Diagnoza Dywity
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Diagnoza zasobów i inicjatyw kulturotwórczych mieszkańców gminy Dywity Program Dom Kultury + Inicjatywy Lokalne 2013 Gminny Ośrodek Kultury w Dywitach dr Bożena Chrostowska Uniwersytet Warmińsko-Mazurski 1 Diagnoza zasobów i inicjatyw kulturotwórczych mieszka ńców gminy Dywity Spis treści I. Wprowadzenie. II. Charakterystyka Gminy Dywity. III. Obraz kultury w gminie Dywity- analiza danych. 1. Infrastruktura kulturalna w gminie Dywity. 2. Analiza zasobów kulturowych mieszkańców gminy Dywity. 3. Priorytetowe kierunki rozwoju w obszarze kultury w gminie Dywity. 4. Rodzaje inicjatyw kulturotwórczych uznanych za potrzebne. 5. Uczestnicy i odbiorcy inicjatyw. 6. Sposoby angażowania mieszkańców w realizację inicjatyw. 7. Potencjalni partnerzy działań w obszarze kultury. 8. Wskazywane zasoby. 9. Bariery na drodze do realizacji inicjatyw kulturotwórczych. 10. Obszary kultury, którym poświęca się mało uwagi w gminie. IV. Wnioski i rekomendacje. Załączniki 2 I. Wprowadzenie Prezentowany dokument jest wynikiem udziału Gminnego O środka Kultury w Dywitach w drugiej edycji Programu Narodowego Centrum Kultury Dom Kultury+ Inicjatywy Lokalne 2013 . Celem nadrz ędnym Programu jest „inicjowanie działa ń słu żą cych wzmocnieniu zaanga żowania domów kultury w życie społeczno ści lokalnej, odkrywaniu i rozwijaniu potencjału i kapitału kulturowego jej członków oraz kulturotwórczych zasobów społeczno ści” 1 . Jednym z wymogów i zarazem działa ń projektu było przeprowadzenie diagnozy zasobów i samodzielnych inicjatyw mieszka ńców w społeczno ści lokalnej gminy Dywity. Istotne dla zrealizowanej diagnozy było zaproponowane przez M. Krajewskiego rozumienie funkcji instytucji kultury. Przywołany autor uwa ża, że instytucja kultury ma sens wówczas kiedy ma swoj ą publiczno ść, która nie jest zmuszana do tego by w niej bywa ć, w której tylko oferuje si ę co ś gotowego widzowi, ale która umo żliwia mu realizacj ę specyficznych sposobów korzystania z kultury, naturalnych dla niego, praktykowanych przez niego. W tym kontek ście kluczowa staje si ę zmiana relacji z widzem, w której chodzi o to by wci ągn ąć go w pewnego rodzaju interaktywn ą gr ę, „w której mo że on co ś doło żyć od siebie, w znacz ący sposób zmodyfikowa ć sytuacj ę, w jakiej uczestniczy, zbudowa ć własny przekaz na podstawie elementów dostarczonych mu przez instytucj ę”.2 Wa żne jest te ż samo postrzeganie widza. Przestaje on by ć tym, który jeszcze wiele musi si ę uczy ć, a staje si ę osob ą twórcz ą, mog ącą wnie ść wiele do sposobu działania instytucji. Istotne staje si ę zatem poznanie widza, jego sposobów działania i potrzeb. Wreszcie niebagatelne znaczenie ma przekazywanie widzowi narz ędzi umo żliwiaj ących tworzenie sytuacji, w których mo że on wykorzystywa ć swoje umiej ętno ści. Ustanawianie symetrycznej relacji z widzem nie oznacza rezygnacji z wychowywania publiczno ści przez instytucj ę kultury ale raczej to, że widz mo że równie ż nauczy ć czego ś instytucj ę3. Gminny O środek Kultury w Dywitach wpisuje si ę w ten nurt rozumienia funkcji instytucji kultury. W roku 2011 zaprosił mieszka ńców oraz reprezentantów instytucji, organizacji, samorz ądu do współtworzenia Strategii rozwoju O środka. Kontynuuj ąc proces wzmocnienia 1 Praembuła [w:] Program Narodowego Centrum Kultury Dom Kultury+ Inicjatywy Lokalne 2013 , Warszawa 2013, s.1. 