywogaeth ‘bisporus’ = dau sbôr lleol nhw ac o ganlyniad mae’r pump cod hadau yn yw eu henw. Rhowch i fi y rhai gwyllt bob tro! 8 Y DDOLEN RHIFYN 462 AWST 2020 Cywilydd y ‘Cadw mi gei’

Ar ôl y gwanwyn crasboeth gawso’ ni dydw i ddim am gwyno gormod am y nifer o ddyddiau glawog rydy ni wedi gael yn ystod yr wythnosau diwethaf. O leiaf ma fe’n gyfle i wneud gwaith dan do, tacluso siediau a garej, a didoli a chael gwared hen bapurau a deunydd yn y tŷ. Dyna be fues i’n wneud yr wythnos o’r bla’n. Mynd drwy hen ddogfennau a llythyron, gwagu droriau a gwaelod y ddesg. A dyna pryd y des i ar draws y ‘Dyn du’. Doeddwn i heb ei weld ers blynydde. Rydw i’n credu bod e bron mor hen a fi. Gwell i mi egluro mai ‘Cadw mi gei’ yw’r ‘Dyn du’, ac ynddo fe rown i’n arfer cadw arian poced ac arian ‘calennig’ pan yn blentyn. Dydw i ddim yn gwybod o ble da’th e, a doeddwn i ddim wedi sylwi ar y geiriau hollol aflednais rhaid aros tan 1862 i hynny yn Memphis, Tennessee. Dyna ddwywaith mwy o gyfoeth na sydd ar ei gefn nes i mi edrych ddigwydd yn yr Unol Daleithiau. symbylodd y diweddar Barchedig theulu croenddu. Erbyn heddiw, yn ofalus arno fe y dydd o’r bla’n Dyna pryd y gwnaeth yr Arlywydd T J Davies (un o feibion fferm er bod y ffigurau wedi codi sef: ‘JOLLY NIGGER BANK’. Fe wn Abraham Lincoln gyhoeddi Sarnau Fawr, Capel Seion) i fynd mae’r bwlch mewn cyfoeth wedi bod un o’r geiriau yna yn hollol ‘Proclamasiwn Rhyddhau ati i ysgrifennu ei lyfr cynhwysfawr ymestyn hyd yn oed yn fwy. annerbyniol erbyn hyn, ac fel ergyd Caethweision’. Cyflwynwyd y ‘MARTIN LUTHER KING’ (Gwasg Yng Nghymru a Lloegr mae pobl o wn fe ddaeth ymgyrch ‘Black proclamasiwn yn ystod y Rhyfel John Penry 1969) sy’n amlinellu groenddu 40 gwaith yn fwy tebygol lives matter’ i grafu fy nghydwybod Cartref hynod waedlyd, pan bywyd yr ymgyrchydd o Tennessee. o gael eu hatal a’u harchwilio gan yr wrth sylweddoli am yr amryfal oedd taleithau’r gogledd, oedd Cofiaf y tro cyntaf i mi ddarllen y llyfr Heddlu na phobl wyn, er nad yw’r ffyrdd ma’r dyn du ei groen wedi, yn cefnogi Lincoln yn ymladd yn gwych hwn sy’n croniclo’n gryno ystadegau yn cefnogi hynny o ran ac yn parhau i gael ei amharchu a’i erbyn taleithiau’r de, lle roedd hanes caethwasiaeth, ynghyd â’r drwgweithredu. Does ryfedd felly ddibrisio. perchnogion y caethweision yn modd y daeth Martin Luther King bod y pencampwr Ceir Fformiwla Ddiwedd mis Mai fe gafodd y gŵr gwrthwynebu. yn weinidog ac yn brif arweinydd yr 1 Lewis Hamilton (sef yr unig croenddu George Floyd ei dagu Doedd cyflwyno Deddf yn y ymgyrchu. yrrwr croenddu yn y Rasus Ceir bron i farwolaeth gan heddwas Senedd ym 1833 ddim yn fater Mae dros hanner can mlynedd Fformiwla 1) ar flaen y gad yn yr gwyn yn Minneapolis, a bu farw syml chwaith, achos fe gostiodd yn wedi mynd ers i’r ‘Civil Rights Act ymgyrch. yn yr ysbyty yn ddiweddarach y ddrud i lywodraeth Prydain. Bydd ’ ddod i rym ym 1964, ond faint o Roedd dod ar draws y ‘Cadw diwrnod hwnnw. Fe achosodd rhai ohonoch yn synnu o glywed newid sydd wedi bod o safbwynt mi gei’ y dydd o’r blaen yn atgof ei ddioddefaint cyhoeddus ar y bod perchnogion y caethweision y duon yn America? Mewn poenus i minnau bod cysgod stryd y momentwm i filoedd ar ym Mhrydain wedi cael taliadau gwirionedd mae anghyfartaledd hualau’r dyn du wedi treiddio filoedd ar draws yr Unol Daleithiau iawndal hael iawn o dan ‘Ddeddf yn rhemp o hyd mewn meysydd yn ddiarwybod i bob rhan o i ymgyrchu dan faner ‘Black Iawndal Caethweision 1837’. megis addysg, cyflogaeth a chyfle gymdeithas, do, hyd yn oed i gefn Lives Matter’. O fewn dim roedd Cafodd £20 miliwn ei glustnodi er teg. Ym 1968 ar gyfartaledd roedd gwlad Ceredigion. ymgyrchoedd tebyg wedi lledu mwyn di-golledi’r perchnogion, teulu croenwyn yn berchen Aled Evans ar draws Prydain a thu hwnt gyda oedd yn cyfateb i 40% o incwm y rhai yn targedu cofgolofnau i’r rhai Trysorlys yr adeg hynny. Dim ond hynny a fu’n flaengar drwy elwa o’r ym 2015 y cafodd cyfanswm y fasnach gaethwasiaeth. ddyled ei thalu nôl gennym ni fel Bu’r farchnad gaethwasiaeth yn trethdalwyr! Trydan ffynhonell o gyfoeth ddihysbydd Wrthgwrs, dydi ymgyrchu dros i filoedd o deuluoedd gwyn yn yr hawliau i’r bobl dduon yn ddim byd Unol Daleithiau a Phrydain. Ym 1662 newydd, ac fe fydde chi’n meddwl WILL DAVEY rhoes Brenhines Coron Prydain ar bod y frwydr wedi eu hennill hanner Electrical & AV y pryd nawdd i ‘The Company of canrif yn ôl yn yr Unol Daleithiau. Royal Adventurers’, sef y cwmni Ond na, mae’r anghyfartaledd yn cyntaf i gael ei sefydlu i farchnata parhau yn yr Unol Daleithiau hyd caethweision. Ers hynny mae staen heddiw, ac yma ym Mhrydain hefyd Certified Electrical Installation Gosodiad Trydanol Ardystiedig caethwasiaeth wedi treiddio’n o ran hynny. Audio, Visual & Data Sain, Gweledol & Data ddwfn drwy lawer iawn o deuluoedd Fel un o ieuenctid y chwedegau, CCTV CCTV cyfoethog a chyffredin Prydain. rwy’n cofio ymgyrchoedd y duon i Inspection & Testing Arolygu & Phrofi Er i’r camau tuag at wared y ennill cydraddoldeb a hawliau, a neb APPROVED diwydiant dieflig gychwyn ym yn fwy blaenllaw na Martin Luther NYTHFA, PANTYCRUG, ABERYSTWYTH SY23 4EF CONTRACTOR Mhrydain ym 1833 gyda ‘Deddf King. Cael ei drywanu i farwolaeth 07581 173 684 / 01970 880593 [email protected] @trydanwilldavey Diddymu Caethwasiaeth’, bu’r fu ei dynged yntau yn Ebrill 1967 RHIFYN 462 AWST 2020 Y DDOLEN 9

Pen blwydd Hapus

Pen blwydd hapus iawn iti Emrys Albin yn bump oed ar 7 Awst. Cariad Mawr oddi wrth Dadcu a Mamgu Trem y Môr. xxx Pen blwydd hapus arbennig i Mamgu Trem y Môr Penblwydd hapus iawn i Magi Haf Davey yn 1 oed Pen blwydd hapus i Haf, Gilfach Goch, New Cross hefyd sy’n dathlu ei phenblwydd yn 75 mlwydd ar 9 Awst. Cariad mawr Mami, Dadi a Lili Mair xxxx a fydd yn 8 oed ar 3 Awst. oed ar 12 Awst. Welwn ni chi gyd cyn hir!

Edrych nôl Mae’r cyfnod clo wedi bod yn gyfle da Affrica. Mae tair medal a gafodd am ei i glirio cypyrddau. A dyna oeddwn i’n ei wasanaeth i’r fyddin yn cael lle parchus gyda wneud un diwrnod pan ddeuthum ar draws ni yn y cwpwrdd gwydr, ond yr hyn sy’n darn o’r Welsh Gazette, mis Mawrth 1938 drist yw’r nodyn byr sydd wedi’i gynnwys gyda’r penawd ‘£200 or Ten Cows’. Roedd yn y bocs bach sy’n dweud: ‘The Under- yr erthygl yn adrodd hanes William Evans, Secretary of State for War presents his Tynewydd, Llangwyryfon, sef hen Ddadcu complements and by Command of the Army i Gareth, a oedd wedi ennill y wobr gyntaf Council has the honour to transmit the mewn cystadleuaeth trwy’r Deyrnas Unedig enclosed Awards granted for service in the am osod 10 llun o wartheg Shorthorn mewn war of 1939 – 45. The Council share your trefn, o’r gorau i’r gwaethaf. Dwi’n siwr y sorrow that Corporal W E Evans in respect byddai wedi bod wrth ei fodd gyda Rali of whose service these Awards are granted Rhithwir CFFI Ceredgion eleni, gan fod y did not live to receive them.’ cystadlaethau barnu stoc yn sobor o debyg, Hefyd i’w drysori mae llythyr a anfonodd at lle roedd rhaid i’r aelodau i osod lluniau Ivy May, tridiau cyn iddo gael ei ladd. Yn y o foch, defaid, gwartheg godro a bîff yn llythyr mae’n dweud ‘I’ve been on the front Cet Gwenllian Lloyd, Gilfach, Llangwyryfon nhrefn teilyngdod. line for 15 days now,’ ‘the noise is terrific’. fydd yn dathlu ei phen blwydd yn 10 oed ar 22 Mae’r erthygl yn adrodd hanes William Yna a ymlaen i ddweud – ‘I wonder if there Gorffennaf. Cariad mawr, oddi wrth Dad, Mam a Evans, gan ddisgrifio sut y dechreuodd will be an eisteddfod at Llanilar tonight Harri xxx ffermio yn Crugarn, Cilcennin ar ôl bod yn being it is good Friday. I wish I could be gweithio yn y pyllau glo. Symudodd i ffarm there’. Tŷ Newydd Llangwyryfon yn 1918. Ganwyd Do, aeth y dasg o glirio’r cwpwrdd yn Trefnwyr Angladdau 14 o blant i William a’i wraig, Jane, ond bu 4 llawer hirach nag a feddyliais. Cyfle i ohonynt farw yn ifanc iawn (llai na blwydd edrych nôl ar hanes, a chyfle i ystyried pa C.T. Evans a hanner). Un o’r merched oedd Ivy May, mor ddychrynllyd o anodd oedd bywyd i Perchnogion Gwyn & Janet Evans sef Mamgu Gareth ac un o’r meibion oedd rai o’n cyndeidiau. Wrth gwrs, mae heriau Eilir Evans a aeth i’r Ail Rhyfel Byd, ond yn gwahanol yn ein wynebu heddiw ond gallwn Gwasanaeth Angladdol Teuluol Cyflawn anffodus, ni ddaeth byth yn ôl. Cafodd ei ni hefyd fod yn ddiolchgar am gymaint o Wedi ei arwain yn Bersonol gyda Urddas ladd yn 26ain oed yn Tunisia ac mae wedi bethau. Capel Gorffwys Preifat, Gwasanaeth Ddydd a Nôs cael ei gladdu miloedd o filltiroedd i ffwrdd Cadwch yn ddiogel. 01970 820 013 [email protected] o’i gartref yn Llangwyryfon, yng Ngogledd Eirwen Williams (Tŷ Newydd) Brongenau, , Aberystwyth SY24 5BS 10 Y DDOLEN RHIFYN 462 AWST 2020

Cwmystwyth

Eglwys Newydd Hafod Gwellhad buan Mae aelodau a ffrindiau’r eglwys Dymunwn wellhad buan i Phyllis yn ddiolchgar iawn i Fferm Wynt Kinney ar ôl iddi syrthio a thorri Cefn Croes am ariannu gwaith ei phigwrn yn ddiweddar. Hefyd torri’r borfa yn y fynwent eleni. dymunwn wellhad buan i Peter Unwin, Tŷ Mawr ar ôl iddo gael Llongyfarchiadau llawdriniaeth yn yr ysbyty. Llongyfarchiadau i Anna Heledd Whitfield, wyres i Eluned a John Côr Merched Bro’r Mwyn Afallon, am ennill gradd BA Mae’r misoedd diwethaf wedi bod dosbarth cyntaf mewn Ieitheg o yn gyfnod unig i bawb. Roedd y Brifysgol Caerdydd. Mae Anna yn côr yn gweld eisiau cymdeithasu Pen blwydd hapus arbennig iawn i ferch i Kathryn a gafodd ei magu a chanu. Penderfynwyd dod at eu Megan Morgan, Pentre a oedd yn yn y Cwm. Da iawn ti Anna. gilydd ar y we trwy’r ap ‘Zoom’ i 18 ar 4 Gorffennaf. fwynhau canu, cynnal nosweithu cwis a bingo. Mae’r zoom wedi ei ariannu gan Fferm Wynt Cefn Croes. Roedd hi’n hyfryd i’r

aelodau cael gweld ei gilydd eto ac maent yn ddiolchgar dros ben

i FfermWynt Cefn Croes am eu

rhodd hael.

[email protected]ÊD A GWEITHRED Diffribriliwr 4-25 Ionawr (oriau agor: Mercher i Sadwrn:Morlan, 10-12 & 2 -4) Er gwybodaeth, mae 2 diffribriliwr ArddangosfaMorfa am Mawr, wrthwynebwyr yn y pentre. Mae 1 tu allan i cydwybodol, recriwtio, heddwch a dal swyddfa Pwllpeiran a’r un arall yn eichAberystwyth tir yn y Rhyfel Byd Cyntaf. y ciosc ffôn gyferbyn a tŷ fferm SY23 2HH DONALD BRICIT Pentre. 01970 617 996 A STRYD Y DOMEN Aelodau Côr Bro’r Mwyn yn mwynhau cyfarfod dros zoom! 7.30, 11 a 12 Ionawr Cwmni Morlan yn cyflwyno anterliwt gyfoes o waith saith o feirdd. Tocynnau: £4 (ar gael o Morlan) • Cawodydd mynediad

rhwydd - stafelloedd

morlan.cymru gwlyb 01970-617996; [email protected] • Adnewyddu Gosod a chynnal systemau trydanol stafelloedd ymolchi • Gosod larymau tân a’u cynnal • Gwresogi olew a • Goleuadau argyfwng Adeiladwr Cyffredin gwaith plymio • PAT (profi offer cludadwy) • Adnewyddu eiddo • Profi ac arolygu rheolaidd • Gwaith gosod teils • Gosod a chynnal systemau teledu cylch cyfyng (CCTV) • Gosod lloriau • Systemau dŵr a gwresogi diogelwch • Gosod ceblau rhwydweithiau cyfrifiadurol a’u hardystio Ffôn: 01970 630202 Ffôn: 01970 626609 E-bost: [email protected] E-bost: [email protected] Ffôn: 01970 615400 E-bost: sales@afanbility. Ystafell arddangos ar agor yn: Uned 25 Ystad Ddiwydiannol Glanyrafon Cefnogi bywyd annibynnol Llanbadarn Fawr ar draws Canolbarth Cymru Aberystwyth SY23 3JQ (Ar bwys Canolfan ailgylchu gwastraff cartref) & Oriau agor: HAMDDENA AWYR AGORED Dydd Llun - Dydd Iau: 10-7 Dydd Gwener - Dydd Sadwrn: 10-5 Dydd Sul: 10-4 RHIFYN 462 AWST 2020 Y DDOLEN 11

