Tekst:Ria Hörter Portret Foto’s: Ria Hörter en Alice van Kempen Nederlandse hondenrassen (8 en 9) Stabijhoun & Wetterhoun Dat het 8ste en 9de Nederlandse hondenras zijn samengevoegd in één artikel, heeft alles te maken met hun gezamenlijke geschiedenis. Ze worden vaak in één adem genoemd als ’de Friese jachthonden’. Heeft de één de Spioen als voorouder, de ander wordt gelinkt aan zigeuners. Om een allround jacht- hond te krijgen, worden ze in het verleden niet zelden gekruist. De Stabijhoun en de Wetterhoun… Alice van Kempen van Alice 134 Onze Hond 11 | 2011 Portret OP DE WINNER SHOW Tijdens de Winnershow op 26 en 27 november in de Amsterdamse RAI worden de Stabij- en Wetterhounen op zondag 27 november gekeurd. Maar u kunt op de beide Winner- dagen uitvoerig kennismaken met deze twee interessante rassen in het ’hondendorp’ van de Winner. Meer informatie vindt u op de • ’Stabij met houtsnip’, een schilderij van Henriëtte Ronner-Knip (1821-1909). website: www.winnershow.nl Zij is gespecialiseerd in romantische schilderijen met dieren. Herkomst Stabijhoun Nog weer anderen beweren dat de maar daarmee weten nog niets over Vandaag de dag zijn de Stabijhoun Stabijhoun gewoon een ’oud type zijn verre verleden. Hoe dan ook, en Wetterhoun twee aparte honden- Friese jachthond’ is, die niets met feit is dat er in de zestiende en de rassen, maar in de negentiende en het Spioentje te maken heeft. De zeventiende eeuw veel schilderijen vroeg twintigste eeuw zijn kruisin- naam betekent gewoon dat ’de hond worden gemaakt waarop het kleine gen geen uitzondering. Dat doen de jager bij staat’. Dat is plausibel, zwart-witte jachthondje is afgebeeld. vooral jagers die op zoek zijn naar de allround jachthond, een hond met de jachtpassie van de Stabij en kracht van de Wetterhoun. De Stabijhoun is, net als de Drent- sche Patrijshond en de Heidewach- tel, een afstammeling van de Spioen, een kleine, langharige jachthond met een witte vacht, en oranje, rode, bruine of zwarte aftekeningen. De theorie dat die jachthondjes uit Spanje – Spioen komt van Spanje – zijn gekomen doet nog steeds opgeld en moet daarom worden vermeld. Anderen zijn er echter van overtuigd dat deze hondjes uit Frankrijk afkomstig zijn en dat hun naam – Spioen – is afgeleid van het oud Franse woord s’ espanir, dat ’voorliggen’ of ’zich drukken’ betekent. Een term die vooral in de • Een in 1870 gemaakt schilderij van Henriëtte Ronner-Knip, getiteld ’Hond en geit’. vogeljacht met netten thuishoort. De hond is van het Stabij type. 11 | 2011 Onze Hond 135 Portret als naam voor de Stabijhoun tegen, ook bij de jacht op otters. Hij komt maar ook ’Friesche Langhaar’ of dan ook het meeste voor in Fries- ’Friesche langharige jachthond’. lands waterrijke streken. Auteurs zoals Joost Halbertsma, Wa- Wetter is het Friese woord voor ling Dijkstra en Nynke fan Hichtum water en daarmee zou de naam schrijven in de negentiende en de simpel verklaard zijn: waterhond. twintigste eeuw over ’Bijke’, zwart- Waterhonden bestaan al vele eeu- bonte, langharige honden, die men wen in Amerika, Spanje, Frankrijk, op de boerenerven tegenkomt. Engeland, maar ook Nederland De Friese mollenvangers behoren – Friesland – heeft een eigen water- vaak tot een groep van losse landar- hond: Wetterhoun. beiders, die afwisselend in de In 1612 schrijft een edelman uit • Een tegel met de afbeelding van een Stabij. vervening werkt of te werk gesteld is Florence, op bezoek in Nederland, in het ontginnen van heidevelden. over de aerdt van Waterhonden, die De mollenjacht is een aspect van de goed zijn in het vangen van Endtvo- In de zestiende eeuw is jagen nog jacht met geheel eigen tradities. Een gelen. Ook in andere oude kynologi- voorbehouden aan de hogere goede neus is onontbeerlijk voor sche boeken worden de waterhon- standen, maar in de zeventiende mollenhonden en volgens een den vrijwel altijd genoemd. eeuw krijgen de boeren dit recht mollenjager kan een Stabij op Hoewel de Wetterhoun overeen- ook. Het is vrijwel zeker dat de honderd meter afstand een mol komsten vertoont met, bijvoor- Stabij rond 1800 al in Friesland ruiken. Van dichtbij hoort de hond beeld, de Curlycoated Retriever en voorkomt, het meest in de Wouden, de mol graven. Portugese Waterhond, is een directe in het oosten en zuidoosten van de En, net als bij de Hollandse Herders- verwantschap niet te bewijzen. provincie. Hij wordt dan beschreven hond, het Kooikerhondje en de De Wetterhoun heeft namelijk iets als een langharige, zwarte hond die Nederlandse Schapendoes, ontstaat dat deze rassen niet bezitten: op zijn terrein ongedierte vangt. er in de jaren twintig van de vorige dogachtige kenmerken. De grove Aan het einde van de negentiende eeuw ook meer belangstelling voor bouw en het zware beenwerk wijzen eeuw wordt de Stabij nawijsbaar de Friese inheemse honden. Een ingezet bij het vangen van mollen en aantal zakenlieden in Leeuwarden bunzings. De vrij arme bevolking