WIADOMOŚCI ENTOMOLOGICZNE ISSN (online) 2544-7882 ENTOMOLOGICAL NEWS (POLAND) Vol. 39 (3); online 15A: 20–30 www.pte.up.poznan.pl/we/index.html DOI: 10.5281/zenodo.3953687 © Polskie Towarzystwo Entomologiczne Poznań: 23 lipca 2020

ARTYKUŁ / ARTICLE

Pluskwiaki różnoskrzydłe (: ) północno-zachodniej Polski. Część 6. : . True bugs (Hemiptera: Heteroptera) of North-Western Poland. Part 6. Pentatomoidea: Pentatomidae.

Marek BUNALSKI Katedra Entomologii i Ochrony Środowiska, Wydział Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu UP, ul. Dąbrowskiego 159, 60-594 Poznań; e-mail: [email protected]

ABSTRACT: New faunistic data concerning the distribution of 28 species from the family Pentatomidae in Northwestern Poland are presented and discussed. KEY WORDS: Hemiptera, Heteroptera, Pentatomidae, shield bugs, NW Poland, new data, chorology.

Wstęp R.L. – Rosław LEWANDOWSKI; R.W. – Roman WĄSALA, Rodzina tarczówkowatych (Pentatomidae) repre- S.A. – Stefan ALWIN, W.K. – Wojciech KUBASIK. zentowana jest w Polsce przez 48 gatunków (LIS Nazewnictwo i rozmieszczenie gatunków przyjęto 2000, CLEREBOUT i in. 2018, GIERLASIŃSKI i in. za serwisem „Pluskwiaki różnoskrzydłe (Hemiptera: 2019) o stosunkowo dużych rozmiarach ciała i zes- Heteroptera) Polski” (GIERLASIŃSKI i TASZAKOWSKI pole cech wyraźnie odróżniających je od pozostałych op.cit.), podobnie jak podział na regiony zoogeo- Pentatomoidea (LIS 2000). Z uwagi na różnorodne graficzne (zaczerpnięty z „Katalogu Fauny Polski”). preferencje pokarmowe, ciekawą biologię oraz Wymagania troficzne i ekologiczne gatunków podano znacznie, jakie odgrywają w ekosystemach natural- za pracami LISA (1990, 2000). Taksony w obrębie nych i gospodarce człowieka, są obecnie obiektem podrodzin oraz kwadraty UTM w obrębie regionów badań i różnorodnych analiz (zob. TASZAKOWSKI uporządkowano alfabetycznie. 2012, LIS 2014, GIERLASIŃSKI i in. 2016). Nie Oznaczeń dokonano w oparciu o klucz LISA zmienia to faktu, że stan poznania rozmieszczenia (2000). Część oznaczeń, zwłaszcza osobników z ro- niektórych gatunków pozostawia wiele do życzenia dzaju Sciocoris i Eurydema została zweryfikowana (GIERLASIŃSKI i TASZAKOWSKI 2013-2020) i wyma- przez dr Artura TASZAKOWSKIEGO. Dostarczył rów- ga dalszych obserwacji. nież literaturę uzupełniającą i wniósł do pracy cenne uwagi, za co pragnę mu serdecznie podziękować. Materiał i metody Przegląd gatunków Celem poniższego opracowania jest uzupełnienie informacji dotyczących występowania w północno- Poniżej przedstawiono informacje faunistyczne zachodniej części kraju przedstawicieli rodziny dotyczące występowania w północno-zachodniej Polsce Pentatomidae. Nowe dane faunistyczne pochodzą 28 gatunków z rodziny Pentatomidae. z badań i obserwacji terenowych prowadzonych na przestrzeni ostatnich dziesięcioleci oraz nie publiko- Asopinae wanych materiałów historycznych. Arma custos (FABRICIUS, 1794) W opracowaniu wykorzystano materiały zgroma- dzone przez różne osoby, co oznaczono w tekście Nizina Wielkopolsko-Kujawska: XU03 Sycyn następującymi skrótami: A.K. – Alicja KORCZ, A.Z. Dolny ad Szamotuły: 2 VIII 2012 (1 ex.), 4 IX 2015 – Andrzej ZAWAL, M.B. – Marek BUNALSKI, O.A. – (2 exx.), 18 IX 2015 (1 ex.) – łąki i zarośla nad Oleg ALEKSANDROWICZ, P.S. – Paweł SIENKIEWICZ, jeziorem Sycyńskim, w czerpak, leg. M.B.; XU03 21 dolina Samy ad Sycyn Dolny, 10 VII 2011, 1 ex., łąki Gatunek drapieżny, żyjący na drzewach i krze- nadrzeczne, w czerpak, leg. M.B.; XU13 dolina wach liściastych w miejscach zacienionych. Roz- Warty ad Jaryszewo, 2 VIII 2015, 1 ex., skraj lasu, przestrzeniony na obszarze całej Polski, choć w części otrząsanie drzew i krzewów, leg. M.B.; XU13 Sycyn północno-zachodniej notowany z zaledwie kilkunastu Dolny ad Szamotuły: 25 IV 2011 (1 ex.), 10 VIII stanowisk (GIERLASIŃSKI i TASZAKOWSKI op.cit.). 