Ysgol Gynradd Llanilar Llanilar Marathon Mai Yn ystod mis Mai roedd yr ysgol wedi cyflawni Gohebydd: Beti Griffiths, Lleifior, Cwm Aur; her arbennig drwy gefnogi digwyddiad rhithiol Iola Alban cyntaf hosbis Tŷ Hafan. Mae Tŷ Hafan yn le arbennig iawn sy’n cynnig gofal i blant a phobl ifanc sy’n byw bywydau byr. Yr her oedd i bob Genedigaeth disgybl gadw cofnod wythnosol o’r milltiroedd/ Llongyfarchiadau mawr i Arwyn ac Emma, Clos camau yr oeddent yn cerdded, rhedeg, sgipio Henri, ar enedigaeth eu mab, Osian. neu hyd yn oed seiclo, a hynny gan gofio Enfysau gobaith. Gwaith celf y disgyblion. Pob dymuniad da iddo wrth Dad cu, Mam gu, dilyn rheolau aros gartref a chadw pellter Wncwl Dilwyn a Wncwl Gareth, Pengraig Peris. cymdeithasol Llywodraeth Cymru. Cafodd y disgyblion eu noddi gan deulu a ffrindiau a Carmel llwyddwyd i godi £653! Diolch yn fawr i bawb Cofion a dymuniadau da: a gefnogodd yr elusen drwy noddi’r disgyblion. Roeddem yn cyfeirio at arhosiad Gwyndaf Diolch hefyd i Jamie a Nia, ein Llysgenhadon Evans, Pentalar, yn Ysbyty Bronglais yn y rhifyn Efydd. Fuodd y ddau wrthi yn creu fideos diwethaf ac yn falch ei fod wedi cael dod cadw’n heini i’r plant ac yn cyfri camau/ adref. Erbyn hyn deallwn ei fod yn cael profion milltiroedd bob dosbarth yn wythnosol. ychwanegol, ac rydym yn dymuno’r gorau iddo. Rydym yn anfon ein cofion hefyd at Dai Ail-agor yr Ysgol Jones, Berthlwyd, sydd wedi symud o Ysbyty Braf iawn oedd croesawu disgyblion nôl Leisa a Steffan, Llysgenhadon Gwych yr ysgol, ar Bronglais i Ysbyty Tregaron am gyfnod. Rydym i’r ysgol mewn grwpiau bach dros y tair ôl iddynt dderbyn Gwobr Arian Unicef am ‘Ysgol sy’n parchu hawliau plant’. yn dymuno’n dda iddo ac yn gobeithio y bydd wythnos diwethaf. Roedd yr ysgol yn edrych yn cryfhau yn foddhaol. yn wahanol iawn i’r arfer ond roedd pawb yn hapus iawn i weld ei gilydd. Roedd rhaid Yn dilyn ymweliad rhithiol gan Unicef ar Gwellhad Buan cofio cadw 2 fedr oddi wrth ein gilydd trwy Ddydd Mercher, 15 Gorffennaf rydym bellach Bu Dai Jones yn Ysbyty Bronglais am rai ddilyn calonnau a thraed ar y llawr ac fe fuom wedi derbyn y Wobr Arian am fod yn ysgol dyddiau ond ar hyn o bryd yn atgyfnerthu yn yn golchi’n dwylo ac yn glanhau yn gyson. sy’n parchu hawliau. Buodd ein Llysgenhadon Ysbyty Tregaron. Dymunwn y gorau iddo. Cawn Edrychwn ymlaen at fis Medi er mwyn gweld Gwych, Leisa a Steffan, yn cyflwyno ein lawer o flas wrth wylio rhai o hen raglenni pawb nôl yn yr ysgol yn ddiogel. tystiolaeth i’r arolygydd mewn cyfarfod Teams. ‘Cefn Gwlad’ Dai yn ei afiaith wrth gwrdd â Rydym bob amser yn ymdrechu i greu’r chymeriadau diddorol. Mabolgampau amgylchedd dysgu gorau posibl i’n plant ac Doedd dim modd cynnal y mabolgampau mae’r cyflawniad hwn yn dangos ein bod wedi Oedfa’r Bore yn yr ysgol eleni oherwydd y coronafeirws, ymrwymo i hyrwyddo a gwireddu hawliau plant. Llongyfarchiadau i Sian Rees, merch Gwynfor a ond doedd hynny ddim yn mynd i stopio ein Diolch yn fawr i bawb sydd wedi gweithio’n Margaret Rees, Cwm Aur ar lunio a llywio Oedfa Llysgenhadon Efydd! Bu’r ddau wrthi yn creu galed er mwyn cyrraedd y nod. Ymlaen i’r aur! gofiadwy ar fore Sul beth amser yn ôl. Mae Sian fideos a chyfarwyddiadau ar gyfer y disgyblion yn Gyfarwyddwr y Mudiad Efengylaidd ac erbyn er mwyn iddynt fwynhau adref yn yr ardd. Ffarwel hyn wedi setlo yng Nghaerdydd. Dymuniadau Diolch Nia a Jamie am eich gwaith caled. Daeth diwedd tymor yn gyflym iawn i gorau iddi. ddisgyblion Blwyddyn 6. Er ei fod yn ddiweddglo Danfona fy Ffrind i’r Ysgol 2020 gwahanol i’r arfer roedd yn braf i weld y criw nôl Marwolaeth Mae’r disgyblion eleni eto wedi bod yn dysgu ar gyfer y 3 dydd Gwener olaf ar ddiwedd tymor Gyda thristwch y clywyd am farwolaeth Mrs. am ymgyrch sy’n agos at ein calonnau ni sef yr haf. Eirlys Ellis, Parc, y Bala ddechrau’r mis. Cofiwn ‘Danfona fy Ffrind i’r Ysgol’. Thema’r ymgyrch Roedd y dydd Gwener olaf yn un hwylus dros amdani hi a’i phriod, y diweddar Barchedig oedd ‘Cyfiawnder Hinsawdd ac Addysg i Bawb’. ben. Roedd nifer o fideos i wylio, o dalentau Bryn Ellis gydag anwyldeb a pharch pan oedd Bu’r disgyblion yn creu calonnau gwyrdd er amrywiol i atgofion doniol a melys. Rhaid Bryn yn Weinidog yn y fro. Yn ystod y cyfnod mwyn codi ymwybyddiaeth am yr hinsawdd cyfaddef roedd ambell ddeigryn, ond roedd hwn, bu am gyfnod, yn athrawes barchus iawn i ddysgu. Nid yw’r mynediad at addysg a llawer o wenu a chwerthin hefyd. yn Ysgol Llanilar ac yng nghanol ei llesgedd dysgu yn faes chwarae teg. Mae angen i hyn Diolch yn fawr i griw blwyddyn 6 am y anodd a hir fe fyddai’n cofio llawer o enwau’r newid – dylai addysg fod ar gael i bawb. rhodd o fainc newydd i’r ysgol. Fe fydd yn cael hen blant a fu’n ddisgyblion iddi gynt. Wedi defnydd da. cyfnod Llanilar a’r fro symudodd y teulu bach Hawliau Plant Ar ran disgyblion, staff a llywodraethwyr i Ofalaeth y Parc ger y Bala ond ni fu’r llwybr Llwyddwyd ym mis Mai i dderbyn y Wobr Efydd Ysgol Gynradd Llanilar hoffwn ddymuno pob yn hawdd. Bu farw eu hunig blentyn, Aled Unicef am ‘Ysgol sy’n Parchu Hawliau Plant’. llwyddiant i Flwyddyn 6 a’u teuluoedd ar gyfer mewn damwain car erchyll ger Croesoswallt. Buom yn gweithio’n galed iawn fel ysgol dros y y dyfodol a diolch o galon iddynt am eu gwaith O ganlyniad, dirywiodd iechyd y ddau ac cyfnod clo i barhau â gweithgareddau hawliau caled a chyfeillgarwch dros y blynyddoedd. ni fu bywyd yr un fath wedyn. Gorfu iddynt plant ac i gasglu tystiolaeth er mwyn anelu at y Dymunwn wyliau haf dedwydd a diogel i symud i Gartrefi Gofal ac roedd y consyrn yn Wobr Arian. bawb. fawr amdanynt. Mae gweddillion y tri annwyl bellach yn gorffwys ym mynwent Llanycil ger y Bala a medrwn ninnau yn y fro hon uno gyda’r bardd a ganodd:

‘Llawn eco yw Llanycil’.

Perthynas iddynt yw Rheinallt Llwyd, un o gefnogwyr y Ddolen a fu’n hynod deyrngar a ffyddlon iddynt yn awr yr angen. Cydymdeimlwn yn ddwys ag ef a’i deulu. Blwyddyn 6 Ysgol Llanilar, 2020. 12 Y DDOLEN RHIFYN 462 AWST 2020

Llanrhystud

Gohebydd: Mair Owens, Ynys Wen, Os oes gan unrhyw un ddiddordeb i sefydlu Agor Drysau’r Ysgol Pentre Isaf (01974 202260) grŵp yn y gymuned i fod yn rhan o’r prosiect, Roedd yna naws o gyffro wrth i ni ddisgwyl cysylltwch â’r clerc cyn gynted â phosibl. croesawu rhai o’n disgyblion yn ôl i’r ysgol. Os Cyngor Cymuned Llanrhystud Mae cyfrifon 2019/20 wedi’u paratoi, oedd yna deimlad o betruso o flaen llaw, mi Cyfarfu Cyngor Cymuned Llanrhystud ar 8 eu derbyn gan y cyngor a’u harchwilio’n ddiflannodd yn syth wrth nodi y wên fawr gyntaf Gorffennaf i drafod gohebiaeth a’r materion a annibynnol gan Mr A. Morgan. Diolchwyd lydan yn cyrraedd yr ysgol a sawl gwên arall i godwyd gan y Gymuned. iddo am ei adroddiad a rhoddwyd caniatâd ddilyn. Mor werthfawr yw gwên plentyn. Roedd O ran materion yn codi, roedd y Cyngor Sir i dalu ei ffi. Yna llofnododd y Cadeirydd yr yna awydd i roi cwtch enfawr i bob un ond dilyn wedi ateb ‘NA’ i newid yr arwydd ‘Give Way’ Adroddiad Blynyddol a fydd yn cael ei ddanfon y drefn a’r rheolau oedd rhaid ac mi fu’r plant yn i arwydd Stop ar gyffordd y B4337 a’r A487 at yr archwilwyr allanol, Grant Thornton, i’w fendigedig am wneud hyn. Plant o bob oed wedi oherwydd bod y gwelededd ar y gyffordd hon gymeradwyo’n derfynol. deall na fyddai pethau yr un fath ac mi roedd yna yn well na’r rheolau ar gyfer cyffordd Stop pan Adroddodd y Cyng. J. Evans fod angen reolau newydd i’w dilyn. Rydym mor falch o bob fydd cyflymder y traffig ar y briffordd yn 30mya. rhywfaint o atgyweiriadau ar y lloches bws un ohonynt dros y dair wythnos o agor ysgol am Hefyd, dim ond dwy ddamwain a gofnodwyd yn Heol Islwyn ac y bydd rhain ynghyd ac ail- gofleidio y newidiadau ac am greu awyrgylch a oedd wedi arwain at anafiadau personol ar baentio yn cael eu gwneud yn fuan. hyfryd o fewn y dosbarthiadau ac yn eu pocedi y gyffordd hon yn ystod yr ugain mlynedd Bydd y Cyfarfod Cyffredinol Blynyddol a’r bach diogel allan adeg chwarae. Gyda chyfuniad diwethaf. cyfarfod rheolaidd nesaf yn cael eu cynnal ar 2 o gael cwmni y plant yn yr ysgol a chael ffrydio Derbyniwyd adroddiad yr archwiliad blynyddol Medi 2020 am 7.30yh yn y Neuadd Goffa. byw yn sicr mi welwyd cip o’r haul yna sonnir a gynhaliwyd ym mis Mehefin gan ROSPA amdano fydd yn ymddangos ar fryniau dros pan oedd y cae chwarae ar gau. Rhoddodd yr Ysgol Gynradd Myfenydd Gymru gyfan. Y tro yma wrth gau gatiau’r ysgol adroddiad sgôr risg rhwng 0 a 6 i bob darn o Cyd weithio dros wyliau’r haf roedd yna obaith yn y grochan offer sy’n dangos bod y man chwarae yn cael Yn ystod y cyfnod clo cafodd plant yr ysgol gyfle ar waelod yr enfys. ei ystyried yn risg isel yn gyffredinol. Rhoddwyd i greu murlun o enfys sydd wedi bod yn arwydd caniatâd i dalu ei bil o £90.60. Mae’r Cyngor o obaith yn ystod y cyfnod cofid. Diolch i Llythyr Pwysig Cymuned wedi cynnal asesiad risg Covid19 o’r Bethan (Mam Eryn a Brac) am gydlynu y prosiect Os wnaethoch gael cip ar y Ddolen diwethaf cae chwarae a bydd y cae a’r man chwarae yn yma ac mi aeth nifer o blant ati i greu darn o’r mi fyddwch wedi darllen llythyron y plant at y ailagor o’r 20 Gorffennaf. Atgoffir y defnyddwyr murlun er mwyn ei roi at ei gilydd fel rhyw fath cyn Faeres Mari Turner ynglŷn a chyflwr y pwll y bydd rheoliadau coronofirws mewn grym o ‘zoom’ celf. Mae’r cyfanwaith celf i’w weld ar padlo ar y prom yn Aberystwyth. Yr wythnos yma ac ni chaniateir cŵn yn y cae chwarae – mae y wal gyferbyn a drws allanfa llawr uchaf Tesco. derbyniodd y plant lythyr o ddiolch am dynnu llwybr troed cyfagos â all cerddwyr cŵn ei Mae wir yn arwydd o beth gellir ei wneud pan sylw at y mater. Roedd Maeres Mari yn hoffi y ddefnyddio. ddaw pawb at ei gilydd. Diolch i bawb fu yn ran syniadau yn fawr iawn ac am rannu y syniadau Derbyniwyd ymgynghoriad ar gael gwared â o hyn a diolch i’r archfarchnad Tesco am y cyfle. gyda’r Maer newydd a chyngor tref Aberystwyth. ffônau talu BT. Mae’n gofyn a hoffech chi gadw Tybed a gawn weld ambell i syniad wedi ei y ffôn talu sydd wedi’i leoli ar Heol Islwyn, ei Rhedeg i’r Ysgol ddefnyddio wrth ddatblygu’r prom yn y dyfodol waredu neu ei fabwysiadu. Ar hyn o bryd, ar Roedd hi’n hyfryd, ar ddiwedd y tymor, cael agos. gyfartaledd, does neb yn ei ddefnyddio mewn derbyn rhodd o arian i’r ysgol wrth Trystan mis. Os oes gan unrhyw un farn, cysylltwch â’r a Teleri. Os cofiwch, mi wnaeth Trystan gael Blue Peter clerc, Christine Evans. y syniad o drefnu ras Santa cyn y Nadolig er Fel un o dasgau eraill yn ystod y cyfnod clo Mae’r cyngor cymuned wedi derbyn cynnig mwyn codi arain at Apêl Awtistiaeth a’r Ysgol cafodd y plant gyfle i wneud cais am fathodyn o becyn Gardd Bywyd Gwyllt am ddim sy’n ac mi wnaeth y ras godi yn agos i £1,000. ‘Blue Peter’ trwy ddanfon llythyr, darn celf, cynnwys gwely uchel, trelis, blychau adar, Roedd pawb yn gobeithio y byddai yna gyfle i gweithgareddau ymarfer corff neu cerddoriaeth blychau cynefinoedd, offer garddio, planhigion, gyflwyno’r arian o flaen yr ysgol gyfan ond yn gyda’r gobaith o ennill bathodyn a fyddai’n hadau a bylbiau. Mae’r prosiect i sefydlu’r ardd anffodus nid oedd y sefyllfa yn caniatáu hyn. cynrychioli un o’r themâu uchod. Rydych mewn cydweithrediad a ‘Cadwch Gymru’n Dymuniad Trystan yw fod yr arian yn mynd at eisoes wedi gweld llun Dominic yn dathlu ei Daclus’ am gyfnod tan Mawrth 2021 ond wedyn hybu ymarfer corff o fewn yr ysgol felly rho’r fathodyn ef ac erbyn hyn mae Ariana, Jac, Rosa, bydd angen ei chynnal a’i chadw yn barhaus. cap meddwl yna am dy ben Trystan bach ar Jake ac Annabelle wedi derbyn bathodynnau. gyfer mis Medi er mwyn i ti gael gael rhannu dy Llongyfarchiadau mawr i chi blant, tybed a fydd syniadau gyda’r ysgol gyfan. Diolch yn fawr i ti mwy o lythyron pwysig yn cyrraedd Llanrhystud Trystan, Teleri ac Angharad am gefnogi yr ysgol a’r cyffuniau yn y dyfodol agos. Yn anffodus yn y ffordd yma. Rydym yn gwerthfawrogi hyn nid oedd yn bosib cael llun o’r holl blant Trefenter yn fawr. gyda’i gilydd gan obeithio y cawn ddathlu yng nghwmni ein gilydd ym mis Medi, felly cadwch y Diolch bathodynnau yn ddiogel blant. Diolch yn fawr i bob unigolyn a ddaeth i dorri porfa a chymhennu mynwent Bethel yn Dymuniadau Gorau ddiweddar ac yn enwedig i’r plant a ddaeth i Ar ran yr ysgol gyfan hoffwn ddymuno yn dda helpu, da iawn chi blantos. Mae’r fynwent yn i Bethan a Martyn ac wrth gwrs Eryn a Brac edrych yn hyfryd. bach ar eu menter newydd o redeg y Siop / Swyddfa Bost yn Llanrhystud. Rwy’n siŵr bydd yr ardal yn elwa o brofiad Martyn yn y Swyddfa Cnwch Coch Bost a phrofiad a chreadigrwydd Bethan yn y siop. Mae’n gyfnod cyffrous iawn i’r teulu bach ac rwy’n siŵr y byddwn yn cael hanes y siop Pen blwydd gan Eryn a Brac yn aml o fis Medi ymlaen. Pob Llongyfarchiadau i Emma Richards, lwc i chi’ch pedwar, mi fyddaf fel nifer sydd Penrhiwgegin ar ddathlu ei phen blwydd yn ddim yn byw yn y pentref yn taro mewn yn 18 oed ar 17 Awst. Pob dymuniad da am bob Cyflwyno rhodd i Ysgol Myfenydd. ystod y gwyliau. Rydym hefyd yn dymuno yn iechyd a llwyddiant yn y dyfodol. RHIFYN 462 AWST 2020 Y DDOLEN 13

Criw blwyddyn 6 Myfenydd a’u noson allan. Criw Robin Goch yn falch o weld ei gilydd yn Myfenydd. dda i gyfaill arall i’r ysgol sef Donald sydd ond mi aeth a ni am daith draw i Benrhos, yn ymuno gyda theulu y Siop Bentref a’r yna dros yr Eglwys ac ar hyd yr arfordir. Cyfnod Clo Swyddfa Bost wrth symud ‘Blodau’r Bedol Roedd y daith yn un hyfryd a’r cyfan wedi o dan yr un to. Rwy’n siŵr y bydd yna ei wneud ar ffurf stori i gerddoriaeth. Mae Wow! dipyn o hwyl a chyfle am sgwrs wrth fyned rhai o’r plant wedi cael y cyfe i weld y fidio Mor hapus â’r haul, mewn trwy’r drws. Dymuniadau gorau i yn barod ac mi fydd ar gael i bawb trwy ein Rwy’n cael mynd adref! tithau hefyd Donald ar gyfer y dyfodol. cyfryngau cymdeithasol. Diolch yn fawr Dim gwaith, dim athro, Rwy’n siŵr y caiff plant yr ysgol gyfle y i Martin ac rydym yn gyffrous iawn gan tymor nesaf i ddymuno’n dda i chi gyd pan ei fod am ddod i siarad gyda’r plant am y Dim ond fi, Mam a Dad a’r Playstation! ddown am dro bach i’r pentref. broses o greu fidio a sut i reoli’r drôn. Siocled, chwarae, Netflix a Poptarts! Cadw mewn cysylltiad / Ffrydio byw Llongyfarchiadau Mae ffrydio byw wedi bod yn gyfrwng Ond o! A hithau’n ddiwedd blwyddyn addysg pwysig iawn dros y misoedd olaf er mwyn Rwy’n teimlo’n drist a diflas, mewn sawl sefydliad rydym yn dechrau cadw mewn cysylltiad a theulu a gwaith. Beth ddigwyddodd i flwyddyn chwech? clywed newyddion da ein cyn ddisgyblion Roedd hi’n rhyfedd iawn cael cyfarfod Pam fod rhaid i bobl farw? sydd wrthi yn cael canlyniadau gradd. Gan Llywodraethwyr ar gyfrwng ‘Teams’ y sir ac Teimladau o banig bob man, fod nifer fwy o ganlyniadau i ddod hoffwn yna fel ysgol rydym wedi mwynhau cael Pryd fydd pethau fel o’r blaen? fan yma longyfarch yn fawr y rhai sydd cysylltu gyda phlant yr ysgol a chael sgwrs wedi derbyn eu canlyniadau yn ystod yr wyneb yn wyneb gyda’r plant o 4 i 11 oed. Ond dyw bywyd ddim mor wael... wythnos olaf. Rydym yn falch iawn o’ch Diolch i’r rhieni am ein gadael i mewn i’w Treulio amser gyda’r teulu, llwyddiant ac yn siŵr fod eich teuluoedd oll cartrefi ac i’r plant am sgwrsio a ni heb sôn Facetime gyda ffrindiau, yn ymfalchio yn eich camp. Dymuniadau am adael i ni gyfarfod a’r cŵn a’r cathod, gorau i chi ar gyfer y cam nesaf a phan yr holl deganau a hyd yn oed cael cip olwg Garddio, darllen, Tiktok a Fortnite, ddaw pethau nôl i drefn cofiwch alw draw ar gar newydd un teulu. Roedd hi’n hyfryd Clapio, canu a diolch i’r gweithwyr... yn yr ysgol er mwyn cael eich llongyfarch. cael rhyw fath o agosrwydd eto a chael Amser i anadlu. Mwynhewch y cyfnod yma o ddathlu ac i ychydig o gyfle i wneud rhai ymarferion a fwynhau heddwch o’r holl waith sydd wedi thrafod gwaith ond am y tro y peth mwyaf Beth nesaf? ei wneud dros y blynyddoedd o astudio. pwysig oedd cael nodi wynebau y plant Mae popeth wedi newid. Llongyfarchiadau twym galon i chi gyd. wrth iddynt fedru sgwrsio gyda’i ffrindiau. ‘Nôl i’r ysgol, ond dim ond un dydd, Rwy’n siŵr y byddwn yn dal i longyfarch Roedd hi’n rhyfedd ffarwelio a phawb dros Golchi dwylo, pellter dau fetr, eto y tro nesaf yn y Ddolen. y sgrin ond yn falch o fedru gwneud. Mygydau, tâp, smotiau, sebon, menig. Hedfan uwchben yr ysgol Cerdd Blwyddyn 6 Rwy’n hapusach wrth feddwl fod haul ar y gorwel, Buom yn ffodus iawn o gael cymorth Mi fuodd plant blwyddyn 6, a ddychwelodd Mae golau ar ddiwedd y twnel, Martin, tad William, Oliver a Thomas, sydd i’r ysgol, yn brysur iawn yn cyfansoddi Blwyddyn Saith nesaf, ail-adeiladu, â chwmni dronau ‘’ i greu cerdd ar gyfer Gwasaneth Blwyddyn 6 er Pennod newydd, fidio i’r plant yn dangos yr ysgol o’r awyr. mwyn rhoi blas i bawb o sut oedd hi wrth Dysgu o gamgymeriadau y byd... Cafwyd syrpreis hyfryd gan i Martin nid ddysgu o bell dros yr wythnosau olaf. A phawb i fod yn ddiogel. yn unig hedfan ei drôn uchwben yr ysgol Dyma i chi eu cerdd ‘Cyfnod Clo’.

