Reportage

Langs trage Alpenwegen

Een weekje Grande Traversata 80 Op Weg 3/05 Bijna zestig dagen lang te voet de rivier af. Een paar kilometer stroomop- etappe een overnachtingsplaats open te Alpen van Piemonte doorkruisen. waarts is het beeld totaal anders: dicht- houden. Meestal gaat het om een posto Van bergdorp naar bergdorp, over gespijkerde ramen, muren vol barsten tappa – de Italiaanse gîte d’étape – of eeuwenoude paden, helemaal tot en amper een levende ziel. Ontvolking is een eenvoudige hotelletje, gerund door aan de Middellandse Zee. Geef toe, een groot probleem in deze vergeten uit- mensen van ter plaatse. hoek van de Italiaanse Alpen. de Grande Traversata delle Alpi is een route die tot de verbeelding Lijkdragers achterna spreekt. Ignace Fermont trok naar Wandelroute brengt geld op het land van de Walser, dichtbij de Ik heb me voorgenomen om de eerste Zwitserse grens, en probeerde de eer- Om de streek wat nieuw leven in te bla- etappes van de GTA te verkennen. Op ste vijf dagetappes uit. zen, creëerden een aantal alpinisten, de roodwitte tekens is het wachten tot journalisten en wetenschappers uit Tu- in Campello Monti, het laatste dorp in rijn eind jaren ‘70 de Grande Traversa- het dal van de Strona. Ik klim meteen ta delle Alpi (GTA): een wandelroute uit de vallei weg, richting Bocchetta di Mamma’s op leeftijd van ongeveer zestig etappes, dwars door Rimella, een pas van net geen 2000 de bergwereld van Piemonte. Doel van meter hoog. Zwaar is de beklimming Zondagmorgen in Forno, een fleurig het pad: wandelaars aantrekken in een niet, op de laatste honderden meter dorp in het Stronadal. De klokken lui- streek die toeristen tot dan grotendeels door de sneeuw na. Maar het mooie uit- den de mis. Bejaarde dorpelingen links lieten liggen. En zo de lokale zicht dat mijn wandelgids belooft valt schuifelen naar de kerk. Jonge ouders bevolking wat extra bestaansmiddelen tegen: het Monte Rosamassief gaat flaneren met hun peuters door de smal- geven. schuil achter een dik wolkendek. Een le straatjes. Ik sla het allemaal gade tij- Vandaar dat de meeste etappes niet bij voorbode van het slechte weer dat me te dens mijn ontbijt op het terras van de een afgelegen berghut, maar in een dorp wachten staat. Albergo del Leone, een gezellig ouder- eindigen. De GTA heeft de leegloop Ik laat het niet aan mijn hart komen en wets pensionnetje waar twee mamma’s niet echt kunnen stuiten, maar is wel begin aan de mooie afdaling naar op leeftijd de plak zwaaien. een begrip geworden in de streek. Een Rimella. Groepjes huizen liggen over de Na een laatste espresso neem ik afscheid. kwarteeuw na het lanceren van de route bergflank verspreid. Sommige worden Ik trek snel nog een paar foto’s van de is de bewegwijzering nog altijd up-to- nog als zomerboerderij gebruikt. Ooit kleurrijke gevels en de vensterbanken date. En er komen genoeg wandelaars was dit een drukbelopen pad. Tot diep vol hanggeraniums en daal dan naar de op de GTA af om op het einde van elke in de 16de eeuw kon je zelfs af en toe Het Walserdorp Pedemonte Campello Monti, witgekalkt kerkje 81 OP WEG 3/05 een lijkstoet de pas over zien trekken. Rimella. De Walser hebben ook onmis- witgeschilderde kerkjes zien er aan de Omdat Campello Monti lange tijd geen kenbaar hun stempel gedrukt op de buitenkant pico bello uit. eigen kerk en kerkhof had, werden de bouwstijl van