Günəşdən Nur Alanlar

ZAKøR BAYRAMLI

GÜNԤù'ԤN NUR ALANLAR

(Bø5øNCø KøTAB - MΨKTΨ%øN DÜNΨ1ø)

Bu kitab ùabran (keçmiú DΩYΩçi) úΩKΩr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta mΩktΩbin 55 illik yubileyinΩ hΩsr olunur.

“Müԥllim” nԥúriyyatÕ BakÕ-2015 Redaktor: AydÕn Ta÷Õyev YazÕoÕ-publisist, AzΩrbaycan YazÕoÕlar Birliyinin üzvü Texniki redaktor: Mürsԥl Balayev SSRø JurnalistlΩr øttifaqÕQÕn vΩ AzΩrbaycan JurnalistlΩr Birliyinin üzvü Dizayn: Çingiz Xalido÷lu AzΩrbaycan JurnalistlΩr Birliyinin üzvü, “QÕ]Õl qΩOΩm” mükafatÕ laureatÕ

Z.BayramlÕ. GÜNԤù'ԤN NUR ALANLAR. BakÕ: “Müԥllim” nԥúriyyatÕ, 2015. 448 sԥh.

Kitab ùabran (keçmiú DΩYΩçi) úΩKΩr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta mΩktΩbin 55 illik tarixini Ωks etdirir. Bu tarixin yazÕlmasÕΩsasΩn arxiv materiallarÕna ΩsaslanÕr. MΩktΩbin pedaqoji fΩaliyyΩtinin hΩrtΩUΩfli tarixi xronologiyasÕ, rayonda müasir standartlara cavab verΩn 1170 nΩIΩr úagird yeri olan yeni ilk birtipli mΩktΩb binasÕQÕn mΩhz burada tikilib istifadΩ\Ω verilmΩsi, mΩktΩbin fΩaliyyΩt göstΩrdiyi yarÕm ΩsrdΩn artÕq bir dövrdΩ saysÕz u÷urlarÕ, onun qabaqcÕl tΩcrübΩsinin AzΩrbaycan Respubli- kasÕ Maarif Nazirliyi tΩWΩfindΩn bΩ\ΩnilΩUΩk respublika miqyasÕnda yayÕl- masÕ, bu tΩhsil oca÷ÕQÕn rayon tΩhsilindΩ tutdu÷u layiqli yer, mΩktΩbdΩ GΩrs deyΩn müΩllimlΩrin iúindΩn vΩ mΩktΩbin yetiúdirdiyi mΩzunlardan ge- niú söhbΩt açÕr. ÜmidvarÕq ki, müΩllifin bu kitabÕ sevimli oxucularÕ tΩUΩ- findΩn böyük maraq hissi ilΩ qarúÕlanacaq vΩ onlarÕ ürΩkdΩn sevin- dirΩFΩkdir.

870505 2015 B 9952 435 © Zakir BayramlÕ, 2015

“TΩhsil sahΩsi xalqÕPÕ]Õn bu günü, millΩtimizin, dövlΩtimizin gΩOΩFΩyi üçün Ωn vacib bir sahΩdir”.

Azԥrbaycan RespublikasÕQÕn Prezidenti Heydԥr Ԥliyevin 31 avqust 1999-cu il tarixdԥ respublikanÕn tԥhsil iúçilԥri vԥ ali mԥktԥblԥUԥ qԥbul olmuú tԥOԥEԥOԥrlԥ görüúGԥki nitqindԥn

* * * ³ønkiúaf etmiú ölkΩOΩrin tΩcrübΩsinΩ nΩ]Ωr salsaq görΩrik ki, o ölkΩOΩr inkiúaf edir ki, orada tΩhsil yüksΩk VΩviyyΩGΩdir, yeni texnologiyalar tΩtbiq olunur. Ümumiy- \ΩtlΩ, dünyada gedΩn tΩUΩqqinin Ωsas ΩlamΩti vΩ sΩEΩbi bilikdir, savaddÕr. Ona görΩ dΩ AzΩrbaycanda yeni gΩnc QΩslin yetiúdirilmΩsi vΩ tΩrbiyΩ olunmasÕnda tΩhsilin, PΩktΩbin çox böyük ΩKΩmiyyΩti var.”

ølham Ԥliyev AzΩrbaycan RespublikasÕQÕn Prezidenti

8úaq YaradÕFÕOÕq MΩrkΩzinin açÕOÕú mΩrasimi

8úaq YaradÕFÕOÕq mΩrkΩzi ilΩ tanÕúOÕq 4

ùabran úΩKΩr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ orta mΩktΩbin ΩsaslÕ tΩmirdΩn sonra açÕOÕúÕ

5 ÖN SÖZ

Zakir BayramlÕQÕn yazdÕ÷Õ “GünԥúGԥn nur alanlar” adlÕ bu publisistik ԥVԥr onun sevimli oxucularÕna tԥqdim etdiyi dör- düncü kitabdÕr. Kitab ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta mԥktԥbin 55 illik fԥaliyyԥtini geniú úԥkildԥ iúÕqlandÕrma÷Õ qarúÕya mԥqsԥd qoyur. Zakir müԥllimin mԥzunu oldu÷u mԥktԥb haqqÕnda bu yazÕVÕÕQÕ sadԥ yaradÕFÕOÕq mԥhsulu adlandÕrmaq olmaz. O, bir tԥdqiqatçÕ kimi bir çox mԥVԥOԥOԥr üzrԥ mԥktԥbin iú hԥyatÕQÕ dԥrindԥn tԥhlil edԥUԥk onun keçdiyi yolu öz kitabÕnda geniú vԥ hԥrtԥUԥfli formada ԥks etdirmԥ\ԥ müvԥffԥq olmuúdur. Bundan ԥlavԥ kitabda atalar sözlԥrindԥn, aforizmlԥrdԥn sadԥ vԥ aydÕn halda, yerli- yerindԥ istifadԥ olumaúÕ oxucunun gözündԥ bu ԥVԥrin dԥ\ԥrini daha da artÕUÕr. Müdriklԥrin kԥlamlarÕ, úifahi vԥ yazÕOÕԥGԥbiy- yatÕPÕzdan qaynaqlanan, ԥsrlԥr keçdikcԥ öz tԥravԥtini, dԥ\ԥ- rini vԥ mԥntiqi mԥnasÕQÕ bu günԥGԥk saxlayan sözlԥrdԥn isti- fadԥ edilmԥsi kitabÕn bԥdii keyfiyyԥtini daha da zԥnginlԥúdirir. Zakir BayramlÕ ixtisasca maliyyԥ iúçisidir. Tԥhsil sahԥsi- nin maliyyԥ bölmԥsindԥ böyük vԥ mԥsul ԥPԥk yolu keçmiúdir. Rayon Texniki Peúԥ mԥktԥbindԥ iúԥ baúlayan Zakir müԥllim sonralar musiqi mԥktԥbindԥ, uzun illԥr isԥ rayon Tԥhsil ùöbԥ- sinin aparatÕnda iúOԥmiúdir. Lakin iú mԥsuliyyԥti, elԥFԥ dԥ gԥrgin keçԥn ԥPԥk fԥaliy- \ԥti Zakirin ԥlindԥki qԥOԥmi heç vaxt hԥYԥsdԥn salmayÕb. Onun torpa÷a, VԥWԥQԥ, xalqa olan sevgisini heç vaxt azalda bilmԥyib. O, hԥmiúԥ öz yazma÷Õnda-yaratma÷Õnda davam edib:

6ԥn qÕ]Õldan qiymԥtli úirin can, 6ԥn damarda gecԥ-gündüz axan qan, Ürԥyimdԥ duy÷um, hissim, hԥyacan, 6ԥn TanrÕdan güc almÕsan, ey VԥWԥn, Kim deyir ki, qocalmÕsan, ey VԥWԥn.

6 6ԥn mԥnim sirdaúÕm, yaxÕn hԥmdԥmim. Ba÷çamda gül açan tԥr yasԥPԥnim. 6ԥnsiz solur tamam çölüm, çԥPԥnim, 6ԥn TanrÕdan güc almÕsan, ey VԥWԥn, Kim deyir ki, qocalmÕsan, ey VԥWԥn.

Müԥllifin VԥWԥQԥ qarúÕ dԥrin sevgisi, tükԥnmԥk bilmԥ\ԥn ülvi mԥKԥbbԥti bununla bitmir. O, bir iqtisadçÕúair kimi dünyanÕ hԥrtԥUԥfli böhran tԥhlükԥsi bürüdüyü bir vaxtda respublikamÕzda gedԥn davamlÕ iqtisadi inkiúafÕ çox aydÕn görür vԥ bu irԥlilԥyiúԥ ürԥkdԥn sevinir, onu úeirin, sԥQԥtin dili ilԥ daha yüksԥklԥUԥ qaldÕrma÷a müvԥffԥq olur:

Neçԥ arzu dinir dildԥ, könüldԥ, YaúadÕr özünü iúGԥ, ԥPԥldԥ. BakÕda, GԥncԥGԥ, Mu÷anda, Mildԥ Gül açÕr hԥr yanÕn, AzԥrbaycanÕm, dԥkilib dumanÕn, AzԥrbaycanÕm.

Ötdü qara yellԥr, dԥyiúdi dövran, +ԥr kԥndin, úԥKԥrin oldu çÕraqban, Bayra÷Õn sԥmada yellԥQԥn zaman UcalÕr ad-sanÕn, AzԥrbaycanÕm. Gül açÕr hԥr yanÕn, AzԥrbaycanÕm!

Bu ԥVԥrindԥ Z.BayramlÕ do÷ulub boya-baúa çatdÕ÷Õùabran torpa÷ÕQÕ da yada salma÷Õ unutmur. Bu yurd haqqÕnda bu kitabÕnda söz demԥ\ԥ çԥtinlik çԥkmir. Bu torpa÷a ba÷OÕOÕ÷ÕQÕ incԥ vԥ bԥdii boyalarla tԥUԥnnüm etmԥ\ԥ çalÕúÕr:

O qԥGԥr qԥdimsԥn bilinmir yaúÕn, ùahidi olmusan çoxlu savaúÕn. Bir tarixdir qԥdim yazÕOÕ daúÕn, 9ԥWԥnin bükülmԥz qolusan, ùabran. Süfrԥsi bԥUԥNԥt dolusan, ùabran! 7 Burdan keçib bir vaxt o øSԥk yolu, Neçԥ nemԥt ilԥ karvanlar dolu. Çox uzaq ellԥrdԥn qona÷Õn olub, Dostluq vԥ qardaúOÕq yolusan, ùabran, Süfrԥsi bԥUԥNԥt dolusan, ùabran.

Zakir BayramlÕQÕn bu bԥdii-publisistik ԥVԥrindԥ onun elmԥ, tԥhsilԥ, xüsusilԥ mԥktԥEԥ olan do÷ma münasibԥti müs- Eԥt emosiyalarla cilalanaraq ԥVԥr boyu getdikcԥ daha da ülvilԥ- úir. Müԥllif bu isti münasibԥWԥ bԥdii calarlarla sԥmimi qԥlbdԥn süzülüb gԥOԥn istԥk vԥ mԥKԥbbԥt donu geydirmԥyi bacarÕr. Oxucunun gözündԥ bu tԥhsil oca÷ÕQÕ rayonda tԥdrisin inkiúafÕ sahԥsindԥ ԥldԥ etdiyi tarixi naliyyԥtlԥUԥ görԥ daha da yük- VԥklԥUԥ qaldÕrma÷a çalÕúÕr:

GünԥúOԥ bir yatÕb, bir oyanmÕsan, Elmin iúÕ÷Õna sԥn boyanmÕsan. Rayon tԥhsilindԥ öndԥ olmusan Bu dünya durduqca yaúa, mԥktԥbim, Dayan xoúEԥxtliklԥ qoúa, mԥktԥbim!

Zakir deyԥr, xidmԥt elԥ VԥWԥQԥ, Sürԥkli alqÕúlar qoy gԥlsin sԥQԥ. Qoynun balalarla qoy dolsun yenԥ, Bu dünya durduqca yaúa, mԥktԥbim, Dayan xoúEԥxtliklԥ qoúa, mԥktԥbim!

Müԥllif onunla eyni dövrdԥ yaúayan, fԥaliyyԥt göstԥUԥn bu Pԥktԥbdԥ iúOԥ\ԥn, tԥhsilin inkiúafÕnda önԥmli rolu olan, öm- rünü, gününü mԥktԥbdԥ tԥhsil alan úagirdlԥrin xoúEԥxt gԥOԥFԥyi üçün úam kimi ԥridԥn, gԥncliyini, bütün fiziki qüvvԥsini bu oԥtin, lakin úԥUԥfli tԥhsil iúinԥ sԥrf edԥn müԥllimlԥri vaxtaúÕUÕ yada salÕr. OnlarÕn tԥhsil vԥ tԥrbiyԥ sahԥsindԥki u÷urlarÕna bütün sԥmimiyyԥti ilԥ sevinir. Bu naliyyԥtlԥrin ötԥri olmadÕ- 8 ÷ÕQÕ faktlarla sübut edir. Zakir BayramlÕ ona dԥrs deyԥn vԥ demԥ\ԥn bu müԥllimlԥUԥ öz yazÕVÕnda fԥrq qoymur. O, iúindԥ gözԥl nԥticԥOԥr qazanmÕú bütün mehriban vԥ sevimli müԥllim- Oԥrini ԥVԥr boyu bir an olsun belԥ unuda bilmir. OnlarÕ daim xatÕrlamaqla yanaúÕ keçdiklԥri bu çԥtin yolu bԥdii boyalarla geniú iúÕqlandÕrma÷a çalÕúÕr. Müԥllimlԥrinin bu çԥtin, lakin úԥUԥfli peúԥsindԥn tez-tez ürԥk dolusu söhbԥt açÕr:

Keúiyindԥ durdun elmin, savadÕn, ùagirdlԥrin oldu qolun- qanadÕn. El-oba içindԥ ucaldÕ adÕn, Bizik sԥnin ԥn layiqli övladÕn, MinnԥtdarÕq sԥQԥ hԥr an, müԥllim, QocaltmasÕn sԥni zaman, müԥllim. Günԥú kimi daim iúÕq saçÕrsan, ùagirdlԥUԥ quca÷ÕQÕ açÕrsan. Bizi görüb sevincindԥn uçursan, 7ԥOԥsirsԥn, sԥn hԥmiúԥ qaçÕrsan, Ayaq saxla, ey qԥhrԥman müԥllim, QocaltmasÕn sԥni zaman, müԥllim.

Müԥllifin tԥhsil sahԥsindԥn yazÕlmÕú sayca üçüncü olan bu Eԥdii-publisistik ԥVԥri tԥkcԥ öz bԥdiilik çԥrçivԥsindԥ qalmÕr. Bu ԥVԥr müԥllimlԥrimizin, gԥnclԥrimizin tԥlim-tԥrbiyԥsi sahԥsindԥ baú vermiú hadisԥOԥri düzgün ԥks olunmasÕ ilԥ yanaúÕ, baú verԥn proseslԥrin dԥrk edilmԥsinԥ, onlara obyektiv qiymԥt verilmԥsinԥ, düzgün münasibԥt bԥslԥPԥsinԥ imkan yaradÕr. KitabÕ oxuduqca sanki müxtԥlif vaxtlarda yaúamÕú müԥllimlԥ- rimizin ԥPԥk vԥ hԥyat yaradÕFÕOÕ÷Õ ilԥ yaxÕndan tanÕú olursan. Elԥ bil ki, mԥktԥbin 55 illik hԥyatÕna hԥsr edilmiú qiymԥtli vԥ canlÕ bir tarixi ekskursiyadasan. Kitabda müԥllif tԥhsildԥ, xüsusilԥúagirdlԥrin tԥlim-tԥrbi- \ԥsindԥ ailԥnin roluna da yüksԥk dԥ\ԥr verir. Ailԥnin rolu, valideynlԥrin mԥsuliyyԥti barԥGԥ dԥIԥOԥrlԥ söz açÕr. Ailԥni 9 Wԥlim-tԥrbiyԥnin qÕ]Õl açarÕ adlandÕUÕr. AilԥGԥ övladlarÕn tԥlim- Wԥrbiyԥsinin vԥziyyԥtini-cԥmiyyԥWԥ yararlÕ, dövlԥtçiliyԥ sadiq, ata-anaya dayaq olan övladlarÕn yetiúdirilmԥsinin nԥticԥsi - ԥsas göstԥricisi hesab edir. O, ailԥ\ԥ böyük ümid bԥslԥyir. Öz Vԥsini ucaltaraq yeni qurulmuú gԥnc ailԥOԥri qoruma÷Õ, onlara kömԥk ԥli uzatma÷Õ, tԥ]ԥ bir-birinԥ mԥKԥbbԥt tellԥri ilԥ ba÷- lanmÕú bu oca÷Õ heç vaxt söndürmԥPԥ\ԥ ça÷ÕUÕr. “Ailԥ qalasÕ” poemasÕndan kiçik bir parça ilԥ dediklԥrimizi tԥsdiqlԥ\ԥk:

Ailԥ bir qaladÕr, Ԥr, arvad vԥ baladÕr. Özülü mԥKԥbbԥtdir, .ԥrpici sԥdaqԥtdir. Sadiq olsa, ԥr-arvad, Olacaq QALA abad. DivarÕԥdalԥtdԥn, HasarÕ cԥsarԥtdԥn. Varsa mԥKԥbbԥt hissi, XoúEԥxtdir hԥr ikisi. Körpԥ gԥlsԥ dünyaya, Ömrԥ verԥFԥk ziya. Hörmԥt daha da artar, HamÕ arzuya çatar.

Müԥllif tԥhsildԥ, xüsusilԥ tԥlim-tԥrbiyԥnin bütün mԥrhԥOԥ- Oԥrindԥ valideyn-övlad problemlԥrinԥ toxunur. Bu mԥVԥOԥnin ailԥ, mԥktԥb vԥ cԥmiyyԥtdԥki rolundan söhbԥt açÕr. Öz ԥVԥrin- Gԥ övladlara yüksԥk tԥlim-tԥrbiyԥ vermԥklԥ yanaúÕ, hԥOԥ hԥyata hazÕrlÕqsÕz vԥziyyԥtdԥ ailԥGԥ, mԥktԥbdԥ vԥ cԥmiyyԥtdԥ onlarÕ Qԥzarԥtsiz buraxma÷Õ ԥn böyük sԥhv hesab edir. ÖvladÕn öz üzԥrinԥ düúԥn vԥzifԥOԥrdԥn söz açÕr:

10 Pis övladla birgԥ yaúamaq çԥtin, Çünki vurur yerԥ ata zԥhmԥtin. QazanÕr düúPԥnin, dostun nifrԥtin, Valideynԥ qoúa qanaddÕr övlad, %ԥ]ԥn qԥlb evini elԥyir bԥrbad.

%ԥd övlad üzündԥn yata bilmԥzsԥn, Necԥ acÕ olsa, ata bilmԥzsԥn. AparÕb bazarda sata bilmԥzsԥn, Valideynԥ qoúa qanaddÕr övlad, %ԥ]ԥn qԥlb evini elԥyir bԥrbad.

Övladlara yaxúÕ tԥrbiyԥ verԥk, Onlardan da gözԥl nԥticԥ görԥk. Ataq pis vԥrdiúi, úԥn ömür sürԥk, Valideynԥ qoúa qanaddÕr övlad, %ԥ]ԥn qԥlb evini elԥyir bԥrbad.

CahanÕ bԥ]ԥsin layiqli övlad, Yer üzün daha da elԥsin abad. Onlardan tarixdԥ qalsÕn yaxúÕ ad, Valideynԥ qoúa qanaddÕr övlad, %ԥ]ԥn qԥlb evini elԥyir bԥrbad.

TanrÕm, sԥn Zakirԥ, beú övlad verdin, Maúallah, a÷ÕllÕ, sԥbirli, mԥtin. dԥkir el-obanÕn namus-qeyrԥtin, Valideynԥ qoúa qanaddÕr övlad, %ԥ]ԥn qԥlb evini elԥyir bԥrbad.

Bu kitab tԥkcԥ bu gün deyil, gԥOԥFԥkdԥ dԥ bu tԥhsil oca÷Õ- QÕn hԥyatÕnda mԥQԥvi dԥ\ԥrlԥrimizin, vԥWԥnpԥrvԥrlik vԥԥxlaq Wԥrbiyԥmizin inkiúafÕnda müsbԥt rol oynayacaqdÕr.Müԥllimlik peúԥsi kimi çԥtin, lakin cԥmiyyԥt vԥ dövlԥt üçün böyük strateji 11 ԥKԥmiyyԥt kԥsb edԥn bu sahԥnin daha da yeni tԥhsil metodlarÕ Yԥ texnologiyalarÕ ilԥ silahlanmasÕ üçün bir zԥmin yarada- caqdÕr. Böyük zԥhmԥt, saysÕz axtarÕúlar vԥ araúGÕrmalar bahasÕna baúa gԥOԥn bu ԥVԥr rayonumuzun qÕ]Õl hԥrflԥrlԥ yazÕlmÕú zԥngin YԥúԥUԥfli tԥhsil tarixinԥ yeni bir tövhԥdir. Bu nԥcib, xeyirxah, lakin çԥtin vԥ mԥsuliyyԥtli iúindԥ Zakir BayramlÕya yaradÕFÕOÕq X÷urlarÕ arzulayÕUÕq. ÜmidvarÕq ki, onun bu kitabÕ da tԥkcԥ rayonumuzda deyil, respublikamÕzda çoxsaylÕ oxucu sevgisi qazanma÷a müvԥffԥq olacaqdÕr.

AydÕn Ta÷Õyev, yazÕoÕ-publisist, Prezident tΩqaüdçüsü, AzΩrbaycan YazÕoÕlar Birliyinin üzvü

12 I BÖLMԤ

ÖLÜMDԤN GÜCLÜDÜR 9Ԥ7ԤN SEVGø6ø

13 ÖLÜMDԤN GÜCLÜDÜR VԤ7ԤN SEVGø6ø...

- Baba, sԥn dԥ bu mԥktԥbdԥ oxumusan? - deyԥ yeddi yaúÕ tԥ]ԥFԥ tamam olmuú nԥYԥm Bԥylԥr hԥOԥ uúaq ba÷çasÕnda Wԥrbiyԥ alan qardaúÕ balaca Zakirin ԥlindԥn tutub irԥli gԥldi, Pԥktԥbi ԥli ilԥ göstԥUԥUԥk mԥQԥ bu sualÕ verdi. GözlԥPԥdiyim bu sual bir anlÕ÷a sanki mԥni 55 il öncԥ yaddaúÕmda kök salmÕú úirin xԥyallar alԥminԥ apardÕ. Elԥ bir xԥyallar alԥminԥ ki, mԥn bu alԥmdԥn keçԥn 55 il ԥrzindԥ bir gün dԥ belԥ ayrÕlmamÕúam. Bu günün özündԥ mԥn uúaqlÕq xatirԥOԥrimin bir hissԥsini tԥúkil edԥn hԥmin alԥmdԥn hԥmiúԥ mԥQԥvi qida almÕú, heç vaxt iúÕ÷Õ sönmԥ\ԥn bir ruh yüksԥkliyi duymuúam. +ԥr yada düúԥndԥ bu kövrԥk uúaqlÕq xatirԥOԥri mԥni ԥPԥlli- baúOÕ kövrԥltsԥ dԥ bu gün dԥ yenԥ onlar mԥQԥ hԥm ԥziz, hԥm baldan úirindir. Mԥn bilԥni bu günԥ kimi uúaqlÕq vԥ mԥktԥb xatirԥOԥri bir zԥrrԥ qԥGԥr mԥnim yaddaúÕmdan silinmԥyib vԥ bundan sonra da inúallah silinmԥ\ԥFԥk . 0ԥzunu oldu÷um mԥktԥb haqqÕnda kitab yazmaq mԥnim çoxdankÕ arzum olmuúdur. Mԥndԥn qabaq bir neçԥ insan bu gözԥl elm mԥEԥdi haqqÕnda kitab yazma÷a cԥhd elԥVԥOԥr dԥ bu QԥGԥnsԥ baú tutmayÕb. Bu keçmiúԥhvalatÕ eúidԥndԥ mԥQԥ söy- Oԥdilԥr ki: “GԥUԥk 50 ildԥn artÕq dövrün arxivini araúGÕrasan. Bir dԥ ki, burda ilk onilliklԥrdԥ iúOԥ\ԥn insanlarÕn tԥxminԥn 90 faizi dünyasÕQÕ dԥyiúib. Sor÷u qaydasÕnda da bu böyüklükdԥ Pԥktԥbdԥn kitab yazmaq çox çԥtin vԥ mԥsuliyyԥtlidir. Biz úԥxsԥn kiminsԥԥlinԥ qԥOԥm alÕb bu mԥVԥOԥ\ԥ giriúPԥsini odla, su ilԥ oynama÷a bԥnzԥdirik.” 0ԥn bu sözü eúidib fikirlԥúPԥGԥn onlara görkԥmli øran úairi Hafiz ùirazinin (1300-1380) iki misrasÕ ilԥ cavab verdim:

“Mԥni odla qorxutma , úam tԥk dayanmÕúam mԥn, $úiq oddan qaçarsa, aúiq sayÕlmaz ԥslԥn.”

14 9ԥ dedim ki, nԥ od, nԥ su, nԥ çԥtinlik salmÕVÕQÕz? øú olan yerdԥԥzab-ԥziyyԥt olmadÕ nԥ lԥzzԥti. Güya mԥn bilmirԥm ki, Eԥdii yaradÕFÕOÕq çԥtin vԥ zԥhmԥtli günlԥrin, yuxusuz gecԥOԥrin sayԥsindԥԥPԥOԥ gԥlir? Bir dԥ ki, bu tԥhsil oca÷Õnda keçԥn 55 il ԥrzindԥ bütün iúOԥ\ԥn insanlar mԥQԥ do÷ma olmaqla bԥrabԥr Pԥnim gözümün qaba÷Õnda olan insanlar olub. MԥQԥ arxiv materiallarÕna baxmazdan ԥvvԥl kitabda ԥks olunacaq hadisԥOԥ- rin canlÕúahidi olan bir insan lazÕmdÕr. O insan - o canlÕúahid Gԥ elԥ mԥn özümԥm. Ԥ\ԥr bu gün mԥn tԥhsil oca÷ÕQÕn bir mԥ- zunu, elԥFԥ dԥ qocaman vԥ bu sahԥ\ԥ canÕ yanan bir tԥhsil iú- çisi kimi bu mԥktԥbin úanlÕ tarixini yazmÕramsa, bu tarixin JԥOԥFԥk nԥsillԥUԥ ötürülmԥsinԥ qԥrar vermirԥmsԥ onda bunu 5- 10 ildԥn sonra kim edԥFԥk. YazÕlmayan tԥqdirdԥ dԥ az bir müddԥtdԥn sonra hԥr úey olmamÕú kimi tamamilԥ unudulacaq. Ona görԥ mԥQԥ ilahidԥn güclü istԥk vԥ hԥYԥs gԥlib. Allaha úükür bu iúԥ qԥlbԥn giriúmiúԥm. Bu iúin irԥli getmԥsi dԥ tama- milԥ o uca vԥ ԥlçatmaz varlÕqdan aslÕGÕr, - deyib söhbԥti ba÷ladÕm. AçÕ÷ÕQÕ deyim ki, bu kitabÕ qԥOԥPԥ almaq mԥnim çoxdankÕ arzum idi. Sanki çoxlu asudԥ vaxt vԥ azad düúünmԥk üçün mԥ- qama ehtiyac vardÕ. SadԥFԥ olaraq mԥnim yarÕm ԥsrdԥn artÕq bir dövrdԥki hadisԥOԥri ԥhatԥ edԥn bu kitabda hԥr xÕrda detalÕ belԥ oldu÷u kimi xatÕrlayÕb yada salma÷a mԥqam yaranmamÕú- GÕ. QԥOԥPԥ alaca÷Õm hadisԥOԥUÕ gözümlԥ görsԥm belԥ, onlarÕ Wԥ]ԥGԥn zԥncirvarÕ qaydada xatÕrlamaq yolu ilԥ bԥdii üslubda ԥks etdirmԥk üçün geniú asudԥ vaxt tapa bilmirdim. Sanki mԥnim yaddaúÕm xatirԥOԥr dünyasÕGÕr. Möhtԥúԥm bir xatirԥ toplusudur. Ԥ\ԥr Böyük VԥWԥn müharibԥsindԥki hadisԥ- Oԥrdԥn geniú söhbԥt açan “BaharÕn 17-ci anÕ” mԥúhur tele- serialÕnda filmin qԥhrԥmanÕ “ùtirlis” úübhԥli úԥxs kimi faúistlԥr WԥUԥfindԥn hԥbsxanaya salÕndÕ÷Õ zaman kibrit çöplԥrini stolun üstünԥ düzüb, yaddaúÕQÕ bԥrpa edԥ bilibsԥ, mԥn 55 ilin xatirԥ- sini heç bir kԥnar müdaxilԥnin tԥsiri olmadan yaddaúÕPÕ ilahi 15 qüvvԥnin kömԥyi ilԥ itilԥyib saz vԥ iúOԥk vԥziyyԥWԥ gԥtirmԥ\ԥ çalÕúÕram. XatirԥOԥrlԥ yaúamaq deyirlԥr insan üçün ziyanlÕ vԥ tԥhlükԥ- lidir. Ancaq mԥn nԥ edim. Elԥ bil mԥn xatÕrlamasam, yaúaya bilmԥUԥm. Deyirlԥr AllahÕn yaratdÕ÷Õ 4 ünsür insan hԥyatÕ üçün vacibdir. Od, torpaq, hava vԥ su. Mԥn deyԥrdim ki, xԥr- oԥng bürcündԥ (su rԥmzi) do÷ulanlara xatirԥOԥrlԥ (keçmiúOԥ) yaúamaq özü dԥ vacib bir hԥyat elementidir. Çünki xԥrçԥnglԥr Kԥm suda, hԥm quruda yaúamaqla bԥrabԥr asanlÕqla vԥ sԥrbԥst úԥkildԥ irԥli vԥ geri hԥUԥNԥt edԥ bilirlԥr. Bilmirԥm bu xatirԥOԥr illԥr ötdükcԥ mԥni niyԥ tԥrk etmir? Ԥksinԥ onlar günbԥ-gün mԥQԥ daha da mehribanlaúÕr, daha çox xatÕrlanÕr. Bu xatirԥOԥr dünyasÕQÕn ԥn kiçik detalÕ belԥ hԥr GԥIԥ xatÕrlandÕqca yaddaúÕmda daha da polad kimi möhkԥm- Oԥnir, elԥ bil beton özül kimi daha da yerindԥ bԥrkiyir. Deyi- Uԥm ԥ\ԥr kinorejissor olsaydÕm bu xatirԥOԥrdԥn çoxlu tamaúaçÕ sevinci vԥ rԥ÷Eԥti qazanan bir teleserial çԥkmԥk mümkün olardÕ. - Bԥli, mԥnim balam, mԥn bu mԥktԥbdԥ oxumuúam. - deyԥ cavab verdim. øndi sԥn özün dԥ bu mԥktԥbin II sinif úagirdisԥn. Qismԥt olsa qardaúÕn balaca Zakir dԥ bu mԥktԥbdԥ Wԥhsil alacaq. HԥOԥ bu harasÕGÕr. Bizim evdԥ demԥk olar bütün ailԥmizin üzvlԥri: atan, anan, ԥmi vԥ dayÕlarÕn, hԥtta Elmira QԥQԥn dԥ bu mԥktԥbdԥ tԥhsi almÕúlar. Heç sözümü tamamlama÷a macal tapmamÕú xԥyal quúum yenԥ mԥni sanki öz qanadlarÕ üstünԥ alÕb keçmiú zamanlara apardÕ. MԥktԥEԥ olan bu sevginin, bu mԥKԥbbԥtin hardan qay- naqlandÕ÷ÕQÕ bilmԥk istԥdim. Öz-özümԥ çox götür-qoy elԥdik- Gԥn sonra mԥQԥ mԥlum oldu ki, bizim bu mԥktԥb vԥWԥn torpa- ÷Õ üstündԥ tikilmiú yüzlԥrlԥ tԥhsil oca÷Õndan biridir. Bu oca÷Õ biz insanlar üçün isti, hԥmiúԥ ԥziz vԥ unudulmaz xatirԥ\ԥ çevirԥn bizim ürԥyimizdԥki torpa÷a, VԥWԥQԥ olan tükԥnmԥz sevgimiz, ölԥQԥFԥn heç vaxt sönmԥ\ԥn mԥKԥbbԥtimizdir. 16 9ԥWԥn sözü... Bu sözü nԥinki eúidԥndԥ, hԥtta yazanda belԥ birdԥn-birԥ üzüm gülür, sevincim durmadan artÕr. OvqatÕm tamam-kamal düzԥlir. Elԥ bil bu sözü eúidԥndԥ mԥQԥ ikinci QԥIԥs gԥlir, özümü bir anlÕ÷a çox sԥrbԥst, arxalÕ vԥ güclü, rahat vԥ arxayÕn, olduqca xoúEԥxt hiss edirԥm. 8úaqlÕq yaddaúÕmda ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayonunun ԥn dilbԥr guúԥOԥrindԥn biri, dünyaya göz açdÕ÷Õm Sumaqova Nԥndindԥ ilk dԥIԥ nԥQԥOԥrimizin vԥ analarÕPÕ]Õn dilindԥn eúit- diyim bir bayatÕ bu gün dԥ mԥnim yaddaúÕPÕn yadigarÕGÕr:

³Ԥzizinԥm VԥWԥn yaxúÕ, Geymԥ\ԥ kԥtan yaxúÕ. *ԥzmԥ\ԥ qԥrib ellԥr, Ölmԥ\ԥ VԥWԥn yaxúÕ.”

Bu bayatÕQÕn yaúÕQÕ bilmԥVԥm dԥ onun bizim milli adԥt vԥ ԥQԥQԥOԥrimizdԥn, soy kökümüzdԥn, úifahi xalq ԥGԥbiyyatÕPÕz- dan, folklorumuzdan qaynaqlandÕ÷ÕQÕ bilirdim. Çünki dünya xalqlarÕ xԥritԥsinԥ nԥ]ԥr yetirsԥk azԥrbaycanlÕlar kimi VԥWԥQԥ ba÷OÕ, vԥWԥnin tԥUԥqqisindԥn ilham alan, onun varlÕ÷Õ ilԥ nԥIԥs alan, yüksԥk qüryr duyan çox az xalqlarÕn mövcud oldu÷unu görԥrik. 0ԥn bu yazÕPÕ baúlamazdan ԥvvԥl öz-özümԥ düúündüm ki, VԥWԥn sevgisi haqqÕnda bir çox dahilԥr, siyasԥtçilԥr, dövlԥt xadimlԥri, mԥúhur sԥrkԥrdԥOԥr, úair vԥ yazÕoÕlar öz sözlԥrini artÕq deyib, bununla adlarÕQÕ tarixin qÕ]Õl sԥhifԥsinԥ yazÕblar. 0ԥnin daha bu barԥGԥ söz demԥyim artÕqdÕr. Lakin bu yazÕQÕ baúlayandan sonra “VԥWԥn” adlÕ müqԥddԥs sözün mԥnasÕQÕ araúGÕrdÕqca gördüm ki, bu sahԥGԥ söz demԥ\ԥ çox tԥOԥsmi- úԥm. VԥWԥn sevgisi haqqÕnda yazmaqla qurtaran deyil. VԥWԥni sevԥn hԥr bir kԥsin úifahi vԥ yazÕOÕ qaydada bu barԥGԥ öz sözünü demԥ\ԥ haqqÕ vardÕr. 9ԥWԥn mԥKԥbbԥti mövzusu elԥ bir geniú vԥ sonu görünmԥ- 17 \ԥn mövzudur ki, bu motivdԥ hԥr kԥs, istԥr mԥúhur, istԥr sadԥ bir vԥWԥndaú kimi öz sözünü mütlԥq demԥlidir. Tarixԥn zaman Gԥyiúildikcԥ VԥWԥn sevgisi barԥGԥ keçmiúGԥ deyilԥnlԥrin müasir zamanÕn tԥOԥblԥrinԥ uy÷un tԥ]ԥOԥnmԥsinԥ vԥ yeni úԥrh- Oԥrin verilmԥsinԥ hԥmiúԥ ehtiyac olmuúdur. Bu gün dԥ dünyada qloballaúmanÕn, ümumi vԥ iqtisadi böhranÕn, cür-bԥcür siyasi Yԥ hԥrbi qarúÕdurmalarÕn tu÷yan etdiyi bir zamanda VԥWԥn PԥKԥbbԥti mövzusuna baúdan-aya÷a vԥWԥnpԥrvԥrlik donu gey- dirib, bu mövzuya tԥ]ԥ forma vԥ mԥzmunda yeni bir nԥIԥs vermԥ\ԥ ciddi tԥOԥbat vardÕr. 9ԥWԥn mԥKԥbbԥti ԥn ali bir hissdir. Bu mԥKԥbbԥt hissi yer üzünün ԥúUԥfi sayÕlan insanÕn qoúa qanadlarÕGÕr desԥk, sԥhv et- Pԥrik. Belԥ ki, quú qanadsÕz uça bilmԥdiyi kimi insan da Vԥ- WԥQԥ sevgisi, mԥKԥbbԥti olmadan yaúaya bilmԥz. ùairlԥr de- miúNԥn, mԥKԥbbԥt qԥlbdԥn süzülüb gԥOԥn vԥ vüsala çatma÷a, qovuúma÷a can atan bir ilahi hissdir. BalÕ÷Õn yaúamasÕ üçün suya nԥ qԥGԥr ciddi ehtiyacÕ varsa, insanÕn da mövcud olma- VÕndan ötrü o qԥGԥr istԥk vԥ mԥKԥbbԥWԥ ehtiyacÕ vardÕr. Bir dԥ deyirlԥr ki, mԥKԥbbԥtsiz insan yaúamÕr, sadԥFԥ ona verilԥn ömür payÕQÕ hԥyatda sürünԥ-sürünԥ baúa vurur. Dahi úairlԥrimizdԥn Nizami Gԥncԥvi, MԥKԥmmԥd Fizuli, 6ԥPԥd Vur÷un vԥ digԥr ԥdiblԥrimiz VԥWԥn sevgisinԥ, VԥWԥn PԥKԥbbԥtinԥ aid nԥOԥri yazmayÕb, nԥOԥri demԥyiblԥr. Mԥn dԥ bu kitabÕn müԥllifi olaraq VԥWԥn sevgisini, torpaq mԥKԥbbԥtini ana mԥKԥbbԥti qԥGԥr yüksԥk tuturam. Tam sԥmimiyyԥtimlԥ deyirԥm ki, mԥn bu sevgiyԥ ilahidԥn gԥOԥn bir vergi, bir tԥbii ehtiyac kimi baxÕram. Çünki VԥWԥn sevgisi biz ölkԥ vԥWԥndaú- larÕQÕn úah damarÕGÕr. ønsan anatomiyasÕndan müԥyyԥn qԥGԥr baúÕ çÕxan adamlar úah damarÕn insan hԥyatÕnda, o cümlԥGԥn insan sa÷lamlÕ÷Õnda nԥ kimi rol oynadÕ÷Õndan zԥnnimcԥ [ԥEԥrsiz deyil. Din alimlԥrinin tԥbirincԥ desԥk, VԥWԥQԥ, torpa÷a olan bu sevgi Allah sevgisindԥn sonra birinci yerdԥ durmalÕGÕr. VԥWԥn sevgisi heç bir halda adi anlayÕú hesab 18 oluna bilmԥz. Bu sevgi hԥr bir vԥWԥndaúÕn içindԥn gԥOԥn real bir ali ülvü hissdir, qüvvԥdir. VԥWԥn sevgisi haqqÕnda hԥOԥ XúaqlÕqda görkԥmli Azԥrbaycan úairi Abbas Sԥhhԥtdԥn öyrԥn- diyim bir úeirin iki misrasÕ ilԥ öz fikrimԥ aydÕnlÕq gԥtirmԥk istԥyirԥm:

9ԥWԥni sevmԥ\ԥn insan olmaz... Olsa, o úԥxsdԥ vicdan olmaz.

9ԥWԥnpԥrvԥrlik hissinin yaranma tarixi yalnÕz Allaha bԥl- lidir. Bu hiss bԥlkԥ dԥ insan yaranÕúÕ ilԥ yaúÕddÕr. Onun çox ԥsrlԥr, bԥlkԥ dԥ min illԥr yaúÕ var. OxuduqlarÕmdan vԥ öz úԥxsi Tԥnaԥtimdԥn belԥ deyԥ bilԥUԥm ki, vԥWԥnpԥrvԥrlik hissi insanda bir-birindԥn parlaq vԥ möhtԥúԥm, bir-birindԥn gözԥl, xoú duy- ÷ular yaradÕr. Bunun üçün hԥmin insan VԥWԥni ailԥsindԥn vԥ özündԥn üstün tutmalÕ, bütün hԥyatÕ boyu VԥWԥnin sevinci, 9ԥWԥnin dԥrdi-qԥmi, bir sözlԥ, üzlԥúdiyi problemlԥri ilԥ yaúa- malÕGÕr. Mԥn belԥ deyԥrdim: VԥWԥnin tԥUԥqqisi vԥ ümumi Pԥqsԥdi üçün çalÕúan, onun xoúEԥxt gԥOԥFԥyini düúünԥn, öz zehni, düúüncԥsi, gԥrgin zԥhmԥti vԥ mövcud imkanlarÕ ilԥ bu mԥkanÕn varlÕ÷Õna vԥ tԥUԥqqisinԥ yaxÕndan kömԥk edԥn úԥxslԥr xoúEԥxt insanlardÕr. +ԥtta gör iú nԥ yerԥ çatÕb ki, bԥzi yazÕoÕ vԥ úairlԥrimiz 9ԥWԥn hissini analÕq hissi ilԥ bԥrabԥr sayma÷a cԥhd ediblԥr. Tam sԥmimiyyԥtimlԥ deyirԥm: Kim desԥ ki, “VԥWԥndԥn kԥnar- da xoúEԥxtԥm” - inanmayÕn. Düzdür, VԥWԥndԥn kԥnarda han- VÕsa iqtisadi maraqlar vԥ buna bԥnzԥr baúqa mԥVԥOԥOԥr öz Kԥllini tapa bilԥr. Ancaq xoúEԥxtlikdԥn baúqa. Mԥnim fikrimcԥ insan yalnÕz VԥWԥn torpa÷Õna sÕx ba÷OÕ olduqda xoúEԥxtlik tapÕr Yԥ rahat nԥIԥs alÕr. Çünki dünyanÕn hansÕ nöqtԥsindԥ yaúa- maqdan aslÕ olmayaraq elԥ bil Ana torpaq cazibԥ qanunun WԥOԥblԥrinԥ uy÷un olaraq insanÕ özünԥ tԥUԥf çԥkir. Bu fikri Wԥkcԥ mԥn demirԥm. Yüzlԥrlԥ, minlԥrlԥ dahilԥr kimi görkԥmli 19 Azԥrbaycan úairi Ԥssar Tԥbrizi dԥ özünԥPԥxsus tԥrzdԥ bu PԥVԥOԥ\ԥ poetik dillԥ münasibԥtini belԥ bildirib:

“Bir yoxsul qürbԥtdԥúah olsa ԥ\ԥr Bir axúam o, “vԥWԥn” deyib ah çԥNԥr.”

Aqillԥr dԥIԥOԥrlԥ qeyd ediblԥr ki, “Qurbԥt eldԥn adama heç vaxt VԥWԥn ola bilmԥz.”Ona görԥ dԥ filosoflarÕn sözü ilԥ desԥk 9ԥWԥndԥn uzaqlaúan, ondan üz döndԥUԥn insanlar elԥ öz vicda- QÕndan da üz döndԥrmiú kimi qiymԥtlԥndirilirlԥr. Böyük Roma úairi Horatsi Kvint Flakk (e.ԥ.65-8 ) yazÕb ki, “VԥWԥn u÷runda ölmԥk úԥUԥfdir.” FransÕz yazÕoÕVÕ Viktor Hüqo (1802-1885) isԥ bu barԥGԥ öz fikrini belԥ ifadԥ edib: “VԥWԥni rüsvay etmԥk ona xԥyanԥt etmԥk demԥkdir.” Bir dԥ ki, ԥsl VԥWԥn sevgisi vԥ mԥKԥbbԥti tԥkcԥ sözdԥ deyil, gözdԥ vԥ ürԥkdԥ olmalÕGÕr. Ԥ\ԥr bu mԥKԥbbԥt gözdԥn Yԥ ürԥkdԥn nur alÕrsa heç zaman yaddaúlardan silinmԥk bilmir. Ԥsl hԥqiqi sevgi sanki daim insanla birgԥ yaúayÕr, onunla birgԥ addÕmlayÕr, nԥhayԥt onun hԥm yaxÕn hԥmdԥmi, yol yoldaúÕ vԥ etibarlÕ sirdaúÕ olur. Bu ali ülvi hiss bir dԥ insan dünyasÕQÕ Gԥyiúԥndԥ onu tԥrk edԥ bilir. Ölkԥmizin hԥr bir vԥWԥndaúÕ bu sevgi hissini sadԥFԥ sözdԥ deyil, öz ԥxlaqÕ, mԥGԥniyyԥti ilԥ, yaxúÕ iúi, xeyirxah ԥPԥllԥri ilԥ sübut elԥPԥ\ԥ borcludur. Demԥli, VԥWԥn istԥyi, VԥWԥn sevgisi mövzusu hԥOԥ qԥdim- Gԥn tԥkcԥ hԥrbin deyil, tarixin, ԥGԥbiyyatÕn vԥ incԥVԥQԥtin gündԥmindԥ olub. Heç vaxt bu mövzunun müzakirԥsi gündԥ- likdԥn çÕxarÕlmayÕb. Bütün dövrlԥrdԥ yaúamÕú filosoflarÕn, siyasԥtçilԥrin, úair vԥ yazÕoÕlarÕn, böyük dövlԥt baúoÕlarÕQÕn, VԥrkԥrdԥOԥrin, elԥFԥ dԥ digԥr müdrik insanlarÕn hԥmiúԥ maraq dairԥsindԥ olub. Bu gün dԥ VԥWԥn sevgisi bizim üçün hԥmiúԥ- kindԥn dԥ on dԥIԥ artÕq aktualdÕr. Bu sevgini suyu heç vaxt tükԥnmԥ\ԥn dԥrin vԥ geniú bir okeana, bu sevgini yerin dԥrin qatlarÕndan axÕb gԥOԥn, öz úÕUÕltÕVÕ ilԥ hԥzin nԥ÷Pԥ oxuyan 20 durna gözlü bulaqlarÕn saf suyuna vԥ s. oxúatsaq sԥhv etmԥrik. Bu gün bu sevgini, bu ülvi mԥKԥbbԥti heç kim bizim ԥlimizdԥn ala bilmԥz. Onu bizim qԥlbimizdԥn Allahdan baúqa heç bir qüvvԥ çÕxara bilmԥz. Bu sevgi ölümdԥn dԥ güclüdür. Çünki ölümdԥn güclü olan bu sevgi hissi bizԥ canÕPÕzdan da ԥzizdir. Lakin bu sevgi hissinin insan öldükdԥn sonra belԥ izi itmԥk, silinmԥk bilmir. ønsanÕn cismԥn hԥyatdan getmԥsi belԥ bu sevgini tarixin sԥhifԥOԥrindԥn, bir çox yazÕOÕ salnamԥOԥrdԥn yox edԥ, çÕxara bilmir. Hԥm dԥ Ulu TanrÕdan baúqa bunu yaddaú- lardan, elԥFԥ dԥ saysÕz xatirԥOԥrdԥn silmԥk qabiliyyԥyinԥ malik heç bir baúqa qüvvԥ mövcud deyildir. “VԥWԥn u÷runda ölüm - KԥyatÕn davamÕ demԥkdir.”- deyib dahilԥrimiz. HAùø<Ԥ. VԥWԥnpԥrvԥrlik simvolu, çԥmi 38 il yaúamÕú tatar úairi, Sovet øttifaqÕ QԥhrԥmanÕ Musa Cԥlil Böyük VԥWԥn müharibԥsindԥki qÕ]÷Õn döyüúOԥrin birindԥ a÷Õr yaralandÕ÷Õna görԥ faúistlԥr tԥUԥfindԥn ԥsir götürülmüúdü. VԥWԥnpԥrvԥrlik ide- yalarÕndan ԥl cԥkmԥ\ԥUԥk hԥbs düúԥrgԥsindԥ faúistlԥUԥ qarúÕ gizli iú apardÕ÷Õna görԥ 1944-cü ildԥ o edam edilmiúdi. Onun sa÷OÕ÷Õnda yazdÕ÷Õ bu úeirin mübarizԥ\ԥ sԥslԥ\ԥn sԥtrlԥri bu gün dԥ VԥWԥn sevgisinin bariz nümunԥsi kimi qԥlblԥri kövrԥl- dir. O illԥri bizdԥn 70 illik bir vaxt ayÕrsa belԥ bu an da mԥr- hum úairin ça÷ÕUÕúÕ olduqca aktualdÕr. Mԥrhum úairin “Moabit Gԥftԥri “ adlanan kitabÕndan götürülmüú bu ça÷ÕUÕú bizi hԥr an 9ԥWԥn yolunda canÕPÕzdan keçmԥ\ԥ hazÕr olma÷a sԥslԥyir:

“Ölümün qollarÕ güclü olsa da, 9ԥWԥn mԥKԥbbԥti güclüdür ondan! Bax, bu mԥKԥbbԥtdir , aparan bizi, $÷Õr döyüúOԥUԥ hԥr vaxt, hԥr zaman.”

Bu gün anamÕz AzԥrbaycanÕn Koro÷lu, Babԥk vԥ Çavanúir hünԥrli, Mübariz ruhlu igid o÷ullarÕ istԥnilԥn anda VԥWԥn tor- paqlarÕQÕn azadlÕ÷Õ u÷runda mübarizԥ\ԥ qalxma÷a hazÕr daya- QÕb ԥmr gözlԥyirlԥr. 21 MayasÕ saf mԥKԥbbԥtdԥn yo÷urulub VԥWԥn sevgisinin. Bu PԥKԥbbԥti insan qԥlbindԥn qoparmaq, onu heç iti cԥrrah EÕça÷Õ, mahir çԥrrah ԥllԥri ilԥ dԥ kԥsib çÕxarmaq mümkün deyildir. HAùø<Ԥ. Bir çox hallarda bԥzi insanlar 30-40 yaúÕndan sonra mԥKԥbbԥt sözünü dilԥ gԥtirmԥ\ԥ çԥtinlik çԥkirlԥr. Gah utanÕr, gah da cürbԥcür bԥhanԥOԥrlԥ bu mövzudan kԥnara qaçÕrlar. MԥKԥbbԥt haqqÕnda müdriklԥrin çoxlu kԥlamlarÕ var. OnlarÕn bir qismi deyib ki, dünyada ԥn böyük varlÕq saf sevgi, PԥKԥbbԥtdir. Onun ölçüsü yoxdur. O insan hԥyatÕ üçün ԥn nadir, bahalÕ qaú-daúdan da qat-qat dԥ\ԥrlidir. MԥKԥbbԥt ԥ\ԥr insanÕn içindԥn gԥlirsԥ vԥ bu mԥKԥbbԥWԥ qarúÕ sa÷lam cavab reaksiyasÕ varsa, hԥyatda bundan da böyük xoúEԥxtlik ola bilԥrmi? Dahilԥrin digԥr qismi isԥ belԥ deyib: “MԥKԥbbԥtsiz Kԥyat – hԥyat deyil, mövcud olmaqdÕr.” Mԥn dԥ bu mövzuda çox aktiv mövqedԥ durmuúam. Sözümün canÕ odur ki, birinci PԥKԥbbԥtlԥ oynamaq olmaz, ikinci bu ali, ilahi hiss oldu÷u üçün onu müxtԥlif yaú dövrünün illԥrinԥ bölmԥk olmaz. UúD÷a, Jԥncԥ, orta yaúOÕya mԥKԥbbԥt nԥ qԥGԥr lazÕmdÕrsa yaúOÕ adama, qocaya da bir o qԥGԥr vacibdir. Mԥnim zԥnnimcԥ, mԥKԥbbԥt yaúa baxmamalÕGÕr.” Sԥn artÕq qocalmÕsan, sԥnin eúq kitabÕn artÕq ba÷lanÕb vԥ ya sԥnin sevgi qatarÕn artÕq çoxdan gedib” kimi qԥlb sÕndÕran acÕ sözlԥr iúOԥdilmԥPԥlidir. Bu sözlԥri LúOԥGԥn insanlar bilmԥlidir ki, sevgi vԥ mԥKԥbbԥt hissini cavan- lara qada÷an etmԥk mümkün olmadÕ÷Õ kimi, yaúOÕ insanlar üçün dԥ cilovlamaq olmaz. Onun ölçüsünü yaú dԥUԥFԥOԥrinԥ bölmԥk zԥnnimcԥ haqsÕzlÕqdÕr. O Allahdan gԥOԥn bir ali ülvi hissdir, insanÕn xarakterindԥn, temperamentindԥn, fiziki vԥ PԥQԥvi sa÷lamlÕ÷Õndan çox-çox aslÕGÕr. 5ԤVAYԤT. Belԥ nԥql edirlԥr ki, qԥdim zamanlarda bir Jԥnc o÷lanÕn gözünün a÷Õ-qarasÕ anasÕ xԥstԥOԥnibmiú. O÷lan KԥqiqԥWԥn anasÕQÕ çox istԥyirdi. Bu xԥstԥlik mԥVԥOԥsi yaranandan çalÕúÕrmÕú ki, anasÕ nԥyin bahasÕna olursa-olsun sa÷alÕb 22 ayaq üstԥ qalxsÕn. Lakin anasÕ da öz növbԥsindԥ nԥ qԥGԥr müalicԥ alsa da elԥ hey “xԥstԥ\ԥm” deyԥUԥk zarÕ\ÕrmÕú. Çarԥsi Nԥsilԥn o÷lan tԥngԥ gԥlib anasÕQÕ çarúabla kürԥyinԥ sarÕ\Õb bütün ԥyalԥtin hԥkimlԥrinin yanÕna aparÕrsa da, qadÕQÕn xԥstԥ- liyinin dԥrmanÕ tapÕlmÕr ki, tapÕlmÕr. ԤlacsÕz qalan gԥnc a÷saq- qallarÕn mԥslԥKԥti ilԥ anasÕQÕ pey÷ԥmbԥrin yanÕna aparmaq TԥrarÕna gԥlir. Pey÷ԥmbԥrin yanÕna çatar-çatmaz gözünün yaúÕQÕ tökԥ-tökԥ deyir ki, ԥ\ԥr pey÷ԥmbԥr dԥ anasÕna bir carԥ elԥPԥVԥ özünü mütlԥq öldürԥFԥk. Ana elԥ o÷lunun belindԥn düúPԥmiú, çarúabda ikԥn pey÷ԥmbԥr qadÕna diqqԥtlԥ baxÕr. Görür ki, o÷lanÕn anasÕQÕn hԥOԥ canÕ suludur. Yana÷larÕndakÕ Jԥnclikdԥn qalmÕú qÕzartÕlar da hԥOԥ tam silinib getmԥyib. Özü Gԥ qÕvraq vԥ sa÷lamdÕr. Çԥkisi normadan artÕq oldu÷undan uzun yol gԥldiyinԥ görԥ yazÕq uúD÷Õ az qala ikiqat elԥyib. Deyir: “O÷lum, ananda heç nԥ yoxdur. Apar tezliklԥ onu ԥUԥ ver.” O÷lan sözü yaxúÕ eúitmԥdiyini zԥnn edԥUԥk pey÷ԥmbԥUԥ deyir: “O yataq düúkünüdür, halsÕz vԥ xԥstԥdir axÕ?” Pey÷ԥm- Eԥr cavabÕnda: “Mԥn dԥ elԥ ona görԥ sԥQԥ dedim ki, ananÕ aparan kimi ԥUԥ ver. Qoyma evdԥ qalsÕn. Hԥm sԥn öz evindԥ sakit yaúa, hԥm dԥ anan ԥr evindԥ xoúEԥxt yaúasÕn.” Uúaq tԥԥccüblԥ, yazÕq-yazÕq baúÕQÕ arxaya çevirԥUԥk mԥlun-mԥlun anasÕna baxÕr ki, anasÕ görԥk bu iúԥ nԥ deyԥFԥk. AnasÕ heç söz pey÷ԥmbԥrin a÷Õ]Õnda bitmԥmiú iki ԥlini qoúalayÕb o÷lunun baúÕna çÕrparaq deyir: “Köpԥk o÷lu köpԥk, sԥn pey÷ԥmbԥrdԥn çox bilԥFԥksԥn? ԤUԥ ver deyir apar ver dԥ...” 0ԥKԥbbԥt – 0ԥQԥvi vԥ fԥrdi xüsusiyyԥtlԥri ilԥ bir-birini tamamlayan, öz meyl vԥ maraqlarÕ, zԥrif duy÷ularÕ, iztirablarÕ, Qԥcibliyi ilԥ seçilԥn, iki fԥrdin bir-birinԥ yaxÕnlaúma÷a, eyni- OԥúPԥ\ԥ, bir sözlԥ, do÷malaúma÷a ciddi ehtiyac duyan, özünü Iԥrdi vԥ bԥnzԥrsiz úԥkildԥ biruzԥ verԥn hissdir. Bu barԥGԥ mԥn öz úԥxsi fikirlԥrimi dԥIԥOԥrlԥ yazÕlarÕmda az-çox bildirmiúԥm: 0ԥKԥbbԥt çox sirrli, ecazkar ali bir hissdir. YalnÕz insana Pԥxsusdur. MԥKԥbbԥtin özünü daha da gözԥllԥúdirԥn ona min bir zԥrli naxÕú vuran çox rԥngarԥng bir sehirli dünyasÕ var. Saf sevgi hisslԥri bu dünyada insana nikbin vԥ sevincli anlar 23 yaúadÕr. Arzum budur ki, hԥyatda heç kimin mԥKԥbbԥti yalan Yԥ saxta olmasÕn. 5ԤVAYԤT. Deyirlԥr, qԥdim zamanda bir gün hökmdar Húidir ki, sarayÕnda olan ԥn sevimli kԥnizi onun sԥrkԥrdԥOԥrin- Gԥn biri ilԥ gizli eúq macԥrasÕ yaúayÕr. Neçԥ dԥIԥ kԥnizi ça÷ÕUÕb tapúÕUÕr ki, onun bu hԥUԥNԥti hökmdarÕn nüfuzuna böyük xԥOԥl Jԥtirir, belԥ iúOԥUԥ son qoysun. Belԥ ki, kԥniz dünyanÕn hԥr cür naz-nemԥti ilԥ tԥmin olunub. Lakin kԥniz ciddi etiraz edir vԥ hԥr dԥIԥ “mԥn sԥrkԥrdԥ filankԥsi sevirԥm”- deyir. HökmdarÕn ciddi-cԥhdlԥrinԥ baxmayaraq kԥnizi heç cür yola gԥtirmԥk olmur. Hԥm ԥvvԥl dediyini deyir, hԥm dԥ sԥrkԥrdԥ ilԥ olan mԥKԥbbԥtinԥ ara vermir. Çarԥsiz qalan hökmdar ԥmr edir ki, mԥhkԥPԥ qurularaq Nԥnizin boynu vurulsun. Cԥza tԥtbiq olunan zaman da hökmdar Nԥnizԥԥlavԥúans verԥUԥk bir daha soruúur: “Yenԥ dԥ sԥrkԥr- Gԥ\ԥ olan mԥKԥbbԥti, yԥni ölüm yolunu seçirsԥnmi? Kԥniz cavabÕnda: “Bԥli, mԥn sԥrkԥrdԥni ölԥQԥ qԥGԥr sevԥFԥ\ԥm” - deyib öz ölümünԥ razÕ olur. 5ԥvayԥtin mԥzmunundan belԥ baúa düúPԥk olur ki, PԥKԥbbԥt ölümdԥn çox-çox güclüdür. Yer üzündԥ bu vaxta qԥGԥr hԥr bir fԥrd üçün xüsusi xarak- ter daúÕyan sevgi-mԥKԥbbԥtin vahid resepti vԥ ya ssenarisi yazÕlmamÕúGÕr. Bu bir sirli vԥ sehirli alԥmdir ki, hԥr insana yalnÕz Allah tԥUԥfindԥn bԥ[ú edilir. Özü dԥ bu alԥm daim insanÕn qԥlbindԥ sanki bir ba÷OÕ sandÕqdÕr. Qԥlbdԥki mԥKԥbbԥti insanÕn özündԥn baúqa heç kim aça bilmԥz. Mԥn dԥ bu hԥyat möcüzԥsi, hԥyat eliksiri haqqÕnda öz úԥxsi fikirlԥrimi “MԥKԥb- Eԥtdԥn yazaca÷am” úerimdԥ dԥ demԥ\ԥ calÕúPÕúam:

Qocalsam, yaúÕm ötsԥ dԥ, CavanlÕq ça÷Õm getsԥ dԥ, Bir sözlԥ, ömür bitsԥ dԥ, Saralmayan, heç solmayan 7ԥravԥtdԥn yazaca÷am- 0ԥKԥbbԥtdԥn yazaca÷am. 24 0ԥKԥbbԥt bir qaynar qazan, 0ԥKԥbbԥt bir sönmԥz vulkan, 0ԥKԥbbԥtsiz ürԥk viran. Sirri hԥOԥ açÕlmayan 6ԥdaqԥtdԥn yazaca÷am- 0ԥKԥbbԥtdԥn yazaca÷am.

Çaylar tԥrsinԥ axarmÕ? $úiq ölümdԥn qorxarmÕ? 0ԥKԥbbԥt yaúa baxarmÕ? SevmԥPԥk deyildir asan, Bu hikmԥtdԥn yazaca÷am- 0ԥKԥbbԥtdԥn yazaca÷am

Yenԥ dԥ bunu tԥkrar etmԥyi özümԥ borc bilirԥm: VԥWԥn sözündԥ sanki sehirli vԥ ecazkar bir güc, qüvvԥ var. Elԥ bil 9ԥWԥn sözünü eúidԥndԥ vԥ ya deyԥndԥ sanki mԥnim daxilimdԥ yatmÕú gözԥl duy÷ular baú qaldÕUÕr.Bu xoú duy÷ular gözԥ gö- rünmԥ\ԥn bir qüvvԥnin sehri ilԥ bir neçԥ saniyԥԥrzindԥ bir toplu halÕnda birlԥúԥUԥk tԥ]ԥFԥ oyanmÕú hisslԥrimi daha da ül- vilԥúdirir. Sanki mԥnim qԥlbimdԥ hԥdsiz bir sevinc dünyasÕ yaradÕr.Ümumiyyԥtlԥ, hԥmin anda bu hisslԥri cilovlamaq, özündԥn kԥnar etmԥk qeyri mümkündür. Çünki onlar insanÕ ԥvvԥlcԥ nikbinliyԥ, sevincli, a÷UÕOÕ-acÕOÕ xatirԥOԥrlԥ dolu bir keçmiúԥ aparÕr, sonra isԥ xoúEԥxt vԥ u÷urlu bir gԥOԥFԥ\ԥ Vԥslԥyir. HAùø<Ԥ. Günlԥrin birindԥ köhnԥ dostlardan biri mԥni görüb, narazÕ halda dedi: “Bu nԥdir? Sԥnin úeirlԥr kitabÕQÕ oxumuúam. Ԥn çox sevgi-mԥKԥbbԥtdԥn yazmÕsan. Mԥnim fikrimcԥ artÕq sԥn bu mövzudan uzaq durmalÕsan.” Dedim niyԥ? Cavab verdi ki, artÕq yaúlanmÕsan, ayÕb elԥrlԥr. Dedim, a kiúi, mԥn az-çox kitab oxumuúam. Sevgi-mԥKԥbbԥtin neçԥ yaúa kimi davam etmԥsi barԥGԥ yazÕya rast gԥlmԥmiúԥm. Bir Gԥ yaúÕn sevgi-mԥKԥbbԥWԥ nԥ dԥxli var. Sevgi azaddÕr. Heç kim 25 sevmԥyi qada÷an edԥ bilmԥz. Bu, Allahdan gԥOԥn ilahi hissdir. 0ԥn úԥxsԥn ölԥQԥFԥn sevԥFԥ\ԥm. Sonra da “ùair ömrü” adlÕ seirimdԥn bir parçanÕ ona oxudum:

ùair gԥUԥk zԥhmԥtkeúԥllԥrdԥn zövq alsÕn. YaxúÕ iúGԥn, gözԥl ԥPԥllԥrdԥn zövq alsÕn. øgidlԥUԥ könül verԥn gözԥllԥrdԥn zövq alsÕn. ùair necԥ yaúar eúqi qԥlbԥ yatmasa, Seirinԥ, sözünԥ mԥKԥbbԥti qatmasa?

AzԥrbaycanÕPÕ]Õn hԥr kԥndi, hԥr qԥVԥEԥsi, hԥr úԥKԥri Pԥnim üçün do÷ma vԥԥzizdir.Bu valehedici mԥkanÕn hԥr qarÕú torpa÷Õ da mԥQԥ VԥWԥndir. Lakin AzԥrbaycanÕn musiqi beúiyi sayÕlan Qaraba÷ torpa÷Õ mԥQԥ do÷madan da do÷madÕr. Ona görԥ ki, bu ulu Azԥrbaycan torpa÷Õ bizim ԥn yaralÕ yerimizdir. Vaxtikԥn Qaraba÷ torpa÷Õnda – ùXúada, A÷damda vԥ Xankԥn- didԥ mԥn 4 dԥIԥ olmuúam. XarÕ bülbülün ԥsl ana VԥWԥni olan ùXúa “cԥnnԥt”dir desԥk, sԥhv etmԥrik. øndinin özündԥ Xan ùXúinskinin ifasÕnda ùXúa haqqÕnda mahnÕQÕn lent yazÕVÕna qulaq asdÕqda sanki o unudulmaz keçmiú dövrlԥUԥ qayÕGÕram. østԥr-istԥPԥz içimdԥ gԥncliyimin qaynar hisslԥri baú qaldÕUÕr.Ömrün bu ça÷Õnda heç olmasa bir dԥIԥ Qaraba÷Õn bu müqԥddԥs guúԥsinԥ ziyarԥt etmԥk arzusu yenidԥn daxilimdԥ baú qaldÕUÕr. O yerlԥr üçün burnumun ucu göynԥyir. CÕGÕr düzünü, DaúaltÕQÕ, øsabula÷ÕQÕ, Turúsu bula÷ÕQÕn mԥnbԥini vԥ ùXúa da÷larÕQÕ bir dԥ görmԥk mԥQԥ qismԥt olacaqmÕ, bilmirԥm? Ancaq ürԥyimԥ damÕb ki, Allah-TaalanÕn kömԥkliyi ilԥ o yerlԥri görmԥk bütün Azԥrbaycan o÷ullarÕ kimi, mԥQԥ dԥ qismԥt olacaq. 1974-1976-cÕ illԥrdԥ, tԥqribԥn 40 il bundan ԥvvԥl bu yerdԥ bir neçԥ dԥIԥki sԥIԥr tԥsüratlarÕmdan mԥn ùXúanÕ poetik dillԥ belԥ tԥsvir etmiúԥm:

26 ùXúa sanki cԥnnԥtdir, çox tԥmizdir havasÕ, VardÕr belԥ havanÕn cana zövqü-sԥfasÕ. Havadan qiymԥtlidir gözԥllԥrin vԥfasÕ, Gündԥn-günԥ gözԥllԥú, çiçԥklԥn, mԥnim ùXúam, 6ԥnin gözԥl hüsnünԥ ürԥkdԥn vurulmuúam.

Musiqidir ùXúanÕn gedib-gԥOԥn nԥIԥsi, Burda hamÕ oxuyur “Qaraba÷úikԥstԥsi”. Onlara Allah özü verib ecazkar sԥsi, Gündԥn-günԥ gözԥllԥú, çiçԥklԥn, mԥnim ùXúam, 6ԥnin gözԥl hüsnünԥ ürԥkdԥn vurulmuúam.

7ԥbiԥtin gözüdür gözԥl “øsa bula÷Õ”, Suyundan içԥn kimi göynԥdir dil-doda÷Õ. YayÕOÕbdÕr dünyaya ùXúanÕn xoú sora÷Õ. Gündԥn-günԥ gözԥllԥú, çiçԥklԥn, mԥnim ùXúam, 6ԥnin gözԥl hüsnünԥ ürԥkdԥn vurulmuúam.

6ԥKԥr tezdԥn piyada çÕxdÕm “CÕGÕr düzü”nԥ, Gül-çiçԥyin xoúԥtri vurdu mԥnim üzümԥ. Parlaq iúÕq ԥOԥndi, ürԥyimԥ, gözümԥ, Gündԥn-günԥ gözԥllԥú, çiçԥklԥn, mԥnim ùXúam, 6ԥnin gözԥl hüsnünԥ ürԥkdԥn vurulmuúam.

Neçԥ illԥrdir ùXúa mԥni alÕr qoynuna, SarÕOÕram mԥn onun o÷ul kimi boynuna. Ça÷Õrsa yenԥ gԥllԥm bayramÕna, toyuna. Gündԥn-günԥ gözԥllԥú, çiçԥklԥn, mԥnim ùXúam, 6ԥnin gözԥl hüsnünԥ ürԥkdԥn vurulmuúam.

9ԥWԥnimiz AzԥrbaycanÕn hԥr vԥWԥndaúÕ onun qarúÕVÕna qoyulan müqԥddԥs borcu, VԥWԥni, torpaqlarÕPÕ]Õ qorumaq borcunu úԥUԥflԥ yerinԥ yetirmԥk üçün hԥr an canÕndan 27 keçmԥ\ԥ hazÕr olmalÕGÕr. Ԥ\ԥr sülh yolu ilԥ düúPԥn tapda÷Õ altÕndakÕ torpaqlarÕPÕ]Õ azad etmԥk mümkün olmazsa, Azԥrbaycanin mԥrd vԥ çԥsur o÷ullarÕ onlarÕ istԥnilԥn an hԥrb yolu ilԥ azad etmԥ\ԥ hazÕr olmalÕGÕr. Bunu bizdԥn hԥm ANA 9Ԥ7ԤN, hԥm dԥ müqԥddԥs qanunlarÕPÕz tԥOԥb edir. Biz ölkԥ vԥWԥndaúlarÕQÕn ԥn müqqԥddԥs vԥzifԥsi vԥWԥQԥ xeyirli vԥ layiqli övlad olmaqdÕr. Bu motivdԥ düúünԥrkԥn bö- yük rus alimi vԥ ictimai xadimi Piroqov Nikolay øvanoviçin (1810-1881) bir kԥlamÕQÕ xatÕrladÕm. O deyib ki, faydalÕ YԥWԥndaú olmaq üçün ԥvvԥlcԥ insan olma÷Õ öyrԥnmԥliyik. Do÷rudan da hԥr bir kamil insan öz a÷OÕ, kamalÕ, lԥyaqԥti vԥ ԥPԥyi ilԥ ilԥ hԥmiúԥ VԥWԥnin adÕQÕ uca tutma÷Õ özünԥ ԥn úԥUԥfli iú hesab etmԥlidir. Bu anda yaddaúÕm da sanki öz-özünԥ ülgüc kimi itilԥúir, o iti bir qayçÕ ilԥ keçmiúin qaranlÕqlarÕQÕ kԥsib özündԥn kԥnar edԥUԥk iúÕqlÕ yola çÕ[Õr. Elԥ bil ki, o sehirli bir çeúPԥnin gö- zündԥn ovucla dirilik suyu içԥn bir igidԥ bԥnzԥyir. Bu an bir göz qÕrpÕPÕnda keçmiúGԥ bütün olub-keçԥnlԥri öz aydÕnlÕ÷Õ vԥ son dԥUԥFԥ dԥqiqliyi ilԥ xatÕrlama÷a baúlayÕram. Mԥn çox keçmir ki, yaddaúÕPÕn mԥQԥ qaytardÕ÷Õ canlÕ vԥ xoú xatirԥli o unudulmaz anlar üçün TanrÕya úükürlԥr edirԥm. Sanki bir göz TÕrpÕPÕnda gözümün önündԥn keçmiúGԥ olanlar kino lenti kimi gԥlib keçir. MԥQԥ misilsiz gözԥl duy÷ular bԥ[ú edԥn o xatirԥli illԥrimi elԥ bil ki, bir dԥ tԥ]ԥGԥn gün-bԥgün yaúayÕram. 0ԥn bu vaxtadԥk bilmirdim ki, xoúEԥxtlik ulduzu altÕnda keçԥn bir keçmiúi tԥ]ԥGԥn yaúamaq olar. Onu bütün xÕrda elementlԥri ilԥ kökündԥn xatÕrlamaq, sanki onu tԥkrarԥn ikinci GԥIԥ yaúamaq insanda nԥ qԥGԥr nԥcib hisslԥr yaradarmÕú. Çünki, ömrümԥ mahir rԥssam kimi çoxsaylÕ rԥng çalarlarÕ ilԥ min bir bԥ]ԥk vuran o günlԥrin vԥ illԥrlԥrin mԥn indi dԥ sora÷Õndayam:

28 YENԤ O GÜNLԤ5øN SORAöINDAYAM

0ԥnim úux gԥncliyim düúübdü taxtdan, HaqlayÕb qocalÕq mԥni nԥ vaxtdan. Bir sual verirԥm özümԥ çoxdan, %ԥlkԥ mԥn ömrümün sübh ça÷Õndayam, Yenԥ o günlԥrin sora÷Õndayam.

0ԥni mԥftun edib ùXúa da÷larÕ, QubanÕn çox mԥúhur alma ba÷larÕ. ;ԥstԥlik sinԥPԥ çԥkib da÷larÕ, 0ԥn hԥOԥ yaúamaq mara÷Õndayam, Yenԥ o günlԥrin sora÷Õndayam.

Dünyaya gör necԥ sԥs salÕb Nabran, *ԥOԥn turistlԥri qoyubdur heyran. &ԥnnԥWԥ bԥnzԥyir bu ulu ùabran, Heydԥr Zirvԥsindԥùah da÷Õndayam, Yenԥ o günlԥrin sora÷Õndayam

*ԥzdim bu dünyanÕ mԥn diyar-diyar, 0ԥni ovsunladÕ ellԥr, mahallar, Tez-tez o yerlԥUԥ gedir xԥyallar. ;Õ]ÕQÕn “Cԥnnԥt”i-gül ba÷Õndayam, Yenԥ o günlԥrin sora÷Õndayam.

Min dԥrdԥ dԥrmandÕr qoca Naftalan, Savab iú görübdür burda yurd salan. Birdԥ xԥstԥOԥnmԥz burada olan SanÕram müalicԥ ota÷Õndayam, Yenԥ o günlԥrin sora÷Õndayam.

29 Lo÷manlar mԥskԥni gözԥl Mԥrdԥkan, 0ԥQԥ do÷ma olub bu yer hԥr zaman. Yenԥ dԥ gedԥrdim, olsaydÕ imkan, Çünki sa÷lamlÕ÷Õn mara÷Õndayam, Yenԥ o günlԥrin sora÷Õndayam.

&ԥnnԥti-mԥkandÕr bizim Nohurlar, Bu yerdԥ hԥmiúԥ hԥyat eúqi var. Burda qonaq olan çox razÕ qalar, Deyԥr Azԥrbaycan torpa÷Õndayam, Yenԥ o günlԥrin sora÷Õndayam.

Zakir, qoca deyib üzmԥ özünü, Çoxu yalan sayar görsԥ üzünü, Bu tezkԥn hԥyatdan çԥkmԥ gözünü, Demԥ, ԤzrayÕOÕn cayna÷Õndayam, Yenԥ o günlԥrin sora÷Õndayam.

+ԥmin ötԥn günlԥr vԥ illԥr mԥndԥn xeyli uzaqlaúsa da mԥn bu gün dԥ o illԥri qԥlbimin ԥn gözԥl guúԥsindԥ ԥzizlԥyir vԥ canÕmdan artÕq sevirԥm. Mԥn bu gün dԥ onlarÕ ömrümün qÕ]Õl fondu hesab edirԥm. Necԥ mԥnim “QocalmÕr heç mԥKԥbbԥtim” úerimin misralarÕnda göstԥrdiyim kimi:

“Ana” dedim , “VԥWԥn” dedim, Dil açarkԥn ilk sözü mԥn. “Ana” dedim, “VԥWԥn” dedim, Göz açarkԥn dünyaya mԥn, ølk addÕmda, izimdԥ mԥn. Bax, belԥdir tԥbiԥtim, QocalmÕr heç mԥKԥbbԥtim.

30 Torpaq dedim, hԥr qarÕúÕ- AltÕ qÕ]Õl, üstü cԥnnԥt. Torpaq dedim hԥr qarÕúÕ- Çiçԥk açsÕn, çԥNԥk zԥhmԥt. Köç etsԥ dԥ cavanlÕ÷Õm ùaçlarÕma düúVԥ dԥ dԥn. Ötüb getsԥ dԥ gԥncliyim ÇöhrԥPԥ dԥ çöksԥ dԥ çԥn. 4ԥm yemirԥm ԥziz dostum Sevgi dolu ürԥk hԥPԥn... Bax, belԥdir tԥbiԥtim, QocalmÕr heç mԥKԥbbԥtim...

Azԥrbaycan dünyada mövcud olan 11 növ iqlim qurúD÷Õn- dan 9-na malik, qiymԥtli tԥbii resurslarla zԥngin olan çox cazibԥdar mԥkandÕr. Bu mԥkan tԥkcԥ gözԥl vԥ ԥsrarԥngiz tԥ- biԥti ilԥ: hündür qarlÕ da÷larÕ, tԥmiz havasÕ, buzlu bulaqlarÕ, yaúÕl meúԥOԥri, barlÕ ba÷larÕ, gül-çiçԥkli düzԥnliklԥri ilԥ deyil, Kԥm dԥ qԥdim tarixi abidԥOԥri, o cümlԥGԥn hԥrbi müdafiԥ mԥq- Vԥdilԥ tikilmiú möhkԥm qalalarÕ ilԥ dԥ mԥúhurdur. Heç yerdԥ Eԥnzԥri olmayan bu diyar dünyanÕn hԥr yerindԥn axÕb gԥOԥn qonaqlarÕ, xüsusilԥ xarici turistlԥri öz gözԥlliyi ilԥ özünԥ Pԥftun etmiúdir. AzԥrbaycanÕPÕn ԥrazisi 86.6 min kv. km. olsa da, bu Pԥkan mԥnim gözümdԥ dünyanÕn ԥrazicԥ böyük dövlԥtlԥri VÕrasÕndadÕr. Çünki aqillԥr demiúOԥr ki, ölkԥnin böyüklüyü onun ԥrazisinin hԥcmi ilԥ ölçülmür. Bu barԥGԥ amerikanÕn siyasi vԥ dövlԥt xadimi Vilson Tomas Vudro (1856-1924) belԥ deyib: “VԥWԥnin böyüklüyi onun sÕravi vԥWԥndaúlarÕQÕn böyük- lüyü ilԥ müԥyyԥn olunur.” Do÷rudan da Azԥrbaycan adlÕ bu Pԥkan ԥrazisi kiçik olsa da çox böyük dahilԥrin VԥWԥnidir. =ԥnimcԥ fikrimi çatdÕrmaqdan ötrü tԥkcԥ Nizami Gԥncԥvinin, 0ԥKԥmmԥd Füzulinin, Lütvi Zadԥnin, Yusif MԥmmԥGԥliye- 31 vin, Kԥrim Kԥrimovun vԥ Üzeyir HacÕEԥyovun adÕQÕ çԥkmԥk kifayԥt edԥr. Çünki bu mԥúhur insanlar dünya elminԥ, ԥGԥbiy- yatÕna, incԥVԥQԥtinԥ vԥ iqtisadiyyatÕna verdiyi qÕ]Õldan ԥKԥ- miyyԥtli töhvԥOԥri ilԥ beynԥlxalq sԥviyyԥGԥ öz yüksԥk dԥ\ԥrini almÕúGÕr. Son 10 ildԥ Azԥrbaycan elԥ bir inkiúaf yolu keçib ki, bu yolu yalnÕz yüz ilԥ qԥt etmԥk olardÕ. øndi Azԥrbaycan RespublikasÕ dünyanÕn kosmik dövlԥtlԥri ilԥ bir sÕrada addÕmlayÕr. Ölkԥmiz postsovet dövlԥtlԥri arasÕnda bu sahԥGԥ beúinci yüri tutur. Bu inkiúaf mԥni dԥ bir VԥWԥn o÷lu kimi poetik dillԥ öz sö- zünü demԥ\ԥ vadar edir. Necԥ mԥnim “AzԥrbaycanÕm” úerim- Gԥ demԥk istԥdiklԥrim kimi:

Neçԥ arzu dinir dildԥ, könüldԥ, YaúadÕr özünü iúGԥ, ԥPԥldԥ. BakÕda, GԥncԥGԥ, Mu÷anda, Mildԥ Gül açÕr hԥr yanÕn, AzԥrbaycanÕm, dԥkilib dumanÕn, AzԥrbaycanÕm.

Ötdü qara yellԥr, dԥyiúdi dövran, +ԥr kԥndin, úԥKԥrin oldu çÕraqban, Bayra÷Õn sԥmada yellԥQԥn zaman UcalÕr ad-sanÕn, AzԥrbaycanÕm. Gül açÕr hԥr yanÕn, AzԥrbaycanÕm!

Dünyaya sԥs salÕb neftin vԥ qazÕn, Ötüb qarlÕ qÕúÕn, baúlanÕb yazÕn. $úÕqlar zil sԥsdԥ köklԥyib sazÕn, MahnÕlar sözüsԥn, AzԥrbaycanÕm! DünyanÕn gözüsԥn, AzԥrbaycanÕm!

32 6ԥadԥt günԥúi yurdumda saçÕr, 7ԥbiԥt qÕúda da gül-çiçԥk açÕr. DüúPԥn qüdrԥtini görԥndԥ qaçÕr, VardÕr hԥrbi gücün, AzԥrbaycanÕm, Böyük zԥIԥr üçün, AzԥrbaycanÕm!

Minlԥrlԥ turistin gԥlsԥ dԥ qonaq, Sevinclԥ qarúÕlar hԥr yerdԥ torpaq. Zakir dԥ úerindԥ verԥFԥk soraq El doymaz söhbԥtdԥn, AzԥrbaycanÕm! Bu úandan, úöhrԥtdԥn, AzԥrbaycanÕm!

Xüsusilԥ 2010-2014-cü illԥrdԥ Azԥrbaycan iqtisadiyyatÕ- QÕn analoqu olmayan sürԥtli inkiúafÕ dünyanÕn bir çox siyasi dairԥOԥrini, iqtisadi vԥ maliyyԥ institutlarÕQÕ ԥPԥlli-baúOÕúoka salÕb. 2013-cü ildԥ ümumdaxili mԥhsulun hԥcmi ölkԥmiz üzrԥ 57,7 milyard manat tԥúkil edib. Ümumi mԥhsula nisbԥtdԥ ayrÕ- ayrÕԥsas istehsal növlԥri üzrԥ hԥmin ilin nԥticԥOԥri belԥdir: sԥ- naye-26,7 milyard manat, mԥGԥnçÕxarma 23,1 milyard manat, elektrik enerjisi istehsalÕ 11,1 milyard manat, kԥnd tԥVԥrrüfatÕ üzrԥ isԥ 3,1milyard manat. RespublikamÕ]Õn iqtisadiyyatÕ inkiúaf etdiyi kimi ԥhalisi dԥ ildԥn-ilԥ artÕr. ԤJԥr 1999-cu ildԥ ԥhalinin sayÕ 7953,4 min QԥIԥri tԥúkil edirdisԥ, 2014-cü ilin 1 yanvarÕna bu rԥTԥm 9477,1 min nԥIԥUԥ çatÕb. Ԥhalinin ԥsas hissԥsi, yԥni 91,6 %-i azԥrbaycanlÕlardÕr. Ԥhali sayÕna görԥ ikinci yeri lԥzgilԥr (2%), üçüncü yeri isԥ ruslar (1,3% ) tutur. 2014-cü ilin 1 yanvarÕ Yԥziyyԥtinԥ uçotda olan 9477,1 min ԥhali sayÕQÕn 2013-cü ilԥ nisbԥWԥn tԥbii artÕPÕ 118288 nԥIԥr, yeni do÷ulanlar 172671 QԥIԥr, ölԥnlԥr isԥ 54383 nԥIԥr tԥúkil edir. 2013-cü ildԥ 86852 QԥIԥr yeni nigaha girmiú, 11730 nԥIԥr isԥ boúanmÕúGÕr. Azԥrbacan günü–gündԥn sürԥtlԥ inkiúaf edir. Bu inkiúaf Wԥkcԥ iqtisadiyyatÕ ԥhatԥ etmԥyib. Bu inkiúaf tԥkcԥ bir neçԥ 33 regionu ԥhatԥ etmԥyib. Bu iqtisadi irԥlilԥyiúin sora÷Õ, sԥsi respublikanÕn hԥr bir bölgԥsindԥn gԥlir. HAùø<Ԥ. RespublikamÕ]Õn iqtisadi qüdrԥtinin vԥ müdafiԥ qabiliyyԥtinin yüksԥliúindԥ gԥnclԥr mühüm rol oynayÕr. Bu kitabda heç olmasa gԥnclԥr haqqÕnda qÕsaca da olsa fikir söylԥPԥk lap yerinԥ düúԥr. Gԥnclik insan ömrünün bahar ça÷Õ oldu÷u kimi, cԥmiyyԥti dԥ daim irԥli aparmaq üçün tԥOԥb olunan nadir potensialdÕr. RespublikamÕzda gԥnclԥr böyük qüvvԥdir. ArtÕq XXI ԥsr özündԥn ԥvvԥlki yüzilliklԥUԥ nisbԥWԥn hԥyatÕn bütün sahԥOԥrinԥ gԥnclԥr üçün yaúÕl iúÕq yandÕUÕb. Bilikli, bacarÕqlÕ vԥ cԥsur gԥnclԥrimiz VԥWԥnin bu günü, parlaq vԥ firavan gԥOԥFԥyi demԥkdir. Arzu edirԥm ki, onlar sa÷lam düúüncԥ\ԥ sahib olmaqla VԥWԥni ürԥkdԥn sevsin, hԥmiúԥ cԥmiyyԥtimizԥ yararlÕ olsunlar. Ölkԥmizdԥ iqtisadiyyatÕn günü-gündԥn u÷urlu inkiúafÕ elmin, ԥGԥbiyyatÕn, incԥVԥQԥtin dԥ inkiúafÕ, irԥlilԥPԥsi demԥk- dir. Bu u÷urlu addÕmlar Azԥrbaycanda tԥhsilin, sԥhiyyԥnin vԥ ԥhalinin sosial vԥziyyԥtinin tezliklԥ dünya statdartlarÕna cavab verԥ bilԥFԥk sԥviyyԥGԥ olaca÷Õndan xԥEԥr verir. ArtÕq respubli- kamÕ]Õn hԥr yerindԥ gedԥn yüksԥk sԥviyyԥli mԥGԥni quruculuq LúOԥri bu mԥkanÕn gündԥn-günԥ gözԥllԥúdiyini, sanki daha da Jԥnclԥúdiyini sübut edir:

EY VԤ7ԤN

6ԥn qÕ]Õldan qiymԥtli úirin can, 6ԥn damarda gecԥ-gündüz axan qan, Ürԥyimdԥ duy÷um, hissim, hԥyacan, 6ԥn TanrÕdan güc almÕsan, ey VԥWԥn, Kim deyir ki, qocalmÕsan, ey VԥWԥn.

6ԥn mԥnim sirdaúÕm, yaxÕn hԥmdԥmim. Ba÷çamda gül açan tԥr yasԥPԥnim. 34 6ԥnsiz solur tamam çölüm, çԥPԥnim, 6ԥn TanrÕdan güc almÕsan, ey VԥWԥn, Kim deyir ki, qocalmÕsan, ey VԥWԥn.

Ulu bir tarixdir hԥr qԥbir daúÕn, Çox müsibԥt görüb bԥlalÕ baúÕn. CanlÕúahidisԥn neçԥ savaúÕn, 6ԥn TanrÕdan güc almÕsan, ey VԥWԥn, Kim deyir ki, qocalmÕsan, ey VԥWԥn.

Zakir deyԥr, çiçԥk açsÕn VԥWԥnim, Odur mԥnim yurdum, yuvam, mԥskԥnim. Ölԥndԥn sonra da bԥyaz kԥIԥnim, 6ԥn TanrÕdan güc almÕsan, ey VԥWԥn, Kim deyir ki, qocalmÕsan, ey VԥWԥn.

RespublikamÕzda neft-qaz istehsalÕ ilԥ yanaúÕ, qeyri-neft sektorunun ildԥn-ilԥ dinamik inkiúafÕ bu ölkԥGԥ yaúayan vԥWԥn- daúlarÕn hԥyat sԥviyyԥsinin gԥOԥFԥk yüksԥliúindԥn xԥEԥr verir. øndi bütün respublikamÕz, xüsusilԥ BakÕ úԥKԥri nԥKԥng tikinti meydançasÕna bԥnzԥyir. BakÕ gündԥn-günԥ böyüyür, sanki iúÕqlÕ sabahlara do÷ru mԥtin addÕmlayÕr:

BAKIM

6ԥn gözԥllԥr gözԥlisԥn, ølk eúqimin ԥ]ԥlisԥn. ùeirimsԥn, qԥ]ԥlimsԥn, 0ԥnim bԥr-bԥ]ԥkli BakÕm, 7ԥr güllü, çiçԥkli BakÕm.

Gözԥl, yeni binalarÕn, Asfalt örtüklü yollarÕn. 35 Abad, füsunkar bulvarÕn, Sevilԥn, istԥkli BakÕm, 7ԥr güllü, çiçԥkli BakÕm.

UlduzlarÕn gԥlmԥz saya, UcalÕrsan günԥ, aya. 6ԥs salmÕsan bu dünyaya, Xalqa çox gԥUԥkli BakÕm, 7ԥr güllü, çiçԥkli BakÕm.

Zakir, demԥ kԥGԥrim var, Nurlu gecԥm, sԥKԥrim var. 4ԥdim, ulu úԥKԥrim var- 0ԥrd, igid ürԥkli BakÕm, 7ԥr güllü, çiçԥkli BakÕm.

Bu yaxÕnlarÕnda BakÕúԥKԥrinԥ olan ziyarԥtim zamanÕ mԥn buna gözlԥrimlԥ úahid oldum. Hԥr yerdԥ canlanmadÕr. Mԥn hiss etdim ki, BakÕ bu gün tԥ]ԥGԥn tikilir, hԥr úey yenidԥn qurulur, abadlaúÕr. Demԥk olar ki, BakÕ úԥKԥri ilk salÕndÕ÷Õ gündԥn bu vaxta kimi burada gedԥn belԥ bir sürԥtli vԥ kompleks tikintinin úahidi olmayÕb. Burada çox mԥrtԥEԥli uca yaúayÕú binalarÕ ilԥ yanaúÕ bütün infrasturuktur tԥ]ԥOԥnir. Su, LúÕq, qaz xԥttlԥri yenidԥn çԥkilmԥklԥ yanaúÕ köhnԥ darÕsqal yollar geniúOԥnir vԥ yeni asfalt örtük salÕQÕr. PaytaxtÕn bütün park Yԥ xiyabanlarÕ yenilԥúԥUԥk tԥ]ԥ don geyir, gözԥllԥúir ,daha yaraúÕqlÕ vԥ füsünkar olur. Bu mԥkanda böyük küçԥ vԥ pros- pektlԥrdԥ, bir sözlԥ, hԥr yerdԥ hԥr binanÕn gözԥl görünmԥsi u÷- runda qÕzgÕn iú getdiyinin úahidi oldum. 2015-ci ildԥ BakÕ úԥKԥrindԥ 1-ci Avropa oyunlarÕ keçiri- OԥFԥk. Bu möhtԥúԥm oyunlarda ilkin mԥlumata görԥ idmanÕn 20 növü daxil olmaqla 6000 nԥIԥr idmançÕ iútirak edԥFԥkdir. AzԥrbaycanÕn dünyada nüfuzu gündԥn-günԥ artÕr. ArtÕq 36 respublikamÕz AvropanÕn enerji tԥhlükԥsizliyinin tԥmin edil- Pԥsindԥ önԥmli rol oynayÕr. Yeni-yeni beynԥlxalq neft vԥ qaz layihԥOԥrinin hԥyata ke- çirilmԥsi, BakÕ-Tbilisi-Ceyhan neft kԥPԥrindԥn sonra Cԥnub Qaz Dԥhlizi ilԥ Azԥrbaycan qazÕQÕn Avropa qitԥsinԥ nԥqli layihԥsinin hԥyata keçirilmԥsi isԥ bu mԥkanÕn gԥOԥFԥk parlaq inkiúafÕndan xԥEԥr verir:

6ԤRVԤ7ø0øZDøR

Deyirlԥr neft üstԥ dayanÕb dünya, Onunla yol açÕb günԥúԥ, aya. Odur dar günümdԥ çatan haraya, Neft bizim tükԥnmԥz sԥrvԥtimizdir, SarsÕlmaz gücümüz, qüvvԥtimizdir.

;ԥ]ԥr mԥskԥnidir xam neftin, qazÕn, BakÕVÕz çin olmaz heç zaman arzun, BakÕ-Ceyhan olub kԥVԥri sözün, Neft bizim tükԥnmԥz sԥrvԥtimizdir, SarsÕlmaz gücümüz, qüvvԥtimizdir.

Ölkԥmi neftiylԥ tanÕ\Õr hԥr yan, Neftçilԥr bu gün dԥ igid, qԥhrԥman. YaúayÕr xalqÕPÕz xoúEԥxt, firavan, Neft bizim tükԥnmԥz sԥrvԥtimizdir, SarsÕlmaz gücümüz, qüvvԥtimizdir.

Heft üstԥ davalar gedir cahanda, Od-alov püskürür baxsan hԥr yanda. Sükür sakitlikdir Azԥbaycanda, Neft bizim tükԥnmԥz sԥrvԥtimizdir, SarsÕlmaz gücümüz, qüvvԥtimizdir. 37 Zakir deyir: Neftdԥn gԥOԥn gԥlirlԥr, Ölkԥ büdcԥsinԥ çox fayda verԥr. Sevinԥr insanlar, xoú günlԥr görԥr. Neft bizim tükԥnmԥz sԥrvԥtimizdir, SarsÕlmaz gücümüz, qüvvԥtimizdir.

Qeyri neft sektorunun inkiúafÕ sayԥsindԥ ümumdaxili mԥh- sulun ildԥn-ilԥ artmasÕ, elԥFԥ dԥ sԥnayenin, kԥnd tԥVԥrrüfatÕQÕn Yԥ digԥr maddi istehsal sahԥOԥrinin hԥrtԥUԥfli sürԥtli inkiúafÕ AzԥrbaycanÕn beynԥlxalq nüfuzunun daha da artmasÕna geniú úԥrait yaradÕr. Bir sözlԥ, dünyanÕn ԥn cԥnnԥt-mԥkan bir güúԥsi sayÕlan respublikamÕz ildԥn-ilԥ, gündԥn-günԥ deyil, saatbasaat irԥliyԥ do÷ru addÕmlayÕr. Bu inkiúaf tԥkcԥ yeni müԥssisԥOԥrin açÕlmasÕ, yeni-yeni yollarÕn, parklarÕn, istirahԥt zonalarÕQÕn salÕnmasÕ, yüksԥk mԥrtԥEԥli yaraúÕqlÕ binalarÕn, idman qur÷u- larÕQÕn tikilmԥsi, misli görülmԥmiú abadlÕq-quruculuq iúOԥrinin aparÕlmasÕ deyildir. Bu inkiúaf hԥm dԥ Azԥrbaycan xalqÕQÕn yüksԥk sԥviyyԥli hԥyat tԥrzi, asudԥ, rahat vԥ firavan hԥyatÕ, elԥFԥ dԥ iúÕqlÕ vԥ xoúEԥxt gԥOԥFԥyi demԥkdir. On il bundan qabaq kimin a÷ÕOÕna gԥOԥ bilԥrdi ki, 2015-ci ilin axÕrlarÕnda BakÕ-Qars dԥmir yolunun istifadԥ\ԥ verilmԥsi nԥticԥsindԥ BakÕ ilԥøstanbul arasÕnda yeni dԥmir yol marúrutu açÕlacaq. Qatarlar øsveçrԥGԥn alÕnmÕú yeni sԥrniúin vaqonlarÕnda saatda 140 km. sürԥtlԥúԥrniúinlԥri mԥnzil baúÕna çatdÕracaqdÕr. Azԥrbaycan gözԥlliklԥr mԥskԥnidir. RespublikamÕ]Õn hԥr bir sakini bu gözԥlliklԥri görmԥli vԥ duymalÕGÕr. Bildiyimiz kimi insan hԥyatÕnda gözԥllik gözlԥ ölçülür. Çünki gözdԥn Kԥm ürԥ\ԥ, hԥm dԥ beyinԥ yol vardÕr. VԥWԥnin gülü-çiçԥyi kimi onun hԥr qarÕú torpa÷Õ da bizԥ hԥm gözԥl, hԥm ԥsiz vԥ do÷ma görünmԥlidir. Gözԥllik sözü - ensiklopediyada “ԥn yüksԥk estetik mԥziy- \ԥtli hadisԥOԥri sԥciyyԥOԥndirԥn bir estetik kateqoriyadÕr.” Bu haqda dahilԥrin, yazÕoÕ vԥúairlԥrin, filosoflarÕn yüzlԥrlԥ bir- 38 birindԥn dԥ\ԥrli mԥúhur kԥlamlarÕ var. Mԥn bunlardan yalnÕz ikisinԥ müraciԥt edԥFԥ\ԥm. MԥVԥOԥn: görkԥmli yunan filosofu Heraklit Efesli (e.ԥ. 540-?) bu barԥGԥ deyib ki, “gözԥllik dün- yanÕn ԥn gözԥl quruluúu vԥԥn gözԥl ahԥngdarlÕq ԥksliklԥrinin Yԥhdԥtinin vԥ mübarizԥsinin nԥticԥsidir.” Bu estetik kateqoriya haqqÕnda filosofun ԥsas xidmԥti ondan ibarԥtdir ki, o, gözԥl- liyin nisbiliyini açÕb göstԥrmԥ\ԥ müvԥffԥq olmuúdur. Yԥni ԥn gözԥl meymun balasÕ ceyran balasÕ ilԥ müqayisԥGԥ çox eybԥ- Fԥrdir. Biz qԥdim yunan filosofu vԥ alimi Aristotelin (e.ԥ. 384- 322 ) fikirlԥrindԥ isԥ gözԥllik vԥ gözԥlliyin varlÕ÷Õ vԥhdԥtindԥ, gerçԥkliyin obyektiv xassԥsini, onun qanunauy÷un tԥzahürünü baúa düúürük. Gözԥllik haqqÕnda tarixԥn Azԥrbaycan fԥlsԥIԥsi, ԥGԥbiy- yatÕ vԥ incԥVԥQԥti dԥ hԥmiúԥ öz sözünü demԥ\ԥ müvԥffԥq olub. +ԥOԥ AzԥrbaycanÕn qԥdim mifologiyasÕnda, ԥsasԥn Midiya ԥfsanԥOԥrindԥ (Astiaq vԥ Tomiris ԥfsanԥOԥri) elԥFԥ dԥ “DԥGԥ Qorqud” dastanÕnda etik vԥ estetik baxÕúlarÕn qÕUÕlmaz ԥlaqԥsi- ni görürük. QԥhrԥmanlÕq, ülvilik vԥ gözԥlliklԥ bir vԥhdԥt tԥúkil edir. Bu ԥVԥrlԥrdԥ qԥhrԥman xalq o÷ullarÕ aslana, pԥOԥngԥ vԥ s. oxúadÕOÕrsa, gözԥl qadÕnlar da ceyrana, zԥrif gül-çiçԥ\ԥ vԥ s. Eԥnzԥdilir. AzԥrbaycanÕn görkԥmli mütԥIԥkkiri ԤbülhԥVԥn Bԥhmԥn- yar (?-1065), úair vԥ mütԥIԥkkirlԥrdԥn Xԥqani ùirvani (1120- 1199), Nizami Gԥncԥvi (1141-1209), böyük alim, riyaziyyatçÕ Yԥ astronom Nԥsrԥddin Tusi (1201-1274), görkԥmli úair vԥ ya- ]ÕoÕԤvhԥdi Maraqeyini (1274-1338), sair ømamԥddin Nԥsimi (1370-1417), dahi mütԥIԥkkir úair MԥKԥmmԥd Füzuli (1494- 1556), XVIII ԥsrdԥ mütԥIԥkkir úair Molla Vԥli Vidadi (1707- 1808 ) vԥ Molla Pԥnah Vaqif (1717-1797), böyük mütԥIԥkkir Yԥ yazÕoÕ Mirzԥ FԥWԥli Axundov (1812-1878) vԥ baúqa úair vԥ yazÕoÕlarÕPÕz öz ԥVԥrlԥrindԥ gözԥllik haqqÕnda yüksԥk fikir söylԥmiú vԥ onu öz ԥVԥrlԥrindԥ geniú bԥdii çalarlarla tԥUԥnnüm etmiúdirlԥr. 39 Lakin gözԥllik özü dԥ nisbidir. Bir adama gözԥl görünԥn bir úey baúqa birisinԥ eyni cür vԥ ya eyni sԥviyyԥGԥ gözԥl gö- rünԥ bilmԥz. Çünki bütün insanlar az vԥ çox dԥUԥFԥGԥ gözԥl- liyi duymaq qabiliyyԥtinԥ malikdir. Lakin rԥssamlarÕn gözԥllik mövzusunda yaratdÕqlarÕ tablolara, yazÕoÕ vԥ úairlԥrimizin gözԥllik haqqÕnda yazÕb-yaratdÕ÷Õ ԥVԥrlԥUԥ, bԥstԥkarlarÕPÕ]Õn gözԥlliyi vԥsf edԥn nԥ÷Pԥ vԥ simfoniyalarÕna necԥ valeh olmayasan!? Lakin mԥnim hԥOԥ gԥnclik illԥrindԥ bu barԥGԥ oxudu÷um bir kԥlamÕn ecazkar vԥ sehirli sԥsi indi dԥ qulaq- larÕmda cingildԥyir: “Dünyada gözԥllik çoxdur, lakin qadÕn gözԥlliyi qԥGԥr ikinci heç nԥ yoxdur.” Ona görԥ dԥ biz hamÕPÕz gözԥlliyԥ qovuúanda o saat böyük sevinc hissi keçiririk. Çünki hiss, duy÷u üzvlԥrimiz gördüyümüz mԥlumatlarÕ birinci mԥrhԥOԥGԥ qԥbul edir, ikinci PԥrhԥOԥGԥ seçir, üçüncü mԥrhԥOԥGԥ isԥ onlarÕ saf-çürük edir. Sonra ԥldԥ edilԥn mԥlumatlarÕ bir yerԥ toplayaraq bir neçԥ saniyԥ ԥrzindԥ beyinԥ ötürür. OvqatÕPÕz düzԥlir, o anda da biz hԥmin gözlԥ gördüyümüz, a÷Õlla hiss etdiyimiz gözԥlliyԥ yaxÕn olma÷a, ona qovuúma÷a can atÕUÕq. Necԥ mԥnim “Gözԥlliyԥ qovuúanda” úeirimin gözԥlliyi vԥsf edԥn misralarÕn- da göstԥrildiyi kimi:

GÖZԤLLø<Ԥ QOVUùANDA

Sevincdԥn üzümüz gülԥr, Ürԥyimiz dilԥ gԥOԥr. OvqatÕPÕz lap düzԥOԥr Gözԥlliyԥ qovuúanda.

Unudular dԥrd, qüssԥ, qԥm, Bir toy-busat olar alԥm. Gözԥllԥrdԥn yazar qԥOԥm Gözԥlliyԥ qovuúanda. 40 +ԥyar qaynar gözümüzdԥ, Hikmԥt olar sözümüzdԥ. Mizrab oynar sazÕPÕzda Gözԥlliyԥ qovuúanda.

6ԥn bu gülԥ, çiçԥ\ԥ bax, Bülbüllԥri edib qonaq. 1ԥ÷Pԥ deyԥr hԥr dil-dodaq Gözԥlliyԥ qovuúanda.

Bax sonalar gölԥ gԥldi, Gölԥ gülԥ-gülԥ gԥldi Sevgililԥr dilԥ gԥldi, Gözԥlliyԥ qovuúanda.

0ԥKԥbbԥtin yaúÕ olmaz, +ԥr üzüyün qaúÕ olmaz. ùair Zakir naúÕ olmaz Gözԥlliyԥ qovuúanda.

Lakin onu da qeyd edim ki, hԥr úey ԥEԥdi olmadÕ÷Õ kimi insanÕn gözԥlliyi dԥ daimi deyil. Yaúa dolduqca xarici gözԥllik solur. Lakin insanlarda olan daxili gözԥllik heç vaxt sönmԥk bilmir. O a÷ÕOÕn, sԥbrin, möhkԥm iradԥnin kömԥyi ilԥ daha da parlaq ulduz kimi insanÕn daxili alԥmini gündԥn-günԥ iúÕqlan- GÕrmaqda davam edir. ùabran (keçmiú DԥYԥçi) torpa÷Õ AzԥrbaycanÕn bir dilbԥr guúԥsidir. ÇoxsaylÕ ziyarԥtgahlarÕn, pirlԥrin vԥ inanc yerlԥrinin olmasÕ da bu yerin müqԥddԥs torpaq olmasÕndan xԥEԥr verir. AzԥrbaycanÕn bir çox görkԥmli sԥQԥtkarlarÕ öz yaradÕFÕOÕq mövzusunu ùabranÕn ԥsrarԥngiz tԥbiԥtindԥn alÕb desԥk mԥncԥ Vԥhv etmԥrik. Bunlardan çox sevdiyim üç mԥúhur haqqÕnda bu kitabda mԥlumat verԥFԥ\ԥm. Birinci xalq úairi Rԥsul Rza 41 (1910-1981) Böyük VԥWԥn müharibԥsi ԥUԥIԥsindԥ DԥYԥçi- Samur kanalÕ çԥkilԥrkԥn bu mövzuya hԥsr olunmuú silsilԥ úeirlԥrini yazmÕúGÕr. økinci xalq úairi 6ԥPԥd Vur÷un ( 1906- 1956 ) isԥ ùabran torpa÷ÕQÕn, onun qonaqpԥrvԥr insanlarÕQÕn vur÷unu olub. O, tez-tez ùabran (keçmiú DԥYԥçi ) kԥndlԥrinԥ dincԥlmԥ\ԥ vԥ ova gԥOԥrdi. Hԥtta müharibԥGԥn ԥvvԥl Qubada müԥllim iúOԥ\ԥrkԥn hԥmiúԥ DԥYԥçidԥ (ùabranda) dayanÕb, dost-tanÕúlarÕ ilԥ görüúԥrdi. Üçüncü insan ùabrana (keçmiú 'ԥYԥçiyԥ) ba÷OÕ xalq rԥssamÕ, Azԥrbaycan ԥPԥkdar incԥ- VԥQԥt xadimi 6ԥttar Bԥhlulzadԥ (1909-1974) idi. Azԥraycan incԥVԥQԥtinin ulduzu, Azԥrbaycan rԥssamlÕq sԥQԥtindԥ mԥnzԥUԥ janrÕQÕn yaradÕFÕlarÕndan biri olan bu sԥQԥtkar tez-tez ulu ùabran torpa÷ÕQÕ ziyarԥt edirdi. ùabran kԥndlԥrinin füsunkar Wԥbiԥti, xüsusilԥ barlÕ ba÷-ba÷çasÕ, mԥhsuldar çöllԥri, yaúÕl meúԥOԥri, gül-çiçԥkli çԥPԥnliklԥri, coúub-daúan bulaqlarÕ, çay- larÕ vԥ úirin sulu göllԥri dahi sԥQԥtkarÕ özünԥ yaman cԥzb etmiúdi. Sԥttar müԥllim Camal da÷Õnda, Uqah, Gülԥmli, Nohurlar, PirԥEԥdil, ԤmirxanlÕ, Sincanboyad vԥ digԥr kԥndlԥr- Gԥ tԥbiԥt qoynunda özünün tԥbiԥt mövzusunda mԥnzԥUԥ janrÕnda neçԥ-neçԥ canlÕ rԥsm ԥVԥrlԥrini yaratmÕúGÕr. ùabranÕn (keçmiú DԥYԥçi) saf iqlimindԥn, buz kimi çeúPԥ- Oԥrindԥn, gözԥl insanlarÕndan cild-cild kitab yazmaqla qurtaran deyil. ùabran kimi nԥinki úimal bölgԥsindԥ, bԥlkԥ dԥ Azԥrbay- canda ikinci elԥ bir rayon yoxdur ki, ԥrazisinin bir hissԥsi Böyük Qafraz da÷larÕQÕn ԥWԥklԥrindԥ yerlԥúsin. Sahԥsinin beú- Gԥn bir hissԥsi yaúÕl meúԥliklԥrdԥn ibarԥt olsun, ԥrazisinin bir hissԥsi isԥ ovalÕqda qԥrar tutmaqla göz yaúÕ kimi dum-duru mavi Xԥ]ԥr sularÕ ilԥ hԥmsԥrhԥd olsun. Çoxlu minerallarla ]ԥngin olan müalicԥvi (QalaaltÕ, KeçiqayasÕ, Za÷OÕ, Zeyvԥ, 'ԥhnԥ (Xaltan) vԥ s.) bula÷larÕ olsun. Tԥmiz da÷ iqlimi ilԥ Gԥniz iqliminin qovuúdu÷u bir mԥkandÕr ùabran. Bu saydÕ÷Õm meyarlar co÷rafi baxÕmdan ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayonunun boyük potensiala malik oldu÷unu sübut edir. Bu rayonda gԥOԥ- 42 Fԥkdԥ iqtisadiyyatÕn, elԥFԥ dԥ turizm sahԥsinin inkiúafÕ üçün artÕq zamanÕn yetiúdiyini vԥ hԥyata keçirilԥFԥk bir çox möhtԥ- úԥm layihԥOԥr üçün zԥmin yarandÕ÷ÕQÕ göstԥrir:

ùABRAN

O qԥGԥr qԥdimsԥn bilinmir yaúÕn, ùahidi olmusan çoxlu savaúÕn. Bir tarixdir qԥdim yazÕOÕ daúÕn, 9ԥWԥnin bükülmԥz qolusan, ùabran. Süfrԥsi bԥUԥNԥt dolusan, ùabran!

Burdan keçib bir vaxt o øSԥk yolu, Neçԥ nemԥt ilԥ karvanlar dolu. Çox uzaq ellԥrdԥn qona÷Õn olub, Dostluq vԥ qardaúOÕq yolusan, ùabran, Süfrԥsi bԥUԥNԥt dolusan, ùabran.

Bu yeri gԥzmԥklԥ heç doymaq olmaz, Bu torpaq ԥzizdir , bil unudulmaz. Qonaq turistlԥUÕi narazÕ qalmaz, 4ԥdimdԥn qԥdimsԥn, ulusan, ùabran, Süfrԥsi bԥUԥNԥt dolusan, ùabran.

6ԥn ùԥrq ilԥ Qԥrbin qapÕVÕ oldun, ArtdÕqca úöhrԥtin göyԥ ucaldÕn. Xain düúPԥnlԥri lԥrzԥ\ԥ saldÕn, Elin igid qÕ]Õ, o÷lusan, ùabran, Süfrԥsi bԥUԥNԥt dolusan, ùabran.

QayÕtdÕ özünԥ tarixi adÕn, Gözünԥ ox batdÕ düúPԥnin, yadÕn. )ԥxr edir sԥninlԥ Zakir övladÕn, Onun hԥm sa÷Õ, hԥm solusan, ùabran, Süfrԥsi bԥUԥNԥt dolusan, ùabran!

43 ùabranÕn (keçmiú DԥYԥçi) rayonunun hal-hazÕrda torpaq sahԥsi 108.8 min hektar olmaqla ümumi ԥrazinin 21.5 min hektarÕ (tԥxminԥn 20 %-i) yaúÕl meúԥliklԥGԥn ibarԥtdir. Rayon- da ümumi istifadԥ olunan torpaq sahԥsi 108056 hektar, kԥnd WԥVԥrrüfatÕna yararlÕ torpaqlar isԥ 52245 hektardÕr. 1 yanvar 2014-cü il tarixԥ rayonun ԥhalÕVÕ 55 min 500 nԥIԥrdir. 2013- cü ildԥ tԥbii artÕm 865 nԥIԥr, yeni do÷ulanlarÕn sayÕ 1218 QԥIԥr, ölԥnlԥrin sayÕ 353 nԥIԥr, yeni nigaha girԥnlԥrin sayÕ 561 nԥIԥr, boúananlarÕn sayÕ isԥ 69 nԥIԥr olmuúdur. Azԥrbaycan RespublikasÕ Milli Mԥclisinin 2 aprel 2010-cu il tarixli qԥrarÕ vԥ Azԥrbaycan RespublikasÕ Prezi- dentinin “Azԥrbaycan RespublikasÕQÕn DԥYԥçi rayonunun ùabran rayonu adlandÕUÕlmasÕ haqqÕnda” Azԥrbaycan Res- publikasÕ Qanununun tԥtbiq edilmԥsi barԥGԥki Azԥrbaycan RespublikasÕ Prezidentinin 13 aprel 2010-cu il tarixli 6ԥUԥncamÕna ԥsasԥn 2010-cu ildԥn DԥYԥçi rayonunun adÕ GԥyiúdirilԥUԥk ùabran adlandÕUÕlmÕúGÕr. Bu qԥrar qԥbul edilԥQԥ qԥGԥr ùabran adÕ yalnÕz tarixi salnamԥOԥrdԥ qalÕrdÕ. Lakin qԥrardan sonra sanki ulu ùabran adÕna yeni bir nԥIԥs verildi. øndi ùabran adÕQÕ hԥr gün minlԥrlԥ insan dilԥ gԥtirir, bu adÕn yenidԥn gündԥPԥ qayÕtmasÕndan iftixar hissi keçirir. Tarixi mԥnbԥԥOԥrdԥ ùabran sözünün etimologiyasÕ barԥGԥ müxtԥlif fikirlԥr mövcuddur. Bu fikirlԥrin birindԥùabran sözü- nün mԥnasÕQÕn “sԥbi”-gecԥ, “ran” isԥ mԥkan, yer kimi açÕqlan- masÕ qeyd edilir. Sözün di÷ԥr formasÕ isԥ Sabir türklԥrinin adÕ ilԥ ba÷OÕ olub, ԥvvԥlcԥ Sabiran adlandÕUÕlmÕú, sonralar isԥ get- gedԥ hԥmin söz zaman-zaman dԥyiúilԥUԥk nԥticԥGԥ ùabran formasÕQÕ almÕúGÕr. HazÕrda Azԥrbaycan tarixçilԥri dünyanÕn onlarla aliminin, sԥyyahÕQÕn, dövlԥt adamlarÕQÕn ùabran haq- TÕnda tarixi fikirlԥrini araúGÕrmaqla, onlara aydÕnlÕq gԥtirmԥklԥ Pԥú÷uldur. HԥOԥ biz úabranlÕlar öz tariximizi dԥrindԥn öyrԥn- Pԥk üçün bu mövzuda çox iú görmԥli, yüksԥk effekt verԥ bilԥ- Fԥk araúGÕrmalar aparmalÕ\Õq. Rayonun hԥr bir sakininin, o 44 cümlԥGԥn hԥr bir ziyalÕVÕQÕn, hԥr bir mԥktԥblisinin ùabran haq- TÕnda geniú, tutarlÕ faktlara söykԥQԥn dol÷un mԥlumatÕ olmalÕ- GÕr. Rayonumuzun ümumtԥhsil mԥktԥblԥrindԥùabranÕn tarixini öyrԥnmԥ\ԥ xüsusi saatlar ayrÕlmalÕ, hԥr bir úagirdin bu möx- zuda biliyi tarix, co÷rafiya müԥllimlԥri tԥUԥfindԥn nԥzarԥtdԥ saxlanmalÕGÕr. Biz hԥqiqԥti bilmԥliyik ki, ùabran Cԥbi xaqanÕn sevimli R÷lu ùatÕn úԥUԥfinԥ tikilԥn, hamÕVÕ “ú” hԥrfi ilԥ baúlayan 6 úԥKԥrdԥn (ùabran, ùԥmkir, ùatar, ùamaxÕ, ùirvan, ùԥki) birinin (özü dԥ stateji vԥ tarixi ԥKԥmiyyԥt kԥsb edԥninin) adÕGÕr. Bu gün ùԥmkir, ùamaxÕ, ùirvan, ùԥki vԥ digԥr úԥKԥr- Oԥrin “ù” hԥrfi ilԥ baúlamasÕ, onlarÕn bir-birinԥ yaxÕn co÷rafi Pԥkanda yerlԥúPԥsi bu fikrin hԥqiqԥWԥn do÷ru olmasÕna ԥsas verir. ùabran úԥKԥrinin da÷ÕlmasÕQÕn bir sԥEԥbinin dԥ bu úԥ- Kԥrin úԥrqlԥ qԥrb arasÕnda yerlԥúPԥsi, böyük strateji ԥKԥmiy- \ԥt daúÕmasÕ, beynԥlxalq ziddiyyԥtlԥrin toqquúdu÷u bir mԥkan olmasÕ ilԥ çox ba÷OÕGÕr. Tarixçilԥrin araúGÕrmasÕna görԥ ulu ùabran úԥKԥri ùab- rançayÕn hԥr iki sahilindԥ yerlԥúmiúdir. Bizԥ gԥlib çatan yazÕOÕ PԥnbԥԥOԥUԥ görԥúԥKԥr V ԥsrdԥ Sasani hökmdarlÕ÷Õ tԥUԥfindԥn inúa olunmuúdur. 928-ci ildԥn isԥ yaúayÕú mԥntԥTԥsi kimi adÕ tarixdԥ mԥlumdur. Qԥdim ùabran úԥKԥri 1979-cu ildԥn, artÕq 35 ildir ki, arxeoloji ekspedisiya tԥUԥfindԥn tԥdqiq olunur. Arxeoloyi tԥhlillԥr göstԥrir ki, vaxtikԥn bu ԥrazidԥ úԥKԥr salÕnanda 14 kilometr aralÕdan úԥKԥUԥ su kԥPԥri çԥkilmiúdir. Azԥrbaycan ԥrazisindԥ qԥdim dövrlԥUԥ aid ilk kanalizasiya [ԥttlԥrinin çԥkilmԥsi arxeoloqlar tԥUԥfindԥn bu úԥKԥrdԥ aúkar edilԥUԥk sübuta yetirilmiúdir. 1982-ci ildԥ tanÕnmÕú Norveç alimi vԥ sԥyyahÕ Tur Heyer- dal Azԥrbaycanda olarkԥn qԥdim ùabranÕ ziyarԥt etmiú, burada tapÕlmÕú mԥGԥniyyԥt nümunԥOԥrinԥ yüksԥk qiymԥt vermiúdir. dÕraqqala ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayonunda tikilmiú, orta ԥsrlԥUԥ aid bir möhtԥúԥm tarixi abidԥdir. 45 Bu qalanÕn V-VI ԥsrlԥrdԥ Sasanilԥr dövründԥ tikildiyi vԥ XVIII ԥsrԥ qԥGԥr istifadԥ olundu÷u ehtimal edilir. Qala Böyük Qafqaz sÕra da÷larÕQÕn yan silsilԥsinin cԥnub úԥrqindԥ tԥxmi- Qԥn 1232 metr hündürlükdԥ nԥKԥng qaya üzԥrindԥ inúa edil- miúdir. QalanÕn tikilmԥsindԥ mԥqsԥd AzԥrbaycanÕn úimal Vԥrhԥdlԥrinin müdafiԥ xarakteri daúÕ\Õb. Qala daúdan hörülmüú 12 bürcdԥn ibarԥtdir. QalanÕn baú bürcündԥn geniú ԥrazini Qԥzarԥt altÕna almaq mümkün olmuúdur. Qԥdimdԥ düúPԥnlԥrin yaxÕnlaúGÕ÷ÕQÕ xԥEԥr vermԥk üçün qalanÕn baú bürcündԥ tonqal qalanardÕ. ÇÕraqqala adÕ da elԥ buradan yaranmÕúGÕr. Azԥrbay- canÕn ԥsas gözԥtçi mԥntԥTԥOԥrindԥn biri olmuú ÇÕraqqala bu gün dԥ öz ԥKԥmiyyԥtini, öz vüqarÕQÕ, öz ԥ]ԥPԥtini itirmԥyib. Bu qala bu günümüzdԥ dԥùabran (keçmiú DԥYԥçi) torpa÷ÕQÕn bir qԥhrԥmanlÕq simvoludur:

ÇIRAQQALA

Bir tarixdir sinԥndԥki hԥr bir daúÕn, Min illԥrlԥ besablanÕr sԥnin yaúÕn. 0ԥn bilirԥm, nԥOԥr çԥkib, qalam, baúÕn. 6ԥn ùabranÕn vüqarÕsan, ÇÕraqqala, Sönmԥz eúqi, ilqarÕsan, ÇÕraqqala.

Baúԥymԥdin bԥd niyyԥtlԥ gԥOԥn yada, 6ԥndԥn uzaq olmadÕ heç çox qan-qada. HazÕr oldun ԥsgԥr kimi, çatdin dada, 6ԥn ùabranÕn vüqarÕsan, ÇÕraqqala, Sönmԥz eúqi, ilqarÕsan, ÇÕraqqala.

Neçԥ igid bürclԥrindԥ keúik çԥkib, øgidlԥri görԥn düúPԥn belin büküb. Sakinlԥrin yer bellԥyib, a÷ac ԥkib, 6ԥn ùabranÕn vüqarÕsan, ÇÕraqqala, Sönmԥz eúqi, ilqarÕsan, ÇÕraqqala. 46 6ԥn ԥrlԥrin, ԥUԥnlԥrin ԥl-qolusan, Haqqa do÷ru gedԥnlԥrin düz yolusan. 9ԥWԥnimin qԥhrԥmanlÕq simvolusan, 6ԥn ùabranÕn vüqarÕsan, ÇÕraqqala, Sönmԥz eúqi, ilqarÕsan, ÇÕraqqala.

ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayonu 8 avqust 1930-cu ildԥ Wԥúkil edilmiúdir. 1963-cü ildԥ rayon lԥ÷v edilԥUԥk qonúu Abúeron rayonuna birlԥúdirilmiúdir. 1965-ci ildԥ yenidԥn yaradÕlmÕúGÕr. 1992-ci ildԥ respublika Ali Sovetinin qԥrarÕ ilԥ AzԥrbaycanÕn inzibatÕԥrazi bölgüsündԥ dԥyiúiliklԥ ԥla- Tԥdar olaraq Siyԥ]ԥn rayonu ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayonundan ayrÕlmÕú, bu günԥ kimi ayrÕca rayon kimi fԥ- aliyyԥt göstԥrir. ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayonu Quba, Xaç- maz vԥ Siyԥ]ԥn rayonlarÕ, elԥFԥ dԥ Xԥ]ԥr dԥnizi ilԥ hԥmsԥr- Kԥddir. RespublikanÕn ԥn böyük úirin sulu ($÷]Õbirçala) gölü ùabran torpa÷ÕndadÕr. .ødøK HAùø<Ԥ. Qonúu Siyԥ]ԥn rayonu 11 fevral 1940- FÕ ildԥ tԥúkil olunmuúdur.1959-cu ilԥ qԥGԥr ayrÕca inzibatÕ rayon kimi fԥaliyyԥt göstԥrmiúdir. 4 dekabr 1959-cu ildԥ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayonuna birlԥúdirilmiúdir. 1959-cu ildԥn 1992-ci ilin I yarÕVÕna kimi ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayonu ilԥ birgԥ fԥaliyyԥt göstԥrmiúdir. Respublika Ali Sovetinin TԥrarÕ ilԥ hԥmin vaxtdan hal-hazÕra kimi isԥ ayrÕca inzibatÕ rayon kimi fԥaliyyԥtdԥdir. Mԥrkԥzi Siyԥ]ԥn úԥKԥridir. Dilbԥr guúԥOԥrdԥn hesab olunan ùabranÕn ԥrazisindԥ yerlԥ- úԥn, úirin su ehtiyatÕna görԥ respublikamÕzda birinci yer tutan $÷]Õbirçala gölü Xԥ]ԥr dԥnizinin sahilindԥdir. Keúmiú zamanda burda liman olmuúdur. Gölün sahԥsi tԥqribԥn 1500 kv.m.- dir. Gölԥ su Taxtakörpü, DԥYԥçi vԥùabran caylarÕndan daxil olur. Göldԥn isԥ su Qaradԥhnԥ çayÕ vasitԥsilԥ Xԥ]ԥr dԥnizinԥ tökülür. Göl dövlԥt qoru÷u kimi qorunur. Göldԥ ov mövsümü zamanÕ qanunu ԥsaslarla icazԥsi olanlara balÕq vԥ su quúlarÕ 47 ovlama÷a icazԥ verilir. Fiziki vԥ kimyԥvi xassԥOԥrinԥ görԥ Truskavets kurortunun “Naftusiya” suyuna yaxÕn (qara ciyԥr, öd yollarÕ, böyrԥk daúÕ Yԥ s. xԥstԥliklԥrin müalicԥsi üçün) olan “QalaaltÕ” sanatoriya- VÕ ùabran (Çaraqqala da÷larÕQÕn silsilԥ yamaclarÕnda, dԥniz Vԥviyyԥsindԥn tԥxminԥn 650-700 metr yüksԥklikdԥ) rayonu ԥrazisindԥdir. QalaltÕ sanatoriyasÕna vԥ onun ԥtraf ԥrazilԥrinԥ yaxÕndan tanÕú oldu÷umdan, bu mԥkana ürԥkdԥn ba÷OÕ olan bir insan kimi burada mԥnim “QalaaltÕya gԥl” úerimin misralarÕ dilԥ gԥldi:

“QALALTIYA” GԤL

Da÷larÕn qoynunda tutubdur qԥrar, Suyu çox úԥfalÕ bulaqlarÕ var, Bütün xԥstԥOԥrin dadÕna çatar, ԤJԥr sԥn xԥstԥVԥn, “QalaaltÕya” gԥl, Sa÷almaq istԥVԥn, “QalaaltÕya” gԥl.

'ԥnizdԥn hündürdür yeddi yüz metr, Bulaqdan su çÕ[Õr otuz min litr. øç sudan doyunca, evԥ dԥ gԥtir, ԤJԥr sԥn xԥstԥVԥn, “QalaaltÕya” gԥl, Sa÷almaq istԥVԥn, “QalaaltÕya” gԥl.

Burda faydalÕGÕr mineral sular, 7ԥrkibindԥ neft vԥ kükürt qazÕ var. Fenol, bitum, hԥm alfabik turúular... ԤJԥr sԥn xԥstԥVԥn, “QalaaltÕya” gԥl, Sa÷almaq istԥVԥn, “QalaaltÕya” gԥl.

48 Öd yolu iltihabÕ, qara ciyԥr, Böyrԥk, sidik daúÕ, öd kisԥ, digԥr ;ԥstԥliklԥr dԥ hԥkimlԥrdԥn keçԥr. ԤJԥr sԥn xԥstԥVԥn, “QalaaltÕya” gԥl, Sa÷almaq istԥVԥn, “QalaaltÕya” gԥl.

QalaaltÕnda var dԥrdlԥrin davasÕ, Xoú mԥnzԥUԥ, bir dԥ tԥmiz havasÕ. Müalicԥ etdir, olsun úԥfasÕ, ԤJԥr sԥn xԥstԥVԥn, QalaaltÕya gԥl, Sa÷almaq istԥVԥn, QalaaltÕya gԥl.

Rayonun ԥrazisindԥn mühüm strateji xԥttlԥr: BakÕ-Moskva Gԥmir yolu, BakÕ-Rostov avtomobil yolu, BakÕ-Novororos- siyski neft kԥPԥri, Samur-Abúeron su kanalÕ, ùollar-BakÕ iç- Pԥli su xԥtti vԥ s. keçir. ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayonunda 1 úԥKԥr, 68 kԥnd vardÕr. ùabran rayonunda inzibati ԥrazi dairԥOԥrinin sayÕ 16, ԥrazi vahidlԥrinin sayÕ 69, bԥOԥdiyyԥOԥrin sayÕ isԥ 15-dir. 01 oktyabr 2014-cü il vԥziyyԥtinԥ 251 müԥssisԥ, 3086 sahibkar Iԥaliyyԥt göstԥrir. Fԥaliyyԥt göstԥUԥn sԥnaye müԥssisԥOԥrinin sayÕ 10, tikinti idarԥOԥrinin sayÕ isԥ 4-dür. RespublikamÕ]Õn paytaxtÕ BakÕ úԥKԥrindԥn rayon mԥrkԥ- zinԥ qԥGԥr Pԥsafԥ 123 km-dir. øndi dԥ gԥlin ùabran rayonunun 2014-cü ilin 3-cü rübünün sosial-iqtisadÕ göstԥricilԥrinԥ nԥ]ԥr salaq. Bu müddԥt ԥrzindԥ rayonda 114176,2 min manatlÕq ümumi mԥhsul buraxÕlmÕúGÕr. Bunun 5246,2 min manatÕ sԥnaye, 61388 min manatÕ kԥnd WԥVԥrrüfatÕ, 30587,1 min manatÕ tikinti, 15706,1 min manatÕ ticarԥt, 1014,2 min manatÕ nԥqliyyat, 234,6 min manatÕ isԥ rabitԥ mԥhsullarÕGÕr.

49 II BÖLMԤ

TARø;ø YADDAùDA DAùLAùMIù ULU ùABRAN

(ULU ùABRANIN QΨ'øM KΨNDLΨ5ø BARΨ'Ψ)

50 3ø5ԤMSԤN KԤNDø1øN ETNOQRAFøYASI BARԤ'Ԥ

(KΩndin A÷saqqalÕ Böyüka÷a ùükürovla müsahibΩ)

Böyüka÷a Allahverԥn o÷lu ùükürov 10 sentyabr 1954-cü ildԥ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayonunun Pirԥmsԥn kԥndindԥ anadan olub. 1976-cÕ ildԥ Azԥrbaycan Pedaqoji Xarici Dillԥr ønstitutunu bitirib. ԤUԥb dili daxil olmaqla 8 xarici dildԥ Vԥrbԥst danÕúa vԥ yaza bilir. AúD÷Õda ondan Pirԥmsԥn kԥndinin etnoqrafiyasÕ haqqÕnda aldÕ÷ÕPÕz müsahibԥni oxuculara tԥqdim edirik. Müsahibԥnin ԥsasÕQÕ Böyüka÷a müԥllimin ana tԥUԥfdԥn QԥQԥsi Nԥcimԥ xanÕm Balaqԥdeú qÕ]Õndan eúitdiklԥri vԥ bildiklԥri ԥsas götürülür. Biz bu mövzuda aúD÷ÕdakÕ suallarla Böyüka÷a müԥllimԥ müraciԥt etdik: - Ana nΩQΩniz NΩcimΩ xanÕm BalaqΩdeú qÕ]Õndan HúitdiklΩriniz haqqÕnda nΩ deyΩ bilΩrsiniz? - NԥQԥm Nԥcimԥ xanÕm 1851-ci ildԥ Leyti kԥndindԥ do÷ulmuú vԥ 1970-ci ildԥ Pirԥmsԥn kԥndindԥ vԥfat etmiúdir. Onun anasÕ Güldԥstԥ xanÕm Quba bԥylԥrindԥn olan Azay bԥyin böyük qÕ]Õ olmuúdur. Böyük bԥy (Azay bԥy nԥ]ԥrdԥ tutulur), qonúu bԥylԥrlԥ yaxúÕ münasibԥtlԥr qurmuú, SuazdÕ bԥyi Mürsԥl Eԥy ilԥ, Dԥrya qÕra÷Õndan olan SԥPԥd bԥylԥ, RÕçal vԥ Leyti Nԥndlԥrinin bԥyi ùatralÕ ùükür bԥylԥ vԥ sair bԥylԥrlԥ dostluq Yԥ tԥUԥfdaúOÕq edirdi. Bԥylԥr hԥr ayda bir dԥIԥ Böyük bԥyin yanÕnda olardÕlar. Bԥylԥrdԥn SԥPԥd bԥy çox ԥdalÕ imiú, hԥtta, o, Böyük bԥyin yanÕna gԥOԥndԥ atÕQÕn ovsarÕQÕ tutub üzԥngisini basma÷a özü ilԥ nökԥr dԥ gԥtirԥrmiú, atÕQÕn yԥKԥri zԥr-zibalÕ Yԥ atÕQÕn sinԥsindԥ zԥncirlԥrin kԥsiúdiyi yerdԥ qÕ]Õl aypara da olarmÕú. Bir gün, bu bԥylԥrin üçü dԥ Güldԥstԥ xanÕma elçi düúürlԥr. Böyük bԥyin arvadÕ, Güldԥstԥ xanÕPÕn anasÕ Diba xanÕm Böyük bԥydԥn qÕ]Õn bunlardan hansÕQÕn o÷luna verԥFԥyini soruúanda, Böyük bԥy: “Arvad, onlar mԥnim evimdԥ vԥ süfrԥmdԥ dԥIԥOԥrlԥ olublar vԥ mԥnim ailԥPԥ müԥyyԥn qԥGԥr 51 EԥOԥddirlԥr, amma, mԥn onlarÕn heç birinin evindԥ olmamÕúam. øndi mԥn dԥ onlarÕn hԥr birinin evindԥ bir gecԥ qalma÷a qԥrar vermiúԥm. BaxÕm, görԥk, hansÕ bizԥ uy÷undursa, qÕ]Õ da bizԥ uy÷un olanÕn o÷luna verԥFԥ\ԥm” - cavabÕQÕ vermiúdi. Böyük bԥy sԥIԥrindԥn qayÕtdÕqda, Böyük xanÕm (Diba xanÕm nԥ]ԥrdԥ tutulur) onun qԥrarÕ ilԥ maraqlandÕqda, bԥy deyir: “SԥPԥd bԥyin ancaq ԥdasÕ var, evindԥ sözünün keçԥri yoxdur. Ona qapÕPÕn küçüyünü dԥ vermԥUԥm. Mürsԥl bԥy fa÷Õr adamdÕr, pis kiúi deyil, amma, danÕúÕ÷Õnda baú-ayaq vurur. QÕ]Õ ona da vermԥUԥm. ùükür bԥy hԥm bԥydir vԥ hԥm dԥ qoçudur. O÷lu Ԥli bԥy dԥ igid bir cavandÕr vԥԤzrailin oca÷Õn- dan od götürԥndir” - cavabÕQÕ verir. Belԥliklԥ, Güldԥstԥ xanÕPÕ Ԥli bԥ\ԥ (Balaqԥdeúԥ) ԥUԥ verirlԥr. Ԥli bԥ\ԥ (Balaqԥdeúԥ) sonralar Kiçik bԥy deyԥ müracÕԥt olunmuúdu. 1ԥcimԥ xanÕm Balaqԥdeú qÕ]ÕQÕn dilindԥn söylԥnilԥnlԥr: “Mԥn Bilala ԥUԥ gԥOԥndԥ on beú yaúÕm var idi. BilalÕ özüm Eԥ\ԥnmiúdim. Rԥncbԥr idi, ԥkin-biçini, ümumiyyԥtlԥ, torpa÷Õn elԥ bil, dilini bilirdi. A÷ÕllÕ vԥ fԥrasԥtli bir cavan oldu÷una görԥ, böyüklԥrim dԥ mԥni ona verdilԥr. At çapmaqda vԥ toylar- da qarpÕúmaqda qaba÷Õna çÕxan olmazdÕ. ToylarÕn sonunda “Cԥngi” havasÕ çalÕnardÕ vԥ qarpÕúma mԥrasimi keçirilԥrdi. %ԥy mübarԥkinԥ gԥtirilԥn xonçalarÕn ԥn dԥ\ԥrlisini qalib gԥOԥn Sԥhlԥvan üçün ayÕrardÕlar. BabanÕz Bilal tanÕGÕ÷Õm gündԥn qalib pԥhlԥvan olmuúdu. BilalÕn çox az torpaq sahԥsi var idi. Mԥn ona ԥUԥ getdikdԥn sonra, atam, Kiçik bԥy ԤUԥblԥr kԥndinin önündԥ olan yerlԥrini ԤUԥb taxtalarÕQÕ) vԥ indiki Pirԥmsԥnin ԥvvԥlki yeri olan “Qoúa ça÷lar”Õn sa÷Õnda vԥ solunda olan yerlԥrini bizԥ - Bilal ilԥ PԥQԥ nikahÕPÕzdan sonra hԥdiyyԥ etdi. øndi “DavalÕ dԥUԥ” vԥ yaxud “Nԥcimԥ dԥUԥsi” adlanan yeri, ԥmim “YüzbaúÕ A÷a” Mürsԥl bԥydԥn satÕn alaraq Bilala hԥdiyyԥ etmiúdi. Bu Gԥndab camaatÕQÕn qԥ]ԥbinԥ sԥEԥb olmuú, Gԥndab camaatÕ üstümüzԥ Jԥlmiú vԥ Leytidԥn “ùatralÕlar”Õn cavanlarÕ bu xԥEԥri eúidԥndԥ onlar da GԥndablÕlarÕn üstünԥ yerimiúOԥr. MԥVԥOԥ\ԥ “YüzbaúÕ

52 $÷a” qarÕúandan sonra mԥVԥOԥԥmin-amanlÕqla hԥll edilmiúdi. - PirΩmsΩn kΩndinin ilk Ωrazisi haqqÕnda nΩ deyΩ bilΩrsiniz? - Pirԥmsԥn kԥndinin ilk ԥrazisi “Qoúa ça÷lar” kimi tanÕnan yer olubdur. Qoúa ça÷larda iki ev olub. Biri lap köhnԥ olub. (úitdiyimԥ görԥ, hԥmin ev Abdul Qԥdirin atasÕ Pir HԥVԥnin olub. Pir HԥVԥndԥn sonra hԥmin evdԥ qoca bir kiúi yaúayÕb. AdÕ sԥhv etmirԥmsԥ, Zahid olub. økinci evdԥ isԥ Pir HԥVԥnin R÷lu Abdul Qԥdir yaúayÕb. øndiki Pirԥmsԥnin yerindԥ, bir- birindԥn aralÕ iki qԥrbi a÷acÕ var idi. Onun Pir HԥVԥn tԥUԥfin- Gԥn ԥkildiyi deyilirdi. Hԥmin qԥrbi a÷aclarÕQÕn alt tԥUԥfindԥ biz xarman yeri açmÕúGÕq. Orada taxÕllarÕPÕ]Õn sübh úahvarÕ külԥyindԥ sovrularaq samandan tԥmizlԥnmԥsini hԥyata ke- çirirdik. Bizim xarman yerindԥn aúD÷Õda Pir HԥVԥnin o÷lu Abdul Qԥdirin uúaqlarÕ olan NizamÕn evi vԥ bizim xarmanla yanaúÕ Müzԥffԥrin evinin yerinԥ Pir HԥVԥnin yurdu deyirdilԥr. Pirԥmsԥnin ilk sakinlԥri Pir HԥVԥn vԥ onun uúaqlarÕ olmuúlar. Çünki, Cԥci Müzԥffԥr (kԥnddԥ iki Müzԥffԥr adlÕ olub, onlardan biri ÇԥQԥ Müzԥffԥr, o birisi isԥ Cԥci Müzԥffԥr OԥTԥbilԥ seçiliblԥr) mԥn tanÕyandan xeyirxah vԥ sakit adam olub. Onun ԥlindԥn, dilindԥn vԥԥPԥlindԥn bir mԥrdimazarlÕq olundu÷unu eúitmԥmiúԥm.Bir kԥs xatirinԥ dԥ\ԥndԥ “ay balam, öz dԥGԥ - baba yurdumuzda da bizi rahat buraxmÕrlar, ha” - deyԥrdi. HazÕrkÕ Pirԥmsԥn kԥndini, çox qabaqlar “Pir HԥVԥnin Nԥndi” kimi adlandÕUÕblar”.

53 1200 YAùLI ùAHNAZԤRLø KԤNDø1øN TARø;ø HAQQINDA

(Tarix müΩllimi ΨVΩdulla Hüseynovla müsahibΩ)

Ulu ùabran tarixԥn böyük vԥ mühüm strateji mԥkan olub Tԥrblԥ úԥrq arasÕnda qapÕ rolunu oynamÕúGÕr. Bu qapÕ bir WԥUԥfdԥn úԥrqԥ, bir tԥUԥfdԥn isԥ qԥrb istiqamԥtinԥ açÕlaraq Azԥr- baycanÕn dünya ticarԥtindԥ mühüm rol oynamÕúGÕr. Qԥdim ùabran úԥKԥri ԥrazisindԥ qazÕntÕ iúOԥri aparÕlan yerin cԥnub Tԥrbindԥ arxeoloji abidԥ sahԥsinԥ bitiúik ԥrazidԥ yerlԥúԥn Tԥdim tarixԥ malik bir yaúayÕú mԥntԥTԥsi mövcuddur. Bura ùahnԥ]ԥrli kԥndi adlanÕr. Kԥndin tarixi çox uzaq keçmiúOԥrdԥn [ԥEԥr verir. Bu mԥqsԥdlԥ biz uzun müddԥt ùabran qoru÷u- nun direktoru iúOԥmiú, hazÕrda ùahnԥ]ԥrli kԥnd tam orta mԥk- Wԥbindԥ tarix müԥllimi iúOԥ\ԥn ԤVԥdulla Hüseynovdan aldÕ÷Õ- PÕz müsahibԥ oxucularÕn mara÷Õna sԥEԥb olacaqdÕr. Aça÷Õda aldÕ÷ÕPÕz müsahibԥni tԥqdim edirik: - ΨVΩdulla müΩllim, kΩndin tarixi haqqÕnda hansÕ PΩlumatÕQÕz var ? KΩndin adÕ haradan götürülüb? - ùahnԥ]ԥrli kԥndi indiki ùabran (DԥYԥçi) úԥKԥrindԥn 14 km úimal istiqamԥtindԥdir. Kԥnd BakÕ-Quba vԥ BakÕ -Xazmaz úosse yolunun qovúD÷Õnda yerlԥúir. Kԥnddԥn 2 km aralÕ BakÕ- Moskva dԥmir yolu, elԥFԥ dԥ bir qԥGԥr aralÕdan strateji ԥKԥ- miyyԥtli su vԥ neft kԥPԥrlԥri keçir. Bu bԥUԥNԥtli torpa÷Õn tarixi yaddaúlarÕndan süzülüb gԥOԥn, Tԥdim qaynaqlardan xԥEԥr verԥn ulularÕn yadigarÕ ùahnԥ]ԥrli Nԥndi axar-baxarlÕ bir mԥkanda yerlԥúib. Kԥndin co÷rafi möv- qeyi, relyefi imkan verib ki, burada yaúayan yerli ԥhali kԥnd WԥVԥrrüfatÕQÕn bütün sahԥOԥri ilԥ mԥú÷ul olsun. HazÕrda kԥnd tamamilԥ kԥnd tԥVԥrrüfatÕ istiqamԥtindԥ (bitkiçilik, heyvandar- OÕq ) inkiúaf istiqamԥti götürmüúdür. Bunlardan birincisi ԥkinçilik sahԥsidir. Bu sahԥ\ԥ tԥUԥYԥz-

54 çilik, bostançÕOÕq, ba÷oÕOÕq daxildir. Bu kԥndin sakinlԥri ikinci sahԥ sayÕlan heyvandarlÕqla çox qԥdim dövrlԥrdԥn mԥú÷uldur- lar. Burada iri vԥ xÕrda buynuzlu mal-qaranÕn bütün cinslԥri yetiúdirilir. HeyvandarlÕ÷Õn inkiúaf etdirilmԥsi üçün kԥndin ԥrazisindԥ kifayԥt qԥGԥr xüsusi örüú yeri vԥ çԥPԥnliklԥr mövcuddur. HazÕrda ùahnԥ]ԥrli kԥndindԥ 300 illik tarixԥ malik mԥscid Iԥaliyyԥt göstԥrir. Bu kԥndin qԥdimliyini sübut edԥn amillԥr- Gԥn biri dԥ kԥndin ԥrazisindԥ 1-2 metr dԥrinlikdԥ aparÕlan qa- ]ÕntÕ iúOԥrindԥ müxtԥlif qԥdim ԥúyalarÕn tapÕlmasÕGÕr. Belԥ gü- man etmԥk olar ki, kԥnd bir yaúayÕú mԥntԥTԥsi kimi 1200 illik tarixԥ malikdir. .ԥndin ùahnԥ]ԥrli adlandÕUÕlmasÕ ilԥ ba÷OÕ iki variant (rԥvayԥt) mövcuddur. Birinci variantda göstԥrilir ki, ùirvan- úahlar dövlԥti ԥrazisinԥ aid olan ùahnԥ]ԥrli kԥndi ùirvan ùa- KÕQÕn hԥmiúԥ qiqqԥt mԥrkԥzindԥ olmuúdur. Bu diqqԥt mԥrkԥ- zindԥ olan cԥKԥtlԥrdԥn biri úahlarÕn, úahzadԥOԥrin, úah ailԥsinin Yԥ ona yaxÕn dairԥnin digԥr üzvlԥrinin vaxtaúÕUÕ ùahnԥ]ԥrli Nԥndindԥ istirahԥt etmԥOԥridir. økinci cԥKԥt isԥùirvan úahÕQÕn ailԥsindԥ vԥfat edԥnlԥrin hamÕVÕ qԥdim ùabran úԥKԥri ԥrazisin- Gԥ yerlԥúԥn úahlÕq mԥzarlÕ÷Õnda dԥfn olunarmÕú. Bu sԥEԥbdԥn Gԥ guman olunur ki, bu kԥnd úԥKԥUԥtrafÕ bir yaúayÕú yeri kimi KԥmiúԥúahÕn nԥzarԥtindԥ (nԥ]ԥrindԥ) oldu÷u üçün onu ùahnԥ- ]ԥrli deyԥ adlandÕrmÕúlar. økinci variant isԥ belԥ izah olunur: XVII ԥsrdԥ ùabran úԥKԥrinin valisi TԥNԥli nԥslindԥn olan ùah- nazԥr bԥy TԥNԥli tԥyin olunur. Onun hakimliyi dövründԥúԥKԥr qismԥn dirçԥlmiú, burda yaúayan ԥhalinin güzԥranÕ yaxúÕ- laúPÕú, tԥVԥrrüfat canlanmÕúGÕ. Yerli ԥhalinin sevimlisinԥ çev- rilԥn ùahnazԥr bԥyin úԥUԥfinԥ kԥnd ùahnԥ]ԥrli kԥndi adlandÕUÕ- OÕb. AraúGÕrmalar nԥticԥsindԥ müԥyyԥn olunmuúdur ki, indiki Xaçmaz rayonunun HacÕlar Nԥndinin bir böyük mԥKԥllԥsi dԥ ùahnԥ]ԥrli adlanÕr. MԥVԥOԥ maraqlÕ oldu÷u üçün hԥmin kԥndin PԥKԥllԥ sakinlԥri ilԥ yaxÕndan ԥlaqԥ yaradarkԥn mԥlum olmuú- 55 dur ki, qonúu rayonun HacÕlar kԥndindԥki ùahnԥ]ԥrli mԥKԥllԥ- sindԥ yaúayan sakinlԥr eyni adlanan tayfanÕn indiki nԥsillԥridir. Hal-hazÕrda ùahnԥ]ԥrli kԥndindԥ 400-dԥn artÕq yaúayÕú evi var. Kԥnddԥ 220 úagird yerlik tam orta mԥktԥb, müasir tipli tibb mԥntԥTԥsi vԥ poçt fԥaliyyԥt göstԥrir. - (úitdiyimΩ görΩ sizdΩ ùahnΩ]Ωrli kΩndinin mΩKΩllΩOΩri haqqÕnda da geniú mΩlumatlar var ? - Bu kԥndin tarixi çox qԥdimlԥUԥ gedib çÕxdÕ÷Õna görԥ hal- hazÕrda kԥnddԥ mövcud olan 11 mԥKԥllԥni qԥdim dövrlԥrin yadigarÕ saymaq olar. MԥKԥllԥOԥr bunlardÕr: 1.SԥIԥrli -a÷saqqalÕ HacÕ SԥIԥr 2. Abdulhüseynli-a÷saqqalÕ HacÕ Sԥlim 3.SalahlÕ- a÷saqqalÕ HacÕ Salah 4.Axundlu- a÷saqqalÕ Molla MԥKԥmmԥd Axund 5.ÇaparlÕ- a÷saqqalÕ Balamԥmmԥd kiúi 6. Mԥlikli- a÷saqqalÕ KԥrbԥlayÕ Kԥrim 7. HԥPúԥKԥrli-Cԥnubi Azԥrbaycandan kԥndԥ köç edԥn sakinlԥr 8.HԥVԥnli- a÷saqqalÕ HacÕ Hüseyn 9.Seyidlԥr- a÷saqqalÕ Mircamal a÷a 10. Pirilli- a÷saqqalÕ Musa kiúi 11. Türklԥr mԥKԥllԥsi- a÷saqqalÕ Mustafa kiúi - DeyilΩQΩ görΩ Axundlu mΩKΩllΩsi haqqÕnda eúitdiklΩri- niz çox maraqlÕGÕr? - Axundlu mԥKԥllԥsinin sayÕOÕb-seçilԥn a÷saqqalÕ Molla 0ԥKԥmmԥd Axund AzԥrbaycanÕn böyük mütԥIԥkkiri M.F.Axundovla mԥktublaúÕrmÕú. Tez-tez bir-biri ilԥ elmi-fԥl- Vԥfi mԥVԥOԥOԥrdԥ mԥslԥKԥtlԥúirlԥrmiú. Molla MԥKԥmmԥd Axun- dun bu kԥnddԥ çox zԥngin elmi kitabxanasÕ varmÕú. Sovet rejimi bԥrqԥrar olanda tԥqib olunan Molla MԥKԥmmԥd Axund kitabxananÕ gizlԥdib, lakin yerini heç kimԥ demԥyib. O, dün- yasÕQÕ dԥyiúԥndԥn sonra isԥ heç kim kitabxananÕn yerini tapa bilmԥdi. M.F.Axundovun ԥlyazmalarÕ araúGÕUÕlarkԥn hԥmin 56 ԥlyazmalarda ԥslԥn ùahnԥ]ԥrli kԥndindԥn olan Molla MԥKԥm- Pԥd Axundun fԥlsԥfi, elmi fikirlԥri ilԥ tanÕú olan elmi iúçilԥr Nԥndԥ gԥlib kitabxana ilԥ maraqlanmÕú, lakin onun yerini müԥyyԥn edԥ bilmԥmiúdilԥr. - Bu ulu kΩnd öz seçmΩ ziyalÕlarÕQÕ, igidlΩrini yetiú- diribmi? -Bԥli, bu kԥnddԥn saysÕz ziyalÕlar yetiúib. Ԥslԥn ùahnԥ]ԥrli Nԥndindԥn olan general F.Vahabov kԥndimizin fԥxridir. Yeri gԥlmiúNԥn deyim ki, kԥndimizin qürur yeri - Qaraba÷ X÷rundakÕ döyüúOԥrdԥ hԥyatÕQÕ itirmiú 3 nԥIԥr úԥhidimiz var. .ԥndin idmanÕn kokúinkay karate növü üzrԥ ayrÕ-ayrÕ çԥki GԥUԥFԥOԥrindԥn olan gԥnclԥri ölkԥ çempionu olublar.

57 III BÖLMԤ

7ԤHSøL PARLAQ GÜNԤù'øR...