Daeth cais o siop Tesco, Aberystwyth yn gwahodd Plant Myfenydd i greu llun, fel teyrnged i’r GIG. Gwnaeth Martyn Jenkins, Siop Llanrhystud greu jigso Enfys a rhoi darnau i’r plant liwio ag i greu lluniau o’i dwylo. Cyflwynwyd y llun i Karen Curtis, hyrwyddwr cymunedol y stôr a cafodd y darlun ei osod ar dop y travelator yn y siop. Mae Cymdeithas Rhieni Athrawon Myfenydd yn ddiolchgar iawn i bob plentyn a gymrodd ran i greu ‘Enfys Myfenydd’. Rhai o blant blwyddyn 3 a 4 yn falch i fod nôl. 14 Y DDOLEN RHIFYN 462 AWST 2020

Llanrhystud

Gwasanaeth Blwyddyn 6 creu fidio o’u hatgofion ond dyma gyfle i rannu tasgau a gwaith. Diolch am y lluniau di-ri a’r Mae pob un plentyn o’r ysgol, fel pob ysgol eu taith dros y blynyddoedd ym Myfenydd. negeseuon ac am gadw mewn cysylltiad dros arall, wedi gorfod ymdopi mewn ffyrdd Yn wir mi wnaeth pob un ohonynt waith yr 17 wythnos ers cau drysau’r ysgol. Mi fyddwn gwahanol yn ystod y cyfnod clo ond rydym ardderchog ac mi ddiflannodd y diflastod o yn falch o gael eich croesawu yn ôl atom ym wir yn teimlo dros ein criw blwyddyn 6. Mae ffarwelio i lawenydd o fod wedi cael eu cwmni mis Medi a chael clywed chwerthin a lleisiau llawer o weithgareddau’r haf yn rhoi’r cyfle a’u gweld yn datblygu yn unigolion cyflawn plant a chael bod ynghanol y bwrlwm. Diolch olaf iddynt fwynhau profiadau eu tymor olaf dros y blynyddoedd. Yn gynharach yn y bore hefyd am y negeseuon o’r gymuned hefyd yn yn yr ysgol heb sôn am brofiadau pontio yn mwynhaodd y plant sioe luniau ohonynt yn dymuno’n dda ac yn gofyn am bawb. yr ysgolion uwchradd. Eleni bu rhaid gwneud eu heisteddfod gyntaf, yn cwrdd a Sion Corn Rhaid wrth gwrs diolch yn ddidwyll i’r staff pethau’n wahanol a nid oedd modd trefnu pob am y tro cyntaf yn yr ysgol a llu o atgofion sydd wedi gweithio’n andros o galed ac wedi gweithgaredd arferol. Er hyn mi ddaethpwyd eraill. Dyma griw o blant wnaeth ddim cwyno mynd tu hwnt i ofynion yr hyn a ddisgwylir ar i ben a threfnu gwasanaeth blwyddyn 6 gan am golli allan ar gymaint o brofiadau ddiwedd brydiau, am eu gwaith di-flino a’u parodrwydd ddilyn pob rheol a chadw pawb yn ddiogel. tymor ac oedd yn gwerthfawrogi cael bod yn i ddilyn y drefn newydd ac hynny mewn Yn anffodus nid oeddem yn medru gwahodd ôl gyda’i gilydd cyn gwahanu eto i’w hysgolion ffordd hwyliog a gweithgar. Rhaid diolch Y Cynghorydd Rees–Evans sef Cadeirydd y newydd. Cyflwynwyd rhoddion o lyfr a’r ran hefyd i’r ysgolion rydym yn cydweithio a hwy Llywodraethwyr na’r Parchedig Smith sydd wedi Cyfeillion yr Eglwys a thocyn anrheg ar ran yr yn Llangwyryfon, Llanfarian a Llanfihangel y bod yn rhan allweddol o’r gwasanaeth dros ysgol gydag un rhodd ychwanegol eleni o ffrâm Creuddyn am fod yn fodd i rannu syniadau ac y blynyddoedd. Mi fuodd y ddau yn garedig personol hyfryd yn dymuno pob lwc iddynt. i rannu’r baich. Yn sicr o nodi’r uchod mae cyd iawn a danfon ymlaen eu negeseuon a’u Ymddangosodd fan hufen ia a bu cyfle am dair weithio mewn aml i sefyllfa wedi gwneud yr dymuniadau i’r plant i’w cyflwyno yn ystod y bloedd o ddymuno’n dda i’r criw. Cai, Carwyn, wythnosau olaf yn dipyn yn rhwyddach. gwasanaeth. Chloe, Ellena, Evie, Gwydion, Joshua, Petrina, Mi ddaeth y glaw man adeg cinio ond Sophia, Teleri a Tyler, diolch i chi am fod yn I gloi nid oedd angen poeni gan i’r haul frwydro i blant hynaws a hwyliog, am fod mor weithgar a Dyma gerdd, gan ddiolch i Ysgol y Creuddyn sbecian drwy’r cymylau ar ein criw arbennig gofalgar dros eraill, am ddangos parch at eich am gael ‘pioda’ y gerdd gyda ychydig o sef Dosbarth 2020. Gyda’i rhieni yn eistedd gilydd ac am eich parodrwydd i fod yn rhan o newidiadau ar y ffordd. gyda 2m rhwng pob teulu, mi gerddodd y waith a bywyd yr ysgol. Dymuniadau gorau i chi plant allan yn eu crysau dathlu diwedd cyfnod, yn eich ysgolion nesaf a chofiwch y bydd yna Mae ysgol heb ddysgwyr fel enfys heb liw, i gymeradwyaeth pawb, ar gyfer gwasanaeth groeso i chi gyd ym Myfenydd. Car heb yr injan neu long heb ei chriw, ychydig yn wahanol ond yr un mor arbennig a Afon heb bysgod neu iaith heb un gair, theimladwy. Cafwyd negeseuon gan staff nad Diwedd Tymor / Diolch Yn gan heb un nodyn neu’n gae heb y gwair, oedd yn medru bod yna, cafodd y plant ychydig Ar ddiwedd tymor haf go wahanol hoffwn Yn berllan heb goeden, cwch gwenyn heb fel, o gefndir i’w henwau yn nodi personoliaethau ddiolch yn gynnes i rieni yr ysgol am gyd Yn gorff heb y galon, gem ‘ffwti’ heb bêl. amrywiol a cafwyd cyfle i ddiolch i’r rhieni. weithio mor agos gyda staff yr ysgol wrth Ond haul ddaw ar fryn a daw allwedd i’r clo Diolch yn arbennig i’r rhieni hynny oedd a’u gynorthwyo gyda’r dysgu o bell. Rwy’n siŵr A theulu Myfenydd ddaw nôl dan un to. taith fel rhan o deulu Myfenydd yn dod i ben. fod pob un wedi cael eu herio gyda’r gwaith Daeth y cyfle i ddiolch i bob un o’r plant, gan ac yn barod iawn am lonyddwch yr haf. Mae Dymuniadau gorau i gyfeillion y Ddolen am y gynnwys y rhai nad oedd yn medru ymuno wedi bod yn bleser medru cynnal eich plant cyfle i rannu rhai o brofiadau y cyfnod clo gan gyda ni ar y diwrnod ac i feddwl am y dyfodol. trwy weithgareddau ar lein, galwadau ffôn a ddymuno y cewch rhyw fath o normalrwydd yn Yn sicr uchafbwynt y gwasanaeth oedd ffrydio byw gan ddiolch hefyd i’r plant am yr ôl i’ch bywyd dros yr haf. Pob hwyl i chi gyd tan atgofion y plant. Roedd y plant eisoes wedi ymdrech y maent wedi ei wneud wrth gyflwyno fis Medi.

Aberystwyth ag yn fwy diweddar yn cyd-weithio gyda Peter a Gaynor Edwards yn Swyddfa Siop Llanrhystud Bost Penparcau. Martyn a’i brofiad oedd yn arwain y penderfyniad i gymryd dros y Post yn Pan o’n i’n ymweld â Llanrhystud yn blentyn yn yr Ysbyty ac roedd fy mharseli yn cael Llanrhystud. gyda fy mrawd Rhydian, roedd cyffro wastad ‘special delivery’ eu hunain a finne’n eu derbyn Ar ôl blynydde o weithio i’r GIG, penderfynais wrth fynd am dro i’r siop gyda Nana, sef Emma nhw o ddrws cefn y siop yn hwyr y nos! weithio gyda busnesau bach yn ystod y ddwy Richards, Gadlys. Yn y dyddie hynny, Mr & Mrs Sgidie mawr oedd i’w llenwi pan ddaeth flynedd diwethaf. Mae’r profiad yma bellach yn Lewis oedd tu ôl i’r cownter, fe yn ei oferôls Karen ag Andy Wilkinson i’r post. Maent mynd i fod yn amhrisiadwy wrth gamu i redeg nefi a hi’n siaradus iawn! Torth fach wen, tamed wedi gwasanaethu’r pentref yn dda dros y busnes bach fy hunan. o gaws a losin i fi a’m brawd oedd ar y rhestr blynyddoedd diwethaf. Mae wastad yn anodd Nid dyma’r tro cyntaf mae teulu Gadlys siopa - doedd dim angen lot ar ôl i Gilbert fod gweld diwedd cyfnod pobl neu wasanaeth wedi bod yn rhan o rwydwaith y post yn ein a’r holl gacennau i Gadlys o’r ‘Ideal Bakery’! rydych wedi arfer gyda. Does neb yn derbyn cymuned. Roedd fy nhad-cu, Dick Richards yn Ers y dyddiau hynny, mae’r siop wedi ail leoli o newidiadau yn hawdd! Gyda Karen ag Andy yn bostmon am amser hir, fel ei dad yntau cynt. Heol Islwyn i’r lleoliad presennol yn yr hen garej. symud draw i Gurnsey daeth siawns i rywun Ar y ceffyl fyddai fy hen dad-cu, David Richards Mae’r teulu Lewis wedi hen fynd. Chris a Carole arall ymgymryd a’r cyfrifoldeb a phrynu’r yn gwasanaethu’r ardal gan fynd a phost o dŷ i Kolzak ddaeth nesaf ac ar eu hôl nhw Eirlys a busnes. dŷ. Ar ochr fy nhad, roedd Sianco ag Elisabeth Gwernydd Jones. Camwch i’r llwyfan Teulu Gadlys!!!!( gulp!) Williams yn rhedeg Post Trefenter o ‘Minfordd’, Fe wnes i ymgartrefu yn Gadlys yn 2006 ar ôl Doedd e ddim yn benderfyniad anodd i ag ar eu hôl nhw eu cyfnither Rita a’i gŵr prynu’r tŷ wrth Mam a’i chwiorydd. Roedd Eirlys ddewis prynu. Roedd lot yn nabod Martyn George James. yn bost feistres arbennig, a helpodd fi mas lot Jenkins, fy ngŵr, trwy ei yrfa yn y Swyddfa Dechreuodd Martyn ei yrfa fel dyn post yn yn y cyfnod yma. Roeddwn yn gweithio shifftiau Bost. Yn gyntaf yn y brif gangen ar Stryd fawr, dilyn ôl troed ei dad ‘Dai Jinks’ yn gwasanaethu RHIFYN 462 AWST 2020 Y DDOLEN 15

Capel Seion

S4C swyddi. Pwnc dyrys iawn fel y gwŷr Braf oedd gweld Melanie Owen, pawb. Gobeithiwn bydd agweddau Capel Seion yn ymddangos ar a chyfleoedd yn gwella yn y y sgrîn ar raglen ‘Y Byd yn ei dyfodol. Amser a ddengys. Pob Le’ o dan arweiniad Guto Harri. hwyl eto Melanie. Trafodwyd dau bwnc yn ystod y rhaglen; yn gyntaf agweddau Y Tai Pridd rhieni, plant a staff wrth i’r plant Blynyddoedd yn ôl safai pedwar ddychwelyd i’r ysgol ar ôl tri mis tŷ pridd ym Mhisga. Roeddynt adref oherwydd y firws Covid. Yr ail wedi eu lleoli yn y man lle’r oedd bwnc bu Melanie yn trafod, ynghyd y blwch ffôn yn arfer bod, rhwng ac uwch swyddog S4C oedd, sut ffordd Cennant a Ffoslas. Mae’r Un o’r tai pridd. oedd cymdeithas a chyflogwyr Parch D. J. Evans B.A.B.D. yn yng Nghymru yn trin pobl BAME, sôn amdanynt yn ei lyfr ‘Hanes Cambrian News yn 1935. Yn ôl rhai Beryl, yr Austin A30 (803cc) 1955. Y ynglŷn â phrinder cyfleoedd a Capel Seion’, a argraffwyd gan y penodau o’r llyfr mae yn sôn am llynedd bu Beryl ar Ras Machynlleth hen deuluoedd a thai’r ardal. Mae o 25 milltir. Rhan gyntaf o’r ras oedd wedi cofnodi bod yna bedwar tŷ mynd i Ddinas Mawddwy, yn ôl i pridd ar y safle yma, aeth ymlaen Fachynlleth ac yna i Dal-y-llyn. Mae i ddweud bod Shaci Evans a’i Alan yn croesi ei fysedd bydd y ras wraig Ester wedi byw yn un o’r tai, yn rhedeg eto ym mis Medi, - byw a’i waith ef oedd gwneud cerrig mewn gobaith! beddau. Mae yn mynd ymlaen Yr ail yw Plodwen, Morris Minor i ddweud bod Eben Evans wedi car Panda wwww(1088cc) 1965. cadw tŷ tafarn a bod yna siop Ydi… mae’r sillafu yn gywir gan hefyd. mai hen gar yr heddlu ydyw! Mae Diddorol iawn yw’r hanes, ond yn mynd i nifer o’r sioeau clasur tybed a oes yna gofnod arall am yr yma, ond ddim eleni. Mae rhai o’r hen dai yma ar gael? cerbydau yma yn rhesymol eu pris, maent yn hawdd eu trwsio a digon Does dim dwywaith bod y tywydd Cyfrinach Alan o ddarnau ar gael petai angen. crasboeth a gawson o fis Ebrill hyd Yn ogystal bod Mary a Lleucu yn OND, mae’r ceir sydd yn cael eu Fehefin wedi cyflymu amseriad byw gydag Alan ym Mhantycrug, harddangos yn broffesiynol yn llawer o blanhigion, fel blodau, Danfonwn ein llongyfarchion a’n mae ganddo ddwy fenyw arall gofyn am boced go enfawr! Os llysiau a choed gan eu bod wedi dod dymuniadau cynnes i Mrs Ann sydd yn cydfyw yno. Yng ngolwg hoffech alw heibio, cewch groeso i’w llawnder llawer cynt na’r arfer. Jenkins, Pantycrug ar ddathlu pen Alan maent yn brydferth dros ben a cynnes gan Alan, a byddai yn falch Dyma lun brigyn o’r goeden criafolen blwydd arbennig ar 7 Awst. Mae’r ma’ fe yn meddwl y byd ohonynt! o’ch gweld. sydd yn llawn aeron a hynny ar pen blwydd yma yn garreg filltir Y gyfrinach yw bod gan Alan ddechrau mis Gorffennaf! Yn naturiol arbennig i’w chyrraedd ar daith ddiddordeb mawr mewn cerbydau Cymdeithas y Paith fyddai’r aeron yma yn ymddangos yn bywyd. Dymunwn bob hawddfyd i ti clasur o bob math, a bod ganddo Wrth drosglwyddo awenau nhymor yr Hydref. Diddorol ynte! yn y dyfodol a mwynha dy ddiwrnod. ddau fodur ei hun. Y cyntaf yw Cymdeithas y Paith, cafwyd trafodaeth fer ar y ffôn a chytunwyd cyfrannu £35.00 i’r Ddolen a pharseli bwyd Eglwys Santes Anne ym Mhenparcau. ardal Aberystwyth. Yn y brif gangen roedd Martyn Ar hyn o bryd oherwydd y firws yn gweithio gyda’i frawd Terry ar y cownter. corona, mae’n anodd trefnu’r Fel chi’n gweld, mae treftadaeth y ddau ffordd ymlaen i’r Gymdeithas. ohonom yn y post ac rydym yn gobeithio bydd Bydd y Cadeirydd, Mrs Elen Lewis ein plant sef Eryn a Brac yn cymryd diddordeb a’i chyd swyddogion yn cadw hefyd. llygad craff ar bethau ac yn symud Wrth ddechrau ar ein taith yn y siop mae llawer ymlaen fel bydd y sefyllfa yn rydym eisiau newid sy’n cynnwys ychwanegu caniatáu mewn modd doeth ac yn mwy o gynnyrch lleol Cymraeg a chynnyrch ffres ôl ewyllys yr aelodau. iachus. Yn ogystal hoffwn ychwanegu at yr adran Dick Richards, Gadlys (Dadcu) rhoddion a chrefft. Y peth mwyaf pwysig i ni, yw edrych ar ôl pobl cymuned Llanrhystud, cyfleuster angenrheidiol yw’r swyddfa bost a siop y pentre. Newyddion da hefyd yw ein bod ni’n gosod GOLCHDY rhan o’r siop i Donald Morgan, Blodau Bedol. LLANBADARN Hoffwn gymryd y siawns yma i groesawu Donald atom. Dyma gyfnod newydd a chyffrous i ni gyd. LAUNDERETTE Dewch mewn i’n gweld ni yn Siop Llanrhystud. CYTUNDEB GOLCHI . CONTRACT WASHING Mi fydd wastad croeso cynnes a gallwn siarad am GWASANAETH GOLCHI . SERVICE WASHING yr hen ddyddiau a’r amserau braf i ddod. DUFET MAWR . KING SIZE DUVETS CITS CHWARAEON . SPORTS KITS Bethan Jenkins David Richards, Gadlys (Hen Dadcu) FFON:- 01970612459 JEAN JAMES 16 Y DDOLEN RHIFYN 462 AWST 2020

