Ribosome Profiling, a Useful Tool in the Search for Micropeptides
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Faculty of Bioscience Engineering Academic Year 2014-2015 Ribosome profiling, a useful tool in the search for micropeptides Steven Verbruggen Promotors: Prof. Dr. ir. Wim Van Criekinge, Dr. ir. Gerben Menschaert Tutors: Dr. ir. Gerben Menschaert, Dr. ir. Jeroen Crapp´e Master's dissertation submitted in partial fulfillment of the requirements for the degree of Master in Bioscience Engineering: Cell and Gene Biotechnology Faculty of Bioscience Engineering Academic Year 2014-2015 Ribosome profiling, a useful tool in the search for micropeptides Steven Verbruggen Promotors: Prof. Dr. ir. Wim Van Criekinge, Dr. ir. Gerben Menschaert Tutors: Dr. ir. Gerben Menschaert, Dr. ir. Jeroen Crapp´e Master's dissertation submitted in partial fulfillment of the requirements for the degree of Master in Bioscience Engineering: Cell and Gene Biotechnology Deze pagina is niet beschikbaar omdat ze persoonsgegevens bevat. Universiteitsbibliotheek Gent, 2021. This page is not available because it contains personal information. Ghent Universit , Librar , 2021. Acknowledgements Een thesis, iets wat vijf jaar geleden nog zeer veraf leek, iets waar je als beginnende eerstejaar ooit hoopt aan toe te komen, na het doorworstelen van de eerste zware algemene jaren. Een thesis, iets waarin je zou bezig zijn met wat je echt interesseert. Maar ook, een thesis, iets waar je de gemiddelde thesisstudent al eens over hoorde mekkeren. Hij had er nog onnoemelijk veel werk aan en was het zat om steeds te herbeginnen na een mislukte proef. Beiden een thesis genoemd, maar de toon was duidelijk heel anders. Ook ik keek vijf jaar geleden nog met veel vraagtekens naar wat er me nog te wachten stond, de hele wereld open, net van het platteland naar de stad gezeild en net gestrand op een plaats die de Coupure heet. Onderaan de kaart van de komende vijf jaar, inderdaad die thesis. Vijf jaar studeren aan de Coupure ging voorbij, eerst zeer algemeen, later wat mij daadwerkelijk interesseerde, moleculaire biologie. De Coupure werd al snel mijn derde thuis en ik vond alsmaar meer routine. Steeds meer vakken afgewerkt, meer bagage op de rug. In jaar vier ga ik besluitvast verder als masterstudent cel en gen. Theoretisch, ontzettend boeiend. Praktisch lag het mij net iets minder dan de gemiddelde student die zich toen rondom mij in het labo bevond. Maar kijk, ik ontdek vervolgens de bio- informatica. Programmeren, iets waar de gemiddelde student rondom mij dan weer niet zo happig naar is. Ik vind het best te pruimen. Raar, maar ieder zijn ding, zo blijkt! Na mij met een extra keuzevak verder in de bio-informatica te verdiepen, ga ik er zelfs aankloppen voor een thesis. Een thesis die mij ontzettend fascineert. Een reis kan gek bijsturen in de loop van vijf jaar. Eerst en vooral wil ik jou bedanken, beste lezer. Blijkt het finale doel van een tekst om hem te lezen, met welke reden en achtergrond dan ook. In ieder geval bedankt dat je de ogen op dit boekje werpt en hopelijk vind je wat je zoekt. De hoofdmoot van dit boekje is net iets serieuzer dan de paragraaf die je net hebt gelezen, maar hoe nostalgisch die paragraaf ook is, hoe zeer deze ook deint op zondagavondmuziek, het kan goed zijn om stil te staan bij de afgelegde reis om dan volop te gaan voor de tocht die nog komen zal. Wat je van die paragraaf moet onthouden? Niet veel, tenzij dat een reis onoverkomelijk kan lijken in het begin maar uiteindelijk wel in een plooi valt en dat die plooi net iets anders kan komen te liggen dan je eerst had gedacht. In ieder geval, beste lezer, ik wens je geluk met jouw reis, naar waar die ook gaat. Een thesis is tenslotte ook een heuse ontdekkingsreis, des te meer al een bewijs dat kleine micropeptiden in staat zijn tot grootse dingen. Die reis maakte ik niet alleen, gelukkig. Er iii zijn een heleboel mensen die ik daarom nadrukkelijk en oprecht wil bedanken. Mensen die bijgedragen hebben aan mijn thesisreis van ´e´enjaar, mensen die meegewerkt hebben aan mijn bio-ingenieursreis van vijf jaar en ja, zelfs ook mensen die bijgedragen hebben aan mijn levensreis van bijna drie¨entwintig jaar. Graag start ik bij mijn promotor, Prof. Wim Van Criekinge. Bedankt voor de enthousiaste manier waarmee de lessen bio-informatica gegeven werden. Hoewel ik het initieel volgde als een plichtvak, kon net dat enthousiasme mijn interesse voor het vakgebied enorm aan- wakkeren. Op zo'n manier dat ik me inschreef voor een keuzevak. Nadien kwam ik zelfs informeren voor een thesis. Ik ben er zeker van dat ik zonder die boeiende manier van lesgeven niet in deze richting was afgeslagen. Bedankt dat ik mijn thesis aan dit labo kon doen en dat