ùABRAN (KEÇMøù DΨ9Ψdø) ùΨ+ΨR TOFøQ ABBASOV ADINA 1 SAYLI TAM ORTA MΨKTΨB

58 QUù QANADLI XATø5Ԥ/ԤR...

YaddaúÕmda sonsuz sayda yatÕb qalmÕú xatirԥOԥr sanki qo- lumdan tutub mԥni bir anÕn içԥrisindԥ keçmiú illԥUԥ apardÕ. 1958-1959-cu illԥr idi. PirԥEԥdil mԥktԥbindԥ oxudu÷um zaman iki il idi ki, yay tԥtilini DԥYԥçi qԥVԥEԥsindԥ qardaúÕm Sabirgildԥ keçirirdim. Zarafat deyildi kԥnd uúD÷ÕQÕn iki yay ardÕFÕl rayon mԥrkԥzindԥ “tԥcrübԥ” keçmԥsi, mԥnim üçün böyük hadisԥ idi. Mԥn hԥr günümü tԥkcԥ uúaqlarla oynamaqla keçirmԥklԥ kifayԥtlԥnmir, hԥm dԥԥlavԥ kitablar oxuyur, tanÕ- GÕ÷Õm böyükdԥn-kiçikdԥn tarixԥ, co÷rafiyaya aid çoxlu mԥlu- mat toplayÕrdÕm. QԥVԥEԥGԥ atdÕ÷Õm hԥr addÕmla, ünsiyyԥt ba÷- ladÕ÷Õm hԥr insan vasitԥsilԥ kԥnd vԥ qԥVԥEԥ mühitini müqayisԥ edir, müvafiq nԥticԥOԥr çÕxarÕrdÕm. Bu il dԥ tԥ]ԥFԥ tapdÕ÷Õm Xúaq dostlarÕmla qԥVԥEԥnin görmԥli yerlԥrini gԥzib dolaúÕrdÕq. Belԥ görmԥli yerlԥrdԥn biri dԥ DԥYԥçi qԥVԥEԥsindԥ tikilmԥkdԥ olan yeni mԥktԥb binasÕ idi. Mԥktԥb binasÕQÕn inúaasÕ nԥKԥng bir tikinti meydançasÕQÕ xatÕrladÕrdÕ. Tikinti aparÕlan ԥrazini hasara almaq ԥYԥzinԥ böyük vԥ dԥrin xԥndԥk qazÕmaqla dairԥ- \ԥ almÕúGÕlar. Lakin uzaqdan qÕ]÷Õn iú getdiyi hiss olunurdu. (úitdiyimԥ görԥ tikintidԥ iúOԥ\ԥn mühԥndis-fԥhlԥ heyԥtinԥ kömԥklik mԥqsԥdilԥ bura Azԥrbaycan ԥrazisindԥ yerlԥúԥn hԥr- bi hissԥOԥrin inúaat batalyonunun ԥsgԥrlԥri dԥ cԥlb edilmiúdi. øú çox sürԥtlԥ gedirdi. MaúÕn vԥ mexanizmlԥrin sԥsindԥn qulaq tutulurdu. Uúaq mara÷Õm mԥQԥ üstün gԥldi. AxÕr güc-bԥla ilԥ öyrԥQԥ bildim ki, bu binanÕn tikilmԥsi tԥkcԥ mԥktԥb üçün deyil, hԥm dԥ müharibԥ vaxtÕ hospital kimi istifadԥ üçün Qԥ]ԥrdԥ tutulacaq. Bu gün binada 4 yerdԥn giriú vԥ çÕ[ÕúÕn olmasÕ, binanÕn mühԥndis layihԥ sԥQԥdlԥri, otaq vԥ ehtiyat pillԥNԥnlԥrin yerlԥúPԥsi dԥ bunu sübut edir. Bir dԥ onu eúitdim ki, bu tikintiyԥ rayonun birinci katibi úԥxsԥn özü hԥm rԥhbԥr- dir, hԥm dԥ nԥzarԥtçi. Bir gündԥn bir gԥlib bura baú çԥkir, iúin gediúatÕ ilԥ yaxÕndan maraqlanÕr. ÇatÕúmayan materialÕn alÕn- 59 masÕna, gԥtirilmԥsinԥ vԥ digԥr iúOԥUԥ kömԥk ԥlini uzadÕr. 50-ci illԥrin axÕrlarÕnda DԥYԥçi qԥVԥEԥsindԥԥhali sayÕ art- GÕ÷Õna görԥ mԥktԥblԥrdԥ úagird sÕxlÕ÷Õ yaranmÕúGÕ. Birinci VԥEԥb bu gԥOԥFԥk úԥKԥrdԥ vԥúԥKԥUԥ bitiúik kԥndlԥrdԥki mԥk- Wԥb binalarÕ tԥdris üçün uy÷unlaúGÕUÕlmÕú binalar olsa da onlar darÕsqal, vԥ primitiv formada, o dövrün tԥOԥbatÕna vԥ tԥhsil standartlarÕna cavab verԥ bilmԥ\ԥn tiklilԥr idi. økinci sԥEԥb 1941-1945-ci illԥrin müharibԥsinin a÷UÕ-acÕlarÕ uzaqlaúÕb arxada qaldÕqca artÕq mԥktԥb yaúOÕ uúaqlarÕn sayÕ ildԥn-ilԥ artÕrdÕ. Üçüncü sԥEԥb hԥmin illԥrdԥ bu kԥndlԥrdԥn ali, orta ixtisas Yԥ peúԥ mԥktԥblԥrini oxumuúԥhalinin iú tapmaq üçün rayon Pԥrkԥzinԥ axÕb gԥlmԥsi idi. Dördüncü sԥEԥb isԥ o dövrün dövlԥt siyasԥtinԥ uy÷un olaraq rayonun da÷ kԥndlԥrinin ԥha- lisinin mԥcburi qaydada rayon mԥrkԥzinԥ - qԥVԥEԥ\ԥ köçürül- Pԥsi layihԥsinin hԥyata keçirilmԥsi idi. Bu kimi sԥEԥblԥrdԥn rayon mԥrkԥzindԥki orta vԥ sԥkkizillik mԥktԥblԥrdԥ úagird VÕxlÕ÷Õ yüksԥk hԥddԥ çatmÕúGÕ. .ԥndlԥrimizdԥ dԥ vԥziyyԥt ürԥk açan deyildi. Rayon Tԥh- sil ùöbԥsinin aparatÕnda iúOԥdiyim 1966-2011-ci illԥrdԥ rayon Pԥktԥblԥrinԥ etdiyim çoxsaylÕ sԥIԥrlԥrim zamanÕ mԥQԥ mԥlum oldu ki, o dövrdԥ Gԥndab kԥnd orta, QԥOԥgah, Düzbilici ümu- mi orta vԥ digԥr mԥktԥblԥr köhnԥ mԥscid binalarÕnda, Mumlu Nԥnd ibtidai mԥktԥbi kimi digԥr tԥdris ocaqlarÕ isԥúԥxsi evlԥr- Gԥ yerlԥúib. Hԥmin binalar isԥ öz darÕsqallÕ÷Õ ilԥ tԥhsilin yük- Vԥk keyfiyyԥtinԥ zԥmanԥt verԥ bilmirdi. Ona görԥ dԥ bu kimi hallar rayon tԥhsilinin inkiúaf göstԥricilԥrini aúD÷Õ salÕrdÕ. +ԥtta mԥn özüm o illԥrdԥ DԥYԥçi qԥVԥEԥ S.M.Kirov adÕna ümumi orta mԥktԥbindԥ tԥhsil almalÕ oldu÷um halda riyaziyyat Yԥ digԥr dԥrslԥri ԥlavԥ binalarda - indiki Uúaq YaradÕFÕOÕq 0ԥrkԥzinin binasÕnda vԥ baúqa yerlԥrdԥ keçirdik. Bu cür Yԥziyyԥt isԥ mԥktԥbdԥ hԥm tԥdrisin keyfiyyԥtini aúD÷Õ salÕr, Kԥm dԥ bizim uúaq dünyamÕza mԥnfi tԥsirsiz ötüúmürdü. Bütün bu cür sԥEԥblԥrdԥn rayon mԥrkԥzi sayÕlan DԥYԥçi 60 TԥVԥEԥsindԥ yeni orta mԥktԥb binasÕQÕn inúa edilmԥsi bir zԥruri hal idi. Bu saydÕ÷Õm vԥ saymadÕ÷Õm sԥEԥblԥrin hamÕVÕ DԥYԥçidԥ yeni vԥ çoxmԥrtԥEԥli mԥktԥb binasÕQÕn tikilmԥsini o dövrün ԥn vacib mԥVԥOԥsi kimi gündԥPԥ gԥtirmiúdi. Ona görԥ dԥ rayon baú tikinti planÕna ԥsasԥn dövlԥt tԥUԥfindԥn bir tipli layihԥ ԥsasÕnda iki-üç mԥrtԥEԥli, 1170 úagird yerlik mԥktԥb binasÕQÕn tikilmԥsi nԥ]ԥrdԥ tutulmuúdu. Hԥmin binanÕn tikilib baúa çatmasÕ DԥYԥçi tԥhsilinԥ böyük bir yenilik, tԥ]ԥ abu-hava, yeni u÷urlar gԥtirԥFԥkdi. Ona görԥ dԥ burada yeni mԥktԥb binasÕQÕn inúaasÕ biz dԥYԥçililԥUԥ hava vԥ su kimi lazÕm idi. Yeni mԥktԥb binasÕ günbԥgün tikilirdi. ArtÕq buradakÕ tikinti iúOԥri böyük vüsԥt almÕúGÕ. Mԥn isԥ hԥr qԥVԥEԥ\ԥ gԥOԥn- Gԥ kiçik dostlarÕmla buraya baú çԥNԥr, sanki kiçik bir “iú icra- oÕVÕ” kimi tikintinin gediúi ilԥ yaxÕndan maraqlanÕrdÕm. Kiçik kövrԥk qԥlbimdԥ bir arzu baú qaldÕrmÕúGÕ: “Nԥ olardÕ bu Pԥktԥbdԥ oxumaq mԥQԥ dԥ qismԥt olaydÕ.” 1958-ci ildԥ ailԥmiz keçmiú DԥYԥçi qԥVԥEԥsinԥ köcmüúdü. 0ԥn isԥ kԥnddԥ tԥk qalmÕúGÕm. Mԥktԥbdԥ gündԥlik oxumaqla yanaúÕ ev tԥVԥrrüfatÕ iúOԥrini dԥ heç kimin kömԥyi olmadan özüm görürdüm. 1958-1959-cu illԥrdԥ gündԥlik mԥktԥb vԥ iú qay÷ÕlarÕ, ev tԥVԥrrüfatÕQÕ sԥrbԥst olaraq tԥkbaúÕna idarԥ etmԥ- yim mԥnim gԥOԥFԥk hԥyatÕm üçün bir böyük sÕnaq dövrü idi. 1960-cÕ ildԥ 5-ci sinfi bitirԥn kimi kԥnd hԥyatÕ ilԥ vidala- úÕb, DԥYԥçi qԥVԥEԥsinԥ köçdüm vԥ gԥOԥFԥk hԥyatÕPÕ, o cümlԥGԥn iú fԥaliyyԥtimi bu mԥkana ba÷ladÕm. øndi düz 50 ildԥn artÕqdÕr ki, burada yaúayÕram. 1960-1961-ci tԥdris ilindԥ mԥn keçmiú DԥYԥçi qԥVԥEԥsindԥ Wԥhsilimi davam etdirmԥ\ԥ baúladÕm. Ԥvvԥlcԥ biz keçmiú 'ԥYԥçi qԥVԥEԥ 3 saylÕ 8-illik mԥktԥbin tԥdris binasÕnda tԥhsil alÕrdÕq. Sonralar mԥn öyrԥndin ki, hԥmin binalar 1898-ci ildԥúԥxsi mülk kimi tikilmiú, 1915-ci ildԥ ermԥnilԥr tԥUԥfindԥn yandÕUÕ- 61 laraq yararsÕz hala salÕQÕb. Yan÷Õndan sonra bina qismԥn bԥrpa olunsa da onun qԥza vԥziyyԥtindԥ olan dar balkonu, uúaq aya÷Õ güclԥ yerlԥúԥn ensiz taxta pillԥNԥni vardÕ. Tԥrslikdԥn bizim sinif dԥ ikinci mԥrtԥEԥGԥ yerlԥúirdi. Otaq çatÕúPÕrdÕ. 0ԥktԥbdԥki otaqlar kiçik vԥ darÕsqal oldu÷una görԥ uúaqlar skamyalarda üç-üç oturmaq mԥcburiyyԥtindԥ qalÕrdÕ. Ona görԥ bir sÕra dԥrslԥri müxtԥlif otaqlarda, hԥtta mԥktԥbdԥnkԥnar yerlԥrdԥ keçmԥli olurduq. YaxúÕ yadÕmdadÕr, hԥftԥGԥ bir neçԥ saat dԥrsi indi úԥKԥrin H.Ԥliyev prospektindԥ yerlԥúԥn keçmiú rayon pionerlԥr vԥ mԥktԥblilԥr evindԥ keçirdik. Dԥrslԥrin Wԥdrisindԥ bu cür pԥrakԥndԥlik heç dԥ mԥnim ürԥyimcԥ deyildi. 0ԥn mԥktԥEԥ gün keçirmԥ\ԥ deyil, yalnÕz dԥrs oxuma÷a Jԥlirdim. Hԥr tԥQԥffüsdԥ yerdԥyiúPԥOԥr, çoxlu vaxt itkisi, otaqlarda yerlԥúPԥk üçün ora-bura qaçmaq mԥni lap tԥngԥ Jԥtirmiúdi. AxÕr ki, bir çox úagirdlԥ birlikdԥ mԥni dԥ RespublikanÕn ԤPԥkdar müԥllimi NacÕ Mehdiyevin rԥhbԥri oldu÷u mԥktԥEԥ keçirdilԥr. Burada da dԥrslԥrin çox hissԥsini idman zalÕnda keçsԥk dԥ ԥvvԥlki mԥktԥEԥ nisbԥWԥn münbit úԥrait vardÕ. Ona görԥ dԥ az keçmԥdi ki, burada mԥnim gԥOԥFԥk tԥhsil u÷urlarÕ- PÕn cücԥrtilԥri görünmԥ\ԥ baúladÕ. Mԥn NacÕ, Nurbala, Mirfԥttah, Ba÷Õr vԥ digԥr müԥllimlԥrimin pedaqoji ustalÕ÷Õ, PԥQԥ olan qay÷ÕVÕ vԥ tԥOԥbkarlÕ÷Õ sayԥsindԥ artÕq qabaqcÕl úagirdlԥr sÕrasÕna keçmԥ\ԥ baúladÕm. 1ԥhayԥt, Azԥrbaycan RespublikasÕ Maarif Nazirliyi 1960- FÕ ilin 24 avqust tarixli 1314 vԥ 1324 nömrԥli ԥmrlԥri ilԥ 'ԥYԥçi qԥVԥEԥ orta mԥktԥbi iki yerԥ: 8-illik mԥktԥEԥ vԥ istehsalat tԥlimi verԥn orta ümumtԥhsil ԥPԥk politexnik mԥktԥEԥ ayrÕlmasÕ haqqÕnda rԥsmi göstԥriú verdi. Rayon Maarif ùöbԥsi- nin müdiri Xanbaba Mԥmmԥdovun ԥmri ilԥ NacÕ Mehdiyev TԥVԥEԥ 8-illik mԥktԥbindԥ direktor saxlanÕldÕ. Ԥvvԥllԥr DԥYԥçi TԥVԥEԥ orta mԥktԥbindԥ direktor müavini iúOԥmiú Nurulla ;ԥlilov isԥ tԥ]ԥ yaradÕlmÕú mԥktԥEԥ - 'ԥYԥçi qԥVԥEԥ isteh- 62 salat Wԥlimi verԥn orta ümumtԥhsil ԥPԥk politexnik Pԥktԥbinԥ yeni direktor tԥyin olundu. (Mԥlumat üçün oxuculara bildirirԥm ki, 1930-cu ildԥ yaradÕlmÕú DԥYԥçi rayonunun mԥrkԥzi - 1944-cü ilԥGԥk DԥYԥçi-bazar, 1944- 1961-ci illԥrdԥ DԥYԥçi qԥVԥEԥ, 1961-2010-cu illԥrdԥ DԥYԥçi úԥKԥri adlanÕb. 2010-cu ildԥn hal-hazÕra kimi rayonun Pԥrkԥzi ùabran úԥKԥridir.) 7ԥ]ԥ açÕlmÕú mԥktԥbdԥ tikinti iúOԥri baúa çatsa da istilik sistemi vԥ digԥr xÕrda kԥm-kԥsir iúOԥr hԥOԥ dԥ qalmÕúGÕ. Bununla ԥlaqԥdar olaraq bu tԥdris müԥssisԥsinin 1 aprel 1961- ci ildԥn açÕlmasÕ nԥ]ԥrdԥ tutulurdu. 1960-1961-ci tԥdris ilinin sentyabr-mart aylarÕnda yeni oxuyacaq úagirdlԥr isԥ müvԥqqԥti olaraq mԥnim kimi DԥYԥçi qԥVԥEԥsinin 1, 2 vԥ 3 saylÕ 8-illik Pԥktԥblԥrdԥ yerlԥúdirilmiúdi. HamÕPÕz tԥ]ԥ mԥktԥbin tԥntԥQԥli açÕOÕúÕQÕ - o hԥ\ԥcanlÕ, lakin xoúEԥxt dԥqiqԥOԥri sԥbirsizliklԥ gözlԥyirdik.

SALAM, ANA MԤKTԤB VԤ YA GÜNԤùøN øLK øù,öI

Lü÷ΩWΩ ΩsasΩn mΩktΩb sözü dedikdΩ böyümΩkdΩ olan QΩslin, gΩnclΩrin vΩ yaúOÕlarÕn tΩhsilini hΩyata keçirΩn tΩlim- WΩrbiyΩ müΩssisΩsi baúa düúülür. AnamÕz, VΩWΩnimiz, bizΩ nΩ TΩGΩr ΩzizdirsΩ, oxudu÷umuz mΩktΩb dΩ o qΩGΩr Ωziz vΩ do÷madÕr. øllΩr ötsΩ dΩ uúD÷OÕ÷ÕPÕ]Õ gΩncliyimiz, gΩncliyimizi orta yaú dövrü, orta yaú dövrünü ahÕllÕq dövrü ΩYΩz elΩVΩ dΩ bu oca÷Õn mΩKΩbbΩti dΩryanÕn suyu tükΩnmΩdiyi kimi nΩinki bizim ürΩyimizdΩn silinib qurtarmaq bilmir, hԥtta beton özül kimi ildԥn-ilԥ yaddaúlarda daha da bԥrkiyir. 1961-ci ilin 1 apreli úԥnbԥ günü idi. O gün DԥYԥçi úԥKԥr orta mԥktԥbi tԥntԥQԥli úԥkildԥ birinci dԥIԥ qapÕlarÕQÕ öz sevimli úagirdlԥrinin üzünԥ açdÕ.Bu sanki mԥnim uúaqlÕq illԥrindԥ ԥn böyük xoúEԥxt gün idi.Belԥ bir tԥdbiri 55 il bundan ԥvvԥl 63 rayonun tԥhsil sahԥsindԥ misli görünmԥmiú bir hadisԥ saymaq olardÕ. Hԥmin dԥqiqԥOԥUԥGԥk DԥYԥçi tarixindԥ belԥ bir tԥntԥQԥ- unudulmaz izdiham heç zaman yaúanmamÕúGÕ.Demԥk olardÕ ki, rayon Partiya Komitԥsinin I katibi Nemԥt Abdullayev baúda olmaqla rayonun aktivi, elԥFԥ dԥúԥKԥrin (Bu ilin 1 yanvarÕn- dan artÕq rayon mԥrkԥzinԥ úԥKԥr statusu verilmiúdi.) bütün sakinlԥri böyük bir bayram tԥntԥQԥsinԥ toplaúPÕúGÕ. Mԥktԥbi- mizin açÕOÕú mԥrasimindԥ iútirak edԥn insan axÕQÕQÕn sayÕQÕ bilmԥk çԥtin idi. Bütün rayon fԥallarÕ, úԥKԥrimizin ԥksԥr ԥhalisi, o cümlԥGԥn mԥktԥbimizin müԥllim vԥúagirdlԥri sevinc içindԥ idilԥr. ùadlÕq hissi keçirԥnlԥrin sanki ԥn fԥalÕ elԥ mԥn özüm idim. Yerԥ-göyԥ sÕ÷PÕrdÕm. Sanki ürԥyim da÷a dönmüú- dü. Elԥ bil özümԥ tԥ]ԥ ev tikib ora köçürdüm. Üzümԥ baxanda elԥ zԥnn etmԥk olardÕ ki, bu tԥntԥQԥli mԥrasimԥ toplanan bütün yerli iútirakçÕlar, rayona BakÕ vԥ SumqayÕt úԥKԥrindԥn, elԥFԥ Gԥ qonúu rayonlardan gԥOԥn qonaqlar mԥni salamlayaraq JԥOԥFԥk günlԥrimin bu gün baúlanan u÷urlarÕQÕ alqÕúlayÕr vԥ öz övladlarÕ kimi mԥQԥ xeyir-dua verirdilԥr. TԥntԥQԥli açÕOÕú baúa çatan kimi bizi dԥstԥ-dԥstԥ mԥktԥbin içԥrisinԥ buraxdÕlar. 0ԥktԥbin giriú qapÕVÕndan içԥri ayaq basanda elԥ bil gözlԥrimԥ ԥlavԥ iúÕq gԥldi. Ԥtrafa göz gԥzdirdim. Ԥvvԥlcԥ bunun özümü itirdiyimdԥn vԥ ya utancaqlÕqdan baú verdiyini ]ԥnn etsԥm dԥ, sonradan bu fikrin üstündԥn xԥtt çԥkdim. Tez anladÕm ki, bu utancaqlÕq deyil. Bunu mԥktԥbin dԥhlizindԥ yanan 15-20 ԥGԥd elektrik lampasÕQÕn iúÕ÷Õ da hesab etmԥk olmazdÕ. Çünki baúdan-baúa bütün dԥhliz, divarlardan asÕlan yeni plakatlar, úԥkillԥr, hԥOԥ yazÕVÕ qurumamÕú elm vԥ tԥhsilԥ aid tԥntԥQԥli úüarlar, yüksԥk zövqlԥ bԥ]ԥdilmiú sinif otaqlarÕ Yԥ fԥnn kabinetlԥri, hԥtta müԥllim vԥúagirdlԥrin üzü dԥ sanki nura boyanmÕúGÕ. Bu iúÕ÷Õ elԥ bil öz úüalarÕ ilԥ baúdan-ayaqa bizim uúaqlÕq dünyamÕ]Õ vԥ gԥOԥFԥk talelԥrimizi nura qԥrq edԥn möhtԥúԥm sehirli bir çÕra÷a bԥnzԥtmԥk dԥ olardÕ. Çox çԥkmԥdi ki, hԥr úey aydÕnlaúGÕ. Sanki tԥ]ԥ mԥktԥb 64 üzümüzԥ günԥú kimi parladÕ. Daxilimizdԥԥvvԥlcԥ bir isti- OԥúPԥ, sonra isԥ yavaú-yavaú nԥcib hisslԥr baú qaldÕrma÷a baúladÕ. øçimizԥ dolan saysÕz úüalar bizim titrԥk uúaq qԥlbi- mizi böyük bir nԥvaziúOԥ ԥOԥ alÕb, onu xԥmiri mԥKԥbbԥtdԥn yo÷urulmuú alovu ilԥ möhkԥmcԥ qÕzdÕrdÕ. Bu sönmԥz vԥ saysÕz iúÕq seli bir günԥúin-ana mԥktԥbin daxilindԥn do÷an ԥEԥdi nurun iúÕ÷Õ idi. Bu ocaq böyük sԥmimiyyԥt vԥ nԥvaziúOԥ bir mehriban ana kimi bizi ilk görüú anÕndan ovsunlayaraq öz isti quca÷Õna aldÕ. ArtÕq tԥhsilin ikinci günü biz mԥktԥEԥ, istԥr müԥllimlԥrimizԥ, istԥrsԥ dԥ bir-birimizԥ yad deyildik. ølk tanÕúOÕqlar balaca qԥl- bimizdԥki qorxu vԥ hԥyacanlarÕ artÕq çoxdan yox etmiúdi. Sevincimizin hԥddi-hüdudu yox idi. Sanki bizim hԥr birimizin kiçik uúaq dünyasÕ bütünlüklԥ bu parlaq günԥúin qÕ]Õl úԥIԥqlԥ- rinԥ boyanmÕúGÕ. Az keçmԥdi ki, bu ovsunlayÕFÕ parlaq iúÕq bizim balaca Xúaq qԥlbimizdԥ özünԥ ԥEԥdi yuva saldÕ. Düz 55 ildir ki, Pԥnim iki gözümün nuru, beynimin vԥ düúüncԥOԥrimin saflÕ÷Õ, Tԥlbimin mԥlhԥmi olub hԥmin bu sehirli iúÕq. Mԥn hara getmi- úԥmsԥ bu iúÕq mԥnim yoluma nur saçÕb, öz ecazkar qüvvԥsi ilԥ PԥQԥ arxa olub, bütün qaranlÕqlarÕ yox edԥUԥk mԥQԥ vԥ mԥnim kimi minlԥrlԥ insana sԥrrast vԥ aydÕn yol göstԥrib.Yaúa dolduqca mԥn bir daha hiss etdim ki, öz zԥrrin úüalarÕ ilԥ mԥnim gözümԥ, beynimԥ vԥ qԥlbimԥ dolub, orda ԥEԥdi hԥkk olunan, PԥQÕmlԥ ölԥQԥ kimi daimi yol yoldaúÕ olan bu iúiq TanrÕQÕn PԥrhԥPԥti, müԥllimlԥrimizin zԥhmԥti sayԥsindԥ mԥQԥ öyrԥ- dilԥn mükԥmmԥl vԥ çox yüksԥk dayaqlara söykԥQԥn elmin, Wԥhsilin vԥ tԥrbiyԥnin iúÕ÷ÕGÕr. Son 55 ildԥ keçdiyim hԥyat yolunda çԥtin anlarÕmda bu günԥúin iúÕ÷Õ mԥnim yüz dԥIԥOԥrlԥ qaranlÕq yoluma nur salÕb. 0ԥnim düúüncԥOԥrimi, yaddaúÕPÕ vԥ dünya görüúümü öz billur úüalarÕ ilԥ cilalayaraq heç vaxt sönmԥ\ԥn iúÕ÷a qԥrq elԥyib. 4ԥlbimdԥki çԥhalԥti, nadanlÕ÷Õ birdԥIԥlik lԥ÷v edԥUԥk mԥni düz 65 yoldan çÕxma÷a, eldԥn uzaqlaúma÷a, haqdan-ԥdalԥtdԥn qaçma- ÷a qoymayÕb. AllahÕn vԥ insanlarÕn sevgisindԥn uzaqlaúma÷a heç cür imkan vermԥyib. 67 illik hԥyatÕmda çox keúPԥkeúOԥrdԥn keçmiúԥm, min bir ԥziyԥtlԥr görmüúԥm, ancaq sÕnmamÕúam. AçÕ÷ÕQÕ deyim ki, bir çox nadanlarÕn mԥni VÕndÕrmaq üçün ԥllԥrindԥ ԥsas olmayÕb. HԥyatÕn nԥ tufanÕ, nԥ boranÕ, nԥ dԥ amansÕz tԥzyiqlԥri Pԥni qorxudub düz yoldan çÕxara bilmԥyib. Çox nadanlar Pԥni yÕ[Õb sürümԥ\ԥ çalÕúsalar da Allah onlarÕn arzularÕQÕ Kԥmiúԥ ürԥklԥrindԥ qoyub. øú elԥ gԥtirib ki, tale onlarÕn özlԥrini VÕndÕraraq mԥnim gözümün qaba÷Õnda kԥnara atÕb. Mԥn bu gün dԥ qanun-qaydalarla yaúayan, dövlԥtçiliyimizԥ sԥdaqԥt , milli adԥt vԥ ԥQԥQԥOԥrimizԥ hörmԥt bԥslԥ\ԥn bir adam kimi ömür sürürԥm. 0ԥnim bir AzԥrbaycanlÕ balasÕ kimi, iúÕ÷a, oda inancÕPÕn gücü ilԥ 50 il bundan öncԥ qԥOԥPԥ aldÕ÷Õm bu sԥtirlԥr bu gün Gԥ düzlüyԥ, haqq-ԥdalԥWԥ söykԥQԥn bir úüar kimi sԥslԥnir desԥk Vԥhv etmԥrik:

Bu qara saçlarÕm a÷arsa da mԥn, Getdiyim düz yoldan dönԥ bilmԥUԥm. Ölüm hücum çԥkib haqlasa birdԥn, Yanar bir úam olub sönԥ bilmԥUԥm.

+ԥmin dövrdԥn keçԥn vaxt ԥrzindԥ mԥn bir dԥ onu anladÕm ki, o soyuq vԥúaxtalÕ qÕú günündԥ mԥnim daxilimdԥ Kԥmin iúiqlÕ vԥ isti mühütün yaranmasÕ sehirli bir qüvvԥnin Allah-TaalanÕn öz dԥsti-xԥtti ilԥ bizԥ bԥ[ú etdiyi özünԥ inamÕn, xüsusilԥ sabaha vԥ böyük gԥOԥFԥ\ԥ inamÕn sayԥsindԥ yarana bilib. Mԥn bu müddԥtdԥ bir daha dԥrk etdim ki, o ilk baúlan÷Õc günlԥrindԥ keçirdiyim sevinc vԥúadlÕq dolu hisslԥr ԥEԥs deyil- miú. Bu hisslԥr mԥQԥ mübarizlik ruhu verdi, mԥni mԥtinlԥúdir- di. Polad kimi bԥrkitdi. Mԥni gԥOԥFԥkdԥúԥxsi tԥhsilimin yeni- yeni u÷urlarÕna qovuúma÷a sԥslԥdi. 66 7ԤHSø/ø0ø=øN DÜNԤ1ø FAKTLAR VԤ 5Ԥ4ԤMLԤRDԤ...

Ensiklopediyada tԥhsil sözü “sistemlԥúdirilmiú bilik, bacarÕq vԥ vԥrdiúOԥrin mԥnimsԥnilmԥsi prosesi vԥ nԥticԥsi” kimi baúa düúülür. Do÷rudan da tԥhsil sistemli bir tԥlim növü olub, tԥhsilin hԥr 3 ԥsas sahԥsini (ümumi tԥhsil, peúԥ tԥhsili, ali vԥ orta ixtisas tԥhsili) ԥhatԥ etmԥklԥ gԥnclԥri hԥyata vԥ ԥPԥk fԥaliyyԥtrinԥ hazÕrlayÕr. +ԥyata keçmԥsi çԥtin olan, konkret nԥticԥsi isԥ uzun vaxt gözlԥPԥk tԥOԥb edԥn belԥ bir sistemi bir iqtisadçÕ kimi iqtisadi dillԥ belԥ izah edԥrdim ki, tԥhsil elԥ bir zԥncirvarÕ tԥlim-tԥrbiyԥ sistemidir ki, bu sistemdԥ bu gün çԥkilԥn zԥhmԥt vԥ ya öyrԥdi- Oԥn tԥlim-tԥrbiyԥ bir neçԥ ildԥn sonra öz bԥhrԥsini verir.Bunu Pԥn kԥnd tԥVԥrrüfatÕ sahԥsinԥ qoyulan kapital qoyuluúlarÕ (sadԥ dildԥ istehsala çԥkilԥn xԥrclԥrlԥ) müqayisԥ etsԥm sԥhv etmԥUԥm. Çünki, kԥnd tԥVԥrrüfatÕnda belԥ hallar çox olur. østehala bu gün qoyulan xԥrc bir neçԥ ildԥn sonra öz nԥticԥsini göstԥrir. MԥVԥOԥn: Ba÷oÕOÕqda ԥkilԥn úitillԥrin vԥ a÷aclarÕn Eԥzilԥri 3-5 ilԥ, bԥzilԥri isԥ 7-10 ildԥn sonra mԥhsul verir. Mühasibat elmindԥ bu il çԥkilԥn xԥrc bir neçԥ ildԥn sonra öz Eԥhrԥsini göstԥUԥFԥksԥ belԥ xԥrclԥUԥ JԥOԥFԥk dövr xԥrclԥri deyirlԥr. Tԥhsilԥ çԥkilԥn xԥrclԥri dԥ gԥOԥFԥk dövrԥ aid olan [ԥrclԥUԥ daxil etmԥk olar. Ulu Öndԥrimiz H.Ԥliyev demiúdir: “Tԥhsil millԥtin gԥOԥFԥyidir.” Do÷rudan da biz gԥOԥFԥk Wԥhsilimizi dünya sԥviyyԥsindԥ görmԥk istԥyiriksԥ bu gün ona TÕsqanclÕq etmԥGԥn ԥPԥk sԥrf etmԥli, xԥsislik etmԥGԥn tԥOԥb olunan maliyyԥ mԥVԥOԥOԥrini hԥll etmԥliyik. Azԥrbaycanda tԥhsil verԥn ilk mԥktԥblԥr V ԥsrin ikinci yarÕVÕnda yaranma÷a baúlanmÕúGÕr. ølk dövrlԥrdԥ yaranmÕú bu Pԥktԥblԥrin ԥsasÕQÕ dini tԥhsil tԥúkil edirdi. Mԥktԥblԥr inkiúaf etdikcԥ hԥmin tԥhsil ocaqlarÕnda dini tԥhsillԥ yanaúÕ tԥbiԥt vԥ texniki fԥnnlԥr, elԥFԥ dԥ digԥr dünyԥvi elmlԥr dԥ tԥdris olun- 67 ma÷a baúladÕ. Azԥrbaycanda tԥhsil (maarif) sahԥsinԥ aid olan ilk nazirlik 28 may 1918-ci ildԥ Azԥrbaycan Xalq Cümhuriyyԥ- tinin qԥrarÕ ilԥ yaradÕOÕb. Onda bu baú tԥúkilat belԥ adlanÕrdÕ: Azԥrbaycan Xalq Maarif Nazirliyi. Azԥrbaycan Respublikasi Nazirlԥr ùurasÕQÕn qԥrarÕ ilԥ tԥ]ԥ yaradÕlmÕú hԥmin nazirlik 3 úöbԥni ԥhatԥ edirdi: 1. Ümumi orta tԥhsil úöbԥsi 2. Ali vԥ orta ixtisas tԥhsili úöbԥsi 3. Peúԥ mԥktԥblԥri úöbԥsi 1919-cu ilin avqust ayÕnda müԥllimlԥrin III qurultayÕ keçirildi. Qurultayda ԥsas mԥVԥOԥOԥrdԥn biri dԥ mԥktԥb islahatÕ Yԥ tԥhsilin millilԥúdirilmԥsi ilԥ baglÕ mԥVԥOԥ idi.QurultayÕn TԥrarÕ ilԥ ölkԥGԥ 4 aparÕFÕ mԥktԥbin: BakÕ Dövlԥt Universite- tinin yaradÕlmasÕ, Kԥnd TԥVԥrrüfatÕ ønstitutunun, Pedaqoji ønstitutun vԥ Dövlԥt KonservatoriyasÕQÕn açÕlmasÕ üçün hazÕr- lanmÕú layihԥ sԥQԥdlԥri parlamentԥ tԥqdim edildi.1919-cu ilin sentyabrÕnda Respublika Parlamenti BakÕ Dövlԥt Universite- tinin açÕlmasÕ üçün qanun qԥbul etdi. ùԥrqdԥ ilk ali mԥktԥb olan bu universitet hԥmin ilin dekabrÕnda fԥaliyyԥWԥ baúladÕ. (2014-cü ildԥ Azԥrbaycanda hԥmin ali tԥhsil oca÷ÕQÕn 95 illiyi WԥntԥQԥ ilԥ qeyd edildi.) Universitetdԥ cԥmi iki fakultԥ: tibb vԥ tarix-filologiya fakultԥOԥri fԥaliyyԥt göstԥUԥFԥkdi.Qԥbul edil- miú hԥmin qanunda 100 nԥIԥr xaricdԥ tԥhsil alacaq azԥrbay- canlÕ tԥOԥEԥnin dԥ tԥhsil xԥrclԥrinin dövlԥt hesabÕna ödԥnilԥFԥ- yi nԥ]ԥrdԥ tutulurdu. 1920-ci ildԥ bolúeviklԥrin hakimiyyԥWԥ gԥlmԥsi ilԥ ԥlaqԥ- dar olaraq köhnԥ nazirlikdԥ yaradÕlmÕú 3 úöbԥ yeni yaradÕlmÕú Azԥrbaycan Xalq Maarif KomissarlÕ÷Õnda birlԥúdirildi. 1920-ci ildԥ BDU-nun nԥzdindԥ yeni fakultԥ: fizika-riyaziyyat fakultԥsi fԥaliyyԥWԥ baúladÕ. Hԥmin ildԥ Azԥrbaycan Neft vԥ Kimya ønstitutu açÕldÕ. 1921-ci ildԥ respublikada savadsÕzlÕ÷Õn lԥ÷vi üzrԥ mԥktԥb 68 Yԥ mԥntԥTԥ úԥEԥNԥOԥri yaradÕldÕ. Hԥmin ildԥ Azԥrbaycan Dövlԥt KonservatoriyasÕ vԥ Azԥrbaycan Dövlԥt Pedaqoji ønstitutu öz qapÕlarÕQÕ ilk dԥIԥ tԥOԥEԥOԥrin üzünԥ açdÕ. 1922-ci ildԥ BDU-da úԥrqúünaslÕq fakultԥci tԥúkil olundu. 1923-cü ildԥn “Rԥdd olsun savadÕzlÕq” cԥmiyyԥti fԥaliy- \ԥWԥ baúladÕ. 1929-cu ildԥ Azԥrbaycan Kԥnd TԥVԥrrüfatÕ ønstitutu açÕldÕ. 1930-cu idԥ Azԥrbaycan Tibb ønstitutu vԥ Azԥrbaycan Dövlԥt BԥGԥn Tԥrbiyԥsi ønstitutu fԥaliyyԥWԥ baúladÕ. BDU-da 1938-ci ildԥ filologiya, 1940-cÕ ildԥ hüquq, 1943- cü ildԥ isԥ geologiya-co÷rafiya fakultԥOԥri ilk dԥIԥ öz tԥOԥ- EԥOԥrini tԥhsilԥ cԥlb edildi. 1945-ci ildԥ Azԥrbaycan øncԥVԥQԥt Universiteti fԥaliyyԥWԥ baúladÕ. 1949-cu ildԥ respublika mԥktԥblԥrindԥ 7-illik ümumi Wԥhsilԥ keçildi. 1950-ci ildԥ Azԥrbaycan Politexnik ønistitutu açÕldÕ. 1959-cu ildԥ respublika mԥktԥblԥrindԥ ümumi 8-illik Wԥhsilԥ keçildi. 1966-cÕ ildԥn respublika mԥktԥblԥrindԥ ümumi orta Wԥhsilԥ keçildi. 1976-cÕ ildԥ respublikada orta tԥhsilԥ keçid ԥsasԥn yerinԥ yetirildi. 1959-cu ildԥn 1988-ci ilԥ kimi Azԥrbaycan Xalq Maarif Nazirliyindԥ úöbԥ kimi fԥaliyyԥt göstԥUԥn ümumi orta Wԥhsil, ali vԥ orta tԥhsil, elԥFԥ dԥ peúԥ tԥhsili hԥUԥsi bir nazirlik kimi fԥaliyyԥt göstԥrmԥ\ԥ baúladÕ: 1.Azԥrbaycan RespublikasÕ Xalq Maarif Nazirliyi 2.Azԥrbaycan RespublikasÕ Ali vԥ Orta øxtisas Tԥhsili Nazirliyi 3.Azԥrbaycan RespublikasÕ Dövlԥt Peúԥ Tԥhsili Komi- Wԥsi . 1988-ci ildԥ bu 3 nazirlik bir yerԥ birlԥúԥUԥk Azԥrbay- 69 can Xalq Tԥhsil Nazirliyi adÕ altÕnda fԥaliyyԥWԥ baúladÕ. 1992-ci ildԥ nazirlikdԥ yenidԥn bölünmԥ aparÕldÕ. 03 sentyabr 1993-cü il tarixdԥ isԥAzԥrbaycan RespublikasÕ Prezi- dentinin SԥUԥncamÕ ilԥ Azԥrbaycan RespublikasÕ Tԥhsil Nazirliyi yaradÕldÕ. Hԥmin nazirlik bu günԥGԥk respublikada tԥhsilin irԥli getmԥsinԥ birinci mԥsul hüququ úԥxs oldu÷u üçün bütün rԥhbԥrlik vԥ idarԥçilik funksiyalarÕQÕ müvԥffԥqiyyԥtlԥ hԥyata keçirdi. 01 yanvar 2014-cü il vԥziyyԥtinԥ respublikamÕzda 4505 ԥyani ümumtԥhsil müԥssisԥsi var, onlarda oxuyan úagirdlԥrin sayÕ isԥ 1289272 nԥIԥr tԥúkil edir. Müԥllimlԥrin ümumi sayÕ 161484 nԥIԥrdir. Bunlardan 80,9 min nԥIԥri (50,1%) ali Wԥhsillidir. Müԥllimlԥrin 76,2 min nԥIԥri (47, 19 %) isԥ qadÕnlardÕr. ùabran (keçmiú DԥYԥçi ) rayonunda xalq tԥhsilinin tarixi AzԥrbaycanÕn mԥrkԥzinԥ yaxÕn bir bölgԥ kimi çox qԥdim dövrlԥUԥ tԥsadüf edir. XVII ԥsrdԥn qabaq rayon mԥrkԥzindԥ vԥ Eԥzi kԥndlԥrdԥ ibtidai mԥktԥblԥrdԥ vԥ mԥscidlԥrdԥԥUԥb ԥlifbasÕ ilԥ ilahiyyat vԥ úԥriԥt dԥrslԥri keçirilirdi. Lakin hԥmin mԥk- Wԥblԥr xalqÕn bir qismini ԥhatԥ edirdi. VII ԥsrdԥ islam dinini yaymaq mԥqsԥdilԥ Azԥrbaycana in- kiúaf etmiú islam ölkԥOԥrindԥn yüksԥk tԥhsilli ruhanilԥr vԥ axundlar göndԥrilirdi. Bu tԥhsilli ruhanilԥr vԥ axundlar öz ailԥOԥri vԥ qohum qardaúlarÕ ilԥ bizim ölkԥ\ԥ gԥOԥUԥk burada PԥskunlaúÕr, özlԥrinԥ daimi yaúayÕúúԥraiti qururdular. Rus çarÕ I NikolayÕn ruslaúGÕrma siyasԥtinԥ qarúÕ XIX ԥsrdԥ bu proses daha da vüsԥt almÕúGÕ. AzԥrbaycanÕn úimal bölgԥsi sayÕlan ùabran (keçmiú DԥYԥçi) ԥrazisinԥ dԥ bir çox din xadimlԥri (ruhanilԥr vԥ axundlar) göndԥrilmiúdi. Onlar bu Nԥndlԥrdԥ dini mԥktԥblԥr açmÕú, xalqÕn maariflԥnmԥsi vԥ islam dininin tԥbli÷i yolunda mühüm xidmԥtlԥr göstԥrmiúOԥr. Tarixi mԥnbԥԥOԥrdԥn aydÕn olur ki, islam dinini yaymaq Pԥqsԥdilԥ Azԥrbaycana göndԥrilmiú hԥmin ruhanilԥrin bir 70 hissԥsi xalq arasÕnda böyük hörmԥt vԥ nüfuz sahibi olmuúdu. øslam dinini yaymaqla mԥú÷ul olan bu ruhanilԥr vԥ axundlar Azԥrbaycan torpa÷Õnda vԥfat etdikdԥn sonra isԥ onlarÕn mԥ- zarlarÕ ziyarԥtgahlara çevrilmiúdi.Belԥ ruhanilԥUԥ vԥ axundlara Gömür kԥndindԥn ùeyx Ԥzizԥddini, QԥOԥgah kԥndindԥn øbra- him ԤIԥndini, XԥlfԥOԥr kԥndindԥn Xԥlifԥ Seyidԥhmԥdi, Pirԥ- Eԥdil kԥndindԥn ùeyx PirԥEԥGԥli, ùabrandan Seyid ԤmiraslanÕ Yԥ digԥrlԥrini qeyd emԥk olar. XX ԥsrin ԥvvԥllԥrindԥ DԥYԥçibazarda, DԥYԥçikԥnddԥ, *ԥndov, Çöl- Quúçu, Uqah, PirԥEԥdil, QԥOԥgah, Orta Ԥmir- xanlÕ, ԤUԥblԥr, Çuxurazԥmi vԥ baúqa kԥndlԥrdԥ ibtidai tԥhsil verԥn dini mԥktԥblԥr açÕlmÕú vԥ yerli ԥhalinin maariflԥnmԥsi yolunda sԥPԥUԥli fԥaliyyԥt göstԥrmiúdi. +ԥmin mԥktԥblԥrdԥ Abdulvahab ԤIԥndi (QԥOԥgah), ùԥm- Vԥddin ԤIԥndi (Uqah), Molla Heydԥrqulu (DԥYԥçikԥnd), Ca- mal ԤIԥndi (Çuxurazԥmi),HacÕ Kԥrim ԤIԥndi ( Çöl-Quúçu ) vԥ bu kimi savadlÕ ruhanilԥr vԥ axundlar dԥrs demiúdi. ùabran (keçmiú DԥYԥçi) ԥrazisindԥki kԥndlԥrdԥki dini Pԥktԥblԥri bitirԥn mԥzunlar tԥhsillԥrini ùamaxÕda, BakÕda, Mahacqalada, øranda, TürkiyԥGԥ vԥ digԥr ölkԥOԥrdԥ davam etdirmiúdi. O illԥrin statistik rԥTԥmlԥrinԥ nԥ]ԥr salsaq görԥrik ki, Azԥrbaycan üzrԥ tԥhsil alan ԥhalinin çԥkisi 3 %-i tԥúkil edib. Bu da normal vԥziyyԥt deyildi. Dini mԥktԥblԥrdԥ ԥn çox ila- hiyyԥt dԥrslԥrinԥ fikir verildiyindԥn dünyԥvi fԥnnlԥr demԥk olar ki, yox dԥUԥFԥsindԥ tԥdris olunurdu. Ona görԥ dԥ rayonun, xüsusilԥ PirԥEԥdil kԥndindԥn çÕxmÕú ziyalÕlarÕn mԥqsԥdi Pirԥ- Eԥdil vԥ onun ԥtraf kԥndlԥrindԥ dünyԥvi tԥhsili apara bilԥn Pԥktԥb açmaq idi. øndi dԥ son 100 ilin arxiv vԥ sor÷u materiallarÕna ԥsasԥn rayonumuzun tԥhsil tarixinԥ kiçik ekskursiya edԥk: 1914-cü ilin 1 sentyabrÕna ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayonunda ilk dünyԥvi mԥktԥb PirԥEԥdil mԥktԥbi dԥrs ilinԥ 71 tam hazÕrlanÕb. Mԥktԥbdԥ böyük müvԥffԥqiyyԥtlԥ ilk dԥrslԥr baúlanÕb. ølk dövrdԥ mԥktԥb belԥ adlanÕrdÕ: BakÕ QuberniyasÕ, Quba qԥzasÕ, DԥYԥçi uyezdi, Da÷bilici dairԥsi, PirԥEԥdil nahi- \ԥsi 5 illik tԥhsil verԥn rus-tatar mԥktԥbi. Mԥktԥbdԥ dԥrslԥr iki dildԥ: rus vԥ Azԥrbaycan dillԥrindԥ keçilirdi. 1918-ci ildԥ isԥ 'ԥYԥçibazarda ilk dԥIԥ 5-illik tԥhsil verԥn Pԥktԥb (indiki ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr 4 saylÕ tam orta Pԥktԥbi) fԥaliyyԥt göstԥrmԥ\ԥ baúlayÕb. 1914-1918-ci illԥrdԥ PirԥEԥdil vԥ DԥYԥçibazar mԥktԥblԥri- nin açÕlmasÕ ilԥ Quba qԥzasÕQÕn DԥYԥçi nahiyԥsindԥ dünyԥvi Wԥhsil ocaqlarÕ fԥaliyyԥWԥ baúladÕ. PirԥEԥdildԥ 5 illik tԥhsil verԥn rus-tatar mԥktԥbinin açÕOÕú qaba÷Õ kadr mԥVԥOԥsi dԥ hԥll olub. Mԥktԥbin açÕlmasÕ üçün Peterburqa qԥGԥr yol qԥt etmiúԥslԥn PirԥEԥdilli, BakÕ Quber- niyasÕQÕn mԥmuru MԥKԥmmԥd ԤIԥndiyevin göstԥriúi ilԥ tԥyi- natla göndԥrilmiú 2 nԥIԥri øvan Petroviç vԥ Qriqori Samsono- viçi rus dili müԥllimi, azԥrbaycanlÕ ùԥmsԥddin ԤIԥndi isԥ Kԥmin mԥktԥEԥúԥriԥt müԥllimi tԥyin edilib. Bu tԥdris oca÷Õnda Azԥrbaycan dili dԥrslԥrinin tԥdrisi isԥ Abubԥkr, XanÕm, Türfԥ xanÕm adlÕ müԥllimlԥr tԥUԥfindԥn aparÕOÕb. 1920-ci ilԥ qԥGԥr mԥktԥbdԥ tԥdrisin vԥziyyԥti belԥ davam edib. 1920-ci ildԥn sonra isԥ mԥktԥbdԥ dԥrslԥr Azԥrbaycan dilindԥ keçirilib. Mԥktԥbin 5-ci sinifini bitirԥnlԥrin bir çoxu Qubaya gedԥUԥk orada tԥhsillԥrini davam etdiriblԥr. Bir illik kurs keçdikdԥn sonra müԥllim adÕQÕ alÕblar. ùabran (DԥYԥçi) bölgԥsindԥ ilk belԥ müԥllimlԥrdԥn ødris ødrisovu, ùahbaba 0ԥmmԥdovu vԥ digԥrlԥrini göstԥrmԥk olar. 1920-ci ildԥ BakÕdan gԥlmiú Zeynԥb xanÕm adlÕ bir qÕ]Õ PirԥEԥdil mԥktԥbinԥ direktor tԥyin ediblԥr. Zeynԥb xanÕm komsomolçu idi. Buna görԥ ona sarÕ rԥngli paltar vԥ özünü müdafiԥ etmԥk üçün xüsusi silah verilmiúdi. +ԥmin dövrdԥ PirԥEԥdil kԥnd mԥktԥbindԥ 3 sinif fԥaliy- \ԥt göstԥrirdi. øki sinifdԥ o÷lanlar, bir sinifdԥ isԥ qÕzlar tԥhsil 72 alÕrdÕ. Zeynԥb xanÕm, Müzԥffԥr, Mԥzahir, Abubԥkr, Ԥli, Mԥ- dinԥ vԥ digԥr müԥllimlԥr böyük sԥylԥ mԥktԥbdԥ çalÕúÕrdÕlar. 1928-ci ildԥ Azԥrbaycanda ԥUԥb ԥlifbasÕ latÕn qrafikasÕna keçildi. Bu iúi sürԥtlԥndirmԥk mԥqsԥdilԥ kԥndlԥrdԥ gecԥ kurs- larÕ tԥúkil olundu vԥԥhali onlara cԥlb edildi. Mԥktԥblԥr icbari Wԥhsil formasÕna keçdi. DԥYԥçibazar da daxil olmaqla rayonun Nԥndlԥrindԥ yaúayan 9-10-yaúOÕ uúaqlar hamÕOÕqla icbarÕ tԥhsilԥ qoúuldu. 1930-31-ci ildԥ hԥOԥ DԥYԥçi rayonunun tԥúkil edildiyi ilk illԥrdԥ sovetliyin kԥndlԥrindԥn bu mԥktԥblԥUԥ mԥcburi qaydada úagird çԥlbi xeyli artmÕúGÕ. HԥPÕn illԥrdԥ mԥktԥbdԥ 3 birinci sinif fԥaliyyԥt göstԥrirdi. ødris, ùahbaba vԥ ùafa birincilԥrin müԥllimlԥri idilԥr. 1930-cu ildԥ DԥYԥçi rayon statusu aldÕ. Rayon Maarif ùöbԥsi fԥaliyyԥWԥ baúladÕ.1930-1940-cÕ illԥrdԥ rayon Maarif ùöbԥsinԥ Feyruz HacÕyev, Nԥbi Rzayev, ԤKԥd Rzayev, Ԥli Cavadov, SԥPԥd ùԥfiyev kimi bilikli vԥ savadlÕ müԥllimlԥr Uԥhbԥrlik etmiúOԥr. 1930-cu ildԥn Uqah, ԤmirxanlÕ, Düzbilici, Za÷OÕ, Bilici- Qor÷an, Qor÷an, Sumaqova-Qazma, Sumaqova, Kilvar, Zey- Yԥ Pirԥmsԥn, ødrisi, Leyti, LԥFԥdi, QԥOԥgah, Da÷bilici, Mumlu, ZöhramÕ vԥ baúqa kԥndlԥrin uúaqlarÕ PirԥEԥdil kԥndin- Gԥki orta mԥktԥbdԥ tԥhsil alÕrdÕlar. 1930-cu ildԥ rayonun Pirԥmsԥn, Da÷bilici, Orta Ԥmir- xanlÕ, Çaraq vԥ digԥr kԥndlԥrindԥ yeni mԥktԥb binalarÕ tikildi. +ԥmin mԥktԥblԥrdԥ 7-illik mԥktԥblԥr açÕlaraq fԥaliyyԥWԥ baúladÕ. 1934-cü ildԥ DԥYԥçibazar vԥ PirԥEԥdil mԥktԥblԥri yedillik tԥhsilԥ keçdi. Keymaq, Xosrov, Keykavuz ødris, ùah- baba, Sԥccarԥ, Mԥdinԥ, Valentina, Mԥmmԥdta÷Õ, ùԥmsԥddin, HacÕ bu mԥktԥblԥrdԥ müԥllim iúOԥyirdi. 1937-ci ildԥ DԥYԥçibazar kԥnd 7-illik mԥktԥbi – S.M.Kirov adÕna 1 nömrԥli orta mԥktԥEԥ, PirԥEԥdil 7-illik Pԥktԥbi isԥ - KuybÕúev adÕna 2 nömrԥli orta mԥktԥEԥ 73 çevrildi. Rayonda yalnÕz iki yerdԥ olan bu orta mԥktԥblԥr biri 'ԥYԥçibazarda, ikincisi isԥ PirԥEԥdildԥ yerlԥúVԥGԥ, rayonda bütün orta tԥhsili tam ԥhatԥ etmԥyi qarúÕya mԥqsԥd qoymuúdu. Ona görԥ dԥ bu mԥqsԥdlԥ rayonun ԥrazisi iki hissԥ\ԥ bölündü. Elçidԥn (yԥni indiki BakÕ-Dԥrbԥnd yolundan) yuxarÕ kԥndlԥrin XúaqlarÕ PirԥEԥdil kԥndindԥ, aúD÷Õ kԥndlԥrin (Günԥúli, Aygünlü, Gԥndab, Rԥhimli, Uzunboyad, indiki A÷alÕq vԥs. Nԥndlԥr) uúaqlarÕ isԥ DԥYԥoÕ (indiki 4 saylÕ tam orta mԥktԥbdԥ) oxuyurdular. 1914-1941-ci illԥrdԥ (müharibԥ baúlayan vaxtadԥk) 'ԥYԥçibazarda vԥ PirԥEԥdildԥ böyük bir müԥllim kollektivi yetiúmiúdi. Bu müԥllimlԥrdԥn: ø.Petroviç, Q.Samsonoviç, XanÕm, Türfԥ xanÕm, Abubԥkr, ZeynԥbxanÕm, Müzԥffԥr, ødris, ùahbaba, NacÕ, ùԥfa, Sԥrxan, Rԥúid, Ԥbdülmԥcid, Keymaq, Keykavuz, Keyxosrov, Qapsa, Asiya, Sԥccarԥ, 0ԥdinԥ, Mahidԥ, HacÕ, Tarԥ, ùԥmsԥddin, Mԥmmԥdta÷Õ, øsrafil, A÷abala, Mԥzahir, HԥPÕd, MԥKԥrrԥm, RamazanlÕ, ùahvԥOԥd, Mԥmmԥd, Klara, Rԥúid, Paúa, XudabaxÕú, øsaq, Gülԥli, NacÕ, Sultan, Ԥlimuxtar vԥ baúqalarÕ bu mԥktԥblԥrdԥ müԥllim iúOԥmiúOԥr. AltÕPÕú-yetmiúinci illԥrdԥ rayonda tԥhsilin sԥviyyԥsi xeyli yüksԥlmiúdi. ArtÕq bu bölgԥGԥ tԥkcԥ rayonda deyil respublika sԥviy- \ԥsindԥ tԥhsilin tԥOԥblԥrinԥ cavab verԥ bilԥn müԥllimlԥr yetiú- miúdi. ùahbaba Mԥmmԥdov, øskԥndԥr Babayev, Veysԥl Axundov, NacÕ Mehdiyev, Akif HacÕzadԥ, Elza Aslanova Yԥ baúqa müԥllimlԥr “ԤPԥkdar müԥllim” adÕna layiq görülmüúdülԥr. Bu, ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayon tԥhsilinin misilsiz u÷uru demԥk idi. Dövlԥt sԥQԥdlԥrindԥ yaúadÕ÷ÕPÕz bu bölgԥnin mԥrkԥzi- nin rԥsmi adÕ 1944-cü ilԥGԥk DԥYԥçibazar, 1944-1961-ci illԥrdԥ DԥYԥçi qԥVԥEԥ, 1961-ci ildԥn 2010-cu ilԥGԥk DԥYԥçi (indiki ùabran) úԥKԥri adlandÕUÕlmÕúGÕr. 2010-cu ildԥn 74 Azԥrbaycan RespublikasÕ Prezidentinin 13.04.2010-cu il tarixli SԥUԥncamÕna ԥsasԥn bu mԥkanÕn qԥdim tarixi adÕ özü- Qԥ qaytarÕldÕ÷Õna görԥ hazÕrda ùabran adlanÕr. Keçԥn ԥsrin ԥllinci illԥrinin sonu, altÕPÕúÕncÕ illԥrinin ԥvvԥllԥrindԥ rayonda ԥhali artÕPÕ açÕq-aydÕn hiss olunurdu. Rayonun kԥndlԥrindԥ vԥ indiki ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥ- rindԥki mԥktԥblԥrdԥ yüksԥk úagird sÕxlÕ÷Õ vardÕ. Bir çox mԥk- Wԥblԥr úԥxsi evlԥrdԥ, mԥscidlԥrdԥ yerlԥúdiyinԥ görԥ tԥhsilin JԥOԥFԥkdԥ sԥviyyԥsini yüksԥltmԥk iúindԥ ciddi çԥtinlik yara- QÕrdÕ. Siniflԥr kiçik vԥ darÕsqal otaqlarda yerlԥúir, úagirdlԥr üç- üç oturma÷a mԥcbur olurdular. Sinif otaqlarÕ kiçik vԥ uy÷un- laúGÕUÕlmÕú otaqlarda yerlԥúdiyindԥn yazÕ lövhԥOԥri úagirdlԥr ԥylԥúԥn yazÕ partasÕna yaxÕn qoyuldu÷undan bu vԥziyyԥt úa- girdlԥrin yaxúÕ görmԥsini gԥOԥFԥkdԥ úübhԥ altÕna alÕrdÕ. Belԥ bir ciddi mԥqamda inzibati rayon mԥrkԥzi hesab olunan ùab- ran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥrindԥ yeni tԥOԥblԥUԥ cavab verԥn, dünya tԥhsil standartlarÕ ilԥ ayaqlaúan yeni mԥktԥb binasÕQÕn tikintisinԥ ciddi ehtiyac yaranmÕúGÕ.Zarafat deyildi belԥ bir yeni mԥktԥbin açÕlmasÕ ilԥ tԥkcԥ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥrinin deyil, ԥtraf Gülԥmli, DԥYԥçikԥnd, Sincanboyad, Surra, XԥlfԥOԥr, Düzbilici vԥ neçԥ-neçԥ belԥ kԥndlԥrimÕzin yu- xarÕ sinif úagirdlԥrinin tԥhsilԥ olan tԥOԥbatÕ ödԥnilԥFԥkdi. ùabranda tԥhsil günü-gündԥn inkiúaf edir. Bu inkiúafÕn X÷urlarÕQÕn açarÕ bizim çox bilikli vԥ savadlÕ, dünyada elmin, Wԥhsilin inkiúaf istiqamԥtini vԥ sürԥtini öz bacarÕ÷Õ vԥ mԥntiqi ilԥ qiymԥtlԥndirԥ bilԥn müԥllimlԥrimizin vԥ úagirdlԥrimizin ԥlindԥdir. Tԥhsil insandan böyük zԥhmԥt, sԥbr, yaddaú vԥ möhkԥm iradԥ tԥOԥb edԥn bir sahԥdir. 01 yanvar 2014-cü il tarixԥ ùabran rayonunda ümumtԥhsil Pԥktԥblԥrinin sayÕ 48, onlarda oxuyan úagirdlԥrin sayÕ isԥ 7643 nԥIԥr olmuúdur. 01 oktyabr 2014-cü il tarixԥ isԥ bu rԥ- Tԥm dԥyiúԥUԥk mԥktԥblԥrin sayÕ 49, úagirdlԥrin sayÕ isԥ 7525 QԥIԥr tԥúkil edib.

75 ùABRAN (KEÇMøù DԤ9Ԥdø) ùԤ+ԤR T.ABBASOV ADINA 1 SAYLI TAM ORTAMԤKTԤ%øN TARø;ø1ø VԤ5ԤQLԤ<ԤRKԤN...

55 illik bir dövrü yaúayan bu mԥktԥbin taleyi çox u÷urlu olub. Mԥn rayon tԥhsilinin aparatÕnda 40 ildԥn artÕq iúOԥmiú Pԥmur, qocaman tԥhsil iúçisi, qԥOԥm hԥYԥskarÕ vԥ mԥktԥbin Pԥzunu kimi deyԥ bilԥUԥm ki, ԥslindԥ 55 il kiçik rԥTԥm deyil. ùԥxsԥn 55 il özünü dԥrk, hԥyatda öz yerini müԥyyԥn etmԥk, bir çox çԥtinliklԥUԥ sinԥ gԥUԥUԥk öz sözünü demԥk, kimin-kim oldu÷unu sübut etmԥk üçün kifayԥt qԥGԥr orta rԥTԥmdir. Ԥ\ԥr insanÕn özünü bu yaú hԥddi ilԥ müqayisԥ etsԥk artÕq onun, XúaqlÕq vԥ gԥnclik dövrünü artÕq çoxdan yola salmÕú, orta yaú dövrünü yaúayÕb yaradan bir mԥqamda oldu÷unu görԥrik. Yԥni 55 yaúda çox ixtiraçÕlar, alimlԥr, musiqiçilԥr, müxtԥlif sԥQԥt adamlarÕ artÕq öz sözünü deyib dünyanÕn úöhtԥt kitabÕna imza atÕblar. Öz a÷ÕllarÕ, bilik vԥ bacarÕqlarÕ, cԥsarԥtlԥrinin gücü ilԥ istԥr hԥyatda, istԥrsԥ dԥ istԥdiklԥri sahԥGԥ u÷ur qazanÕb Pԥúhur olub, özlԥrinԥ ad-san qazanÕblar. Bu dԥmdԥ mԥktԥEԥ Wԥ]ԥ hԥsr etdiyim bir úeir xԥyalÕmda canlanaraq gözlԥrim önünԥ gԥOԥUԥk sanki dil açÕr:

0ԤKTԤ%øM

YazdÕn tarixini sԥn ԥllԥrinlԥ, øúinlԥ, gücünlԥ, ԥPԥllԥrinlԥ. Hüsnünԥ qoúulan nԥ÷PԥOԥrinlԥ 0ԥQԥ canÕmdan da ԥziz, mԥktԥbim, Ana kimi úԥn, gülԥrüz mԥktԥbim.

Al günԥúin úԥIԥqi var üzündԥ, QartallarÕn vüqarÕ var gözündԥ. øgidlԥrin hünԥri var sözündԥ, 0ԥQԥ canÕmdan da ԥziz, mԥktԥbim, Ana kimi úԥn, gülԥrüz mԥktԥbim. 76 6ԥn ömrümdԥԥEԥdi bir mԥúԥlsԥn, ùirin musiqisԥn, úeir- qԥ]ԥlsԥn. %ԥ]ԥkli bir gԥlin, úux bir gözԥlsԥn, 0ԥQԥ canÕmdan da ԥziz, mԥktԥbim, Ana kimi úԥn, gülԥrüz mԥktԥbim.

0ԥzunlarÕn yayÕOÕbdÕr dünyaya, 8÷urlarÕ çatÕb günԥúԥ, aya. 1ԥ qԥGԥr do÷madÕr ana balaya, 0ԥQԥ canÕmdan da ԥziz, mԥktԥbim, Ana kimi úԥn, gülԥrüz mԥktԥbim.

ùöhrԥtin yayÕOÕb sԥnin hԥr yana. 6ԥs salmÕsan bütün Azԥrbaycana, 8÷urlar qazandÕr bizim ùabrana 0ԥQԥ canÕmdan da ԥziz, mԥktԥbim, Ana kimi úԥn, gülԥrüz mԥktԥbim.

6ԥn Zakirin daim yanan çÕra÷Õ, 0ԥnbԥyi ellԥrdԥ olan bula÷Õ. Görüm azalmasÕn odu, oca÷Õ 0ԥQԥ canÕmdan da ԥziz, mԥktԥbim, Ana kimi úԥn, gülԥrüz mԥktԥbim!

55 il az vaxt deyil. Sizԥ deyim ki, 55 il 660 aydan vԥ ya Wԥqribԥn 2828 hԥftԥGԥn, yaxud 20089 gündԥn ibarԥtdir. Bu mԥktԥbin tarixini yazmaq üçün mԥn özüm canlÕ arxivԥm. Düzdür mԥn yaúadÕ÷Õm bu kiçik ömürdԥ özümün gündԥliyimi vԥ ya xatirԥ dԥftԥrimi yazmamÕúam.Bunu yazma- ma÷ÕPÕn sԥEԥbi bu olub ki, birinci Pԥnim asudԥ vaxtÕm vԥ Lúim buna yol vermԥyib. økinci bunu yazsaydÕm da onun TԥOԥm, ka÷Õ]ÕQÕ çatdÕra bilmԥzdim. Üçüncü açÕ÷ÕQÕ deyim ki, Eԥlkԥ dԥ özüm qԥsdԥn, bilԥ-bilԥ bunu yazmamÕúam. Mԥn 77 dövlԥt qullu÷u kimi çox mԥsul bir sahԥGԥ 40 ildԥn artÕq LúOԥdiyim dövrdԥ hԥmiúԥ idarԥGԥ ikinci úԥxs hesab edilmiúԥm. Bu vaxtlarda da deyilԥn tapúÕUÕqlarÕ birbaúa beynimԥ yazmÕ- úam. Rԥsmi iclas vԥ müúavirԥOԥrdԥn baúqa heç iúGԥ dԥ ciddi qeydiyat aparma÷a, yaddaú yazma÷a o qԥGԥr dԥ ehtiyacÕm olmayÕb. Ona görԥ ki, Ulu TanrÕm mԥni dünyaya gԥtirԥndԥ Eԥlkԥ dԥ a÷ÕOÕmdan, sa÷lamlÕ÷Õmdam, var-dövlԥtdԥn qabaq ma- úallah mԥQԥ güclü yaddaú verib. Ürԥyim mԥQԥ deyir ki, in- úallah sԥn qԥOԥmini itilԥyib yazma÷Õnda ol. YaddaúÕn qaynar bulaq kimi yerindԥ qaynayÕb, lazÕm olan vaxtda istԥdiyin sözün vԥ ya mԥlumatÕn “orqinalÕQÕ” sԥQԥ tapÕb gԥtirԥFԥkdir. Budur mԥktԥbin özünün dԥ arxiv sԥQԥdlԥri qaba÷ÕmdadÕr. BaúladÕ÷Õm bu kitabÕn daha canlÕ olmasÕ üçün 55 illik (vԥ ya 20089 günlük) dövrün arxivini bir-bir vԥUԥqlԥdikcԥ sanki bu Wԥhsil mԥEԥdinin hԥyat salnamԥsini mԥn dԥ onunla bԥrabԥr bir Gԥ tԥ]ԥGԥn yaúama÷a mԥcburam. HaqqÕnda kitab yazdÕ÷Õm bu mԥktԥblԥ mԥn yaxÕn qonúu- yam. 1975-ci ilԥGԥk mԥktԥbin úimal tԥUԥfindԥ, hԥmin dövrdԥn bu günԥ kimi isԥ cԥnub tԥUԥfindԥ yaúamÕúam. HԥyatÕm boyu elԥ planlaúGÕrmÕúam ki, evdԥn çÕxanda hara, hansÕ istiqamԥWԥ Yԥ ya hansÕ mԥqsԥGԥ getmԥyimdԥn aslÕ olmayaraq yolum bu sevimli tԥhsil ocagÕQÕn ya qaba÷Õndan, ya da yanÕndan düúsün. VaxtÕNԥn mԥktԥbin layihԥsini verԥnlԥr mԥktԥbin binasÕQÕ úԥKԥrin düz mԥrkԥzinԥ-gözԥJԥlimli vԥ gediú-gԥliúin gur olan bir yerindԥ salÕblar. Mԥktԥbin yerlԥúdiyi ԥrazisinin dörd WԥUԥfindԥ küçԥOԥr bir-biri ilԥ kԥsiúԥUԥk 3-4 yerdԥ 4 yol ԥPԥOԥ Jԥtirir. Bu kԥsiúPԥ nöqtԥOԥrindԥn baxdÕqda gÕrmÕ]Õ dam örtüklü bu bina uzaqdan sԥKԥr günԥúinԥ bԥnzԥ\ԥUԥk yoldan keçԥnlԥri özünԥ cԥlb edԥUԥk onlarÕn zövqünü oxúayÕr. 0ԥktԥbin fԥaliyyԥtinin bu illԥrini yazma÷a baúlayanda da- xildԥki hԥyacanÕPÕ heç cür gizlԥGԥ bilmԥdim. Bu mövzu haqqÕnda ilk sözü yazmazdan öncԥ TanrÕya úükür etdim. Ona ÷örԥ ki, 1960/1961-ci tԥdris ilindԥ 55 il bundan qabaq bu 78 Pԥktԥbin VI sinfindԥ ilk dԥrsԥ baúlayan bir mԥzuna-yԥni mԥQԥ oxudu÷u mԥktԥbin tarixini yazmaq qismԥt oldu÷u üçün bir anlÕ÷a özümü xoúEԥxt sandÕm. TanrÕya bir daha úükür etdim. Çünki mԥn uúaq olanda eúitmiúdim ki, bir udum havaya, bir qurtum suya, bir tikԥ çörԥ\ԥ vԥ bir dԥqiqԥlik ömrԥ belԥ TanrÕQÕn razÕOÕ÷Õ olmadan sahib çÕxmaq olmaz. Kim deyԥ bilԥr- di ki, 48 il ԥvvԥl mԥn kԥnd tԥVԥrrüfatÕ sahԥsinԥ iúOԥPԥk üçün Wԥyinat vԥԥmr aldÕ÷Õm halda raykomun I katibi iú istiqamԥtimi GԥyiúdirԥFԥk mԥni kԥnd tԥVԥrrüfatÕ sahԥsindԥn geri ça÷Õraraq tamamilԥ bir qeyri istehsal sahԥsinԥ tԥhsil isteminԥ iúԥ göndԥUԥFԥkdir. 0ԥktԥbin tarixini onilliklԥUԥ ayÕrdÕm ki, olmuú hadisԥ vԥ proseslԥr qarÕúÕq düúPԥsin, fikrimi oxuculara daha aydÕn çat- GÕra bilim.

1960- 1970-ci illԥr

Bu tԥhsil oca÷Õ DԥYԥçi qԥVԥEԥ istehsalat tԥlimi verԥn on- birillik mԥktԥb adÕ altÕnda 1 sentyabr 1960-cÕ ildԥn fԥaliyyԥWԥ baúladÕ. Mԥktԥbin arxivdԥn ԥldԥ etdiyim ilk ԥmr kitabÕ qarúÕm- dadÕr. Hԥmin dövrün tarixini vԥUԥqlԥyirԥm. ølk ԥmrԥ baxÕram. 1 saylÕ ԥmr mԥktԥEԥ úagird qԥbulu haqqÕndadÕr. Bu ԥmrdԥ I sinfԥ qԥbul olunanlar içԥrisindԥ tanÕGÕ÷Õm adamlardan Nü- seynbaba Fԥrmanov, Nԥsibԥ Hüseynova, Eldar Mahmudov, Yasin Teyyubov, QԥPԥr Musayeva, Almas Hüseynova, Ԥminԥ QasÕmova, Mirsԥftԥr Hüseynov, Cabir A÷amalÕyev, Kamal Yolçuyev, Bafadar KazÕmov, Sara Cabbarova, Maarifԥ ùükürova, TagÕ A÷ayev vԥ baúqalarÕQÕn adlarÕ gözümdԥn qaça bilmir.AdlarÕQÕ cԥkdiyim 14 nԥIԥrin içԥrisindԥ 6 nԥIԥr müԥl- lim adÕQÕ uca tutaraq bu gün dԥ rayonda gԥnc nԥslin tԥlim- Wԥrbiyԥsi ilԥ mԥú÷uldur.2 saylÕԥmrdԥ isԥ 6-cÕ sinfԥ yeni qԥbul olan 6 nԥIԥr úagirdin siyahÕVÕnda birinci mԥnim adÕm yazÕOÕb. +ԥOԥ 28 avqustda rayon Maarif ùöbԥsinini ԥmrilԥ mԥktԥEԥ 79 Nurulla Xԥlilov direktor tԥyin olunmuúdu. Hԥmin ilin 26 sentyabr tarixli ԥmrlԥ HԥVԥn CԥbrayÕlov vԥ Mԥryԥm ԤIԥndiye- va dԥrs hissԥ müdiri, Musa A÷ayev tԥVԥrrüfat iúOԥri üzrԥ direktor müavini tԥyin olunublar. Ba÷Õr Ԥliyev isԥ hԥrbi hazÕrlÕq müԥllimi qԥbul olunub. 1960-cÕ ilin 1 sentyabrÕndan yeni mԥktԥbin fԥaliyyԥWԥ baúlamasÕ ilԥԥlaqԥdar olaraq mԥktԥbin direktoru N.Xԥlilovun Wԥúԥbbüsü ilԥ qÕsa müddԥtdԥ mԥktԥb nԥzdindԥ mԥktԥbyanÕ internat tԥúkil olunaraq fԥaliyyԥWԥ baúlayÕb. Burada Nadir Fazilov, Tԥrlan Babayev, NiftalÕ Aúurov vԥ digԥr bacarÕqlÕ, elԥFԥ dԥ iúgüzar müԥllimlԥr tԥrbiyԥçi-müԥllim vԥzifԥsindԥ LúOԥyiblԥr. ønternata ilk mԥrhԥOԥGԥ kԥnar yaúayÕúԥrazilԥrindԥn PԥktԥEԥ tԥhsil alma÷a gԥlmiú 30 nԥIԥr úagird qԥbul olunub. OnlarÕn bütün saxlanma xԥrci dövlԥt hesabÕna ödԥnilib. 1960 –cÕ ilin 12 noyabrÕnda mԥktԥbin direktoru N.Xԥlilov BakÕúԥKԥrindԥ Azԥrbaycan Müԥllimlԥrinin dördüncü qurulta- \Õnda iútirak edib. Bu tԥdbirdԥ yaxÕndan iútirak mԥktԥb rԥhbԥ- rini daha böyük ü÷urlara sԥslԥyib. ølk tԥhsil illԥrindԥn mԥktԥEԥ rayonun qaymaqlarÕ-seçmԥ müԥllimlԥr pedoqoji iúԥ cԥlb ediliblԥr: Mariya ԤIԥndiyeva, +ԥVԥn CԥbrayÕlov, Baba Muradԥliyev, Nizamԥddin AdÕgö- ]ԥlov, Nadir Fazilov, Bԥúir ùükürov, Paúa Orucov, øsbat øsaqov, Nurbala Quliyev, Mirfԥttah Qԥdirov, Qulu Pirqu- liyev, Ba÷Õr Ԥliyev, Hüseyn Mԥqami, Gülԥhmԥd Ԥmrahov, 5ԥFԥb HacÕyev, Ramazan Hüseynov, Saprigina Valentina, Elza Aslanova, Bafadar Musayev, Pԥrviz Mԥmmԥdov, $÷abԥy Quliyev, Tubu Mԥmmԥdova, Xanbaba Mԥm- Pԥdov, Nadir Vԥliyev, Cԥmilԥ Yaqubova, Saniyԥ Cԥbra- \Õlova, Xosrov Fԥrzԥliyev, Jmulina Zinaida, Tamara Musayeva vԥ digԥr öz iúinin ustasÕ olan müԥllimlԥr. 1962-ci ilin sentyabrÕnda mԥktԥb nԥzdindԥ birillik pedaqoji kurs tԥúkil edilib. Bu kurs rayonun kԥnd mԥktԥblԥrindԥ sinif müԥllimlԥrinԥ olan ciddi ehtiyacÕ ödԥPԥk üçün tԥúkil 80 olunmuúdu. Bԥúir ùükürov, A÷abԥy Quliyev, Nurulla Xԥlilov, Mirfԥttah Qԥdirov, RԥFԥb HacÕyev, ùԥfiqԥ Mԥmmԥdova kursun müԥllimlԥri tԥyin olunublar. ArtÕq 1963-cü ilin sentyabrÕn 10-dan mԥktԥbdԥ daimi Iԥaliyyԥt göstԥUԥn radio qovúD÷ÕQÕn 9 nԥIԥrdԥn ibarԥt (Paúa Orucov-redaktor, Bԥúir ùükürov, A÷abԥy Quliyev, vԥ baúaqlarÕ) redaksiya heyԥti tԥsdiq olunub.Bu heyԥt 3 dԥIԥGԥn 20 dԥqiqԥ olmaqla gündԥ 1 saat verliú vermԥli idi. 1963/1964-cü ildԥԥsas mԥktԥbin binasÕQÕn yanÕnda ibtidai siniflԥr üçün yardÕmçÕ binanÕn tikintisi mԥVԥOԥsi hԥll olunub. Bu mԥqsԥdlԥ layihԥ-smeta sԥQԥdlԥrinin hazÕrlanmasÕ vԥ tԥsdiq edilmԥsindԥn ötrü mԥktԥbin direktoru N.Xԥlilov, müԥllimlԥr- Gԥn Q.Pirquliyev, Paúa Orucov dԥIԥOԥrlԥ BakÕ úԥKԥrinԥ ezam edilib. Nԥticԥ alÕQÕb vԥ bu gün dԥ hԥmin illԥrin yadigarÕ olan Kԥmin tikili sanki mԥktԥbin ԥsas binasÕQÕ tamamlayÕb vԥ ona xüsusi bir yaraúÕq verib. Bu illԥrdԥ mԥktԥbdԥ olduqca zԥngin ԥyani vԥ texniki Yԥsaitlԥrlԥ tԥchiz edilmiú fizika vԥ kimya labaratoriyalarÕ Iԥaliyyԥt göstԥrmԥ\ԥ baúlayÕb. Mԥktԥbdԥ hԥr il fԥnn olimpia- dalarÕ keçirilmԥsi bir ԥQԥQԥvi hal almÕúGÕ. Riyaziyyatdan, fizika vԥ kimyadan, elԥFԥ dԥ digԥr fԥnnlԥrdԥn rayon vԥ respublika olimpiadalarÕnda iútirak edԥn mԥktԥbin úagirdlԥri yaxúÕ nԥticԥ- Oԥr qazanma÷a nail olub. 1964/1965-ci tԥdris ilindԥn baúlayaraq mԥktԥbdԥ rԥhbԥr kadr dԥyiúiliklԥri edilib. Baba Muradԥliyev, Nizamԥddin AdÕgözԥlov, Nadir Fazilov mԥktԥb direktorunun müavinlԥri, Qulu Pirquluyev istehalat tԥlimi üzrԥ, A÷acamal Fԥttahov isԥ WԥVԥrrüfat iúOԥri üzrԥ direktor müavini vԥzifԥOԥrini icra ediblԥr. +ԥmin illԥrdԥ mԥktԥbdԥúagirdlԥUԥ peúԥOԥrin öyrԥnilmԥsi- Qԥ ayrÕca diqqԥt verilib. Xüsusilԥ dülgԥrlik, xalçaçÕOÕq, tԥUԥ- Yԥzçi mexanizator, dԥrziçilik vԥ digԥr peúԥOԥrinin öyrԥnil- Pԥsini müԥyyԥn etmԥk üçün imtahan komissiyasÕ yaradÕOÕb. +ԥr bir úagird qiymԥt almaqdan ötrü peúԥkarlar qarúÕVÕnda 81 mütlԥq imtahan vermԥli idi. 1965-ci idԥn Xanbaba Mԥmmԥdov mԥktԥEԥ direktor Wԥyin edilib. O, 1966-cÕ ilin iyuluna kimi bu vԥzifԥGԥ iúOԥyib. 1965-ci ilin yanvar ayÕndan mԥktԥbdԥ günü uzadÕlmÕú qruplar tԥúkil edilib. Bu qruplarda úagirdlԥrin istirahԥt etmԥk, yatmaq mԥVԥOԥri ilԥ yanaúÕ gündԥ bir dԥIԥ yemԥklԥ tԥmin etmԥk mԥVԥOԥsi dԥ qarúÕya mԥqsԥd qoyulub. 1965-ci ilin fevral ayÕndan baúlayaraq mԥktԥbin bԥdii WԥrtibatÕ sahԥsindԥ bir sÕra u÷urlu addÕmlar atÕOÕb. Bu mԥqsԥdlԥ Pԥktԥbdԥ bir sÕra yeni guúԥOԥr tԥúkil olunub. Bunlardan dostluq, idman, qÕrmÕ]Õ aypara, kosmos vԥ mԥktԥbin fԥxrlԥri guúԥOԥrini götԥrmԥk olar. 1968-ci ilin 25 sentyabrÕndan xüsusi orta tԥhsilli, ehtiy- yatda olan zabit Sԥdulla QasÕmov mԥktԥEԥ hԥrbi rԥhbԥr tԥyin edilib. Bununla bu mԥktԥbin úagirdlԥrinin hԥrbi vԥWԥnpԥrvԥrlik sahԥsindԥki gԥOԥFԥk saysÕz u÷urlarÕQÕn bünövrԥsinin qoyulmasÕ üçün layiqli kadr mԥVԥOԥsi hԥll olunub. 0ԥktԥbin fԥaliyyԥWԥ baúladÕ÷Õ bu ilk onillikdԥ bir-birinin ardÕnca yeni müԥllimlԥr dԥstԥsi mԥktԥEԥ axÕn edib. Yeni-yeni kadr tԥminatÕ mԥktԥbdԥ tԥdrisin keyfiyyԥtinԥ yeni bir abÕ hava Jԥtirib. ùԥfiqԥ Qԥniyeva, GilԥbatÕn Eyyubova, Güllü Mirzԥ- yeva, Mariya Platnikova, Sԥdri Mԥmmԥdov, Tԥrlan Babayev, Ԥmirxan Qԥribov, Svetlana Nazarenko, Emma Ԥliyeva, Firԥngiz øsmayÕlova, Sitarԥ A÷ayeva vԥ onlarca bu tԥhsil oca÷Õna pedaqoji iúԥ cԥlb edilmiú baúqa müԥllimlԥr öz nümunԥvi iúOԥri ilԥ mԥktԥbin nüfuzunu daha da yüksԥOԥUԥ qaldÕrma÷a nail olublar. ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayonunun tarixinԥ öz xeyixah ԥPԥllԥri ilԥ adÕQÕ yazmÕú tarix müԥllimi NiftalÕ $úurov 40 il komsomol, sovet, partiya tԥúkilatlarÕnda (6 rayonda I vԥ II katib vԥzifԥOԥrindԥ çalÕúÕb) iúOԥdikdԥn sonra müԥllim peúԥsinԥ qayÕtma÷a üstünlük vermiúdi. 1965-1970-ci illԥrdԥ o, 5-ildԥn artÕq mԥktԥbyanÕ internatda tԥrbiyԥçi müԥllim vԥzifԥsindԥ 82 çalÕúPÕúGÕ.NiftalÕ müԥllimin internatda yaúayan úagirdlԥrlԥ xoú ünsiyyԥti, mehriban rԥftarÕ, sԥbri, möhkԥm iradԥsi, böyük pedaqoji ustalÕ÷Õ o vaxtlarda bu tԥhsil oca÷Õnda iúOԥ\ԥn müԥllimlԥr vԥ oxuyan úagirdlԥr üçün böyük bir mԥktԥb idi. 1966-cÕ ildԥ mԥktԥb úagirdlԥrinin dünya görüúünü, elԥFԥ Gԥ ideya-siyasi tԥrbiyԥsini yüksԥltmԥk, onlarÕn elmԥ mara÷ÕQÕ artÕrmaq mԥqsԥdilԥ mԥktԥb direktorunun ԥmrilԥ “Hԥr úeyi bil- Pԥk istԥ\ԥnlԥr” vԥ “Beynԥlmilԥl dostluq klubu “ tԥúkil olunur. 0ԥktԥb radio qovúD÷Õ vasitԥsilԥ “Dünya hԥftԥԥrzindԥ” seriya- VÕndan xԥEԥrlԥr veriliúi tԥúkil edilir. Bütün fԥnn müԥllimlԥri vԥ úagirdlԥr bu klublarda fԥallÕq göstԥriblԥr. 0ԥktԥbin co÷rafiya müԥllimi Baba Muradԥliyev 18 dekabr 1970-ci ildԥ SSRø Co÷rafiya Cԥmiyyԥtinin V qurultayÕnda Lútirak etmԥk üçün 8 gün müddԥtinԥ Leninqrad úԥKԥrinԥ ezam olunub.

1971-1980-cÕ illԥr

Bu dövrdԥ mԥktԥbin direktoru vԥzifԥsindԥ 1971-ci ildԥn 1978-ci ilin yanvar ayÕna kimi Nurulla Xԥlilov iúOԥmiúdi. 1978-ci ilin fevral ayÕQÕn 22-dԥn isԥ RTù-dԥ metodist iúOԥmiú ali tԥhsilli tarix müԥllimi Ԥmirxan Qԥribov mԥktԥEԥ yeni direktor tԥyin olunub. Bu tԥyinatdan ԥvvԥl hԥOԥ 1971-ci ilin sentyabrÕn 1-dԥn A÷abԥy Quliyev direktor müavini, 1973-cü ilin 20 sentyabrÕndan Vaqif Fԥrmanov, 1974-cü ilin may ayÕQÕn 5-dԥn isԥ Rԥsul Mirzԥúԥrifov mԥktԥEԥ tԥlim-tԥrbiyԥ LúOԥri üzrԥ direktor müavinlԥri tԥyin edilmiúdilԥr. Bu onillikdԥ mԥktԥbin yeni müԥllim kadrlarÕ ilԥ tԥminatÕn- da böyük irԥlilԥyiú nԥ]ԥUԥ çarpÕb.1971-ci ildԥ A÷arԥhim Beydullayev, Serafima Aslanova, Mahirԥ Xԥlilova, ԤOԥsgԥr Musayev, øbrahim A÷ayev, Zahid Cabbarov, Adil A÷ayev kimi yeni müԥllimlԥr iúԥ baúlayÕb. 1972-ci ildԥ NabatxanÕm Muradova, XanÕm Cavadova, Xuraman Pirquliyeva, ԤOԥddin 83 Ԥlicanov, 1973-cü ildԥ Xԥdicԥ Mԥmmԥdova,Faina Kԥrimova, 1974-cü ildԥ ùirin MԥKԥrrԥmov, 1975-ci ildԥ isԥ Zabitԥ 0ԥmmԥdova kimi yeni müԥllimlԥrin iúԥ baúlamasÕ bu mԥktԥb- Gԥ tԥhsilin gԥOԥFԥk u÷urlarÕndan xԥEԥr verib. Bu onillikdԥ Pԥktԥbdԥúagirdlԥrin sayÕQÕn ildԥn ilԥ artmasÕ nԥticԥsindԥ yeni siniflԥrin açÕlmasÕ müԥllim kadrlarÕna ehtiyacÕ daha da artÕUÕb. 1976-cÕ ildԥ Nԥzakԥt Qoúqarova, Gülarԥ Rԥhimova, Fԥxrԥndԥ Cabbarova, Sona Muradova, 1977-ci ildԥ Madlina Danilova, GülxanÕm MԥGԥtova, Gülçöhrԥ Sԥlimova, 1978-ci ildԥ Lalԥ $÷ayarova, HԥWԥPúah Osmanov, Xumar øsmayilova, vԥ baúqalarÕ kimi gԥnc vԥ yaúOÕ müԥllimlԥr mԥktԥEԥ yeni pedaqoji Lúԥ qԥbul olunublar. 1977-ci ildԥ illik yekun qiymԥtlԥri “ԥla” olub nümunԥvi davranÕúa malik olduqlarÕna görԥ ølqar Osmanov, Mԥtanԥt ùükürova, Nazilԥ HԥWԥmova vԥ SaprÕkin Sergey IX sinfi Iԥrqlԥnmԥúԥhadԥtnamԥsi ilԥ bitirir. 01 dekabr 1978-ci ildԥn mԥktԥbdԥ yaradÕlmÕú günü uzadÕl- PÕú qruplarÕn úagirdlԥrinԥ dövlԥt hesabÕna isti yemԥk verilmԥsi Lúi nümunԥvi qaydada tam tԥúkil olunub baúa çatÕb. 1979-cu ilin sentyabr-oktyabr aylarÕnda gԥnc mütԥ[ԥssis- Oԥrdԥn øradԥ A÷ayeva, Ԥbülfԥrz Heydԥrov vԥ baúqalarÕ mԥk- WԥEԥ iúԥ qԥbul olunublar. 16 oktyabr 1979-cu il tarixdԥ mԥktԥb úagirdlԥrinin dövlԥt hesabÕna pulsuz dԥrsliklԥrlԥ tԥminatÕ prosesi tam baúa çatÕb. Azԥrbaycan RespublikasÕ Maarif Nazirliyinin 13 mart 1980-cÕ il tarixli 148 saylÕԥmrilԥ mԥktԥbin direktoru Qԥribov Ԥmirxan 24-31 mart 1980-cÕ il tarixdԥ SSRø Xalq TԥVԥrrüfatÕ nailiyyԥt- Oԥri sԥrgisindԥ iútirak etmԥk üçün Moskva úԥKԥrinԥ ezam edilib. 1980-cÕ ilin avqust-noyabr aylarÕnda yeni müԥllimlԥr dԥs- Wԥsi mԥktԥEԥ pedaqoji iúԥ qԥbul edilib. Bunlar Rafiq Hüsey- nov, SԥltԥQԥt Ԥhmԥdova, Mԥ]ԥԤliyeva, Nikolay Yekanov, Sofiya-Kosmar-Mavlyanova, Sԥlimԥ Mԥmmԥdova, Muradxan 84 6ԥIԥUԥliyev vԥ baúqalarÕ olub. Azԥrbaycan RespublikasÕ Maarif Nazirliyinin 29.04.1980- FÕ il tarixli 93 saylÕ ԥmrinԥ ԥasԥn úagirdlԥrin avtomobil iúi peúԥsi 15 noyabr 1980-cÕ il tarixdԥn tԥdris istehsalat kombi- natÕndan alÕQÕb mԥktԥEԥ verilib.

1981-1990-cÕ illԥr

27 aprel 1981-ci ildԥ mԥktԥbin “Bala Qartal”hԥrbi idman oyunu komandasÕ rayon mԥktԥblilԥri arasÕnda birinci yeri tutdu÷una görԥ hԥmin komanda respublika yarÕúlarÕnda iútirak etmԥk üçün A÷daú úԥKԥrinԥ ezam olunub. Orada keçirilԥn “Orlyonok” respublika hԥrbi idman oyunu yarÕúlarÕnda mԥktԥb komandasÕ 3-cü yeri tutub.Bu mԥqsԥdlԥ mԥktԥbin hԥrbi müԥl- limi Sԥdulla QasÕmova vԥ 11 nԥIԥr komanda üzvünԥ mԥktԥb direktorunun ԥmrilԥ tԥúԥkkür elan olunub. Bu onilliyin ԥvvԥllԥrindԥ Ԥmirxan Qԥribov mԥktԥbin direktoru, Nizamԥddin Orucov, Gülԥhmԥd Ԥmrahov, Nadir 9ԥliyev, Gülbala Xalisov isԥ direktorun mavinlԥri idi. 0ԥktԥbin müԥllim kadrÕna olan ehtiyacÕ ildԥn-ilԥ yaxúÕla- úÕb. 1981-ci ildԥ Larisa Kԥrimova, Hikmԥt Paúayev, Dilbԥr Pirquliyeva, Hicrԥt RԥFԥbova, Gennadi Akubinin, ùԥfiqԥ 6ԥIԥrova, Çimnaz Yolçuyeva, QԥPԥr Musayeva, 1983-cü ildԥ Maya Mԥmmԥdova, Töfԥ ZԥNԥriyayeva, Fatma Cԥlilova, Bԥs- xanÕm Mԥcidova, 1984-cü ildԥ Nԥsibԥ Hüseynova, ùԥIԥq Fazilova, Elmira Fԥrhadova, Zakir SԥIԥUԥliyev mԥktԥEԥ müԥl- lim kimi iúOԥPԥ\ԥ gԥliblԥr. 28 oktyabr 1984-cü ildԥ Azԥrbaycan RespublikasÕ Maarif Nazirliyinin ԥmrinԥԥsasԥn T.Abbasov adÕna mԥktԥbin nԥzdin- Gԥ mԥktԥblԥrarasÕ mԥntԥTԥ metodbirlԥúPԥOԥri tԥúkil olunub. 16 bölmԥ üzrԥ yaradÕlmÕú bu mԥntԥTԥ metodbirlԥúPԥsinԥ rayonun 40 ümumtԥhsil mԥktԥbi, o cümlԥGԥn 8 ibtidai, 16 8-illik, 16 orta mԥktԥbi cԥlb olunub. 85 1985-ci ildԥ Karina Pivovarskaya, Sevinc Xԥlilova, Nadir 4ԥribov, 1986-1987-ci illԥrdԥ Mԥhbubԥ Mԥmmԥdova, Sevinc Süleymanova, Xalidԥ Abbasova, Sԥlimԥøbrahimova, Hikmԥt Na÷GÕyev, Mariya DrÕnkina vԥ baúqalarÕ mԥktԥEԥ yeni müԥl- lim tԥyin edilib. Bütün bu tԥyinatlar mԥktԥbin yeni ixtisaslÕ müԥllim kadrlarÕ ilԥ tԥmin edilmԥsi iúini xeyli yaxúÕlaúGÕUÕb. 23 may 1986-cÕ ildԥ DԥYԥçi úԥKԥr 2 saylÕ orta mԥktԥbin ali Wԥhsilli riyaziyyat müԥllimi Ԥziza÷a Ԥzizov mԥktԥbin yeni direktoru tԥyin edilib. 22 avqust 1987-ci ildԥ 1964-cü ildԥ pedoqoji fԥaliyyԥWԥ baúlamÕú, ali tԥhsilli biologiya müԥllimi Sabir A÷arzayev isԥ PԥktԥEԥ tԥlim-tԥrbiyԥ iúOԥri üzrԥ direktor müavini vԥzifԥsinԥ köçürülüb.

1990-2000-ci illԥr

31 mart 1991-ci ildԥ Sülhiyyԥ Hԥbibova mԥktԥbdԥnkԥnar LúOԥr üzrԥ tԥúkilatçÕ tԥyin edilsԥ dԥ o ԥvvԥlki iúinԥ qayÕtma÷a üstünlük verib. 1 sentyabr 1993-cü il tarixdԥn mԥktԥbin kimya müԥllimi Rafiq SԥIԥUԥliyev irԥli çԥkilԥUԥk hԥmin vԥzifԥ\ԥ tԥyin edilib. ArtÕq bu illԥrdԥ mԥktԥEԥ rԥhbԥrlik ԤԤzizov (direktor), S.A÷arzayev vԥ N.Vԥliyev (tԥlim-tԥrbiyԥ iúOԥri üzrԥ direktor müavinlԥri) tԥUԥfindԥn hԥyata keçirilib. 0ԥktԥbin yeni pedaqoji kadrlarla tԥminatÕ bu onillikdԥ dԥ respublika Tԥhsil Nazirliyi vԥ rayon Tԥhsil ùöbԥsi tԥUԥfindԥn yaxúÕ tԥúkil edilib. BakÕ, SumqayÕt vԥ respublikanÕn ayrÕ-ayrÕ úԥKԥr vԥ rayonlarÕndan tԥyinatla 3 il müddԥtinԥ mԥktԥEԥ iúOԥ- Pԥ\ԥ gԥOԥn müԥllim kadrlarÕ tԥyinat müddԥtini baúa vurduqdan sonra öz daimi yaúayÕú yerlԥrinԥ çÕ[Õb getdiklԥrinԥ görԥ Pԥktԥb kollektivi ildԥn-ilԥ yerli kadrlar hesabÕna möhkԥmlԥ- nib. Pedaqoji iúGԥ çalÕúmaq üçün 1990-cÕ ildԥøslam Fԥttahov, øbrahim A÷ayev, 1991-ci ildԥ isԥ Hԥnifԥ Hüseynova mԥktԥEԥ müԥllim tԥyin edilib. 86 20 aprel 1992-ci ildԥ mԥktԥb direktorunun 107 nömrԥli ԥmrilԥ 1 yanvar 1992-ci il tarixdԥn mԥktԥbin müԥllimlԥri Nadir Qԥribova, Mariya ԤIԥndiyevaya, Zoya Vԥliyevaya, Reyhan CԥbrayÕlovaya, HԥVԥn CԥbrayÕlova, Nadir Vԥliyevԥ vԥ Mariya Filippovaya metodist müԥllim adÕ verilib. 0ԥktԥbin ixtiaslÕ müԥllim kadrlarÕ ilԥ tԥminatÕ öz ahԥngi ilԥ davam edib: 1993-cü ildԥ Ramazan Hüseynov, Arzu Mԥm- Pԥdova, QÕzqayÕt Seyidԥhmԥdova, øradԥ A÷ayeva, Ofelya $÷arzayeva, Ԥrkinaz Na÷Õyeva, 1994-cü ildԥ Kԥmalԥ Ba÷Õrova, Rԥsmiyyԥ SadÕqova, Yeganԥ Pirquluyeva, Tԥranԥ )ԥrmanova, Nahidԥ CԥbrayÕlova, 1995-ci ildԥ Zenfira Hüseynova, GülbacÕ Babayeva, ølhamԥ Kԥrimova, Fԥridԥ 6ԥlimova, Rԥna Bԥúirova, 1996-cÕ ildԥ ùԥIԥq Aslanova, Mehriban FԥWԥliyeva, Xԥdicԥ Aúurova, Hicrԥt RԥFԥbova Pԥktԥbdԥ pedaqoji iúԥ cԥlb olunublar. 1995/1996-cÕ dԥrs ilindԥ mԥktԥbdԥ úagirdlԥrin vԥWԥnpԥr- Yԥrlik tԥrbiyԥsini daha da güclԥndirmԥk mԥqsԥdilԥ rayon mԥk- Wԥblilԥri arasÕnda mԥktԥbin komandasÕ “ùahin” hԥrbi idman oyunlarÕnda rayon çempionu adÕQÕ almÕú, respublika final oyunlarÕnda isԥ mükafata layiq yer tutmuúdu. Bu mԥqsԥdlԥ Pԥktԥb direktorunun ԥmrilԥ mԥktԥbin hԥrbi rԥhbԥri Sԥdulla QasÕmova vԥ úahinlԥr dԥstԥsinin 19 üzvünԥ tԥúԥkkür elan edilmiúdi. +ԥmin dԥrs ilinin sonunda mԥktԥbin IX sinfini bitirԥn 8 QԥIԥr úagirdԥ fԥrqlԥnmԥ úԥhadԥtnamԥsi verilib. Orta mԥktԥbi ԥla qiymԥtlԥrlԥ baúa vurduqlarÕ üçün XI sinifi bitirmiú Afԥt Ԥhmԥdova, RahibԥԤkbԥrova vԥ Anar A÷ayev isԥ fԥrqlԥnmԥ attestatÕ alÕb. 1 sentyabr 1997-ci ildԥ Maya Mԥmmԥdova mԥktԥEԥ praktik psixoloq tԥyin edilib. Azԥrbaycan RespublikasÕ Tԥhsil Nazirliyinin 27.01.1997- ci il tarixli 52 saylÕԥmrilԥ tԥsdiq edilmiú ԥsasnamԥ\ԥ uy÷un olaraq 1998-ci ilin mart ayÕnda mԥktԥbin pedaqoji iúçilԥrinin 87 attestasiyasÕ keçirilib. 16 sentyabr 1998-ci il vԥziyyԥtinԥ mԥktԥEԥ rԥhbԥrlk DúD÷ÕdakÕ iúçilԥr tԥUԥfindԥn hԥyata keçirilib: Mԥktԥbin diretoru Ԥziza÷a Ԥzizov, direktorun tԥlim-tԥrbiyԥ iúOԥri üzrԥ birinci müavini Rafiq SԥIԥUԥliyev, ikinci müavin Rauf Bԥbirov, sinifdԥn xaric vԥ mԥktԥbdԥnkԥnar iúOԥr üzrԥ müavin Rԥsul Mirzԥúԥrifov . 1997/1998-ci dԥrs ilinin yekununda bütün fԥnnlԥrdԥn ³ԥla” qiymԥtlԥr aldÕ÷Õna, respublika müsabiqԥOԥrindԥ yüksԥk QԥticԥOԥr göstԥrdiyinԥ, rayon olimpiadalarÕQÕn qalibi olduqlarÕ- na, mԥktԥbin ictimai hԥyatÕnda xüsusi fԥallÕq göstԥrdiklԥrinԥ görԥ mԥktԥbin XI sinif úagirdlԥri ølkin Orucov, Ziya Sԥlimov, Xumar Hԥmidova, Anar Mövlanquliyev mԥktԥbi fԥrqlԥnmԥ attestatÕ ilԥ bitirib. 0ԥktԥbdԥ hԥrbi vԥWԥnpԥrvԥrlik tԥrbiyԥsi yüksԥk sԥviyyԥGԥ quruldu÷una görԥ 1999-cu ilin mart ayÕnda rayon mԥktԥblilԥri arasÕnda keçirilԥn “ùahin” hԥrbi idman oyunu yarÕúlarÕnda Pԥktԥbin komandasÕ birinci yeri tutub. 0ԥktԥbin pedaqoji úurasÕQÕn 17 iyun 1999-cu il tarixli 8 saylÕ qԥrarÕna ԥsasԥn Sevinc Mustafayeva vԥùԥlalԥ Salmanova orta mԥktԥbi bitirmԥk haqqÕnda fԥrqlԥnmԥ attestatÕ alÕb. 0ԥktԥbin III sinif úagirdi Mahir HacÕyev úahmat üzrԥ rayon birinciliyindԥ böyüklԥr arasÕnda keçirilԥn yarÕúda I yeri tutub. ødmanÕn müxtԥlif növlԥri üzrԥ rayon , zona vԥ respublika yarÕúlarÕnda mԥktԥbin úagirdlԥri xüsusi fԥallÕq göstԥrib.VIII sinif úagirdi Teyfur Mԥmmԥdov Azԥrbaycan çempionatÕnda III yeri tutaraq yaúÕl kԥPԥr alÕb.Hԥmin idmançÕ úagird 27 mart 2000-ci il tarixdԥ isԥ SumqayÕt úԥKԥrindԥ keçirilԥn çem- pionatda I yeri tutub. 0ԥktԥbin VIII sinif úagirdi Hidayԥt QasÕmov 1999-cu ildԥ karate üzrԥ Azԥrbaycan çempionatÕnda III yer, SumqayÕt úԥKԥr Yԥ DԥYԥçi rayon çempionatlarÕnda isԥ I vԥ II yerԥ sahib olub. 88 Yenԥ dԥ VIII sinif úagirdi Elúԥn QasÕmov karate üzrԥ ;Õrdalanda keçirilԥn fedarasiya yarÕúÕnda I yerԥ layiq görülüb. 0ԥktԥbin VII sinif úagirdi Etibar Hüseynov DԥYԥçi úԥKԥrindԥ sambo üzrԥ keçirilԥn zona yarÕúÕnda I yeri tutub. Bütün bu yarÕúlarÕn nԥticԥsi fԥxri fԥrmanlarla vԥ qiymԥtli KԥdiyԥOԥrlԥ mükafatlandÕUÕOÕb. 2000-ci ilin aprel ayÕnda keçirilԥn “ùahin” hԥrbi idman oyununda mԥktԥbin komandasÕ rayon mԥktԥblilԥri araÕnda keçirilԥn yarÕúda I yerԥ layiq görülüb. 0ԥktԥbdԥ kadr siyasԥtini dövlԥtin tԥOԥblԥri sԥviyyԥsinԥ çatdÕrmaq, onu yerli kadrlar hesabÕna möhkԥmlԥndirmԥk vԥ daha da yaxúÕlaúGÕrmaq mԥqsԥdilԥ 1997-ci ildԥ Gülnarԥ Muradova, Almaz A÷asÕyeva, ԤIúan Mԥmmԥdova, Kifayԥt Bulatova, Nigar Allahverdiyeva, 1999-cu ildԥ Nԥzakԥt Balabԥyova, Dürdanԥøskԥndԥrova, Raziyyԥùükürova, Bahar Qurbanova, Ramilԥ Ba÷Õrova, 2000-ci ildԥ Qԥrib Mԥmmԥdov Yԥ Yԥhya Nuúiyev, Sevda Mԥmmԥdova, Bԥúarԥt Hԥmidova vԥ baúqalarÕ mԥktԥEԥ ixtisasÕ üzrԥ müԥllim tԥyin olunublar.

2001-2010-cu illԥr

2001-ci ilin 1 sentyabr vԥziyyԥtinԥ bu mԥktԥEԥ rԥhbԥrlik Yԥ idarԥedicilik funksiyasÕ mԥktԥbin direktoru Ԥziza÷a Ԥzizov, tԥlim-tԥrbiyԥ iúOԥri üzrԥ direktor müavinlԥri Rafiq 6ԥIԥUԥliyev vԥ Rauf Bԥbirov, tԥúkilatçÕ Rԥsul Mirzԥúԥrifov, Kԥrbi rԥhbԥr Sԥdulla QasÕmov, psixoloq Maya Mԥmmԥdova WԥUԥfindԥn hԥyata keçirilib. 12 dekabr 2001-ci il tarixdԥn mԥktԥEԥ ali tԥhsilli dil- ԥGԥbiyyat müԥllimi, ԥvvԥllԥr ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr 3 saylÕԥsas mԥktԥbdԥ tԥlim-tԥrbiyԥ iúOԥri üzrԥ direktor müavini LúOԥmiú Maarifԥùükürova direktor tԥyin edilib. Bu dövrdԥn Gԥ mԥktԥbdԥ tԥhsilin mԥzmununu, tԥlim metodlarÕQÕ tԥkmil- Oԥúdirmԥk, dԥrsin keyfiyyԥtini daha da yüksԥltmԥk, úagirdlԥUԥ 89 elmlԥrin ԥsaslarÕ üzrԥ möhkԥm bilik vermԥk u÷runda daha mükԥmmԥl vԥ ardÕFÕl iú aparÕlma÷a baúlanÕOÕb. 2 yanvar 2002-ci il tarixdԥn 9 oktyabr 2002-ci il tarixԥ kimi mԥktԥbin tԥVԥrrüfat iúOԥri üzrԥ direktor müavini vԥzifԥsini Elxan Dadaúov aparÕb.Hԥmin ilin oktyabr ayÕndan 2004-cü ilin 10 fevralÕna kimi isԥ bu vԥzifԥ ùÕ[ԥli Ԥliyev tԥUԥfindԥn icra olunub. 4 fevral 2002-ci il tarixdԥn Rԥna Orucova mԥktԥEԥ WԥúkilatçÕ vԥzifԥsinԥ qԥbul edilib. 6-10 may 2002-ci il tarixdԥ mԥktԥbin qabaqcÕl kimya müԥllimi Rafiq SԥIԥUԥliyev BakÕ úԥKԥrindԥ “ølin müԥllimi” müsabiqԥsinԥGԥ iútirak edib. 15 sentyabr 2004-cü il tarixdԥn mԥktԥbin ali tԥhsilli kimya müԥllimi Qԥrib Mԥmmԥdov bu nüfuzlu tԥhsil oca÷Õna tԥlim- Wԥrbiyԥ iúOԥri üzrԥ direktor müavini vԥzifԥsinԥ qԥbul edilib. +ԥmin tarixdԥn ikinci direktor müavini Rauf Bԥbirov vԥzifԥ- sindԥn azad olunaraq mԥktԥbdԥ riyaziyyat müԥllimi, Rԥna Orucova isԥ tԥrbiyԥ iúOԥri üzrԥ direktor müavini vԥzifԥsindԥn azad olunaraq mԥktԥbdԥ tarix müԥllimi saxlanÕOÕb.Kifayԥt Bulatova isԥ tԥlim-tԥrbiyԥ iúOԥri üzrԥ mԥktԥb direktorunun ikinci müavini vԥzifԥsinԥ keçirilib. 15 sentyabr 2005-ci il tarixdԥn Qԥrib Mԥmmԥdov verdiyi ԥrizԥsinԥԥsasԥn mԥktԥb direktorunun tԥlim-tԥrbiyԥ iúOԥri üzrԥ müavini vԥzifԥsindԥn azad olunaraq mԥktԥbdԥ kimya müԥllimi saxlanÕOÕb.Mԥktԥb direktorunun ԥmrilԥ bundan ԥvvԥl mԥktԥbdԥ riyaziyyat müԥllimi iúOԥmiú Rauf Bԥbirov mԥktԥbin tԥlim- Wԥrbiyԥ iúOԥri üzrԥ direktor müavini tԥyin olunub. 2007-ci ilin mart ayÕQÕn 14-dԥ Azԥrbaycan RespublikasÕ- QÕn sabiq tԥhsil naziri Misir Mԥrdanov ùabran (keçmiú 'ԥYԥçi) rayonuna sԥIԥr edib. O, hԥmin gün ùabran (keçmiú 'ԥYԥçi) úԥKԥr 2 vԥ 3 saylÕԥsas, 1 vԥ 2 saylÕ orta mԥktԥblԥrdԥ olub.Misir müԥllim oldu÷u mԥktԥblԥrdԥ, o cümlԥGԥn ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr 1 saylÕ orta mԥktԥbin bina úԥraiti vԥ 90 mövcud maddi texniki bazasÕ ilԥúԥxsԥn maraqlanÕb. Müԥllim Yԥ úagirdlԥrlԥ úirin maraqlÕ söhbԥtlԥr edib. Mԥktԥbdԥ bir-bir siniflԥUԥ daxil olaraq dԥrslԥri dinlԥyib. ùagirdlԥUԥ keçilԥn mövzulara uy÷un suallar verib. Mԥktԥb kitabxanasÕQÕn, orada saxlanÕlan kitablarÕn vԥziyyԥtini öyrԥnib. ødman vԥ akt zalÕna baxÕb, komputer kabinetinԥ gedԥUԥk onlardan necԥ istifadԥ Yԥziyyԥti ilԥ yaxÕndan maraqlanÕb. NԥticԥGԥ söhbԥt zamanÕ Pԥktԥbdԥ tԥdrisin vԥ maddi-texniki bazanÕn yaxúÕ vԥ pis FԥKԥtlԥrinԥ toxunaraq öz tövsiyyԥOԥrini verib. Bu barԥGԥ hԥmin dövrdԥ mԥktԥbin direktoru iúOԥmiú Maarifԥ ùükürova söhbԥt zamanÕ belԥ deyir: “Hörmԥtli nazirimiz Misir müԥllim ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr 1 saylÕ orta mԥktԥbdԥki görüúGԥ pedaqoji kollektivin iúindԥn çox razÕ qaldÕ. Ona görԥ nazirliyin Yԥsaiti hesabÕna mԥktԥbin binasÕQÕԥsaslÕ tԥmir olunaca÷Õna söz verdi. Tԥmir iúinԥ 2008-ci ilin may-avqust aylarÕnda baúlanÕldÕ. 1 sentyabr 2008-ci ildԥ baúdan-aya÷a ԥsaslÕ tԥmirdԥn çÕxmÕú Pԥktԥbin açÕOÕúÕ oldu. AçÕOÕúda rayon øcra Hakimiyyԥtinin baúoÕVÕ N.Novruzov vԥ Milli Mԥclisin deputatÕ T.Süleymanov da iútirak etdilԥr.” 2007-ci ildԥ mԥktԥbin qarúÕVÕnda bu tԥdris oca÷ÕQÕn inter- yerinԥ xüsusi gözԥllik verԥn baralyefi vԥ DԥGԥ Qorqud komp- leksi istifadԥ\ԥ verildi. Bu da úagirdlԥrin úüurunda milli mԥQԥ- vi dԥ\ԥrlԥrimizin formalaúmasÕna misilsiz dԥUԥFԥGԥ kömԥk etdi. 1 oktyabr 2007-ci il tarixdԥԥrizԥsinԥԥasԥn Arzu Haciyeva Pԥktԥbin tԥrbiyԥ iúOԥri üzrԥ direktor müavini vԥzifԥsindԥn azad olunaraq mԥktԥbdԥ Azԥrbaycan dili vԥ ԥGԥbiyyatÕ müԥllimi saxlanÕldÕ. Bu vԥzifԥ\ԥ mԥktԥbin ali tԥhsilli biologiya müԥllimi $÷Dúirin Ba÷Õrzadԥ tԥyin olundu. 2007/2008-ci dԥrs ilinin ԥvvԥlinԥ (oktyabr ayÕQÕn 1-i Yԥziyyԥtinԥ) mԥktԥbdԥ 58 sinifdԥ 1023 nԥIԥr úagird tԥhsil alÕb. Bu úagirdlԥrin 887 nԥIԥri Azԥrbaycan bölmԥsinԥ, 136 nԥIԥri isԥ rus bölmԥsinԥ aid idi.Mԥktԥbdԥ iúOԥ\ԥn ümumi iúçilԥrin 91 sayÕ 127 nԥIԥr tԥúkil edirdi. Bunlardan 115 nԥIԥri vԥ ya 91.0%- i qadÕnlardan ibarԥt idi. Mԥktԥb rԥhbԥrlԥri vԥ kitabxanaçÕlar 9 QԥIԥr, müԥllimlԥr isԥ 94 nԥIԥr olub. Bu ümumi mԥktԥb iúçilԥ- rinin 74.0 %-ni tԥúkil edib. øúçlԥrin sayÕna görԥ müԥllimlԥGԥn sonra ikinci yeri texniki iúçilԥr tutub. Onlar 24 nԥIԥr olub. (ümumi iúçilԥrin 18.9% -i) QadÕnlar texniki iúçilԥrin 91.7 %-ni (22 nԥIԥr ) tԥúkil edib. Bu onillikdԥ mԥktԥbin pedaqoji kadr tԥminatÕnda söhbԥt açarkԥn demԥliyԥm ki, ԥvvԥlki onilliklԥrdԥki kimi bu onillikdԥ Gԥ hԥr il Azԥrbaycan RespublikasÕ Tԥhsil Nazirliyinin yaxÕndan kömԥyi ilԥ rayon Tԥhsil ùöbԥsi tԥUԥfindԥn ixtisaslÕ kadrlarla mԥktԥb tԥmin edilib. 2001-ci ildԥ Eldanԥ ømanova, Afaq Yasinova, Zöhrԥ Musayeva, Ceyran Bayramova, 2002- ci ildԥ Nübar Sultanova, Ԥsmԥr Gülbabayeva, Sevil HacÕyeva, Heyran Qԥribova, 2003-cü ildԥ NarxanÕm Heydԥrova, 2004- cü ildԥ Sevda Orucova, Tavat Babayeva, 2005-ci ildԥ Jalԥ Pirzadayeva, 2006-cÕ ildԥ Vahab Vahabov, Gülnarԥ A÷ayeva, Fidan QasÕmova (kimyaçÕ-bioloq), Nԥrminԥ Ԥzimova, Tünzalԥ Kԥrimova, Aynur Mԥmmԥdova, 2007-ci ildԥ Günel Mürsԥlova, Ülkԥr Mԥmmԥdova, 2010-cu ildԥ Lԥtafԥt MikayÕlova, Günel Mԥmmԥdova vԥ baúqalarÕ mԥktԥEԥԥmrlԥ müԥllim tԥyin ediliblԥr. Bu da böyük tԥdris oca÷ÕQÕn daha da ixtisaslÕ pedaqoji kadrlarla tԥminatÕQÕn yaxúÕlaúmasÕ demԥk idi. 01 oktyabr 2010-cu il tarixԥ mԥktԥbdԥ 46 sinifdԥ 816 nԥIԥr úagird tԥhsil alÕb. OnlarÕn 691 nԥIԥri Azԥrbaycan bölmԥsindԥ, 125 nԥIԥri isԥ rus bölmԥsindԥ tԥhsil alan úagirdlԥr idi.

2011-2014-cü illԥr

25 aprel 2011-ci il tarixdԥn mԥktԥbin direktoru Maarifԥ ùükürova ùabran úԥKԥr 1 saylÕ körpԥOԥr evi-uúaq ba÷çasÕna müdir tԥyin olunur. RTù-nin 26 aprel 2011-ci il tarixli 43 saylÕ ԥmrilԥ ԥvvԥllԥr mԥktԥbdԥ tԥrbiyԥ iúOԥri üzrԥ direktor müavini 92 LúOԥmiú ali tԥhsilli biologiya müԥllimi $÷Dúirin Ba÷Õrzadԥ Pԥktԥbin direktoru vԥzifԥsinԥ tԥyin edilib. 15 sentyabr 2011-ci il tarixdԥn mԥktԥbin kimya-biologiya müԥllimi QasÕmova Fidan sinifdԥnxaric vԥ mԥktԥbdԥnkԥnar LúOԥr üzrԥ direktor müavini tԥyin olunub. ArtÕq 2011-ci ilin sentyabrÕnda mԥktԥEԥ rԥhbԥrlik etmԥk üçün aúD÷ÕdakÕ rԥhbԥr iúçilԥrdԥn ibarԥt yeni komanda forma- laúÕb: A÷Dúirin Ba÷Õrzadԥ-direktor, Rauf Bԥbirov-Azԥrbaycan bölmԥsindԥ, Kifayԥt Bulatova isԥ rus bölmԥsinԥ tԥlim-tԥrbiyԥ LúOԥri üzrԥ direktor müavinlԥri, Günay øskԥndԥrova-ibtidai siniflԥr üzrԥ direktor müavini, Fidan QasÕmova tԥrbiyԥ iúOԥri üzrԥ direktor müavini, Coúqun ølyasov tԥVԥrrüfat iúOԥri üzrԥ direktor müavini, Ԥhmԥd Yolçuyev-hԥrbi rԥhbԥr. 21 fevral 2012-ci il tarixdԥ mԥktԥbin kimya müԥllimi Rafiq SԥIԥUԥliyev Azԥrbaycan RespublikasÕ Prezidentinin tԥsis etdiyi “ølin ԥn yaxúÕ müԥllimi” müsabiqԥsindԥ iútirak etmԥk üçün BakÕúԥKԥrinԥ, Azԥrbaycan RespublikasÕ Tԥhsil Nazirliyi- Qԥ ezam edilib. 2015-ci il mԥktԥbdԥ ikiqat yubiley ilidir.Bu il mԥktԥbin 55 llik yubileyi ilԥ yanaúÕ bu mԥktԥbin adÕQÕ daúiyan, mԥktԥbin Pԥzunu olmuú, 1969-cu ildԥ sԥrhԥdlԥri qoruyarkԥn faciԥli surԥtdԥ hԥlak olmuú igid sԥrhԥdçi Tofiq Rza o÷lu Abba- sovun da anadan olmasÕQÕn 70 illiyi tamam olacaq. .ødøK HAùø<Ԥ. 0ԥktԥbin mԥzunu, bu mԥktԥEԥ adÕ verilԥn Tofiq Rza o÷lu Abbasov 24 dekabr 1945-ci ildԥùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥrindԥ anadan olub. 1963-cü ildԥ bu mԥk- Wԥbi bitirib. 23 yaúÕnda, yԥni 15 mart 1969-cu il tarixdԥ hԥrbi xidmԥt keçԥrkԥn qԥhrԥmanlÕqla hԥlak olub. QÕrmÕ]Õ ulduz ordeni ilԥ tԥltif edilib. BakÕ vԥ ùabran úԥKԥrindԥ adÕna kü- oԥOԥr var. 2014-cü ilin 31 dekabr vԥziyyԥtinԥ mԥktԥbin direktoru $÷Dúirin Ba÷Õrov, mԥktԥbin tԥlim-tԥrbiyԥ üzrԥ direktorun birinci müavini Rauf Bԥbirov, direktorun ikinci müavini

93 Kifayԥt Bulatova, direktorun ibtidai siniflԥr üzrԥ müavini Zülfiyyԥ Hԥúimova, direktorun sinifdԥn xaric vԥ mԥktԥbdԥn- Nԥnar iúOԥr üzrԥ müavini Güllü Ԥliyeva, hԥrbi rԥhbԥr Ԥhmԥd Yolçuyev, direktorun tԥVԥrrüfat iúOԥri üzrԥ müavini Coúqun ølyasov mԥktԥbin idarԥ olunmasÕna cavabdehlik daúÕ\Õb. Mԥk- Wԥbin Uúaq Birliyinin rԥhbԥri Dilarԥ SԥIԥUԥliyeva öz sԥlahiyyԥti daxilindԥ mԥktԥb úagirdlԥri arasÕnda mԥqsԥGԥ yönlü iú aparÕb. 2011-2014-ci illԥrdԥ mԥktԥbdԥ ixtisaslÕ kadr tԥminatÕQÕ ödԥPԥk mԥqsԥdilԥ aúD÷ÕdakÕ müԥllimlԥr pedaqoji iúԥ cԥlb olunublar: Ülviyyԥ Osmanova, Gülúad Ramazanova, Aygün 0ԥmmԥdova, Zülfiyyԥ Hԥúimova, Günay Rüstԥmova vԥ baúqalarÕ. 2014/2015-ci dԥrs ilinin ԥvvԥlinԥ (sentyabr ayÕQÕn 20-si Yԥziyyԥtinԥ) mԥktԥbdԥ 926 nԥIԥr úagird tԥhsil alÕb. Bu úagird- Oԥrin 813 nԥIԥri Azԥrbaycan bölmԥsinԥ, 113 nԥIԥri isԥ rus bölmԥsinԥ aid olub. Mԥktԥbdԥ iúOԥ\ԥn ümumi iúçilԥrin sayÕ 126 nԥIԥr tԥúkil edir. Bunlardan 112 nԥIԥri vԥ ya 88.9% qadÕn- lardÕr. Mԥktԥb rԥhbԥrlԥri vԥ kitabxanaçÕlar 10 nԥIԥrdir. Müԥllimlԥr isԥ 93 nԥIԥrdir. Bu ümumi mԥktԥb iúçilԥrinin 73, 8 %-ni tԥúkil edir. øúçlԥrin sayÕna görԥ müԥllimlԥrdԥn sonra ikinci yeri texniki iúçilԥr tutur. Onlar 23 nԥIԥrdir. (ümumi Lúçilԥrin 18.3% -i) QadÕnlar texniki iúçilԥrin 91.3 %-indԥn (21 QԥIԥr) ibarԥtdir. 31 dekabr 2014-cü il vԥziyyԥtinԥ mԥktԥbdԥ 2 laboratoriya, 16 fԥnn kabineti, 43033 ԥGԥd ümumi kitab sayÕ (o cümlԥGԥn 32747 ԥGԥd dԥrslik) olan kitabxana, 216 kv.m. ölçüdԥ idman zalÕ, 2 tԥdris emalatxanasÕ, 3 kompüter sinfi (29 kompüterlԥ Wԥchiz edilib) fԥaliyyԥt göstԥrir.

ԤVVԤL-AXIR GERÇԤKLԤùԤN XԤYALLARIM...

Ensiklopedik ԥGԥbiyyatda xԥyal (fantaziya) insanÕn bütöv- lükdԥ heç vaxt gerçԥk saymadÕ÷Õ tԥVԥvvürlԥrin vԥ fikri vԥziy- \ԥtlԥrin yaradÕlmasÕndan ibarԥt bir fԥaliyyԥt kimi baúa düúülür.

94 Lakin mԥn bunu belԥ demԥzdim. Yaúa dolduqca hiss edirԥm ki, xԥyallar insana hava vԥ su kimi lazÕmdÕr. Özü dԥ bütün [ԥyallarÕ fantaziya adlandÕrmaq bir sadԥlövhlük olardÕ. Çünki dünyadakÕ saysÕz ixtiralar, kԥúflԥr, minlԥrlԥ vԥ milyonlarla yeniliklԥr hamÕ xԥyallarÕn sayԥsindԥ kerçԥklԥúPԥyibmi? Mԥn belԥ düúünürԥm ki, bir dԥ bu mԥVԥOԥnin nԥticԥsi xԥyal sahibinin tԥhsilindԥn, dünya görüúündԥn, qarúÕya çÕxan mԥVԥ- OԥOԥr üçün hԥll yollarÕ axtarÕb tapmasÕndan, sԥrfԥli variantlarda LúOԥPԥk bacarÕ÷Õndan, bir sözlԥ yüz-yüz úԥxsi keyfiyyԥtlԥrin- Gԥn çox-çox aslÕGÕr. Bütün elmi kԥúflԥr, sԥQԥtkarlÕ÷Õn kiçik növündԥn tutmuú böyük vԥ mürԥkkԥb nailiyyԥtlԥrinԥ qԥGԥr hamÕ ilk növbԥGԥ xԥyal süzgԥcindԥn keçmirmi? HԥOԥ mԥn yazÕoÕ vԥ úairlԥrimizin, bԥstԥkarlarÕPÕ]Õn, rԥssamlarÕPÕ]Õn, heykԥltaraúlarÕPÕ]Õn, rejissorlarÕPÕ]Õn vԥ baúqalarÕQÕn yarat- GÕqlarÕ böyük sԥQԥt nümunԥOԥrini demirԥm. =ԥnnimcԥ ԥ\ԥr hԥr hansÕ yaradÕlacaq (hԥyata keçԥFԥk) gerçԥk bir fikir ԥvvԥlcԥGԥn yaradÕFÕOÕq nöqteyi nԥ]ԥrindԥn [ԥyali úԥkildԥ tԥVԥvvürlԥrdԥ canlanmasa, özünԥ yer tapmasa heç cür o birbaúa reallÕ÷a çevrilib hԥyata vԥsiqԥ ala bilmԥz. Elԥ götürԥk görkԥmli alim, azԥrbaycanlÕ Lütfi Zadԥnin kom- püter texnologiyasÕ sahԥsindԥ dünya sԥviyyԥli kԥúflԥrini, akademik Yusif MԥmmԥGԥliyevin ikinci dünya müharibԥsi il- Oԥrindԥ dünyada ilk dԥIԥ yüksԥk oktanlÕ aviasiya benzinini Nԥúf etmԥsini, Azԥrbaycan xalqÕQÕn fԥxri Kԥrim Kԥrimovun kosmik-raket sistemlԥrinin yaradÕlmasÕ vԥ kosmonavtikanÕn inkiúafÕnda xidmԥtlԥri vԥ yüzlԥrlԥ buna bԥnzԥr hadisԥOԥr [ԥyallarÕn gerçԥklԥúPԥsi deyilmi ? 0ԥn úԥxsi tԥcrübԥmdԥ öz xԥyallarÕPÕ konkret olaraq iki hissԥ\ԥ bölmüúԥm: Birinci ԥl çatmaz (yԥni mümkünsüz) [ԥyallar; økinci gerçeklԥúԥn xԥyallar. MԥVԥOԥn: Ԥ\ԥr úԥxsi WԥVԥvvürümdԥ tԥsadüfԥn ԥl çatmaz xԥyyallar özünԥ yer alÕrsa Pԥn onlarÕ bütün kanallar üzrԥ beynimdԥ saf-çürük edirԥm. OnlarÕ bir neçԥ saniyԥԥrzindԥ, elmi, fԥlsԥfi, psixoloji, ԥxlaqÕ, 95 iqtisadi vԥ onlarca digԥr cԥKԥtlԥrini yoxladÕqdan sonra KԥqiqԥWԥn reallÕqdan uzaq (mümkünsüz) hesab edԥUԥk onlarla birdԥIԥlik xüdafislԥúirԥm. Ancaq gerçԥklԥúPԥsi mümkün olan [ԥyallarÕ isԥ öz maddi-mԥQԥvi vԥúԥxsi bacarÕq imkanlarÕmdan aslÕ olaraq seçir, sevir, ԥzizlԥyir, onlarÕ yaddaúÕmda gerçԥklԥ- úԥQԥ qԥGԥr hazÕr vԥziyyԥtdԥ saxlayÕram. Sözün qÕsasÕ bu [ԥyallarsÕz mԥn tԥk yaúaya, fԥaliyyԥt göstԥUԥ bilmԥUԥm. Onlar Pԥnim hԥm dostum, hԥm yol yoldaúÕm, hԥm dԥ mԥQԥ düz yol göstԥUԥn bir a÷saqqalÕmdÕr. Bir sözlԥ, xԥyallarÕm mԥnimlԥ yatÕr, mԥnimlԥ durur. Mԥnimlԥ sevinir, mԥnimlԥ kԥGԥrlԥnir vԥ s. AúD÷ÕdakÕúeirdԥ göstԥrdiyim kimi:

;ԤYALLARIM

0ԥni quca÷Õna alar, Ötԥnlԥri xatÕrladar. SabahÕma körpü salar Dünԥnimdԥn xԥyallarÕm, Gerçԥklԥúԥn xԥyallarÕm.

4ԥOÕbimdԥki saf arzular Daim ondan ilham alar. +ԥr günümdԥ izi qalar, Gülԥrüz, úԥn xԥyallarÕm, Gerçԥklԥúԥn xԥyallarÕm.

0ԥnlԥ yatar, mԥnlԥ durar, Beynimdԥ yüz plan qurar. BaúÕPÕ da bԥ]ԥn yorar Könlü gԥ]ԥn xԥyallarÕm, Gerçԥklԥúԥn xԥyallarÕm.

96 Gah úirindir, gah acÕGÕr, ønsan onun möhtacÕGÕr. ;ԥstԥ qԥlbin ԥlacÕGÕr Ömrümԥ tԥn xԥyallarÕm, Gerçԥklԥúԥn xԥyallarÕm.

0ԥn onunla sԥIԥrdԥ\ԥm, +ԥr kԥnddԥ, hԥr úԥKԥrdԥ\ԥm Quú qanadlÕ kԥKԥrdԥ\ԥm Göydԥ ötԥn xԥyallarÕm, Gerçԥklԥúԥn xԥyallrÕm.

O, Zakirԥ qardaú olub, +ԥr mԥclisindԥ baú olub. Ömür boyu sirdaú olub Çiçԥklԥ\ԥn xԥyallarÕm, Gerçԥklԥúԥn xԥyallrÕm.

DOö, EY GÜNԤù!..

Bu mԥktԥb bir nurlu günԥú olub bizim hԥyat yolumuza ԥEԥdi iúÕq saldÕ. Günԥú öz iúÕ÷ÕQÕ yer üzünԥ bԥrabԥr payla- GÕ÷Õ kimi, bu mԥktԥb dԥ öz bilik ba÷çasÕndan hԥUԥmizԥ eyni miqdarda pay-tԥlim vԥ tԥrbiyԥ verib, öz övladÕ kimi bizi yetiúdirib ԥrsԥ\ԥ çatdÕrdÕ. 1960/1961-ci tԥdris ilindԥ mԥktԥbimizdԥ bir neçԥ VI sinif Iԥaliyyԥt göstԥrirdi. Bizim sinifdԥ oxuyan úagirdlԥrin çox his- Vԥsi fԥal úagirdlԥr idi. Cabbar Cabbarov, Sԥlminaz Bԥúirova, Akif Mԥmmԥdov, Soltanԥhmԥd Qurbanov, Fizuli Muradԥliyev Yԥ baúqalarÕ ԥlaçÕ úagirdlԥr idi. Tofiq, Rԥhilԥ, Badisabah, 0ԥmmԥda÷a, Nizami, Arif, Ramiz, Firuzԥ, NԥFԥf, Xԥdicԥ, Hüriyyԥ, mԥn vԥ digԥr sinif yoldaúlarÕPÕz da “4” vԥ “5” qiy- 97 PԥtlԥrlԥOԥ oxuyurduq. +ԥr gün dԥrsԥ hazÕrlÕqlÕ gԥlirdik. Müԥllimlԥrimiz bizdԥn çox razÕ idi.Sanki baúÕPÕ]Õn üstündԥ günԥú do÷muúdu. Bu günԥú bizim oxudu÷umuz mԥktԥb idi. O Wԥhsilin yollarÕndakÕ daúOÕ-çÕnqÕllÕ yollarÕPÕ]Õ iúÕqlardÕraraq nura boyanmÕúGÕ. Hԥr gün günԥúin do÷masÕ bitkilԥr üçün nԥ TԥGԥr vacib idisԥ bu mԥktԥbin dԥ günԥúOԥ yatÕb, günԥúOԥ oyanmasÕ biz úagirdlԥr üçün dԥ bir o qԥGԥr lazÕm idi:

Do÷, ey günԥú, sԥn do÷anda Ba÷a-ba÷çaya can gԥlir. 7ԥbiԥtdԥ canlÕlarÕn DamarlarÕna qan gԥlir.

Do÷, ey günԥú, sԥn do÷anda )ԥUԥh gԥlir bu torpa÷a. $÷aclarÕn buda÷Õndan ùirԥ axÕr hԥr yarpa÷a.

Do÷, ey günԥú, sԥn do÷anda Sevinc qonur üzümüzԥ. Al saçaqlÕúԥIԥqindԥn Nur çilԥnir üzümüzԥ.

Do÷, ey günԥú, sԥn do÷anda +ԥyat gülür VԥWԥnimdԥ. OvqatÕPÕz gözԥl olur 6ԥni gülԥrüz görԥndԥ.

Do÷, ey günԥú, sԥn do÷masan, Görԥn dünya necԥ olar? Hava tutulsa, çÕxmasan, O gün gündüz gecԥ olar.

98 Do÷, ey günԥú, sԥn olmasan, Qolumda güc-qüvvԥt olmaz. Ürԥyimdԥ hԥdsiz sevinc, Gözlԥrimdԥ heyrԥt olmaz.

Do÷, ey günԥú, hԥr sԥKԥr çÕx, øúÕqlansÕn bu da÷-dԥUԥ. XalqÕPÕ]Õn hԥyat eúqi Qoy ucalsÕn yüksԥklԥUԥ.

BelԥFԥ mԥnim bu mԥktԥbdԥ VI, VII, VIII siniflԥrdԥ oxudu÷um 3 illik dövr sanki bir göz qÕrpÕPÕnda gԥlib keçdi. 0ԥn, Arif øskԥndԥrov vԥ úagird yoldaúlarÕmdan bir neçԥsi VIII sinifi bitirib texnikumlarda tԥhsilimizi davam etdirmԥk haqqÕnda qԥrar verdik. Üç illik úagird hԥyatÕ artÕq geridԥ qalmÕúGÕ. Biz mԥktԥblԥ xüdafislԥúdik.Bu üç ildԥ artÕq günԥú bizim yolumuzu elԥ iúÕqlandÕrmÕúGÕ ki, biz qaranlÕq gecԥGԥ belԥ yol getmԥli olsaydÕq azmazdÕq. Çünki bizim keçdiyimiz yoldakÕ qaranlÕqlarla bԥrabԥr nadanlÕq vԥ cԥhalԥt buzu da artÕq günԥúin isti úüalarÕQÕn tԥsirindԥn ԥriyib yox olmuúdu. Biz artÕq sԥrbԥst addÕm atma÷a qadir insanlar idik. Mԥncԥ bizԥ daha heç bir zaval yox idi.Lakin mԥktԥbdԥn ayrÕlma÷a heç ürԥyim gԥlmirdi. O dövrdԥn 51 il ötsԥ dԥ mԥktԥEԥ olan saf PԥKԥbbԥtim bir zԥrrԥ dԥ tükԥnmԥyib. Bu fikrimi “Saf PԥKԥbbԥtdir yaúadan” úeirimdԥ dԥ bildirmiúԥm:

$úÕ÷Õn telli sazÕQÕ, Xanԥndԥnin avazÕQÕ, Gözԥllԥrin dԥ nazÕQÕ Saf mԥKԥbbԥtdir yaúadan.

0ԥKԥbbԥtsiz sevgi olmaz, ÜrԥklԥUԥ sevinc dolmaz. 4Õúda çiçԥklԥr dԥ solmaz, Saf mԥKԥbbԥtdir yaúadan.

99 Ömür keçir çox sürԥtlԥ, Ԥsil sevgi, mԥKԥbbԥtlԥ. 0ԥni dünyada hörmԥtlԥ Saf mԥKԥbbԥtdir yaúadan.

Getmԥ uzaq, nazlÕ canan, Getsԥn, olaram pԥriúan. Zakiri dԥ belԥ cavan Saf mԥKԥbbԥtdir yaúadan.

100 ùABRAN (KEÇMøù DԤ9Ԥdø) ùԤ+ԤR T.ABBASOV ADINA 1 SAYLI TAM ORTA 0ԤKTԤ%øN PESPUBLøKAMIZIN VԤ RAYONUMUZUN KADR TԤ0øNATINDA MÜHÜM ROLU

0ΩktΩbin mΩzunu Xankiúi Zeynalov YAP-Õn 20 illik yubiley tΩdbirindΩ Bu gün 55 yaúÕQÕ qeyd etdiyimiz bu mԥktԥbin respublika- PÕ]Õn, xüsusilԥ rayonumuzun kadr tԥminatÕnda xüsusi rolu vardÕr. FԥaliyyԥWԥ baúladÕ÷Õ dövrdԥn bu vaxta kimi tԥxminԥn on min nԥIԥrdԥn artÕq mԥzunu olan T.Abbasov adÕna ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr 1 saylÕ tam orta mԥktԥbin mԥzunlarÕ hal-hazÕrda respublikamÕzda vԥ xarici ölkԥOԥrdԥ u÷urla ԥPԥk Iԥaliyyԥtlԥrini davam etdirirlԥr. Bu mԥktԥb hԥtta PirԥEԥdil kԥnd tam orta mԥktԥbinin 100 ildԥ qazandÕ÷Õ naliyyԥtlԥri 55 ildԥ ԥldԥ etmԥ\ԥ müvԥffԥq ol- muúdur. U÷urlar çox böyük vԥ ürԥkaçandÕr.Bu mԥktԥbi bitirԥn Pԥzunlar qonúu Rusiyada, TürkiyԥGԥ vԥ digԥr xarici ölkԥOԥrdԥ 101 VԥPԥUԥli fԥaliyyԥt göstԥrirlԥr. Belԥ ki, indi bu mԥktԥbin PԥzunlarÕ demԥk olar ki, respublikamÕ]Õn hԥr yerinԥ sԥSԥOԥ- niblԥr. Mԥn bu mԥktԥbin mԥzunlarÕ haqqÕnda öz sözümü Wԥ]ԥFԥ yazdÕ÷Õm “Mԥzunlar” adlÕ úerimdԥ qÕsa da olsa poetik dildԥ belԥ izah etmiúԥm:

0ԤZUNLAR

Elm xԥzinԥdir, varÕ tükԥnmԥz, Bilik bir çÕraqdÕr, iúÕ÷Õ sönmԥz. $÷Õlsa dԥryadÕr, dibi görünmԥz, ùԥIԥqin sökülԥn danÕ, mԥzunlar. 0ԥktԥbin úöhrԥti- úanÕ, mԥzunlar!

Siz ata-ananÕn gülü, çiçԥyi, Yurda zinԥt verԥn bԥri-bԥ]ԥyi, Sizsiniz yaradan xoú gԥOԥFԥyi, ùԥIԥqin sökülԥn danÕ, mԥzunlar. 0ԥktԥbin úöhrԥti- úanÕ, mԥzunlar!

BaxdÕQÕz hԥyata siz açÕq gözlԥ, YazdÕQÕz tarixi hԥqiqi sözlԥ, dÕ[Õn el içinԥ siz gülԥr üzlԥ, ùԥIԥqin sökülԥn danÕ, mԥzunlar. 0ԥktԥbin úöhrԥti- úanÕ, mԥzunlar!

QorxutmadÕ sizi nԥ boran, nԥ qar, Elmin qüdrԥtilԥ açÕldÕ yollar. Güldü ömrünüzԥ nԥcib arzular, ùԥIԥqin sökülԥn danÕ, mԥzunlar. 0ԥktԥbin úöhrԥti- úanÕ, mԥzunlar!

102 Daim ürԥyiniz fԥUԥhlԥ dolsun, Görԥndԥ düúPԥnin bԥnizi solsun. +ԥr iúGԥ Yaradan sizԥ yar olsun, ùԥIԥqin sökülԥn danÕ, mԥzunlar. 0ԥktԥbin úöhrԥti- úanÕ, mԥzunlar!

0ԥktԥbin yetirdiyi kadr potensialÕ olduqca müxtԥlif oldu÷undan bütün sԥnaye, nԥqliyyat, mԥGԥn, kԥnd tԥVԥrrüfatÕ, elm, mԥGԥniyyԥt, tԥhsil, sԥhiyyԥ, ordu quruculu÷u, ԥdliyyԥ, polis, prokurorluq orqanlarÕQÕ vԥ s. sahԥOԥri ԥhatԥ edir. Mԥktԥ- bin adlÕ-sanlÕ mԥzunlarÕQÕ saymaqla qurtaran deyil. Bu kitabda yalnÕz onlarÕn bir qisminin adÕQÕ çԥkmԥ\ԥ çalÕúaca÷Õq:

RESPUBLøKAMIZDA

Elm sahΩsindΩ: Tarix elmlԥri doktoru Oktay Sultanov, tibb elmlԥri doktoru Ariz Xԥlilov, tibb üzrԥ fԥlsԥIԥ doktoru ølqar Ömԥrov, tarix elmlԥr doktoru Mübariz Ԥmirov, filologiya elmlԥri namizԥdi Faiq ùahbazlÕ, tarix elmlԥri namizԥdi +ԥVԥnqulu Quliyev, geologiya-minerelogiya elmlԥr namizԥdi øsabala Kԥrimov,fizika-riyaziyyat elmlԥr namizԥdi Musa Musayev vԥ s. 7Ωhsil sahΩsindΩ: RespublikanÕn ԤPԥkdar müԥllimlԥri: 0ԥrhum sevimli müԥllimimiz Sԥdaqԥt Ԥsgԥrova, hazÕrda müԥllim kimi fԥaliyyԥtdԥ olan Babԥk Xubyarov, Bahԥddin Ԥliyev, Sԥrhԥd QoúunlarÕ AkademiyaÕQÕn müԥllimi Asif Heybԥtov, “AZAL” úirkԥtindԥ iúOԥPԥklԥ yanaúÕ Azԥrbaycan Aviasiya AkademiyasÕnda dԥrs deyԥn Vahid Zԥkiyev, ԤԤzimzadԥ adÕna BakÕ RԥssamlÕq Kollecinin müԥllimi, Uԥssam Vaqif (Ucatay) Hüseynov vԥ baúqalarÕ, Metallurgiya sahΩsindΩ - Mԥrhum metallurq Ramiz Zadayev vԥ bu gün bu strateji sahԥGԥ fԥaliyyԥtdԥ olan digԥrlԥri, 103 Tikinti sahΩsindΩ: Tikinti úirkԥtinin vitse prezidenti Nüsrԥt Ömԥrov, ”Azԥrsԥnayetikinti” Nazirliyinin 42 saylÕ tikinti idarԥsindԥ rԥis iúOԥmiú Akif Mԥmmԥdov vԥ baúqalarÕ; Su tΩVΩrrüfatÕ sahΩsindΩ- “Azԥrsu” Sԥhmdar Cԥmiiyyԥti Vԥdrinin birinci müavini Teyyub Cabbarov vԥ qeyrilԥri ; 'Ωmir yol nΩqliyyatÕ sahΩsindΩ: Xaçmaz dԥmir yol stansiyasÕQÕn rԥisi HacÕ Xankiúi Zeynalov, Zeynalabdin Ta÷Õyev Dԥmir yol stansiyasÕQÕn rԥisi Sahib ùükürov vԥ di÷ԥrlԥri; +Ωrbi sahΩGΩ: Azԥrbaycan SilahlÕ QüvvԥOԥrnin GeneralÕ 0ԥmmԥd Beydullayev, SilahlÕ QüvvԥOԥrin baú cԥrrah-hԥkimi polkovnik Beslan Hüseynov, polkovnik Zakir A÷ayarov, kapitan Nԥqdԥliyeva Günel vԥ qeyrilԥri; Prokurorluq orqanlarÕnda: Prokuror Ԥnvԥr Hԥmidov vԥ baúqalarÕ; ΨdliyyΩ sistemindΩ: Ԥdliyԥ mayoru Taleh Bayramov vԥ digԥrlԥri; Daxili øúOΩr Nazirliyi orqanlarÕnda: Polkovniklԥr: Ԥnvԥr 0ԥmmԥdov, Müzԥffԥr Novruzԥliyev, Çingiz Osmanov vԥ baúqalarÕ; Mülki aviasiya sahΩsindΩ: ùturman Füzuli Muradԥliyev; 0Ωtbuat, ΩGΩbiyyat vΩ incΩVΩQΩt sahΩsindΩ: Azԥrbaycan ԤPԥkdar incԥVԥQԥt xadimi, úair-publisist mԥrhum A÷alar Mirzԥ, Azԥrbaycan YazÕoÕlar birliyinin üzvü, yazÕoÕ-publisist AydÕn Ta÷Õyev, yazÕoÕ-jurnalist Nizami RԥhmanlÕ, Azԥrbaycan Jurnalistlԥr øttifaqÕQÕn üzvü, jurnalist Rԥhilԥ Misirxanova, Azԥrbaycan Musiqili Komediya TeatrÕQÕn aktyoru Atabala SԥIԥrov vԥ baúqalarÕ; ødman sahΩsindΩ: Azԥrbaycan RespublikasÕQÕn ԤPԥkdar Pԥúqçisi Telman Bayramov vԥ digԥrlԥri;

104 RAYONUMUZDA

øcra vΩ idaretmΩ orqanlarÕnda: ùabran rayon øcra Hakimiyyԥti BaúoÕVÕQÕn mavinlԥri: øsrafil MikayÕlov, Fikrԥt Nuúiyev, rayon øçra Hakimiyyԥti BaúoÕVÕQÕn sabiq müavini Ramiz Vahabov; rayon Statistika ødarԥsinin sabiq rԥisi Arif øskԥndԥrov, rayon Maliyyԥ ødarԥsinin rԥis müavini Kamran Süleymanov, Azԥrbaycan RespublikasÕԤmlak MԥVԥOԥOԥri üzrԥ Dövlԥt Komitԥsinin rayon úöbԥsinin müdiri Arif CԥIԥrov, ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr sovetinin sabiq sԥdri olmuú Nuhbala Hԥmidov vԥ baúqalarÕ; 6Ωnaye sahΩsindΩ: ùabran (keçmiú DԥYԥçi) TaxÕl Mԥhsul- larÕ KombinatÕQÕn direktoru Nizami A÷ayev vԥ digԥrlԥri; 7Ωhsil sahΩsindΩ: RayonTԥhsil ùöbԥsinin sabiq müdiri BabaúùahpԥOԥngov, sabiq baú mühasib Zakir BayramlÕ, RTù- nin Metodkabinetinin direktoru Yԥhya Nuúiyev, aparÕFÕ mütԥ[ԥssis Elxan HԥVԥnzadԥ, sabiq aparÕFÕ mütԥ[ԥssis Tofiq Poladov, T.Abbasov adÕna ùabran úԥKԥr 1 saylÕ tam orta Pԥktԥbin direktorlarÕ: Ԥziza÷a Ԥzizov, Maarifԥ ùükürova, $÷Dúirin Ba÷Õrzadԥ, 2 saylÕ úԥKԥr lisey-tam orta mԥktԥbin sabiq direktoru KazÕm ԤIԥndi, indiki direktor Rafiq Hüseynov, 3 saylÕ úԥKԥr tam orta mԥktԥbinin direktoru Soltanmahmud 0ԥGԥtov, 5 saylÕ úԥKԥr tam orta mԥktԥbin direktoru ømarԥt Ԥsgԥrova, rayon Uúaq-gԥnclԥr ødman Mԥktԥbinin direktoru Zeynal Zeynalov, ùahmat ødman Mԥktԥbinin direktoru $÷arԥhim Beydullayev, rayon Texniki YaradÕFÕOÕq Mԥrkԥzinin direktoru NԥFԥf NԥFԥfov, rayon Texniki-Peúԥ mԥktԥbinin sabiq direktoru Qԥdim Camalov, ùabran úԥKԥr 2 saylÕ lisey- tam orta mԥktԥbin direktor müavini Gülúԥn ùükürova, úԥKԥr 3 saylÕ tam orta mԥktԥbin direktor müavini Tofiq Quliyev vԥ baúqalarÕ ; 0ΩGΩniyyΩt vΩ turizm, incΩVΩQΩt sahΩsindΩ: Rayon 0ԥGԥniyyԥt ùöbԥsinin sabiq müdiri Sona ԤIԥndiyeva, ùabran 105 úԥKԥr musiqi mԥktԥbinin direktoru BahadÕr Xamedov vԥ digԥrlԥri; ΨdliyyΩ sahΩsindΩ: 9ԥkillԥr: Kamran Mԥmmԥdov, Ԥfqan Orucov vԥ baúqalarÕ; Tibb sahΩsindΩ: Rayon Mԥrkԥzi XԥstԥxanasÕnda baú hԥki- min müavini, tibb elmlԥri namizԥdi Kԥmalԥ Süleymanova- $÷ayeva, rayon Mԥrkԥzi xԥstԥxanasÕQÕn nevropotoloqu Azad Orucov, narkoloq Hԥbib HԥFԥmov, hԥkim-cԥrrah ølqar Osmanov, rayon uúaq xԥstԥxanasÕQÕn hԥkimi Vaqif HԥVԥnov Yԥ baúqalarÕ; 0Ωtbuat sahΩsindΩ: ³ùabran” rayon qԥzetinin sabiq redaktoru Xalid Mԥmmԥdli, “ùabran” rayon qԥzetinin indiki redaktoru, “QÕ]Õl qԥOԥm” mükafatÕ laureatÕ Çingiz Xalido÷lu, Tԥzetdԥ uzun müddԥt xüsusi müxbir iúOԥmiú Qafar Süleyman Yԥ baúqalarÕ; 'Ωmir yol nΩqliyyatÕ sahΩsindΩ: ùabran dԥmir yol stansiyasÕQÕn rԥisi Süheyl Ԥliyev vԥ baúqalarÕ; Torpaq vΩ xΩritΩçekmΩ sahΩsindΩ: ùöbԥnin sabiq müdirlԥri: ùakir Quliyev, Mԥzahir Zeynalov vԥ baúqalarÕ; Pensiya Fondu sahΩsindΩ: Pensiya fondunun rayon úöbԥ- sinin sabiq müdiri Tofiq Ԥmrahov, pensiya tԥminatÕ bölmԥsi üzrԥ sabiq sektor müdiri CԥIԥr Sԥlimov, kompüter texnolo- giyasÕ üzrԥ sektor müdiri Ceyhun Fԥrmanov vԥ digԥrlԥri;

VALøDEYN-ÖVLAD MÜNASø%ԤTLԤ5ø VԤ YA AYIN GÖRÜNԤN VԤ GÖRÜNMԤ<ԤN TԤ5ԤFLԤ5ø

Valideyn-XúaqlarÕ layiqincԥ tԥrbiyԥ edԥn, onlarÕn fiziki inkiúafÕQÕ, tԥhsilini, elԥFԥ dԥ ictimai-faydalÕ fԥaliyyԥWԥ hazÕr- lanmasÕQÕ tԥúkil edԥn, hԥddi-bulu÷a çatanadԥk ԥPԥk qabiliy- \ԥti olmayan uúaqlarÕ maddi cԥKԥtdԥn tԥmin etmԥ\ԥ cavabdeh olan bir úԥxsdir. Öz valideynlik borcunu úԥUԥflԥ yerinԥ yetir- 106 Pԥ\ԥn valideynlԥr ona verilmiú valideynlik hüququndan sui- istifadԥ etdiklԥri halda Nigah vԥ Ailԥ MԥFԥllԥsinin müvafiq maddԥsinԥ ԥsasԥn valideynlik hüququndan mԥhrum edilirlԥr. Bu hal isԥ onu uúaqlarÕ maddi cԥKԥtdԥn saxlamaq vԥzifԥsindԥn azad edԥ bilmԥz. 0ԥnim fikrimcԥ valideynlik vԥzifԥOԥrinԥ görԥ ata vԥ ananÕn üzԥrinԥ ԥsasԥn aúD÷ÕdakÕ mԥsul vԥzifԥOԥr düúür: 1. UúD÷Õ hԥddi-bulu÷a çatana kimi böyüdüb nümunԥvi tԥrbiyԥ etmԥk, onu pis vԥrdiú vԥ adԥtlԥrdԥn qorumaq. 2. Ona mükԥmmԥl tԥhsil vermԥk. 3.øúOԥ tԥmin olunmasÕna kömԥklik göstԥrmԥk. 4.Evlԥndirmԥk. 5.Mԥnzil úԥraitinin yaradÕlmasÕna yardÕmçÕ olmaq. AzԥrbaycanÕn görkԥmli yazÕoÕVÕ Mԥmmԥd Sԥid Ordubadi valideyn adÕna yüksԥk qiymԥt verib. O, belԥ bir dԥ\ԥrli ifadԥ LúOԥdib: “Ana! Dünyada sԥnin müqԥddԥsliyini tԥyin edԥ bilԥFԥk KԥOԥ heç bir ölçü yoxdur, úԥnin ԥ]ԥPԥtini tԥsvir edԥ bilԥFԥk KԥOԥ heç bir kitab yazÕlmamÕúGÕr.” Yaponlar da valideynlԥrin qiymԥtini uca tutaraq özlԥrinin belԥ bir atalar sözlԥrini yaratmÕúlar: “Ata mԥKԥbbԥti da÷lardan yüksԥk, ana PԥKԥbbԥti isԥ dԥryadan dԥrindir.” Müqԥddԥs Pey÷ԥmbԥrimiz Hԥzrԥti Mühԥmmԥd ԥleyhissa- lamÕn hԥdislԥrindԥ bu barԥGԥ çox ibrԥtamiz dԥ\ԥrli sözlԥr deyilir: Bir kiúi rԥsullahdan soruúdu: “Validenin övlad üzԥrindԥ haqqÕ nԥGԥn ibarԥtdir?” Pey÷ԥmbԥr buyurdu: “Onlar sԥnin cԥnnԥt vԥ cԥKԥnnԥm- Oԥrindir.” Ailԥ ensiklopedik lü÷ԥtdԥ nigah vԥ ya qan qohumlu÷una ԥsaslanan kiçik qrup kimi úԥrh olunur. Kiçik qrup adlanmasÕna baxmayaraq bu birlik cԥmiyyԥtin, dövlԥtin ԥsasÕQÕ tԥúkil edir. &ԥmiyyԥt özü minlԥrlԥ, milyonllarla ailԥOԥrdԥn ibarԥtdir. Ailԥ üzvlԥrinin bir-biri ilԥ mԥLúԥt birliyi, qarúÕOÕqlÕ maddi kömԥk, PԥQԥvi cavabdehlik bu qrupun ԥsas meyyarÕGÕr. Ailԥ münasi- Eԥtlԥri bir-birilԥ nigaha girmiú cütlük arasÕnda baúlayÕb ailԥnin 107 bütün üzvlԥri arasÕnda möhkԥm qarúÕOÕqlÕ hörmԥt hisslԥri ԥsasÕnda bԥrqԥrar olur. 0ԥn dԥ ailԥ münasibԥtlԥrinԥ bir vԥWԥn- daú, bir yazar kimi çox yüksԥk dԥ\ԥr verirԥm. Bu münasibԥtlԥr ailԥGԥ nԥ qԥGԥr u÷ur qazanÕrsa, cԥmiyyԥtin hԥr sahԥGԥ irԥli getmԥsi prosesi dԥ sürԥtlԥnir. Ailԥ sԥadԥti (xoúEԥxtlik). Lü÷ԥtdԥ sԥadԥt insanÕn öz varlÕq úԥraitini, yԥni yaúadÕ÷Õ hԥyatÕQÕ tam vԥ mԥnalÕ qurmasÕndan, yaúadÕ÷Õ hԥyatdan bütünlüklԥ razÕ qalmasÕQÕ göstԥUԥn mԥQԥvi úüur anlayÕúÕGÕr. Bu ԥsasԥn insanÕn keçirԥFԥyi mԥnalÕ hԥyat haqqÕnda saysÕz tԥVԥvvürlԥri özündԥ birlԥúdirir. 6ԥadԥt (xoúEԥxtlik) sözü böyük bir anlayÕúGÕr. On hԥrfdԥn ibarԥt bu sözün mԥnasÕ bir çox incԥ mԥtlԥblԥrdԥn xԥEԥr verir. Burada ԥsas söhbԥt insanÕn sahԥvi yox, hԥrtԥUԥfli xöúEԥxt olmasÕndan gedir. Tam xoúEԥxt olma÷Õn isԥ çoxlu maddi vԥ PԥQԥvi tԥOԥblԥri var. Bu sԥEԥbdԥn dԥԥhali qrupunun kiçik bir hissԥsi bu úԥUԥIԥ nail ola bilir. Mԥnim zԥnnimcԥ xoúEԥxtlik anlayÕúÕ özlüyündԥ bir çox sahԥOԥri özündԥ birlԥúdirir. 0ԥVԥOԥn: AilԥGԥ xoúEԥxtlik (yaxúÕ ömür-gün yoldaúÕ, yaxúÕ övladlar, mehriban qohumlar, xoú münasibԥtlԥr vԥ s.), iú (sԥQԥt, peúԥ sahԥsindԥ xoúEԥxtlik), úԥxsi sa÷lamlÕq, maddi Wԥminat (yüksԥk ԥPԥk haqqÕ vԥ ya tԥqaüd vԥ s.) qonúularla, yaxÕnlarla ürԥk açan ünsiyyԥt, dünyanÕn salamat olmasÕ vԥ digԥr amillԥr xöúEԥxt olma÷Õn qarantÕ ola bilԥr. XoúEԥxtlik haqqÕnda söhbԥt edԥndԥ hԥmiúԥ aúD÷ÕdakÕ Uԥvayԥt mԥnim yadÕma düúür: 5ԤVAYԤT. Belԥ nԥql edirlԥr ki, Sirakuz tiranÕ (e.ԥ.406- 368) Dionisi Böyüyԥ çox yaltaqlanan insanlardan biri Demokl Kԥmiúԥ ona deyԥrmiú ki, “Bu dünyada sԥnin kimi xoúEԥxt olan ikinci adam yoxdur. Ona görԥ ki, dünyada olan bütün növ xoúEԥxtliklԥr sԥQԥ nԥsib olub: ùan-úöhrԥt desԥn sԥndԥ, úah kimi vԥzifԥ sԥndԥ, var-dövlԥt desԥn sԥndԥ, bir-birindԥn gözԥl, yaraúÕqlÕ vԥ möhtԥúԥm saraylar desԥn sԥndԥ, süfrԥndԥ dԥ dünyanÕn min cür nazÕ nemԥti...