Llanfihangel-y-Creuddyn

Gohebydd: Elen Lewis, Sarnau Fawr cyfleoedd arferol ar ddiwedd eu cyfnod yma (01974 261236) yn Ysgol Llanfihangel-y-Creuddyn megis trip, chwareaeon, pontio ym Mhenweddig ynghyd â llawer o bethau eraill. Felly, penderfynwyd Carnifal Clo trefnu diwrnod llawn hwyl iddynt ar ddiwrnod Roedd Cymdeithas Llanfihangel y Creuddyn olaf y tymor. Dim ond Bl 6 ddaeth i fewn a a’r Cylch yn awyddus iawn i beidio gadael i fis chawsant lawer o hwyl yn hel atgofion a gwylio Gorffennaf fynd heibio heb Garnifal! Eleni wrth fideo a wnaed yn arbennig iddynt. gwrs, mae pethau yn wahanol iawn i’r arfer ac I ginio, cafodd y plant pitsa o’u dewis nhw o’r er mwyn cadw ysbryd y digwyddiad yn fyw, Ffarmers ac i bwdin, daeth Mrs Evans â chacen cynhaliwyd cystadleuaeth gwisg ffansi i blant y hyfryd iddynt. cylch a hynny trwy gyfrwng facebook. Mae 4 disgybl yn gadael ond dim ond Tomos Gwelwyd gwisgoedd arbennig iawn yn llawn Davies ac Emily Birch ddechreuodd eu gyrfa dychymyg a chrëadigrwydd a bu’n dasg anodd ysgol gynradd gyda ni. Daeth Jake Evans â iawn i’r beirniad eleni sef Elin Vaughan Crowley. Ben Magee atom tra oeddent ym Mlwyddyn Ond, dyfarnwyd y wobr gyntaf i Emrys Ifan, 4. Anodd credu eu bod hwy nawr yn paratoi Pendre neu ‘Boris Bach’! Jayne a Paul, Abermagwr yn dangos y Cyfnod i ddechrau’r cam nesaf o’u gyrfa addysg wrth Diolch yn fawr iawn i bawb a gymerodd ran, Clo yng Ngharnifal Llanfihangel. iddynt drosglwyddo i Benweddig. Gobeithio y ac yn ôl yr arfer, roedd cymaint o frwdfrydedd byddant yn gadael yr ysgol efo llawer o atgofion ymysg yr oedolion ag yr oedd ymysg y plant! melys yn ogystal â sylfeini cadarn i addysg Ewch i dudalen facebook y Gymdeithas i weld uwchradd. Mae’r disgyblion wedi cyfrannu’n mwy o luniau. helaeth i fywyd yr ysgol a byddwn yn gweld eu heisiau yn fawr. Yn anffodus, byddwn yn colli Cydymdeimlad Paul a Jayne (rhieni Tomos) a Meinir (mam Estynnwn ein cydymdeimlad â Stuart a Emily) fel rhieni achos Tomos ac Emily yw’r Gwenllian Hopton a’r teulu, Dolau Ceunant ieuengaf. Hoffwn ddiolch yn fawr iddynt ar ran ar farwolaeth tad Stuart, sef Billy Hopton o yr ysgol am eu cefnogaeth i ddigwyddiadau’r Lanbadarn. ysgol yn ogystal â’r Gymdeithas Rieni ac Athrawon dros y blynyddoedd. Rydym wir yn Genedigaeth gwerthfawrogi eich ymrwymiad i’r ysgol ac Llongyfarchiadau i Bri a Rhys, Ger y Nant ar rydym yn hynod falch bydd Paul (tad Tomos) enedigaeth merch fach o’r enw Olivia. Pob a Glenda (mamgu Emily) yn parhau i fod yn dymuniad da iddynt fel teulu. lywodraethwyr.

Yr Ysgol Gwobr Goffa Harri Rattray Dychwelyd i’r ysgol Braf yw cael cofio am Harri Rattray bob Braf iawn oedd cael croesawu disgyblion yn Cacen blwyddyn 6. blwyddyn – roedd yn fachgen annwyl tu hwnt a ôl i’r ysgol eto ar ddiwedd Mehefin. Ynghanol chollwyd ef yn rhy fuan o lawer. Er cof amdano, yr holl ofid am Covid-19, bu’r staff yn brysur â chwerthin ar hyd yr iard. Mae wedi bod yn mae ei rieni yn rhoi gwobr i’r disgybl mwyaf yn paratoi yr ysgol a’r dosbarthiadau ar gyfer gyfnod digon rhyfedd ym myd addysg ond creadigol ym Mlwyddyn 6. Eleni, penderfynwyd dychwelyd diogel i’r holl ddisgyblion a’r edrychwn ymlaen yn fawr i groesawu pawb nôl rhoi gwobr goffa Harri Rattray i Emily Birch. staff. Roedd yr ysgol yn edrych ychydig yn yn mis Medi. Mae’n llawn haeddiannol o’r wobr – dengys wahanol ond roedd dal digon o groeso a ei gwaith ôl creadigrwydd ac hefyd mae wedi gweithgareddau diddorol i’r plant. Hyfryd oedd Ffarwelio â Blwyddyn 6 bod yn hynod garedig i bob disgybl yn ystod ei clywed sŵn plant yn yr ysgol a chlywed lleisiau Yn anffodus, ni chafodd Blwyddyn 6 y chyfnod yma yn yr ysgol. Gwnaeth Wendy lun

Enillydd gwobr goffa Dylan Rattray Enillydd gwobr goffa Harri Rattray - Ffarwelio a chriw blwyddyn 6. - Tomos Davies Emily Birch. RHIFYN 462 AWST 2020 Y DDOLEN 17

Ponterwyd hyfryd i Emily a dwi’n siwr y bydd yn cael Ysgol Syr John Rhys hyfryd Hedd, Swyn a Carmel gan ddod a dagrau lle teilwng gydag Emily. Da iawn ti Emily! Dyna ddiwedd tymor yr haf wedi cyrraedd â a llawenydd i bawb yn y neuadd. Mwynhaodd y Rwy’n siwr ei bod yn hynod bles gyda’r phlantos Ysgol Syr John Rhys yn cael cyfle plant wylio negeseuon fideo gan Mrs George a wobr. i ddiffodd eu gliniaduron a chael toriad Mrs Edwards oedd yn methu bod gyda ni o dan haeddiannol iawn wedi’r holl waith caled dros y yr amgylchiadau, ynghyd a fideo o’r tri disgybl Gwobr Goffa Dylan Rattray cyfnod clo. pwysig o’u cyfnod yn y derbyn hyd flwyddyn Rydym yn falch iawn o gael gwobr er cof Braf oedd croesawu nifer o’n disgyblion 6. Roeddynt yn ciwt iawn yn rhai bach mae’n am Dylan Rattray am y disgybl mwyaf yn ôl i’r ysgol wedi wythnosau o weithio rhaid cyfaddef! Rydym fel ysgol yn dymuno’n addawol ym myd chwaraeon. Roedd Dylan o adref ac roedd y wên ar wyneb bob un dda iawn iddynt wrth iddynt symud ymlaen wrth ei fodd gyda chwaraeon ac rydym ohonynt yn werth ei weld. Mwynhaodd y i’r bennod nesaf yn eu bywyd gan symud i’r wrth ein boddau yn cael cofio amdano plant weithgareddau awyr agored yn cynnwys ysgol uwchradd. Diolch yn fawr i’r tri am eu trwy’r wobr yma. Eleni, penderfynwyd rhoi’r mabolgampau o bellter. Roedd pob un ohonynt hymroddiad a’u hymdrechion yn ystod eu wobr i Tomos Davies am ei frwdfrydedd wedi gwneud gwaith da iawn yn arddangos cyfnod gyda ni. Mi fyddwn yn gweld eich eisiau a chyflawniad yn y maes yma dros y doniau rhedeg, rasio ŵy ar lwy, gwthiadau, taflu yn fawr. a chydbwyso. Ond mae’n rhaid dweud taw Gwyliau hapus i bawb a welwn ni chi gyd ym blynyddoedd. Mae Tomos wrth ei fodd uchafbwynt y mabolgampau eleni oedd pan mis Medi! gydag unrhyw chwaraeon ac roedd ef yn wnaeth Carmel lwyddo i gydbwyso ar un goes arbennig o dda fel Llysgennad Efydd. Roedd am 30munud. Petai’r glaw heb ddechrau disgyn ef ac Emily yn trefnu gweithgareddau di-ri dwi’n siŵr y byddai dal yno! ar gyfer y plant ac hynny i safon uchel. Da Tasg olaf y plant oedd creu bwrdd atgofion iawn ti Tomos – rwy’n siwr bydd y wobr yn y cyfnod clo. Gwelwyd llond lle o ddarluniau mynd ar y silff gyda gweddill dy dariannau! amrywiol o blant yn wyna, gwneud gwaith coed, mynd am dro, treulio amser gyda’r teulu, Ambiwlans Awyr Tomos Davies babis bach yn cyrraedd y byd, ac ychydig o Llongyfarchiadau anferthol i Tomos Davies waith ysgol! am gerdded 62 o filltiroedd er mwyn codi Cafwyd diwrnod hyfryd yn ffarwelio gyda arian i’r Ambiwlans Awyr – tipyn o her wir blwyddyn 6 mewn ffordd ychydig yn wahanol Tomos! Cafodd gefnogaeth arbennig o i’r arfer gan nad oedd modd i’r rhieni ymuno. dda o’r gymuned a mwynhaodd gerdded o Ond, fe aethpwyd ati i wrando ar atgofion gwmpas yr ardal leol a dod o hyd i lefydd gwahanol yn ystod y cyfnod clo. Mae’n elusen arbennig o bwysig i gefnogi a hoffwn ddiolch yn fawr iddo am gwblhau’r dasg. Llwyddodd i godi tua £750 tuag at yr Ambiwlans Awyr – gwych Tomos!

Diolch Hoffwn gymryd y cyfle yma i ddiolch i bawb am eu cefnogaeth ac ymrwymiad i’r ysgol ar hyd y flwyddyn. Heb os nac onibai, mae wedi bod yn flwyddyn anodd i ni fel ysgol ac yn gyfnod digon rhyfedd i’r plant. Diolch Disgyblion blwyddyn 6 yn y gwasanaeth ffarwelio. i chi fel rhieni am eich cefnogaeth i’ch plant yn ystod y cyfnod clo – nid ar chwarae bach oedd helpu’r plant a gweithio o adref fel roedd llawer yn gorfod gwneud ac hefyd i’r gymuned ehangach. Edrychwn ymlaen i gael y disgbylion yn ôl ym mis Medi a dychwelyd i’r ‘normal newydd’.

Canlyniadu Clwb 120 Mai 1af - £25 – Wendy Rattray 2il - £15 - Mark Davies, Tregaron 3ydd - £10 – Buddug George Bwrdd atgofion y cyfnod clo.

Mehefin 1af - £25 – Andrew Tulloch 2il - £15 – Eleri Smith 3ydd - £10 – Mabon Dafydd

Gorffennaf 1af - £25 – Gethin Davies, Fferm Glanyrafon 2il - £15 – Buddug George 3ydd - £10 – Alun Evans, Cnwch

30 munud o sefyll ar un goes! Ysgol Bitmoji 2019-2020 18 Y DDOLEN RHIFYN 462 AWST 2020

Llangwyryfon

Gohebydd: Mary Williams, Pant yr Haf a pys, a byddem yn mesur tyfiant y pys (01974 241256) a Delyth Lewis, bob pythefnos. Buom hyd yn oed yn claddu Nant yr Efail (01974 241737) llygoden yn yr ardd. Byddem ni hefyd yn mynd allan i helpu Dad ar y ffarm drwy fwydo a rhoi llaeth Cydymdeimlo cynnes i’r lloi bach, rhoi gwellt glân iddynt, Soniwyd y mis diwethaf fod Morris Hopkins, ffenso a chario polion, mynd i ôl buwch Hafod Las Uchaf, Carol Tandy, Delfryn a Huw a llo o’r cae - roedd cyffro mawr yn tyˆ ni Hopkins, Penlôn wedi colli chwaer yng nghyfraith adeg silwair. i’w tad, sef Joyce Hopkins a fu’n byw yn New Rydym ni wedi mwynhau’r amser prysur Row. Erbyn hyn mae un o feibion Aunty Joyce yma, ond wedi gweld eisiau teulu, ffrindiau Joio hufen ia ar eu diwrnod olaf yn hefyd wedi marw a chydymdeimlwn gyda’r ac athrawon a’r pethau y byddem wedi eu Ysgol Llangwyryfon! teuluoedd hyn unwaith eto ar golli cefnder. gwneud yn yr ysgol fel mynychu Cwrdd Cydymdeimlwn hefyd â Juliet Phillips a’r y Mynydd, mabolgampau, trip, cyngerdd teulu yn Bwlch y Rhandir ar golli mam Juliet, ffarwelio bl6 a pharti mawr! sef Nansi Cook yn ddiweddar. Mae colli mam Braf oedd hi i ddychwelyd am dridiau i’r yn anodd iawn unrhyw amser, ond o dan yr ysgol, gwneud pethau hwyl a oedd wedi amgylchiadau presennol mae hi hyd yn oed yn helpu ni i gyfarwyddo a’r drefn newydd. fwy anodd. Roedden ni yn teimlo’n nerfus i ddechrau, ond nawr yn edrych ymlaen at ddod nol Damwain yn Mis Medi. Does dim amheuaeth fod fferm yn medru bod yn lle peryglus. Clywsom yn ddiweddar fod Mae dau ddisgybl Charlie ac Erin, a’u Myfanwy Williams, Tynant, wedi cael damwain rhieni Steve a Charlotte Baxter wedi cael gyda’r tractor. Anfonwn ein dymuniadau gorau ‘ychwanegiadau’ i’r teulu hefyd yn ystod y ati a llawenhau am ei bod adref o’r ysbyty ac yn misoedd diwethaf. Dyma yr hanes gan Erin. edrych ymlaen at wellhad llwyr. Hoffai Myfanwy ddatgan ei gwerthfawrogiad o’r holl alwadau Yn mis Mai daeth dwy Alpaca beichiog i ffôn a chardiau mae wedi eu derbyn a phawb fyw yn ein cae ni yng Nghwm Derw. Daeth sydd wedi dangos consyrn amdani. y ddwy o Usk Valley Alpacas. Enwau’r Alpacas yw ‘Hill End’ a ‘Dori’ - mae Hill End Pen blwydd yn wyn a Dori yn frown. Dymuniadau pen blwydd hapus i Hywel Mason, Ar y 4 Gorffennaf cyrhaeddodd y ‘cria’ Glangors, ar gyrraedd oed arbennig iawn (babi Alpaca) cyntaf! Roedd y cria yn ddiwedd mis Gorffennaf. eithaf sigledig yn ystod y diwrnodau cyntaf hynny ond nawr mae ar ei draed Cartref Newydd ac yn mwynhau rhedeg o gwmpas y cae. Dymuniadau gorau i Arwyn Jones a Gwenno Mae’n un bach doniol a chwaraeus iawn. (Maesbeidiog) sydd wedi symud i mewn i’w Ei enw yw Bambi a mae’n ‘macho’ (Alpaca tŷ newydd yn Maes Wyre, ger Tanrallt. Pan gwryw). Ei liw ydy brown. fydd pethau wedi gwella, ar ôl gwyliau’r Haf, Mae dau fath o Alpaca yn y byd - Alpaca gobeithio, bydd llai o ffordd i fynd i’r ysgol Huacaya a Alpaca Suri – Alpacas Huacaya wedyn, Gwenno. sydd gyda ni ac mae nhw’n dod o dde America. Mae angen cneifio Alpaca Ysgol Gynradd Llangwyryfon unwaith y flwyddyn ac mae’r gwlân yn Y Cyfnod Clo cael ei defnyddio i wneud pob math o Wrth i ni weld peth llacio ar y cyfnod clo yma’n bethau. Dydy’r gwlan ddim yn gwneud i lleol ac yn genedlaethol mae Lisa ac Eirlys Rees chi gael alergeddau. wedi bod yn rhoi pin ar bapur am eu profiad Y plant yn mwynhau gweithgareddau nôl nhw o fod adref am y 3 mis diwethaf. Dychwelyd i’r Ysgol yn yr ysgol. Teimlad braf oedd gyrru am Langwyryfon ben Wel, dyna beth oedd gwahaniaeth mawr bore Llun 29 Mehefin ac ail agor drysau yr yn ein bywyd bob dydd- roedd y cyfan yn adeilad i’r criw a oedd yn ymweld â ni am dair rhyfedd ar y dechrau. wythnos cyn gwyliau’r Haf. Roedd hi’n hyfryd Roeddem yn gwneud gwaith ysgol bob cael gweld wynebau ein disgyblion unwaith bore – roedd hi’n hollol boncyrs cael mam eto am y cyfnod byr yma. Roedd yn gyfle fel athrawes i ni. Yn y prynhawn roeddwn iddynt alw mewn, dal lan a’u ffrindiau a staff a ni yn helpu Mam a Dad. Buom yn coginio galluogi ni a nhw i feddwl ymlaen a pharatoi tipyn e.e sgons a chacen siocled, tacluso’r ar gyfer mis Medi. Cafwyd diwrnodau hwyliog tý, dysgu rhoi golch ymlaen, rhoi dillad ar y iawn yng nghwmni pawb a dyma beth y mae lein, peintio arwydd i ddiolch i GIG a chreu Aron ac Angharad wedi eu hysgrifennu am gael poster i ddiolch i’n postmones Angela. dychwelyd i’r ysgol: Os byddai hi’n braf byddem ni yn mynd i gerdded neu mynd ar y beic ar hyd yr Pan ddywedodd Mam fod ysgol yn hewl am Grip. Dro arall byddem allan yn dechrau eto roeddwn yn hapus, hapus, garddio - plannon ni fefus, tatws, tomatos hapus! Erin a’r alpacas. RHIFYN 462 AWST 2020 Y DDOLEN 19