2011 (2 exx.), 21 V 2012 (1 ex.), 17 VI 2012 (1 ex.) – W analizowanych źródłach stwierdzony jedynie tereny leśne, z runa i podszytu, leg. M.B. w materiałach historycznych. Gatunek drapieżny, żyjący na drzewach liścias- tych, głównie na olszach. Rozprzestrzeniony na Troilus luridus (FABRICIUS, 1775) obszarze całego kraju. W Polsce północno-zachodniej Nizina Wielkopolsko-Kujawska: XU03 dolina Samy znany z około 30 stanowisk (GIERLASIŃSKI i TASZA- ad Sycyn Dolny: 1-3 V 2009 (1 ex.), 8 V 2018 (1 ex.) KOWSKI op.cit.). W trakcie badań obserwowany – zarośla nadrzeczne, w czerpak, leg. M.B.; XU03 pojedynczo, zarówno w środowiskach łąkowych, Sycyn Dolny ad Szamotuły, 18 V 2013, 1 ex., zarośla zaroślowych, jak i leśnych. nad jeziorem Sycyńskim, otrząśnięty z olszy, leg. M.B.; XU13 Sycyn Dolny ad Szamotuły, 14 VIII 2015, Picromerus bidens (LINNAEUS, 1758) 1 ex., tereny leśne, otrząśnięty z leszczyny, leg. M.B. Nizina Wielkopolsko-Kujawska: WU70 Stary Gatunek drapieżny, związny głównie ze środo- Tomyśl: 23 VII 1960 (1 ex.), 3 VIII 1960 (1 ex.), wiskami borowymi. Rozprzestrzeniony na obszarze 13 VIII 1960 (1 ex.), leg. S.A.; XU03 Sycyn Dolny całej Polski, a w jej części północno-zachodniej ad Szamotuły: 10 VIII 2009 (1 ex.), 4 IX 2010 notowany na ponad 20 stanowiskach (GIERLASIŃSKI (2 exx.), 3 VIII 2011 (1 ex.) – łąki nad jeziorem i TASZAKOWSKI op.cit.). W trakcie badań obserwo- Sycyńskim, w czerpak, leg. M.B.; idem, 29 VIII wany pojedynczo, głównie w zbiorowiskach zaroś- 2012, 1 ex., suche nieużytki przyleśne, w czerpak, lowych i leśnych. leg. M.B.; XU03 dolina Samy ad Sycyn Dolny, 8 IX 2013, 3 exx., łąki nadrzeczne, w czerpak, leg. M.B.; Zicrona caerulea (LINNAEUS, 1758) XU13 Sycyn Dolny ad Szamotuły: 9 VII 2011 Pojezierze Pomorskie: WV15 Lisowo ad Chociwel, (1 ex.), 2 VIII 2012 (1 ex.) – tereny leśne, z runa 21 V 2016, 1 ex., dno suchego stawu, leg. O.A. i podszytu, leg. M.B.; idem, 9 IX 2012, 2 exx., Nizina Wielkopolsko-Kujawska: XU03 Sycyn nieużytki śródpolne, w czerpak, leg. M.B. Dolny ad Szamotuły, 9 V 2010, 1 ex., tereny leśne, na Gatunek drapieżny, występujący głównie w środo- roślinach runa, leg. M.B.; idem: 22 V 2010 (1 ex.), wiskach leśnych. Rozprzestrzeniony na obszarze całej 25 IV 2014 (1 ex.) – zarośla nad stawem, w czerpak, Polski, a w części północno-zachodniej notowany leg. M.B.; idem: 16 VII 2011 (1 ex.), 3 VIII 2011 z kilkudziesięciu stanowisk (GIERLASIŃSKI i TASZA- (1 ex.), 7 VII 2012 (2 exx.), 13 IX 2014 (2 exx.), KOWSKI op.cit.). W analizowanym materiale wystę- 10 X 2014 (2 exx.) – łąki i zarośla nad jeziorem pował pojedynczo, częściej w środowiskach Sycyńskim, w czerpak, leg. M.B.; XU20 Poznań- otwartych niż leśnych. Marcelin, 7 VII 2015, 1 ex., uprawy polowe UPP, na pietruszce nasiennej, leg. M.B.; XU23 Oborniki: 9 VI Pinthaeus sanguinipes (FABRICIUS, 1781) 2017 (1 ex.), 7 VII 2017 (3 exx.) – Wzgórza