108 +ԥr dԥIԥ bu cür söz-söhbԥtlԥri eúidԥn tiran bo÷aza \Õ÷Õlaraq bir dԥIԥ Demokla deyir: “Ԥ\ԥr mԥnim keçirdiyim Kԥyat sԥQԥ belԥ xoúdursa, mԥn sԥninlԥ razÕ. Özüm üçün yaratdÕ÷Õm úԥraitdԥn dԥ yaxúÕ sԥQԥ münbit úԥrait yaradÕm, sԥn Gԥ úahlÕ÷Õn bir lԥzzԥtini gör, görԥk necԥdir.” Demokl Deonisinin úԥrtlԥri ilԥ razÕlaúÕr. SԥKԥri gün razÕOÕ÷a ԥsasԥn tiran DemoklÕ öz sarayÕnda xalçalarla bԥ]ԥdilmiú qÕ]Õl taxtda oturdur. Ԥn seçmԥ, gözԥl geyimli o÷lan vԥ qÕzlar taxtÕn yanÕnda hazÕr vԥziyyԥtdԥ düzülüb ԥmr gözlԥyir. øki gözԥl biri sa÷Õnda, biri solunda yelpiklԥ Demoklu yavaú-yavaú külԥklԥyir. Güllԥrin ԥtrindԥn, bülbüllԥrin cԥhcԥhindԥn az qala insan bihuú olur. ùahlara layiq açÕlmÕú süfrԥGԥ bir-birindԥn Oԥziz vԥ a÷Õz sulandÕran yemԥklԥr adama gԥl-gԥl deyir. Demokl bu anda elԥ zԥnn edir ki, artÕq o behiúGԥdir. Ancaq heç bir neçԥ dԥqiqԥ çԥkmԥmiú tiran Dionisi Böyük ԥmr edir ki, tez silahlar saxlanan anbardan par-par parÕldayan bir iti qÕOÕnc Jԥtirsinlԥr. Hԥmin silahÕ at tükü ilԥ tavandan ba÷layÕb assÕnlar. 4ÕOÕnc elԥ yerdԥ asÕlmalÕGÕr ki, qirilan tԥqdirdԥ düz Demoklun baúÕna düúsün. TiranÕn ԥmri o saat yerinԥ yetirilir... 0ԥn úԥxsԥn ölkԥnin möhkԥmliyini onun iqtisadi vԥ hԥrbi gücü, elԥFԥ dԥ beynԥlxalq nüfuzu ilԥ yanaúÕ öz daxilindԥԥsas prioritet hesab olunan normal ailԥ münasibԥtlԥrindԥ görürԥm. Bu haqda öz sözümü “Ailԥ qalasÕ” poemasÕnda demԥk istԥmiúԥm:

109 $ø/Ԥ QALASI (poema) Proloq

Bilirsԥn nԥdir aÕOԥ? Bilmirsԥnsԥ sԥbr elԥ. Qulaq as, ol bir agah, Burda ԥsasdÕr nigah. *ԥnclԥrin izdivacÕ, +ԥm úirindir, hԥm acÕ. 0ԥQԥvi cavabdehlik, Sevmir heç bir laqeydlik. Bu ictimai birlik, Sevir bԥrabԥrlik. Deyilԥn bir acÕ söz, 4ԥlbԥ salÕr yanar köz. Sevgi, qay÷Õ vԥ diqqԥt, QarúÕOÕqlÕ mԥKԥbbԥt. Omrԥ sanki mԥlhԥmdir, +ԥm sevincdir, hԥm qԥmdir. 1 $ÕOԥ bir qaladÕr, Ԥr, arvad vԥ baladÕr. Özülü mԥKԥbbԥtdir, .ԥrpici sԥdaqԥtdir. Sadiq olsa, ԥr-arvad, Olacaq QALA abad. DivarÕԥdalԥtdԥn, HasarÕ cԥsarԥtdԥn. Varsa mԥKԥbbԥt hissi, XoúEԥxtdir hԥr ikisi. Körpԥ gԥlsԥ dünyaya, Ömrԥ verԥFԥk ziya.

110 Hörmԥt daha da artar, HamÕ arzuya çatar. Ailԥ bir qaladÕr, Sevinci dԥ bal dadÕr. Olsa dostlar daya÷Õ, 'ԥymԥz düúPԥn aya÷Õ. $÷Õl burda hakimdir, Sevgi burda hԥkimdir. Sa÷lam düúüncԥ hԥr an, YatmayÕb olur hԥyan. 2 TükԥnmԥPԥkçin sԥbir Töküldü neçԥ tԥdbir. Haqq-ԥdalԥt yer aldÕ, HaqsÕz kԥGԥUԥ daldÕ. Ulu, uca TanrÕya ùükür gԥlmԥdi saya. Ötsԥ dԥ uzun illԥr, 'ԥyiúVԥ dԥ fԥsillԥr 1ԥ külԥk, nԥ qar, ya÷Õú 1ԥ sԥrt úaxta, nԥ dԥ qÕú Da÷ÕtmadÕ QALANI, Bizi eúTԥ salanÕ. QalanÕ tikԥn insan DanÕúmazdÕ heç yalan. Bu qala bir tikinti, Görmԥdi heç ԥyinti. Son dԥUԥFԥ diqqԥtli, 4Õ]Õldan da qiymԥtli Dülgԥr dԥqiqliyilԥ, =ԥrgԥr dԥqiqliyilԥ Tikilԥn bu qalalar, Uzun ömürlü olar. 111 øúOԥr tԥmiz görüldü, Xeyir-dua verildi. Yüz ölçüb bir biçdilԥr, dԥtin yollar keçdilԥr. HamÕ qan-tԥUԥ batdÕ, Tikinti baúa çatdÕ. Burda dԥmir iradԥ 0ԥlhԥm oldu hԥr dԥrdԥ. QaladakÕ saf tԥPԥl, Onu quran halal ԥl, dԥkilԥn ԥziyyԥtlԥr, XoúԥPԥl, xoú niyyԥtlԥr Seçib a÷Õ-qaranÕ, YaúatdÕ bu qalanÕ. 7ԥNԥbbür oldu uzaq, AlÕn açÕq, üz dԥ a÷. Kin-qԥ]ԥb yasaqlandÕ, +ԥyatdan uzaqlandÕ. Yer aldÕ mehribanlÕq, Çiçԥklԥndi cavanlÕq. ÇalÕúar GünԥúOԥ Ay, østԥr olsun bizԥ tay. 3 Söz açÕram sizԥ mԥn, 7ԥmiz eúqdԥn, sevgidԥn. VardÕr çoxlu qalalar Uzun müddԥt qalarlar. Ancaq ailԥ qalasÕ, Çox böyükdür mԥnasÕ. %ԥ]ԥn bizԥ dԥrd olur, ùaxta kimi sԥrt olur. YayÕ isti- yandÕUÕr, 4ÕúÕ soyuq- dondurur. 112 Vahid planÕ yoxdur, ùԥri, yalanÕ çoxdur. +ԥr qalanÕn sxemi, VardÕr özԥl alԥmi. Çox kövrԥkdir bu qala, Külԥk ԥssԥ, da÷Õlar. Qorumasaq olar gec, Sökülԥr kԥpic-kԥrpic. 0ԥslԥKԥtim var sizԥ, .ԥGԥr qonmasÕn üzԥ. 1ԥ tufan, nԥ qar, külԥk, Yalan, hiylԥ, yüz kԥOԥk <Õxa bilmԥz qalanÕ, Möhkԥmdirsԥ dörd yanÕ. Ailԥ dԥ bir qaladÕr, Onu sevgi yaradÕr. Qay÷Õ, hörmԥt hԥmiúԥ, Dönür sonda vԥrdiúԥ. Hakim olsun mԥKԥbbԥt, Edin úeytana lԥQԥt. 4 %ԥ]ԥn dԥ belԥ olur, Güllԥr açmadan solur. Qalalar da belԥdir, dԥkilԥn zԥhmԥt itir. YaxúÕ seçilmir yeri, ArtÕUÕr dԥrdi-sԥri. QalanÕ tikԥn usta øúi görmԥVԥ asta. Ürԥkdԥn olmasa iú, 6ԥQԥt qazanmaz alqÕú. Az olanda sement, qum, YaxúÕ olmaz son durum. 113 Möhkԥm qoysan özülü, øúOԥr onda düzԥlir. Yoxsa dayanmaz qala. Düúԥr tanÕnmaz hala. %ԥlkԥ xain ԥl görüb, %ԥlkԥ pis ԥPԥl görüb. $úmaq üzrԥdir Qala, Ԥyilir sa÷a, sola, 4ԥzalÕ yerdԥ insan Yaúaya bilmԥz inan. AyÕq olsa cavanlar, 0ԥnim fikrimi anlar. Qorusalar qalanÕ, YaxúÕ olar qalanÕ. 5 Ailԥ qalalarÕ, Elin dövlԥti, varÕ. Hԥr dövlԥtin özԥyi, &ԥmiyyԥtin bԥ]ԥyi. *ԥl onlarÕ qoruyaq, +ԥr zaman dayaq olaq. +ԥr qala cԥsur ԥsgԥr, DüúPԥnin boynun ԥ\ԥr. ùԥr, úübhԥli toxumlar, +ԥyatda pis hԥr nԥ var, Qoy keçmԥsin qalaya, HamÕ gԥlsin haraya. Pis ԥPԥl, pis niyyԥtlԥr, Yersiz sözlԥr , söhbԥtlԥr. Qoy yan keçsin qaladan. Hifz olsun dԥrd, bԥladan. Qoruyaq hԥr kԥrpiçin, ArzularÕ olsun çin. 114 6 Düz tikilmiú bu qala, Göyԥ çatdÕ az qala. Heç bir kԥrpici, daúÕ Görmԥdi qԥm, göz yaúÕ. Qala tikdik yaúadÕq 0ԥsuliyyԥt daúÕGÕq. Bilirdim mԥn ԥ]ԥl Ömür vԥfasÕz gözԥl. Ona etibar yoxmuú, YalanÕ qat-qat çoxmuú. Yetiúԥndԥ mԥqamÕ ԤFԥl tapÕr adamÕ. Qalada gözüm qaldÕ, 0ԥn getdim, sözüm qaldÕ. Çox razÕyam hԥyatdan, +ԥzz aldÕm toy-busatdan. 6ԥn çalÕú hԥr zaman, 8÷urla çÕx sÕnaqdan. Ԥla olsun qiymԥtin, YaúasÕn mԥKԥbbԥtin. 7 Dilimdԥ Allah sözü, 4ԥlbimdԥ Allah özü. Qeybԥtdԥn uzaq olaq, Xeyir-dua qazanaq. ùeytanÕ lԥQԥtlԥ\ԥk, Tamaha biz yox deyԥk. Olub bir úahmar ilan, ÇalmasÕn bizi yalan. Bir-birinԥ inanaq, EtibarÕn qazanaq. Gül ԥtri saçsÕn hԥr yan, 115 XoúEԥxt yaúasÕn insan. =ԥIԥr çalsÕn ԥdalԥt Qoy yaúasÕn mԥKԥbbԥt. $÷saqqalÕ xoú üzlԥ, $÷birçԥyi úԥn sԥslԥ QarúÕlayaq daim biz, Rahat olsun qԥlbimiz. Yox olsun qoy cԥhalԥt, YaúasÕn qoy mԥKԥbbԥt.

Epiloq

6ԥn QALA-nÕn küncündԥ, ùam yandÕr hԥr bürcündԥ. UcalsÕn bayra÷ÕPÕz, Gül açsÕn torpa÷ÕPÕz. Qoruyaq QalalarÕ, ùԥn üzlü balalarÕ. Tale olsun bizԥ yar, Çiçԥklԥnsin bu diyar. XoúEԥxt olsun cavanlar, YaúasÕn gözԥl anlar. Zakir etdi Nԥsihԥt, Qoy var olsun mԥKԥbbԥt.

HAùø<Ԥ. Görkԥmli yunan dramaturqu SofoklÕ (e.ԥ.496- 406) qoca vaxtlarÕnda öz o÷lu kԥmma÷ÕllÕqda tԥqsirlԥndirԥUԥk PԥhkԥPԥ\ԥ verir. MԥhkԥPԥ prosesindԥ dramaturq cavab ԥYԥzinԥ tԥ]ԥ yazdÕ÷Õ “Kolonlu Edip” pyesini hakimlԥr üçün oxuyur. Sonra bir cümlԥ ԥlavԥ edib deyir ki, ԥ\ԥr ԥVԥr xoúlarÕna gԥlmԥVԥ onu kԥma÷ÕllÕqda ittiham etsinlԥr vԥ bu barԥGԥ qԥrar çÕxarsÕnlar. Sofokl pyesi oxuyarkԥn hakimlԥr vԥ PԥhkԥPԥ zalÕnda olanlar hamÕԥVԥrin tԥsirindԥn úoka düúürlԥr. 116 ԤVԥrin füsunkar ideyasÕndan güclü zövq alan hakimlԥr yerlԥ- rindԥn irԥli cumub mԥúhur dramaturqu tԥbrik edir vԥ ona Eԥraԥt qazandÕUÕrlar. Az qalÕr ki, dramaturqun öz o÷lunu kԥm- D÷ÕllÕqda tԥqsirlԥndirsinlԥr. Övlad isԥ ԥsil-zatÕna, onu yaradanla övlad arasÕnda vasitԥçilik edԥQԥ, yԥni ata vԥ anasÕna bütün ömrü boyu hörmԥt Yԥ etiram etmԥli, onlara hԥr cür maddi vԥ mԥQԥvi kömԥk göstԥrmԥlidir. Belԥ ki, körpԥlikdԥn yetkinlik yaúÕna çatanadԥk yedirilib, bԥslԥnilԥn tԥlim vԥ tԥrbiyԥ alan övlad valideynlԥrini incitmԥPԥli, onlarÕ xoú sözlԥrlԥ feyziyab etmԥli, gözԥl iúi vԥ ԥPԥllԥri ilԥ sevindirmԥlidir. ÖvladÕ 9 ay öz bԥtnindԥ Jԥzdirdikdԥn sonra onu iúÕqlÕ dünyaya gԥtirԥn, ona süd verԥn, böyüdԥn analarÕn isԥ övladlar üzԥrindԥ haqqÕ daha böyükdür. HAùø<Ԥ. Deyirlԥr ki, mavi balinalarÕn balalarÕ tԥxminԥn 25 yaúÕna kimi analarÕQÕԥmirlԥr. Lakin hԥyatda bԥ]ԥn elԥ pis övladlar var ki, özlԥri heç bir faydalÕ ԥPԥklԥ mԥú÷ul olmaq istԥmir. Pensiya yaúÕna çatana kimi acgözlüklԥ ana vԥ atanÕn qanÕQÕ, canÕQÕ sorur, ԥlindԥki var-yoxunu, pensiyasÕQÕ alÕr vԥ s. NԥticԥGԥ bu yaúOÕ vԥ xԥstԥ insanlarÕn daim yarÕmcan vԥ acÕnacaqlÕ vԥziyyԥWԥ düúPԥsinԥ bais olurlar. Dahilԥrin iki kԥlamÕQÕ qeyd etmԥk yerinԥ düúԥr: “ÖvladlarÕ Wԥrbiyԥ etmԥyi bacarmaq istedad vԥ geniú hԥyat tԥcrübԥsi tԥOԥb edԥn dövlԥt iúidir.”, “Ana olmasa nԥúair olar, nԥ dԥ qԥhrԥman !” Görkԥmli yunan filosofu Demokrit (e.ԥ.460-370) isԥ de- miúdir ki, “ata-ananÕn mehriban münasibԥti övlad üçün ԥn yaxúÕ tԥrbiyԥdir.” ÖvladlarÕn böyümԥsindԥ, tԥrbiyԥ almasÕnda atalarla bԥra- Eԥr analarÕn, yԥni qadÕnlarÕn rolu misilsizdir. QadÕn dünyamÕ- ]Õn mԥKԥk daúÕGÕr. QadÕn gözԥllik simvolu, gül rԥmzi, sevgi- PԥKԥbbԥtin açarÕGÕr. QadÕn ömrümüzün xoúEԥxtlik ulduzudur. QadÕn cԥmiyyԥti irԥli aparan iqtisadi, siyasi, mԥGԥni inkiúafda böyük qüvvԥdir. QadÕn ailԥ adlÕ kiçik bir cԥmiyyԥtin yÕ[Õlmaz 117 dirԥyi, uúaqlarÕn ürԥyi, sԥadԥtin (xoúEԥxtliyin) isԥ tԥPԥl daúÕGÕr. QadÕn hԥm evimizin bԥ]ԥyi, hԥm hԥyatÕPÕ]Õn mԥnasÕ, Kԥm dԥ layiqli ömür-gün yoldaúÕGÕr. QadÕn uúaqlarÕPÕ]Õn ana- VÕ, övladlarÕPÕ]Õn etibarlÕ arxasÕ, daya÷Õ, hԥmçinin ԥn bacarÕqlÕ Wԥrbiyԥçisidir. Yer üzünün ԥúUԥfi, mirvarisi sayÕlan qadÕn olma- saydÕ bu iúÕqlÕ dünya qaranlÕq mԥzara bԥnzԥ\ԥrdi. QadÕn evin Nüúabԥ vԥ HԥFԥr qeyrԥtli qÕ]Õ-gԥlini, elin a÷birçԥyi, xalqÕn elçisi, dövlԥtin nüfuzlu nümayԥndԥsidir vԥ s. XIX ԥsrdԥ yaúamÕú rus ԥdibi vԥ tԥnqidçisi V.Q.Belinski (1811-1848) dԥ qadÕn haqqÕnda dԥ\ԥrli ifadԥOԥr iúOԥdib. O, belԥ deyib: QadÕn hԥyatÕn bütün mԥrhԥOԥOԥrindԥ kiúinin xilas- karÕGÕr. QadÕn yer üzündԥ gözԥllik, lԥtafԥt nümunԥsidir, o, KԥyatÕn fԥlakԥtli vԥ a÷Õr dԥqiqԥOԥrindԥ kiúinin tԥVԥllivericisidir, onun sevinci vԥ iftixarÕGÕr. 0ԥn dԥ bir qԥOԥm ԥhli kimi öz yazÕlarÕmda qadÕn haqqÕnda öz ürԥk sözümü ifadԥ etmԥk mԥqsԥdilԥ qadÕnlara hԥsr etdiyim“DünyanÕn qÕ]Õl tacÕ” adlÕúeirimdԥ belԥ demiúԥm:

Siz hԥmiúԥ çiçԥk tԥravԥtlisiz, EtibarlÕ, ԥhdԥ sԥdaqԥtlisiz. dԥtin anda möhkԥm, dԥyanԥtlisiz BaúÕPÕ]Õn qÕ]Õl tacÕ qadÕnlar, %ԥúԥriyyԥtin ehtiyacÕ qadÕnlar.

+ԥyat boyu sizԥ çox ehtiyac var, +ԥm bizԥ dostsunuz, hԥm dԥ gözԥl yar. Sizsiz dünya inan olar bir mԥzar. BaúÕPÕ]Õn qÕ]Õl tacÕ qadÕnlar, 'ԥrdimizin hԥr ԥlacÕ qadÕnlar.

Sizlԥ artÕr bu ellԥrin qüdrԥti, Sizlԥ dünya xatÕrladÕr cԥnnԥti. Sizsiz yaúama÷Õn yoxdur lԥzzԥti. 118 BaúÕPÕ]Õn qÕ]Õl tacÕ qadÕnlar, Kiúiyԥ yar, ana, bacÕ qadÕnlar.

Ailԥnin hԥr sirri, sözü sizdԥdir, Sevinci, kԥGԥri qԥlbinizdԥdir. 4ԥlbi açÕqsÕQÕz, nԥ var üzdԥdir. BaúÕPÕ]Õn qÕzil tacÕ qadÕnlar, HamÕPÕ]Õn ehtiyacÕ qadÕnlar.

Sizԥ ana hissi vermiú yaradan, Nurlu dünyamÕ]Õ sizsiz yaúadan. Doymaq bilmirsiniz körpԥ baladan BaúÕPÕ]Õn qÕ]Õl tacÕ qadÕnlar, HamÕPÕ]Õn ehtiyacÕ qadÕnlar.

EramÕzdan tԥxminԥn 500 il ԥvvԥl øranda yaúamÕú Piúdadi sülalԥsinin padúahÕ Növzԥr isԥ övlad haqqÕnda fikrini belԥ izah edib: “Fԥrsiz övlad ԥldԥ altÕncÕ barmaq kimidir, kԥVԥrsԥn D÷UÕyar, saxlarsan eybԥFԥr göstԥUԥr.” HAùø<Ԥ. Müqԥddԥs Pey÷ԥmbԥrimiz Hԥzrԥti Mühԥmmԥd ԥleyhissalamÕn hԥdislԥrindԥn: Bir nԥIԥr rԥsulullahÕn yanÕna gԥ- lib soruúdu: Ya peyfԥmbԥr, mԥn kimԥ daha çox yaxúÕOÕq etmԥ- liyԥm? Pey÷ԥmbԥr cavab verdi: “Anana”. Sual verԥn adam ikinci dԥIԥ “sonra daha kimԥ?” - deyԥ soruúanda pey÷ԥmbԥr cavab verdi ki, “yenԥ anana”. Sual verԥn úԥxs üçüncü dԥIԥ soruúanda: “daha kimԥ?” pey÷ԥmpԥr cavabÕnda” yenԥ anana” buyurur. Sual verԥn adam dördüncü dԥIԥ “bԥs sonra daha kimԥ?” –deyԥ müraciԥt edԥndԥ pey÷ԥmbԥr cavablandÕUÕr ki, “indi atana”. Mirasa sahib olmaqdan ötrü valideynlԥri incitmԥk, onlarÕn ölümünü arzulamaq övladlar üçün küllü günahdÕr. %ԥzi valideynlԥrin övladlarÕ tԥhsil almaq, peúԥ vԥ ya sԥQԥt öyrԥnmԥk iúinԥ olduqca çox sԥhlԥnkar yanaúÕrlar. NԥticԥGԥ 119 Lúsiz qalan gԥnc vԥ ya yaúOÕ insanlar ömürlԥri boyu bunun ԥzab-ԥziyyԥtini çԥkirlԥr. HansÕ ki, istԥnilԥn bacarÕqlÕ usta yanÕnda 6 ay, 1 il úagird dayanmaqla istԥnilԥn sԥQԥti dԥrindԥn öyrԥnmԥk olar. Öyrԥnilԥn hԥr hansÕ bir sԥQԥt növü vaxt gԥlir ki, hökmԥn insanÕn kömԥyinԥ çatÕr. 5ԤVAYԤT. DeyilԥQԥ görԥ Zԥrdüútlԥ bir zamanda yaúamÕúԥfsanԥvi øran úahÕ Kԥútasib taxtÕ-tacÕndan salÕndÕqdan sonra indiki østambula gԥlir.Yemԥ\ԥ heç nԥyi olmasa da dilԥnçilik etmԥ\ԥ utanÕr. Bu zaman uúaqlÕqda öyrԥndiyi dԥmir- çilik peúԥsi onun karÕna gԥlir.Uúaq yaúlarÕnda o, qÕOÕnc, bÕçaq, yüyԥn, üzԥngi vԥ di÷ԥr dԥmirdԥn düzԥOԥsi ԥúyalarÕn hazÕrlan- masÕQÕ dԥmirçilԥrdԥn öyrԥnmiúdi. øndi dԥ imkansÕz qaldÕ÷Õn- dan dԥmirçilԥrin yanÕna gԥlib bu sԥQԥti bildiyini söylԥyir. O, burada bir müddԥt muzdur iúOԥyir, heç kimԥ möhtac olmur. 9ԥWԥninԥ qayÕdana kimi dԥmirçilikdԥn çörԥk pulunu qazanÕr. 9ԥWԥninԥ qayÕdaraq yenԥ úah taxtÕ-tacÕna oturur.Ԥmr edir ki, heç bir böyük adam öz övladÕna sԥQԥt öyrԥtmԥyi ayÕb hesab elԥPԥPԥlidir. Çünki öyrԥdilԥn sԥQԥt bir gün hökmԥn kara Jԥlir. Lakin hԥyatda elԥ anlar da olur ki, valideynlԥr öz dili ilԥ övladlarÕQÕ düz yoldan çÕxararaq ԥyri yollarla getmԥ\ԥ vadar edirlԥr: 5ԤVAYԤT. Qԥdim zamanlarda bir qadÕQÕn o÷lunu R÷urluq etdiyinԥ görԥ tutub zindana salÕrlar. Bu dԥIԥ bir neçԥ cinayԥt törԥtdiyinԥ görԥ onun bu iúGԥn qurtarmaq ehtimalÕ çox az olur. Bir müddԥt keçԥndԥn sonra hԥmin qadÕn o÷lunu görmԥk arzusu ilԥ hԥbsxanaya yollanÕr. Ana o÷lu ilԥ görüúüb hal-ԥhval tutur. Görüúün sona çatdÕ÷ÕQÕ görԥn qadÕn övladÕn- dan ayrÕlmaq istԥ\ԥrkԥn o÷lu ona deyir: “Ana, sԥnin o úirin dilindԥn dԥ öpmԥk istԥyirԥm.” Ana heç nԥGԥn xԥEԥrsiz cavabÕnda: Öp, anan sԥQԥ qurban öp bala. RazÕOÕq alan o÷ul ananÕn dilini öpmԥk ԥYԥzinԥ diúOԥri ilԥ kԥsib yerindԥn qoparÕr. 9ԥ deyir: “On il bundan ԥvvԥl mԥn qonúunun hinindԥn bir 120 yumurta o÷urlayÕb sԥQԥ gԥtirib verdim. Onda sԥn mԥni bu dilinlԥ acilayÕb, söyüb geri qaytarsaydÕn mԥn o hadisԥni on GԥIԥOԥrlԥ tԥkrarlamayÕb indi dԥ bura düúPԥzdim.”

ÖVLAD (Lirik poema) 1-ci hissΩ

TanrÕQÕn payÕGÕr övlad anaya, Sevinci sÕ÷mayÕr bütün dünyaya. Onunla yüksԥlir ulduza, aya, Valideynԥ qoúa qanaddÕr övlad, %ԥ]ԥn qԥlb evini elԥyir bԥrbad.

AnanÕn úad günü, vuran ürԥyi, AtanÕn evinin polad dirԥyi, Fani dünyamÕ]Õn zԥri, bԥ]ԥyi, Valideynԥ qoúa qanaddÕr övlad, %ԥ]ԥn qԥlb evini elԥyir bԥrbad.

Kimin ki, övladda bԥxti gԥtirib, Ömür ba÷çasÕnda a÷ac bitirib, 9ԥWԥnçin layiqli insan yetirib, Valideynԥ qoúa qanaddÕr övlad, %ԥ]ԥn qԥlb evini elԥyir bԥrbad.

Övlad var, hԥmiúԥ çox zԥhmԥt çԥkir, Yol çԥkir, ba÷ salÕr, a÷aclar ԥkir. Qalalar ucaldÕr, saraylar tikir, Valideynԥ qoúa qanaddÕr övlad, %ԥ]ԥn qԥlb evini elԥyir bԥrbad.

121 Övlad var, iúOԥyir, özünü yorur, Ehtiram göstԥrir, qulluqda durur. Onunla qohumlar keçirir qürur, Valideynԥ qoúa qanaddÕr övlad, %ԥ]ԥn qԥlb evini elԥyir bԥrbad.

Qoy TantÕ hamÕya bir övlad versin, Ԥkdiyi a÷acÕn barÕQÕ görsün. )ԥxr etsin hԥr yerdԥ, xoú ömür sürsün, Valideynԥ qoúa qanaddÕr övlad, %ԥ]ԥn qԥlb evini elԥyir bԥrbad.

Övlad var, heç kԥsi çԥtinԥ salmaz, Özgԥnin malÕnda heç gözü olmaz. Kimsԥnin önündԥ o, borclu qalmaz. Valideynԥ qoúa qanaddÕr övlad, %ԥ]ԥn qԥlb evini elԥyir bԥrbad.

Övlad var, ananÕn yeyԥr aúÕQÕ, DaúÕQÕn üstünԥ qoymaz daúÕQÕ. Tökԥr atasÕQÕn gözdԥn yaúÕQÕ Valideynԥ qoúa qanaddÕr övlad, %ԥ]ԥn qԥlb evini elԥyir bԥrbad.

Övlad vardÕr gözün, a÷Õ qarasÕ, Gündԥ vurur valideynԥ söz yarasÕ. Pozur yuxusunu gecԥ yarÕVÕ, Valideynԥ qoúa qanaddÕr övlad, %ԥ]ԥn qԥlb evini elԥyir bԥrbad.

2÷ul var, hԥr yerdԥ vargirlik edir, Asan qazac üçün o, riskԥ gedir. 6ԥhv ԥPԥl çox keçmir onu büdrԥdir, Valideynԥ qoúa qanaddÕr övlad, %ԥ]ԥn qԥlb evini elԥyir bԥrbad. 122 2÷ul var, hԥyatda pis mԥqsԥd güdür, 2÷urluq edԥUԥk uçruma gedir. Ata-anasÕQÕn ömrün çürüdür, Valideynԥ qoúa qanaddÕr övlad, %ԥ]ԥn qԥlb evini elԥyir bԥrbad. Övlad var, yesԥ dԥ gündԥ ya÷OÕ aú, SalÕr yemԥk üstԥ o, dava-dalaú. Gedib iúOԥPԥyir bir yerdԥ külbaú, Valideynԥ qoúa qanaddÕr övlad, %ԥ]ԥn qԥlb evini elԥyir bԥrbad.

2-ci hissԥ

Valideyn övladçÕn çox zԥhmԥt çԥkir, O, isԥ nԥ a÷ac, nԥ bir gül ԥkir. Gözünü atanÕn cibinԥ dikir, Valideynԥ qoúa qanaddÕr övlad, %ԥ]ԥn qԥlb evini elԥyir bԥrbad.

Övlad var, heç kimԥ boyun ԥymԥyir, Bir az nimdaú olsa paltar geymԥyir, 1ԥ etsԥ, xԥtrinԥ heç kԥs dԥymԥyir, Valideynԥ qoúa qanaddÕr övlad, %ԥ]ԥn qԥlb evini elԥyir bԥrbad.

Pis övladla birgԥ yaúamaq çԥtin, Çünki vurur yerԥ ata zԥhmԥtin. QazanÕr düúPԥnin, dostun nifrԥtin, Valideynԥ qoúa qanaddÕr övlad, %ԥ]ԥn qԥlb evini elԥyir bԥrbad. 7ԥ]ԥ nԥ çÕ[Õrsa, alÕr özünԥ, Görԥnlԥr düúünür, tapÕb xԥzinԥ. Ata müflis olub, döyür dizinԥ, Valideynԥ qoúa qanaddÕr övlad, %ԥ]ԥn qԥlb evini elԥyir bԥrbad. 123 Övlad var, zԥKԥri qoyur dilinԥ, Sancar ilan kimi düúVԥn ԥlinԥ. 1ԥ ad verԥk onun bԥd ԥPԥlinԥ, Valideynԥ qoúa qanaddÕr övlad, %ԥ]ԥn qԥlb evini elԥyir bԥrbad.

ZamanÕn nԥbzini tuta bilmԥyir, Qabaqda gedԥQԥ çata bilmԥyir. Özündԥn zԥifԥ bata bilmԥyir, Valideynԥ qoúa qanaddÕr övlad, %ԥ]ԥn qԥlb evini elԥyir bԥrbad.

Övlad var, heç yerԥ sÕ÷maz tamahÕ, Danar Pey÷ԥmbԥri, danar AllahÕ, Tutar gözlԥrini yetimin ahÕ. Valideynԥ qoúa qanaddÕr övlad, %ԥ]ԥn qԥlb evini elԥyir bԥrbad.

%ԥd övlad üzündԥn yata bilmԥzsԥn, Necԥ acÕ olsa, ata bilmԥzsԥn. AparÕb bazarda sata bilmԥzsԥn, Valideynԥ qoúa qanaddÕr övlad, %ԥ]ԥn qԥlb evini elԥyir bԥrbad.

1ԥ deyԥVԥn bu dünyanÕn iúinԥ, Soyuq suyu tökür isti aúÕna. ÖvladÕn pisdirsԥ, döy öz baúÕna, Valideynԥ qoúa qanaddÕr övlad, %ԥ]ԥn qԥlb evini elԥyir bԥrbad.

124 3-cü hissԥ

Oyan, qalx aya÷a, ey qafil insan, Ömür su tԥk axÕr, dayanmÕr zaman. 4Õ]Õldan diymԥtli olur keçԥn an Valideynԥ qoúa qanaddÕr övlad, %ԥ]ԥn qԥlb evini elԥyir bԥrbad.

Doqquz ay bԥtnindԥ gԥzdirib ana, ÖvladÕ gԥtirir bizim cahana. %ԥ]ԥn övlad da qԥnim kԥsilir ona, Valideynԥ qoúa qanaddÕr övlad, %ԥ]ԥn qԥlb evini elԥyir bԥrbad.

$÷lama, ay ana, dayan, a÷lama, Bu úair qԥlbimi belԥ da÷lama. Pis qÕza, o÷ula sԥn bel ba÷lama, Valideynԥ qoúa qanaddÕr övlad, %ԥ]ԥn qԥlb evini elԥyir bԥrbad.

Yumúalt daú qԥlbini, ey övlad, bir az, Hirsli baúda a÷Õl heç zaman olmaz. 6ԥhv iúin axÕUÕ xeyirli olmaz, Valideynԥ qoúa qanaddÕr övlad, %ԥ]ԥn qԥlb evini elԥyir bԥrbad.

%ԥlkԥ, anan qalÕb yataqda xԥstԥ, Dur get hüzuruna tez üzr istԥ. Öp ԥl-aya÷ÕQÕ, çök dizin üstԥ, Valideynԥ qoúa qanaddÕr övlad, %ԥ]ԥn qԥlb evini elԥyir bԥrbad.

1ԥ qԥGԥr müqԥddԥs, ԥzizsԥn ana, ùam kimi ԥridin sԥn yana-yana. /ԥQԥt o övlada, haqqÕQÕ dana, Valideynԥ qoúa qanaddÕr övlad, %ԥ]ԥn qԥlb evini elԥyir bԥrbad. 125 Övlad valideynԥ çÕxsa naxԥOԥf, AxÕrda özünü elԥ\ԥr tԥOԥf. Allah axirԥtdԥ onu etmԥz ԥfv, Valideynԥ qoúa qanaddÕr övlad, %ԥ]ԥn qԥlb evini elԥyir bԥrbad.

Dünya insan üçün imtahan, sÕnaq, *ԥldik bu dünyaya beúgünlük qonaq, *ԥUԥk YaradanÕ biz razÕ salaq, Valideynԥ qoúa qanaddÕr övlad, %ԥ]ԥn qԥlb evini elԥyir bԥrbad.

Nankor övladlarÕn yolun ba÷layaq, Verԥk cԥzasÕQÕ, qolun ba÷layaq. Niyԥ biz bu iúi gizli saxlayaq, Valideynԥ qoúa qanaddÕr övlad, %ԥ]ԥn qԥlb evini elԥyir bԥrbad.

Qoy eúitsin ԥyri yolu seçԥnlԥr, Ata mülkün satÕb, yeyib-içԥnlԥr. Tövbԥ etsin haram ԥkib- biçԥnlԥr, Valideynԥ qoúa qanaddÕr övlad, %ԥ]ԥn qԥlb evini elԥyir bԥrbad.

Bu gündԥn dünyaya saf hava gԥlsin, ;ԥstԥ könüllԥUԥ qoy úԥfa gԥlsin, 2÷ullar vԥ qÕzlar insafa gԥlsin, Valideynԥ qoúa qanaddÕr övlad, %ԥ]ԥn qԥlb evini elԥyir bԥrbad.

Var olsun hԥr kԥsdԥ sԥbir vԥ a÷Õl, Nadanlar demԥsin gԥUԥksiz na÷Õl. Demԥsin insanlar, ey dünya, da÷Õl, 126 Valideynԥ qoúa qanaddÕr övlad, %ԥ]ԥn qԥlb evini elԥyir bԥrbad. Övladlara yaxúÕ tԥrbiyԥ verԥk, Onlardan da gözԥl nԥticԥ görԥk. Ataq pis vԥrdiúi, úԥn ömür sürԥk, Valideynԥ qoúa qanaddÕr övlad, %ԥ]ԥn qԥlb evini elԥyir bԥrbad.

CahanÕ bԥ]ԥsin layiqli övlad, Yer üzün daha da elԥsin abad. Onlardan tarixdԥ qalsÕn yaxúÕ ad, Valideynԥ qoúa qanaddÕr övlad, %ԥ]ԥn qԥlb evini elԥyir bԥrbad.

TanrÕm, sԥn Zakirԥ, beú övlad verdin, Maúallah, a÷ÕllÕ, sԥbirli, mԥtin. dԥkir el-obanÕn namus-qeyrԥtin, Valideynԥ qoúa qanaddÕr övlad, %ԥ]ԥn qԥlb evini elԥyir bԥrbad.

HAùø<Ԥ. Aqillԥr KԥyatÕ üçbuca÷a bԥnzԥdirlԥr. Bu üçbuca÷Õn bir tԥUԥfi ailԥ, bir tԥUԥfi iú, bir tԥUԥfi isԥ cԥmiyyԥtdir. Bu bԥrabԥr tԥUԥflԥrin ölçüsünün bԥrabԥr qalmasÕ üçün onlara ayrÕlan vaxt vԥ diqqԥt daim úԥxsi nԥzarԥtdԥ saxlanÕlmalÕGÕr. Onda istԥr ailԥGԥ, istԥr iúGԥ, istԥrsԥ dԥ cԥmiyyԥtdԥ narazÕOÕq vԥ ciddi fikir ayrÕOÕqlarÕ yaranmaz. 9ԥWԥQԥ, xalqa layiqli, a÷ÕllÕ vԥ savadlÕ, vԥWԥnpԥrvԥr vԥ Fԥsur övlad yetirԥn ana vԥ atalarÕn qarúÕVÕnda baúԥyirԥm. Onlara “eúq olsun!” deyirԥm. Üzümü bütün övladlara tutub deyirԥm: Valideynlԥrinizi ürԥkdԥn sevin, onlara hörmԥt vԥ mԥKԥbbԥt bԥslԥyin, qay÷Õ gös- Wԥrin, qullu÷unda durun. OnlarÕn heç vaxt ölmԥyini arzulama- \Õn. Bilin vԥ agah olun ki, hԥyatda Allaha, ata-anasÕna qԥ]ԥb 127 Yԥ kin bԥslԥ\ԥn övladlar heç vaxt bu bԥd ԥPԥllԥrindԥn xeyir tapmayÕblar. Valideynlԥrinizin sevincinԥ, kԥGԥrinԥúԥrik olun. Ömrünü sizdԥn ötrü úam kimi ԥridԥn bu insanlarÕ gündԥ ԥVԥblԥúdirԥUԥk onlarda özünüzԥ qarúÕ nifrԥt hissi oyatmayÕn. =ԥif xԥ xԥstԥ anlarÕnda ata-ananÕ]Õn qullu÷unda durun. Övladlar bilmԥlidir ki, onlar ömürlԥri boyu çalÕúsalar da valideynlԥrin borcunu tam ödԥyib qurtara bilmԥzlԥr. Bԥzi nadanlar deyir ki, mԥn artÕq bu borcu ödԥyib qurtarmÕúam. Kim nԥ deyir-desin hԥyatda valideyn borcunu tam ödԥPԥk istԥr mԥQԥvi, istԥrsԥ dԥ maddi cԥKԥtdԥn heç cür mümkün olan iú deyildir.

MÜԤLLøMLԤ5ø0ø SEVøNC DOLU XOù XATø5Ԥ/ԤRLԤ YADA SALIRAM

Ümumi psixologiyaya ԥsasԥn xatirԥ zaman vԥ mԥkanca Pԥhdudlaúan keçmiúimizin yadasalÕnmasÕna deyilir. Ancaq onu da deyim ki, bu sadԥFԥ yadasalma deyil. Bu yada salma zamanÕ biz hadisԥOԥrin vԥ ya obyektlԥrin forma vԥ mԥzmunu- nu, elԥFԥ dԥ vԥziyyԥtini öyrԥnmԥliyik. Biz zaman vԥ mԥkan oԥrçivԥsindԥ onlarÕn xronoloji ardÕFÕllÕqla vԥziyyԥtini, harda Yԥ necԥ nԥ baú verdiyini dԥrk etmԥliyik. Bir çoxlarÕ deyir ki, illԥr keçdikcԥ insan yaúa dolub qocaldÕ÷Õ kimi xatirԥOԥr dԥ qocalÕr, yԥni unudulur. KeçmiúGԥ baú vermiú hadisԥOԥr yaddaúdan damla-damla silindiyinԥ görԥ onlarÕ xatÕrlamaq ԥl çatmaz bir arzuya çevrilir. Ancaq mԥnim bu mԥVԥOԥ\ԥ fԥrqli münasibԥtim var. ønsanÕn yaddaú mexaniz- mi dԥrin bir GԥryadÕr. Bu mexanizmin cavan qalmasÕ vԥ ya uzunömürlü olmasÕ insanlarÕn fԥrdi xüsusiyyԥtindԥn, keçirdiyi sa÷lam hԥyat tԥrzinin vԥziyyԥtindԥn çox-çox aslÕGÕr. Bir dԥ xatirԥOԥr özü dԥ bir dünyadÕr. Bu dünyaya sahib olmaq üçün Vԥn öz xatirԥ xԥzinԥQԥ zaman vԥ mԥkan daxilindԥ hörmԥt hissi ilԥ yanaúmalÕsan. OnlarÕ hԥr cür tԥhlükԥGԥn, riskdԥn vԥ onlarla 128 pis vԥrdiúGԥn qorumalÕsan.Bir dԥ xatirԥ elԥ bir hissdir ki, o xoú ünsiyyԥt, mehribançÕOÕq vԥԥzizlԥnmԥk sevir, daha do÷rusu WԥOԥb edir. GԥUԥk insan hԥyatda hԥmiúԥ onunla hԥmdԥm olan xoú xatirԥOԥri itirmԥPԥkçin onlarÕ tԥhlükԥsiz úԥkildԥ qoruyub – saxlama÷Õ bacarsÕn. OnlarÕn tamam silinmԥsinԥ, yԥni mԥhv olmasÕna yol vermԥsin. Bu gün mԥn maúallah 50 ildԥn çox bundan öncԥ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta mԥktԥbindԥ oxudu÷um illԥri heç bir çԥtinlik çԥkmԥGԥn yada salÕram. Çünki yaddaúÕPÕn ԥn sԥfalÕ guúԥsindԥ saxlamÕúam hԥmin xatirԥOԥri. 0ԥn onlarÕ yarÕm ԥsrdԥn artÕq vaxt keçsԥ dԥ yaddaúÕPÕn qÕ]Õl fondu hesab edirԥm. Öz-özümԥ söz vermiúԥm ki, TanrÕm mԥQԥ ölԥQԥFԥn inkan versin ki, mԥn çoxcildlik bu “xatirԥ kitabÕQÕ” YԥUԥqlԥ\ԥ-vԥUԥqlԥ\ԥ bu mövzuda kitablarÕ yazÕb baúa çatdÕra bilim. HAùø<Ԥ. Bir dԥIԥ tԥxminԥn 25-30 nԥIԥr insanÕn iútirak etdiyi mԥclislԥrin birindԥ uzun illԥr pedaqoji iúGԥ iúOԥmiú bir QԥIԥr öz söhbԥtindԥ müԥllimlԥrin ünvanÕna kԥskin söz dedi. OnlarÕ pislԥdi. Elԥ bu anda mԥn sanki úoka düúdüm. Bütün Pԥclisdԥkilԥr hamÕ üzünü çevirib mԥQԥ baxdÕ.Sanki mԥnim PԥVԥOԥ\ԥ münasibԥtimlԥ maraqlandÕlar. Ԥvvԥlcԥ danÕúmaq istԥPԥdim. Lakin sonradan fikirlԥúdim ki, ԥ\ԥr söz demԥVԥm, bu úԥxs elԥ hԥr mԥclisdԥ bu ifadԥni iúOԥGԥFԥk. Ona görԥ dedim: Allah-Taaladan baúqa bu dünyada hamÕQÕn dԥUԥFԥsindԥn aslÕ olaraq sԥhvi, nöqsanÕ vԥ günahÕ var. Lakin hԥyatda baú vermiú bu kimi hallarÕ 2-3 vԥ ya 10 nԥIԥUԥ görԥ hamÕQÕn aya÷Õna yazmaq olmaz. Hԥr peúԥGԥ çatÕúmazlÕq var. Hԥtta tԥriflԥdiyi- miz günԥú vԥ ayÕn üzündԥ dԥ lԥNԥOԥr var. Lakin mԥn deyԥrdim ki, öz tԥmizliyi, nԥcibliyinԥ görԥ müԥllim peúԥsi ԥn pak vԥ ülvi bir peúԥOԥr siyahÕVÕndadÕr. økincisi dԥ müԥllim cԥmiyyԥtin aparÕFÕ qüvvԥsi kimi hԥmiúԥ, istԥr sülh dövrü, istԥrsԥ dԥ müharibԥ dövrü dövlԥtin sa÷ԥli olub, onun siyasԥtinԥ dԥstԥk olub. Bunun nԥyi pisdir axÕ. 129 Budur, “xatirԥ kitabÕQÕ” vԥUԥqlԥdikcԥ mԥQԥ hԥmin illԥrdԥ Gԥrs demiú bütün müԥllimlԥr bir-bir kino lenti kimi gözümün önündԥn gԥlib keçir. Bu müԥllimԥr hamÕ mԥQԥ ԥzizdir, do÷- madan do÷madÕr. Lakin bu kitabÕn hԥcmi, onun qarúÕya qoydu÷u mԥqsԥd bu müԥllimlԥrin hamÕVÕ haqqÕnda geniú yazma÷a imkan vermir. 0ԥn bunlarÕn yalnÕz dördü haqqÕnda öz qÕsa xatirԥOԥrimi söylԥ\ԥFԥ\ԥm. Bunlar Nurbala Quliyev, 0ԥqami Hüseyn, Bԥúir ùükürov vԥ Baba Muradԥliyevdir. Nurbala Quliyev. +ԥmin illԥrdԥ mԥQԥ dԥrs demiú bu insan öz tԥOԥbkarlÕ÷Õ ilԥ ilk gündԥn mԥnim çox xoúuma gԥlirdi. O, bizim tarix müԥllimimiz idi. O vaxtlar heç bir tanÕúOÕ÷ÕPÕz Yԥ qohumlu÷umuz yox idi. Lakin bu insan mԥQԥ olduqca mehriban olub, çox xoú münasibԥt göstԥrirdi. Xoú vԥ mehriban deyԥndԥ o mԥnim üzümԥ gülmürdü, kefimi soruúmurdu, mԥni Wԥriflԥmirdi. Bu müԥllimin mԥQԥ yeganԥ xoú gԥOԥn cԥKԥti o idi ki, mԥndԥn hԥr gün dԥrs soruúurdu vԥ “5” qiymԥt yazÕrdÕ. Günlԥrin bir günü necԥ oldu ki, mԥn onun evԥ verdiyi dԥrsi öyrԥnmԥmiú mԥktԥEԥ gԥldim. Dedim ki, bu qԥGԥr ԥla qiymԥ- tim var, mԥndԥn dԥrsi soruúmayacaq. Elԥ bil üzümü oxuyur- muú, mԥni dԥrs danÕúma÷a çagÕranda dԥrs danÕúmaq ԥYԥzinԥ Eԥhanԥ\ԥ ԥl atdÕm. Sinif jurnalÕQÕn cari sԥhifԥsindԥ 3-4 “5” oldu÷u halda o mԥQԥ heç bir güzԥút elԥPԥyib birbaúa jurnala “2” yazdÕ. Mԥn pԥrt halda yerimdԥ oturdum. Lakin dԥKúԥt idi.Tarix dԥrsindԥn aylarla “5” alan, sinifdԥ heç kԥs qarúÕVÕna oÕxa bilmԥ\ԥn bir úagirdin sanki “dizinin úúԥsi” sÕnmÕúGÕ. 0ԥn tԥkrarԥn tԥQԥffüsdԥ dԥ jurnalÕn sԥhifԥsini yoxlayÕb adÕPÕn qaba÷Õna qeyri-kafi qiymԥt yazÕldÕ÷ÕQÕ bir daha yaxÕndan gözlԥrimlԥ gördüm. Bu mԥni sanki hԥmiúԥlik yuxudan ayÕltdÕ. 0ԥn uúaq a÷OÕmla dԥrhal baúa düúdüm ki, müԥllim mԥndԥn Gԥrsi qiymԥWԥ görԥ soruúmur. O, mԥni tarix fԥnnini bilԥn, yetkin bir úagird kimi görmԥk istԥyir. Belԥ çÕ[ÕrdÕ ki, mԥn artÕq müԥllimin mԥQԥ qarúÕ ümidlԥrini qÕrmaq üzrԥ\ԥm. Öz nadanlÕ÷Õma acÕ-acÕ güldüm. Bir anlÕ÷a buraxdÕ÷Õm bu sԥhvdԥn 130 ciddi nԥticԥ çÕxarma÷a qԥrar verdim. O gün mԥktԥbdԥn qanadÕ sÕnmÕú quú kimi kor-peúman halda evԥ gԥldim. Necԥ çörԥk yediyimi heç hiss elԥPԥdim. Tarixdԥn növbԥti dԥrsi hazÕrlama÷a baúladÕm. Növbԥti Gԥrsimizin mövzusu Çin sԥddi barԥGԥ idi. Mԥn bütün gecԥni yatmayÕb hԥmin dԥrsi on dԥIԥGԥn çox oxuyub tam öyrԥndim. Növbԥti gün tarix dԥrsindԥ dԥrsi danÕúmaq üçün ԥlimi qaldÕrdÕm. Nurbala müԥllim mԥni ça÷ÕrdÕ. Mԥn bir nԥIԥVԥ dԥrsi danÕúGÕm. O, hԥm keçԥn, hԥm dԥ cari dԥrsin mövzularÕndan PԥQԥ çoxlu suallar verdi. CavablarÕPÕn hamÕVÕndan razÕ qaldÕ. Jurnala “2”-nin ardÕnca “5” yazdÕ. Bu ԥla qiymԥt sanki mԥnim JԥOԥFԥk dövrümün qranit özülünü qoydu. Hüseyn Mԥqami. VI sinifdԥ bizim bԥGԥn tԥrbiyԥsi müԥlli- mimiz idi. Bu tԥOԥbkar pedaqoq qaraqabaq xarakterli olsa da müԥllimlik peúԥsini ürԥkdԥn sevdiyi kimi, úagirdlԥri ilԥ dԥ çox Vԥmimi vԥ mehriban idi. Bԥzi idman müԥllimlԥri kimi Gԥrslԥrini “at üstü” formada keçmԥzdi. Bir gün sinifdԥ dԥrs tԥ]ԥ baúlayanda úagird yoldaúlarÕm Pԥndԥn xԥEԥrsiz müԥllimԥ xԥEԥr verdilԥr ki, Zakirin qԥúԥng Vԥsi var. YaxúÕ mahnÕ oxuyur. Keçԥn günlԥrdԥ biz nԥ qԥGԥr demiúik, xahiú elԥmiúik, bizi eúitmԥyib. Siz bir kԥlmԥ desԥniz, sizi o saat eúidԥFԥk. Müԥllim üzünü çevirib mԥQԥ baxdÕ vԥ dedi: - Zakir yoldaúlarÕn düz deyir? Bԥs niyԥ bu vaxta kimi bu LúGԥn bizim xԥEԥrimiz olmayÕb. Bir oxu görüm. UtanÕb qÕzarsam da, özümü itirsԥm dԥ etiraz elԥPԥdim. Çox hörmԥt elԥdiyim bu müԥllimimin sözünü yerԥ salmayÕb bir-birinin ardÕnca iki mahnÕ oxudum. Birinci mahnÕ “Ay çiçԥk” adlanÕrdÕ. økinci isԥ Ü.HacÕEԥyovun “ArúÕn mal alan” musiqili komediyasÕndan tacir Ԥsgԥrin xalasÕQÕn ariyasÕ idi. 6ԥsimi, oxu tԥrzimi, bir sözlԥ mahnÕlarÕ bԥ\ԥndilԥr. Heç üç gün çԥkmԥdi ki, mԥni mԥktԥbin vԥ rayon MԥGԥniyyԥt evinin özfԥaliyyԥt kollektivlԥrinԥ üzv qԥbul etdilԥr. ArtÕq bir neçԥ aydan sonra mԥn rayon MԥGԥniyyԥt evinin 131 ansanblÕQÕn tԥrkibindԥøsmayÕl ùÕ[ԥliyev vԥԤhmԥd CԥIԥrli ilԥ birlikdԥ rayon kԥndlԥrindԥ konsert proqramÕ ilԥ çÕ[Õú etmԥ\ԥ baúladÕm. Lakin bu mԥnim orta mԥktԥbdԥ aldÕ÷Õm tԥhsilin keyfiyyԥtinԥ heç bir maneçilik törԥtmirdi. %ԥúir ùükürov-Mԥnim bu mԥktԥbdԥ oxudu÷um vaxtda Azԥrbaycan dili vԥԥGԥbiyyatÕ müԥllimim olub. øndiki kimi ya- GÕmdadÕr ԥGԥbiyyat fԥnni üzrԥ tԥrtib edilmiú tԥdris proqramla- UÕna ԥsasԥn hԥmin illԥrdԥ bizԥ XIX ԥsr Azԥrbaycan klassiklԥ- rinin ԥVԥrlԥri tԥdris edilirdi. Xüsusilԥ Ԥ.Haqverdiyev, N.Vԥzirov, C.Mԥmmԥdquluzadԥ vԥ baúqa yazÕoÕlarÕn mԥúhur hekayԥOԥri vԥ novellalarÕ bizim balaca qԥlbimizԥ sevinc, üzü- müzԥ gülüú gԥtirir, dilimizi satira vԥ yumorla zԥnginlԥúdirirdi. Sanki hԥmiúԥ ԥGԥbiyyat dԥrslԥrindԥ úԥn ԥhval-ruhiyyԥ vԥ müsbԥt enerji sinifmizdԥ abÕ-havanÕ xeyli sa÷lamlaúGÕUÕrdÕ. 4ԥribԥ burasÕ idi ki, Bԥúir müԥllim qaraqaba÷, az danÕúan, WԥOԥbkar insan olsa da onun mԥnimlԥ münasibԥti çox yaxúÕ idi. O, keçԥn dԥrsi bir-bir úagirdlԥrdԥn soruúaraq jurnala qiymԥt yazÕb qurtardÕqan sonra növbԥti dԥrsin adÕQÕ elan edԥrdi. Sonra isԥ bir kԥlmԥ “Zakir yeni dԥrsi oxu”- deyԥrdi. Mԥn ԥGԥbiyyat kitabÕndan hԥmin dԥrsi baúdan-aya÷a ucadan oxuyardÕm. Müԥllim isԥ sinifdԥ var-gԥl etsԥ dԥ diqqԥtlԥ mԥQԥ qulaq asardÕ. ùagirdlԥr dԥ mԥni sԥbrlԥ dinlԥ\ԥrdilԥr. Mԥn dԥ müԥllimԥ hԥm hörmԥt ԥlamԥti, hԥm dԥ qorxudan bir hԥrfin yerini belԥ GԥyiúdirmԥGԥn oxuma÷Õ baúa çatdÕrardÕm. Bu iú mԥnim oxu savadÕma, xüsusilԥ yaddasaxlama qabiliyyԥtimin artmasÕna vԥ ԥGԥbiyyat fԥnninԥ qarúÕ böyük hԥYԥs oyadardÕ. O dövrdԥn 50 ildԥn artÕq vaxt keçsԥ dԥ yenԥ mԥn ucadan oxu vԥrdiúinԥ müsbԥt yanaúÕram. Çünki bu vԥrdiúin inkiúaf etdirilmԥsi iki qat faydalÕGÕr. Ucadan oxuma yaddasaxlamanÕn açarÕGÕr desԥk Vԥhv etmԥrik. Ona görԥ ki, bu üsulla eyni zamanda hԥm göz, Kԥm dԥ qulaq vasitԥsilԥ alÕnan mԥlumatlar yaddaúda özünԥ daha möhkԥm yer ayÕUÕr. %ԥúir müԥllim hԥm dԥ mԥktԥbimizin dram dԥrnԥyinԥ rԥh- 132 Eԥrlik edirdi. Tamaúaya qoyulan ԥVԥrlԥrdԥ bir neçԥ rolda mԥn Gԥ yer almÕúGÕm. Bu insanÕn ԥGԥbiyyat dԥrslԥrindԥ mԥnim dԥrsi PԥnimsԥPԥyimԥ belԥ ciddi yanaúmasÕ vԥ mԥQԥ kömԥkliyi Pԥni ԥGԥbiyyata birdԥIԥlik ba÷ladÕ. O vaxtdan sonra hara gedirԥmsԥ gedim, hansÕ mԥktԥbdԥ oxuyuramsa oxuyum, hansÕ LúGԥ iúOԥyirԥmsԥ iúOԥyim mԥn ԥGԥbiyyatÕ hԥmiúԥ sevmiúԥm. Onsuz özümü yalqÕz vԥ kԥGԥrli, qürbԥtdԥ olan bir adam kimi hiss etmiúԥm. Baba Muradԥliyev- mԥnim rus dili müԥllimim, hԥm dԥ sinif rԥhbԥrim idi. Ona hԥmçinin ԥlavԥ iú kimi mԥktԥbin özfԥaliyyԥt dԥrnԥyinԥ dԥ rԥhbԥrlik etmԥk tapúÕUÕlmÕúGÕ. O, bu Yԥzifԥnin öhdԥsindԥn dԥ layiqincԥ gԥlirdi. Mԥn özfԥaliyyԥt kollektivindԥ hԥm mԥktԥbli xorunda çÕ[Õú edir, hԥm dԥ fԥrdi úԥkildԥ xalq vԥ bԥstԥkar mahnÕlarÕQÕ ifa edirdim. Tez-tez Pԥktԥb radiosunda, úagird vԥ müԥllimlԥr qarúÕVÕnda, elԥFԥ dԥ rayon tԥdbirlԥrindԥ çÕ[Õúlar edirdik.

ùAGøRDLԤ5øN TԤ/øM-TԤRBø<Ԥ6ø1øN DÜZGÜN 7Ԥù.ø/øNDԤ VALøDEYN-MԤKTԤB ԤLAQԤ/Ԥ5ø

7ԥlim-sözü lü÷ԥtdԥ bilik, bacarÕq vԥ vԥrdiúOԥrin baúqasÕna verilmԥsi kimi dԥ\ԥrlԥndirilir. Bu iúin tԥúkilindԥ tԥhsilin mԥ- nimsԥnilmԥsi prosesi ԥsas amil olmaqla uúaqlarÕn, yeniyetmԥ- Oԥrin vԥ ya gԥnclԥrin hԥyata vԥ fԥal ԥPԥ\ԥ hazÕrlanmasÕ baúa düúülür. Tԥlim vԥ tԥrbiyԥ sahԥsindԥ ԥsas layihԥOԥr vԥ ya mԥq- Vԥdli proqram layihԥOԥri tԥdris müԥssisԥOԥri sayÕlan mԥktԥblԥr vasitԥsilԥ sistemli úԥkildԥ dövlԥt vԥ özԥl müԥssisԥOԥr tԥUԥfin- Gԥn hԥyata keçirilir. Respublika vԥWԥndaúlarÕQÕn tԥhsil hüququ Azԥrbaycan RespublikasÕQÕn KonstitusiyasÕQÕn 42-ci maddԥsi ilԥ tԥsbit edilir. Hԥmin maddԥGԥ deyilir ki, “Hԥr bir vԥWԥndaúÕn tԥhsil almaq hüququ vardÕr.” Hal-hazÕrda respublikamÕ]Õn Wԥxminԥn 4505 ԥyani tԥhsil müԥssisԥsi bu iúi müvԥffԥqiyyԥtlԥ 133 Kԥyata keçirir. 7ԥrbiyԥ - isԥúԥxsiyyԥtin ictimai vԥ mԥGԥni hԥyatda, elԥFԥ Gԥ iú prosesindԥ fԥal iútirakÕQÕ tԥmin etmԥk mԥqsԥdilԥ sistemli Yԥ ardÕFÕl úԥkildԥ aparÕlan bir prosesdir. Bu proseslԥ isԥ tԥkcԥ Pԥktԥblԥr deyil, hԥm dԥ ailԥ, mԥktԥEԥ qԥGԥr vԥ mԥktԥbdԥn- Nԥnar müԥssisԥOԥr, elԥFԥ dԥ idman vԥ gԥnclԥr vԥ s. tԥúkilatlar WԥUԥfindԥn tԥsdiq olunmuú proqram vԥ layihԥOԥr ԥsasÕnda planlÕúԥkildԥ icra olunur. HAùø<Ԥ. DeyilԥQԥ görԥ körpԥ uúD÷Õ tԥ]ԥFԥ dünyaya Jԥlmiú bir qadÕn görkԥmli pedaqoq Makerenkoya müraciԥt edԥUԥk körpԥ uúD÷ÕQÕ hansÕ qaydada tԥrbiyԥ etmԥk barԥGԥ PԥslԥKԥt almaq istԥyir. Pedaqoq qadÕndan soruúur ki, körpԥniz nԥ vaxt dünyaya gԥlib? QadÕn cavabÕnda deyir ki, on bir günlükdür.Alim baúÕQÕ bulayÕb cavab verir ki, xanÕm, gecikmisiniz, mükԥmmԥl tԥrbiyԥ iúinԥ 11 gün ԥvvԥl baúlamalÕ idiniz. Demԥli bu söhbԥtdԥn belԥ mԥlum olur ki, valideynlԥr XúaqlarÕQÕn tԥrbiyԥsinԥ nԥ qԥGԥr tez baúlasalar o qԥGԥr dԥ bu oԥtin, ardÕFÕl zԥhmԥt vԥ güclü nԥzarԥt tԥOԥb edԥn iúGԥ çoxlu X÷ur qazana bilԥrlԥr. Müԥllimlԥrimizin dԥ bu sahԥGԥ mԥsuliy- \ԥti çoxdur. Belԥ ki, hamÕPÕza mԥlumdur ki, yaxúÕ pedaqoqun heç vaxt pis úagirdi olmur, nԥGԥnsԥ o hԥmiúԥ bilikli , a÷ÕllÕ- kamallÕ úagirdlԥr yetiúdirir. Atalar demiúNԥn yaxúÕ a÷acÕn hԥ- miúԥ dadlÕ meyvԥsi olar. HAùø<Ԥ. Psixoloqlar deyirlԥr ki, körpԥ uúaqlarÕn beyni D÷ vԥUԥq kimi tԥr-tԥmizdir. Nԥ yazsan onu da oxuyacaqsan. Ona görԥ dԥ valideynlԥr, tԥrbiyԥçilԥr vԥ müԥllimlԥr çalÕúmalÕ- GÕrlar ki, yazÕlan hԥmin bu a÷ vԥUԥqlԥri ailԥ vԥ cԥmiyyԥt üçün xeyirli olan sözlԥrlԥ zԥnginlԥúdirsinlԥr. Pis vԥrdiúOԥrin vԥ hԥUԥ- Nԥtlԥrin hԥmin a÷ vԥUԥqlԥUԥ yazÕlmasÕna yol vermԥsinlԥr. 8úaqlarÕn tԥrbiyԥsi prosesindԥ iútirak edԥn valideynlԥr vԥ Wԥrbiyԥçilԥr çalÕúmalÕGÕr ki, onlarÕn verdiyi tԥrbiyԥ qüsurlu ol- masÕn. Ԥ\ԥr uúaqlarÕԥhatԥ edԥn mühütün (ailԥnin, uúaq ba÷- 134 çasÕQÕn vԥ ya mԥktԥbin) özündԥ zԥrrԥ qԥGԥr nöqsan vԥ ya qüsur varsa onu tԥcili düzԥltmԥk lazÕmdÕr. 7ԥrbiyԥ iúindԥԥsasԥn birinci növbԥGԥ uúaqlara do÷ruçuluq (yԥni yalan danÕúmamaq) a÷illÕ vԥ intizamlÕ olmaq, verilԥn tapúÕUÕqlara düzgün vԥ vaxtÕnda ԥPԥl etmԥk, insanpԥrvԥr vԥ YԥWԥnpԥrvԥr olma÷Õ öyrԥtmԥk lazÕmdÕr. 7ԥrbiyԥ\ԥ baúlamamÕúdan ԥvvԥl uúaqlarÕn yaúÕ vԥ onlarÕn Iԥrdi xüsusiyyԥtlԥri nԥ]ԥUԥ alÕnmalÕGÕr. HAùø<Ԥ. Görkԥmli pedaqoq K.D.Uúinski tԥrbiyԥ edԥnin úԥxsi nümunԥsi haqqÕnda belԥ demiúdir: “TԥrbiyԥGԥ úԥxsi nümunԥ-heç bir dԥrslik, heç bir ԥxlaqÕ nԥsihԥt, heç bir cԥza vԥ Uԥ÷Eԥtlԥndirmԥ ilԥԥYԥz edilԥ bilmԥ\ԥn ecazkar qüvvԥdir.” 7ԥrbiyԥ zamanÕ hԥOԥ qԥdim zamanlardan bir sira tԥrbiyԥ üsullarÕndan: inandÕrma, alÕúGÕrma vԥ rԥ÷Eԥtlԥndirmԥ vԥ ]ԥzalandÕrma üsullarÕndan geniú istifadԥ edilir. HAùø<Ԥ. Belԥ nԥql edirlԥr ki, qԥdim dövrdԥ bir filosofun Gԥrs dediyi úagirdlԥrdԥn biri tԥhsil haqqÕQÕ gecikdirir. Bunun üçün o úagirdindԥn cԥrimԥ tԥOԥb edir. ùagirdin atasÕ isԥ filosofun yanÕna gԥOԥUԥk deyir: “Mԥndԥn hansÕ cԥrimԥni tԥOԥb edirsiniz. Mԥnim o÷lum 3 aydan artÕqdÕr ki, sԥnin yanÕna Jԥlsԥ dԥ yaxúÕOÕ÷a do÷ru heç nԥ dԥyiúPԥyib. Ԥksinԥ qonúunun TÕ]ÕQÕ razÕOÕ÷Õ olmadan qaçÕUÕb qonúuya xeyli pul verib PԥhkԥPԥGԥn özümü zorla qurtarmÕúam. Keçԥn hԥftԥOԥrin birindԥ isԥ öz anasÕQÕúillԥ ilԥ vurub. Qԥribԥ burasÕGÕr ki, hԥOԥ Vԥn üstԥlik mԥndԥn cԥrimԥ dԥ istԥyirsԥn”. Filosof úagirdinin atasÕQÕ diqqԥtlԥ dinlԥdikdԥn sonra bu mԥzmunda cavab verir: “Bilin, agah olun, sԥnin o÷lun mԥnim yanÕma gԥlib getmԥVԥydi kim bilir nԥOԥr olacaqdÕ. Onun az cinayԥt törԥtmԥsinԥ sԥEԥb Pԥnim yanÕmda olmasÕGÕr. Mԥn cԥrimԥni sԥnin o÷lunu yaxúÕ elԥdiyimԥ görԥ deyil, fԥlsԥIԥ\ԥ hörmԥt edԥUԥk törԥtmԥdiyi cinayԥtlԥrin xatirinԥ almalÕyam.” 7ԥlim-tԥrbiyԥ prosesindԥ valideynlԥrin vԥ müԥllimlԥrin Vԥylԥri birlԥúdirildikdԥ bu sahԥGԥ yaxúÕ nԥticԥOԥr ԥldԥ etmԥk 135 mümkündür. Bunun üçün valideynlԥr müntԥ]ԥm olaraq övlad- larÕQÕn müԥllimlԥri ilԥ sÕx ԥlaqԥ saxlamalÕGÕrlar. Bu görüúOԥrdԥ úagirdin zԥif cԥKԥtlԥri, fԥrdi xarakteri, tԥlim-tԥrbiyԥnin vԥziy- \ԥti, uúD÷Õn davranÕúÕQÕn vԥ biliklԥri mԥnimsԥPԥsinin vԥziy- \ԥti haqqÕnda bir-birinԥԥtraflÕ mԥlumat verilmԥlidir. 7ԥlim-tԥrbiyԥ qüsurlu vԥ ya nöqsanlÕ olduqda gԥOԥFԥkdԥ yaxúÕ tԥlim vԥrbiyԥ görmԥmiú hԥmin insan cԥmiyyԥt üçün dԥ böyük bԥlaya çevrilir. Ona tapúÕUÕlan vԥzifԥ\ԥ barmaqarasÕ ba- xaraq ciddi sԥhv vԥ nöqsanlara yol verir. EtibarÕQÕ tez bir zamanda itirԥUԥk cԥmiyyԥt qarúÕVÕnda öz nüfuzunu vԥ vԥzifԥsini birdԥIԥlik itirir. Necԥ qԥdim dövrlԥrin yadigarÕ olan bir rԥva- \ԥtdԥ göstԥrildiyi kimi. 5ԤVAYԤT. Deyirlԥr ki, qԥdim dövrdԥ Qԥznԥvilԥrin hökmranlÕ÷Õ zamanÕnda bir kiúi Hidistana sԥIԥUԥ hazÕrlaúÕrmÕú. 6ԥIԥUԥ çÕxmazdan ԥvvԥl o, var dövlԥtinin bir hissԥsini yol üçün ayÕUÕr. Qalan hissԥsini isԥ pula çevirԥUԥk 2000 dinar qÕ]Õl pul Pԥblԥ÷indԥ bir kissԥ\ԥ qoyub a÷]ÕQÕ tikdirԥUԥk úԥKԥr qazÕVÕQÕn yanÕna gԥlir. Kisԥni ona verԥrkԥn deyir: “Ԥn etibarlÕ yer, sadiq adam kimi bu kisԥni sԥnin yanÕna ԥmanԥt kimi qoyuram ki, R÷urlayÕb elԥPԥsinlԥr.” QazÕ: “ArxayÕn ol, rahat yolunu get, Jԥl.”- cavabÕQÕ verir. 6ԥIԥUԥ yollanan kiúinin iúi u÷urlu alÕnmÕr. Yolda o÷rular onda pul oldu÷unu güman edԥUԥk ԥvvԥlcԥ kiúini xԥlbԥtcԥ güdürlԥr. Sonra isԥ izinԥ düúüb mԥqam çatan kimi onu ԥvvԥlcԥ ԥPԥlli-baúOÕ döyür, sonra isԥ soyurlar. Kiúi göz yaúÕ tökԥ-tökԥ lüm-lüt halda geri – öz evinԥ qayÕGÕr. SԥKԥrisi gün yubanmadan úԥKԥr qazÕVÕQÕn yanÕna gԥlib qoydu÷u ԥmanԥti geri tԥOԥb edir. QazÕ onu görcԥk úirin dilini Lúԥ salÕb tԥm-tԥraqla onu qarúÕlayÕr. Kisԥni qoydu÷u yerdԥn götürüb kiúiyԥ göstԥUԥUԥk deyir: “Sԥninkidir?” Kiúi cavab verir ki: “Bԥli mԥnimkidir.” QazÕ tez cԥld kisԥni kiúiyԥ verir. Kiúi evinԥ çatan kimi yubanmadan kisԥnin a÷]ÕQÕ açÕb görür ki, lԥOԥ uçub yurdu qalÕb. Qoydu÷u pullarÕn hamÕVÕ dԥ- 136 yiúdirilib. KisԥGԥkilԥr isԥ qԥlp pullardÕr. ønsafsÕz qazÕ qÕ]Õl dinarlarÕn hamÕVÕQÕ götürԥUԥk yerinԥ misdԥn düzԥlmiú dirhԥm- Oԥr doldurub. Tԥ]ԥGԥn kisԥni götürԥUԥk qazÕQÕn yanÕna qayÕGÕr. ԤhvalatÕ oldu÷u kimi ona danÕúÕr. QazÕ isԥԥvvԥlcԥ özünü heç o yerԥ qoymur. Sonra isԥ tülkü kimi and-aman edir ki, onun bu iúGԥn heç xԥEԥri yoxdur. “Sԥn mԥQԥ ԥmanԥt kisԥsini baúÕ ba÷OÕ, a÷]Õ möhürlü vermisԥn, elԥ dԥ mԥndԥn almÕsan” – deyԥUԥk hԥtta kiúini hԥyasÕzcasÕna tԥhqir dԥ edir. Bu yolla haqlÕ oldu÷unu úԥKԥrin qazÕVÕna sübut edԥ bilmԥ- \ԥFԥyini görԥn kiúi úikayԥt üçün úahÕn sarayÕna gԥlir. ùahÕn Tԥbuluna düúüb baúÕna gԥOԥnlԥri ԥvvԥldԥn axÕra kimi ona danÕ- úÕr. ùahdan qÕ]ÕllarÕQÕn qaytarÕlmasÕQÕ, úԥKԥrin qazÕVÕQÕn isԥ etibarsÕzlÕ÷Õna vԥ dԥOԥduzlu÷una görԥ cԥzalanmasÕQÕ tԥOԥb edir. ùah ԥvvԥlcԥ kiúini sԥbrlԥ dinlԥyir. Sonra isԥ diqqԥtlԥ kisԥ\ԥ baxÕr. Kisԥnin açÕOÕb tԥ]ԥGԥn tikilmԥsindԥ heç bir iz tapa bilmir. Bu iúin çox ustalÕqla hԥyata keçirildiyini anlayÕr. Dԥrk edir ki, kiúinin baúÕna gԥtirilԥn bütün bu iúOԥr böyük ustalar, mahir sԥQԥtkarlar tԥUԥfindԥn elԥ incԥ vԥ zԥrif üsulla icra edilib ki, onun üstünü tez bir zamanda açmaq qeyri mümkündür. ùi- kayԥtçiyԥ deyir ki: “Bu iúi tam öyrԥnmԥkdԥn ötrü qoy bu kisԥ bir neçԥ vaxt burada qalsÕn. Vԥzirԥ tapúÕrmÕúam ki, mԥVԥOԥ hԥll olunana kimi sԥnin dolanÕúÕ÷ÕQÕ vԥ digԥr xԥrclԥrini ödԥsinlԥr.” Bu minvalla úah hԥr gün günorta naharÕnda, elԥFԥ dԥ isti- rahԥt saatlarÕnda vԥ digԥr boú vaxtlarÕnda diqqԥtlԥ kisԥ\ԥ baxÕr, bu sirri açmaq üçün çoxlu götür-qoy edir. Nԥhayԥt o bir gün Tԥrara gԥlir ki, bu iú üç mԥrhԥOԥGԥ hԥyata keçirilib. Ԥvvԥlcԥ bu kisԥ sökülԥUԥk qÕ]Õl pullar oradan çÕxarÕOÕb. økinci qÕ]ÕOÕn yerinԥ mis pullar kisԥ\ԥ doldurulub. Üçüncü gözԥl usta ԥli ilԥ kisԥnin a÷]Õ tikilԥUԥk, tԥ]ԥGԥn möhürlԥnib. Bu fikirlԥrlԥúah gecԥ yarÕ yataqdan qalxÕb kisԥni qoyuldu- ÷u yerdԥn götürür. BÕçaqla a÷Õ]Õndan tԥqribԥn bir millimetr öl- çüdԥ dԥlik açÕr. Yenԥ kisԥni aparÕb ԥvvԥlki yerinԥ qoyur. SԥKԥr tezdԥn úah üç günlük sԥIԥUԥ gedir. 137 Evԥ xidmԥt edԥn fԥrraú sԥKԥr tezdԥn gԥlib saxlanÕlan ԥúyalarÕ bir-bir yoxlayarkԥn görür ki, kisԥnin a÷]Õ didilib. Bԥrk qorxuya düúüb a÷lama÷a baúlayÕr. Fԥrraúxanada çoxdan iúOԥ- \ԥn a÷saç fԥrraú vԥziyyԥtdԥn xԥEԥr bilib, iúin pis oldu÷unu görüb ona deyir: Qorxma, mԥn eúitmiúԥm ki, bu úԥKԥrdԥ filan dükanda iúOԥ\ԥn bir qoca gözԥtçi var. O, bu iúOԥ mԥú÷uldur Gözԥl ԥl qabiliyyԥti var. Belԥ iúOԥrin mahir ustasÕGÕr. Sԥn onu mütlԥq get tap, Hԥmin adam sԥQԥ kömԥklik edԥr. Bԥlkԥ dԥ gü- man etmԥk olar ki, bundan qabaq bu kisԥnin a÷]ÕQÕ o adam elԥ özü tikib. Ertԥsi gün cavan fԥrraú kisԥni dԥ özü ilԥ götürüb qoca Iԥrraú deyԥn ustanÕn yanÕna aparÕr. Bir dinar zԥhmԥt haqqÕ verib kisԥni tԥ]ԥGԥn tikib düzԥltdirir.Gԥtirib úahÕn ota÷ÕndakÕ ԥvvԥlki yerinԥ qoyur. ùah sԥIԥrdԥn qayÕGÕr. Kisԥ\ԥ göz gԥzdirdikdԥ bÕçaqla kiçik Gԥlik açdÕ÷Õ yerin incԥliklԥ vԥ mahir ustalÕqla tikildiyiyini görür. Tez gözԥtçi fԥrraúÕ yanÕna ça÷ÕUÕr. Nԥ baú verdiyini soruúduqda fԥrraú müxtԥlif bԥhanԥOԥrlԥ sözün düzünü demԥk- Gԥn yayÕQÕr. ùah deyir ki: “Ay axmaq, kisԥnin a÷]ÕQÕ mԥn özüm bÕçaqla dԥlmiúdim, çünki mԥqsԥdim vardÕ. øndi isԥ PԥQԥ yalandan deyirsiniz ki, kisԥnin a÷]Õnda dԥlik olmayÕb.” ùahdan üzr istԥyib fԥrraúlar bütün elԥdiklԥrini boyunlarÕna alÕrlar. Nԥ baú verdiyini oldu÷u kimi úaha nԥql edirlԥr. ùah fԥrraúlarÕn kömԥyi ilԥ kisԥnin a÷]ÕQÕ tikԥn ustanÕ ça÷ÕrtdÕUÕÕr. Dindirmԥ zamanÕ úah kisԥni göstԥUԥUԥk soruúur ki, Bu kisԥni sԥn düzԥltmisԥn? Usta cavab verir ki, Bԥli. ùah yenԥ soruúur: HarasÕQÕ? Usta ԥli ilԥ düzԥltdiyi yeri göstԥUԥUԥk deyir ki burasÕQÕ. øki gün ԥvvԥl bu kisԥnin a÷]ÕQÕ mԥn özüm bu ԥllԥrimlԥ tikmiúԥm. Özü dԥ mԥnim kimi bu vilayԥtdԥ ikinci bu cür nadir vԥ zԥrif naxÕúOÕ tikiú ustasÕ yoxdur. Belԥ bir iúi úԥKԥrin qazÕVÕ da mԥQԥ bir neçԥ vaxt bundan ԥvvԥl gördürüb iki dinar zԥhmԥt haqqÕ vermiúdi. - deyir. ùah ustanÕn bu cür ԥl qabiliyyԥti oldu÷una ԥvvԥlcԥ heyran qalÕr. Sonra ustaya deyir 138 ki, bu sözlԥri qazÕQÕn üzünԥ deyԥ bilԥrsԥnmi? Usta cavab verir: - Bԥli, deyԥ bilԥUԥm. 0ԥhkԥPԥ qurulur. Prosesԥ cavabdeh-úԥKԥrin qazÕVÕ da GԥYԥt edilir. O, heç bir úey olmamÕú kimi keçib öz vԥzifԥ kürsüsündԥԥylԥúir. MԥhkԥPԥ gediúindԥ ԥvvԥlcԥ qazÕ olanlarÕ boynuna almaq istԥmir. Heç bir úey olmamÕú kimi özünü Wԥmizԥ çÕxarma÷a çalÕúÕr. “Mԥnim olanlardan heç bir xԥEԥrim yoxdur.” – deyir. ùahidlԥr içԥri ça÷ÕUÕOÕr. Onlar verdiyi ifadԥOԥ- rindԥ qazÕQÕn úahÕn tapúÕrdÕ÷Õ bu mԥsul vԥzifԥ\ԥ tamahkarlÕqla yanaúGÕ÷Õ vԥ ԥmanԥWԥ xԥyanԥt etdiyi göstԥrilir. NԥticԥGԥ úahidlԥrin ifadԥOԥrinin qaba÷Õnda qazÕ daú kimi donub qalÕr. Ԥli hԥr yerdԥn üzülԥn qazÕ úahÕn ayaqlarÕna \Õ[ÕOÕr. “BalalarÕna qurban olum, bir qԥOԥtdi elԥmiúԥm.Mԥni bu bԥladan qurtarÕn. 0ԥni sonuncu dԥIԥ ba÷ÕúlayÕn.” - deyir. ùah qazÕQÕn xahiúini Uԥdd edir. MԥhkԥPԥnin qԥrarÕna ԥsasԥn qazÕQÕn vԥkili vasitԥ- silԥ 2000 dinar qÕ]Õl pul alÕQÕb kisԥnin sahibinԥ verilir. ùahÕn tapúÕrdÕ÷Õ xidmԥti vԥzifԥ\ԥ etinasÕzlÕq göstԥrdiyinԥ görԥ fԥrma- na ԥsasԥn qazÕQÕn baúÕ üstԥ dar a÷acÕndan asÕlmasÕ tapúÕUÕOÕr. Lakin qazÕQÕn alim vԥ qoca olmasÕ, elԥFԥ dԥ böyük qrup vasitԥ- çilԥrin xahiúi nԥ]ԥUԥ alÕnaraq fԥrmana dԥyiúilik edilir. O, 50000 dinar qÕ]Õl pulla cԥrimԥOԥnir vԥ hԥmin andan tutdu÷u YԥzifԥGԥn uzaqlaúGÕUÕOÕr.

0ԤKTԤBYAùLI UùAQLARDA MÜSTԤ4øLLø<øN FORMALAùMASINDA VALøDEYN-MÜԤLLøM FAKTORU

8úaqlarda müstԥqillik ԥn aparÕFÕ keyfiyyԥtlԥrdԥn biridir. Onlarda hԥOԥ ilk yaúlarÕnda müstԥqilliyԥ vԥ azadlÕ÷a can atmaq arzusu yaranÕr. ølk fiziki müstԥqillik uúD÷Õn ana bԥtnindԥn ay- UÕlmasÕ prosesi nԥticԥsindԥ meydana gԥlir. Sonra orqanik tԥOԥ- batlarÕ müstԥqil úԥkildԥ ödԥPԥk mԥqsԥdilԥ fizioloji müstԥqillik baú verir. Bu zaman öz daxili düúüncԥsinԥ münasib özünün 139 Iԥrdi düúünmԥ tԥrzi ԥsasÕnda özünü sԥrbԥst vԥ müstԥqil aparmaq prosesi baúlayÕr. Bir sÕra alim vԥ pedaqoqlarÕn araúdirmalarÕna görԥ müstԥ- qillik uúaqlarda ilk yaúlarÕnda (bir vԥ iki yaúlarÕ arasÕ) baúlayÕr. Bu uúaqlarÕn oyun vԥ ԥylԥncԥOԥri vԥ digԥr tapúÕUÕqlarÕ yerinԥ yetirԥrkԥn baú verir. Xüsusilԥ bu hԥUԥNԥtlԥr tԥkrar yerinԥ yeti- rildiyi zaman uúaqlarda müstԥqil olmaq úanslarÕ daha da artÕr. Ԥsasԥn ata-ananÕn vԥ ya yaxÕn qohumlarÕn, elԥFԥ dԥ Wԥrbiyԥçinin , müԥllimin kömԥyi vԥ nԥzarԥti altÕnda uúaqlarÕn müstԥqil vԥrdiú vԥ bacarÕqlarÕ gündԥn-günԥ yüksԥOԥn xԥttlԥ artmaqda davam edir. Bu müstԥqil hԥUԥNԥt vԥ vԥrdiúOԥr get- gedԥ artÕr vԥ möhkԥmlԥnir. Bu zaman uúD÷Õn icra etdiyi hԥr kiçik hԥUԥNԥt vԥ ya iú öz dԥqiqliyi ilԥ sanki uúD÷Õn yaddaúÕna Kԥkk olunur. Uúaqlar böyüdükcԥ artÕq yaddaú öz funksiyalarÕQÕ ardÕFÕl vԥ vaxtÕnda yerinԥ yetirdiyindԥn gündԥn-günԥ valideyn- Oԥrin kömԥyi az tԥOԥb olunma÷a baúlayÕr. Lakin nԥticԥ etibarÕ ilԥ müstԥqil fԥaliyyԥt vԥ vԥrdiúOԥrin rolu daha da artÕr. 8úaqlarÕ müstԥqilliyԥ öyrԥtmԥk mühüm ԥKԥmiyyԥt kԥsb edir. Belԥ ki, müstԥqillik kimi daxili azadlÕq hissi möhkԥmlԥn- dikcԥ uúaqlarda öz fikirlԥrindԥ, qԥrarlarÕnda seçim azadlÕ÷Õ baú qaldÕUÕr. Bu zaman uúaq xÕrda-xÕrda, addÕm-addÕm artÕq öz gücünԥ inanÕr, onun úԥxsi hisslԥri yavaú-yavaú möhkԥmlԥnir, iradԥsi artÕr, mԥtinlԥúir. 8úaqlarÕn müstԥqillik mԥVԥOԥsi yalnÕz böyüklԥrin (xüsusilԥ valideynlԥrin, tԥrbiyԥçi, mԥúqçi vԥ müԥllimlԥrin) kömԥyi ilԥ birlԥúdikdԥ u÷ur qazana bilԥr. Uúaqlar böyüdükcԥ bu úԥxsi keyfiyyԥtlԥr get-gedԥ artma÷a do÷ru meyl edir. Belԥ ki, Xúaqlar böyüklԥrin (valideyn vԥ ya müԥllimlԥrim) komandan- OÕ÷Õ, ԥmri vԥ ya göstԥriúi (tԥlimlԥri) ԥsasÕnda vԥ onlarÕn iútira- NÕ ilԥ tapúÕUÕlan müԥyyԥn hԥUԥNԥtlԥri bir neçԥ dԥIԥ tԥkrar edir. Sonra isԥ onu tԥk özü sԥrbԥst úԥkildԥ baúdan aya÷a tԥkrarlayÕr. 6ԥrbԥst halda icra olunan bu tԥkrarlamalar uúaqlar tԥUԥfindԥn qüsursuz yerinԥ yetirilԥn zaman artÕq onlarda müstԥqillik 140 inandÕUÕFÕ halda formalaúma÷a meyl edir. 0ԥktԥbyaúOÕ uúaqlarÕn müstԥqillik iúinԥ ailԥGԥ valideynlԥr, Pԥktԥbdԥ isԥ müԥllimlԥr dԥstԥk vermԥlidir. OnlarÕn müstԥqil- lik hԥyatÕQÕn hԥmiúԥ valideynlԥrin nԥzarԥti altÕnda olmasÕ çox müsbԥt haldÕr. Çünki özbaúÕna buraxÕlmÕú uúaqlarÕn müstԥqil KԥUԥNԥtlԥri nԥzarԥtdԥn vԥ mԥsuliyyԥtdԥn kԥnarda qalarsa bu hal uúaqlarÕn pis vԥrdiúOԥUԥ yuvarlanmasÕna sԥEԥb ola bilԥr. ArtÕq nԥ valideyn, nԥ müԥllim, nԥ dԥ hüquq orqanlarÕ “arzu- olunmaz müstԥqilliyin” ram olunmasÕnda ciddi çԥtinliklԥrlԥ rastlaúa bilԥr.

+ԤDDø-BULUöA ÇATMAYAN MԤKTԤBLø/ԤR ARASINDA PøS VԤRDøù/Ԥ5Ԥ QARùI MÜBARø=Ԥ'Ԥ VALøDEYN-MÜԤLLøM MÜNASø%ԤTLԤ5ø

Pis vԥrdiúOԥr dedikdԥ-insan sԥhhԥtindԥ mԥnfi dԥyiúiliklԥr yaradan hallar nԥ]ԥrdԥ tutulur. Bu yazÕda mԥn bunlarÕn yalnÕz üçündԥn söhbԥt açaca÷am. Bunlar aúD÷ÕdakÕlardÕr: 1. Tütün – yԥni siqaret çԥkmԥk. 2. Spirtli içkilԥUԥ aludԥçilik. 3. Narkomaniya Tütün-badÕmcançiçԥklilԥr fԥsilԥsinԥ daxildir. Bu birillik Yԥ çoxillik ot bitkisi olub demԥk olar ki, dünyanÕn bir çox ԥrazilԥrindԥ becԥrilir. Lakin Amerika vԥ Avstraliya qitԥsindԥ Wԥxminԥn 60 növdԥn çox növü ԥkilir. “Nikotin” - sözü dԥ ԥcnԥbi sözüdür, fransÕz diplomatÕ J.Nikonun adÕndan götürü- lüb. 455 il bundan qabaq yԥni 1560-cÕ ildԥ Amerika qitԥsindԥn tütünü ilk dԥIԥ Fransaya gԥtirԥn bu insan olub. Bu bitki 15-16- FÕԥsrlԥrdԥ Avropada ԥvvԥlcԥ dekarativ bitki kimi becԥrilmԥ\ԥ baúlamÕúGÕr. Rusiyaya vԥ Türkiyԥ\ԥ XVII ԥsrin ԥvvԥllԥrindԥ, Ukraynaya XVIII ԥsrdԥ, Azԥrbaycana isԥ XIX ԥsrin I yarÕVÕnda Jԥtirilib. Hԥmin vaxtdan da bizim ölkԥGԥ becԥrilmԥ\ԥ 141 baúlayÕb. Tütündԥn istifadԥ yԥni siqaret-papirosçԥkmԥ mԥLúԥt narko- maniyasÕ növlԥrindԥn biridir. Bu bronxlarda, a÷ ciyԥrlԥrdԥ, qaraciyԥrdԥ vԥ digԥr daxili orqanlarda ciddi fԥsadlar törԥdir. Tütündԥn fasilԥsiz istifadԥ edԥn úԥxslԥrin orqanizmindԥ bir çox [ԥstԥliklԥrin yaranmasÕna, úiddԥtlԥnmԥsinԥ vԥ hԥOԥ dԥ sa÷almaq etimalÕ sÕIÕra bԥrabԥr olan bir sÕra xԥstԥliklԥrin bԥrqԥrar olmasÕna vԥ nԥhayԥt vaxtsÕz ölümünԥ sԥEԥb olur. Valideynlԥr vԥ müԥllimlԥr hԥddi-bulu÷a çatmayanlar ara- VÕnda bu pis vԥrdiúin sa÷lamlÕq üçün törԥGԥ bilԥFԥk tԥhlükԥsi, elԥFԥ dԥ onun insan hԥyatÕna vurdu÷u sa÷almayan yaralar haqqÕnda profilaktik söhbԥtlԥr aparmalÕ, onlarÕ atacaqlarÕ sԥhv Yԥ düúünülmԥmiú addÕmlardan çԥkindirmԥlidirlԥr. Spirtli içkilԥUԥ alydԥçilik-alkoqolizm. Alkoqolizm-apdÕFÕl olaraq spirtli içkilԥri içmԥk nԥticԥsin- Gԥ yaranan, elԥoԥ dԥ bu hԥUԥNԥWԥ aludԥ olan, içkisiz yaúaya bil- Pԥ\ԥn, psixi vԥ fiziki cԥKԥtdԥn bu yola düçar olmuú insanlarÕn [ԥstԥliyidir. HAùø<Ԥ. DeyilԥQԥ görԥ ac qarÕna qԥbul edilԥn alkoqol içkisi 20-30 dԥqiqԥ\ԥ, yemԥkdԥn sonra isԥ 1-2 saata qana daxil olur. øçilԥn içkinin tԥrkibindԥki spirtin 90-95 %-i mühüm orqanlara: ԥvvԥlcԥ baú beyinԥ vԥ qara ciyԥUԥ, qalan hissԥsi isԥ D÷ ciyԥrlԥUԥ, dalaq vԥ böyrԥklԥUԥ sorularaq ümumi orqanÕzmԥ Pԥnfi tԥsir göstԥrir. Elmi tԥdqiqatÕn nԥticԥOԥrinԥ görԥ alkoqolizm xԥstԥOԥrinin 75 %-i bu ziyanlÕ içkinin qԥbul edilmԥsi nԥticԥsindԥ zԥKԥrlԥn- PԥOԥUԥ mԥruz qalaraq dünyalarÕQÕ vaxtsÕz dԥyiúirlԥr. Qalan 25 %-i isԥ ürԥk-damar xԥstԥliklԥrinԥ mübtԥla olmaqla ürԥk-damar [ԥstԥliklԥri, xüsusilԥ ürԥyin iúemik xԥstԥliklԥrinԥ (qԥflԥti ölüm) düçar olurlar. %ԥzi içki hԥYԥskarlarÕ a÷Õzdolusu deyirlԥr ki, “alkoqol ürԥyin dԥrmanÕGÕr.” Yalan sözdür, inanmayÕn. Bu úԥr su vԥ ya acÕ zԥKԥr heç vaxt ürԥyin hԥmdԥmi, onun dԥrmanÕ olmayÕb. 142 Ԥksinԥ o ürԥk-damar sisteminin birinci vԥԥn mehriban düúPԥ- nidir. Belԥ bir pis vԥrdiúԥ aludԥ olan insan heç bir sԥEԥb olmadan vahimԥOԥnir. Gözünԥ qorxunc hԥúԥrat, heyvan vԥ s. görünür. Yuxusu pozulur, ԥtrafÕndakÕ adamlarla rԥftarÕ get- gedԥ kobudlaúÕr. Qarabasma, sayÕqlama, bԥrkdԥn danÕúma vԥ TÕúTÕrma, gülmԥ vԥ a÷lama hallarÕ baú verir. Belԥ növ adamlar artÕq özünԥ idarԥni itirir, tez-tez evdԥ, küçԥGԥ vԥ ictimai yerlԥrdԥ dava-dalaú salÕr. Heç bir sözԥ baxmÕr. Elԥdiklԥri hԥUԥ- Nԥtlԥri böyük çԥtinliklԥ boyunlarÕna qoymaq olur. ùԥxsi sԥh- Kԥtindԥ dԥ problemlԥr baú qaldÕUÕr. Ürԥk fԥaliyyԥti, qara ciyԥr Yԥ böyrԥyin funksiyasÕ get-gedԥ zԥiflԥyir, yaddaú pozulur. 0ԥnlik hissini yavaú-yavaú itirir. Belԥ yolun yolçusu olan insanlar sanki dönüb mԥnfi xarakterli bir úԥxsԥ çevrilirlԥr. YeriúOԥrindԥ, danÕúÕqlarÕnda mԥnfi meyllԥr artÕr, cavabdehlik Yԥ mԥsuliyyԥt hissindԥ isԥ saat-basaat azalma baú verir. Bu adamlarÕn hԥUԥNԥtlԥrindԥ özbaúnalÕq, ԥGԥbsizlik, böyük-kiçiyi HúitmԥPԥk, o÷urluq, öz evindԥki ԥúyalarÕ dԥ\ԥr-dԥymԥzinԥ satÕb-talamaq, quldurluq, zorlama vԥ s.mԥnfi hallar uçurum KԥddinԥGԥk artÕr. Bütün bu amillԥr içki aludԥçilԥrinin bԥGԥnindԥ hԥddindԥn artÕq süstlԥúPԥ, ԥl-ayaqda keylԥúPԥ, a÷ ciyԥrin vԥUԥmi, iflic, infakt, xԥrçԥng vԥ digԥr ciddi xԥstԥliklԥrin ԥPԥOԥ gԥlmԥsinԥ VԥEԥb olur. Bu sahԥGԥ dԥ valideyn vԥ müԥllimlԥrin üzԥrinԥ ciddi YԥzifԥOԥr düúür. Belԥ ki, bu pis yola düúPԥPԥk üçün hԥddi- bulu÷a çatmayanlar arasÕnda xüsusi, özü dԥ ardÕFÕl maariflԥn- Pԥ iúOԥri aparÕlmalÕGÕr. Bu yolun çox qorxulu yol olmasÕ barԥ- Gԥ uúaqlarÕn yaddaúlarÕna dԥ\ԥrli mԥslԥKԥtlԥri hԥkk etmԥk lazÕmdÕr. Bu sahԥGԥ laqeydlik, gecikmԥk, sԥhlԥnkarlÕq vԥ qüsurlu tԥrbiyԥ hԥddi-bulu÷a çatmayanlarÕn gԥOԥFԥk hԥyatÕQÕn uçuruma yuvarlanmasÕ demԥkdir. Narkomaniya – Lü÷ԥtdԥ narkomaniya sözü yunan sözü 143 olub “bihuúluq” narkotik aslÕOÕq demԥkdir. Bu narkotik maddԥOԥri orqanizmԥ qԥbul etmԥklԥ (yeritmԥklԥ) hԥyat fԥaliy- \ԥtini müԥyyԥn sԥviyyԥGԥ saxlayan bir xԥstԥlikdir. Bunu xԥstԥ WԥkrarladÕqda bir sÕra ciddi fԥsadlara daha münbit úԥrait yaradÕr. Belԥ ki, onlarÕn bu acÕnacaqlÕ hԥyatÕnda tԥnbԥllik, düúgünlük, iúsizlik, psixi hallar, ԥVԥbilik, depressiya, yaddaú ]ԥifliyi, laqeydlik, mԥsuliyyԥtsizlik vԥ digԥr mԥnfi hallar baú alÕb gedir. Bu pis yolun yolçularÕ sanki göz görԥ-görԥ özlԥrini Pԥhvԥ sürüklԥyirlԥr. Zԥiflԥmiú orqanizmdԥ ürԥk, böyrԥk, qara ciyԥr vԥ cürbԥcür qan xԥstԥliklԥri vԥ s. öz atÕQÕ çapma÷a baúlayÕr. Bütün bԥúԥriyyԥt narkomaniya adlanan bu bԥladan böyük ԥzab-ԥziyyԥt çԥkir. Statistikaya müraciԥt edԥk. BMT-nin ԥldԥ etdiyi son hesabata ԥsasԥn dünya üzrԥ son bir ildԥ narkotikadan 15-64 yaúlarÕnda 200 milyon nԥIԥr adam istifadԥ etmiúdir. Azԥrbay- canda isԥ son dövrün rԥsmi mԥlumatÕna ԥsasԥn 18 minԥ yaxÕn narkomanlÕq xԥstԥliyinԥ tutulan insan vardÕr.Lakin respublika- PÕzda bu xԥstԥlik ildԥn-ilԥ gԥnclԥúPԥkdԥdir. Ona görԥ dԥ valideynlԥr vԥ müԥllimlԥr bu bԥlanÕn hԥddi-bulu÷a çatma- yanlar arasÕnda yayÕlmamasÕ üçün ciddi izahat iúi vԥ prof- laktik tԥdbirlԥr hԥyata keçirmԥlidirlԥr. Mԥn dԥ bir yazar kimi insanlarÕ xԥstԥliyԥ vԥ ölümԥ sürüklԥ\ԥn bu 3 vԥrdiúi hԥr zaman OԥQԥtlԥyir, onun yayÕlmasÕna qarúÕ etirazÕPÕ poetik dillԥ belԥ bildirmԥk istԥmiúԥm:

ÜÇ DÜù0ԤN

Sa÷lamlÕ÷Õn ԥsas üç düúPԥni var: Birinci tütündür, tütün zԥhrimar. Onun tԥsirindԥn “ölür” damarlar, ÇalÕúaq bu dԥrddԥn biz uzaq olaq.

144 økinci düúPԥn dԥ bil alkoqoldur, ønsanÕ ölümԥ aparan yoldur. 6ԥrxoúluq elԥPԥk dözülmԥz haldÕr. HamÕQÕ bu iúGԥn gԥl uzaq salaq.

Üçüncü düúPԥn isԥ narkotikdir. “A÷ ölüm” adlanÕr, bu iúGԥ tԥkdir. ønsanÕ mԥhv edir, kimԥ gԥUԥkdir. Sa÷lam hԥyat sürԥk, gԥl ayÕq olaq, Sa÷lam cԥmiyyԥWԥ biz layiq olaq.

“DÜNYA SԤ1øN, DÜNYA MԤ1øM, DÜNYA HEÇ .ø0øN...”

Keçmiú xatirԥOԥr haqqÕnda kitab yazmaq el üçün hԥm xeyirxah, hԥm dԥúԥUԥfli iúdir. Bu mövzuda olan yazÕlarda neçԥ- neçԥ insanlarÕ tԥkcԥ özünün deyil, bir çox oxucularÕn yadÕna salmaqla sanki onlarÕ bu adamlarÕn bir-birindԥn úirin vԥ gözԥl xatirԥOԥr dünyasÕnda tԥ]ԥGԥn canlandÕraraq yaúadÕrsan. Lakin keçԥn günlԥrdԥki hadisԥOԥri damla-damla tԥ]ԥGԥn maraqla vԥ diqqԥtlԥ xatÕrlayÕb yazÕya köçürԥQԥ qԥGԥr sanki o dünyanÕ görüb gԥlirsԥn. Bu adlÕ-sanlÕ mԥktԥbin fԥaliyyԥt göstԥrdiyi 55 ildԥ neçԥ- neçԥ direktor, onlarla müԥllim, dԥrs hissԥ müdiri vԥ s. vԥzifԥ- Oԥrdԥ iúOԥ\ԥn insanlar, hԥmçinin bizim onlarla mԥzun yoldaú- larÕPÕz öz dünyasÕQÕ dԥyiúԥUԥk yalnÕz bizi heç bir zaman tԥrk etmԥk istԥPԥ\ԥn saysÕz xatirԥOԥrdԥ vԥ yaddaúlarda qalmÕúGÕr. 0ԥktԥbin direktorlarÕndan Nurulla Xԥlilov vԥ Xanbaba Mԥm- Pԥdov, dԥrs hissԥ müdirlԥrindԥn Nizamԥddin AdÕgözԥlov, Baba Muradԥliyev, Gülԥhmԥd Ԥmrahov, Qulu Pirquliyev vԥ digԥrlԥri, müԥllimlԥrdԥn NiftalÕ Aúurov, Mariya ԤIԥndiyeva, +ԥVԥn Mustafayev, HԥVԥn CԥbrayÕlov, Qulu Pirquliyev, Bԥúir ùükürov, RԥFԥb HacÕyev, Nurbala Quliyev, Mirfԥttah 145 4ԥdirov, HԥWԥPúah Osmanov,A÷abԥy Quliyev,Ömԥr Osmanov Yԥ baúqalarÕ, mԥzunlardan Tofiq Abbasov, Ԥlislam Ԥzimov, 6ԥlminaz Bԥúirova, Rafiq Mustafayev, Babaú ùahpԥOԥngov, Fikrԥt ԤIԥndi,Mehdi Mürsԥliyev, Elnur Ԥzimov, Qulam QasÕmov, Rahim Fԥttahov vԥ qeyrilԥri bu iúÕqlÕ dünyadan vaxtsÕz köçsԥOԥr dԥ bu gün ùabran camaatÕ vԥ ziyalÕlarÕ , elԥFԥ Gԥ mԥktԥbin müԥllim vԥúagirdlԥri tԥUԥfindԥn tez-tez yad edilir, onlarÕn adÕ fԥxrlԥ çԥkilir, ölԥnlԥrin iúiqlÕ ruhuna “rԥhmԥt” oxuyurlar. 0ԥn özüm dԥ qԥlbi kövrԥk bir úair kimi bu insanlarÕ xatÕrlayarkԥn sanki bu adamlarÕ dünԥn itirmiú kimi qԥm-kԥGԥr dünyasÕndan güc-bԥla ilԥ ayrÕOÕb özümün psixoloji durumumu böyük çԥtinliklԥ düzԥltmԥ\ԥ çalÕúÕram. Öz kԥGԥrimi yazdÕ÷Õm “Nԥ deyim FԥOԥ\ԥ, ah nԥ deyim mԥn!” úeirimdԥn bir parça ilԥ belԥ bildirirԥm:

+ԥr gün dona girir bu zalÕm fԥOԥk, YazÕq insanlara gԥlir min kԥOԥk. +ԥUԥni bir yolla aparÕr tԥk-tԥk, PaltarÕ soyunub geyirlԥr kԥIԥn, 1ԥ deyim FԥOԥ\ԥ, ah nԥ deyim mԥn!

0ԥn indi dԥ, ԥvvԥlki yazÕlarÕmda da demiúԥm ki, dünyada bu vaxta kimi “ölüm” adlÕ bԥladan heç kԥs qurtulmaq úԥUԥfinԥ nail ola bilmԥyib. Bu vaxta kimi istԥr qoca olsun, istԥr cavan, istԥr varlÕ olsun, istԥrsԥ dԥ kasÕb vaxtÕ tamam olanda bu dünyadan köcüb vԥ bundan sonra da köçԥFԥkdir. Onun dԥqiq vaxtÕQÕ isԥ Allah-Taaladan baúqa heç kim bilԥ bilmԥz. Mԥn dԥ bu mԥVԥOԥGԥ öz fikrimi “Ömür gedir” adlÕ úeirimin bir parçasÕnda belԥ ifadԥ elԥmiúԥm:

Al qԥOԥmi ԥOԥ, Zakir, yaz, yarat, Seirlԥrin açsÕn yenԥ qol, qanat. 146 Heç kimԥ qalmayÕb vԥfasÕz hԥyat, Gözüm görԥ-görԥ ömrüm gedir. 9ԥfasÕz dost kimi mԥni tԥrk edir.

Okean sularÕnda balÕqlar balinalarÕn ԥlindԥn qaçÕb qurtara bilmԥdiyi kimi , insanlar da nԥ qԥGԥr cԥhd etsԥOԥr belԥ ԥFԥlin ԥlindԥn heç cür qaçÕb qurtara bilmirlԥr. Mԥnim söylԥ\ԥFԥyim DúD÷ÕdakÕ rԥvayԥtdԥ göstԥrildiyi kimi: 5ԤVAYԤT. &ԥnabÕ ԤzrayÕl bir qocanÕn canÕQÕ almaq istԥyir. Qoca isԥ öz xoúu ilԥ ona ԥl vermԥk istԥmir. ԤzrayÕl qoçanÕ çox izlԥyir. Qoca kiúi olduqca çox hiylԥJԥr vԥ çoxbilmiú adam oldu÷undan özünü o yana-bu yana vurur. CamaatÕn ԥn çox sÕx olan yerlԥri ilԥ dolaúaraq ԤzrayÕla aman vermir, onu aldatma÷a çalÕúÕr. Lakin ԤzrayÕl da qԥrarÕQÕn üstündԥ israrlÕ dayanÕb qocadan ԥl çԥkmԥk istԥmir. Onu yenԥ Gԥ izlԥPԥkdԥ davam edir. ԤzrayÕOÕn daha onun dalÕnca Jԥlmԥdiyini zԥnn edԥn qoca tez qaçÕb yaxÕndakÕ uúaq ba÷çasÕna girir. O, nahar fasilԥsindԥ xörԥk yeyԥn uúaqlara qoúulur. Bir baúa döúԥPԥnin üstündԥ otutur ki, ԤzrayÕl birdԥn Jԥlsԥ onu uúaqlardan ayÕra bilmԥsin. Uúaqlar “mannÕ” sÕ\Õ÷Õ yeyirmiú, Qoca tez bir döúlük tapÕb boynuna ba÷layÕr. Cԥld bir XúD÷Õn qaba÷ÕndakÕ boúqabÕ vԥ qaúÕ÷Õ götürüb sÕ\Õq yemԥ\ԥ baúlayÕr. SÕ\Õ÷dan bir-iki qaúÕq da üz-gözünԥ sürtür ki, ԤzrayÕl birdԥn onu görsԥ tanÕmasÕn. Çox keçmir ki, ԤzrayÕl gԥlib yetiúir. QocanÕn uúaqlarÕn arasÕnda gizlԥndiyini, üz-gözünü sÕ\Õqla buladÕ÷ÕQÕ görüb acÕ WԥEԥssümlԥ gülümsünԥUԥk soruúur: Burda nԥ edirsԥn ? - Ԥppԥ yeyirԥm. - deyԥ qoca qorxa-qorxa cavab verir. ԤzrayÕl heç keyfini pozmadan: - Lap yaxúÕ, mԥn gözlԥyirԥm. RahatlÕqla “ԥppԥni” ye, sonra sԥni “oppalara” aparmalÕ olaca÷am, - deyir. Tarixԥn dünyada fironlar, tiranlar, bir çox imkanlÕ adamlar, TanrÕQÕn nԥzarԥtindԥ olan “olum” vԥ “ölüm” mԥVԥOԥsinԥ 147 müdaxilԥ edԥUԥk, bu hԥyatda ԥEԥdi yaúamaq üçün cürbԥcür yollar, vasitԥOԥr axtarÕblar. Bu iúÕqlÕ dünyanÕ özlԥrinԥ daimi Pԥskԥn seçmԥk istԥyiblԥr. Lakin bu arzu vԥ niyyԥt onlarÕn ürԥyindԥ qalÕb. Necԥ mԥnim söylԥ\ԥFԥyim aúD÷ÕdakÕ rԥvayԥt kimi: 5ԤVAYԤT. DünyanÕn tԥqribԥn yarÕVÕQÕ zԥbt etmiú MakedoniyalÕøskԥndԥr (øskԥndԥr Zülqԥrneyn) dünyanÕn bütün naz nemԥtinԥ malik idi. O, güclü orduya, ԥOԥ keçirdiyi geniú ԥrazilԥrilԥUԥ, çoxlu xԥzinԥ\ԥ sahib oldu÷una görԥ bu dünyada ԥEԥdi yaúamaq istԥyirdi. Neçԥ-neçԥ a÷Õr döyüúOԥrin úanlÕ TԥhrԥmanÕna çevrilԥn bu hökmdar ölüm sözünü dilԥ gԥtirmԥ\ԥ oԥtinlik çԥkirdi. Bir sözlԥ o, ölmԥkdԥn çox qorxurdu. Dünya- QÕn mԥúhur filosoflarÕQÕ, mahir hԥkimlԥrini, öncԥgörԥnlԥrini yanÕna ça÷ÕUÕb ölümün qaba÷ÕQÕ ala bilmԥ\ԥ qadir olan dirilik suyu deyilԥn dԥrmanÕn yerini axtarÕb tapma÷a göstԥriú vermiú- di. Nԥhayԥt uzun sԥylԥrdԥn sonra mԥlumat ԥldԥ elԥmiúdi ki, belԥ bir su yeri yalnÕz zülmԥtdԥ vardÕr. Lakin suyu ԥldԥ etmԥk üçün a÷Õr vԥ böyük ԥziyyԥtlԥUԥ dözmԥli, uzun yolu qԥt elԥPԥlidir. 5ԥvayԥWԥ görԥ øskԥndԥr XÕ]Õr Pey÷ԥmbԥrlԥ eyni dövrdԥ yaúayÕbmÕú. Onlar yaxÕn dost olublar.øskԥndԥr Pey÷ԥmbԥrdԥn xahiú edir ki, onunla birlikdԥ dirilik suyunu axtarma÷a getsin. Dostunun xԥtrini çox istԥ\ԥn XÕ]Õr Pey÷ԥmbԥr çԥtinliklԥ dԥ olsa bu axtarÕúa razÕ olur. Onlar bir neçԥ müddԥt xeyli yol qԥt edirlԥr.Nԥhayԥt zülmԥt adlanan yerԥ çatÕb, qapÕdan içԥri daxil olurlar. Zülmԥtin Lúoԥrisindԥki dar cÕ÷Õrla axtara-axtara uzun yol gedirlԥr. Sözün TÕsasÕ qarúÕlarÕna iki bulaq çÕ[Õr. Onlar bir-birindԥn fԥrqli bulaqlar görürlԥr. Bu bulaqlarÕn biri abu kövsԥr, digԥri isԥ abu ]ԥmzԥm adlanÕrdÕ. Kövsԥr suyu deyilԥn bulaq qaynayÕb yerdԥn oÕ[ÕrdÕ. Ancaq zԥmzԥm suyu isԥ adi suya bԥnzԥyirdi. DostlarÕn Kԥr ikisi bu bulaqlarÕn sularÕQÕn tԥrkibindԥn vԥ keyfiyyԥtindԥn tamamilԥ xԥEԥrsiz idilԥr. 148 BulaqlarÕn yanÕna çatar-çatmaz øskԥndԥr tez XÕ]Õr Pey- ÷ԥmpԥrdԥn xԥEԥrsiz qaçÕb Kövsԥr suyu axan bulaqda ԥvvԥlcԥ ԥl-üzünü yuyur, sonra da ovucla doyunca o sudan içir. XÕ]Õr Pey÷ԥmbԥr isԥ adi suya bԥnzԥ\ԥn Zԥmzԥm suyundan içmԥOÕ olur. Onlar geri qayÕdarkԥn zülmԥtin yerlԥúdiyi ԥrazidԥ çoxlu parÕldayan qiymԥtli daúlara rast gԥlirlԥr. øskԥndԥr tamahÕQÕ saxlaya bilmԥyib ciblԥrinԥ, qoynuna vԥ torbasÕna hԥmin daúlardan xeyli yÕ÷Õr. XÕ]Õr Pey÷ԥmbԥr isԥ daúlara ԥl vurmur, bir dԥQԥ dԥ olsun onlardan götürmür. Zülmԥtin ԥrazisindԥn cÕ÷Õrla çÕ[Õú qapÕVÕna gԥOԥn dostlar zülmԥtin çÕ[Õú qapÕVÕnda bir qoca, nurani kiúinin oturdu÷unu görürlԥr. Qoca øskԥndԥrlԥ XÕ]Õr Pey÷ԥmbԥri görԥn kimi onlarÕ tanÕ\Õr. Onlardan heç bir söz soruúmamÕú bura nԥ mԥqsԥdlԥ Jԥldiklԥrini açÕb onlara danÕúÕr. Lakin øskԥndԥrin dirilik suyu ԥYԥzinԥ ölüm suyunu, XÕ]Õr Pey÷ԥmbԥrin isԥ dirilik suyu içdiyini söylԥyir. Bir dԥøskԥndԥUԥ bidirir ki, yolda yubanma- \Õb tez gedib hazÕrlÕ÷ÕQÕ görsün. O, qÕsa müddԥtdԥ ölümlԥ üz- üzԥ dayanacaqdÕr. Tutdu÷u iúGԥn kor-peúman olan, u÷ursuz sԥIԥrdԥn qayÕdan øskԥndԥr tez anasÕQÕn yanÕna gԥlir. BaúÕna gԥOԥnlԥri anasÕna söylԥyir vԥ ona tezliklԥ ölԥFԥyini bildirԥUԥk vԥsiyyԥtini elԥyir. Bu addÕPÕ ilԥøskԥndԥr vaxtsÕz ölümü ilԥ anasÕna dԥ\ԥ bilԥFԥk D÷Õr zԥrbԥnin tԥsirini nisbԥUԥn azaltmaq mԥqsԥdi güdürdü. Vԥ- siyyԥtnamԥsindԥ onun vԥfatÕndan sonra anasÕndan 4 mԥVԥOԥ\ԥ xüsusi diqqԥt yetirmԥsini xahiú edirdi: 1. 0ԥn ölԥndԥn sonra dünya torpaqlarÕndan vԥ dünya malÕndan gözüm doymadÕ÷Õna görԥ sa÷ԥlim kԥIԥndԥn bayÕra oÕxacaq. Ona görԥ dԥ sԥn tez bir ovuc torpa÷ götürüb mԥnim sa÷ ovcuma tökԥrsԥn. O saat mԥnim ԥlim yerinԥ qayÕGÕb NԥIԥQԥ yerlԥúԥFԥk. 2. 0ԥnim üçün tԥúkil edԥFԥyin ehsan süfrԥsinԥ hökmԥn dünyada olan bütün nazÕ-nemԥtlԥrin hamÕVÕndan düzdürԥrsԥn. 3. Hüzür mԥclisinԥ ça÷UÕlan camaat ehsan yemԥyinԥ ԥl 149 uzatmazdan qabaq, bütün mԥclisԥ gԥOԥnlԥUԥ mütlԥq bu sözü çatdÕr:” Kimin dԥrdi varsa xahiú edirԥm mԥnim o÷lumun ehsanÕndan yemԥsin, o özü bunu vԥsiyyԥtindԥ mԥQԥ tapúÕUÕb.” 4. 0ԥni dԥfn elԥ\ԥndԥn sonra qԥbiristanlÕ÷a gedib bir WԥUԥfdԥ dayanÕb mԥnim adÕPÕ iki dԥIԥ: - “øskԥndԥr”, ³øskԥndԥr”- deyԥ ça÷Õrarsan. BunlarÕ deyib øskԥndԥr canÕQÕ tapúÕUÕr. .ԥIԥnlԥ\ԥndԥ øskԥndԥrin sa÷ ԥlinin özünün vԥsiyyԥt elԥ- diyi kimi kԥIԥndԥn çÕxdÕ÷ÕQÕ görԥn anasÕ o÷lunun birinci vԥ- siyyԥtini yerinԥ yetirmԥk üçün yerdԥn bir ovuc torpa÷ götürüb onun sa÷ ԥlinԥ tökür. Ԥl o saat yerinԥ qayÕGÕr. AnasÕQÕn Qԥzarԥti altÕnda sԥrkԥrdԥni ordunun müúayԥti ilԥ tԥntԥQԥli úԥkildԥ torpa÷a tapúÕUÕrlar. Hüzür mԥclisindԥ o÷lu øskԥndԥrin ikinci vԥsiyyԥtinԥԥPԥl edԥn anasÕ süfrԥ\ԥ dünyada olan bütün nazÕ-nemԥtlԥrin hamÕ- VÕndan düzdürür. AnasÕ buradan belԥ anlayÕr ki, dünya nemԥt- Oԥri nԥ qԥGԥr çox olsa belԥ ölümün qarúÕVÕQÕ alma÷a qadir deyildir. Hüzür mԥclisindԥ camaat süfrԥ\ԥ ԥl uzatmaq istԥ\ԥrkԥn anasÕøVԥndԥrin üçüncü vԥsiyyԥtini ԥsas tutaraq mԥclis ԥhlinԥ elan edir ki, kimin dԥrdi varsa süfrԥ\ԥ ԥl uzadÕb mԥnim R÷lumun ehsanÕndan yemԥsin. Ona görԥ ki, o÷lum ozü bunu PԥQԥ úԥxsԥn vԥsiyyԥt elԥyib hökmԥn onun sözünü sizԥ çatdÕUÕm. Hüzür mԥclisindԥ olanlar ananÕn bu sözünü eúidԥn kimi öz dԥrdlԥrini yada salÕrlar. Bütün iútirak edԥnlԥrin hamÕVÕ- QÕn dԥrdi oldu÷u üçün heç biri süfrԥ\ԥ ԥl uzatmayÕr. HamÕ aya÷a qalxÕb xüdafislԥúib çÕ[Õb gedir. øskԥndԥrin anasÕ cama- atÕn hamÕVÕ gedԥndԥn sonra baúa düúür ki, o÷lu bununla ana- VÕna dünyada dԥrdsiz adam olmadÕ÷ÕQÕ iúarԥ edir. Sonra anasÕøskԥndԥrin dördüncü vԥsiyyԥtinԥԥPԥl etmԥk Pԥqsԥdilԥ qԥbiristanlÕ÷a gԥlib bir kԥnardan iki dԥIԥ “øskԥn- Gԥr”, “øskԥndԥr”- deyԥ ça÷ÕUÕr. Bu dԥm dԥ kiçik bir ԥrazidԥn “hԥ, øskԥndԥr mԥQԥm” deyԥ çoxlu sԥs gԥlir. Sԥrkԥrdԥnin anasÕ 150 indi baúa düúür ki, bu qԥdim qԥbiristanlÕqda çoxlu sayda ³øskԥndԥrlԥr” yatÕb. Sԥsi gԥOԥnlԥr ancaq son vaxtda dünyasÕQÕ Gԥyiúԥn “øVԥndԥrlԥrdir”. Demԥli bu qԥdim qԥbiristanlÕqda onlarla, bԥlkԥ dԥ yüzlԥrlԥ “øskԥndԥrlԥr” uyuyur. Bununla da sanki øskԥndԥrin anasÕQÕn üzԥrindԥ a÷Õr övlad Gԥrdi nisbԥWԥn yüngüllԥúir. O, o÷lunun ölümünü baúqa analarÕn övladlarÕQÕn ölümü ilԥ eynilԥúdirdikdԥn sonra bir qԥGԥr dԥrdi azalÕr, ürԥyi sakitlԥúir. YuxarÕda göstԥrilԥn bu rԥvayԥt haqqÕnda düúüncԥOԥrdԥn heç ayrÕlmamÕú görkԥmli tacik alimi, filosofu vԥ hԥkimi øbn Sina Ԥbu Ԥli Hüseynin (980- 1037) bu mövzuda yazdÕ÷Õ bir úeiri yadÕma düúdü:

“Mԥkrdԥn, fÕUÕldaqdan uzaq oldum, bilin mԥn, AçdÕm düyünlԥrini sԥmanÕn mԥn, gülün mԥn. Dünyada çox müdrikin sözlԥrini anladÕm. Ancaq aça bilmԥdim sirrini ölümün mԥn

HAùø<Ԥ. Dahi úairimiz Nizami Gԥncԥvinin “øskԥndԥrna- Pԥ” poyemasÕnda müdrik qoca øskԥndԥUԥ dirilik suyunun yerini niúan verir. QocanÕn dediyi ԥlamԥtlԥUԥ görԥ dirilik suyunun yerlԥúdiyi yerin bir tԥUԥfi dԥniz, bir tԥUԥfi isԥ qaya imiú. Bura- dan da belԥ nԥticԥ çÕxarmaq olar ki, hԥmin dԥniz Xԥ]ԥr dԥnizi, qaya isԥ XÕGÕrzindԥ babanÕ hesab etsԥk onda illԥr uzunu axtarÕlan dirilik suyu olan mԥkan qԥdim ùabran torpa÷Õnda olub.

151 QOCALIQ- KAMøLLøK DÖVRÜ

“QocalÕq” sözünü deyԥndԥ çoxu, Keçirir bolluca hԥ\ԥcan, qorxu.

SanÕr ki, çatÕbdÕr hԥyatÕn sonu, +ԥr yanda gözlԥyir ԥzrayÕl onu.

GecԥOԥr, gündüzlԥr hey yeyib-yatÕr, ԤPԥyi, zԥhmԥti o, tamam atÕr.

Fikirlԥ, xԥyalla keçirir günü, BelԥFԥ o, baúa vurur ömrünü.

Ancaq ömrün davamÕGÕr qocalÕq, Bir müdrirlik mԥqamÕGÕr qocalÕq.

QocalÕq hԥyatÕn bir barlÕ dövrü, Uca da÷ baúÕQÕn bir qarlÕ dövrü.

Müdrik oldu÷unu almayÕb saya, 1ԥsihԥt verirlԥr bԥ]ԥn qocaya:

-Bir mԥclis olanda, mԥslԥKԥt budur, 6ԥn yaúOÕ adamsan, yerindԥ otur,

YaúÕQÕ unudub, hԥddini aúma, Deyib gülԥnlԥUԥ sԥn heç qarÕúma.

Dükana, bazara getmԥVԥn ԥJԥr, Qan tԥzyiqin düúԥr, kefin düzԥOԥr.

152 Birdԥn toya getsԥn, orda oynama, Sulu qazan kimi daúÕb qaynama.

6ԥn artÕq qocasan, sakitcԥ otur, Susanda insanÕn qiymԥti artÕr.

%ԥsdir, ԥkdin daha gülü, çiçԥyi, øndi xԥyalÕnda qur gԥOԥFԥyi.

BaúÕn gicԥllԥQԥr, üzün saralar, ;ԥstԥlik canÕnda daim yer alar

Ürԥyin dԥ baxmaz bir gün sözünԥ, 4ԥfildԥn qaranlÕq çökԥr gözünԥ.

A kiúi, qocasan çölԥ çÕxma sԥn, Soyuqda, úaxtada xԥstԥOԥQԥrsԥn.

Düzԥliú elԥ sԥn davranÕúÕnda, Az gԥz, otur evdԥ-ocaq baúÕnda.

Üzülüb düúԥrsԥn yor÷an-döúԥ\ԥ, Heç çÕxa bilmԥzsԥn tamam eúiyԥ.

Çörԥyin, suyun var, úükür elԥ sԥn, *ԥUԥk ba÷-ba÷çanÕ hԥr gün gԥ]ԥVԥn?

%ԥsdir qulluq etdin bu a÷aclara, Onlar da ԥlindԥn gԥliblԥr zara.

BellԥPԥk, sulamaq, hԥm dԥrmanlamaq, 6ԥni ԥldԥn salÕr, çünki, ay axmaq!

153 Dinlԥyib diqqԥtlԥ deyilԥnlԥri, Dedim, qocalara atmayÕn úԥri.

Ԥ]ԥldԥn yoldaúGÕr mԥnim ilԥ iú, Ona uúaqlÕqdan etmiúԥm vԥrdiú.

Dayansam, donacaq damarda qanÕm, Nasaz olacaqdÕr bu sa÷lam canÕm.

QorxmadÕm, hԥyatÕn qarlÕ qÕúÕndan, ZamanÕn qԥ]ԥbli, sԥrt baxÕúÕndan.

Ԥllԥrim öyrԥndi fiziki iúԥ. Piyada gԥzmԥyi etmiúԥm peúԥ.

Uzaqda dayandÕm pis vԥrdiúGԥn mԥn. Sa÷lamlÕq üzümԥ güldü o gündԥn.

ԤPԥk, iú saxlayÕb mԥni çox cavan, 7ԥnbԥllik yad olub mԥQԥ hԥr zaman.

Vurur öz ritmiylԥ sinԥmdԥ ürԥk, Sevgi, mԥKԥbbԥtdir ürԥ\ԥ kömԥk.

Durub qullu÷umda ömür yoldaúÕm, VardÕr o qadÕna böyük alqÕúÕm.

Övladdan yariyan valideynlԥr, Bu cür xoúEԥxtliyԥ verirlԥr dԥ\ԥr.

Bütün qocalarÕn qԥdrini bilin, OnlarÕn üzündԥn kԥGԥri silin.

154 YaúasÕn kamillik dövrünü onlar, Qoca adamlarÕn baúda yeri var.

Qoy daim çÕraqban olsun bu diyar, Qocalar yaúasÕn hԥr vaxt bԥxtiyar.

QOCAMAN MÜԤLLøM PAùA ORUCOVLA MÜSAHø%Ԥ

0ԥktԥbin ilk açÕlan günündԥn ardÕFÕl olaraq 19 il bu tԥhsil oca÷Õnda fizika-riyaziyyat müԥllimi iúOԥmiú Paúa müԥllim Pԥktԥbdԥ mԥnim hԥm müԥllimim, hԥm dԥ sinif rԥhbԥrim olub. Mԥn onunla dԥIԥOԥrlԥ bu mԥktԥb haqqÕnda kitab yazaca- ÷Õm barԥGԥ söhbԥt etmiúԥm. Hԥmiúԥ bu gözԥl insan vԥ Wԥsrübԥli müԥllim, öz yüksԥk sԥviyyԥli sԥmimiyyԥti vԥ ” alman “ dԥqiqliyi ilԥ mԥnim suallarÕma cavab vermԥ\ԥ çalÕúÕb. 77 yaúOÕ müԥllimlԥ apardÕ÷Õm bu söhbԥtlԥrdԥn birini oxuculara Wԥqdim etmԥyi mԥslԥKԥt bildim: O günlԥrin canlÕúahidi kimi 55 il bundan öncԥ DԥYԥçi úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta mԥktԥbin fԥaliyyԥWԥ baúlamasÕQÕ necԥ xatÕrlayÕrsÕQÕz ? - Ԥvvԥlki mԥktԥbimiz birmԥrtԥEԥli, darÕsqal, yöndԥmsiz Yԥ kiçik bir binada yerlԥúirdi. ùagirdlԥrin sayÕ ildԥn-ilԥ artdÕ- ÷Õna görԥ sinif otaqlarÕ çatÕúPÕrdÕ. Belԥ bir çԥtin úԥraitdԥ o vaxtkÕ tԥhsili irԥli aparmaq biz müԥllimlԥr üçün çox çԥtin idi. Bu cür vԥziyyԥt keçilԥn dԥrsin keyfiyyԥtini dԥ aúD÷Õ salÕrdÕ. Ona görԥ dԥ o dövrdԥ yeni mԥktԥb binasÕQÕn tikilib istifadԥ\ԥ verilmԥsi tԥkcԥ valideynlԥr vԥúagirdlԥr üçün deyil, biz müԥl- limlԥUԥ dԥ hava vԥ su kimi lazÕm idi. 7ԥ]ԥ mԥktԥbdԥ müԥllimlԥr tԥlimin keyfiyyԥtindԥ istԥ- diklԥri müsbԥt nԥticԥni ԥldԥ edԥ bildilԥrmi? %ԥli. O vaxtlarda tԥ]ԥ mԥktԥb ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayon tԥhsil tarixindԥ bir möcüzԥ idi. Geniú vԥ iúÕqlÕ sinif 155 otaqlarÕ, hԥr cür idman avadanlÕ÷Õ ilԥ tԥchiz olunmuú geniú vԥ hündür idman zalÕ, hԥr növ rahatlÕ÷Õ vԥ tԥOԥb olunan inventarla Wԥmin edilmiú akt zalÕ, iri hԥcmli soyuducu vԥ hԥr cür úԥraitlԥ Wԥmin edilmiú yemԥkxana, normativlԥUԥ cavab verԥn, hԥr növ avadanlÕqla, ԥyani-texniki vԥsaitlԥrlԥ tԥchiz olunmuú fizika, riyaziyyat, kimya, biolologiya vԥ hԥrbi-hazÕrlÕq kabinetlԥri vardÕ. O dövrün tԥhsil standartlarÕna cavab verԥn zԥngin dülgԥrlik, çilingԥrlik, dԥrziçilik vԥ s. emalatxanalar müԥllim Yԥ úagirdlԥrin istifadԥsinԥ verilmiúdi. Fizika, kimya, riyaziyyat, biologiya vԥ digԥr fԥnnlԥrin ԥyani vԥ texniki vԥsaitlԥrini özündԥ birlԥúdirԥn iri fizika, kimya, biologiya vԥ digԥr fԥn- nlԥUԥ aid labaratoriyalar quraúGÕUÕlaraq fԥaliyyԥt göstԥrirdi. Bundan ԥlavԥ mԥktԥb direktorunun tԥúԥbbüsü vԥ tԥúkilatçÕOÕ÷Õ, müԥllim vԥ úagirdlԥrin kömԥyi ilԥ qÕsa müddԥtdԥ yeni, bir- birindԥn zԥngin vԥ gözԥl fizika, riyaziyyat, tarix, ԥGԥbiyyat, co÷rafiya, xarici dili, ԥPԥk vԥ digԥr fԥnn kabinetlԥri düzԥl- dilmiúdi. Belԥ münbit úԥraitin yetiúPԥsi bütün müԥllim vԥ úagirdlԥrdԥ böyük ruh yüksԥkliyi yaratmÕú, mԥktԥbdԥ tԥdrisin inkiúafÕna güclü tԥkan vermiúdi. Bütün bu meyyarlar müԥllim vԥ úagirdlԥrin ciddi sԥyi Qԥticԥsindԥ qÕsa müddԥtdԥ mԥktԥbimizdԥ tԥhsilin inkiúaf dinamikasÕnda müsbԥt dԥyiúiliklԥr ԥPԥOԥ gԥtirdi. 7ԥ]ԥ mԥktԥbdԥ yeni yaranmÕú müԥllim kollektivini necԥ xatÕrlayÕrsÕQÕz ? - Çox yaxúÕ, bir ailԥ kimi idik. ԤvvԥOԥn 101 nԥIԥrdԥn ibarԥt olan hԥmin pedaqoji kollektivi mԥn tԥ]ԥ adlandÕrmaz- GÕm. Ona görԥ ki, heç 3 ay keçmԥmiú tԥ]ԥ yaradÕlan bu kollektiv elԥ möhkԥmlԥnmiúdi ki, kԥnardan baxan bu qrumun sanki 10 il bundan qabaq tԥúkil olundu÷unu tԥVԥvvürünԥ Jԥtirԥrdi. Bu kollektivdԥ birlik, mehribançÕOÕq, sԥmimiyyԥt, bir-birinԥ komԥk göstԥrmԥk, qay÷ÕVÕna qalmaq, tapúÕUÕlan iúi vaxtÕnda vԥ keyfiyyԥtlԥ icra etmԥk, xüsusilԥ tԥ]ԥ tԥyinatla Jԥlmiú gԥnc, hԥOԥ az tԥcrübԥsi olan müԥllimlԥUԥ kömԥklik göstԥrmԥk vԥ s. bu kimi müsbԥt keyfiyyԥtlԥr hԥmin kollektivin

156 ԥsas devizinԥ çevrilmiúdi. Mԥktԥbdԥ tԥ]ԥ iúԥ baúlayan gԥnc müԥllimlԥr elԥ ilk gündԥn ԥmrlԥ yüksԥk tԥcrübԥ toplamÕú yaúOÕ Yԥ stajlÕ müԥllimlԥUԥ tԥhkim olunurdu. Bu gԥnc kadrlarÕn Gԥrslԥri ciddi nԥzarԥWԥ götürülür, keçdiyi dԥrslԥr müzakirԥ vԥ Wԥhlil olunur, ciddi nöqsanlar aúkar olunduqda onlarÕn tԥcili Oԥ÷v olunmasÕ vԥ gԥOԥFԥkdԥ tԥkrar olunmamasÕ üçün lazÕPÕ Wԥdbirlԥr görülürdü. HԥVԥn CԥbrayÕlov, øsbat øsaqov, Mariya ԤIԥndiyeva, Baba Muradԥliyev, Bԥúir ùükürov, Mirfԥttah 4ԥdirov, Nurbala Quliyev, A÷abԥy Quliyev, Mԥqami Hüseyn, Qulu Pirquliyev vԥ onlarca baúqalarÕ gԥnc müԥllimlԥUԥ öz qay÷ÕVÕQÕ vԥ kömԥyini ԥsirgԥmirdilԥr. O dövrdԥ mԥktԥbdԥnkԥnar vԥ sinifdԥnxaric tԥdbirlԥrin keçirilmԥsi hansÕ vԥziyyԥtdԥ idi? - Çox gözԥl vԥziyyԥtdԥ.Mԥktԥbimizin kollektivi hԥOԥ ilk gündԥn tԥsdiq olunmuú qrafikԥ uy÷un olaraq mԥktԥbdԥnkԥnar Yԥ sinifdԥnxaric tԥdbirlԥrin keçirilmԥsinԥ geniú “start” ver- miúdi. SiniflԥrarasÕ keçirilԥn idman yarÕúlarÕ böyük vüsԥt almÕúGÕ. Buna futbol, voleybol, dama, úahmat, stolüstü tennis Yԥ baúqa növ yarÕúlarÕ göstԥrmԥk olar. Mԥktԥbdԥ tez-tez riyaziyyat, fizika, kimya, biologiya, ԥGԥbiyyat vԥ digԥr fԥnlԥUԥ aid gecԥOԥr keçirilirdi. Bu tԥhsil oca÷Õnda müԥllim Baba Muradԥli- yevin rԥhbԥrliyi altÕnda rԥqs dԥrnԥyi, müԥllim Bԥúir ùüküro- vun rԥhbԥrliyi altÕnda dram dԥrnԥyi fԥaliyyԥt göstԥrirdi. Bu Gԥrnԥklԥrin fԥallarÕ tez-tez mԥktԥblilԥr vԥ valideynlԥr qar- úÕVÕnda konsert proqramÕ ilԥ çÕ[Õú edirdilԥr. Mԥktԥbin rus dili müԥllimi MԥKԥrrԥm CԥbrayÕlovun rԥhbԥrliyi altÕnda o dövrdԥ Yԥ indi rayonun heç bir mԥktԥbindԥ olmayan mԥktԥb simfonik orkestri yaradÕlmÕúGÕ. Orkestr vaxtaúÕUÕ mԥktԥbin müԥllim vԥ úagird kollektivi qarúÕVÕnda, elԥFԥ dԥ rayon tԥdbirlԥrindԥ u÷urla oÕ[Õú edirdi. Mԥktԥbimizdԥ fԥaliyyԥt göstԥUԥn radio qovúD÷ÕQÕn Kԥmin illԥrdԥ tԥlim-tԥrbiyԥ iúinԥ nԥ qԥGԥr fayda vermԥsini dillԥ izah etmԥk çox çԥtindir. Hԥr gün bu qovúaq vasitԥsilԥ aparÕlan Wԥdbirlԥr yüksԥk tԥqdirԥlayiq bir iú idi. +ԥmin dövrdԥ mԥktԥb tԥUԥfindԥn rayonumuzun vԥ respub- 157 likamÕ]Õn tarixi vԥ görmԥli yerlԥrinԥ müԥllimlԥrin vԥúagirdlԥ- rin çoxu rayonunun Çiraqqala kompleksinԥ, Ulu ùabran úԥKԥ- rinin arxeoloji qazÕntÕlar aparÕlan ԥrazisinԥ, ùamaxÕ rayonunun Pirqulu rԥVԥdxanasÕna, BakÕya QÕz qalasÕna, øoԥri úԥKԥr tarixi qoru÷una, tarix vԥ incԥVԥQԥt muzeyinԥ, Neft vԥ Kimya ønstitu- tuna, Sintetik kauçuk zavoduna, elԥFԥ dԥ bizim úimal qonúulu- ÷umuzda yerlԥúԥn tarixi Dԥrbԥnd qalasÕna vԥ digԥr tԥdrisin keyfiyyԥtinԥ vԥúD÷irdlԥrimizin bilik vԥ mԥlumatlarÕQÕn artma- VÕna mühüm kömԥklik göstԥUԥn yerlԥUԥ tԥúkil olunun ekskur- siyalar vԥ müxtԥlif gԥzintilԥr müԥllim vԥ úagirdlԥrin dünya görüúünün formalaúmasÕ üçün ԥn gözԥl bir vasitԥ idi. Bundan ԥlavԥ müԥllim vԥúagird kollektivi tez-tez mԥktԥbdԥ , elԥFԥ dԥ rayon daxili tԥdbirlԥrdԥ fԥal iútirak edirdi. O dövr üçün vacib Lú sayÕlan-sovxozlara mԥhsul yÕ÷ÕPÕnda kömԥklik göstԥrmԥk PԥVԥOԥsi dԥ dԥrs mԥú÷ԥOԥOԥri pozulmadan vԥúagirdlԥrin tԥhlü- Nԥsizliyi qorunmaq úԥrtilԥ fԥal surԥtdԥ hԥyata keçirilirdi.

158 IV BÖLMԤ

“ÖLÜMÜN QOLLARI GÜCLÜ OLSA DA...”

159 1øFTALI AùUROV

NiftalÕ Aúurlu o÷lu Aúurov 1910-cu ildԥùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayonunun 4ԥOԥgah kԥndindԥ kԥndli ailԥsindԥ anadan olmuúdur. Balaca NiftalÕ çox kiçik yaúlarÕndan atasÕQÕ itirmiú, ԥmisinin himayԥsindԥ ya- úamÕúGÕr. O, ԥmisi ilԥ kԥnd mԥscidinԥ gedԥr, böyüklԥrlԥ birlikdԥ namaz qÕlar, ԥUԥb ԥlifbasÕQÕ ԥmisindԥn öyrԥQԥrdi. +ԥOԥ molla mԥktԥbinԥ gedԥQԥ qԥGԥr o ԥUԥb ԥlifbasÕQÕ mԥnimsԥyib. NiftalÕ Aúurov ilk tԥhsilini mollaxanada alÕr. Sonra isԥ Wԥhsilini PirԥEԥdil kԥndindԥ yeni açÕlmÕú rus-tatar mԥktԥbindԥ davam etdirib. N.Aúurov komsomola üzv yazÕOÕr. 1920-1930-cu illԥrdԥ rayonda geniú vüsԥt alan komsomol hԥUԥkatÕna qoúulur vԥ tezlik- Oԥ onun ԥn fԥal aparÕFÕlarÕndan birinԥ çevirilib. Traktorçu kursunda tԥhsil alÕb. Kԥnddԥ tԥVԥrrüfat hԥyatÕQÕnda fԥallÕq gös- Wԥrib. Orta tԥhsilini baúa vurduqdan sonra Aúurovu rayon Kom- somol Komitԥsinin birinci katibi seçirlԥr. Bu vԥzifԥGԥ iúOԥ\ԥr- Nԥn onu partiyaya qԥbul edirlԥr. Bu illԥrdԥ o, ailԥ qurub, övladlarÕ dünyaya gԥlib. 1932-ci ildԥ N.Aúurov 2-ci dԥUԥFԥli Quba Sovet Partiya Pԥktԥbinԥ qԥbul olur. OranÕ baúa vurduqdan sonra o keçmiú 'ԥYԥçi rayon Partiya Komitԥsindԥ tԥlimatçÕ vԥzifԥsindԥ çalÕúÕb. Coúqun hԥYԥVԥ, yüksԥk savada vԥ bacarÕ÷a malÕk olan bu insan get-gedԥ daha yüksԥk zirvԥOԥr fԥth etmԥk arzusu ilԥ yaúayÕr. Öz biliyi, iúi ilԥ istԥyinԥ çatmaq istԥyir. Bunu görԥn Uԥhbԥr orqanlar onu Ali Kommunist Kԥnd TԥVԥrrüfatÕ Mԥktԥ- 160 binԥ tԥhsil alma÷a göndԥrirlԥr. Mԥktԥbi fԥrqlԥnmԥ diplomu ilԥ bitirԥn N.Aúurov hԥmin dövrdԥn bir-birinin ardÕnca yüksԥk, lakin mԥsuliyyԥtli vԥzifԥOԥrdԥ iúOԥPԥ\ԥ göndԥrilib. O, ali kommunist kԥnd tԥVԥrrüfat mԥktԥbindԥ tԥhsilini baúa vuran kimi ilk dԥIԥ Kürdԥmir rayon Partiya Komitԥsinԥ I katib LúOԥPԥ\ԥ tԥyinat alÕb. 1934-1935-ci illԥrdԥ o bu rayona rԥh- Eԥrlik edir. Hԥmin illԥrdԥ N.Aúurov Azԥrbaycan Dövlԥt Qiyabi Pedaqoji ønstitutunun tarix fakultԥsindԥ dԥ müvԥffԥqiyyԥtlԥ oxuyub oranÕ baúa vurur. Bir-birindԥn çԥtin vԥ mԥsuliyyԥtli dövlԥt vԥ partiya tap- úÕUÕqlarÕQÕ ürԥkdԥn yerinԥ yetirԥn N.Aúurov 1936-1937-ci illԥrdԥ Qazax, 1938-1939-cu illԥrdԥ Salyan, 1940-1941-ci illԥrdԥ Xaçmaz, 1942-1950-ci illԥrdԥ Qonaqkԥnd vԥ 1950- 1951-ci illԥrdԥ isԥ DԥYԥçi rayonlarÕnda birinci vԥ ikinci katib vԥzifԥOԥrindԥ çalÕúÕb. øúOԥdiyi bu vԥzifԥOԥrdԥ istԥr yüksԥk dövlԥt rԥhbԥrlԥrinin, istԥrsԥ dԥ iúOԥdiyi re÷ionlarÕn ԥhalisi- nin dԥrin hörmԥtini qazanÕb. NiftalÕ müԥllimin ailԥsindԥ 5 övlad dünyaya gԥlib. Onlar- dan ikisi-o÷lu - neft münԥndisi MԥKԥrrԥm vԥ göz hԥkimi qÕ]Õ Tamara dünyasÕQÕ dԥyiúib. Üç müԥllim qÕ]Õ: Sitarԥ, ùԥfiqԥ vԥ Nilufԥr hazÕrda hԥyatdadÕrlar. Sitarԥ ali tԥhsilli ingilis dili müԥllimi, ùԥfiqԥ-ali tԥhsilli fizika müԥllimi, Nilufԥr isԥ ali Wԥhsilli ibtidai sinif müԥllimidir. Hal-hazÕrda üçü dԥ tԥqaüdçü- dür. NiftalÕ Aúurovun 15 nԥYԥsi, 28 nԥticԥsi, 3 kötükcԥsi var. NiftalÕ müԥllim tԥkcԥ ziyalÕ vԥ partiya iúçisÕ deyildi. O, Kԥm dԥ gözԥl hԥmsöhbԥt, qay÷Õkeú ata, mehriban qonúu, eti- barlÕ dost idi. NiftalÕ müԥllim indi dԥ çox sadԥ, tԥmkinli, xoú Wԥbiԥtli bir insan kimi mԥnim xatirimdԥ qalÕb. ԤPԥk fԥaliy- \ԥtinin son dövrlԥrindԥ o, (1965-1970-ci illԥrdԥ) 5 ildԥn artÕq T.Abbasov adÕna 1 saylÕ orta mԥktԥbdԥ müԥllim vԥ tԥrbiyԥçi LúOԥ\ԥndԥ yaxÕndan tanÕú olmuúduq. Mԥnim üçün o, sanki kԥúf olunmamÕú bir planet idi. Yaúlansa da iúGԥ ciddilik vԥ mԥsuliyyԥt hissi hԥOԥ onu tԥrk 161 edԥ bilmԥmiúdi. Görünür bu hiss onun daú yaddaúÕnda özünԥ möhkԥm yer tapÕb artÕq orda birdԥIԥlik möhürlԥnmiúdi. 1973-cü ildԥ NiftalÕ Aúurov dünyasÕQÕ dԥyiúdi. Lakin o bu gün dԥùabran camaatÕQÕn qԥlbindԥ vԥúirin xatirԥOԥrindԥ hԥOԥ Gԥ yaúayÕr. O hԥm dԥ özündԥn sonra miras qoyub getdiyi çoxlu yaxúÕ vԥ xeyirxah ԥPԥllԥrindԥ yaúadÕ÷Õ üçün dԥ get-gedԥ daha tez-tez xatÕrlanÕr.