Enwau Cymru ac Enwau’r Cymry Roedd Miss wedi anfon fideo yn dangos beth oedd yn wahanol yn yr Mae rhestr, nodiadau ac esboniadau difyr yn y ysgol ac roeddwn yn edrych ymlaen i gyfrol hon:Yr Enwau Plant Mwyaf Poblogaidd. fynd nôl. Enwau a Chyfenwau yn deillio o ffurfiau Cymraeg. Wrth gyrraedd gat yr ysgol roedd Enwau Lleoedd sy’n cynnwys neu yn ffynhonnell i angen cymryd ein gwres, ac roedd Miss enwau personol. Lisa yn jocan mae edrych faint o ‘frains’ Mae’r casgliad hwn yn ganlyniad i gyfuno dwy o oedd gyda fi oedd hi yn neud, ac roedd gyfrolau blaenorol D. Geraint Lewis, cyfrol fach yn lot o hwyl. Saesneg Welsh Names a Y Llyfr Enwau: enwau’r Pan es i mewn i’r ysgol roedd yn wlad Gwasg Gomer. wahanol gan fod llai o byrddau ac roedd Medd yr awdur, Geraint Lewis: ‘Mae’r enw angen golchi dwylo. Roedd peiriant ‘Cymro’ yn gyfuniad o ‘cym-’ fel yn ‘cymdeithas’, sebon newydd hefyd oedd yn hwyl gan ‘cymydog’ a ‘bro’. Cymro felly oedd rhywun yn fod angen defnyddio pedal i gael y perthyn i’r un fro a’i gyd-Gymry, ac rwyf wedi dod sebon allan. Y peth oedd yn codi calon i’r casgliad bod perthynas annatod rhwng ‘Cymry’ fi oedd cael gweld fy athrawon a fy y wlad a’i phobl, mewn ffordd nad yw’n digwydd ffrindiau a cael chwarae gyda nhw. Dim yn Saesneg. ond pump oedd yn y dosbarth ac roedd rhaid aros wrth y bwrdd i gael cinio hefyd, ond roeddwn yn teimlo’n hapus i fod nol yn yr ysgol. Ffarwelio a disgyblion blwyddyn 6 Beth bynnag fydd eich hoedran Angharad Braf o beth – gan ystyried yr amgylchiadau Neu ble bynnag y byddwch chi, - oedd cael cyfle i ffarwelio a disgyblion Mi fyddwch chi bob amser Roedd wedi bod yn adeg hir iawn adref Blwyddyn 6 – Janet Evans, Ella Evans, Cynan Yn rhan o’n hysgol ni! yn gwneud gwaith ysgol i Miss ar HWB Lewis, Charlie Baxter, Rhys Lewis a Jac Lewis a phan glywais fod ysgol yn ail agor bore Gwener ola’r tymor. Gwahoddwyd y Mae cysylltiad dau deulu yn gorffen gyda roeddwn yn gyffrous iawn! chwech i’r ysgol am y bore ynghyd a’u rhieni ni hefyd felly yr un ein diolch i chi am eich Roedd rhai pethau yn wahanol yn yr a gyda’r tywydd yn sych ac yn ddigon braf cymorth, cydweithrediad a chefnogaeth dros y ysgol fel y marciau i aros 2 metr i ffwrdd rhoddwyd pawb i eistedd y tu allan o flaen yr blynyddoedd – peidiwch a bod yn ddieithr!!! ac roedd mwy o le yn y dosbarth. ysgol. Bu’r staff a’r plant yn rhannu eu hatgofion Gwelais fy ffrindiau a fy athrawon a a chyflwynwyd bagiau o roddion iddynt! Llongyfarchiadau cefais hwyl yn chwarae pel droed, ond Arhosodd y criw o chwech yn yr ysgol i i cyn gogyddes yr ysgol Mrs Phyllis Bird a’i gŵr doedd dim hawl taclo! fwynhau awr neu ddwy yng nghwmni ei gilydd, Julian, Pantbedw ar ddathlu ei penblwydd Roedd yn neis bod yn ôl yr yr ysgol a i gael picnic a trefnwyd i’r fan hufen ia ddod i’r priodas aur ddiwedd mis Gorffennaf. dywedodd Miss bod fi heb stopio siarad pentref hefyd iddynt gael un ‘trit’ olaf. trwy’r dydd!! Mae wedi bod yn dymor olaf rhyfedd iawn i’r Diolch Aron chwech yn y cynradd a’r criw wedi colli allan Ar ddiwedd blwyddyn addysgol go ryfedd a ar lawer iawn o weithgareddau a digwyddiadau gwahanol i’r arfer, hoffwn estyn fy niolch personol Mabolgampau’r Ysgol ond rydym yn gobeithio y bydd pob un ohonoch i bawb am eu cefnogaeth yn ystod y flwyddyn Cynhaliwyd ein mabolgampau rhithiol ar yn mwynhau eich cyfnod yn eich hysgolion ddiwethaf yma. Mae’r cyfnod clo wedi dod a ddiwedd tymor – bu’r plant yn gwneud uwchradd newydd – Janet a Cynan ym sialensau newydd ar ein traws fel staff, rhieni a neidiau seren, ‘press ups’, yn rhedeg ras Mhenweddig, Charlie ac Ella ym Mhenglais a disgyblion a diolchaf i bawb am eu hymroddiad i’r yn cario gwrthrychau o un bocs i’r llall, yn Rhys a Jac yn Ysgol Henry Richard. Cofiwch alw dysgu o adref a’u cefnogaeth a’u cydweithrediad gwneud ras wisgo fyny ac yn rhedeg ras i’n gweld pan ddaw cyfle – byddwn yn gweld ymhob ffordd. Hyderwn y byddwn yn ail agor hir. Diolch i bawb a wnaeth gymryd rhan eich heisiau – rydym yn ddiolchgar iawn i bob drysau yr ysgol i bawb ym mis Medi ac edrychwn – cafodd pob disgybl tystysgrif am gymryd un ohonoch am eich cyfraniad ymhob ffordd i ymlaen at gael gweld a chlywed lleisiau ein rhan! fywyd yr ysgol dros y saith mlynedd ddiwethaf. disgyblon o fewn muriau yr adeilad.

Ffarwelio a blwyddyn 6. 20 Y DDOLEN RHIFYN 462 AWST 2020 Ail-agor Parc Carafannau Fferm Erwbarfe

Felly, ar ôl 16 wythnos o’r cyfnod clo, mae Parc Mae pobl wedi magu eu plant yma dros wyliau’r Carafannau Fferm Erwbarfe ger Pontarfynach haf ac nawr mae’r bobl hyn yn dychwelyd ar agor eto ers wythnos. Dyma daro golwg nôl yma yn famgus a thadcus eu hunain. Roedd dros y cyfnod bythgofiadwy yma… yn anodd arnyn nhw, bod i ffwrdd o’u cartref Ddechrau mis Mawrth roedden ni newydd ‘Erwbarfe’. Dros y cyfnod clo cadwon ni mewn agor y parc ac yn edrych ymlaen yn eiddgar at cysylltiad gyda nhw i gyd gymaint ag y gallen dymor 2020. Roedd Bryn yn brysur gyda gwaith ni – drwy ddiweddariadau ebost rheolaidd, cynnal a chadw a’r Pasg ar y gorwel. Roedd sgyrsiau ffôn, grwpiau WhatsApp lle gallen ni angen i ni roi stoc yn y siop ac roedd ffresni rannu jôcs a theimladau, cwisiau clo arweinion yn yr awyr ynghyd â pharodrwydd i groesawu ni ar gyfer ein cwsmeriaid a llythyron newyddion pawb yn ôl. Yn y dyddiau cynnar hynny, wrth y bydden ni’n eu postio allan i’r bobl hynny nad i’r gair ‘coronafeirws’ ddechrau cael ei glywed, oedden nhw ‘ar-lein’. roedden ni’n hapus braf yn ein hanwybodaeth Buon ni’n crafu ein pennau ac yn pendroni’n o’r canlyniadau fyddai’n dod i’n rhan o yn ystod y cyfnod hwn – llawer gormod i enwi galed am sut gallen ni groesawu nhw i gyd nôl ganlyniad iddo. Petasech wedi dweud bryd pob un ond roedd cymorth ein cynghorydd lleol yn ddiogel. Yn y cyfnod cyn ailagor derbynion hynny y byddai’r byd yn dod i stop oherwydd y Rhodri Davies yn werthfawr dros ben. Roedd e ni ganllawiau gan Lywodraeth Cymru a hefyd pandemig, bydden ni wedi chwerthin yn eich wastad ar gael pen draw’r ffôn pan oedd gyda gan gyrff twristiaeth yn nodi pa weithdrefnau wyneb! Roedd y ‘feirws’ yn rhywbeth oedd yn ni gwestiynau a phryderon roedd angen i ni eu a rheoliadau roedd rhaid i ni eu rhoi yn eu lle. digwydd mewn llefydd pell i ffwrdd a ddim yn trafod. Sefydlodd dudalen Facebook ar gyfer Roedd hyn yn golygu cynnal asesiadau risg, rhywbeth yr oedd angen i ni boeni amdano. y gymdogaeth a byddai’n defnyddio hyn i roi’r cyfarpar PPE ac arwyddion yn amlygu’r angen i Doedden ni ddim wedi meddwl am eiliad y wybodaeth ddiweddaraf i ni ynghyd â chân gadw pellter cymdeithasol. Bu’n rhaid hefyd i ni byddai’n esgor ar y cyfnod anoddaf ond eto newydd bob nos oedd yn gymorth i godi calon! fabwysiadu’r polisi Tracio, Olrhain a Diogelu lle mwyaf digyffro ein hoes. Dechreuodd yr amser basio ac yn fuan mae angen nawr i ni gadw cofnod o bawb sy’n Roedd yr ychydig wythnosau cyntaf daethon ni i fwcl a sefydlu trefn, ‘norm’ newydd mynd a dod yn y parc, pa mor hir maen nhw hynny gyda’r gwaethaf i ni eu hwynebu fel os liciwch chi. Dechreuon ni ddod i arfer â’r parc wedi aros yma a manylion cyswllt ar eu cyfer perchnogion busnes. Yn yr wythnos hyd heb y cwsmeriaid; daeth y Pasg a mynd heibio, os bydd achos cadarnhaol o goronafeirws yma. at cyflwyno’r cyfyngiadau symud, roedd fel y gwnaeth gwyliau banc mis Mai oedd mor Cyflawnon ni’r achrediad ‘Barod Amdani’ yn sgil pwyntiau uchel ac isel i bob diwrnod lle rhyfedd heb brysurdeb a chwmni’r gwersyllwyr. derbyn cyngor y dylen ni ei gael gan y cyngor roedden ni’n ceisio dysgu cymaint ag y gallen Roedd cwisiau ar ‘Zoom’, jôcs am steiliau a’r corff twristiaeth oedd yn golygu ein bod yn ni drwy fwletinau newyddion, ar-lein a hefyd gwallt y cyfnod clo a llu o straeon twymgalon barod i ailagor yn ddiogel. y sylweddoliad bod pryder yn cynyddu’n lleol o garedigrwydd. Clywson ni am Syr Tom Fodd bynnag, roedd cymysgedd o emosiynau am allu parciau i fod ar agor a’r mewnlif posib o Moore ddathlodd ei ben-blwydd yn 100 oed yn yma cyn agor. Roedden ni’n gyffrous iawn am dwristiaid adeg y Pasg. Dechreuon ni drwy gau’r cerdded o amgylch ei ardd i godi arian at achos weld ein cwsmeriaid eto, ac yn sylweddoli bod golchdy a siop y parc, fel un o’r rhagofalon. elusennol, buon ni’n clapio ar garreg y drws ar rhaid i ni agor er mwyn diogelu ein busnes Rhoeson ni sicrwydd i ni’n hunain drwy ddweud gyfer y GIG gan ddenu chwerthin mawr gan y ond roedden ni’n ymwybodol ar yr un pryd o’r na fyddai hyn yn para’n rhy hir… bydden ni’n bechgyn am mai dim ond y defaid oedd yn ein risgiau a allai godi yn sgil dod â thwristiaid nôl gallu ailagor erbyn gŵyl banc mis Mai. Y clywed; buon ni’n pobi, yn gwneud ymarfer mewn i Geredigion. diwrnod wedyn wrth i ddifrifoldeb y sefyllfa corff gyda Joe Wicks ac yn dod i gysylltiad Rydyn ni ar agor nawr ers 7 diwrnod a hyd daro, penderfynon ni gau’r bloc cyfleusterau eto gyda ffrindiau nad oedden ni wedi clywed yma, mae’r cyfan wedi mynd yn dda. Ar y bore oedd yn golygu mewn gwirionedd na allen ni ganddynt ers misoedd. cyntaf, roedd ein cwsmeriaid yn cyrraedd o dderbyn unrhyw wersyllwyr mwyach. Y peth pwysig oedd ein bod wedi gallu treulio 8am ac roedden nhw mor gyffrous. Roedd Erbyn diwedd yr wythnos, roedd maint yr hyn amser gwerthfawr gyda’n gilydd fel teulu. mor hyfryd i ni eu gweld nhw eto ac yn eitha’ oedd ar y gorwel i’r genedl a’r gymuned leol Gwellodd y tywydd, arafodd gyflymder bywyd emosiynol a bod yn onest. Mae pawb wedi bod yn dechrau dod i’r amlwg, ac ar ddydd Sadwrn, ac a bod yn onest roedd hynny’n braf iawn. yn gall, gan sicrhau eu bod yn mynd allan dim 21 Mawrth cyn i’r cyfnod clo gael ei gyhoeddi, Doedd dim angen rhuthro o un lle i’r llall ar ôl ond am resymau angenrheidiol, yn defnyddio’r cymeron ni’r penderfynid i gau’r parc yn gyfan ysgol i chwarae pêl-droed, rygbi, perfformio, gorsafoedd diheintio dwylo ac yn cadw pellter gwbl. Ni fu erioed rhaid i ni gau’r parc yn ystod hyfforddi, dim rasio adre i baratoi swper cyn o 2 fetr o leiaf wrth ei gilydd. Maen nhw’n y tymor yn yr holl amser rydyn ni wrthi, ac iddi fynd yn rhy hwyr a phendroni pwy oedd yn gwerthfawrogi nad oes modd agor rhai pethau mae hynny’n rhychwantu dros hanner canrif. casglu pwy o ble. Go brin bydd cyfle arall yn ein fel y bloc tai bach, y golchdy a chyfleusterau Roedd yn dorcalonnus gorfod torri’r newydd i’n hoes pan fyddwn ni’n pedwar yn cael treulio sy’n cael eu rhannu eto ac rydyn ni wedi cwsmeriaid ond cawson ni gysur mawr o’r holl cymaint â hyn o amser gyda’n gilydd byth eto. llwyddo i ddod o hyd i atebion er mwyn gallu alwadau ffôn, e-byst a negeseuon ganddyn nhw Y noson cyn i ni ailagor wythnos delifro nwy a chymryd taliadau drwy alwadau i gyd yn dweud eu bod yn deall y sefyllfa. diwethaf, wrth i ni edrych allan dros y parc, ffôn, e-byst ac ar-lein tra’n cadw pellter. Nid Trodd y cyfnod clo yn adeg pryderus ac gwerthfawrogon ni mor hyfryd mae’n edrych yw’r cae gwersylla a charafannau achlysurol ansefydlog ond mewn llawer iawn o ffyrdd yn haul yr haf. Dros y cyfnod clo gweithion ni’n ar agor eto. Roedden ni o’r farn mai agor fesul roedd hefyd yn amser positif i ni fel teulu, hyd yn galed, yn cadw ar ben y gwaith cynnal a chadw cam oedd y ffordd orau ymlaen i ni ac wedyn ar oed os nad oedd hynny’n wir ar gyfer y busnes. – torri’r gwair, strimio, peintio, trwsio a gwella. ôl 25 Gorffennaf gallwn ni asesu’r sefyllfa eto, yn Roedd cau’r safle’n golygu mewn gwirionedd Rydyn ni wedi bod yn ffodus bod y bechgyn, genedlaethol ac yn lleol, ar yr adeg honno. ein bod wedi colli ein hincwm dros nos ond yn Harri a Steffan, wedi torchi llawes a dysgu llu o Mae pawb yn sylweddoli ac yn cofio nad yw y dyddiau cyntaf hynny, buon ni’n ymchwilio, sgiliau newydd ar hyd y ffordd. Rydyn ni hefyd coronafeirws wedi diflannu. Gobeithio, drwy agor yn darllen ac yn gwneud galwadau ffôn mewn yn sylweddoli ac yn gwerthfawrogi cymaint yn y modd yma, a gyda’r gweithdrefnau priodol ymgais i geisio diogelu’r busnes. Hyn, wrth gwrs, mae ein cwsmeriaid wedi gweld eisiau’r lle. yn eu lle, gallwn symud yn ein blaenau’n ddiogel. tra’n bod yn ceisio cadw pawb yn ein teulu’n Iddyn nhw, dyma yw eu hail gartref. Mae gyda Mae’n rhaid i fywyd ddychwelyd i ‘normal’ ddiogel a hefyd ymdopi ag addysgu’r plant o ni deuluoedd trydedd genhedlaeth yma, yn dod ar ryw adeg… beth bynnag bydd ffurf a siâp y gartref – nid y cyfnod hawsaf, rhaid dweud! ers i’m tad Gwynn a’m mamgu Priscilla agor ‘normal’ newydd hwnnw. Cawson ni gymaint o help gan nifer o bobl gyntaf ddiwedd y 60au. Mae hynny’n amser hir. Priscilla Mason Jones RHIFYN 462 AWST 2020 Y DDOLEN 21 Hel Meddyliau Aros i feddwl