2 M. Krajewski, Instytucje kultury a uczestnicy kultury. Nowe relacje. Przykład:MS 2 w Łodzi , [w:] Strategie dla kultury. Kultura dla rozwoju. Zarz ądzanie strategiczne instytucj ą kultury, M. Śliwa (red.), Kraków 2011, s. 29 3 Tam że, s. 27-30 3 zaanga żowania GOK w Dywitach w życie społeczno ści lokalnej, ju ż na etapie diagnozy zainicjowano proces budowania symetrycznych relacji z publiczno ści ą. Z tego powodu zdecydowano si ę na takie techniki bada ń, które umo żliwiały spotkania z widzami twarz ą w twarz, a tak że rozpocz ęcie tworzenia lub wsparcia, ju ż wcze śniej pomy ślanych, inicjatyw kulturotwórczych. W diagnozie interesowano si ę wiedz ą, potrzebami, opiniami: animatorów, nauczycieli, pracowników bibliotek, placówek o światowych, sołectw, przedstawicieli organizacji pozarz ądowych, twórców, pojedynczych działaczy, przedstawicieli szkół i władz (członkowie Rady Gminy), co wa żne równie ż przedstawicieli ró żnych pokole ń oraz dwóch "biegunów" charakteryzuj ących lokaln ą populacj ę: ludzi z tzw. "sypialni Olsztyna" zamo żnych, napływowych, niezakorzenionych, dopiero rozpoznaj ących swoje nowe, wiejskie środowisko życia oraz ludno ści rdzennej (przed i powojennej, o du żym poczuciu to żsamo ści z miejscem, natomiast cz ęsto borykaj ącej si ę z wielowymiarowym wykluczeniem społeczno- kulturalnym). Postawiono nast ępuj ące problemy badawcze: 1. Jak przedstawia si ę infrastruktura kulturalna gminy Dywity? 2. Które kierunki rozwoju w obszarze kultury mieszka ńcy gminy uznaj ą za priorytetowe? 3. Jakiego typu inicjatywy kulturotwórcze uznaj ą za potrzebne? 4. Do kogo powinny by ć skierowane? 5. Jakie dostrzegaj ą sposoby anga żowania mieszka ńców w realizacj ę inicjatyw? 6. Kogo mieszka ńcy gminy Dywity postrzegaj ą jako sojuszników działa ń w obszarze kultury? 7. Co postrzegaj ą jako swój zasób w obszarze kultury? 8. Jakie dostrzegaj ą bariery na drodze do realizacji inicjatyw kulturotwórczych? 9. Jakie obszary kultury uznaj ą mieszka ńcy za takie, którym po świ ęca si ę mało uwagi w gminie? W procedurze diagnozy zrealizowano 15 wywiadów indywidualnych z animatorami (potencjalni, z do świadczeniem), wywiad grupowy w formie warsztatowej z mieszka ńcami gminy Dywity, który odbył si ę 13 czerwca 2013 roku, w siedzibie Gminnego O środka Kultury w Dywitach (wzi ęło w nim udział 35 osób), wywiady swobodne z sołtysami, członkami rad sołeckich, mieszka ńcami wsi. Badaniami obj ęto 70 osób. Równolegle zbierano informacje o miejscach, ludziach, wydarzeniach, instytucjach i organizacjach działaj ących 4 w obszarze kultury. Efektem tych ostatnich działa ń było stworzenie „Mapy Inicjatyw Kulturotwórczych i miejsc dla kultury nieoboj ętnych”. Dane zebrano i zanalizowano zgodnie z metodologi ą nauk społecznych. II. Charakterystyka Gminy Dywity. Gmina Dywity jest poło żona w bezpo średnim s ąsiedztwie Olsztyna – stolicy Warmii i Mazur. Zajmuje obszar 161 km2 i zamieszkuje j ą ponad 10 tys. osób. Czyste powietrze, pi ękny krajobraz, cisza i spokój, a przy tym bliskie usytuowanie w stosunku do