162 +Ԥ6ԤN MUSTAFAYEV

+ԥVԥn Allahverԥn o÷lu Mustafa- yev 2 may 1920-ci ildԥ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayonunun ԥn sԥfalÕ guúԥOԥrindԥn biri olan QԥOԥgah kԥn- dindԥ anadan olub. ølk tԥhsilini anadan oldu÷u kԥnddԥ alÕb. QԥOԥgah Nԥnd yeddillik mԥktԥbini bitirdikdԥn sonra BakÕya gedib. 1935-ci ildԥ o dövrün ԥn hörmԥtli tԥdris müԥssisԥsi hesab edilԥn BakÕ Plan Uçot Texni- kumuna sԥQԥdlԥrini tԥqdim edib. øm- tahanlardan müvԥffԥqiyyԥtlԥ keçԥUԥk respublikamÕ]Õn bu qocaman orta ixtisas mԥktԥbinԥ daxil olub. Böyük arzu vԥ amal- larÕn çin olmasÕna çalÕúan bu gԥnc tԥOԥEԥ hԥOԥ ilk tԥhsil günlԥ- rindԥn özünü müԥllimlԥUԥ vԥ tԥOԥEԥ yoldaúlarÕna nizam-inti- zamlÕ, çox çalÕúqan, bilikli vԥ bacarÕqlÕ bir tԥOԥEԥ kimi gös- Wԥrib. 1938-ci ildԥ H.Mustafayev texnikumu fԥrqlԥnmԥ diplomu ilԥ bitirib. Ona böyük etimad göstԥrilib, o, parta arxasÕndan birbaúa Siyԥ]ԥn rayon Statistika ødarԥsinԥ müdir tԥyin edilib. +ԥmin illԥrdԥn baúlayaraq gԥnc HԥVԥnin taleyi üzünԥ gülüb. O, bu rayonda bir-birinin ardÕnca vԥzifԥ pillԥOԥri ilԥ yüksԥlmԥ- \ԥ baúlayÕb. Ԥvvԥlcԥ Siyԥ]ԥn rayon Komsomol Komitԥsinin ikinci katibi, sonra Böyük VԥWԥn müharibԥsi dövründԥ birinci katibi vԥzifԥsindԥ çalÕúÕb. Bu çԥtin vԥ çox mԥsuliyyԥt tԥOԥb edԥn illԥrdԥ hԥmin rayonun hԥrbi komissarÕ olub. H.Mustafayevin iú bacarÕ÷Õ, tԥúkilatçÕOÕq qabilliyyԥti vԥ iúԥ olan yüksԥk mԥsuliyyԥti nԥ]ԥUԥ alÕnaraq 1944-cü ildԥ o, BakÕ Ali Partiya Mԥktԥbinԥ tԥhsil alma÷a göndԥrilib. Bu tԥhsil oca- ÷Õnda öz davranÕúÕnda, biliklԥUԥ yiyԥOԥnmԥsindԥ özünü nümu- Qԥvi vԥ mükԥmmԥl bir tԥOԥEԥ kimi aparmasÕÕna görԥ bu ali 163 Pԥktԥbin müԥllim vԥ tԥOԥEԥ heyyԥtinin dԥrin rԥ÷Eԥtini qaza- QÕb. 1945-ci ildԥ bu ali tԥhsil oca÷ÕQÕ fԥrqlԥnmԥ diplomu ilԥ bitirib.Bu dԥIԥ H.Mustafayevin tԥyinatÕ öz rayonu DԥYԥçiyԥ verilib. Bu rayonda da o, vԥzifԥ kürsüsündԥ pillԥ-pillԥ qalxÕb. Ԥvvԥlcԥ o, Azԥrbaycan KP DԥYԥçi rayon Partiya Komitԥsindԥ úöbԥ müdiri, daha sonra isԥ raykomun III katibi vԥzifԥsindԥ LúOԥyib. AyrÕ-ayrÕ illԥrdԥ ona tapúÕUÕlan hԥr iki mԥsul vԥzifԥnin öhdԥsindԥn layiqincԥ gԥlib. 1950-1952-ci illԥrdԥ yenidԥn BakÕ Ali Partiya Mԥktԥbinԥ oxuma÷a göndԥrilib.Bu dԥIԥ dԥ o, ali Pԥktԥbi fԥrqlԥnmԥ diplomu ilԥ baúa vurub. BakÕúԥKԥr Daxili øúOԥr ødarԥsindԥ bir sÕra mԥsul vԥzifԥOԥrdԥ çalÕúarkԥn özünü yetkin, bacarÕqlÕ bir iúçi kimi göstԥrib. H.Mustafayev eyni zamanda tԥhsilini qiyabi formada da davam etdirmԥ\ԥ qԥrar verib.Bu mԥqsԥdlԥ o, 1947-ci ildԥ Azԥrbaycan Pedaqoji ønstitutunun tarix fakultԥsinԥ qԥbul olub, 1953-cü ildԥ hԥmin ali mԥktԥbi bitirib. 1955-1958-ci illԥrdԥ o, ԥvvԥlcԥ DԥYԥçi rayon Partiya Komitԥsinin III katibi, sonra isԥ rayon øcraiyyԥ Komitԥsinin Vԥdri vԥzifԥOԥrindԥ çalÕúÕb. 1958- ci ildԥ HԥVԥn müԥllim yenidԥn partiya xԥtti ilԥ tԥhsil alma÷a göndԥrilib. O, 1958-1960-cÕ illԥrdԥ Moskva úԥKԥrindԥ Ali Partiya Mԥktԥbindԥ tԥhsil aldÕ÷Õ dövrdԥ hԥmin tԥhsil müԥssisԥsinin ԥn sayÕOÕb-seçilԥn, mükԥmmԥl vԥ yüksԥk bilik nümayiú etdirԥn müdavimlԥrindԥn biri olub. Hԥmin mԥktԥbi dԥ Iԥrqlԥnmԥ diplomu ilԥ bitirib. Moskvadan birbaúa Azԥrbaycan KP MK-nÕn sԥUԥncamÕna göndԥrilԥn H.Mustafayev bir müddԥt respublika MK-nÕn VԥUԥncamÕnda qalÕb iúOԥyib. 1960-ci ildԥ o, hԥmin dövrün daha yüksԥk partiya postuna-øsmayÕllÕ rayon Partiya Komitԥsinin I katibi vԥzifԥsinԥ seçilib. Bu vԥzifԥGԥ uç il iúOԥyib, partiyanÕn mԥsul tapúÕUÕqlarÕQÕ yüksԥk dԥUԥFԥGԥ mԥsuliyyԥtlԥ Yԥ vaxtÕnda yerinԥ yetirib. Hԥmin rayonun sosial vԥ iqtisadi inkiúafÕQÕ üçün öz ԥPԥyini ԥsirgԥPԥyib. 164 1963-cü ildԥn baúlayaraq HԥVԥn müԥllim DԥYԥçi rayonunda müxtԥlif vԥzifԥOԥrdԥ, o cümlԥGԥn indiki T.Abbasov adÕna ùabran (keçmiú DԥYԥçi) tam orta mԥktԥbindԥ müԥllim vԥ PԥktԥbyanÕ internatda tԥrbiyԥçi vԥzifԥOԥrindԥ çalÕúÕb. YaxúÕ yadÕmdadÕr belԥ bir dünyagörüúlü, hԥrtԥUԥfli mükԥmmԥl biliyԥ malik bir insanÕn bu mԥktԥbdԥ iúԥ baúlamasÕQÕ bütün mԥktԥb kollektivi toy-bayram kimi qarúÕlamÕúGÕ. +ԥVԥn Mustafayev harda iúOԥyirsԥ-iúOԥsin özünü hԥmiúԥ Wԥmkinli, sԥbrli, bilikli vԥ bacarÕqlÕ bir iúçi kimi göstԥrib. Onun ԥPԥyi dövlԥtimiz tԥUԥfindԥn neçԥ-neçԥ orden vԥ medallarla, )ԥxri fԥrmanlarla, dԥ\ԥrli hԥdiyyԥOԥrlԥ qiymԥtlԥndirilib. Gördüyü yüksԥk sԥviyyԥli iúOԥr daim saysÕz tԥúԥkkürlԥUԥ layiq olub. Sanki onlar bu müԥllim ömrünԥԥEԥdi bԥ]ԥk vurub, ona xoúEԥxt anlar yaúadÕb. Mԥn rayon Sosial Tԥminat ùöbԥsindԥ baú inspektor vԥzifԥsindԥ iúOԥ\ԥrkԥn o, fԥrdi tԥqaüdçü kimi bizim idarԥnin uçotunda idi. H.Mustafayev 1986-cÕ ildԥ dünyasÕQÕ dԥyiúVԥ dԥ onun ԥziz xatirԥsi hԥr gün tԥkcԥ onun yaxÕn qohumlarÕ, dostlarÕ tԥUԥfin- Gԥn deyil, hԥm dԥ dԥrs dediyi bu mԥktԥbin keçmiúúagirdlԥri WԥUԥfindԥn tez-tez xatÕrlanaraq yad edilir.

165 NURULLA XԤ/øLOV

Nurulla Ԥmrulla o÷lu Xԥlilov 1929-cu ildԥ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayonunun dilbԥr guúԥOԥrindԥn biri olan Za÷OÕ kԥndindԥ dünyaya gԥlib. AtasÕԤmrulla kiúi dövrünün ԥPԥkse- Yԥr, bacarÕqlÕ re÷ionda sayÕOÕb seçilԥn, dövlԥt vԥ kolxoz quruculu÷unda fԥal LútirakçÕlardan biri olub. O, sÕravi kolxozçudan kԥnd sovetinin sԥdrliyinԥ TԥGԥr úԥUԥfli bir ԥPԥk yolu keçib. Nurulla müԥllim o vaxt ilk tԥhsi- lini Za÷OÕ vԥ Düzbilici mԥktԥblԥrindԥ alÕb. Orta mԥktԥbi bitirib kamal attestatÕ aldÕqdan sonra 1945-ci ildԥ Azԥrbaycan Peda- qoji ønstitutunun Quba filialÕnda filologiya fakultԥsinԥ daxil olub. 1950-ci ildԥ hԥmin ali mԥktԥbi fԥrqlԥnmԥ diplomu ilԥ bitirib. Azԥrbaycan RespublikasÕ Maarif Nazirliyi tԥUԥfindԥn N.Xԥlilovun tԥyinatÕ oxudu÷u Quba Dövlԥt Müԥllimlԥr ønstitutuna verilib. Quba Dövlԥt Müԥllimlԥr ønstitutu lԥ÷v olunduqdan sonra Nurulla müԥllim 1954-cü ilԥGԥk Quba úԥKԥrindԥ müԥllim kimi Iԥaliyyԥt göstԥrir. Eyni zamanda yerli “QÕ]Õl Quba” qԥzetindԥ úöbԥ müdiri vԥzifԥsindԥ çalÕúÕr. 1954-cü ildԥn baúlayaraq onun JԥOԥFԥk ԥPԥk fԥaliyyԥti do÷ulub boya-baúa çatdÕ÷Õ rayonla baglÕ olur. Hԥmin ildԥ, yԥni düz 60 il bundan ԥvvԥl o rayonun ԥn qԥdim vԥ sԥfalÕ yerlԥrindԥn birinԥ- PirԥEԥdil kԥnd orta Pԥktԥbinԥ direktor tԥyin edilir. øúԥ baúlayan gündԥn bacarÕqlÕ müԥllim kollektivi yaradÕr. Özünün rԥhbԥrliyi, müԥllim, úagird Yԥ valideynlԥrin böyük sԥyi ilԥ tԥhsilin keyfiyyԥtini yaxúÕlaúGÕ- UÕr. Nurulla müԥllim bura rԥhbԥr tԥyin olunmaqla rayonun bu tanÕnmÕú tԥhsil oca÷ÕQÕ daha da çiçԥklԥndirdi. PirԥEԥdil mԥktԥ- binin adÕQÕ yüksԥklԥUԥ - rayon sԥviyyԥsindԥn respublika 166 Vԥviyyԥsinԥ qaldÕUÕlmasÕna nail oldu.. 1960-cÕ ilin avqust ayÕQÕn 29-da DԥYԥçi qԥVԥEԥ orta mԥktԥ- bindԥ dԥrs hissԥ müdiri iúOԥ\ԥn Nurulla müԥllimin yüksԥk pedaqoji keyfiyyԥtlԥrini nԥ]ԥUԥ alan Azԥrbaycan RespublikasÕ Maarif Nazirliyi vԥ DԥYԥçi rayon Partiya Komirtԥsinin qԥrarÕ ilԥ onu yeni açÕlmÕú tԥhsil oca÷Õna – bu gün 55 illik yubileyini qeyd etdiyimiz ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr 1 saylÕ orta mԥk- WԥEԥ direktor vԥzifԥsinԥ irԥli çԥkdi. Elԥ mԥnim ilk tanÕúOÕ÷Õm da onunla o vaxtdan baúladÕ.O, direktorluqla yanaúÕ ara sÕra 6- FÕ sinifdԥ dil-ԥGԥbiyyatdan bizim müԥllimi ԥYԥz elԥyirdi. Nurulla Xԥlilov qÕsa fasilԥOԥrlԥ (1965-ci ildԥ RXMù-a müdir Yԥzifԥsinԥ göndԥrilsԥ dԥ, 1966-cÕ ildԥԥrizԥsinԥԥsasԥn ԥvvԥlki Lú yerinԥ-mԥktԥEԥ direktor qayÕtmÕúGÕ.) 16 ilԥ yaxÕn bu möhtԥúԥm tԥhsil oca÷Õna rԥhblik edib. Bu tԥhsil müԥssisԥsinin tanÕnmasÕ vԥ úöhrԥtlԥnmԥsi, burada iúOԥ\ԥn müԥllimlԥrin ԥPԥyinin qiymԥtlԥndirilmԥsi üçün çox can yandÕUÕb. Tԥhsil ùöbԥsinin aparatÕnda 40 ildԥn artÕq iúOԥmiú bir mԥsul- tԥhsil úöbԥsinԥ cavabdeh ikinci úԥxs kimi deyԥ bilԥUԥm ki, tԥhsil sahԥsindԥ Nurulla müԥllim kimi hԥrtԥUԥhli yetiúmiúúԥxsiyyԥt- OԥUԥ nadir hallarda tԥsadüf edilir. Elԥ bil bu insan idarԥetmԥnin atasÕ idi. Sanki quúu gözündԥn vururdu.Ona yalan söylԥPԥk, aldatma÷a cԥhd etmԥk qeyri-mümkün idi. Ondan sonra Kԥmin mԥktԥbdԥ 4-5 nԥIԥr mԥktԥb direktoru iúOԥVԥ dԥ bu günԥGԥk rayon camaatÕ bu tԥhsil mԥEԥdini hԥOԥ dԥ “Nurulla müԥllimin mԥktԥbi”- deyԥ adlandÕUÕrlar.1978-ci ildԥ Azԥrbaycan PespublikasÕ Maarif Nazirliyi KollegiyasÕQÕn TԥrarÕ ilԥ onun iúOԥdiyi T.Abbasov adÕna úԥKԥr 1 saylÕ orta Pԥktԥbin iú tԥcrübԥsi respublika sԥviyyԥsindԥ yayÕldÕ. Mԥktԥ- bin bir çox müԥllimlԥri mükafatlandÕUÕldÕ vԥ yüksԥk ԥPԥk GԥUԥFԥOԥrinԥ layiq görüldü. Nurulla müԥllim elmi sahԥGԥ dԥ iúOԥrini u÷urla davam etdirirdi. O, artÕq dissertasiya müdafiԥ edԥUԥk pedoqoji elmlԥr namizԥdi adÕQÕ almÕúGÕ. Onun bir çox elmi mԥqalԥOԥ- 167 ri vԥ metodik tövsiyyԥOԥri çap olunmuúdu. 1978-ci ildԥ Nurulla müԥllim ikinci dԥIԥ rayon Xalq Maarif ùöbԥsinin müdiri vԥzifԥsinԥ tԥyin olundu. øúOԥ ba÷OÕ onunla úԥxsi tanÕúOÕ÷Õm vԥ yaxÕnlÕ÷Õm daha da artdÕ. Zarafat deyildi, dövlԥt qullu÷u prinsiplԥrinԥԥsasԥn idarԥ\ԥ ikimiz (o müdir, mԥn isԥ baú mühasib kimi) cavabdehlik daúÕyacaqdÕq. Lakin zaman hԥr úeyi yerli-yerindԥ aydÕnlaúGÕrdÕ .Ümumi iúOԥdiyim dövrlԥrdԥ 15 müdirim (rԥhbԥrim) olub. BunlarÕn içԥrisindԥ Nurulla müԥllim kimi qayda-qanuna ciddi ԥPԥl edԥn, mühasibin úԥxsiyyԥtinԥ, onun tutdu÷u vԥzifԥ\ԥ, baú mühasibin çԥtin anlarÕnda ona kömԥyini, ürԥyini verԥn ikinci insan görmԥmiúԥm. Bu rԥhbԥrlԥ mԥn 2 il yarÕm LúOԥdiyim dövrdԥ onun úԥxsi nüfuzu, ad-sanÕ, yüksԥk ciddiliyi, WԥOԥbkarlÕ÷Õ, hԥm dԥ qay÷Õkeúliyi sayԥsindԥ Maarif ùöbԥsinin idarԥ aparatÕQÕn nüfuzu daha da artdÕ. Raykomda, Maarif , Maliyyԥ Nazirliklԥrindԥ vԥ baúqa yerlԥrdԥ tԥhsil úöbԥsinin maliyyԥ - tikinti-tԥVԥrrüfat hԥyatÕ ilԥ ba÷OÕ digԥr mԥVԥOԥOԥr hԥll olunarkԥn mütlԥq mԥn onun yanÕnda olmalÕydÕm. Onun tapúÕUÕ÷Õna ԥsasԥn hԥr iclas vԥ müúavirԥ\ԥ gecԥ-gündüz hazÕrlaúÕb dԥqiq rԥTԥmlԥrlԥ öz izahat vԥ arayÕúlarÕPÕ yazÕb hazÕrlayÕrdÕm. Nurulla müԥllimin tԥOԥbkarlÕ÷ÕQÕn misli bԥrabԥri yox idi.Ona görԥ dԥ onunla iúOԥdiyim birinci gündԥn zamanÕn Qԥbzini tutdum. Tԥcili surԥtdԥ özümdԥ vԥ iúimdԥ “islahat” apardÕm. QÕsa müddԥtdԥ iúimi yeni müdirin qanuni tԥOԥblԥri oԥrçivԥsindԥ qurmaq üçün plan hazÕrlayÕb hԥyata keçirmԥ\ԥ baúladÕm. Çünki o, mԥnim indi 6-cÕ müdirim idi. Bundan ԥvvԥl Uԥhbԥrlԥ iúOԥPԥk qaydalarÕ haqqÕnda bilgilԥrim vardÕ. Ona görԥ Gԥ mԥQԥ özümü dԥyiúPԥk üçün cԥmi 12 saniyԥ vaxt lazÕm Jԥldi. Mԥn sԥQԥdlԥúPԥ-kar÷üzarlÕq mԥVԥOԥOԥrindԥ onun istԥyini, özü dԥ nԥ istԥdiyini göydԥ oxudu÷um üçün onunla LúOԥPԥk mԥQԥ hԥm çox asan, hԥm dԥ çox xoú idi.O dövrlԥrdԥ aparat iúçilԥrinin mԥsuliyyԥt dԥUԥFԥsi cox yüksԥk idi. Müdirԥ imzalamaq üçün tԥqdim olunan mԥktub vԥ sԥQԥdlԥrdԥ nԥinki 168 UԥTԥm sԥhvi, hԥtta qrammatik sԥhvi belԥ buraxmaq çox qorxulu vԥ ba÷Õúlanmaz bir iú idi. 5 ilԥ qԥGԥr Tԥhsil ùöbԥsindԥ müdir iúOԥdiyi dövrdԥ onun Lúԥ müntԥ]ԥm nԥzarԥti, yüksԥk tԥúkilatçÕOÕ÷Õ vԥ dԥmir intizamÕ sayԥsindԥ bütün çԥkilԥn ԥzab-ԥziyyԥtlԥr öz bԥhrԥsini verdi. 1ԥhayԥt rayon Xalq Maarif ùöbԥsi Azԥrbaycan KP MK- nin vԥ respublika hökümԥtinin keçici QÕrmÕ]Õ Bayra÷Õna layiq görüldü. Bu rayonun tԥhsil tarixindԥ hԥOԥlik analoqu olmayan yeganԥ hadisԥ idi. 1983-cü ilin aprel ayÕnda o, sԥhhԥti ilԥԥlaqԥdar iú yerini rayondan BakÕ úԥKԥrinԥ dԥyiúdi. Ömrünün son vaxtlarÕnadԥk Azԥrbaycan RespublikasÕ Maarif Nazirliyindԥ metodist vԥzifԥ- sindԥ çalÕúGÕ. O vaxtlarda Maarif Nazirliyi ilԥ Sosial Tԥminat Nazirliyinin hԥr ikisi Hökümԥt evinin ikinci mԥrtԥEԥsindԥ yerlԥúirdi. Lakin sevimli müԥllimimizin sԥhhԥtindԥ problemlԥr yaúanmaqda idi. Tez-tez BakÕúԥKԥrinԥ, Azԥrbaycan Respub- likasÕ Sosial Tԥminat Nazirliyinԥ ezamiyyԥ\ԥ gedԥrkԥn hԥmiúԥ onunla nazirlikdԥ görüúԥr, hal-ԥhval tutardÕm. Mԥnim bu KԥUԥNԥtim onda müsbԥt emosiyalar yaratdÕ÷Õndan gülümsԥ\ԥr Yԥ ürԥkdԥn razÕ qaldÕ÷ÕQÕ bildirԥrdi. Uzun sürԥn a÷Õr xԥstԥlikdԥn sonra hörmԥtli maarÕf iúoÕVÕ, bacarÕqlÕ vԥ nüfuzlu insan N.Xԥlilov 1987-ci ilin aprel ayÕQÕn 12-dԥ 58 yaúÕnda dünyasÕQÕ dԥyiúdi. O, rԥhmԥWԥ getsԥ dԥ Wԥhsil sahԥsindԥ öz idaretmԥ vԥ tԥúkilatçÕOÕq bacarÕ÷ÕQÕ onlarla úԥxsԥ öyrԥtdiyinԥ görԥ bu tԥOԥbkar ԥPԥk fԥdaisi hԥr gün xatÕrlanaraq hԥOԥ dԥ yaddaúlarda yaúayÕr.

169 XANBABA MԤMMԤDOV

Xanbaba Ԥhmԥd o÷lu Mԥmmԥdov 1924-cü ildԥ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayonunun ZöhramÕ kԥndindԥ anadan olub. 1929-cu ildԥ PirԥEԥdil kԥnd 7- illik mԥktԥbin birinci sinfinԥ qԥbul olub, 1936-cÕ ildԥ oranÕ bitirmiúdir. 1937-ci ildԥ PirԥEԥdil kԥnd 7-illik Pԥktԥbi orta mԥktԥEԥ çevrildiyinԥ gö- Uԥ tԥhsilini orada davam etdirib. Azԥr- baycan Dövlԥt Pedaqoji ønstitutunun tarix fakultԥsini bitirmiúdir. Düzbilici Yԥ PirԥEԥdil kԥnd mԥktԥbindԥ müԥllim iúOԥmiúdir. DԥYԥçi rayon Komsomol Komitԥsindԥ birinci katib, Rayon Xalq Maarif ùöbԥsinin müdiri olmuúdur. T.Abbasov adÕna DԥYԥçi úԥKԥr 1 saylÕ orta mԥktԥbin direktoru, uzun illԥr “Qurucu” rayon qԥzetinin redaktor müavini vԥzifԥsindԥ çalÕúPÕúGÕr.. Xanbaba müԥllimin dörd övladÕ var. O÷lu Hikmԥt Azԥr- baycan Politexnik ønstitutunun avtonԥqliyyat fakultԥsini bitirib ixtisasÕ üzrԥ iúOԥyir. QÕ]Õ Nailԥ Azԥrbaycan Tibb Universitetini qurtarÕb, ùabran úԥKԥr uúaq XԥstԥxanasÕnda uúaq hԥkimi LúOԥyir. O÷lu Cavid Azԥrbaycan Dövlԥt Universitetinin tԥtbiqi riyaziyyat fakultԥsini bitirib. 1994-cü ilin dekabr ayÕnda Xanbaba müԥllim dünyasÕQÕ Gԥyiúib.

170 +Ԥ6ԤN CԤBRAYILOV

+ԥVԥn Bԥúir o÷lu CԥbrayÕlov 1930-cu ilin may ayÕnda ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayonunun ødrisi Nԥndindԥ dünyaya göz açÕb. Yed- dillik tԥhsilini anadan oldu÷u Nԥnddԥ alÕb. Orta tԥhsilini DԥYԥçi TԥVԥEԥ mԥktԥbindԥ davam etdirib. Lakin gԥnc HԥVԥnin arzusu ali Wԥhsil almaq , müԥllim peúԥsinԥ yi- \ԥOԥnmԥk idi. Bu mԥqsԥdlԥ o ԥrizԥ Yԥ sԥQԥdlԥrini Azԥrbaycan Dövlԥt Pedaqoji ønstitutunun tԥOԥEԥ qԥbu- lu komissiyasÕna verir. ømtahanlardan müvԥffԥqiyyԥtlԥ keçԥUԥk WԥOԥEԥ adÕQÕ qazanÕb. Ali mԥktԥbdԥ oxudu÷u illԥrdԥ özünü tԥrbiyԥli, intizamlÕ, bilikli, çalÕúqan bir tԥOԥEԥ kimi göstԥrdiyinԥ görԥ bütün müԥllim vԥ tԥOԥEԥ kollektivinin dԥrin hörmԥtini qazanÕr. AzԥrbaycanÕn ԥn nüfuzlu müԥllim vԥ alimlԥrindԥn dԥrs alÕb. +ԥVԥn müԥllimin hԥyat yolu ԥsasԥn indiki T.Abbasov adÕna ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr 1 saylÕ tam orta mԥktԥblԥ ba÷OÕGÕr. Bu mԥktԥbdԥ HԥVԥn müԥllim 1 sentyabr 1960-cÕ ildԥn ömrünün sonuna kimi çalÕúÕb. Ԥvvԥlcԥ direktor müavini iúOԥVԥ Gԥ az sonra müԥllimlik fԥaliyyԥtinԥ üstünlük verib.Bu sahԥGԥ Gԥ saysÕz u÷urlar qazanÕb. Hörmԥtli müԥllimimiz HԥVԥn müԥllim bu mԥktԥbdԥ mԥQԥ VI-VIII siniflԥrdԥ riyaziyyatdan dԥrs demiú, elmin sirrlԥrini yüzlԥrlԥ úagirdlԥr kimi mԥQԥ dԥ öyrԥtmԥ\ԥ müvԥffԥq olmuúdur. +ԥr gün sԥKԥrlԥr iúԥ gedԥndԥ onunla qarúÕlaúardÕm. Salam- laúandan sonra dԥrsԥ tԥOԥsdiyinԥ görԥ söhbԥtimiz qÕsa olardÕ. H.CԥbrayÕlov hԥmiúԥ sevimli úagirdlԥri ilԥ fԥxr edԥrdi. Xüsu- 171 silԥ alimlik zirvԥsinԥ qԥGԥr ucalan úagirdlԥri M.Ԥhmԥdov, A.Abbasov, T.Ԥhmԥdov, Ԥ.Mԥmmԥdov, Q.Müzԥffԥrov, ù.Mԥmmԥdov, K.CԥIԥrov vԥ baúqalarÕ ilԥ qürur hissi keçirԥrdi. Özü mԥnimlԥ söhbԥtindԥ belԥ deyԥrdi: “AltÕPÕú QԥIԥUԥ qԥGԥr mԥzunuma öz peúԥmin sirlԥrini mükԥmmԥl vԥ Gԥrindԥn öyrԥGԥUԥk rayonda böyük bir riyaziyyatçÕlar dԥstԥsi yetiúdirmiúԥm. Mԥn onlarla fԥxr edirԥm, onlar mԥQԥ canÕmdan da ԥzizdir.” +ԥVԥn müԥllim 45 ilԥ yaxÕn bu nüfuzlu mԥktԥbdԥ LúOԥPԥklԥ onun úöhrԥtini daha da yüksԥklԥUԥ qaldÕrmÕúGÕr. Bu hörmԥtli pedaqoq öz müԥllimlik peúԥsinԥ ürԥkdԥn vur÷un idi. O, bu peúԥ ilԥ sanki nԥIԥs alÕr, özünü hԥyatda xöúEԥxt sayÕrdÕ. Bu insana respublikamÕ]Õn bir çox mötԥEԥr Pԥclislԥrindԥ iútirak etmԥk nԥsib olmuúdu. O, Azԥrbaycan Jԥnclԥrinin XVIII qurultayÕnda (02 fevral 1953-cü il), SSRø Müԥllimlԥr QurultayÕnda (02 iyul 1968-ci il), Azԥrbaycan Müԥllimlԥrinin QurultayÕnda (25 sentyabr 1998-ci il) fԥal Lútirak edib. Mԥlumat üçün deyim ki, bu qurultayda Ulu Öndԥr, Azԥrbaycan RespublikasÕQÕn Prezidenti Heydԥr Ԥliyevԥ “Xalq müԥllimi” diplomu tԥqdim olunub. Rayonun tԥhsil tarixinԥ diqqԥt yetirsԥk görԥrik ki, keçԥn ԥsrin 60-90-cÕ illԥrindԥ rayonda yetiúԥn riyaziyyat müԥllimlԥri- nin ԥksԥr hissԥsi HԥVԥn müԥllimin dԥrs dediyi mԥzunlardÕr. 1960-2005-ci illԥrdԥ rayon Tԥhsil ùöbԥsinin ictimai inspektoru kimi mԥsul bir ictimai vԥzifԥni layiqincԥ icra edib. HԥVԥn müԥllim hԥmiúԥ respublika olimpiadalarÕnda úagirdlԥri ilԥ bir- likdԥ özü dԥ iútirak edԥUԥk u÷urla geri qayÕGÕb. 1969-cu ildԥ Gԥrs dediyi úagirdlԥr respublika turunda layiqli yer tutdu÷una görԥ o, özü dԥ olimpiadanÕn tԥúkilat komitԥsi tԥUԥfindԥn Fԥxri )ԥrmana layiq görülüb. H.CԥbrayÕlov ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayonunun bütün ictimai tԥdbirlԥrindԥ fԥal iútirak edib. Hԥr dԥIԥ elin böyük hörmԥtini qazanÕb. O rayonumuzun Veteranlar ùurasÕQÕn sԥdri, 172 D÷saqqallar úurasÕQÕn sԥdri seçilԥUԥk bu ictimai vԥzifԥOԥrin öhdԥsindԥn úԥUԥf vԥ lԥyaqԥtlԥ gԥlib. +ԥVԥn müԥllim hԥm dԥ gözԥl, mehriban vԥ mԥsuliyyԥtli ailԥ baúoÕVÕ idi. Ömür-gün yoldaúÕ Saniyԥ müԥllimԥ mԥQԥ xarici dildԥn dԥrs deyib. Allah rԥhmԥt elԥsin! HԥVԥn müԥllim bir qay÷Õkeú ata kimi dörd övladÕQÕn hamÕVÕQÕn ali tԥhsil almasÕna nail ola bilmiúdi. +ԥVԥn müԥllimin tԥltiflԥri çoxdur.Bu yazÕda onlarÕn bir qismini sanalayaca÷am: 1941-1945-ci illԥrdԥ Böyük VԥWԥn müharibԥsi zamanÕ arxa cԥbhԥGԥ fԥdakar ԥPԥ\ԥ görԥ vԥ 4ԥOԥEԥnin çoxlu sayda medallarÕ ilԥ tԥltif edilib. Azԥr- baycan Ali Soveti Rԥyasԥt Heyԥtinin, Azԥrbaycan Maarif Nazirliyinin Fԥxri FԥrmanlarÕna, SSRø Maarif ԥlaçÕVÕ döú niúanÕna, Respublika vԥ SSRø Veteranlar ùurasÕQÕn döú niúana layiq görülmüúdür. H.CԥbrayÕlov 29 yanvar 2005-ci ildԥ 75 yaúÕnda haqq dünyasÕna qovuúdu. O vaxdan 10 ildԥn çox vaxt keçsԥ dԥ bu Qԥcib insan zԥrrԥ qԥGԥr dԥ unudulmayÕb.Onun haqqÕnda gԥ]ԥn xoú söz-söhbԥtlԥr bu gün dԥ sԥngimԥk bilmir.Bu mülayim, çöhrԥsi nurlu insan tez-tez dԥrs dediyi mԥzunlarla yanaúÕ onun qohumlarÕ vԥ müԥllim yoldaúlarÕ tԥUԥfindԥn yad edilir. Xüsusilԥ riyaziyyat müԥllimlԥri Qԥdim Camalov, KazÕm ԤIԥndi, Tofiq Poladov, hԥkim-cԥrrah ølqar Osmanov vԥ onlarca digԥr mԥzunlar HԥVԥn müԥllimi bu gün dԥ böyük iftixar hissi ilԥ yad edirlԥr. Allah rԥhmԥt elԥsin!

173 BABA MURADԤ/øYEV

Baba Mövsüm o÷lu Muradԥliyev 28 aprel 1924-cü ildԥ ùabran (keçmiú 'ԥYԥçi) úԥKԥrindԥ qulluqçu ailԥsindԥ anadan olmuúdur. AtasÕ Mövsüm kiúi rayonda bir sÕra mԥsul vԥzifԥOԥrdԥ LúOԥyib. B.Muradԥliyev 1942-ci ildԥ DԥYԥçi TԥVԥEԥ orta mԥktԥbini bitirԥWԥk mühari- Eԥ\ԥ yollanÕb. 1942-1945-ci illԥrdԥ fa- úistlԥUԥ qarúÕ müharibԥGԥ iútirak edib. ùücaԥtinԥ görԥ bir sÕra orden vԥ medallarla tԥltif edilib. Ordudan tԥrxis olunan gԥnc Baba ali tԥhsil almaq qԥrarÕna Jԥlib. Bu mԥqsԥdlԥ o, Moskva Pedaqoji ønstitutuna qԥbul olub. Lakin ailԥ vԥziyyԥti ilԥԥlaqԥdar olaraq orada tԥhsilini baúa vura bilmԥyib Azԥrbaycana qayÕGÕr. VԥWԥQԥ qayÕdan B.Muradԥli- yev müԥllim olmaq arzusu ilԥ yaúayÕr.O, iki ali tԥhsil alma÷a müvԥffԥq olub. Rus dili vԥ ԤGԥbiyyatÕ ønstitutunu vԥ BakÕ Dövlԥt Unuversitetinin co÷rafiya fakultԥsini fԥrqlԥnmԥ diplomu ilԥ bitirib. Baba müԥllim ilk ԥPԥk fԥaliyyԥtinԥ DԥYԥçi qԥVԥEԥ orta Pԥktԥbindԥ pioner baú dԥstԥ rԥhbԥri vԥzifԥsi ilԥ baúlayÕb. Sonra bu mԥktԥbdԥ müԥllim kimi fԥaliyyԥt göstԥrib. 1960-cÕ ildԥ indiki T.Abbasov adÕna orta mԥktԥbin fԥaliy- \ԥWԥ baúlamasÕ ilԥԥlaqԥdar ciddi ehtiyac nԥ]ԥUԥ alÕnaraq o, bu yeni tԥdris oca÷Õna köçürülüb. Elԥ bu ildԥn dԥ onun sԥPԥUԥli ԥPԥk fԥaliyyԥtinin ԥn u÷urlu illԥrinԥ “start” verilib. Ԥvvԥlcԥ bu mԥktԥbdԥ müԥllim, hԥmkarlar tԥúkilatÕQÕn sԥdri vԥ partiya WԥúkilatÕQÕn katibi seçilib. øúGԥ yaxúÕ nԥticԥ göstԥrdiyinԥ görԥ onu mԥktԥb direktorunun müavini vԥzifԥsinԥ irԥli çԥkiblԥr. Baba müԥllim bu iúGԥ dԥ öz bilik, bacarÕq vԥ sԥyini ԥsirgԥPԥ- 174 diyinԥ görԥ mԥktԥbdԥ böyük nüfuz sahibinԥ çevrilib. B.Muradԥliyev 1974-1978-ci illԥrdԥ DԥYԥçi axúam (qiyabi) orta mԥktԥbinin direktoru vԥzifԥsindԥ iúOԥyib. O, bu çԥtin Yԥzifԥnin öhdԥsindԥn dԥ layiqincԥ gԥlir. Qiyabi mԥktԥbin rayonda nüfuz vԥ hörmԥtinin artmasÕna xeyli dԥUԥFԥGԥ öz ԥPԥyini sԥrf edib. 1978-ci ildԥ Baba müԥllimi rayonun ԥn böyük tԥdris ocaqlarÕndan birinԥ - indiki ùabran úԥKԥr 2 saylÕ tam orta Pԥktԥbinԥ direktor vԥzifԥsinԥ irԥli çԥkiblԥr. O, bu vԥzifԥGԥ 1981-ci ilԥ qԥGԥr iúOԥPԥklԥԥsl pedaqoji mԥharԥtini vԥ tükԥn- Pԥz tԥúkilatçÕOÕq ustalÕ÷ÕQÕ nümayiú etdirԥUԥk bu cür böyük vԥ Pԥsuliyyԥtli bir iúin öhdԥsindԥn bacarÕqla gԥlib. 1981-ci ildԥ B.Muradԥliyev ciddi ehtiyaca görԥ yendԥn qiyabi (axúam) mԥktԥbinin direktoru tԥyin olunub. 1985-ci ilԥ kimi bu vԥzifԥGԥ çalÕúaraq mԥktԥb kollektivinin vԥ rayon ictimaiyyԥtinin ԥn dԥrin hörmԥtini qazanÕb. Lakin atalar PԥVԥlidir “sԥn öz saydÕ÷ÕQÕ say, gör fԥOԥk nԥ sayÕr.” Ömrünün ԥn sԥfalÕ vԥ mԥhsuldar ça÷Õnda bu mehriban, qay÷Õkeç, ]ԥhmԥtkeú vԥ yorulmaq bilmԥ\ԥn fԥdakar insan 1985-ci ildԥ D÷Õr xԥstԥOԥndi. Doqquz il yataq xԥstԥsi oldu.Allaha a÷Õr getmԥsin, mԥn onda bildim ki, dünyaya heç etibar yoxmuú. ;ԥstԥlik vԥ ԥFԥl son dԥUԥFԥ qԥddarlÕq göstԥUԥUԥk istԥdiyi an gözԥl insanlarÕ, sԥdaqԥtli dostlarÕ aramÕzdan bir göz qÕrpÕPÕnda götürmԥ\ԥ qadirdir. Baba müԥllim qabaqcÕl maarif xadimi idi. O, SSRø maarif ԥlaçÕVÕ döú niúanÕ ilԥ tԥltif olunmuúdu. 1985-ci ilԥ [ԥstԥliyi ilԥԥlaqԥdar tԥqaüdԥ çÕxmÕúGÕ. 0ԥnim sevimli müԥllimim Baba müԥllim peúԥsinin vur÷unu, daim yeniliyԥ can atan bilikli vԥ bacarÕqlÕ müԥllim, olduqca ailԥcanlÕ insan, mehriban vԥ qay÷Õkeú ata, sԥbrli, oԥtin sÕnaqlarÕn imtahanÕndan çÕxmÕú etibarlÕ dost vԥ yol yoldaúÕ idi. Bu gözԥl insan iúOԥtdiyi hԥr kԥlmԥ sözün yerini bilԥn, mԥktԥb iúinԥ qԥlbԥn vurulan, xüsusi can yandÕran bir 175 pedaqoq idi. Onun müsbԥt keyfiyyԥtlԥrini saymaqla qurtaran deyil. Yüksԥk savadÕ, danÕúÕq mԥGԥniyyԥti, gözԥl dinlԥPԥ Pԥharԥti, valehedici xoú ünsiyyԥt vԥ xoú rԥftar yaratmaq bacarÕ÷Õ onun ԥsas mԥziyyԥtlԥrindԥn idi. B.Muradԥliyevin dörd övladÕndan biri rԥhmԥWԥ gedib. Üç övladÕ: o÷lu Azad vԥ Nazim, qÕ]Õ Turac atalarÕQÕn peúԥ yolunun davam etdiriblԥr. Öz bilik vԥ bacarÕ÷ÕQÕ parlaq úԥkildԥ nümayiú etdirmԥyi bacaran, sevimli müԥllimimiz, mehriban iú yoldaúÕPÕz Baba müԥllim 1994-cü ildԥ uzun sürԥn xԥstԥlikdԥn dünyasÕQÕ GԥyiúVԥ dԥ bu gün onun iúÕqlÕ xatirԥsi hԥOԥ dԥ xatirԥOԥrdԥn, yaddaúlardan silinmԥk bilmir. Allah rԥhmԥt elԥsin!

176 1øZAMԤDDøN ADIGÖZԤLOV

Dünyaya göz açan hԥr bir insan Eԥúikdԥn mԥzara qԥGԥr bir sÕnaq meydanÕndan keçir... TanrÕQÕn insana Eԥ[ú etdiyi bu ömür yolundan hԥr kԥs bacardÕ÷Õ kimi istifadԥ edir. Kimi özü üçün yaúayÕr, kimi dԥ biliyini, baca- UÕ÷ÕQÕ VԥWԥnin inkiúafÕ, daha da çiçԥklԥnmԥsi, xalqÕn tԥUԥqqisi naminԥ Vԥrf edir. Belԥ nadir insanlar hörmԥt Yԥ ehtiramla qarúÕlanÕr, xalqÕn ԥsl se- vimlisinԥ çevrilirlԥr. Hԥtta dünyasÕQÕ Gԥyiúԥndԥn sonra da dԥrin mԥKԥbbԥtlԥ anÕOÕr, saysÕz xatirԥOԥr- Gԥ yaúayÕrlar. YaxúÕ deyiblԥr ki, xalq öz sevdiklԥrini daim yaddaúlarda yaúadaraq onlarÕn adÕQÕn xatirԥOԥr dünyasÕndan silinmԥsinԥ heç cür yol vermir. Minlԥrlԥ insanÕn yaddaúÕnda anÕlan vԥ yaúanan insanlardan biri dԥ bu yazÕQÕn qԥhrԥmanÕ, Pԥnim qonúu kԥndlim, keçmiú iú yoldaúÕm Nizamԥddin Oruc R÷lu AdÕgözԥlovdur. ùair demiúNԥn:

“XoúEԥxt o kԥsdir ki, yoxdur bir lԥNԥ, Ömür kitabÕQÕn varaqlarÕnda...”

YaxúÕ yadÕmdadÕr. Mԥn 1967-ci ildԥ rayon Xalq Maarif ùöbԥsindԥ iúԥ baúlayanda o, Metodkabinetin müdiri iúOԥyirdi. 0ԥni xoú üzlԥ qarúÕlayanlardan birincisi o oldu.Özünԥ mԥxsus xüsusiyyԥtlԥri ilԥ seçilԥn, bütün varlÕ÷Õ ilԥԥsl tԥrbiyԥ mücԥssԥ- Pԥsi olan Nizamԥddin müԥllim geniú ürԥkli, son dԥUԥFԥ sadԥ Kԥyat tԥrzinԥ malik bir insan idi. Onun üzündԥn nԥciblik vԥ Pԥrdlik ya÷ÕrdÕ. ønsanpԥrvԥrliyi, sԥmimiliyi, alicԥnablÕ÷Õ, xeyirxahlÕ÷Õ, dosta, elԥFԥ dԥ el-obaya sevgisi vԥ sԥdaqԥti onun ԥsl ziyalÕOÕ÷Õndan xԥEԥr verirdi. Xüsusilԥ ailԥ\ԥ möhkԥm 177 ba÷OÕOÕ÷Õ, övladlarÕna olan sonsuz dԥUԥFԥGԥ bԥslԥdiyi mԥKԥb- Eԥti onu baúqalarÕndan yüksԥk dԥUԥFԥGԥ fԥrqlԥndirirdi. Niza- Pԥddin AdÕgözԥlov bu günü vԥ sabahÕ düúünԥn fԥal bir ziyalÕ, 9ԥWԥnin sevinci, a÷UÕ-acÕlarÕ ilԥ yaúayan bir vԥWԥndaú idi. Yüksԥk natiqlik qabiliyyԥtinԥ, gözԥl nitq mԥharԥtinԥ malik olan bu müԥllim öz sözünü demԥyi bacarÕrdÕ. Özü dԥ çԥkinmԥ- Gԥn, qorxmadan, düz müsahibinin gözünün içinԥ baxa-baxa, özü dԥ kԥskin úԥkildԥ... Bir neçԥ müddԥt bir idarԥGԥ onunla birgԥ iúOԥ\ԥndԥn sonra PԥQԥ aydÕn oldu ki, bu nԥcib insan hԥm yüksԥk tԥúkilatçÕOÕq, Kԥm dԥ mükԥmmԥl idarԥetmԥ qabiliyyԥtinԥ malikdir. Dünya malÕnda tamahÕ olmayan, qԥlbi tԥmiz, gözü tox bir insan idi Nizamԥddin müԥllim. Sözündԥ-söhbԥtindԥ düzlük hakim idi. Ԥyilmԥz, sÕnmaz polad kimi saf mԥntiqi vardÕ Nizamԥddin müԥllimin. Bir tarix müԥllimi kimi vԥWԥnpԥrvԥrlik, gԥnclԥUԥ qay÷Õ hissi sanki, qanÕna, canÕna hopmuúdu. Bu xeyirxah insan gԥnc Qԥsli DԥGԥ Qorqud dastanÕQÕn qԥhrԥmanlarÕ kimi mԥrd, qormaz, xeyirxah vԥ ԥdalԥtli görmԥk istԥyirdi. Dԥrs dediyi úagirdlԥUԥ böyük ümid bԥslԥyirdi. OnlarÕn iúÕqlÕ gԥOԥFԥyinԥ inanÕr, úagirdlԥrini VԥWԥQԥ mԥKԥbbԥt vԥ sԥdaqԥt ruhunda Wԥrbiyԥ edԥrdi. Mübali÷ԥsiz deyԥrdim ki, ailԥsi, úagirdlԥri, dost-tanÕúlarÕ, yaxÕn vԥ uzaq qohumlarÕ Maarif ùöbԥsindԥ vԥ Pԥktԥbdԥki iú yoldaúlarÕ üçün bir nümunԥ, vahid etolon, saflÕq rԥmzi, saflÕ÷Õn özü idi Nizamԥddin müԥllim... Nizamԥddin Oruc o÷lu AdÕgözԥlov 15 dekabr1928-ci ildԥ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayonunun PirԥEԥdil kԥndindԥ kԥndli ailԥsindԥ dünyaya gԥlib. AtasÕ Oruc kiúi PirԥEԥdil kԥndinin ԥn sayÕOÕb-seçilԥn sakinlԥrindԥn biri olub.Kԥnddԥ dövlԥt vԥ kolxoz quruculu÷unda fԥal iútirak edib. N.Orucov 1935-ci ildԥ PirԥEԥdil kԥnd orta mԥktԥbinin I sinfinԥ daxil olub, 1945-ci ildԥ hԥmin mԥktԥbi müvԥffԥqiy- \ԥtlԥ bitirmiúdir. 1946-cÕ ildԥ V.ø.Lenin adÕna APø-nin tarix 178 fakultԥsinԥ daxil olub, 1950-ci ildԥ ali mԥktԥbi fԥrqlԥnmԥ diplomu ilԥ bitirmiúdir. 1950-ɫi ildԥ Maarif Nazirliyinin ԥmri ilԥ PirԥEԥdil kԥnd orta mԥktԥbinԥ direktor tԥyin olunmuúdur. 1951-ci ilin avqust ayÕnda hԥrbi xidmԥWԥ ça÷ÕUÕlmÕúGÕr. 1954-cü ildԥ hԥrbi xid- Pԥtdԥn tԥrxis olunaraq, hԥmin il Maarif Nazirliyinin ԥmri ilԥ 5ԥhimli kԥnd orta mԥktԥbinԥ direktor tԥyin edilib. 1957-ci ilin aprel ayÕndan DԥYԥçi rayon Partiya Komitԥsindԥ Tԥbli÷at- 7ԥúviqat úöbԥsinin müdiri vԥzifԥsinԥ irԥli çԥkilib. 1960-cÕ ilin fevral ayÕnda Q.Musabԥyov adÕna kolxozun sԥdri seçilmiú vԥ 1961-ci ilin fevral ayÕna kimi bu vԥzifԥGԥ iúOԥmiúdir. 1961-ci ilin avqustunda rayonun Uzunboyad kԥnd orta mԥktԥbinԥ direktor tԥyin olunub. 1962-ci ildԥn 1965-ci ilԥ kimi T.Abba- sov adÕna 1 saylÕ orta mԥktԥbin direktor müavini vԥzifԥsindԥ çalÕúPÕúGÕr. O, bir müddԥt rayonda çÕxan “Yüksԥliú” qԥzetinin redaktoru vԥzifԥsini dԥ icra edib. 1965-ci ildԥn 1972-ci ilԥ kimi ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayon Xalq Maarif ùöbԥsindԥ Metodkabinetin müdiri vԥzi- Iԥsinԥ irԥli çԥkilib. Bu iúGԥ öz yüksԥk bilik, bacarÕ÷Õ vԥ WԥúkilatçÕOÕ÷Õ ilԥ böyük nüfuz qazanÕb. 1972-ci ildԥn 1988-ci ilԥ kimi T.Abbasov adÕna 1 saylÕ orta mԥktԥbdԥ direktor müavini Yԥzifԥsindԥ çalÕúPÕúGÕr. N.AdÕgözԥlov öz daxili zԥnginliyi, iúgüzarlÕ÷Õ vԥ xeyirxahlÕ÷Õ ilԥ çox müԥllimlԥUԥ bir nümunԥ idi. Onun çԥkdiyi ]ԥhmԥt dövlԥtimiz tԥUԥfindԥn layiqincԥ qiymԥtlԥndirilmiúdir. “Sosializm yarÕúÕQÕn qalibi” “ԤPԥkdԥ fԥrqlԥnmԥ\ԥ görԥ” Yԥ “ԤPԥk veteranÕ” medalÕ ilԥ, “QabaqcÕl Maarif Xadimi” döú niúanÕ ilԥ vԥ bir çox Fԥxri Fԥrmanlarla tԥltif edilmiúdir. 4ԥlbi daim yaúamaq, qurmaq vԥ yaratmaq eúqi ilԥ döyünԥn Nizamԥddin müԥllim 11 mart 1996-cÕ il tarixdԥ 68 yaúÕnda dünyasÕQÕ dԥyiúib. Bu gün o aramÕzda yoxdur. Lakin onun ԥziz vԥ unudulmaz, elԥFԥ dԥ iúÕqlÕ xatirԥsi Nizamԥddin sevԥrlԥrin: övladlarÕQÕn, övladlarÕ qԥGԥr sevdiyi úagirdlԥrinin, 179 dost vԥ tanÕúlarÕQÕn xatirԥsindԥ uzun illԥr yaúayacaqdÕr. Bu gün Nizamԥddin müԥllimin úԥUԥfli ömür yolunu onun 5 övladÕ: Hԥqiqԥt vԥ Sԥdaqԥt müԥllimԥ, Elmira xanÕm, HacÕ Ehtiram, økram vԥ 12 nԥYԥsi, 6 nԥticԥsi u÷urla davam etdirir. 0ԥn Nüzamԥddin AdÕgözԥlov haqqÕnda bu yazÕPÕ görkԥmli úairimiz S.Vur÷unun aúD÷ÕdakÕ misrasÕ ilԥ bitirirԥm:

Olüm sevinmԥsin qoy! Ömrünü vermir bada, El qԥdrini canÕndan daha ԥziz bilԥnlԥr. ùirin bir xatirԥ tԥk qalacaqdÕr dünyada SevԥUԥk yaúayanlar, sevilԥUԥk ölԥnlԥr!..

180 NURBALA QULøYEV- ùABRANIN HERADOTU

Nurbala müԥllim haqqÕnda yazmaq mԥQԥ çox xoúdur. Elԥ bil bu çöhrԥsi nurlu, üzügülԥr, mehriban, sözü-söhbԥti, xüsusilԥ duzlu-mԥ]ԥli yumoru ilԥ hԥOԥ dԥ xatirԥOԥr gündԥ- mindԥn düúPԥ\ԥn bu nüfuzlu insan haqqÕnda yazÕya baúlayanda sanki bir rahatlÕq tapÕr, özünü xoú vԥ unudulmaz xatirԥOԥr dünyasÕndan ayÕra bilmirsԥn. Sanki bir neçԥ saniyԥ keçmԥmiú tariximizin dԥrin- Gԥn bilicisi, ömrü boyu onun Wԥdqiqi, araúGÕrmasÕ ilԥ mԥú÷ul olan bu zԥhmԥtkeú vԥ çalÕúqan insan, alovlu vԥWԥnpԥrvԥr Nurbala müԥllimin canlÕ portreti gözüm önündԥ gԥlib dayanÕr. Nurbala ùahbala o÷lu Quliyev 1928-ci ildԥùabran (keçmiú 'ԥYԥçi) rayonunun Orta ԤmirxanlÕ kԥndindԥ kԥndli ailԥsindԥ anadan olmuúdur. 1935-ci ildԥ Orta ԤmirxanlÕ kԥnd mԥktԥbi- Qԥ daxil olub, 1943-cü ildԥ hԥmin mԥktԥbin VII sinfini bitir- miúdir. O, orta tԥhsilini DԥYԥçi qԥVԥEԥ orta mԥktԥbdԥ davam etdirԥUԥk 1946-cÕ ildԥ hԥmin mԥktԥbi ԥla qiymԥtlԥrlԥ baúa vurmuúdur. *ԥnc NurbalanÕn arzusu müԥllim olmaq, böyümԥkdԥ olan Jԥnc nԥslin tԥlim-tԥrbiyԥsindԥ var qüvvԥsi ilԥ çalÕúmaq idi. Bu Pԥqsԥdlԥ o, ԥrizԥ vԥ tԥhsil sԥQԥdlԥrini 1946-cÕ ildԥ Azԥrbaycan Dövlԥt Universitetinin tԥOԥEԥ qԥbulu komissiyasÕna tԥqdim edib. ømtahanlardan u÷urla keçib hԥmin ali mԥktԥbin tarix fakultԥsinin tԥOԥEԥsi adÕQÕ qazanÕb. Universitet illԥri N.Quliyevin hԥyat salnamԥsindԥ bir çox yadda qalan izlԥr buraxÕb. Bunlar ԥsasԥn AzԥrbaycanÕn ùimal bölgԥsinin ulu Pԥskԥnlԥrindԥn biri olan ùabranÕn qԥdim tarixi ilԥ yaxÕndan 181 maraqlanmasÕ idi. *ԥnc Nurbala ali tԥhsil almaqla yanaúÕ Kԥmin illԥrdԥ AzԥrbaycanÕn ùimal regionunun bir sÕra tarixi tiklilԥri, xüsusilԥ müdafiԥ qalalarÕ: Çaraqqala, NarÕnqala, Dԥrbԥnd qalasÕ, Gilgilcay sԥddi, Beúbarmaq Vԥddi, tarixi mԥnbԥOԥrdԥn araúGÕUÕlmasÕna nail olub. Yay Wԥtillԥrindԥ isԥ o, Gilԥzidԥn tutmuú DԥrbԥndԥGԥk tarixi yerlԥri tԥdqiq etmiú vԥ özünün bir sÕra tarixi, elmi oçerk vԥ PԥqalԥOԥrini yazmaúGÕr. Bütün bu kimi araúGÕrmalar N.Quliyevin o vaxt hԥm universitetdԥki tԥhsilinԥ, hԥm dԥ ali mԥktԥbi bitirib müԥllim kimi iúԥ baúlayarkԥn onun dünya görüúünün, xüsusilԥ tarixi biliklԥrinin formalaúma- VÕna güclü tԥkan vermiúdi. HAùø<Ԥ. 0ԥn Nurbala müԥllimi Qԥdim yunan tarixçisi Heradota (e.ԥ.tԥqribԥn 490-480-illԥr arasÕ-e.ԥ. 425) bԥnzԥdi- Uԥm. Heradot çox ölkԥOԥrdԥ sԥyahԥtdԥ olmuú, Misir, Babilistan, Kolxida, elԥFԥ dԥ Qara dԥnizin úimal sahillԥrini gԥzmiú, Afrikada, uzun müddԥt isԥ Afinada yaúamÕúGÕ. Onun 9 kitabdan ibarԥt “Tarix “ adlanan ԥVԥrinin ԥsas mövzusunu xalq Uԥvayԥt vԥ ԥfsanԥOԥri ilԥ yanaúÕ Yunan-øran müharbԥOԥrinin Wԥsviri tԥúkil edir. Heradotun “Tarix” ԥVԥrindԥ hԥtta Qԥdim Azԥrbaycan ԥrazilԥri, o cümlԥGԥn Dԥrbԥnd, Araz çayÕ, Xԥ]ԥr dԥnizi, elԥFԥ Gԥ Azԥrbaycan ԥrazisindԥ yaúamÕú ԥhali qruplarÕ haqqÕnda geniú mԥlumat vardÕr.Roma natiqi, úairi vԥ siyasi xadimi Siseron Mark Tuli (e.ԥ.106-43) Heradotu “Tarixin atasÕ” adlandÕrmÕú, onun fԥaliyyԥtinԥ yüksԥk qiymԥt vermiúdi. Nurbala müԥllim dԥ ùabranÕn (keçmiú DԥYԥçinin) ԥsl Heradotu idi. O, bizim bu yurdun torpa÷ÕQÕ qarÕú-qarÕú gԥzmiú, Kԥr qԥdim daúla, hԥr qarÕú torpaqla maraqlanmÕú, onu bir tarixçi kimi dԥrindԥn tԥdqiq vԥ tԥhlil etmiú, aldÕ÷Õ nԥticԥOԥrini ԥvvԥlcԥ yaddaúÕna, sonra isԥ yazÕya köçürmüúdü. 1950-ci ildԥ N.Quliyev ali mԥktԥbi ԥla qiymԥtlԥrlԥ bitirԥ- Uԥk ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayonunda iúOԥPԥ\ԥ gԥlib. Ona 182 çoxlu iú tԥklif olunsa da o, müԥllimlik peúԥsinԥ üstünlük verib. 1ԥhayԥt uzun illԥr arzusunda oldu÷u müԥllimlik fԥaliyyԥtinԥ baúlayÕb. Onun ԥvvԥlcԥ DԥYԥçi qԥVԥEԥ orta, daha sonra isԥ indiki ùabran (keçmiú DԥYԥçi) T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta mԥktԥblԥrindԥ pedaqoji fԥaliyyԥti daha böyük ԥKԥmiyyԥt Nԥsb edib. Bu dövrlԥrdԥ onun dԥrs dediyi yüzlԥrlԥ mԥzun elmin zirvԥOԥrini fԥth etmԥ\ԥ müvԥffԥq olaraq respublikamÕ]Õn müxtԥlif institutut vԥ universitetlԥrindԥ ali tԥhsil alma÷a nail olub. HAùø<Ԥ. 1963-1966-cÕ illԥrdԥ DԥYԥçi úԥKԥr T.Abbasov adÕna orta mԥktԥbdԥ oxudu÷um illԥrdԥ N.Quliyev mԥnim tarix müԥllimim olub. MԥQԥ vԥ mԥnim kimi yüzlԥrlԥ úagirdԥ tarix Iԥninin sirrlԥrini o öyrԥdib, tarixi bir elm kimi bizԥ sevdirib, Tԥlbimizdԥ ona mԥKԥbbԥt yaúadÕb. O illԥrdԥ respublikamÕ]Õn Yԥ rayonumuzun tarixi yerlԥrinԥ tez-tez ekskursiyaya gedirdik.Qԥlbi VԥWԥn eúqi ilԥ döyünԥn bu zԥhmԥtkeú vԥ çalÕúqan müԥllimin ԥsas mԥqsԥdi bu mԥkanÕn hԥr qarÕú torpa÷ÕQÕn, hԥr qԥdim daúÕQÕn tarixini araúGÕrmaq, onun ԥsl tarixinin sirrini açmaq idi. Ulu tariximizin bir-birindԥn dԥ\ԥrli açÕqlamalarÕQÕ gԥnc nԥslԥ ötürԥUԥk onu gԥOԥFԥkdԥ dԥ yaúatmaq idi. Nurbala müԥllim haqqÕnda bu yazÕ üzԥrindԥ iúOԥ\ԥrkԥn dahi yunan filosofu vԥ alimi Aristotelin (e.ԥ.384-322) müԥllim haqqÕnda bir mԥúhur kԥlamÕ yadÕma düúdü: “Valideynlԥrim Pԥni göylԥrdԥn yerԥ endirdilԥr, müԥllimlԥrim isԥ mԥni yerdԥn göylԥUԥ qaldÕrdÕlar.” Bax, N.Quliyev dԥ eyni ilԥ hԥmin müԥllimlԥrdԥn idi. ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr 1 saylÕ orta Pԥktԥbindԥ tԥhsil almÕú mԥzunlar içԥrisindԥn neçԥ-neçԥ tarixçi alimin yetiúPԥsindԥ bu bacarÕqlÕ pedaqoqun böyük ԥPԥyi olub. Nurbala müԥllimin böyük qÕ]Õ, ali tԥhsilli Mehriban xanÕm atasÕ Nurbala müԥllim haqqÕnda öz xatirԥOԥrinԥ belԥ baúlayÕr: “Atam çox úԥUԥfli bir hԥyat yolu keçib. Bunu dillԥ demԥklԥ qurtaran deyil. O, ùabran torpa÷ÕQÕ addÕm-adÕm gԥzmiú, onun 183 Kԥr ovuc torpa÷Õna, daúÕna, kԥVԥyinԥ, qumuna bԥOԥd olmuúdu. Rayonumuzun tarixini araúGÕrarkԥn böyük hԥYԥs, yüksԥk PԥKԥbbԥtlԥ bu iúԥ giriúԥrdi. TapdÕ÷Õ hԥr tarixi yenilik sanki ona qol-qanad verirdi. Onun haqqÕnda nԥ qԥGԥr yazsanÕz ona hallaldÕr. Mԥn son vaxtlar bir sÕra yazarlarÕPÕ]Õn dünyasÕQÕ Gԥyiúmiú insanlar haqqÕnda yazÕlar vermԥsi, kitab yazmasÕ PԥVԥOԥsinԥ çox müsbԥt yanaúÕram. Çünki, nԥ qԥGԥr biz keçmiúi dilԥ gԥtirsԥk, o qԥGԥr dԥ hԥmin insanlar yada salÕQÕr, dilԥ gԥti- rilir, keçmiú xatirԥOԥr yada düúür. Bu isԥ o demԥkdir ki, heç Qԥ vԥ heç kim unudulmur.” Dahilԥrdԥn biri belԥ deyib ki, o dünyada insana ԥzab verԥ bilԥFԥk ԥn böyük úey varsa o da yaddaúVÕzlÕqdÕr.GԥOԥFԥ\ԥ aparÕlan ԥn müqԥddԥs xԥzinԥ yaddaú- GÕr. Mehriban xanÕm söhbԥtinԥ davam edԥUԥk deyir: “Elimizdԥ, obamÕzda yaxúÕ vԥ nümunԥvi hԥUԥNԥtlԥri ilԥ iz qoymuú insanlar haqqÕnda, nur paylayan ziyalÕlar haqqÕnda qÕsaca da olsa yad- daúlarda iz qoyma÷a çalÕúan, onlarÕԥEԥdilԥúdirԥn bu tԥԥsübkeú, Fԥfakeú vԥ mԥrd insanlara öz minnԥtdarlÕ÷ÕPÕ]Õ bildiririk.” Deyirlԥr, hԥr insan ömrü yaddaúlarda yaúama÷a layiqdir. Nurbala müԥllim dԥ yaúadÕ÷Õ dövrԥ, cԥmiyyԥtdԥ tutdu÷u mövqeyԥ, keçdiyi bu mԥnalÕ ömür yoluna görԥ yaddaúlarda yaúama÷a haqqÕ çatan müԥllimlԥrimizdԥndir. Görkԥmli yunan filosofu vԥ alimi Aristoteldԥn (e.ԥ.384-322) ikinci kԥlamÕ misal gԥtirmԥk istԥyirԥm: “Müԥllim o kԥs deyil ki, baúqalarÕQÕ öyrԥdir, müԥllim o kԥsdir ki, ondan öyrԥnirlԥr.” Nurbala müԥllim 1975-ci ildԥn tԥqaüdԥ çÕxana qԥGԥr rayonun Sincanboyad vԥ Surra kԥnd sԥkkizillik mԥktԥblԥrindԥ direktor vԥzifԥsindԥ iúOԥmiúdi. O, bu vԥzifԥOԥrdԥ iúOԥ\ԥrkԥn mükԥmmԥl peúԥkarlÕq göstԥrmiú, öz biliyi, bacarÕ÷Õ, WԥOԥbkarlÕ÷Õ vԥ yüksԥk dԥUԥFԥGԥ tԥúkilatçÕOÕ÷Õ ilԥ iúOԥdiyi kollektivlԥrin dԥrin rԥ÷Eԥtini qazanmÕúGÕ. 50 ilԥ yaxÕn fasilԥsiz pedaqoji iúGԥ çalÕúPÕú bu nԥcib insanÕn iúi hԥmiúԥ tԥriflԥnmiú, heç bir cԥza almamÕúGÕ.Uzun illԥr úԥkli qabaqcÕl müԥllimlԥr lövhԥsindԥ olub. Azԥrbaycan RespublikasÕ Maarif Nazirliyi- 184 nin, MAMEøø+ø-nÕn RK-nin, elԥFԥ dԥ SSRø Maarif Nazirli- yinin Fԥxri FԥrmanlarÕ ilԥ tԥltif edilmiúdi. YaxúÕ iúinԥ görԥ V.ø.Leninin anadan olmasÕQÕn 100 illik yubleyi münasibԥti ilԥ SSRø-nin görkԥmli tarixi yerlԥrinԥ gԥzinti üçün turist putyov- kasÕna layiq görülmüúdü. øki ça÷ÕUÕú DԥYԥçi úԥKԥr Sovetinin deputatÕ seçilmiúdi. Mehriban xanÕm atasÕ Nurbala müԥllim haqqÕnda xatirԥ- Oԥrinԥ belԥ yekun vurdu: “O dövrlԥrin özünԥ mԥxsus çԥtinlik- Oԥrinԥ baxmayaraq bütün sahԥOԥr kimi tԥhsil sahԥsindԥ dԥ ciddi tԥOԥblԥr var idi. Bu vaxt Orxan Fikrԥt o÷lunun ssenarisi ԥsasÕnda çԥkilmiú “Yük” filmindԥ deyilԥn müdrik fikir yada düúür: “ønsanÕn çiyninԥ düúdüyü yük nԥ qԥGԥr a÷Õr olsa, torpaqda qoydu÷u iz o qԥGԥr dԥ dԥrin olar.” O vaxtlarda müԥllimlik ԥn hörmԥtli peúԥ, müԥllimlԥr isԥԥn ԥziz vԥ ideal insanlar sayÕOÕrdÕ. Do÷rudan da bu müԥllimlԥrin ԥPԥ\ԥ vicdanlÕ münasibԥti sayԥsindԥ rayonumuzda onlarca alimlԥr, hԥkimlԥr, tarixçilԥr, incԥVԥQԥt xadimlԥri, hüquqúünas- lar vԥ ԥn baúOÕcasÕ yüzlԥrlԥ sa÷lam düúüncԥli, VԥWԥQԥ xalqa dayaq olan insanlar yetiúmiúdi. Atam mԥnim yadÕmda öz sadԥliyi, fitri istedadÕ vԥ düzlüyü ilԥ seçilԥn gözԥl, geniú dünya görüúlü bir úԥxsiyyԥt kimi qalÕb. O, bu gün dԥ mԥnim sonsuz xatirԥ dünyamda müdriklik zirvԥzinԥ yüksԥOԥn, ucalÕq adlÕ bir missiyanÕ öz incԥliklԥri ilԥ yerinԥ yetirmԥyi bacaran bir a÷saqqal kimi hԥkk olunub. Allahdan vԥ pey÷ԥmbԥrimizdԥn sonra, atamÕ çox istԥyirdim. +ԥtta bacÕ vԥ qardaúlarÕm da bilirdilԥr ki, atamÕz hԥmiúԥ bir iú görԥndԥ, ciddi hadisԥ olanda mԥnimlԥ mԥOԥKԥtlԥúir. Mԥnim fikrimi dԥ nԥ]ԥUԥ alardÕ.Sanki bu onun böyüklüyü demԥk idi. Atam iúGԥn gԥOԥndԥn sonra hԥmiúԥ hԥ\ԥtdԥ güllԥUԥ qulluq edԥrdi. YaxúÕ yadÕmdadÕr, bütün qonúular, qohumlar, dostlar Yԥ tanÕúlar atamÕn ԥkdiyi a÷ac vԥ kollardan danÕúÕrdÕ.Atam ilin ayrÕ-ayrÕ fԥsillԥrinin iqlim úԥraitinԥ uy÷un ba÷çamÕzda güllԥr, çiçԥklԥr ԥkirdi. Çox adamÕn hԥ\ԥtindԥ atamÕn becԥrdiyi vԥ 185 Kԥdiyyԥ etdiyi agac vԥ güllԥrin úitillԥrindԥn var idi.” N.Quliyevin zԥngin kitabxanasÕ vardÕ. Hԥmin kitabxanada bir çox bԥdii vԥ siyasi ԥGԥbiyyatlarla yanaúÕ görkԥmli úair vԥ UԥssamlarÕn ԥVԥrlԥri dԥ yer almÕúGÕ. Nurbala müԥllim hԥm dԥ rԥssam idi.Gözԥl rԥsm ԥVԥrlԥri oԥkirdi. Böyük o÷lu Kamran atasÕ haqqÕnda xatirԥOԥrindԥ belԥ deyir: “AtamÕn yaxúÕ sԥsi vardÕ. Xüsusilԥ rԥsm ԥVԥrlԥri iúOԥ\ԥn- Gԥ Bülbülün bütün mahnÕlarÕQÕ növbԥ ilԥ oxuyardÕ.Ev tapúÕUÕq- larÕQÕn yerinԥ yetirilmԥsindԥ dԥ atam hԥmiúԥ bizԥ kömԥk edԥrdi.” N.Quliyevin úԥxsi arxivindԥ onun müxtԥlif illԥrdԥ qԥzet Yԥ jurnallarda çap olunmuú çoxlu mԥqalԥOԥri qalÕb. Bu mԥqa- OԥOԥr haqqÕnda öz fikrlԥrini cԥmlԥúdirԥn hörmԥtli hԥmyerlimiz Yԥ qohumumuz, yazÕoÕ-jurnalist Nizami RԥhmanlÕ “ÇÕraqqala yurdunun övladlarÕ” adlÕ kitabÕnda yazÕr: “Öz iúinin ustadÕ Nurbala Quliyev tԥkcԥ tanÕnmÕú pedaqoq deyil, hԥm dԥ elimi- zin, yurdumuzun yorulmaz tԥdqiqatçÕVÕGÕr. Onun ԥsl vԥWԥn- daúOÕq mövqeyi, tükԥnmԥz yurd sevgisi ilԥ apardÕ÷Õ axtarÕúlar zaman-zaman öz sԥPԥUԥsini, bԥhrԥsini verib.” Nurbala müԥllimin 9 övladÕ, 23 nԥYԥsi, 4 nԥticԥsi var. Öv- ladlarÕndan 8 nԥIԥri ali, 1 nԥIԥri isԥ xüsusi orta tԥhsillidir. QÕz- larÕndan Tԥ]ԥgül vԥ Gültԥkin atalarÕQÕn peúԥ yolunu özlԥrinԥ ԥPԥk yolu seçiblԥr. Hԥr ikisi dԥ R.Yusifov adÕna ùabran úԥKԥr 2 saylÕ lisey-tam orta mԥktԥbdԥ müԥllim iúOԥyir. ùabranÕn (keçmiú DԥYԥçi) son 100 illik tԥhsil tarixinԥ az- çox bԥOԥd olan bir úԥxs kimi deyԥ bilԥUԥm ki, bu mԥkanÕn Pԥktԥblԥrinԥ onlarla tarix müԥllimi gԥlib gedib. Lakin bu müԥllimlԥr arasÕnda Nurbala müԥllim kimi mԥzunlarÕn xatirԥ- sindԥ, tarixin yaddaúÕnda dԥrin iz qoyub gedԥn ikinci müԥllim olmamÕúGÕr. Nurbala müԥllim sadԥFԥ tarix müԥllimi deyildi. O, döyünԥn qԥlbi, düúünԥn beyni, gözünün nuru, bir sözlԥ bütün varlÕ÷Õ ilԥ torpa÷a, yurda ba÷OÕ bir vԥWԥnpԥrvԥr ziyalÕ idi. Onun 186 ömür yoluna nԥ]ԥr salarkԥn ÇÕraq qalasÕndan-Gilgilçay Vԥddinԥ, Dԥrbԥnddԥn Samura, Gilgilçay körpüsündԥn Eynibu- laq kԥndinԥ, Gilgilçay sԥddindԥn Xԥ]ԥr dԥnizinԥ qԥGԥr bir çox Tԥdim tarixi marúrutlar üzrԥ çox dԥ\ԥrli araúGÕrmalarÕn apardÕ- ÷ÕQÕn úahidi olursan. YoxladÕ÷Õ, araúGÕrdÕ÷Õ hԥr daúda, Nԥrpicdԥ öz ԥl izini qoyan Nurbala müԥllimin böyük ürԥ\ԥ malik oldu÷unu, onun yaúadÕ÷Õ torpa÷a ba÷OÕOÕ÷ÕQÕ sübut edԥn yeganԥ meyyar-onun VԥWԥQԥ olan tükԥnmԥz mԥKԥbbԥti, xalqa olan dԥrin sevgisi idi. 10 oktyabr 2010-cu ildԥ 82 yaúÕnda haqq dünyasÕna qovuúan Nurbala Quliyev bu gün dԥ dԥrs dediyi mԥzunlarÕn di- lindԥn düúmür. O, cismanÕ olaraq bu dünyanÕ tԥrk etsԥ belԥ sanki hԥr gün yüzlԥrlԥ keçmiúúagirdinin söz-söhbԥtindԥ canlanaraq úirin xatirԥGԥk tez-tez yad edilir. Allah rԥhmԥt elԥsin!

187 1ø<ԤøNKAR EDø5øK?

Daha yüksԥk formada øUԥliyԥ ketmԥkçün, ønkiúafa aparan YollarÕ qԥt etmԥkçün Bir an da ara vermir .ԥskin mübarizԥOԥr, Uzun mübahisԥOԥr. .ԥmiyyԥt dԥyiúPԥsi Keyfiyyԥti dԥyiúir. 7ԥ]ԥ mԥzmun köhnԥnin Sanki qԥlbini deúir. Müxtԥlif konsepsiya, Çoxlu nԥ]ԥriyyԥOԥr 7ԥ]ԥni tԥriflԥyib KöhnԥOԥri rԥdd edԥr. Tarixԥn belԥ olub 7ԥbiԥtin qanunu. Biri yeni do÷ulur, Birinin çatÕr sonu. ønkiúaf xԥtti keçir Bir dairԥúԥklindԥ. =ԥncirvari hԥlqԥdir Diqqԥt etsԥn ԥslindԥ. Yüksԥk vԥsilԥOԥUԥ YaxúÕVÕQÕ götürür. Pislԥr inkar edilir, YararlÕlar ötrülür. QocalarÕ hԥr zaman ønkar edir cavanlar. AtasÕQÕ sevmԥyir Bir çox halda cavanlar. 188 %ԥ\ԥnmԥyir çox zaman 4Õzlar do÷ma ananÕ. “Anacan” desԥOԥr dԥ, *ԥlinlԥr istԥmirlԥr 1ԥGԥnsԥ qaynananÕ. 6ԥn sonsuz kainatÕn QanunlarÕna bir bax: Biri tԥsdiq olunur Biri inkar olanda. Köhnԥúeylԥr yox olur, Yenilԥr var olanda. øndi bildin nԥ üçün Köhnԥni rԥdd edirik? ønkar edԥ-edԥ biz ønkiúafa gedirik!

189 ԤHMԤDSAFA OSMANOV

Ԥhmԥdsafa Osman o÷lu Osma- nov 1928-ci ildԥ ùabran (keçmiú 'ԥYԥçi) rayonunun Nohurlar kԥndin- Gԥ kԥndli ailԥsindԥ dünyaya gԥlib. AtasÕ Mahmudov Osman Osman R÷lu 1890-cÕ ildԥ Nohurlar kԥndindԥ Nԥndli ailԥsindԥ anadan olub. 1946-cÕ ildԥ ailԥsi ilԥ birlikdԥ DԥYԥçi rayon Pԥrkԥzinԥ köçüb. Hԥmin illԥrdԥn ömrünün sonuna kimi Samur-Abúe- ron kanalÕQÕn Taxtakörpü ԥrazisi üzrԥ mühafizԥçi iúOԥyib. 1978-ci ildԥ 88 yaúÕnda dünyasÕQÕ dԥyiúib. ԤPԥdsafa müԥllim ata-anasÕQÕn yeganԥ övladÕ olub. AnasÕ GülbacÕ xanÕPÕ hԥOԥ sԥkkiz yaúÕnda ikԥn vaxtsÕz itirib. Ԥ.Osmanov ibtidai tԥhsilini anadan oldu÷u Nohurlar kԥn- dindԥ alÕb. Orta tԥhsilini isԥ DԥYԥçi qԥVԥEԥ orta mԥktԥbindԥ almaqla hԥmin tԥhsil müԥssisԥsini 1945-ci ildԥ müvԥffԥqiyyԥt- Oԥ bitirib. Orta mԥktԥbi bitirԥn kimi gԥnc Ԥhmԥdsafa ilk ԥPԥk Iԥaliyyԥtinԥ baúlayÕb. YaxúÕ biliyi, bacarÕ÷Õ vԥ yazÕ savadÕ olan bu gԥnc ali mԥktԥEԥ daxil olana kimi rayon prokurorlu÷unda katib vԥzifԥsindԥ iúOԥPԥ\ԥ qԥrar verib. 1949-cu ildԥ o, V.ø.Lenin adÕna Azԥrbaycan Dövlԥt Peda- qoji ønstitutuna daxil olub. Onun üçün institutut illԥri olduqca VԥPԥUԥli vԥ faydalÕ keçib. Hԥmin illԥrdԥ gԥnc Ԥhmԥdsafa öz çalÕúqanlÕ÷Õ, yüksԥk a÷OÕ vԥ sԥbri sayԥsindԥ müԥllimlԥrdԥn mükԥmmԥl tԥhsil alÕb. GԥOԥFԥkdԥ elmin ԥlçatmaz zirvԥOԥrini Iԥth etmԥk üçün onun bütün sirrlԥrinԥ yiyԥOԥnib.1953-cü ildԥ ali mԥktԥbin mԥntiq, psixologiya, Azԥrbaycan dili vԥԥGԥbiy- yatÕ fakultԥsini bitirib. ølk pedaqoji ԥPԥk fԥaliyyԥtinԥ 1953-cü ildԥ DԥYԥçi qԥVԥEԥ 190 orta mԥktԥbindԥ Azԥrbaycan dili vԥԥGԥbiyyatÕ müԥllimi kimi baúlayan Ԥhmԥdsafa müԥllim ilk gündԥn özünü intizamlÕ, bilikli vԥ bacarÕqlÕ bir müԥllim kimi göstԥrib. Dԥrs dediyi siniflԥrdԥ qÕsa müddԥt ԥrzindԥ úagirdlԥrin bilik vԥ savad göstԥricilԥrinin yüksԥlmԥsinԥ nail olub. Bu sԥEԥbdԥn dԥ Pԥktԥbdԥ böyük hörmԥt vԥ nüfuz qazanÕb. Tezliklԥ mԥktԥb Uԥhbԥrliyi onu rayon Maarif ùöbԥsinin razÕOÕ÷Õ ilԥ hԥmin PԥktԥEԥ tԥlim-tԥrbiyԥ iúOԥri üzrԥ direktor müavini vԥzifԥsinԥ irԥli çԥkib. Bu vԥzifԥGԥ dԥ gԥnc Ԥhmԥdsafa müԥllim özünün yüksԥk qabiliyyԥti nԥticԥsindԥ ona tapúÕUÕlan iúin öhdԥsindԥn layiqÕncԥ gԥlib. 'ԥYԥçi rayon Partiya Komitԥsi vԥ rayon Xalq Maarif ùöbԥsi Ԥhmԥdsafa Osmanovun intizamlÕ, etibarlÕ vԥ bacarÕqlÕ bir kadr oldu÷unu nԥ]ԥUԥ alaraq onu rayon Xalq Maarif ùöbԥ- sinin inspektoru vԥzifԥsinԥ irԥli çԥkib. O, bu vԥzifԥGԥ dԥ öz nümunԥvi iú qabiliyyԥtini vԥ tԥúkilatçÕOÕq bacarÕ÷ÕQÕ göstԥrmԥ- \ԥ müvԥffԥq olub. Bu kitabÕn müԥllifi 1967-ci ilin yanvarÕnda rayon Maarif ùöbԥsinin aparatÕna iúԥ qԥbul olanda Ԥhmԥdsafa müԥllim úöbԥGԥ inspektor iúOԥyirdi. O dövrlԥrdԥ keçmiú rayon øcraiyyԥ Komitԥsinin binasÕQÕn ikinci mԥrtԥEԥsindԥ 3 otaq rayon Xalq Maarif ùöbԥsinԥ verilmiúdi. Baú otaqda müdirin, sonrakÕ otaqda inspektorlarÕn vԥ mühasibatlÕ÷Õn, üçüncü otaqda isԥ metodkabinet yerlԥúirdi. Hԥmin illԥrdԥ otaqlarÕPÕz darÕsqal olsa da ürԥyimiz çox geniú idi. Sanki bir mehriban ailԥni xatÕrladÕrdÕq. O illԥrdԥ Ԥhmԥdsafa müԥllimi çox yaxÕndan tanÕGÕm. Sԥmimi, sakit, az danÕúan bir insan idi. Ciddi bir insan görkԥmi vardÕ, dindirmԥVԥn danÕúmazdÕ. ødarԥetmԥnin etik normalarÕndan, yԥni protokol qaydalarÕndan heç vaxt kԥnara oÕxmazdÕ. O, dövrlԥrdԥ hԥm dԥ úöbԥnin partiya tԥúkilatÕQÕn katibi seçilmiúdi. YaxúÕ yadÕmdadÕr, 1972-ci ilin oktyabr ayÕna kimi hԥmin YԥzifԥGԥ iúOԥdi. Ciddi ehtiyaca görԥ hԥmin ildԥn ùabran 191 (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ orta mԥktԥEԥ Azԥrbaycan dili vԥԥGԥbiyyatÕ müԥllimi köçürüldü.BalalarÕQÕn oxudu÷u mԥktԥbdԥ iúOԥPԥklԥ bu tԥcrübԥli pedaqoq özünü çox xoúEԥxt sayÕrdÕ. Müԥllimlik fԥaliyyԥti ilԥ yanaúÕ mԥktԥbdԥ keçirilԥn bütün ictimai tԥdbirlԥrin fԥal tԥúkilatçÕVÕ vԥ iútirakçÕVÕ idi.Bu mԥktԥbdԥ dԥ mԥktԥb partiya tԥúkilatÕQÕn katibi seçilmiú- di. Mԥnimlԥ qonúu oldu÷u üçün hԥmiúԥ iúԥ gedԥndԥ onunla yolda görüúԥr, köhnԥ dost vԥ iú yoldaúÕ kimi bir-birindԥn hal- ԥhval tutardÕq. Ԥhmԥdsafa müԥllim müԥllimlik peúԥsini dԥrindԥn sevԥn, bu peúԥ\ԥ sԥmimi qԥlbdԥn vur÷un olan bir ziyalÕ oldu÷u kimi, Kԥm dԥ gözԥl ailԥ baúoÕVÕ idi. Hԥyat yoldaúÕ QÕ]Õlgül xanÕmla 40 il ömür sürüb. Onlar birlikdԥ 4 övlad tԥrbiyԥ edib, boya- baúa çatdÕUÕblar. QÕ]Õøradԥ xanÕm atasÕQÕn peúԥ yolunu davam etdirir. O, SSRø-nin 50 illiyi adÕna Azԥrbaycan Pedaqoji Xarici Dillԥr ønstitutunu bitirib. Hal-hazÕrda ùabran úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta mԥktԥbindԥ ingilis dili müԥllimi iúOԥyir. 2÷lu Mustafa uzun müddԥt polis orqanlarÕnda iúOԥyib, hal- hazÕrda tԥqaüdçüdür.Ԥhmԥdsafa müԥllimin nԥYԥsi (MustafanÕn TÕ]Õ) Tahirԥ dԥ babasÕQÕn ԥPԥk yolunu seçib.O, M.F.Axundov adÕna Rus dili vԥ ԥGԥbiyyatÕ ønstitutunu (indiki Slavyan Universitetini) bitirib. 6ԥkkiz nԥYԥsi, üç nԥticԥsi var. 23 avqust 1993-cü ildԥ 65 yaúÕnda Ԥ.Osmanov haqq dünyasÕna qovuúsa da o, bu gün onun yaxÕnlarÕ, iú yoldaúlarÕ Yԥ çoxlu keçmiúúagirdlԥri tԥUԥfindԥn tez-tez yad edilir. Xüsu- silԥ onun övladlarÕ ilԥ yanaúÕ nԥYԥ-nԥticԥOԥrinin babalarÕ haq- TÕnda úirin xatirԥOԥri, söz-söhbԥti tükԥnmԥk bilmir ki, bilmir. Allah ona vԥ onun bütün müԥllim yoldaúlarÕna qԥni-qԥni Uԥhmԥt elԥsin!

192 NADøR FAZøLOV

Nadir Fazil o÷lu Fazilov 1932-ci ildԥùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayonunun Da÷bilici kԥndindԥ ziyalÕ ailԥsindԥ anadan olmuúdur. AtasÕ Fazilov Fazil 0ԥKԥmmԥd o÷lu dövrünün sayÕOÕb- seçilԥn ziyalÕlarÕndan idi. 1940-cÕ ildԥ N.Fazilov BakÕúԥKԥrin- Gԥ 171 saylÕ orta mԥktԥbin I sinfinԥ daxil olub. 1950-ci ildԥ orta mԥktԥbi ԥla qiymԥtlԥrlԥ bitirԥUԥk kamal attestatÕ alÕb. +ԥmin ildԥ onunla orta mԥktԥbi bitirԥn PԥzunlarÕn ԥksԥriyyԥti neft mühԥndisi, inúaatçÕ, hԥkim vԥ sair peúԥOԥUԥ yiyԥOԥnmԥk istԥVԥOԥr dԥ, gԥnc Nadirdԥ müԥllim olmaq arzusu baú qaldÕUÕb. O, 1950-ci ildԥԥrizԥ vԥ sԥQԥdlԥrini Quba Dövlԥt Müԥllimlԥr ønstitutuna verԥUԥk hԥmin mԥktԥbin dil- ԥGԥbiyyat fakultԥsinԥ qԥbul olub. ønstitutda tԥhsil aldÕ÷Õ zaman özünü ԥn bilikli, bacarÕqlÕ, nizam-intizamlÕ tԥOԥEԥ kimi göstԥrib. 1952-ci ildԥ bu tԥhsil müԥssisԥsini bitirԥUԥk müԥllim ixtisasÕQÕ alÕb. Onun tԥyinatÕ – ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayonuna verilib. 1952-ci ildԥn baúlayaraq Nadir müԥllim rayonun ødrisi, Düzbilici, Orta ԤmirxanlÕ kԥnd yedillik, Rԥhimli vԥ Gԥndov Nԥnd orta mԥktԥblԥrindԥ Azԥrbaycan dili vԥԥGԥbiyyatÕ müԥl- limi iúOԥyib. 1953-1956-cÕ illԥrdԥ Azԥrbaycan Dövlԥt Pedaqoji ønstitu- tunun filologiya fakultԥsindԥ tԥhsil alaraq müvԥffԥqiyyԥtlԥ Kԥmin tԥhsil oca÷ÕQÕ bitirib. N.Fazilovun ԥPԥk fԥaliyyԥtinin ԥn mԥhsuldar dövrü rayon 7ԥhsil ùöbԥsi ilԥ ba÷OÕGÕr. O, 1973-2000-ci illԥrdԥ burda ԥv- Yԥlcԥ inspektor, sonra isԥ metodist vԥzifԥOԥrindԥ çalÕúÕb. Tԥhsil ùöbԥsindԥ iúOԥdiyi dövrdԥ bütün iúçilԥrlԥ, o cümlԥGԥn mԥnimlԥ 193 yaxúÕ münasibԥtdԥ olub. Bu mehriban vԥ qay÷Õkeú insanÕn heç vaxt uzündԥn tԥEԥssüm, dilindԥn isԥ yumor ԥskik olmazdÕ. Adamlarla xoú ünsiyyԥt yaratma÷Õ vԥ zarafatÕ çox xoúlayÕrdÕ. 7ԥhsil ùöbԥsindԥ gedԥn ԥksԥr yazÕ-pozu iúOԥri onun nԥzarԥtin- Gԥ idi. Bütün rԥsmi iclaslarÕn gündԥliyindԥn tutmuú qԥbul elԥdiyi qԥrarlaradԥk hԥr yazÕlan sԥQԥd N.Fazilovun qԥOԥminin yaradÕFÕOÕq mԥhsulu idi. Bütün bu kimi çԥtinliklԥUԥ baxmayaraq o, heç vaxt yoruldum kԥlmԥsini dilԥ gԥtirmirdi. MaarifyanÕ úuranÕn protokollarÕQÕn yazÕlmasÕna nԥzarԥt vԥ Uԥhbԥrlik, attestat vԥúԥhadԥtnamԥOԥrin alÕnmasÕ vԥ paylanmasÕ LúOԥrinin icrasÕ, mԥktԥblԥrdԥ aparÕlan çoxsaylÕ yoxlamalar heç vaxt bu insanÕ yormurdu. ùöbԥGԥ neçԥ-neçԥ rayon sԥviyyԥsin- Gԥ görülԥsi iúOԥr ona hԥvalԥ olunmuúdu. Bütün bu kimi çԥtin Yԥ mԥsuliyyԥtli iúOԥr onun ԥPԥk fԥaliyyԥtini daha da iúÕqlan- GÕUÕr, onu çÕraqban edirdi. YaxúÕ yadÕmdadÕr, hԥmin illԥrdԥ o rayon Tԥhsil ùöbԥsindԥ LúOԥPԥklԥ yanaúÕúԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ orta mԥktԥbdԥ ԥYԥzçiliklԥ dil-ԥGԥbiyyatdan dԥrs deyirdi. Hԥr sԥKԥr yolda qarúÕma çÕxardÕ. O, mԥktԥEԥ mԥn isԥ idarԥ\ԥ iúԥ gedԥrdim. +ԥdsiz dԥUԥFԥGԥ iúԥ mԥsuliyyԥtli idi.Bir saat dԥrsi belԥ boú keçirmԥzdi. 2000-2005-ci ildlԥrdԥ gözԥl pedaqoq, nԥcib vԥ nԥzakԥtli bu insan öz pedaqoji fԥaliyyԥtini bütünlüklԥ T.Abbasov adÕna úԥKԥr 1 saylÕ orta mԥktԥEԥ ba÷ladÕ vԥ bu tԥhsil oca÷Õnda öz ԥPԥk fԥaliyyԥtinԥ yekun vurdu. Nadir müԥllim 1957-ci ildԥ ailԥ hԥyatÕ qurmuúdu. 4 övlad atasÕ idi. ÖvladlarÕndan biri, kiçik o÷lu ølqar dԥnizçi idi. Bu igid VԥWԥn o÷lu 1983-cü ildԥùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr 1 saylÕ orta mԥktԥbi ԥla qiymԥtlԥrlԥ bitirmiúdi. Onun idarԥ etdiyi gԥmi Qara dԥnizdԥ, Karib dԥnizindԥ, Egey dԥni- zindԥ , elԥFԥ dԥ neçԥ-neçԥ dԥniz vԥ okean sularÕnda sԥyahԥWԥ yollanmÕúGÕ. Las-Palmas (øspaniya), Nikolayev (Ukrayna), øskԥndԥriyyԥ (Misir), Yerusԥlim, Neapol (øtaliya), Retimnon 194 (Krit adalarÕ), Qahirԥ (Misir), Tulon vԥ Marsel (Fransa), Seviliya vԥ Madrid (øspaniya), Havay adalarÕ, Dardanel bo÷azÕ, Venesiya (øtaliya), Mԥrakeú, Boqato (Kolumbiya), Soloniki (YunanÕstan), Tripoli (øordaniya) kimi onlarca dԥniz limanlarÕnda öz lövbԥrini salmÕúGÕ. Lakin heç fԥOԥyin iúini bilmԥk olmazmÕú. Atlantik okeanÕQÕn sularÕnda fÕrtnaya düúmüú, gԥmini idarԥ edԥrkԥn xidmԥti vԥzifԥ baúÕnda 38 yaúÕnda faciԥli surԥtdԥ Kԥlak olmuúdur. Allah rԥhmԥt elԥsin! QÕ]ÕùԥIԥq Fazilova atasÕ Nadir müԥllimin peúԥ yolunu davam etdirir, riyaziyyat vԥ informatika müԥllimidir. Öz biliyi, bacarÕ÷Õ, yüksԥk mԥGԥniyyԥti vԥ tükԥnmԥz enerjisi ilԥ rayomumuzun tԥhsil tarixinԥ öz adÕQÕ yazmÕú Nadir Fazilovu vԥfasÕz FԥOԥk 28 dekabr 2007-ci ildԥ bizim aramÕzdan apardÕ. øú yoldaúÕPÕn, müԥllimimin, dostumun, qohumumun bu ölüm xԥEԥrini eúidԥndԥ elԥ bil düz ürԥyimin üstündԥn [ԥncԥrlԥ vurdular. Bu ölüm xԥEԥri ԥvvԥlcԥ mԥQԥ güclü sarsÕntÕ versԥ dԥ sonradan “olum” vԥ “ölüm” ün TanrÕQÕn ԥlindԥ oldu÷unu yada salÕb susdum. Gec dԥ olsa hamÕPÕ]Õn bu fani dünyada müvԥqqԥti qonaq oldu÷unu anladÕm.Ԥlimizdԥn heç Qԥ gԥlmԥdiyini düúündüm. Allah ona vԥ hԥyat yoldaúÕ anamÕn xalasÕ qÕ]Õ Rԥfiqԥ xanÕma qԥni-qԥni rԥhmԥt elԥsin !

195 GÜLԤHMԤD ԤMRAHOV

Gülԥhmԥd Cԥbi o÷lu Ԥmrahov 28 aprel 1921-ci ildԥùabran (keçmiú 'ԥYԥçi) rayonunun Düzbilici kԥndin- Gԥ anadan olmuúdur. 1931-ci ildԥ Düzbilici kԥnd 7- illik mԥktԥbinin I sinifinԥ qԥbul olub 1937-ci ildԥ Düzbilici mԥktԥbinin VII sinifini bitirmiúdir. Sonra o, Pirԥ- Eԥdil kԥnd orta mԥktԥbindԥ tԥhsilini davam etdirmiúdir. 1941-ci ildԥ Pirԥ- Eԥdil kԥnd orta mԥktԥbi yaxúÕ vԥ ԥla qiymԥtlԥrlԥ baúa vurmuúdur. *ԥnc Gülԥhmԥd 1941-ci ildԥ Sovet Ordusu sÕralarÕna ça÷ÕUÕOÕr. Oradan da birbaúa cԥbhԥ\ԥ göndԥrilir. Ԥvvԥlcԥ 6-cÕ qvardiya diviziyasÕQÕn 474-cü atÕFÕ polkunda Bryanski cԥbhԥ- sindԥ vuruúub. 1942-ci ilin dekabrÕnda cԥbhԥ bölgԥsindԥ gedԥn döyüú ԥPԥliyyatlarÕnda a÷Õr yaralandÕ÷Õ üçün ordudan tԥrxis olunur. 1943-cü ilin yanvar ayÕndan baúlayaraq G.Ԥmrahov Düzbilici kԥnd mԥktԥbindԥ hԥrbi müԥllim iúOԥPԥ\ԥ baúlayÕb. 1945-ci ilin sentyabr ayÕndan 1946-cÕ ilin avqust ayÕna qԥGԥr isԥ Gԥndov kԥnd 7-illik mԥktԥbindԥ müԥllim vԥ dԥrs hissԥ mü- diri vԥzifԥsindԥ çalÕúÕb. 1947-ci ildԥ Gülԥhmԥd müԥllim 'ԥYԥçi rayon Partiya Komitԥsinԥ tԥlimatçÕ vԥzifԥsinԥ irԥli oԥkilib, 1955-ci ilԥ kimi bu vԥzifԥGԥ iúOԥyib. 1955-1957-ci illԥrdԥ BakÕ Ali Partiya mԥktԥbindԥ oxumuú, orada tam kursu bitirib. 1959-1960-cÕ illԥrdԥ ԥvvԥlki tԥlimatçÕ vԥzifԥsindԥ LúOԥPԥkdԥ davam etdirib. 1960-1962-cÕ illԥrdԥ DԥYԥçi rayon østehlak Cԥmiyyԥtindԥ sԥdr, 1962-1975-ci illԥrdԥ T.Abbasov adÕna mԥktԥbdԥ müԥllim, 1975-ci ilin dekabr ayÕndan 1987-ci ilin sentyabrÕna kimi isԥ hԥmin mԥktԥbin direktorunun tԥlim- Wԥrbiyԥ iúOԥri üzrԥ müavini vԥzifԥsindԥ çalÕúÕb. 196 G.Ԥmrahov 1957-1961-ci illԥrdԥ S.M.Kirov adÕna Azԥrbaycan Dövlԥt Univeristetinin tarix fakultԥsininin qiyabi úöbԥsini bitirmiúdir. Yorulmaq bilmԥ\ԥn bu bacarÕqlÕ pedaqoq 1987-ci ildԥn Wԥqaüdԥ çÕxana qԥGԥr rayonun indiki DԥYԥçi kԥnd (ԥvvԥlcԥ keçmÕú KuybÕúev kԥnd, sonra Tԥ]ԥNԥnd adlanÕb) orta Pԥktԥbindԥ tarix müԥllimi iúOԥmiúdir. Harada iúOԥPԥyindԥn vԥ xidmԥt etmԥyindԥn asÕOÕ olmayaraq Gülԥhmԥd Ԥmrahov özünü bilikli, bacarÕqlÕ vԥ nizam- intizamlÕ bir kadr kimi göstԥrmiúdir. Pedaqoji sahԥGԥ sԥPԥUԥli fԥaliyyԥtinԥ görԥ Gülԥhmԥd müԥllim Azԥrbaycan SSR Ali Sovetinin vԥ DԥYԥçi rayon Partiya Komitԥsinin Fԥxri FԥrmanlarÕ ilԥ tԥltif edilmiúdir. 1941-1942-ci illԥrdԥ Böyük VԥWԥn Müharibԥsindԥ Lútirak etdiyinԥ vԥԥPԥkdԥ fԥrqlԥndiyinԥ görԥ Böyük VԥWԥn Müharibԥsinin 20 vԥ 30 illiyi, Sovet Ordusu SilahlÕ QüvvԥOԥrinin yaradÕlmasÕQÕn 50 illiyi, elԥFԥ dԥ “ԤPԥkdԥ Iԥrqlԥnmԥ\ԥ görԥ” medallarÕ ilԥ vԥ 1985-ci ildԥ II dԥUԥFԥli 9ԥWԥn Müharibԥsi ordeni ilԥ tԥltif edilmiúdir. +ԥmiúԥ tԥOԥEԥlik illԥrini xatÕrlayanda 1955-1957-ci illԥrdԥ ADU-da tԥhsil alarkԥn Ulu Öndԥr Heydԥr Ԥliyevlԥ bir vaxtda paralel oxumasÕndan fԥUԥhlԥ söhbԥt açardÕ. Sadԥ insan, gözԥl dost, yaxÕn qohum, öz iúindԥ mԥsuliy- \ԥtli vԥ ciddi müԥllim Gülԥhmԥd Ԥmrahov 2001-ci il yanvar ayÕQÕn 17-dԥ 80 yaúÕnda vԥfat etsԥ dԥ, bu gün iú yoldaúlarÕ, dostlarÕ vԥ qohumlarÕ tԥUԥfindԥn dönԥ-dönԥ xatÕrlanÕr, yad edilir.

197 øSBAT øSAQOV

øsbat Polad o÷lu øsaqov 1930-cu ildԥ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayonunun Nohurlar kԥndindԥ dünyaya gԥ- lib. AtasÕ Mԥmmԥdov Polad øsaq o÷lu 1898-ci ildԥ hԥmin kԥnddԥ anadan olmuúdur. Polad kiúi kԥndin ԥn fԥal, Lúgüzar vԥ cԥsur insanlarÕndan olub. 'ԥqiqliyinԥ, sözü bütövlüyünԥ vԥ qo- çaqlÕ÷Õna görԥ hԥmiúԥ el arasÕnda hörmԥt qazanÕb. Kԥnddԥ dövlԥt vԥ kolxoz quruluúunun yaradÕlmasÕnda Yԥ möhkԥmlԥnmԥsindԥ xüsusi fԥallÕq göstԥrib. O illԥrdԥ böyük siyasi vԥ iqtisadi ԥKԥmiyyԥt kԥsb edԥn Staxanov hԥUԥkatÕQÕn fԥal üzvlԥrindԥn biri olub. øndinin özündԥ Nohurlar vԥ Gömür camaatÕndan kimdԥn soruúsalar ki, Polad kiúi kim olub? DeyԥFԥklԥr ki, çox tԥmiz, haqqÕԥdalԥti sevԥn, qardaúÕna belԥ güzԥúWԥ gedԥ bilmԥ\ԥn bir adam olub. Heç vaxt haqsÕzlÕ÷Õ sevmԥ\ԥn, haqq-ԥdalԥt vur÷unu olub Polad kiúi.1968-ci ildԥ dünyasÕQÕ dԥyiúԥQԥGԥk öz úuxlu÷unu vԥ vüqarÕQÕ itirmԥmiúdi. Bu kitabÕn müԥllifinԥ Polad kiúinin özü kimi cԥsur R÷lanlarÕ ilԥ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥrindԥ uzun müddԥt mehriban qonúu olmaq qismԥt olub. Xankiúi ԥmi ticarԥt iúçisi, Gülԥli vԥ Yunis ԥmi isԥ hԥm ilahiyyԥtçi, hԥm dԥ bacarÕqlÕ müԥllim idilԥr. øsbat øsaqov 1937-1947-ci illԥrdԥ orta tԥhsilini do÷uldu÷u Nohurlar kԥndindԥ alÕb. Tԥhsilin hԥOԥ ilk illԥrindԥn özünü riyazi cԥKԥtdԥn nadir istedada malik bir úagird kimi göstԥrib. +ԥOԥ kԥnd orta mԥktԥbindԥ oxuyarkԥn riyaziyyat fԥnnindԥn PԥVԥOԥ vԥ misal hԥllindԥ yüksԥk nԥticԥOԥr ԥldԥ etmiúdi. øsbat müԥllim sa÷OÕ÷Õnda danÕúÕrdÕ ki, riyaziyyat elminin mԥnimsԥ- nilmԥsindԥ ԥmisi Yunis müԥllimin ona çox böyük kömԥyi Gԥyib. O, bu fԥnni öyrԥnmԥyin sirrlԥrini vԥ onu mԥnimsԥPԥyin 198 ԥn asan yollarÕQÕ ona açÕb göstԥrib. 1947-ci ildԥ øsbat øsaqov Azԥrbaycan Dövlԥt Pedaqoji ønstitunun riyaziyyat fakultԥsinԥ qԥbul olub. 1952-ci ildԥ oranÕ müvԥffԥqiyyԥtlԥ qurtarÕb. ønstitutda oxudu÷u illԥrdԥ o tԥkcԥ WԥOԥEԥ, riyaziyyat müԥllimi kimi deyil, ԥsil ziyalÕ bir insan kimi yetiúib. øsbat øsaqov indi dԥ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayonunda güclü riyaziyyat mԥktԥbinin banisi kimi tanÕQÕr. O, rayonun PirԥEԥdil kԥnd orta mԥktԥbindԥ müԥllim, ùabran úԥKԥr 2 vԥ 4 nömrԥli ԥsas vԥ 2 saylÕ tam orta mԥktԥb- Oԥrdԥ müԥllim vԥ direktor iúOԥmiúdir. Rayonda yetiúdirdiyi riyaziyyat vԥ fizika müԥllimlԥrinin sayÕ 40 nԥIԥrdԥn çox- dur. Dԥrs dediyi mԥzunlardan 3 nԥIԥri elmlԥr doktoru, 15 QԥIԥri elmlԥr namizԥdidir. Bir övladÕ var. O÷lu hԥrbçi, zabitdir. Milli ordumuzda X÷urla xidmԥt edir. Tԥ]ԥ ailԥ hԥyatÕ qurub. øsbat müԥllim 1995-ci ilin dekabr ayÕnda 65 yaúÕnda dünyasÕQÕ dԥyiúib. øøsaqov – ay kimi parlaq düúüncԥli insan, “ùabran (keçmiú 'ԥYԥçi) riyaziyyat mԥktԥbinin atasÕ”- dünyasÕQÕ dԥyiúVԥ dԥ, tez-tez yad edilir. O, bu gün dԥ övladÕQÕn, iú yoldaúlarÕQÕn, dostlarÕQÕn, qohumlarÕQÕn xatirԥsindԥ yaúayÕr. Özünԥ hԥyatda layiqli yer tutmuú, dԥrs dediyi yüzlԥrlԥ mԥzun rayonda yaratdÕ÷Õ riyaziyyatçÕlar ordusunun sԥrkԥrdԥsi kimi onu hԥr zaman canlÕ-canlÕ xatirԥOԥrlԥ xatÕrlayaraq yad edirlԥr. øsbat müԥllim haqqÕnda bu yazÕQÕ yazanda dahi K.MarksÕn bir kԥlamÕ yadÕma düúdü. O deyib ki, tԥhsildԥ, elmdԥ heç bir zamanda rahat yol olmayÕb vԥ bundan sonra da olmayacaqdÕr. O adamlar elm sahԥsindԥ uca zirvԥOԥri fԥth elԥ\ԥ bilib ki, Kԥmin insanlar ԥzab-ԥziyyԥt vԥ yorulmaq bilmԥGԥn gecԥli- gündüzlü onun daúOÕ vԥ kԥVԥkli çԥtin keçilԥn yollarÕQÕ dÕrmaúa- GÕrmaúa sԥbrlԥ yüksԥklԥUԥ qalxma÷Õ bacarÕb. Necԥ mԥnim bu yazÕPÕn qԥhrԥmanÕ, hԥm qonúum, hԥm riyaziyyat vԥ rԥsmxԥt müԥllimim øsbat müԥllim kimi. Allah o çöhrԥsi nurlu gözԥl insana qԥni-qԥni rԥhmԥt elԥsin! 199 SAMOSLU PøFAQOR

Yeni eramÕzdan beú yüz il qabaq, Göz açdÕ dünyaya yetim bir uúaq.

Pifaqor qoydular onun adÕQÕ, Dayԥ ayÕrdÕlar yaúOÕ qadÕQÕ.

Bu uúaq gündԥ bir bu÷da böyüdü, Müdriktԥk götürdü sözü, öyüdü.

Bir kimsԥ bilmԥdi bu zirԥk uúaq, *ԥOԥFԥkdԥ böyük dahi olacaq.

7ԥlim –tԥrbiyԥsi tԥúkil olundu, Müԥllimlԥr xidmԥtindԥ bulundu.

ølk gündԥn pis iúGԥn o oldu uzaq, Bütün kitablara göstԥrdi maraq.

6ԥylԥri heç zaman olmadÕԥEԥs , Bir çox elmlԥUԥ göstԥrdi hԥYԥs.

0ԥntiq, riyaziyyat, bir dԥ fԥlsԥIԥ, Onun mara÷Õnda oldu hԥr dԥIԥ.

Sevdi hԥndԥVԥni, sadԥ hesabÕ, YazdÕ onlar haqda neçԥ kitabÕ.

Bu cavan özündԥ tapÕb cԥsarԥt, 4ԥdim Hindistana etdi sԥyahԥt.

Baú çԥkdi Misirԥ, Babilistana, Riyazi gözüylԥ baxdÕ cahana.

ùԥrqdԥn çoxlu elmi fikir gԥtirdi. Dünya sԥyahԥtin axÕr bitirdi.

200 QayÕGÕb vԥWԥQԥ mԥktԥb yaratdÕ, Köklü a÷ac kimi qol-budaq atdÕ.

Pifaqor teoremi kԥúf olunantԥk, Riyaziyyat elminԥ vurdu min bԥ]ԥk.

Sevincdԥn Pifaqor kԥsib yüz öküz, ùԥKԥr ԥhli ilԥ gԥldi üzbԥüz.

Dünyada ԥn böyük bir süfrԥ sԥrdi. HamÕQÕ ça÷ÕUÕb qonaqlÕq verdi.

Orta ԥsrlԥrdԥ dԥlil, sübutla, Edib hԥndԥVԥGԥ çoxlu isbatlar.

Düzxԥtli fiqurlar, çoxbucaqlÕlar, +ԥndԥsi, harmonik, digԥr nԥ ki var.

AldÕ isbatÕQÕ mütԥIԥkkirirdԥn, AlqÕúlar qazandÕ alim hԥr yerdԥn.

Pifoqor tԥlimi ölmԥz bir ԥPԥl, Qoydu sahibinԥԥEԥdi heykԥl.

201 SAÇLI FԤRMANOVA

SaçlÕ Bilal qÕ]Õ Fԥrmanova 1945-ci ildԥ AzԥrbaycanÕn Cԥnub bölgԥsinin ԥn sԥfalÕ bir guúԥsi sayÕ- lan Lԥnkԥran úԥKԥrindԥ müԥllim ailԥsindԥ anadan olmuúdur. AtasÕ Bilal øbad o÷lu Rԥsulov 1916-cÕ il- Gԥ anadan olmuú, dövrünün sayÕOÕb seçilԥn bir ziyalÕVÕ olmaqla uzun müddԥt Lԥnkԥran úԥKԥrinin mԥk- Wԥblԥrindԥ riyaziyyat müԥllimi iúOԥ- miú, úagird, müԥllim vԥ valideyn- Oԥrin sevimlisinԥ çevrilmiúdir. S.Fԥrmanova 1964-cü ildԥ orta Pԥktԥbi bitirdikdԥn sonra müԥllim olmaq, atasÕ Bilal kiúinin VԥQԥt yolunu davam etdirmԥk istԥyir. Bu mԥqsԥdlԥ o ԥrizԥ vԥ VԥQԥdlԥrini V.ø.Lenin adÕna Azԥrbaycan Pedaqoji ønstitutun WԥOԥEԥ qԥbulu komissiyasÕna tԥqdim edir. Qԥbul imtahanlarÕQÕ müvԥffԥqiyyԥtlԥ verdiyinԥ görԥ hԥmin ali mԥktԥbin fizika fakultԥsinԥ qԥbul olur. Bu vaxtdan onun tԥhsilin ali pillԥsindԥ bir-birinin ardÕnca saysÕz u÷urlarÕ baúlayÕr. Gԥnc SaçlÕ qÕsa müddԥtdԥ öz biliyi, bacarÕ÷Õ, çalÕúqanlÕ÷Õ vԥ tԥhsilԥ olan do÷ma münasibԥti ilԥ müԥllim vԥ tԥOԥEԥOԥrin rԥ÷Eԥtini qazanÕr. ønstitutda elԥ bir ictimai iú, elԥ bir tԥdbir olmur ki, S.Fԥrmanova orada iútirak etmԥsin. Tezliklԥ o, institutda keçirilԥn müxtԥlif bilik yarÕúmalarÕnda birinci yerlԥri tutaraq mükafata layiq görülür. Ali mԥktԥbdԥ tԥhsil aldÕ÷Õ 4 ildԥ fizika elminin bütün sirlԥrini sevimli müԥllimlԥrindԥn öyrԥnir. 1968-ci ildԥ S.Fԥrmanova Azԥrbaycan Pedaqoji ønstitutu- nu bitirir. Azԥrbaycan RespublikasÕ Maarif Nazirliyi tԥUԥfin- Gԥn onun tԥyinatÕ yaúadÕ÷Õ Lԥnkԥran rayonuna verilir. Lԥnkԥ- ran rayon Tԥhsil ùöbԥsinin ԥmri ilԥ SaçlÕ müԥllimԥ rayonun Mamusta kԥnd orta mԥktԥbinԥ fizika müԥllimi göndԥrilir vԥ bir müddԥt o, burada ilk pedaqoji ԥPԥk fԥaliyyԥtinԥ baúlayÕr. 202 1969-cu ildԥ instutda birgԥ tԥhsil aldÕ÷Õ Vaqif Fԥrmanovla ailԥ hԥyatÕ qurdu÷una görԥ DԥYԥçi rayonuna köçmüú, pedaqoji Iԥaliyyԥtini DԥYԥçi úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta Pԥktԥbdԥ davam etdirmiúdir. Fizika müԥllimi kimi SaçlÕ müԥl- limԥ 2009-cu ilԥ qԥGԥr, düz 40 ilԥ yaxÕn bu mԥktԥbdԥ iúOԥmiú- dir. Bu müddԥtdԥ o, öz biliyi, bacarÕ÷Õ, möhkԥm iradԥsi, Vԥbri, úagirdlԥrinԥ qarúÕ hԥm yüksԥk tԥOԥbkarlÕq, hԥm dԥ hԥd- siz qay÷Õkeúlik hissi aúÕlamaqla özünԥ vԥ rayonun bu möhtԥ- úԥm, qabaqcÕl mԥktԥbinԥ ikiqat hörmԥt vԥ nüfuz gԥtirmiúdir. SaçlÕ müԥllimin bu mԥktԥbdԥ yetiúdirdiyi úagirdlԥr çoxdur. Bu yazÕda mԥn ancaq onun 4 seviml úagirdinin adÕQÕ çԥkmԥk istԥyirԥm. ølqar Osmanov, Zenfira Hԥkimova, Ziya vԥ ;ԥyal Sԥlimov qardaúlarÕ. ølqar Azԥrbaycan Tibb Univer- sitetini bitirib, Siyԥ]ԥn Diaqnostika Mԥrkԥzindԥ cԥrrah LúOԥyir. Zenfira müԥllim APø-ni bitirib, hazÕrda R.Yusifov adÕna ùabran úԥKԥr 2 saylÕ tam orta mԥktԥb – liseydԥ fizika müԥllimi kimi çalÕúÕr. Ziya vԥ Xԥyal iki qardaú Azԥrbaycan Tibb Universitetini qurtarÕblar. Ziya BakÕ úԥKԥrindԥ, ;ԥyal isԥùabran úԥKԥrindԥ hԥkim kimi fԥaliyyԥt göstԥrir. SaçlÕ müԥllimin 4 övladÕ, 10 nԥYԥsi var. QÕ]Õ Ülkԥr vali- deynlԥrinin sԥQԥt yolunu davam etdirԥUԥk APø-nin musiqiúü- naslÕq fakultԥsini bitirmiú, hazÕrda ùabran úԥKԥr musiqi mԥktԥ- bindԥ müԥllim iúOԥyir. QÕ]Õ Xԥdicԥ DԥYԥçi Broyler fabrikindԥ briqadir vԥzifԥsindԥ çalÕúÕr. QÕ]Õ ølhamԥ Azԥrbaycan Xarici Dillԥr Universitetini bitirmiúdir. Rusiya FedarasiyasÕnda yaúa- \Õr vԥ iúOԥyir. O÷lu Ceyhun isԥ ABU-nu bitirib , rayon Sosial Müdafiԥ Fondunda sektor müdiri vԥzifԥsindԥ çalÕúÕr. AmansÕz ölüm SaçlÕ müԥllimi 2009-cu ildԥ 64 yaúÕnda ara- PÕzdan aparsa da qohumlarÕ, yaxÕnlarÕ vԥ iú yoldaúlarÕ tԥUԥ- findԥn, xüsusilԥ onun hԥyat yoldaúÕ Vaqif müԥllim, 4 övladÕ Yԥ 10 nԥYԥsi tԥUԥfindԥn tez-tez xatÕrlanÕr vԥ yada salÕQÕr.Mԥn belԥ deyԥrdim ki, bu gözԥl insanÕn iúÕqlÕ xatirԥsi hԥOԥ uzun müddԥt onu sevԥnlԥrin qԥlbindԥn vԥ yaddaúÕndan silinmԥ\ԥ- Fԥkdir.

203 Ԥ0øRULLA BABAYEV

Ԥmirulla ùirԥli o÷lu Babayev 13 noyabr 1940-cÕ ildԥùabran (keç- miú DԥYԥçi) rayonunun Sumaqova- Qazma kԥndindԥ kolxozçu ailԥsindԥ anadan olmuúdur. AtasÕ ùirԥli kiúi Sumaqova-Qazma kԥndinin sayÕOÕb- seçilԥn adamlarÕndan idi.M.Ԥ.Sabir adÕna kolxozun fԥal üzvü kimi bu Nԥnd tԥVԥrrüfatÕ müԥssisԥsinin qu- rulmasÕnda vԥ möhkԥmlԥnmԥsindԥ böyük zԥhmԥti olmuúdu. Ԥ.Babayev 1948-ci ildԥ Qor÷an Nԥnd 7-illik mԥktԥbin birinci sinfinԥ qԥbul olub. Tԥhsilin ilk illԥrindԥn özünü çalÕúqan úagird kimi göstԥrmԥ\ԥ baúlamÕúGÕ. 1955-ci ildԥ hԥmin mԥktԥbi yaxúÕ vԥԥla qiymԥtlԥrlԥ bitirmiúdi. +ԥmin ildԥn dԥ PirԥEԥdil kԥnd orta mԥktԥbin 8-ci sinfindԥ Wԥhsilini davam etdirmiúdi. Bu mԥktԥbdԥ dԥ o, özünü bilikli Yԥ bacarÕqlÕ úagird kimi göstԥrmiúdi. 1958-ci ildԥ PirԥEԥdil Nԥnd orta mԥktԥbindԥ u÷urla tԥhsilini baúa vurmuúdu. 1959-1963-cü illԥrdԥ Sovet Ordusu sÕralarÕnda (Rusiyada) Kԥqiqi hԥrbi xidmԥtdԥ olmuúdu. 1963-1964-cü illԥrdԥ Siyԥ]ԥn Qazma øúOԥri ødarԥsindԥ qazmaçÕ iúOԥmiú, qÕsa müsddԥtdԥ öz LúgüzarlÕ÷Õ sayԥsindԥ iú yoldaúlarÕQÕn rԥ÷Eԥtini qazanmÕúGÕ. Lakin o, ali tԥhsil almaq istԥyirdi, müԥllim olmaq arzusu onu rahat buraxmÕrdÕ. Nԥhayԥt, Ԥ.Babayev gecԥli-gündüzlü qԥbul imtahanlarÕnda hazÕrlaúÕb, 1964-cü ildԥ Azԥrbaycan Dövlԥt Universitetinin co÷rafiya-biologiya fakultԥsinin gündüz úöbԥ- sinԥ qԥbul olub. Universitetdԥ tԥhsil alma÷a baúlayan Ԥ.Babayev ilk günlԥrdԥn özünü hԥm sakit vԥ intizamlÕ, hԥm Gԥ bilikli, bacarÕqlÕ vԥ çalÕúqan bir tԥOԥEԥ kimi göstԥrib. Ölkԥnin bu baú ali mԥktԥbindԥ tԥhsil aldÕ÷Õ illԥrdԥ müԥllim 204 Yԥ tԥOԥEԥ kollektivinin dԥrin hörmԥtini qazanma÷a müvԥffԥq olub. 1969-cu ildԥ o, universiteti u÷urla baúa vuraraq ali tԥhsil haqqÕnda diplom alÕb. 1969-cu ildԥ Ԥ.Babayevin tԥyinatÕ Azԥrbaycan Respubli- kasÕ Maarif Nazirliyi tԥUԥfindԥn DԥYԥçi rayonuna verilir.O, rayon Xalq Maarif ùöbԥsinin ԥmrilԥ DԥYԥçi úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta mԥktԥEԥ co÷rafiya-biologiya müԥllimi göndԥrilir. BacarÕqlÕ vԥ tԥOԥbkar müԥllim düz 41 il bu adlÕ- sanlÕ mԥktԥbdԥ pedaqoji fԥaliyyԥt göstԥrib. øndi ùabran úԥKԥrindԥ çox az adam tapilar ki, Ԥmrulla müԥllim ona dԥrs demԥsin. Daim öz üzԥrindԥ çalÕúan, úagird- Oԥrlԥ sԥmimi vԥ mehriban davranan, lakin özünü çox ciddi vԥ WԥOԥbkar bir pedaqoq kimi aparan Ԥmrulla müԥllimin dԥrs dediyi siniflԥrin úagirdlԥri hԥmiúԥ mԥktԥbi yüksԥk qiymԥtlԥr- Oԥ bitirirdi. øndi Ԥmrulla müԥllimin vaxtikԥn dԥrs dediyi mԥ- zunlar arasÕnda neçԥ-neçԥ hԥkim, biologiya müԥllimi, iqti- sadçÕ, iú adamÕ vԥ digԥr peúԥ sahiblԥri var. Ԥn ԥsasÕ budur ki, Ԥmrulla müԥllim dԥrs dediyi úagirdlԥUԥ yaxçÕ insan olma÷Õ öyrԥdib. Onlara biliklԥ yanaúÕ, VԥWԥQԥ, torpa÷a, insanlara, ana WԥbiԥWԥ mԥKԥbbԥt vԥ hörmԥt ruhu aúÕlayÕb. O, DԥYԥçi úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ orta mԥktԥbin ԥn layiqli vԥ nüfuzlu müԥllimlԥrindԥn idi. Var qüvvԥsi ilԥ çalÕúan, zԥngin tԥcrü- Eԥsini vԥ gözünün nurunu úagirdlԥUԥ verԥn Ԥmrulla müԥllim I GԥUԥFԥli müԥllim adÕ almÕúGÕ. Hԥmin mԥktԥbdԥ iúOԥ\ԥn gԥnc biologiya vԥ co÷rafiya müԥllimlԥrinԥ hԥmiúԥ iú tԥcrübԥsini öyrԥGԥrdi. Bütün bunlar onun gözԥl bir pedaqoq, layiqli bir insan kimi yetiúPԥsindԥn xԥEԥr verirdi. Ԥ.Babayevin hԥyar yoldaúÕ Elmira xanÕm Azԥrbaycan Tibb Universitetinin müalicԥ fakultԥsini bitirib. 44 ildir ki, ùabran (keçmiú DԥYԥçi) uúaq xԥstԥxanasÕnda hԥkim iúOԥyir. Öz biliyi, bacarÕ÷Õ, qay÷Õkeúliyi vԥ hörmԥti sayԥsindԥ rayon ԥhalisi arasÕnda böyük nüfuza malikdir. Ԥmrulla müԥllimin qÕ]Õ GülbacÕ Babayeva atasÕQÕn sԥQԥt 205 yolunu davam etdirir. O, ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta mԥktԥbdԥ ali tԥhsilli sinif müԥllimidir. AilԥOÕdir. Ԥmrulla müԥllimin o÷lanlarÕ: Nԥriman rayonun ԥn fԥal Õú adamlarÕndan biridir. Hüseynԥli isԥ Koope- rativ ønstitutunu bitirib, iú adamÕGÕr. Hԥr iki o÷ul bacarÕqlÕ, ailԥ\ԥ, VԥWԥQԥ, el-obaya ba÷OÕ övladlardÕr. Lakin “sԥn saydÕ÷ÕQÕ say, gör fԥOԥk nԥ sayÕr”, - deyiblԥr. Uzun sürԥn xԥstԥlik vԥ amanzÕs ölüm 2010-cu ilin avqust ayÕQÕn 2-dԥ qohumum vԥ yaxÕn qonúum Ԥmrulla müԥllimi 70 yaúÕnda aramÕzdan apardÕ. Onun úirin xatirԥsi bu gün dԥ iú yoldaúlarÕ vԥ dostlarÕ tԥUԥfindԥn, xüsusilԥ hԥyat yoldaúÕ hԥkim Elmira xanÕm, övladlarÕ vԥ nԥYԥOԥri tԥUԥfindԥn tez-tez yad edilir. Allah ona qԥni-qԥni rԥhmԥt elԥsin!

206 NURU PøRQULøYEV

Nuru NԥFԥf o÷lu Pirquliyev 29 dekabr 1937-ci ildԥ DԥYԥçi qԥVԥ- Eԥsindԥ tԥYԥllüd tapÕb. AtasÕ Pirquliyev NԥFԥf Pirqulu o÷lu kol- xozçu, anasÕ Mԥnsurԥ Xudaverdi TÕ]Õ isԥ evdar qadÕn olub. AilԥGԥ yaranmÕú çԥtinliklԥr vԥ baú verԥn itkilԥr 1941-1945-ci illԥrdԥ Böyük 9ԥWԥn müharibԥsi dövründԥ onun PԥktԥEԥ getmԥsinԥ mane olub. 1945-ci ilin 1 sentyabrÕnda N.Pirquliyev DԥYԥçi qԥVԥEԥ orta Pԥktԥbinin birinci sinfinԥ daxil olub.Tez bir zamanda sinifdԥ özünü bilikli, bacarÕqlÕ vԥ çalÕúqan bir úagird kimi tanÕGÕb. Oxudu÷u müddԥtdԥ hümanitar fԥnnlԥrlԥ yanaúÕ bԥGԥn tԥrbiyԥsi Gԥrslԥrinԥ böyük maraq göstԥrib. O, hԥmiúԥ mԥktԥbin vԥ rayonun yÕ÷ma voleybol komanasÕQÕn fԥal üzvü vԥ kapitanÕ olub. MԥktԥblԥrarasÕ, rayon vԥ zona yarÕúlarÕnda yaxÕndan Lútirak edib. 1955-ci ildԥ qԥVԥEԥ orta mԥktԥbini bitirdikdԥn sonra ali mԥktԥEԥ hazÕrlÕq mԥqsԥdilԥ iki il istehsalatda çalÕú- ma÷a üstünlük verib. 1ԥhayԥt tԥhsilԥ vԥ idmana olan sonsuz hԥYԥsi onun ali Wԥhsil almaq arzularÕ ilԥ üst-üstԥ düúüb.1958-ci ildԥ 21 yaúOÕ Jԥnc Nuru ԥrizԥ vԥ sԥQԥdlԥrini ԥn çox sevib bԥ\ԥndiyi ali mԥk- Wԥbin tԥOԥEԥ qԥbulu komissiyasÕna tԥqdim edib. Qԥbul imtahanlarÕQÕ yüksԥk qiymԥtlԥrlԥ verdiyinԥ görԥ Azԥrbaycan Dövlԥt BԥGԥn Tԥrbiyԥsi ønstitutuna qԥbul olub. Sa÷OÕ÷Õnda Nuru müԥllim o illԥri belԥ xatÕrlayardÕ: “Elԥ ki, instituta qԥbul oldum, sanki yolumda yaúÕl iúÕq yandÕ. Mԥnim qԥlbimdԥ uzun illԥrdԥn bԥri yÕ÷ÕOÕb qalmÕú arzu vԥ amallar ildԥn-ilԥ çin olma÷a baúladÕ. Bax belԥFԥ mԥn hԥyatda bir-birinin ardÕnca öz 207 X÷urlu addÕmlarÕPÕ atma÷a baúladÕm...” ønstitututda tԥhsil aldÕ÷Õ illԥrdԥ ali mԥktԥbin yÕ÷ma voleybol komandasÕQÕn fԥal üzvü kimi çoxlu u÷urlara imza atÕb. NԥticԥGԥ o, I dԥUԥFԥli idmançÕ adÕQÕ qazanÕb. 1962-ci ildԥ institutu müvԥffԥqiyyԥtlԥ bitirԥn N.Pirquliye- vin tԥyinatÕ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayonuna verilib. O, ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr 1, 2 vԥ 3 saylÕ sԥkkizillik mԥk- Wԥblԥrdԥ bԥGԥn tԥrbiyԥsi müԥllimi iúOԥyib. Bu tԥdris müԥssisԥ- Oԥrindԥki pedaqoji fԥaliyyԥti Nuru müԥllimi rayonda bilikli vԥ bacarÕqlÕ, yüksԥk tԥúkilatçÕOÕq qabiliyyԥtinԥ malik olan bir müԥllim kimi tanÕGÕb. Bütün bunlarÕ nԥ]ԥUԥ alan rayon rԥhbԥr- liyi 1965-ci ildԥ Nuru müԥllimi Azԥrbaycan ”Mԥhsul “ ødman &ԥmiyyԥtlԥri vԥ TԥúkilatlarÕùurasÕQÕn DԥYԥçi rayon ùurasÕQÕn Vԥdri Yԥzifԥsinԥ irԥli çԥkib. “Mԥhsul” idman cԥmiyyԥtindԥ LúOԥdiyi müddԥtdԥ N.Pirquliyev rayonda gԥnclԥrin idmanÕn müxtԥlif növlԥrinԥ cԥlb edilmԥsi iúindԥ mühüm iúOԥr görüb. O, LúOԥdiyi illԥrdԥ rayonda idmanÕn sԥviyyԥsini vԥ kütlԥviliyini xeyli dԥUԥFԥGԥ artÕUÕlmasÕna nail olub. Bir çox idman növlԥri üzrԥ yeni komandalarÕn yaradÕlmasÕ, bu komandalarÕn yarÕúlara hazÕrlanmasÕ iúinin sԥPԥUԥli tԥúkil edilmԥsindԥ, rayon vԥ zona yarÕúlarÕQÕn keçirilmԥsindԥ böyük ԥPԥyi olub. Elԥ buna görԥ Gԥ onun úura sԥdri iúOԥdiyi zamanlarda rayonun müxtԥlif növ idman komandalarÕ bir çox zona yarÕúlarÕnda I, II vԥ III yerlԥUԥ sahib olub. Bunun nԥticԥsindԥ rayon idmançÕlarÕ medallarla, diplomlarla vԥ fԥxri fԥrmanlarla tԥltif olunub. YarÕúda fԥrqlԥ- Qԥnlԥr qiymԥtli hԥdiyyԥOԥUԥ vԥ pul mükafatlarÕna layiq görü- lüb. N.Pirquliyev voleybol üzrԥ respublika dԥUԥFԥli hakim idi. Müԥllim peúԥsinԥ misilsiz mԥKԥbbԥti vԥ dԥrin hörmԥti Nuru müԥllimi ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ orta mԥktԥEԥ gԥtirib. O, bu tԥdris oca÷Õnda tԥqaüdԥ oÕxan günԥ kimi çalÕúÕb. Bu mԥktԥbin aparÕFÕ bԥGԥn tԥrbiyԥsi müԥllimlԥrindԥn biri olub. øúOԥdiyi müddԥtdԥ úagird vԥ müԥl- 208 lim kollektivinin, elԥFԥ dԥ valideynlԥrin vԥ rayon tԥúkilat- larÕQÕn böyük hörmԥtini qazanÕb. Uzun illԥr topladÕ÷Õ öz zԥngin Wԥcrübԥsini o bu mԥktԥbdԥ iúԥ tԥtbiq edib. Mԥktԥbin idman zalÕQÕn tԥrtibatÕnda, yaúÕl idman meydançasÕQÕn düzԥldil- Pԥsindԥ, müxtԥlif növ idman komandalarÕQÕn yaradÕlmasÕnda Yԥ hazÕrlanmasÕnda, elԥFԥ dԥ yarÕúlarÕn keçirilmԥsindԥ canÕya- nan bir pedaqoq kimi öz rԥhbԥrlik vԥ nԥzarԥt funksiyasÕQÕ layiqincԥ yerinԥ yetirib. YarÕúlarÕn u÷urlu nԥticԥsi Nuru müԥl- limin zԥhmԥtini hԥGԥr getmԥ\ԥ qoymayÕb. Hԥmiúԥ mükafatlara layiq görülüb. Nuru müԥllim bir sinif rԥhbԥri kimi dԥ layiqli tԥhsil iúçisi idi. O, bu sahԥGԥ olduqca tԥOԥbkar, hԥssas, tԥdbirli vԥ çox diqqԥtli bir insan idi. Qԥribԥsi bu idi ki, çox hallarda eúidirdik ki, bu insan bԥGԥn tԥrbiyyԥsi müԥllimi olsa da hԥr il onun Uԥhbԥr oldu÷u siniflԥrdԥ tԥhsilin sԥviyyԥsi hԥmiúԥ yüsԥk, Qԥticԥsi isԥ olduqca ürԥkaçan olurdu. Bu tԥcrübԥli dünya görüúlü insan bu naliyyԥti böyük zԥhmԥti vԥԥziyyԥti bahasÕna ԥldԥ edirdi.Bir dԥ o buna nail olmaq üçün müԥllimlԥrlԥ, valideynlԥrlԥ vԥúagirdlԥrlԥ fasilԥsiz sԥPԥUԥli iú aparÕrdÕ. Onun Gԥrs dediyi mԥzunlar arasÕnda ali tԥhsilli hԥkimin, müԥllimin, mühԥndis, iqtisadçÕ vԥ digԥr peúԥ sahiblԥrinin sayÕ kifayԥt TԥGԥrdir. Keçmiú úagirdlԥri arasÕnda özünԥ bԥGԥn tԥrbiyyԥsi müԥllimi ixtisasÕQÕ seçԥnlԥr dԥ az deyil. N.Pirquliyevin ԥPԥyi rayon Tԥhsil ùöbԥsi vԥ mԥktԥb Uԥhbԥrliyi tԥUԥfindԥn lazÕPÕnca qiymԥtini alÕb. Neçԥ-necԥ fԥxri Iԥrmanla tԥltif edilib, pul mükafatÕna vԥ qiymԥtli hԥdiyyԥ\ԥ layiq görülüb. Mԥktԥb metodiki úurasÕQÕn üzvü seçilib. Mԥktԥb Yԥ rayon üzrԥ metodbirlԥúPԥsinin rԥhbԥri olub. Nuru müԥllim hԥm dԥ gözԥl vԥ qay÷Õkeú ailԥ baúoÕVÕ idi. 1963-cü ildԥ ailԥ hԥyatÕ qurmuúdu. Hԥyat yoldaúÕùԥfiqԥ xanÕm uzun müddԥt kimya müԥllimi olub, indi tԥqaüddԥdir.Üç övladÕ, 9 nԥYԥsi var. ÖvladlarÕQÕn ikisi ali, biri isԥ orta ixtisas Wԥhsillidir. NԥYԥOԥri Aytac vԥ Elvin øqtisad Universitetindԥ, 209 Fazil Xarkov Universitetindԥ, Mԥnsurԥ Azԥrbaycan Dövlԥt Musiqi AkademiyasÕnda tԥhsil alÕrlar. AmansÕz ölüm 2012-ci ildԥ 75 yaúÕnda N.Pirquliyevi aramÕzdan apardÕ. Lakin onun yaxúÕ ԥPԥllԥri barԥGԥ sözü- söhbԥti bu gün dԥ qulaqlarda sԥslԥnir. øúÕqlÕ xarirԥsi tez-tez onu sevԥnlԥr tԥUԥfindԥn yad edilir, xatÕrlanÕr, ruhuna dualar oxunur.

210 OSMAN ÖMԤROV

Osman Ԥziz o÷lu Ömԥrov 1928- ci ilin noyabr ayÕQÕn 28-dԥ Qonaq- Nԥnd (1964-cü ildԥn úԥKԥr tipli qԥVԥ- Eԥ olub Quba rayonunun tԥrkibinԥ daxildir) rayonunun Ördüc kԥndindԥ Nԥndli ailԥsindԥ anadan olmuúdur. AtasÕ Ԥziz kiúi 1888-ci ildԥ anadan olmuú, kԥnddԥ 1 may kolxozunun qurulmasÕnda vԥ fԥaliyyԥt göstԥr- Pԥsindԥ yaxÕndan iútirak etmiúdir. 1940-cÕ ildԥ dünyasÕQÕ dԥyiúmiúdir. 1935-ci ildԥ O.Ömԥrov Ördüc kԥnd yeddilik mԥktԥbin I sinfinԥ qԥbul olub, 1942-ci ildԥ hԥmin mԥktԥbi bitirmiúdir. 0ԥktԥbi bitirԥn dövrdԥ artÕq Böyük VԥWԥn müharibԥsi baúla- PÕúGÕ. QardaúÕ Ömԥr cԥbhԥGԥ faúistlԥrlԥ vuruúurdu. Ona gorԥ Gԥ Osman anasÕQÕ vԥ özünü dolandÕrmaq mԥqsԥdilԥ müvԥqqԥti Wԥhsil alma÷Õ saxlayÕb kolxozda iúOԥPԥ\ԥ baúlayÕr. O, üç il kolxozda iúOԥPԥklԥ ailԥnin tԥOԥb olunan ehtiyaclarÕQÕ ödԥyib. 1946-cÕ ildԥ O.Ömԥrov Qonaqkԥnd orta mԥktԥbinin VIII sinfinԥ qԥbul olaraq orta tԥhsilini burada davam etdirib. 1949- cu ildԥ hԥmin mԥktԥbi yaxúÕ vԥԥla qiymԥtlԥrlԥ bitirԥUԥk kamal attestatÕ alÕb. 1950-ci ildԥ O.Ömԥrov pedaqoji tԥhsil almaq mԥqsԥdilԥ VԥQԥdlԥrini Quba müԥllimlԥr institutunun tԥOԥEԥ qԥbulu komis- siyasÕna verib. Qԥbul imtahanlarÕndan u÷urla keçdiyinԥ görԥ Kԥmin mԥktԥEԥ daxil olub. Az müddԥtdԥ o, mԥktԥbin ԥn bilikli, bacarÕqlÕ vԥ çalÕúqan bir tԥOԥEԥsi adÕQÕ qaúÕ\Õb. Bütün WԥOԥEԥ vԥ müԥllimlԥrin hörmԥtini qazanÕb. Elmin zirvԥsinԥ çatmaqçÕn çoxlu ԥziyyԥt çԥksԥ dԥ onun müԥllim olmaq arzusu Qԥhayԥt ki, çin olub. O, 1953-cü ildԥ institutu bitirib. Onun WԥyinatÕ do÷uldu÷u kԥndԥ verilib. Ördüc kԥndindԥ böyükdԥn 211 kiçiyԥGԥk hamÕ Osman müԥllimi sevinclԥ qarúÕlayÕb. O, 1953- cü ildԥn 1965-ci ilԥ qԥGԥr düz 11 il Ördüc kԥnd 7-illik Pԥktԥbindԥ co÷rafiya vԥ biologiya müԥllimi iúOԥyib. Bu dövr- Gԥ Osman müԥllim öz a÷OÕ-kamalÕ, biliyi-bacarÕ÷Õ, yüksԥk sԥ- viyyԥli davranÕúÕ vԥ mԥGԥniyyԥti ilԥ nԥinki úagird vԥ müԥllimlԥrin, hԥtta kԥnd sakinlԥrinin dԥrin hörmԥtini qazanÕb. 1965-ci ildԥ Osman müԥllim ailԥsi ilԥ birlikdԥ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥrinԥ köçüb. Ona görԥ dԥ o, iú yerini Quba rayonun Ördüc kԥnd 8-illik mԥktԥbindԥn DԥYԥçi úԥKԥr 1 nömrԥli 8-illik mԥktԥbinԥ dԥyiúib. Yeni iúOԥ\ԥFԥyi tԥhsil müԥs- sisԥsindԥ dԥ müԥllim vԥúagird kollektivi onu boyük sevinclԥ qarúÕlayÕb.Osman müԥllim bu mԥktԥbdԥ 7 il co÷rafiya-biologiya müԥllimi iúOԥPԥklԥ yüksԥk pedaqoji ustalÕq nümayiú etdirib. Tԥdris etdiyi fԥnnlԥrin úagirdlԥr tԥUԥfindԥn yaxúÕ mԥnim- Vԥnilmԥsi üçün ԥlindԥn gԥOԥni ԥsirgԥPԥyib. Onu rayonun hör- Pԥtli müԥllimlԥrindԥn biri kimi tanÕGÕb. 1973-cü ildԥ O.Ömԥrov ciddi ehtiyaca görԥ rayonun qabaqcÕl vԥ nüfuzlu tԥdris ocaqlarÕndan birinԥ - DԥYԥçi úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta mԥktԥbinԥ co÷rafiya-biologiya müԥllimi köçürülüb. Bu tԥ]ԥ iú yerinԥ qԥGԥm basmaqla onun hԥyatÕnda yeni mԥrhԥOԥ baúlayÕb. O, min nԥIԥUԥ qԥGԥr úa- gird kontingenti, yüz nԥIԥUԥ qԥGԥr müԥllimi olan bu kollek- tivdԥ bir bacarÕqlÕ tԥhsil iúçisi kimi oz sözünü deyԥ bilib. Baca- UÕqlÕ müԥllim yeni tԥdris metodlarÕndan sԥPԥUԥli istifadԥ edԥUԥk keçdiyi dԥrslԥrin keyfiyyԥtini gündԥn-günԥ artÕUÕb. Bu VԥEԥbdԥn dԥ onun co÷rafiya-biologiya fԥnnini tԥdris etdiyi si- niflԥrdԥ tԥhsilin keyfiyyԥt faizi yüksԥlib. Bu sԥEԥbdԥn dԥ böyük müԥllim vԥúagird kollektivindԥ onun hörmԥti vԥ nüfu- zu xeyli artÕb. 15 il yԥni 1988-ci ildԥ tԥqaüdԥ çÕxana qԥGԥr Osman müԥllim öz biliyini, bacarÕ÷ÕQÕ, hԥtta gözünün nurunu yüzlԥrlԥ sevimli úagirdlԥrindԥn ԥsirgԥPԥdi. Çԥkdiyi zԥhmԥt dԥ KԥGԥr getmԥyib. øndi onun dԥrs dediyi mԥzunlarÕn sԥsi yüksԥk yerlԥrdԥn gԥlir. Özünün sinԥsini isԥ “ԤPԥk VeteranÕ” medalÕ 212 Eԥ]ԥyirdi. O.Ömԥrovun 8 övladÕ, 20 nԥYԥsi, 9 nԥticԥsi var. Bütün övladlarÕ atanÕn özü kimi VԥWԥQԥ, dövlԥtçiliyԥ sadiq insan- lardÕr. AltÕ o÷lundan beúi Qaraba÷ veteranÕGÕr. Böyük o÷lu Gülyar Azԥrbaycan Politexnik ønstitutunu bitirib. Hal-hazÕrda Wԥqaüddԥdir. O÷lu ølqar Azԥrbaycan Tibb Universitetini bitirib. 7ԥhsil aldÕ÷Õ Universitetdԥ çalÕúÕr. Tibb elmlԥri üzrԥ fԥlsԥIԥ doktorudur. ølham Avtomobil üzrԥ texniki mԥktԥb bitirib. 7ԥmir sexindԥ iúOԥyir. Eldar isԥ Azԥrbaycan BԥGԥn Tԥrbiyyԥsi Yԥ ødman AkademiyasÕQÕ bitirib. ødman ustasÕGÕr. Polis orqanlarÕnda çalÕúÕr. 27 mart 2015-ci il tarixdԥ ömrünün 87-ci ilindԥ dünyasÕQÕ Gԥyiúԥn qocaman tԥhsil iúçisi Osman müԥllim haqqÕnda bu yazÕQÕ bitirԥrkԥn bir daha mԥn hiss etdim ki, müԥllim sԥQԥti- nin böyüklüyü onun peúԥsinin çԥtinliyindԥn, lakin úԥUԥfli ol- masÕndan qaynaqlanÕr. Bütün bunlara baxmayaraq bu peúԥ nԥ TԥGԥr çԥtin olsa da o minlԥrlԥúagirdԥ qaranlÕqdan, cԥhalԥtdԥn, nadanlÕqdan iúÕqlÕ yola çÕxma÷Õn sirrlԥrini öyrԥdib. GԥOԥFԥyin Iԥal qurucularÕ sayÕlan yeniyetmԥ vԥ gԥnc insanlarÕ VԥWԥQԥ, torpa÷a, dövlԥtçiliyimizԥ mԥKԥbbԥt ruhunda tԥrbiyԥ edib. Hünԥri, ԥPԥyi bu gün dԥ dillԥrdԥ dastan olan Osman müԥllim kimi haqq dünyasÕna qovuúmuú müԥllimlԥrimizԥ Allah rԥhmԥt elԥsin!

213

ALLAHIN YARATDIöI ÜÇ DOST 9Ψ YA BABA MÜΨLLøM, Ψ/øSLAM MÜΨLLøM VΨ MΨN

Dünyada dostluqdan yaxúÕ heç nԥ ola bilmԥz. Dostluq- adamlar arasÕnda ümumi mԥnafe, elԥFԥ dԥ sԥmimiyyԥt vԥ PԥQԥvi yaxÕnlÕqla qidalanan bir münasibԥtdir. Bu sözü, qÕsa desԥk, üç aksepdԥn: sosioloji, psixoloji vԥ sosial psixoloji normalar sistemi kimi qiymԥtlԥndirmԥk daha düzgün olardÕ. Bu mövzu haqqÕnda yazmaq nԥ qԥGԥr xoúdursa, bir o qԥGԥr dԥ oԥtin vԥ mԥsuliyyԥtlidir. Yunan filosofu vԥ alimi Aristotelin (e.ԥ.384-322) tԥbirincԥ desԥk, dostluq hԥyatÕn ԥn zԥruri úԥrtidir. Yԥni, hԥyatda insana dostluq su vԥ hava, günԥú ener- 214 jisi vԥ qidalanma qԥGԥr vacib olan vasitԥOԥrdԥn biridir. AzԥrbaycanÕn görkԥmli maarif xadimi MԥKԥmmԥd Ta÷Õ Sidqi (1853-1903) yazÕrdÕ ki, ”AdamÕn yaxúÕ dostlarÕ varsa, ömrü zindanda da xoú keçԥr.” Demԥli bu baxÕmdan insan hԥyatÕQÕn xoú, ürԥ\ԥyatan vԥ gözԥl keçmԥsi üçün dostluq mühüm rol oynayÕr. ønsanÕn úԥn vԥ mԥnalÕ ömür sürmԥsinԥ misilsiz kömԥklik göstԥrir. Roma natiqi, úairi, vԥ siyasi xadimi Mark Tuli Siseron (e.ԥ.106-43) isԥ qeyd edirdi ki, “dünyada dostluqdan gözԥl úey yoxdur, onsuz yer üzü sanki günԥúGԥn mԥhrum olardÕ.” Do÷rudan da dostluq ömrün günԥúidir. Günԥú batanda hԥr yana qaranlÕq çökdüyü kimi dostu olmayan adam üçün dԥ gündüz ça÷Õ belԥ qaranlÕq vԥ cansÕ[ÕFÕ olur. Ԥlislam Ԥzimovla mԥn qonúu olsaq da yalnÕz úԥKԥr 1 saylÕ tam orta mԥktԥbdԥ oxuyanda dost olma÷a baúladÕq. Mԥktԥb KԥyatÕ bizim ünsiyyԥt qurma÷ÕPÕza, yaxÕnlÕq elԥPԥyimizԥ, ev tapúÕUÕqlarÕQÕ birgԥ hazÕrlama÷ÕPÕza sanki öz qԥrarÕQÕ vermiúdi. +ԥmin o illԥrdԥ biz hԥr ikimiz çox da uzaq olmayan qonúu- muz, müԥllim Baba Muradԥliyevlԥ dԥ yaxÕnlÕq edirdik. Baba müԥllim bizim hԥm co÷rafiya müԥllimimiz, hԥm rus dili müԥl- limimiz, hԥm dԥ sinif rԥhbԥrimiz idi. Bu nԥcib vԥ gözԥl insan Kԥr ikimizԥ tԥkcԥ müԥllim deyil, hԥm dԥ yaxÕn dost idi. Bu ԥPԥksevԥr vԥ gülԥrüz insanÕ gah mԥktԥbin tԥrtibatÕQÕ verԥn bir Uԥssam kimi görür, gah da mԥktԥbin özfԥaliyyԥt kollektivinin Uԥhbԥri kimi qarúÕlayÕrdÕq. Elԥ bir tԥdbir yox idi ki, Ԥlislamla Pԥn Baba müԥllimin yanÕnda olmayaq. Co÷rafiya müԥllimimiz oldu÷u üçün o, hԥm dԥ bizim daimi ekskursiya rԥhbԥrimiz idi.YaxúÕ yadÕmdadÕr, VII – VIII sinifdԥ oxuyanda böyük bir avtobusla BakÕúԥKԥrinԥ ekskursiyaya gedirdik. Avtobusda ԥn qaba÷da Ԥlislamla mԥn Baba müԥllimin düz yanÕnda ԥylԥúmiúdik. Hԥr ikimiz mara÷ÕPÕ]Õ cilovlaya bilmԥyib müԥllimimizԥ ziyarԥt edԥFԥyimiz yerlԥr haqqÕnda çoxlu suallar verirdik. Baba müԥllim isԥ bir sualÕPÕ]Õ 215 belԥ cavabsÕz qoymurdu. Ԥvvԥlcԥ böyük diqqԥt vԥ mehriban- OÕqla sualÕPÕ]Õ dinlԥyir, sonra isԥ urԥkdԥn gülümsԥ\ԥUԥk sualÕ- PÕ]Õ zԥrgԥr dԥqiqliyi ilԥ cavablandÕrardÕ. Bu zaman sanki onun çiynindԥn yük götürülmüú kimi üzünԥ xoú vԥ úirin bir tԥEԥs- süm ya÷ÕúÕ sԥSԥOԥQԥrdi. Onun rԥhbԥrliyi altÕnda biz iki il ԥrzindԥ 5-6 dԥIԥ BakÕúԥKԥrinԥ, elcԥ dԥ digԥr tarixi vԥ görmԥli yerlԥUԥ ekskursiyaya getmiúdik. Özü futbol azԥrkeúi oldu÷u üçün bizԥ dԥ iki dԥIԥ “Neftçi” komandasÕQÕn futbol oynuna baxmaq qismԥt olmuúdu. Üzü nurlu, qԥlbi iúÕqlÕ bu mehriban pedaqoq hԥr ikimizi úagirdi kimi deyil, do÷ma övladÕ kimi sevir vԥ hörmԥt edirdi. Tale elԥ gԥtirdi ki, mԥQԥ orta mԥktԥbi tam oxumaq qismԥt olmadÕ. Mԥn VIII sinfi bitirib BakÕúԥKԥrindԥ texnikuma qԥbul oldum. Üç il orada tԥhsil aldÕqdan sonra tԥyinatla rayona qayÕtdÕm. Ԥvvԥlcԥ peúԥ mԥktԥbindԥ iúOԥdim. Dörd aydan sonra isԥ rayon Xalq Maarif ùöbԥsinin mühasibatlÕ÷Õnda iúԥ qԥbul oldum. Ԥlislam da BakÕda ali pedaqoji tԥhsil aldÕqdan sonra rayona qayÕtdÕ vԥ rayon mԥrkԥzindԥ iúԥ baúladÕ. Biz can Tԥlbdԥn heç kimin müdaxilԥsi vԥ ya kömԥyi olmadan 3 dost olaraq yenidԥn birlԥúdik.Bu dostluq mԥzmunca ԥvvԥlkindԥn Iԥrqli idi. Ԥ\ԥr bizim ԥvvԥlki dostlu÷umuz úagird –müԥllim dostlu÷u idisԥ, indi 3 bԥrabԥr hüquqlu tԥhsil iúçisinin tԥPԥnna- VÕz dostlu÷u yaranmÕúGÕ. øúGԥn sonra boú vaxtlarda vԥ istirahԥt günlԥrindԥ tez-tez görüúüb, öz tԥԥssüratlarÕPÕ]Õ bölüúdürmԥ\ԥ baúladÕq. Baba müԥllim, Ԥlislam müԥllim vԥ mԥnim bir cԥb- Kԥnin ԥsgԥrlԥri kimi dostlu÷umuz gündԥn-günԥ, ildԥn-ilԥ daha da möhkԥmlԥndi. Bu dostluq oz tellԥrini sanki qranit bir özüldԥ birlԥúdirԥUԥk bԥrkitdi. Hara gediriksԥ gedԥk, harda olurduqsa olaq biz hԥr ikimiz Baba müԥllimi özümüzԥ tԥkcԥ müԥllim vԥ dost deyil, hԥm dԥ bir rԥhbԥr, bir a÷saqqal seç- miúdik. Çünki o, Ԥlislam müԥllimdԥn 23 yaú, mԥndԥn isԥ 22 yaú böyük idi. Lakin bizim aramÕzda yaranan bu dostluq heç bir úԥxsi mara÷a xidmԥt etmirdi. Burda yalnÕz 3 dostun birgԥ 216 Pԥnafeyindԥn söhbԥt gedԥ bilԥrdi. Lakin onu da deyim ki, bizim aramÕzda olan dostluq tellԥri o qԥGԥr güclü idi ki, onu sarsÕtma÷a FԥOԥkdԥn baúqa heç kimin gücü çatmazdÕ. Hԥyat özü sübut etdi ki, bu dostluq, yoldaúOÕq, hörmԥt hisslԥri o TԥGԥr güclü vԥ möhkԥm olub ki, ona heç bir kԥnar qüvvԥ xԥOԥl Jԥtirԥ vԥ zԥiflԥGԥ bilmԥdi. Bir dԥ bu dostluqda yaú fԥrqini görmԥk müúkül mԥVԥOԥ idi. 1974-cü ildԥn baúlayaraq bu dostlu÷umuzun sԥrhԥdlԥri daha da geniúOԥndi. Biz düz 5-6 il ardÕFÕl olaraq yay mԥzuniy- \ԥtimizi turist putyovkasÕ ilԥ ùimali Qafqazda keçirtdik. 9ԥWԥndԥn min kilometrlԥrlԥ uzaqlarda olsaq da bu dostlu÷a [ԥOԥl gԥlmԥdi. Ondan hԥr cür xԥta-bԥla uzaq oldu. Bax VԥWԥn- Gԥn uzaqlarda da biz bu dostlu÷u öz ürԥyimiz kimi qoruyub saxlaya bildik. Ona körpԥ limon a÷acÕna quluq edԥn ba÷ban kimi qulluq elԥdik, onu xԥstԥOԥnmԥ\ԥ qoymadÕq. Bu ünsiyyԥt formasÕna hԥmiúԥ yüksԥk dԥ\ԥr verdik, onun qԥdrini bildik. Biz tԥkcԥ 3 dost deyil, hԥm dԥ 3 yoldaú, 3 qardaú, 3 Kԥmkar idik. Birlikdԥ çox yerlԥri gԥzdik, çox yerlԥrdԥ olduq. ùimali QafqazÕn elԥ bir úԥKԥri qalmadÕ ki, biz orda ya istirahԥtdԥ, ya turist gԥzintisindԥ, ya da ekskursiyada olmayaq. Bu anlarda dostlu÷umuzun dayaqlarÕ daha da möhkԥmlԥndi. 0ԥn bu sadiq dostlarla haralarda olmamÕúam: 20 kilometr piyada getdikdԥn sonra Kazbek da÷larÕQÕn zirvԥsindԥki buzlaq- larda,1000-dԥn artÕq bitki örtüyü ilԥ zԥngin olan vԥ eyni ilԥ bizim ùXúa da÷larÕQÕn vԥ rayonumuzdakÕ Nohurlar kԥndinin Wԥbiԥtinԥ oxúayan subalp çԥPԥnliklԥrindԥ, dünyanÕn ԥn iti axan çaylarÕndan biri Terek çayÕQÕn mԥnbԥyindԥ, üç mԥrtԥEԥli kanat yolu ilԥ Elbrusun zirvԥsindԥ, Qafqazda ԥn böyük istirahԥt oca÷Õ sayÕlan, bir tԥUԥfi Qafqaz da÷larÕQÕn ԥWԥklԥrindԥ yerlԥúԥn zümrüd gözlü meúԥOԥUԥ qovuúan Nalçik mԥGԥniyyԥt vԥ istirahԥt parkÕnda vԥ s. Kislovodsk, Jeleznovodsk, Pyatiqorsk, Yesentuki vԥ Nalçikdԥ yerlԥúԥn sehirli müalicԥ bulaqlarÕQÕn birbaúa öz mԥnbԥyindԥn çÕxan “dirilik” suyundan doyunca 217 içmiúik. Bu ecazkar vԥ hԥyat ԥKԥmiyyԥtli sularÕ içdikcԥ bizim dostlu÷umuz daha da uzunömürlü oldu... Lakin atalar deyib ki, ömrԥ vԥfa yoxdur. Bir gün yaran- PÕsansa, bir gün dԥ bu iúÕqlÕ dünyanÕ tԥrk etmԥlisԥn.Bu hԥyatÕn yazÕlmamÕú qanunudur. Elԥ dostlu÷un özünü tar-mar edԥn, ona atom silahÕ qԥGԥr ]ԥrbԥ vuran ömrün, hԥyatÕn vԥfasÕzlÕ÷ÕGÕr. Bu gün mԥnim qardaúdan vԥԥn yaxÕn qohumdan da irԥli dostlarÕm Baba müԥllim vԥԤlislam müԥllim aramÕzda olmasa da, mԥn mԥktԥbin yubiley kitabÕnda mԥKԥbbԥti hԥOԥ dԥ qԥlbim- Gԥn silinmԥ\ԥn, sözü-söhbԥti dilimdԥn düúPԥ\ԥn bu gözԥl insanlarÕn adlarÕQÕ xüsusi vur÷ulamaqla onlarÕn iúÕqlÕ xatirԥsini bir daha yad etdim:

0ԥn çox dostlarÕmla gԥzdim dünyanÕ, AldÕ÷Õm lԥzzԥtlԥr könül dԥrmanÕ. Bir mԥQԥ de, görüm, o dostlar hanÕ? Bu gün yox onlardan bir xԥEԥr verԥn, 1ԥ deyim FԥOԥ\ԥ, ax nԥ deyim mԥn!