Dros filiwn yn dysgu Cymraeg grynhoi. gan Beti Griffiths Un o amcanion y Llywodraeth Dywed fod yr elfen gystadleuol sy’n yw cyrraedd ‘miliwn o siaradwyr perthyn i Duolingo hefyd yn apelio’n Yn ystod y meudwyo diweddar Molly Pughe, a oedd yn byw Cymraeg’. Mae rhai yn meddwl mae fawr ato. bu’n gyfle i lawer un ohonom ym Mhlas Llidiardau ar y pryd rhethreg sy’n swnio’n wych ar bapur ‘Mae yna ‘leaderboard’ sy’n dangos bori drwy wahanol gypyrddau, agor eu cartref a chroesawu ond ychydig iawn o realiti yn perthyn lle ydach chi o’i gymharu gyda droriau a bocsys a chanfod tri plentyn bach lliw, Simon, iddo o ran polisiau pendant i gyrraedd dysgwyr eraill a dwi’n hoff iawn o’ r trugareddau sydd wedi Melina a Richard a oedd mewn y nod ydyw hwn. ysgogiad yna’ meddai. crynhoi ers blynyddoedd. Cartref i Blant Amddifaid Wrth ddarllen y golofn yma mis Gobaith Tim yw dysgu’r hanfodion Drwy garedigrwydd ffrind, yn Abertawe. Braint fu cael diwethaf, sylweddolais gymaint o ar Dulingo ac yna treulio peth amser derbyniais gopi o lun a cherdd eu cwmni yn yr ysgol a’r bethau sydd wedi newid ers y cloi mewn ardal Gymraeg i’w siarad hi’n a enillodd wobr i mi ar raglen gymuned cefn gwlad unwaith lawr, bydded yn dda neu ddrwg, ac gyson. ‘Heddiw’ ar ddechrau’r saith- eto yn dangos y ffordd. Yn yn benodol yn fy mywyd bob dydd. ‘Mae gen i ffrind mewn ardal degau a minnau’n athrawes yn bersonol, cefais fy mhlesio’n Un peth sydd yn sicr mae amser Gymraeg sydd am siarad hefo fi yn Ysgol Llanilar. O gofio’r hyn a fawr llynedd pan wnaeth wedi cael ei greu o nunlle, ac i lawer, Gymraeg yn unig, a dwi’n meddwl ddigwyddodd mewn mannau Simon, yr ymdrech i ddod i y cyfle i edrych ar gyfleoedd eraill, mai dyna’r ffordd y doi yn rhugl’ fel Bryste a’r slogan ‘Black Lives lansiad fy nghyfrol ‘Rho imi newydd, gwahanol, na fyddai wedi meddai. Matter’ yn frith o amgylch y Nerth’. Ie, mae’n eithaf gwir digwydd yn yr ‘hen fyd’. Mae’n debyg Mae’r ffigwr o 1.3 miliwn o lle y dyddiau hyn, credaf fod mai’r pethau bach sy’n rhoi fod llawer wedi penderfynnu llenwi’r ddysgwyr Cymraeg trwy gyfrwng app y gerdd hon yn berthnasol a blas ar fyw. gofod annisgwyl yma drwy ddysgu yn rhyfeddol, ac i’w groesawu’n fawr. braf cael cyfle i gofio’r dyddiau Dyma’r gerdd a enillodd iaith newydd bydded fel ail iaith neu Ond fel y dengys esiampl Tim da. Penderfynodd Trebor a gystadleuaeth ‘Heddiw’: drydedd, a dyma ddaru fy syfrdannu Hodgins ei hun, rhaid gwreiddio’r fod 1.3 miliwn o bobol led-led y byd broses o ddysgu iaith, a pha ffordd yn dysgu Cymraeg ar hyn o bryd well na gyda siaradwyr brodorol Rhyw gais bach gostyngedig trwy’r app poblogaidd ‘Duolingo’, mewn cymunedau Cymraeg eu hiaith. Sydd gennyf i i chi, mae hyn ar ben y cyrsiau nos, cyrsiau Hwyrach ein bod ni fel siaradwyr Yn gofyn am weld eitem i oedolion a’r cwmni poblogaidd Cymraeg iaith gyntaf yn wael am Ar dri o blant bach du, SSIW, Say Something In Welsh, enw helpu y rhai sydd yn dysgu, y gwyn yn Ar gyrion bro Llanilar da ynte, sawl gwaith mae pobol wedi amal ydi ein bod yn siarad rhy gyflym Mae’r tri bach hyn yn byw gofyn imi hyn, roedd ganddyn nhw ac yn troi i’r Saesneg yn rhy hawdd Ym Mhlasty gwych Llidiardau dros 100,000 y llynedd! ac erbyn yn lle palu ymlaen a fod yna ddiffyg Dan ofal Mrs Pughe. heddiw llawer mwy mae’n siwr cyfleoedd i ymarfer lle mae’n bosib Mi ddwedai o eto, mae 1,300,000 gwneud camgymeriadau a chario Mae Simon a Melina wedi talu i ddysgu Cymraeg arlein ymlaen. A Richard (doniol iawn) neu drwy app!!! Beth ydi camgymeriadau beth Yn dri o blant amddifaid Ers cyfnod y cloi, gwelwyd cynnydd bynnag? Chi wedi gwrando ar Heb brofi bywyd llawn, o 300% yn y niferoedd sy’n dysgu gywirdeb rhai sydd yn siarad Saesneg Daeth Richard o wlad Ghana iaith arall trwy gyfrwng Duolingo yn y Deyrnas Gyfunol heb sôn am A Mel o Ynys Groeg yma ym Mhrydain. 66% ydi’r cynnydd dramor? Mae fel iaith arall weithiau. A Simon o Jamaica cyfartalog trwy weddill y byd, felly Pe bae rhywun o Glasgow, Lerpwl, Yn rhugl ei Gymraeg. mae’r ffigwr yma yn sylweddol uwch, Newcastle a Chockney o Lunden yn ac yn arwydd efallai fod trigolion Ynys cwrdd a siarad Saesneg, fase nhw Fe fu y tri am gyfnod Prydain yn dechrau gweld yr angen i ddim yn deall ei gilydd achos i bob Mewn ‘Cartref’ yn y de; fod yn fwy amlieithog o’r diwedd, ac pwrpas mi fyddent yn siarad 4 iaith Nid oeddent ddim ond rhifau yn benodol wedi dewis y Gymraeg tra gwahanol, ond pob un yn gywir Heb gariad yn y lle, sydd wedi goddiweddyd Tsienieg yn eu tyb nhw. Ond Mrs Pughe a’i phriod bellach, ac yn y seithfed safle ar y Pan oeddwn yn byw yn Llunden ac Aeth yno un prynhawn rhestr o ieithoedd sy’n cael ei dysgu yn cwrdd yng Nglwb y Cymry, Gray’s Gan ddwyn y triawd hyfryd yma, gyda Sbaeneg ar frig y rhestr ar Inn Road, mi fyddai Cymry o bob cwr Yn ôl i’w haelwyd lawn. hyn o bryd. o’r Byd yno yn siarad Cymraeg ac yn Un o’r rhai sy’n dysgu Cymraeg aml byddai angen esbonio gair neu Roedd ganddynt eisoes fachgen ar Duolingo yw Tim Hodgins o ymadrodd, minnau yn y twll mwyaf A thair o ferched swel Bort Talbot. Dywed Tim wrthyf ei gan nad oedd y De na’r Gogledd yn Ond ni wnaed diystyru fod wedi penderfynu ei dysgu er deallt acen a geirfa Bro Ddyfi. ’Rhen Simon, Rich a Mel, mwyn cyfleoedd gwaith yn bennaf Un peth ddaeth yn amlwg, nad Waeth ble y gwnewch chi deithio (diddorol!) oedd neb yn anghywir, fod ein Drwy’r byd i gyd yn grwn ‘Mi ddywedodd gwraig yn fy gwahanol ardaloedd yn dod a lliw Ni fedrwch gael gwell cytgord eglwys ei bod hi’ n dysgu Siapaneg i’r iaith ac mi ddaeth yn hwyl (ac yn Rhwng du a gwyn na hwn. ar Duolingo, ac mi benderfynais ei addysg heb ddeallt) bob nos Fawrth lawrlwytho fy hun i ddysgu Cymraeg’ Pwy fuasai’n meddwl fod y sefyllfa Maent nawr yn deulu hapus meddai Tim. ddifrifol yma wedi rhoed hwb O naw o gylch y tŷ, Mae’n canmol yr app gan aruthrol i’r iaith Gymraeg? Dim fi, A gwn na wnânt chwenychu fod geiriau newydd yn cael eu bendant, byth bythoedd, amhosib, Holl sylw’r BBC. cyflwyno’n gyson, gyda’r dysgwr yn anhygoel ond mae wedi digwydd.... Ond teimlaf hi’n ddyletswydd gorfod dyfalu eu hystyr er mwyn ffaith I ’sgrifennu dros y plant, adeiladu brawddegau, a nifer o UN PWYNT TRI MILIWN ac yn Rwy’n siŵr yr eilia’r triawd rowndiau sydyn wedyn i gadarnhau’r cynyddu....WAW! Fod Mrs Pughe yn SANT. wybodaeth newydd sydd wedi ei Gwyn W Evans Beti Griffiths 22 Y DDOLEN RHIFYN 462 AWST 2020 O’r Archif CORNEL Y BEIRDD Dwyn i Gof Wedi gweld llun cert, o ardal Llanrhystud, lan yng nghanolbarth Lloegr ar Facebook yn ddiweddar, PORTREAD Y MIS agorodd hyn ddrws y cof i mi a dod â llawer o atgofion am y dyddiau pan oeddwn yn ferch ifanc yn aml yn bymtheg awr a rhywun byth yn gweithio yn Tryal. Richard Oliver a beunydd ar ei ofyn. Yn y ddau, a’r tri Roedd yr enw D.I. Jones Tregynan yn dyddio Os trowch chi, ar sgwâr Llangwyryfon, i degau’n arbennig, ‘roedd pedoli ceffylau’n 1882 ar y gert yma, a dyna’r arferiad gan bob lawr ffordd fach gul heibio’r siop a’r blwch rhan bwysig o orchwyl beunyddiol pob gwneuthurwr cert i roi ei enw arni. teleffon fe basiwch efail y gof ar y chwith, gof gwlad ynghyd â chywiro offer ffarm Gwnaed certi gan Owen Jones Pentre Bach, ac yna, ychydig lathenni yn nes ymlaen a bob math a chylchu olwynion certi. Dafydd Dafis Talwrn Coch, a John a Edwin James ar y dde fe welwch fwthyn ar lain gwyrdd ’Roedd yr olwynion eu hunain yn cael eu Penbont. Tybed oes rhai o’r certi hyn yn llechu dan rhwng dwy afonig - y Wyre a’r Beidiog. gwneud gan John James a’i fab Edwin yn we pry cop yng nghornel rhyw sied yn yr ardal? Dyma Aberdauddwr, cartref Richard Oliver eu gweithdy ym Mhenbont. Yr efail hefyd Roedd y gert a cheffyl yn un o’r implement mwyaf neu Dic y Gof i drigolion yr ardal, ers 52 oedd un o gyrchfannau cymdeithasol yr defnyddiol ar y fferm yn yr hen amser. Gyda’r gert a cheffyl y byddem yn cario dom i’r rhychau tatw, mlynedd. Ef yw cyn-ôf y pentref ac un o’i ardal - yno ’roedd rhywun bob amser i ac i’r tir glas.Tynnu dom i lawr yn dyrrau ac yna ei hynafgwyr bellach. Ac er bod yr einion yn gael sgwrs ag ef a stori i’w rhannu. wasgaru wedyn gyda phicwarch. fud yn yr efail er sawl blwyddyn mae ’na Trwy chwys dy wyneb y bwytei fara dyna fel yr dân gwresog ar aelwyd Aberdauddwr bob Pentref hunan gynhaliol. oedd bywyd cyn dyddiau’r chwalwr dom. amser a sgwrs hamddenol i’w chael yng Dyma flynyddoedd euraidd Llangwyryfon Byddem yn defnyddio’r gert oedd yn tipio yn aml nghwmni’r gŵr a dreuliodd dros hanner fel pentref bach hunan gynhaliol gyda’i oherwydd roedd yn help i dynnu’r dom i lawr gyda’r canrif yn sŵn morthwyl a megin. siop nwyddau, siop crydd, melin falu, Cramp. Roedd darn o harn y tu blaen i’r gert a elwid gweithdy saer, efail y gof, ysgol, eglwys a yn Standard a byddem yn ei symud lan a lawr y Mab i fwynwr. dau gapel. rhiciau fel byddai angen. Fel y ddwy afonig sy’n Pentref cymdogol, clos, Pan fyddem yn cario Mangles, Swedes, Maip a pasio ei gartre, ar dir cwbl Gymraeg. Ond Mawn byddem yn rhoi y Ribbles ar ochrau’r gert er uwch y dechreuodd daeth yr Ail Ryfel Byd mwyn cario mwy o lwyth. Os byddai tipyn o bwysi Richard Oliver yntau ei i dorri ar ei heddwch yn y gert byddem yn rhoi dau geffyl i’w thynnu, un daith gan iddo gael ei ac yn ei sgil daeth yn y Shafft a llall yn geffyl blaen. fagu ar dyddyn Gwar newidiadau dirfawr. Nid Prynodd fy nheulu yn y Brynda yr Iron Horse ac Rhos uwchlaw Ysbyty y lleiaf o’r newidiadau roedd hwn yn gwneud gwaith y ceffyl. Rhaid oedd Ystwyth. Tyddynwr oedd dyfodiad y gosod hwn yng nghlwm ar ddwy Shafft y gert ac yna a mwynwr oedd ei tractor, wrth gwrs, a’r cael ei dynnu gan y Tractor John Deere ac yna mynd dad ac fel gwas ffarm mecaneiddio ar ddulliau a’r llwyth yn ddiogel i’r ydlan. y treuliodd Richard amaethu. Roedd hwn yn declyn ei flwyddyn gyntaf handi iawn, a dyma gyfnod ar ôl gadael yr ysgol yn 14 oed yn 1917. Postmon rhan amser dechrau di-sodli’r ceffyl Flwyddyn yn ddiweddarach fe symudodd Gymaint fu’r lleihad yn nifer y ceffylau a gwedd. Tybed a oes un i fod yn brentis gof yn efail Swyddffynnon bedolid a’r gwaith cysylltiedig â cheffylau o’r teclynnau yma yn a threulio ei brentisiaeth o 3 blynedd yno fel y cymerodd Richard Oliver swydd gorwedd yn y llwch a’r cyn symud i efail Maesllyn, Llangwyryfon rhan amser fel postmon yn 1954. Treuliai baw mewn rhyw gornel yn i weithio gyda William Rees. Bryd hynny, deirawr da bob bore yn cerdded 10 rhydu? drigain mlynedd yn ôl, ryw bum swllt ar milltir o amgylch rhai o ffermydd mwyaf Roedd yn bwysig iro’r hugain yr wythnos oedd cyflog gof ifanc anghysbell yr ardal cyn dychwelyd i dreulio certi yn gynnar yn y a hynny am ddiwrnod gwaith o ddeuddeg gweddill y dydd uwchben yr einion. A Gwanwyn fel y byddai’r awr. dyna fu patrwm ei ddiwrnod gwaith hyd olwynion yn troi yn rhwydd a ddim yn rhoi straen ar ei ymddeoliad yn 1969. Bellach cafodd y ceffyl pan fyddai’r llwyth yn drwm. Gadael a dychwelyd fwynhau deng mlynedd o hamdden heb Dyna fel yr oedd hi nôl yn yr hen amser, pawb yn Wedi dwy flynedd ym Maesllyn daeth orfod poeni am lunio pedol na chylchu ofalus am ei offer a’i harian prin. cyfle i agor efail newydd ym Mlaenpennal olwyn; hamdden haeddiannol iawn i ŵr a a bu yno am 5 mlynedd cyn cael cyfle i wnaeth oes onest o waith. Rol gwisgo’r ffrwyn a’r coler ddychwelyd i Langwyryfon unwaith yn A’r stordir ar y glwper rhagor. Daethai’r efail yno’n wag, efail a Rhinweddau’r crefftwr Y ceffyl oedd yn chwysu berthynai i stâd Castell Hill a Richard Oliver Yn llyfr Ecclesiasticus fe restri rhinweddau’r Rhwng y ddwy shaft yn tynnu. a gafodd ei thenantiaeth. Symudodd i crefftwr mewn cymdeithas a rhoddir sylw Aberdauddwr yn 1928 ac yno y mae byth dyladwy i’r gof a dreuliai oes yn “angerdd Ni welir cert na gambo oddi ar hynny. y tân” ac yn “sŵn y morthwyl a’r eingion”. Ar ffermydd heddi’n gweithio Fe’i cyfrifid yntau, fel y crefftwyr eraill, yn Ni weli’r yr un ceffyl chwaith Buwch a llo a mochyn un o gynheiliaid pwysicaf cymdeithas - Yn gwneud y gwaith byth eto. Yn ogystal â gweithio fel gof fe gadwai “heb y rhai hyn nis cyfaneddir dinas”. Un hefyd fuwch a llo a mochyn a thrin gardd a ohonynt hwy yn bendifaddau yw Richard Croeso i chi anfon unrhyw atgofion neu pherllan fawr. Oliver a bu’n fraint arbennig cael ei farddoniaeth at M.B.Morgan, Tynewydd, Mwy na digon o waith i unrhyw ddyn adnabod. Llanrhystud. SY23 5ED gan fod ei ddiwrnod gwaith yn yr efail Rheinallt Llwyd RHIFYN 462 AWST 2020 Y DDOLEN 23