administracyjnego centrum województwa warmi ńsko-mazurskiego to główne zalety tego miejsca. Sw ą atrakcyjno ść gmina zawdzi ęcza przede wszystkim usytuowaniu: poło żenie cz ęś ci obszarów w zasi ęgu terenów chronionego krajobrazu, s ąsiedztwo jeziora Wad ąg, przepływaj ąca przez gmin ę rzeka Łyna oraz malownicze lasy, stanowi ące 23% jej powierzchni, s ą gwarancj ą niezapomnianych wra żeń dla amatorów rekreacji na łonie natury. Zwolennicy aktywnego wypoczynku mog ą tu uprawia ć turystyk ę piesz ą, rowerow ą i kajakow ą, napotykaj ąc na trasie zabytkowe ko ścioły, kapliczki przydro żne, zespoły dworsko-parkowe, grodziska staropruskie, cmentarze, osobliwo ści przyrody. Gmina Dywity składa si ę z nast ępuj ących sołectw: Br ąswałd, Bukwałd, D ąbrówka Wielka, Fr ączki, Gady, Gradki, Kie źliny, Nowe Włóki, Ługwałd, Redykajny, Rozgity, Ró żnowo, S ętal, Spr ęcowo, Słupy, Tuławki, Zalbki i Dywity. Sołectwa te s ą zbli żone pod wzgl ędem powierzchni, chocia ż posiadaj ą ró żną ilo ść mieszka ńców. Ilo ść mieszka ńców w poszczególnych wsiach jest bardzo ró żna. Najwi ększe skupienie ludno ści, a co za tym idzie rozwój obszarowy wsi ukształtował si ę w południowo - wschodniej cz ęś ci gminy, czyli na terenach poło żonych w pobli żu jeziora Wad ąg oraz w najbli ższym s ąsiedztwie miasta Olsztyna. Na tym obszarze zabudowa jest najbardziej zwarta, o bardzo ró żnorodnej formie architektonicznej. Na pozostałych terenach jedynie wie ś Tuławki poło żona w północno - wschodniej cz ęś ci gminy wyró żnia si ę znaczn ą liczb ą ludno ści i co za tym idzie, wi ększ ą ilo ści ą usług. Gmina Dywity wchodzi w interakcje ze swoim otoczeniem na ró żnych płaszczyznach. Cytuj ąc Strategi ę rozwoju Gminy Dywity do 2020 roku: "Relacje zachodz ące pomi ędzy Gmin ą a Olsztynem zwi ązane s ą z presj ą ludno ści miasta na zaspakajanie ich potrzeb mieszkaniowych na terenie Gminy. Intensywność procesu rodzi zagro żenia niezrównowa żonego rozwoju, cechuj ącego si ę chaotycznym zagospodarowaniem 5 i niewydolno ści ą infrastruktury, zarówno technicznej, jak i społecznej. Z drugiej strony dost ępno ść usług i miejsc pracy w Olsztynie wspiera traktowanie Gminy jako „sypialni”, co jest problemem wielu gmin s ąsiaduj ących z du żymi o środkami miejskimi" 4. Uzyskanie balansu pomi ędzy histori ą i współczesno ści ą, przyrod ą a napieraj ącym miastem, rolnictwem i "osiedlowo ści ą" oraz ludno ści ą "nowoprzybył ą" (zamo żną, z dobrym wykształceniem, mało zakorzenion ą) i "miejscow ą" od powojnia a nawet autochtoniczn ą (z du żym poczuciem zwi ązku z miejscem, jednak cz ęsto zmagaj ącą si ę z wykluczeniem z powodu braku pracy, niskimi dochodami, apati ą) stanowi najbardziej charakterystyczne tło, lokalnej kultury. III. Obraz kultury w gminie Dywity- analiza danych. 1. Infrastruktura kulturalna w gminie Dywity. Uzyskane dane pochodz ą z dokumentów strategicznych, sprawozda ń oraz opisów działalno ści instytucji i organizacji pozarz ądowych, gminnych stron internetowych, strategii GOK w Dywitach na lata 2011 -2016. Przebadano w sumie 21 dokumentów. Krajobraz kulturowy obszaru Gminy Dywity wyznacza szlak kapliczek warmi ńskich, pozostało ści drewnianej i ceglanej zabudowy, pagórkowaty pejza ż ozdobiony mnóstwem jezior