218 V BÖLMԤ

0ԤKTԤ%øN 55-øLLøK YUBøLEYø MÜNASø%Ԥ7ø/Ԥ 7ԤBRøKLԤR

219 Ԥ0ԤKDAR MÜԤLLøMLԤR ùabran úΩKΩr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta mΩktΩbinin kollektivinΩ

Ömrünü úam kimi ԥridib úagirdlԥrinin maariflԥnmԥsinԥ Kԥsr edԥn ùabran úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta Pԥktԥbin müԥllim vԥ úagird kollektivini mԥktԥbin 55 illik yubileyi münasibԥtiԥ tԥbrik edirԥm. Bu mԥktԥbdԥ çalÕúPÕú, Wԥhsilin u÷urlarÕ üçün hԥr cür ԥzab vԥԥziyyԥWԥ qatlaúPÕú, 55 ilin çԥtin, lakin úԥUԥfli sÕnaqlarÕndan zԥIԥrlԥ çÕxmÕú ùabran úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta mԥktԥbin müԥl- limlԥrinԥ eúq olsun! 9ԥWԥQԥ, xalqa dayaq olan kamil, vԥWԥnpԥrvԥr, mԥrd, qeyrԥtli vԥ mübariz úԥxsiyyԥtlԥr yetiúdirmiú bu tanÕnmÕú tԥhsil oca÷Õnda iúOԥdiklԥrinԥ görԥ hԥr bir müԥllim öz peúԥsi ilԥ fԥxr elԥPԥ\ԥ layiqdir. HamÕQÕza hԥyatda böyük nemԥt sayÕlan can sa÷OÕ÷Õ, ailԥ Vԥadԥti, bu çԥtin vԥ mԥsuliyyԥtli, lakin úԥUԥfli iúinizdԥ Sizԥ müvԥffԥqiyyԥtlԥr arzu edirԥm.

Dilarԥ Mԥmmԥdova- RespublikanÕn ԤPԥkdar müԥllimi

PirԥEԥdil kԥndi

ùabran úΩKΩr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta PΩktΩbinin kollektivinΩ

ùabran úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta mԥktԥbin 55 illik yubileyi münasÕEԥtilԥ bütün müԥllim vԥ úagird kollektivini ürԥkdԥn tԥbrik edirԥm.Qoy bu qocaman mԥktԥbin PԥzunlarÕQÕn xoú sԥdasÕ daha uzaqlardan gԥlsin.Sizԥ hԥyatda ԥn úirin nemԥt olan can sa÷OÕ÷Õ , sԥadԥt, tԥhsildԥ yeni-yeni nailiyyԥtlԥr arzu edirԥm.

Babԥk Xubyarov-RespublikanÕn ԤPԥkdar müԥllimi, Pԥktԥbin mԥzunu. 220 BakÕúԥKԥri ùabran úΩKΩr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta PΩktΩbinin kollektivinΩ

Rayonumuzun ԥn nüfuzlu vԥ qocaman tԥhsil müԥssisԥsinin ±ùabran úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta mԥktԥbin kollektivini mԥktԥbin 55 illik yubileyi münasibԥti ilԥ qԥlbdԥn Wԥbrik edirԥm.Sizԥ can sa÷OÕ÷Õ vԥ tԥhsil sahԥsindԥ yeni u÷urlar arzulayÕram. Qoy bu mԥktԥbi bitirԥFԥk hԥr bir mԥzun AzԥrbaycanÕn inkiúafÕna vԥ xoúEԥxt gԥOԥFԥyinԥ xidmԥt elԥsin.

Bahԥddin Ԥliyev - RespublikanÕn ԤPԥkdar müԥllimi, Pԥktԥbin mԥzunu

ùabran úԥKԥri.

ùabran úΩKΩr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta PΩktΩbinin kollektivinΩ

ù anlÕ yubileyi münasibԥtilԥ mԥktԥbin bütün müԥllim vԥ úagird kollektivini sԥmimi qԥlbdԥn tԥbrik edirԥm. Rayonumuz- da tԥhsilin inkiúaf etmԥsi vԥ daha da çiçԥklԥnmԥsi naminԥ sizԥ can saglÕ÷Õ vԥ iúinizdԥ böyük u÷urlar arzulayÕram. Qoy bu Pԥktԥbin bütün mԥzunlarÕ AzԥrbaycanÕPÕza layiqli övlad olsunlar. Onu daha da inkiúaf etdirib irԥli aparsÕnlar.

Cavanúir Quliyev - RespublikanÕn ԤPԥkdar müԥllimi

*ԥndov kԥndi.

221 ùԤ+ԤR ORTA ÜMUMTԤHSøL MԤKTԤBLԤ5ø

ùabran úΩKΩr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta PΩktΩbinin kollektivinΩ

Rayonda ümumi orta tԥhsilin inkiúafÕnda misilsiz xidmԥt- Oԥri olmuú bu tԥhsil oca÷ÕQÕn 55 illik yubileyi münasibԥtilԥ müԥllim vԥúagird kollektivini, elԥFԥ dԥ son yarÕm ԥsrdԥn artÕq bir dövrdԥ mԥktԥbi bitirmiú bütün mԥzunlarÕ sԥmimi qԥlbdԥn Wԥbrik edirԥm.HamÕya hԥyatda ԥn böyük nemԥt sayÕlan can sa÷OÕ÷Õ arzylayÕram.Ümid edirԥm ki, müԥllim yoldaúlarÕPÕz bu oԥtin, lakin olduqca úԥUԥfli peúԥ sahԥsindԥ yeni-yeni u÷urlar qazanacaq, úagirdlԥrimiz daha yüksԥk bilik vԥ vԥrdiúOԥUԥ yiyԥOԥQԥFԥk, mԥzunlarÕPÕz isԥ mԥktԥbin ad-sanÕna daim úöhrԥt JԥtirԥFԥkdir.

$÷Dúirin Ba÷Õrzadԥ - ùabran úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta mԥktԥbin direktoru, mԥktԥbin mԥzunu.

ùabran úΩKΩr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta PΩktΩbinin kollektivinΩ

0ԥzunu oldu÷um do÷ma mԥktԥbin müԥllim vԥúagird kollektivini mԥktԥbin 55 illik yubileyi münasibԥtilԥ ürԥkdԥn tԥb- rik edirԥm. Qoy bu mԥktԥb öz nüfuzlu adÕQÕn qorunub saxlanmasÕ, daha da úöhrԥt qazanmasÕ yolunda gԥrgin müba- rizԥsini bundan sonra da davam etdirsin. HamÕya can sa÷Õ÷Õ vԥ öz iúOԥrindԥ yeni-yeni müvԥffԥqiyyԥtlԥr arzulayÕram.

Rafiq Hüseynov - ùabran úԥKԥr R.Yusifov adÕna 2 saylÕ lisey-tam orta mԥktԥbin direktoru, mԥktԥbin mԥzunu.

ùabran úΩKΩr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta PΩktΩbinin kollektivinΩ

222 0ԥktԥbimiz adÕndan vԥ úԥxsԥn öz adÕmdan mԥktԥbin kollektivini 55 illik yubiley münasibԥti ilԥ sԥmimi qԥlbdԥn Wԥbrik edirԥm. Mԥktԥbin bütün kollektivinԥ can sa÷OÕ÷Õ vԥ JԥOԥFԥk iúOԥrindԥ u÷urlar arzulayÕram.

Soltanmahmud MԥGԥtov- ùabran úԥKԥr 3 saylÕ tam orta Pԥktԥbin direktoru, mԥktԥbin mԥzunu.

ùabran úΩKΩr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta PΩktΩbinin kollektivinΩ

ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayonun tԥhsil tarixindԥ mühüm yer tutmuú ùabran úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta Pԥktԥb kollektivini yubiley münasibԥtilԥ sԥmimi qԥlbԥn Wԥbrik edirԥm. QazandÕ÷Õ u÷urlara görԥ rayonun tԥhsil salna- Pԥsindԥ öz adÕQÕ qÕ]Õl hԥrflԥrlԥ yazan 55 yaúOÕ tԥhsil oca÷ÕQÕn kollektininԥ möhkԥm can sa÷OÕ÷Õ, yeni-yeni ԥPԥk qԥOԥEԥOԥri arzu edirik.

Fizuli Hüseynov - ùabran úԥKԥr M.Nԥzirov adÕna 4 saylÕ tam orta mԥktԥbin direktoru.

ù abran úΩKΩr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta PΩktΩbinin kollektivinΩ

0ԥktԥbimiz adÕndan vԥ úԥxsԥn öz adÕmdan mԥktԥbin müԥllim vԥ úagird kollektivini, bu tԥhsil oca÷ÕQÕ bitirԥn PԥzunlarÕ mԥktԥbin 55 illik yubileyi münasibԥti ilԥ sԥmimi Tԥlbdԥn tԥbrik edirԥm. MԥQԥ ana qԥGԥr do÷ma olan bu Pԥktԥbin bütün kollektivinԥ möhkԥm can sa÷OÕ÷Õ vԥ gԥOԥFԥk LúOԥrindԥ u÷urlar arzulayÕram.

ømarԥt Ԥsgԥrova- ùabran úԥKԥr 5 saylÕ tam orta mԥktԥbin direktoru, mԥktԥbin mԥzunu.

223 .ԤND MԤKTԤBLԤ5ø

ùabran úΩKΩr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta PΩktΩbinin kollektivinΩ

Ԥziz hԥmkarlarÕPÕz! ùԥxsԥn öz adÕmdan vԥ 100 yaúOÕ PirԥEԥdil kԥnd tam orta mԥktԥbinin kollektivi adÕndan Pԥktԥbinizin 55 illik yubileyi münasibԥtilԥ bütün müԥllim vԥ úagird kollektivini sԥmimi qԥlbdԥn tԥbrik edirԥm. Arzu edirik ki, adÕ ùabran rayon tԥhsilinin úԥUԥf kitabÕna yazÕlmÕú bu Pԥktԥb bizim qocaman tԥhsil ocagÕ PirԥEԥdil kԥnd tam orta Pԥktԥbi kimi öz 100 yaúÕQÕ qeyd elԥPԥk nԥsib olsun. Bütün kollektivinizԥ can sa÷OÕ÷Õ vԥ tԥhsil iúindԥ yeni-yeni u÷urlar arzulayÕUÕq.

Akif Axundov - PirԥEԥdil kԥnd Mehdi Hüseynov adÕna tam orta mԥktԥbin direktoru.

ùabran úΩKΩr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta PΩktΩbinin kollektivinΩ

Hörmԥtli vԥ mehriban hԥmkarlarÕPÕz! Mԥktԥbimiz adÕn- dan vԥ úԥxsԥn öz adÕmdan Sizi rayonumuzun tԥhsil salnamԥ- sindԥ öz dԥsti-xԥtti olan mԥktԥbinizin 55-illik yubileyi müna- sibԥtilԥ tԥbrik edir, tԥhsilin yeni-yeni zirvԥOԥrini fԥth etmԥyi arzulayÕUÕq. Qoy bu tanÕnmÕú tԥhsil oca÷ÕQÕn yetiúdirdiyi mԥ- zunlarÕn sԥsi, sora÷Õ dünyanÕn ԥn nüfuzlu universitetlԥrindԥn Yԥ iú sahԥOԥrindԥn gԥlsin. Müԥllim vԥ úagird kollektivinԥ Kԥyatda birinci nemԥt sayÕlan can sa÷OÕ÷Õ vԥ tԥhsil sahԥsindԥ misli ÷örünmԥ\ԥn u÷urlar arzu edirik.

%ԥhram Fԥtullayev - A÷baú kԥnd Pԥrviz ødrisov adÕna tam orta mԥktԥbinin direktoru. 224 ùabran úΩKΩr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta PΩktΩbinin kollektivinΩ

Ԥziz vԥ do÷ma hԥmkarlarÕPÕz ! Mԥktԥbimiz adÕndan vԥ úԥxsԥn öz adÕmdan mԥktԥbinizin 55 illik yubileyi münasibԥtilԥ Sizi tԥbrik edirik. HamÕQÕza hԥyatÕn ԥn gözԥl nemԥti olan can sa÷OÕ÷Õ vԥ iúOԥdiyiniz tԥhsil sahԥsindԥ u÷urlar arzulayÕUÕq. Qoy bu qabaqcÕl tԥhsil müԥssisԥsinin nailiyyԥtlԥrinin xoú sԥdasÕ daha uzaqlara yayÕlsÕn. Qoy bu mԥktԥb ana yurdumuz Azԥrbaycan üçün daha bilikli, daha layiqli, qԥlbi VԥWԥn, xalq PԥKԥbbԥti ilԥ döyünԥn mԥzunlar yetiúdirsin.

Nazilԥ Camayeva - A÷alÕq kԥnd Elman Mütԥllimov adÕna tam orta mԥktԥbin direktoru.

ùabran úΩKΩr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta PΩktΩbinin kollektivinΩ

Bir mehriban ana kimi qoynunda hԥmiúԥ úagirdlԥrinԥ isti bucaq vermiú, mԥktԥbin kollektivini yubiley münasibԥtilԥ böyük sevinc hissi vԥ ürԥk çÕrpÕntÕlarÕ ilԥ tԥbrik edirԥm. Bizim Gԥ sevincimizin hԥddi-hüdudu yoxdur. Elԥ sanÕUÕq ki, bu Pԥktԥb rayonumuzun bir fԥxri tԥhsil oca÷Õ kimi hԥmiúԥ adÕQÕ qoruyub saxlama÷a müvԥffԥq olacaqdÕr. Mԥktԥbimiz adÕndan Yԥúԥxsԥn öz adÕmdan mԥktԥbin 55-illik yubileyi münasibԥtilԥ müԥllim vԥúD÷ird kollektivini tԥbrik edir, onlara möhkԥm can sa÷OÕ÷Õ vԥ yeni-yeni tԥhsil u÷urlarÕ arzulayÕq.

0ԥrcan Nԥbiyeva - Sincanboyad kԥnd orta mԥktԥbin direktoru.

225 VI BÖLMԤ

+ԤYAT YOLUNU øùIQLANDIRAN øNSANLAR

226 SABøR AöARZAYEV

Sabir Qԥrib o÷lu A÷arzayev 1945-ci ilin may ayÕQÕn 20-dԥ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayonunun Bilici-Qor÷an kԥndindԥ dünyaya göz açÕb. AtasÕ Qԥrib kiúi kԥndin ԥn seçilԥn fԥallarÕndan olub kolxoz üz- vündԥn kolxoz sԥdrinԥ kimi çԥtin, lakin úԥUԥfli bir ԥPԥk yolu keç- miúdir. S.A÷arzayev 1962-ci ildԥ orta Wԥhsilini indiki PirԥEԥdil kԥnd tam orta mԥktԥbindԥ baúa vuraraq tԥhsi- lini Abúeron rayonundakÕ birillik pedaqoji kursda davam etdirib. 1964-cü ildԥ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayonunun A÷baú Nԥnd sԥkkizillik mԥktԥbindԥ pedaqoji ԥPԥk fԥaliyyԥtinԥ baúla- \Õb. O dövrdԥ Abúeron rayonunun Maarif ùöbԥsinin müdiri gözԥl insan, layiqli ziyalÕ, ԥslԥn rayonun Zeyvԥ kԥndindԥn olan Seyfur Abdulkԥrimov idi. $÷baú kԥnd 8-illik mԥktԥbindԥ bir il iúOԥdikdԥn sonra 1964-cü ildԥ tԥhsilini davam etdirmԥk üçün imtahanlarÕ müvԥIԥqiyyԥtlԥ verib V.ø.Lenin adÕna APø-nin kimya-biologiya fakultԥsinԥ qԥbul olunub. 1970-ci ildԥ oranÕ qiyabi yolla bitirԥUԥk tam ali tԥhsil alÕb. 1964-cü ildԥn 1970-ci ilԥGԥk $÷baú kԥnd mԥktԥbindԥ iú fԥaliyyԥtini davam etdirib. $÷baú kԥndi vԥ onun ԥhalisi indi dԥ onun üçün ԥ]Õz vԥ do÷madÕr. O kԥndin gözԥl insanlarÕndan olan mԥktԥb direktoru )ԥyyaz Rԥúidov, müԥllimlԥrdԥn Mԥmi Ԥhmԥdov, Abdulhԥlim Xudaverdiyev, Mԥcid Mԥcidov, ùԥrbԥWԥli Mahmudov, kԥnd D÷saqqallarÕ Kԥlbi Kԥlbiyev, Teyfur vԥ Meyfur Mԥcidovlar, Ba÷Õr ùamilov, Baba Quliyev, Mürsԥl ùeydayev vԥ baúqa- 227 larÕQÕn ԥziz xatirԥOԥri indi dԥ qԥlbindԥdir. øúgüzarlÕ÷ÕQÕ, sԥmimi vԥ intizamlÕ bir gԥnc oldu÷unu Qԥ]ԥUԥ alaraq onu DԥYԥçi rayon komsomol komitԥsinin Pԥktԥbli gԥnclԥr úöbԥsinin müdiri tԥyin etdilԥr. Sonra da Pԥktԥblԥr üzrԥ katib seçildi. Bu qay÷Õya görԥ o zaman rayon komsomol komitԥsinin birinci katibi iúOԥmiú Qüdrԥddin KԥUԥmova indi dԥ minnԥtdar- GÕr. Q.KԥUԥmov o zaman rayon gԥnclԥri üçün bir örnԥk idi. Allah ona qԥni-qԥni rԥhmԥt elԥsin. 1974-cü ilԥ kimi RKK-dԥ iúOԥ\ԥn Sabir A÷arzayevi sonra oradan M.Nԥzirov adÕna úԥKԥr 1 nömrԥli sԥkkizillik mԥktԥbinԥ direktor tԥyin edirlԥr. Ona qԥGԥr hԥmin mԥktԥbin direktoru adlÕ-sanlÕ müԥllim Mehdiyev NacÕ Mirza÷a o÷lu idi. Hԥmin Pԥktԥbdԥ iúOԥdiyi dövrdԥ mԥktԥb hԥ\ԥtinin abadlaúGÕUÕlmasÕn- da, elԥFԥ dԥ mԥktԥbin yanÕnda ԥlavԥ 3 sinif ota÷ÕQÕn tikilmԥ- sinԥ nail olub. øúԥ mԥsuliyyԥtlԥ yanaúma÷ÕQÕ, tԥúkilatçÕOÕq qabiliyyԥtini Qԥ]ԥUԥ alaraq 1982-ci ildԥ DԥYԥçi rayon Xalq DeputatlarÕ Soveti øcraiyyԥ Komitԥsi sԥdrinin birinci müavini seçilib. +ԥmin vԥzifԥGԥ bir il iúOԥdikdԥn sonra 1983-cü ildԥ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayon Xalq Maarif ùöbԥsinin müdiri Yԥzifԥsinԥ tԥyin olunub. O dövrün ԥn adlÕ-sanlÕ maarif iúçisi Nurulla Xԥlilovdan sonra maarif müdiri vԥzifԥsindԥ iúOԥyib. Müdir vԥzifԥsini icra etmԥsinԥ baxmayaraq o, müԥllimlikdԥn heç vaxt ayrÕlmayÕb. Müdir iúOԥPԥklԥ yanaúÕ DԥYԥçi úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ orta mԥktԥbdԥ öz ixtisasÕ üzrԥ dԥrs deyib. Çünki müԥllimlik nԥinki o dövrdԥ, indinin özündԥ belԥ onun üçün ԥn sevimli vԥ do÷ma peúԥ olub. “ԤJԥr mԥn yenidԥn do÷ulsaydÕm vԥ mԥndԥn soruúsaydÕlar ki, hansÕ peúԥni seçirsԥn? Mԥn mübali÷ԥsiz cavab verԥrdim ki, müԥllimliyi”.- Bunlar da Sabir müԥllimin sözlԥridir. O vaxtlarda ùabran (keçmiú DԥYԥçi) vԥ Siyԥ]ԥn bir rayon idi. Mԥktԥblԥrdԥ güclü biliyԥ vԥ bacarÕ÷a malik, öz tԥúkilatçÕ- 228 OÕ÷Õ ilԥ seçilԥn çoxlu mԥktԥb direktorlarÕ var idi. Bunlardan 'ԥYԥçidԥn-XudabaxÕú CԥIԥrov, øsbat øsaqov, Nazim Orucov, Ԥmirxan Qԥribov, Mԥcid Ba÷Õrov, Siyԥ]ԥndԥn-Teyfur øsma- \Õlov, Qԥnimԥt Abdulov, øxtiyar Niftԥliyev, Mԥryԥm HԥVԥn- ova, Nԥcmԥddin Mürvԥtov vԥ baúqalarÕQÕ göstԥrmԥk olar. øúOԥdiyi illԥrdԥ daim öz üzԥrindԥ çalÕúaraq müԥllimliyini Wԥkminlԥúdirib. Mütԥmadi olaraq respublika mԥtbuatÕnda oÕ[Õúlar edib.”Kimya-biologiya” jurnalÕnda “BiologiyanÕn riyaziyyatla ԥlaqԥli tԥdrisi”, “BiologiyanÕn kimya ilԥ ԥlaqԥli Wԥdrisi” mԥqalԥOԥri dԥrc olunub. Akademik V.ԤOԥkbԥrovun VI- VII-siniflԥr üçün milli zԥmindԥ yazdÕ÷Õ biologiya dԥrsliyi, biologiya elmlԥr doktoru, professor C.NԥFԥfovun yazdÕ÷Õ “ZoologiyanÕn tԥdrisi metodikasÕ” kitablarÕ haqqÕnda rԥyi dԥrc olunmuúdur. “Azԥrbaycan müԥllimi” qԥzetindԥ “Mԥktԥbin WԥrtibatÕ”, “UúaqlarÕn ailԥGԥ intizam tԥrbiyԥsi”, “MԥktԥEԥTԥGԥr Yԥ ibtidai tԥhsil” jurnalÕnda Müԥllimin nüfuzu haqqÕnda vԥ s. elmi mԥqalԥOԥri çap olunmuúdur. ÇalÕúGÕ÷Õ dövrdԥ 5 dԥIԥ ulu öndԥr Heydԥr Ԥliyevlԥ görüúü olub. Rayon Tԥhsil ùöbԥsindԥn iúGԥn çÕxandan sonra könül- lü olaraq DԥYԥçi úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta Pԥktԥbindԥ 10 ilԥ kimi tԥlim-tԥrbiyyԥ iúOԥri üzrԥ direktor müavini vԥzifԥsindԥ iúOԥyib. Hԥmin vaxtda mԥktԥbdԥ öz Lúinin ustasÕ olan müԥllimlԥr çox idi. Bunlardan Mԥryԥm ԤIԥn- diyeva, HԥVԥn CԥbrayÕlov, Xosrov Fԥrzԥliyev, Nizamԥddin AdÕgözԥlov, HԥWԥPúah Osmanov, Ԥmirxan Qԥribov, Nadir 4ԥribov, Nadir Babayev, Zoya Vyeçeslovna, SaçlÕ Fԥrmano- va vԥ baúqalarÕQÕ göstԥrmԥk olar. øúOԥgiyi dövrdԥ dԥrs dediyi mԥzunlardan bir çoxu kimya- biologiya ixtisasÕna yiyԥOԥnmiúdir. Ruhiyyԥ Salahova, Hafiz .ԥlbiyev, Firudin Rԥúidov, Rüstԥm Mԥmmԥdov, E.Mԥmmԥdov, M.Balabԥyova hԥkim, Yaqut ùükürova, Simuzԥr Salahova, M.BaxúÕyev, ùԥlalԥ Salmanova, Esmira 229 Bayramova bioloq, R.Salmanova isԥ kimyaçÕGÕr. 7ԥdris sahԥsindԥԥldԥ etdiyi nԥaliyyԥtlԥri nԥ]ԥUԥ alÕna- raq Azԥrbaycan RespublikasÕ Tԥhsil Nazirliyi tԥUԥfindԥn “ Xalq Maarif ԥlaçÕVÕ” döú niúanÕ ilԥ tԥltif olunub. 2011-ci ildԥ dövlԥt qullu÷una görԥ tԥqaüdԥ çÕ[Õb. Müԥllim LúOԥdiyi illԥrdԥ tԥdris etdiyi kimya-biologiya fԥnnindԥn 100-ԥ kimi ԥyani vԥsait hazÕrlayÕb. Üç övladÕ, altÕ nԥYԥsi var.

230 ƏMİRXAN QƏRİBOV

Əmirxan Bəylər oğlu Qəribov 1934-cü ildə Şabran (keçmiş Dəvəçi) rayonunun Künçal kəndində kolxoz- çu ailəsində dünyaya göz açıb. Atası Bəylər kişi kolxozda çalışmış, kənd- də dövlət və kolxoz quruculuğunun möhkəmlənməsində fəallıq göstər- mişdir. 1944-cü ildə isə dünyasını dəyişmişdir. Ə.Qəribov 1941-ci ildə Künçal kəndindəki ibtidai məktəbin I sinfinə daxil olmuş, 1944-cü ildə həmin məktəbin IV sinfini bitirmişdir. İbtidai məktəbdə müəllimi Qumala adlı bir ləzgi müəllim olmuşdur. İbtidai təhsilini başa vurduqdan sonra o, rayonun Nohurlar kəndindəki 7-illik məktəbdə təhsilini davam etdirmişdir. 1948-ci ildə 7-illik təhsilini başa vuran Ə.Qəribov Dəvəçi qəsəbəsindəki orta məktəbə daxil olub.1952-ci ildə bu təhsil ocağını bitirərək kamal attestatı alıb. Ali təhsil almağa qəti qərar verən gənc Əmirxan 1952-ci ildə təhsil sənədlərini V.İ.Lenin adına APİ-nin tarix fakultəsinə verir. Qəbul imtahanlarından uğurla çıxdığına görə ali məktəbə daxil olur. Ali məktəb illəri bu gün də Əmirxan müəllimin yadından çıxmayıb. Unudulmaz tələbəlik illəri öz qaynar xatirələri ilə bu gün də yaddaşındadır. 1952-ci ildə müvəfəqiyyətlə ali məktəbi başa vuraraq Şabran (keçmiş Dəvəçi) rayonuna təyinat alır. Azərbaycan SSR Maarif Nazirliyinin göndərişinə əsasən rayonun Gəndov kənd orta məktəbinə tarix müəllimi təyin olunur. Hələ ilk gündən dərs dediyi şagirdlərə öz tariximizi sevdirməyə başlayır.Bir ildən sonra yaxşı işi nəzərə alınaraq həmin 231 Pԥktԥbdԥ dԥrs hissԥ müdiri tԥyin edilir. 1959-cu ildԥ Ԥmirxan müԥllim irԥli çԥkilԥUԥk DԥYԥçi rayon Komsomol Komitԥsinԥ ikinci katib seçilir. 1960-cÕ ildԥ Siyԥ]ԥn rayonunun DԥYԥçi rayonu ilԥ birlԥúPԥsi ilԥ ԥlaqԥdar olaraq DԥYԥçi rayon Xalq Maarif ùöbԥsinԥ metodist vԥzifԥsinԥ köçürülür. 1962-ci ildԥ ciddi ehtiyaca görԥ DԥYԥçi úԥKԥr 1 nömrԥli 8- illik mԥktԥEԥ dԥrs hissԥ müdiri vԥzifԥsinԥ göndԥrilir. Tükԥn- Pԥz bilik vԥ bacarÕq nümayiú etdirԥn Ԥ.Qԥribov yavaú-yavaú Yԥzifԥ pillԥOԥrinԥ qalxÕr. 1965-ci ildԥ o, DԥYԥçi úԥKԥr fԥhlԥ- Jԥnclԥr orta mԥktԥbinԥ direktor, 1966-cÕ ildԥ DԥYԥçi rayon Rartiya Komitԥsindԥ tԥlimatçÕ iúOԥyir. 1969-cu ildԥ rayon Partiya Komitԥsi bürosunun qԥrarÕ ilԥ 'ԥYԥçi rayon MԥGԥniyyԥt ùöbԥsinԥ müdir göndԥrilir. Bu sahԥGԥ iúOԥdiyi dövrdԥ rayonda keçirilԥn mԥGԥni-kütlԥvi tԥd- birlԥrin sayÕ artÕr. Ucqar kԥndlԥrdԥ yeni kitabxana vԥ klublar açÕlaraq fԥaliyyԥt göstԥrmԥ\ԥ baúlayÕr. Rayonda ԥhaliyԥ göstԥrilԥn mԥGԥni xidmԥtin sԥviyyԥsi yüksԥlir. 1973-cü ildԥԤmirxan müԥllim öz xahiúi ilԥ tԥhsil sahԥsinԥ qayÕGÕr. Beú il rayon Xalq Maarif ùöbԥsindԥ metodist Yԥzifԥsindԥ çalÕúÕr. Rayon mԥktԥblԥrinԥ yüksԥk sԥviyyԥGԥ metodik xidmԥt göstԥrmԥ\ԥ nail olur. 1978-ci ildԥԤ.Qԥribovu indiki ùabran ( keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr Tofiq Abbasov adÕna 1 saylÕ orta mԥktԥEԥ direktor Wԥyin edirlԥr. O illԥrdԥ hԥmin mԥktԥb rayonun ԥn yüksԥk úagird vԥ müԥllim kontingentinԥ malik bir tԥdris müԥssisԥsi idi. Nurulla müԥllimdԥn sora belԥ bir böyük mԥktԥEԥ rԥhbԥrlik möhkԥm bilik , boyük sԥbr vԥ bacarÕq tԥOԥb edirdi. Ԥmirxan müԥllim bunu bacardÕ. O, bu tԥdris müԥssisԥsinԥ düz 8 il Uԥhbԥrlik etdi. Özünün xatirԥOԥrindԥ qeyd elԥdiyi kimi, onun bu tԥdris oca÷Õna rԥhbԥrlik etdiyi dövrdԥ mԥktԥbin qabaqcÕl iú tԥcrübԥsini 3 dԥIԥ Azԥrbaycan RespublikasÕ Maarif Nazirliyi öz kollegiya iclasÕQÕn qԥrarÕ ilԥ respublika 232 Pԥktԥblԥri arasÕnda yayÕlmasÕ barԥGԥ göstԥriú vermiúdir. 0ԥktԥbin úagird istehsalat briqadasÕ respublika sosializm yarÕúÕnda 1-ci yer tutdu÷una görԥ rayon partiya komitԥsi WԥUԥfindԥn mԥktԥEԥ maúÕn hԥdiyyԥ edilmiúdir. 1986-1991-ci illԥrdԥ mԥktԥbdԥ tarix müԥllimi iúOԥ\ԥn Ԥmirxan müԥllim öz bilik vԥ bacarÕ÷ÕQÕúagirdlԥrinԥ vermԥ\ԥ müvvԥIԥq olur. Ԥ.Qԥribovla söhbԥt zamanÕ deyir: “Mԥnim dԥrs dediyim úagirdlԥrin çoxu ali tԥhsil alÕb hԥyatda öz layiqli yerlԥrini tutublar. Çoxu müxtԥlif ali mԥktԥblԥrdԥ dԥrs deyir. OnlarÕn içԥrisindԥ çoxlu elmlԥr namizԥdi vԥ elmlԥr doktoru vardÕr. 0ԥktԥbimizin mԥzunu Mübariz Ԥmirov pedaqoji elmlԥr doktorudur. HazÕrda Azԥrbaycan Dövlԥt Pedaqoji Univer- sitetindԥ iúOԥyir. Mԥktԥbimizin mԥzunu Mԥmmԥd Beydul- layev özünԥ hԥrbi sahԥni peúԥ seçib. Rütbԥsi general- mayordur. Hal-hazÕrda Respublika Müdafiԥ Nazirliyindԥ çalÕúÕr. Dԥrs dediyim sevimli úagirdlԥrimdԥn olan Babԥk Xubyarov RespublikanÕn ԤPԥkdar müԥllimidir. BakÕ úԥKԥr mԥktԥbindԥ müԥllim iúOԥyir. Orta mԥktԥb tarix Gԥrsliklԥrinin müԥlliflԥrindԥn biridir.” 1991-ci ildԥn pensiyada olsa da bu günün özündԥ ԥli ԥPԥkdԥn soyumayÕb: 80 yaúOÕԤmirxan müԥllim úԥxsi tԥVԥrrü- fatÕnda çalÕúmaqla yanaúÕ öz pedaqoji iú tԥcrübԥsini gԥnc müԥllimlԥUԥ ötürmԥ\ԥ çalÕúÕr . Ԥmirxan müԥllimlԥ 15 il yaxÕn qonúu olmuúam. Fԥhlԥ- Jԥnclԥr mԥktԥbindԥ direktorum, eyni zamanda tarix müԥllimim olub. Onun yeni keçirilԥFԥk dԥrsi böyük hԥYԥslԥ, xüsusi canya- nanlÕqla vԥ xüsusi rԥng çalarlarÕ ilԥ izah etmԥsi bu gün dԥ yadÕmdadÕr. Ԥsl tarixçi sԥsi idi Ԥmirxan müԥllimin sԥsi. Sanki elmԥ, tԥhsilԥ vԥ gԥOԥFԥk u÷urlara bir ça÷ÕUÕú var idi bu sԥsin ahԥngindԥ. Elԥ bil sinifdԥ deyil böyük bir rԥsmi iclasda hesabat verirdi. Yalan olmasÕn mԥúhur radio diktorlarÕQÕn Vԥsini xatÕrladÕrdÕ. Bu sԥs 45 dԥqiqԥ ԥrzindԥ bütün sinfi oz 233 sehri ilԥ ovsunlayÕrdÕ. O, rayon MԥGԥniyyԥt ùöbԥsindԥ müdir Yԥzifԥsindԥ iúOԥ\ԥrkԥn 6 ay úöbԥnin baú mühasibini ԥYԥz elԥmiúԥm. Rayon Xalq Maarif ùöbԥsinin Metodkabinԥsindԥ metodist, DԥYԥçi úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta Pԥktԥbdԥ direktor olarkԥn demԥk olar ki, bir yerdԥ iúOԥmiúik. Bir insan kimi yüksԥk dԥ\ԥrlԥUԥ malik olan belԥ bir müԥllimlԥ qonúuluq elԥPԥk, onun ԥvvԥlcԥ úagirdi, sonra isԥ yaxÕn iú yoldaúÕ olmaq hԥmiúԥ mԥndԥ xoú xatirԥOԥr yaratmÕúGÕr. Ԥ.Qԥribovun 6 övladÕ (5 o÷lan, 1 qÕz) vԥ 10 nԥYԥsi var. 4Õ]Õ Zenfira atasÕQÕn peúԥ yolunu davam etdirir, xarici dil müԥllimidir. ùԥKԥr 3 saylÕ tam orta mԥktԥbdԥ iúOԥyir. ÖvladlarÕ Yԥ nԥYԥOԥri hamÕ bir nԥIԥr kimi onun qullu÷unda dayanÕblar.

234 Ԥ=øZAöA Ԥ=øZOV

Ԥziza÷a Mahmud o÷lu Ԥzizov 1947-ci ildԥ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayonunun Çinarlar kԥndindԥ kolxoz- çu ailԥsindԥ anadan olmuúdur. Ԥziza÷a müԥllim öz ata-anasÕQÕ belԥ xatÕrlayÕr: “Atam Mahmud Ԥziza÷a o÷lu Mahmudov 1888-ci ildԥ anadan olmuúdu. Ԥvvԥlcԥ kԥnd WԥVԥrrüfatÕ iúOԥri ilԥ mԥú÷ul olurdu. Sonralar kömür biúirmԥkdԥn (basdÕr- maqdan) ԥldԥ etdiyi gԥlirlԥ öz ailԥsini dolandÕUÕrdÕ. Hündür boy, enli kürԥk, çox cԥld, pԥhlԥvan cüs- Vԥli bir insan idi. Qüvvԥtli qollarÕ, möhkԥm ayaqlarÕ oldu÷u üçün kԥnddԥ gülԥú yarÕúlarÕnda iútirak edԥr vԥ hԥmiúԥ dԥ qalib JԥOԥrdi. Ona görԥ dԥ onu yuxarÕ kԥndlԥrdԥ “Pԥhlԥvan Mahmud” kimi tanÕ\ÕrdÕlar. Böyük VԥWԥn müharibԥsi illԥrindԥ qaçaqlara qarúÕ mübarizԥGԥ fԥal iútirak etmiú, bir neçԥ dԥIԥ medala layiq görülmüúdü. YaxúÕ tüfԥngdԥn sԥrrast atԥú açmaq qabiliyyԥtinԥ malik idi. Xobbisi isԥ ovçuluq etmԥk idi. Keçmiú xatirԥOԥrindԥ nԥql edԥrdi ki, bir dԥIԥ PirԥEԥdil kԥndinԥ qÕz toyuna getmiúdik. Toyda qÕ]Õn adamlarÕ o÷lan tԥUԥfinԥ belԥ bir úԥrt qoymuúdu: O÷lan tԥUԥfindԥn gԥOԥn adamlar kԥnddԥ qoz D÷acÕQÕn ԥn hündür yerindԥn asÕlmÕú bir abbasÕ pulu ov tüfԥn- gindԥn açÕlmÕú atԥúOԥ vurub yerԥ salmalÕ, sonra isԥ gԥlini götü- rüb aparmalÕ idilԥr. Gԥlini aparma÷a gԥOԥnlԥr saatlarla atԥú aç- salarda müsbԥt nԥticԥԥldԥ edilmirdi. Toyda olan atam tez bunu görcԥk yaxÕna gԥlir vԥ deyir: Mԥn qona÷am vԥ bu atԥúi R÷lan tԥUԥfindԥn atÕram. Ԥ\ԥr niúanÕ vura bilsԥm, gԥlini o÷la- QÕn qohumlarÕna vermԥlisiniz. ùԥrtlԥúirlԥr. Atam elԥ tüfԥngdԥn açdÕ÷Õ birinci atԥúindԥ abbasÕQÕ vurub yerԥ salÕr. Bunu görԥn R÷lan evinin adamlarÕ onu qucaqlayÕb ba÷UÕna basmÕú, yüksԥk 235 VԥviyyԥGԥ ürԥkdԥn alqÕúlamÕú, gԥlini aparma÷a müvԥffԥq olmuúdular. Atam olduqca qonaqpԥrvԥr idi. Bu sԥEԥbdԥn dԥ evimiz hԥmiúԥ qonaq-qaralÕ olardÕ. 1960-cÕ ildԥ 72 yaúÕnda öz dünyasÕQÕ dԥyiúԥndԥ belԥ öz qürurunu, yaddaúÕQÕ itirmԥmiúdi. Anam ùahxanÕm øsaq qÕ]Õ Mahmudova 1904-cü ildԥ anadan olmuú, evdar qadÕn olsa da tԥhsilԥ-savada böyük maraq göstԥrmiúdir. DayÕlarÕm oxumuú adam idi. Xüsusilԥ dayÕm,bu kitabÕn müԥllifi Zakir müԥllimin qonúusu Gülԥli kiúi tanÕnmÕú ordenli müԥllim kimi rayonda ad çÕxarmÕúGÕ. O, hԥm dԥ ruhani tԥhsili almÕú savadlÕ bir molla idi. AnamÕn yaxúÕ sԥsi vardÕ. O, evdԥ züm-zümԥ edԥndԥ qonúular deyԥrdilԥr ki, hardansa radiodan oxumaq sԥsi gԥlir. 1987-ci ildԥ 83 yaúÕnda dünyadan köçԥn günԥGԥk onun ürԥklԥri fԥth edԥn sԥsi vԥ saf ]ԥngulԥsi zԥrrԥ qԥGԥr öz ahԥngini itirmԥmiúdi...” ԤԤzizov 1955-ci ildԥ Çinarlar kԥnd ibtidai mԥktԥbin birinci sinfinԥ qԥbul olub.øki il bu mԥktԥbdԥ tԥhsil alÕb. 1957- ci ildԥ ucqar kԥndlԥrin köçürülmԥsi barԥGԥ dövlԥt proqramÕQÕn icrasÕ ilԥ ԥlaqԥdar olaraq kԥnd köçürüldüyü üçün o tԥhsilini 'ԥYԥçikԥnd 8-illik mԥktԥbindԥ davam etdirmiúdir. Bir il burada oxuduqdan sonra ailԥ vԥziyyԥti ilԥԥlaqԥdar o, IV vԥ V siniflԥrdԥ tԥhsilini Sumqayit úԥKԥrindԥki 15 nömrԥli mԥktԥbdԥ baúa vurur. VI vԥ VII siniflԥri isԥ yenidԥn DԥYԥçikԥnd 8- illik Pԥktԥbdԥ oxuyur. VIII sinifdԥn baúlayaraq tԥhsilini indiki ùabran ( keçmiú DԥYԥçi ) úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta mԥktԥbdԥ davam etdirir. ԤԤzizov bu mԥktԥbdԥ tԥhsil dövrünü belԥ xatÕrlayÕr: “N.Xԥlilov, X.Mԥmmԥdov kimi zabitԥli direktorlarÕn mԥktԥEԥ rԥhbԥrlik etmԥsi, øøsaqov, H.CԥbrayÕlov, S.Mԥmmԥdov, M.ԤIԥndiyeva, N.Orucov, N.Quliyev, N.Fazilov vԥ digԥr qabaqcÕl müԥllimlԥrdԥn dԥrs alma÷Õm mԥnim tԥhsilimdԥ mühüm rol oynamÕúGÕr.” Oxudu÷u müddԥt ԥrzindԥ riyaziyyat fԥnninԥ xüsusi maraq göstԥrmԥsinԥ baxmayaraq ԤԤzizov mԥktԥbin ictimai hԥyatÕn- da xüsusi fԥrqlԥnib. Bu mԥktԥbdԥki tԥhsil illԥrindԥ öz 236 nümunԥvi tԥhsili ilԥ yanaúÕ sinif komsomol tԥúkilatÕ katibi, Pԥktԥb komsomol tԥúkilatÕQÕn büro üzvü, “Projektor” mԥktԥb divar qԥzetinin redaktoru kimi ictimai vԥzifԥOԥrdԥ çalÕúPÕúGÕr. 0ԥktԥbdԥ gündԥlik fԥaliyyԥt göstԥUԥn radio qovúD÷Õnda mün- Wԥ]ԥm çÕ[Õúlar edԥrdi. 1966-cÕ ildԥԤԤzizov orta mԥktԥbi ԥla Yԥ yaxúÕ qiymԥtlԥrlԥ baúa vurur. Orta mԥktԥbi bitirdikdԥn sonra müԥllim olmaq arzusu ilԥ yaúayan ԤԤzizov sԥQԥdlԥrini Azԥrbaycan Pedaqoji ønstitutuna verir. Qԥbul imtahanlarÕQÕ yüksԥk sԥviyyԥGԥ verԥUԥk hԥmin ali Pԥktԥbin riyaziyyat fakultԥsinԥ qԥbul olur. Burada da o yüksԥk bilik vԥ bacarÕq nümayiú etdirir. Ali mԥktԥbdԥ tԥOԥEԥ adÕQÕ uca tutmaqla yanaúÕ bütün ictimai iúOԥrdԥ canla-baúla çalÕúÕr. Qrup komsomol tԥúkilatÕQÕn katibi, büro üzvü kimi fԥaliyyԥt göstԥrir. Ali mԥktԥbdԥki tԥhsil illԥrindԥ bir sÕra riyazi dԥrnԥklԥrin üzvü olmuú, elmi mԥclis- Oԥrdԥ çÕ[Õúlar etmiúdir. 1970-ci ildԥ Ԥziza÷a müԥllim institutu müvԥffԥqiyyԥtlԥ baúa vurur. Ona ali cԥbr kafedrasÕnda qalÕb iúOԥPԥk tԥklif olunur. Ԥvvԥlcԥ razÕOÕq verib 4 ay burda iúOԥVԥ dԥ o ailԥ Yԥziyyԥti ilԥԥlaqԥdar olaraq DԥYԥçi rayonuna qayÕtmalÕ olur. +ԥmin ildԥ dԥ rayonun A÷alÕq kԥnd orta mԥktԥbindԥ riyaziyyat müԥllimi kimi iúԥ baúlayÕr. Bir il burda iúOԥdikdԥn sonra Kԥrbi xidmԥWԥ ça÷ÕUÕOÕr. øki il UkraynanÕn Çerkassk úԥKԥrindԥ Kԥrbi qulluq keçir. 1973-cü ildԥ hԥrbi borcunu baúa vurduqdan sonra rayona qayÕdan Ԥziza÷a müԥllim müԥllimlik fԥaliyyԥtini davam etdirir. Ԥvvԥlcԥ o, úԥKԥr 2 saylÕ orta mԥktԥbdԥ riyaziyyat müԥllimi iúOԥyir. Bir ildԥn sonra onu mԥktԥb direktorunun müavini vԥzifԥsinԥ irԥli çԥkirlԥr. Bu mԥktԥbdԥ iúOԥdiyi dövrdԥ o, özünü kollektivԥ sevdirԥ bilmiú, bir çox úagirdlԥrin riyaziyyat tԥmayüllü siniflԥrdԥki tԥhsili ilԥ daha dԥrindԥn Pԥú÷ul olaraq bu sahԥGԥ saysÕz u÷urlara imza atma÷Õ bacara bilmiúdir. 1986-cÕ ilin may ayÕnda ԤԤzizov irԥli çԥkilԥUԥk 237 vaxtÕNԥn orta tԥhsil aldÕ÷Õ tԥhsil oca÷Õna- ùabran ( keçmiú 'ԥYԥçi ) úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta mԥktԥEԥ direktor tԥyin olunur. Bu mԥktԥbdԥ fԥaliyyԥWԥ baúladÕ÷Õ ilk andan tԥlimin yüksԥldilmԥsi üçün böyük sԥy göstԥrir. QabaqcÕl müԥllimlԥrin açÕq dԥrslԥrini tԥúkil etmԥklԥ nümunԥOԥr göstԥrir. ùagird-müԥllim münasibԥtlԥrindԥ hümanist münasibԥtin vüsԥt almasÕna çalÕúÕr. Bu müddԥtdԥ rayon ԥrazisindԥki tԥhsil mԥk- Wԥblԥrindԥn yaxúÕ oxuyan úagirdlԥrin mԥktԥEԥ axÕQÕ baúlayÕr. O VԥEԥbdԥn mԥktԥbin úagirdlԥri rayon vԥ respublikada keçirilԥn Iԥnn olimpiadalarÕnda u÷ur qazanÕrlar. Bu iúGԥ mԥktԥbin qabaqcÕl müԥllimlԥrindԥn H.CԥbrayÕlovun, N.Qԥribovun, H.Osmanovun, R.SԥIԥUԥliyevin, N.Babayevin, N.Fazilovun, S.QasÕmovun ԥPԥyi xüsusilԥ tԥqdirԥ layiq idi. Hԥmin illԥr- Gԥ mԥktԥb yenidԥn rayonun ԥn qabaqcÕl tԥhsil müԥssisԥOԥrin- Gԥn birinԥ çevrilir. Üç il ԥrzindԥ 15 úagird gümüú medalla bu mԥktԥbi bitirib. Hԥr il mԥktԥbi bitirԥn mԥzunlarÕn 70- 80%-i ali mԥktԥblԥUԥ qԥbul olub. MötԥEԥr tribunalardan bu tԥhsil oca÷ÕQÕn adÕ fԥxrlԥ çԥkilib. 2001-ci ildԥ ԤԤzizovun bu tԥhsil oca÷Õnda direktorluq Iԥaliyyԥtini baúa vurub. Düz 12 il bu mԥktԥEԥ rԥhbԥrlik etmԥk- Oԥ yanaúÕ hԥmin mԥktԥbdԥ riyaziyyat fԥnnini tԥdris edԥUԥk sevimli úagirdlԥrinԥ bu fԥnnin incԥliklԥrini öyrԥtmԥyi davam etdirib. Ԥziza÷a müԥllimin dünyaya 4 övladÕ gԥlib.Mahmud, Rüstԥm, Azԥr vԥ Zԥka. Rüstԥm 2003-cü idԥ xԥstԥlikdԥn dün- yasÕQÕ dԥyiúib. ÖvladlarÕQÕn hamsÕÕna ali tԥhsil verib. O÷lu Mahmud 3 il ermԥnilԥUԥ qarúÕ müharibԥGԥ gedԥn döyüúOԥrdԥ Lútirak edib. Qaraba÷ müharibԥsi veteranÕGÕr. HazÕrda özԥl úirkԥtdԥ aparÕFÕ iúçi iúOԥyir. Azԥr øQúaat Mühԥndislԥri ønstitutunun magistraturasÕQÕ fԥrqlԥnmԥ diplomu ilԥ qurtarÕb su tԥchizatÕ idarԥsindԥ aparÕFÕ mühԥndis iúOԥmiú, hazÕrda isԥ özԥl úirkԥtdԥ icraçÕ direktor vԥzifԥsindԥ çalÕúÕr. Zԥka neft sahԥsindԥ fԥaliyyԥt göstԥUԥn xarici úirkԥtlԥrin birindԥ 238 mühԥndis vԥzifԥsindԥ iúOԥyir. Ԥziza÷a müԥllim bu gün tԥqaüddԥ olsa da yorulmaq nԥ oldu÷unu bilmir. Öz zԥngin bilik vԥ bacarÕ÷ÕQÕ gԥnc müԥllimlԥUԥ, xüsusilԥ nԥYԥOԥrinԥ öyrԥtmԥkdԥn xüsusi lԥzzԥt alÕr, özündԥ bir rahatlÕq duyur.

239 MAARø)ԤùÜKÜROVA

Maarifԥ Bԥúir qÕ]Õ ùükürova 17 mart 1954-cü ildԥ ùabran (keçmiú 'ԥYԥçi) úԥKԥrindԥ müԥllim ailԥsindԥ anadan olub. 1960-cÕ ildԥ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr 1 nömrԥli orta Pԥktԥbin birinci sinfinԥ daxil olmuú, 1970-ci ildԥ hԥmin mԥktԥbi müvԥf- Iԥqiyyԥtlԥ bitirmiúdir. 1971-ci ildԥ rayonun N.Nԥriman- ov adÕna sovxozunda fԥhlԥ iúOԥPԥklԥ ilk ԥPԥk fԥaliyyԥtinԥ baúlamÕúGÕr. +ԥmin ildԥ dԥ tԥhsil sԥQԥdlԥrini Azԥrbaycan Dövlԥt Universi- tetinin tԥOԥEԥ qԥbulu komissiyasÕna vermiúdir. Qԥbul imtahan- larÕndan u÷urla keçdiyinԥ görԥ filologiya fakultԥsinin qiyabi úöbԥsinԥ qԥbul olmuúdur. 1977-ci ildԥ hԥmin universiteti biti- UԥUԥk filoloq-Azԥrbaycan dili vԥԥGԥbiyyatÕ müԥllimi ixtisasÕna yiyԥOԥnmiúdir. 1971-ci ildԥ Azԥrbaycan Dԥmir yolu Tԥdris müԥssisԥOԥri ùöbԥsinin DԥYԥçi stansiyasÕnda yerlԥúԥn 44 saylÕԥsas mԥktԥbi- Qԥ laborant vԥzifԥsinԥ qԥbul olunmuúdur. 1973-cü ildԥ hԥmin Pԥktԥbdԥ dil-ԥGԥbiyyat müԥllimi iúOԥPԥ\ԥ baúlamÕúGÕr. 1974-1979-cu illԥrdԥ Maarifԥ ùükürova Azԥrbaycan LKGø-nÕn DԥYԥçi rayon Komitԥsindԥ uçot vԥ maliyyԥ bölmԥ- sinin müdiri vԥzifԥsindԥ çalÕúPÕúGÕr. 1979-1981-ci illԥrdԥ isԥ o rayon komsomol komitԥsinin mԥktԥblԥr üzrԥ katibi vԥzifԥsindԥ LúOԥmiúdir. 1981-ci ildԥn Maarifԥ müԥllimԥ yenidԥn müԥllimlik fԥaliy- \ԥtinԥ qayÕGÕr. O, DԥYԥçi stansiya 44 saylÕ ԥsas mԥktԥbinԥ Azԥrbaycan dili vԥԥGԥbiyyatÕ müԥllimi tԥyin olunur. 1991-ci ildԥ irԥli çԥkilԥUԥk hԥmin mԥktԥbin direktor müavini vԥzifԥsinԥ seçilir vԥ 2001-ci ilin dekabr ayÕna kimi bu vԥzifԥGԥ çalÕúÕr. 240 12 dekabr 2001-ci ildԥ M.ùükürova vaxtÕOԥ orta tԥhsil aldÕ÷Õ DԥYԥçi úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta PԥktԥEԥ direktor tԥyin edilir. Bu mԥktԥbdԥ iúԥ baúlamasÕQÕ Maarifԥ müԥllimԥ belԥ nԥql edir: “Bir hԥftԥ idi ki tԥ]ԥ vԥzifԥGԥ LúOԥyirdim. Gecԥ çoxlu qar ya÷PÕúGÕøú ota÷Õna gedԥrkԥn ikinci PԥrtԥEԥnin dԥhlizindԥ çoxlu qar gördükdԥ tԥԥccüblԥndim. Burda qar haradan ola bilԥrdi. BaxÕb gördüm ki, gecԥ vaxtla- UÕnda qalxan güclü külԥk nԥticԥsindԥ ikinci mԥrtԥEԥnin pԥncԥ- UԥOԥrinin tԥxminԥn 80 %-nin úúԥsi sÕQÕb. DamÕn úiferlԥrini külԥk atdÕ÷Õna görԥ su axÕb divarlarÕ yararsÕz vԥziyyԥWԥ salÕb. Tez rayon rԥhbԥrliyinԥ müraciԥt etdim. Heç 10 gün keçmԥdi ki, hümanitar yardÕm kimi 1 konteyner rayon øcra hakimiyyԥ- tindԥn, 1 konteyner isԥ qardaúÕPÕn iú yerindԥn mԥktԥEԥ pԥn- FԥUԥúúԥsi göndԥrildi. Mԥktԥbin ikinci mԥrtԥEԥsindԥki pԥncԥ- UԥOԥrin sÕnan úúԥOԥri tamamilԥ tԥ]ԥGԥn úúԥOԥndi. Bundan ԥlavԥ mԥktԥbdԥ keçirilԥn “Ԥlifba” bayramÕna dԥYԥt alan hörmԥtli deputatÕPÕz Tahir Süleymanov vԥ Alman Texniki ԤPԥkdaúOÕq Cԥmiyyԥtinin sԥdri Sԥidi adlÕ úԥxs dԥ mԥktԥEԥ yeni transformator vԥ digԥr material yardÕPÕ verԥFԥklԥrinԥ söz verdilԥr. Belԥliklԥ biz hԥmin göstԥrilԥn yardÕmlar vԥ valideyn- Oԥrin kömԥkliyi ilԥ alÕnmÕú 500 litr rԥngli boya ilԥ mԥktԥbin cari tԥmirini baúa çatdÕraraq dԥrslԥrin fasilԥsiz keçmԥsini tԥmin elԥdik. BelԥFԥ biz büdcԥGԥ imkan olmadÕ÷Õna görԥ komԥklik- Oԥr hesabÕna hԥr il mԥktԥbin kosmetik tԥmirini yerinԥ yetir- Pԥ\ԥ çalÕúÕrdÕq. Nԥhayԥt 7 il keçԥndԥn sonra 2008-ci ildԥ Pԥktԥbimiz Azԥrbaycan RespublkasÕ Tԥhsil Nazirliyinin ma- liyyԥ vԥsaiti hesabÕna ԥsaslÕ tԥmir olundu vԥ mԥktԥbin dam örtüyü tamamilԥ tԥ]ԥOԥndi.” Bu mԥktԥbdԥ iúԥ baúlayan gündԥn M.ùükürova gԥnc kadrlara öz diqqԥt vԥ qay÷ÕVÕQÕԥsirgԥPԥyib. øúOԥdiyi müddԥtdԥ 5ԥna Mԥmmԥdova, Arzu HacÕyeva, Könül Qԥhrԥmanova, Ülviyyԥ Ԥmrԥliyeva, Kԥnan Vԥzirov, Nübar Sultanova, &ԥmilԥ Rԥsulova, Vahab Vahabov, Fidan QasÕmova (fizik), 241 Ramilԥ Ba÷Õrova, NarxanÕm Sultanova, Jalԥ Pirzadayeva, Eldar Mԥmmԥdov, Azԥr øbadullayev, Hԥqiqԥt ԤIԥndiyeva, Sevda Orucova, Fidan QasÕmova (bioloq), Günel Mürsԥlova, Mahirԥ NԥVԥnova, Pԥrvanԥ Babayeva, Dilrubԥ Fԥrzԥliyeva, Günay A÷aquluyeva, Camal øskԥndԥrov, Lԥtafԥt MikayÕlova, Leyla Mövlanquluyeva, Vüsalԥ Muradova, Ülkԥr Mԥmmԥd- ova, Aynur Hԥmidova vԥ baúqalarÕ onun ԥmri ilԥ iúԥ baúlayÕblar. 7ԥdris üçün vacib olan hallarda müԥllimlԥrinin ixtisaslarÕ- QÕn dԥyiúPԥsi dԥ M.ùükürovanÕn diqqԥtindԥn kԥnarda qalma- \Õb. Bu dövrdԥ Rԥna Mԥmmԥdova, Zԥrifԥ Mahmudova, 7ԥranԥ Fԥrmanova, Fԥridԥ Sԥlimova vԥ digԥr müԥllimlԥr mü- vafiq tԥkmillԥúdirmԥ institutlarÕnda öz ixtisaslarÕQÕ dԥyiúԥUԥk ikinci ixtisas alma÷a müvԥffԥq olmuúlar. Bu gün hԥkim adÕQÕ daúÕyan Mԥtlԥb vԥ TarÕyel NadirovlarÕn, Xԥyal Sԥlimovun, Nԥrmin vԥ Pԥrvin ԤIԥn- diyevalarÕn, Arzu FԥrhadovanÕn, Gülnar FԥWԥliyevanÕn, =ԥki DaúGԥmirovun, Günel A÷ayevanÕn, ølahԥ Allahyaro- vanÕn, Nübar KԥUԥmova vԥ baúqalarÕQÕn bizim mԥktԥbin Pԥzunu olmaqlarÕndan qürur hissi keçirirԥm. Müԥllim peúԥsini seçmiú ønci ùükürovaya, Gülnar Quliyevaya, Tԥranԥ Allahyarovaya, Günel Pirquliyevaya, Camal øskԥndԥrova, Eúqin ùükürova, ùԥbnԥm .ԥUԥmovaya, ølkin Hԥmidova bu çԥtin, lakin úԥUԥfli LúOԥrindԥ u÷urlar arzulayÕram. Maarifԥ xanÕm on ilԥ qԥGԥr bu mԥktԥbdԥ direktor vԥzifԥ- sindԥ iúOԥyib. Azԥrbaycan RespublikasÕQÕn 2002-ci ildԥ çap olunan “XX ԥsrin iúgüzar xanÕmlarÕ” ensiklopediyasÕnda onun ԥPԥk fԥaliyyԥti dԥ qeyd olunub. M.ùükürova 25 aprel 2011-ci ildԥ ùabran úԥKԥr 1 saylÕ körpԥOԥr evi-uúaq ba÷çasÕQÕn müdiri vԥzifԥsinԥ tԥyin edilir. Hal-hazÕradԥk hԥmin vԥzifԥGԥ çalÕúÕr. 1980-cÕ ildԥ ailԥ hԥyatÕ quran M.ùükürovanÕn 1981-ci ildԥ 242 Xumar adlÕ yeganԥ övladÕ dünyaya gԥlib. AnasÕQÕn bütün ümüdlԥrini do÷ruldub. Azԥrbaycan Tibb Universitetinin müalicԥ-profilaktika fakultԥsini bitirib. Ailԥ hԥyatÕ qurub. Özü Kԥkim endokrinoloq, hԥyat yoldaúÕ ali tԥhsilli Süleyman isԥ Kԥkim radioloq iúOԥyir. Hԥr ikisi Lԥnkaran rayon Diaqnoztika 0ԥrkԥzinin sayÕOÕb-seçilԥn hԥkimlԥrindԥndir. Maarifԥ xanÕPÕn 4 nԥYԥsi var: Gülsüm, Sԥid, Cԥmilԥ vԥ ԤVԥd. Böyük nԥYԥsi Gülsüm artÕq ikinci sinifdԥ oxuyur. Qalan üç nԥYԥsi isԥ hԥOԥ azyaúOÕGÕr. Maarifԥ müԥllimԥ nԥYԥOԥrindԥn söhbԥt düúԥndԥ deyir ki, onlar mԥnim gözümün nuru, vüqarÕm, baúÕPÕn tacÕ, ürԥyimin bir parçasÕ, ruhumu qidalan- GÕran ciyԥrparamdÕr. OnlarÕn dördünü dԥ özümdԥn çox istԥyirԥm deyir Maarifԥ müԥllim. NԥYԥOԥrinԥ olan mԥKԥbbԥtini ԥGԥbi dildԥ belԥ sԥciyԥOԥndirir:

Dörd balam, dörd evim, dörd úԥn hԥyatÕm, Allah, istԥyimԥ, arzuma çatÕm. PayÕ]Õm, sԥrt qÕúÕm, yayÕm, baharÕm, Sizԥ qurban olum, ay balalarÕm.

Maarifԥ müԥllimin xatirԥOԥrindԥn: “Atam Bԥúir Qoca R÷lu gözԥl pedaqoq, ԥsl ԥGԥbiyyatçÕ idi. Ciddi görkԥmi olsa da ürԥyi çox yumúaq insan idi. Universitetdԥ Ԥlfi QasÕmzadԥ, Zinyԥt Ԥlizadԥ vԥ Abdulvahab müԥllimlԥ bir yerdԥ oxumuúdu. Atam bilikli vԥ savadl, hԥm tԥOԥbkar, hԥm qay÷Õkeú, gԥnc müԥllimlԥUԥ kömԥk ԥlini uzadan, öz úagirdlԥrinin gündԥlik Wԥhsil u÷urlarÕna sevinԥn vԥ uzun illԥrdԥn bԥri yüksԥk tԥcrübԥ toplamÕú bir müԥllim idi. Sinfԥ daxil olmazdan ԥvvԥl yeni keçԥFԥyi dԥrsԥ ciddi hazÕrlaúardÕ. Payonda tanÕnmÕú ԥGԥbiyyat müԥllimlԥri, hԥmçinin “Çiraqqala” vԥ ùabran ԥGԥbi mԥclisinin bir çox üzvlԥri onun úagirdi olmuúdu. Bu kitabÕn müԥllifi Zakir BayramlÕQÕn da ԥn sevimli müԥllimilԥrindԥn olub atam Bԥúir müԥllim. Rayonun 243 dil-ԥGԥbiyyat müԥllimlԥrindԥn ԤOԥsgԥr Musayev, Nadir 4ԥribov, Ramiz Vahabov, Hԥqiqԥt Ԥzimova, Nԥsibԥ Orucova, Turac Muradԥliyeva, Firԥngiz Vԥliyeva, Tamilla Tahirova, 5ԥna Muradԥliyeva hԥyat dԥrsini ondan almÕúGÕ. YaxúÕ yadÕmdadÕr. 1964-cü ildԥ úԥKԥr 1 saylÕ orta Pԥktԥbdԥ kԥnd mԥktԥblԥri üçün sinif müԥllimlԥri hazÕrlayan birillik kurs açÕlmÕúGÕ.Rԥhbԥri atam Bԥúir ùükürov idi. Anam bu kursda oxumaq arzusunda olsa da atam bu iúԥ qol qoymayaraq maneçilik törԥdir. Sözümün canÕ budur ki, bu kiúi üçün qanun úah idi, úah qanun deyildi. Hԥttԥ onunla DԥYԥçi stansiyasÕ 44 saylÕ ԥsas mԥktԥbdԥ ԥGԥbiyyat müԥllimi iúOԥ- diyimiz dövrdԥ dԥ o ԥGԥbiyyatdan inúa-yazÕ müsabiqԥOԥrindԥ, imtahan, açÕq dԥrs vԥ s. motivlԥrdԥ direktora, müԥllimlԥUԥ, xüsusilԥ mԥQԥ qarúÕ çox tԥOԥbkar idi. Bizim hԥUԥNԥtimizdԥԥn kiçik detal belԥ onun diqqԥtindԥn kԥnarda qalmÕrdÕ. Bir dԥIԥ Moskvadan ayrÕlan pul mükafatÕQÕn onun payÕna mԥQԥ nis- EԥWԥn az düúdüyünü belԥ qarúÕlamÕúGÕ: “Sԥn ԥGԥbiyyatçÕ Bԥúir ùükürovun qÕ]Õsan, mԥn isԥ savadsÕz rԥncbԥr Qoca kiúinin” – deyԥUԥk özünü sÕndÕrmamÕúGÕ. Bԥúir müԥllim belԥ Bԥúir müԥl- lim idi. O, öz unudulmaz vԥ xoú xatirԥOԥri ilԥ uzun müddԥt yadda qalan bir insan idi. Anam Ԥmican (ùükufԥ) Seyfԥddin qÕ]Õùükürova QԥOԥgah Nԥndinin ԥIԥndilԥr nԥslindԥn idi. Evdar qadÕn olub, 1989-cu ildԥ öz dünyasÕQÕ dԥyiúmiúdir. BacÕm ùirincan da pedaqoq idi. Ömrünün sonuna kimi yeganԥ iúi BakÕ úԥKԥrindԥki 98 nömrԥli mԥktԥbdԥ biologiya müԥllimi iúOԥPԥk oldu. 51 yaú ömür sürmԥsinԥ baxmayaraq Gԥrs dediyi úagirdlԥrin çoxu ali mԥktԥblԥri bitirԥUԥk bu gün Kԥkim, bioloq vԥ digԥr ixtisaslar üzrԥ iúOԥPԥklԥ hörmԥtli müԥllimlԥri ùirincan xanÕPÕ tez-tez yad edirlԥr. Böyük qardaúÕm Saim 1951-ci ildԥ anadan olub, ali tԥhsilli rabitԥ mühԥndisidir. Azԥrbaycan Dԥmir yolu Zeynalabdin Ta÷Õyev dԥmir yol stansiyasÕnda øúarԥvermԥ vԥ Rabitԥ Dis- 244 tansyasÕQÕn rԥisidir. Kiçik qardaúÕm Nazim 1956-cÕ ildԥ anadan olub, ali Wԥhsilli rabitԥ mühԥndisidir. BakÕ Metropolitenindԥ LúOԥyir. Müԥllim övladÕ olaraq dünyaya gԥldim. Müԥllim gözü ilԥ dünyaya baxdÕm. Müԥllim ürԥyi ilԥ dünyanÕ sevdim. Bir vaxt úagirdi oldu÷um bu mԥktԥbdԥ iúOԥdiyim 10 il ԥrzindԥ müԥllim- Oԥrin coúqun yaúayÕb-yaratmaq eúqinԥ, eúidilmԥk istԥyinԥ, Kԥqiqԥti görmԥk arzusuna heyran qaldÕm.Xԥyalԥn hԥyatÕPÕn ԥn qiymԥtli dövrü olan müԥllimlik illԥrimi xatÕrladÕm.Bütün gecԥni yatmayaraq mԥQԥ dünyanÕn ԥn incԥ duy÷ularÕQÕ, ԥn gözԥl sevincini yaúadan müԥllimlԥrimin vԥ müqԥddԥs müԥllim simvollarÕ olan atam vԥ bacÕmla xԥyallarda söhbԥt edԥ-edԥ bu incԥ sԥtrlԥri sanki muncuq kimi ipԥ düzdüm:

Üç insan ԥzizdir mԥQԥ dünyada, Anam, müԥllimim, bir dԥ ustadÕm. +ԥr an baúԥyirԥm sizdԥki ada, Anam, müԥllimim, bir dԥ ustadÕm.

Bütün qazandÕ÷Õm u÷urlar üçün, SizlԥUԥ borcluyam, sizlԥUԥ bütün, Ruhԥn yanÕmdasÕz hԥr saat, hԥr an, Anam, müԥllimim, bir dԥ ustadÕm.”

245 )ø5ԤNGøZ KԤ5ԤMOVA

Firԥngiz Müslüm qÕ]Õ KԥUԥmova 6 fevral 1944-cü ildԥùabran (keçmiú 'ԥYԥçi) úԥKԥrindԥ müԥllim ailԥsindԥ dünyaya göz açÕb. AtasÕ Müslüm øsmayÕlov QԥOԥgah kԥndindԥn Hԥm- dulla ԤIԥndinin o÷ludur. Firԥngiz müԥllimԥ öz xatirԥOԥrindԥ ata vԥ ba- basÕ haqqÕnda söhbԥWԥ belԥ baúlayÕr: “Babam Hԥmdulla ԤIԥndi Azԥrbay- can Xalq Cumhuriyyԥti dövründԥ Parlament üzvü olmuú, lakin Azԥr- baycanda Sovet Hakimiyyԥti qurulduqdan sonra tԥqib edilmiú Yԥ öldürülmüúdür. MԥKԥmmԥd Ԥmin Rԥsulzadԥ ona xarici dövlԥtlԥrdԥn birinԥ getmԥyi tԥklif etsԥ dԥ o buna razÕ olmamÕú- GÕr. Atam Müslüm kiúi isԥ Böyük VԥWԥn müharibԥsinin iútirak- oÕVÕ olmuú, döyüúOԥrin birindԥ sol ԥlindԥn a÷Õr yara almÕúGÕr. Müharibԥ baúa çatdÕqdan sonra APø-ni bitirmiú, tԥyinatÕ 'ԥYԥçi rayonuna verilmiúdi. øndiki 4 saylÕ tam orta mԥktԥbdԥ riyaziyyat müԥllimi iúOԥmiúdir. 1947-ci ildԥ ailԥmiz Xaçmaz rayonunun Xudat qԥVԥEԥsinԥ köçüb. AilԥGԥ 5 uúaq olmuúuq. HamÕPÕz orta mԥktԥbin rus bölmԥsindԥ tԥhsil almÕúÕq.” 1961-ci ildԥ F.KԥUԥmova indiki BDU-nun (keçmiú S.M.Kirov adÕna ADU) tԥOԥEԥ qԥbulu komissiyasÕna sԥQԥd- Oԥrini verir. 4ԥbul imtahanlardan müvԥffԥqiyyԥtlԥ keçԥUԥk universitetԥ daxil olur. Gԥnc Firԥngizin hԥyatÕnda gԥrgin, lakin çox u÷urlu Wԥhsil illԥri baúlayÕr. Ali tԥhsil müԥssisԥsinԥ gԥldiyi ilk gündԥn öz biliyi, bacarÕ÷Õ vԥ müsbԥt davranÕúÕ ilԥ bütün tԥOԥEԥ vԥ müԥllim kollektivinin hörmԥtini qazanÕr. O, universitet KԥyatÕQÕ bu gün dԥ sevinc dolu xoú xatirԥOԥrlԥ yada salÕr. 1966-cÕ ildԥ Firԥngiz xanÕm ali mԥktԥbi bitirԥUԥk tԥyinatÕQÕ 246 'ԥYԥçi rayonuna alÕr. Onun ilk ԥPԥk fԥaliyyԥtinԥ baúlamaq barԥGԥ ԥmri DԥYԥçi úԥKԥr 1 saylÕ orta mԥktԥEԥ verilir. Bu ildԥ Gԥ Firԥngiz müԥllimԥ ikinci bir u÷ura imza atÕb. O, DԥYԥçi rayonunda tanÕnan ailԥOԥrdԥn olan, Azԥrbaycan Kԥnd TԥVԥrrü- fatÕønstitutunu fԥrqlԥnmԥ diplomu ilԥ bitirmiú, DԥYԥçi rayon Komsomol Komitԥsindԥ birinci katib iúOԥ\ԥn Qüdrԥddin .ԥUԥmovla ailԥ qurub. (Q.KԥUԥmov sonralar rayonda bir sira Pԥsul vԥzifԥOԥrdԥ: Kԥnd TԥVԥrrüfat Birliyinin rԥisi, sovxoz direktoru vԥ s. iúOԥrdԥ çalÕúPÕúGÕr.) Yorulmaq nԥ oldu÷unu bilmԥ\ԥn, öz iúinԥ böyük mԥsu- liyyԥtlԥ yanaúan, pedaqoji iúini yeni tԥdris metodlarÕ vԥ texnologiyalarÕ ilԥ zԥnginlԥúdirmԥ\ԥ müvԥffԥq olan vԥ tԥcrü- Eԥsini günbԥgün artÕrma÷a çalÕúan Firԥngiz müԥllimԥ düz 45 il fasilԥsiz ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta mԥktԥbindԥ kimya müԥllimi iúOԥmiú, bu fԥnni böyük hԥYԥslԥ vԥ zԥhmԥtlԥ öz sevimli úD÷irdlԥrinԥ öyrԥtmiúdir. Rus bölmԥsindԥ biologiya dԥrslԥrinin tԥdrisini dԥ hԥmiúԥ ona tapúÕUÕldÕ÷ÕQÕ söylԥyir Firԥngiz müԥllim... YaxúÕ yadÕmdadÕr mԥnim iki böyük uúD÷Õm (bir o÷lan, bir TÕz) o illԥrdԥ hԥmin mԥktԥbin rus bölmԥsindԥ Firԥngiz müԥlli- min úagirdi olub. Mԥn hԥmin dövrdԥn bu müԥllimi iúԥ ürԥkdԥn can yandÕran, úagirdlԥUԥ vԥ valideynlԥUԥ qarúÕ mehriban, gülԥrüz, qay÷Õkeú bir pedaqoq kimi tanÕ\Õram. Bu gözԥl insan Wԥkcԥ dԥrs demԥklԥ kifayԥtlԥnmԥyib. O keúmiú úagirdlԥrinin JԥOԥFԥk talelԥri ilԥ dԥ hԥmiúԥ maraqlanÕb. Görün iú nԥ yerԥ çatÕb ki, mԥnim övladlarÕm orta mԥktԥbi 18-22 il bundan ԥvvԥl bitirsԥOԥr dԥ Firԥngiz müԥllimԥ bu gün dԥ hԥr dԥIԥ mԥni görԥndԥ ayaq saxlayÕr. Mԥn deyԥrdim tԥkcԥ müԥllim kimi deyil, bir ana kimi dԥ mԥnim balalarÕPÕn, keçmiú úagirlԥri Taleh vԥ Samirԥnin keyf-ԥhvalÕQÕ soruúur, necԥ yaúadÕqlarÕn- dan xԥEԥr bildikdԥ sevinci yerԥ-göyԥ sÕxmÕr. Bax buna deyԥ- Uԥm ԥsl iúinin ustasÕ, ԥsl müԥllim peúԥsinin vur÷unu. Öz ԥkdiyi a÷acÕn meyvԥOԥri ilԥ maraqlanan, bu a÷acda yetiúdirdiyi 247 meyvԥOԥrin saflÕ÷Õ ilԥ yaúayan, nԥIԥs alan bir ba÷ban... Firԥngiz müԥllimԥ söhbԥtimizin sonunda dedi: Dԥrs dediyim úagirdlԥr dԥrslԥrini çox hԥYԥslԥ oxuyurdular, olimpiada- larÕn rayon vԥ respublika turuna hazÕrlÕq yaxúÕ tԥúkil olunurdu. 0ԥnim úagirdlԥrim tԥkcԥ BakÕúԥKԥrindԥ, respublikanÕn digԥr iri úԥKԥrlԥrindԥ deyil xaricdԥ dԥ tԥhsil alÕrdÕlar. MԥVԥOԥn: Aidԥ Moskva Dövlԥt Universitetini bitirmiúdi. øndi ailԥsi ilԥ birlikdԥ xaricdԥ yaúayÕr. ùagirdim Hԥmidov Ԥnvԥr Mԥcid o÷lu orta mԥktԥbi bitir- dikdԥn sonra Rusiya ali mԥktԥblԥrinin birindԥ ali tibb tԥhsili almÕúGÕ. Uzun illԥr müqavilԥ ԥsasÕnda xarici dövlԥtlԥrdԥ iúOԥ- yib. øndi dԥ Rusuya FederasiyasÕQÕn Moskva úԥKԥrindԥ yaúa- \Õr vԥ ixtisasÕ üzrԥ hԥkim iúOԥyir. ùagirdim Bayramova Samirԥ Zakir qÕ]Õ bizim orta mԥktԥbi bitirib Azԥrbaycan Tibb Univer- sitetinԥ qԥbul olunub, orada oxuyurdu. Ailԥ hԥyatÕ qurdu÷una görԥ Yekaterinburq úԥKԥrinԥ köçmüú, ali tԥhsilini Ural Tibb AkademiyasÕnda davam etdirԥUԥk tam ali tԥhsil almÕúGÕr. øndi üç övladÕ var, Yekatürinburq úԥKԥrindԥ yaúayÕr vԥ iúOԥyir. Yolova Qalina sevimli úagirdim idi. O, respublika olim- piadasÕnda III yer qazanmÕú, mԥnim adÕma tԥrifnamԥ gԥtirmiú- di. Orta mԥktԥbi baúa vurduqdan sonra Azԥrbaycan Tibb ønstitutunun ԥczaçÕOÕq fakultԥsinԥ daxil olub oranÕ müvԥffԥqiy- \ԥtlԥ bitirmiúdir. HazÕrda ixtisasÕ üzrԥ iúOԥyir. Dԥrs dediyim Pԥzunlardan Maya, Dilarԥ, Gülarԥ Rusiyada tibb texnikumunu bitiriblԥr. Hal-hazÕrda ùabran rayon mԥrkԥzi xԥstԥxanasÕnda çalÕúÕrlar. ùagirdim Orucov Emin Azad o÷lu hazÕrda Moskvada ali Pԥktԥbin tibb fakultԥsindԥ tԥhsil alÕr. Azԥrbaycan bölmԥsini bitirԥn dԥrs dediyim onlarla mԥ- zun özünԥ müԥllimlik peúԥsini seçmiúdir. NԥGԥtov Soltan- mahmud, Ԥzizov Ԥziza÷a, Hüseynov Rafiq, Xubyarov Babԥk, Orucova Nԥsibԥ vԥ s. Firԥngiz xanÕPÕn gözԥl ailԥsi var, 4 övladÕn anasÕGÕr. Bir 248 ana kimi dԥ öz vԥzifԥOԥrini yerinԥ yetirmԥ\ԥ çalÕúÕb. O÷lu Vüqar GԥncԥGԥ Kԥnd TԥVԥrrüfatÕ ønstitutunun iqtisadiyyat fakultԥsini, Etibar RusiyanÕn Novoçerkasski úԥKԥrindԥ Meúԥ 7ԥVԥrrüfatÕ ønstitutunu, qÕ]Õ Tԥranԥ BDU-nun Tԥtbiqi Riya- ziyyat fakultԥsini, kiçik qÕ]Õ Bԥsti BDU-nun geologiya fakul- Wԥsini bitirib. Bu nԥcib insan, hörmԥtli pedaqoq, mehriban ana söhbԥt ԥsnasÕnda belԥ deyir: “Biz valideynlԥr övladlarÕPÕza ali Wԥhsil vermԥyi hԥr zaman çiynimizdԥ bir borc bilmiúik.” ArtÕq F.KԥUԥmova 2011-ci ildԥn tԥqaüddԥdir. Tԥqaüdԥ oÕxmasÕna baxmayaraq bu gün dԥ onun ԥli pedaqoji iúGԥn so- yumayÕb. O, gԥnc müԥllimlԥUԥ dԥrs demԥyin sirrlԥrini dԥrindԥn öyrԥdir. Öz iú tԥcrübԥsini onlarla bölüúPԥkdԥn xüsusi zövq alÕr. HAùø<Ԥ: Bundan ԥvvԥlki “Min ilԥ bԥrabԥr yüz il” kitabÕm çapdan çÕxan kimi bir nԥIԥr dostum onu tԥOԥm-tԥOԥsik oxumuú, tez mԥQԥ zԥng edԥUԥk guya kitabdakÕ yazÕlarÕPÕn birindԥ sadԥ ԥPԥyi ilԥ böyük hörmԥt qazanmÕú, PirԥEԥdil Pԥktԥbinin bir mԥzununu çox tԥriflԥdiyimi bildirmiúdi. Bütün yazÕlarÕPÕn mԥzmununu bildiyimԥ görԥ mԥQԥ zԥng edԥn adama birbaúa telefonda cavab verdim: O insan mԥQԥ verdiyi yazÕVÕnda mԥktԥEԥ, müԥllim peúԥsinԥ, müԥllimin özünԥ yüksԥk qiymԥt verib. Ԥvvԥlcԥ mԥn belԥ zԥnn elԥdim ki, ola bilԥr ki, Eԥlkԥ bu yazÕQÕ onun üçün baúqasÕ yazÕb. Lakin onunla üz- Eԥüz apardÕ÷Õm söhbԥtlԥrdԥn anladÕm ki, zԥnnimdԥ yanÕlmÕ- úam. Gördüm ki, bu insan hԥyatda bütün yaxúÕ nԥ ԥldԥ edib, hamÕVÕQÕ ona elmin sirrlԥrini öyrԥGԥn müԥllimlԥrinin ԥPԥyi ilԥ ba÷layÕr. Mԥlum mԥVԥOԥdir ki, tԥhsil sahԥsindԥn yazan bir kitab müԥllifi tԥk-tԥk úԥxslԥrin urԥyindԥn ona dԥrs demiú müԥllimin sevgini-mԥKԥbbԥtini çÕxarma÷a qadir deyildir. Ona görԥ ki, bu illԥr uzunu qazanÕlmÕú, zamanÕn sԥrt sÕnaqlarÕndan oÕxmÕú, qana, cana, iliyԥ hopmuú bir sevgidir. Bunu Allahdan baúqa heç bir qüvvԥ insan ürԥyindԥn çÕxara bilmԥz. Dostum Pԥnim cavabÕmla razÕlaúGÕ.

249 6ԤDRø MԤMMԤDOV

6ԥdri Mԥmmԥd o÷lu Mԥmmԥdov 1938-ilin iyun ayÕnda indiki ùabran (keçmiú DԥYԥçi-bazar qԥVԥEԥsi) úԥKԥ- rindԥ fԥhlԥ ailԥsindԥ dünyaya göz açÕb. AtasÕ Mԥmmԥd Gülü o÷lu Mԥm- Pԥdov 1875-ci ildԥ Da÷bilici kԥndin- Gԥ anadan olmuú, uzun müddԥt kolxoz vԥ sovxozda kԥnd tԥVԥrrüfatÕ sa- Kԥsindԥ çalÕúPÕúGÕr. 1963-cü ildԥ 88 yaúÕnda dünyasÕQÕ dԥyiúmiúdir. S.Mԥmmԥdov 1946-cÕ ilin sent- yabrÕnda DԥYԥçi qԥVԥEԥ orta mԥktԥbin I sinfinԥ qԥbul olub. 1956-cÕ ildԥ hԥmin mԥktԥbi ԥla qiymԥtlԥrlԥ baúa vurub, Pԥktԥbi bitirmԥk haqqÕnda kamal attestatÕ alÕb. Orta mԥktԥb illԥrindԥn söhbԥt düúԥndԥ Sԥdri müԥllim belԥ deyir: “Bu Pԥktԥbdԥ bir-birindԥn mehriban vԥ gözԥl müԥllimlԥr mԥQԥ Gԥrs deyib. NacÕ Mehdiyev, øsbat øsaqov, Baba Muradԥliyev, +ԥVԥn CԥbrayÕlov, Nurbala Quliyev, Bԥúir ùükürov, Ba÷Õr Ԥliyev vԥ baúqa müԥllimlԥrimizin verdiyi ev tapúÕUÕ÷larÕQÕ layiqincԥ yerinԥ yetirirdik. Lakin direktorumuz, çox xeyirxah Yԥ gözԥl insan NacÕ müԥllimin mԥQԥ göstԥrdiyi kömԥkliyi vԥ yaxúÕOÕqlarÕ bu günԥ kimi unudmamÕúam. Yoxsul uúD÷Õ oldu÷u- ma görԥ o, mԥni VIII vԥ IX siniflԥrdԥ yay tԥtilindԥ labora- toriyaya iúԥ götürüb ԥPԥk haqqÕ ödԥyirdi. Orta mԥktԥbdԥ Wԥhsil illԥrindԥ mԥktԥbin ictimai iúOԥrindԥ çox fԥal idim. 1953- cü ildԥ komsomol sÕralarÕna daxil oldum. 1954-1955-ci illԥrdԥ isԥ mԥktԥb komsomol tԥúkilatÕ katibi vԥzifԥsini hԥYԥslԥ yerinԥ yetirmԥyi özümԥ böyük úԥUԥf iúi hesab edirdim. 1955-ci ildԥ IX sinifi ԥlaçÕ oxudu÷uma görԥ yay tԥtilindԥ Pԥktԥbdԥn mԥni Lenininqrad úԥKԥrinԥ eskursiyaya göndԥrdi- Oԥr. Orada Ermitajla yaxÕndan tanÕú olduq. MuzeylԥUԥ vԥ 250 úԥKԥrin görmԥli yerlԥrinԥ tamaúa elԥdik. Bu ekskursiya mԥnim o vaxtkÕ úagird yaddaúÕmda elԥ dԥrin izlԥr salÕb ki, mԥn bu gün dԥ bir-birindԥn gözԥl o anlarÕ oldu÷u kimi xatÕrlayÕram.” 1956-cÕ ildԥ gԥnc Sԥdri sԥQԥdlԥrini indiki Azԥrbaycan Neft AkademiyasÕna verir. Qԥbul imtahanlarÕQÕ versԥ dԥ müsabiqԥ- Gԥn keçԥ bilmir. 1957-ci ildԥ V.ø.Lenin adÕna Azԥrbaycan Pedaqoji ønstitutunun fizika-riyaziyyat fakultԥsinin ԥyani úö- Eԥsinԥ qԥbul olur. Ali mԥktԥb hԥyatÕ gԥnc Sԥdrini daha da mԥ- tinlԥúdirir, onun elmlԥUԥ yiyԥOԥnmԥsini daha da sürԥtlԥndirir. Ali mԥktԥb illԥri dԥ günbԥgün onun üçün u÷urlu gԥlir. O, institutda qrup komsomol tԥúkilat katibi, bir az sonra komsomol komitԥsinin büro üzvü seçilir. Yüksԥk keyfiyyԥtli tԥhsil almaqla (10 semestrin 5-ni ԥlaçÕ olub) yanaúÕ ictimai iúOԥrdԥ geniú iútirakÕ onun tԥúkilsatçÕOÕq mԥharԥtini daha da artÕUÕr. Bütün apardÕ÷Õ bu ictimai iúOԥr onun gԥOԥFԥk hԥyata hazÕrlan- masÕnda bir “trampilin” rolunu oynayÕr. 1963-cü ildԥ ali mԥktԥbi ԥla vԥ yaxúÕ qiymԥtlԥrlԥ bitirԥn S.Mԥmmԥdovun tԥyinatÕQÕ do÷ma ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayonuna verirlԥr. Hԥmin ildԥ ԥmrlԥ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr orta mԥktԥbinԥ fizika müԥllimi tԥyin olunub. VaxtÕNԥn orta mԥktԥbdԥ ona dԥrs demiú müԥllimlԥrlԥ bir kollektivdԥ LúOԥPԥk Sԥdri müԥllimin mԥsuliyyԥtini birԥ on artÕUÕr. HԥVԥn &ԥbrayÕlov, A÷abԥy Quliyev, øsbat øsaqov, Baba Muradԥliyev, 0ԥryԥm ԤIԥndiyeva vԥ baúqa müԥllimlԥrlԥ iúOԥPԥkdԥn o qürur hissi keçirir. 6ԥdri müԥllim 1964-cü ildԥ ailԥ hԥyatÕ qurur. 1963-1971-ci illԥrdԥ indiki ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ orta mԥktԥbdԥ 8 il müԥllim iúOԥPԥsi S.Mԥmmԥdovun ԥPԥk salnamԥsinin ԥn qÕ]Õl sԥhifԥOԥrinԥ çev- rilir. Bu illԥr onun pedaqoji ustalÕ÷ÕQÕ artÕrma÷la yanaúÕ, onu LúGԥ polad kimi hԥm saflaúGÕUÕr, hԥm dԥ möhkԥmlԥndirir. 7ԥkcԥ 1967/1968-ci tԥdris ilindԥ dԥrs dediyi úagirdlԥrdԥn Zabitԥ Mԥmmԥdova, Zakir Orucov, Sԥdaqԥt Ԥsgԥrova, Musa 251 Musayev, Akif Xԥlilov, Yԥhya Nuúiyev vԥ qeyrilԥri ԥlaçÕ idilԥr. 1971-ci ilin avqustunda Sԥdri müԥllimin zԥngin pedaqoji Wԥcrübԥsini, insanlarla ünsüyyԥt qurmaq bacarÕ÷ÕQÕ vԥ yüksԥk WԥúilatçÕOÕ÷ÕQÕ nԥ]ԥUԥ alaraq onu DԥYԥçi rayon Partiya Komitԥ- sinin qԥrarÕ ilԥ daxili iúOԥr orqanlarÕna iúԥ göndԥrirlԥr. Hԥmin ilin noyabr ayÕnda onu Xaçmaz dԥmir yolu Milis ùöbԥsinin 'ԥYԥçi stansiya milis mԥntԥTԥsindԥ uúaqota÷Õ inspektoru vԥzi- Iԥsinԥ iúԥ qԥbul edirlԥr. Sԥdri müԥllim yeni iú yerindԥ ona tapúÕUÕlan vԥzifԥnin öhdԥsindԥn layiqincԥ gԥlir. Tԥ]ԥ iú sahԥ- sindԥ onun iti a÷OÕ, yüksԥk savadÕ vԥ müԥllim tԥmizliyi ona bir-birinin ardÕnca vԥzifԥ pillԥsindԥ yeni vԥzifԥOԥr tutmasÕna kömԥk edir. 1976-cÕ ildԥ onu DԥYԥçi dԥmir yol stansiyasÕnda milis mԥntԥTԥsinin rԥisi, 1977-ci ilin aprelindԥn isԥ Xudat dԥ- mir yol stansiyasÕQÕn milis mԥntԥTԥsinin rԥisi vԥzifԥsinԥ irԥli oԥkirlԥr. 1981-ci ildԥ Sԥdri Mԥmmԥdov ixtisas tԥhsilini artÕrma÷Õ Tԥrara alÕr. Bu mԥqsԥdlԥ hԥmin ildԥ H.K.Rzayev adÕna BakÕ Milis mԥktԥbinԥ daxil olur. 1981-ci ildԥ fԥrqlԥnmԥ diplomu ilԥ oranÕ bitirir. 1986-cÕ ilin oktyabrÕndan Xaçmaz dԥmir yol milis úöbԥsinin rԥis müavini, 1989-cu ildԥn isԥ úöbԥnin milis rԥisi Yԥzifԥsinԥ irԥli cԥkilir. 1974-cü ildԥn 1989-cu ilԥGԥk Sԥdri müԥllim úöbԥnin partiya tԥúkilatÕ katibi olub. “Milis ԥlaçÕVÕ” döú niúanÕ vԥ xidmԥWԥ görԥ bir sÕra medallarla tԥltif olunub. 1992-cÕ ilin iyul ayÕndan mayor rütbԥsi ilԥ 50 yaúa görԥ milis orqanlarÕndan tԥqaüdԥ çÕ[Õb. Lakin o, iúGԥn yoruldum demԥyib. 1992-ci ilin noyabrÕndan 1993-cü ilin dekabr ayÕna TԥGԥr Xaçmaz dԥmir yol stansiyasÕQÕn yan÷Õn tԥhlükԥzizlik qa- tarÕnda ԥvvԥlcԥ inspektor, 1993-cü ilin dekabr ayÕndan 2010- cu ilin aprel ayÕna qԥGԥr isԥ qatarÕn rԥisi vԥzifԥsindԥ çalÕúPÕú- GÕr. 2010-cu ildԥn yaúa görԥ pensiyaya çÕxmÕúGÕr. 6ԥdri müԥllimin 1 qÕz, 4 o÷ul övladÕ var. HamÕ özünԥ ailԥ 252 qurub, ev-eúik sahibidir. Xaçmaz úԥKԥrindԥ yaúayÕr vԥ iúOԥyir- Oԥr. Bir müԥllim, bir milis iúçisi kimi keçdiyi hԥyat vԥ ԥPԥk yoluna nԥ]ԥr salanda özünü çox xoúEԥxt hiss edir. Vԥ belԥ deyir: “Hԥmiúԥ zԥhmԥtim yüsԥk qiymԥtlԥndirilib. Mԥn tԥkcԥ Wԥhsildԥ deyil, milis sistemindԥ dԥ u÷ur qazanma÷Õ bacardÕm. Milis orqanlarÕnda çalÕúarkԥn çoxlu cinayԥtlԥrin üstünü vax- WÕnda açdÕ÷Õma vԥ digԥr ԥla xidmԥWԥ görԥ Azԥrbaycan Dԥmir yolu milis idarԥsinin 17 dԥIԥ mükafatÕQÕ, mÕlis ԥlaçÕVÕ döú niúanÕQÕ, ԥPԥkdԥ fԥrqlԥnmԥ\ԥ görԥ 2 medalÕQÕ, keçmiú SSRø Yollar Nazirliyinin Fԥxri FԥrmanÕQÕ vԥ çoxlu pul mükafatÕQÕ almÕúam.” Sa÷ ol, Sԥdri müԥllim, müԥllim adÕna hԥmiúԥ baúucalÕ÷Õ Jԥtirdiyinizԥ görԥ sizԥ eúq olsun!

253 PAùA ORUCOV

Paúa Nizammԥddin o÷lu Orucov 1937-ci ilin may ayÕQÕn 11-dԥ ùab- ran (keçmiú DԥYԥçi) rayonunun Su- maqova kԥndindԥ kolxozçu ailԥsin- Gԥ anadan olmuúdur. AtasÕ HacÕ Nizamԥddin kiúi Sumaqova kԥndinin sevilib-seçilԥn D÷saqqallarÕndan biri olmuúdur. AnasÕ Gülzarԥ xanÕm isԥ evdar qadÕn idi. P.Orucov 1945-ci ildԥ PirԥEԥdil Nԥnd orta mԥktԥbin birinci sinifinԥ daxil olmuú, 1955-ci ildԥ Kԥmin mԥktԥbi bitirmiúdir. 1951 vԥ 1953-cü illԥrdԥ mԥktԥbin ԥlaçÕ úagirdi oldu÷una görԥ úagirdlԥrin yay tԥtili dövründԥ (V1 vԥ V111-ci siniflԥrdԥ) BakÕúԥKԥrinԥ bir aylÕq istirahԥWԥ göndԥrilmiúdir. 1955-ci ildԥ Azԥrbaycan Dövlԥt Pedaqoji ønstitutuna daxil olub, 1960-cÕ ildԥ hԥmin institutun riyaziyyat-fizika fakultԥsi- nin ԥyani úöbԥsini bitirmiúdir. TԥyinatÕQÕ ùabran (keçmiú 'ԥYԥçi) rayonuna almÕúGÕr. 1960-cÕ ildԥn 1979-cu ilԥGԥk ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 nömrԥli orta mԥktԥbdԥ riyaziyyat- fizika müԥllimi iúOԥmiúdir. 1979-cu ildԥn 1993-cü ilԥ kimi ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayon ԥyani-qiyabi orta mԥktԥbindԥ drektor vԥ müԥllim YԥzifԥOԥrindԥ çalÕúPÕúGÕr. Pedaqoji fԥaliyyԥtinin sonrakÕ illԥrindԥ Paúa müԥllim rayonun Sincanboyad vԥ Surra kԥndlԥrindԥ müԥllimlik etmiúdir. 2011-ci ildԥn tԥqaüdԥ çÕxmÕúGÕr. øúOԥdiyi müddԥtdԥ hԥm müԥllimi, hԥm sinif rԥhbԥri 254 oldu÷u úagirdlԥrdԥn Vaqif Fԥrmanov, Cԥvahir Cԥbra- \Õlova, Yԥhya Nuúiyev vԥ Tofiq Ԥhmԥdov orta mԥktԥbi ԥla qiymԥtlԥrlԥ bitirdiyinԥ görԥ medalla tԥltif edilmiúdir. Paúa Orucovun yetiúdirdiyi mԥzunlar arasÕnda 20 nԥIԥr riyaziyyat-fizika müԥllimi vardÕr. 'ԥrs dediyi mԥzunlardan 3 nԥIԥri elmlԥr namizԥdi, 1 QԥIԥri isԥ generaldÕr. Paúa müԥllimin 78 yaúÕ olsa da bu gün dԥ özünü gümrah hiss edir. Tez-tez dԥrs dediyi mԥzunlarla görüúür, gԥnc müԥllimlԥUԥ öz dԥ\ԥrli mԥslԥKԥtlԥrini verir, çoxillik iú Wԥcrübԥsini onlara öyrԥtmԥ\ԥ çalÕúÕr. O, ԥsl tԥhsil fԥdaisidir.Söhbԥt zamanÕ deyir ki, tez-tez PԥktԥblԥUԥ, úagirdlԥUԥ baú çԥkmԥVԥm sanki havam çatÕúPÕr. Paúa müԥllim mԥn orta mԥktԥbdԥ oxuyarkԥn hԥm fizika, hԥm Gԥ riyaziyyat müԥllimim olub. 40 ildԥn artÕqdÕr ki, qonúuyuq. Uzaq vԥ yaxÕn sԥIԥrlԥrdԥúoxlu yol yoldaúOÕ÷ÕPÕz olub. Gözԥl Kԥmsöhbԥt, etibarlÕ dost, mehriban yol yoldaúÕGÕr. Öz sԥbri, möhkԥm iradԥsi, mԥntiqi vԥ dԥqiq danÕúÕ÷Õ ilԥ hԥmiúԥ tԥUԥf müqabilini üstԥOԥyir. Bu insan öz davranÕúÕ vԥ dԥ\ԥrli mԥs- OԥKԥtlԥri ilԥ gԥnclԥUԥ bir nümunԥdir. Qeybԥti, dalca danÕúma÷Õ xoúlamÕr. Deyԥrdim onu mԥni qԥGԥr tanÕyan yoxdur. Ԥsl müԥl- limdir Paúa müԥllim. Elԥ bil müԥllimԥ xas olan bütün müsbԥt keyfiyyԥtlԥr hamÕVÕ onda cԥmlԥnmiúdir. P.Orucovun 5 övladÕ, 12 nԥYԥsi, 2 nԥticԥsi var. ÖvladlarÕ- QÕn 4-ü ali, 1-i xüsusi orta tԥhsillidir. Onun ailԥsindԥ tԥxminԥn Kԥr ixtisasdan: hԥkim, müԥllim, hüquqúünas, iqtisadçÕ vԥ s. ixtisasdan olan mütԥ[ԥssislԥr vardÕr. +ԥyatÕQÕn mԥnasÕQÕ gԥnc nԥslin tԥlim-tԥrbiyԥsindԥ görԥn ԥziz müԥllimim Paúa Orucov hԥr gün 14 nԥIԥr nԥYԥ-nԥticԥsinԥ Gԥrslԥrini hazÕrlamaqda yaxÕndan kömԥk edir. Ona ÷örԥ dԥ bütün nԥYԥ nԥticԥsi onun baúÕna pԥrvanԥ tԥk fÕrlanÕr.

255 REYHAN CԤBRAYILOVA

Reyhan Bԥúir qÕ]Õ CԥbrayÕlova 10 iyun 1943-cü ildԥùabran (keçmiú 'ԥYԥçi) rayonunun ødrisi kԥndindԥ anadan olub.1950-ci ildԥødrisi kԥnd yeddillik mԥktԥbin I sinfinԥ daxil olub. 1957-ci ildԥ isԥ hԥmin mԥktԥbi ԥla qiymԥtlԥr vԥ tԥrifnamԥ ilԥ bitirib. Ailԥsilԥ birlikdԥ DԥYԥçi qԥVԥEԥ- sinԥ köçdüyünԥ görԥ 1957/1958-ci Wԥdris ilindԥn orta tԥhsilini DԥYԥçi TԥVԥEԥ S.M.Kirov adÕna orta mԥktԥ- bindԥ davam etdirib. 1960-cÕ ildԥ hԥmin mԥktԥbi müvԥffԥqiyyԥtlԥ bitirib. 1961-ci ildԥ gԥnc Reyhan müԥllim olmaq arzusu ilԥ VԥQԥdlԥrini V.ø.Lenin adÕna Azԥrbaycan Dövlԥt Pedaqoji ønsti- tutunun TԥOԥEԥ qԥbulu komisiyyasÕna verib. Qԥbul imtahan- larÕndan u÷urla keçԥUԥk tԥOԥEԥ adÕQÕ qazanÕb. Ali tԥhsil illԥri onun üçün çox maraqlÕ, yaddaqalan vԥ u÷urlu olub. Öz biliyi, bacarÕ÷Õ, çalÕúqanlÕ÷Õ vԥ nizam-intizamÕ ilԥ müԥllim vԥ tԥOԥEԥ kollektivinin dԥrin hörmԥtini qazanÕb.1965-ci ildԥ hԥmin institutu yüksԥk qiymԥtlԥrlԥ bitirib. Azԥrbaycan RespublikasÕ Maarif Nazirliyi R.Cԥbrayilova- QÕn tԥyinatÕQÕùabran (keçmiú DԥYԥçi rayonuna verib.ølk pedaqoji ԥPԥk fԥaliyyԥtinԥ o, 1965-ci ildԥ indiki ùabran (keçmiú 'ԥYԥçi) úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta mԥktԥbindԥ sinif müԥllimi kimi baúlayÕb. 1965-1966-cÕ illԥrdԥ bu mԥktԥb- Gԥ iúOԥ\ԥrkԥn Reyhan müԥllimԥ özünü çox mehriban, bacarÕqlÕ, mükԥmmԥl dünyagörüúlü bir gԥnc ziyalÕ kimi tanÕGÕb. Tԥcrübԥli vԥ stajlÕ müԥllimlԥrin iú tԥcrübԥsini qÕsa müddԥtdԥ öyrԥnib, öz iúinԥ tԥtbiq etmԥ\ԥ müvԥffԥq olub. Kollektiv içԥrisindԥ, xüsusilԥ mԥktԥbin sinif müԥllimlԥri 256 arasÕnda yaxúÕ iúi ilԥ ad-san qazanÕb. Bütün bunlarÕ nԥ]ԥUԥ alaraq Azԥrbaycan KP DԥYԥçi rayon Komitԥsinin razÕOÕ÷Õ ilԥ 1967-ci ilin sentyabrÕnda Azԥrbaycan LKGø DԥYԥçi rayon Komitԥsinin ikinci katibi vԥzifԥsinԥ seçilib vԥ 1969-cu ilin sentyabrÕna kimi bu vԥzifԥGԥ çalÕúÕb.Müԥllim peúԥsinԥ vur÷un oldu÷u üçün öz xahiúi ilԥ yenidԥn ùabran (DԥYԥçi) úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ orta mԥktԥbinԥ qayÕdaraq 2001-ci ilԥ kimi bu mԥktԥbdԥ sinif müԥllimi iúOԥyib. R.CԥbrayÕlova mԥktԥbdԥ müԥllim kimi çalÕúGÕ÷Õ 43 illik bir dövr dövlԥtimiz tԥUԥfindԥn layiqincԥ qiymԥtlԥndirilib. Onun çԥtin, lakin úԥUԥfli ԥPԥyi iúOԥdiyi vaxt ԥrzindԥ çoxlu sayda Fԥxri fԥrmanla dԥ\ԥrlԥndirilib. Nümunԥvi pedaqoji iúinԥ görԥ 20 noyabr 1980-cÕ ildԥ Azԥrbaycan RespublikasÕ Maarif Nazirliyi tԥUԥfindԥn “QabaqcÕl Maarif Xadimi” döú niúanÕ ilԥ tԥltif edilib. 12 sentyabr 1986-cÕ il tarixli 305 saylÕ ԥmrlԥ isԥ “Metodist müԥllim” adÕna layiq görülüb. Bu yazÕ ilԥ ԥlaqԥdar Reyhan müԥllimԥ ilԥ apardÕ÷Õm söhbԥWԥ o belԥ yekun vurdu: “Ailԥmiz ԥsasԥn müԥllim ailԥsi olmuúdur. QardaúlarÕm HԥVԥn vԥ Mirhüseyn CԥbrayÕlovlar rayonun tanÕnmÕú hörmԥtli müԥllimlԥri olub. O biri qardaúÕm MayÕl müԥllim isԥ respublikamÕ]Õn çox tanÕnmÕú jurnalistlԥ- rindԥn biri idi. Hԥyat yoldaúÕm MayÕl Quliyev Azԥrbaycan Dövlԥt Tibb ønstitutunun ԥczaçÕOÕq fakultԥsini bitirib. 40 il fasilԥsiz olaraq DԥYԥçi úԥKԥrinin mԥrkԥzi aptekinin müdiri olub. 2002-ci ildԥ dünyasÕQÕ dԥyiúib. øki övladÕm var. O÷lanla- UÕm Fuad vԥ Fԥrid atalarÕQÕn peúԥ yolunu seçib. Hԥr ikisi Kԥkim-stomatoloqdur.” R.CԥbrayÕlova indi ömrünün 72-ci baharÕQÕ yaúayÕr. Onun Gԥrs dediyi mԥzunlar arasÕndan yetiúmiú neçԥ-neçԥ hԥkimin, müԥllimin, inúaatçÕQÕn, iqtisadçÕQÕn, alimin vԥ digԥr peúԥ adamlarÕQÕn adlarÕQÕ hԥr gün fԥxrlԥ çԥkir. Keçmiúúagirdlԥrinin çoxsaylÕ u÷urlarÕndan misilsiz qürur hissi keçirdiyini söylԥyir. Bütün qԥlbi ilԥ öz sevib-seçdiyi peúԥ\ԥ ba÷lanan Reyhan 257 müԥllimԥ hazÕrda tԥqaüddԥ olsa da hԥOԥ yoruldum sözünü dilԥ Jԥrmԥk istԥmir. Hԥr gün mԥktԥbdԥ oxuyan sevimli nԥYԥOԥrinin Gԥrslԥrini hazÕrlamaqda onlara yaxÕndan kömԥk edir. Elԥ onun uzun illԥr arzuladÕ÷Õ bu istԥyin çin olmasÕ nԥQԥ üçün ԥn qiymԥtli mükafata bԥrabԥrdir. Bu ona sa÷lam yaúamasÕnda vԥ uzun ömür sürmԥsindԥ hava vԥ su qԥGԥr vacibdir.

258 ÖMԤR ZAMANOV

Ömԥr Osman O÷lu Zamanov 1939-cu ilin dekabr ayÕnda Qonaq- Nԥnd rayonunun (sonralar bu rayon Oԥ÷v edilmiú, ԥrazisi Quba rayonuna verilmiúdir) Gömür kԥndindԥ kԥndli ailԥsindԥ dünyaya göz açÕb. AtasÕ Osman kiúi 1917-ci ildԥ hԥmin kԥnd- Gԥ anadan olmuú, Böyük VԥWԥn mü- haribԥsinԥ getmԥzdԥn ԥvvԥl kԥnddԥ kolxozçu vԥ anbar müdiri vԥzifԥsindԥ LúOԥmiúdir. 1941-ci ildԥ orduya ça÷Õ- UÕlmÕú, iki ildԥn artÕq cԥbhԥGԥ faúistlԥUԥ qarúÕ vuruúmuúdur. 1943-cü ildԥ a÷Õr döyüúOԥrin birindԥ hԥlak olmuúdur. Osman kiúinin “qara ka÷Õ]Õ” gԥOԥndԥn sonra onlarÕn ailԥsinin adÕQÕ ³ԥsgԥr ailԥsi” siyahÕVÕna daxil ediblԥr. “Qara ka÷Õz” dedikdԥ o vaxtlar döyüúçünün cԥbhԥGԥ hԥlak olmasÕ barԥGԥ ailԥsinԥ gön- Gԥrilԥn mԥktub (qara xԥEԥr) nԥ]ԥrdԥ tutulurdu. Bu mԥktub Tԥm-qüssԥ vԥ acÕ kԥGԥrdԥn ԥlavԥ hԥm dԥ qürur mԥnbԥyi idi. $÷OÕ kԥVԥndԥ ÖmԥUԥ mԥlum oldu ki, hԥyatda anasÕndan baúqa heç kimi yoxdur. 1947-ci ildԥ Gömür kԥnd yeddillik Pԥktԥbin birinci sinfinԥ daxil oldu. MԥktԥEԥ ilk gündԥn yeni- yeni tԥhsil u÷urlarÕ ilԥ baúladÕ. YaxúÕ xԥttlԥ yazdÕ÷Õna vԥ ԥla oxudu÷una görԥ müԥllimlԥri hԥmiúԥ onu sinifdԥ tԥriflԥyirdilԥr. O illԥrdԥn 70 ilԥ yaxÕn vaxt keçmԥsinԥ baxmayaraq Ömԥr Zamanov bu gün dԥ ürԥklԥri oxúayan o gözԥl xԥttini, yazÕ sa- vadÕQÕ itirmԥyib. 1954-cü ildԥ Gömür kԥnd yeddillik mԥktԥbini bitirԥndԥn sonra o, tԥhsilini Qonaqkԥnd orta mԥktԥbindԥ davam etdirib. Hԥmin illԥrdԥ mԥktԥb nԥzdindԥki internatda dövlԥt qay÷ÕVÕ ilԥ tam ԥhatԥ olunub. 1958-1961-ci illԥrdԥ Ö.Zamanov UkraynadakÕ hԥrbi hissԥGԥ öz hԥrbi xidmԥt borcunu yerinԥ yetirir. Ordudan tԥrxis 259 olunduqdan sonra 1961-1962-ci illԥrdԥ BakÕ úԥKԥrindԥki 1 saylÕ texniki-peúԥ mԥktԥbindԥ oxuyaraq tornaçÕ peúԥsinԥ yiyԥOԥnib. 1962-ci ildԥ Ömԥr Zamanov V.ø.Lenin adÕna APø-nin Azԥrbaycan dili vԥ ԥGԥbiyyatÕ fakultԥsinԥ daxil olub. Ali Wԥhsilin ilk günlԥrindԥn öz davranÕúÕna, tԥhsil sԥviyyԥsinԥ vԥ çalÕúqanlÕ÷Õna görԥ bütün yaúÕdlarÕQÕ geridԥ qoyub. Tez bir zamanda tԥOԥEԥ vԥ müԥllim kollektivinin dԥrin hörmԥtini qazanÕb. 1967-ci ildԥ gԥnc Ömԥr institutu ԥla vԥ yaxúÕ qiymԥt- Oԥrlԥ bitirib, tԥyinatÕQÕùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayonuna alÕb. Rayon Xalq Maarif ùöbԥsinin ԥmri ilԥ o, iúOԥPԥk üçün rayonun PirԥEԥdil kԥnd orta mԥktԥbinԥ göndԥrilib.Hԥmin illԥrdԥ PirԥEԥdil mԥktԥbindԥ 1 saylÕ orta mԥktԥb haqqÕnda çox yaxúÕ sözlԥr danÕúÕOÕrdÕ. Tԥsadüf elԥ gԥtirib ki, Ömԥr müԥllim ailԥ Yԥziyyԥti ilԥԥlaqԥdar olaraq iú yerini PirԥEԥdildԥn DԥYԥçiyԥ GԥyiúPԥli olub. Bu sԥEԥbdԥn onu RXMù-nin ԥmrilԥ DԥYԥçi úԥKԥr 1 saylÕ tam orta mԥktԥEԥ müԥllim göndԥriblԥr. 1976-cÕ ilin sentyabr ayÕnda úԥKԥr tam orta mԥktԥbinin üzvü olan Ö.Zamanov burada 7 il ԥrzindԥ öyrԥndiklԥrini gԥOԥFԥk pedaqoji fԥaliyyԥti üçün bir örnԥk hesab edib. O illԥrdԥ mԥktԥbin direktoru Nurulla müԥllim idi. 7ԥOԥbkar, úԥxsi münasibԥtlԥrindԥn aslÕ olmayaraq kollektivin bütün üzvlԥrinin arxasÕ, daya÷Õ Nurulla müԥllim! Onun rԥhbԥr oldu÷u kollektivin bacarÕqlÕ, iúgüzar, adlÕ-sanlÕ müԥllimlԥri çox idi. Ԥ\ԥr hamÕVÕQÕn adÕQÕ çԥkmԥk mümkün olsaydÕ, ardÕFÕllÕ÷a belԥ riayԥt edԥrdim: mԥQԥviyyatÕ insani keyfiyyԥt- Oԥrlԥ zԥngin Sima HԥVԥnova, sadԥliyi vԥ tԥvazökarlÕ÷Õ ilԥ seçilԥn øsbat müԥllim, “AslanÕn ԥrkԥyi, diúisi olmaz” atalar sözünԥ nümunԥ SaçlÕ müԥllimԥ, duzlu-mԥ]ԥli söhbԥtlԥri ilԥ hamÕQÕn semimlisinԥ çevrilmiú Qulu müԥllim... Bu cür fԥdakar insanlarÕn ԥPԥyi sayԥsindԥ o illԥrdԥ yetiúԥn, ali tԥhsil alaraq hԥyatda fԥal mövqe tutmaqla u÷urlar qazanan mԥzunlara hԥr sahԥGԥ rast gԥlmԥk olar. Bu gün 260 ùabran rayonunun mԥktԥblԥrindԥ iúOԥ\ԥn müxtԥlif ixtisaslÕ müԥllimlԥr vԥ mԥktԥb direktorlarÕ o illԥrin mԥzunlarÕGÕr. Ömԥr müԥllim bu gün dԥ öz úagirdlԥri ilԥ fԥxr edir: Bunlardan general Mԥmmԥd Beydullayevi, tibb elimlԥri doktoru Ariz ;ԥlilovu, Azԥrbaycan RespublikasÕ Maliyyԥ Nazirliyinin idarԥ rԥisi Gülmԥmmԥd Bayramovu, respublikanÕn ԥPԥk- dar müԥllimi Bahԥddin Ԥliyevi, mԥktԥb direktorlarÕ Rafiq Hüseynovu, Soltanmahmud MԥGԥtovu, müԥllimlԥrdԥn Malik Xԥlilovu, Sara CabbarovanÕ, Rԥna HeybԥtovanÕ, 0ԥhbubԥ SalmanovanÕ, Sveta OsmanovanÕ vԥ baúqalarÕQÕ göstԥrmԥk olar. Bu gün mԥktԥbin bütün müԥllimlԥri bu PԥzunlarÕn adÕ gԥOԥndԥ qürur hissi keçirir. Ona görԥ ki, bu PԥzunlarÕn hԥyatda layiqli mövqe tutmasÕnda, yüksԥlmԥsindԥ onlarÕn da böyük zԥhmԥti vardÕr. Ö.Zamanov 1976-cÕ ildԥ rayonda yeni fԥaliyyԥWԥ baúlamÕú Xԥlilli kԥnd sԥkkizillik mԥktԥbinԥ direktor tԥyin edilib. Burada qÕsa müddԥtdԥ iúgüzar müԥllim kollektivi yaratma÷a nail olub. Bu kollektivin yaxÕndan kömԥyi ilԥ qarúÕda duran vԥzifԥOԥri layiqincԥ yerinԥ yetirib. Nԥticԥ çox Iԥrqlԥndirici olub. 1981-ci ildԥ Ömԥr müԥllim “ùԥUԥf niúanÕ” ordeni ilԥ tԥltif edilib. 1983-cü ildԥ isԥ “Azԥrbaycan RespublikasÕQÕn QabaqcÕl Maarif xadimi” adÕna layiq görülmԥklԥԥPԥyi yüksԥk dԥUԥFԥGԥ qiymԥtlԥndirilib. 2011-ci ildԥn Ömԥr müԥllim tԥqaüdԥ çÕ[Õb. Bu nümunԥvi valideynin yeddi övladÕ, müxtԥlif yaúlarda 14 nԥYԥsi vardÕr. Bir a÷saqqal kimi övladlarÕQÕn xoú nԥvaziúi vԥ qay÷Õkeúliklԥri ilԥԥhatԥ olunub. Ömԥr müԥllimlԥ çox úirin keçԥn söhbԥtimizԥ o belԥ davam etdi: “Ömrümün 78-ci ilini yaúayÕram. Bu zirvԥGԥn keçdiyim ömür yollarÕna fikrԥn nԥ]ԥr saldÕqda acÕOÕ- úirinli xatirԥOԥrlԥ zԥngin illԥr yadÕma düúür. Bu illԥrdԥn mԥn çox razÕyam. ømkan olsaydÕ yaúadÕ÷Õm hԥmin illԥri bir dԥ Wԥkrar yaúayardÕm.” Valideyn-övlad münasibԥtlԥrinԥ toxunan qocaman pedaqoq sözünü belԥ yekunlaúGÕrdÕ: “Buna baxmaya- 261 raq, etiraf edirԥm ki, anamÕn dünyasÕQÕ dԥyiúdiyi vaxtdan-20 dekabr 1993-cü il tarixdԥn özümün hԥmiúԥ tԥk vԥ arxasÕz oldu- ÷umu hiss etmiúԥm. Onun kömԥyinԥ, mԥslԥKԥtinԥ ehtiyacÕm olan vaxtlarda yerini boú görԥndԥ sarsÕOÕram. ArtÕq 21 il müúa- yiԥtçim olan bu hiss, úübhԥsiz, son nԥIԥsimԥGԥk mԥni tԥrk etmԥ\ԥFԥkdir.” Ԥziz dost, gözԥl insan vԥ iú yoldaúÕ Ömԥr müԥllimin anasÕ haqqÕnda söylԥdiyi bu xoú sözlԥr mԥni yaman kövrԥltsԥ dԥ ürԥyimdԥ ona qarúÕ olan hörmԥtimi on qat artÕrdÕ. Bu zaman bir el mԥVԥli yadÕma düúdü: “Valideyni uca tutan övladÕn ruzisi bol olar, ömrü uzun...”

262 VAQøF FԤRMANOV

Vaqif ùÕxbaba o÷lu Fԥrmanov 1946-cÕ ildԥ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥrindԥ qulluqçu ailԥsindԥ dünyaya Jԥlib.AtasÕ ùÕxbaba Atababa o÷lu )ԥrmanov 1916-cÕ ildԥ ùabran (keç- miú DԥYԥçi) rayonun Düzbilici kԥn- dindԥ anadan olmuú, hԥrbi xidmԥtini baúa vurduqdan sonra 33 il milis orqanlarÕnda xidmԥt etmiúdi. V.Fԥrmanov 1953-cü ildԥ Xudat úԥKԥrindԥki orta mԥktԥbin I sinfinԥ Tԥbul olmuú, 3 il bu mԥktԥbdԥ tԥhsil almÕúGÕr. 1956-cÕ ildԥn 1960-cÕ ilԥ kimi orta tԥhsilini DԥYԥçi qԥVԥEԥ orta mԥktԥbindԥ davam etdirmiúdir. 1960-1964-cü illԥrdԥ orta tԥhsilini indiki T.Abbasov adÕna ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr 1 saylÕ tam orta mԥktԥbindԥ alaraq orta mԥktԥbin tam kursunu gümüú medalla bitirmiúdir. Mԥktԥbi tԥ]ԥFԥ bitirԥn gԥnc Vaqifdԥ müԥllim olmaq arzusu yaranÕr. Bütün qohum-ԥqrԥba ona oxuyub mühԥndis vԥ digԥr sԥQԥt sahibi olma÷Õ mԥslԥKԥt bilsԥOԥr dԥ, Vaqif cavabÕnda: “Ürԥyimin ԥksinԥ gedԥ bilmԥUԥm. Fikrim budur ki, müԥllim olum. Gԥnc nԥslԥ oz bilik vԥ bacarÕ÷ÕPÕ verim. Mԥn müԥllimliyi ԥn úԥUԥfli peúԥ kimi qiymԥtlԥndirirԥm”- demiúdi . Bu niyyԥtlԥ o, ԥrizԥ vԥ sԥQԥdlԥrini V.ø.Lenin adÕna Azԥrbaycan Pedaqoji ønstitutuna verir. Qԥbul imtahanlarÕndan X÷urla çÕxan Vaqif hԥmin institutun fizika fakultԥsinԥ qԥbul olub. HԥOԥ tԥhsilin ilk günündԥn adÕ bilikli, savadlÕ vԥ bacarÕqlÕ WԥOԥEԥOԥr siyahÕVÕna düúüb. Ԥvvԥlcԥ tԥOԥEԥ komsomol tԥúkilatÕ- QÕn katibi, sonra büro üzvü seçilib. ønstitutda keçirilԥn bütün müsabiqԥOԥrdԥ, bilik vԥ idman yarÕúlarÕnda yaxÕndan iútirak edԥUԥk, qԥOԥEԥ qazanaraq mükafatlar alÕr. ønstitutun ictimai 263 KԥyatÕnda sԥPԥUԥli fԥaliyyԥti neçԥ-neçԥ fԥxri fԥrmana layiq görülür. Bütün bunlar hamÕVÕ Vaqifin ali mԥktԥb hԥyatÕQÕ günü-gündԥn çiçԥklԥndirԥUԥk onu cԥnnԥWԥ döndԥrir. Bir sözlԥ ali mԥktԥbdԥ çԥkdiyi böyük zԥhmԥt, nԥticԥGԥ bir-birindԥn gözԥl alÕnan u÷urlar onun gԥOԥFԥkdԥ bilikli, bacarÕqlÕ, sԥbrli Yԥ tԥmkinli, úagird ürԥyinԥ yol tapma÷a müvԥffԥq ola bilԥFԥk bir müԥllim olaca÷Õndan xԥEԥr verib. 1ԥhayԥt 1968-ci ildԥ Vaqif Fԥrmanov ali mԥktԥbi u÷urla baúa vurur. Onun tԥyinatÕ Azԥrbaycan RespublikasÕ Maarif Nazirliyi tԥUԥfindԥn ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayonuna verilir. ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayon Xalq Maarif ùöbԥsinin ԥmri ilԥ o, ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr orta mԥktԥbinԥ fizika müԥlli- mi göndԥrilir. øki il mԥktԥbdԥki pedaqoji fԥaliyyԥtdԥ göstԥrdiyi X÷urlarÕ ona qÕsa müddԥtdԥ ad-san qazandÕUÕr. 1970-ci ildԥ onu irԥli çԥNԥUԥk DԥYԥçi rayon Komsomol Komitԥsinԥ úöbԥ müdiri tԥyin edirlԥr. Vaqif müԥllim ordu VÕralarÕna gedԥQԥ qԥGԥr 2 il bu vԥzifԥGԥ iúOԥyir. 1971-1972-ci ildԥ V.Fԥrmanov ordu sÕralarÕnda xidmԥt edir. YaxúÕ yadÕma düúdü. O, NaxçÕvanda keçdiyi xidmԥtdԥn Kԥmiúԥ xoú tԥԥssüratlarla danÕúardÕ. Burada komandirlԥr tԥUԥ- findԥn onun xidmԥti çoxlu sayda fԥxri fԥrmanlara layiq görül- müúdü. 1972-ci ildԥ Vaqif müԥllim ordu sÕralarÕndan qayÕdaraq yenidԥn ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ orta mԥktԥbindԥ müԥllim kimi fԥaliyyԥtini davam etdirir. Bir azdan onu mԥktԥbin tԥúkilatçÕVÕ tԥyin edirlԥr. Ona tapúÕUÕlan bu vԥzifԥnin öhdԥsindԥn layiqincԥ gԥOԥn V.Fԥrmanovu daha böyük u÷urlar gözlԥyir. 1974-cü ildԥ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr 3 saylÕ 8- illik mԥktԥEԥ direktor tԥyin edilir. 5 il o, bu vԥzifԥGԥ FԥPԥUԥli iúOԥyir. 1979-1982-ci illԥrdԥ Vaqif müԥllim ciddi ehtiyaca görԥ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr 2 saylÕ orta Pԥktԥbinԥ fizika müԥllimi göndԥrilir. Bu tԥyinatÕn öhdԥsindԥn 264 Gԥ o, layiqincԥ gԥOԥUԥk rayonda ԥn böyük tԥhsil ocaqlarÕndan birinin müԥllim vԥ úagird kollektivinin, elԥFԥ dԥ rayon ictimaiyyԥtinin dԥrin hörmԥtini qazanÕr. 1982-1985-ci illԥrdԥ Vaqif müԥllimԥ böyük etimad göstԥrilib onu ԥvvԥlcԥ DԥYԥçi rayon Partiya Komitԥsinԥ WԥlimatçÕ, sonra isԥ Siyasi Maarif kabinetinԥ müdir Yԥzifԥsinԥ tԥyin edirlԥr. O, bu vԥzifԥOԥrdԥ dԥ tapúÕUÕqlarÕn öhdԥsindԥn layiqincԥ gԥlir. 1985-1986-ci illԥrdԥ V.Fԥrmanov DԥYԥçi Broyler quúçu- luq fabrikiindԥ hԥmkarlar komitԥsinin sԥdri iúOԥyir. 1986-1990-cÕ illԥrdԥ Vaqif müԥllim rayonun ԥn böyük - Wԥhsil ocaqlarÕndan birinԥùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr 3 saylÕ orta mԥktԥbinԥ rԥhbԥrlik etmiúdir. Bu mԥktԥbdԥ direktor oldu÷u 5 il ԥrzindԥ mԥktԥbdԥ tԥlim-tԥrbiyԥsnin yüksԥlmԥindԥ, gԥnc müԥllimlԥrin yetiúPԥsindԥ, mԥktԥbdԥki Wԥhsilԥ yeni metod vԥ texnologiyalarÕn tԥtbiq edilmԥsindԥ, úagirdlԥrin rayon vԥ respublika olimpiadalarÕnda yüksԥk yer tutmasÕnda boyük ԥPԥyi olmuúdur. 1991-ci ildԥ V.Fԥrmanov ciddi ehtiyaca görԥ DԥYԥçi 110 nömrԥli Texniki-Peúԥ mԥktԥbinԥ müԥllim köçürülür. 1998-ci ilԥ kimi bu mԥktԥbdԥ yorulmaq bilmԥGԥn çalÕúÕr. 1998-ci ildԥ Vaqif müԥllim ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayon øcra hakimiyyԥtinԥ ümumi úöbԥnin müdiri vԥzifԥsinԥ irԥli çԥkilir. 2008-ci ilԥ kimi düz 10 il bu vԥzifԥGԥ çalÕúÕr. 2008-ci ildԥn Vaqif müԥllim dövlԥt qullu÷u üzrԥ tԥqaüdԥ oÕxmÕúGÕr. V.Fԥrmanovun 4 övladÕ, 10 nԥYԥsi var. QÕ]Õ Ülkԥr vali- deynlԥrinin sԥQԥt yolunu davam etdirԥUԥk APø-nin musiqiúü- naslÕq fakultԥsini bitirmiú, hazÕrda ùabran úԥKԥr musiqi mԥktԥ- bindԥ müԥllim iúOԥyir. QÕ]Õ Xԥdicԥ DԥYԥçi Broyler fabrikindԥ briqadir vԥzifԥsindԥ çalÕúÕr. QÕ]Õ ølhamԥ Azԥrbaycan Xarici Dillԥr Universitetini bitirmiúdir. Rusiya FedarasiyasÕnda yaúa- \Õr vԥ iúOԥyir. O÷lu Ceyhun isԥ ABU-nu bitirib, rayon Sosial 265 Müdafiԥ Fondunda sektor müdiri vԥzifԥsindԥ çalÕúÕr. Vaqif müԥllim tԥqaüdԥ çÕxsa da ԥli iúGԥn tamam soyumayÕb. Fizika müԥllimi kimi fiziki iúin, hԥUԥNԥtin insanÕn sa÷lamlÕ÷Õnda nԥ kimi rolu oldu÷undan yaxúÕ baú çÕxarÕr. Ona görԥ dԥ bu günԥ kimi iúOԥPԥyi dayandÕrmayÕb. 2010-cu ildԥn 2014-cü ilin sonukimi ùabran BԥOԥdiyyԥsindԥ iúOԥyir. Boú vaxtlarÕnda gԥnc müԥllimlԥUԥ öz tԥcrübԥsini öyrԥdir. VaxtaúÕUÕ öz nԥYԥOԥrinin tԥhsili ilԥ isԥ tez-tez maraqlanÕr, onlara lazÕm olan kömԥkliyi göstԥrir. YaúasÕn belԥ baba !

266 6øTARԤ AöAYEVA

Sitarԥ NiftalÕ qÕ]Õ A÷ayeva (Aúurova) 1931-ci ildԥ ùabran (keç- miú DԥYԥçi) rayonunun QԥOԥgah Nԥndindԥ qulluqçu ailԥsindԥ anadan olub. AtasÕ NiftalÕ Aúurlu o÷lu Aúu- rov 1910-cu ildԥ rayonun QԥOԥgah Nԥndindԥ kԥndli ailԥsindԥ anadan ol- muúdur. O, traktorçu peúԥsindԥn baú- lamÕú rayon Partiya Komitԥsinin I katibi vԥzifԥsinԥ qԥGԥr mürԥkkԥb, lakin úԥUԥfli bir ԥPԥk yolu keçmiúdir. økillik partiya mԥktԥbindԥ, Ali Kommunist Kԥnd TԥVԥttüfatÕ Pԥktԥbindԥ, Azԥrbaycan Dövlԥt Qiyabi Pedaqoji ønstitutunda Wԥhsil almÕúGÕr. O, respublikamÕ]Õn müxtԥlif rayonlarÕnda: Kür- Gԥmir, Qazax, Salyan, Xaçmaz, Qonaqkԥnd vԥ DԥYԥçi rayon Partiya KomitԥOԥrinin I vԥ II katibi kimi yüksԥk vԥzifԥOԥrdԥ LúOԥmiúdir. Sitarԥ müԥllim mԥnimlԥ söhbԥt zamanÕatasÕ NiftalÕ müԥllimi belԥ xatÕrladÕ: “Atam 1950-ci ildԥn 1964-cü ilԥ TԥGԥr iú fԥaliyyԥtinin 15 illik son dövrlԥrini DԥYԥçidԥ iúOԥyib. +ԥmin dörün ilk 9 ili (1950-1959-cu illԥr) DԥYԥçi rayon Partiya Komitԥsinin I katibi vԥzifԥsindԥ çalÕúÕb.” Sitarԥnin anasÕ Gülarԥ Aúurova (Bayramova) isԥ Qԥlagah kԥnd Sovetinin sԥdri olmuúdur. S.A÷ayeva 1938-ci ildԥ Salyan úԥKԥr orta mԥktԥbinin I sinfinԥ qԥbul olub vԥ bir neçԥ il burda oxuyub. AtasÕQÕn iú yerini dԥyiúPԥsi ilԥԥlaqԥdar olaraq o, orta tԥhsilini Xaçmaz vԥ Qonaqkԥnd ümumtԥhsil mԥktԥblԥrindԥ davam etdirib. 1950-ci ildԥ S.A÷ayeva orta tԥhsilini baúa vurub kamal attestatÕ alÕb. +ԥmin ildԥ dԥ sԥQԥdlԥrini Azԥrbaycan Xarici Dillԥr ønstitutu- nun tԥOԥEԥ qԥbul komissiyasÕna verib. ømtahanlarÕ u÷urla baúa çatdÕrdÕ÷Õna görԥ institutun ingilis dili fakultԥsinԥ qԥbul olub. 267 ønstitututda tԥhsil aldÕ÷Õ dövrdԥ bir tԥOԥEԥ kimi üzԥrinԥ düúԥn öhdԥliyi layiqincԥ yerinԥ yetirdiyinԥ görԥ müԥllim vԥ tԥOԥEԥOԥr arasÕnda hörmԥt vԥ nüfuz qazanÕb. 1954-cü ildԥ Sitarԥ xanÕm ali tԥhsilini baúa burub. Onun tԥyinatÕ do÷ma rayonu DԥYԥçiyԥ verilib. Rayon Maarif ùöbԥsinin ԥmri ilԥ gԥnc müԥllim rayonun Rԥhimli kԥnd orta mԥktԥbinԥ ingilis dili müԥllimi Wԥyin edilib. Ԥvvԥlcԥ Rԥhimli, sonra isԥ ciddi ehtiyaca görԥ *ԥndov kԥndindԥ ingilis dili müԥllimi iúOԥyib. 1955-ci ildԥ Sitarԥ xanÕm rayonumuzun ali tԥhsilli, ԥn tanÕnmÕú hԥkimi cԥrrahÕ Mԥmmԥd A÷ayevlԥ ailԥ hԥyatÕ qurub. 1963-cü ildԥn Sitarԥ müԥllim rayonda yeni açÕlmÕú indiki ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr T.Abbasov adÕna orta mԥktԥbdԥ LúOԥPԥk üçün dԥYԥt alÕb. Hԥmin ildԥn 2007-ci ilԥ kimi düz 44 il, yԥni tԥqaüd vaxtÕ çatana kimi bu qabaqcÕl tԥdris oca÷Õnda çalÕúÕb. ԤPԥksevԥr pedaqoq anadan olmasÕQÕn 70 illiyi ilԥ ԥlaqԥdar olaraq 2001-ci ildԥùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayon øcra Hakimiyyԥti tԥUԥfindԥn Fԥxri Fԥrmanla tԥltif olunmuú Yԥ pul mükafatÕ almÕúGÕr. Üç övladÕ var. Hԥr üçü dԥ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta mԥktԥbin mԥzunu olub. Üçü Gԥ ali tԥhsil alÕb. QÕ]Õøradԥ xanÕm biologiya müԥllimidir. Öz ixtisasÕ üzrԥùabran úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ orta mԥk- Wԥbdԥ çalÕúÕr. O÷lu Rauf BDU-nun jurnalistika fakultԥsini bitirib. ølham isԥ Azԥrbaycan Politexnik ønstitutunu qurtarmÕú- GÕr. Hԥr ikisi ixtisasÕ üzrԥ iúOԥyir. Sitarԥ müԥllimin dörd nԥYԥsi var. NԥYԥOԥrindԥn biri ali Wԥhsilli iqtisadçÕ, o biri isԥ ali tԥhsilli jurnalistdir. øki nԥYԥsi isԥ orta mԥktԥbdԥ oxuyur.

268 ;Ԥ'ø&Ԥ AùUROVA

;ԥdicԥ NԥFԥfqulu qÕ]Õ Aúurova 23 noyabr 1936-cÕ ildԥ indiki ùabran úԥKԥrindԥ qulluqçu ailԥsindԥ dünyaya göz açÕb. AtasÕ Quliyev NԥFԥfqulu Alikiúi o÷lu 1910-cu ildԥ ùabranda (keçmiú DԥYԥçidԥ) anadan olmuú, 'ԥYԥçi dövlԥt bankÕnda ԥPԥliyyatçÕ Yԥ kassir, uzun müddԥt isԥ keçmiú Siyԥ]ԥn QarÕúÕq Mallar Ticarԥti øda- Uԥsinin ticarԥt obyektlԥrindԥ satÕFÕ vԥ ticarԥt sektorunun müdiri vԥzifԥsindԥ çalÕúPÕúGÕr. 1988-ci ildԥ 78 yaúÕnda dünyasÕQÕ dԥyiúmiúdir. AnasÕ Quliyeva Sԥccarԥ Muxtar qÕ]Õ 1918-ci ildԥ PirԥEԥdil Nԥndindԥ anadan olmuúdur. 1935-ci ildԥn ömrünün axÕUÕna kimi indiki ùabran úԥKԥr M.Nԥzirov adÕna 4 saylÕ tam orta Pԥktԥbdԥ sinif müԥllimi iúOԥmiúdir. Özünün nümunԥvi ԥPԥyi, yaxúÕ ad-canÕ ilԥ bu mԥktԥbin adÕQÕúöhrԥtlԥndirԥn müԥllimlԥr- Gԥn biri olmuúdur. 2001- ci ildԥ 83 yaúÕnda vԥfat etmiúdir. X.Aúurova 1944-cü ildԥ DԥYԥçi qԥVԥEԥ orta mԥWԥbin I sinfinԥ qԥbul olub, 1954-cü ildԥ müvԥffԥqiyyԥtlԥ hԥmin orta Pԥktԥbi bitirԥUԥk kamal attestatÕ alÕb. Hԥmin ildԥ dԥ sԥQԥdlԥ- rini V.ø.Lenin adÕna Azԥrbaycan Pedaqoji ønstitutunun tԥOԥEԥ Tԥbulu komissiyasÕna verir. ømtahanlardan u÷urla keçdiyinԥ görԥ hԥmin ali mԥktԥbin dil-ԥGԥbiyyat fakultԥsinԥ qԥbul olub. O, institututda oxudu÷u illԥrdԥ bu ali mԥktԥbin rektoru Xalq úairi SԥPԥd Vur÷unun böyük qardaúÕ Mexdixan Vԥkilov idi. Professor Ԥ.Dԥmirçizadԥ vԥ M.Rԥfili, müԥllimlԥrdԥn ùÕ[ԥli Qurbanov, øsmayÕl ùÕxlÕ vԥ baúqa yüksԥk nüfuzlu, elԥFԥ dԥ hörmԥtli müԥllimlԥrdԥn dԥrs alÕb. BakÕdan DԥYԥçiyԥ köçüb Jԥlmiú Münԥvvԥr Ԥkbԥrova, rayonun Pirԥmsԥn kԥndindԥn ùԥrafԥddin SԥPԥdov, DԥYԥçi úԥKԥrindԥn Mütԥllim øsaqov vԥ 269 baúqalarÕ ali mԥktԥbdԥ onun tԥOԥEԥ yoldaúlarÕ olub. øki ildԥn sonra tԥhsil aldÕqlarÕ fakultԥnin adÕ dԥyiúdirilԥUԥk tarix-filologiya fakultԥsi adlanÕb.1959-cu ildԥ Kԥmin ali tԥhsil müԥssisԥ- sini müvԥffԥqiyyԥtlԥ bitirԥUԥk tԥhsil almaq barԥGԥ diplom alÕb. 1959-cu ildԥ Azԥrbaycan RespublikasÕ Maarif Nazirliyi WԥUԥfindԥn gԥnc Xԥdicԥnin tԥyinatÕ do÷uldu÷u ùabran (keçmiú 'ԥYԥçi) rayonuna verilib. Bu ildԥ o ailԥ hԥyatÕQÕ qurub vԥ Siyԥ]ԥn úԥKԥr C.CabbarlÕ adÕna 1 saylÕ orta mԥktԥbindԥ tarix Yԥ dil-ԥGԥbiyyat müԥllimi kimi ilk ԥPԥk fԥaliyyԥtinԥ baúlayÕb, 1968-ci ilԥ kimi bu mԥktԥbdԥ çalÕúÕb. 1968-ci ildԥ Xԥdicԥ müԥllimin hԥyat yoldaúÕ MԥKԥrrԥm $úurov neft kԥúfiyyatÕ vԥ çÕxarÕlmasÕ ilԥԥlaqԥdar Hindistana müqavilԥ ilԥ iúOԥPԥ\ԥ göndԥrilib. Xԥdicԥ müԥllimԥ dԥ iki XúD÷Õ ilԥ birlikdԥ onunla ora gedib. Hԥmin illԥrdԥ Hindistanda o, ictimai ԥsaslarla kitabxanada LúOԥyib. øki il orada iúOԥdikdԥn sonra ailԥsi ilԥ birlikdԥ VԥWԥni Azԥrbaycana qayÕGÕb. 1970-ci ildԥ Xԥdicԥ müԥllimԥԥvvԥlki iú yeri Siyԥ]ԥn úԥKԥr 1 saylÕ orta mԥktԥbdԥ pedaqoji ԥPԥk fԥaliyyԥtini davam etdirib. 1991-ci ilԥGԥk bu mԥktԥbdԥ tarix vԥ dil-ԥGԥbiyyat Gԥrslԥrini tԥdris edib. 1991-ci ildԥ ailԥ vԥziyyԥti ilԥ ԥlaqԥdar olaraq Xԥdicԥ müԥllimԥ iú yerini indiki ùabran úԥKԥrinԥ dԥyiúib. ùabran úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta mԥktԥbdԥ Azԥrbaycan vԥ rus bölmԥOԥrindԥ tarix vԥ Azԥrbaycan dili vԥ ԥGԥbiyyat Gԥrslԥrini tԥdris edib. 2011-ci ildԥ tԥqaüdԥ çÕxan vaxta kimi bu Pԥktԥbdԥ pedaqoji fԥaliyyԥtini davam etdirib. ;ԥdicԥ müԥllimin 4 övladÕ var. O÷lu Elçin Azԥrbaycan Neft-Kimya AkademiyasÕQÕn neft-mԥGԥn fakultԥsini bitirib. 'ԥniz neft çÕxarmada iúOԥyir, ailԥlidir, 2 övladÕ var. QÕ]Õ Aygün Neft-Kimya AkademiyasÕQÕn kimya fakultԥsini bitirib. Elmi Tԥdqiqat ønstitutunda iúOԥyir, 2 övladÕ var. O÷lu Mayis Kԥrbçi olub. Hal-hazÕrda pensiyadadÕr. QÕ]Õ Gülarԥ Quba úԥKԥrindԥ xüsusi orta tԥhsil alÕb, tԥrbiyԥçi müԥllim vԥ tibb 270 bacÕVÕ iúOԥyib. Bu yazÕ ilԥԥlaqԥdar 78 yaúOÕ Xԥdicԥ müԥllimԥ ilԥ görüúüb söhbԥt edԥrkԥn yaúadÕ÷Õ hԥyatÕndan vԥ ailԥsindԥn çox razÕOÕq elԥdi: “Hԥyat yoldaúÕm MԥKԥrrԥm dünyasÕQÕ dԥyiúVԥ dԥ övladlarÕm mԥQԥ çox yaxúÕ baxÕrlar”-dedi. Müԥllim rԥfiqԥOԥ- rindԥn dԥ ürԥk dolusu razÕOÕq elԥdi.

271 RAUF TAHøROV

Rauf Ԥrziman o÷lu Tahirov 1938-ci ildԥ keçmiú DԥYԥçi qԥVԥEԥ- sindԥ (indiki ùabran úԥKԥrindԥ) anadan olub. 1947-ci ildԥ DԥYԥçi qԥVԥEԥ orta (indiki ùabran úԥKԥr 4 saylÕ tam orta) mԥktԥbinin I sinfinԥ qԥbul olub. 1956-cÕ ildԥ hԥmin mԥktԥbi bitirԥUԥk kamal attestatÕ almÕúGÕr. Orta mԥktԥb- Gԥ oxudu÷u illԥrdԥ rԥssamlÕ÷a vԥ heykԥltaraúOÕ÷a böyük hԥYԥs göstԥrib. QalÕn ka÷Õzlarda “ÇÕraqqala vԥ da÷ PԥnzԥUԥOԥri” mövzusunda çoxlu rԥsmlԥr çԥkmԥklԥ yanaúÕ gildԥn balaca heykԥllԥr düzԥldԥUԥk mԥktԥb vԥ rayon sԥrgisindԥ nümayiú etdirmiúdir. 1960-cÕ ildԥ gԥnc Rauf arzusunu reallaúGÕrmaq mԥqsԥdilԥ VԥQԥdlԥrini ԤԤzimzadԥ adÕna Dövlԥt RԥssamlÕq mԥktԥbinԥ verib. ømtahanlardan müvԥffԥqiyyԥtlԥ keçԥUԥk bu orta ixtisas Pԥktԥbinԥ daxil olur. Hԥmin mԥktԥbdԥ tԥhsil aldÕ÷Õ illԥrdԥ Respublika Teatr Cԥmiyyԥtindԥ rԥssam iúOԥyib. Bundan ԥlavԥ Kԥmin dövrdԥ mԥrkԥzi qԥzet vԥ jurnal redaksiyalarÕ, xüsusilԥ ³ødman” qԥzeti ilԥ rԥssamlÕq sahԥsindԥ ԥPԥkdaúOÕq etmiúdir. 5ԥssamlÕq tԥhsilini baúa vuran R.Tahirov 1965-ci ildԥ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayonuna tԥyinat alÕb. O, ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr 1 saylÕ orta mԥktԥbinԥ rԥsm vԥ rԥsmxԥtt müԥllimi tԥyin edilib. 1970-cÕ ilԥGԥk mԥktԥbdԥ bu fԥnni xüsusi bacarÕqla tԥdris etmԥklԥ yüksԥk formada pedaqoji fԥaliyyԥt göstԥrib. Bu illԥrdԥ tԥdris proqramÕnda rԥsm vԥ rԥsmxԥtin Wԥdrisinԥ ayrÕlan saatlar azaldÕ÷Õ üçün R.Tahirov iú yerini Siyԥ]ԥn Qazma øúOԥri ødarԥsinԥ dԥyiúib. Hԥmin vaxtdan da bu Pԥktԥbdԥ ԥYԥzçi müԥllim kimi fԥaliyyԥtini müvԥffԥqiyyԥtlԥ davam etdirib. øúOԥdiyi mԥktԥbdԥn ԥlavԥ rayonun bir çox 272 Pԥktԥblԥrinԥ, müԥssisԥ vԥ tԥúkilatlarÕna kömԥk ԥlini uzadaraq xüsusi zövqlԥ stendlԥrin, plakatlarÕn, úüarlarÕn hazÕrlanmasÕnda Yԥ yazÕlmasÕnda öz ԥPԥyini ԥsirgԥPԥyib. R.Tahirovla bu yazÕ barԥGԥ söhbԥt zamanÕ o dedi: “Rayonda elԥ bir tԥdbir olmayÕb ki, mԥnsiz keçsin. Hԥmiúԥ rayonun ictimai iúOԥrindԥ yaxÕndan iútirakçÕ olmuúam. O vaxtlar raykomun tԥhsil, mԥGԥniyyԥt vԥ sԥhiyyԥ sahԥsinԥ baxan katibi Sündüz Babayeva idi. Rayonun vԥ úԥKԥrin görkԥmli yerlԥri üçün xüsusi stendlԥrin, plakatlarÕn vԥ göstԥ- rici lövhԥOԥrinin hazÕrlanmasÕ vԥ yazÕlmasÕ mԥQԥ tapúÕUÕOÕrdÕ. YaxúÕ yadÕmdadÕr. O dövrdԥ mԥni hԥm rԥsm müԥllimi, hԥm Gԥ úԥKԥrin baú rԥssamÕ kimi tez-tez raykoma ça÷ÕrardÕlar. Raykomun tԥbli÷at-tԥúviqat úöbԥOԥrinin müdirlԥri HԥWԥPúah Osmanov vԥ Ԥliheydԥr Kԥrimov hԥmiúԥ mԥnim gördüyüm Wԥrtibat vԥ yazÕ, rԥsm iúOԥrini çox yüksԥk qiymԥtlԥndirirdilԥr. 0ԥn rayonun baúqa tԥúkilatlarÕ ilԥ dԥ ԥPԥkdaúOÕq edirdim. 0ԥVԥOԥn: DԥYԥçi xalça fabrikinԥ yeni çeúnilԥrin tԥrtibindԥ, eskizlԥrin çԥkilmԥsindԥ düz 10 il kömԥklik göstԥrmiúԥm. Bundan ԥlavԥ 18 saylÕ yol tikinti idarԥsi ilԥ yol niúanlarÕQÕn vԥ göstԥricilԥrinin yazÕlmasÕna aid çoxlu sifariúOԥr yerinԥ yetirmi- úԥm. TapúÕUÕlan iúi vaxtÕnda vԥ keyfiyyԥtlԥ yerinԥ yetirmԥyimԥ görԥ dԥIԥOԥrlԥ Fԥxri fԥrman almÕúam vԥ pul mükafatÕna layiq görülmüúԥm.” Rauf müԥllim özünün dediyi kimi bütün fԥaliyyԥti boyu rayonun ictimai hԥyatÕnda fԥal iútirak edib. 77 yaúOÕ müԥllim – Uԥssam bu gün dԥ “yoruldum” sözünü dilԥ gԥtirmԥk fikrindԥ deyil. O, rayonda keçirilԥn bütün mötԥEԥr tԥdbirlԥrin iútirakçÕ- VÕGÕr. Yeni Azԥrbaycan PartiyasÕ A÷saqqallar ùurasÕQÕn vԥ rayon Veteranlar ùurasÕQÕn üzvü kimi daim fԥaliyyԥtdԥdir.