Bogda- Nizina Wielkopolsko-Kujawska: XU03 Sycyn nowskie, zarastająca odkrywka gliny, leg. M.B. Dolny ad Szamotuły, 11 VIII 2015, 1 ex., zarośla nad Gatunek drapieżny, występujący głównie w środo- jeziorem Sycyńskim, otrząśnięty z olchy, leg. M.B.; wiskach wilgotnych. Rozprzestrzeniony na obszarze XU20 Poznań-Ogrody, 22 VII 2010, 1 ex., ogród całego kraju, jednak częściej notowany w pasie UPP, samołówka świetlna, leg. M.B. południowym. Z północno-zachodniej części Polski Gatunek drapieżny, rozprzestrzeniony głównie w po- podawany z ponad 20 stanowisk (GIERLASIŃSKI i TA- łudniowej i zachodniej części kraju. W północno- SZAKOWSKI op.cit.). W analizowanym materiale wystę- zachodniej Polsce znany z zaledwie kilkunastu stano- pował pojedynczo, preferując środowiska wilgotne. wisk (GIERLASIŃSKI i TASZAKOWSKI op.cit.). W ana- lizowanym materiale występował pojedynczo, głównie w zbiorowiskach z udziałem drzew i krzewów. Aelia acuminata (LINNAEUS, 1758)

Rhacognathus punctatus (LINNAEUS, 1758) Pobrzeże Bałtyku: VV56 Karsiborska Kępa, 28 VII 2006, 1 ex., leg. A.Z. Nizina Wielkopolsko-Kujawska: WU70 Stary Pojezierze Pomorskie: VU45 rez. „Wrzosowiska Tomyśl: 24 VI 1960 (1 ex.), 13 VIII 1960 (1 ex.), Cedyńskie” ad Cedynia, 1 IX 2009, 1 ex., murawa 18 VIII 1960 (1 ex.), leg. S.A. 22 ostnicowa, w pułapki ziemne, leg. P.S.; VU45 (9 exx.), 27 VI 2014 (2 exx.), 5 VI 2015 (7 exx.), Cedynia, 2 VI 2017, 17 exx., nieużytki i skarpa za 14 VIII 2015 (6 exx.), 7 V 2016 (3 exx.), 18 V 2019 cmentarzem, w czerpak, leg. M.B.; VU46 rez. (2 exx.), 2-14 VI 2019 (4 exx.) – tereny leśne, z runa „Bielinek” ad Cedynia, 3 VI 2017, 7 exx., łąki wzdłuż i podszytu, leg. M.B.; XU13 dolina Warty ad rowu, w czerpak, leg. M.B.; VU54 Gozdowice vic.: Jaryszewo: 30 IV 2011 (4 exx.), 27 VII 2014 5 VI – 7 VII 2009 (1 ex.), 8 VII – 1 VIII 2009 (1 ex.) (13 exx.), 5 VI 2015 (6 exx.), 20 VII 2015 (8 exx.), – murawa ostnicowa, w pułapki ziemne, leg. P.S.; 16 VI 2019 (3 exx.) – łąki i skarpy nadrzeczne, VU71 rez. „Pamięcin”: 20 IV – 15 V 2009 (2 exx.), w czerpak, leg. M.B.; XU13 dolina Samicy ad Ruks- 5 VI – 7 VII 2009 (1 ex.) – murawa ostnicowa, Młyn: 14 V 2011 (9 exx.), 28 V 2011 (6 exx.), 9 VII w pułapki ziemne, leg. P.S.; VU71 Laski, 5 VI – 7 VII 2011 (4 exx.), 16 VI 2019 (3 exx.) – łąki i zarośla 2009, 1 ex., murawa ostnicowa, w pułapki ziemne, nadrzeczne, leg. M.B.; XU13 Niemieczkowo ad leg. P.S. Szamotuły, 7 V 2016, 1 ex., tereny leśne, z runa, leg. Nizina Wielkopolsko-Kujawska: VT95 rez. M.B.; XU20 Poznań-Golęcin: 27 IV 2013 (1 ex.), „Dębowiec” ad Gubin, 31 V 2011, 2 exx., dąbrowa, 21 V 2013 (1 ex.), 6 VI 2013 (1 ex.), 5 IX 2013 na runie, leg. M.B.; VU91 Ośno Lubuskie vic., 30 V (1 ex.) – łąki i zarośla nad jez. Rusałka, leg. M.B.; 2011, 2 exx., tereny leśne, w czerpak. leg. M.B.; XU23 Oborniki: 6-28 V 2016 (17 exx.), 1-22 VII WT18 dolina Gryżynki ad Gryżyna, 2-4 VI 2016, 2016 (4 exx.), 12 VIII 2016 (10 exx.), 12-20 V 2017 2 exx., tereny leśne, z runa i podszytu, leg. M.B.; (20 exx.), 9 VI 2017 (9 exx.), 7 VII 2017 (4 exx.), WU72 Chalin ad Sieraków, 26 V 2012, 3 exx., 28 IV 2018 (5 exx.), 16 VI 2018 (3 exx.) – Wzgórza wzgórze „Jaskółcza Skarpa”, w czerpak, leg. R.L.; Bogdanowskie, murawy i zarośla śródpolne, leg. XT38 dolina Warty ad Rogalin, 22 VII 2015, 8 exx., M.B.; XU33 leśn. Buczyna ad Długa Goślina, 3 IX łąki nadrzeczne, w