de streek. Typisch zijn de De volgende dag ga ik samen met mijn doden van het dorp namelijk in Rimella grote alleenstaande huizen met een Duitse collega’s op pad. Het is een korte begraven. Pas in 1551 kwam daar veran- natuurstenen gelijkvloers en daarboven en gemakkelijke etappe, langs piepklei- dering in. Voor de lijkdragers moet de één of meer verdiepingen van hout.. ne dorpjes met ronkende namen als tocht geen pretje geweest zijn. Ze lasten ‘s Avonds in Rimella ontmoet ik vier Roncaccio, Belvédère en La Plana. In La dan ook regelmatig een pauze in. Een Duitse GTA-wandelaars. Twee van hen Res, het hoogste punt van de dag, hou- houten kruis op stenen sokkel markeert hebben de hele zuidelijke helft van de den we een uitgebreide middagpauze. één van die vaste rustplaatsen langs het route op hun palmares staan. En nu zijn Alleen het gerinkel van koeienbellen en pad. ze aan het noordelijke deel begonnen. het verre geblaf van een hond verbreken “Als je eenmaal van de GTA geproefd de stilte. Een man gaat met een zeis het hebt, ben je verloren. Het is een versla- hoge gras rond het kerkje te lijf. In de Walserdorpen ving geworden. Elke zomer komen we lucht voert een koppel raven een ware hier een week naartoe”, vertelt één van vliegshow op. En aan onze voeten liggen Dat Campello Monti en Rimella zo hen enthousiast. Ook over de lokale de dorpjes van het Mastellonedal. nauw met elkaar in contact stonden, keuken zijn ze vol lof. Na de copieuze Daar moeten we naartoe, naar Santa heeft alles te maken met hun gemeen- maaltijd in de Albergo Fontana kan ik Maria di Fobello meer bepaald. De schappelijke oorsprong. Beide dorpen hen alleen maar gelijk geven. Maar liefst posto tappa van het dorpje is één van de werden in de 13de eeuw door Walser zeven gangen krijgen we voorgescho- weinige huizen die nog bewoond zijn. ‘s gesticht. Dat volk uit Oberwallis in teld. Het culinaire hoogtepunt van de Avonds staat de heer des huizes, Andrea Zwitserland zwermde in de late middel- tocht. Bossi, met veel flair aan het fornuis. In eeuwen over een groot deel van de zijn jonge jaren werkte hij als kok in het Alpen uit. De Walser vestigden zich van buitenland. Hij heeft er vlot Duits en het Kleinwalsertal in Allgäu tot hier in Gastvrijheid Frans leren spreken en laat dat maar al te het noorden van Piemonte. graag merken. Na het eten zet hij spon- Het Walserduits was lange tijd de voer- Zeventig inwoners heeft Rimella. Naar taan een fles grappa van het huis op taal in de Italiaanse Walserdorpen, maar GTA-normen is dat heel wat. Maar in tafel. En de volgende morgen wacht ons nu zijn alleen oude mensen deze variant de vele gehuchten in de buurt is het al een gigantisch ontbijt. van het Duits nog machtig, vooral in leegstand wat de klok slaat. Alleen de vakmanschap. Veel mannen trokken naar het buitenland. Naar steden als Wenen, Berlijn of Sint-Petersburg, waar ze menige kerk, kasteel of paleis deco- reerden. En met het geld dat ze daar ver- dienden bouwden ze een mooi huis in Rima. In de zomermaanden kan je hier de oude techniek nog altijd komen leren. Silvio laat me een atelier zien waar een cursus plaatsvindt. En even later neemt hij me vol trots mee naar een gebouwtje aan de rand van het dorp: de Gipsoteca Pietro Della Vedova. Een museum met ruim 170 gipsen beeldhouwwerken van de 19de eeuwse kunstenaar Pietro Della Vedova, Silvio’s oudoom.