273 VII BÖLMԤ

“VԤ7ԤN MԤ1Ԥ OöUL DESԤ, NԤ DԤRDøM...”

274 ùԤ+øDLԤ5ø0øZ QAN YADDAùIMIZDIR

7ԥhsil sisteminin qarúÕVÕnda duran vԥzifԥ tԥkcԥ úagirdlԥUԥ Wԥlim-tԥrbiyԥ verilmԥsi mԥVԥOԥsi ilԥ bitmir. Burada qarúÕda duran ԥsas vԥzifԥ yüksԥk tԥhsil, mükԥmmԥl tԥrbiyԥ ilԥ yanaúÕ yüksԥk ideyalara malik, cԥsur, mԥrd, qorxmaz, hünԥr göstԥUԥ bilԥn, çԥtin situasiyalarda baú çÕxaran, bir neçԥ saniyԥԥrzindԥ WԥkbaúÕna qԥrar qԥbul etmԥ\ԥ qadir olan, VԥWԥQԥ sԥdaqԥtli, torpa÷a ba÷OÕ gԥnclԥr yetiúdirmԥkdԥn ibarԥtdir. Bu iúin nümunԥvi tԥúkili üçün mԥktԥblԥrimizin üzԥrinԥ böyük mԥsu- liyyԥt düúür. Bu vԥzifԥ qÕsaca olaraq mԥktԥbdԥ hԥrbi vԥWԥnpԥr- Yԥrlik tԥrbiyԥsini günün tԥOԥbi sԥviyyԥsindԥ, respublika Tԥhsil Nazirliyinin tԥsdiq etdiyi tԥdris proqramÕ, ԥmr vԥ sԥUԥncam- larÕna uy÷un qurulmasÕndan ibarԥtdir. Hԥrbi vԥWԥnpԥrvԥrlik Wԥrbiyԥsi mԥktԥbdԥ oxuyan úagirdlԥrin Milli Ordumuza hԥrbi xidmԥWԥ hazÕrlanmasÕQÕ, günü-gündԥn müasirlԥúԥn hԥrbi bilik Yԥ vԥrdiúOԥUԥ yiyԥOԥnmԥsini tԥOԥb edir. 0ԥktԥbin 55 illik arxiv materiallarÕQÕ araúGÕrarkԥn mԥn KԥqiqԥWԥn mԥktԥbdԥ hԥrbi vԥWԥnpԥrvԥrlik tԥrbiyԥsinin yüksԥk GԥUԥFԥGԥ tԥúkilinin úahidi oldum. Xüsusilԥ ehtiyatda olan kapitan, mԥktԥbin keçmiú hԥrbi rԥhbԥri Sԥdulla QasÕmovun mԥktԥbdԥ iúOԥdiyi illԥrdԥ. Mԥn úahidi oldum ki, KԥqiqԥWԥn o, “VԥWԥn” sözünün sehrindԥn ilham alÕb, sözün ԥsl PԥnasÕnda canÕQÕ bu yolda qoyub.øúOԥdiyi müddԥt ԥrzindԥ bu Pԥsul vԥzifԥnin öhdԥsindԥn bacarÕqla gԥlib. Ömrünü, canÕQÕ, qanÕQÕ, sa÷lamlÕ÷ÕQÕ, bütün var gücünü bu iúGԥ ԥsirgԥPԥyib. Yetmiúinci illԥrdԥ mԥktԥbdԥ hԥrbi iú kökündԥn hԥr tԥUԥfli yoxlanÕldÕ. Onun hԥrbi rԥhbԥri dostumuz, iú yoldaúÕPÕz YԥWԥnpԥrvԥr bir insan Sԥdulla müԥllimin iú tԥcrübԥsi öyrԥnildi. Azԥrbaycan RespublikasÕ Maarif Nazirliyi tԥUԥfindԥn bԥ\ԥnilԥ- Uԥk bütün respublika mԥktԥblԥrinԥ yayÕlmasÕ tövsiyyԥ edildi. AraúGÕrma apararkԥn mԥQԥ bԥlli oldu ki, ùabran (keçmiú 275 'ԥYԥçi) úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta mԥktԥbi tԥkcԥ Wԥhsil vԥ tԥrbiyԥGԥ deyil, hԥm dԥúagirdlԥrin hԥrbi vԥWԥnpԥrvԥr- lik ideyasÕQÕn tԥbli÷i sahԥsindԥ dԥ qabaqcÕl sÕrada dayanan Pԥktԥblԥrimizdԥn biridir. 0ԥktԥb fԥaliyyԥt göstԥrdiyi 1960/1961-ci tԥdris ilindԥn hal-hazÕradԥk 8 mԥzun úԥhid olub. Bunlardan birincisi mԥk- Wԥbin adÕQÕ daúÕyan T.Abbasovdur. Qalan mԥzun úԥhidlԥrimiz isԥ 1992-2004-cü illԥrdԥ Qaraba÷ u÷runda gedԥn döyüúOԥrdԥ 9ԥWԥn yolunda, torpaq u÷runda döyüúԥUԥk canlarÕQÕ qurban veriblԥr. Allah onlara rԥhmԥt elԥsin!

276 0ԤKTԤ%øN QARABAö UöRUNDA DÖYÜù'Ԥ ùԤ+øD OLAN MԤZUNLARI

QasÕmov Qulam Sԥdulla o÷lu (1971-1992) - 1992-ci ildԥ Fizuli rayonunun Qacar kԥndi u÷runda gedԥn döyüúOԥrdԥ TԥhrԥmancasÕna úԥhid olub. Ԥhmԥdov Xԥlil Sabir o÷lu (1972-1994) - 23 yanvar 1994-cü il tarixdԥ KԥlbԥFԥr rayonunun QanlÕ kԥndi u÷runda gedԥn döyüúOԥrdԥ qԥhrԥmancasÕna úԥhid olub. Ömԥrov Gündüz HacÕ o÷lu (1964-1994) - 1994-cü ilin fevral ayÕnda KԥlbԥFԥr u÷runda gedԥn döyüúOԥrdԥ qԥhrԥ- mancasÕna úԥhid olub. )ԥttahov Rahim A÷acamal o÷lu (1965 -1994) - 1994-cü ilin arel ayÕQÕn 12-dԥ Mԥrzili kԥndi u÷runda gedԥn döyüúOԥrdԥ düúPԥn tankÕQÕ mԥhv etdikdԥn sonra qԥhrԥmancasÕna úԥhid olub. 6ԥrdarov Nizami MԥKԥrrԥm o÷lu (1972-1994) - 28 aprel 1994-cü il tarixdԥ A÷am rayonunun Qԥrvԥnkԥnd kԥndi X÷runda gedԥn döyüúOԥrdԥ qԥhrԥmancasÕna úԥhid olub. HacÕyev Famil Ԥhmԥd o÷lu (1969-1994) - 14 oktyabr 1994-cü il tarixdԥ döyüúԥ aldÕ÷Õ güllԥ yarasÕndan hԥlak olub. 1ԥFԥfov Zamik CԥIԥr o÷lu (1984-2004) - 20 may 2004- cü il tarixdԥ Tԥrtԥr rayonunun HԥVԥnqaya kԥndi ԥrazisindԥ düúPԥn hücumunun qarúÕVÕQÕ alarkԥn minaya düúԥUԥk qԥhrԥ- mancasÕna úԥhid olub. Allah bütün úԥhidlԥUԥ rԥhmԥt elԥsin!

277 ùԤ+øD QULAM QASIMOV

Qulam Sԥdulla o÷lu QasÕmov 10 mart 1971-ci ildԥùabran (keçmiú Dԥ- Yԥçi) úԥKԥrindԥ müԥllim ailԥsindԥ anadan olub. AtasÕ Sԥdulla Qulam o÷lu QasÕmov 1940-ci ildԥ anadan olmuú, 11 il rabitԥ sistemindԥ ixtisasÕ üzrԥ LúOԥmiú, sonra isԥùabran (keçmiú Dԥ- Yԥçi) úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ orta mԥktԥbdԥ 43 il hԥrbi rԥhbԥr vԥzi- Iԥsindԥ çalÕúPÕúGÕr. Hal-hazÕrda tԥ- qaüddԥdir. 1977-ci ildԥ Qulam QasÕmov ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ orta mԥktԥbin I sinfinԥ qԥbul olub. 1986-cÕ ildԥ hԥmin mԥktԥbin IX sinfini bitirib. DԥYԥçi 110 ʋ-li Peúԥ mԥktԥbinԥ daxil olub. 1989-cu ildԥ hԥmin tԥhsil müԥssisԥsini traktorçu-maúinist ixtisasÕ üzrԥ bitirib. 1989-cu ilin oktyabr ayÕnda ordu sÕralarÕna gedib. 1991-ci ilin dekabr ayÕQÕn 30-da ordudan tԥrxis olunub. 1992-ci ilin avqust ayÕnda Qaraba÷ u÷runda qÕ]÷Õn döyüú- Oԥrin getdiyi bir vaxtda Qulam çavuú rütbԥsindԥ AzԥrbaycanÕn Milli Ordusunda könüllü xidmԥWԥ yollanÕr. 1992-ci ilin sentyabrÕn 6-da Fizuli cԥbhԥsindԥki “N” saylÕ Kԥrbi hissԥnin tԥrkibindԥ Fizuli bölgԥsindԥ ermԥni qԥsbkarlarÕna qarúÕ mԥrdliklԥ vuruúmuú vԥ qԥhrԥmancasÕna hԥlak olmuúdur. 0ԥzarÕùabran úԥKԥrindԥ da÷üstü 1-ci úԥhidlԥr xiyabanÕndadÕr. 0ԥrd vԥ cԥsur Azԥrbaycan ԥsgԥri Qulam QasÕmovun düúPԥnin çoxlu sayda canlÕ qüvvԥsini mԥhv edԥUԥk úԥhid ol- masÕ onu úԥhidlik zirvԥsinԥ ucaltdÕ. Lakin o ölmԥyib. Ona görԥ ki, úԥhidlԥr heç vaxt ölmür. Qulam bu gün dԥ tԥkcԥ atasÕ 6ԥdullanÕn, qardaúÕ SԥrdarÕn, bacÕVÕ Sevincin, elԥFԥ dԥ dostlarÕ- QÕn, ԥsgԥr yoldaúlarÕQÕn, qohumlarÕQÕn, keçmiú müԥllimlԥrinin yaddaúÕnda deyil, bütün ùabranlÕlarÕn yaddaúÕnda yaúayÕr. ùab- ran úԥKԥrindԥ adÕna qԥVԥEԥ vԥ küçԥ vardÕr. Allah rԥhmԥt elԥsin! 278 ùԤ+øD RAHøM FԤTTAHOV

Rahim A÷acamal o÷lu Fԥttahov 1965-ci ilin mart ayÕQÕn 17-dԥ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥrindԥ qulluqçu ailԥsindԥ dünyaya gԥlib. AtasÕ A÷acamal MԥGԥt o÷lu Fԥttahov 1933-cü ildԥ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayonunun Nohurlar kԥndindԥ kolxozçu ailԥsindԥ anadan olub. “Yüksԥliú” vԥ “Qurucu” Tԥzeti redaksiyalarÕnda, DԥYԥçi úԥKԥr T.Abbasov adÕna orta mԥktԥbdԥ 10 il direktorun tԥVԥrrüfat iúOԥri üzrԥ müavini, ovçuluq cԥmiyyԥtindԥ inspektor vԥ s. vԥzifԥOԥrdԥ iúOԥmiúdir. $÷acamal kiúinin 6 övladÕ olub. OnlarÕn 4-ü o÷lan, 2-ci qÕz idi. Rahim yaúa görԥ 3-cü o÷ul idi. R.Fԥttahov 1972-ci ildԥ T.Abbasov adÕna ùabran (keçmiú 'ԥYԥçi ) 1 saylÕ orta mԥktԥbin I sinfinԥ qԥbul olub, 1982-ci ildԥ hԥmin mԥktԥbi yaxúÕ vԥ ԥla qiymԥtlԥrlԥ bitirmiúdi. 0ԥktԥbdԥ tԥhsil aldÕ÷Õ illԥrdԥ fԥnn olimpiadalarÕnda fԥal iútirak edԥUԥk cԥbr vԥ analizin baúlan÷ÕFÕ, hԥndԥVԥ fԥnnindԥn yüksԥk qiymԥtlԥr aldÕ÷Õna görԥ neçԥ dԥIԥ tԥrifnamԥ alÕb. 25 iyun 1976-cÕ il tarixdԥ mԥktԥbin direktoru Nurulla müԥllimin imzasÕ ilԥ verilmiú tԥrifnamԥGԥ belԥ yazÕOÕb: “Ԥla müvԥffԥqiyyԥtlԥrinԥ Yԥ nümunԥvi davranÕúÕna görԥ tԥltif edilmiúdir.” ødmanÕ çox sevirdi.Futbola isԥ xüsusi hԥYԥs göstԥrirdi. Onun tԥmsil oldu÷u komanda qalib gԥOԥndԥ sevincinin hԥddi- hüdudu olmazdÕ. $÷ÕllÕ, bilikli vԥ bacarÕqlÕ bir övlad idi Rahim. Ata-anaya layiqli bir o÷ul idisԥ VԥWԥQԥ dԥ sԥdaqԥtli, inanÕlmÕú bir övlad idi. Daim qԥlbi VԥWԥn eúqi ilԥ döyünürdü. Orta mԥktԥbdԥ tԥhsilini baúa vuran Rahim DԥYԥçi dԥmir yolu stansiyasÕnda fԥhlԥ iúOԥPԥklԥԥPԥk fԥaliyyԥtinԥ baúlayÕb. 279 Ça÷iriú yaúOÕ oldu÷una görԥ burada az müddԥt iúOԥVԥ dԥ özünü yaxúÕ vԥ iúgüzar bir iúçi kimi göstԥrib. økillik ԥsgԥrliyini 1983- 1985-ci illԥrdԥ GürcüstanÕn QardabanÕ rayonunda çԥkib. YaxúÕ xidmԥtinԥ görԥ iki dԥIԥ növbԥGԥnkԥnar qÕsamüddԥtli mԥzuniy- \ԥWԥ buraxÕOÕb. Hԥrbi xidmԥt dövründԥ üç dԥIԥ hԥrbi hissԥ komandirindԥn tԥrifnamԥ alÕb. Hԥrbi iúGԥn yaxúÕ baúÕ çÕxdÕ÷Õna görԥ nizam-intizamÕ çox sevib, komandirlԥrinin verdiyi ԥmrlԥri Kԥmiúԥ sözsüz vԥ vaxdÕnda icra edԥrdi. +ԥrbi xidmԥt dövrünü yola salan Rahim 1988-1989-cu illԥrdԥ BakÕ úԥKԥrindԥ 2 saylÕ Texniki peúԥ mԥktԥbindԥ oxu- muú, ԥmtԥԥ (yük) kassiri, yüklԥrin vԥ baqajÕn qԥbulçusu vԥ Wԥhvilçisi peúԥsinԥ yiyԥOԥnmiúdi. Dԥmir yolu sistemindԥԥPԥk Iԥaliyyԥtini davam etdirirdi. 1992-ci ilin sentyabr ayÕQÕn 1-i idi. Rahim xain qonúularÕ- PÕ]Õn düúPԥn mövqeyindԥn çox ԥVԥblԥúmiúdi. ArtÕq VԥWԥn torpa÷larÕ hissԥ-hissԥ düúPԥnin ԥlinԥ keçirdi. VԥWԥQԥ onun kömԥyi çox vacib idi. O, orduya ça÷rilmadÕ÷Õna görԥ tez-tez ԥVԥbilԥúir, çoxlu Kԥyacan keçirirdi.Nԥhayԥt Rahim daha sԥbrini bo÷a bilmԥyib, rayon hԥrbi komisarlÕ÷Õna ԥrizԥ ilԥ müraciԥt etdi. Hԥrbi komissar onu qԥbul edԥndԥ o, sözünün üstündԥ dayanÕb: “ÖlԥUԥm, ancaq VԥWԥni darda qoymaram.” - deyib. 1992-ci ilin sentyabrÕn 10-da Qarabaq cԥbhԥsinԥ könüllü vuruúma÷a gedib. øki il cԥbhԥGԥ düúPԥQԥ qarúÕ müharibԥGԥ igidliklԥ vuruúub. AtasÕ bu iki ildԥ iki dԥIԥ cԥbhԥ bölgԥsinԥ- Rahimin yanÕna gedib. AxÕUÕncÕ dԥIԥ - 1994-cü ilin mart ayÕQÕn 17-dԥ Rahimin ad gününԥ getmiúdi. O÷lu çox úԥn görünürdü. Deyirdi ki, “öldü var, döndü yoxdur. Mütlԥq torpaqlarÕPÕ]Õ Lú÷alçÕlardan geri alaca÷Õq. O günԥ çox az vaxt qalÕb.” Lakin düúPԥn öz xain ԥPԥllԥrindԥn ԥl çԥkmԥ\ԥUԥk tez-tez sԥrhԥd [ԥttini pozur, yeni ԥrazilԥr zԥbt etmԥk xԥyalÕ ilԥ tԥcavüzkar niyyԥtindԥn ԥl çԥkmirdi. 1994-cü ilin aprel ayÕQÕn 12-dԥ heç ad günündԥn 25 gün 280 keçmԥmiú Rahim A÷dam rayonunun Mԥrzԥli kԥndi yaxÕn- OÕ÷Õnda gedԥn úiddԥtli döyüúOԥrdԥ düúPԥn güllԥsinԥ tuú gԥ- OԥUԥk 29 yaúÕnda qԥhrԥmancasÕna hԥlak oldu. O, ùabran úԥKԥrindԥ ikinci úԥhidlԥr qԥbirastanlÕ÷Õnda dԥfn olunub. Komandirinin dediyinԥ görԥ ermԥni ԥsgԥrlԥrinin qԥflԥWԥn möv- qelԥrimizԥ hücumunu görԥn Rahim tԥk özünü birdԥn döyüúԥ ataraq düúPԥnin qaba÷ÕQÕ kԥsmԥ\ԥ çalÕúÕr. Bir neçԥ düúPԥn ԥsgԥrini mԥhv edir, neçԥsini yaralayÕr. Lakin düúPԥn tԥUԥfdԥn açÕlan atԥú onun qԥhrԥmancasÕna hԥlak olmasÕna sԥEԥb olur. ùiddԥtli atÕúma getdiyi üçün onun cԥVԥdini döyüú sahԥsindԥn ԥsgԥr yoldaúlarÕ güclԥ çÕxarÕblar. Deyirlԥr “igid ölԥr, adÕ qalar.” Ancaq bir deyim dԥ var ki, úԥhidlԥr ölmür, onlar ԥEԥdi yaúayirlar. Bԥli Rahim dԥ ölmԥyib, o bu gün dԥԥsgԥr yoldaúlarÕQÕn, qohumlarÕQÕn vԥ dostlarÕQÕn, Lú yoldaúlarÕQÕn, bütün ùabran camaatÕQÕn yaddaúÕnda yaúayÕr. Allah rԥhmԥt elԥsin!

281 VIII BÖLMԤ

HACILAR HACA GEDøRLԤR...

282 HACI XANKøùø ZEYNALOV

Xankiúi ԤOԥmdar o÷lu Zeynalov 21 iyun 1951-ci ildԥ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥ- rindԥ kolxozçu ailԥsindԥ dünya- ya gԥlib. AtasÕ ԤOԥmdar kiúi 1923-cü ildԥùabran (keçmiú Dԥ- Yԥçi) rayonunun Surra kԥndindԥ anadan olmuúdur. O, uzun müd- Gԥt kolxozda vԥ sovxozda briqadir vԥ digԥr mԥsul vԥzifԥOԥrdԥ çalÕúPÕúGÕr. Böyük VԥWԥn müha- ribԥsinin fԥal iútirakçÕVÕ olub. Bir sÕra orden vԥ medallarla tԥltif edilmiúdir. Xankiúi Zeynalov 1957-ci ildԥ DԥYԥçi 2 saylÕ 8-illik mԥk- Wԥbin birinci sinfinԥ daxil olub, 1966-cÕ ildԥ hԥmin mԥktԥbi müvԥffԥqiyyԥtlԥ baúa vurmuúdur. Hԥmin ildԥ tԥhsilini indiki ùabran úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta mԥktԥbdԥ davam etdirmiúdir. Orta mԥktԥbdԥúagird yoldaúlarÕndan Qiyas 0ԥcidov mԥktԥb direktoru, Sԥdaqԥt Ԥsgԥrova respublikanÕn ³ԤPԥkdar müԥllimi” (hԥr ikisi dünyasÕQÕ dԥyiúib) olub. Akif ;ԥlilov müstԥntiq, Akif Sԥlimov hԥkim, Mübariz Dԥmirov ticarԥt iúçisi, Bԥhruz Quliyev geoloq, Dԥrbԥndqulu øskԥndԥrov isԥ neft mühԥndisi peúԥsinԥ yiyԥOԥnib. Orta mԥktԥbi bitirdikdԥn sonra istehsalatda iúOԥPԥ\ԥ qԥrar verib. Gԥnc Xankiúi BilԥFԥri Lokomotiv Deposunda çilingԥr kimi ilk ԥPԥk fԥaliyyԥtinԥ baúlayÕb. 1968-1970-ci illԥrdԥ hԥrbi xidmԥtdԥ olub. 1970-ci ildԥn baúlayaraq ԥvvԥlki iú yeri sayÕlan BilԥFԥri Lokomotiv Depo- sunda ԥvvԥlcԥ çilingԥr, sonra maúinist kömԥkçisi, daha sonra isԥ maúinist iúOԥmiúdir. Yüksԥk bacarÕ÷Õ vԥ iú tԥcrübԥsi nԥ]ԥ- Uԥ alÕnaraq o, maúinist-tԥlimatçÕ vԥzifԥsinԥ keçirilib. 283 1989-1995-ci illԥrdԥ DԥYԥçi Lokomotiv Deposunda deponun rԥisi vԥzifԥsindԥ çalÕúPÕúGÕr. 1996-cÕ ildԥ DԥYԥçi deposu ilԥùirvan deposu birlԥúdiyinԥ görԥ 1996-2000-ci illԥr ԥrzindԥ o, ùirvan deposunun rԥisi Yԥzifԥsindԥ iúOԥmiúdir. 2000-ci ildԥ Azԥrbaycan dԥmir yolu sistemindԥ uzun illԥrdԥ topladÕ÷Õ zԥngin tԥcrübԥsi, iúgüzarlÕ÷Õ, yüksԥk tԥúki- latçÕOÕ÷Õ vԥ idarԥetmԥ bacarÕ÷Õ nԥ]ԥUԥ alÕnan X.Zeynalov irԥli oԥkilԥUԥk Xaçmaz dԥmir yol stansiyasÕna rԥis vԥzifԥsinԥ tԥyin edilir. O, ilk gündԥn ona göstԥrilԥn bu etimadÕ do÷rultma÷a çalÕúÕb. Özünün tükԥnmԥz enerjisini, bilik vԥ bacarÕ÷ÕQÕ nü- mayiú etdirԥUԥk stansiyanÕ qabaqcÕl müԥssisԥOԥr sÕrasÕna oÕxarÕb. Hԥm kolletivԥ, hԥm rayona, hԥm dԥ Azԥrbaycan 'ԥmir yolu idarԥsinin adÕna hԥmiúԥ baúucalÕ÷Õ gԥtirib. Yüksԥk WԥúkilatçÕOÕq vԥ idarԥetmԥ qabiliyyԥtinԥ malik olan Xankiúi Zeynalov artÕq 14 ildir ki, bu yüksԥk mԥsuliyyԥt tԥOԥb edԥn YԥzifԥGԥ çalÕúÕr. Xankiúi müԥllim tԥhsilini artÕrma÷Õ da heç vaxt yaddan oÕxarmayÕb. østehsalatdan ayrÕlmadan iúOԥ\ԥ-iúOԥ\ԥ ԥvvԥlcԥ BakÕ Dԥmir yolu nԥqliyyatÕ texnikumunu, sonra Rostov Dԥmir yol Mühԥndislԥri ønstitutunu, daha sonra isԥ Azԥrbaycan Politexnik ønstitutunun MaqistraturasÕQÕ bitirmiúdir. 'ԥmir yolu sistemindԥ adi çilingԥr vԥzifԥsindԥn stansiya Uԥisinԥ qԥGԥr çԥtin, lakin úԥUԥfli bir peúԥ yolu keçԥn Xankiúi Zeynalovun ԥPԥyi hԥmiúԥ layiqincԥ qiymԥtini alÕb. 1979-cu ildԥ SSRø Yollar Nazirliyi tԥUԥfindԥn keçirilԥn müsabiqԥGԥ qalib gԥldiyinԥ görԥ ³ԥn yüksԥk qԥnaԥtcil maúinist” vԥ “Ԥn D÷Õrçԥkili qatar aparan maúinist” adlarÕna layiq görülüb. +ԥmin ilin yekununda qalib oldu÷una görԥ Moskva úԥKԥrindԥ keçirilԥn tԥntԥQԥli yÕ÷Õncaqda SSRø Yollar Naziri úԥxsԥn ona xüsusi hԥdiyyԥ vԥ pul müafatÕ tԥqdim edib. øúGԥ yüksԥk göstԥricilԥUԥ nail oldu÷una görԥ o, dԥmir yolu sisteminin ԥn ali mükafatÕ olan “Fԥxri dԥmiryolçu” döú 284 niúanÕna layiq görülmüúdür. 2010-cu ildԥ ԥPԥkdԥ vԥ ictimai iúOԥrdԥ fԥallÕ÷Õna görԥ “TԥUԥqqi” medalÕ ilԥ tԥltif edilmiúdir. 2013-cü ildԥ Xankiúi Zeynalov müqԥddԥs Hԥcc ziyarԥ- tindԥ olub. O, tԥkcԥ ona tapúÕUÕlan mԥsul vԥzifԥGԥ deyil, içtimai iú- Oԥrdԥ dԥ hԥmiúԥ fԥallÕq göstԥrmiúdir. Xankiúi müԥllim YAP-Õn Xaçmaz dԥmiryol tԥúkilatÕQÕn yaradÕFÕVÕ vԥ sԥdridir. Xaçmaz rayon YAP ødarԥ Heyԥtinin üzvüdür. 1999-cu ildԥ keçirilԥn %ԥOԥdiyyԥ seçkilԥrindԥ bԥOԥdiyyԥ üzvü seçilib. Bu sahԥGԥ Lúgüzar fԥaliyyԥtinԥ görԥ neçԥ-neçԥ seçici mԥKԥbbԥti qazanÕb. X.Zeynalovun 5 övladÕ, 10 nԥYԥsi var. ÖvladlarÕ hamÕ ali Wԥhsilli, ailԥli, evli-eúiklidir. Ailԥnin demԥk olar ki, çoxu Gԥmiryolçudur. Üç o÷ul atasÕQÕn peúԥ yolunu davam etdirir. 2÷lanlarÕndan HacÕ Namik ali tԥhsilli dԥmiryolçudur. ÇarxÕ Gԥmiryol stansiyasÕQÕn rԥisi iúOԥyir. Seymur da ali tԥhsil alÕb, /ԥFԥt stansiyasÕQÕn rԥisidir. Teymur da hԥmçinin dԥmiryol sistemindԥ çalÕúÕr. Elmar da nԥqliyyat iúçisidir. SahibkarlÕq Iԥaliyyԥti ilԥ mԥú÷uldur. Xankiúi müԥllimlԥ söhbԥtimin axÕUÕn- da özümü saxlaya bilmԥyib dedim: “Sa÷ olsun ùabranÕn belԥ Fԥsur o÷ullarÕ. Ona görԥ ki, öz adlarÕ ilԥ bԥrabԥr hԥmiúԥ ùabran rayonunun adÕna da baúucalÕ÷Õ gԥtirirlԥr.”

285 HACI RԤSUL MøRZԤùԤ5øFOV

5ԥsul Yusif o÷lu Mirzԥúԥrifov 1942-ci ildԥ keçmiú Qonaqkԥnd rayonunun Gömür kԥndindԥ müԥllim ailԥsindԥ anadan olub. AtasÕ Yusif Ԥliyev orta mԥktԥbdԥ müԥllim vԥ direktor, partiya komitԥsindԥ tԥli- matçÕ vԥ III katib, PTù-dԥ metodist Yԥ digԥr vԥzifԥOԥrdԥ iúOԥmiúdir. O, .ԥEԥni ziyarԥt edԥUԥk HacÕ adÕQÕ almÕúGÕ. Din adamÕ kimi ùabran (keçmiú DԥYԥçi) mԥscidinin imamÕ Yԥzifԥsindԥ çalÕúPÕúGÕ. 5ԥsul 1949-cu ildԥ Qonaqkԥnd qԥVԥEԥ orta mԥktԥbin I sinfinԥ qԥbul olub. Ailԥsi Gԥndov kԥndinԥ köçdüyünԥ görԥ 5- ci sinfԥ qԥGԥr tԥhsilini hԥmin kԥnddԥ davam etdirib. 1959-cu ildԥ RespublikanÕn ԤPԥkdar müԥllimi HacÕ Mehdiyevin direktor oldu÷u DԥYԥçi qԥVԥEԥ S.M.Kirov adÕna orta mԥktԥbi bitirib. 1960-cÕ ildԥ V.ø.Lenin adÕna Azԥrbaycan Pedoqoji ønstitu- tunun fizika vԥ ümumtexniki fԥnnlԥr fakultԥsinԥ qԥbul olub. Ali mԥktԥbi bitirdikdԥn sonra 1964-1967-ci illԥrdԥ Belorusiya RespublikasÕnda Sovet Ordusu sÕralarÕnda hԥrbi xidmԥt keçib. R.Mirzԥúԥrifov Azԥrbaycan RespublikasÕ Maarif Nazirliyi- nin 1968-ci ilin 16 avqust tarixli ԥmrinԥԥsasԥn PirԥEԥdil kԥnd orta mԥktԥbinԥ müԥllim göndԥrilmiú, 1967-1968- ci illԥrdԥ orada iúOԥmiúdir. Sonra o, müԥllimԥ olan ciddi ehtiyaca görԥ DԥYԥçi úԥKԥr 1 nömrԥli orta mԥktԥEԥ müԥllim köçürülüb. Rԥsul müԥllim bu Pԥktԥbdԥ 1968-ci ildԥn 1978-ci ilԥ qԥGԥr müԥllim vԥ direktor müavini vԥzifԥOԥrindԥ çalÕúÕb. Bu müddԥtdԥ mԥktԥbin iú tԥcrü- Eԥsi Azԥrbaycan RespublikasÕ Maarif Nazirliyi tԥUԥfindԥn bԥ- 286 \ԥnilib vԥ müvafiq qԥrarÕ ilԥ respublikada yayÕlmasÕ tövsiyyԥ edilib.Hԥmin ildԥ dԥ Rԥsul müԥllimin iú tԥcrübԥsi Azԥrbaycan RespublikasÕ Maarif Nazirliyinin nümayԥndԥsi Murad Quliye- vin iútirakÕ ilԥ yoxlanÕlaraq bԥ\ԥnilib. %ԥ\ԥnilmiú hԥmin Wԥcrübԥnin Azԥrbaycan RespublikasÕ Maarif Nazirliyinin TԥrarÕ ilԥ respublikada yayÕlmasÕ tövsiyyԥ edilib. 1978-ci ildԥ ona böyük etimad göstԥrilԥUԥk rayon Xalq Maarif ùöbԥsinԥ inspektor vԥzifԥsinԥ irԥli çԥkilib.Bir müddԥt bu vԥzifԥGԥ iúOԥ\ԥn Rԥsul müԥllim1979-cu ildԥ rayonda yeni yaradÕlmÕú MԥktԥblԥrarasÕ Tԥdris østehsalat KombinatÕna direktor vԥzifԥsinԥ göndԥrilib.. O, bu vԥzifԥGԥ düz 1994-cü ilԥ kimi 15 il iúOԥ\ԥUԥk bu mԥsul vԥ çԥtin vԥzifԥnin öhdԥsindԥn layiqincԥ gԥlib. 1994-1998-ci illԥrdԥ Rԥsul müԥllim Taxtakörpü kԥnd ibtidai mԥktԥbindԥ müdir vԥ müԥllim iúOԥyib. 1998-ci ildԥ ciddi ehtiyacÕ nԥ]ԥUԥ alaraq indiki ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ orta mԥktԥbinԥ tԥúkilatçÕ Yԥzifԥsinԥ irԥli çԥkilib. R.Mirzԥúԥrifov bu vԥzifԥGԥ 2003-cü ilԥ TԥGԥr çalÕúÕb. 2004-cü ildԥn 2011-ci ilԥ kimi isԥ hԥmin Pԥktԥbdԥ müԥllim kimi fԥaliyyԥt göstԥrib. 2011-ci ildԥn Wԥqaüddԥdir. Rԥsul müԥllimlԥ bu yazÕ haqqÕnda söhbԥt edԥrkԥn o münasibԥtini belԥ bildirdi: “Bir neçԥ mԥzunum ali mԥktԥbdԥ oxuyub fizika ixtisasÕna yiyԥOԥQԥUԥk hazÕrda rayonun müxtԥlif Pԥktԥblԥrindԥ müԥllim iúOԥyir.Yüzlԥrlԥ mԥzunum isԥ fizika Iԥnnindԥn ali mԥktԥblԥrdԥ keçirilԥn qԥbul imtahanlarÕndan yüksԥk qiymԥt alaraq ali mԥktԥblԥUԥ daxil olaraq istԥdiklԥri ixtisasa yiyԥOԥnib.” Ailԥlidir, 6 qÕ]Õ, 1 o÷lu var. 5ԥsul müԥllim 2007-ci ildԥ müqԥddԥs Hԥcc ziyarԥtndԥ olub. YaúÕ yetmiúi ötsԥ dԥ o, indi dԥ rayonun ictimai iúOԥrindԥ Iԥal iútirak edir. Rayonun dini icmasÕQÕn vԥ a÷saqqallar úurasÕ- QÕn üzvüdür. Onunla bu yazÕ barԥGԥ söhbԥtimizi belԥ bitirdi: “Dövlԥtin qanunlarÕna hԥmiúԥ hörmԥtlԥ yanaúPÕúam. Allahdan arzum budur ki, ömrümün qalan hissԥsinԥ dԥ ona ibadԥt etmԥ- \ԥ izn versin .” 287 HACI SԤDULLA QASIMOV

6ԥdulla Qulam o÷lu QasÕmov 21 fevral 1940-cÕ ildԥ ùabran (keçmiú 'ԥYԥçi) rayonunun ùahnazԥrli kԥn- dindԥ kolxozçu ailԥsindԥ dünyaya Jԥlib. AtasÕ Qulam Rza o÷lu QasÕ- mov 1910-cu ildԥ anadan olmuú, 1940-cÕ ildԥ represiya qurbanÕ olmuú- dur. AnasÕ Camal ԤOԥkbԥr qÕ]Õ QasÕ- mova isԥ 1915-ci ildԥ anadan olmuú, 1943-cü ildԥ vԥfat etmiúdir. S.QasÕmov 1947-ci ildԥ ùahnԥ- ]ԥrli kԥnd ibtidai mԥktԥbin I sinfinԥ qԥbul olmuú, 4 il hԥmin Pԥktԥbdԥ tԥhsil alaraq 1951-ci ildԥ mԥktԥbi bitirmiúdir. 1951- 1955-ci illԥrdԥ tԥhsilini Pirԥmsԥn kԥnd 7-illik mԥktԥbindԥ davam etdirԥUԥk, 1955-ci ildԥ hԥmin mԥktԥbdԥ tԥhsilini baúa vurmuúdur. Ailԥnin ciddi ehtiyacÕQÕ nԥ]ԥUԥ alaraq 12 yaúÕndan kolxozda iúOԥPԥ\ԥ mԥcbur olmuúdur. 1955-ci ildԥ BakÕ Rabitԥ Texnikumuna qԥbul olub, üç il orada tԥhsil alaraq 1957-ci ildԥ Kԥmin xüsusi orta tԥhsil müԥssisԥsini fԥrqlԥnmԥ diplomu ilԥ bitirmiúdir. øúOԥPԥk üçün onun tԥyinatÕ Azԥrbaycan Respubli- kasÕ Rabitԥ Nazirliyi tԥUԥfindԥn Quba rayonuna verilmiúdir. Quba rayon Rabitԥ Kontoruna elektromexannik vԥzifԥsinԥ Tԥbul olunub bir il burada iúOԥmiúdir. 1958-ci ildԥ XanÕm $÷abala qÕ]Õ ilԥ ailԥ hԥyatÕ qurub. Sonra o, Polúa sԥrhԥdindԥ keçmiú Sovet Ordusu tԥrkibindԥ ikillik hԥrbi xidmԥtdԥ olmuú- dur. Hԥrbi xidmԥtdԥ oldu÷u dövrdԥ tԥlimlԥrdԥ vԥ idman yarÕú- larÕnda fԥrqlԥndiyinԥ görԥ Ukraynada, hԥrbi hissԥ yerlԥúԥn rayonun rԥhbԥr partiya vԥ komsomol tԥúkilatlarÕndan, elԥFԥ dԥ Kԥrbi hissԥnin komandanlÕ÷Õndan çoxlu fԥxri fԥrmanlar alÕb. +ԥrbi xidmԥtdԥn tԥrxis olunduqdan sonra isԥԥvvԥlki iú yerin- Gԥ öz iúinԥ davam etmiú vԥ 1964-cü ilԥ qԥGԥr elektromexannik 288 Yԥzifԥsindԥ çalÕúPÕúGÕr. Azԥrbaycan RespublikasÕ Rabitԥ Nazirliyinin ԥmrilԥ 1964-cü ilin avqustundan S.QasÕmovun iú yeri DԥYԥçi rayon Rabitԥùöbԥsinԥ dԥyiúdirilib. Burada o, hԥmin tarixdԥn 1968- ci ilin iyun ayÕna kimi baú elektromexannik vԥzifԥsindԥ çalÕúÕb. øúOԥdiyi müddԥt ԥrzindԥ kollektivin vԥ rayon ԥhalisinin dԥrin Uԥ÷Eԥtini qazanÕb. Bu sԥEԥbdԥn dԥ onun ԥPԥyi müԥssisԥ WԥUԥfindԥn layiqincԥ qiymԥtlԥndirilir. O, V.ø.Leninin 100 illik yubiley medalÕ ilԥ tԥltif edilib. 1968-ci ilin iyul ayÕQÕn 16-dan S. QasÕmov ciddi ehtiyaca görԥ pedaqoji iúԥ dԥYԥt olunub. Ehtiyatda olan leytenant indiki ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr T.Abbasov adÕna I saylÕ tam orta mԥktԥEԥ hԥrbi rԥhbԥr tԥyin olunub. Düz 43 il bu YԥzifԥGԥ fasilԥsiz olaraq fԥaliyyԥt göstԥrib. HazÕrda ehtiyatda olan kapitan Sԥdulla müԥllim onunla söhbԥt zamanÕ öz xatirԥOԥrini belԥ baúladÕ: “øúOԥdiyim 43 il ԥrzindԥ yüzԥ qԥGԥr úagirdimԥ respublikamÕzdakÕ vԥ ya xaricdԥki ali hԥrbi mԥktԥb- Oԥrdԥ tԥhsil almalarÕna düzgün istiqamԥt, ürԥk-dirԥk verԥUԥk PԥQԥvi cԥKԥtdԥn onlara dԥstԥk olmuúam. Hԥrbi tԥhsil alan keçmÕú úagirlԥrim arasÕnda ali hԥrbi rütbԥli komandirlԥr dԥ vardÕr. General-mayor Mԥmmԥd Beydullayevi, polkovnik Oleq Rԥsulovu, mayor Hüseyn QasÕmovu vԥ digԥrlԥrini göstԥUԥ bilԥUԥm. Bundan ԥlavԥ mԥktԥbimizin mԥzunlarÕ ara- VÕnda polis sistemindԥ canla-baúla xidmԥt edԥn çoxlu ali rütbԥli mütԥ[ԥssislԥr dԥ yetiúmiúdir. Polkovnik-leytenant Çingiz Osmanovu vԥ Arzu Ԥliyevi, mayor Faiq Orucovu vԥ baúqalarÕQÕ misal çԥNԥ bilԥUԥm.” 1978-ci ildԥ Sԥdulla müԥllim Azԥrbaycan müԥllimlԥrinin VI qurultayÕnda nümayԥndԥ kimi iútirak etmiúdir. Tԥhsil sahԥ- sindԥ ԥldԥ etdiyi u÷urlardan fԥUԥhlԥQԥn S.QasÕmov az müd- Gԥtdԥ öz iúgüzarlÕ÷Õ vԥ bacarÕ÷Õ ilԥ pedaqoji ustalÕ÷ÕQÕ daha da artÕrma÷a nail olub. Çԥkilԥn zԥhmԥt isԥ hԥGԥr getmir. 27 iyun 1978-ci ildԥ o, “ԤPԥkdԥ fԥrqlԥnmԥ\ԥ görԥ” medalÕ ilԥ tԥltif olunub. 289 6ԥdulla müԥllim mԥktԥbdԥ hԥrbi rԥhbԥr iúOԥdiyi müddԥtdԥ Kԥmiúԥ onun ali mԥqsԥdi -VԥWԥQԥ sԥdaqԥtlԥ xidmԥt edԥn layiqli Jԥnc nԥsil yetiúdirilmԥsi mԥVԥOԥsi olmuúdur.Onun yetiúdirdiyi úagirdlԥr dԥ daim sevimli müԥllimlԥrinin adÕQÕ uca tutmuú, ona baúucalÕ÷Õ gԥtirmiúdir. 1981-ci ildԥ respublikada ԥn qabaqcil hԥrbi rԥhbԥrlԥrdԥn biri hesab olunan S.QasÕmov respublika sԥviyyԥsindԥ mühazi- Uԥ oxumaq üçün Azԥrbaycan Elmi Tԥdqiqat Pedaqoji Elmlԥr ønstituna dԥYԥt olunur. O, BakÕ úԥKԥrindԥ “Hԥrbi dԥrslԥrin VԥPԥUԥliliyinin artÕUÕlmasÕnda ԥyaniliyin rolu” mövzusunda bir VÕra mühazirԥOԥr oxuyur.Oxudu÷u mühazirԥOԥr çox sԥPԥUԥli keçir vԥ geniú dinlԥyici kütlԥsi tԥUԥfindԥn bԥ\ԥnilir. Çox keçmir ki, 07.05.1981-ci il tarixdԥ mühazirԥOԥri keçirԥn Wԥúkilat komitԥsi tԥUԥfindԥn Sԥdulla müԥllim rԥsmi tԥúԥkkür Pԥktubu alÕr. 1983-cü ildԥ Azԥrbaycan RespublikasÕ Maarif Nazirli- yinin tövsiyyԥsi ilԥ onun qabaqcÕl iú tԥcrübԥsi nazirlik ԥPԥkdaúlarÕ tԥUԥfindԥn mԥktԥbdԥ dԥrindԥn vԥ hԥrtԥUԥfli öyrԥnilԥUԥk respublikanÕn bütün orta ümumtԥhsil mԥktԥb- Oԥrindԥ yayÕlmÕúGÕr. Ona görԥ dԥ Azԥrbaycan RespublikasÕ Maarif Nazirliyi S.QasÕmovun ԥPԥyinԥ ԥn yüksԥk dԥ\ԥr verԥUԥk 1983-cü ildԥ onu “Azԥrbaycan SSR qabaqcÕl maarif xadimi” döú niúanÕ ilԥ tԥltif etmiúdir. 13 avqust 1986-cÕ il tarixdԥ isԥ S.QasÕmov uzun müddԥt ԥPԥkdԥ sԥPԥUԥli fԥaliyyԥtinԥ görԥ “ԤPԥk veteranÕ” medalÕ ilԥ Wԥltif edilmiúdir. 11 noyabr 1987-ci ildԥ o, Azԥrbaycan RespublikasÕ Maarif Nazirliyi tԥUԥfindԥn “ùagirdlԥrin hԥrbi vԥWԥnpԥrvԥrlik tԥrbiyԥ- sindԥ ԥldԥ etdiyi nԥticԥOԥUԥ görԥ” Fԥxri Fԥrmana layiq görül- müúdür. Sԥdulla müԥllimlԥ bu yazÕ barԥGԥ keçirdiyim söhbԥtdԥ o mԥQԥ bunlardan ԥlavԥ bir qovluq fԥxri fԥrman göstԥrdi. Bunlar rayon øcra Hakimiyyԥtindԥn, rayon Tԥhsil ùöbԥsindԥn, 7ԥhsil øúçilԥri Hԥmkarlar øttifaqÕQÕn Rayon Komitԥsindԥn, 290 rayon Hԥrbi KomissarlÕ÷Õndan, keçmiú rayon komsomol komi- Wԥsindԥn vԥ digԥr tԥúkilatlar tԥUԥfindԥn verilmiúdir. 1998-ci ilin mart-aprel ayÕnda müqԥddԥs Hԥcc ziyarԥtindԥ olub. 6ԥdulla müԥllimin 6 övladÕ, 13 nԥYԥsi, 5 nԥticԥsi var. O, ovladlarÕ ilԥ fԥxr edir, nԥYԥOԥrini daha çox istԥyir. Qocaman pedaqoq nԥ qԥGԥr çalÕúsa da bu sevgini heç cür gizlԥGԥ bilmir. 1ԥYԥsi Sԥbuhi Texnologiya Universitetini, Nԥrgiz Neft Akade- miyasÕQÕ bitirib ixtisaslarÕ üzrԥ iúOԥyirlԥr. Murad isԥøQúaat vԥ MemarlÕq Universitetinin II kursunda oxuyur. Bu bacarÕqlÕ ehtiyatda olan hԥrbiçi, ԥsl müԥllim, gözԥl vԥ Wԥvözԥkar insan haqqÕnda neçԥ-neçԥ kitabda, çoxlu sayda qԥzet Yԥ jurnallarda yazÕlara baxdÕqca sevincimdԥn ürԥyim sanki da÷a döndü. ùadlÕ÷Õmdan gözlԥrim sevinc yaúÕ içindԥ güldü. Özümü saxlaya bilmԥyib dedim: “Bax ԥsl müԥllim-hԥrbi Uԥhbԥr belԥ olar. 43 il gecԥ-gündüz ömrünü úam kimi ԥridԥUԥk dövlԥtçiliyimizin, tԥhsilimizin ԥQԥQԥOԥrinԥ sadiq qalaraq ԥsl vԥWԥnpԥrvԥrlԥr yetiúdirԥn qocaman tԥhsil iúçisi, úԥhid atasÕ, sԥdaqԥtli dostum vԥ mehriban iú yoldaúÕm HacÕ 6ԥdulla müԥllimԥ ürԥkdԥn min alqÕú ! ”

291 IX BÖLMԤ

UNUDSAQ, UNUDULARIQ

292 Ԥ/øSLAM Ԥ=øMOV

Müԥllim ԥPԥyinin ԥYԥzsiz olmasÕ haqqÕnda çox söhbԥt açmaq olar. AxÕ müԥllim úagirdlԥUԥ tԥkcԥ bilik aúÕla- PÕr, o hԥm dԥ gԥOԥFԥk hԥyat yolunu düzgün seçmԥkdԥ onlara yaxÕndan kömԥk edir. O, ԥEԥdi mԥúԥl kimi neçԥ-neçԥ úagirdin ömür yoluna parlaq iúÕq saçÕr... Öz bilik vԥ bacarÕ÷ÕQÕ, ürԥyinin Kԥrarԥtini vԥ gözünün nurunu úagird- Oԥrindԥn ԥsirgԥPԥ\ԥn bu yolda saç D÷ardÕr, gԥnclikdԥn ahÕllÕq dövrünԥ TԥGԥr uzun, çԥtin vԥ mԥsuliyyԥtli bir yol keçir. Minlԥrlԥ insanlarÕn qԥlbindԥ ԥEԥdi mԥskԥn salÕr. Belԥ müԥllimlԥrdԥn biri dԥԤlislam Ԥzimov olub. Ԥlislam QasÕm o÷lu Ԥzimov 15 dekabr 1949-cu il tarixdԥ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayonunun Pirԥmsԥn kԥndindԥ dünya- ya gԥlib. AtasÕ Ԥzimov QasÕm Abdulla o÷lu, rayonun adlÕ- sanlÕ bir ziyalÕVÕ kimi sovet sԥdri, süd zavodunun müdiri vԥ sovxozun direktoru vԥ s.vԥzifԥOԥrdԥ çalÕúarkԥn xalqÕn dԥrin hörmԥtini qazanÕb. ԤԤzimov 1956-cÕ ildԥ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr 1 saylÕ orta mԥktԥbin I sinfinԥ daxil olub, 1966-cÕ ildԥ hԥmin Pԥktԥbi ԥla qiymԥtlԥrlԥ bitirib. +ԥOԥùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr 1 saylÕ orta mԥktԥbdԥ Wԥhsil alarkԥn öz davranÕúÕ, nizam-intizamÕ, elmԥ-tԥhsilԥ yük- Vԥk mara÷Õ ilԥ seçilԥn bu úagird riyaziyyat fԥnni üzrԥ Respub- lika olimpiadasÕnda I yeri tutduqdan sonra gԥOԥFԥk hԥyat yolunu müԥyyԥn etdi: riyaziyyat müԥllimi olmaq. GԥOԥFԥkdԥ bu Iԥnni úagirdlԥrinԥ sevdirmԥklԥ, rԥTԥmlԥrin ecazkar sehrinin sirlԥrini gԥnc nԥslԥ öyrԥtmԥk. Orta mԥktԥbi ԥla qiymԥtlԥrlԥ 293 bitirdikdԥn sonra, sԥQԥdlԥrini ali mԥktԥEԥ verib vԥ yüksԥk balla 1966-cÕ ildԥ V.ø.Lenin adÕna ADPø-nin fizika-riyaziyyat fakultԥsinԥ daxil olub.TԥOԥEԥlik illԥrindԥ ali mԥktԥbin ictimai KԥyatÕnda fԥrqlԥQԥUԥk TES-nin fԥal üzvlԥrindԥn biri olan ԤԤzimov 1970-ci ildԥ ali mԥktԥbi fԥrqlԥnmԥ diplomu ilԥ bitirib. Aspiranturaya imtahan verib qԥbul olsa da, ailԥ vԥziyyԥti ilԥԥlaqԥdar orada tԥhsilini baúa vurmadan rayona qayÕGÕb. 1970-cÕ ildԥ gԥnc ԤlislamÕn tԥyinatÕ ùabran (keçmiú 'ԥYԥçi) rayonuna verilib. O, ilk ԥPԥk ԥPԥk fԥaliyyԥtinԥ rayonun DԥYԥçikԥnd (keçmiúGԥ ԥYԥlcԥ KuybÕúevkԥnd, sonra isԥ Tԥ]ԥNԥnd adlanÕb) orta mԥktԥbindԥ baúlayÕb. Müԥllimlik fԥaliyyԥtinԥ baúladÕ÷Õ ilk gündԥn hamÕ onu qabaqcÕl, nԥ]ԥri vԥ metodiki cԥKԥtdԥn hazÕrlÕqlÕ bir müԥllim kimi tanÕ\Õb. Öz fԥnnini úagirdlԥUԥ sevdirԥ bildiyi üçün , onlara öz övladÕ kimi sonsuz mԥKԥbbԥt vԥ qay÷Õ göstԥrib, peúԥsinԥ WԥOԥbkarlÕqla yanaúGÕ÷Õ üçün valideynlԥrin vԥ kԥnd camaatÕQÕn Gԥrin hörmԥtini qazanÕb. ԤԤzimov 1971-1972-ci illԥrdԥ ADR-dԥ Sovet QoúunlarÕ- QÕn tԥrkibindԥ hԥrbi xidmԥt keçib. 1972-ci ildԥ DԥYԥçi qiyabi orta mԥktԥbdԥ ԥvvԥlcԥ müԥl- lim, sonra isԥ metodist vԥzifԥsinԥ tԥyin olunub. Düz 14 il bu YԥzifԥOԥrdԥ çalÕúÕb. 1986-cÕ ildԥ rayon rԥhbԥrliyi Ԥlislam müԥllimin elmi- pedaqoji hazÕrlÕ÷ÕQÕ vԥ tԥúkilatçÕOÕq bacarÕ÷ÕQÕ nԥ]ԥUԥ alaraq rayon ԥyani-qiyabi (fԥhlԥ-gԥnclԥr) mԥktԥbinԥ direktor vԥzifԥsi- Qԥ irԥli çԥkib. O, mԥktԥbi qԥbul edԥrkԥn mԥktԥb çox darÕsqal, müasir tԥOԥblԥUԥ cavab vermԥ\ԥn tԥmirsiz bir binada yerlԥúirdi. ԤԤzimov iúԥ baúladÕ÷Õ ilk gündԥn kollektivi sԥIԥrbԥr edib. 0ԥktԥb ԥsaslÕ tԥmir olunub, maddi-texniki bazasÕ xeyli möh- Nԥmlԥndirilib. MԥktԥEԥ qaz xԥtti çԥkilib. Görülԥn tԥdbirlԥr Qԥticԥsindԥ tԥhsildԥn kԥnarda qalan úagird olmayÕb. 17 illik iú stajÕna malik, ԥvvԥlcԥ sÕravi müԥllim, sonra isԥ metodist 294 LúOԥ\ԥn gԥnc mԥktԥb direktoru az vaxt içԥrisindԥ mԥktԥbin respublikada tanÕQÕb qabaqcÕl mԥktԥblԥr sÕrasÕna çÕxmasÕna nail olub. øúOԥ\ԥn fԥhlԥ-gԥnclԥUԥ göstԥrilԥn diqqԥt vԥ qay÷Õya görԥ mԥktԥbin direktoru Ԥlislam müԥllim Tԥhsil Nazirliyi WԥUԥfindԥn Fԥxri fԥrmanla tԥltif edilib. 1993-cü ildԥ rayonda ԥyani-qiyabi mԥktԥb ba÷landÕqdan sonra o, úԥKԥr 4 saylÕ orta mԥktԥbdԥ müԥllim iúOԥyib. 1995-ci ildԥ rayon Tԥhsil ùöbԥsinin mԥslԥKԥti ilԥ ehtiyaca görԥ Xԥlilli kԥnd ԥsas mԥktԥbinԥ ixtiasÕ üzrԥ müԥllim tԥyin olunub. O, bu tԥhsil oca÷Õnda hԥmiúԥ úagirdlԥrinԥ dԥrin vԥ ԥsaslÕ bilik vermԥk üçün çalÕúÕb. Yeni-yeni tԥlim üsullarÕQÕ öyrԥQԥUԥk öz dԥrslԥrindԥ onlardan bacarÕqla istifadԥ edib. Ԥlislam müԥllim öz tԥcrübԥsini dԥ gԥnc müԥllimlԥUԥ öyrԥdil- Pԥsinԥ nail olub. Mԥktԥb hԥmkarlar tԥúkilatÕQÕn sԥdri, TøAHø Rayon Komitԥsinin üzvü kimi mԥktԥbin ictimai hԥyatÕnda fԥal Lútirak edib. DԥIԥOԥrlԥ iúOԥdiyi kԥndin, dԥrs dediyi mԥktԥbin qay÷ÕlarÕ ilԥ maraqlanÕb. Dԥrs dediyi úagirdlԥr hԥmiúԥ fԥnn olimpiadalarÕnda fԥrqlԥQԥUԥk mԥktԥEԥ u÷ur gԥtirib. O, ömrü- nün sonuna kimi bu mԥktԥbdԥ çalÕúÕb. Ԥlislam müԥllimin bir vaxt dԥrs dediyi úagirdlԥr indi onun úԥUԥfli peúԥ yolunu davam etdirirlԥr. Ԥlislam Ԥzimov sԥPԥUԥli fԥaliyyԥtinԥ görԥ “Baú müԥllim” adÕna layiq görülüb. Azԥrbaycan RespublikasÕ Tԥhsil Nazirli- yinin, ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayon øcra Hakimiyyԥtinin vԥ 7øAHø RK-nin fԥxri fԥrmanlarÕ ilԥ tԥltif edilib. Ԥlislam müԥllim hԥyat yoldaúÕ rayonun adlÕ-sanlÕԥGԥbiy- yat müԥllimi Hԥqiqԥt Ԥzimova ilԥ birlikdԥ üç övlad böyüdüb boya-baúa çatdÕUÕb. Ailԥ\ԥ sonsuz mԥKԥbbԥti öz bԥhrԥsini verib. ÖvladlarÕn ikisi ali mԥktԥbi fԥrqlԥnmԥ ilԥ bitirib. Cԥmiy- \ԥtqԥ yararlÕ, vԥWԥnpԥrvԥr, iúgüzar insanlar kimi seçilirlԥr. Ԥlislam müԥllim bir baba kimi dԥ nԥYԥOԥrini çox sevirdi. Ülvi, ùԥNԥr, Rԥvanԥ, Tԥrlan bu gün dԥ babalarÕndan fԥxrlԥ danÕúÕr, onu ürԥk dolusu yad edirlԥr. 295 Ԥlislam müԥllim uzun sürԥn xԥstԥlikdԥn sonra 13 iyun 2012-ci ildԥ haqq dünyasÕna qovuúdu. Xԥstԥ vaxtlarÕnda Paúa müԥllimlԥ tez-tez evlԥrinin yanÕndakÕ çayxanada görüúüb hal- ԥhval tutardÕq.Mԥtin, sԥbirli, polad iradԥli, qorxmaz bu insanla söhbԥtlԥrimiz hԥmiúԥúirin vԥ maraqlÕ keçԥrdi. Üzünün çöhrԥ- sindԥn vԥ rԥngindԥn, psixoloji durumundan çox yaxúÕ görünür- dü. Yumorla zԥngin söz-söhbԥtindԥn ona xԥstԥ demԥk ol- mazdÕ. Sԥn demԥ son dԥUԥFԥ zalÕm vԥ amansÕz fԥOԥk gizlincԥ “öz saydÕ÷ÕQÕ sayÕrmÕú.” Bir dost kimi onun vaxtsÕz vԥfatÕ uzun müddԥt mԥnim damarlarÕmda axan qanÕPÕ dondurdu. Mԥn TԥflԥWԥn ԥn ԥziz dostumu, gözԥl hԥmsöhbԥtimi, etibarlÕ yol yoldaçÕPÕ vԥ iú yoldaúÕPÕ itirdim. “Olaca÷a çarԥ yoxdur” deyiblԥr.” Allah ona qԥni-qԥni rԥhmԥt elԥsin!

296 ùAKøR QULøYEV

ùakir Güla÷a o÷lu Quliyev 1954- cü ildԥùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥ- rindԥ neftçi ailԥsindԥ anadan olub. AtasÕ Güla÷a Pirqulu o÷lu Quliyev 1926-cÕ ildԥ rayonun Orta ԤmirxanlÕ Nԥndindԥ anadan olmuúdur. Ԥvvԥlcԥ 'ԥYԥçi rayon Hԥrbi KomissarlÕ÷Õnda uçot bölmԥsindԥ iúOԥyib.Sonra uzun illԥr Siyԥ]ԥn Qazma øúOԥri ødarԥsindԥ Iԥhlԥ, usta kömԥkçisi vԥ usta vԥzifԥ- sindԥ çalÕúPÕúGÕr. øúOԥdiyi müddԥtdԥ müdiriyyԥtin, elԥFԥ dԥ iúOԥdiyi kollektivin dԥrin hörmԥtini qazana bilmiúdir. Hԥr ayda, hԥr rübdԥ vԥ ilin sonunda onun alÕn tԥrilԥ gördüyü a÷ir iúin nԥticԥsi mükafatlandÕUÕlanda tԥkcԥ Güla÷a kiúi deyil, bu böyük ailԥnin bütün üzvlԥri sevinԥrdi. 1978-ci ildԥ Güla÷a kiúi 52 yaúÕnda dünyasÕQÕ dԥyiúmiúdi. Ailԥnin bütün yükü hԥyat yoldaúÕ-Qԥhrԥman ana Quliyeva Zibeydԥ Müseyib qÕ]ÕQÕn (1934-cü ildԥøzmara kԥndindԥ dün- yaya gԥlmiú, 2010-cu ildԥ 76 yaúÕnda dünyasÕQÕ dԥyiúmiúdir.) Yԥ böyük o÷lu ùakirin üzԥrinԥ düúürdü. ù.Quliyev 1961-ci ildԥ DԥYԥçi úԥKԥr 1 saylÕ 8-illik Pԥktԥbinin I sinfinԥ qԥbul olub, sԥkkizinci sinfi bu mԥktԥbdԥ qurtarÕb. O, orta tԥhsilini indiki ùabran úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta mԥktԥbdԥ davam etdirib. ùakirin bu mԥktԥbdԥ yüksԥk tԥlim-tԥrbiyԥ, intizam, bilik, bacarÕq nümayiú etdirmԥsi ona dԥrs deyԥn bütün müԥllimlԥrin ürԥyincԥ olub. 1972-ci ildԥ o, hԥmin mԥktԥbi ԥla vԥ yaxúÕ qiymԥtlԥrlԥ bitirԥUԥk kamal attestatÕ alÕb. 1972-ci ildԥ ù.Quliyev Azԥrbaycan Nԥqliyyat Tikintisi Trestinin 323 saylÕ tikinti-quraúGÕrma qatarÕnda fԥhlԥ vԥzifԥsi- Qԥ qԥbul edilib, 1973-cü ilin 25 iyununa kimi burada iúOԥyib. 297 +ԥmin tarixdԥn ali tԥhsil almaqdan ötrü BakÕ úԥKԥrinԥ köçdüyünԥ görԥ iúGԥn azad edilib. 1973-cü ildԥùakir Ç.øldÕUÕm adÕna Azԥrbaycan Politexnik ønstitutunun hidremelorasiya fakultԥsinin axúam úöbԥsinԥ daxil olub. 1979-cu ildԥ Azԥrbaycan Mühԥndislԥri ønstitutunu müvԥffԥqiyyԥtlԥ bitirԥUԥk diplom alÕb. 15 oktyabr 1973-cü il tarixdԥn ù.Quliyev axúam ali tԥhsil almaqla yanaúÕ BakÕúúԥ zavodunda iúԥ qԥbul olunub.Ԥvvԥlcԥ Eԥnna, sonralar 2-ci dԥUԥFԥli soba ustasÕ, elԥFԥ dԥ 3-cü dԥUԥFԥli soba ustasÕ-bԥnna vԥzifԥOԥrindԥ çalÕúÕb. YaxúÕ iúinԥ görԥ zavo- dun rԥhbԥrliyindԥn vԥ hԥmkarlar tԥúkilatÕndan dԥIԥOԥrlԥ müka- fat vԥ Fԥxri Fԥrman alÕb. 1975-ci ildԥ ali mԥktԥbdԥki tԥhsil ax- úam úöbԥsindԥn qiyabi úöbԥ\ԥ köçürüldüyünԥ görԥ o, ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥrindԥ öz iú fԥaliyyԥtini davam etdirib. 22 dekabr 1975-ci ildԥ ù.Quliyev DԥYԥçi rayon Aqrar- satÕú birliyinԥ yer qurluúçusu vԥ melorasiya üzrԥ mühԥndis Yԥzifԥsinԥ qԥbul olunub. ølk gündԥn ùakir bu idarԥGԥ özünü bilikli, bacarÕqlÕ, intizamlÕ vԥ iúgüzar bir gԥnc mütԥ[ԥssis kimi göstԥrib. Çox keçmԥyib ki, 23 yanvar 1986-cÕ ildԥn böyük meliorator vԥzifԥsinԥ köçürülüb. 17 oktyabr 1986-cÕ ildԥ müdiriyyԥtin tԥúԥbbüsü ilԥ baúqa iúԥ daha yüksԥk vԥzifԥ\ԥ keçib. O, Azԥrbaycan Su TԥVԥrrüfatÕ Nazirliyinin Xaçmaz- 'ԥYԥçi Su TԥVԥrrüfatÕ ødarԥsinin DԥYԥçi Sahԥsinԥ rԥis tԥyin edilib. Bu vԥzifԥGԥ dԥ o, özünün bacarÕqlÕ bir mütԥ[ԥssis oldu÷unu nümayiú etdirib. 1989-cu ilin yanvar ayÕQÕn 5-dԥn isԥ baú mühԥndis vԥzifԥsinԥ köçürülüb. ødarԥnin útat cԥdvԥlindԥ gedԥn ixtisarlarla ba÷OÕ olaraq ù.Quliyev 20 fevral 1989-cu ildԥn DԥYԥçi rayon Aqrar – satÕú birliyinԥ yer qurluúçusu tԥyin edilib.øki ildԥn artÕq bu tԥúkilatda fԥaliyyԥt göstԥrdikdԥn sonra onun, iú fԥaliyyԥti Azԥrbaycan RespublikasÕ Dövlԥr Torpaq vԥ ;ԥritԥçekmԥ Komitԥsinin rayon tԥúkilatÕ ilԥ ba÷OÕ olub. O, ԥvvԥlcԥ rayon Torpaq ùöbԥsindԥ baú mütԥ[ԥssis, 1998-ci ilin fevral ayÕQÕn 9-dan 2001-ci ilin noyabr ayÕQÕn 2-nԥ kimi isԥ 298 torpaq úöbԥsinin müdiri vԥzifԥsindԥ çalÕúÕb. ùakir Quliyev ömrünün son illԥrindԥ kommersiya fԥaliy- \ԥti ilԥ mԥú÷ul olub. Onun 5 övladÕ (2 qÕz, 3 o÷lan), 12 nԥYԥsi var. ÖvladlarÕQÕn hamÕVÕ ailԥ hԥyatÕ qurub, ev-eúik sahibidir. Hԥyatda hԥUԥ öz layiqli yerini tutub. O÷lu Elxan vԥ Güla÷a kommersiya Iԥaliyyԥti ilԥ mԥú÷uldur. O÷lu Orxan isԥ “Akkord” tikinti WԥúkilatÕnda usta iúOԥyir. 2003-cü ilin iyun ayÕQÕn 1-dԥùakirin qԥflԥWԥn ölüm xԥEԥri onun bütün yaxÕnlarÕ kimi mԥni dԥ sarsÕtdÕ. Düzünü deyim Pԥn úoka düúԥUԥk güclԥ ayÕldÕm. Deyirlԥr “torpaq yaxúÕ adamlarÕ öz qoynuna tez aparÕrmÕú” sözünün düzlüyünԥ onda inandÕm. O vaxtdan 11 il keçib. Lakin bütün ùabran camaatÕ vԥ úԥxsԥn mԥn özüm bu gün dԥ ùakirin ruhuna dualar oxuyur, ona “Allah rԥhmԥt elԥsin!” deyirik. Özündԥn sonra VԥWԥQԥ, dövlԥtçiliyԥ sadiq olan 5 a÷illÕ-kammalÕ övlad vԥ yaxúÕԥPԥllԥr qoyub gedԥn bir insandÕr ùakir müԥllim. Bu gün iú yoldaúlarÕ, yaxÕn qohumlarÕ, ona ölԥQԥFԥn sadiq qalma÷a sԥdaqԥt andÕ içmiú, vaxtÕNԥn bu mԥktԥbdԥ oxumuúúagird dostlarÕ XankԥUԥm Orucov, CԥIԥr Sԥlimov, Mԥzahir Zeynalov, Arif Qafarov, ԤVԥdulla Abdullayev, Tofiq HacÕyev, Hԥbibulla Abdulrԥhimov Yԥ baúqalarÕ hԥr gün söz-söhbԥtindԥ ùakiri dönԥ-dönԥ xatÕrlayÕrlar. Bu üzü gülԥr, çöhrԥsi nurlu insana Allah qԥni- Tԥni rԥhmԥt elԥsin!

299 4øYAS MԤ&øDOV

Qiyas øsa o÷lu Mԥcidov 8 may 1951-ci ildԥ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayonunun QԥOԥgah kԥndindԥ fԥhlԥ ailԥsindԥ dünyaya göz açÕb. 1966-cÕ ildԥ ԥla vԥ yaxúÕ qiymԥt- Oԥrlԥ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ orta mԥktԥbi bitirib. 1969-cu ildԥ Q.Mԥcidov ԥrizԥ vԥ VԥQԥdlԥrini M.F.Axundov adÕna Rus dili vԥԤGԥbiyyatÕønstitutunun tԥOԥEԥ Tԥbulu komissiyasÕna verib. Qԥbul imtahanlarÕndan yüksԥk QԥticԥOԥr qazandÕ÷Õna görԥ hԥmin ali mԥktԥEԥ daxil olub. 7ԥOԥEԥlik hԥyatÕQÕn ilk illԥrindԥ gԥnc Qiyas özünü ԥn layiqli Yԥ bacarÕqlÕ bir tԥOԥEԥ kimi göstԥrib. Ali mԥktԥb illԥrindԥ institutun ԥn hörmԥtli vԥ nüfuzlu tԥOԥEԥOԥrindԥn biri olub. ønstitutun bilik vԥ idman yarÕúlarÕnda, ictimai iúOԥrindԥ müntԥ]ԥm olaraq Lútirak edib. Bununla o, hԥm zԥngin bilik, hԥm dԥ müԥllimlԥri Yԥ tԥOԥEԥ yoldaúlarÕ arasÕnda böyük hörmԥt qazanÕb. 1974-cü ildԥ Q.Mԥcidov institutu müvԥffԥqiyyԥtlԥ bitirib. Onun tԥyinatÕ Azԥrbaycan RespublikasÕ Maarif Nazirliyi tԥUԥ- findԥn Cԥlilabad rayonuna verilib. Rayon Maarif ùöbԥsindԥn aldÕ÷Õԥmrԥԥsasԥn Cԥndan kԥnd orta mԥktԥbindԥ 5 il müԥllim LúOԥyir.øúOԥdiyi bu ilk illԥrdԥ o, özünün yüksԥk biliyi vԥ iú baca- UÕ÷Õ ilԥ bütün kollektivԥ nümunԥ olub. 1979-cu ildԥ Qiyas müԥllim ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayonuna qayÕGÕb. 1982-ci ilԥ kimi o, tԥhsil aldÕ÷Õ mԥktԥbdԥ müԥllim iúOԥyib. 1983-cü ildԥ Q.Mԥcidov rayonun ԥn nüfuzlu tԥhsil kollektivlԥrindԥn birinԥ - DԥYԥçikԥnd (keçmiú KuybÕúevkԥnd) orta mԥktԥbinԥ direktor vԥzifԥsinԥ tԥyin edilib. Bu yeni iú 300 WԥyinatÕ onu ömrünün sonuna kimi bu tԥhsil oca÷Õna ba÷layÕb. Düz 30 il Qiyas müԥllim bu vԥzifԥGԥ iúOԥyib. Özü dԥ böyük KԥYԥs vԥ yaradÕFÕOÕqla. Qiyas müԥllimin bu mԥktԥEԥ rԥhbԥrlik etdiyi dövrdԥ bu tԥhsil müԥsisԥsinin u÷urlarÕ çox olub. Bu Pԥktԥbin mԥzunlarÕQÕn sԥsi çox uzaqlardan gԥlir. øndi bu Pԥktԥbdԥ müԥllim iúOԥ\ԥnlԥrin ԥksԥriyyԥti bu mԥktԥbin PԥzunlarÕGÕr. Qiyas müԥllimin ailԥsi demԥk olar ki, hamÕ tԥhsil iúçisidir. +ԥyat yoldaúÕ Mԥryԥm müԥllimԥ 1956-cÕ ildԥ tԥYԥllüd tapmÕú, 1973-cü ildԥ orta mԥktԥbi rayonun Gԥndab kԥndindԥ, 1977-ci ildԥ ali tԥhsilini isԥ M.F.Axundov adÕna rus dili vԥԥGԥbiyyatÕ institutunda alÕb. ønstitutu bitirԥn dövrdԥn hal-hazÕra kimi 'ԥYԥçikԥnd (keçmiú KuybÕúevkԥnd) orta mԥktԥbindԥ rus dili YԥԥGԥbiyyatÕ müԥllimi iúOԥyir. Qiyas müԥllimin qÕzlarÕ Gültԥn vԥ Günay da özlԥrinԥ müԥllim peúԥsini seçib. Gültԥn 1980-cÕ ildԥ anadan olub, 1997-ci ildԥ DԥYԥçikԥnd (keçmiú Tԥ]ԥNԥnd-KuybÕúevkԥnd) orta mԥktԥbini vԥ 2002-ci ildԥ Azԥrbaycan Dillԥr Universiteti- nin tԥrcümԥ vԥ axúam tԥhsili fakultԥsini ԥla qiymԥtlԥrlԥ bitirib. Hal hazÕrda BakÕ úԥKԥrindԥ yaúayÕr vԥ müԥllim iúOԥyir.øki övladÕ var. QÕ]Õ Günay isԥ 1982-ci ildԥ dünyaya gԥlib.1999-cu ildԥ orta mԥktԥbi bitirԥUԥk BakÕ Asiya Universitetinin filologiya fakultԥsinԥ daxil olub. 2004-cü ildԥ hԥmin ali Pԥktԥbi baúa vurub. Pedaqoji fԥaliyyԥtini DԥYԥçikԥnddԥ (keçmiú Tԥ]ԥNԥnddԥ) baúlayan gԥnc müԥllim ailԥ vԥziyyԥti ilԥ ba÷OÕ BakÕúԥKԥrindԥ yaúayÕr vԥ iúOԥyir. Ailԥlidir. Qiyas müԥllim 2013-cü ilin iyun ayÕQÕn 26-da 62 yaúÕnda dünyasÕQÕ dԥyiúVԥ dԥ onun müԥllim ailԥsi bu gün dԥ onun Wԥhsil sahԥsindԥ hԥyata keçmԥ\ԥn arzularÕQÕn çin olmasÕna çalÕúÕr. Lakin bu nüfuzlu müԥllim ailԥsi hԥr addÕPÕnda Qiyas müԥllimin nurlu çöhrԥsini, mehriban vԥ sԥmimi danúÕqlarÕQÕ xatÕrlayÕr, onu tez-tez yad edirlԥr.

301 BABAùùAHPԤ/ԤNGOV

Babaú Ramazan o÷lu ùahpԥOԥn- gov 18 aprel 1947-ci ildԥ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayonunun dilbԥr guúԥOԥrindԥn biri olan Nohurlar kԥn- dindԥ anadan olub. 1954-cü ildԥ No- hurlar kԥnd mԥktԥbindԥ ilk tԥhsilԥ baúlayÕb. Ailԥsi ilԥ rayon mԥrkԥzinԥ köçdüyünԥ görԥ orta tԥhsilini DԥYԥçi- Gԥ davam etdirib. 1965-ci ildԥ indiki T.Abbasov adÕna ùabran (keçmiú 'ԥYԥçi) úԥKԥr 1 saylÕ tam orta mԥktԥ- bi müvԥffԥqiyyԥtlԥ bitirib. Bu kitabÕn müԥllifinԥ uzun müddԥt B.ùahpԥOԥngovla bir yerdԥ oxumaq, iúOԥPԥk qismԥt olub. Birincisi mԥn Babaú müԥllimlԥ 1 saylÕ úԥKԥr orta mԥktԥbindԥ oxuyarkԥn tez-tez yolda vԥ mԥktԥbdԥ görüúürdüm.O dövrdԥ indiki 1 saylÕ úԥKԥr tam orta mԥktԥb rayon mԥrkԥzindԥ yeganԥ orta mԥktԥb oldu- ÷una görԥ DԥYԥçikԥnd dԥ daxil olmaqla qonúu kԥndlԥrin XúaqlarÕ bu mԥktԥEԥ dԥrsԥ gԥlirdilԥr. Babaú müԥllim dԥ tez-tez qohumu, riyaziyyat müԥllimi, qonúumuz øsbat müԥllimin yanÕ- na ԥlavԥ mԥúTԥOԥOԥUԥ gԥlirdi. økincisi dԥ Babaú müԥllim mԥn- Gԥn bir sinif yuxarÕ olsa da siniflԥrimiz çox vaxt qonúu oldu- ÷una görԥ tez-tez tԥQԥffüsdԥ görüúüb, bir-birimizdԥn dԥrslԥ ba÷OÕ hal-ԥhval tutardÕq. RiyaziyyatÕ çox sevirdi, bu fԥnni öyrԥnmԥ\ԥ hԥdsiz hԥYԥs göstԥrirdi. Bu maraq vԥ dԥrsԥ qarúÕ sonsuz diqqԥt gԥOԥFԥkdԥ onu birdԥIԥlik riyaziyyat elminԥ ba÷layÕb. 1965-ci ildԥ B.ùahpԥOԥngov sԥQԥdlԥrini ali mԥktԥEԥ verib. Qԥbul imtahanlarÕnda u÷ur qazanaraq Azԥrbaycan Dövlԥt Pedaqoji ønstitutunun riyaziyyat fakultԥsinԥ qԥbul olub. Ali mԥktԥbdԥki abÕ-havadan, tԥhsil sahԥsindԥԥldԥ etdiyi gözԥl QԥticԥOԥrdԥn sonsuz fԥUԥh hissi keçirԥn gԥnc Babaú bütün 302 oԥtinliklԥUԥ sinԥ gԥrib. Az bir zamanda bu tԥhsil oca÷ÕQÕn qabaqcÕl vԥ sevimli bir tԥOԥEԥsinԥ çevrilib.1969-cu ildԥ institutu yaxúÕ vԥ ԥla qiymԥtlԥrlԥ bitirib do÷ma rayonuna tԥyinat alÕb.Hԥmin ili rayonun QԥOԥgah kԥndindԥ ilk pedaqoji ԥPԥk Iԥaliyyԥtinԥ baúlayÕb. 1971-1975-ci illԥrdԥ DԥYԥçikԥnd sԥkkiz- illik mԥktԥbindԥ riyaziyyat müԥllimi iúOԥyib. 1976-cÕ ildԥ qabaqcÕl ԥPԥyinԥ görԥ rayon Xalq Maarif ùöbԥsinԥ inspektor Yԥzifԥsinԥ irԥli çԥkilib. Sonralar mԥn rayon Tԥhsil ùöbԥsinin aparatÕnda iúOԥ\ԥ- LúOԥ\ԥ Azԥrbaycan Xalq TԥVԥrrüfatÕ ønstitutunun qiyabi úöbԥ- sini bitirib ali tԥhsilli mühasib-istisadçÕ oldum. Lakin Babaú müԥllimlԥ köhnԥ normal münasibԥtlԥrimiz yenԥ öz yolunda davam edirdi. O, mԥktԥbdԥ müԥllim iúOԥ\ԥndԥ Gԥ, direktor kimi rԥhbԥrlik edԥndԥ Gԥ biz vaxtaúÕUÕ bir- birimizlԥ ԥlaqԥ saxlayÕrdÕq. Sonralar mԥn rayon tԥhsil úöbԥsinin aparatÕnda ikinci cavabdeh úԥxs – yԥni baú mühasib vԥzifԥsindԥ LúOԥ\ԥrkԥn o, úöbԥ\ԥ inspektor iúinԥ gԥldi. Bu vԥzifԥGԥ Wԥxminԥn 10-12 ilԥ yaxÕn iúOԥdi.Ciddi ehtiyaca görԥ onu sonralar DԥYԥçi úԥKԥr 3 saylÕ orta mԥktԥEԥ direktor vԥzifԥsinԥ göndԥrdilԥr. O, bu vԥzifԥGԥ dԥ özünü do÷rultdu. Rayonun iúi bilԥn, bacarÕqlÕ orta mԥktԥb direkrorlarÕ cԥrgԥsinԥ yüksԥldi. Daha sonra yԥni 1992-ci ildԥ qԥflԥti keçirilԥn seçkidԥ rayon Maarif ùöbԥsinԥ müdir seçildi. Lakin bunlar dostluq, yaxÕnlÕq münasibԥtlԥrinԥ heç bir xԥOԥl gԥtirmԥdi. Nԥ o dövrün oԥtinliklԥrinin, nԥ boran-qarÕn, nԥ dԥ arada gԥ]ԥnlԥrin fitnԥ- IԥsadÕQÕn bizim polad kimi möhkԥmlԥnmiú münasibԥtlԥri ]ԥiflԥtmԥ\ԥ vԥ ya pozma÷a gücü çatmadÕ. 1996-cÕ ilԥ kimi B.ùahpԥOԥngov rayon Tԥhsil ùöbԥsindԥ müdir iúOԥdi. Onun iú dövrü mԥnim 40 ildԥn artÕq fԥaliyyԥtimin ԥn çԥtin anlarÕ olsa da aramÕzdakÕ sԥmimiyyԥt vԥ dostluq bizi düz yoldan çÕxma÷a, ciddi sԥhv buraxma÷a qoymadÕ. Müdir kimi çox tԥmiz adam idi. MԥQԥ qanunu müdafiԥ etdiyimԥ görԥ hԥmiúԥ dԥstԥk verԥrdi.Bԥzi müdirlԥr kimi iúi çԥtinԥ düúԥndԥ iúçilԥri taqsÕrkar 303 saymaz, bütün çԥtinliyi vԥ mԥsuliyyԥti öz üzԥrinԥ götürԥrdi. 1996-cÕ ilin avqust ayÕna kimi onunla birgԥ iúOԥdik. Hԥmin ilin avqustunda rayon Maarif úöbԥsinin rԥhbԥrliyindԥ kadr Gԥyiúikliyi baú verdi. Babaú müԥllim ciddi ehtiyaca görԥ indiki Samir Zülfüqarov adÕna ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr 3 saylÕ tam orta mԥktԥbinԥ direktor köçürüldü. Mԥktԥbdԥ dԥ onunla düz 8 il iúOԥdik. Babaú müԥllimin 5 övladÕ, 7 nԥYԥsi var. QÕ]Õ Vüsalԥ atasÕQÕn peúԥ yolunu seçib. O, ùabran úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta mԥktԥbdԥ müԥllim iúOԥyir. Lakin atalar demiúNԥn sԥn saydÕ÷ÕQÕ say, gör fԥOԥk nԥ sayÕr. AmansÕz xԥstԥlik vԥ xԥyanԥtkar ölüm gözԥl insan, tԥh- silin bacarÕqlÕ aparat iúçisi, mükԥmmԥl biliyԥ malik riyaziyyat müԥllimi Babaú ùahpԥOԥngovu aramÕzdan apardÕ. O, 18 may 2004-cü ildԥ 57 yaúÕnda vԥfat etdi.Allah rԥhmԥt elԥsin!

304 ARøF MÜTԤLLøMOV

Arif Üzümԥli o÷lu Mütԥllimov 14 mart 1955-ci ildԥ ùabran (keçmiú 'ԥYԥçi) rayonunun Xԥlilli kԥndindԥ müԥllim ailԥsindԥ dünyaya göz açÕb. AtasÕ Üzümԥli Hidayԥt o÷lu Mütԥlli- mov 1933-cü ildԥ Qusar rayonunun Kican kԥndindԥ anadan olmuúdur. Öz savadÕ, bacarÕ÷Õ, sevib-seçdiyi müԥl- limlik peúԥsinԥ olan dԥrin mԥKԥbbԥti ilԥ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayonunun hörmԥtli ziyalÕlarÕndan biri ol- muúdur. Rayonun PirԥEԥdil, DԥYԥçi qԥVԥEԥ, Sarvan, Xԥlilli Yԥ Çölquúçu kԥnd mԥktԥblԥrindԥ müԥllim iúOԥmiúdir. 2008-ci ildԥ 75 yaúÕnda dünyasÕQÕ dԥyiúmiúdir. A.Mütԥllimov 1961-ci ildԥ Xԥlilli kԥnd ibtidai mԥktԥbinin I sinfinԥ qԥbul olub. 1965-ci ildԥ tԥhsilini Çölquúçu kԥnd Vԥkkizillik mԥktԥbdԥ davam etdirib. 1969-cu ildԥ indiki ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ orta mԥktԥbin IX sinfinԥ daxil olub.1971-ci ildԥ hԥmin orta mԥktԥbi nümunԥvi ԥxlaq vԥԥla qiymԥtlԥrlԥ bitirib. 1971-1972-ci illԥrdԥ Çölquúçu kԥnd 110 saylÕ Texniki- Peúԥ mԥktԥbindԥ zootexnik ixtisasÕ üzrԥ tԥhsil alÕb.Sonra tԥhsi- lini davam etdirmԥk mԥqsԥdilԥ ԥrizԥ vԥ sԥQԥdlԥrini Quba Sovxoz Texnikuma verib. Qԥbul imtahanlarÕQÕ u÷urla verԥUԥk texnikumun zootexnik úöbԥsinԥ daxil olub.1972-1975-ci illԥr- Gԥ bu orta ixtisas mԥktԥbindԥ tԥhsil alÕb.Texnikumu fԥrqlԥnmԥ diplomu ilԥ bitirib. 1975-ci ildԥ gԥnc Arif hԥrbi xidmԥWԥ ça÷UÕOÕb. Keçmiú Sovet qoúunlarÕQÕn tԥrkibindԥ Çexoslovakiya RespublikasÕnda Kԥrbi xidmԥtdԥ olub. 1977-ci ildԥ hԥrbi xidmԥtini baúa vuraraq 9ԥWԥQԥ qayÕGÕb. Hԥmin ilin may ayÕnda da ailԥ hԥyatÕ qurub. 305 ølk ԥPԥk fԥaliyyԥtinԥ rayonun N.Nԥrimanov adÕna sovxozda ferma briqadirliyi ilԥ baúlayÕb. Çox keçmir ki, o, biliyinԥ, bacarÕ÷Õna vԥ yaxúÕ iúinԥ görԥ sovxozun baú zootexniki vԥzifԥ- sinԥ qԥGԥr yüksԥlib. Lakin gԥnc Arifi yalnÕz bir mԥVԥOԥ düúün- dürürdü – ali tԥhsil almaq. Elmin uca zirvԥOԥrini istehsalatdan ayrÕlmamaqla fԥth etmԥk. Bu arzu ilԥ o, sԥQԥdlԥrini Gԥncԥ .ԥnd TԥVԥrrüfatÕ AkademiyasÕQÕn tԥOԥEԥ qԥbulu komissiyasÕna Wԥqdim edib. ømtahanlardan vԥ müsabiqԥGԥn müvԥffԥqiyyԥtlԥ keçԥUԥk qiyabi úöbԥnin zootexnik fakultԥsinin tԥOԥEԥsi adÕQÕ qazanÕb. A.Mütԥllimov 1984-1986-cÕ illԥrdԥ Liman Cins mal-qara sovxozunda zootexnik, 1986-1990-cÕ illԥrdԥ DԥYԥçi rayon ԥt hazÕrlÕ÷Õ mԥntԥTԥsindԥ direktor, 1990-1992-ci illԥrdԥ DԥYԥçi, 1992-1995-ci illԥrdԥ isԥ Siyԥ]ԥn rayonunun tԥrkibinԥ daxil olan Zarat sovxozunda direktor, 1996-2001-ci illԥrdԥ Çölquú- çu sovxozunda direktor vԥzifԥOԥrindԥ iúOԥyib. SovxozlarÕn fԥaliyyԥtinԥ xitam verildikdԥn sonra Arif Mütԥllimovun iú salnamԥsi rayonda ardÕFÕl profdizenfeksiya Wԥdbirlԥrinin aparÕlmasÕ ilԥ ba÷OÕGÕr. 2001-2014-cü illԥrdԥ o, ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayon Profdizenfeksiya úöbԥsindԥ mü- dir vԥzifԥsindԥ çalÕúÕb. Hԥmin illԥrdԥ ziyanvericilԥUԥ qarúÕ Nԥskin mübarizԥ\ԥ rԥhbԥrlk bu yorulmaz insanÕn ԥsas mԥqsԥdi olub. Harada vԥ nԥ vԥzifԥGԥ iúOԥPԥsindԥn aslÕ olmayaraq bu sakit tԥbiԥtli, üzügülԥr, mehriban, söhbԥtcil, sԥbrli, dinlԥPԥyi bacaran vԥ iúgüzar insan hԥmiúԥ yaxúÕ iúinԥ görԥ rayonda vԥ nazirlikdԥ tԥriflԥnib. Nümunԥvi ԥPԥyinin nԥticԥsinԥ görԥ onun ünvanÕna deyilԥn xoú sözlԥri heç bir vaxt onu sevdiyi iúindԥn soyutmayÕb. AldÕ÷Õ mükafatlar, döú niúanlarÕ vԥ fԥxri Iԥrmanlar seçdiyi peúԥ\ԥ olan sonsuz mԥKԥbbԥtini daha da artÕUÕb. Arif müԥllim hԥm dԥ gözԥl, a÷ÕllÕ, mehiban vԥ qay÷Õkeú ailԥ baúoÕVÕ kimi mԥnim yaddaúÕmda qalÕb. Biz hԥmiúԥ hԥr 306 görüúԥndԥ onun birinci cümlԥsinin mübtԥdasÕ vԥ xԥEԥri ailԥ mövzusundan olardÕ. Jurnalist tԥbiԥtli bir insan kimi mԥn dԥ [ԥtrini çox istԥdiyim üçün onun sԥsinԥ sԥs verԥr, fikrini demԥ- \ԥ imkan yaradardÕm. Ürԥyindԥki sonuncu sözԥ qԥGԥr onu dinlԥPԥklԥ sevincinԥ vԥ dԥrdi-sԥrinԥúԥrik olardÕm. Ailԥ\ԥ çox ba÷OÕ insan idi.Sanki bu insan öz övladlarÕ ilԥ nԥIԥs alÕrdÕ. A.Mütԥllimovun 5 övladÕ, 8 nԥYԥsi var. ÖvladlarÕndan R÷lu Ԥdalԥt ali tԥhsilli hԥkimdir. Respublika Müdafiԥ Nazirli- yinin hԥrbi hospitalÕnda iúOԥyir. QÕ]Õ GülnarԥúԥKԥr ümumtԥhsil tam orta mԥktԥbindԥ müԥllimԥdir. Kiçik o÷lu Elçin Fövqԥladԥ Hallar Nazirliyi sistemindԥ çalÕúÕr. Arif Mütԥllimov 25 may 2014-cü il tarixdԥ 59 yaúÕnda TԥflԥWԥn dünyasÕQÕ dԥyiúdi. Onun vԥfatÕ yaxÕn qohum-qardaúÕn- dan çox dostlarÕQÕ, mԥktԥb yoldaúlarÕQÕ olduqca kԥGԥrlԥndirdi. Dostlu÷a, yoldaúOÕ÷a ԥsl sԥdaqԥt nümunԥsi olan, bu birliyi daha sarsÕlmaz edԥn çöhrԥsi nurlu insan bu gün aramÕzda olmasa da onun iúÕqlÕ xatirԥsi daim yaúayÕr, onu sevԥnlԥr tԥUԥfindԥn tez- tez yad edilir.

307 MEHDø MÜRSԤ/øYEV

ønsan yer üzünün ԥúUԥfidirsԥ, Gözünü sevinclԥ yaúatmalÕGÕr. Ömür karvanÕQÕ çԥkib gedirsԥ, ønsan yaúamalÕ, yaúatmalÕGÕr.

VaxtsÕz dünyasÕQÕ dԥyiúԥn insanlar haqqÕnda yazÕ yazmaq mԥQԥ nԥ TԥGԥr a÷Õr vԥԥzablÕ olsa da heç vaxt bu mövzunu qԥOԥPԥ almaqdan qaç- mamÕúam. øçim yana-yana ԥlimԥ gö- türdüyüm qԥOԥm ԥlimi yandÕrsa da bu mövzuda baúladÕ÷Õm yazÕlarÕ heç vaxt yarÕmçÕq qoymamÕúam. Çünki ömrünü baúa vurmadan ürԥyindԥ neçԥ-neçԥ arzusu- amalÕ ilԥ bu iúÕqlÕ dünyanÕ birdԥn-birԥ tԥrk etmԥk özü dԥ AllahÕn yazdÕ÷Õ tale qismԥtidir. Mԥn neçԥ dԥIԥ öz yazÕlarÕmda qeyd etmiúԥm ki, bir qurtum su, bir udum hava, bir tikԥ çörԥk Yԥ nԥhayԥt bir dԥqiqԥlik ömür belԥ bu ecazkar vԥ sehirli qüvvԥnin sԥUԥncamÕ olmadan hԥyata keçԥ bilmԥz:

Ömür tanrÕ payÕPÕzdÕr, ønsanlara bԥ[ú edilib. Qismԥtimiz nԥ qԥGԥrsԥ, AlnÕPÕza nԥTú edilib.

Bu bir tale yazÕVÕGÕr, Misra-misra yaúayÕUÕq. AcÕVÕQÕ, úirinini Çiynimizdԥ daúÕ\ÕUÕq.

Mehdi Qadir o÷lu Mürsԥliyev 3 fevral 1984-cü ildԥùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥrindԥ ziyalÕ ailԥsindԥ tԥYԥllüd tapÕb.AtasÕ 308 Qadir Mehdi Balamehdi o÷lu 1958-ci ildԥ Quba rayonunun ԥn dilbԥr guúԥsi olan Puçuq kԥndindԥ anadan olmuúdur. YaúadÕ÷Õ Yԥ iúOԥdiyi ùabran rayonunun ԥn sayÕOÕb-seçilԥn ziyalÕ nԥslinin nümayԥndԥOԥrindԥndir.Uzun müddԥtdir ki, ùabran (keçmiú 'ԥYԥçi) rayon Elektrik ùԥEԥNԥsinin rԥisidir. Öz biliyi, nümunԥvi iú bacarÕ÷Õ, yüksԥk tԥúkilatçÕOÕ÷Õ, mehriban vԥ xoú davranÕúÕ ilԥ rԥhbԥrlik etdiyi kollektivin vԥ ùabran rayonu ԥhalisinin dԥrin hörmԥt vԥ mԥKԥbbԥtini qazanÕb.AnasÕ Mürsԥli- yeva UmhanÕ Ԥnvԥr qÕ]Õ 1962-ci ildԥ müԥllim ailԥsindԥ anadan olmuúdur. Mehdi Mürsԥliyev 1991-ci ildԥ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ orta mԥktԥbin I sinfinԥ daxil olub.ølk müԥllimi Elmira A÷ayeva olub. Oxudu÷u illԥrdԥ özünü bilikli, intizamlÕ, xoú ünsüyyԥtli bir úagird kimi tanÕGÕb. Sinif yoldaúlarÕ vԥ ona dԥrs deyԥn müԥllimlԥr hԥmiúԥ Mehdinin nümunԥvi biliyԥ vԥ ԥxlaqa malik oldu÷unu qeyd ediblԥr. O, hԥOԥ orta mԥktԥbin IX vԥ X siniflԥrindԥ tԥhsil alarkԥn bütün müԥllim vԥ úagirdlԥr bilirdilԥr ki, hümanitar IԥnnlԥUԥ xüsusi diqqԥt verԥn bu çalÕúqan úagird gԥOԥFԥkdԥ hüquqúünas olmaq istԥyir. 2001-ci ildԥ Mehdi orta mԥktԥbi ԥla qiymԥtlԥrlԥ bitirib. Onun ali tԥhsil almaq arzusu nԥhayԥt ki, çin olub. 2001-2005-ci ildԥ Azԥrbaycan Beynԥlxalq ønstitutunda Wԥhsil alÕb. 2005-ci ildԥ hԥmin ali mԥktԥbin hüquq fakultԥsini ԥla qiymԥtlԥrlԥ bitirib. ønstitutu bitirdikdԥn sonra Mehdi Mürsԥliyev rayona qayÕGÕb. YAP-Õn ùabran rayon tԥúkilatÕnda iúOԥPԥ\ԥ baúlayÕb. Rayonda bu partiyanÕn yerli tԥúkilatlarÕ ilԥ siyasi iúin canlan masÕnda xeyli fԥallÕq göstԥrib. Lakin sԥn saydÕ÷ÕQÕ say gör amansÕz FԥOԥk nԥ sayÕr. 09 sentyabr 2007-ci il tarixdԥ yenicԥ ailԥ hԥyatÕ quran Jԥnc Mehdi 23 yaúÕnda avtomobil qԥzaÕnda hԥlak oldu.Bu faciԥni eúidԥndԥ ùabranda çox insan kimi mԥnim dԥ damar- larÕmda qamÕm dondu. Özümü saxlaya bilmԥyib hԥdsiz hԥya- 309 can vԥ böyük kԥGԥr hissi keçirdim. Lakin olaca÷a çarԥ olmadÕ ki, olmadÕ ... Allah rԥhmԥt elԥsin! Mehdi haqq dünyasÕna qovuúsa da onun haqqÕnda gedԥn xoú söz-söhbԥt, bir-birindԥn úirin, bir-birindԥn kԥGԥrli xatirԥOԥr Vԥngimԥk bilmir. XatirԥOԥr çoxdur, onlarÕn hamÕVÕQÕ yazmaq, tarixԥ çevirmԥk ayrÕ bir kitabÕn mövzusudur. Mԥn bu mövzuda topladÕ÷Õm mԥlumatlarÕn bir neçԥsini bu kitabÕmda sevimli oxucularÕmla bölüúPԥk istԥyirԥm: Mehdi Balabԥyov-YAP ùabran rayon tԥúkilatÕQÕn Vԥdri: Ulu Öndԥrimiz Heydԥr Ԥliyev tԥUԥfindԥn yaradÕlan vԥ Wԥúkilatlanan Yeni Azԥrbaycan PartiyasÕ hԥr gün öz sÕralarÕQÕ Jԥnclԥrlԥ möhkԥmlԥndirir. Bu gԥnclԥUԥ bilikli, bacarÕqlÕ, yüksԥk ԥxlaqÕ keyfiyyԥtlԥUԥ malik olan, müasir dünya görüúlü, sa÷lam düúüncԥli, baú verԥn hadisԥOԥri hԥrtԥUԥfli tԥhlil edib ona düzgün qiymԥt vermԥyi bacaran, torpa÷a ba÷OÕ, VԥWԥQԥ Vԥdaqԥt andÕ içԥn gԥnclԥr aiddir. Belԥ keyfiyyԥtlԥri özündԥ birlԥúdirԥn gԥnclԥrdԥn biri dԥ Mehdi Mürsԥliyev idi. Mehdi Mürsԥliyev respublikamÕ]Õ xaosdan, anarxiyadan, aclÕq vԥ sԥfalԥtdԥn, elԥFԥ dԥ parçalanmaqdan qoruyan belԥ bir nüfuzlu partiyanÕn rayon tԥúkilatÕnda iúOԥPԥkdԥn böyük qürur hissi keçirirdi.Çox gԥnc olmasÕna baxmayaraq YAP-Õn rayon WԥúkilatÕnda iúOԥdiyi qÕsa vaxt ԥrzindԥ özünü VԥWԥQԥ, partiyaya Vԥdaqԥtli bir iúçi kimi göstԥrirdi.Verilԥn tapúÕUÕqlarÕ vaxtÕnda Yԥ düzgün yerinԥ yetirirdi. PlanlarÕ vԥ arzularÕ böyük idi. Lakin qԥflԥWԥn baú verԥn faciԥ nԥticԥsindԥ onun vaxtsÕz dünyasÕQÕ dԥyiúPԥsi ona axÕracan öz sözünü demԥ\ԥ imkan vermԥdi. Allah rԥhmԥt elԥsin! øbrahim A÷ayev-Mehdinin müԥllimi: ùabran (keçmiú 'ԥYԥçi) úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta mԥktԥbin tarix müԥllimi: “Bu gün o illԥri yada saldÕqca dԥrs dediyim úagirdim Mehdini xatÕrladÕqca o xoú xatirԥli günlԥri sanki bir dԥ tԥ]ԥGԥn yaúayÕram. Lakin çox keçmir ki, bir an içԥrisindԥ kövrԥlirԥm, 310 elԥ bil ki, ürԥyim parçalanmaq istԥyir, özümü güclԥ saxlayÕ- ram. QԥKԥr mԥni bo÷duqca qÕúTÕUÕb demԥk istԥyirԥm: Nԥ üçün belԥ faciԥ baú verdi. Baú verԥn bu müsibԥt alÕn yazÕVÕ idimi? Allah-Taala heç bir ata-anaya belԥ bir kԥGԥrli anlarÕ yaúat- masÕn. Amin. 0ԥn rԥhmԥtlik Mehdinin V-XI siniflԥrdԥ tarix müԥllimi olmuúam. Ali mԥktԥEԥ hazÕrlÕq prosesindԥ fԥrdi görüúOԥrimizdԥ bir yerdԥ çalÕúPÕúÕq. Azԥrbaycan dili vԥ ԥGԥbiyyatÕ müԥllimi ԤOԥsgԥr Musayevin rԥhbԥrlik etdiyi bu sinifdԥ qÕ]Õm Gülnarԥ ilԥ bir sinifdԥ oxuyurdu. Çox sevdiyim fԥal úagirdlԥrdԥn biri olub. Çox sakit, intizamlÕ, mԥktԥbdaxili qayda-qanunu gözlԥ- \ԥn bir úagird idi Mehdi. Daim tԥbbԥssümlü, gülԥrüz idi. Sinif yoldaúlarÕ ilԥ mehribanlÕ÷Õ vԥ sԥmimiliyi ilԥ baúqalarÕndan olduqca fԥrqlԥnirdi. YoldaúlarÕna kömԥk etmԥkdԥn, hansÕ mԥ- VԥOԥGԥVԥ yardÕmçÕ olmaqdan xoúlanardÕ. Xüsusilԥ sinifdԥ qÕz yoldaúlarÕna qarúÕ hԥsas vԥ diqqԥtli idi.XalqÕPÕ]Õn keçmiúinԥ, tarixinԥ sevgi vԥ hörmԥtlԥ yanaúar, onu dԥrindԥn öyrԥnmԥ\ԥ, elԥFԥ dԥ tԥbli÷ etmԥ\ԥ cԥhd edԥrdi. GörüúOԥrimiz zamanÕ çox vaxt dԥGԥ-baba yurdundan-xüsusilԥ rayonumuzun Dԥhnԥ kԥn- dindԥn maraqla danÕúardÕ. AçÕ÷ÕQÕ deyim ki, bu gün Mehdinin yoxlu÷u ilԥ mԥn heç cür barÕúa bilmirԥm. Bu mԥVԥOԥ ilԥ ba÷OÕ onun valideynlԥrinin GԥKúԥtli görüntülԥrini gözüm önünԥ gԥtirdikcԥ çox sarsÕOÕram. Gözlԥrimin qaba÷Õna sanki qaranlÕq çökür. Fikirlԥrim dolaúÕq düúür, sanki özümü itirirԥm. Hԥtta nԥ yazaca÷ÕPÕ da bilmirԥm. AçÕ÷ÕQÕ desԥm belԥ mövzularda yazmaq mԥnim üçün hԥm oԥtin, hԥm dԥ çox ԥzablÕ bir iúGÕr.Ürԥyim az qalÕr parçalansÕn. Ancaq nԥ etmԥk olar. DünyanÕn belԥ bir sԥrt vԥ amansÕz üzü Gԥ varmÕú. Mehdi Mürsԥliyev haqqÕnda daha çox xatÕrladÕ÷Õm, bir neçԥ mԥqam yadÕmdan çÕxmÕr ki, çÕxmÕr. Ԥksinԥ keçmiúGԥ gördüyüm vԥ yaúadÕ÷Õm hԥmin epizodlarÕ tez-tez xatÕrlama÷a Pԥcbur oluram: 311 Birinci epizod: 2001-ci ilin fevral ayÕQÕn 3-dԥ Mehdinin ad gününԥ yÕ÷ÕúPÕúGÕq. Sevdiyi müԥllimlԥrin hamÕVÕQÕ bu Wԥdbirԥ dԥYԥt elԥmiúdi. Mԥn, ԤOԥsgԥr müԥllim, Ԥziza÷a vԥ Rafiq müԥllim dԥ burda idi.Hԥmin gündԥ Mehdinin úagird yoldaúlarÕ, biz müԥllimlԥr vԥ qohum-qardaúlarÕQÕn iútirakÕ ilԥ baú tutan tԥntԥQԥ sanki toy büsata bԥrabԥr unudulmaz bir gün idi. økinci epizod: Mehdinin gözԥl úԥkil çԥkmԥk qabiliyyԥti vardÕ. Dԥrsin gediúi zamanÕ ümumi prosesԥ mane olmamaqla Kԥr hansÕ istԥdiyi úԥkilÕ çԥNԥ bilirdi. Üçüncü epizod: Ulu ùabranÕPÕ]Õn igidlik simvolu ÇÕraq- qalaya ekskursiya vԥ toy mԥrasimi.HamÕPÕz bu tԥdbirdԥ ailԥvi Lútirak edirdik. Çox tԥmtԥraqlÕ idi.Mehdi dԥ çox úԥn idi. Lakin... Dördüncü epizod: Ԥn a÷UÕOÕ faciԥli gün.Hԥmin günün GԥKúԥtlԥri bu ÷ün dԥ gözümün önündԥdir. Mehdinin faciԥli ölüm xԥEԥrini eúidԥn gün mԥn çox sarsÕldÕm. Hԥr dԥIԥ hԥmin gün yada düúԥndԥ nԥ qԥGԥr cԥhd etsԥm dԥ onun dԥKúԥtli anlarÕ gözümün önündԥn getmԥk bilmir ki, bilmir.MԥQԥ olmazÕn ԥzablar verir. Mԥn bir neçԥ saniyԥԥrzindԥ sanki sonu bilinmԥ- \ԥn kԥGԥr dԥnizindԥ bo÷ulma÷a baúlayÕram. Ԥvvԥlcԥ qÕúTÕ- UÕ÷Õma, harayÕma heç kim cavab vermir. Sonra isԥ öz sԥsimԥ [ԥyallar alԥmindԥn ayrÕOÕram. Nԥhayԥt “olum” vԥ “ölüm” adlÕ bir birinԥ ԥks olan iki mԥVԥOԥnin bizim ԥlimizdԥ olmadÕ÷ÕQÕ anlayÕram. “Allah rԥhmԥt elԥsin” ifadԥsini dilԥ gԥtirmԥklԥ tԥ- ]ԥGԥn xԥyal quúum mԥni qanadlarÕ üstԥ alÕb iti sürԥtlԥԥlçatmaz bir alԥPԥ aparÕr...” ԤOԥskԥr Musayev-Mehdinin sinif rԥhbԥri, Azԥrbaycan dili vԥ ԥGԥbiyyat müԥllimi (hal-hazÕrda tԥqaüdçü) Sinifԥ Uԥhbԥrlik etdiyim 7 il ԥrzindԥ Mehdi tԥrbiyԥli, müԥllimlԥrinԥ Yԥ úagird yoldaúlarÕna qarúÕ çox sԥmimi bir úagird idi. O, Gԥrslԥrdԥn ԥlavԥ fakultativ mԥú÷ԥOԥOԥrdԥ dԥ fԥal iútirak edirdi.Humanitar elmlԥrlԥ daha çox maraqlanÕrdÕ.Orta mԥktԥbi 312 müvԥffԥqiyyԥtlԥ baúa vurduqdan sonra nԥhayԥt onun bu istԥyi, arzusu çin oldu. O, ԥrizԥ vԥ sԥQԥdlԥrini respublika tԥOԥEԥ Tԥbulu komissiyasÕna verdi. Qԥbul imtahanlarÕQÕ u÷urla verdiyinԥ görԥ Azԥrbaycan Beynԥlxalq Universitetinԥ qԥbul oldu. Mehdi bu ali tԥhsil oca÷Õnda beú il tԥhsil alaraq hüquqúünaslÕq fakultԥsini ԥla qiymԥtlԥrlԥ bitirԥUԥk diplom aldÕ. 7ԥhsilini baúa catdÕrandan sonra hԥrbi xidmԥWԥ yollandÕ. Hԥrbi borcunu úԥUԥflԥ yerinԥ yetirԥUԥk DԥYԥçi úԥKԥrinԥ qayÕtdÕ.Yeni Azԥrbaycan PartiyasÕQÕn DԥYԥçi rayon úöbԥsindԥ iúOԥPԥ\ԥ baúladÕ. Burada iúOԥdiyi müddԥtdԥ partiyanÕn böyük etimadÕQÕ qazandÕ.Ona tapúÕUÕlan iúi daha yüksԥk dԥUԥFԥGԥ keyfiyyԥtlԥ vԥ vaxtÕnda gördüyünԥ görԥ partiyanÕn rayon úöbԥsinin sԥdrinin Yԥ iú yoldaúlarÕQÕn dԥrin hörmԥtinԥ layiq görüldü. Mehdi istԥr mԥktԥb illԥrindԥ, istԥr iú vaxtÕ, bir sözlԥ harda olursa-olsun özünün xoú rԥftarÕ, biliyi, bacarÕ÷Õ vԥ qabiliyyԥti ilԥ hamÕQÕn rԥ÷Eԥtini qazanmÕúGÕ. Heyf ki, zalÕm ölüm cavan KԥyatÕQÕn qarúÕVÕna sԥdd çԥkdi. Ömrünün çiçԥklԥndiyi bir vaxtda aramÕzdan getdi. Mehdinin ölümü barԥGԥ dediyim yanÕqlÕ kԥlmԥOԥri çԥtin dԥ olsa tԥkrar edԥFԥ\ԥm: “Mehdi, sԥn ölmԥmisԥn, hԥmiúԥ bizimlԥVԥn, bizimlԥ bir nԥIԥs alÕrsan. Ölü- mündԥn xeyli vaxt keçsԥ dԥ sԥni tanÕyan bütün insanlar, o cümlԥGԥn úagird yoldaúlarÕn vԥ sԥQԥ dԥrs deyԥn müԥllimlԥr KԥOԥ dԥ sԥnin yoxlu÷una inanmÕr. ùԥxsԥn mԥn özüm dԥ nԥ qԥ- Gԥr çalÕúsam, cԥhd etsԥm belԥ bu yoxlu÷u heç cür qԥbul edԥ bilmirԥm. Sԥn mԥnim üçün hԥmiúԥ hԥyatdasan. Allah sԥQԥ Uԥhmԥt elԥsin, qԥbrin nurla dolsun!” Elmira A÷ayeva-Mehdinin ilk müԥllimi: ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta Pԥktԥbin ibtidai sinif müԥllimi: “1991-ci ilin sentyabr ayÕQÕn 1-i gözԥl, göyçԥk vԥ utancaq bir o÷lan uúD÷Õ valideynlԥri ilԥ birlikdԥ mԥnim dԥrs dediyim sinfԥ daxil oldu. Bu balaca o÷lan Mehdi Mürsԥliyev idi. Çox keçmԥdi ki, o, sinif yoldaúlarÕ ilԥ xoú ünsiyyԥt qurdu. Onlarla mehribanlaúGÕ. Müԥllimin tapúÕ- 313 UÕqlarÕna vaxtÕnda vԥ sԥliqԥli úԥkildԥԥPԥl etdi.Sinfin ԥn bilikli Yԥ çalÕúqan bir úagirdinԥ çevrildi. Deyirlԥr ki, ibtidai sinif müԥllimi sanki uúD÷a ikinci anadÕr. Bu hԥqiqԥWԥn dԥ belԥdir. Mehdi o vaxtlarÕnda zԥif, tez tԥrlԥ\ԥn uúaq idi. Bir ana kimi Pԥn hԥr gün ona nԥzarԥt edirdim. Dԥrslԥrdԥ çox fԥal iútirak edirdi.Dԥrs ԥlaçÕVÕ idi. Mehdi bir úagird kimi mԥQԥ ona görԥԥziz idi ki, mԥn onun babasÕ HacÕԥkbԥr müԥllimlԥ bir yerdԥ iúOԥmiúdim. QÕ]Õm Gül- narԥ dԥ Mehdi ilԥ düz 11 il parta yoldaúÕ olmuúdu.Hԥyat yol- daúÕm øbrahim müԥllim isԥ ona XI sinfi qurtarana qԥGԥr tarix Iԥnnindԥn dԥrs demiúdi. 1994-cü ildԥ Mehdinin 10 yaúÕQÕn sinif yoldaúlarÕ ilԥ birlikdԥ qeyd etmԥsi indi dԥ xoú tԥԥssürat- larla xatirimdԥdir. XI sinifi bitirԥrkԥn keçirdiyi ziyafԥWԥ mԥn Gԥ dԥYԥt edilmiúdim. Mԥclisdԥ “stola verilԥFԥk tortu anam Elmira müԥllimԥ versin” demԥsi, hԥmin tortu kԥVԥrkԥn anasÕ UmanÕ xanÕPÕn yanÕmda dayanmasÕ heç zaman unudulan xatirԥ deyil. 0ԥn vԥ qÕ]Õm Gülnarԥ ildԥ iki dԥIԥ Mehdinin do÷um vԥ anÕm günündԥ onun valideynlԥri ilԥ görüúürük. Mehdi haq- TÕnda xoú vԥ unudulmaz xatirԥOԥri bir dԥ yada salÕUÕq. Mehdi Pԥnim üçün ölmԥyib vԥ heç zaman da ölmԥ\ԥFԥk.O, sanki bir úirin yuxu kimi hԥmiúԥlik mԥnim xԥyallarÕmda canlanacaqdÕr.” Gülnarԥ A÷ayeva-sinif yoldaúÕùabran (keçmiú DԥYԥçi ) úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta mԥktԥbin tarix müԥllimi: Mehdi mԥnim 11 il parta yoldaúÕm olub. MԥGԥni, D÷ÕllÕ, tԥrbiyԥli, valideynlԥrini vԥ müԥllimlԥrini sevԥn, onlara yerli-yerindԥ hörmԥt bԥslԥ\ԥn bir o÷lan idi. Mehdi ilԥ ba÷OÕ xatirԥOԥrim hԥddindԥn artÕq çoxdur. Mehdi hԥm dԥ olduqca qeyrԥtli bir o÷lan idi. Heç vaxt imkan vermԥzdi ki, sinifimizdԥ oxuyan qÕzlara kԥnar siniflԥrin o÷lanlarÕ nԥVԥ artÕq-ԥskik söz desin. Hԥmiúԥ 8 mart bayramÕnda qÕzlar arasÕnda heç fԥrq qoy- madan hԥdiyԥOԥri ilԥ bizi sevindirԥrdi. Mehdinin dԥrslԥrdԥ IԥallÕ÷Õ, ԥla oxuma÷Õ ilԥ yanaúÕ gözԥl rԥqs etmԥk bacarÕ÷Õ vԥ 314 UԥssamlÕq qabiliyyԥti dԥ vardÕ. ԤGԥbiyyat dԥrslԥrindԥ istԥnilԥn úairin vԥ yazÕoÕQÕn úԥkilini çԥkirdi. Mehdinin bu qabiliyyԥtini bildikdԥn sonra sinifdԥki bütün úagirdlԥr ardÕFÕllÕqla öz úԥkil- Oԥrini ona çԥkdirirdilԥr. Bu mehriban yoldaú hamÕQÕn arzusunu Kԥyata keçirԥrdi. XatirԥOԥrimin sayÕ bilinmir.Onun dԥrs arasÕ WԥQԥffüslԥrdԥ zarafatlarÕ hԥmiúԥ bizi bԥs qԥGԥr güldürüb feyziyab edԥrdi, sevincdԥn az qala gözümüz yaúarardÕ. XI sinfi bitirdikdԥn sonra úagird yoldaúlarÕPÕzla birlikdԥ QalaaltÕya Jԥzintiyԥ getmԥyimiz isԥ ömrümüzün ԥn gözԥl anlarÕ kimi bu gün dԥ unudulmayÕb. Xüsusilԥ orada Mehdinin mԥharԥtlԥ gö- ]ԥl at çapma÷Õ onun ԥsl igid vԥ cԥsur bir Azԥrbaycan o÷lu oldu÷undan xԥEԥr verirdi. 0ԥktԥb illԥrindԥ sinifdԥ hԥr birimizin xatirԥ dԥftԥri vardÕ. Bu xatirԥ dԥftԥrindԥ bütün yoldaúlarÕPÕ]Õn ürԥk sözlԥri yazÕlar- GÕ. Mԥn dԥ Mehdinin xatirԥ dԥftԥrinԥ bu sözlԥri yazmÕúGÕm: “Az gül Mehdi mamama deyԥFԥm.” +ԥOԥ dԥ yaddan çÕxmayan xatirԥOԥrim hԥdsizdir.Amma çox Wԥԥssüf ki, ԥziz sinif yoldaúÕm Mehdi bu gün aramÕzda yoxdur. O, özü olmasa belԥ onun xatirԥOԥri bizimlԥ yaúayÕr. Ölümündԥn yeddi il keçsԥ dԥ sinif yoldaúlarÕQÕn heç biri onun ölümünԥ inanmÕr. Mehdi öz gülԥrüzlülüyü, sadԥliyi, mehri- bançÕOÕ÷Õ vԥ sevgisi ilԥ hamÕQÕn yaddaúÕna ԥEԥdi hԥkk olub. Sinif yoldaúlarÕPÕzla onun mԥzarÕQÕ tez-tez yad edirik. øldԥ iki GԥIԥ-ad günü vԥ anÕm günündԥ isԥ valideynlԥrinin ziyarԥtinԥ gedirik. Bu zaman ürԥyim dilԥ gԥlib deyir: “Mehdi, sԥn ölmԥ- misԥn, sԥn hamÕQÕn qԥlbindԥ yaúayÕrsan.Allah sԥQԥ rԥhmԥt elԥsin. Qԥbrin nurla dolsun! “

315 ELNUR Ԥ=øMOV – HEÇ BøR øNSAN HԤYATDAN VAXTSIZ KÖÇMԤ6øN...

4ÕúÕn “o÷lan ça÷Õ” olmasÕna baxmayaraq, Ԥzimovlar ailԥsindԥ dünyaya JԥOԥn o÷lan uúD÷Õ bir Günԥú kimi parladÕ, ԥzizlԥrinin qԥlbinԥ hԥrarԥt Eԥ[ú etdi. Qohum-ԥqrԥbanÕn sevincinin hԥddi-hüdudu yox idi. Ԥn çox sevinԥn isԥ, ԥlbԥttԥ ki, ana vԥ ata idi. AdÕQÕ Elnur qoydular, daim ailԥsini nurlandÕrmasÕQÕ arzuladÕlar:

ùԥIԥqim, nurum, SaçlarÕ burum. (úqim, qururum, Elnurum.

4ԥndim, no÷ulum, 1ԥrgiz qoxulum. Dovúan yuxulum, Elnurum.

Dili mԥ]ԥlim, Dünya gözԥlim. ølkim, ԥ]ԥlim. Elnurum.

øllԥr ötdükcԥ, yaú üstünԥ yaú gԥldikcԥ Elnur ԥvvԥl ailԥsi- nin, yaxÕn qohum-ԥqrԥbasÕQÕn, sonralar sinif yoldaúlarÕQÕn, müԥllimlԥrinin, sonda da tԥOԥEԥ yoldaúlarÕQÕn, ali tԥhsil aldÕ÷Õ institutun professor vԥ müԥllimlԥrinin hörmԥt vԥ mԥKԥbbԥtini 316 qazandÕ. DavranÕúÕ, ԥGԥb-ԥrkanÕ, tԥmiz ürԥkliliyi vԥ sԥmimiliyi ilԥ hamÕQÕn sevimlisinԥ, ata ürԥyinin qüvvԥtinԥ, ananÕn daya- ÷Õna, bacÕlarÕQÕn arxa-kömԥyinԥ çevrildi. 1983-cü ildԥ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta mԥktԥbin I sinfinԥ gedԥn Elnur ilk gündԥn elmin sirlԥrinԥ böyük maraq göstԥrir, hԥmin vaxtdan Gԥrs ԥlaçÕVÕ kimi úԥkli úԥUԥf lövhԥsini bԥ]ԥyirdi. Respublika fԥnn olimpiadasÕnda kimya fԥnni üzrԥ I yeri tutdu÷una görԥ Fԥxri fԥrmanla tԥltif olundu. Orta mԥktԥbi gü- müú medalla bitirdiyinԥ görԥ ailԥ üzvlԥrinin qԥlbi fԥUԥhlԥ dö- yünürdü. Elnur isԥ böyük addÕmlarla gԥOԥFԥ\ԥ do÷ru addÕm- layÕrdÕ... 1993-cü ilin noyabr ayÕ. Ԥzimovlar ailԥsinin sevinc vԥ IԥUԥh ayÕ. Elnur qԥbul imtahanlarÕnda öz biliyini, bacarÕ÷ÕQÕ ortaya qoydu, ali mԥktԥb tԥOԥEԥsi adÕQÕ qazandÕ. AdÕ qԥzetdԥ oÕxdÕ. Azԥrbaycan Neft AkademiyasÕQÕn SumqayÕt Sԥnaye ønstitutuna qԥbul oldu. Bu xԥEԥr Elnurun tam ürԥyindԥn olmasa da, ata-anasÕ hԥdsiz sevinirdi. Elnurun ürԥyindԥ Tibb ønstitutuna daxil olmaq arzusu var idi, hԥkim olmaq istԥyirdi. Lakin babasÕ Nizamԥddin müԥllimin arzusu ilԥ o, dekabrÕn 5- Gԥ atasÕ Ԥlislam müԥllimlԥ SumqayÕta yola düúdü. XalasÕ 6ԥdaqԥt xanÕm (Allah ona rԥhmԥt elԥsin !) yeni aldÕ÷Õ mԥnzil- Gԥ gԥnc tԥOԥEԥ üçün otaq ayÕrmÕúGÕ. Get-gedԥ tԥOԥEԥlik KԥyatÕna uy÷unlaúan Elnur sanki qol-qanad açmÕúGÕ. O, qrup nümayԥndԥsi seçildi, TEC-nin üzvü oldu.ølk semestrdԥ qiymԥt kitabçasÕQÕ yalnÕz “ԥla” lar bԥ]ԥyirdi. Bütün ali mԥktԥb ondan danÕúÕrdÕ. Hԥtta fakultԥnin dekanÕ atasÕ Ԥlislam müԥllimԥ demiúdi: “ Elnur gԥOԥFԥyi olan tԥOԥEԥdir...” Elnur tԥbiԥtcԥ sakit olsa da, 1988-ci ildԥn do÷ma VԥWԥni- mizin baúÕ üstünü alan qara buludlar bir çox vԥWԥnpԥrvԥr Jԥnclԥr kimi onun da qԥlbini a÷UÕGÕrdÕ. 1994-cü ilin yanvar ayÕnda evԥ yazdÕ÷Õ mԥktubda qeyd edirdi ki, institututda oxumaq istԥmirԥm, Qaraba÷a VԥWԥn u÷runda savaúa getmԥk 317 istԥyirԥm. Burada ali tԥhsil almaqdansa, Qaraba÷ u÷runda sa- vaúmaq daha üstündür. VԥWԥni qorudu÷uma görԥ fԥxr edԥUԥm. Sonralar dayÕ oldu÷undan mԥmnunluq duyan Elnur böyük bacÕVÕ Elnarԥ müԥllimԥnin tez ailԥ qurmasÕndan narazÕ qaldÕ÷ÕQÕ bildirԥUԥk “Elnarԥsiz necԥ yaúayaca÷Õq?” - deyirdi, buna görԥ valideynlԥrini mԥ]ԥmmԥt edirdi. Bԥs onda hԥyatÕ TԥGԥr sevdiyi valideynlԥrini, bacÕlarÕQÕ bir ömür onsuz yaúama÷a mԥcbur edԥn Elnuru kim mԥ]ԥmmԥt etsin? Elnur bunu ԥzizlԥrinԥ necԥ qÕydÕn?

Taleyimdԥn pay -o÷lum, Günԥú o÷lum, ay ö÷lum. O qanlÕ köynԥyinԥ, Anan qurban, ay o÷lum.

YazÕq ana ö÷lunun Gԥl son dԥIԥ boynuna bax! Toysuz gedԥn tԥk balanÕn, Millԥt gԥOԥn” toyuna” bax !

Novruz bayramÕnda xalasÕ rayona gԥlmԥsilԥ ba÷OÕ ona nԥ TԥGԥr dil töksԥ dԥ, Elnur “Xala incimԥ. Qala bilmԥUԥm. Qalsam 7 bayram evimizdԥ ola bimԥ\ԥFԥm.” - deyԥ cavab verir, Ancaq...

Balam durdu÷u yerdԥ, Boynun burdu÷u yerdԥ. Namԥrd ԥzizin ölsün, BalamÕ vurdu÷un yerdԥ

Çiskinli dԥUԥ\ԥm, dumanlÕ düzԥm, Ömrümün çÕra÷Õ keçԥndԥn bԥri. 9ԥWԥndԥ vԥWԥnsiz, evdԥ evsizԥm, Elnurum dünyadan köçԥndԥn bԥri... 318 1994-cü ilin mart ayÕQÕn 28-dԥ axúam saatlarÕnda Elnur evԥ zԥng vurdu. Ailԥ üzvlԥri-ata-anasÕ, kiçik bacÕVÕ Gülnarԥ ilԥ, danÕúGÕ. BacÕVÕ o÷lu balaca Ulvinin sԥsinԥ qulaq asdÕ. Böyük bacÕVÕ Elnarԥ ilԥ maraqlanÕb, onun BakÕda oldu÷unu bildi. Aprelin 1-dԥ anasÕ Hԥqiqԥt xanÕPÕ SumqayÕtda qarúÕlayaca÷Õ barԥGԥ vԥGԥOԥúdi. Hԥr zaman sözündԥ bütöv olan Elnur bu dԥIԥ vԥGԥsinԥ xilaf çÕxma÷a mԥcbur qaldÕ. SԥKԥri gün, martÕn 29-da, o müdhiú, eúidԥnlԥri dԥKúԥWԥ gԥtirԥn xԥEԥr yayÕldÕ. Tԥhsil aldÕ÷Õ institutun qarúÕVÕnda baú verԥn qԥzada Elnur dünyasÕQÕ dԥyiúib. ԤzrayÕl Elnuru ömrünün bahar ça÷ÕQÕ yaúadÕ÷Õ bir anda – 19-cu baharÕnda haqladÕ...

Yazma÷a ԥlim gԥlmԥz, Demԥ\ԥ dilim gԥlmԥz. Elnursuz bu dünyada, Bir daha üzüm gülmԥz.

Balama hamÕ a÷lar, Daú a÷lar, torpaq a÷lar. HamÕ aúkar a÷lasa, Bir gözԥl pünhan a÷lar.

ArtÕq 21-ci ildir ki, Ԥzimovlar ailԥsi Elnursuz, Elnurun Kԥsrԥtilԥ yaúayÕr, onun bir gün geri qayÕdaca÷Õ ümidilԥ yolunu gözlԥyirlԥr...

Möcüzԥ varsa ԥ\ԥr, QapÕdan sԥn girԥVԥn! QayÕt, o÷lum, qayÕt gԥl! QayÕt, Elnur, qayÕt gԥl!

4Õr o uzaq yollarÕ, UzalÕ qalmasÕn qoy, +ԥsrԥt çԥNԥn qollarÕm. QayÕt, o÷lum, qayÕt gԥl! 319 2÷luna qovuúmaq istԥ\ԥn Hԥqiqԥt anananÕn harayÕ tükԥn- Pԥk bilmir. O, üzünü müqqԥddԥs vԥ ulu torpa÷a tutaraq ondan imdad istԥyir: “Torpaq, quca÷Õn istidirmi, soyuqdurmu, qoruya bilirsԥnmi balamÕ? O, bizim bu keúPԥkeúli dünyamÕzdan Vԥnin qoynuna gedԥn ԥn qiymԥtli ԥmanԥtimizdir. Düzünü de, torpaq heç sԥnin belԥ gözԥl, belԥԥtirli, belԥ hԥyalÕ, utancaq qona÷Õn olubmu? Torpaq, sԥn mԥrhԥPԥtlisԥn, sԥn mԥnim balamÕ tԥ]ԥGԥn göyԥrdԥ bilԥFԥksԥnmi? Mԥn heç nԥ\ԥ yox, yalnÕz sԥnin mԥrhԥPԥtinԥ inanÕram. HԥOԥ dԥ gözüm balam gedԥn yoldadÕ. O da÷Õn üstündԥn, yuxuya getdiyi yerdԥn nԥ vaxt oyanÕb gԥOԥFԥk! Gözlԥyirԥm axÕ... Onun dikԥlib JԥOԥFԥyinԥ ümidim var axÕ...”

Elnur, nԥ vaxt mԥni arzulasan, QarúÕmdasan, qarúÕndayam. 1ԥ müddԥtdir, axúam, sԥKԥr, 0ԥzarÕQÕn baúÕndayam.- deyԥn Ԥlislam müԥllimin hԥsrԥtinԥ 13 iyun 2012-ci il tarixindԥ son qoyuldu. Qԥlbi da÷OÕ ata dünyasÕQÕ dԥyiúib, o÷luna qovuúdu... Ölmԥ! Bu torpa÷a qoymaram sԥni, Yerin qollarÕPÕn arasÕndadÕr. 7ԥbii sularla yumaram sԥni, Suyun gözlԥrimin qarasÕndadÕr. Ԥzizim bilԥ-bilԥ YaranÕ bilԥ-bilԥ. Yolunu gözlԥUԥm o÷ul, Yoxlu÷unu bilԥ-bilԥ. %ԥli, bütün bunlar gözünün a÷Õ-qarasÕ, arxa-daya÷Õ, yeganԥ o÷lunu itirmiú Hԥqiqԥt ananÕn fԥryadÕGÕr.

320 On o÷ul böyüdüb yetirԥn ana, Ԥsl qԥhrԥmandÕr, ey ԥzizlԥrim! Bir o÷ul itirib dözԥn anaya, Deyin, bu dünyada mԥn nԥ ad verim?

Elnurdan sonra hԥyatÕ yaúamaqdan deyil, sadԥFԥ mԥc- burԥn var olmaqdan ibarԥt olan Hԥqiqԥt anaya TanrÕdan böyük Vԥbr dilԥyirik vԥ

Güllԥri solan ana, SaçÕQÕ yolan ana. 7ԥskin ol, ey ԥllԥri, Qoynunda qalan ana!- deyirik. Elnura isԥ TanrÕdan qԥni-qԥni rԥhmԥt dilԥyirik.

321 X BÖLMԤ

YURDA ùÖHRԤT *Ԥ7ø5ԤN MԤZUNLAR

322 ARøZ XԤ/øLOV

Ariz Nurulla o÷lu Xԥlilov 22 avqust 1953-cü ildԥ ùabran (keçmiú 'ԥYԥçi) úԥKԥrindԥ müԥllim ailԥsindԥ anadan olmuúdur. AtasÕ Nurulla Ԥmrulla o÷lu Xԥlil- ov 1929-cu ilin mart ayÕnda ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayonunun Za÷OÕ Nԥndindԥ qulluqçu ailԥsindԥ anadan olmuúdur. Ԥvvԥlcԥ Azԥrbaycan Peda- qoji ønstitutunun Quba filialÕnda müԥllim, “QÕ]Õl Quba” qԥzetindԥúöbԥ müdiri, sonralar isԥ PirԥEԥdil kԥnd vԥ DԥYԥçi úԥKԥr 1 saylÕ tam orta mԥktԥblԥrindԥ direktor, rayon Maarif ùöbԥsindԥ müdir, Azԥrbaycan RespublikasÕ Maarif Nazirliyindԥ metodist Yԥ s. vԥzifԥOԥrdԥ iúOԥmiúdir. Onun ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayon Xalq Maarif ùöbԥsinԥ rԥhbԥrlik etdiyi müddԥtdԥ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr 1 saylÕ tam orta mԥktԥbin qabaqcÕl Lú tԥcrübԥsi bԥ\ԥnilԥUԥk respublika mԥktԥblԥrindԥ yayÕl- PÕúGÕr. Müdiri oldu÷u rayon Xalq Maarif ùöbԥsi isԥ Azԥrbaycan KP MK-nÕn vԥ respublika hökümԥtinin keçici 4ÕrmÕ]Õ Bayra÷Õna layiq görülmüúdür. Nurulla müԥllim Pԥnimlԥ iú yoldaúÕ, rayon Maarif ùöbԥsindԥ iúOԥ\ԥrkԥn müdirim olub. AnasÕ Asiya xanÕm isԥ rayonun ZöhramÕ Nԥndindԥn olmaqla, anamÕn yaxÕn qohumlarÕndan idi. Dünyaya Jԥtirdiyi dörd övladÕn (biri dünyasÕQÕ dԥyiúib) hamÕQÕn adÕQÕn “A” hԥrfi ilԥ baúlamasÕ da xalq istԥyi, ana mԥKԥbbԥti qazanmÕú Asiya xanÕma olan dԥrin hörmԥt hissi idi. A.Xԥlilov 1970-ci ildԥ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ orta mԥktԥbi qÕ]Õl medalla bitir- miúdir. Gԥnc Arizin arzusu anasÕ Asiya xanÕm kimi hԥkim olmaq idi. Gecԥ-gündüz arzusunun çin olmasÕna çalÕúan bu 323 bilikli vԥ cԥsur insan nԥhayԥt ki, arzusuna çatÕb. O, 1970- 1976-cÕ illԥrdԥ N.Nԥrimanov adÕna Azԥrbaycan Dövlԥt Tibb ønstitutunun müalicԥ profilaktikasÕ fakultԥsindԥ tԥhsil alaraq müvԥffԥqiyyԥtlԥ hԥmin ali mԥktԥbi baúa vurub. 1976-1977-ci illԥrdԥ BakÕ úԥKԥri 2 saylÕ Klinik Xԥstԥxa- nasÕnda internatura kursu keçib. 1977-ci ildԥ tԥyinatÕQÕ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayonuna alan A.Xԥlilov 1977-1979-cu illԥrdԥ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayon Mԥrkԥzi XԥstԥxanasÕnda hԥkim vԥzifԥsindԥ iúOԥmiúdir. 1979-1981-ci illԥrdԥ Azԥrbaycan Dԥmir yolu DԥYԥçi stan- siyasÕnda xԥtt ambularoriyasÕQÕn baú hԥkimi vԥzifԥsindԥ çalÕúPÕúGÕr. 1981-1983-cü illԥrdԥ Azԥrbaycan Dԥmir yolu Mԥrkԥzi ;ԥstԥxanasÕnda hԥkim-reanimatoloq kimi fԥaliyyԥt göstԥrmiúdir. 7ԥhsilini artÕrmaq, elmin zirvԥOԥrinԥ yüksԥlmԥk mԥqsԥdilԥ A.Xԥlilov 1983-1985-ci illԥrdԥ Azԥrbaycan RespublikasÕ 6ԥhiyyԥ Nazirliyinin akademik C.Abdullayev adÕna Elmi 7ԥdqiqat Kardiologiya ønstitutunda “kardiologiya” ixtisasÕ üzrԥ klinik ordinaturanÕ bitirib. 1985-1987-ci illԥrdԥ akademik M.QasÕmov adÕna Respublika Klinik XԥstԥxanasÕnda kardio-reanimatoloq Yԥzifԥsindԥ çalÕúÕb. Tibb elmi sahԥsindԥ çoxlu elmi mԥqalԥOԥri vԥ araúGÕr- malarÕ ilԥ çoxsaylÕ u÷urlar ԥldԥ edԥn A.Xԥlilov disertasiya müdafiԥ edԥUԥk 1991-ci ildԥ tibb elmlԥr namizԥdi, 2011-ci ildԥ isԥ tibb elmlԥri doktoru fԥxri elmi adÕQÕ almÕúGÕr. 1987- ci ildԥn hal-hazÕra kimi akademik C.Abdullayev adÕna Azԥrbaycan Elmi Tԥdqiqat Kardiologiya ønstitutunda çalÕúÕr. O, çoxsaylÕ beynԥlxalq simpozium vԥ konqreslԥrdԥ, elԥFԥ Gԥ digԥr tԥdbirlԥrdԥ Azԥrbaycan RespublikasÕQÕ lԥyaqԥtlԥ Wԥmsil etmiúdir. Tibb sahԥsindԥ nadir vԥ bacarÕqlÕ mütԥ[ԥs- sis kimi Avropa Kardioloqlar Cԥmiyyԥtinin üzvüdür. 324 Bu kitabÕn müԥllifinԥ iki dԥIԥ öz nüfuzlu peúԥsi ilԥ respublikamÕzda úöhrԥt qazanmÕú mԥúhur kardioloq, hörmԥtli Ariz Xԥlilovla iú baúÕnda görüúPԥk nԥsib olub. Hipokrat andÕ- na sadiq qalan bu nԥcib insan hԥmiúԥ öz sԥmimiliyi vԥ yüksԥk peúԥkarlÕ÷Õ ilԥ mԥni özünԥ mԥftun edib. Bu mehriban vԥ gülԥrüz insan, öz mԥGԥniyyԥti vԥ yüksԥk sԥviyyԥli davranÕúÕ ilԥ [ԥstԥOԥrin ürԥyinԥ hԥmiúԥ yol tapÕr, öz hԥkimlik sԥQԥtini daim uca tutur. Biliyi, bacarÕ÷Õ vԥ saysÕz u÷urlarÕ ilԥ respublikamÕz- da kardiologiya elminin daim úöhrԥtlԥndirmԥ\ԥ nail olur. A.Xԥlilov gündԥlik hԥkimlik fԥaliyyԥtini davam etdirmԥk- Oԥ yanaúÕ öz elmi yaradÕFÕOÕ÷ÕQÕ da durmadan inkiúaf etdirir. Bu günԥGԥk onun Azԥrbaycanda vԥ xarici ölkԥOԥrdԥ 60-dan artÕq elmi iúinin çap olmasÕ hԥOԥ son deyildir. HԥOԥ respublikamÕ]Õn öz halal ԥPԥyi ilԥúöhrԥt qazanmÕú bu kardioloqun neçԥ-neçԥ elmi ԥVԥri vԥ yenilik nԥIԥsli iú tԥcrübԥsi iúÕq üzü görԥFԥk, dünyaynÕn hԥr yerinԥ yayÕlacaqdÕr. Ailԥlidir, iki övladÕ var.

325 ÜRԤK

ønsan göz açmazdan sԥkkiz ay qabaq, AnanÕn bԥtnindԥ olarkԥn qonaq Vurma÷a baúlayÕr onun ürԥyi, +ԥOԥ olmasa da arzu-dilԥyi. Sonradan yaranÕr baúqa ԥzalar, Ürԥ\ԥ hԥmiúԥ verir ԥzablar. ønsanÕn ürԥyi yumruq boydadÕr, O da sa÷lam olsa, cana faydadÕr. .ԥGԥrin, sevincin aynasÕ ürԥk. Arzunun, niyyԥtin mayasÕ ürԥk. Baúqa orqanlardan almadan kömԥk, Bir nasos rolunu oynayÕr demԥk. 7ԥmannasÕz xidmԥt edir bԥGԥQԥ, Yorulmaq bilmԥGԥn çalÕúÕr yenԥ. QanÕn ciyԥrlԥrdԥ dövr etmԥsindԥ, Beyinԥ, ԥtrafa tam getmԥsindԥ, Ürԥyin zԥhmԥti ԥYԥzsiz olub. Heç kim demԥz iúi hԥYԥssiz olub. øúOԥyir hԥmiúԥ bir saat kimi, ønsana vԥfalÕ köhlԥn at kimi. Ömrün qÕ]Õl tacÕ ürԥkdir, ürԥk. Onun keúiyindԥ dayanaq gԥUԥk. Diqqԥt yetirmԥVԥk düúԥr ԥzaba, $÷UÕQÕn úiddԥti gԥlmԥz hesaba. ;ԥstԥlik ürԥyi didib parçalar, Digԥr ԥzalar da pis günԥ qalar. Böyrԥk, dalaq, mԥGԥ vԥ qara ciyԥr, Ürԥkdԥn güc-qüvvԥt almÕrmÕ mԥJԥr?! Baúda sԥs-küy qopar, gözlԥrdԥ alov, ÇalÕú xԥstԥliyi ürԥyindԥn qov. Yoxlat, dԥrman yazsÕn hԥkimlԥr sԥQԥ, 326 ԤPԥl et, ay o÷ul, böyük deyԥQԥ. Yoxsa, baúÕn a÷rar, gözün qaralar, Qan tԥziqin artar, rԥngin saralar. ;ԥstԥlik damarda dondurar qanÕn, 7ԥdbir görülmԥVԥ, yetiúԥr sonun. Ürԥk çox incԥdir, incԥGԥn incԥ, Üzülԥr, sԥn onu qoymasan dincԥ. ùirin söz dԥrmandÕr ürԥ\ԥ inan, Xoú ovqat olanda tez durulur qan. ;ԥstԥlik sa÷almaz yalnÕz dԥrmanla, Söz dԥ bir dԥrmandÕr, sԥn bunu anla. Ürԥyin dԥrmanÕ sevinmԥk, gülmԥk, *ԥzinti, xoú ovqat, mԥKԥbbԥt, ԥPԥk.

327 NÜSRԤT ÖMԤROV

Nüsrԥt Bayram o÷lu Ömԥrov 6 avqust 1954-cü ildԥ ùabran (keçmiú 'ԥYԥçi) rayonunun Mumlu kԥndindԥ anadan olub. 1961-ci ildԥ mԥktԥbin I sinfinԥ qԥbul olub. 1969-cu ildԥ Düz- bilici kԥnd sԥkkizillik mԥktԥbini fԥrq- Oԥnmԥ úԥhadԥtnamԥsi ilԥ baúa vurub. +ԥmin ildԥn orta tԥhsilini ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ orta mԥktԥbdԥ davam etdirib. Rayon mԥrkԥzindԥ, ԥn qabaq- FÕl orta mԥktԥbdԥ tԥhsilini davam etdirmԥsi onun üçün önԥmli rol oynayÕb. Heç iki ay keçmir ki, Nüsrԥt mԥktԥbin ԥn bilikli Yԥ çalÕúqan bir úagirdinԥ çevrilib. Bütün úagird vԥ müԥllimlԥrin sevimlisi olub. 1971-ci ildԥ hԥmin tԥhsil müԥssisԥsini ԥla qiymԥtlԥrlԥ bitirԥUԥk kamal attestatÕ alÕb. HԥOԥ 9-cu sinifdԥ oxuyarkԥn gԥnc Nüsrԥtin ürԥyindԥ inúaatçÕ olmaq, yüksԥk PԥrtԥEԥli binalar ucaltmaq arzusu baú qaldÕrmÕúGÕ. ArtÕq 1971- ci ilin yayÕ idi. Ԥsl hünԥr göstԥrmԥk mԥqamÕ gԥlmiúdi. Bԥli az keçmԥdi ki, bu hünԥri, bu gücü gԥnc Nüsrԥt özündԥ kԥúf etdi. O, ԥrizԥ vԥ sԥQԥdlԥrini Azԥrbaycan Politexnik ønstitutunun WԥOԥEԥ qԥbulu komissiyasÕna verdi. ømtahanlarÕ yüksԥk sԥviy- \ԥGԥ baúa vuraraq hԥmin institutun inúaat fakultԥsinin tԥOԥEԥsi adÕQÕ aldÕ. 7ԥOԥEԥlik hԥyatÕ Nüsrԥt Ömԥrovun mԥsuliyyԥtini daha da artÕrdÕ. O, öz yüksԥk sԥviyyԥli tԥhsilini nümayiú etdirmԥklԥ yanaúÕ inistitutun bütün ictimai iúOԥrindԥ iútirak edib.Ali Wԥhsilin ilk addÕPÕnda inúaatçÕ peúԥsinin yüksԥk bilik, bacarÕq Yԥ cԥsarԥt tԥOԥb etdiyini yaxúÕ baúa düúürdü. Ona görԥ ]ԥhmԥWԥ qatlaúGÕ. NԥticԥGԥ Nüsrԥt tԥOԥEԥliyin hԥOԥ ilk günlԥrindԥn tԥhsildԥ fԥrqlԥndi. AldÕ÷Õ tԥhsilin vԥ biliyin 328 Vԥviyyԥsini günü-gündԥn artÕrdÕ. Ali mԥktԥbdԥ keçirilԥn bütün bilik vԥ idman yarÕúlarÕnda qalib adÕQÕ qazanaraq bir çox Wԥúԥkkürlԥr vԥ fԥxri fԥrmanlar aldÕ. Dԥrslԥrindԥn alÕn tԥri ilԥ aldÕ÷Õ ԥla qiymԥtlԥr ona müԥllim vԥ tԥOԥEԥOԥr arasÕnda böyük hörmԥt vԥ nüfuz qazandÕrdÕ. 1976-cÕ ildԥ gԥnc Nüsrԥt institutu yüksԥk qiymԥtlԥrlԥ bitirib. Ali mԥktԥbdԥn onun tԥyinatÕQÕ respublika Baú kolxoz- sovxoz tikinti birliyinԥ göndԥrirlԥr. Birdԥn- birԥ respublikanÕ Wԥmsil edԥn belԥ böyük baú idarԥGԥ iqtisadçÕ kimi iúԥ baúlamasÕ Nüsrԥt Ömԥrov kimi gԥnc mütԥ[ԥssisԥ böyük etimad göstԥrilmԥsi demԥk idi. Lakin bu igid gԥnc dԥ ona göstԥrilԥn etimada görԥ cavabsÕz qalmadÕ. Birlikdԥ iúOԥdiyi ilk vaxtlardan öz iúi vԥ bacarÕ÷Õ ilԥ kollektivdԥ güclü nüfuz qazandÕ.Ona görԥ dԥ yavaú-yavaú vԥzifԥ pillԥOԥrindԥ ilԥirԥlilԥPԥ\ԥ baúladÕ. Nüsrԥt Ömԥrov 1993-cü ildԥn “Azԥraqrartikinti” 6ԥhmdar Cԥmiyyԥtinin vitse-prezidentidir. Yüksԥk vԥzifԥ kürsüsü onun mԥsuliyyԥtini daha da artÕUÕb. øndi o, yüzlԥrlԥ sԥnaye, mԥGԥniyyԥt, sԥhiyyԥ, tԥhsil, mԥLúԥt, iaúԥ, obyektlԥrinin tikintisindԥ fԥal iútirak edib. Bu gün 2015-ci il 1-ci Avropa yarÕúlarÕna hazÕrlÕq mԥrhԥOԥsini yaúayan BakÕPÕ]Õn yenidԥn tikilmԥsini, qurulmasÕQÕ, abadlaúGÕUÕl- masÕQÕ Nüsrԥr müԥllimsiz tԥVԥvvür etmԥk olmaz. Son illԥrdԥ onun rԥhbԥr oldu÷u birliyin tabeçiliyindԥ olan onlarla müԥssisԥ Boyük øSԥk yolunun çԥkilmԥsindԥ, kԥnd vԥ qԥVԥEԥ- Oԥrin abadlaúGÕUÕlmasÕnda, qaçqÕnlar üçün yaúayÕú yerlԥrinin salÕnmasÕnda vԥ onlarla digԥr tikinti-abadlÕq iúOԥrindԥ fԥal Lútirak edib. N.Ömԥrov ailԥlidir. Dörd övladÕ var. O÷lanlarÕ Azԥr vԥ Natiq atalarÕQÕn sԥQԥt yolunu davam etdirirlԥr. Hԥr ikisi inúaatçÕGÕr.

329 FAøQ ùAHBAZLI

Faiq ùaban o÷lu ùahbazlÕ 25 aprel 1955-ci ildԥ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayonun Orta ԤmirxanlÕ kԥndindԥ dünyaya göz açÕb. AtasÕ ùaban Ԥli- mirzԥ o÷lu 1928-ci ildԥ anadan ol- muúdur. Kԥndin sayÕOÕb-seçilԥn fԥal D÷aqqallarÕndandÕr. Rayonun Uqah vԥ ԤmirxanlÕ kԥnd sovetlԥrinin sԥdri, 'ԥYԥçi üzümçülük sovxozunda uzun müddԥt ԥPԥk úöbԥsinin rԥisi vԥ hԥm- karlar tԥúkilatÕQÕn sԥdri vԥzifԥOԥrindԥ LúOԥmiúdir. F.ùahbazlÕ 1961-ci ildԥ Orta ԤmirxanlÕ kԥnd 8-illik Pԥktԥbin I sinfinԥ qԥbul olmuú, 1969-cu ildԥ hԥmin mԥktԥbin 8-ci sinfini bitirԥUԥk ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta mԥktԥbdԥ tԥhsilini davam etdirmiú, hԥ- min mԥktԥbi ԥla vԥ yaxúÕ qiymԥtlԥrlԥ bitirmiúdir. Orta tԥhsilini baúa vuran gԥnc Faiq kԥnddԥԥPԥk fԥaliyyԥtinԥ baúlayÕb. Bir müddԥt DԥYԥçi üzümçülük sovxozunda çalÕúÕb.ømtahanlara ciddi hazÕrlaúaraq ԥrizԥ vԥ sԥQԥdlԥrini Azԥrbaycan Pedaqoji ønstitutunun tԥOԥEԥ qԥbulu komissiyasÕna tԥqdim edib. QԥbuÕ imtahanlarÕndan yüksԥk qiymԥtlԥr aldÕ÷Õna görԥ müsabiqԥGԥn- Nԥnar institutun filologiya fakultԥsinԥ qԥbul olub. Ali tԥhsil aldÕ÷Õ illԥrdԥ gündԥlik tԥhsil qay÷ÕlarÕ ilԥ yanaúÕ ali mԥktԥbin ictimai hԥyatÕnda fԥal iútirak edib. ønstitutda elԥ bir bilik yarÕúÕ, seir müsabiqԥsi, ԥGԥbiyyat gecԥsi, görkԥmli qԥOԥm sahiblԥri ilԥ görüúOԥr olmayÕb ki, gԥnc Faiq orada iútirak etmԥsin. Ozünü bilikli, bacarÕqlÕ vԥ çalÕúqan tԥOԥEԥ kimi göstԥrmԥsi ona müԥl- lim vԥ tԥOԥEԥOԥr arasÕnda böyük nüfuz qazandÕUÕb. Nԥhayԥt oԥkdiyi zԥhmԥtin bԥhrԥsini görmԥ\ԥ baúlayÕb. ønstitutun rԥh- Eԥrliyi vԥ ictimai tԥúkilatlarÕ tԥUԥfindԥn neçԥ-neçԥ tԥúԥkkürlԥr 330 Yԥ fԥxri Iԥrmanlar alÕb. 1978-ci ildԥ Faiq ùahbazlÕ ali mԥktԥbi fԥrqlԥnmԥ diplomu ilԥ bitirib. Azԥrbaycan Maarif Nazirliyi tԥUԥfindԥn onun tԥyinatÕ Quba rayonuna verilib. Quba rayon Maarif ùöbԥsinin ԥmri ilԥ o müԥllim iúOԥPԥk üçün Xaldan kԥnd mԥk- Wԥbinԥ göndԥrilib. Faiq müԥllim ԥvvԥlcԥ bu mԥktԥbdԥ Azԥrbaycan dilÕ vԥԥGԥbiyyatÕ müԥllimi kimi iúԥ baúlayÕb. ølk gündԥn bilik vԥ bacarÕ÷Õ ilԥ fԥrqlԥQԥn hԥmyerlimizi çox keç- Pԥyib ki, hԥmin mԥktԥbin direktor müavini vԥzifԥsinԥ tԥyin ediblԥr. Faiq müԥllim bu iúin dԥ öhdԥsindԥn layiqincԥ gԥOԥUԥk bütün müԥllim vԥ úagird kollektivinin, elԥFԥ dԥ valideynlԥrin böyük hörmԥt vԥ mԥKԥbbԥtini qazanÕb. 1981-ci ildԥ üç illik tԥyinat müddԥtini baúa vuran F.ùahbazlÕ BakÕ úԥKԥrinԥ köçüb. Bir müddԥt pedaqoji sahԥGԥ çalÕúGÕqdan sonra Azԥrbaycan Pedaqoji ønstitutun aspirantu- rasÕQÕn ԥyani úöbԥsinԥ qԥbul olub. Orada tԥhsilini baúa vurduqdan sonra o, 1986-cÕ ildԥ “Azԥrbaycan dilinin inkiúafÕnda Ԥ.M.Dԥmirçizadԥnin rolu” mövzusunda disertasiyasÕQÕ müdafiԥ edԥUԥk elmlԥr namizԥdi alimlik dԥUԥFԥsi alÕb. Faiq ùahbazlÕ uzun müddԥt Azԥrbaycan Pedaqoji ønstitutu- nun Azԥrbaycan dili kafedrasÕnda çalÕúÕb. 1995-ci ildԥ o, icra hakimiyyԥti orqanlarÕna iúԥ göndԥrilir. 1995-1996-ci illԥrdԥ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayon øcra Hakimiyyԥtindԥ úöbԥ müdiri vԥzifԥsindԥ çalÕúÕb. 1997-ci ildԥ Faiq müԥllim iú yerini yenidԥn BakÕúԥKԥrinԥ Gԥyiúir. O, Azԥrbatcan Tԥhsil Nazirliyindԥ iúԥ qԥbul olunur. Uzun illԥrdir ki, o, hԥmin nazirlikdԥúöbԥ müdiri vԥzifԥsindԥ LúOԥyir. Faiq müԥllim ali mԥktԥblԥrdԥ müԥllimlik fԥaliyyԥtini dԥ davam etdirir. Bir dosent kimi o, 100-ԥ qԥGԥr elmi, elԥFԥ dԥ elmi-publisistik mԥqalԥnin, bir neçԥ kitabÕn müԥllifi, “AzԥrbaycanÕn tԥhsil siyasԥti ” kitabÕQÕn tԥrtibçisidir. F.ùahbazlÕ bir çox beynԥlxalq elmi müúavirԥOԥrdԥ vԥ digԥr 331 toplantÕlarda respublikamÕ]Õ layiqincԥ tԥmsil edib. Onun elmi mühazirԥOԥri xarici mütԥ[ԥssislԥrin böyük mara÷Õna sԥEԥb olub. Bunlardan Beynԥlxalq Türk Dil QurumlarÕnda, Özbԥkis- tanda keçirilԥn onomostika konfransÕQÕ vԥ digԥr beynԥlxalq elmi mԥclislԥri göstԥrmԥk olar. Faiq müԥllimin 3 övladÕ var.