czerpak, leg. M.B.; idem, 6 VIII 2010, 2 exx., las jesionowy, z runa, leg. M.B. 2015, 1 ex., łąki nad Wartą, otrząśnięty z krzewów, Gatunek związany z wiechlinowatymi (Poaceae), leg. M.B., ibid, 2 exx., przy świetle, leg.M.B.; XU03 spotykany głównie w zbiorowiskach łąkowych i agro- dolina Samy ad Sycyn Dolny: 10 V 2009 (4 exx.), cenozach. W Polsce szeroko roprzestrzeniony i miej- 31 V 2009 (25 exx.), 8 VI 2009 (18 exx.), 2-8 V 2011 scami liczny. W północno-zachodniej części kraju (20 exx.), 21-29 V 2011 (39 exx.), 10 VII 2011 notowany na kilkudziesięciu stanowiskach (GIER- (6 exx.), 19 V 2012 (14 exx.), 17 VIII – 8 IX 2013 LASIŃSKI i TASZAKOWSKI op.cit.). W analizowanym (14 exx.), 4 VIII 2015 (2 exx.), 1 VI 2016 (32 exx.) – materiale był najczęściej obserwowanym przedsta- łąki nadrzeczne, w czerpak, leg. M.B.; XU03 dolina wicielem rodziny Pentatomidae, spotykanym zarówno Samy ad Kobylniki: 3 VI 2015 (12 exx.), 20 VII 2015 w środowiskach otwartych, jak i na trawiastym runie (8 exx.) – ols i łąki nadrzeczne, w czerpak, leg. M.B.; w prześwietlonych lasach. XU03 Sycyn Dolny ad Szamotuły: 27 VII 2009 (15 exx.), 10 VIII 2009 (licznie), 4 IX 2010 (10 exx.), Aelia klugi HAHN, 1833 16 VII 2011 (5 exx.), 3 VIII 2011 (12 exx.), 10-30 VI Nizina Wielkopolsko-Kujawska: XU03 Sycyn 2012 (17 exx.), 7 VII 2012 (2 exx.), 2-30 VIII 2012 Dolny ad Szamotuły: 12-14 VII 2009 (1 ex.), 10 VI (11 exx.), 17 VII 2013 (2 exx.), 22 V 2014 (12 exx.), 2012 (1 ex.), 30 VI 2012 (1 ex.) – wilgotne łąki nad 7-8 VI 2014 (9 exx.), 3 VII 2014 (2 exx.), 15 VIII jez. Sycyńskim, w czerpak, leg. M.B.; XU13 Sycyn 2014 (1 ex.), 13 IX 2014 (2 exx.), 4 VIII 2015 Dolny ad Szamotuły 25 V 2014, 2 exx., uprawa leśna, (2 exx.0, 10 VII 2016 (2 exx.), 10 V 2019 (1 ex.), 2 VI 2019 (3 exx.) – łąki i zarośla nad jeziorem w czerpak, leg. M.B. Sycyńskim, leg. M.B.; idem: 8 VI 2010 (2 exx.), Gatunek występujący na trawach, głównie w śro- 21 VIII 2010 (6 exx.), 4-17 VII 2011 (7 exx.) – dowiskach wilgotniejszych. Występuje w całej Polsce, uprawa leśna, na ziemi pod roślinami, leg. M.B.; choć częściej obserwowany jest w pasie południo- idem: 29 VIII 2012 (5 exx.), 21 VI 2013 (3 exx.), wym. W północno-zachodniej części kraju wykazy- 4-17 VII 2013 (6 exx.), 3-30 VIII 2013 (22 exx.), wany z kilkunastu stanowisk (GIERLASIŃSKI i TA- 10 V 2014 (12 exx.), 7-27 VI 2014 (15 exx.), 11-13 X SZAKOWSKI op.cit.). W trakcie badań obserwowany 2014 (6 exx.), 5 VII 2015 (7 exx.), 10 VII 2016 pojedynczo w środowiskach otwartych. (2 exx.), 2 VI 2019 (2 exx.) – suche nieużytki przyleśne, w czerpak, leg. M.B.; idem: 30 VIII 2013 Aelia rostrata BOHEMAN, 1852 (1 ex.), 25 IV 2014 (2 exx.) – zbiorowisko roślinności Nizina Wielkopolsko-Kujawska: XU03 Sycyn ruderalnej, leg. M.B.; XU04 rez. „Świetlista Dolny ad Szamotuły: 3 VIII 2013 (1 ex.), 13 IX 2014 Dąbrowa” ad Obrzycko, 8 VI 2014, 5 exx., dąbrowa, (1 ex.) – suche nieużytki przyleśne, w czerpak, leg. z runa, leg. M.B.; XU13 Sycyn Dolny ad Szamotuły: M.B.; XU20 Poznań-Golęcin, 24 IV 2013, 1 ex., 25-26 IV 2009 (6 exx.), 8-17 VI 2012 (8 exx.), 2 VIII murawa nad jez. Rusałka, leg. M.B. 2012 (4 exx.), 29 VIII 2012 (1 ex.), 10-25 V 2014 23