Rima in de mist Blauwe lucht

De nacht brengt geen beterschap. Regen en mist De volgende morgen zit alles potdicht. Niemand heeft zin in nog een dagje Tegen beter weten in zet ik de tocht regen en mist. Mijn Duitse vrienden Voorbij Santa Maria begint het serieuze voort. Op de kaart ziet de etappe door houden het voor bekeken. Ik wacht nog werk. We moeten 1200 meter omhoog, het natuurpark Alta Valsesia er veelbelo- even af en neem de bus naar het toeris- naar de Colle d’ Egua. Onderweg een vend uit, maar veel meer dan af en toe tenoord Alagna, een etappe verder. Ik mooie waterval, enkele sneeuwveldjes en een wazige flard krijg ik van het land- overnacht in de makkelijk bereikbare een verstild bergmeertje. Dit zijn de schap niet te zien. Het water valt met Rifugio Pastore, een berghut aan de voet 82 Alpen op hun best. bakken uit de lucht en de GTA-tekens van de Monte Rosa. Maar van de vier- Op Weg 3/05 Boven op de pas is het ijzig koud. lijken in de mist op te lossen. duizender vang ik zelfs geen glimp op. Wolken verknallen alweer het uitzicht. Kleddernat kom ik in Rima aan. Het is Om zes uur ‘s morgens word ik gewekt Snel naar beneden dan maar. Net voor een parel van een dorp en dat maakt veel door geroezemoes buiten. Ik werp een de eerste regendruppels bereiken we goed. De elegante huizen, vaak drie of blik door het raam en zie wandelaars Carcoforo, een pittoresk oud dorp met vier verdiepingen hoog, met houten bal- met het fototoestel in aanslag. Er moet wat nieuwbouw aan de rand. kons en decoratieve daklijsten, getuigen iets te zien zijn. En inderdaad: de lucht van veel smaak en stralen welvaart uit. kleurt langzaam blauw en daar is de De Monte Rosa vanaf de Rifugio Pastore Er is opvallend veel volk op de been. Monte Rosa in volle ornaat: een massie- Rima lijkt aan de leegloop te ontsnap- ve klomp van ijs en sneeuw, een pracht pen, maar schijn bedriegt. De meeste van een berg. De lucht is zo helder dat mensen komen hier alleen maar hun ik zelfs de Capanna Margherita vlakbij vakantie doorbrengen. In de winter blij- de top kan zien liggen. Met haar 4554 ven er maar vier bewoners over. meter is het de hoogste gelegen berghut van Europa. Een uur later ben ik weer onderweg. Ik Kunstmarmer steek een paar keer de kolkende Sesia over, wandel voorbij de indrukwekken- In het kleine fotomuseum kom ik alles de Cascate dell’ Acqua Bianca en daal te weten over de geschiedenis van het dan af naar het mooie Walserdorpje dorp. Aan de muren hangen liedjestek- Pedemonte. Daar pik ik de GTA-draad sten in het Walserduits en vooral foto’s, weer op. De etappe die ik gisteren over- veel foto’s: van bruiloften en begrafenis- geslagen heb, volg ik in omgekeerde sen. Vrouwen in traditionele kleder- richting. Het landschap baadt in de och- dracht. En mannen die trots terugkeren tendzon. Op de Colle Mud geniet ik van de gemzenjacht. eindelijk van een onbezoedeld verge- Silvio Della Vedova, de man die het zicht. museum voor me geopend heeft, vertelt Drie uur later zet ik in Rima een punt hoe Rima zich in de 18de en 19de eeuw achter de tocht. Mijn Duitse collega’s specialiseerde in het kunstmarmer: een hadden gelijk: dit smaakt naar meer. Ik speciale gipstechniek waarmee je mar- kijk nu al uit naar het vervolg. mer bijna perfect kunt nabootsen. De Rimesi werden alom geprezen om hun Tekst en foto’s: Ignace Fermont Steekkaart