ik de kans kreeg om er bio-informatica in praktijk om te zetten. Iemand zonder wie ik deze thesis nooit voor mekaar had gekregen, is mijn copromotor Gerben Menschaert. Gerben, bedankt om mij te katapulteren in een uitermate boeiende onderzoekwereld. Bedankt voor alle tips, voor het nalezen, voor de tonnen gedeelde er- varing en voor het nodige geduld om het waar nodig nog eens uit te leggen. Ik heb veel geleerd van die manier van werken: steeds vergezeld van een lach en grap, maar ook steeds met de nodige passie voor wat het onderzoek zal opleveren. Het was me een interessant jaar waar ik met veel plezier naar terugkijk. Verder wil ik ook mijn tutor Jeroen Crapp´ebedanken. Bedankt om mij te introduceren in een onderwerp waar ik nog niets vanaf wist en waar jij al een hele tijd ervaring mee had. Het lijkt mij een lastige taak om telkens te antwoorden op de vragen van een beginner die de schijnbaar meest banale zaken nog niet weet, en dat in de laatste drukke fase van jouw doctoraat. Desalniettemin legde je hulpvaardig alles uit en zette je me die eerste maanden uitstekend op weg. Bedankt! Een welgemeende dank-jullie-wel gaat ook uit naar iedereen van de BioBix-groep. Voor tips, voor hulp en voor de goede werksfeer op de plaats waar deze thesis voor een groot deel tot stand kwam. Gerben, Elvis, Klaas, Simon, Jean-Pierre, Wim, Daisy, Tim, Alexander, Geert, Tine, Eline, Sam, Jeroen, Sandra, Volodimir en Jeroen, bedankt voor jullie hulp groot of klein. Volodimir, in het bijzonder ook een dikke merci voor de leuke samenwerking op het onderzoeksonderwerp dat we uiteindelijk deelden. Ik kijk er naar uit wat het onderzoek bij het einde van jouw doctoraat zal opleveren. Veel succes. Een thesisreis van een jaar is een hele uitdaging, een andere opdracht is een tocht van vijf jaar bio-ingenieur. Daarin slagen zou niet evident geweest zijn zonder het clubje bio- ingenieursvrienden dat er de heerlijkste studententijd ooit van maakte. Middagpauzes, blaarmeersen, caf´ebezoeken, kaas en wijn, gezellige avonden op kot, weekends, festivals, zelfs een eigen muziekgroep. Daarenboven waren er steeds een paar heel speciale mensen die voor elk verhaal een luisterend oor hadden en altijd klaar stonden voor een babbel. Wat begon als een allegaartje mensen die toevallig samen in de les zaten, evolueerde na twee jaar tot een hechte vriendengroep, na vijf jaar tot vriendschappen die enkel nog maar voor meer geniale momenten zorgden. Samen trotseerden we die eerste jaren en nadien koos elk meer zijn eigen richting. Allen stevig bouwend aan een droom, maar op tijd en stond groots genietend de riem eraf. Boterhammen, restovoedsel, grappen, grollen en een heel verhaal tijdens de middag. Caf´efilosofie,goeie babbels en dansen in de avond. De volgende dag, fris of niet, weer vol aan de bak met nieuwe moed. Jullie maakten het tot een tijd om nooit meer te vergeten! Graag nog meer van die tijd in het vooruitzicht! Een nog langere reis wordt ondersteund door een zeer warme thuis. Een kleine hechte familie, een eindje weg van de studentenstad, maar een bron van levenswijsheid en steun voor alles wat ik wilde doen. Een gelukzak ben ik om vanuit zo een familie te kunnen bouwen aan mijn weg. In het bijzonder wil ik mijn ouders bedanken. Altijd klaar om mij bij te staan, te helpen met raad en daad. Hard werken maar toch proberen van elk mogelijk moment te genieten, zeker als familie. Mama en papa, als er nu twee mensen zijn die mij in de meest fundamentele zin op weg hebben gezet, dan zijn jullie dat. Gaande van letterlijk op de wereld zetten tot mij steunen in alles wat ik doe, in echt alle facetten van het leven. Om jullie te bedanken voor alles wat jullie gedaan hebben, is de beschikbare hoeveelheid briefpapier op deze wereld helaas te klein, maar hoewel ik het niet altijd zeg, ben ik jullie enorm dankbaar voor alles wat jullie al voor mij gedaan hebben en dat is echt een hele hele hoop. Tot slot, een gemeende dankuwel aan een reeks geweldige vrienden. Of ik jullie nu ken via muziekscholen, zomerkampen, orkesten, bands, middelbare school of nog iets totaal anders. Overal ken ik wel speciale mensen met wie ik geniale tijden heb meegemaakt. Bedankt vrienden en op naar nog meer van dat! Steven Verbruggen Gent, mei 2015 Contents 1 Introduction and outline 1 2 Overview of relevant literature 3 2.1 Micropeptides, what is it about? . 3 2.2 Identification of sORFs and micropeptides . 4 2.2.1 Computational prediction . 5 2.2.2 Mass spectrometry . 6 2.2.3 Ribosome profiling . 7 2.2.4 Conclusions on sORF identification . 12 2.3 Categories of sORFs . 12 2.3.1 Inside non-coding RNAs (ncRNAs) . 12 2.3.2 Intergenic sORFs . 13 2.3.3 Upstream sORFs (uORFs) . 13 2.3.4 Downstream sORFs . 14 2.3.5 Overlapping a coding sequence .