332 OKTAY SULTANOV

Oktay Balaqadԥú o÷lu Sultanov 3 noyabr 1954-cü ildԥ anadan olub. AtasÕ Balaqadԥú kiúi rayonun sayÕ- OÕb-seçilԥn ziyalÕlarÕndan biri olub. Uzun müddԥt kԥnd tԥVԥrrüfatÕ siste- mindԥ rԥhbԥr vԥzifԥOԥrdԥ çalÕúÕb. HansÕ vԥzifԥGԥ iúOԥPԥyindԥn aslÕ olmayaraq hԥmiúԥ dövlԥtin vԥ xalqÕn hörmԥtini vԥ alqÕúÕQÕ qazanÕb. O.Sultanov orta tԥhsilini indiki ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr T. Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta Pԥktԥbdԥ alÕb. Bu mԥktԥbin ԥn bilikli vԥ çalÕúqan úagirdlԥrin- Gԥn biri olub. Uzun illԥr ötsԥ dԥ bu gün dԥ keçmiú úagird yoldaúlarÕ onun yüksԥk sԥviyyԥli nizam-intizamÕndan, dԥrslԥUԥ Kԥr gün hazÕrlÕqlÕ gԥlmԥsindԥn vԥ öz mԥntiqli cavablarÕ ilԥ müԥllimlԥri tam razÕ salmasÕndan danÕúÕrlar. 1970-ci ildԥ mԥktԥbi ԥla qiymԥtlԥrlԥ bitirԥUԥk sԥQԥdlԥrini Azԥrbaycan Dövlԥt Pedaqoji ønstitunun tԥOԥEԥ qԥbulu komissi- yasÕna tԥqdim edib. ømtahanlarda u÷ur qazanaraq bu ali mԥk- Wԥbin tarix fakultԥsinԥ qԥbul olub.ønstitututda tԥhsil aldÕ÷Õ illԥrdԥ o özünü bilikli, bacarÕqlÕ, tapúÕUÕlan iúԥ böyük hԥYԥslԥ Yԥ mԥsuliyyԥtlԥ yanaúan tԥOԥEԥ kimi tanÕGÕb. Burada keçirilԥn bilik vԥ idman yarÕúlarÕnda yaxÕndan iútirak edib. Ԥldԥ etdiyi QԥticԥOԥr hԥmiúԥ ürԥk açan olub.Bütün bu kimi çalÕúmalar gԥnc OktayÕn institut hԥyatÕnda saysÕz u÷urlara imza atma÷a ԥlveriú- li úԥrait yaradÕb, onu ԥn layiqli tԥOԥEԥOԥr sԥviyyԥsinԥ qaldÕUÕb. 1974-cü ildԥ O.Sultanov ali mԥktԥbdԥ tԥhsilini baúa vurub. Azԥrbaycan Tԥhsil Nazirliyinin sԥUԥncamÕ ilԥ onun tԥyinatÕ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayonuna verilib. Payonun Sinsanbo- yad kԥnd sԥkkizillik vԥ 2 saylÕúԥKԥr orta mԥktԥbindԥ dörd il 333 tarix-ictimaiyyԥt müԥllimi iúOԥdikdԥn sonra o, ordu sÕralarÕna ça÷UÕOÕb.1977-1979-cu illԥrdԥ hԥrbi xidmԥtdԥ olub. Hԥrbi xid- Pԥtini baúa vurduqdan sonra yenԥ pedaqoji iúGԥԥPԥk fԥaliy- \ԥtini davam etdirib.1979-1981-ci illԥrdԥ ùabran (keçmiú 'ԥYԥçi) rayon Xalq Maarif ùöbԥsindԥ metodist vԥzifԥsindԥ çalÕúÕb. Hԥmin illԥrdԥ mԥn dԥ maarif úöbԥsindԥ baú mühasib LúOԥyirdim. Gülԥrüzlü, cԥsur vԥ qorxmaz, ԥzabÕn, hԥr çԥtinliyin üzünԥ dik baxan 27 yaúOÕ bu gԥnc hԥmin illԥrdԥ öz arzusunu Lú yoldaúlarÕndan, yԥni bizdԥn gizlԥtmirdi. Onun mԥqsԥdi elm sahԥsindԥ çalÕúmaq, bu çԥtin, lakin úԥUԥfli, ԥPԥli vԥ nԥ]ԥri Iԥaliyyԥtin spesifik bir sahԥsinin ԥl çatmayan uca zirvԥOԥrini Iԥth etmԥk idi.Bizdԥn gԥnc olsa da tez-tez pey÷ԥmbԥrimiz +ԥzrԥti MԥKԥmmԥd ԥleyhissalamÕn “Elm Çindԥ dԥ olsa , onun dalÕnca gedin” kԥlamÕQÕ bizim üçün sitat gԥtirԥrdi. 1ԥhayԥt o, 1981-ci ildԥ elm sahԥsinԥ iúԥ getmԥ\ԥ qԥrar verib. 1981-1989-cu illԥrdԥ V.ø.Lenin adÕna APø-nin Elmi kommunizm vԥ SSRø tarixi kafedrasÕnda laborant vԥzifԥsindԥ LúOԥyib. 1985-ci ildԥ dissertasiya müdafiԥ edԥUԥk alimlik GԥUԥFԥsi alÕb. 1989-1993-cü illԥrdԥ institutun SSRø tarixi kafedrasÕnda müԥllim, 1993-1997-ci illԥrdԥ Türk vԥ ùԥrqi Avropa tԥdrisi metodikasÕ kafedrasÕnda baú müԥllim, dosent kimi çalÕúÕb. Oktay müԥllim elmin daúOÕ-kԥVԥkli yollarÕQÕ artÕq arxada qoyub. O, 1996-cÕ ildԥn elmlԥr doktoru, professor kimi iúOԥdiyi APø-dԥ gԥrgin ԥPԥyi, çalÕúqanlÕ÷Õ vԥ bacarÕ÷Õ ilԥ yüksԥk nüfuz vԥ ad-san qazanÕb. Yoruldum demԥ\ԥn bu istedadlÕ vԥ zԥhmԥtkeú pedaqoq neçԥ-neçԥ metodik vԥsaitin, Wԥdris proqramÕQÕn, elmi ԥVԥrin vԥ monoqrafiyanÕn müԥllifidir. 1998-ci ildԥn professordur. Oktay müԥllimin elmԥ verdiyi töhfԥOԥri saymaqla qurtaran deyil. Azԥrbaycan tarixi, siyasi tarix vԥ digԥr elmi vԥsaitin müԥlliflԥrindԥn biridir. 1999-cu ildԥn 2011-ci ilԥ kimi bu tԥhsil fԥdaisi Azԥrbaycan Pedaqoji ønstitutunda türk vԥùԥrqi Avropa xalqlarÕQÕn tarixi kafedrasÕ- QÕn müdiri olub. Onun elmi rԥhbԥrliyi altÕnda 13 fԥlsԥIԥ 334 elmlԥri doktoru, 7 doktor hazÕrlanÕb. 10 fԥlsԥIԥ doktorunun dissertasiyasÕ üzrԥ opponent olub. Oktay Sultanov 46 elmi mԥqalԥnin müԥllifidir.2006-2012- ci illԥrdԥ keçirilԥn bir çox beynԥlxalq elmi konfrans, seminar Yԥ simpoziumlarÕn iútirakçÕVÕGÕr. Neçԥ-neçԥ kitablarÕn, tԥdqiqat ԥVԥrlԥrinin, orta mԥktԥb dԥrsiklԥrinin vԥ monoqrafiyalarÕn müԥllifidir. Ailԥlidir. øki o÷lu, bir qÕ]Õ var.

335 MÜBARøZ Ԥ0øROV

Mübariz Mirԥziz o÷lu Ԥmirov 10 yanvar 1947-ci ildԥ ùabran (keç- miú DԥYԥçi) úԥKԥrindԥ ziyalÕ ailԥ- sindԥ dünyaya gԥlib. AtasÕ Mirԥziz kiúi rayonun tanÕnmÕú vԥ sözü keçԥn insanlardan olub, uzun müddԥt tica- Uԥt sistemindԥ çalÕúPÕúGÕr. M.Ԥmirov ilk ibtidai tԥhsilԥ 1954-cü ildԥ baúlayÕb. 1964-cü ildԥ indiki ùabran (keçmiú DԥYԥçi ) úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta Pԥktԥbini ԥla qiymԥtlԥrlԥ bitirib. Orta mԥktԥbdԥ tԥhsilini u÷urla baúa vuran gԥnc Mübariz bir müddԥt istehsalatda iúOԥPԥk vԥ imtahanlara hazÕrlaúmaq barԥGԥ qԥrar verib. Ԥvvԥlcԥ fԥhlԥliklԥ ilk ԥPԥk fԥaliyyԥtinԥ baúlayÕb. Sonralar isԥ rabitԥ sistemindԥ çalÕúÕb. 1969-cu ildԥ qԥbul imtahanlarÕQÕ müvԥffԥqiyyԥtlԥ verib Azԥrbaycan Pedoqoji ønstitutuna qԥbul olub. TԥOԥEԥlik illԥrin- Gԥ özünü nizam-intizamlÕ, çalÕúqan, bilikli vԥ bacarÕqlÕ bir tԥOԥ- Eԥ kimi göstԥrib. Ali mԥktԥbdԥ fԥaliyyԥt göstԥUԥn tԥOԥEԥ elmi Fԥmiyyԥtinԥ üzv yazÕOÕb.QÕsa müddԥtdԥ hԥmin cԥmiyyԥtin elmi araúGÕrmalara tԥúԥbbüs göstԥUԥn, onlarla dԥrindԥn maraqlanan ԥn fԥal vԥ yenilikçi üzvlԥrindԥn birinԥ çevrilib. 1973-cü ildԥ ali mԥktԥbi bitirdikdԥn sonra Azԥrbaycan RespublikasÕ Maarif Nazirliyinin tԥyinat vԥsiqԥsi ilԥ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayonuna göndԥrilib. ølk pedaqoji ԥPԥk fԥaliyyԥtinԥ 1973/1974-cü tԥdris ilindԥ BaúԤmirxanlÕ kԥnd orta mԥktԥbin- Gԥ baúlasa da sonralar 1974/1975-ci tԥdris ilindԥ Surra kԥnd Vԥkkizillik mԥktԥbdԥ direktor müavini kimi fԥaliyyԥtini davam etdirib. ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayonunda iki il iúOԥ\ԥn M.Ԥmirov BakÕya qayÕGÕb orada elmi-tԥdqiqat iúOԥrini davam 336 etdirmԥ\ԥ baúlayÕb.Bu mԥqsԥdlԥ elmi sahԥGԥ tԥhsilini artÕrmaq üçün o 1975-ci ilin dekabrÕnda Respublika Elmi Tԥdqiqat Pedaqoji Elmlԥr ønstitutunun Hüququn tԥdrisi metodikasÕ ixtisasÕ üzrԥԥyani tԥhsil almaq üçün aspiranturaya qԥbul olub. 1978-ci ildԥ hԥmin yüksԥk tԥhsil pillԥsini u÷urla baúa vurub. Bununla da Mübariz Ԥmirovun yolunda yaúÕl iúÕq yanma÷a baúlayÕb.Hüquq elmini özünԥ tԥdqiqat obyekti seçԥn dissertant görkԥmli professorlar Murtuz ԤOԥskԥrovun vԥԤjdԥr A÷ayevin xeyir-duasÕ ilԥ 1979-cu ildԥ alimlik dԥUԥFԥsi almaq üçün Gür- cüstanÕn paytaxtÕ Tbilisi úԥKԥrindԥ dissertasiya müdafiԥ edib. Pedaqoji elmlԥr üzrԥ fԥlsԥIԥ doktoru elmi dԥUԥFԥsi alÕb. 1978-ci ildԥn 1985-ci ilԥ kimi Mübariz müԥllim Azԥrbay- can ETPRø-da kiçik elmi iúçi iúOԥyib.1985-ci ildԥn 1999-cu ilԥ TԥGԥr isԥ Azԥrbaycan RespublikasÕ Tԥhsil Problemlԥri ønstitu- tunda “Tarix, co÷rafiya vԥ hüququn tԥdrisi metodikasÕ” úöbԥsinin müdiri vԥzifԥsindԥ çalÕúÕb.BacarÕqlÕ pedaqoq vԥ alim 1986-cÕ ildԥn hal-hazÕra kimi Azԥrbaycan Dövlԥt Pedaqoji Universitetinin “Türk vԥùԥrqi Avropa xalqlarÕ tarixi vԥ tarixinin tԥdrisi metodikasÕ” kafedrasÕQÕn dosentidir. M.Ԥmirov yüzdԥn artÕq elmi ԥVԥrin, neçԥ-neçԥ tԥdris proq- ramÕQÕn müԥllifidir. Azԥrbaycan KonstitusiyasÕQÕn ԥsaslarÕ, insan vԥ cԥmiyyԥt vԥ digԥr dԥrsliklԥrin müԥlliflԥrindԥn biridir. Mübariz müԥllim neçԥ-neçԥ gԥnc alimin elmi rԥhbԥri olub, onlara elmin yollarÕQÕ göstԥrib. Onun rԥhbԥrliyi altÕnda onlarca Jԥnc tarixçi dünԥn vԥ bu gün çoxúaxԥli elmi tԥdqiqat iúini davam etdirir. Elmin bu vacib sahԥsindԥ saysÕz u÷urlara imza atma÷a müvԥffԥq olublar. M.Ԥmirovun elmi mövzuda çoxlu PԥqalԥOԥri xarici mԥtbuatda çap olunaraq beynԥlxalq miqyasda ona u÷ur gԥtirib. Ailԥlidir. øki o÷lu var.

337 øLQAR ÖMԤROV

ølqar Osman o÷lu Ömԥrov 30 oktyabr 1963-cü ildԥ Quba rayonunun Ördüc kԥndindԥ müԥllim ailԥ- sindԥ anadan olub. AtasÕ Osman Ԥziz R÷lu Ömԥrov 1928-ci ildԥ Qonaq- Nԥnd (1964-cü ildԥn úԥKԥr tipli qԥVԥ- Eԥ kimi Quba rayonunun tԥrkibinԥ daxildir) rayonunun Ördüc kԥndindԥ anadan olmuúdur.Ördüc kԥnd yedillik Pԥktԥbindԥ, indiki ùabran (keçmiú 'ԥYԥçi) úԥKԥr M.Nԥzirov adÕna 4 saylÕ vԥ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta mԥktԥblԥrindԥ co÷rafiya vԥ biologiya müԥllimi LúOԥmiúdir. El mԥclislԥrindԥ gözԥl, úirin, mԥntiqli vԥ mԥnalÕ söz- söhbԥtlԥri ilԥ xalqÕn hörmԥtini qazanmÕúGÕ. 27 mart 2015- ci il tarixdԥ dünuasÕQÕ dԥyiúmiúdir. ø.Ömԥrov 1971-ci ildԥ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ orta mԥktԥbin I sinfinԥ qԥbul olub. 1981-ci ildԥ isԥ tanÕnmÕú tԥhsil oca÷ÕQÕԥla qiymԥtlԥrlԥ bitirib. +ԥmin mԥktԥbdԥ oxudu÷u illԥr ԥrzindԥ tԥhsildԥ qazandÕ÷Õ naliyyԥtlԥUԥ görԥ yoldaúlarÕndan fԥrqlԥnib.Qrdu sÕralarÕnda Kԥrbi xidmԥtini baúa vurduqdan sonra 1985-ci ildԥ Azԥrbaycan Tibb Universitetinin müalicԥ-profilaktika fakultԥsinԥ daxil olub. 1991-ci ildԥ hԥmin ali mԥktԥbi fԥrqlԥnmԥ diplomu ilԥ bitirԥUԥk cԥrrah ixtisasÕna yiyԥOԥnib.1991-1992-ci illԥrdԥ M.Topçubaúov adÕna Elmi Tԥdqiqat Klinik vԥ Eksperimental &ԥrrahiyyԥønstitutunda internatura kursu keçib. 1992-ci ildԥ ø.Ömԥrov Azԥrbaycan RespublikasÕ Milli Ordusu sÕralarÕna ça÷ÕUÕOÕb.1995-ci ilԥ qԥGԥr Qaraba÷ u÷runda gedԥn döyüúOԥrdԥ iútirak edib. Hԥmin illԥrdԥ hԥrbi-sԥhra Fԥrrahiyyԥ hospitallarÕnda cԥrrah kimi fԥaliyyԥt göstԥrib.1994- 338 cü ildԥ cԥrrahiyyԥ ixtisasÕ üzrԥ hԥrbi internatura kursunu bitirib. O, cԥbhԥGԥ qulluq etdiyi dövrlԥrdԥ yüzlԥrlԥ yaralÕ Kԥrbiçinin hԥyatÕQÕ tԥhlükԥGԥn xilas edib. Bilik vԥ bacarÕ÷Õ, YԥWԥnpԥrvԥrliyi vԥ peúԥsinԥ olan güclü sevgisi sayԥsindԥ neçԥ- neçԥ yaralÕ ԥsgԥri hԥyata qaytarÕb.OnlarÕn tezliklԥ yenidԥn döyüú bölgԥsinԥ qayÕtmasÕnda öz hԥkim borcunu úԥUԥflԥ yerinԥ yetirib.Hԥrbidԥ qulluq etdiyi illԥrdԥ müxtԥlif vԥzifԥOԥrdԥ LúOԥyib. Tibb bölüyünün komandiri vԥzifԥsinԥ qԥGԥr yüksԥlib. Qaraba÷ müharibԥsi veteranÕGÕr. ø.Ömԥrov 1995-ci ildԥn Azԥrbaycan Tibb Universitetinin 7ԥxirԥsalÕnmaz Tibbi YardÕPÕn Tԥúkili kursunda assisent kimi IԥaliyyԥWԥ baúlayÕb. 1996-2001-ci illԥrdԥ isԥ hԥmin kursun müdiri vԥzifԥsindԥ çalÕúÕb. Hal-hazÕrda Azԥrbaycan Tibb Universitetinin Hԥrbi Tibb Fakultԥsinin Cԥrrahiyyԥ kafedra- VÕQÕn tԥdris hissԥsinin rԥisidir.Eyni zamanda SilahlÕ QüvvԥOԥrin Baú Klinik HospitalÕnda da cԥrrah kimi fԥaliyyԥt göstԥrir. ølqar müԥllim praktik hԥkimlik vԥ pedaqoji iúOԥ yanaúÕ elmi fԥaliyyԥtlԥ dԥ mԥú÷uldur. O, tibb üzrԥ fԥlsԥIԥ doktorudur. 2010-cu ildԥ “Pritonitin fazalarÕndan aslÕ olaraq qaraci- \ԥrdԥ baú verԥn morfofunksional dԥyiúiliklԥr vԥ onlarÕn tԥn- zimlԥnmԥsi” mövzusunda dissertasiya iúini müvԥffԥqiyyԥtlԥ müdafiԥ edib. O, respublikamÕzda vԥ bir sÕra xarici ölkԥOԥrdԥ keçirilԥn bir çox elmi konfrans vԥ simpoziumlarda iútirak edib.Hԥmin mötԥEԥr tԥdbirlԥrdԥ yeni vԥ bir-birindԥn maraqlÕ elmi mԥqalԥ- Oԥri ilԥ çÕ[ÕúlarÕ olub. Bu günԥGԥk bir dԥIԥ dԥ olsun yoruldum demԥ\ԥn bu çalÕúqan pedaqoq vԥ bacarÕqlÕ cԥrrah 1 dԥrsliyin, 2 metodik vԥsaitin, 2 sԥPԥUԥOԥúdirici tԥklifin, 25 elmi mԥqa- Oԥnin müԥllifidir. ÇalÕúGÕ÷Õ dövrdԥ müxtԥlif mükafatlar, yubiley medallarÕ, diplom vԥ fԥxri fԥrmanlarla tԥltif olunub. Ailԥlidir, iki övladÕ var. QÕ]Õ Fԥrqanԥ Ömԥrli atasÕølqar müԥllimin peúԥ yolunu seçib.Hal-hazÕrda Türkiyԥnin Hacette- pe Universitetinin tibbi idarԥetmԥ fakultԥsindԥ tԥhsil alÕr. 339 7ԤBABԤ7øN ATASI

7ԥbabԥtin atasÕGÕr Hipokrat, ÇoxlarÕna tanÕúGÕr bu mԥúhur ad.

AtasÕ Heraklitdԥn tԥhsil aldÕ, Tibb elmindԥ zirvԥOԥUԥ ucaldÕ.

Söylԥndi hԥkimin cԥsarԥtindԥn; Tibb ayrÕldÕ mԥEԥd tԥbabԥtindԥn.

0ԥúhur alim oldu bütün dünyada, Ԥsrlԥr keçsԥ dԥ, o düúdü yada.

TopladÕ gücünü, cԥsarԥtini, Göstԥrdi elmdԥ mԥharԥtini.

ÇalÕúGÕ sԥQԥWԥ mԥKԥbbԥtilԥ, UcaltdÕ xalqÕQÕ öz zԥhmԥtilԥ.

O, tibbi co÷rafiyanÕ kԥúf etdi, 7ԥcrübԥ yÕ÷ma÷a xaricԥ getdi.

Müxtԥlif yerlԥUԥ elԥdi sԥIԥr, QazandÕ elmdԥ çox qԥOԥEԥOԥr.

Neçԥ-neçԥ yeni mԥktԥblԥr açdÕ, 0ԥktԥblԥr hԥr yana iúÕqlar saçdÕ.

Yüzlԥrlԥ savadlÕúagirdi oldu, Ondan dԥrs alaraq kamala doldu.

340 Antik tԥbabԥtdԥ islahat etdi, Tibb elmi o zaman irԥli getdi.

Elmi nailiyyԥti gԥlmԥdi saya, ùöhrԥti sԥs saldÕ ulduza, aya.

øndi kim hԥkimlik sԥQԥtin seçir, ølk öncԥ o, Hipokrat andÕ içir.

Sonra öz iúindԥ tutaraq qԥrar, Vicdanla iúOԥyib, olur bԥxtiyar.

341 MUSA MUSAYEV

Musa Nadir o÷lu Musayev 25 iyul 1952-ci ildԥùabran (keçmiú Dԥ- Yԥçi) úԥKԥrindԥ do÷ulub. 1969-cu ildԥ indiki ùabran úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta mԥktԥbi ԥla qiymԥtlԥrlԥ bitirib. RiyaziyyatçÕ olmaq MusanÕn çoxdankÕ arzusu idi. Bu Pԥqsԥdlԥ dԥ o tԥhsil sԥQԥdlԥrini elԥ Kԥmin ildԥ Azԥrbaycan Dövlԥt Uni- versitetinin tԥOԥEԥ qԥbulu komissiya- VÕna verib. øntahanlarda yüksԥk u÷ur qazanan Musa universitetin mexanika-riyaziyyat fakultԥsinԥ Tԥbul olub. A÷ÕOÕ, sԥbri, nizam-intizamÕ, gecԥ-gündüz çalÕúma- ÷Õ bu qaynar ali mԥktԥb hԥyatÕnda MusanÕn mükԥmmԥl tԥhsil almaq imkanlarÕQÕ daha da artÕUÕb. 1974-cü ildԥ gԥnc Musa ADU-nu ԥla qiymԥtlԥrlԥ bitirib. Onun tԥyinatÕ Azԥrbaycan Elmlԥr AkademiyasÕQÕn Kibernetika ønstitutuna verilib. Bu ali tԥhsil müԥssisԥsinԥ qԥGԥm basdÕ÷Õ ilk gündԥn Musa elmi axtarÕúlara “start” verib.O, özünü KԥYԥskar, çalÕúqan, bilikli vԥ bacarÕqlÕ bir mütԥ[ԥssis kimi tanÕGÕb. Bunu görԥn institutun rԥhbԥrliyi çox keçmir ki, MusanÕ ixtisasÕQÕ artÕrmaq mԥqsԥdilԥ Ukraynaya tԥkmillԥúdir- Pԥ institutuna göndԥrir. MusanÕn çalÕúqanlÕ÷Õ vԥ çԥkdiyi zԥh- Pԥt tezliklԥ öz bԥhrԥsini verir. O, heç iki il keçmԥmiú Ukrayna Elmlԥr AkademiyasÕQÕn Kibernetika ønstitutunun aspirantura- VÕna qԥbul olub.Musa aspiranturada oxudu÷u illԥrdԥ nԥinki elmi-tԥdqiqat axtarÕúlarÕQÕ dayandÕrmayÕb, ԥksinԥ onlarÕ daha da inkiúaf etdirԥUԥk get-gedԥ bu sahԥGԥ yüksԥk elmi nԥticԥOԥr qazanÕb. Bir sözlԥ MusanÕn çԥkdiyi zԥhmԥt heç dԥ hԥGԥr get- Pԥyib. TanÕnmÕú nüfuzlu mütԥ[ԥssislԥr vԥ elm adamlarÕ Musa- QÕn ԥrsԥ\ԥ gԥtirdiyi bu tԥdqiqat ԥVԥrini ürԥkdԥn bԥ\ԥQԥUԥk 342 onun bilik vԥ bacarÕ÷Õna valeh olublar. 1985-ci ildԥ o, iúOԥdiyi Kԥmin ԥVԥr ԥsasÕnda dissertasiya müdafiԥ edԥUԥk alimlik GԥUԥFԥsinԥ layiq görülüb. Elԥ hԥmin vaxtdan da Musa Musayev hesablama maúÕnlarÕQÕn vԥ sistemlԥrinin proqram WԥyinatÕ sahԥsi üzrԥ respublikamÕzda ilk alim kimi yer alÕb. RespublikamÕzda M.Musayevi hԥm dԥ ali tԥhsil sistemindԥ nüfuzlu bir pedaqoq kimi tanÕ\Õrlar. Onu hԥmiúԥ ölkԥmizin ԥn nüfuzlu ali mԥktԥblԥrinԥ iúԥ dԥYԥt ediblԥr. O, 1985-1988-ci illԥrdԥ Azԥrbaycan Neft AkademiyasÕnda tԥtbiqi riyaziyyat müԥllimi olub. 1988-ci ildԥ isԥ ciddi ehtiyaca görԥ Azԥrbaycan Dövlԥt øqtisad Universitetinԥ dԥYԥt olunub. øqtisadi ønforma- tika vԥ AøS kafedrasÕnda müԥllim iúOԥyib. 1994-cü ildԥn isԥ Kԥmin kafedranÕn dosenti kimi sԥPԥUԥli fԥaliyyԥt göstԥrir.øki övladÕ var. Hԥr ikisi ali tԥhsillidir.

343 BAHԤDDøN Ԥ/øYEV

Bahԥddin Ԥli o÷lu Ԥliyev 1955- ci ildԥ ùabran úԥKԥrindԥ anadan ol- muúdur. AtasÕ Ԥli kiúi ԥvvԥlcԥ orta Pԥktԥbdԥ hԥrbi rԥhbԥr, sonra isԥ uzun müddԥt rayon Dövlԥt SÕ÷orta müfԥttiúliyindԥ baú mühasib vԥzifԥ- sindԥ çalÕúPÕúGÕr. B.Ԥliyev 1973-cü ildԥ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ orta mԥktԥbi ԥla qiy- Pԥtlԥrlԥ bitirib kamal attestatÕ alÕb. 1973-1977-ci illԥrdԥ Azԥrbaycan Dövlԥt Universitetinin mexanika-riyaziyyat fakultԥsindԥ tԥhsil alÕb. Ali mԥktԥbdԥ oxudu÷u illԥrdԥ öz bilik vԥ bacarÕ÷Õ, yüksԥk sԥviyyԥli mԥGԥni davranÕúÕ vԥ çalÕúqanlÕ÷Õ ilԥ bütün müԥllim vԥ tԥOԥEԥ kollektivinin dԥrin hörmԥtini qazanÕb. 1977-ci ildԥ oxudu÷u universiteti müvԥffԥqiyyԥtlԥ bitirԥUԥk iúOԥPԥk üçün tԥyinatÕQÕ do÷ma rayonu-DԥYԥçiyԥ alÕb. ølk ԥPԥk fԥaliyyԥtinԥ indiki DԥYԥçi úԥKԥr 1 saylÕ tam orta mԥktԥbdԥ riyaziyyat müԥllim kimi baú- layÕb. Pedaqoji ԥPԥk fԥaliyyԥtinin ilk günlԥrindԥn iúԥ yaradÕFÕ münasibԥt bԥslԥ\ԥn gԥnc Bahԥddin elԥ ilk addÕPÕQÕ atandan Wԥdris etdiyi riyaziyyat fԥnnini úagirdlԥUԥ sevdirmԥyi bacarÕb. Bu sԥEԥbdԥn dԥ dԥrs dediyi siniflԥrdԥ tԥdrisin keyfiyyԥtini yüksԥltmԥ\ԥ nail ola bilib. øúOԥdiyi az vaxt ԥrzindԥ tԥdris etdiyi Iԥnnlԥrin tԥdrisi metodikasÕ ilԥ rayonda fԥrqlԥnib. Dԥrs prose- sindԥ texniki-tԥlim vasitԥOԥrindԥn yüksԥk formada istifadԥ etdiyinԥ görԥ onun iú tԥcrübԥsi öyrԥnilԥUԥk rayon sԥviyyԥsindԥ yayÕOÕb. Bütün bunlarÕ nԥ]ԥUԥ alaraq Azԥrbaycan RespublikasÕ 7ԥhsil Nazirliyi tԥUԥfindԥn 1983-cü ildԥ ona baú müԥllim fԥxri adÕ verilib. Bahԥddin müԥllim bundan sonra da daim öz elmi-metodik 344 axtarÕúlarÕQÕ davam etdirib. O.hԥmiúԥ respublikanÕn qabaqcÕl müԥllimlԥrinin iú tԥcrübԥsini diqqԥtlԥ öyrԥnib vԥ qÕsa müd- Gԥtdԥ öz iúinԥ tԥtbiq edib. ønteraktiv vԥ tԥkmillԥúdirilmiú tԥlim metodlarÕndan sԥPԥUԥli istifadԥ edib. Belԥliklԥ o, úagirdlԥrin WԥIԥkkür fԥaliyyԥtinin fԥallaúmasÕna, úagirdlԥrdԥ müstԥqilliyin artmasÕna, onlarda yaradÕFÕOÕq axtarÕúlarÕQÕn yüksԥlmԥsinԥ sԥy göstԥrib. B.Ԥliyev özünü yaradÕFÕ müԥllim kimi kollektivԥ göstԥrib. O, dԥrs dediyi úagirdlԥrin müntԥ]ԥm úԥkildԥ mԥktԥb vԥ rayonda keçirilԥn fԥnn olimpiadalarÕnda, elԥFԥ dԥ müxtԥlif müsabiqԥ vԥ bilik yarÕúlarÕnda, hԥmçinin respublika mԥrkԥzin- Gԥ keçirilԥn fԥnn olimpiadalarÕnda fԥal iútirakÕna müvԥffԥqiy- \ԥtlԥ nail ola bilib. Bu nüfuzlu pedaqoq riyaziyyat fԥnnini úa- girdlԥrinԥ dԥrindԥn sevdirmԥklԥ öz ardÕFÕllarÕQÕ da yetiúdir- Pԥ\ԥ müvԥffԥq olub. Ԥsl ziyalÕ nüfuzunu daim qoruyub saxlama÷a çalÕúan bu gözԥl insan ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayonunun ictimai-siyasi KԥyatÕnda da yorulmaq bilmԥGԥn fԥal iútirak edib. O, rayon Partiya Komitԥsinin siyasi maarif kabinetinin müdiri, uzun müddԥt DԥYԥçi úԥKԥr M.Nԥzirov adÕna 4 saylÕ tam orta Pԥktԥbin direktoru vԥzifԥsindԥ çalÕúÕb. Hal-hazÕrda isԥùabran rayon “ZiyalÕlar cԥmiyyԥti” nin sԥdridir. 1993-cü ildԥ BakÕ Sosial ødarԥetmԥ vԥ Politologiya ønstitutunun qiyabi úöbԥsini bitirmԥklԥ ikinci ali tԥhsil alÕb. Bahԥddin müԥllim dԥrs dediyi mԥktԥbdԥúagirdlԥr arasÕnda Wԥrbiyԥ iúini hԥmiúԥ milli ruhda qurma÷a çalÕúÕb.Elԥ bu sԥEԥb- Gԥn dԥ hԥr il onun dԥrs dediyi siniflԥrdԥ ali hԥrbi mԥktԥblԥUԥ Yԥ liseylԥUԥ qԥbul artÕqlamasÕ ilԥ yerinԥ yetirilir. Müԥllimin bu Wԥcrübԥsi dԥIԥOԥrlԥ geniú ictimaiyyԥt tԥUԥfindԥn yüksԥk formada bԥ\ԥnilib. 1994-cü ildԥ ali dԥUԥFԥli müԥllim adÕna layiq görülüb. Bu yaradÕFÕ insan daim böyük hԥYԥslԥ öz üzԥrindԥ çalÕúÕb. Elmi-metodik biliyini artÕrma÷a sԥy göstԥrib.2005-ci ildԥ onun 345 birgԥ müԥllifliyi ilԥ “Riyaziyyat testlԥr toplusu” kitabÕ çap olub. Bahԥddin müԥllim harda iúOԥPԥsindԥn aslÕ olmayaraq Kԥmiúԥ özünü bilikli, bacarÕqlÕ, nizam-intisamlÕ vԥ tԥOԥbkar bir Lúçi kimi göstԥrib. Elԥ bu sԥEԥbdԥn dԥ 2009-cu ildԥ Azԥrbay- can RespublikasÕ Prezidentinin sԥUԥncamÕ ilԥ ona “respub- likanÕn ԤPԥkdar müԥllimi” Iԥxri adÕ verilib. O, bu adÕ alandan sonra heç dԥ arxayÕnlaúmayÕb. Bu gün dԥ o, ԥvvԥlki Wԥk pedaqoji fԥaliyyԥtdԥ vԥ elmi axtarÕúdadÕr. Yorulma÷Õn nԥ oldu÷unu bilmԥ\ԥn Bahԥddin müԥllimi bu gün sԥKԥr yenԥ mԥktԥEԥ tԥOԥVԥn gördüm. Onun sԥKԥrlԥr ilk Gԥrsi hԥmiúԥ riyaziyyatdan olur. O, yenԥ böyük hԥYԥslԥ sinfԥ- sevimli úagirdlԥri ilԥ görüúԥ tԥOԥsir. ùairlԥr demiúNԥn öz Tԥlbinin odunu, gözünün nurunu, müԥllim peúԥsinԥ olan misilsiz sevgisini úagirdlԥrinԥ verԥn insanlar heç vaxt yorulmaz vԥ KԥYԥsdԥn düúPԥzlԥr. Sa÷ ol, Bahԥddin müԥllim. Elm öyrԥGԥn diliniz, yazÕ yazan ԥliniz var olsun! Sizԥ bu çԥtin, lakin úԥUԥf- li iúinizdԥ çoxlu-çoxlu u÷urlar, özünüzԥ isԥ möhkԥm can sa÷OÕ÷Õ arzulayÕUÕq. Bahԥddin müԥllim 3 övlad atasÕGÕr. Üçü dԥ ali tԥhsillidir. 4Õ]Õ Sԥfurԥ atasÕQÕn peúԥ yolunu davam etdirir. ùabran (keçmiú 'ԥYԥçi) úԥKԥr M.Nԥzirov adÕna 4 saylÕ tam orta mԥktԥbindԥ dil-ԥGԥbiyyat müԥllimi iúOԥyir.

346 RAMøZ VAHABOV

Ramiz Eynulla o÷lu Vahabov 21 iyun 1948-ci ildԥ ùabran (keçmiú 'ԥYԥçi) rayonunun QԥOԥgah kԥndindԥ qulluqçu ailԥsindԥ anadan olmuúdur. AtasÕ Eynulla Seyfԥddin o÷lu Vaha- bov 1923-cü ildԥ rayonun QԥOԥgah Nԥndindԥ anadan olub. R.Vahabov ata-anasÕ haqqÕnda öz xatirԥOԥrindԥ belԥ yazÕr: “Atam, orta tԥhsil almaqla yanaúÕ atasÕndan, o dövrün mԥúhur din xadimlԥrindԥn olan Seyfԥddin ԥIԥndidԥn dini tԥhsil dԥ almÕúGÕ. O, 1947-ci ildԥ DԥYԥçi dԥmir yol stansiyasÕna hԥrbilԥúmiú mühafizԥ idarԥsinԥ sÕravi iúԥ daxil olub. ødarԥGԥn onu Moskvaya tԥhsil alma÷a göndԥriblԥr. Tԥh- silini baúa vurduqdan sonra atamÕ ԥvvԥlcԥ idarԥnin rԥis müavini, daha sonra isԥ rԥisi tԥyin ediblԥr. Tԥqaüdԥ çÕxana kimi o bu vԥzifԥGԥ çalÕúÕb. Atam tԥqaüdԥ çÕxdÕqdan sonra cavanlÕqda aldÕ÷Õ dini Wԥhsili onun karÕna gԥlib. Zamanԥmizin din xadimlԥri-babasÕ Abdulvahab (QԥGԥúԥmi) ԥIԥndinin vԥ atasÕ Seyfԥddin ԥIԥndi- nin yolunu davam etdirmԥ\ԥ baúlayÕb. Dini sahԥGԥ fundamental savada malik oldu÷u üçün az bir zamanda mԥúhurlaúÕb. 1ԥinki DԥYԥçinin, qonúu rayonlarÕn vԥ BakÕQÕn dini tԥdbirlԥ- rindԥ fԥal iútirak edib. ùeyxülislam HacÕ Allahúükür Paúazadԥ ilԥúԥxsi ԥlaqԥOԥri var idi atamÕn. Tez-tez onun görüúünԥ gedԥr- di. Rayonun dini iúOԥrin rԥhbԥrlԥrindԥn idi atam. 21 may 2002- ci ildԥ 79 yaúÕnda vԥvat edib. Rayonun QԥOԥgah kԥndindԥ ԤIԥndi baba türbԥsindԥ babasÕԤbdülvahab ԤIԥndinin mԥzarÕ yanÕnda dԥfn edilmiúdir. Anam, Vahabova Cansiyyԥt TalÕb qÕ]Õ 1928-ci ildԥ rayonun Çölquúçu kԥndindԥ dünyaya gԥlib. Orta tԥhsil aldÕqdan 347 sonra tԥqaüdԥ çÕxan günԥGԥk DԥYԥçi stansiya hԥrbilԥúdirilmiú mühafizԥ idarԥsindԥ sÕravi iúGԥ iúOԥyib. AltÕ o÷ul böyüdüb, WԥrbiyԥOԥndirib. 21 aprel 2003-cü ildԥ vԥfat etmiú vԥ rayonun 4ԥOԥgah kԥndindԥ dԥfn edilmiúdir.” Ramiz Vahabov 1955-ci ildԥ DԥYԥçi dԥmir yol stansiya- VÕndakÕ sԥkkizillik mԥktԥbdԥ birinci sinfԥ qԥbul olub. 1963-cü ildԥ hԥmin mԥktԥbin sԥkkizinci sinfini bitirib. 1963-1966-cÕ illԥrdԥ indiki ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ orta mԥktԥbdԥ tԥhsilini davam etdirԥUԥk 1966-cÕ ildԥ Kԥmin mԥktԥbi bitirmiúdir. 1966-cÕ ildԥ gԥnc Ramiz rayon Komsomol Komitԥsinin göndԥriúi ilԥ Çölquúçu kԥnd kitabxanasÕna müdir vԥzifԥsinԥ LúOԥPԥ\ԥ göndԥrilib. Lakin R.Vahabovun yeganԥ arzusu müԥllim olmaq idi. Bununçun isԥ ondan ali tԥhsil almasÕ tԥOԥb olunurdu. Bu mԥq- Vԥdlԥ o, ԥrizԥ vԥ sԥQԥdlԥrini ali mԥktԥbin tԥOԥEԥ qԥbulu komis- siyasÕna verib. ømtahanlardan u÷urla keçԥUԥk 1967-ci ildԥ S.M.Kirov adÕna ADU-nun filologiya fakultԥsinin qiyabi úöbԥsinԥ daxil olub. 1967-1971-ci illԥr universitetdԥ tԥhsil aldÕ÷Õ dövrdԥ 'ԥYԥçi dԥmir yol stansiyasÕnda operator vԥzifԥsindԥ iúOԥyib. Ali mԥktԥbi u÷urla baúa çatdÕran Ramiz müԥllim 1 sentyabr 1971-ci il tarixdԥn anadan oldu÷u kԥndԥ-QԥOԥgah kԥnd Vԥkkizillik mԥktԥEԥ müԥllim göndԥrilir. Burada müԥllim iúOԥ- diyi müddԥtdԥ ilk gündԥn baúlayaraq özünü bilikli, bacarÕqlÕ Yԥ iúgüzar bir müԥllim kimi göstԥrib. Ona görԥ dԥ 1974-cü ildԥ rayon Maarif ùöbԥsi tԥUԥfindԥn irԥli çԥkilԥUԥk hԥmin mԥktԥbin direktoru tԥyin edilib. 1979-cu ilԥ kimi o, bu vԥzifԥGԥ çalÕúÕb. 1979-cu ildԥ R.Vahabovun pedaqoji iú tԥcrübԥsi vԥ idarԥetmԥ bacarÕ÷Õ nԥ]ԥUԥ alÕnaraq rayon Partiya Komitԥsi WԥUԥfindԥn Da÷bilici kԥnd orta mԥktԥbinԥ direktor vԥzifԥsi- Qԥ göndԥrilib. Sԥkkiz il yԥni 1987-ci ilԥGԥk bu vԥzifԥGԥ LúOԥ\ԥn zamanda da o, özünü bacarÕqlÕ, möhkԥm iradԥli vԥ 348 yüksԥk tԥúkilatçÕOÕq qabiliyyԥti olan bir iúçi kimi göstԥrib. 1987-ci ildԥ Ramiz müԥllimin yüksԥk iú keyfiyyԥtlԥri Qԥ]ԥUԥ alÕnaraq onu rayon Xalq Maarif ùöbԥsinԥ müdir müavini vԥzifԥsinԥ irԥli çԥkiblԥr. O, 1987-1995-ci illԥrdԥ bu YԥzifԥGԥ iúOԥ\ԥrkԥn ona tapúÕUÕlan bu mԥsul vԥzifԥnin öhdԥsin- Gԥn dԥ layiqincԥ gԥlib. R.Vahabov sԥPԥUԥli pedaqoji fԥaliyyԥtinԥ görԥ QabaqcÕl Maarif Xadimi, Ali kateqoriyalÕ müԥllim adlarÕ- na layiq görülmüú, Azԥrbaycan RespublikasÕ Maarif Nazirliyinin Fԥxri FԥrmanÕ ilԥ tԥltif edilmiúdir. 1995-ci ildԥ Tԥhsil øúçilԥri Azad Hԥmkarlar øttifaqÕ rayon Komitԥsinin sԥdri seçilmiú vԥ 2001-ci ilԥ kimi bu YԥzifԥGԥ çalÕúPÕúGÕr. 1995-2001-ci illԥrdԥ TøAHø Respublika Komitԥsi Rԥyasԥt Heyԥtinin üzvü seçilmiú vԥ rayon øcra Hakimiyyԥti BaúoÕVÕ kabinetinin üzvü olmuúdur. 16 iyul 2001-ci ildԥ Ramiz müԥllim irԥli çԥkilԥUԥk rayon øcra Hakimiyyԥti BaúoÕVÕQÕn Tԥhsil, Sԥhiyyԥ, MԥGԥniyyԥt (Hümanitar mԥVԥOԥOԥr) sahԥsi üzrԥ mavini tԥyin edilmiú vԥ 10 dekabr 2011-ci ilԥ kimi on ildԥn artÕq bu vԥzifԥGԥ LúOԥmiúdir. YaxúÕ iúinԥ görԥ iki dԥIԥ ùabran rayon øcra Hakimiyyԥtinin Fԥxri FԥrmanÕQÕ ilԥ tԥltif edilmiúdir. 2011- ci ildԥn dövlԥt qullu÷una görԥ tԥqaüdԥ çÕxmÕúGÕr. Üç övladÕ (2 o÷lu, 1 qÕ]Õ) vԥ sԥkkiz nԥYԥsi var. Böyük o÷lu Vahab atasÕQÕn peúԥ yolunu davam etdirir. ùabran úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta mԥktԥbdԥ müԥllim iúOԥyir. Kiçik o÷lu Hikmԥt isԥ QԥOԥgah kԥndindԥ yaúayÕr vԥ tԥVԥrrü- fatla mԥú÷uldur. QÕ]Õ Ruxsarԥ evdar qadÕndÕr, ailԥsi ilԥ birlikdԥ BakÕúԥKԥrindԥ yaúayÕr. +ԥmyaúÕGÕm, uzun müddԥt iú yoldaúÕm, dostum vԥ hԥm- söhbԥtim olmuú Ramiz müԥllimlԥ söhbԥtimizԥ o, belԥ yekun vurdu: “NԥYԥOԥrimi canÕmdan da çox sevirԥm. Onlar yanÕmda olmayanda elԥ bil nԥVԥ havam çatÕúPÕr. Xüsusilԥ böyük nԥYԥm üçün tez-tez darÕ[Õram. O, hazÕrda SumqayÕt Dövlԥt 349 Universitetinin tԥOԥEԥsidir. Qalan nԥYԥOԥrim isԥ orta mԥktԥb úagirdidir. Onlar da mԥnim xԥtrimi çox istԥyirlԥr, mԥnsiz darÕ[Õrlar.” Burada atalarÕn min illԥrlԥ yaúÕ olan bir deyimi yadÕma düúdü: “Var-dövlԥtdԥ dԥYԥ, övladda nԥYԥ...”

350 BABԤK XUBYAROV

Babԥk ԤOԥkbԥr o÷lu Xubyarov 10 dekabr 1953-cü ildԥ ùabran (keçmiú DԥYԥçi ) rayonunun Rԥhimli Nԥndindԥ müԥllim ailԥsindԥ dünyaya göz açÕb. AtasÕԤOԥkbԥr øsmayÕl o÷lu Xubyarov 1923-cü ildԥ rayonun 4ԥOԥgah kԥndindԥ anadan olmuúdur. 1941-1945-ci illԥrdԥ Böyük VԥWԥn müharibԥsinin fԥal iútirakçÕVÕ olmuú, FԥbhԥGԥ göstԥrdiyi igidliyԥ görԥ bir VÕra orden vԥ medallarla tԥltif edil- miúdir. O, QԥOԥgah kԥnd sԥkkizillik mԥktԥbindԥ müԥllim vԥ direktor, Rԥhimli, elԥFԥ dԥ ùahnazԥrli kԥnd orta mԥktԥbindԥ direktor Yԥzifԥsindԥ iúOԥmiúdir. 3 yanvar 1961-ci il tarixdԥ ömrünün ԥn çiçԥklԥQԥn vaxtÕnda 38 yaúÕnda dünyasÕQÕ Gԥyiúmiúdir. B.Xubyarov 1960/1961-ci tԥdris ilindԥ indiki ùabran úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta mԥktԥbin I sinfinԥ daxil olub Kԥmin mԥktԥbi ԥla qiymԥtlԥrlԥ bitirmiúdir.Orta mԥktԥbin yuxarÕ siniflԥrindԥ oxudu÷u vaxt görkԥmli fransÕz yazÕoÕVÕ, tarixçi vԥ filoloq-úԥrqúünasÕ Renan Jozef Ernestin (1823-1892) ³ønsan özünün bütün qüvvԥOԥrini hԥUԥNԥWԥ Jԥtirmԥk üçün qarúÕ- VÕna onu ruhlandÕrma÷a qabil olan nԥcib bir mԥqsԥd qoymalÕ- GÕr.” kԥlamÕQÕԥsas qԥbul elԥmiúdi. Onun arzusu tarixçi olmaq, respublikamÕ]Õn görkԥmli elm adamlarÕ ilԥ birlikdԥ tarix Gԥrsliklԥrinin yazÕlmasÕnda yaxÕndan iútirak etmԥk idi. Atalar yaxúÕ deyib ki, arzun, niyyԥtin hara, mԥnzilin dԥ ora. 1977-ci ildԥ Babԥk müԥllim BakÕ Dövlԥt Universitetinin tarix fakultԥsini bitirib, tԥyinatÕQÕ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayonuna alÕr. 22 il indiki ùabran 4 saylÕ tam orta mԥktԥbi ilԥ Eԥrabԥr rayon Texniki Peúԥ vԥ ùabran 2 saylÕ tam orta 351 Pԥktԥbdԥ tarix müԥllimi iúOԥyir. ùԥKԥr 4 saylÕ tam orta mԥktԥ- bindԥki unudulmaz iú dövrü Babԥk müԥllimin ԥPԥk sԥlnamԥ- sindԥ xüsusi iz buraxÕb. Bu mԥktԥbdԥ ԥsl pedaqoji ustalÕ÷la yetiúԥn tarix müԥllimi gԥrgin zԥhmԥti sayԥsindԥ zԥngin Wԥcrübԥ toplamaqla yanaúÕ, neçԥ-neçԥԥyani vԥsaitin yaradÕFÕVÕ olmuú, öz tԥrtibatÕ, yeni abÕ-havasÕ, yeni dԥrs metodikasÕ vԥ texnologiyalarÕ çeúPԥsindԥn su iúmiú yeniliklԥrlԥ dolu çoxlu tarix kabinetlԥri yaratmÕúGÕr. Özünün unikallÕ÷Õ, yüksԥk sԥviy- \ԥsi vԥ rԥngarԥng tԥrtibatÕ cԥKԥtdԥn hԥmin kabinetlԥr Babԥk müԥllimin öz iúini dԥrindԥn sevԥn bir peúԥkar tarix müԥllimi kimi yetiúPԥsindԥn xԥEԥr verib. YaxúÕ xatirimdԥdir. DԥYԥçi úԥKԥr 4 saylÕ tam orta Pԥktԥbdԥ iúOԥdiyi dövrdԥ úagirdlԥrdԥn ibarԥt rԥhbԥrlik etdiyi bilik qrupu rayon, úԥKԥr, respublika yarÕúlarÕnda çÕ[Õú edԥUԥk X÷ur qazanÕr, fԥnn olimpiadalarÕnin bütün turlarÕndan qԥOԥEԥ ilԥ qayÕGÕrdÕlar. O illԥrin u÷urlarÕQÕ saymaqla qurtarmaz. Mԥn isԥ istԥr-istԥPԥz bunlarÕn bir neçԥsini yada salmalÕyam: Hԥmin illԥrdԥ bilik yarÕúlarÕna aid Azԥrbaycan RespublikasÕ Dövlԥt TeleviziyasÕ vasitԥsilԥ silsilԥ veriliúOԥr hazÕrlanÕrdÕ. Rayonu- muzun “ÇÕraqqala” komandasÕQÕn BakÕúԥKԥrindԥ N.Tusi adÕna klubun bilik yarÕúlarÕnda u÷urla çÕ[Õú edԥUԥk iki dԥIԥ qalib adÕQÕ almasÕna hԥsr edilmiú film çԥkilmiúdi. Bundan ԥlavԥ Babԥk müԥllimin úagirdlԥri SԥIԥvilԥr dövlԥtinin 500 illiyi vԥ digԥr yubley tԥdbirlԥri ilԥԥlaqԥdar keçirilԥn bilik yarÕúlarÕnda qalib adÕQÕ qazanma÷a müvԥffԥq olmuúlar. Babԥk müԥllimin 15-dԥk úagirdi tarix fԥnni üzrԥ respublika olimpiadasÕnda I, II vԥ III yerlԥri tutmuúlar. B.Xubyarovun ardÕFÕllarÕ, onun tarixçi kimi yolunun da- vamçÕlarÕ onlarcadÕr. Onun çox rayonlarda, úԥKԥrlԥrdԥ, respub- likamÕ]Õn mԥrkԥzi BakÕ úԥKԥrindԥ yerlԥúԥn ümumtԥhsil, orta ixtisas vԥ ali mԥktԥblԥrdԥ iúOԥ\ԥn yetirmԥOԥri vardÕr. Özünün dediyi kimi dԥrs dediyi mԥzunlar arasÕnda Moskva, Berlin, østambul, hԥtta Oksford vԥ digԥr dünya nüfuzlu 352 universitetlԥrdԥ tԥhsilini davam etdirԥn keçmiú úagirdlԥ- rinin olmasÕndan böyük qürur hissi keçirir. Babԥk müԥllim hԥm dԥ talantlÕ vԥ güclü mühazirԥçidir. Onun AzԥrbaycanÕn tarixi haqqÕnda, elԥFԥ dԥ pedaqoji, ictimai-siyasi vԥ elmi mövzuda yazÕlarÕ vԥ çÕ[ÕúlarÕ hԥmiúԥ geniú oxucu vԥ mԥclis iútirakçÕlarÕQÕn dԥrin rԥ÷Eԥtini qazan- PÕúGÕr. Azԥrbaycan RespublikasÕ Tԥhsil Nazirliyindԥ ümu- mi tԥhsilin Milli Kurrikulumu komissiyasÕnda, TԥOԥEԥ 4ԥbulu üzrԥ Dövlԥt KomissiyasÕnda , elԥFԥ dԥ Ulu Öndԥr H.Ԥliyevin yubileylԥrinԥ aid keçirilԥn çoxsaylÕ tԥdbirlԥrdԥ öz zԥngin mԥzmunlu çÕ[ÕúlarÕ vԥ mԥruzԥOԥri ilԥ dinlԥyicilԥ- rin alqÕúÕQÕ qazanmÕúGÕr. Babԥk müԥllim hԥm dԥ özünü dԥrslik müԥllifi kimi tanÕGÕb. O, tarix fԥnnlԥri üzrԥ Dövlԥt proqramlarÕQÕn, 7-ci sinif, 8-ci sinif tarix dԥrsliklԥrinin, seçmԥ fԥnlԥr üzrԥ bir çox tarix proqramlarÕQÕn, tarix müԥllimlԥrinin istifadԥsi üçün tematik iú planÕ, úagirdlԥrdԥ co÷rafiya dԥrsliyinin öyrԥnilmԥ- sinԥ mara÷Õ artÕrmaq mԥqsԥdilԥ “1001 test” kitablarÕQÕn müԥllifidir. Babԥk Xubyarov bu gün dԥ yorulmaq nԥ oldu÷unu bilmir. O, öz elmi axtarÕúlarÕQÕ durmadan davam etdirir. Azԥrbaycan RespublikasÕ Tԥhsil Nazirliyinin proqram-dԥrslik, tarix fԥnnlԥri üzrԥ olimpiada vԥ Milli Kurrikulumu komissiyalarÕnda fԥal iútirak edir. Hԥmin Nazirliyin tarix fԥnni üzrԥ elmi-metodik úurasÕQÕn fԥal üzvlԥrindԥn biridir. Bir tԥhsil fԥdaisi kimi Babԥk müԥllim hԥmiúԥ rayonumuzun vԥ respublikamÕ]Õn ictimai hԥyatÕnda fԥallÕq göstԥrib. O, ùabran úԥKԥr Sovetinin deputatÕ olmuú, rayon seçki komissiyasÕnda iútirak etmiúdir. Babԥk müԥllimlԥ söhbԥt zamanÕ o qeyd elԥdi ki, ԥcl iúini sevԥn, onun abÕ-havasÕ ilԥ qidalanan bir mԥhsuldar müԥllim kimi hԥmiúԥ dövlԥt qay÷ÕVÕ ilԥ tԥmin edilib. ԤPԥyi dԥIԥOԥrlԥ qiymԥtlԥndirilib. O, keçirilԥn rayon vԥ úԥKԥr müsabiqԥOԥrdԥ 353 ³ølin müԥllimi” adÕQÕ qazanÕb. Ԥvvԥlcԥ “baú müԥllim”, sonra “metodist müԥllim”, daha sonra isԥ “ali dԥUԥFԥli müԥllim” adlarÕna layiq görülüb. O, Azԥrbaycan RespublikasÕQÕn 7ԥhsil ԤlaçÕVÕGÕr. DԥIԥOԥrlԥ Azԥrbaycan RespublikasÕ 7ԥhsil Nazirliyi, Tԥhsil øúçilԥri Azad Hԥmkarlar øttifaqÕQÕn Respublika Komitԥsi, rayon øcra Hakimiyyԥti, BakÕúԥKԥr 7ԥhsil ødarԥsi tԥUԥfindԥn verilmiú Fԥxri Fԥrmanlarla onun müԥllim ԥPԥyi yüksԥk qiymԥtlԥndirilmiúdir. Bir müԥllim kimi Babԥk müԥllimin ԥn yüksԥk mükafatÕ ona Azԥrbaycan RespublikasÕQÕn “ԤPԥkdar müԥllimi” adÕQÕn verilmԥsidir. ԤPԥli fԥaliyyԥtinԥ görԥ verilmiú bu ad do÷rudan da Babԥk müԥllimԥ çox yaraúÕr. Bu ad onun uzun illԥr gecԥli-gündüzlü çԥkdiyi zԥhmԥtin vԥԥziyyԥtin ԥYԥzolun- maz mükafatÕGÕr.Respublikada tԥk-tԥk müԥllim tapÕlar ki, bu mükafatlarÕn hamÕVÕQÕ alsÕn. Babԥk müԥllim tԥhsilԥ aid elԥ bir nüfuzlu mԥclis yoxdur ki, orada iútirak etmԥsin. Müԥllimlԥrdԥn Nurulla Xԥlilovun, øsbat øsaqovun, Sԥccarԥ QuliyevanÕn, HԥWԥPúah Osmanovun, Nurbala Hüseynovun, Mԥmmԥda÷a Rüstԥmovun, Kanal Mövsümovun elԥFԥ dԥ son dövrdԥ úair Bayram Novruzun, yazÕoÕ-publisist AydÕn Ta÷Õyevin yübleyinԥ hԥsr edilmiú mԥc- lislԥrdԥ Babԥk müԥllim yaxÕndan iútirak edib. Babԥk müԥllim hԥm dԥ tԥhsilԥ aid çoxsaylÕ tԥdbirlԥrin LútirakçÕVÕGÕr. O tԥhsil üzrԥ.rayon, úԥKԥr, elԥFԥ dԥ respublika konfranslarÕQÕn, müԥllimlԥrin XI vԥ XII qurultayÕQÕn nümayԥn- Gԥsi olmuúdur. Müasir zamanla ayaqlaúan, elԥFԥ dԥ tԥkmillԥúdirilmiú Wԥlim üsullarÕndan, metod vԥ texnologiyalarÕndan xüsusi baca- UÕqla istifadԥ emԥ\ԥ nail olan Babԥk müԥllim öz peúԥsinin ürԥkdԥn vur÷unudur. Bu hԥYԥs, bu mԥKԥbbԥt ona el hörmԥti qazandÕrmaqla hԥmiúԥ baúucalÕ÷Õ gԥtirib. Onun zԥngin tԥcrübԥ- si, qabaqcÕl iú metodu öyrԥnilԥUԥk mԥktԥblԥrimizdԥ geniú yayÕlmÕúGÕr. 354 Ömrünün 35 ildԥn çoxunu mԥktԥblԥrimizdԥ úagirdlԥUԥ tariximizin dԥrindԥn öyrԥnilmԥsinԥ müvԥffԥq olan Babԥk müԥllim özünü çox xoúEԥxt hesab edir. Babԥk müԥllimi mԥn bir novator müԥllim kimi dԥ tanÕ\Õram. Çünki onun rayonumuzun, elԥFԥ dԥ respublikamÕ]Õn Wԥhsil sisteminԥ gԥtirdiyi yeniliklԥri saymaqla qurtarmaz. Yüksԥk sԥbr, möhkԥm iradԥ, böyük inama vԥ tükԥnmԥz hԥYԥVԥ malik olan bu insan mԥktԥblԥrimizdԥ açÕq dԥrslԥrin son müasir, elԥFԥ dԥ interaktiv tԥlim metodlarÕ vasitԥsilԥúagirdlԥUԥ daha dԥrindԥn vԥ sԥPԥUԥli üsullarla öyrԥnilmԥsinԥ nail olub. Peúԥsinin vur÷unu olan bu gözԥl müԥllim tԥhsildԥ test sisteminin, elԥFԥ dԥ elektron vasitԥOԥrini tԥlim prosesinԥ ilk tԥtbiq edԥn müԥllimlԥrimizdԥndir. Gecԥ-gündüz öz axtarÕúlarÕ ilԥ yaúayan, ԥldԥ etdiyi saysÕz u÷urlarla kifayԥtlԥnmԥ\ԥn bu müԥllim hԥr dԥIԥ sinifԥ yeni bir planla, yeni baxÕúla, yeni-yeni Wԥlim üsullarÕ ilԥ gԥlir. Bu insan neçԥ illԥr bundan ԥvvԥl söylԥdiyi “Mԥn müԥllim kimi xoúEԥxtԥm” kԥlmԥsini bu gün dԥ Wԥkrar edԥndԥ mԥn özümü saxlaya bilmԥyib öz-özümԥ dedim: “Do÷rudanda tԥhsilimizin yüksԥliúi yolunda öz canÕQÕ, qanÕQÕ, sa÷lamlÕ÷ÕQÕ, bütün ömrünü úam kimi ԥridԥn belԥ tԥhsil fanatlarÕ ilԥ xalqÕPÕz fԥxr edԥ bilԥr.” 0ԥnimlԥ yaxÕn dost oldu÷u üçün B.Xubyarovu hԥm dԥ gözԥl vԥ mükԥmmԥl ailԥ baúoÕVÕ kimi tanÕ\Õram. Hԥyat yoldaúÕ Tövsiyyԥ xanÕm uúaq hԥkimidir. Dörd övladÕndan üçü atasÕQÕn ԥPԥk yolunu-müԥllimlik peúԥsini seçib. Böyük qÕ]Õ Könül Azԥrbaycan Dövlԥt øqtisad Universitetindԥ baú müԥllim vԥ iqtisad elmlԥri üzrԥ fԥlsԥIԥ doktorudur. QÕ]Õ Nԥrmin ùabran úԥKԥr 2 saylÕ lisey orta mԥktԥbdԥ tarix müԥllimi, Pԥrvin isԥ BakÕQÕn 158 saylÕ tam orta mԥktԥbindԥ sinif müԥllimi iúOԥyir. 2÷lu Çingiz Sԥrhԥd Xidmԥtindԥ qulluq edir. Zastava rԥisidir. Babԥk müԥllimin 3 nԥYԥsi var.

355 FÜZULø MURADԤ/øYEV –“ DԤ0øR QANADLI “HԤMYERLø0øZ Füzuli Mövsüm o÷lu Murad- ԥliyev 18 sentyabr 1948-ci ildԥ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥrindԥ qulluqçu ailԥsindԥ dünyaya gԥlib. AtasÕ Mövsüm kiúi rayonda bir sÕra Pԥsul vԥzifԥOԥrdԥ çalÕúÕb. F.Müradԥliyev 1956-cÕ ildԥ 'ԥYԥçi qԥVԥEԥ orta mԥktԥbin I sinfinԥ qԥbul olub. ølk dövrdԥn öz biliyi, nizam-intizamÕ, çalÕúqanlÕ÷Õ Yԥ çevikliyi ilԥ bütün úagird vԥ müԥllim kollektivinin hörmԥtini qazanÕb. Hԥmin tԥhsil müԥs- sisԥsi sԥkizillik mԥktԥEԥ çevrildiyindԥn orta tԥhsilini indiki ùabran úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta mԥktԥbdԥ davam etdirib. O vaxtlarda yeni mԥktԥb Füzulinin tԥhsilindԥ yeni-yeni üfüqlԥr açÕb. O, bu mԥktԥbdԥ keçilԥn bütün fԥnnlԥr- Oԥ yanaúÕ riyaziyyat, fizika, co÷rafiya vԥ astronomiya fԥnni ilԥ dԥ yaxÕndan maraqlanÕb. Bu elmlԥUԥ xüsusi diqqԥt yetirmԥklԥ onlarÕn sirrlԥrinԥ yaxÕndan bԥOԥd olub. Keçirilԥn olimpiadalarÕn vԥ bilik yarÕúlarÕQÕn fԥal iútirakçÕVÕ olub. 1966-cÕ ildԥ o, orta mԥktԥbi ԥla qiymԥtlԥrlԥ bitirib. Onun Pԥzun yoldaúlarÕÕQÕn ԥksԥr hissԥsi inúaatçÕ, iqtisadçÕ, neftçi, müԥllim vԥ s. peúԥOԥUԥ yiyԥOԥnmԥk istԥVԥ dԥ gԥnc Füzulinin arzusu baúqa idi. O, “hava gԥmisindԥ” uca vԥ geniú, sanki sԥr- Kԥdlԥri vԥ sonu adi gözlԥ görünmԥ\ԥn ucsuz-bucaqsÕz sԥma- QÕn ԥnginliklԥrinԥ baú vurmaq istԥyirdi. QohumlarÕ, dostlarÕ vԥ Pԥzun yoldaúlarÕ ona bu peúԥnin çox çԥtin vԥ olduqca qorxulu olmasÕQÕ desԥOԥr dԥ Füzuli onlarla razÕlaúmayÕb “yox “ cavabÕ verib. Elԥ hԥmin ildԥ, yԥni 1966-cÕ ilin yayÕnda imtahanlardan müvԥffԥqiyyԥtlԥ keçԥUԥk Kirovqrad Ali Tԥyyarԥçilik Mԥktԥbi- 356 Qԥ qԥbul olunub. Bu tԥhsil oca÷Õnda oxudu÷u illԥr onun taleyinԥ qÕ]Õl rԥTԥmlԥrlԥ yazÕOÕb. Gԥnc Füzuli burada aviasiya elminin bütün sirlԥrinԥ yetԥrincԥ yiyԥOԥnib. Mԥktԥbdԥki ciddi qayda-qanun, xüsusi tԥhsill rejimi, möhkԥm nizam-intizam, saysÕz tԥlim vԥ mԥúqlԥr onun gözünü qorxutmayÕb. 1970-ci ildԥ bu mԥktԥbi úturman ixtisasÕ üzrԥ baúa vurub. F.Muradԥliyev ilk ԥPԥk fԥaliyyԥtinԥ Binԥ aeroportunda baúlayÕb. O, ԥvvԥlcԥøL-14 , sonralar AN-24, hԥtta Boinq 727 markalÕ mülki tԥyyarԥOԥrdԥ sԥPԥUԥli vԥ u÷urlu uçuúlar hԥyata keçirib. Özü dԥ hԥmiúԥ sԥrniúinlԥri tԥhlükԥsiz vԥ qԥzasÕz sa÷ Yԥ salamat mԥnzil baúÕna çatdÕUÕb. Daim tԥhsil almaq, bilik vԥ dünya görüúünü artÕrma÷a çalÕ- úan cԥsur úahin 1975-1981-ci illԥrdԥ Leninqrad Mülki Avia- siya AkademiyasÕnda qiyabi tԥhsil alma÷a müvԥffԥq olub. Mülki uçuúlarÕQÕ davam etdirib. Atlantik okeanÕ üzԥrindԥn fazilԥsiz Amerika qitԥsinԥ uçuúlar edib.AzԥrbaycanÕn Mülki Aviasiya tarixindԥ hԥmin yolla uçuú edԥn ilk úturmandÕr Kԥmyerlimiz Füzuli. Peúԥsinin vur÷unu olan bu insan öz úahinindԥ bir çox qitԥOԥrdԥ yerlԥúԥn ölkԥOԥUԥ uçub. øndinin özündԥ “TԥUԥqqi” medallÕ baú úturman yoruldum sözünü KԥOԥ dilԥ Jԥtirmԥyib. Bu gün dԥ ԥPԥk cԥbhԥsindԥ fasilԥsiz çalÕúÕr, iúGԥn ayrÕlmaq istԥmir. 0ԥn dԥ bir yazar kimi keçmiúúagird yoldaúÕPÕz tԥyyarԥçi Füzuli Muradԥliyevԥ hԥsr etdiyim “ùabranlÕ ùahin” úerindԥn bir parçanÕ bu kitabÕn oxucularÕna tԥqdim edirԥm:

6ԥn göylԥrdԥ uçma÷Õ özünԥ peúԥ seçdin, Bu sԥQԥti öyrԥndin, mԥktԥblԥrdԥ dԥrs keçdin. 9ԥWԥQԥ xidmԥt üçün sԥdaqԥt andÕ içdin, Uç göylԥrdԥúahintԥk, ey úabranlÕ balasÕ, 4ԥlbimizdԥ ucaltdÕn bir igidlik qalasÕ.

357 Buludlara yüksԥldin güc alaraq sԥn yerdԥ, Uçdun dԥmir qanadla, dövrԥ vurdun göylԥrdԥ. Oldun neçԥ ölkԥGԥ, uzaq-uzaq ellԥrdԥ, Uç göylԥrdԥúahintԥk, ey úabranlÕ balasÕ, 4ԥlbimizdԥ ucaltdÕn bir igidlik qalasÕ…

358 AKøF XԤ/øLZADԤ

Akif Nurulla o÷lu Xԥlilzadԥ 23 oktyabr 1951-ci ildԥ Quba úԥKԥrindԥ müԥllim ailԥsindԥ dünyaya göz açÕb. AtasÕ Nurulla Ԥmrulla o÷lu ;ԥlilov 1929-cu ilin mart ayÕnda ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayonunun Za÷OÕ kԥndindԥ qulluqçu ailԥsindԥ anadan olmuúdur. Ԥvvԥlcԥ Azԥrbay- can Pedaqoji ønstitutunun Quba filia- OÕnda müԥllim, “QÕ]Õl Quba” qԥzetin- Gԥúöbԥ müdiri, sonralar isԥ PirԥEԥdil Nԥnd vԥ DԥYԥçi úԥKԥr 1 saylÕ tam orta mԥktԥblԥrindԥ direktor, rayon Maarif ùöbԥsindԥ müdir, Azԥrbaycan RespublikasÕ Maarif Nazirliyindԥ metodist vԥ s. vԥzifԥOԥrdԥ iúOԥmiúdir.Onun ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayon Xalq Maarif ùöbԥsinԥ rԥhbԥrlik etdiyi müddԥtdԥ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr 1 saylÕ tam orta mԥktԥbin qabaqcÕl iú tԥcrübԥsi bԥ\ԥnilԥUԥk respublika Pԥktԥblԥrindԥ yayÕlmÕúGÕr.Müdiri oldu÷u rayon Xalq Maarif ùöbԥsi isԥ Azԥrbaycan KP MK-nÕn vԥ respublika hökümԥtinin keçici QÕrmÕ]Õ Bayra÷Õna layiq görülmüúdür. A.Xԥlilzadԥ 1958-ci ildԥ ilk tԥhsilinԥ rayonun PirԥEԥdil Nԥnd tam orta mԥktԥbindԥ baúlamÕúdir. 1968-ci ildԥ isԥùabran (keçmiú DԥYԥçi) 1 saylÕ tam orta mԥktԥbini bitirmiú, gümüú medala layiq görülmüúdür. Orta mԥktԥbdԥ oxudu÷u illԥrdԥ öz biliyi, çalÕúqanlÕ÷Õ vԥ nizam-intizamÕ ilԥ bütün úagird vԥ müԥllim kollektivinin dԥrin hörmԥtini qazanmÕúGÕr. Ali texniki vԥ ali hüququ tԥhsili vardÕr. 1973-cü ildԥ M.Ԥzizbԥyov adÕna Azԥrbacan Neft vԥ Kimya ønstitutunun energetika fakultԥsini, 1986-cÕ ildԥ isԥ SSRø DøN-in Volqoq- rad Ali østintaq Mԥktԥbini hüquqúünas ixtisasÕ üzrԥ bitirmiúdir. Ali tԥhsil aldÕ÷Õ illԥrdԥ yüksԥk sԥviyyԥli savadÕ, hԥrtԥUԥfli 359 dünya görüúü ilԥ müԥllim vԥ tԥOԥEԥ yoldaúlarÕ arasÕnda böyük hörmԥt vԥ nüfuz qazanmÕúGÕr. 1973-1978-ci illԥrdԥ BakÕ úԥKԥrindԥ Elmi Tԥdqiqat Elek- trotexnika ønstitutunda mühԥndis vԥ böyük mühԥndis vԥzifԥ- Oԥrindԥ çalÕúPÕúGÕr. 1978-ci ilin sentyabr ayÕndan 2006-cÕ ilin 26 oktyabr tarixinԥ kimi Azԥrbaycan DøN-in BakÕúԥKԥr qarni- zonunda mԥntԥTԥ növbԥtçisi, MMM rԥisi, úöbԥ rԥisinin müa- vini, müstԥntiq vԥ digԥr vԥzifԥOԥrdԥ iúOԥmiúdir. Qaraba÷ mü- haribԥsi veteranÕGÕr. Akif Xԥlilzadԥ harada iúOԥPԥsindԥn aslÕ olmayaraq daim öz zԥngin daxili alԥmi ilԥ seçilԥn, öz mԥGԥ- niyyԥti ilԥ baúqalarÕndan köklü fԥrqlԥQԥn bir iúçi kimi özünü göstԥrmiúdir. Ԥldԥ etdiyi yüksԥk savad vԥ topladÕ÷Õ zԥngin Wԥcrübԥ sayԥsindԥ ԥPԥkdԥ bir çox u÷ur vԥ yüksԥk nԥticԥԥldԥ edib. Ailԥlidir. øki övladÕ var.

360 +Ԥ4ø4ԤT ADIGÖZԤLOVA-Ԥ=øMOVA

*Ωlin alqÕú deyΩk, dostlar, ürΩkdΩn, Ψsl müΩllimtΩk yaúayanlara. ùerimlΩ gül dΩstΩ ba÷layÕram mΩn, Bu adÕúΩUΩflΩ daúÕyanlara. ø.SΩIΩrli)

Elm adlÕ bir xԥzinԥnin açarÕQÕ bizlԥUԥ tԥqdim edԥn müԥllimdir. Müԥllim zԥka, müԥllim ziyadÕr. Odur bizԥ savad, bilik verԥn. Odur bizi ma- ariflԥndirԥn, insanlara hԥyatÕ sevdirԥn, insanlÕ÷Õ, yaxúÕQÕ yamandan, düzü ԥyridԥn seçmԥyi öyrԥGԥn. Müԥllim ԥPԥyi ona görԥ qiymԥtlidir ki, o, insanÕúԥxsiy- \ԥt kimi müstԥqil hԥyata hazÕrlayÕr. Ulu öndԥrimiz H.Ԥliyev müԥllim ԥPԥyini belԥ qiymԥtlԥndirirdi: “Mԥn AzԥrbaycanÕn sadԥ vԥWԥndaúÕyam. Bu addan yüksԥk ad yoxdur. Ancaq bundan da yüksԥk ad müԥllimlikdir.” Müԥllim adÕ hԥmiúԥ ucadÕr. Bu ad hԥr kԥs üçün iúÕqlÕ, nurlu böyük dünyadÕr. Ԥslindԥ, adi görünԥn, amma, qeyri-adi ömür yaúayÕr müԥllimlԥr. Onlar yeganԥ insanlardÕr ki, hamÕ- PÕ]Õn, bütün yetirmԥOԥrinin ömründԥԥEԥdi yaúayÕrlar. Hԥr cür oԥtinlik burul÷anÕnda öz müԥllim adÕQÕ uca tutma÷Õ bacaran IԥdakarlardÕr onlar... Ömrünü Azԥrbaycan tԥhsil sisteminin bir qolu olan ùabran Wԥhsilinin inkiúafÕna hԥsr etmiú, ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr R.Yusifov adÕna 2 saylÕ tam orta mԥktԥb-liseydԥ çalÕúan +ԥqiqԥt Nizamԥddin qÕ]Õ AdÕgözԥlova-Ԥzimova mԥhz belԥ Iԥdakar müԥllimlԥrdԥndir. Onun haqqÕnda yaxúÕ müԥllim vԥ gözԥl ziyalÕ kimi xeyli mԥlumata malikԥm. O, tԥmsil etdiyi Qԥcib nԥslin – AdÕgözԥlovlar nԥslinin layiqli davamçÕlarÕndan biridir. Özü deyir ki, ”Mԥn müԥllimliyin nԥ qԥGԥr mԥsuliyyԥtli 361 bir peúԥ olmasÕQÕn sirlԥrini atamdan öyrԥnmiúԥm.Onun hԥr sözünü, kԥlmԥsini, atdÕ÷Õ addÕPÕQÕ izlԥyib paklÕ÷Õn, halallÕ÷Õn, ziyalÕOÕ÷Õn, müdrikliyin necԥúaxԥOԥndiyini hԥr an tԥhlil edib, özüm üçün nԥticԥ çÕxarmÕúam. Elmin sirrlԥrinԥ yiyԥOԥnmԥk, bir mütԥ[ԥssis kimi yetiúPԥk hԥr adama nԥsib olmur. Burada 0ԥKԥmmԥd Pey÷ԥmbԥrin (ԥ) kԥlamlarÕndan birini yada salmaq istԥyirԥm: “Elm kömԥksizlikdԥ yoldaúÕPÕz, xoúEԥxtliyԥ tԥUԥf yol göstԥUԥnimiz, dostlar arasÕnda zinԥtimiz vԥ düúPԥnlԥr arasÕnda isԥ silahÕPÕzdÕr.” +ԥqiqԥt Nizamԥddin qÕ]Õ Ԥzimova 5 iyun 1951-ci ildԥ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayonunun PirԥEԥdil kԥndindԥ, müԥl- lim ailԥsindԥ anadan olub. AtasÕ Nizamԥddin Oruc o÷lu AdÕ- gözԥlov 1928-ci ildԥùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayonunun Pirԥ- Eԥdil kԥndindԥ dünyaya göz açÕb. Öz xidmԥtlԥri ilԥ ùabran Wԥhsilinin inkiúafÕna töhfԥOԥr verib. +ԥqiqԥt Ԥzimova ADPU-nun filologiya fakultԥsini 1973- cü ildԥ bitirib. ølk ԥPԥk fԥaliyyԥtinԥ 1973-cü ildԥ mԥzunu oldu÷u ùabran úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ orta mԥktԥbdԥ baúlayÕb. ùabran rayon Xalq Tԥhsil ùöbԥsi tԥUԥfindԥn 1982-ci ildԥ qabaqcÕl iú tԥcrübԥsi öyrԥnilmiú vԥ yayÕlmasÕ tövsiyԥ edilib. 1984-cü ildԥ “Gԥnc nԥslin tԥlim-tԥrbiyԥsindԥ ԥldԥ etdiyi müvԥffԥqiyyԥtlԥUԥ görԥ” Tԥhsil Nazirliyinin Fԥxri fԥrmanÕ ilԥ Wԥltif olunub. 1985-ci ildԥ Azԥrbaycan Tԥhsil Nazirliyinin 25 iyul 75 saylÕԥmri ilԥ Baú müԥllim adÕna layiq görülüb 1985-1986-cÕ dԥrs ilindԥ elmi pedaqoji hazÕrlÕ÷Õ vԥ WԥúkilatçÕOÕq bacarÕ÷Õ nԥ]ԥUԥ alÕnaraq R.Yusifov adÕna ùabran úԥKԥr 2 saylÕ texniki tԥmayüllü tam orta mԥktԥb-liseyԥ tԥlim- Wԥrbiyԥ iúOԥri üzrԥ direktor müavini vԥzifԥsinԥ irԥli çԥkilib. 1989-cu ildԥ “Ali kateqoriyalÕ müԥllim” adÕna layiq görülüb. 1989-1991-ci illԥrdԥ Azԥrbaycan Elmi-Tԥdqiqat Pedaqoji 362 Elmlԥr ønstitutunun professoru A.N.Abbasov özünün doktor- luq dissertasiyasÕnda Hԥqiqԥt müԥllimin iú tԥcrübԥsindԥn bԥhs edilib. 1997-1998-ɫi tԥdris ilindԥ “Tԥhsilin hümanistlԥúdirilmԥsi ili çԥrçivԥsindԥ keçirilԥn “ilin ԥn yaxúÕ fԥnn kabineti” müsa- biqԥsindԥ (ԥGԥbiyyat) I yeri tutub. 1999-2000-ci tԥdris ilindԥ “Tԥhsilin hümanistlԥúdirilmԥsi baxÕPÕndan tԥlim-tԥrbiyԥ iúini differensiyallaúGÕUÕlmasÕ vԥ fԥr- dilԥúPԥsi ili çԥrçivԥsindԥ keçirilԥn “ ølin ԥn yaxúÕ fԥnn metod- birlԥúPԥsi” müsabiqԥsindԥ (Azԥrbaycan dili vԥԥGԥbiyyatÕ) I yeri tutub. 5 iyun 2001-ci ildԥ Azԥrbaycan RespublikasÕ ùabran Payon øcra Hakimiyyԥti tԥUԥfindԥn ùabran tԥhsilinin inkiúafÕn- da özünԥPԥxsus yeri olan, rayonda gԥnc nԥslin tԥlim-tԥrbiyԥsi Lúindԥ bilik vԥ bacarÕ÷ÕQÕ ԥsirgԥPԥ\ԥn, uzun illԥr pedaqoji LúGԥ, qüsursuz fԥaliyyԥt göstԥUԥn ùabran úԥKԥr 2 saylÕ texniki Wԥmayüllü tam orta mԥktԥb-liseyin müԥllimi Ԥzmova Hԥqiqԥt Nizamԥddin qÕ]Õ anadan olmasÕQÕn 50 illik yubileyi münasibԥti ilԥ Fԥxri fԥrmanla tԥltif edilib. 2002-ci tԥdris ilindԥ dԥrs dediyi IX sinif úagirdi Ԥmirova Gülnar Elúad qÕ]Õ Respublika OlimpiadasÕnda Azԥrbaycan dilÕ YԥԥGԥbiyyat fԥnni üzrԥ III yerԥ layiq görülüb. 27 dekabr 2002-ci ildԥ Azԥrbaycan RespublikasÕ ùabran rayon øcra Hakimiyyԥti tԥUԥfindԥn “2002-ci ildԥ isdedadlÕ úagirdlԥrin inkiúaf etdirilmԥsindԥ vԥ yeniyetmԥOԥrin Respub- lika fԥnn olimpiadalarÕnda ԥldԥ etdiyi müvԥffԥqiyyԥtlԥUԥ görԥ Ԥzimova Hԥqiqԥt Nizamԥddin qÕ]Õ Fԥxri fԥrmanla tԥltif edilib.” 2002-ci ildԥ qabaqcÕl qadÕnlardan bԥhs edԥn “XX ԥsrin Azԥrbaycan qadÕnlarÕ” Ensiklopedik toplusunun ilk sԥhifԥ- Oԥrindԥ Hԥqiqԥt müԥllimԥnin dԥ hԥyat vԥ iúgüzar fԥaliy- \ԥtindԥn bԥhs olunub. 2005-ci ildԥ “QadÕn dünyasÕ” úԥEԥNԥ jurnalÕnda 363 +ԥqiqԥt müԥllimԥQÕn ԥPԥk fԥaliyyԥti geniú iúÕqlandÕUÕOÕb. 29 yanvar 2007-ci il H.Ԥzimova yeni tԥlim texnologiya- larÕQÕn tԥtbiqi üzrԥ tԥlim kursunda iútirak edԥUԥk (“kurrikulum- larla iú üzrԥ tԥlimin ԥsas xüsusiyyԥtlԥri”) sertifikatÕ alÕb. 0ԥtbuat sԥhifԥOԥrindԥ – “ùabran” vԥ “Azԥrbaycan müԥl- limi” qԥzetlԥrindԥ müxtԥlif illԥrdԥ elmi nԥ]ԥri mԥqalԥOԥrlԥ (“ԤGԥbiyyat dԥrslԥrindԥ úagirdlԥrin peúԥOԥUԥ istiqamԥtlԥn- dirilmԥsi tԥcrübԥsindԥn”, ”Mirzԥøbrahimovun “Böyük Dayaq” ԥVԥrinin tԥdrisi zamanÕ úagirdlԥrin ailԥ hԥyatÕna hazÕrlanmasÕ Wԥcrübԥsindԥn”, “ԤGԥbiyyat dԥrslԥrindԥ foto-albomla dԥrslԥrin ԥyaniliyi tԥcrübԥsindԥn”. “Azԥrbaycan dili vԥ ԥGԥbiyyatÕndan proqram materiallarÕQÕn planlaúGÕUÕlmasÕ tԥcrübԥsindԥn “ vԥ s.) oÕ[Õú edib. 0ԥktԥb üzrԥ úagirdlԥrin ali vԥ orta ixtisas mԥktԥblԥrinԥ daxil olmasÕnda müԥllimin ԥYԥzsiz rolu olub. ùabran rayon camaatÕ, el-oba arasÕnda çox böyük hörmԥt Yԥ nüfuza malik olan Hԥqiqԥt müԥllimԥnin nümunԥvi ailԥsi var. Hԥyat yoldaúÕԤlislam Ԥzimov riyaziyyat müԥllimi olub, 2012-ci ildԥ dünyasÕQÕ dԥyiúib. QÕ]Õ ElnarԥԤzimova anasÕQÕn yolunu davam etdirir. Azԥrbaycan dili vԥ ԥGԥbiyyatÕ müԥl- limidir. 4Õ]Õ – Ԥzimova GülnarԥøncԥVԥQԥt Universitetinin sԥQԥWúü- naslÕq fakultԥsini fԥrqlԥnmԥ diplomu ilԥ bitirmiúdir. 2÷lu – Ԥzimov Elnur orta mԥktԥbi medalla bitirib, yük- Vԥk balla Azԥrbaycan Dövlԥt Neft AkademiyasÕna daxil ol- muúdu. TԥOԥEԥ adÕQÕ qazanandan 4 aydan sonra avtomobil TԥzasÕ nԥticԥsindԥ dünyasÕQÕ dԥyiúib. +ԥqiqԥt müԥllimԥ uzun illԥrdir ki, mԥktԥb vԥ rayon fԥnn metodbirlԥúPԥOԥrinin sԥdridir. 3 oktyabr 2008-ci il tarixdԥ Azԥrbaycan Prezidenti ø. Ԥliyevin fԥrmanÕ ilԥ “TԥUԥqqi” medalÕ-ölkԥnin ali mükafat- larÕndan biri ilԥ tԥltif olunub. 2008-2009-ɫu tԥdris ilindԥ dԥrs dediyi IX sinif úagirdi 364 Mürúüdzadԥ Sԥkinԥ Rövúԥn qÕ]Õ Respublika OlimpiadasÕnda Azԥrbaycan dili vԥ ԥGԥbiyyatÕ fԥnni üzrԥ IV yerԥ layiq görülüb. 2009-cu ildԥ ùabran rayon øcra Hakimiyyԥti tԥUԥfindԥn “Gԥnc nԥslin tԥlim-tԥrbiyԥsindԥ ԥldԥ etdiyi nailiyyԥtlԥUԥ vԥ rayonun ictimai-siyasi hԥyatÕnda fԥallÕ÷Õna görԥ “Ԥzimova +ԥqiqԥt Nizamԥddin qÕ]Õ Fԥxri fԥrmanla tԥltif edilib. 2009/2010-cu illԥrdԥ “Azԥrbaycan müԥllimi”, “Azԥrbay- can gԥnclԥri”, “Ömür yolu”, “ùabran” qԥzetlԥrindԥ vԥ “Azԥr- baycan dili vԥԥGԥbiyyatÕ tԥdrisi” mԥcmuԥsindԥ Hԥqiqԥt müԥl- limԥ elmi-pedaqoji mԥqalԥOԥrlԥ çÕ[Õú edib. (“Orta mԥktԥblԥrdԥ Mir Cԥlal Paúayevin ԥVԥrlԥrinin öyrԥdilmԥsi tԥcrübԥsindԥn, Azԥrbaycan dili dԥrslԥrindԥ úagirdlԥUԥ Mahmud QaúqarlÕQÕn “Divani-Lü÷atit-Türk” ԥVԥrinin öyrԥdilmԥsi tԥcrübԥsindԥn”, “Ümummilli liderimizin do÷ma dilimizԥ sonsuz mԥKԥbbԥti”, “Ulu öndԥrimizԥ mԥKԥbbԥt ruhunda”, “Azԥrbaycan dili dԥrslԥ- rindԥ vur÷unun öyrԥdilmԥsi tԥcrübԥsindԥn”, “ønteraktiv tԥlimԥ gedԥn yol” vԥ s.) 2010-2011-ci tԥdris ilindԥ dԥrs dediyi XI sinif úagirdi Mürúüdzadԥ Sԥkinԥ Rövúԥn qÕ]Õ Respublika olimpiadasÕnda Azԥrbaycan dili vԥԥGԥbiyyat fԥnni üzrԥ IV yerԥ layiq görülüb. 5 oktyabr 2011-ci il – Azԥrbaycan RespublikasÕ ùabran rayon øcra Hakimiyyԥti “Yeni nԥslin, gԥnclԥrin yetiúdirilmԥ- sindԥ fԥal iútirakÕna görԥ” Ԥzimova Hԥqiqԥt Nizamԥddin qÕ]ÕQÕ )ԥxri fԥrmanla tԥltif edib. +ԥqiqԥt müԥllimԥnin 2012/2013-cü tԥdris ilindԥ dԥrs dediyi X sinif úagirdi HԥVԥnova Sevda Sabir qÕ]Õ Respublika OlimpiadasÕnda IV yerԥ layiq görülüb. 2013-2014-cü dԥrs ilindԥùabran úԥKԥr R.Yusifov adÕna 2 saylÕ tam orta mԥktԥb-liseyin ilk buraxÕOÕúÕ u÷urlu olub. +ԥqiqԥt müԥllimԥnin rԥhbԥri oldu÷u XI-a sinfinin 21 nԥIԥr úagirdindԥn 19 nԥIԥri ali, 2 nԥIԥri isԥ orta ixtisas mԥktԥbinԥ daxil olub. 365 2014/2015-ci tԥdris ilindԥ R.Yusifov adÕna ùabran úԥKԥr 2 saylÕ lisey-tam orta mԥktԥbin rԥhbԥrliyi Hԥqiqԥt ԤzimovanÕ )ԥxri fԥrmanla tԥltif edib. Hal-hazÕrda uzun illԥrdԥn bԥri Tԥhsil ùöbԥsi nԥzdindԥki olimpiada komissiyasÕQÕn sԥdri olan Hԥqiqԥt müԥllimԥ bu gün Gԥùabran tԥhsilinin inkiúafÕ üçün sԥylԥ çalÕúÕr. 7ԥcrübԥli müԥllimԥnin tԥúԥbbüsü vԥ rԥhbԥrliyi ilԥ mԥk- Wԥbdԥ keçirilԥn görüúOԥr, yubileylԥr, rԥngarԥng sinifdԥnxaric vԥ Pԥktԥbdԥnkԥnar tԥdbirlԥr mԥktԥblilԥrin dünyagörüúünü geniú- Oԥndirir, mԥQԥviyyatÕQÕ saflaúGÕUÕr. +ԥqiqԥt müԥllimԥ bu gün çoxillik tԥcrübԥsini gԥnc müԥl- limlԥUԥ hԥYԥslԥ öyrԥdir. RahatlÕ÷ÕQÕ, dincliyini öz peúԥsindԥ tapÕr vԥúagirdlԥrindԥ görür. Mԥhz buna görԥ dԥ Hԥqiqԥt müԥl- limԥnin peúԥsinԥ ürԥkdԥn vur÷unlu÷u ona rayonumuzda böyük hörmԥt qazandÕrmÕúGÕr.

366 AKøF MԤMMԤDOV

Orta mԥktԥbdԥ sinif yoldaúÕm olmuú Akif Mԥmmԥdov haqqÕnda bu kitab üçün yazÕ yazmaq mԥqamÕ JԥOԥndԥ nԥ qԥGԥr cԥhd etsԥm dԥ özü- mü saxlaya bilmԥdim. SaysÕz xatirԥ- Oԥr bir göz qÕrpÕPÕnda mԥni quca÷Õna alÕb keçmiú zamanlara apardÕ. Elԥ bir zamana ki, hԥmin vaxtlar mԥnim möhtԥúԥm xatirԥ dünyamÕn ԥn gözԥl anlarÕ olub. Mԥn onlarÕ qaim ԥziz- Oԥmiú, yüksԥk qiymԥtli bir xԥzinԥ kimi bu günԥ qԥGԥr qoruyub saxlaya bilmiúԥm. Bu unudulmaz anlarÕ hԥr dԥIԥ xatÕrladÕqca sanki o vaxtlarÕ bir dԥ tԥ]ԥGԥn yaúayÕram. Bu anlar yadÕma düúdükcԥ elԥ bil hansÕsa sevdiyim bir sԥQԥdli filmԥ baxÕram. Akiflԥ, digԥr úagird dostlarÕmla vԥ yoldaúlarÕmla mԥktԥbdԥ oxudu÷um üç il ԥrzindԥ olub keçԥnlԥr sanki iti sürԥtlԥ 3-5 dԥqiqԥ ԥrzindԥ canlÕ halda gözlԥrimin önündԥn gԥlib keçir. Akif maúallah bu gün dԥ elԥ 50 il bundan öncԥ mԥktԥb illԥrindԥ gördüyüm Akifdir. Düzdür yaúa dolub, saç-saqqalÕ a÷arÕb. Lakin tԥmkini, sԥbri, a÷ÕOÕ-kamalÕ, gözlԥri, danÕúÕq tԥrzi, yeriúi-duruúu kiçik dԥyiúiliklԥri nԥ]ԥUԥ almasaq, sanki hԥminki kimi yerindԥ durub. YaxúÕ yadÕmdadÕr, VI-VIII siniflԥrdԥ oxuyanda o bizimlԥ eyni yaúda olsa da özünü çox Vԥrbԥst, sakit, lakin ciddi aparÕrdÕ. Mԥn tԥdrisdԥ humanitar IԥnnlԥUԥ üstünlük versԥm dԥ Akif bütün fԥnlԥrlԥrlԥ yanaúÕ texniki fԥnlԥUԥ çox meyilli idi. O, riyaziyyat, rԥsmxԥt, kimya Yԥ fizika fԥnnlԥrinin öyrԥnilmԥsinԥ daha çox maraq göstԥrirdi. +ԥOԥ orta mԥktԥb illԥrindԥ inúaat mühԥndisi olmaq, çoxlu sayda binalar, qur÷ular ucaltmaq arzusunu biz úagird yoldaúla- UÕndan gizlԥtmԥzdi. Atalar da ԥEԥs yerԥ demԥyib” Arzun, niyyԥtin hara, mԥnzilin dԥ ora.” 367 Akif Abdulsalam o÷lu Mԥmmԥdov 1948-ci ildԥ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥrindԥ ziyalÕ ailԥsindԥ dünyaya gԥlib. AtasÕ Abdulsalam ùԥmsԥddin o÷lu Mԥmmԥdov 1918-ci ildԥ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayonunun Uqah kԥndindԥ anadan olmuúdur.MüharibԥGԥn ԥvvԥl müxtԥlif vԥzifԥOԥrdԥ iúOԥmiú, 1941-1945-ci illԥrdԥ isԥ Böyük VԥWԥn müharibԥsindԥ iútirak etmiúdir. MüharibԥGԥn sonrakÕ dövrlԥrdԥ müԥllim, rayonda Qԥúr olunan “Yüksԥliú” qԥzetinin redaktoru, rayon øcraiyyԥ Komitԥsinin sԥdri vԥ sԥdr müavini vԥzifԥOԥrindԥ çalÕúPÕúGÕr. Bilikli vԥ bacarÕqlÕ, möhkԥm sԥbri, polad iradԥli, dövlԥtçiliyԥ sadiq bir insan idi. DԥYԥçi rayon ԥhalisi arasÕnda böyük nüfuz sahibi olmuúdur. 1966-cÕ ildԥ 48 yaúÕnda ürԥk [ԥstԥliyindԥn dünyasÕQÕ dԥyiúmiúdir. AnasÕ XanÕm Pԥnah qÕ]Õ 0ԥmmԥdova 1920-ci ildԥ anadan olmuú, 1995-ci ildԥ 75 yaúÕnda vԥfat etmiúdir. Yeddi o÷ul dünyaya gԥtirmiú vԥ boya- baúa çatdÕrmÕúGÕr. ÖvladlarÕ hamÕ ali tԥhsil alaraq respub- likanÕn ayrÕ-ayri idarԥ, müԥssisԥ vԥ tԥúkilatlarÕnda iúOԥyirlԥr. Akif Mԥmmԥdov 1955-ci ildԥ indiki ùabran (keçmiú 'ԥYԥçi) úԥKԥr M.Nԥzirov adÕna 4 saylÕ tam orta mԥktԥbin I sinfinԥ daxil olub. Akif öz xatirԥOԥrindԥ yazÕr: “I-IV siniflԥrdԥ müԥllimԥmiz Cԥmilԥ Yaqubova olub. O, mehriban ana kimi sinifdԥ bizi ԥzizlԥrdi. Onun bizԥ dԥrsi olanda sinifdԥ vaxt sanki quú kimi uçurdu. O qԥGԥr bizԥ sԥmimi vԥԥziz idi ki, onu anamÕzdan ayÕrmÕrdÕq. 1961-ci ildԥ biz hamÕPÕz indiki ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta mԥk- WԥEԥ köçdük. Dԥrslԥrimizi hԥmin mԥktԥbdԥ davam etdirdik. Bu Pԥktԥb haqqÕnda mԥnim çox yaxúÕ xatirԥOԥrim var. Orta Pԥktԥbi oxudu÷um illԥrdԥ bizԥ çox yaxúÕ müԥllimlԥr dԥrs deyirdi. Onlardan HԥVԥn CԥbrayÕlovun, Mariya ԤIԥndiyeva- QÕn, Baba Muradԥliyevin, Hüseyn Mԥqaminin vԥ di÷ԥrlԥrinin unudulmaz xatirԥsini heç vaxt yaddan çÕxara bilmirԥm.” 1966-cÕ ildԥ A.Mԥmmԥdov orta mԥktԥbi ԥla qiymԥtlԥ bitirԥUԥk ԥrizԥ vԥ sԥQԥdlԥrini Azԥrbaycan Politexnik ønstitu- 368 tunun tԥOԥEԥ qԥbulu komissiyasÕna verib. ømtahanlardan u÷urla keçdiyinԥ görԥ hԥmin institutun axúam úöbԥsinԥ daxil olub. 1972-ci ildԥ ali mԥktԥbi hidrotexniki qur÷ularÕn tikintisi ixtisasÕ üzrԥ müvԥffԥqiyyԥtlԥ bitirib. ønstitututun axúam úöbԥsindԥ tԥhsil almaqla bԥrabԥr ixtisasÕna uy÷un olaraq tikinti idarԥOԥrindԥ fԥhlԥ kimi ilk ԥPԥk Iԥaliyyԥtinԥ baúlayÕb. “Azԥrsԥnayetikinti” Nazirliyinin 42 saylÕ tikinti idarԥsindԥ 2001-ci ilԥ kimi tikinti ustasÕ, iú icraçÕVÕ, baú Lú icraçÕVÕ, idarԥnin baú iú mühԥndisi, vԥ rԥisi vԥzifԥsindԥ iúOԥ- yib. Akif Mԥmmԥdovun BakÕ úԥKԥrindԥ neçԥ-neçԥ iri sԥnaye obyektlԥrinin tikintisindԥ böyük ԥPԥyi olub. Hԥmyerlimizin ]ԥhmԥti sayԥsindԥ BakÕúԥKԥrindԥ bir çox zavodlar tikilib isti- fadԥ\ԥ verilib. Belԥ sԥnaye müԥssisԥOԥrindԥn Elektron hesabla- malar vԥ radio zavodunun tikintisindԥ iú icraçÕVÕ olub. Tikinti idarԥsinԥ rԥhbԥrlik etdiyi dövrdԥ isԥ Sԥttԥrxan adÕna KeúOԥ MaúÕnqayÕrma zavodunun, BakÕ Aqreqatlar zavodunun, Montin adÕna MaúÕnqayÕrma zavodunun vԥ Yasamal rayo- nundakÕ tikiú fabrikinin tikintisinԥ rԥhbԥrlik edib. 2001-ci ildԥn 2007-ci ilԥ kimi Akif müԥllim “Azԥrsԥnaye Tikinti Sԥhmdar Cԥmiyyԥtinin 5 saylÕ Tikinti ødarԥsinin rԥisi olub. Hԥmin illԥrdԥ onun rԥhbԥrlik etdiyi tikinti idarԥsi NaxçÕvanski adÕna liseyin baú ofisindԥ, Yevlax úԥKԥrindԥki 5 saylÕ tam orta mԥktԥbin ԥsaslÕ tԥmir iúOԥrindԥ, elԥFԥ dԥ Müda- fiԥ Nazirliyinin tԥdris bazasÕQÕn vԥ Qobustan rayon prokurorlu÷u üçün korpusun tikintisindԥ fԥal iútirak edib. Harada vԥ nԥ tikmԥsindԥn aslÕ olmayaraq Akif müԥllimin idarԥsinin kollektivi öz iúinԥ mԥsuliyyԥtlԥ yanaúPÕú, tikdiyi vԥ ԥsaslÕ tԥmir etdiyi bütün sԥnaye vԥ mülki obyektlԥrin hamÕVÕn- da yüksԥk peúԥkarlÕq nümayiú etdirmiú, onlarÕ yüksԥk keyfiy- \ԥtlԥ tikԥUԥk vԥ tԥmir edԥUԥk komissiya vasitԥsilԥ sifariúçi tԥú- kilatlara tԥhvil vermiúdir. 2007-ci ildԥn A.Mԥmmԥdov tԥqaüdçüdür.

369 SONA Ԥ)ԤNDøYEVA

Sona ԤIԥndiyeva yeddinci sinfԥ kimi Uzunboyad kԥnd mԥktԥbindԥ oxuyub. 1960-cÕ ildԥ DԥYԥçi qԥVԥEԥ- sindԥki M.Nԥzirov adÕna mԥktԥbdԥ Wԥhsilini davam etdirib. Sonra isԥ VIII-X siniflԥri ùabran (keçmiú Dԥ- Yԥçi) úԥKԥr 1 saylÕ orta mԥktԥbdԥ oxuyub. 1964-cü ildԥ hԥmin mԥktԥ- bin XI sinfini müvԥffԥqiyyԥtlԥ bitirԥ- Uԥk kamal attestatÕ alÕb. Bu mԥktԥbdԥ oxudu÷u illԥr indiki kimi onun xati- rindԥ yaúayÕr. O vaxt mԥktԥbdԥ oxuyan qÕzlara daha çox ya- [ÕnlÕq edԥn, onlarÕn hԥr hansÕ problemlԥri ilԥ daha çox sevimli müԥllimlԥri Mariya ԤIԥndiyeva maraqlanardÕ. CanlarÕndan da çox sevdiklԥri, hörmԥt bԥslԥdiklԥri o sevimli insanÕ hԥmin Pԥzunlar heç vaxt unutmayacaqlar. Mԥktԥb illԥrindԥ tԥdris oca÷ÕQÕn direktoru Nurulla müԥllim idi. Bu tԥOԥbkar vԥ nüfuzlu insanÕn mԥktԥbi böyük ustalÕqla vԥ tԥúkilatçÕOÕqla idarԥ etmԥsi danÕlmaz bir fakt idi. Rus dili müԥllimi isԥ yüksԥk pedaqoji Wԥcrübԥ\ԥ malik bir insan olan Nadir Babayeviç idi. O, öyrԥt- diyi fԥnndԥn ԥlavԥ dԥrs dediyi úagirdlԥUԥ elԥ bil ki, hԥyat dԥrsi Gԥ keçirdi. Orta mԥktԥbi bitirdikdԥn sonra yaxúÕ vԥ yamanÕ bir- birindԥn fԥrqlԥndirmԥkdԥ, hԥyatda düzgün mövqe tutmada onun qÕ]Õldan qiymԥtli tövsiyyԥOԥri Kԥmiúԥúagirdlԥrinԥ kömԥk olub. Allah onlara rԥhmԥt elԥsin. AtasÕ Abubԥkir kiúi Sarvan dԥmir yol stansiyasÕnda mey- Yԥ-tԥUԥYԥz mԥntԥTԥsindԥ müdir iúOԥdiyi üçün o, orta mԥktԥbi qurtardÕqdan sonra bir il hԥmin mԥntԥTԥGԥ fԥhlԥ iúOԥyib. 1965-ci ildԥ rayonda “Qurucu” qԥzeti tԥsis olundu÷u üçün yeni iúçilԥr tԥOԥb olunurdu. Hԥmin il rayon Partiya Komitԥ- sinin tövsiyԥsi ilԥ S.ԤIԥndiyevanÕ ora iúԥ göndԥrdilԥr. Ԥvvԥlcԥ 370 orada korrektor, sonra isԥ ԥGԥbi iúçi vԥzifԥOԥrindԥ çalÕúÕb. øúOԥdiyi hԥmin illԥrdԥ redaksiyanÕn bütün ictimai iúOԥrindԥ dԥ yaxÕndan iútirak edib. RedaksiyanÕn komsomol tԥúkilatÕ katibi kimi ictimai vԥzifԥ aparÕb. 1967-ci ildԥ bilik vԥ bacarÕ÷Õ, elԥFԥ dԥ aktivliyini nԥ]ԥUԥ alÕb onu rayon Komsomol Komitԥsinin bürosunun qԥrarÕ ilԥ rayon Pionerlԥr evinԥ müdir vԥzifԥsinԥ irԥli çԥkiblԥr. O, bu YԥzifԥGԥ çalÕúGÕ÷Õ müddԥtdԥ rayonun tԥhsil müԥssisԥOԥrindԥ kütlԥvi tԥdbirlԥrin keçirilmԥsinԥ vԥ mԥktԥb pioner tԥúkilat- larÕQÕn iúinin canlanmasÕna böyük qay÷Õ vԥ diqqԥt verib. Rayon Pioner evindԥ iúOԥdiyi vaxtlarda hԥmçinin seçki yolu ilԥ uzun müddԥt rayon Xalq Maarif ùöbԥsinin partiya tԥúkilatÕ katibi dԥ olub. Bir neçԥ dԥIԥúԥKԥr vԥ rayon sovetinin deputatÕ, uzun müddԥt isԥ payon Xalq Maarif ùöbԥsinin maarifyanÕ úurasÕQÕn üzvü seçilib. 1986-ci ilԥ kimi düz 18 il rayon Pioner evinin müdiri vԥzifԥsindԥ iúOԥyib. 1981-1986-cÕ illԥrdԥ V.ø.Lenin adÕna Azԥrbaycan Dövlԥt Pedaqoji ønstitutun ibtidai tԥhsilin metodikasÕ fakultԥsinin qiyabi úöbԥsindԥ tԥhsil alÕb. 1986-cÕ ildԥ rayon MԥGԥniyyԥt ùöbԥsinin müdiri kimi Pԥsul vԥzifԥ\ԥ tԥyin olunub. Düz on il, 1996-cÕ ilԥ kimi bu YԥzifԥGԥ çalÕúÕb. Bu vԥzifԥGԥ iúOԥdiyi dövrdԥ rayonda mԥGԥni- kütlԥvi tԥdbirlԥrin çoxalmasÕna vԥ keyfiyyԥtinin yüksԥlmԥsinԥ xüsusi diqqԥt yetirib. Sonra iki il rayon 4Õ]Õl Aypara Cԥmiy- \ԥtinin sԥdri vԥzifԥsindԥ LúOԥyib. Ona tapúÕUÕlan bu vԥzifԥnin Gԥ öhdԥsindԥn layiqincԥ gԥlib. 2002-ci ildԥn hal-hazÕra kimi rayon Ekoloji Tԥrbiyԥ 0ԥrkԥzinin direkroru vԥzifԥsindԥ çalÕúÕr. Rayon mԥktԥblԥri arasÕnda ekoloji tԥrbiyԥnin vԥ tԥcrübԥçilik iúinin tԥbli÷indԥ xüsusi sԥy göstԥrir. S.ԤIԥndiyeva harda iúOԥyibsԥ hԥmiúԥ rayonumuzun iqtisadi vԥ mԥGԥni cԥKԥtdԥn inkiúaf etmԥsi vԥ çiçԥklԥnmԥsi üçün var qüvvԥsini sԥrf edib. 371 S.ԤIԥndiyeva söhbԥtimizin sonunda dedi: “XatirԥOԥrim çoxdur, yazmaqla qurtaran deyil. Lakin mԥQԥ ԥn úirin, ԥn ԥzizllԥri orta mԥktԥbdԥ tԥhsil aldÕ÷Õm dövrԥ aid olan xatirԥOԥr- dir. Çünki bu xatirԥOԥr o qԥGԥr unudulmazdÕr ki, onlarÕ ömrün sonunadԥk yaddaúlardan silmԥk qeyri mümkündür.”

372 ARøF XԤ/øLOV

Arif Nurulla o÷lu Xԥlilov 1950-ci ildԥ müԥllim ailԥsindԥ dünyaya göz açÕb. AtasÕ Nurulla Ԥmrulla o÷lu ;ԥlilov 1929-cu ilin mart ayÕnda ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayonunun Za÷OÕ kԥndindԥ qulluqçu ailԥsindԥ anadan olmuúdur. Ԥvvԥlcԥ Azԥrbay- can Pedaqoji ønstitutunun Quba fi- lialÕnda müԥllim, ”QÕ]Õl Quba” qԥze- tindԥúöbԥ müdiri, sonralar isԥùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayonunun PirԥEԥdil Nԥnd vԥ T.Abbasov adÕna ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr 1 saylÕ orta mԥktԥblԥrindԥ direktor, rayon Maarif ùöbԥsindԥ müdir, Azԥrbaycan RespublikasÕ Maarif Nazirliyindԥ metodist Yԥ s. vԥzifԥOԥrdԥ iúOԥmiúdir. Onun ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayon Xalq Maarif ùöbԥsinԥ rԥhbԥrlik etdiyi müddԥtdԥ ùab- ran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr 1 saylÕ tam orta mԥktԥbin qa- baqcÕl iú tԥcrübԥsi bԥ\ԥnilԥUԥk respublika mԥktԥblԥrindԥ yayÕlmÕúGÕr. Müdiri oldu÷u rayon Xalq Maarif ùöbԥsi isԥ Azԥrbaycan KP MK-nÕn vԥ respublika hökümԥtinin keçici 4ÕrmÕ]Õ Bayra÷Õna layiq görülmüúdür. A.Xԥlilov 1967-ci ildԥ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr 1 saylÕ orta mԥktԥbini ԥla qiymԥtlԥrlԥ bitirԥUԥk kamal attestatÕ alÕb. 1973-cü ildԥ respublikanÕn ԥn nüfuzlu ali tԥhsil ocaqlarÕn- dan birini-Azԥrbaycan Neft vԥ Kimya ønstitutunun energetika fakultԥsini bitirib. Onun iú tԥyinatÕ BakÕúԥKԥrinԥ verilib.1973- 1976-cÕ illԥrdԥ “AZԤRENERJø”-nin BinԥTԥdi (keçmiú Kirov) rayon Elektrik ùԥEԥNԥsindԥ mühԥndis vԥzifԥsindԥ çalÕúÕb. 1976-1980-cÕ illԥrdԥ BakÕ úԥKԥr BinԥTԥdi (keçmiú Kirov) rayon Neft vԥ QazçÕxarma idarԥsinin komsomol komitԥsinin 373 katibi iúOԥyib. 1980-1983-cü illԥrdԥ BakÕúԥKԥri BinԥTԥdi (keçmiú Kirov) rayon Partiya Komitԥsindԥ tԥlimatçÕ vԥzifԥsindԥ çalÕúÕb. Sonra- NÕ illԥrdԥ Respublika Klinik XԥstԥxanasÕ baú hԥkiminin texnika üzrԥ müavini vԥzifԥsindԥ iúOԥyib. 1995-1998-ci illԥrdԥ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayon øcra BaúoÕVÕQÕn ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥri üzrԥ nümayԥndԥsi Yԥzifԥsindԥ çalÕúÕb. 1998-ci ildԥn hal-hazÕra kimi A.Xԥlilov kommersiya Iԥaliyyԥti ilԥ mԥú÷uldur. Ailԥlidir.

374 AZAD ORUCOV

Azad Paúa o÷lu Orucov 29 mart 1961-ci ildԥ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥrindԥ müԥllim ailԥsindԥ anadan olub. AtasÕ Paúa Nizamԥddin o÷lu Orucov 11 may 1937-ci ildԥ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayonunun Sumaqo- va kԥndindԥ kolxozçu ailԥsindԥ dün- yaya gԥlib. T.Abbasov adÕna úԥKԥr 1 saylÕ orta mԥktԥbdԥ fizika-riyaziyyat müԥllimi, rayon ԥyani-qiyabi orta Pԥktԥbdԥ direktor vԥ müԥllim, rayonun Sincanboyad vԥ Surra kԥnd orta mԥktԥblԥrindԥ isԥ fizika- riyaziyyat müԥllimi iúOԥyib. 1967 ci ildԥ A.Orucov indiki ùabran úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta mԥktԥbin I sinfinԥ daxil olub 1978-ci ildԥ hԥmin mԥktԥbi ԥla qiymԥtlԥrlԥ bitirib. 1979-1981-ci illԥrdԥ Almaniya RespublikasÕndakÕ Sovet QoúunlarÕQÕn tԥrkibindԥ hԥrbi xidmԥtdԥ olub. +ԥrbi xidmԥtini baúa vurduqdan sonra gԥnc Azad bir müddԥt istehsalatda iúOԥPԥ\ԥ qԥrar verib.1981-1984-cü illԥrdԥ ԥvvԥlcԥ o, DԥYԥçi sovxoz-tikinti idarԥsindԥ, sonra isԥ DԥYԥçi Gԥmir yol stansiyasÕnda vԥ Siyԥ]ԥn Neft vԥ QazçÕxarma ødarԥsindԥ fԥhlԥ iúOԥyib. Asudԥ vaxtlarÕnda o, gԥOԥFԥkdԥ ali Wԥhsil almaq mԥqsԥdilԥ bilik vԥ bacarÕ÷ÕQÕ daha da artÕUÕb. 1984-cü ildԥ A.Orucov N.Nԥrimanov adÕna Azԥrbaycan Tibb ønstitutuna daxil olub. Bu ali tԥhsil müԥssisԥsindԥ oxudu- ÷u illԥrdԥ özünü bilikli, bacarÕqlÕ, intizamlÕ vԥ cԥsarԥtli bir tԥ- OԥEԥ kimi göstԥrib. 1990-cÕ ildԥ hԥmin institutun müalicԥ-profilaktika fakultԥsini bitirib. 1990-1991-ci illԥrdԥ BakÕ úԥKԥr Semaúko adÕna klinik xԥstԥxanasÕQÕn ԥVԥb úöbԥsindԥ interna LúOԥyib. 375 1991-ci ildԥn hal-hazÕra kimi A.Orucov ùabran (keçmiú 'ԥYԥçi) rayon Mԥrkԥzi XԥstԥxanasÕnda hԥkim-nevropotoloq LúOԥyir.ÇalÕúGÕ÷Õ 24 il ԥrzindԥ öz hԥkimlik andÕna úԥUԥflԥ ԥPԥl edib. Neçԥ-neçԥ xԥstԥnin hԥyatÕQÕ xilas etmԥklԥ onlarÕ ölümün Sԥncԥsindԥn qurtarÕb. Azad hԥkim ailԥlidir. Hԥyat yoldaúÕ da tibb iúçisidir. øki övladÕndan biri-Emil valideynlԥrinin peúԥ yolunu seçib. O, Rusiya FederasiyasÕnda Xalqlar Dostlu÷u Universitetinin Tibb fakultԥsini bitirib. O÷lu Elmir isԥ Azԥrbaycan RespublikasÕ Ԥdliyyԥ Nazirliyinin göndԥriúi ilԥ Rusiya FedarasiyasÕQÕn Ryazan úԥKԥrindԥ Hüquq AkademiyasÕQÕ bitirmiúdir.

376 KAZIM Ԥ)ԤNDø

Yubileyini qeyd etdiyimiz bu PԥktԥEԥ KazÕm müԥllim ilk dԥIԥ 1963-cü ildԥ gedib. O zaman atasÕ Abubԥkir kiúi Sarvan dԥmir yol stan- siyasÕnda yerlԥúԥn meyvԥ tԥUԥYԥz qԥ- bulu vԥ tԥdarükü mԥntԥTԥsindԥ müdir LúOԥdiyinԥ görԥ ailԥsi rayonun Uzun- boyad kԥndindԥ yaúayÕrdÕ. DԥYԥçi- Gԥki evlԥrindԥ KazÕPÕn nԥQԥsi, XI sinifdԥ oxuyan bacÕVÕ Sona vԥ o, qa- OÕrdÕ. ølk müԥllimi Gülԥhmԥd Ԥmra- hov olub. Sonralar Gülԥhmԥd müԥllim onlarÕn oxudu÷u VIII sinifdԥ tarix fԥnnindԥn dԥ dԥrs deyirdi. KazÕm ԤIԥndi söhbԥt zamanÕ dedi: “YaxúÕ yadÕmdadÕr. Sinifdԥ rԥsm dԥrsindԥ bizԥ dolça úԥklini çԥkmԥk tapúÕUÕlmÕúGÕ. 1ԥGԥnsԥ müԥllim yazÕ lövhԥsindԥ, biz úagirdlԥr isԥ yerimizdԥ úԥkli heç cür çԥkib baúa vura bilmirdik. Bu dԥm tԥsadüfԥn müԥllim Nurbala Quliyev sinfԥ girdi. YazÕ lövhԥsindԥ çԥkilmiú úԥklԥ baxÕb güldü vԥ dedi: Ԥúi, bunu nԥ var çԥkmԥ\ԥ. Bax, ԥvvԥlcԥ bu xԥtlԥri çԥkirsiz, bu künclԥri belԥԥyirsiz vԥ nԥticԥGԥ úԥkil alÕQÕr. Uúaqlar vԥ mԥn dԥúԥkili nԥhayԥt ki, çԥNԥ bildik. Çox illԥr hԥmin úԥkli asanlÕqla yazÕ lövhԥsindԥ vԥ dԥftԥrdԥ oԥkirdik. Gülԥhmԥd müԥllimin qay÷Õkeú, tԥvazökar vԥ gözԥl insan olmasÕ barԥGԥ yaddaúÕmda çox xatirԥOԥr qalÕb.” IV sinifdԥ müԥllimlԥri Cԥmilԥ müԥllimԥ idi. Rus dilini isԥ onlara RespublikanÕn ԤPԥkdar müԥllimi Elza Aslanova tԥdris edirdi. Cԥmilԥ müԥllimin peúԥ ustalÕ÷Õ haqqÕnda yazmaq üçün ürԥyim doludur. Lakin bu ayrÕca kitabÕn mövzusudur. Ancaq onu deyԥ bilԥUԥm ki, KazÕm müԥllimin dediyinԥ görԥ riyaziy- yata ilk mara÷Õ da onda bu müԥllim oyadÕb. O, bir úagird kimi Kԥr gün sinif vԥ ev tapúÕUÕqlarÕQÕn hԥllindԥ yüksԥk aktivlik 377 göstԥrib. 48 il bundan ԥvvԥl bu gözԥl insan, tԥcrübԥli pedaqoq onda riyyaziyyat fԥnninԥ olan böyük hԥYԥsin sonu görünmԥ- \ԥn sevginin ԥsasÕQÕ qoyub. Elza Osipovna isԥ úagirdlԥrinԥ kitab oxuma÷Õ, onu ürԥkdԥn sevmԥyi öyrԥtdi. O hԥmiúԥ sinif- Gԥ dԥrs zamanÕ baúqa kitablardan, yԥni dԥrsliklԥrdԥ olmayan maraqlÕ mövzulardan danÕúardÕ. KazÕm ԤIԥndi söhbԥtin úirin yerindԥ dillԥndi: “øndiki kimi xatirimdԥdir. Beúinci sinifdԥ oxuyanda sinif rԥhbԥrimiz Hüseyn Mԥqami idi. Azԥrbaycan dili vԥԥGԥbiyyatÕ müԥllimi- miz RԥFԥb müԥllim, riyaziyyatdan HԥVԥn müԥllim, co÷rafiyadan Baba müԥllim bizԥ dԥrs deyirdi. BunlarÕn hԥUԥsi ayrÕ ayrÕOÕqda bir dünya idi. Xüsusilԥ RԥFԥb müԥllim mԥktԥbdԥ C.CabbarlÕQÕn “Od gԥlini” ԥVԥrindԥn sԥhnԥcik hazÕrlamÕúGÕ. 0ԥn dԥ orda Babԥk rolunu oynayÕrdÕm. O vaxdan 45 il ötsԥ dԥ Kԥmin monoloqu indi dԥ unutmamÕúam. Yeddinci sinifdԥ oxuyanda Baba müԥllim Leninqrad (indiki Sankt-Peterburq) úԥKԥrinԥ SSRø co÷rafiya müԥllimlԥri- nin qurultayÕna getmiúdi. Oradan bir torba döú niúanÕ gԥtir- miúdi. O, yuxarÕ sinif úagirdlԥrinin toplantÕVÕQÕ keçirib öz sԥIԥr WԥԥsüratlarnÕ danÕúGÕ. HamÕPÕza niúan payladÕ.” KazÕm ԤIԥndi riyaziyyatÕ ona daha çox sevdirԥn, bu Iԥnnin ömürlük peúԥ kimi ba÷lanmasÕna ona yardÕmçÕ olan +ԥVԥn müԥllimin ԥPԥyini hԥmiúԥ xüsusi qiymԥtlԥndirir. Bu Wԥcrübԥli pedaqoq o, sԥkkizinci sinifdԥ oxuyanda aúD÷Õ siniflԥrin yazÕ iúOԥrini ona yoxlatdÕrmaqla bu fԥnnԥ mara÷ÕQÕ gündԥn-günԥ artÕUÕb. +ԥhayԥt VIII sinifi bitirib müԥlliminin xeyir duasÕ ilԥ respublika Riyaziyyat Tԥmayüllü 1 saylÕ internat mԥktԥEԥ Tԥbul olunub. Bu mԥktԥbi bitirdikdԥn sonra isԥ BakÕ Dövlԥt Universitetinin mexanika-riyaziyyat fakultԥsinԥ daxil olub. østԥr orta mԥktԥbdԥ, istԥrsԥ dԥ universtetdԥ tԥhsil aldÕ÷Õ dövr- Oԥrdԥ HԥVԥn müԥllimlԥ yaxÕndan ԥlaqԥ saxlayÕb. Ali mԥktԥbi bitirib bu nԥcib insanÕn tövsiyyԥsi ilԥ riyaziyyat müԥllimi 378 peúԥsini seçib. 1997-ci ildԥ onun tԥklifi ilԥ KazÕm ԤIԥndiyԥ ali kateqoriyalÕ müԥllim adÕ verilib. O vaxt artÕq müԥlliminin arzusu da çin olmuúdu. 1998-ci ildԥ rayonun ԥn yaxúÕ müԥllim- Oԥrinin Azԥrbaycan Tԥhsil Nazirliyinԥ verilԥn sÕyahÕVÕnda birinci yerdԥ HԥVԥn müԥllimin, ikinci yerdԥ isԥ KazÕm müԥl- limin adÕ idi. 1999-cu ildԥ isԥ o, birinci yerԥ layiq görüldü. Dörd mԥktԥbdԥ riyaziyyat müԥllimi iúOԥyib KazÕm müԥl- lim. HazÕrda R.Yusifov adÕna ùabran úԥKԥr 2 saylÕ lisey tam orta mԥktԥbin ԥn fԥal riyaziyyat müԥllimlԥrindԥndir. Harda LúOԥyirsԥ iúOԥsin, neçԥ illԥr keçsԥ dԥ keçsin ùabran (keçmiú 'ԥYԥçi) úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta mԥktԥbindԥ oxudu÷u illԥr heç vaxt onun yaddaúÕQÕ tԥrk etmԥyib. Ona görԥ ki, vaxtÕNԥn KazÕm müԥllimin hԥyat yolunu burada iúOԥ\ԥn müԥllimlԥri göstԥrib. Allah onlara rԥhmԥt elԥsin!

379 BAHADIR XAMEDOV

BahadÕr ùahhüseyn o÷lu Xamedov 1960-cÕ ildԥ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥrindԥ qulluqçu ailԥsindԥ anadan olub. AtasÕ Xame- dov ùahhüseyn QԥPԥli o÷lu 1936-cÕ ildԥ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayonunun Sumaqova kԥndindԥ kolxozçu ailԥsindԥ dünyaya gԥlib.Uzun illԥr milis orqanlarÕnda çalÕúÕb. 2006-cÕ ildԥ isԥ dünyasÕQÕ dԥyiúib. B.Xamedov ùabran (keçmiú 'ԥYԥçi) úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta mԥktԥbini X÷urla bitirib. Lakin musiqiyԥ olan hԥdsiz mara÷Õ onu rahat buraxmayÕb. Bu sahԥ\ԥ bԥslԥdiyi hԥdsiz hԥYԥs onu musiqi Wԥhsili alma÷a vadar edib. O, 1981-1984-cü illԥrdԥ Dԥrbԥnd musiqi mԥktԥbindԥ musiqi tԥhsilini bitirԥUԥk diplom alÕb. Orta texniki tԥhsilini bitirdikdԥn sonra hԥrbi xidmԥWԥ ça÷UÕldÕ÷Õna görԥ 1984-1986-cÕ illԥrdԥ orduda xidmԥt edib. +ԥrbi xidmԥtdԥn sonra BahadÕr müԥllim ùabran (keçmiú 'ԥYԥçi) úԥKԥr 7-illik musiqi mԥktԥbindԥ qarmon müԥllimi kimi pedaqoji fԥaliyyԥWԥ baúlayÕb. Hԥmin tarixdԥn 1996-cÕ ilԥ kimi bu mԥktԥbdԥ müԥllim iúOԥyib. Özünü iúini bilԥn, sԥQԥtini sevԥn, bilikli vԥ bacarÕqlÕ müԥllim kimi göstԥrmԥklԥ bԥrabԥr, Vԥmimiliyi vԥ mehriban münasibԥtilԥ mԥktԥbdԥúagirdlԥrin vԥ müԥllimlԥrin dԥrin hörmԥtini qazanÕb. Dԥrs dediyi úagirdlԥrin valideynlԥri dԥ ondan böyük razÕOÕq hissi ilԥ danÕúÕblar. øúinԥ do÷ma vԥ aktiv münasibԥt bԥslԥPԥsi vԥzifԥ pillԥOԥrindԥ irԥliyԥ do÷ru addÕmlamasÕna kömԥk olub. Onu rayon MԥGԥniyyԥt vԥ Turizm ùöbԥsi rayon øcra Hakimiyyԥti BaúoÕVÕQÕn vԥ Azԥrbay- can RespublikasÕ MԥGԥniyyԥt vԥ Turizm Nazirliyinin razÕOÕ- ÷Õna ԥsasԥn 1997-ci ildԥ hԥmin mԥktԥbin tԥdris hissԥ müdiri, 380 1999-cu ildԥ isԥ direktoru vԥzifԥOԥrinԥ irԥli çԥkilib. Hԥmin illԥrdԥn baúlayaraq B.Xamedov özünün fԥal tԥúkilatçÕOÕq vԥ düzgün idarԥetmԥ bacarÕ÷ÕQÕ nümayiú etdirmԥ\ԥ baúlayÕb. øndi artÕq 16-cÕ ildir ki, BahadÕr müԥllim rayonda yeganԥ olan bu Wԥdris müԥssisԥsinin rԥhbԥridir. B.Xamedov ali tԥhsil alma÷Õ da unutmayÕb. O, 2001- 2006-cÕ illԥrdԥ Da÷Õstan øncԥVԥQԥt ønstitutunda qiyabi formada ali musiqi tԥhsili alma÷a müvԥffԥq olub. øndi rayon musiqi mԥktԥbi ùabranÕn ԥn böyük tԥdris ocaqlarÕndan biridir. HazÕrda mԥktԥbdԥ öz iúini bilԥn bir mehriban kollektiv formalaúÕb. Burda 112 nԥIԥr ali vԥ orta tԥhsilli ixtisaslÕ müԥllim çalÕúÕr. Demԥk olar ki, bu mԥktԥbdԥ iúOԥ\ԥn müԥllimlԥrin çox hissԥsi elԥ bu tԥdris müԥssisԥsinin öz yetirmԥOԥri, yԥni keúmiú PԥzunlarÕGÕr. Respublikada vԥ rayonda bir çox tԥdbirlԥrdԥ hԥmiúԥ bu Wԥdris oca÷Õ aktiv iútirak edib. Onun iúi rayon øcra Hakimiy- \ԥti, Azԥrbaycan MԥGԥniyyԥt vԥ Turizm Nazirliyi, elԥFԥ dԥ rayon MԥGԥniyyԥt vԥ Turizm ùöbԥsi tԥUԥfindԥn dԥIԥOԥrlԥ fԥxri Iԥrmana layiq görülüb. BahadÕr müԥllimin direktor oldu÷u bu mԥktԥbin u÷urlarÕQÕ saymaqla qurtarmaz. Bu u÷urlarÕn ԥsas göstԥricisi burada LúOԥ\ԥn müԥllimlԥrin, tԥhsil alan úagirdlԥrin müxtԥlif rayon vԥ respublika festival vԥ müsabqԥOԥrindԥ aldÕ÷Õ neçԥ-neçԥ diplom, fԥxri fԥrman vԥ müxtԥlif qiymԥtli hԥdiyyԥOԥrdir. BahadÕr müԥllim hԥm dԥ gözԥl ailԥ baúoÕVÕGÕr. Hԥyat yoldaúÕ Aygün müԥllimԥ ilԥ birlikdԥ 3 övlad böyüdüb tԥrbiyԥ edib. QÕ]Õ Aynur atasÕQÕn musiqiçi sԥQԥtini davam etdirir. 2÷lanlarÕ Rinad vԥ Coúqun isԥ rayonda müxtԥlif vԥzifԥOԥrdԥ LúOԥyirlԥr. B.Xamedovun hԥr gün iú vaxtÕ qurtaran kimi onun evԥ WԥOԥsdiyini görmԥk olar. Çünki evdԥ onu sevimli nԥYԥOԥri gözlԥyir.

381 +Ԥ%øB HԤ&ԤMOV

+ԥbib Ԥlixan o÷lu HԥFԥmov 17 avqust 1958-ci ildԥ ùabran (keçmiú 'ԥYԥçi) rayonunun Qor÷an kԥndindԥ qulluqçu ailԥsindԥ dünyaya gԥlib. AtasÕԤlixan Nԥsir o÷lu HԥFԥmov 1909-cu ildԥ rayonun Qor÷an kԥn- dindԥ anadan olmuúdur. Uzun müddԥt kolxozda vԥ sovxozda briqadir, an- bardar vԥ s. mԥsul vԥzifԥOԥrdԥ çalÕú- PÕúGÕr. O, öz tԥmkini, bilik vԥ baca- UÕ÷Õ ilԥ kԥnddԥ böyük nüfuz sahibi olmuúdur. 1941-1945-ci illԥrdԥ Böyük VԥWԥn müharibԥsinin LútirakçÕVÕ olub. Taqanroq-Kursk cԥbhԥsindԥ döyüúüb. Mühari- EԥGԥ göstԥrdiyi úücaԥWԥ görԥ bir çox orden vԥ medallarla tԥltif olunmuúdu. økinci dԥUԥFԥli VԥWԥn müharibԥsi ԥlili idi. 12 noyabr 1997-ci il tarixdԥ dünyasÕQÕ dԥyiúmiúdir. Ԥlixan kiúinin R÷lu, qÕ]Õ, nԥYԥsi, nԥticԥsi vԥ kötükcԥsi birlikdԥ 134 nԥIԥrdir. AnasÕ PԥUúi ømamverdi qÕ]Õ HԥFԥmova 1916-cÕ ildԥ rayonun Qor÷an kԥndindԥ anadan olmuúdur.Uzun müddԥt kolxoz vԥ sovxozda çalÕúPÕú, iúGԥn sonrakÕ boú vaxtlarÕnda vԥ TÕú aylarÕnda xalça toxumaqla mԥú÷ul olmuúdur. +ԥbib HԥFԥmov 1965-ci ildԥ Qor÷an kԥnd sԥkkizillik Pԥktԥbin I sinfinԥ qԥbul olub 1973-cü ildԥ hԥmin tԥdris müԥssisԥsini müvԥffԥqiyyԥtlԥ bitirmiúdir. Hԥmin ildԥ dԥ tԥhsi- lini ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta mԥktԥbdԥ davam etdirmiú vԥ 1976-cÕ ildԥ oranÕ bitirib kamal attestatÕ almÕúGÕr. 1976-1977-ci illԥrdԥ Tibb Texniku- munda tԥhsil alaraq feldúer ixtisasÕna yiyԥOԥnmiúdir. 1978-1980-cÕ illԥrdԥ RusiyanÕn Saratov vilayԥtindԥ hԥrbi qulluqda olmuúdur. 1980-cÕ ildԥ hԥrbi xidmԥtini baúa çatdÕran gԥnc Hԥbib 382 ùabran (keçmiú DԥYԥçi ) rayon Mԥrkԥzi xԥstԥxanasÕnda feldúer Yԥzifԥsinԥ tԥyin olunub. Hԥmin ildԥ dԥ ona ailԥ hԥyatÕ qurmaq Qԥsib olub. Bu ailԥsi ilԥ cԥmi 21 il yaúayÕb. Hԥyat yoldaúÕ Sevinc Fԥrhadova uúaq ba÷çasÕnda tԥrbiyԥçi müԥllim iúOԥyirdi. 2001-ci ildԥ 40 yaúÕnda xԥstԥlikdԥn vԥfat edib. +ԥbib HԥFԥmovun xidmԥt sahԥsi narkoloji kabinetdir. O.bu iúGԥ rayon ԥhalisinin, o cümlԥGԥn gԥnclԥrin sa÷lamlÕ÷Õ keúiyindԥ durub. +ԥbib 3 a÷ÕllÕ- kamallÕ övlad atasÕGÕr. QÕ]Õ Vüsalԥ Qԥrb Universitetini, Mahirԥ isԥ Pedaqoji Universiteti bitirib. Hԥr ikisi müԥllimdir. O÷lu Vüsal isԥ H.Ԥliyev adÕna Azԥrbaycan Milli Tԥhlükԥsizlik AkademiyasÕQÕ qurtarÕb. “N” saylÕ hԥrbi hissԥGԥ iúOԥyir. Hԥbib artÕq babadÕr , 4 mԥktԥbli nԥYԥsi var. +ԥbib HԥFԥmovla bu yazÕ ilԥԥlaqԥdar görüú zamanÕ ondan narkoloji kabinet vasitԥsilԥ keçirdiyi tԥdbirlԥr haqqÕnda mԥlu- mat vermԥsini xahiú etdik. O, söhbԥtimizԥ belԥ yekun vurdu: “Rayon ԥrazisindԥ yaúayan ԥhali arasÕnda alkoqolizm vԥ nar- komaniyaya qarúÕ müntԥ]ԥm mübarizԥ tԥdbirlԥri aparÕUÕq. Burada hԥm bu xԥstԥliyԥ tutulmuúúԥxslԥri müayinԥ edir, hԥm Gԥ onlarÕn stasionar úԥkildԥ müalicԥsini tԥmin edirik. A÷Õr [ԥstԥOԥrin isԥ respublika narkoloji dispanserinԥ göndԥrilmԥsini Wԥmin edirik. 0ԥktԥblԥrdԥ vԥ ictimai yerlԥrdԥ yeniyetmԥOԥr arasÕnda alkoqolizmin acÕ nԥticԥOԥri, narkomaniyanÕn qüsurlu fԥsadlarÕ barԥGԥ vaxtaúÕUÕ söhbԥtlԥr aparÕUÕq.Bu bԥlanÕn ciddi tԥhlükԥsi haqqÕnda hԥyacan tԥbili çalÕUÕq. Daim idarԥ vԥ tԥúkilatlarda, rayon mԥtbuatÕnda, reqional televiziyada çÕ[Õú edԥUԥk bu pis YԥrdiúOԥrin tԥhlükԥsi vԥ ümumi sa÷lamlÕ÷a vurdu÷u ziyan haqqÕnda maariflԥnmԥ iúi aparÕUÕq. YeniyetmԥOԥUԥ vԥ gԥnclԥUԥ tövsiyyԥm odur ki, bu iki bԥlanÕ heç zaman özlԥrinԥ yaxÕn buraxmasÕnlar.”

383 XANKԤ5ԤM ORUCOV

XankԥUԥm Xanbala o÷lu Orucov 16 iyun 1954-cü ildԥ ùabran (keçmiú 'ԥYԥçi) úԥKԥrindԥ qulluqçu ailԥsindԥ dünyaya gԥlib. AtasÕ Xanbala kiúi uzun müddԥt ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayon Dövlԥt SÕ÷orta müfԥttiúliyindԥ inspektor vԥzifԥsindԥ çalÕúPÕúGÕr. XankԥUԥm Orucov 1961-ci ildԥ 'ԥYԥçi úԥKԥr 1 saylÕ 8-illik (indiki 4 saylÕ úԥKԥr tam orta) mԥktԥbinin I sinfinԥ daxil olmuú, 1968-ci ildԥ hԥ- min mԥktԥbin 8-ci sinfini müvԥffԥqiyyԥtlԥ baúa vurmuúdur. Sonra tԥhsilini indiki ùabran úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta mԥktԥbdԥ davam etdirԥUԥk mԥktԥbi bitirmiúdir. Hԥrbi xidmԥWԥ getmԥzdԥn ԥvvԥl 2 il istehsalatda iúOԥmiúdir. 1973-1975-ci illԥrdԥ Çexoslavakiya RespublikasÕnda hԥrbi xidmԥtdԥ olmuúdur. 1975-ci ildԥ hԥrbi xidmԥtini baúa vurduqdan sonra Azԥrbaycan Dövlԥt Pedaqoji ønstitunun tԥOԥEԥ Tԥbulu komissiyasÕna ԥrizԥ vԥ sԥQԥdlԥrini vermiúdir. ømtahan- lardan u÷urla keçdiyinԥ görԥ ali mԥktԥbin Azԥrbaycan dili vԥ ԥGԥbiyyatÕ fakultԥsinԥ qԥbul olmuúdur. ønstitut hԥyatÕ gԥnc XankԥUԥmin hԥyatÕnda yeni bir parlaq sԥhifԥ açmÕúGÕr. O, Wԥhsillԥ yanaúÕ institutun bütün ictimai tԥdbirlԥrindԥ yaxÕndan Lútirak edir. Bilik vԥ idman yarÕúlarÕnda, ԥGԥbiyyat gecԥOԥrindԥ Yԥ bir sÕra baúqa tԥdbirlԥrdԥ u÷urla çÕ[Õú etdiyinԥ görԥ müԥllim Yԥ tԥOԥEԥ heyԥtinin dԥrin hörmԥtini qazanÕr. 1980-cÕ ildԥ X.Orucovun iú tԥyinatÕ Azԥrbaycan Respub- likasÕ Maarif Nazirliyi tԥUԥfindԥn ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayonuna verilir. Rayon Maarif ùöbԥsinin ԥmrilԥ o, rayonun ԥn böyük kԥnd mԥktԥblԥrindԥn biri olan A÷alÕq kԥnd orta Pԥktԥbinԥ dil-ԥGԥbiyyat müԥllimi tԥyin edilir. 4 il bu tԥhsil 384 ocagÕnda fԥaliyyԥt göstԥrdikdԥn sonra onu ciddi ehtiyaca görԥ rayonun CayqaraqaúOÕ kԥnd 8-illik mԥktԥEԥ göndԥrirlԥr. O, burada oz fԥdakar ԥPԥyi vԥ zԥngin tԥcrübԥsi ilԥ dԥrs dediyi úagirdlԥrin qԥlbinԥ yol taparaq onlarÕn VԥWԥQԥ layiqli vԥ savad- OÕ bir övlad kimi yetiúPԥsinԥ müvԥffԥq olur. 1990-cÕ ildԥn bu günԥ kimi XankԥUԥm müԥllim düz 24 ildir ki, vaxtilԥ sԥkkizillik tԥhsil aldÕ÷Õ indiki ùabran úԥKԥr 4 saylÕ tam orta mԥktԥbindԥ dil-ԥGԥbiyyat müԥllimi iúOԥyir. øúOԥ- diyi bu müddԥtdԥ o, sԥmimiliyi, qay÷Õkeúliyi vԥ tԥOԥbkarlÕ÷Õ ilԥ öz biliyinԥ vԥ tԥcrübԥsinԥ ԥsaslanaraq yüzlԥrlԥ úagirdԥ Azԥrbaycan dili vԥԥGԥbiyyatÕ fԥnninin sirrlԥrini öyrԥdib. Onun Gԥrs dediyi úagirdlԥr hԥmiúԥ müxtԥlif bilik yarÕúlarÕnda, Kԥmçinin úeir vԥ inúa müsabiqԥOԥrindԥ müԥllimlԥrinin adÕna baúucalÕ÷Õ gԥtiriblԥr. XankԥUԥm müԥllimin hԥyat yoldaúÕ NurxanÕm Orucova da Wԥhsil iúçisidir. 30 ildԥn artÕqdÕr ki, rayon Tԥhsil ùöbԥsinin Pԥrkԥzlԥúdirilmiú mühsibatlÕ÷Õnda iúOԥyir. 3 övladÕ, 3 nԥYԥsi var. ÖvladlarÕndan hԥmiúԥ boyük razÕOÕq hissilԥ söhbԥt açÕr. XankԥUԥm müԥllimlԥ mԥn tez-tez rastlaúÕram.Söhbԥt zamanÕ o, deyir: “Sizin kitabÕQÕzdan qaynaqlanaraq mԥn dԥ öz ԥhatԥmdԥ olan insanlar haqqÕnda ürԥk sözlԥrimi demԥk istԥyi- Uԥm. Sinif yoldaúlarÕmdan Ԥlövsԥt, ùakir, A÷alar vԥ ømamԥli dünyalarÕQÕ dԥyiúVԥOԥr dԥ onlarÕn ԥziz xatirԥOԥri yaddaúÕmda bu günԥGԥk qalÕb. Desԥm ki, ölkԥmizdԥ silsilԥ xatirԥ filmlԥr çԥkiliúi dԥEԥ düúüb, yanÕlmaram.Bu,çox sevindirici haldÕr. Xatirԥ gecԥOԥri, anÕm günlԥri. ElԥFԥ dԥ úԥxsԥn hörmԥtli baúoÕPÕz Novruz müԥllimin iútirakÕyla rayonumuzda mԥrhum A÷alar Mirzԥnin ùabran úԥKԥrindԥ bir küçԥ\ԥ onun adÕ verilib, hesab edirԥm ki, bu çox sevindirici haldÕr) anÕm günü qeyd olundu. Müԥllim yoldaúlarÕm úair Bayram Novruzun vԥ yazÕoÕ- publisist AydÕn Ta÷Õyevin, elԥFԥ dԥ respublikanÕn ԥPԥkdar 385 müԥllimi Babԥk Xubyarovun “60 illik” yubileylԥrini çox WԥmtԥraqlÕ keçirdilԥr. Bu rayonun tԥhsil sԥlnamԥsindԥ xüsusi yer tutan, qocaman vԥ nüfuzlu mԥktԥbdԥ úagirdlԥr arasÕnda müԥllimlik peúԥsinԥ böyük mԥKԥbbԥt yaratmaqla bԥrabԥr onla- UÕn dünya görüúünün formalaúmasÕna da xeyli kömԥk etdi.” Budur, XankԥUԥm müԥllim sԥKԥr tezdԥn yenԥ mԥktԥEԥ, iúԥ WԥOԥsir. DeyԥVԥn bu gün dԥ mԥktԥbdԥ tԥdbir olacaq. 100 yaúÕ yaxÕn illԥrdԥ qeyd olunmasÕ nԥ]ԥrdԥ tutulan bu tԥdris müԥssisԥsinin elԥ bir tԥdbiri olmur ki, XankԥUԥm müԥllim orada sevimli úagirdlԥri ilԥ birlikdԥ yaxÕndan iútirakçÕ olmasÕn.