Route schappij Comazzi, www.comazzi • Overzicht van alle logies langs de bus.com). route: in de GTA-wandelgids en op • We volgden de Grande Traversata del- www.gtaweb.de. le Alpi van Campello Monti tot Alagna. • In alle overnachtingsplaatsen krijg je Het traject ligt in de Noord-Westelijke Klimaat avondmaal, ontbijt en als je het vraagt Italiaanse Alpen, regio Piemonte, dicht- ook een lunchpakket voor onderweg. bij het Monte Rosamassief en de Zwit- Het weer kan snel omslaan in de Alpen, Winkeltjes in Forno, Rimella, Carcoforo serse grens. ook in de zomermaanden. Beste perio- en Alagna. • De tocht is voor geoefende wandelaars: de: juli tot half september. hoogteverschillen tot 1200 meter per dag, bergpassen tot ongeveer 2500 Gidsen en kaarten meter. Meestal goed begaanbare paden. Hoe kom je er? Klauteren komt er niet echt aan te pas. • Werner Bätzing, Grande Traversata De eerste week van juli lag er wel nog Heenreis delle Alpi, Teil 1: Der Norden, Rotpunkt- vrij veel sneeuw in de buurt van de pas- • Met bus, trein of vliegtuig naar Milaan verlag, Zürich, 2003: onmisbare wan- sen. (of goedkope vlucht naar Bergamo). delgids, met summiere routebeschrij- Trein Milaan-Novara-Domodossola. ving, overzichtskaartjes en veel prakti- Afstappen in Omegna. Vanuit Omegna sche en achtergrondinfo. Etappe-indeling met bus of autostop naar Forno. • Monte Rosa, Alagna e Macugnaga, kaart • Andere mogelijkheid: vanuit Brussel 1:50.000, nr. 10 in de reeks ‘Carta dei 1. Forno - Rimella (5u15, ruim 1000 m via Keulen rechtstreeks naar Domodos- Sentieri e dei Rifugio’ van het Istituto stijgen) sola. Daar trein richting Novar, afstap- Geografico Centrale (IGC): de beschre- 2. Rimella - Santa Maria di Fobello pen in Omegna. ven tocht is helemaal ingekleurd op de (3u15, 400 m stijgen) • Uurregelingen trein: www.ferrovie.it. kaart. 3. Santa Maria - Carcoforo (6u15, 1150 • Uurregelingen bus: www.vcoinbus.it • Monte Rosa, Alagna, Macugnaga, meter stijgen) of www.gtaweb.de Gressoney, kaart 1:25.000, nr. 109 in de 4. Carcoforo - Rima (6u - 1050 m stij- reeks wandelkaarten van het IGC: nut- gen) Terugreis tig voor etappes 4 en 5. 83 5. Rima - Alagna, Rifugio Pastore (6u, Vanuit Alagna met de bus (maatschappij OP WEG 3/05 1200 m stijgen) ATAP) naar Varallo en dan met de trein naar Milaan. Of rechtstreekse bus Meer info Alagna-Milaan (maatschappij Baran- Suggestie zelli). Meer info over bussen: www.alag- • www.gtaweb.de: Duitse website met na.it. zeer veel praktische info over de GTA en Je kan de tocht met één dag uitbreiden over de omgeving van Rimella. door van de Rifugio Pastore naar • www.wanderweb.ch: website met aan- Macugnaga te wandelen, langs de Tour Overnachten en proviand vullingen bij de wandelgids van Werner de Monte Rosa. Het is een stevige tocht Bätzing. van 7 uur, over de 2738 m hoge Colle • Eenvoudige hotelletjes in Forno en • Toeristische dienst: Turismo Valsesia del Turlo. Hou rekening met sneeuw aan Rimella. Posto tappa in Santa Maria di Vercelli, P.za Grober 1, I-13021 Alagna de noordzijde van de pas. Vanuit Fobello, Carcoforo en Rima. Berghut in Valsesia, tel. 0039-163-922 988, www. Macugnaga rijden er bussen naar het de buurt van Alagna (Rifugio Pastore). turismovalsesiavercelli.it. treinstation van Domodossola (maat- Best vooraf reserveren.