Gatunek związany z trawami, spotykany głównie (3 exx.), 7 VII 2017 (1 ex.) – Wzgórza Bogda- w zbiorowiskach muraw piaskowych i kseroter- nowskie, murawy i zarośla śródpolne, leg. M.B. micznych. Rozmieszczony na obszarze całego kraju. Gatunek polifagiczny, zasiedlający głównie zbio- W północno-zachodniej Polsce niegdyś rzadki, w ostat- rowiska łąkowe i agrocenozy. Rozmieszczony na nich dziesięcioleciach częściej obserwowany (GIER- obszarze całego kraju, choć częściej podawany LASIŃSKI i TASZAKOWSKI op.cit.). W trakcie badań z południowej i środkowej Polski. W części pół- stwierdzany pojedynczo, w zbiorowiskach ciepłych nocno-zachodniej nierzadki, znany z kilkudziesięciu muraw. stanowisk (GIERLASIŃSKI i TASZAKOWSKI op.cit.). W trakcie prowadzonych obserwacji spotykany był Carpocoris fuscispinus (BOHEMAN, 1850) w różnych typach środowisk, od łąk i muraw, Pobrzeże Bałtyku: XA45 Smołdzino, 2 V 2016, po prześwietlone lasy. 3 exx., na plaży, leg. O.A. Carpocoris purpureipennis (DE GEER, 1773) Pojezierze Pomorskie: XV03 Borne Sulinowo, 24-26 VII 2012, 2 exx., samołówka świetlna, leg. R.L. Nizina Wielkopolsko-Kujawska: CC38 Białków Nizina Wielkopolsko-Kujawska: WT18 dolina Górny ad Kościelec, 9 VII 2018, 2 exx., murawa Gryżynki ad Gryżyna, 2-4 VI 2016, 1 ex., tereny psammofilna, na kwitnących roślinach, leg. M.B.; leśne, w czerpak, leg. M.B.; WU70 Stary Tomyśl, WU70 Stary Tomyśl, 9 VI 1960, 1 ex., leg. S.A.; 23 VIII 1960, leg. S.A.; WU72 Chalin ad Sieraków, WU72 Chalin ad Sieraków, 2-16 VI 2011, 5 exx., 16 VI 2011, 1 ex., tereny leśne, do światła, leg. R.L.; tereny leśne, do światła, leg. R.L.; WU73 Kłosowice idem, 26 V 2012, 1 ex., wzgórze „Jaskółcza Skarpa”, ad Sieraków, 26 V 2012, 2 exx., w czerpak, leg. R.L.; w czerpak, leg. R.L.; WU73 Kłosowice ad Sieraków, XT38 dolina Warty ad Rogalin, 22 VII 2015, 1 ex., 26 V 2012, 1 ex., w czerpak, leg. R.L.; XT29 łąki nadrzeczne, w czerpak, leg. M.B.; XT59 Jaro- Komorniki ad Poznań, 29 IV 1995, 1 ex., na rzepaku, sławiec ad Środa Wlkp., 2-24 VIII 2013, 8 exx., leg. W.K.; XT38 dolina Warty ad Rogalin: 22 VII mieszanka roślin kwiatowych, w czerpak, leg. M.B., 2015 (3 exx.), 6 VIII 2015 (1 ex.) – łąki i zarośla ibid, 8 exx., pole jęczmienia, leg. M.B.; XU03 dolina nadrzeczne, leg. M.B.; XT58 Jarosławiec ad Środa Samy ad Sycyn Dolny: 25-26 IV 2009 (1 ex.), 16 V Wlkp.: 12 VI 2013 (2 exx.), 8 VIII 2013 (3 exx.) – 2009 (2 exx.), 11-21 VI 2009 (3 exx.), 5 VII 2009 mieszanka polowa roślin kwiatowych, leg. M.B.; (1 ex.), 2-29 V 2011 (15 exx.), 10 VII 2011 (3 exx.), XU03 Sycyn Dolny ad Szamotuły: 10 VIII 2009 11-17 VIII 2013 (4 exx.), 8 IX 2013 (2 exx.), 1 VI (2 exx.), 4 IX 2010 (2 exx.), 16 VII 2011 (2 exx.), 2015 (2 exx.) – łąki i zarośla nadrzeczne, leg. M.B.; 3 VIII 2011 (3 exx.), 3 IX 2011 (2 exx.), 7 VII 2012 XU03 dolina Samy ad Kobylniki, 3 VI 2015, 2 exx., (2 exx.), 2 VIII 2012 (4 exx.), 4-11 VIII 2015 łąki nadrzeczne, w czerpak, leg. M.B.; XU03 Sycyn (3 exx.), 10 VII 2016 (1 ex.) – łąki i zarośla nad jez. Dolny ad Szamotuły: 27 VII 2009 (1 ex.), 10 VIII Sycyńskim, leg. M.B.; idem: 29 VIII 2012 (4 exx.), 2009 (4 exx.), 4 IX 2009 (4 exx.), 16 VII 2011 4-17 VII 2013 (9 exx.), 3-30 VIII 2013 (25 exx.), (4 exx.), 3 VIII 2011 (5 exx.), 3 IX 2011 (7 exx.), 22 V 2014 (3 exx.), 27 VII 2014 (2 exx.) – suche 7 VII 2012 (3 exx.), 2-30 VIII 2012 (9 exx.), 17 VII nieużytki przyleśne, w czerpak, leg. M.B.; idem, 2013 (6 exx.), 23 VIII 2013 (1 ex.), 13 IX 2014 30 VIII 2013, 1 ex., zbiorowisko roślinności (2 exx.), 2 VI 2019 (2 exx.) – łąki i