gaat zich in de jaren dertig inzetten kan een kleine bijverdienste door de voor de belangen van de twee Friese verkoop van de vellen goed gebrui- jachthonden. ken, zeker in de crisisjaren van de In oktober 1942 wordt in Leeuwar- vorige eeuw. Friese mollenvangers den een veertigtal honden aan de werken door heel Nederland en niet Raad van Beheer en het publiek zelden fietst hij met z’n hond getoond, waarna de erkenning als achterop in een mandje, naar de ras volgt. klanten die last van mollen hebben. In de jaren zestig verkeert het ras in Als voor het mollenvangen een crisis, omdat er te weinig honden vergunning nodig wordt, blijft men voor de fokkerij zijn; op dit moment volop illegaal jagen; controle is zijn er in ons land meer dan 3000 immers bijna onmogelijk. Stabij’s en ook buiten Nederland Ook de bunzingjagers maken komt het ras voor, bijvoorbeeld in gebruik van ’Bijke’, een woord dat Scandinavië. in die tijd eigenlijk synoniem is • In het beroemde werk ’Histoire met mollenhond. De Stabij is Herkomst Wetterhoun naturelle’ van de Fransman de Comte daarmee typisch de jachthond Een andere naam voor Wetterhoun du Buffon (1707-1788) staat deze van ’de kleine man’. is Otterhoun, hetgeen verwijst naar tekening van ’Le Grand Barbet’. Een Aan het begin van de twintigste het feit dat hij niet alleen bij de oeroude verwantschap met de eeuw komen we niet alleen ’Bijke’ bunzingjacht wordt gebruikt, maar Wetterhoun is niet uitgesloten. 136 Onze Hond 11 | 2011 Portret In 1947 wordt de rasvereniging De schouderhoogte voor reuen is opgericht, die de belangen van beide 53 cm en voor teven 50 cm. rassen behartigt en met meer dan Als gewicht wordt tussen 20 - 22 kg 2000 leden een bloeiende vereni- aangegeven. ging mag worden genoemd. Uiterlijk van de Wetterhoun Stabij als werkhond Het meest typische en ook het De Stabijhoun is een voorstaande meest opvallende aan de Wetter- jachthond die als het ware door zijn houn is de astrakan vacht, die uit lichaamshouding het wild aanwijst, dichte, stevige krullen bestaat. • Gevelsteen uit 1732 in de Nieuwe zodra hij wildgeur in de neus krijgt, Ook de lange, tot een spiraal opge- Leliestraat in Amsterdam: zonder het te zien. rolde staart is bijzonder. ’D Gekroonde Water-hont’. Hij doet dienst als verdelger van Een Wetterhoun is fors gebouwd, ongedierte – muizen, ratten – en bij maar mag nooit log of plomp zijn. de jacht op hazen, konijnen, eenden Hij heeft grote, ovale ogen, waarvan daarop, en ook het forse en krach- en fazanten staat hij de jager bij. de kleur afhankelijk is van de tige hoofd doen veronderstellen dat De Stabij is ook een erfbewaker en grondkleur van de vacht: zwart of er in een ver verleden dogachtige werkt als trekhond. bruin. Omdat de ogen schuin in het voorouders moeten zijn geweest. hoofd staan, ontstaat er een wat Eén van de versies waarin zijn Wetter als werkhond grimmige uitdrukking, uniek bij de verleden wordt verklaard, is dat de De Wetterhoun is een retriever, een Wetterhoun. Wetterhoun een afstammeling is hond die de jachtbuit bij de jager Net als bij de Stabij, hebben de oren van ’krulharige zigeunerhonden’, brengt. Hij wordt ook gebruikt bij de de vorm van een troffel. die zijn gekruist met inheemse otterjacht, waarvoor men moedige De term ’krachtig’ komt veel voor in Friese honden. en geharde honden nodig heeft. de rasstandaard van de Wetterhoun Weer een andere veronderstelling De otterjacht wordt in 1953 bij wet en dat is ook de eerste indruk als is dat hij door zeelieden vanuit het verboden, gevolgd door de bunzing- men het ras ziet. Oostzeegebied naar Friesland is jacht in 1954. De kleur van de vacht is eenkleurig meegebracht. En dat leidt naar een De typische vacht van de Wetter- zwart of bruin, ook zwart met witte nieuwe betekenis van zijn naam. houn maakt hem uitermate geschikt aftekening. In het wit mogen spik- De Duitse jagersterm ’wittern’ als waterhond, hoewel men de kels of schimmel voorkomen. betekent namelijk ’ergens lucht van Wetterhoun vroeger ook als trek- De schouderhoogte is 59 cm voor krijgen’ en dat past goed bij een hond, waakhond en erfbewaker zag. reuen en 55 cm voor teven. jachthond. Recentelijk zijn er zorgen over de Uiterlijk van de Stabijhoun Stabij als huishond toekomst van de Wetterhoun, omdat De Stabijhoun is een krachtige, De Stabijhoun is een aanhankelijke het ras wellicht een te kleine popula- langharige hond. De middelgrote, en zachte huisgenoot. Hij is intel- tie heeft om verantwoord te kunnen ronde ogen zijn donkerbruin bij een ligent, gehoorzaam en niet zo fokken. Men wil nu een aantal zwart-witte vacht en bruin bij een moeilijk op te voeden. Deze oude andere rashonden inkruisen om het bruin-witte of oranje-witte vacht. erfbewaker kan waaks zijn, maar is inteeltpercentage terug te brengen. Kenmerkend voor de Stabijhoun is volgens de rasstandaard niet vals Echter, andere deskundigen zijn van dat zijn oren de vorm van een of bijterig.