386 TOFøQ ԤMRAHOV

Tofiq Gülԥhmԥd o÷lu Ԥmrahov 25 avqust 1949-cu ildԥ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥrindԥ müԥllim ailԥsindԥ dünyaya göz açÕb. AtasÕ Gülԥhmԥd Cԥbi o÷lu Ԥmrahov 1921- ci ildԥ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayonunun Düzbilici kԥndindԥ kԥndli ailԥsindԥ anadan olmuúdur.Ԥvvԥlcԥ rayonun Düzbilici vԥ Gԥndov kԥnd- Oԥrindԥ müԥllimlik etmiú, sonralar rayon Partiya Komitԥsindԥ tԥlimatçÕ, rayon østehlak Cԥmiyyԥtindԥ sԥdr vԥzifԥOԥrindԥ çalÕúPÕúGÕr. 44 illik çԥtin, mԥsuliyyԥtli, lakin úԥUԥfli ԥPԥk fԥaliyyԥtinin 25 ilini indiki ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta mԥktԥblԥ ba÷lamÕú, bu mԥktԥbin müԥllimi vԥ Wԥlim-tԥrbiyԥ iúOԥri üzrԥ direktor müavini olmuúdur. 2001-ci ildԥ 80 yaúÕnda dünyasÕQÕ dԥyiúmiúdir. T.Ԥmrahov 1957-ci ildԥ DԥYԥçi qԥVԥEԥ orta mԥktԥbin I sinfinԥ daxil olub, III sinfԥ kimi bu mԥktԥbdԥ oxuyub. 1960/1961-ci tԥdris ilindԥn indiki T.Abbasov adÕna ùabran úԥKԥr 1 saylÕ tam orta mԥktԥbdԥ orta tԥhsilini davam etdirib. Bu mԥktԥbdԥ öz nümunԥvi tԥhsili ilԥ yanaúÕ Tofiq mԥktԥbin ictimai iúOԥrindԥ dԥ yaxÕndan iútirak edib. O dövrdԥ mԥktԥbdԥ Kԥm rus dili, hԥm co÷rafiya müԥllimi, hԥm dԥ direktorun Wԥlim-tԥrbiyԥ üzrԥ direktor müavini iúOԥ\ԥn Baba Muradԥliye- vin rԥhbԥrlik etdiyi bԥdii özfԥaliyyԥt dԥrnԥyi fԥaliyyԥt göstԥ- rirdi. Tofiq Ԥmrahov da bu dԥrnԥyin fԥal üzvlԥrindԥn idi. Onun qarmonda ifa etdiyi xalq rԥqslԥri, tԥkcԥ úagirdlԥr vԥ müԥllimlԥr deyil, hԥm dԥ rayon zԥhmԥtkeúOԥri tԥUԥfindԥn dԥ Uԥ÷Eԥtlԥ qarúÕlanardÕ. 1966-cÕ ildԥ hԥmin mԥktԥbi bitirԥn Tofiq ali tԥhsil alana 387 TԥGԥr ԥPԥkdԥ özünü sÕnama÷a qԥrar verib. 1966-1970-ci illԥr- Gԥ Siyԥ]ԥn QarÕúÕq Mallar Ticarԥti ødarԥsinԥ mԥxsus pԥrakԥn- Gԥ satÕúúԥEԥNԥOԥrindԥ satÕFÕ iúOԥPԥklԥ u÷urlu ԥPԥk fԥaliyyԥtini davam etdirib. Lakin Tofiqin arzusu ali tԥhsil almaq idi. Bu mԥqsԥdlԥ o, 1969-cu ildԥ ԥrizԥ vԥ tԥhsil sԥQԥdlԥrini D.X.Bünyadzadԥ adÕna Azԥrbaycan Xalq TԥVԥrrüfatÕ øntitutu- nun tԥOԥEԥ qԥbulu komissiyasÕna tԥqdim edib. ømtahanlardan X÷urla keçԥn Tofiq bu ali mԥktԥbin “xalq tԥVԥrrüfatÕQÕn planlaúGÕUÕlmasÕ” fakultԥsinin qiyabi úöbԥsinԥ daxil olub. 0ԥn Tofiq Ԥmrahovla yaxÕn yoldaú olma÷ÕPÕn bir sԥEԥbi Gԥ onunla eyni dövrdԥ bir inistitututda tԥhsil alma÷ÕPÕz olub.Bir-birinԥ yaxÕn olan fakultԥOԥrdԥ oxudu÷umuz üçün çox vaxt eyni fԥnnlԥri öyrԥnir, eyni müԥllimlԥrdԥn dԥrs alÕrdÕq. Bir Iԥrq o idi ki, Tofiq mԥndԥn bir kurs yuxarÕ idi. Lakin qismԥt elԥ gԥtirdi ki, imtahan sessiyalarÕPÕz çox vaxt üst-üstԥ düúürdü. Hԥtta ikimiz dԥ imtahanlar dövrü üçün keçmiú “Kommunist” küçԥsindԥ institutun 10-15 addÕmlÕ÷Õnda kirayԥ- Oԥdiyimiz evdԥ qalÕrdÕq. Tofiqlԥ ԥvvԥlcԥ tԥOԥEԥ yoldaúÕ, sonradan yaxÕn dost, uzun illԥr isԥ iú yoldaúÕ olmaq mԥQԥ çox xoú idi. Birinci biz hԥmiúԥ sual-cavab yolu ilԥ dԥrslԥrimizi daim birlikdԥ öyrԥnirdik. økincisi institututda keçirilԥn diskussiya- larda, sual-cavab gecԥOԥrindԥ hԥmiúԥ Tofiq mԥnim yanÕmda olurdu. O, hԥmiúԥ mԥQԥ mԥQԥvi dayaq olub. Bir dԥ ki , mԥn onunla ilk tanÕúOÕqda qԥt elԥmiúdim ki, pis vԥrdiúOԥrdԥn uzaq bu insanla tԥhlükԥsiz, özü dԥ çox uzun yol qԥt elԥPԥk olar. Sonralar hԥyat özü bir çox imtahanlarla mԥnim bu fikrimin do÷ru oldu÷unu sübut etdi. ønstitututda tԥhsil aldÕ÷ÕPÕz illԥrdԥ bizԥ çoxlu müԥllimlԥr Gԥrs deyib. Onlardan biri dԥ o dövrdԥ tԥhlil kafedrasÕQÕn müdiri iúOԥmiú, iqtisad elmlԥri doktoru, indi Milli Mԥclisin Büdcԥ KomissiyasÕQÕn sԥdri Ziyad SԥPԥdzadԥdir.Bu gözԥl insan indi dԥ öz yüksԥk sԥviyyԥli iqtisadi tԥhlillԥri vԥ qԥqiq iqtisadi proqnozlarÕ ilԥ AzԥrbaycanÕn daha da çiçԥklԥnmԥsi üçün ԥlindԥn gԥOԥn kömԥyi edir. 388 1974-cü ildԥ Tofiq Ԥmrahov institutu bitirԥUԥk ali dԥUԥFԥli iqtisadçÕ adÕQÕ alÕb. Dövlԥt imtahanlarÕndan ԥla qiymԥtlԥr aldÕ÷Õna görԥ institutun rektorlu÷u tԥUԥfindԥn mükafatlan- GÕUÕOÕb. 1971-ci ildԥ tԥhsilini davam etdirmԥklԥ bԥrabԥr o, rayonun N.Nԥrimanov adÕna sovxozunda ԥPԥk vԥ ԥPԥk haqqÕQÕn mühafizԥsi üzrԥ mühԥndis, 1972-1975-ci illԥrdԥ isԥ DԥYԥçi avtobazasÕnda mühasib, taksirovçu vԥ nöbԥtçi dispeçer vԥzifԥ- Oԥrindԥ çalÕúÕb. 1975-ci illԥrdԥ DԥYԥçi rayon Partiya Komitԥsinin göndԥ- riúi ilԥ DԥYԥçi rayon XDS øcraiyyԥ Komitԥsinin baú mühasibi Yԥzifԥsinԥ irԥli çԥkilib. 1984-cü ilԥ kimi bu vԥzifԥGԥ iúOԥyib. 1984-1986-cÕ illԥrdԥ DԥYԥçi rayon Aqrar-Sԥnaye birliyinin baú mühasibi, 1986-1990-cÕ illԥrdԥ isԥ DԥYԥçi rayon SÕ÷orta Müfԥttiúliyinin baú mühasibi vԥzifԥsindԥ çalÕúÕb. 1991-ci ildԥ DԥYԥçi rayon Pensiya Fondunun, 1992-ci ildԥn 2014-cü ilԥ kimi isԥ Dövlԥt Sosial Müdafiԥ Fondunun ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayon ùöbԥsinin müdiri vԥzifԥsindԥ LúOԥyib.ԤPԥk fԥaliyyԥtinin son 20 ildԥn artÕq bir müddԥtindԥ rayon ԥhalisinin pensiya tԥminatÕQÕn keúiyindԥ dayanan T.Ԥmrahovla söhbԥt zamanÕ belԥ dedi: “Bu rԥhbԥr vԥzifԥOԥrdԥ çalÕúGÕ÷Õm vaxt rayon ԥhalisinin pensiya tԥminatÕQÕn düzgün vԥ sԥPԥUԥli tԥúkili, elԥFԥ dԥ pensiya ödԥniúOԥrinin vaxtlÕ-vaxtÕnda maliyyԥOԥúdirilmԥsi üçün Vԥy vԥ bacarÕ÷ÕPÕ ԥsirgԥPԥmiúԥm. Rayonda ԥhalinin sosial müdafiԥsinin tԥúkili sahԥsindԥ uzun illԥr qüsursuz vԥ sԥPԥUԥli Iԥaliyyԥtim Azԥrbaycan RespublikasÕQÕn Dövlԥt Sosial Müda- fiԥ Fondunun rԥhbԥrliyi tԥUԥfindԥn Fԥxri Fԥrman vԥ pul mükafatlarÕ ilԥ qiymԥtlԥndirilmiúdir. Hԥmçinin ùabran rayonunun ictimai-siyasi hԥyatÕnda fԥal iútirak etdiyinԥ görԥ ùabran rayon øcra Hakimiyyԥti BaúoÕVÕQÕn Fԥxri FԥrmanÕ ilԥ tԥltif olunmuúam.” T.Ԥmrahov 2014-cü ilin avqustundan dövlԥt qullu÷una görԥ tԥqaüdԥ çÕ[Õb. 2 övladÕ, 7 nԥYԥsi var. 389 %ԤHRUZ QULøYEV

%ԥhruz Nuhbala o÷lu Quliyev 12 dekabr 1951-ci ildԥ ùabran (keçmiú 'ԥYԥçi) úԥKԥrindԥ qulluqçu ailԥsindԥ dünyaya gԥlib. AtasÕ Nuhbala Nuh- bala o÷lu Quliyev 1919-cu ildԥ ùab- ran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥrindԥ anadan olmuúdur. DԥYԥçi rayon Maliyyԥ ùö- Eԥsindԥ inspektor, rayon Mԥrkԥzi Ԥmanԥt KassasÕnda baú ԥPԥliyyatçÕ YԥzifԥOԥrindԥ çalÕúPÕú, 1992-ci ildԥ 73 yaúÕnda dünyasÕQÕ dԥyiúmiúdir. AnasÕ Gülgԥz Ԥbülfԥrz qÕ]Õ Quliyeva 1930-cu ildԥ anadan olmuú, 2011-ci ildԥ vԥfat etmiúdir. %ԥhruz Quliyev 1957-ci ildԥ DԥYԥçi qԥVԥEԥ orta mԥktԥbin I sinfinԥ qԥbul olub, 1966-cÕ ildԥ hԥmin mԥktԥbin 8-ci sinfini ԥla qiymԥtlԥrlԥ bitirmiúdir. IX sinifdԥ tԥhsilini ùabran (keçmiú 'ԥYԥçi) úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ orta mԥktԥbdԥ davam etdirmiúdir. 1967/1968-ci tԥdris ilindԥ hԥmin orta mԥktԥbi Iԥrqlԥnmԥ attestatÕ ilԥ baúa vurmuúdur. %ԥhruz orta mԥktԥbdԥ oxudu÷u illԥri belԥ xatÕrlayÕr: “X vԥ XI siniflԥrdԥ sinif rԥhbԥrimiz Sԥdri müԥllim idi. Üzdԥn çox ciddi vԥ tԥOԥbkar görünsԥ dԥ intizamlÕ vԥԥla oxuyan úagirdlԥUԥ qarúÕ çox mehriban vԥ sԥmimi idi. Müԥllimlԥrimizi indi dԥ xatÕrlayÕram: Riyaziyyatdan øsbat øsaqov, kimyadan Mԥryԥm ԤIԥndiyeva, fizikadan Sԥdri Mԥmmԥdov, tarixdԥn Nurbala Quliyev, ԥGԥbiyyatdan RԥFԥb HacÕyev, rus dilindԥn Pԥrviz 0ԥmmԥdov, bԥGԥn tԥrbiyԥsindԥn Hüseyn Mԥqami vԥ baúqa- larÕ sԥmimi qԥlbdԥn iúԥ giriúԥUԥk bütün tԥdris proqramlarÕQÕ normadan qat-qat artÕq vaxt, elԥFԥ dԥԥPԥk sԥrf edԥUԥk elmin bütün sirrlԥrini bizԥ öyrԥtmԥ\ԥ çalÕúÕrdÕlar. Mԥktԥbin direktoru Nurulla müԥllim isԥ bir mԥktԥb rԥhbԥri kimi bizim buraxÕOÕú 390 siniflԥrinԥ günaúÕUÕ gԥlir, tԥdrisin vԥziyyԥti vԥ imtahanlara hazÕrlÕ÷Õn gediúi ilԥ yaxÕndan tanÕú olurdu. Bunun nԥticԥsindԥ sinifmizdԥ oxuyan 25 nԥIԥr úagirddԥn 22-si ali mԥktԥEԥ daxil oldu. Bir qÕz attestat alan kimi ailԥ hԥyatÕ qurdu. øki nԥIԥr Pԥzunumuz isԥ orta ixtisas mԥktԥbinԥ daxil oldu. Bu gün Iԥxrlԥ deyԥ bilԥUԥm ki, sinifmizin mԥzunlarÕndan Akif Xԥlilov müstԥntiq, Sԥdaqԥt Ԥsgԥrova respublikanÕn ԤPԥkdar müԥllimi (dünyasÕQÕ dԥyiúib), Sԥlimov Akif-hԥkim, Vԥliyeva Almaz, ùükürov Kԥmalԥddin vԥ Mԥmmԥdova Zabitԥ-riyaziyyat müԥllimidir.” 1968-ci ildԥ orta mԥktԥbi bitirԥn gԥnc Bԥhruz sԥQԥdlԥrini Azԥrbaycan Neft vԥ Kimya ønstitutuna verib. Qԥbul imtahan- larÕndan u÷urla keçdiyinԥ görԥ hԥmin ali mԥktԥbin geoloji- Nԥúfiyyat fakultԥsinԥ qԥbul olub. ønstitututda gԥrgin baúlayan ilk tԥhsil illԥrindԥn Bԥhruz özünü çalÕúqan, bilikli vԥ intizamlÕ bir tԥOԥEԥ kimi göstԥrib. Ԥla tԥhsil almaqla yanaúÕ institutun bütün ictimai hԥyatÕnda, o cümlԥGԥn keçirilԥn bütün bilik yarÕúlarÕnda yaxÕndan iútirak edib. Çox keçmԥyib ki, o, institutun ԥlaçÕ tԥOԥEԥsi adÕQÕ qazanÕb. 1973-cü ildԥ oxudu÷u ali mԥktԥbi fԥrqlԥnmԥ diplomu ilԥ bitirib. ønstitutu baúa vurduqdan sonra Bԥhruz Quliyevin iúOԥPԥk üçün tԥyinatÕ Sԥngԥçal Dԥniz Qazma øúOԥri ødarԥsinԥ verilib. +ԥmin ødarԥnin sԥUԥncamÕna qöndԥrilԥn gԥnc Bԥhruz 1973- 1978- ci illԥrdԥ bu müԥssisԥGԥ ԥvvԥlcԥ buruq ustasÕ, sonra isԥ texnoloji úöbԥnin böyük mühԥndisi vԥzifԥOԥrindԥ iúOԥyib. 1978-ci ildԥ ciddi ehtiyaca görԥ B.Quliyev Siyԥ]ԥn Qazma øúOԥri ødarԥsinԥ buruq ustasÕ vԥzifԥsinԥ köçürülüb. Sonralar o, ԥvvԥlcԥ mԥrkԥzi xidmԥt sahԥsi üzrԥ növbԥ rԥisi, daha sonra isԥ rayon mühԥndis xidmԥti sahԥsi üzrԥ növbԥ rԥisi vԥzifԥ- Oԥrindԥ 10 ilԥ qԥGԥr çalÕúPÕúGÕr. 1983-1986-cÕ illԥrdԥ BakÕ úԥKԥrindԥ Marksizm-Leni- nizm Universitetinin elmi kommunizm fakultԥsini fԥrq- Oԥnmԥ diplomu ilԥ bitirmiúdir. 0ԥn tԥxminԥn 4 il BakÕ 391 úԥKԥrindԥ bu elm oca÷Õnda onunla birlidԥ tԥhsil almÕúam. %ԥhruzla mԥnim yaxÕndan tanÕúOÕ÷Õm da hԥmin dövrlԥUԥ Wԥsadüf edib. O, bu mԥktԥbdԥn ԥvvԥl texniki institutut bitirsԥ Gԥ humanitar fԥnnlԥri sevԥ-sevԥ oxuyur, imtahan vԥ zaçot- lardan “ԥla” qiymԥtlԥr alÕrdÕ. 1988-ci ildԥn B.Quliyev DԥYԥçi Qazanxana vԥ østilik xidmԥti sahԥsinԥ rԥis vԥzifԥsinԥ tԥyin edilib.2002-ci ilԥ qԥGԥr düz 14 il bu vԥzifԥGԥ iúOԥyib. 2002-ci ildԥn 2012-ci ilԥ kimi 10 il DԥYԥçi úԥKԥr %ԥOԥdiyyԥsindԥ vergilԥr úöbԥsinin rԥisi Yԥzifԥsindԥ çalÕúÕb. 2012-ci ildԥn tԥqaüddԥdir. O, yanacaq vԥ sürtkü material- larÕQÕn saxlanÕlmasÕ sahԥsi üzrԥ ehtiyatda olan baú leytenantdÕr. B.Quliyevin 3 övladÕ olub. Onlardan biri Elçin adlÕ ali Wԥhsilli o÷lu vԥfat edib. Qalan iki övladÕndan o÷lu Emil ali Wԥhsilli geoloqdur. AtasÕQÕn peúԥ yolunu davam etdirir. QÕ]Õ 6ԥma isԥ hal-hazÕrda orta mԥktԥb úagirdidir.

392 ARøF øSKԤNDԤROV

Arif A÷Dúah o÷lu øskԥndԥrov 27 dekabr 1948-ci ildԥ ùabran (keçmiú 'ԥYԥçi) úԥKԥrindԥ anadan olub. AtasÕ $÷Dúah Gülyar o÷lu øskԥndԥrov 1923- cü ildԥ rayonun Çaraq kԥndindԥ anadan olmuú, sonralar ailԥ vԥziyyԥti ilԥ ԥlaqԥdar olaraq ùabran (keçmiú 'ԥYԥçi) úԥKԥrinԥ köçmüúdür.Uzun müddԥt rayon mԥrkԥzindԥki ticarԥt úԥEԥNԥOԥrindԥ satÕFÕ iúOԥmiúdir.2002-ci ildԥ 79 yaúÕnda vԥfat etmiúdir. Arifin anasÕ EúPԥgül HԥVԥnpaúa qÕ]Õøskԥndԥrova 1928-ci ildԥ rayonun Düzbilici kԥndindԥ anadan olmuúdur. Qԥhrԥman ana adÕQÕ alÕb. Ԥri A÷Dúahla birlikdԥ 13 uúaq tԥrbiyԥ edib, boya-baúa çatdÕUÕb. HazÕrda 34 nԥYԥsi var. 2000-ci ildԥ 72 yaúÕnda haqq dünyasÕna qovuúub. A.øskԥndԥrov 1955-ci ildԥ DԥYԥçi qԥVԥEԥ orta mԥktԥbin I sinfinԥ daxil olub. Beúinci sinifԥ kimi bu mԥktԥbdԥ oxuyub. 1960-cÕ ildԥ rayon mԥrkԥzindԥ yeni orta mԥktԥb binasÕQÕn inúa edilmԥsi ilԥ ԥlaqԥdar olaraq baúqa úagirdlԥr kimi yeni PԥktԥEԥ köçürülüb. 1960-1963-cü illԥrdԥ indiki ùabran úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta mԥktԥbindԥ tԥhsilini davam etdirib. 1963-cü ildԥ hԥmin mԥktԥbin VIII sinfini müvԥffԥqiyyԥtlԥ bitirԥn Arif BakÕ Plan-uçot texnikumunun kԥnd tԥVԥrrüfatÕQÕn planlaúGÕUÕlmasÕ úöbԥsinԥ daxil olub. Texnikumda tԥhsilini X÷urla baúa vuran gԥnc hԥmin mԥktԥbi bitirmԥsinԥ dair diplom alÕb. 1966-cÕ ildԥ onun tԥyinatÕ Azԥrbaycan Kԥnd TԥVԥrrüfatÕ Nazirliyi WԥUԥfindԥn öz rayonuna verilib. 1966-1967-ci illԥrdԥ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayonunun KuybÕúev adÕna sovxozda mühasib iúOԥyib. 393 O, 1967-ci ilin noyabrÕndan 1969-cu ilin iyununa kimi Kԥrbi xidmԥtdԥ olub. Hal-hazÕrda ehtiyatda olan zabitdir. +ԥrbi xidmԥtini baúa vurduqdan sonra A.øskԥndԥrov öz ԥvvԥlki iúinԥ davam etmԥk istԥyib. Lakin onu bu dԥIԥ rayonun ԥn iri vԥ qabaqcÕl tԥUԥYԥzçilik-südçülük tԥVԥrrüfatlarÕndan birinԥ - N.Nԥrimanov adÕna sovxoza baú iqtisadçÕ vԥzifԥsinԥ göndԥriblԥr.Arif bu vԥzifԥGԥ mükԥmmԥl bir kԥnd tԥVԥrrüfatÕ mütԥ[ԥssisi-iqtisadçÕ kimi özünü göstԥrib.1969-1982-ci illԥrdԥ bu iúGԥ iúOԥPԥklԥ o, yüksԥk peúԥkarlÕq nümunԥsi göstԥrib. Ancaq gԥnc Arifin mԥqsԥdi ali tԥhsil almaq idi. 1972-ci ildԥ bu mԥqsԥdlԥ sԥQԥdlԥrini D.X.Bünyadzadԥ adÕna Azԥrbaycan Xalq TԥVԥrrüfatÕ ønstitutunun tԥOԥEԥ qԥbulu ko- missiyasÕna tԥqdim edib. ømtahanlardan u÷urla keçdiyinԥ görԥ institutun mühasibat uçotu fakultԥsinin qiyabi úöbԥsinԥ qԥbul olub.1977-ci ildԥ hԥmin ali mԥktԥbi müvԥffԥqiyyԥtlԥ bitirib, diplom alÕb. 1982-ci ildԥ Azԥrbaycan KP DԥYԥçi rayon Komitԥsi Azԥrbaycan Statistika Komitԥsinin razÕOÕ÷Õ ԥsasÕnda Arif øskԥndԥrovu rayon sԥviyyԥli ԥn mԥsul vԥzifԥOԥrdԥn birinԥ- rayon Statistika ødarԥsinԥ rԥis vԥzifԥsinԥ irԥli çԥkib. Arif öz biliyi, bacarÕ÷Õ vԥ yüksԥk tԥúkilatçÕOÕ÷Õ sayԥsindԥ ona tapúÕUÕlan bu vԥzifԥnin öhdԥsindԥn layiqincԥ gԥlib. O, çԥtin, mԥsul, böyük sԥbr, operativlik vԥ tԥúkilatçÕOÕq, elԥFԥ dԥ yüksԥk WԥOԥbkarlÕq tԥOԥb edԥn bu rԥhbԥr vԥzifԥGԥ düz 33 il iúOԥyib. 8 yanvar 2015-ci ildԥn A.øskԥndԥrov tԥqaüdԥ çÕ[Õb. Bu kitabÕn müԥllifinԥ Arif øskԥndԥrovla birlikdԥ uzun dövr Wԥhsil almaq vԥ birgԥ ԥPԥk yolu keçmԥk qismԥt olub. Ariflԥ Pԥn 1961-cÕ ilin aprel ayÕQÕn 1-dԥn VI sinifԥ qԥbul olandan bu günԥ kimi yoldaúOÕq vԥ dostluq etmiúԥm. Ancaq bizi bir- birimizi hԥrbi xidmԥt dövrü ayÕUÕb. 55 illik yubileyini qeyd etdiyimiz unudulmaz mԥktԥbimizlԥ yaúÕd olan bu dostlu÷umuz Yԥ yoldaúOÕ÷ÕPÕz bizԥ hԥr an hԥm yeniyetmԥ, hԥm gԥnclik, Kԥm orta yaú, hԥm dԥ ahÕl dövrümüzü xatÕrladÕr.Ömrümüzün 394 55 ilinin yaúÕGÕ vԥ yadigarÕ kimi keçirdiyimiz bu vaxt bizԥ olduqca ԥziz vԥ unudulmazdÕr.Orta mԥktԥbdԥ, texnikumda vԥ ali mԥktԥbdԥ, elԥFԥ dԥ son 33 illik iú müddԥtindԥ biz ԥsl dostlu÷un, yoldaúOÕ÷Õn, yaxúÕ vԥ mehriban münasibԥtin nԥ oldu÷unu bilmiúik. Arif iú sahԥsindԥ müvԥffԥqiyyԥt qazandÕ÷Õ kimi ailԥGԥ dԥ X÷urlara imza atÕb.Dörd övladÕ, beú nԥYԥsi var. O÷lu Seymur özünԥ müԥllimlik peúԥsini çeçib. AtasÕ Arifin tԥhsil aldÕ÷Õ Pԥktԥbdԥ, yԥni ùabran (keçmiú DԥYԥçi)T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta mԥktԥbdԥ müԥllim iúOԥyir.

395 AYDIN TAöIYEV

AydÕn Ԥhmԥd o÷lu Ta÷Õyev 29 avqust 1952-ci il tarixdԥ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥrindԥ ziyalÕ ailԥ- sindԥ dünyaya gԥlib. A.Ta÷Õyev ilk ibtidai tԥhsilinԥ indiki ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr M.Nԥzirov adÕna 4 saylÕ tam orta Pԥktԥbdԥ baúlamÕú, 1967-ci ildԥ bu Pԥktԥbdԥ sԥkkizinci sinfi u÷urla baúa vurmuúdur. Hԥmin ildԥ o, indiki ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta mԥktԥbdԥ orta tԥhsilini davam etdirmiúdir. 1969-cu ildԥ orta mԥktԥbi ԥla qiymԥtlԥrlԥ bitirԥUԥk kamal attestatÕ almÕúGÕr. +ԥmin ildԥ gԥnc AydÕn M.F.Axundov adÕna Azԥrbaycan Pedaqoji Rus Dili vԥԤGԥbiyyatÕønstitutuna daxil olub.Tԥhsil aldÕ÷Õ hԥmin illԥrdԥ o, biliklԥUԥ yüksԥk sԥviyyԥGԥ yiyԥOԥnmԥk- Oԥ yanaúÕ, ԥGԥbi yaradÕFÕOÕqla da mԥú÷ul olma÷a baúlayÕb.O, bu sahԥGԥ ilk u÷urlu addÕmlarÕQÕ atma÷a nail olub. AydÕn bir- birindԥn maraqlÕ, çoxlu oxucu sevgisi qazana bilԥn ilk mԥqalԥ Yԥ oçerklԥrini yazaraq respublikanÕn mԥrkԥzi mԥtbuatÕnda çap etdirib. 1974-cü ildԥ ali tԥhsilini yüksԥk qiymԥtlԥrlԥ baúa vuran AydÕQÕn tԥyinatÕ Lerik rayonunun Anduma kԥnd mԥktԥbinԥ verilib.Lakin sԥhhԥti vԥ ailԥ vԥziyyԥti ilԥԥlaqԥdar olaraq o, üç ay hԥmin mԥktԥbdԥ iúOԥdikdԥn sonra Azԥrbaycan RespublikasÕ Maarif Nazirliyinin sԥUԥncamÕ ilԥ DԥYԥçi rayonuna dԥyiúdiri- lib. Hԥmin ilin dekabr ayÕnda rayonun PirԥEԥdil kԥnd orta Pԥktԥbinԥ müԥllim tԥyin edilib. AydÕn müԥllim öz xatirԥOԥ- rindԥ bu barԥGԥ belԥ yazÕr: “QÕrx ilԥ yaxÕn vaxt ötsԥ dԥ PirԥEԥdil kԥnd orta mԥktԥ- 396 bindԥ müԥllim iúOԥdiyim illԥrin unudulmaz xatirԥOԥri indi dԥ yaddaúÕPÕ tԥrk etmԥyib.” SonrakÕ illԥrdԥ A.Ta÷Õyev rayonun Orta Ԥmirxanli kԥnd sԥkkizillik mԥktԥbuindԥ rus dili müԥllimi LúOԥyib. Hԥr iki kԥnd mԥktԥbindԥ çalÕúarkԥn özünü bilikli, bacarÕqlÕ bir pedaqoq kimi tanÕGÕb. Kԥnd hԥyatÕ, elԥFԥ dԥ Pԥktԥb tԥԥssüratlarÕ AydÕn Ta÷Õyevin ԥGԥbi yaradÕFÕOÕ÷ÕQÕn çiçԥklԥnmԥsinԥ xeyli tԥkan verib. O, resrublikamÕ]Õn mԥrkԥzi PԥtbuatÕnda, xüsusilԥ “ԤGԥbiyyat vԥ øncԥVԥQԥt “qԥzetindԥ” Azԥrbaycan” vԥ “Ulduz” jurnallarÕnda öz hekayԥ, oçerk vԥ PԥqalԥOԥri ilԥ çÕ[Õú edir. Yetmiúinci illԥrin axÕUÕ, sԥksԥninci illԥrin ԥvvԥllԥrindԥ AydÕn müԥllim ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayon Kitabsevԥrlԥr &ԥmiyyԥtinin sԥdri, Siyԥ]ԥn rayonunda çÕxan”ÇÕraq” qԥzetinin redaktoru kimi mԥsul vԥzifԥOԥrdԥ çalÕúÕb.Bir neçԥ seçkidԥ 'ԥYԥçi rayon Sovetinin deputatÕ seçilib.Siyԥ]ԥn rayonunda Tԥzet redaktoru iúOԥ\ԥrkԥn rayon øcra Hakimiyyԥti BaúoÕVÕ kabinetinin üzvü seçilib. 1986-cÕ ildԥ A.Ta÷Õyevin “Buz heykԥllԥr ԥriyir “ adlÕ ilk kitabÕ çap olunub. Hal-hazÕrda o, 40-a qԥGԥr müxtԥlif kitabÕn müԥllifidir. 1994-1997-ci illԥrdԥ A.Ta÷Õyev Azԥrbaycan Dövlԥt Teleradio ùirkԥtinin úimal bölgԥsinin müxbiri vԥ “Respublika” Tԥzetinin bölgԥ müxbiri vԥzifԥOԥrindԥ iúOԥyib. Tez-tez onun Pԥrkԥzi mԥtbuu orqanlarÕnda olduqca maraqlÕ yazÕlarÕna rast JԥOԥndԥ elԥ bil mԥQԥ dünyanÕ bԥ[ú edirlԥr. AydÕn müԥllimin 3 övladÕ, 3 nԥYԥsi var. øki o÷ul övladÕna sevdiyi dahi úairlԥrimizin adÕQÕ verib. O÷lu ùԥhriyar ailԥlidir. Azԥrbaycan Neft Kimya ønstitutunu bitirib. HazÕrda ùabran TaxÕl MԥhsullarÕ KombinatÕnda iúOԥyir. O÷lu Bԥxtiyar da ailԥlidir. BakÕ Dövlԥt Universitetini bitirib.”Kapitalbank”Õn ùabran rayon filialÕQÕn müdiridir. AydÕn müԥllimlԥ bu gün sԥKԥr-sԥKԥr dԥ görüúdüm. Salam- laúÕb hal-ԥhval tutandan sonra yoluna davam etdi. øúԥ tԥOԥsirdi. 397 Azԥrbaycan YazÕoÕlar Birliyinin üzvü, Azԥrbaycan Res- publikasÕ Prezidentinin tԥqaüdçüsü kimi onun iúi, yaradÕFÕ- OÕq planlarÕ çox olsa da bu ziyalÕQÕn nurlu çöhrԥsindԥn vԥ iti gözlԥrindԥn tԥEԥssüm heç zaman ԥskik olmur. Bu isԥ bir ilham mԥnbԥyi kimi yaradÕFÕ insana hava vԥ su kimi lazÕmdÕr.

398 GÜLùԤN ùÜKÜROVA – RZAYEVA “ÇødԤK AÇAN ARZULAR” 1966-cÕ ilin qarlÕúaxtalÕ bir qÕú günündԥ ùükürovlar ailԥsindԥ iki körpԥ dünyaya gԥldi: bir o÷lan, bir TÕz. SaysÕz sevinc payÕ bԥ[ú edԥn bu körpԥ ekizlԥUԥ valideynlԥri ad qoydu Elúԥn vԥ Gülúԥn. Bu körpԥOԥr birlik- Gԥ imԥklԥdi, birlikdԥ yerimԥyi vԥ danÕúma÷Õ öyrԥndi. Bir sözlԥ birlikdԥ böyüyԥUԥk uúaq ba÷çasÕna getdilԥr. 8úaq ba÷çasÕndan sonra onlarÕn hԥr ikisini mԥktԥEԥ qoydular. Birlikdԥ indiki ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta mԥktԥbdԥ hԥr il eyni sinifdԥ oxudular. 1983-cü ildԥ bu Pԥktԥbi müvԥffԥqiyyԥtlԥ bitirԥUԥk kamal attestatÕ aldÕlar. Lakin sonralar ԥkizlԥrin yolu haçalandÕ.Elúԥn tԥhsilini Moskva úԥKԥrindԥ davam etdirmԥli oldu. Tԥhsil aldÕqdan sonra da orada özünԥ ailԥ qurub. Moskvada iúOԥyir vԥ yaúayÕr. øki övladÕ var. Gülúԥn isԥ hԥOԥ orta mԥktԥbdԥ oxuyarkԥn müԥllim olmaq arzusunda idi.Bԥlkԥ dԥ bu peúԥ\ԥ olan sevgi-mԥKԥbbԥt hissi ona anasÕ, yubileyini qeyd etdiyimiz bu mԥktԥbin müԥllimi Seyidpԥri müԥllimԥGԥn keçmiúdi. Gülúԥn müԥllimԥ ilԥ söhbԥti- miz zamanÕ o bu mԥVԥOԥ\ԥ belԥ aydÕnlÕq gԥtirdi: “Bԥlkԥ dԥ belԥdir. Müԥllim ԥPԥyi, zԥhmԥti ilԥ böyümüúԥm. Anam o vaxtlar mԥn oxudu÷um mԥktԥbdԥ riyaziyyat müԥllimi iúOԥyirdi. 0ԥn isԥ ondan fԥrqli olaraq Azԥrbaycan dili vԥ ԥGԥbiyyatÕ müԥllimi olmaq istԥyirdim.Bu fԥnni isԥ mԥQԥ ba÷layan, onu sevԥ-sevԥ öyrԥGԥn rԥhmԥtlik Arif müԥllim olmuúdu. Ona görԥ Gԥԥn böyük arzum vԥ mԥqsԥdim Azԥrbaycan dili vԥԥGԥbiy- yatÕ müԥllimi olmaq, bizԥ do÷ma vԥ canÕPÕzdan ԥziz olan ana dilimizi úagirdlԥUԥ öyrԥtmԥklԥ yanaúÕ bu dili onlara ürԥkdԥn 399 sevdirmԥk idi. ԤGԥbiyyata olan sevgim, mԥKԥbbԥtimin hԥddi- hüdudu yox idi.Ara sÕra úeirlԥr yazÕrdÕm, müxtԥlif mövzularda olan mԥqalԥOԥrim o vaxtlarda “Qurucu” qԥzetindԥ dԥrc olunmuúdu. ølk mԥqalԥmi ilk müԥllimim Güllü müԥllimԥ haqqÕnda yazmÕúGÕm. “Ana”, “VԥWԥn” sözlԥrini ilk dԥIԥ yazma÷Õ mԥQԥ öyrԥGԥn müԥllimim haqqÕnda... O dövrlԥrdԥ rayon qԥzetinin redaktor müavini Mürsԥl Balayev idi. Mԥnim qԥzetdԥ u÷urlu çÕ[ÕúlarÕm bu gözԥl qԥOԥm sahibinin kömԥyi vԥ xeyir-duasÕ ilԥ çox-çox ba÷OÕGÕr. O, za- manlar sanki o mԥnim ikinci müԥllimim idi. Qԥzetin hԥr nömrԥsindԥ dԥrc olan yazÕPÕ görԥndԥ sanki qanad açÕb uçmaq istԥyirdim. Sevincimin hԥddi-hüdudu yox idi. Qԥzetdԥn aldÕ- ÷Õm “qanorar”a isԥ ancaq maraqlÕ kitablar alÕrdÕm.” 1983-cü ildԥ orta mԥktԥbi ԥla qiymԥtlԥrlԥ bitirԥn Gülúԥn ԥrizԥ vԥ sԥQԥdlԥrini ADU-nun filologiya fakultԥsinԥ verib. ømtahanlarda u÷ur qazansa da müsabiqԥGԥn keçԥ bilmԥyib. Öz do÷ma rayonuna qayÕGÕb istehsalatda çalÕúma÷a baúlayÕb.ølk iú yeri isԥ “PirԥEԥdil” xalça fabriki olub. Elԥ ilk ԥPԥk fԥaliyyԥ- tinԥ baúladÕ÷Õ gündԥn bu sԥQԥti sevmԥ\ԥ baúlayÕb. Çox keçmԥ- yib ki, o, Azԥrbaycan xalçalarÕQÕn sirrini öyrԥnmԥ\ԥ müvԥffԥq olub. Gözlԥrinin iúÕ÷ÕQÕ , gԥnc qԥlbinin tükԥnmԥk bilmԥ\ԥn istԥk vԥ arzularÕQÕ zԥrif barmaqlarÕndan süzülüb gԥOԥn sehirli ilmԥOԥrin kömԥyi ilԥ xalçalara köçürüb. XalçaçÕOÕq çox çԥtin sԥQԥt növüdür. Mԥn bu sԥQԥt növü barԥGԥ ötԥn “Min ilԥ bԥrabԥr yüz il” kitabÕmda geniú yazmÕ- úam. Nԥ qԥGԥr oturaq iú olsa da, ilmԥOԥr vurarkԥn ԥriúOԥr bar- maqlarÕ sÕ[Õb kobudlaúGÕrsa belԥ bu sԥQԥti iúOԥGԥnlԥr çox fԥda- kar, olduqca yaradÕFÕ insanlardÕr. Xalça toxumaq sanki insanÕ ovsunladÕ÷Õ qԥGԥr dԥ mԥtinlԥúdirir, onu daha möhkԥm iradԥ sahibi olma÷a kömԥkçi olur. Gԥnc Gülúԥn dԥ xalça toxumaqla yoruldum demԥyib. Sanki TanrÕdan ԥlavԥ güc-qüvvԥt alÕb. øúGԥnkԥnar vaxtlarda vԥ istirahԥt günlԥrindԥ ali mԥktԥEԥ ciddi 400 hazÕrlaúÕb. 1ԥhayԥt, dörd ildԥn sonra yԥni 1987-ci ildԥ Gülúԥn ADPU-nun filologiya fakultԥsinin hazÕrlÕq úöbԥsinԥ daxil olub. Bir il tamam olmamÕú hansÕ sԥEԥbdԥnsԥ kursun fԥaliyyԥti dayandÕUÕOÕb. Mԥcburiyyԥt qarúÕVÕnda qalan Gülúԥn psixologiya Yԥ pedaqoqika fakultԥsinԥ imtahan verib. Bu peúԥni sevmԥVԥ Gԥ onu yetԥrincԥ oxuyub ali tԥhsil diplomu alÕb. 2005-ci ilԥ TԥGԥr bu peúԥGԥ çalÕúÕb. 2005/2006-cÕ tԥdris ilindԥ Gülúԥn Azԥrbaycan Müԥllimlԥr ønstitutunda yenidԥn ixtisasartÕrma kursu keçib ixtisasÕQÕ Gԥyiúib. O, filologiya istisasÕ üzrԥ yeni ixtisas alÕb. Gülúԥn müԥllimԥ söhbԥtini belԥ yekunlaúGÕrdÕ: “øxtisasÕPÕ dԥyiúPԥklԥ Qԥhayԥt ki, arzu vԥ niyyԥtimԥ qovuúdum. Azԥrbaycan dili vԥ ԥGԥbiyyatÕ ixtisasÕna yiyԥOԥndim. øllԥrlԥ ürԥyimdԥ köz kimi qalan arzularÕm axÕr ki, alovlandÕ. Hԥmin ildԥn hal-hazÕradԥk 10 ilԥ yaxÕndÕr ki, ùabran úԥKԥr R.Yusifov adÕna 2 saylÕ lisey- tam orta mԥktԥbindԥ tԥrbiyԥ iúOԥri üzrԥ direktor müavini vԥ Azԥrbaycan dili vԥԥGԥbiyyatÕ müԥllimi iúOԥyirԥm.” Gülúԥn müԥllimԥ söhbԥtimiz zamanÕ bir dԥ onu söylԥdi ki, arzularÕ hԥOԥ tükԥnmԥyib. øki övladÕQÕn hԥr ikisi dԥ analarÕQÕn peúԥ yolunu seçib. Böyük o÷lu Ülvi Azԥrbaycan Dövlԥt ødman AkademiyasÕQÕn IV kursunda tԥhsil alÕr. Kiçik o÷lu Abdulla isԥ Pedaqoji Kolleci bitirib, hazÕrda ordu sÕralarÕnda xidmԥt edir. Atalar deyib ki, arzudan arzu do÷ar. BelԥFԥ Gülúԥn müԥllimin arzularÕ nԥinki ildԥn-ilԥ, hԥtta gündԥn-günԥ çiçԥklԥ- nir. ÜmidvarÕq ki, nԥhayԥt hԥmin arzular bütünlüklԥ çin olaraq onu ürԥkdԥn sevindirԥFԥkdir.

401 ZAKøR ORUCOV

Zakir Polad o÷lu Orucov 10 dekabr 1951-ci ildԥ ùabran (keçmiú 'ԥYԥçi) rayonunun PirԥEԥdil sovetli- yinin Sumaqova kԥndindԥ müԥllim ailԥsindԥ anadan olmuúdur. AtasÕ Po- lad müԥllim 1904-cü ildԥ hԥmin Nԥnddԥ anadan olmuú, 1914-cü ildԥ rayonun PirԥEԥdil kԥndindԥ açÕlmÕú beúillik rus-tatar mԥktԥbinin ilk mԥ- zunlarÕndan olmuúdur. Rayonun bir VÕra kԥndlԥrindԥ müԥllim, mԥktԥb müdiri, kԥnd sovetinin katibi vԥ digԥr mԥsul vԥzifԥOԥrdԥ iúOԥ- miúdir. Xüsusi xidmԥtlԥrinԥ görԥ fԥrdi pensiyaya çÕxmÕúGÕ. Rayonun ԥn uzunömürlü müԥllimi kimi bu ziyalÕ insan 2006- FÕ ildԥ 102 yaúÕnda haqq dünyasÕna qovuúmuúdur. Z.Orucov 1958-1960-cÕ illԥrdԥ I vԥ II siniflԥri PirԥEԥdil Nԥnd orta mԥktԥbindԥ, 1960-1961-ci illԥrdԥ III sinfi isԥ indiki ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr M.Nԥzirov adÕna 4 saylÕ tam orta mԥktԥbindԥ oxuyub.1961-1969-cu illԥrdԥ indiki ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta Pԥktԥbdԥ tԥhsilini u÷urla davam etdirib. Ԥla oxudu÷una görԥ 1969-cu ildԥ bu tԥhsil oca÷ÕQÕ gümüú medalla bitirib. 1969-cü ildԥ Ç.øldÕUÕm adÕna Azԥrbaycan Dövlԥt Politex- nik ønstitutunun nԥqliyyat fakultԥsinԥ daxil olub.1969-1974- cü illԥrdԥ bu ali mԥktԥbdԥ tԥhsil alÕb.1974-cü ildԥ tԥhsilini baúa vuraraq avtomobil yollarÕ üzrԥ mühԥndis ixtisasÕna yiyԥOԥnib. *ԥnc Zakirin tԥyinatÕ Nazirliyin sԥUԥncamÕna verilib. 1 oktyabr 1974-cü il tarixdԥn 10 yanvar 1975-ci ilԥ kimi Azԥrbaycan Avtomobil YollarÕQÕn Tikintisi vԥ østismarÕ Nazirliyinin Layihԥ-axtarÕú bürosunda böyük mühԥndis kimi 402 ԥPԥk fԥaliyyԥtinԥ baúlayÕb. 10 yanvar 1975-ci il tarixdԥn 24 may 1976-cÕ ilԥ kimi Azԥravtoyoltikinti Nazirliyindԥ böyük mühԥndis vԥzifԥsindԥ çalÕúÕb. 26 may 1976-cÕ il tarixdԥn 23 iyul 1979-cu ilԥ kimi Azԥravtoyoltikinti Nazirliyinin Siyԥ]ԥn úԥKԥrindԥki 15 saylÕ Yol-tikinti ødarԥsindԥ østehsalat –Texniki sahԥ rԥisi, baú mühԥndis vԥ rԥis vԥzifԥOԥrindԥ iúOԥyib. Z.Orucov 21 avqust 1979-cu il tarixdԥn 07 fevral 1985-ci il tarixԥ kimi DԥYԥçi rayon Kommunal MüԥssisԥOԥri KombinatÕnda baú mühԥndis vԥzifԥsindԥ, 08 fevral 1985-ci il tarixdԥn 01 iyul 1990-cÕ il tarixԥ kimi isԥ Siyԥ]ԥn úԥKԥrindԥki 18 saylÕ (sonralar 4 saylÕ) yol-istismar sahԥsindԥ baú mühԥndis Yԥzifԥsindԥ çalÕúÕb. øúOԥdiyi müxtԥlif vԥzifԥOԥrdԥ bir-birindԥn nümunԥvi iú nümayiú etdirԥn Zakir Orucov artÕq get-gedԥ vԥzifԥ pillԥOԥri ilԥ yüksԥlmԥkdԥ davam edib. O, 01 iyul 1990-cÕ il tarixdԥn 26 sentyabr 1991-ci il tarixԥ kimi 62 saylÕ YardÕmçÕ yol sahԥsindԥ Uԥis, 26 sentyabr 1991-ci il tarixdԥn 01 sentyabr 1992-ci il tarixԥ kimi DԥYԥçi rayonundakÕ “ølkin” kiçik müԥssisԥsindԥ direktor, 01 sentyabr 1992-ci il tarixdԥn 11 sentyabr 1997-ci il tarixԥ kimi isԥ DԥYԥçi úԥKԥrindԥ 89 saylÕ yol sahԥsindԥ rԥis Yԥzifԥsindԥ iúOԥyib. 12 sentyabr 1997-ci il tarixdԥn hal-hazÕra kimi 17 ildir ki, ùabran úԥKԥrindԥ yerlԥúԥn “Vüsal-Petrol” firmasÕQÕn direkto- rudur. 1999-2004-cü illԥrdԥ DԥYԥçi BԥOԥdiyyԥsinin üzvü seçilib. Ailԥlidir, bir övladÕ, üç nԥYԥsi var. Hԥyat yoldaúÕ Nԥsibԥ xanÕm da bu mԥktԥbin mԥzunu olub. Hal-hazÕrda úagirdi oldu÷u hԥmin mԥktԥbdԥ Azԥrbaycan dili vԥ ԥGԥbiyyatÕ müԥllimi iúOԥyir.O÷lu ølkin ali tԥhsillidir, özünԥ ailԥ hԥyatÕ qurub. BakÕúԥKԥrindԥ “Unibank” da böyük mütԥ[ԥssis iúOԥyir.

403 ƏFQAN ORUCOV

Əfqan Paşa oğlu Orucov 21 yanvar 1970-ci ildə Şabran (keçmiş Dəvəçi) şəhərində müəllim ailəsində dünyaya gəlib. Atası Paşa Nizaməd- din oğlu Orucov 11 may 1937-ci ildə Şabran (keçmiş Dəvəçi) rayonunun Sumaqova kəndində kolxozçu ailə- sində doğulub. Şəhər T.Abbasov adı- na 1 saylı orta məktəbdə fizika-riyaziyyat müəllimi, rayon əyani-qiyabi orta məktəbdə direktor və müəllim, rayonun Sincanboyad və Surra kənd orta məktəblərində isə fizika-riyaziyyat müəllimi işləyib.Hal-hazırda təqaüdçüdür. 1977-1987-ci illərdə Ə.Orucov orta təhsilini indiki Şabran (keçmiş Dəvəçi) şəhər T.Abbasov adına 1 saylı tam orta məktəbində alıb. Bu təhsil ocağında ilk təhsilə başlayan gündən özünü bilikli, bacarıqlı, nümunəvi davranışlı bir şagird kimi göstərib. Məktəbdə və rayonda keçirilən fənn olimpiada- larında fəal iştirak edərək onların dəfələrlə qalibi olub. Ukraynanın Zakarpatiya vilayətinin Mikaçenko şəhərində hərbi xidmətdə olub.Hərbi xidmətdə qulluq etdiyi zaman onun öz işinə peşəkar yanaşması komandanlıq tərəfindən dəfələrlə mükafata layiq görülüb. Hərbi dairənin strateji əhəmiyyətli anbarının rəisi vəzifəsini yerinə yetirməklə yanaşı, hərbi hissənin komsomol təşkilatının katibi olub. Hərbi xidmət dövrünü başa vurduqdan sonra göndəriş əsasında daxili işlər orqanlarında işə başlayıb. Dəfələrlə Azərbaycan Respublika- sının ərazi bütövlüyü uğrunda gedən döyüş ərazilərinə xidməti ezamiyyəyə göndərilib. Daxili İşlər orqanları tərəfindən keçi- rilən bütün əməliyyat tədbirlərində yaxından iştirak edib.Hər dəfə onun əməliyyat şəraitinə uyğun çevik və qanunu qərarlar 404 qəbul etmək imkanı yaranıb. Bu bacarığına görə rəhbərlik tərəfindən o dəfələrlə təşəkkür alıb və mükafatlandırılıb. Bölmənin xidmət komandiri işlədiyi dövrdə tabeçiliyində olan gənc əməkdaşlara şəxsi nümunəsini özünün müsbət keyfiyyət- lərini və yüksək peşə hazırlığı nümayiş etdirib. İşlədiyi kollektivdə böyük nüfuz və hörmət sahibi olub. 2008-ci ildən Azərbaycan Respublikası DİO-dan öz xahişi ilə güzəştli xidmət illərinə görə təqaüdə çıxıb. Ə.Orucov ali təhsilli hüquqşünasdır.1997-2002-ci illərdə Rusiya Fedarasiyasının Moskva şəhərində Müasir Hümanitar İnstitutunda təhsil alıb. 2012-2015-ci illərdə Moskva şəhərində yerləşən Müasir Hümanitar Akademiyyasında təhsilini davam etdirib. “Mülki hüquq, ailə hüququ və beynəlxalq mülki hüquq” ixtisası üzrə maqistr dissertasiyasını uğurla müdafiə edib. Rusiya Fedarasiyasının mülki hüquq qanunvericiliyinin təkmilləşdirilməsi üçün qanunvericilik aktlarına dəyişiliklər məqsədilə öz təkliflərini vermiş və Rusiya Fedarasiyası Dövlət Attestasiya Komissiyasının qərarı ilə ona magistr dərəcəsinin verilməsi üçün qərar qəbul edilib. Hal-hazırda Əfqan Orucov “Hüquq Təmsilçisi” Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyətin direktoru vəzifəsində çalışır. Yüksək bilik və bacarığı sayəsində qəbuluna gələn bütün vətəndaşları gülərüzlə qarşılayır.Qanunun tələblərini onlara başa salır, tələb olunan hüququ xidməti onlara göstərir.Ərizə və xahişlərini dinləyib öz hüququ köməyini göstərəndən sonra xoş dillə gələnləri yola salır. Ailəlidir. Həyat yoldaşı Sevda xanım Şabran (keçmiş Dəvəçi) şəhər T.Abbasov adına 1 saylı tam orta məktəbdə tarix müəllimi işləyir. İki övladı var. Oğlanları Rüstəm və Samir hər ikisi şəhər 1 saylı tam orta məktəbinin şagirdləridir.

405 1Ԥ&ԤF NԤ&ԤFOV

1ԥFԥf Balasoltan o÷lu NԥFԥfov 1 iyun 1951-ci ildԥ ùabran (keçmiú 'ԥYԥçi) úԥKԥrindԥ kolxozçu ailԥsindԥ dünyaya gԥlib. AtasÕ Balasoltan CԥIԥr R÷lu NԥFԥfov 1911-ci ildԥ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayonunun Nohurlar Nԥndindԥ anadan olub. Uzun müddԥt kolxozda kolxozçu, sovxoz qurluúu yaranandan sonra isԥ fԥhlԥ vԥzifԥsin- Gԥ çalÕúPÕúGÕr. AnasÕ NarÕngül Bala- Eԥy qÕ]Õ NԥFԥfova 1930-cu ildԥ rayonun Dԥhnԥ kԥndindԥ anadan olub evdar qadÕn olmuúdur. 84 yaúÕ var, hal-hazÕrda da hԥmin kԥnddԥ yaúayÕr. N.NԥFԥfov 1961-ci ildԥ indiki ùabran (keçmiú DԥYԥçi) T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta mԥktԥbin I sinfinԥ daxil olub. øbtidai siniflԥrdԥ müԥllimlԥri Qurban Quliyev vԥùԥrqiy- \ԥ Quliyeva olub. ølk dövrdԥn özünü bilikli vԥ bacarÕqlÕúagird kimi göstԥUԥn NԥFԥf sonrakÕ illԥrdԥ mԥktԥbin bir çox nüfuzlu müԥllimlԥrindԥn dԥrs alÕb. NԥFԥf müԥllimlԥ söhbԥtimizdԥ o, müԥllimlԥrini belԥ xatirlayÕr: “Riyaziyyatdan Paúa Orucov vԥ Minahúah Mürsԥlov, ԥGԥbiyyatdan Sima müԥllimԥ, tarixdԥn Nurbala Quliyev, fizikadan A÷abԥy Quliyev vԥ Vaqif )ԥrmanov, rus dilindԥn Sԥyyarԥ Muradova, xarici dildԥn Nuriyyԥ Salmanova, co÷rafiyadan Mirfԥttah Qԥdirov, icti- maiyyԥtdԥn Gülԥhmԥd Ԥmrahov, kimyadan Seyfԥl Yaqubov, biologiyadan Ԥmrulla Babayev, rԥsm vԥ rԥsmxԥttdԥn Rauf Tahirov vԥ baúqa müԥllimlԥrimiz olub. Bu sevimli vԥ mehriban, qԥlbi pak insanlar bizim yaxúÕ tԥhsil alma÷ÕPÕz üçün öz canlarÕQÕ belԥ bizdԥn ԥsirgԥmirdilԥr. Bu gün onlarÕn ԥksԥriy- \ԥti dünyasÕQÕ dԥyiúib. Allah onlara rԥhmԥt elԥsin. Sa÷ olan müԥllimlԥUԥ isԥ can sa÷OÕ÷Õ arzulayÕram.” 406 1971-ci ildԥ orta mԥktԥbi bitirib. 1971-73-cü illԥrdԥ Belorusiyada ordu sÕralarÕnda hԥrbi xidmԥtdԥ olub. +ԥrbi xidmԥtini baúa vuran NԥFԥfin ԥsas arzusu isԥ müԥllim olmaq idi. Bu mԥqsԥdlԥ o, sԥQԥdlԥrini Azԥrbaycan Pedaqoji Universitetinin tԥOԥEԥ qԥbulu komissiyasÕna verib. ømtahanlardan u÷urla keçԥUԥk fizika fakultԥsinԥ qԥbul olub. 1979-cu ildԥ ali mԥktԥbi baúa vuran N.NԥFԥfovun tԥyinatÕ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayonuna verilib. ølk ԥPԥk fԥaliyyԥ- tinԥ DԥYԥçi rayon ԥyani-qiyabi axúam orta mԥktԥbindԥ baúlayan NԥFԥf müԥllim 1979-1980-ci illԥrdԥ bu mԥktԥbdԥ müԥllim kimi fԥaliyyԥt göstԥrib. øúOԥdiyi ilk vaxtdan özünü kollektivԥ intizamlÕ, bilikli vԥ bacarÕqlÕ bir müԥllim kimi tanÕGÕb. Bütün bunlarÕ nԥ]ԥUԥ alan rayon Xalq Maarif ùöbԥsi 1980-cÕ ildԥ onu rayonda yeni yaradÕlmÕú Texniki YaradÕFÕOÕq 0ԥrkԥzinԥ direktor vԥzifԥsinԥ irԥli cԥkib. Hal- hazÕra kimi 1ԥFԥf müԥllim hԥmin vԥzifԥGԥ çalÕúÕr. Evlidir. øki övladÕ, üç nԥYԥsi var. Böyük o÷lu Ceyhun Azԥrbaycan Dövlԥr BԥGԥn Tԥrbiyԥsi vԥødman AkademiyasÕQÕ bitirib. ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr 3 saylÕ tam orta Pԥktԥbdԥ müԥllim iúOԥyir. Kiçik o÷lu ùahin isԥ BakÕ Biznes Universitetini bitirib, hazÕrda ixtisasÕ üzrԥ çalÕúÕr.

407 XI BÖLMԤ

4Ԥ/ԤM DOSTLARIMIN DEDøKLԤ5øNDԤN...

408 SABAHLARDA GEDԤN ù$øR

Zakir torpa÷a, VԥWԥQԥ ba÷OÕ bir insandÕr. Onun ixtisasÕ iqtisadçÕ olsa da, qԥlbi torpaq sevgisi, VԥWԥn mԥKԥbbԥti ilԥ döyünür. VԥWԥnin hԥr u÷uruna sԥmimi qԥlbdԥn sevinir.Hԥmiúԥ Ana VԥWԥQԥ tükԥnmԥz sevgidԥn elԥ, do÷ma yurda olan öz tükԥnmԥk bilmԥ\ԥn mԥKԥbbԥtini öz söz-söhbԥtindԥ, úeirlԥrin- Gԥ, yazÕb yaratdÕ÷Õ poema vԥ qԥ]ԥllԥrindԥ yüksԥk bԥdii çalar- larla tԥUԥnnüm etmԥ\ԥ çalÕúÕr. Onun VԥWԥn haqqÕnda úeirlԥrini oxuyanda sanki sehrli bir alԥPԥ düúürsԥn. Bu anda Zakir úeirinin mayasÕQÕn mԥKԥbbԥt- Gԥn yo÷ruldu÷unun bir daha úahidi olursan. ùairin qԥlbindԥki PԥKԥbbԥt közü istԥk qÕ÷ÕlcÕmlarÕ ilԥ alÕúaraq alovlanÕr. ùeirlԥ- rin hԥr sԥtrini oxuduqca sanki VԥWԥn eúqi ilԥ alÕúÕb yanÕrsan. 9ԥWԥnin bu gün ԥldԥ etdiyi naliyyԥtlԥr vԥ saysÕz u÷urlar elԥ bil VԥQԥ ikinci nԥIԥs verir, yaúama÷a,yaratma÷a sԥslԥyir. Bu dԥm Vԥndԥ quú tԥk qanadlanÕb uçmaq arzusu baú qaldÕUÕr. Zakir müԥllim bԥdii tԥ[ԥyyülü vԥ düúüncԥsi güclü olan sair, publisisdir. O, çox yerlԥri gԥzsԥ dԥ, çox ölkԥOԥri dolaúsa da VԥWԥn Nԥlmԥsi heç vaxt onun dilindԥn düúPԥyib, VԥWԥn sevgisini heç bir qüvvԥ onun qԥlbindԥn azalda bilmԥyib. Bunu onun qürbԥt- Gԥ yazdÕ÷Õ “Can VԥWԥn” úeirindԥn dԥ açÕq-aydÕn görmԥk olar:

Cismԥn uzaq olsam da, SanÕram yanÕmdasan, Kövrԥk duy÷ularÕmda, QanÕmda, canÕmdasan, Görmԥ\ԥVԥn duman, çԥn, 9ԥWԥn, VԥWԥn, can VԥWԥn!

409 Nur kimi gözümdԥVԥn, .ԥlmԥmdԥ, sözümdԥVԥn. Elԥ bil özümdԥVԥn, (úqimdԥ bir zirvԥVԥn, 9ԥWԥn, VԥWԥn, can VԥWԥn.

Müԥllifin úeirlԥrindԥki mԥKԥbbԥt dolu sԥtirlԥr sanki oxucunu saysÕz ülvi duy÷ularla cilalanmÕú bir sevgi dünyasÕna VԥyahԥWԥ aparÕr. østԥr-istԥPԥz özündԥn aslÕ olmayaraq sԥyahԥWԥ oÕxdÕ÷Õn hԥmin dünyada VԥWԥn mԥKԥbbԥtinin misilsiz gücünԥ valeh olursan. Bir anlÕ÷a elԥ bil torpa÷a, VԥWԥQԥ olan ԥ]ԥli sevgi hisslԥri qԥlbindԥ coúub-ça÷layÕr. Eyni ilԥ sevimli úairimiz Zakirin göstԥrdiyim “AzԥrbaycanÕm” úeirindԥ oldu÷u kimi:

Ey ömrümün dan ulduzu Azԥrbaycan, Gözümdԥ nur, dizimdԥ güc, bԥGԥndԥ can. Göz oxúayÕr, könül açÕr bu gün dövran, ønkiúafdan, yüksԥliúGԥn coúur qanÕm, Dünya durduqca yaúa, AzԥrbaycanÕm!

8÷uruna bütün dünya heyran qalÕb, Çöx ölkԥGԥn turist gԥlib mehman qalÕb. Görüb sԥnin bu gününü, heyran qalÕb, Deyib, axÕ hԥqiqԥti necԥ danÕm? Dünya durduqca yaúa, AzԥrbaycanÕm!

BakÕ mövzusu da hԥmiúԥ Zakirin bԥdii yaradÕFÕOÕ÷Õnda ԥsas mövzu olub. Çünki Zakirin úair qԥlbi vԥ düúüncԥsi heç vaxt 9ԥWԥni BakÕVÕz tԥVԥvvürünԥ gԥtirԥ bilmԥyib. BakÕQÕ VԥWԥnin úah damarÕ hesab edib, aúD÷ÕdakÕ “BakÕ” úeirindԥ göstԥrildiyi kimi:

410 YaraúÕqlÕ, abad küçԥOԥr, AylÕ-ulduzlu gecԥOԥr. Görԥr, gözlԥrim dincԥOԥr, Külԥkli úԥKԥrim, BakÕ, Günԥúli sԥKԥrim, BakÕ.

Azԥrbaycan elindԥVԥn, ;ԥ]ԥrin sahilindԥVԥn. 6ԥn Zakirin dilindԥVԥn, Külԥkli úԥKԥrim, BakÕ, Günԥúli sԥKԥrim, BakÕ.

Müԥllif “Mavi Xԥ]ԥr” úeirindԥ sanki poetik dildԥ Xԥ]ԥrlԥ danÕúÕb söhbԥt edir:

1ԥ olar ki, dostlarÕma xԥEԥr yetir, /ԥSԥOԥrin quca÷Õnda götür, gԥtir. Qorxma, dԥniz, sԥrt külԥkdԥn, sulu qardan, Qara tufan çÕxarmasÕn sԥni yoldan!

6ԥrt külԥklԥr qucaqlayÕb sularÕQÕ, 6ԥs-küy salÕb ba÷lamasÕn yollarÕQÕ. QayÕ÷ÕQÕ aparmasÕn uzaqlara, *ԥlsin dostum dal÷alarÕ yara-yara.

AcÕ÷Õ at, kini unut, bir gԥl yola, Dincԥl dԥniz, sahillԥri öp, qucaqla. Bu yerlԥrin gör nԥ gözԥl havasÕ var. Saf suyunun min bir dԥrdԥ davasÕ var...

Bu füsunkar hüsnünԥ mԥn bilmԥm nԥGԥn, Bir könüldԥn min könülԥ vuruldum mԥn? Coú, ey Xԥ]ԥr, qoy hԥmiúԥ üzün gülsün, Sevgililԥr sahilinԥ tez-tez gԥlsin.

411 Lakin úairin VԥWԥn sevgisi bununla tükԥnmԥk bilmir.Ona 9ԥWԥn torpa÷ÕQÕn hԥr qarÕúÕ belԥԥziz vԥ do÷madÕr. O, hԥr yeni úeirindԥ VԥWԥn torpa÷ÕQÕ poetik dillԥ daha gözԥl vԥ incԥ útrixlԥrlԥ tԥUԥnnüm etmԥ\ԥ çalÕúÕr. Bunu “ùabran” úeirini oxuduqga daha bariz úԥkildԥ görürük:

Keçib burdan ùirvan yolu, Yüz-yüz karvan yükü dolu. Özün kimi adÕn ulu, Bir tarixsԥn sԥn, ùabranÕm, Görüm sԥni úԥn, ùabranÕm.

dÕraqqala vüqarÕndÕr, Saf eúqin, düz ilqarÕndÕr. ùabran dövlԥtin-varÕndÕr, Sinԥn üstԥ hԥr qaya, da÷, Keçmiúindԥn verir soraq.

El içindԥ a÷GÕ üzün, &ԥnnԥt olub çölün, düzün. Bir anasan bizԥ özün, Keúiyindԥ ayÕq-sayÕq Gecԥ gündüz dayanmÕúÕq.

Z.BayramlÕ hԥr gün yazÕb yaradÕr. Yorulmaq nԥ oldu÷unu bilmԥ\ԥn bu zԥhmԥtkeú insan publisistik ԥVԥrlԥrilԥ yanaúÕ hԥr gün yeni-yeni úeirlԥri, poemalarÕyla onu gözlԥ\ԥn oxucularÕ ilԥ görüúԥ tԥOԥsir. Riqqԥtli sözlԥr, heyratamiz fikirlԥr dal÷alarÕnda dԥrin Gԥryalar kimi coúub ça÷layan istedadlÕúair, qüdrԥtli vԥ ecazkar TԥOԥm sahibi Zakir müԥllimin özünԥPԥxsus vԥ rԥngarԥng bԥdii yaradÕFÕOÕ÷Õ barԥGԥ günlԥrlԥ danÕúmaq olar. Zaman ötdükcԥ Zakir poeziyasÕQÕn vԥ publisistikasÕQÕn 412 sözdԥn-sözԥ, misradan-misraya,úeirdԥn-úeirԥ necԥ dԥ bulaq çeúPԥsi tԥkin saflaúÕb durulmasÕQÕn, qԥlblԥri ovsunlayan bakirԥliyinin vԥ tԥmizliyinin canlÕúahidi olursan.ùairin insanÕ heyrԥtlԥndirԥn qanadlÕ misralarÕ, bu günün, sabahÕn xoú soraqlarÕQÕ sԥslԥ\ԥUԥk könüllԥri hԥzin-hԥzin titrԥGԥn, úirinliyi Yԥ sehrli bԥdii yükü ilԥ ürԥklԥri silkԥOԥyib coúduran seir dilinin, müdrik, hikmԥtli publisist sözünün ԥhatԥsinԥ düúԥn insan istԥr-istԥPԥz bunlarÕ demԥk mԥcburiyyԥtindԥ qalÕr: - ølahi, sözün hԥqiqi mԥnasÕnda bu úair-insan ԥsil möcüzԥdir! Böyük zԥhmԥt möcüzԥsi, istedad möcüzԥsi,úair mözüzԥsi! Nԥhayԥt, bu möcüzԥ mԥncԥ Allah-TaalanÕn qüdrԥt Yԥ mԥrhԥPԥtindԥn güc-qüvvԥt alan qardaúÕPÕza, dostumuza, gözԥl úairimiz vԥ qüdrԥtli qԥOԥm yoldaúÕPÕz – Zakir müԥllimԥ sevgi vԥ mԥKԥbbԥtlԥԥEԥdilik ԥta vԥ bԥ[ú edilԥn Ulu Yaradan payÕ,Ulu yaradan töhfԥsidir! Qoy elԥ bu müqԥddԥs yolda da Böyük vԥ sevgili Allah VԥQԥ kömԥk olsun, ԥ]Õz dost! 4ԥOԥmin iti,sabahlarda,gԥOԥFԥklԥrdԥ qalan úairimiz olasan, Zakir müԥllim !

Dԥrin hörmԥtlԥ: Mürsԥl Balayev, SSRø JurnalistlΩr øttifaqÕQÕn vΩ AzΩrbaycan JurnalistlΩr Birliyinin üzvü.

413 4Ԥ/Ԥ0øN DAHA DA ø7ø OLSUN!

Müdriklԥrin dediyinԥ görԥ o bula÷Õn suyu doyumlu olur ki, o su dԥrindԥn gԥlir, içdikcԥ içirsԥn, doymaq bilmirsԥn. Heç bir Iԥsad da törԥtmir. Ԥksinԥ sa÷lamlaúÕrsan, gümrahlaúÕrsan, saflaúÕrsan. Mütaliԥ dԥ belԥdir...YazarlarÕn istԥr úair olsun, istԥr yazÕoÕ olsun yazdÕqlarÕ ürԥkdԥn gԥOԥndԥ oxuduqca doymursan. Mübali÷ԥsiz deyirԥm ki, Zakir BayramlÕQÕn yaradÕFÕOÕ÷Õnda janr müxtԥlifliyi olsa da maraqla oxunur, oxucunu yormur. Bundan ԥvvԥlki hԥr üc kitabÕn müԥllifi kimi sԥQԥtkarlÕq baxÕ- PÕndan qԥOԥmi çox “rԥngli”dir. Sadԥ dillԥ hekayԥ yazmasÕ, úeirlԥ tԥbiԥti vԥsf etmԥsi, insanlarÕn taleyinԥ biganԥ olmamasÕ, varlÕya, kasÕba eyni gözlԥ baxmasÕ oxucunu düúünmԥ\ԥ vadar edir. Son-üçüncü kitabÕ “Min ilԥ bԥrabԥr yüz il” adlanÕr. PirԥEԥdil kԥnd orta mԥktԥbinin 100 illik yubileyinԥ hԥsr olunub. KitabÕ oxuduqda 40 ildԥn artÕq ömrünü rayonumuzun Wԥhsilinin irԥli getmԥsinԥ sԥrf edԥn müԥllifin mԥktԥEԥ, tԥhsilԥ olan sevgisinin hԥddi-hüdudunun olmadÕ÷ÕQÕ görürsԥn:

Çox insanlar olub sԥnin mԥzunun, ùöhrԥtlidir adÕ o÷ul, qÕ]ÕQÕn. ùԥIԥqi var sԥndԥ dan ulduzunun, Ala bilmԥz sԥni duman, mԥktԥbim, Yaúa-yaúa, a qocaman mԥktԥbim.

0ԥn dԥ burda bir vaxt tԥhsil almÕúam, Müԥllimlԥrdԥn çox razÕ olmuúam. 6ԥn cavan qalmÕsan, mԥn qocalmÕúam, Yüz yaúÕnda mԥnim cavan mԥktԥbim, Yaúa-yaúa, a qocaman mԥktԥbim.

414 7ԥbii ki, bu kitabÕn mövzusu Z.BayramlÕQÕ bir yazar kimi uzun illԥr düúündürmüúdür. NԥticԥGԥ mԥKԥbbԥtlԥ yo÷rulmuú, iti a÷Õlla rԥndԥOԥnmiú, bԥdii sԥQԥtkar süzgԥcindԥn keçmiú bir WԥdqiqatçÕ mԥhsulu, xatirԥ-memuar yaranmÕúGÕr. Mԥn deyԥr- dim ki, PirԥEԥdil kԥndinin ԥsl ensiklopediyasÕ yazÕlmÕúGÕr. KitabÕ vԥUԥqlԥdikcԥ sanki o kԥnd-kԥVԥyin qoxusunu duyursan, o yerlԥrdԥ füsunkar tԥbiԥtin gözԥlliklԥrinԥ heyran olursan:

+ԥr gülün, çiçԥyin burda yeri var, Görԥnlԥr ԥtrindԥn tez bihuú olar. Könlünԥ bir dinclik, rahatlÕq dolar. YadÕnda bir úirin xatirԥ qalar, AlqÕú deyir sԥQԥ VԥWԥn, PirԥEԥdil, ùabranÕmda bir dԥQԥVԥn , PirԥEԥdil.

Meúԥdir hԥr yanÕ: düzlԥri, da÷Õ, Gül açÕr baharda ba÷çasÕ, ba÷Õ, +ԥr il bԥKԥr verir varlÕ torpa÷Õ. Uzaq ellԥrdԥn dԥ gԥlir sora÷Õ, AlqÕú deyir sԥQԥ VԥWԥn, PirԥEԥdil, ùabranÕmda bir dԥQԥVԥn, PirԥEԥdil

KitabÕ oxuduqca zԥhmԥtkeú insanlarÕn tԥrcümeyi-halÕQÕ öyrԥndikcԥ xatirԥOԥr burul÷anÕnda saflaúÕran, durulaúÕrsan, ül- vilԥúirsԥn. Yaúamaq u÷runda cԥsarԥtin daha da artaraq mԥtin- Oԥúirsԥn. ԤVԥri vԥUԥqlԥdikcԥ tanÕúlarÕQÕn, qohumlarÕQÕn, dostla- UÕQÕn, sinif yoldaúlarÕQÕn xatirԥ\ԥ çevrilmiú ömürlԥrini yada salÕrsan. Odur ki, mԥn Zakir BayramlÕya yüksԥk yaradÕFÕOÕq u÷urlarÕ arzulayÕram. Arzu edirԥm ki, qԥOԥmi daha da iti olsun. GԥOԥ- Fԥkdԥ daha fundamental yazÕlarÕ ilԥ oxucularÕQÕ sevindirsin. XankԥUԥm Orucov PΩktΩbin mΩzunu, ùabran úΩKΩr M.NΩzirov adÕna 4 saylÕ tam orta mΩktΩbin AzΩrbaycan dili vΩΩGΩbiyyatÕ müΩllimi.

415 XII BÖLMԤ

øNDø DԤ BøR AZ ÖZÜMDԤN...

416 %øR ÖMÜR YAùADIM...

Bir ömür yaúadÕm mԥn, 7ԥmiz, mԥnalÕ ömür. Geriyԥ baxÕb hԥrdԥn Pis demԥ\ԥ dil gԥlmir.

Bir ömür yaúadÕm mԥn, Gördüm yüz sevinc, kԥGԥr. SaçlarÕma düúüb dԥn, Onlar ömrümü bԥ]ԥr.

Bir ömür yaúadÕm mԥn, Özümü xoúEԥxt sandÕm. YaxúÕ iúOԥr görԥUԥk Layiqli ad qazandÕm.

Bir ömür yaúadÕm mԥn, =ԥncirlԥdim tamahÕ. Özümԥ düz yol seçib, ElԥPԥdim günahÕ.

Bir ömür yaúadÕm mԥn, Sadԥ, úԥUԥfli ömür. Belԥ hԥyat hԥr kԥVԥ, Do÷rusu, qismԥt olmur.

417 2öLUMA NԤ6ø+ԤT

2÷ul, görԥFԥyin iúi yüz ölç, bir biç. Getdiyin yolu ԥvvԥl yoxla, sonra keç.

Lov÷alÕ÷Õ, tԥNԥbbürü baúÕndan at, Yubanma, irԥlidԥ olana tez çat.

DünyanÕn iúOԥrini çox asan bilmԥ, LazÕm olan yerdԥ dik dur, ԥyilmԥ.

AdԥWԥn, insan kobudlu÷undan sÕnar, Kobud olan adamÕ el-oba qÕnar.

Saxla atanÕn, ananÕn hörmԥtini, Belԥ etsԥn, alarsan öz qiymԥtini.

Valideynԥ hörmԥt bir borcdur övlada, Ödԥ\ԥn çatacaqdÕr layiqli ada.

2÷ul, heç zaman hԥddini gԥl aúma sԥn, Heç kԥVԥ daú-kԥVԥk atÕb, sataúma sԥn.

Bir qoluzorluya rast gԥOԥrsԥn inan, Alar qisasÕQÕ sԥndԥn o durmadan.

ÇalÕú hԥmiúԥúirin danÕú, úirin gül, Ziyan vermԥsin sԥQԥ a÷]ÕndakÕ dil.

Sözlԥrin gül kimi qoy ԥtir saçsÕn, Xoú rԥftarÕn, davranÕúÕn könül açsÕn.

418 ÖvladÕna yaxúÕ tԥhsil, tԥrbiyԥ ver, O da tutsun hԥyatda layiqli bir yer.

øúindԥ ciddi ola bilsԥn ԥJԥr sԥn, Tez úöhrԥt qazanÕb irԥli gedԥrsԥn.

ÇalÕú hԥmiúԥ uca tut soyadÕQÕ, BelԥFԥ yüksԥlt el içindԥ adÕQÕ.

+ԥr zaman bel ba÷la uca tanrÕya, Etdiyin úükürlԥr gԥlmԥsin saya.

Arzum budur, gündԥn-günԥ ucalasan, Sa÷lam olub yüz yaúÕnda qocalasan.

419 ZAKøR BAYRAMLI (BAYRAMOV)

0ԥn, Zakir Hԥmid o÷lu BayramlÕ (Bayramov) 1948-ci ilin iyul ayÕQÕn 20-dԥùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayonunun Sumaqova kԥndindԥ müԥllim ailԥsindԥ anadan olmuúam. Anadan oldu÷um bu kԥndin qԥdim tarixi haqqÕnda mԥn “QÕrx il tԥhsilԥ ba÷OÕ ömür” kitabÕmda mԥlumat vermiúԥm. Atam Mԥmmԥdov Hԥmid XԥOԥf R÷lu 1921-ci ildԥ Sumaqova kԥndin- Gԥ kԥndli ailԥsindԥ anadan olub. AtasÕ, babam XԥOԥf kiúi Sumaqova kԥndindԥ imkanlÕ, xԥtir- hörmԥtli, kԥnd camaatÕ tԥUԥfindԥn sayÕOÕb-seçilԥn, nüfuzlu bir insan olub. O, mԥmmԥddilԥr nԥslindԥn Mԥmmԥd babanÕn o÷lu idi. XԥOԥf baba hԥm dԥ mԥmmԥddilԥr mԥKԥllԥsinin sözü keçԥn D÷saqqalarÕndan olub. MԥKԥllԥni (yԥni qohum-ԥqrԥbanÕ) hԥr cür iqtisadi çԥtinlikdԥn, qandan-qadadan çÕxarma÷a hünԥri çatan nüfuzlu vԥ imkanl úԥxs olub. AtamÕn anasÕ XanÕPÕ nԥQԥ isԥ evdar qadÕn olmasÕna baxmayaraq yaúadÕ÷Õ dövrdԥ mԥm- Pԥddilԥr mԥKԥllԥsinin sözü eúidilԥn a÷birçԥyi hesab olunurdu. Atam Hԥmid orta tԥhsilini PirԥEԥdil kԥnd orta mԥktԥbindԥ almÕúGÕ. O, institutu bitirdikdԥn sonra ԥvvԥlcԥ mԥktԥbdԥ co÷rafiya müԥllimi iúOԥmiú, sonralar sԥhhԥti ilԥԥlaqԥdar iúini GԥyiúԥUԥk kԥnd tԥVԥrrüfatÕ sahԥsindԥ çalÕúPÕúGÕ.Böyük VԥWԥn müharibԥsi cԥbhԥsindԥ böyük döyüú yolu keçmiúdi.østԥr müharibԥGԥ, istԥrsԥ dԥ ԥPԥk cԥbhԥsindԥ göstԥrdiyi hünԥr vԥ úücaԥti orden vԥ medallarla qiymԥtlԥndirilmiúdir. 2010-cu ildԥ 89 yaúÕnda dünyasÕQÕ dԥyiúmiúdir. Anam Hԥlimԥ Cԥmalԥddin qÕ]Õ 1923-cü ildԥ rayonun ZöhramÕ kԥndindԥ ruhani ailԥsindԥ anadan olub. Ana babamÕn soy-kökü ùamdan köçüb ԥvvԥlcԥ rayonun Sovkԥndi kԥndindԥ 420 PԥskunlaúÕblar. Sonra isԥ oradan ZöhramÕ kԥndinԥ köçüblԥr. Babam 25 il mükԥmmԥl ali dini tԥhsil alÕb. Yeddi kԥndin qazÕVÕ olub. A÷ÕOÕ, sԥbri, yüksԥk davranÕúÕ vԥ mԥGԥniyyԥti ilԥ Iԥrqlԥnib, hԥmiúԥ haqqÕԥdalԥti müdafiԥ edԥn bir insan olub. Ana nԥQԥmiz isԥ Quba bԥylԥrinin nԥslindԥn olub. Qԥ]ԥnfԥr Musabԥyovun anasÕ ilԥ yaxÕn qohumluq ԥlaqԥOԥri vardÕ. Anam 1990-cÕ ildԥ 28 yanvarda haqq dünyasÕna qovuúub. 0ԥn, 1956-cÕ ildԥ PirԥEԥdil kԥnd orta mԥktԥbinin birinci sinfinԥ daxil olub beúinci sinifԥ kimi bu mԥktԥbdԥ tԥhsil almÕúam. Düzünü deyim ki, mԥnim u÷urlu tԥhsilimin baúlan÷Õ- FÕ elԥ bu mԥktԥbdԥ qoyulub. Tԥkcԥ bir faktÕ deyԥFԥm: Mԥnim V sinifdԥ Azԥrbaycan dili vԥԥGԥbiyyatÕndan, elԥFԥ dԥ rus di- lindԥn sinif yazÕ iúi dԥftԥrlԥrimi bu mԥktԥbdԥ vԥ rayonda keçirilԥn sԥrgidԥ nümayiú etdirirdilԥr. 1960-cÕ ildԥ ailԥmlԥ birlikdԥ ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥrinԥ köçmԥyimizlԥ ԥlaqԥdar olaraq tԥhsilimi indiki úԥKԥr 4 vԥ 1 saylÕ tam orta mԥktԥblԥrindԥ davam etdirmiúԥm. 1963-cü ildԥ indiki T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta Pԥktԥbin sԥkkizinci sinifini bitirmiúԥm. Orta mԥktԥbdԥ sinif yoldaúÕm olmuú Arif øskԥndԥrovun xalasÕ o÷lu müԥllim Ԥhmԥd Mԥmmԥd o÷lu Ԥkbԥrovun mԥslԥKԥti vԥ yaxÕndan kömԥyi ilԥ sԥQԥdlԥrimi BakÕ Plan uçot texnikumunun kԥnd WԥVԥrrüfatÕQÕn planlaúGÕUÕlmasÕ úöbԥsinԥ verdim. Qԥbul imta- hanlarÕQÕ u÷urla verib hԥmin il texnikuma qԥbul oldum. Tenikumda tԥhsil aldÕ÷Õm üç il mԥnim gԥOԥFԥk hԥyatÕPÕn düzgün istiqamԥtinԥ tԥkan verdi. Bir neçԥ ay keçmԥmiú mԥn qrup komitԥsi, mԥktԥb tԥOԥEԥ hԥmkarlar tԥúkilatÕQÕn sԥdri seçildim. Texnikumda ԥla qiymԥtlԥrlԥ oxumaqla bԥrabԥr, bütün ictimai tԥdbirlԥrdԥ ardÕFÕl olaraq fԥal iútirak edirdim. ԤGԥbiyyat müԥllimim, xalq úairi SԥPԥd Vur÷unun APø-dԥ WԥOԥEԥ yoldaúÕ olmuú Mԥmmԥdiyyԥ müԥllim ԥGԥbiyyata olan böyük hԥYԥsimi görüb mԥnimlԥ dԥrsdԥnkԥnar vaxtlarda da Pԥú÷ul olurdu. Az keçmԥdi ki, “Abúeron” qԥzetindԥki yaradÕ- 421 FÕOÕq fԥaliyyԥtim nԥ]ԥUԥ alÕnaraq mԥni hԥmin qԥzetԥ útatdan- Nԥnar müxbir seçdilԥr. Bundan ԥlavԥ mԥn BakÕ úԥKԥrindԥ texnikumda oxumaqla bԥrabԥr, 3 nüfuzlu ԥGԥbi mԥclisdԥúair Cabir Novruzun rԥhbԥrlik etdiyi YaziçÕlar øttifaqÕQÕn nԥzdin- Gԥki “Natԥvan” klubundakÕ, V.ø.Lenin vԥ M.Ԥ.Sabir adÕna kitabxanalarÕn nԥzdindԥki ԥGԥbi dԥrnԥklԥrdԥ (rԥhbԥrlԥr: Sabir Ԥhmԥdov vԥ KԥOԥntԥr KԥOԥntԥrli) fԥal iútirak edirdim. O vaxt YazÕoÕlar øttifaqÕnda gԥnc yazarlarÕn úeir bölmԥsi- Qԥ rԥbbԥrlik edԥn görkԥmli úairimiz Osman SarÕYԥlli ilԥ GԥIԥOԥrlԥ görüúürdüm.Ondan bir sÕra mԥslԥKԥtlԥr alÕrdÕm. Siyasi iqtisad müԥlimimiz ùamxorlu Hümmԥt Mustafayev Pԥnim úeirԥ-sԥQԥWԥ olan hԥYԥsimi görüb o da mԥni qohumu úair Hüseyn Hüseynzadԥnin (Arifin) yanÕna göndԥrdi, úair ølyas TapdÕqla da hԥmin vaxtda tanÕú oldum. Bütün bunlar Pԥnim texnikumda oxuma÷Õma heç bir maneçilik törԥtmԥdi. Ԥksinԥ daha da mԥnim dünya görüúümün formalaúmasÕna, bilik vԥ bacarÕ÷ÕPÕn artmasÕna sԥEԥb oldu. Mԥnim bir sÕra úeirlԥrim vԥ digԥr yazÕlarÕm rayon vԥ respublikanÕn mԥrkԥzi PԥtbuatÕnda iúÕq üzü gördü. “Abúeron”, “Azԥrbaycan gԥnclԥri”, “ԤGԥbiyyat vԥ øncԥ- VԥQԥt” qԥzetlԥrindԥ úeir vԥ mԥqalԥOԥrimin, “Kirpi” jurnalÕnda isԥ lԥtifԥOԥrimin dԥrc olunmasÕ mԥni çox sevindirirdi. 1966-cÕ ildԥ mԥn texnikumu fԥrqlԥnmԥ diplomu ilԥ bitirib, tԥyinatÕPÕùabran (keçmiú DԥYԥçi ) rayonuna aldÕm. O vaxt rayon Kԥnd TԥVԥrrüfatÕ ødarԥsinin (keçmiú rayon øcraiyyԥ Komitԥsinin binasÕQÕn birinci mԥrtԥEԥsindԥ, solda yerlԥúirdi. øndi Tԥhsil ùöbԥsinin ümumi mühasibatlÕ÷ÕQÕn ota- ÷ÕGÕr.) rԥisi Polad Ԥskԥrov mԥni qԥbul etdi. “Bilici” südçülük- WԥUԥYԥzçilik sovxozunda iúOԥPԥyim üçün mԥQԥ rԥsmi göndԥriú YԥUԥqi yazÕb verdi. Növbԥti gün iú yerindԥ olma÷ÕPÕ tapúÕrdÕ. Ertԥsi gün sԥKԥr tezdԥn “Bilici” sovxozuna getdim. Direktor ԥYԥzi baú mühasib Haqverdi YarÕyev idi. O ԥmrimi yazÕb mԥni mühasib iúinԥ qԥbul etdi. SԥKԥr tezdԥn tԥOԥb olunan 422 vaxtda iú yerindԥ olma÷Õm barԥGԥ göstԥriú verdi.øúin belԥ tez Yԥ asan alÕnmasÕna çox sevindim. Mԥn sabahdan kԥnd WԥVԥrrüfatÕ sahԥsindԥ çalÕúacaqdÕm. 6ԥKԥr açÕldÕ. Elԥ kԥndԥ getmԥ\ԥ hazÕrlaúÕrdÕm, evԥ xԥEԥr Jԥldi ki, sԥni raykoma ça÷ÕUÕrlar. Mԥn kԥndԥ yox, raykoma getmԥli oldum. Raykomda (indi hԥmin binada rayon Polis ùöbԥsi yerlԥúir) mԥni ümumi úöbԥ müdiri Fԥti A÷ayev gülԥr üzlԥ qarúÕladÕ, heç a÷Õ]ÕPÕ açma÷a qoymayÕb mԥni raykomun birinci katibi Qabil SԥPԥdovun qԥbuluna apardÕ. Birinci katib mԥni növbԥ gözlԥtmԥGԥn qԥbul elԥdi, çox mehriban qarúÕladÕ. MԥQԥ dedi ki, o÷lum iúOԥPԥk istԥdiyin “ Bilici” sovxozunda direktorla baú mühasib arasÕnda söz-söhbԥt var. Cavan o÷lansan, gԥl sԥni rayonun Çölquúçu kԥndindԥ yeni açÕlacaq kԥnd peúԥ mԥktԥbinԥ göndԥUԥk. Bir az orada iúOԥ, bir neçԥ aya sԥni rayon mԥrkԥzinԥ iúԥ gԥtirԥFԥyimԥ söz verirԥm. 0ԥn heç bir etiraz etmԥyib “baú üstԥ” dedim vԥ razÕOÕq verdim. Belԥliklԥ 4 ay 10 nömrԥli kԥnd Peúԥ mԥktԥbindԥ hesab- dar-kassir iúOԥdikdԥn sonra 1967-ci ilin yanvar ayÕQÕn 1-dԥn rayon Xalq Maarif ùöbԥsinԥ mühaib vԥzifԥsindԥ iúOԥPԥk üçün RXMù müdiri Akif HacÕzadԥGԥn ԥmr aldÕm. O vaxt Siyԥ]ԥn rayonu da DԥYԥçiyԥ baxÕrdÕ. Zarafat deyil, böyük bir tԥúkilatda LúOԥyirdim. Baú mühasib, müdir, inspektorlar, rayon maliyyԥ úöbԥsinin iúoÕOԥri, bir sözlԥ, kim mԥQԥ nԥ iú verirdi iúOԥyirdim, Qԥ söz deyirdi baxÕrdÕm. Hara mԥni göndԥrirdilԥr gedirdim. øúi heç 3-5 ay keçmԥmiú yaxúÕ götürdüm. AltÕncÕ ay müdir mԥni yanÕna ça÷ÕUÕb dedi ki, bԥs sԥni úöbԥ\ԥ baú mühasib keçirirԥm, razÕOÕ÷ÕQÕ ver. Mԥn gԥnc dԥ olsam, tez soruúdum ki, ay müdir, bizim baú mühasibimiz var, özü dԥ mԥnim uzaq qonúum , uzaq qohumum vԥ müԥllimim A÷agül XalÕqov. Dedi bilirԥm, ancaq Pԥn sԥnin barԥndԥ öz qԥrarÕPÕ vermiúԥm. Mԥn qԥti etiraz etdim. Dedim, bu iúԥ heç cür razÕ ola bilmԥUԥm. Mԥni o kiúi iúԥ götürüb, çörԥk verib. Mԥn heç cür çörԥk basanlÕq elԥ\ԥ bil- PԥUԥm. Uúaq da olsam “Kürdün nԥyi olsa da, namԥrdliyi 423 olmaz”, misalÕQÕ onun üçün çԥkdim. Hԥm dԥ dedim ki, 3-4 aydan sonra mԥn icbarÕ hԥrbi xidmԥWԥ gedirԥm. Elԥ bil a÷]Õm fal imiú, do÷rudan da 1967-ci ilin noyabr ayÕQÕn 11-dԥ hԥrbi xidmԥWԥ ça÷ÕUÕldÕm. Üç gün BilԥFԥridԥ xü- susi evlԥrdԥ qalÕb yola düúPԥk üçün qatar növbԥsi gözlԥdik. 1ԥhayԥt, 17 sԥrniúin vaqonu, ortada 1 örtülü yük vaqonunda Pԥtbԥx yerlԥúPԥklԥ eúalonumuz Ukraynaya sarÕ istiqamԥt aldÕ. Üç gün gecԥ-gündüz dayanmadan yol gedib, nԥhayԥt, Ukray- nanÕn Pyatixatski úԥKԥrinԥ çatdÕq. BaxÕb gördüm ki, BilԥFԥ- ridԥ yola salÕnan 17 vaqondan cԥmi 3 vaqon qalÕb. Bizi vaqondan düúürdülԥr. 10 km qԥGԥr mԥsafԥni piyada qԥt elԥdik. 1ԥhayԥt nԥ]ԥrdԥ tutulan hԥrbi hissԥ\ԥ çatdÕq. Dnepropetrovsk vilayԥti, Novomoskovski úԥKԥri, tԥ]ԥ çԥkilԥn dԥmir yollarÕ üçün körpülԥr tikԥn hԥrbi hissԥ. 0ԥni ԥvvԥlcԥ rotamÕza kargüzar qoydular. Bir hԥftԥ orada LúOԥyib gördüm ki, yox bu mԥn görԥn iú deyil. Gecԥli-gündüzlü kazarmada oturaq vԥziyyԥtdԥ olmalÕsan. Allahdan pԥnah, bir gün eúitdim ki, Qԥrargahdan gԥlib mԥni axtarÕblar, mԥn çöl - Wԥlim mԥú÷ԥOԥsindԥ oldu÷uma görԥ tapmayÕblar. Yenԥ dԥ JԥOԥFԥklԥr. Ertԥsi gün mԥni axtaran zabit gԥlib mԥni rotada tapdÕ. O, mԥQԥ qԥUԥrgahÕn ԥrzaq tԥchizatÕnda baú kargüzar Yԥzifԥsini tԥklif etdi. Elԥ rotanÕn dԥftԥrxanasÕnda rusca mԥQԥ Wԥrcümeyi halÕPÕ yazdÕrdÕ. Baúqa-baúqa suallarÕ cavablandÕrdÕ. O, mԥQԥ eyham vurub dedi ki, artÕq qԥrargahÕn rԥhbԥrliyindԥ Vԥnin mԥVԥOԥni bura gԥlmԥmiúGԥn qabaq hԥll etmiúik. ArtÕq geriyԥ do÷ru yol yoxdur. Ancaq onu sԥQԥ deyim ki, bu hissԥ yaranandan bԥri birinci dԥIԥdir ki, hԥmin vԥzifԥ\ԥ qeyri-rus millԥtinin nümayԥndԥsini iúԥ götürürük. Gedԥn söhbԥtdԥn belԥ hiss elԥdim ki, gԥOԥFԥk rԥisim olaɫaq Laxno soyadlÕ bu kapitanÕn imtahanÕndan yaxúÕ çÕxmÕúam. ArtÕq iki aylÕq “karantin” dövrü baúa çatdÕ . MԥQԥԥrzaq WԥchizatÕQÕn rԥisi tԥUԥfindԥn QԥUԥrgahda iúԥ baúlamaq haqqÕnda ԥmr verildÕ. Mԥn iúԥ baúladÕm, düz bir il bu iúGԥ çalÕúGÕm. øú 424 baúÕPÕ elԥ qarÕúGÕrmÕúGÕ ki, bir illik hԥrbi xidmԥtin belԥ sürԥtlԥ keçmԥsini heç özüm dԥ hiss etmԥdim. 1969-cu ilin mart ayÕQÕn 1-dԥ mԥni hԥrbi hissԥnin komandiri Kravtsov öz yanÕna ça÷ÕrtdÕ. QԥUԥrgah rԥisi mayor Balakin dԥ onun kabinetindԥ ԥylԥúmiúdi. Komandir mԥQԥ dedi: Yoldaú Bayramov, tԥbrik edirԥm, siz bizim MoldovanÕn Kaqul rayonunun KirkanÕ kԥndindԥ (Rumuniya RespublikasÕ- QÕn sԥrhԥdindԥ) yerlԥúԥn sԥyyar hԥrbi hissԥmizin ԥrzaq WԥchizatÕQÕn rԥisini qeyri müԥyyԥn müddԥWԥ ԥYԥz edԥFԥksiniz. ԤrzagÕn bazalardan alÕQÕb gԥtirilmԥsi, nizamnamԥ\ԥ uy÷un saxlanmasÕ, düzgün vԥ qanunu mԥxaricԥ verilmԥsinԥ birbaúa cavabdeh úԥxssԥn. Bir hԥrbiçi vԥ maliyyԥçi kimi bütün Pԥsuliyyԥt sizinlԥdir. Buyurun, bu yerlԥUԥ imza edin, mԥxvi VԥQԥdlԥri vԥ möhürlԥnmiú ciddi hesabat blanklarÕQÕ (vԥkalԥt- namԥ, ԥrzaq attestatlarÕ vԥ s.) úԥxsi mԥsuliyyԥtinizdԥ saxlamaq üçün tԥhvil alÕn. Möhürlü oldu÷u üçün bu sԥQԥdlԥrin hԥr YԥUԥqi bir partlayÕFÕdan da qorxuludur. ÇalÕú yüksԥk dԥUԥFԥGԥ ehtiyatlÕ ol ki, hԥrbi tribunala düúPԥ\ԥVԥn. Bu sԥQԥdlԥri saxlamaq üçün a÷Õr vԥ yanmayan seyflԥrdԥn birini dԥ özünüzlԥ götürüb oraya aparÕn. Mԥn, “oldu yoldaú podpolkovnik,” deyib kabinetdԥn çÕxdÕm vԥ o saat yola tԥdarük görmԥ\ԥ baúladÕm. Mart ayÕQÕn 3-dԥ sԥrniúin vaqonlarÕndan vԥ hԥr cür texnika yüklԥnmiú yük vaqonlardan ibarԥt eúalonumuz Moldo- vaya sarÕ istiqamԥt götürdü. Bu, mԥnim hԥyatÕmda ԥn uzun- müddԥtli vԥ mԥsuliyyԥtli boyük xidmԥti sԥIԥr idi. Biz üç gün- üç gecԥ fazilԥsiz qatarla yol qԥt etdik. 6ԥyyar hԥrbi hissԥmiz Prut dԥmir yolu stansiyasÕndan Kaqul úԥKԥrinԥ yeni dԥmir yolu xԥtti çԥkmԥli idi. Bu iú o dövrün ԥn strateji ԥKԥmiyyԥt daúÕyan vacib bir mԥVԥOԥsi hesab olunurdu. Kaqul úԥKԥrindԥ Moldovada ԥn iri konserv zavodu tikilmiúdi. Zavoda dԥmir yolu xԥttinin vaxtÕnda vԥ keyfiyyԥtlԥ oԥkilmԥsi o vaxtlarda böyük iqtisadi ԥKԥmiyyԥt kԥsb edirdi. +ԥOԥ qar ԥrimԥmiú bizim sԥyyar hԥrbi hissԥ üçün ayrÕlmÕú 425 ԥrazidԥ çadÕrlarÕPÕ]Õ qurduq. Peç qaladÕq. Bütün sԥylԥUԥ baxmayaraq, rütübԥt yalnÕz 15 gündԥn sonra bizim çadÕrlarÕ Wԥrk etmԥ\ԥ baúladÕ. 0ԥn düz 9 ay Moldovada qulluq elԥdim. Xidmԥtimdԥn bütün komandirlԥrim razÕ idi. øndi dԥ úԥxsi arxivimdԥ hԥrbi hissԥ komandirindԥn, Novomoskovski úԥKԥr Partiya Komitԥ- sindԥn, Kaqul rayon Partiya Komitԥsindԥn, komsomol tԥúki- latlarÕndan neçԥ-neçԥ tԥrifnamԥm qalmaqdadÕr. øki ildԥ 3 dԥIԥ PԥQԥ 10 gün qÕsamüddԥtli mԥzuniyyԥt verilmiúdi. Mԥni burada iúGԥԥYԥz edԥn olmadÕ÷Õ üçün iúOԥrim yÕ÷ÕOÕb qalacaqdÕ. Ona görԥ dԥ onlarÕn ikisini götürmԥ\ԥ heç ehtiyac qalmadÕ. 1969-cu ilin dekadr ayÕQÕn 23-dԥ mԥn hԥrbi hissԥGԥn tԥrxis olunub ùabrana (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥrinԥ gԥldim. 1970-ci ilin 02 fevralÕndan ԥmrimi alÕb yenidԥn (ikinci dԥIԥ) rayon Xalq Maarif ùöbԥsindԥ mühasib iúOԥPԥ\ԥ baúladÕm.Lakin ürԥyimdԥ ali tԥhsil almaq arzusu baú qaldÕrmÕúGÕ. Hԥrbi xidmԥtdԥn tԥ]ԥFԥ gԥlsԥm dԥ orta mԥktԥbdԥ vԥ texnikumda aldÕ÷Õm mükԥmmԥl tԥhsil sayԥsindԥ heç bir çԥtinlik çԥkmԥGԥn arzum çin oldu. Qԥbul imtahanlarÕQÕ yüksԥk balla verdiyimԥ görԥ mԥn ali mԥktԥEԥ müsabiqԥGԥnkԥnar qԥbul oldum. 1970-1975-ci illԥrdԥ qiyabi yolla Azԥrbaycan Xalq 7ԥVԥrrüfatÕ ønstitutunda yaxúÕ vԥ ԥla qiymԥtlԥrlԥ oxuyub ali Wԥhsilimi baúa vurdum vԥ diplom aldÕm. Qeyd edim ki, institutun uçot-iqtisad fakultԥsinin qiyabi úöbԥsindԥ oxudu÷um hԥmin illԥrdԥ qԥbul imtahanÕndan tutmuú dövlԥt imtahanlarÕ da daxil olmaqla mԥnim kimi yüksԥk qiymԥt- Oԥr alan ikinci tԥOԥEԥ olmayÕb. 1973-cü ilin 1-i fevralÕndan baú mühasib vԥzifԥsinԥ irԥli oԥkilmiúԥm vԥ 1980-cÕ ilin 23 iyuluna kimi bu vԥzifԥGԥ LúOԥmiúԥm. 1980-cÕ ilin 23 iyulundan ciddi ehtiyaca görԥ rayon øcraiy- \ԥ Komitԥsinin qԥrarÕ ilԥùabran (keçmiú DԥYԥçi) rayon Sosial 7ԥminat ùöbԥsinԥ baú inspektor vԥzifԥsinԥ köçürülmüúԥm. 426 1983-1986-cÕ illԥrdԥ Marksizm-Leninizm Universite- tinin iqtisadiyyat (ideoloji kadrlar) fakultԥsindԥ oxumuú, oranÕ fԥrqlԥnmԥ diplomu ilԥ bitirmiúԥm. Burada oxudu÷um illԥrdԥ dԥrs prosesindԥ keçmiú müԥllim- Oԥrimlԥ yenidԥn görüúPԥyim mԥnim bir tԥOԥEԥ kimi mԥsuliy- \ԥtimi daha da artÕUÕb. MԥVԥOԥn, 1970-1975-ci illԥrdԥ Hԥbib ùirinov –Azԥrbaycan Xalq TԥVԥrrüfatÕønstitutunda mԥQԥ siyasi iqtisaddan dԥrs demiúdi. øndi dԥ Marksizm-Leninizm Univer- sitetindԥ siyasÕ iqtisad müԥllimim idi. øqtisad elmlԥri doktoru, professor idi. Fԥal tԥOԥEԥ oldu÷um üçün mԥni yaxúi tanÕ\ÕrdÕ. O ilk dԥIԥ auditoriyaya gԥOԥndԥ tԥOԥEԥOԥUԥ dedi: Bizim bu ilki Wԥdris proqramÕPÕzda yalnÕz mühazirԥ saatlarÕ üçün yer verilib. Ona görԥ dԥ biz sizinlԥ keçԥn 10 günü ancaq mühazirԥ yazma÷a sԥrf edԥFԥyik. O gülümsünԥUԥk üzümԥ baxdÕ vԥ dedi: 0ԥn elԥ bilirԥm ki, bu qoçaq o÷landan baúqa mԥnim müha- zirԥOԥrimi heç kim axÕracan yazÕb çatdÕra bilmԥ\ԥFԥk. Kim yazÕb çatdÕra bilmԥVԥ, Zakirdԥn alÕb köçürԥ bilԥr. øú elԥ gԥtirdi ki, bu 10 gündԥ do÷rudan da mԥndԥn savayÕ heç kim Hԥbib müԥllimin mühazirԥsini axÕradԥk yazÕb çatdÕra bilmԥdi. Universitetdԥ tԥhsil alarkԥn ikinci müԥllimim Ԥjdԥr $÷ayev idi. Ԥjdԥr A÷ayev uzun illԥr Azԥrbaycan RespublikasÕ 7ԥhsil ùurasÕQÕn sԥdri olub. Pedaqoji elmlԥr doktoru, professordur. O dövrdԥ Ԥjdԥr müԥllim bizԥ natiqlik sԥQԥti vԥ nitq Pԥharԥti fԥnnindԥn dԥrs deyirdi. Onun mühazirԥOԥrindԥ hԥmiúԥ qabaq partada oturma÷a çalÕúardÕm. Dԥrs prosesinԥ çox diqqԥt- Oԥ qulaq asardÕm. Ԥjdԥr müԥllimin úirin danÕúÕ÷Õ, dԥrsi tԥOԥs- PԥGԥn cümlԥ-cümlԥ izah etmԥsi vԥ tԥOԥEԥOԥUԥ çatdÕrmasÕ mԥQԥ Oԥzzԥt verԥrdi. Yeganԥ tԥOԥEԥ idim ki, müԥllim dԥrsi izah edԥndԥ o prosesdԥ yaxÕndan iútirak edirdim. Elԥ bil o mԥni dԥ kömԥ\ԥ ça÷ÕUÕrdÕ. Çox vaxt özümü saxlaya bilmԥyib Ԥjdԥr müԥllimin baúladÕ÷Õ cümlԥOԥri mԥn tamamlayÕrdÕm. Lakin bu heç dԥ onun keyfini pozmazdÕ. Ԥksinԥ, daha da yaxÕna gԥlib üzümԥ gülümsԥ\ԥr, pԥrvanԥ kimi elm iúÕ÷Õna can atan mԥnim 427 WԥOԥEԥ dünyamÕ daha da üzünün nuru ilԥ iúÕqlandÕrardÕ. 1983-cü ilin sentyabr ayÕQÕn 14-dԥn ciddi ehtiyacÕ nԥ]ԥUԥ alÕb rayon rԥhbԥrliyinin göstԥriúi ilԥ yenidԥn (üçüncü dԥIԥ) rayon Xalq Maarif ùöbԥsinԥԥvvԥlki iúimԥ qayÕtmÕúam. 1997- ci ilin 1 iyuluna kimi baú mühasib vԥzifԥsindԥ çalÕúPÕúam. +ԥmin ildԥ sԥhhԥtimlԥ ԥlaqԥdar 4 ay Rusiyada müalicԥGԥ olmuúam. 1997-ci ilin 1 dekabrÕndan ciddi ehtiyacÕ nԥ]ԥUԥ alaraq rayon rԥhbԥrliyinin sԥUԥnscamÕ ilԥ yenidԥn (dördüncü dԥIԥ) rayon Tԥhsil ùöbԥsinԥ baú mühasib vԥzifԥsinԥ qԥbul olmuúam. 2011-ci ilin dekabr ayÕQÕn 5-nԥ qԥGԥr tԥqaüdԥ çÕxan günԥ kimi hԥmin vԥzifԥGԥ iúOԥdim. ArtÕq 4-cü ildir ki, dövlԥt qullu÷una görԥ tԥqaüd alÕram. øúOԥdiyim illԥr çox çԥtin, ԥzab - ԥziyyԥtli olub. Lakin bu mürԥkkԥb ԥPԥk yolunu tԥmiz, tԥhlükԥsiz vԥúԥUԥflԥ keçmԥ\ԥ nail olmuúam. Sevincli günlԥrimdԥn çöx kԥGԥrli günlԥrim olub. Elԥ vaxt olub ki, iki mindԥn artÕq iúçi, on altÕ mindԥn çox pensiyaçÕ ilԥ iúOԥmiúԥm. Bu çԥtinliklԥrin hamÕVÕna sinԥ Jԥrmiúԥm. Bunu sözün qÕsasÕ dörd misra ilԥ belԥ izah etmiúԥm:

1ԥúantaj, nԥ tԥzyiq, nԥ saysÕz hԥGԥ, ÇaúGÕra bilmԥdi düz yoldan mԥni. Odur ki, hԥyatda heç vaxt, heç vԥGԥ Qorxuda bilmԥdi hԥr nadan mԥni.

økincisi dԥ hԥyatÕ yaúamaq çԥtindԥn dԥ çԥtindir.Bunun üçün insanda dözüm, sԥbr vԥ möhkԥm iradԥ lazimdÕr. Mԥnim “Hԥyat yolu” adlÕ lirik poemamÕn kiçik bir parçasÕnda deyildiyi kimi:

6Õ÷ortasÕ yoxdur yolun ԥ]ԥldԥn, Qaçmaq olmaz yolda qԥza-qԥGԥrdԥn.

428 Yol var çԥtin, lakin çox úԥUԥflidir, Yol var, ԥyri-üyrü, birtԥUԥflidir.

Yol var, keúPԥkeúli, çԥtin, mürԥkkԥb, O yolu keçmԥ\ԥ çox vardÕr tԥOԥb.

Yol var, hamar, enli, gül-çiçԥklidir, Yol var, kԥOԥ-kötür, daú, kԥVԥklidir.

Eniúi, yoxuúu vardÕr yollarÕn, BaharÕ, sԥrt qÕúÕ vardÕr yollarÕn.

%ԥ]ԥn yolu kԥsir sÕldÕUÕm qaya, Ça÷Õrsan bir kԥs dԥ gԥlmir haraya.

Bu zaman dԥrd üstԥ tԥ]ԥ dԥrd gԥOԥr, ønsan ԥzab çԥNԥr, ilantԥk mԥOԥr.

Çox davam edԥrsԥ belԥ vԥziyyԥt, Ürԥk tab elԥPԥz, çԥNԥr ԥziyyԥt.

Möhkԥm iradԥli olmasan ԥJԥr, O saat xԥstԥlik qapÕQÕ döyԥr...

Deyirlԥr hԥr insanÕn hԥyatÕ yazÕlmamÕú bir romandÕr.Bu romanÕn baú qԥhrԥmanÕ isԥ elԥ o insanÕn özüdür. Ömrüm, günüm çox çԥtin keçsԥ dԥ, bu günԥ kimi AllahÕn Pԥnim üçün yazdÕ÷Õ taledԥn narazÕ qalmamÕúam. Bu barԥGԥ TÕsa da olsa öz fikrimi “Mԥnim ömrüm” adlÕ úeirimin bir parçasÕnda belԥ izah etmiúԥm:

YaúadÕm hԥmiúԥ dԥrdi-sԥrimlԥ, Ba÷ladÕm yaramÕ öz ԥllԥrimlԥ. 429 AçdÕm haqq qapÕVÕn ԥPԥllԥrimlԥ, dԥtinliyԥ sinԥ gԥrdi mԥnim ömrüm, Yazan olsa, bir ԥVԥrdir mԥnim ömrüm.

Zakir, sevin, axÕr bu yaúa gԥldin, +ԥyatda hԥr zaman yerini bildin. Ürԥkdԥn a÷ladÕn, ürԥkdԥn güldün, dԥtinliyԥ sinԥ gԥrdi mԥnim ömrüm, Yazan olsa, bir ԥVԥrdir mԥnim ömrüm.

Maúallah beú övladÕm, on iki nԥYԥm var. Böyük o÷lum Taleh T.Abbasov adÕna 1 saylÕ orta Pԥktԥbin rus bölmԥsini bitirib. Ali tԥhsilini xaricdԥ alÕb.Ԥvvԥlcԥ Dԥrbԥnd úԥKԥrindԥ “YUJDAQ” ønstitutunun hüquq fakultԥsini, sonralar Yeka- terinburq úԥKԥrindԥ Ural Hüquq AkademiyasÕQÕ bitirib. 10 ildԥn artÕqdÕr ki, ԥdliyyԥ sistemindԥ iúOԥyir. Ԥdliyyԥ mayo- rudur. øúOԥdiyi sahԥ\ԥ bir sÕra yeniliklԥr vԥ sԥPԥUԥOԥúdirici Wԥkliflԥr gԥtirdiyinԥ görԥ respublikada tanÕnmÕú gԥnc ԥdliyyԥ Lúçisidir. Onun hüquq ԥGԥbiyyatÕ nԥúriyyatÕ tԥUԥfindԥn buraxÕl- PÕú “øddia ԥrizԥOԥri” (2010) vԥ “Aliment öhdԥliklԥri” (2011) kitablarÕ respublikada ԥdliyyԥ sistemindԥ vԥ ali mԥktԥblԥrin hüquq fakultԥOԥrindԥ ԥyani vԥsait kimi geniú istifadԥ olunur. Taleh Bayramov hüquqi mövzuda tez-tez mԥtbuatda, radioda Yԥ televiziyada çÕ[Õú edir. øctimai televiziya veriliúOԥrindԥ tez- tez onun iú tԥcrübԥsindԥn sujetlԥr göstԥrilir. Evlidir. Üç övladÕ var. Böyük qÕ]Õm Samirԥ T.Abbasov adÕna 1 saylÕ orta Pԥktԥbin rus bölmԥsini bitirib. ølk alÕ tԥhsilini (4 il) Azԥrbaycan Tibb Universitetindԥ alÕb. Ailԥ hԥyatÕ qurdu÷u üçün ali tԥhsilini Ural Tibb AkademiyasÕnda davam etdirib Yԥ oranÕn tam kursunu qurtarÕb diplom alÕb.Ailԥlidir. Üç övladÕ var. RusiyanÕn Yekaterinburq úԥKԥrindԥ yaúayÕr.Hԥkim iúOԥyir. 430 Qalan üç övladÕm isԥ öz arzularÕ ilԥ müԥllim peúԥsini seçiblԥr. Üçü dԥ T.Abbasov adÕna orta mԥktԥbin mԥzunudur. Üçü dԥ Azԥrbaycan Dövlԥt Pedaqoji Universitetini bitirib. +ԥr üçü pedaqoji sahԥGԥ çalÕúÕr. Kiçik o÷lum Ramin tarixçi, ortancÕl qÕ]Õm Esmira bioloq, kiçik qÕ]Õm Aynura isԥ sinif müԥllimidir. Hԥr üçü ailԥlidir. Ramin müԥllimin iki, Aynura müԥllimԥnin üç, Esmira müԥllimԥnin isԥ bir övladÕ var. 0ԥn haqq DünyasÕna qovuúandan sonra arxamca söz- söhbԥt olmasÕn deyԥ, bir valideyn kimi elԥ ilk anlardan övladlarÕma 3 sahԥGԥ seçim etmԥsinԥ sԥrbԥstlik vermiúԥm: A) Peúԥ; B) Hԥyat yoldaúÕ; C) YaúayÕú yeri Allahdan birinci istԥyim budur ki, dünyamÕzda, respubli- kamÕzda, rayonumuzda hԥmiúԥ dinclik vԥԥmin-amanlÕq olsun. 7ԥhsil sistemindԥ çalÕúan bütün insanlar qoy hԥmiúԥ bir-birilԥ mehriban olsunlar. Bir-birinԥ can deyib, can eúitsinlԥr. Ürԥklԥrini sevinc vԥ úadlÕq ԥYԥzinԥ qԥ]ԥb, nifrԥt, hԥ\ԥcan, qorxu, qԥm, kin, acÕq, paxÕllÕq, lov÷alÕq, tԥNԥbbürlülük, küs- Pԥk, qeybԥt, yalan, laqeydlik, yalta÷OÕq, tamahkarlÕq, acgöz- lük, sa÷lam düúüncԥ\ԥԥsaslanmayan pisliklԥr vԥ s. kimi mԥnfi hisslԥrlԥ doldurmasÕnlar. SaydÕ÷Õm vԥ saya bilmԥdiyim bu hisslԥrin birini dԥ ülvi hiss adlandÕrmaq olmaz. Bunlar hamÕVÕúeytani hisslԥrdir.Sizԥ açÕ÷ÕQÕ deyim ki, insanÕ rahat yaúama÷a qoymayan, uzun ömür sürmԥsinԥ mane olan bu mԥnfi hisslԥrdir. Bu hisslԥr minlԥrlԥ [ԥstԥliklԥrin mԥnbԥyi vԥ yüzlԥrlԥ vaxtsÕz ölümlԥrin ԥsas baisidir. Çünki bu mԥnfi hisslԥr insanÕn beynindԥki vԥ ürԥk-damar sistemindԥki qan damarlarÕQÕn kԥskin úԥkildԥ daralmasÕna, qanÕn hԥUԥNԥtinin lԥngimԥsinԥ sԥEԥb olurlar.Bu hisslԥr insanÕn daxilindԥki müsbԥt enerjini tamam sÕ[ÕúGÕUÕb aradan çÕxardÕr. Belԥ mԥqamda insanÕn a÷ÕOÕ da sԥrrast iúOԥmir. Sanki bütün düúüncԥOԥrin hamÕVÕ mԥnfi istiqamԥWԥ yönԥlir. ønsanÕ tԥmiz düúünmԥ\ԥ, rahat vԥ sakit nԥIԥs alma÷a, düz yolla getmԥ\ԥ vԥ 431 PԥnalÕ yaúama÷a qoymur.Bu hisslԥr insanÕn heç özünün xԥEԥri olmadan ömrünü, necԥ deyԥrlԥr, “göy ԥskiyԥ düyünlԥyib” Pԥhvԥ do÷ru aparÕr. Ali mԥktԥbdԥ keçdiyim “Ehtimal Qԥ]ԥriyyԥsi”, “Psixologiya”, “Estetika” fԥnnindԥn, tibbi qayda- qanunlardan vԥ digԥr mԥnbԥԥOԥrdԥn topladÕ÷Õm bilik vԥ Wԥcrübԥ\ԥԥsasԥn deyԥ bilԥUԥm ki, ömrün heç olmasa 10-15 vԥ ya 20 il uzadÕlmasÕ insanÕn özündԥn aslÕ olan bir mԥVԥOԥdir. Bu yerdԥ görkԥmli úairimiz Osman SarÕYԥlli gözԥl deyib: “ Hԥr kԥs yüzü yaúamasa, Günah onun özündԥdir! “

432 QIZIMA NԤ6ø+ԤT

QÕ]Õm, bu sözlԥri sԥQԥ deyirԥm, Atayam, gԥUԥk mԥn nԥsihԥt verԥm. Ay mԥnim a÷ÕllÕ, mehriban qÕ]Õm, Hörmԥt et böyüyԥ hԥr zaman, qÕ]Õm, Bil qԥdrini ata, ana, qardaúÕn, Onlara güvԥnsԥn a÷UÕmaz baúÕn. Dinlԥ qayÕnatanÕn söhbԥtini sԥn, Saxla qayÕnananÕn hörmԥtini sԥn. 7ԥ]ԥ qohumlarÕn, hԥyat yoldaúÕn, Olsun ԥn qiymԥtli zԥrin, daú-qaúÕn. +ԥmiúԥ vԥfalÕ, sԥdaqԥtli ol, Möhkԥm iradԥli, dԥyanԥtli ol. Ԥvvԥlcԥ bir düúün, sonra gül, danÕú, Dinlԥ\ԥn adamlar desinlԥr alqÕú. Söhbԥtin mԥnalÕ, hikmԥtli olsun, Sözlԥrin çox úirin-úԥrbԥtli olsun. Nüúabԥm, HԥFԥrim, NigarÕm, qÕ]Õm Ԥtirli çiçԥyim, baharÕm, yazÕm. Övlada çox gözԥl tԥrbiyԥ versԥn, AxÕrda sԥn ondan xeyir görԥrsԥn. 0ԥnim öyüdümü yadÕnda saxla, dÕxarÕb sÕnaqdan sözümü yoxla.

433 SON

0ԥzunu oldu÷um ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr Tofiq Abbasovun adÕQÕ daúÕyan 1 saylÕ tam orta mԥktԥbin 55 illik tarixini ԥks etdirԥn bu kitabÕn birinci hissԥsini yazÕb baúa çatdÕrmaq TanrÕya úükürlԥr olsun ki, mԥQԥ qismԥt oldu. Ancaq açÕ÷ÕQÕ deyim ki, 55 il bundan ԥvvԥl bu mԥktԥbin açÕOÕúÕnda Lútirak edԥndԥ mԥn heç a÷OÕma gԥtirԥ bilmԥzdim ki, yarÕm ԥsrdԥn sonra mԥn bu mövzuya qayÕdacaq, bu gördüyüm, daxilimdԥ yaúatdÕ÷Õm unudulmaz anlarÕ bir dԥ tԥ]ԥGԥn xatÕrlayaraq onlarÕ bir-bir qԥOԥPԥ alaca÷am. YaúÕma görԥ Vԥhhԥtimԥ etibar etmԥdiyim üçün bu kitabÕn hԥr sԥhifԥsini yaza-yaza Allah-Taalaya yalvarmÕúam ki, bu çԥtin iúi sona çatdÕrmaqda mԥQԥ kömԥk olsun. øúim yarÕmçÕq qalmasÕn.Hԥtta bunu tԥ]ԥ yazdÕ÷Õm “ԤFԥl aparar sԥni” úeirimin bir parçasÕQÕn dili ilԥ dԥ demԥk istԥmiúԥm:

Deyirlԥr ki, çaylar tԥrsinԥ axmaz, ԤzrayÕl qocaya, cavana baxmaz. Ölümü heç nԥylԥ saxlamaq olmaz, Vaxt çatanda ԥFԥl aparar sԥni, Bu fani dünyadan qoparar sԥni.

Çünki, mԥn 5 il bundan qabaq bu kitabÕ yazma÷a baúladÕ- ÷Õm vaxt mԥktԥbin hԥOԥ 50 yaúÕ olmamÕúGÕ. Mԥn indi bildim ki, hԥyata keçirmԥk istԥdiyimiz arzunu, hԥtta hԥr bir xeyirxah Lúi vԥ yaxúÕԥPԥli yerinԥ yetirmԥyin özü belԥ AllahÕn qismԥtin- Gԥdir. MԥslԥKԥt bilmԥ\ԥndԥ nԥ qԥGԥr cԥhd etsԥn, çapalasan da heç bir müsbԥt nԥticԥ alÕnmÕr ki, alÕnmÕr. Düzünü deyim oxudu÷um mԥktԥb haqqÕnda bu kitabÕ yazmaq çԥtin vԥ mԥsuliyyԥtli bir iú olsa da, mԥnim çoxdankÕ arzum idi. Lakin tԥOԥb olunan asudԥ vaxtÕ tapa bilmԥdiyim üçün bu iúi, yԥni istԥyi illԥrlԥ tԥxirԥ salmalÕ olmuúdum. 434 1ԥhayԥt hԥr iúin mԥqamÕ gԥldiyi kimi bu yazÕQÕn da öz qԥOԥPԥ alÕnmasÕ mԥqamÕ gԥlib çatdÕ. Mԥn nԥhayԥt onu yazÕb tamamladÕm. 0ԥktԥb illԥrindԥ baú vermiú hadisԥOԥUԥ, mԥnzԥUԥ vԥ epizodlara sanki nԥIԥs verdim. OnlarÕ kino lenti kimi [ԥyalÕmda canlandÕrdÕqca vԥ bir-bir ka÷Õza köçürdükcԥ maúal- lah, yaddaúÕm daha da itilԥndi. Bu mԥktԥbin hԥyatÕnda baú vermiú bütün unudulmaz anlar vԥ bir-birindԥn gözԥl tԥԥssü- ratlar bircԥ-bircԥúԥffaf su kimi öz aydÕnlÕ÷Õ vԥ tԥmizliyi ilԥ bir Gԥ tԥ]ԥGԥn yadÕma düúdü. Burada mԥúhur bir psixoloqun bir NԥlamÕQÕ xatÕrladÕm.YaxúÕ yadda saxlayan insanlar, yaxúÕ yada salmaya çox asanlÕqla nail ola bilirlԥr. T.Abbasov adÕna ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr 1 saylÕ orta mԥktԥbi mԥQԥ rayonda olan 50-yԥ qԥGԥr ümumtԥhsil Pԥktԥbindԥn ԥn ԥzizi vԥ do÷masÕGÕr. Deyԥ bilԥrsiniz ki, deyԥ- Vԥn sizin ailԥGԥ kiçikdԥn böyüyԥ hamÕ bu mԥktԥbdԥ tԥhsil aldÕ÷Õ üçün belԥ deyirsԥn. Xeyir. MԥVԥOԥ\ԥ belԥ yanaúmazdÕm. 0ԥn hԥOԥ 1960-1963-cü illԥrdԥ bu mԥktԥbin úagirdi olarkԥn bu Pԥktԥbdԥ canÕm qԥGԥr do÷ma vԥ ԥziz saydÕ÷Õm müԥllim- Oԥrimdԥn aldÕ÷Õm yüksԥk sԥviyyԥli tԥhsilԥ görԥ bu elm oca÷ÕQÕ anam kimi bu günԥ qԥGԥr sevir, ona hörmԥt bԥslԥyirԥm. Elmԥ, tԥhsilԥ günԥú demԥkdԥ yanÕlmamÕúÕq. Çünki o KԥqiqԥWԥn sԥKԥr günԥúidir. Mԥlumdur ki, sԥKԥr günԥúi gecԥnin qaranlÕqlarÕQÕ yararaq yerin üzünü öz zԥrrin úԥIԥqlԥri ilԥ nura boyayÕr. Elm vԥ tԥhsil dԥ uúaqlarÕn, yeniyetmԥOԥrin, hԥtta yaúOÕ insanlarÕn qԥlbindԥ vԥ beynindԥ olan qaranlÕqlarÕ hԥmiúԥ inkar edir. Bütün insanlarÕ iúÕqlÕ vԥ aydÕn bir yola-elm vԥ tԥhsilin nurlu dünyasÕna istiqamԥtlԥndirir. Onlara ԥsl hԥqiqԥt vԥԥdalԥt yolunu göstԥrir. Deyirlԥr dünya gözԥlliklԥrlԥ doludur. Bu gözԥlliklԥri hamÕ görԥ bilԥr, lakin aramÕzda bu gözԥlliyi görmԥk istԥPԥ\ԥn insanlar da var. Adamlar var ki, elԥ bir gözünԥ qara eynԥk taxÕb.ÖlkԥGԥ, rayonda, qohum-qonúuda, hԥtta öz evindԥ, 435 Wԥbiԥtdԥ olan gözԥlliklԥri, yeniliklԥri vԥ yaxúÕ cԥKԥtlԥri hԥm görԥ bilmir, hԥm dԥ görmԥk istԥmir. Ancaq belԥ insanlarÕn istԥyindԥn aslÕ olmayaraq dünya baúdan-aya÷a gözԥlliyԥ bürünmüúdür. Bu gözԥlliyԥ qovuúanda insanÕn 350 qram Kԥcmindԥ olan kiçik ürԥyi sanki böyük bir da÷a dönür:

Sevincdԥn üzümüz gülԥr, Ürԥyimiz dilԥ gԥOԥr. OvqatÕPÕz lap düzԥOԥr Gözԥlliyԥ qoyuúanda.

Unudular dԥrd, qüssԥ, qԥm, Bir toy-busat olar alԥm. Gözԥllԥrdԥn yazar qԥOԥm Gözԥlliyԥ qovuúanda.

+ԥyat qaynar gözümüzdԥ, Hikmԥt olar sözümüzdԥ. Mizrab oynar sazÕPÕzda Gözԥlliyԥ qovuúanda.

6ԥn bu gülԥ, çiçԥ\ԥ bax, Bülbüllԥri edib qonaq. 1ԥ÷Pԥ deyԥr hԥr dil-dodaq Gözԥlliyԥ qovuúanda.

DünyamÕz hԥm dԥ xeyirxah vԥ yaxúÕ insanlarla doludur. Bu do÷rudan da belԥdir. Ona görԥ ki, bu gözԥl vԥ yaxúÕ insanlar olmasa gündüz gecԥGԥn fԥrqlԥnmԥz. Azԥrbaycan elԥ bir mԥkandÕr ki, insan xԥstԥ olanda, bir çԥtin iúi ԥOԥ götürԥndԥ bütün dostlar, qohumlar, tanÕúlar hԥUԥsi bir yandan kömԥk ԥlini uzadÕr.Adama mԥQԥvi vԥ maddi cԥKԥtdԥn dԥstԥk olurlar. Ona görԥ dԥ Böyük TanrÕ öz xeyir-duasÕQÕ, sԥrvԥtini, nemԥtlԥrini 436 Yԥ bԥUԥNԥtini bu mԥmlԥNԥtdԥn ԥskik elԥPԥyib. 7ԥhsil- respublikamÕzda ԥn strateji sahԥdir. Tarixԥn bu sahԥ ölkԥnin iqtisadiyyatÕndan tutmuú müdafiԥ qabiliyyԥtinin möhkԥmlԥnmԥsinԥ qԥGԥr bütün sahԥOԥrindԥ hԥmiúԥ mühüm rol oynamÕúGÕr. Tԥhsilsiz inkiúaf yoxdur. Tԥhsilsiz dünyanÕn qabaqcÕl elm vԥ tԥhsilinԥ, o cümlԥGԥn Avropaya inteqrasiya yoxdur. 2014-cü il tԥhsil üçün daha u÷urlu olub. øngilis dilindԥ Vԥrbԥst daÕúma÷Õ vԥ yazma÷Õ bacaran BakÕ mԥktԥblisi MԥKԥm- Pԥd A÷amirzԥyev orta mԥktԥbi qÕ]Õl medalla bitirmiúdir. O, BakÕ-Oksford Mԥktԥbinin qÕ]Õl niúanÕQÕ vԥ fԥrqlԥnmԥ attestatÕ- QÕ almÕúGÕr. Beynԥlxalq proqram ԥsasÕnda imtahan verԥUԥk eyni vaxtda 3 xarici ali mԥktԥbdԥ oxumaq hüququ qazanmÕú- GÕr. Azԥrbaycan mԥktԥblisinin dünya sԥviyyԥsindԥ bu misilsiz X÷uru tԥhsilimizin qԥOԥEԥsi deyilmi? 0ԥktԥb-tԥlim vԥ tԥrbiyԥnin do÷uldu÷u vԥ inkiúaf etdiyi bir canlÕ orqanizmdir.Ԥn münbit úԥraitԥ malik olan bir PԥkandÕr.Biz bu mԥkanda hԥmiúԥ sevimli müԥllimlԥrimizin WԥEԥssümlԥ dolu gülԥr üzünü, úirin-úԥNԥr sözünü, tükԥnmԥ\ԥn qay÷ÕVÕQÕ vԥ mehribançÕOÕ÷ÕQÕ, elԥFԥ dԥ sevgisini görürük. Biz bu gözԥl mԥkanda heç bir problem hiss etmԥGԥn dövlԥtimizin bizim üçün tԥúkil etdiyi ԥla úԥraitdԥ müasir dünyԥvi biliklԥUԥ yiyԥOԥnirik. Biz bu gözԥl vԥ abad mԥkanda müԥllimlԥrimiz vԥ Wԥrbiyԥçilԥrimizin sԥyi nԥticԥsindԥ ԥn mükԥmmԥl tԥrbiyԥni Pԥnimsԥyirik. Biz bu azad vԥ sivil mԥkanda gözümüzü günԥ- úin parlaq úüalarÕ ilԥ iúÕqlanmÕú nurlu dünyaya açÕUÕq. Elԥ bir dünyaya ki, bu dünyada qaranlÕ÷a, cԥhalԥWԥ, nadanlÕ÷a, mԥQԥvi YԥԥxlaqÕ dԥ\ԥrlԥrimizԥ ciddi ziyan vura bilԥn hԥr cür pis adԥt Yԥ vԥrdiúOԥUԥ, qanuna zidd hԥUԥNԥtlԥUԥ heç vaxt yer yoxdur. 0ԥktԥb bizim ikinci evimizdir, müԥllimlԥrimiz vԥ tԥr- biyԥçilԥrimiz isԥ bizim ikinci valideynlԥrimiz. Çünki hԥr iki insanlar çԥtin, mürԥkkԥb, lakin bir-birinԥ sÕx ba÷OÕ, bir-birinin davamÕ olan vԥzifԥni vԥ ya tapúÕUÕ÷Õ icra edirlԥr. økisinin dԥ 437 eyni mԥsuliyyԥti, cavabdehliyi var. Cԥmiyyԥt vԥ dövlԥt qarúÕ- VÕnda bu insanlarÕn kiçicik etinasÕzlÕ÷Õ vԥ sԥhlԥnkarlÕ÷Õ maliyyԥ dili ilԥ desԥk valideynlԥrin özünԥ vԥ dövlԥWԥ xeyli miqdarda maddi vԥ mԥQԥvi ziyan vurur. Tԥlim-tԥrbiyԥGԥ hԥr hansÕúagir- din vԥ ya mԥzunun istԥnilԥn u÷uru hԥm valideynlԥrin, hԥm dԥ müԥllimlԥrin iúinin u÷urlu nԥticԥsidir.AlÕnan pis nԥticԥ\ԥ görԥ isԥ nԥ valideynlԥUԥ, nԥ dԥ müԥllimlԥUԥ haqq qazandÕUÕb, onlara “çox sa÷ ol!”- demԥk olmaz. Çünki onlar hԥr ikisi bu sahԥ\ԥ ölçüsündԥn aslÕ olmayaraq eyni formada mԥsuldur.Necԥ ki, ba÷ban ԥkdiyi a÷acÕn bar vermԥsinԥ cavabdeh olan kimi. Ona görԥ dԥ uúaqlarÕn vԥ yeniyetmԥOԥrin tԥlim-tԥrbiyԥsi ilԥ mԥú÷ul olmaq valideynlԥrdԥn vԥ müԥllimlԥrdԥn hԥmiúԥ bu vacib sahԥ\ԥ yüksԥk sԥviyyԥGԥ nԥzarԥt etmԥyi tԥOԥb edir. Valideyn- Oԥr, xüsusilԥ mԥktԥblԥrimizdԥ çalÕúan tԥúkilatçÕlar, sinif rԥhbԥr- Oԥri, müԥllimlԥr, bir sözlԥ bütün mԥktԥb kollektivi hԥr gün Qԥzarԥti bir an olsun belԥ dayandÕrmamalÕGÕrlar. Mԥktԥbli yaú qrupuna malik olan uúaqlara tԥkcԥ 3 -5 gün baúVÕz-nԥzarԥtsiz gün bԥsdir ki, onlar pis yollara düúsün, pis vԥrdiúOԥUԥ yiyԥOԥn- sinlԥr. Çünki sonradan bu baúÕ bԥlalÕ pis vԥrdiúOԥr neçԥ-neçԥ Xúaq, yeniyetmԥ vԥ gԥncin ömrünü xoúEԥxtlik dünyasÕQÕn parlaq günԥúinin nurlu ziyasÕndan mԥhrum edir. NԥticԥGԥ nԥ valideynlԥrin yalvarÕúÕ vԥ göz yaúÕ, nԥ dԥ müԥllimlԥrin cild- cild onlara tԥdris etdiyi biliklԥr onlarÕ bu bataqlÕqdan çÕxara bilmir. Mobil telefon vԥ kompüter texnologiyasÕndan istifadԥ- nin xeyri vԥ zԥUԥri. XXI ԥsr mobil telefon vԥ kompüter texnologiyalarÕԥsridir desԥk mԥncԥ sԥhv etmԥrik. Mobil telefon vԥ kompüter texno- logiyalarÕndan istifadԥ ölkԥGԥ tԥVԥrrüfat sahԥOԥri kimi tԥhsil sistemindԥ dԥ geniú tԥtbiq edilir. Bu görülԥFԥk iúi, öyrԥdilԥFԥk Gԥrsin mövzusunu qat-qat asanlaúGÕUÕr. Mԥn deyԥrdim ki, bu iki texnologiyanÕn hԥyata tԥtbiqi vaxta qԥnaԥt, görülԥFԥk LúOԥrin sürԥtlԥndirilmԥsi sahԥsindԥ misilsizdir. Lakin bu vasitԥ- 438 Oԥrdԥn uzun müddԥt istifadԥ bir sira ԥVԥb vԥ göz xԥWԥliklԥrinԥ Jԥtirib çÕxarÕr. Bir sÕra düúPԥn qüvvԥOԥr uúaqlarÕPÕ]Õ vԥ gԥnc- Oԥrimizi bu texnologiyanÕn kömԥyi ilԥ pis vԥrdiúOԥUԥ, qanun- dankԥnar tԥdbirlԥUԥ cԥlb edirlԥr. ønternetdԥn uzun-uzadÕ isti- fadԥ, cürbԥcür oyunlardan istifadԥ uúaqlarda daxili gԥrginlik, özünԥ qapanma vԥ s. mԥnfiliklԥr yaradÕr. Elԥ mԥQԥ çatan Pԥlumatlardan görünür ki, hal-hazÕrda mԥktԥb yaúÕna çatma- PÕú uúaqlarÕn kompüterdԥn fasilԥsiz istifadԥ etmԥOԥri onlarÕn görmԥ qabiliyyԥtlԥrinin kԥskin aúagÕ düúPԥsinԥ sԥEԥb olur. Bizԥ mԥlumdur ki, tԥhsilin ԥsas mԥqsԥdi dövlԥtimizin JԥOԥFԥyi üçün sa÷lam ruhlu, sa÷lam bԥGԥnli gԥnclԥr yetiúdir- Pԥkdir. Mԥn çox-çox arzu edԥrdim ki, bu vacib amili vali- deynlԥrimiz vԥ müԥllimlԥrimiz öz fԥaliyyԥtlԥrindԥ nԥ]ԥUԥ alma÷Õ unutmasÕnlar. Ԥziz valideynlԥr, uúaqlara qay÷Õ, qulluq Yԥ fasilԥsiz nԥzarԥt edilmԥlidir. Evindԥ vԥ ya ba÷Õnda limon D÷acÕ yetiúdirԥnlԥr bilir ki, hԥrtԥUԥfli qulluq vԥ fazilԥsiz nԥza- Uԥt nԥ demԥkdir. +ԥmiúԥ övladlarÕQÕn gԥOԥFԥk sa÷lamlÕ÷Õ naminԥ vaxt ami- linԥ ciddi ԥPԥl etmԥklԥ yanaúÕ vaxtaúÕUÕ hԥkimlԥ mԥslԥ- Kԥtlԥúsinlԥr. Müԥllimlԥr öz peúԥOԥrinԥ sadiq insanlardÕr. Müԥllim-ümumtԥhsil, texniki peúԥ, orta ixtisas mԥktԥb- Oԥrindԥ vԥ ali mԥktԥblԥrdԥ hԥr hansÕ bir fԥnni tԥdris edԥn pedaqoji iúçidir. Bu peúԥ sahiblԥri cԥmiyyԥt miqyasÕnda gԥnc Qԥslin fԥal hԥyata layiqincԥ hazÕrlanmasÕnda, onun sa÷lam ruhda, VԥWԥQԥ lazÕm olan ԥn qiymԥtli bir övlad kimi yetiú- Pԥsindԥ, gözüaçÕq, dünya görüúlü bir insan kimi formalaú- masÕnda mühüm rol oynayÕr. Mԥn uzun illԥr tԥhsil sistemindԥ çalÕúPÕú bir insan kimi deyԥ bilԥUԥm ki, müԥllim qԥGԥr peúԥsinԥ vur÷un az-az peúԥ sahiblԥri var. Müԥllim tanÕ\Õram ki, çԥtin ԥVԥb gԥrginliyi tԥOԥb edԥn bu peúԥGԥ 50 il, 65 il , hԥtta 70 ilԥ yaxÕn iúOԥyib. Öz peúԥsinԥ sidq ürԥkdԥn dԥrin mԥKԥbbԥt, Uԥ÷Eԥt vԥ hörmԥt bԥslԥ\ԥn bu insanlar hԥyatda vԥ öz peúԥsini 439 úagirdlԥrinԥ öyrԥtmԥk sahԥsindԥ bu qԥGԥr çԥtin vԥ uzun yol getmԥOԥrinԥ baxmayaraq bu gün dԥ yorulmaq nԥ oldu÷unu bilmirlԥr. Öz müԥllimlik qürurlarÕQÕ, úԥxsi sԥhhԥtlԥrini vԥ yaddaúlarÕQÕ necԥ lazÕmdÕrsa saxlama÷Õ bacarÕblar. HAùø<Ԥ. Müԥllimlik adi iú, sinif isԥ adi otaq deyildir. Sinif-onlarla úagirdin gözünün nuru ilԥ iúÕqlanan, müԥllimin bütün keyfiyyԥti, hԥUԥNԥtlԥri xÕrdalÕqlarÕ ilԥ izlԥQԥn bir yerdir. Sinif müԥllimin biliyini, bacarÕ÷ÕQÕ, istedadÕQÕ, hԥUԥNԥtlԥrini onun bir müԥllim kimi öz peúԥsinԥ bԥslԥdiyi münasibԥti büru- ]ԥ verԥn, yerli-yerindԥ iúÕqlandÕran bir mԥkandÕr. Müԥllim sinifdԥ úagirdlԥrin qarúÕVÕnda özünü tԥkcԥ bir pedaqoq kimi göstԥrmԥPԥlidir. O, sinifdԥ bir çox rollarda çÕ[Õú etmԥyi bacarmalÕGÕr. Biz bu peúԥ sahibini sinifdԥ çox vaxt müԥllim rolunda görsԥk dԥ o, bԥ]ԥn valideyn rolunda, bԥ]ԥn psixoloq, Kԥkim rolunda, bԥ]ԥn isԥ maariflԥndirici-tԥrbiyԥçi rolunda oÕ[Õú edir. Müԥllimin tԥúkilatçÕOÕ÷Õ, sinifi idarԥ etmԥk qabiliy- \ԥti o qԥGԥr güclü olmalÕGÕr ki, úagirdlԥr heç zaman sinifdԥ müԥllimin úԥxsiyyԥtini vԥ nüfuzunu alçaltma÷a ürԥk elԥPԥ- sinlԥr. 0ԥn belԥ deyԥrdim ki, müԥllimin ԥn gözԥl keyfiyyԥti özünü úagirdlԥrin ÷özü qarúÕVÕnda úԥxsi nümunԥ kimi göstԥr- Pԥsidir. Müԥllimlik yüksԥk hԥssaslÕq, hԥ\ԥcan, zehni, fiziki vԥ ԥVԥb gԥrginliyi, habelԥ insanÕn sԥhhԥtinԥ mԥnfi tԥsir göstԥUԥn digԥr amillԥrlԥ zԥngin olan 5 peúԥ növündԥn (müԥllimlik, Kԥkimlik, artistlik, tԥyyarԥçilik vԥ elektrotexniki qur÷u vԥ cihazlarda iúOԥ\ԥnlԥr) biridir. Mԥhz ona görԥ dԥ sinifdԥ müԥllim ԥVԥblԥrinԥ hakim olma÷Õ bacarmalÕGÕr. O, xԥstԥ vaxtlarÕnda belԥúԥxsi nüfuzunu vԥ peúԥ sԥviyyԥsini qorumalÕ , özünԥ nԥzarԥti itirmԥPԥlidir. XoúEԥxtlik açarÕ bizim ԥlimizdԥdir. Qoy bizim hörmԥtli valideynlԥrimiz vԥ ԥziz müԥllimlԥ- rimiz hԥyata keçirdiklԥri tԥlim-tԥrbiyԥ iúindԥ qԥtiyyԥn nöqsana Yԥ kobud sԥhvlԥUԥ yol vermԥsinlԥr.Çünki mԥktԥb hԥyatÕn elԥ 440 bir sahԥsidir ki, bu mԥkanda tԥlim vԥ tԥrbiyԥ iúindԥ bu gün buraxÕlmÕú hԥr hansÕ ciddi nöqsan gԥOԥFԥkdԥ asanlÕqla pis Yԥrdiúԥ, pis ԥPԥOԥ vԥ ya pis hԥUԥNԥWԥ çevrilԥ bilԥr. NԥticԥGԥ isԥ heç kim yaxasÕQÕ kԥnara çԥNԥ bilmԥz. BunlarÕ düzԥltmԥk üçün isԥ gԥOԥFԥkdԥ tԥkcԥ valideynlԥrin, müԥllimlԥrin deyil, çoxlu sayda hüquq-mühafizԥ ԥPԥkdaúlarÕQÕn da bu cԥmiyyԥt ԥKԥ- miyyԥtli iúԥ qarÕúmasÕna ehtiyac duyulur. Ona görԥ dԥԥl-ԥOԥ verib bu bԥlanÕn qarúÕVÕQÕ qabaqcadan alma÷a müvԥffԥq olaq. “Elmi beúikdԥn qԥbrԥGԥk öyrԥnin.” øslamÕn yaradÕFÕVÕ müqqԥddԥs Pey÷ԥmbԥrimiz Hԥzrԥti Mühԥmmԥd ԥleyhissala- PÕn hԥdislԥrindԥ elm, tԥhsil haqqÕnda bir çox faydalÕ sözlԥr deyilib.Bilik, elm öyrԥnmԥk mԥVԥOԥsi ԥn vacib, hԥmçinin mü- Tԥddԥs vԥ savab bir iú hesab olunub. Bunlardan “Elmi beúik- Gԥn qԥbrԥGԥk öyrԥnin.”, “UúaqlÕqda öyrԥnilԥn elm daú üstün- Gԥ yazÕya, ahÕllÕqda öyrԥnilԥn isԥ su üstündԥ yazÕya bԥnzԥr”, “Bir saat elm öyrԥnmԥk altÕPÕú illik ibadԥtdԥn xeyirlidir.”, “Elm Çindԥ dԥ olsa, onun dalÕnca gedin.” vԥ s. hԥdislԥri göstԥrmԥk olar. On dörd ԥsr keçsԥ dԥ, bu hԥdislԥr bu gün dԥ öz aktuallÕ÷ÕQÕ, ԥKԥmiyyԥtini itirmԥyib. “Tԥhsil millԥtin gԥOԥFԥyi, müstԥqil dövlԥtin tԥPԥlidir.” Ulu Öndԥr H.Ԥliyev bütün fԥaliyyԥti dövrü hԥmiúԥ elmԥ, Wԥhsilԥ yüksԥk qiymԥt vermiúdir. Onun bir çox mԥruzԥ vԥ oÕ[ÕúlarÕna diqqԥt yetirsԥk burada tԥhsil mühüm strateji sahԥ hesab edilir. Azԥrbaycan müԥllimlԥrinin XI qurultayÕnda demiúdir:”XalqÕPÕ]Õn tԥhsilinin daha da tԥkmillԥúdirilmԥsi Yԥ yüksԥklԥUԥ qaldÕUÕlmasÕ müqԥddԥs vԥzifԥmizdir.” O vaxtdan bizi 15 ildԥn artÕq bir zaman ayÕrsa da bu gün dԥ Wԥhsil ԥn vacib sahԥ olaraq qalÕr. Bunu hԥr il respublika büdcԥsinin tԥsdiqi zamanÕ tԥhsil sahԥsinԥ ayrÕlan vԥsaitin ԥvvԥlki illԥUԥ nisbԥWԥn artan rԥTԥmlԥrdԥn dԥ aydÕn görmԥk olar.Çünki Ulu Öndԥrin heç vaxt tԥravԥtini vԥ dԥ\ԥrini itirmԥ\ԥn mԥúhur kԥlamÕ ԥEԥdi olaraq bizim úüarÕPÕz vԥ ali Pԥqsԥdimizdir:”Tԥhsil millԥtin gԥOԥFԥyi , müstԥqil dövlԥtin WԥPԥlidir.”

441 0ԥn oxudu÷unuz mԥktԥb haqqÕnda bu kitabÕn birinci hissԥsinԥ son nöqtԥni qoymazdan ԥvvԥl Çin filosofu Syun- TezÕQÕn (e.ԥ.298-238) bir kԥlamÕQÕ misal çԥkmԥk istԥyirԥm: “Kim mԥnim sԥhvlԥrimi düzgün göstԥrirsԥ, o mԥnim müԥllimim, kim mԥnim düz hԥUԥNԥtlԥrimԥ do÷ru qiymԥt verirsԥ , o mԥnim dostumdur...” Fürsԥtdԥn istifadԥ edib bu kitabÕn yazÕlmasÕnda mԥQԥ ilk ürԥk-dirԥk verԥn hörmԥtli hԥmyerlilԥrimiz Nüsrԥt Ömԥrova, Faiq ùahbazlÕya, Ariz Xԥlilova vԥ HacÕ Xankiúi Zeynalova yazÕ vԥ çap, elԥFԥ dԥ nԥqliyyat iúOԥrindԥ mԥQԥ hԥr cür dԥstԥk oldu÷una görԥ o÷lum Ramin Bayramova, istifadԥ etdiyim arxiv materiallarÕQÕn ԥldԥ edilmԥsindԥ mԥQԥ kömԥklik göstԥr- diyinԥ görԥ mԥktԥbin direktoru A÷Dúirin Ba÷Õrzadԥ\ԥ, kitabda verilԥn mԥnim yazdÕ÷Õm bütün úeir vԥ poemalarÕn redaktԥsini Kԥyata keçirdiyinԥ görԥúair dostum Bayram Novruza sԥmimi Tԥlbdԥn tԥúԥkkürümü bildirirԥm. østԥkli oxucular, sizinlԥ xoú arzularla sa÷ollaúÕram. Allah qismԥt elԥVԥ, növbԥti kitabda görüúԥQԥGԥk.

442 MÜNDԤ5øCAT

Ön söz...... 6 I BÖLMԤ. “ÖLÜMDԤN GÜCLÜDÜR VԤ7ԤN SEVGø6ø”...... 13 “Ölümdԥn güclüdür VԥWԥn sevgisi...”...... 14 II BÖLMԤ. TARø;ø YADDAùDA DAùLAùMIù ULU ùABRAN...... 50 Pirԥmsԥn kԥndininin etnoqrafiyasÕ barԥGԥ...... 51 1200 yaúOÕùahnazԥrli kԥndinin tarixi haqqÕnda...... 54 III BÖLMԤ. TԤHSøL PARLAQ GÜNԤù'øR...... 58 Quú qanadlÕ xatirԥOԥr...... 59 Salam, ana mԥktԥb vԥ ya günԥúin ilk iúÕ÷Õ...... 63 7ԥhsilimizin dünԥni faktlar vԥ rԥTԥmlԥrdԥ...... 67 ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr T.Abbasov adÕna 1 saylÕ tam orta mԥktԥbin tarixini vԥUԥqlԥ\ԥrkԥn...... 76 Ԥvvԥl-axÕr gerçԥklԥúԥn xԥyallarÕm...... 94 Do÷, ey günԥú...... 97 T.Abbasov adÕna ùabran (keçmiú DԥYԥçi) úԥKԥr 1 saylÕ tam orta mԥktԥbin respublikamÕ]Õn vԥ rayonumuzun kadr WԥminatÕnda mühüm rolu...... 101 Valideyn-övlad münasibԥtlԥri vԥ ya ayÕn görünԥn vԥ görünmԥ\ԥn tԥUԥflԥri...... 106 Müԥllimlԥrimi sevinc dolu xoú xatirԥOԥrlԥ yada salÕram.... 128 ùagirdlԥrin tԥlim-tԥrbiyԥsinin düzgün tԥúkilindԥ valideyn- Pԥktԥb ԥlaqԥOԥri...... 133 0ԥktԥbyaúOÕ uúaqlarda müstԥqilliyin formalaúmasÕnda valideyn-müԥllim faktoru...... 139 +ԥddi-bulu÷a çatmayan mԥktԥblilԥr arasÕnda pis vԥrdiú- OԥUԥ qarúÕ mübarizԥGԥ valideyn-müԥllim münasibԥtlԥri...... 141 “Dünya sԥnin, dünya mԥnim, dünya heç kimin...”...... 145 QocalÕq kamillik dövrü...... 152 Qocaman müԥllim Paúa Orucovla müsahibԥ...... 155 IV BÖLMԤ. “ÖLÜMÜN QOLLARI GÜCLÜ OLSA DA...”...... 159 NiftalÕ Aúurov...... 160 443 +ԥVԥn Mustafayev...... 163 Nurulla Xԥlilov...... 166 Xanbaba Mԥmmԥdov...... 170 +ԥVԥn CԥbrayÕlov...... 171 Baba Muradԥliyev...... 174 Nizamԥddin AdÕgözԥlov...... 177 Nurbala müԥllim-ùabranÕn Herodotu...... 181 Niyԥ inkar edirik ?...... 188 Ԥhmԥdsafa Osmanov...... 190 Nadir Fazilov...... 193 Gülԥhmԥd Ԥmrahov...... 196 øsbat øsaqov...... 198 Samoslu Pifaqor...... 200 SaçlÕ Fԥrmanova...... 202 Ԥmrulla Babayev...... 204 Nuru Pirquliyev...... 207 Osman Ömԥrov...... 211 AllahÕn yaratdÕ÷Õ üç dost...... 214 V BÖLMԤ. MԤKTԤ%øN 55 øLLøK YUBøLEYø MÜNASø%Ԥ7ø/Ԥ TԤBRøKLԤR...... 219 ΨPΩkdar müΩllimlΩr...... 220 Dilarԥ Mԥmmԥdova...... 220 Babԥk Xubyarov...... 220 Bahԥddin Ԥliyev...... 221 Cavanúir Quliyev...... 221 ùΩKΩr tam orta mΩktΩblΩri...... 222 ùabran úԥKԥr 1 saylÕ tam orta...... 222 .Ωnd mΩktΩblΩri...... 224 VI BÖLMԤ. HԤYAT YOLUNU øùIQLANDIRAN øNSANLAR...... 226 Sabir A÷arzayev...... 227 Ԥmirxan Qԥribov...... 231 Ԥziza÷a Ԥzizov...... 235 Maarifԥùükürova...... 240 Firԥngiz KԥUԥmova...... 246 6ԥdri Mԥmmԥdov...... 250 444 Paúa Orucov...... 254 Reyhan CԥbrayÕlova...... 256 Ömԥr Zamanov...... 259 Vaqif Fԥrmanov...... 263 Sitarԥ A÷ayeva...... 267 ;ԥdicԥ Aúurova...... 269 Rauf Tahirov...... 272 VII BÖLMԤ. “VԤ7ԤN MԤ1Ԥ OöUL DESԤ, NԤ 'ԤRDøM...”...... 274 ùԥhidlԥrimiz qan yaddaúÕPÕzdÕr...... 275 0ԥktԥbin Qaraba÷ u÷runda döyüúOԥrdԥ úԥhid olan PԥzunlarÕ...... 277 ùԥhid Qulam QasÕmov...... 278 ùԥhid Rahim Fԥttahov...... 279 VIII BÖLMԤ. HACILAR HACA GEDøRLԤR...... 282 HacÕ Xankiúi Zeynalov...... 283 HacÕ Rԥsul Mirzԥúԥrifoiv...... 286 HacÕ Sԥdulla QasÕmov...... 288 IX BÖLMԤ. UNUDSAQ, UNUDULARIQ...... 292 Ԥlislam Ԥzimov...... 293 ùakir Quliyev...... 297 Qiyas Mԥcidov...... 300 BabaúùahpԥOԥngov...... 302 Arif Mütԥllimov...... 305 Mehdi Mürsԥliyev...... 308 Elnur Ԥzimov-Heç bir insan hԥyatdan vaxtsÕz köçmԥsin...... 316 X BÖLMԤ. YURDA ùÖHRԤT GԤ7ø5ԤN 0ԤZUNLAR...... 322 Ariz X ԥlilov ...... 323 Ürԥk...... 323 Nüsrԥt Ömԥrov...... 326 Faiq ù ahbazlÕ...... 330 Oktay Sultanov...... 333 Mübariz Ԥmirov...... 336 ølqar Ömԥrov...... 338 445 7ԥbabԥtin atasÕ...... 340 Musa Musayev...... 342 Bahԥddin Ԥliyev...... 344 Ramiz Vahabov...... 347 Babԥk Xubyarov...... 351 Fizuli Muradԥliyev–“Dԥmir qanadlÕ” hԥmyerlimiz...... 356 Akif Xԥlilzadԥ...... 359 +ԥqiqԥt AdÕgözԥlova-Ԥzimova...... 361 Akif Mԥmmԥdov...... 367 Sona ԤIԥndiyeva...... 370 Arif Xԥlilov...... 373 Azad Orucov...... 375 KazÕm ԤIԥndi...... 377 BahadÕr Xamedov...... 380 +ԥbib HԥFԥmov...... 382 XankԥUԥm Orucov...... 384 Tofiq Ԥmrahov...... 387 %ԥhruz Quliyev...... 390 Arif Iskԥndԥrov...... 393 AydÕnTa÷Õyev...... 396 Gülúԥn ùükürova (Rzayeva)...... 399 Zakir Orucov...... 402 Ԥfqan Orucov...... 404 1ԥFԥf NԥFԥfov...... 406 XI BÖLMԤ. QԤ/ԤM DOSTLARIMIN DEDøK- /Ԥ5øNDԤN...... 408 Sabahlara gedԥn úair...... 409 4ԥOԥmin daha da iti olsun...... 414 XII BÖLMԤ. øNDø DԤ BøR AZ ÖZÜMDԤN...... 416 Bir ömür yaúadÕm...... 417 2÷luma nԥsihԥt...... 418 Zakir BayramlÕ (Bayramov)...... 420 4Õ]Õma nԥsihԥt...... 433 Son...... 434

446

“Müԥllim” nԥúriyyatÕnda çap olunmuúdur.

Çapa imzalanmÕúGÕr 05.05.2015. Sifariú 87. Ka÷Õz formatÕ 60u841/16. ùԥrti 28 ç.v. SayÕ 100. Müqavilԥ qiymԥti ilԥ.

447