zarośla nad jez. ruderalnej, w czerpak, leg. M.B., XU03 dolina Samy Sycyńskim, leg. M.B.; idem: 10 VIII 2010 (2 exx.), ad Sycyn Dolny: 21 VI 2009 (1 ex.), 5 VII 2009 29 VIII 2012 (5 exx.), 9 IX 2012 (2 exx.), 21 VI 2013 (1 ex.), 11 VIII 2010 (2 exx.), 10 VII 2011 (1 ex.) – (4 exx.), 10-30 VIII 2013 (9 exx.), 10 V 2014 łąki i zarośla nadrzeczne, leg. M.B.; XU13 Sycyn (2 exx.), 3-27 VI 2014 (8 exx.), 15 VIII 2014 Dolny ad Szamotuły: 14-17 IV 2009 (1 ex.), 18 IV (3 exx.), 13 IX 2014 (3 exx.), 5 VII 2015 (2 exx.), 2010 (4 exx.), 9 V 2010 (1 ex.), 21 V 2012 (1 ex.), 2 VI 2019 (2 exx.) – suche nieużytki przyleśne, 2 VIII 2012 (2 exx.), 12 VII 2015 (2 exx.) – tereny w czerpak, leg. M.B.; idem: 20 V 2011 (3 exx.), 4-17 leśne, z runa i podszytu, leg. M.B.; XU13 dolina VII 2011 (6 exx.) – uprawa leśna, leg. M.B.; idem: Samicy ad Ruks-Młyn: 12 VI 2014 (1 ex.), 16 VI 2 VI 2013 (1 ex.), 23 VIII 2013 (3 exx.) – 2019 (4 exx.) – łąki i zarośla nadrzeczne, w czerpak zbiorowisko roślinności ruderalnej, leg. M.B.; XU13 i otrząsanie, leg. M.B.; XU13 dolina Warty ad Sycyn Dolny ad Szamotuły: 25-26 IV 2009 (4 exx.), Jaryszewo: 2 VIII 2015 (1 ex.), 16 VI 2019 (3 exx.) – 8 VI 2012 (1 ex.), 2 VIII 2012 (1 ex.), 2 VI 2019 (1 łąki i zarośla nadrzeczne, leg. M.B.; XU20 Poznań- ex.) – tereny leśne, z runa i podszytu, leg. M.B.; Golęcin, 5 IX 2013, 1 ex., łąki nad jez. Rusałka, XU13 dolina Samicy ad Ruks-Młyn: 14-28 V 2011 w czerpak, leg. M.B.; XU23 Oborniki: 25 VI 2016 (3 exx.), 9 VII 2011 (2 exx.), 12 VI 2014 (2 exx.), 16 (2 exx.), 1-22 VII 2016 (33 exx.), 12 VIII 2016 VI 2019 (7 exx.) – łąki i zarośla nadrzeczne, leg. 24

M.B.; XU13 dolina Warty ad Jaryszewo: 27 VII 2014 w czerpak, leg. M.B.; WU70 Stary Tomyśl: 15 VI (4 exx.), 16 VI 2019 (3 exx.) – łąki i zarośla 1960 (1 ex.), 23 VII 1960 (1 ex.), 13-28 VIII 1960 nadrzeczne, leg. M.B.; XU23 Rożnowo ad Oborniki, (4 exx.), leg. S.A.; WU73 Kłosowice ad Sieraków, 8 IX 2010, 2 exx., park podworski, na roślinach 26 V 2012, 2 exx., w czerpak, leg. R.L.; XT38 dolina zielnych, leg. M.B.; XU23 Oborniki: 28 V 2016 Warty ad Rogalin, 6 VIII 2015, 2 exx., łąki i zarośla (1 ex.), 12 VIII 2016 (1 ex.), 9 IX 2016 (1 ex.), 9 VI nadrzeczne, leg. M.B.; XT59 Jarosławiec ad Środa 2017 (4 exx.), 7 VII 2017 (3 exx.) – Wzgórza Wlkp.: 12 VI 2013 (3 exx.), 8 VIII 2013 (2 exx.) – Bogdanowskie, murawy i zarośla śródpolne, leg. mieszanka roślin kwiatowych, w czerpak, leg. M.B.; M.B.; XU33 leśn. Buczyna ad Długa Goślina, 3 IX idem, 12 VI 2013, 1 ex., pole rzepaku, w żółte miski, 2010, 3 exx., łęg jesionowy, z runa, leg. M.B. leg. M.B.; XU03 dolina Samy ad Sycyn Dolny: 18-21 Gatunek polifagiczny, o podobnym typie roz- VI 2009 (5 exx.), 5 VII 2009 (2 exx.), 11 VIII 2010 mieszczenia jak Carpocoris fuscispinus (BOH.), choć (3 exx.), 8-29 V 2011 (15 exx.), 19 V 2012 (3 exx.), w północno-zachodniej części kraju notowany 17 VIII 2013 (2 exx.), 8 IX 2013 (8 exx.), 1 VI 2016 znacznie rzadziej (GIERLASIŃSKI i TASZAKOWSKI (14 exx.), 18 V 2019 (2 exx.) – łąki i zarośla op.cit.). W trakcie badań obserwowany w podobnych nadrzeczne, w czerpak, leg. M.B.; XU03 dolina Samy środowiskach, co C. fuscispinus, nierzadko jako ad Kobylniki: 3 VI 2015 (2 exx.), 20 VII 2015 gatunek współwystępujacy. (2 exx.) – łąki i zarośla nadrzeczne, w czerpak, leg. M.B.; XU03 Sycyn Dolny ad Szamotuły: 12-27 VII Chlorochroa