ben… wy, siwgr a siot!! Fodd oedd clywed y Gwcw yn canu yn y Cofnodi’r Cofid bynnag, aeth hi’n syndod! Er dwi coed ger y gronfa ddŵr. Darnau o dyddiadur Beca yn ystod nifer o sialensiau gwahanol ar y ddim mor siŵr all Cadi ddweud y clo mawr cyfryngau cymdeithasol – rhedodd yr un peth… Mae’n dywydd braf- Mis Gorffennaf Diwedd Mis Mawrth Cadi a finne 5K a chyfrannu tuag a dwi wedi bod yn mwynhau O’r diwedd, dwi’n cael teithio i Dyma gychwyn ar y clo mawr- at y GIG wythnos diwethaf ac ers ymlacio yn yr ardd am ddyddiau Gaerdydd a chasglu fy stwff o’r dychwelyd o’r brifysgol yng hynny rydym yn dewis rhedeg bellach! Od iawn yw peidio bod fflat- roedd y boot yn llawn dop Nghaerdydd ar fyrder a derbyn efo’n gilydd fel ein hawr o ymarfer yn y garafán yn Eisteddfod yr Urdd yn dod nôl! Gyda’r cyfyngiadau yn darlithoedd ar-lein o hyn ymlaen. corff dyddiol yn gyson. Mae Siani’r eleni ond difyr iawn oedd gwylio araf lacio, mae’n braf cael treulio Mae gen i bum traethawd i’w ci yn cael modd i fyw yn cael ni Eisteddfod T – neith ddim byd amser gyda’n nheulu a’n ffrindiau cwblhau o fy mlwyddyn gyntaf, gyd adref yn gwmni iddi bob dydd! stopio’r Cymry rhag eisteddfota! wrth fynd am ambell wâc a thaith ond mae’n rhywbeth i’w wneud ac Dwi ’di penderfynu peintio fy ar y beic. Aethon ni lan i weld Nain i ganolbwyntio arno sbo! ystafell, ac wedi cwblhau hynny Mis Mehefin wythnos diwethaf- cafodd hi sioc Dwi ddim yn un am goginio fe es i ymlaen i beintio fy nrych, Doedd hi ddim yn rhy annhebyg anferth i’n gweld ni! a phobi ond ers cychwyn yn y fy nesg a gwneud arwydd allan i ddiwrnod Nadolig ar benblwydd Dwi’n ystyried fy hun yn lwcus brifysgol dwi wedi mwynhau dilyn o bren i roi ar fy wal wag yn fy Cadi – roeddwn wedi bod yn cyfri iawn mewn amryw o ffyrdd yn ambell rysáit ar y we, felly mi fydd ystafell wely. Tro ein teulu ni ydy lawr y diwrnode i gael rhywbeth ystod y clo mawr; dwi ’di cael bod hyn yn gyfle gwych i rannu hwy gwneud cwis yr wythnos hon ar i’w ddathlu- agor anrhegion a gyda fy nheulu, dod i adnabod fy gyda fy nheulu. Aeth y sausage gyfer y cwis teulu nos Iau, thema’r chardiau, paratoi gwledd o fwyd i milltir sgwâr ac wedi cael cyfle casserole lawr yn syndod, dwi am noson ydy chwaraeon felly ry’ ni ni’n pedwar yn y tŷ a phobi cacen i ganolbwyntio ar fy hun gan geisio gwneud cyri cartref nesa’! ’di penderfynu gwisgo fel seiclwyr- â chwe haen lliw gwahanol arni. ddatblygu fy sgiliau creadigol, Nid oeddwn wedi clywed am helmed, sbectol haul, crys seiclo Daeth ambell wyneb cyfarwydd i coginio a fy ffitrwydd. Er y siom o Zoom o’r blaen, ond fe wnaeth a thrwser leicra tynn. Mae wastad ddymuno penblwydd hapus iddi fy mlwyddyn gyntaf yn dod i ben un o fy ffrindiau drefnu cwis ar yn sbort gweld beth mae pawb hefyd yn yr ardd! llawer yn gynt na’r disgwyl, does y feddalwedd ac rydym wedi wedi dewis gwisgo wrth iddyn Dwi ’di bod yn casglu blodau’r gen i ddim achos i gwyno- anodd penderfynu gwneud hyn yn nhw ymuno â’r alwad Zoom bob ysgawen i wneud cordial heddiw- iawn ydy dychmygu’r dioddefaint wythnosol o dan yr amgylchiadau wythnos! Ry’ ni wedi llwyddo dwi erioed wedi gwneud hyn mae rhai wedi profi yn ystod y llym sydd ohoni ar hyn o bryd. dysgu Nain sut i ddefnyddio o’r blaen ond mae ’na arogl misoedd diwethaf. Dwi’n ffodus o Dyw hi ddim yr un peth a’i gweld Facetime - mae’n braf gallu gweld bendigedig yn llenwi’r lle! Rydyn ni gael dyddiadur sy’n llawn atgofion wyneb yn wyneb, ond dwi’n siŵr ei hwyneb hi! hefyd wedi bod yn beicio tipyn yn cynnes o fy amser yn y clo mawr a dai i’r arfer â hyn wedi amser. ddiweddar ac yn teithio ar lwybrau bydd darn ohonai’n hiraethu am y Mis Mai sydd bellach yn gyfarwydd iawn bywyd syml a brofais yn ystod 2020. Mis Ebrill Roeddwn wedi amau byddai’n i ni megis llwybrau beicio Cwm Beca Fflur Williams, Dwi’n cael fy ‘nhaggio’ mewn rhaid gwneud y sialens yma ryw Ystwyth a Chwm Rheidol; hyfryd Clyn Cennin, Rhydyfelin.

darllenwyr iau. Yr amryddawn Cefais gyfle yn ddiweddar i sgwrsio gyda Valériane am ddatblygu ei thalentau ymhellach, a holi iddi yn gyntaf, beth Valériane arweiniodd hi i droi ei llaw at ysgrifennu Sain cyfri’n hunan yn berson talentog iawn, hefyd? rhyw botsian mewn sawl peth a ddim yn “Pan roeddwn i’n fach, roeddwn eisiau arbenigo mewn dim byd penodol. Felly rwy’n ysgrifennu nofelau, ac mae fy ngwaith fel edmygu, bron yn genfigennus pan fydd talent artist yn adrodd straeon hefyd, felly mae benodol gan rywun. Felly dychmygwch yr ysgrifennu yn rhywbeth rwyf wastad wedi edmygedd pan fydd person yn hynod o meddwl amdano.” amryddawn, ac yn arbenigo mewn sawl peth! Ac o bosib y cwestiwn pwysicaf am yr hyn Rydym yn gyfarwydd ag enw Valériane sydd wedi ysbrydoli’r stori yn Y Cwilt? Leblond o Langwyryfon fel artist sy’n creu “Mae sawl peth wedi ysbrydoli’r llyfr: fel Cymraeg a chymryd diddordeb yn niwylliant lluniau hyfryd. Does dim angen i mi ddweud arlunydd, roeddwn eisiau darlunio lluniau a thraddodiadau lleol i’w ganmol ac yn llawer mwy amdani fel artist, gan fod y map a gyda chwiltiau, a darlunio stori am y grefft ysbrydoliaeth. Edrychwn ymlaen yn eiddgar gomisiynwyd ganddi ychydig flynyddoedd yn Gymreig arbennig yma. Hefyd sbardunodd i weld beth sydd ar y gweill nesaf gan y ôl i ddathlu pen-blwydd Y Ddolen yn ddeugain dathliadau Ohio-Mynydd Bach yn 2018 y person amryddawn yma. Diolch Valériane! oed yn ddigon o brawf o’i thalent. Ond bellach syniad am lyfr o deithio yn bell am fywyd Angharad Evans mae Valériane yn gallu ychwanegu ysgrifennu gwell. Roedd fy nhad o Ganada, ac rwy at ei rhestr o dalentau wrth iddi gyhoeddi wastad wedi eisiau gwybod mwy am Y Cwilt, llyfr llun a stori sy’n addas i blant hanes Gogledd America” rhwng 3 a 7 oed. Llongyfarchiadau mawr i ti Valériane Mae’r Cwilt yn stori hyfryd am am y gampwaith yma, rydym yn ymfudo a hiraeth wrth i deulu adael hynod o falch dy fod yn byw yn ein Cymru a mynd i chwilio am fywyd plith yma yn ardal Y Ddolen, ac mae’r gwell yn America. Pan mae hiraeth ffordd yr wyt ti a’r teulu bach wedi yn codi am y bwthyn bach ar ymgartrefu yn yr ardal, ers lan y môr, mae’r cwilt coch sawl blwyddyn a du yn gysur mawr. Mae’r bellach, ac wledd o luniau arbennig wedi manteisio yn cyfoethogi’r llyfr ac ar bob cyfle yn ennyn diddordeb y i ddysgu 24 Y DDOLEN RHIFYN 462 AWST 2020

Blaenplwyf Rali Rhithiol CFfI Ceredigion Gohebydd: Mary Parry, Troedyfoel (01970 612612) Roedd hi’n od iawn ar ddechrau Mehefin eleni peidio mwynhau bwrlwm arferol Rali’r CFfI. Er Diolch hyn daeth cyfle i’r aelodau gystadlu yn hwyrach Hoffai Richard Woolley, Dolawel ddiolch yn y mis pan gynhaliwyd rali rhithiol. Mi fyddai yn gynnes iawn am yr ymholiadau enillwyr yr amrywiol gystadlaethau yn mynd niferus - yn gyfarchion, galwadau ffôn ac ymlaen i gynrychioli’r CFfI Ceredigion yn y anrhegion, dderbyniodd yn ystod Mehefin sioe fawr rhithiol i’w gynnal gan CFfI Cymru. pan dreuliodd gyfnodau yn Ysbytai Braf iawn oedd clywed fod aelodau pedwar Bronglais a Threforus. Gwerthfawrogwyd clwb ardal Y DDOLEN wedi bod yn cystadlu ac y cyfan yn fawr gan ddiolch hefyd am wedi cael tipyn o lwyddiant. Dyma grynhoi’r y gofal trwyadl a dderbyniodd gan staff canlyniadau gan sôn am yr aelodau ddaeth i’r yr uchod o dan amgylchiadau anodd tri safle uchaf. Roedd y cystadlaethau barnu Enillodd Gwenan Rees, CFfI Llanilar y Covid-19. stoc yn defnyddio technoleg fodern gyda’r gystadleuaeth creu arwydd diolch. cystadleuwyr yn gwneud fideo o’u rhesymau Gwellhad buan a’i danfon ymlaen! Daeth Guto Lewis, CFfI am farnu moch Cymreig dan 18 oed. Daeth I Beti Wyn Emanuel, Y Fronfraith dreuliodd Llanddeiniol a Nia Lewis, CFfI Llangwyryfon Heulwen Evans, CFfI Llangwyryfon yn 3ydd am rai dyddiau yn Ysbyty Bronglais ond sydd yn gydradd 3ydd yn y beirniadu defaid texels farnu defaid texel ac yn 2il am farnu gwartheg adref erbyn hyn ac yn atgyfnerthu. Hefyd i dan 18 oed. Roedd Elin Rattray, CFfI Trisant yn Jersey dan 26. 3ydd oedd Dewi Davies, CFfI Carol Emanuel, Frongog sydd heb fod yn 3ydd yn beirniadu gwartheg Jerseys dan 18 Llanddeiniol am farnu moch Cymreig dan 26 teimlo’n rhy hwylus yn ddiweddar. Cofion oed a Jane Davies, CFfI Llangwyryfon yn 2il oed. Cystadleuaeth arall oedd yn gofyn am greu gorau atoch. fideo oedd Lip sync Tik Tok a daeth Lisa Evans, CFfI Llanilar yn 3ydd! Gobeithio i’r aelodau gael ‘Y Fets’ hwyl yn creu ar gyfer y rali rhithiol a’i fod wedi Dyma gyfres anhygoel ar S4C - r’ym bod yn gyfle i gynnal bwrlwm y clybiau yn ystod i gyd yn rhyfeddu at ofal a thynerwch y cyfnod anodd yma. Llongyfarchiadau i CFfI proffesiynol y staff i gyd wrth ymdrin ac Llangwyryfon ar ddod i’r 2il safle, CFfI Llanilar ‘aelodau’ annwyl i deuluoedd. R’ydym yn 6ed a CFfI Llanddeiniol yn 7fed ar ddiwedd y wedi cyd-lawenhau a chyd-dristau cystadlu. Ychydig o hwyl i lenwi’r bwlch nes gall wrth i rai anifeiliaid lithro o ddwylo yr y clybiau ddechrau cwrdd eto! arbenigwyr. R’oedd hi’n anochel bron i’r rhaglen fodoli heb inni adnabod rhywun! Llongyfarchiadau i Wyn Emanuel, Frongog ar ei ymddangosiad hamddenol wrth ymweld a’r feddygfa gyda’i ‘Westie’ bach bywiog. Hefyd i Gethin a Wyn Hughes, Llwynbedw (gynt Penrallt) wrth iddynt gael help y milfeddyg Catrin i dynnu llo (go fawr) oedd yn anffodus wedi marw. Gyda llaw, mae Nerys Daniel, Cwm Rheidol, prif nyrs y practis yn wyres i’r diweddar Megan Daniel arferai fyw yn Siop y Parc. Creu eitem wedi’i ailgylchu oedd y dasg i Caryl Daeth Mirain Griffithis, CFfI Llangwyryfon yn 3ydd Cyhoeddi George a daeth i’r 3ydd safle gyda’r ffrog yma. yn y gystadleuaeth crefft. Llongyfarchiadu i Geraint Roberts, Cwmffrwd, Caerfyrddin (gynt Chancery) ar gyhoeddi cyfrol o farddoniaeth yn ddiweddar sef ‘Desg Lydan’. Mae Geraint yn fab i’r diweddar Emrys a Nancy Roberts, Glandwr, Chancery - cyfrol hardd ac ar ei chlawr ddarlun o Ysgol Rhydgaled gan frawd Geraint sef Garrod Roberts. Fe baentiwyd y llun yn 1969 pan gaewyd yr hen adeilad a symud i ysgol newydd Llanfarian ychydig lawr y ffordd. Wedi gyrfa lwyddiannus ym myd addysg - bu’n athro Daearyddiaeth yng Nghwm Gwendraeth cyn cael ei benodi’n ddirprwy bennaeth yn Llanbedr Pont Steffan ac yna’n bennaeth Ysgol y Strade, Llanelli. Bu’n allweddol yn sefydlu Ysgol Farddol Caerfyrddin o dan arweiniad Tudur Dylan Daeth Betsan Hughes CFfI Llanddeiniol yn 2il yn y Jones a chefnogaeth Mererid Hopwood. gystadleuaeth coginio ar y thema Amaethyddiaeth Mae’n enillydd llu o gadeiriau mewn Cymreig. Paratodd gwrs cyntaf o fetys wedi’i eisteddfodau led-led y wlad. Trefnwyd rostio a chaws gafr a phrif gwrs oedd ffiled o borc cyfarfod lansio yn y Conrah ond daeth Elin Calan Jones, CFfI Llangwyryfon ddaeth yn 2il Cymreig gyda stwffin eirin sych ac afal wedi ei Covid-19 i chwalu’r trefniadau. Bwriedir ail- yn y gystadleuaeth crefft gyda’r briff o greu rhodd weini gyda thatws dauphonoise, stwnsh moron a drefnu yn y dyfodol ‘saff’. i weithiwr allweddol. phanas, broccoli a grefi afal. RHIFYN 462 AWST 2020 Y DDOLEN 25

Cystadleuaeth eich hoff ran yn y llyfr? Mae’n Her ddarllen yr Haf! Hoffwn ni wybod mwy am y hollol lan i chi! llyfrau fyddwch chi’n darllen Mae tocyn llyfr £10 yn wobr i’r Dewch i ymuno a her ddarllen Rydym wedi cynhyrchu siart dros yr haf eleni, trwy gynnal darnau gorau mewn tri categori yr haf Y DDOLEN! Mae llyfrau i’ch cynorthwyo i lwyddo a cystadleuaeth arbennig ar gyfer sef dan 7 oed, 7 - 11 ac 11 - 14 yn gallu mynd a ni ar bob math chwblhau her ddarllen yr haf! mis Awst. Darllenwch lyfr o’ch oed. o deithiau diddorol, i gwrdd a Beth am ddanfon llun atom i’r dewis ac ysgrifennwch bargaraff chymeriadau difyr ac yn tanio DDOLEN ohonoch chi a’r siart amdano (tynnwch lun hefyd os Dyddiad cau: 20 Awst ein dychymyg. Beth am ddarllen pan fyddwch wedi cwblhau’r dymunwch) a’i ddanfon atom. Y beiriniad yw Mared Llwyd, am ugain diwrnod (o leiaf!) yn her! Caiff pob darllenydd sy’n Beth am sôn am eich hoff Rhydyfelin, awdur ac athrawes ystod y gwyliau? Beth am geisio cwblhau’r her dystysgrif Her gymeriad, crynhoi’r stori yn eich sy’n edrych ymlaen i ddarllen eich darllen 6 llyfr mewn 6 wythnos? ddarllen yr Haf drwy ebost. geiriau eich hunan neu sôn am darnau. Danfonwch eich ceisiadau ar ebost i [email protected] neu at Enfys Evans, Hafan, Llanddeiniol, Llanrhystud, Ceredigion, SY23 5DT