pinicola (MULSANT et REY, 1852) 2009 (6 exx.), 10 VIII 2009 (12 exx.), 4 IX 2010 Nizina Wielkopolsko-Kujawska: VT93 leśn. Nowa (5 exx.), 16 VII 2011 (5 exx.), 3 VIII 2011 (6 exx.), Rola ad Brody, 16 IV 2011, 1 ex., tereny leśne, leg. 3 IX 2011 (4 exx.), 17 VII 2013 (1 ex.), 30 VIII 2013 W.K.; WT18 dolina Gryżynki ad Gryżyna, 4 VI (3 exx.), 11 X 2014 (1 ex.), 4-11 VIII 2015 (6 exx.), 2016, 1 ex., tereny leśne, w czerpak, leg. M.B.; XU03 10 VII 2016 (2 exx.) – łąki i zarośla nad jez. Sycyn Dolny ad Szamotuły, 11 X 2014, 1 ex., Sycyńskim, leg. M.B.; idem: 8 VI 2010 (1 ex.), turzycowisko nad jez. Sycyńskim, w czerpak, leg. 19 VII 2010 (3 exx.), 29 IV 2011 (1 ex.), 20 V 2011 M.B.; XU13 Sycyn Dolny ad Szamotuły: 18 IV 2010 (6 exx.), 4-17 VII 2011 (6 exx.) – uprawa leśna, na (1 ex.), 9 IV 2011 (1 ex.), 8 VI 2012 (1 ex.), 17 VI i pod roślinami, leg. M.B.; idem: 21 VI 2013 (1 ex.), 2012 (1 ex.) – tereny leśne, leg. M.B. 17 VII 2013 (5 exx.), 10-30 VIII 2013 (9 exx.), 10-22 Gatunek związany pokarmowo głównie z sosną V 2014 (2 exx.), 15 VIII 2014 (1 ex.), 5 VII 2015 (Pinus silvestris L.). Rozmieszczony na obszarze (2 exx.), 10 V 2019 (1 ex.), 2 VI 2019 (3 exx.) – całego kraju, choć częściej obserwowany w pasie suche nieużytki przyleśne, leg. M.B.; idem: 2 VI południowym. W północno-zachodniej Polsce znany 2013 (2 exx.), 23 VIII 2013 (5 exx.), 7 IX 2013 (2 exx.) – zbiorowisko roślinności ruderalnej, leg. z kilkunastu stanowisk (GIERLASIŃSKI i TASZA- M.B.; XU13 dolina Samicy ad Ruks-Młyn, 14-28 V KOWSKI op.cit.). W trakcie badań obserwowany 2011, 10 exx., łąki i zarośla nadrzeczne, w czerpak, pojedynczo, głównie na obszarach leśnych. leg. M.B.; XU13 Sycyn Dolny ad Szamotuły: 20 VI 2009 (3 exx.), 14 XI 2010 (1 ex.), 21 V 2012 (4 exx.), Dolycoris baccarum (LINNAEUS, 1758) 2 VIII 2012 (1 ex.), 25 V 2014 (2 ex.), 4-14 VIII Pojezierze Pomorskie: VU45 rez. „Wrzosowiska 2015 (4 exx.) – tereny leśne, z runa i podszytu, leg. Cedyńskie” ad Cedynia, 2 VIII – 1 IX 2009, 1 ex., M.B.; XU13 dolina Warty ad Jaryszewo: 27 VII 2014 murawa ostnicowa, w pułapki ziemne, leg. P.S.; (3 exx.), 16 VI 2019 (1 ex.) – łąki i zarośla nad- VU45 Cedynia, 2 VI 2017, 2 exx., nieużytki i skarpa rzeczne, w czerpak, leg. M.B.; XU23 Oborniki: 6-28 za cmentarzem, leg. M.B.; VU46 rez. „Bielinek” V 2016 (6 exx.), 1-22 VII 2016 (3 exx.), 12 VIII 2016 ad Cedynia, 3 VI 2017, 2 exx., podnóże skarpy, (6 exx.), 9 IX 2016 (1 ex.), 20 V 2017 (3 exx.), 9 VI w czerpak, leg. M.B.; VU46 Stary Kostrzynek, 8 VII 2017 (13 exx.), 7 VII 2017 (2 exx.) – Wzgórza – 1 VIII 2009, 1 ex., murawa ostnicowa, w pułapki Bogdanowskie, murawy i nieużytki śródpolne, leg. ziemne, leg. P.S.; VU71 Raduń vic., 8 VII – 1 VIII M.B.; XV03 Borne Sulinowo, 26 VII 2012, 1 ex., 2009, 1 ex., murawa ostnicowa, w pułapki ziemne, tereny leśne, do światła, leg. R.L. leg. P.S. Gatunek polifagiczny, występujący na obszarze Nizina Wielkopolsko-Kujawska: CC38 Białków całego kraju, częściej jednak obserwowany w Polsce Górny ad Kościelec, 9 VII 2018, 4 exx., murawa południowej i środkowej. W części północno-zachod- psammofilna, na kwitnących roślinach, leg. M.B.; niej kraju notowany z kilkudziesięciu stanowisk VT95 rez. „Dębowiec” ad Gubin, 31 V 2011, 3 exx., (GIERLASIŃSKI i TASZAKOWSKI op.cit.). W anali- dąbrowa, na runie, leg. M.B.; WT18 dolina Gryżynki zowanym materiale częsty i dosyć liczny, spotykany ad Gryżyna, 2-4 VI 2016, 2 exx., tereny leśne, w różnych typach środowisk. 25