u’n ni wedi cyrraedd yr haf, oedd hynny? cyfnod y gwyliau cerddorol O ni’n rili hapus i gael y R ar hyd a lled Cymru. Ond gwahoddiad i neud Tafwyl Digidol mae 2020 am fod yn haf rhyfedd achos mae’n teimlo fel blwyddyn wrth i gyfyngiadau Covid 19 barhau fythgofiadwy mewn pob ffordd. i atal pobl rhag dod ynghyd mewn Odd y set yn eithaf byr achos dim torfeydd. Mae’r cyfle i fandiau ond saith cân o ni’n cael chwarae chwarae’n fyw o flaen cynuilleidfa ond nath pawb mwynhau’r profiad fywiog wedi diflannu’n llwyr yn er bod e’n eithaf swreal! ystod cyfnod y clo mawr. (I’r darllenwyr sydd heb glywed am Bron flwyddyn yn ôl cytunodd y Tafwyl digidol - gosodwyd llwyfan band Mellt i chwarae ar lan y môr Miwsig yng nghanol castell Caerdydd a yn Llanrhystud yn nigwyddiad i darlledwyd setiau byw gan fandiau godi arian i Eisteddfod 2020. Yn byw ar ar y we gyda phawb oedd yn bendant, bydden ni wedi mwynhau cymryd rhan yn cadw at reolau clywed ei cerddoriaeth eleni eto ymbellhau cymdeithasol. Mae’n yn Nhregaron yn ystod wythnos yr stop! debyg fod miloedd ar filoedd wedi Eisteddfod, ond bydd rhaid ni aros gwylio’r ŵyl ar y we!) nawr tan Haf 2021! Y band Mellt (llun gan Sam Stevens) Oes rhywbeth tebyg arall ar y Mae Glyn James yn aelod o’r band, gweill dros yr haf? yn wreiddiol o Landdeiniol ond yn edrych ymlaen i chware oedd Ydy, cyn y cyfnod clo natho ni Oes, ni am neud rhywbeth tebyg byw nawr yng Nghaerdydd. Gig y Pafiliwn yn yr Eisteddfod recordio drymiau ar gyfer albwm ym mis Medi ond mae heb gael ei Pryd oedd eich gig byw diwethaf Genedlaethol gan fod cyfle i ni newydd yn stiwdio Mei Gwynedd, gyhoeddi yn iawn eto felly well i ni o flaen cynuilleidfa? chware gyda cherddorfa am y tro ac ers y cyfnod clo, ni wedi gadw’n dawel am y tro! Anodd cofio erbyn hyn, ond fi’n cyntaf. recordio popeth arall yn y tŷ. Gan Beth sy’n dod nesaf i Mellt wrth i’r meddwl yn Victoria Hall, Llanbed Ydi chi wedi gallu parhau i bod ni wedi astudio peirianneg sain cyfyngiadu llacio? diwedd mis Chwefror. chwarae gyda’ch gilydd fel grŵp yn y Brifysgol mae tipyn o offer Mae’n anodd dweud yn union Sut haf oedd hi fod i Mellt yn yn ystod y cyfnod clo? recordio ac offerynnau gwahanol be fydd nesaf ar hyn o bryd. Yn 2020? Pa gig oeddech chi wedi Ydyn, ni’n ffodus gan fod ni’n byw gyda ni erbyn hyn ac mae’r tŷ wedi ddelfrydol, gallem ni ryddhau’r edrych ymlaen ato fwyaf? gyda’n gilydd. Heblaw am ein troi mewn i un stiwdio mawr. Y albwm newydd a neud rhyw fath Odd hi’n edrych fel haf prysur i hystafelloedd gwely a’r gegin mae peth olaf i neud nawr yw recordio’r o daith i wthio fe, ond o dan yr ni o chware gwyliau Cymraeg a pob ystafell gyda rhyw fath o offer lleisiau ac wedyn danfon popeth amodau ansicr mae’n edrych yn ni’n hynod o siomedig bod rhaid cerddorol erbyn hyn. nôl i Mei er mwyn cymysgu. fwy tebygol bydd angen i ni feddwl gohirio popeth tan flwyddyn nesaf. Ydi hwn wedi bod yn gyfle i greu Buo chi’n chwarae yng ngŵyl tu allan i’r bocs, sydd ddim yn beth Un gig yn enwedig oeddem yn cerddoriaeth newydd? Tafwyl digidol eleni. Sut brofiad drwg o gwbl! 26 Y DDOLEN RHIFYN 462 AWST 2020 Y Smythy Mae bob amser yn braf clywed am bobl ifanc sydd wedi sefyll yn Pa fath o eitemau fyddwch chi’n eu ardal lleol a sefydlu busnes. Y greu? mis yma rydym am gwrdd a dau Rydyn ni’n gwneud pob math o ffrind, Tom Smyth ac Adam Briant, eitemau metel - bachau, poceri, perchnogion Y Smythy. Maent yn canhwyllbrennau, llidiardau, arbenigo mewn gwaith gof a metal rheiliau, blodau metel. Rydyn ni’n a mae’r gweithdy wedi ei leoli fodlon gwneud unrhyw beth mas ar y ffordd rhwng Trawsgroed a o fetel, rydyn ni’n mwynhau’r her o felly ni ar y ffin yma rhwng greu pethau newydd. ardal Y DDOLEN a’r BARCUD! Dyma gyfle i ddod i wybod mwy Pa ddarn ydych chi wedi fwynhau am Tom ac Adam a’u gwaith. greu fwyaf mor belled? Ar hyn o bryd rydyn ni’n gweithio Dywedwch wrtho ni sut ddaeth ar wneud draig anferth i fenyw y ddau ohonoch i ymddiddori hyfryd lleol i fynd o amgylch ochr mewn gwaith gof? y garej fel arwydd gyda enw y tŷ Rydyn ni wedi bod yn ffrindiau arno fe. Mae’n bleser i weithio gorau erioed. Mae ein mamau yn gyda hi a mae ganddi syniadau ffrindiau gorau a mae 6 mis yn gwych ac mae hi’n fodlon i ni fod union rhyngddo ni. Aethon ni i’r yn greadigol! ysgol gyda’n gilydd yn Lledrod yn gynta ac wedyn Rhoshelyg Beth ydych chi’n fwynhau fwyaf ym Mronant. Aethon ni i Ysgol am eich gwaith? Uwchradd Tregaron cyn i Adam Rydyn ni’n caru’r faith ein bod ni’n fynd ymlaen i Penglais a Tom gallu gweithio i ni ein hunan ac yn astudio Lefel AS yn Llambed. cael creu darnau i gleientau hyfryd. Rydyn ni wedi tyfu lan yn trwsio Rydyn ni wedi cwrdd a rhai pobl ac addasu pethau, beiciau, beiciau rhyfeddol. Rydyn yn teimlo’n lwcus modur ayyb!! Mae’r ddau ohonom iawn i cael gweithio ar bethau yn ymarferol ac yn hoffi gwneud gwahanol bob dydd ac yn dysgu pethau. Roedd mam a tad Tom pethau newydd wrth fynd ymlaen. yn beiriannyddion yn yr RAF a Tad Ac wrth gwrs rydyn yn mwynhau Adam yn fecanig. Roedd digon gweithio gyda’n gilydd! o gyfle i ddefnyddio gwahanol offer pan o ni’n tyfu lan!! Ar ôl Sut all pobl brynu eich gwaith? gorffen yn yr ysgol, penderfynon Mae tudalen Facebook ac chwilio am gwrs coleg a fyddai Instagram gyda ni. Hefyd mae o diddordeb i ni. Ar ôl gorffen yn gwefan sef www.YSmythy.co.uk Os y coleg roedd yn rhaid gwneud na fyddai Covid 19 wedi rhoi stop penderfyniad. I gael swydd fel gof ar y ffeiriau crefftau bydden ni wedi byddai’n rhaid symud i ffwrdd neu bod mas ynddi nhw dros yr haf. ddechrau lan ein hunan a trial chwilio marchnad arbennig. Sut brofiad i’w creu gyda’ch ffrind ni’n dechrau siapo e i beth bynnag Ydi chi’n creu darnau i ofynion gorau? i ni’n wneud, efallai calon neu gorff penodol unigolion? Ble ddysgoch chi eich crefft? Mae’n gret cael gweithio gyda dy i was y neidr. Mae’n dibynnu ar y Rydyn ni’n hoff iawn o wneud Y Coleg agosa sydd yn rhedeg ffrind gorau, anaml y byddwn yn darn, efallai bydd rhaid i ni dorri’r gwaith comisiwn. Gan bod ni cwrs gof yw Henffordd (Hereford). dadlau. Ond os bod ni yn, mae darnau mas a ffeilio nhw gyda llaw heb allu mynd mas i werthu leni, Aeth y ddau o ni i Holmes Lacey, e drosodd yn gloi!! Mae hwn yn ac yna’u weldio nhw at ei gilydd. mae’r rhan fwyaf o’r gwaith wedi rhan o goleg Hereford a Ludlow i bartneriaeth, rydyn ni’n gweithio Ma pob darn yn cael ei weud gyda dod o waith comisiwn a rydyn yn astudio gwaith gof a gwneuthuriad ar y darnau gyda’n gilydd. Rhai llaw felly mae pob un yn unigryw. ddiolchgar iawn i’r bobl sydd wedi metel. weithiau bydd un o ni’n well yn cefnogi ni ac wedi prynu’n lleol. gwneud rhywbeth a nhw fydd yn Faint o waith cynllunio sy’n Pa fetelau fyddwch chi’n arwain. Mae Adam yn dda yng digwydd cyn dechrau trin y Beth yw eich gobeithion i’r defnyddio wrth greu’r darnau? nghelf ac yn gwneud y sgetshys metal? Ydi chi’n creu sgetshys o’r dyfodol i’r busnes? Rydyn yn gweithio gydag unrhyw a Tom yn dda am weldio’r aloi. darn yn gyntaf? Yn y dyfodol byddai’n hyfryd gweld fetel, ond yn bennaf gofannu Mae’n gwneud am dîm da. Os ydyn ni’n gweithio gyda y busnes yn tyfu. Rydyn ni’n deall gyda dur ysgafn. Ar hyn o bryd chleient ar gomisiwn byddwn yn pa mor galed yw hi i bobl ifanc rydyn ni’n gwneud llawer gyda Soniwch ychydig am y broses o hela sgetshys o wahanol syniadau aros yn lleol a hoffen rhywbryd fod chopr. Rydyn ni hefyd wedi bod weithio gyda’r metal? iddyn nhw er mwyn iddi nhw mewn sefyllfa i gynnig prentisiaeth yn gweithio gyda dur gwrthstaen Rydyn yn dechrau gyda tynnu mas ddewis y cynllun. Weithiau ni’n i rhywun sydd eisiau datblygu ei ac aloi. Rydyn ni’n ceisio prynu’r y metel. Ei wresogi yn yr efail ac gorfod newid rhywbeth achos bod sgiliau gof yn yr ardal. Ni ishe tyfu y metel yn lleol os gallwn ni. Mae ein yn ei guro nes bod e’r siap a hyd i e ddim yn gweithio ond ni’n siarad brand Cymreig o waith gof. teuluoedd ni’n cadw bob dim i ni ni eisiau. Mae’r metel yn oeri’n gloi a’r cleient bob cam i sicrhau bod Diolch yn fawr Tom ac Adam am drio ailgylchu gymaint a sy’n bosib! felly ni’n gorfod gweithio yn gloi a nhw’n hapus gyda’r darn. Ambell ateb ein cwestiynau. Rydym wedi Mae pob peth copr yn cael ei mae fe mewn a mas o’r efail sawl waith ni’n gweithio yn syth gyda’r mwynhau darllen am eich gwaith a wneud mas o hen bipellau copr! gwaith cyn bod e’n iawn. Wedyn metel ac yn darlunio fel ni’n mynd! phob lwc wrth sefydlu’r busnes. RHIFYN 462 AWST 2020 Y DDOLEN 27

Llanfarian

Ysgol Llanfarian hon yn ddiwrnod gwahanol iawn Braf iawn oedd cael gwahodd i’r arfer ac yn syrpreis bach i’r plant. nifer o ddisgyblion nôl i’r ysgol Yn anffodus, ni welwyd y fan hufen cyn ddiwedd tymor yr haf a iâ oedd i fod ymweld, ond diolch i diwedd blwyddyn ysgol. Rhyfedd Mrs Jones yn mynd ar ras i’r siop, iawn oedd cael dysgu â chwmni cafodd y plant eu hufen iâ cyn grwpiau mor fach o ddisgyblion, ddiwedd y prynhawn! ond gwnaethom y gorau ohoni Gwobrwywyd y disgyblion gydag gyda llawer o hwyl, chwerthin, anrhegion ac hefyd tystysgrifau i’r darnau o gelf gwych, chwaraeon a plant sydd mwyaf tebygol i... chymdeithasu. Trist iawn oedd gweld grwp o • Chwarae i Gymru mewn 9 disgybl Blwyddyn 6 yn gadael o unrhyw chwaraeon – Trystan dan yr amodau heriol yma, fodd Lewis bynnag, cawsom ddiwrnod olaf • farchogaeth yn Olympia – Haf diddorol a hwylus. Un o’r pethau Jones roedd blwyddyn 6 yn teimlo’n drist • fod yn athrawes – Chelsey o golli oedd eu mabolgampau olaf, Hughes Blwyddyn 6 2020 - pob lwc i chi gyd! felly cawsom fabolgampau gwirion • berchen neu weithio mewn Blwyddyn 6! sw – Peter Newby Gan amlaf, mae yna 2 dîm yn • fod yn filfeddyg neu weithio ysgol Llanfarian, sef Ystwyth a mewn milfeddygfa – Sophie Rheidol. Yn anffodus, roedd rhain Rose Meaney yn anghyfartal a bu rhaid ffurfio • ysgrifennu llyfr ryseitiau neu dau dîm newydd am y dydd, fod yn gogydd enwog – Harri Nanteos a Hafod. Bu cystadlu brwd John Cowan yn yr holl chwaraeon, taflu disgen, • ddyfeisio rhywbeth gwych – sbrint, hercian, wy a llwy, ras hir, Davy MacDonald rhedeg am nôl ayyb. • fod yn actores enwog – Gina Hafod oedd y tîm buddugol eleni Davies gyda 102 o bwyntiau â Nanteos yn • yrru tren neu hedfan awyren – ail gydag 80 o bwyntiau. Gallen ni Rhuban Coleman-Long Blwyddyn 6 yn derbyn eu anrhegion cyn ffarwelio ag Ysgol Llanfarian. ddim cael mabolgampau go-iawn heb gyfrifo pwyntiau unigolion Felly, cadwch olwg allan am yr a chael gwobrwyo’r bachgen enwau hyn yn y dyfodol i weld pa yn yr Uwchradd ac yn y dyfodol. ohonynt. a’r ferch gyda’r marciau uchaf – mor agos ati oedd ein disgyblion! Ar ran y staff i gyd, carwn Edrychwn ymlaen at fis Medi, Trystan Lewis oedd y bachgen Rwyf wedi rhoi ceisiadau mewn ddiolch o galon i’r rhieni am eu i bennod newydd ac i wahodd uchaf ei farciau, â Haf Jones y am docynnau ar gyfer y gwahanol dyfalbarhad yn ystod y cyfnod ein disgyblion newydd sef Arthur ferch uchaf ei marciau eleni, leoliadau a digwyddiadau yn heriol yma a’u cydweithrediad ac Alfie (oedd i fod cychwyn cystadlu gwych! Da iawn i chi gyd barod ac yn edrych ymlaen i’r wrth sicrhau bod addysg ein ar ôl Pasg) a Lily, Carron a flwyddyn 6 am gymryd rhan a bod gwahoddiadau! disgyblion yn parhau. Yn ogystal, Daniel. Gobeithio byddan nhw’n yn llawn hwyl gydol y dydd. Pob lwc i chi gyd blwyddyn 6, hoffwn ddiolch hefyd am yr ymgartrefu’n gyflym ac yn hapus Braf oedd medru cael cinio bach rydych wedi bod yn bleser i ddysgu, anrhegion hael a’r negeseuon iawn ym mhlith ei hysgol. anghyffredin hefyd, sef McDonalds. pob un ohonoch. Cofiwch i ddod o werthfawrogiad derbynion ni Dymunwn haf hapus a diogel i Er ein bod yn ysgol iach, roedd nôl i’n gweld ni a phob lwc i chi gyd ar ddiwedd y tymor gan nifer chi gyd.

Trystan Lewis - y bachgen a’r Haf Jones - y ferch a’r marciau uchaf marciau uchaf ym mabolgampau ym mabolgampau Blwyddyn 6. Blwyddyn 6. Harri John gyda’i anrhegion ar ddiwedd y dydd. 28 Y DDOLEN RHIFYN 462 AWST 2020 CORNEL Cware ac Olew CLECS

teul ibynnol, uol, lleo i ann l, Cym wmn raeg TYWOD C DERV Parhad gwahanol i’r ‘sioe’ ˆ GRAEAN TANWYDD TY I nifer fawr ohonoch fel fusneslyd, ond i rannu baich, CERRIG DISEL FFERM ninnau, mae haf 2020 yn syniadau, rhoi’r byd yn ei le BLOCS LIWB OLEW dipyn gwahanol i’r arfer – a thynnu coes. Dyna le mae w ww.trefigin.cymru yn dawelach. Erbyn hyn mi sioeau amaethyddol yn darparu

T T T fyddai’r tri ohonom yma wedi llwyfan i bawb ddod ynghyd i T T (01239) T T (01239) bod yn arddangos mewn o gymdeithasu, yn enwedig rhai 881282 T T 881630 leiaf tair sioe leol, a’r calendr cyntaf y tymor, y diwrnod cyntaf yn go lawn o sioeau arall yn allan i nifer wedi cyfnod hir o ymestyn dros yr haf. Ond wyna. Mae teuluoedd cyfan yn nid felly eleni, wrth i ni gyd cyd-dynnu er mwyn paratoi a wynebu ‘normal’ newydd a chystadlu a daw cymunedau o hynny heb rai o ddigwyddiadau sawl ardal at ei gilydd. mwyaf arwyddocaol y calendr Er gwaethaf siom pawb na amaethyddol yng Nghymru. fydd sioeau’n cael eu cynnal Ond mae’r diwydiant eleni, mae pawb ymhob man amaethyddol wedi profi’i hunan yn cefnogi penderfyniad mor addasol ag erioed. Rhwydd pwyllgorau gwirfoddol, pob iawn byddai dweud ‘fyddwn nôl sioe ar hyd a lled Cymru, y ARWERTHWYR . PRISWYR flwyddyn nesaf’, ond yn hytrach, mwyafrif llethol wedi gorfod ASIANTWYR TAI mae nifer o ddigwyddiadau gwneud un o’r penderfyniadau wedi dewis peidio ildio’n llwyr anoddaf i ganslo’r digwyddiadau 16 Ffordd y Môr, Aberystwyth i Covid-19, ac wedi chwilio yma sy’n hanfodol i’n diwydiant, Rhif Ffôn 01970 626160 am ffyrdd arall o weithredu, a diwylliant a’n heconomi leol. hynny’n ddigidol. Ond er bod Mae pawb yn gwerthfawrogi e-bost [email protected] hyn yn torri tir newydd, ac yn bod dim dewis arall ac yn ysgafnhau ychydig ar y sefyllfa cydnabod difrifoldeb y clefyd anghyffredin bresennol, a’i dyma yma sy’n rhemp ar draws y byd ddyfodol ein sioeau’n llwyr? ar hyn o bryd. Er bod technoleg yn Ond, er bod y sefyllfa gyfredol Eisiau miliwn o datblygu’n gyflym, a bron yn ymddangos yn ansicr iawn, iawn unrhyw beth yn bosib, yn rwy’n sicr o un peth, mi ddaw bersonol nid wyf yn meddwl cyfle eto i gystadlu, cefnogi, siaradwyr bod modd i unrhyw dechnoleg cymdeithasu a mwynhau gymryd lle’r sioe draddodiadol sioeau a phob digwyddiad yn llwyr, ac yn sicr ddim yr elfen amaethyddol arall, ac edrychwn gymdeithasol sy’n hanfodol ac ymlaen at gael ymgynnull Cymraeg yfory? yn allweddol i lwyddiant unrhyw yng nghae Castell Hill ym mis sioe, boed yn fach lleol, neu’n Awst 2021 i gefnogi sioe ardal genedlaethol enfawr. Y Ddolen sef Sioe Llanilar. Yr O fod yn sefyll mewn hyn sy’n bwysig i gofio yw caeau sioe, penwythnos ar ôl bod sioeau wedi bod trwy penwythnos, weithiau dwywaith lawer, o ryfeloedd i afiechydon Ymunwch â mewn wythnos dros yr ychydig anifeiliaid, ac wedi goroesi i’w flynyddoedd diwethaf, mae llwyddiant presennol. arwyddocâd y sioeau bach Felly, er ein bod ar wahân ar Chymdeithas yr lleol a’r ffordd maent yn rhan hyn o bryd, mi ddaw cyfle eto o fframwaith amaethyddiaeth i ni gyd fod gyda’n gilydd, nôl yn ei gyfanrwydd yn amlwg. yn y sioeau ac yn mwynhau Dyma ffermio a’r gymdeithas popeth sydd yn cyfrannu Iaith heddiw. amaethyddol ar ei gorau. cymaint at eu llwyddiant. Ond Wrth reddf ac yn naturiol, yn y cyfamser, pob llwyddiant i mae pobl yn cymryd diddordeb barhad gwahanol y ‘sioe’. mewn pobl arall, nid i fod yn Angharad Evans cymdeithas.cymru/ymaelodi [email protected] 01970 624501 a