Eurydema oleracea (LINNAEUS, 1758) Eurydema ornata (LINNAEUS, 1758) Pojezierze Pomorskie: VU46 rez. „Bielinek” ad Nizina Wielkopolsko-Kujawska: XT38 dolina Cedynia, 3 VI 2017, 1 ex., podnóże skarpy, w czerpak, Warty ad Rogalin, 22 VII 2015, 1 ex., łąki i zarośla leg. M.B.; VU71 Raduń vic., 5 VI – 7 VII 2009, nadrzeczne, leg. M.B.; XT59 Jarosławiec ad Środa 1 ex., murawa ostnicowa, w pułapki ziemne, leg. P.S. Wlkp., 8 VIII 2013, 2 exx., polowa mieszanka roślin Nizina Wielkopolsko-Kujawska: XT38 dolina kwiatowych, leg. M.B.; XU03 dolina Samy ad Sycyn Warty ad Rogalin, 22 VII 2015, 1 ex., łąki i zarośla Dolny: 24 V 2009 (3 exx.), 8-18 VI 2009 (2 exx.) – nadrzeczne, leg. M.B.; XT59 Jarosławiec ad Środa łąki i zarośla nadrzeczne, w czerpak, leg. M.B.; Wlkp.: 12 VI 2013 (1 ex.), 2-29 VIII 2013 (7 exx.), XU03 Sycyn Dolny ad Szamotuły, 8-10 V 2009, 6 IX 2013 (1 ex.) – polowa mieszanka roślin 3 exx., uprawa leśna, na i pod roślinami, leg. M.B.; kwiatowych, leg. M.B.; idem, 24 VII 2013, 1 ex., idem: 27 VII 2009 (1 ex.), 10 VIII 2009 (3 exx.) – pole jęczmienia, w czerpak, leg. M.B.; XU03 dolina łąki i zarośla nad jez. Sycyńskim, w czerpak, leg. Samy ad Sycyn Dolny: 1-10 V 2009 (23 exx.), 8 VI M.B.; idem, 23 VIII 2013, 1 ex., zbiorowisko 2009 (1 ex.), 5 VII 2009 (1 ex.), 11 VIII 2010 roślinności ruderalnej, leg. M.B.; idem, 3 VIII 2013, (3 exx.), 4 IX 2010 (7 exx.), 2-8 V 2011 (14 exx.), 3 exx., suche nieużytki przyleśne, w czerpak, leg. 10 VII 2011 (3 exx.), 1 VI 2015 (17 exx.) – łąki M.B.; idem, 25 IV 2014, 1 ex., zarośla nad stawem, i zarośla nadrzeczne, w czerpak, leg. M.B.; XU03 w czerpak, leg. M.B.; XU23 Oborniki, 22 VII 2016 dolina Samy ad Kobylniki, 3 VI 2015, 8 exx., łąki (1 ex.), 7 VII 2017 (1 ex.) – Wzgórza Bogdanowskie, i zarośla nadrzeczne, w czerpak, leg. M.B.; XU03 nieużytki śródpolne, w czerpak, leg. M.B. Sycyn Dolny ad Szamotuły: 27 VII 2009 (3 exx.), Gatunek związany pokarmowo z kapustowatymi. 10 VIII 2009 (14 exx.), 16 VII 2011 (2 exx.), 2-3 VIII Rozmieszczony na obszarze całego kraju, częściej 2011 (12 exx.), 17 VII 2013 (3 exx.), 22 V 2014 obserwowany w Polsce południowej i środkowej. (3 exx.), 15 VIII 2014 (1 ex.), 10 VII 2016 (3 exx.), Notowany również z kilkudziesięciu stanowisk zloka- 2 VI 2019 (1 ex.) – łąki i zarośla nad jez. Sycyńskim, lizowanych w części północno-zachodniej (GIERLA- w czerpak, leg. M.B.; idem: 8 VI 2010 (1 ex.), 17 VII SIŃSKI i TASZAKOWSKI op.cit.). W trakcie badań 2011 (3 exx.), 7 VIII 2012 (2 exx.) – uprawa leśna, na obserwowany głównie w ciepłych środowiskach i pod roślinami, leg. M.B.; idem: 17 VII 2013 (7 otwartych. exx.), 3 VIII 2013 (5 exx.) – suche nieużytki przy- leśne, w czerpak, leg. M.B.; idem: 2 VI 2013 (2 exx.), Eysarcoris aeneus (SCOPOLI, 1763) 23 VIII 2013 (12 exx.), 7 IX 2013 (4 exx.) – Nizina Wielkopolsko-Kujawska: XU03 dolina zbiorowisko roślinności ruderalnej, leg. M.B.; XU13 Samy ad Sycyn Dolny, 8 IX 2013, 2 exx., łąki dolina Samicy ad Ruks-Młyn, 14-28 V 2011, 20 exx., i zarośla nadrzeczne, w czerpak, leg. M.B.; XU03 łąki i zarośla nadrzeczne, w czerpak, leg. M.B.; Sycyn Dolny ad Szamotuły: 10 VIII 2009 (1 ex.), XU13 dolina Warty ad Jaryszewo: 27 VII 2014 4 IX 2010 (1 ex.), 16 VII 2011 (3 exx.), 10 VI 2012 (8 exx.), 20 VII 2015 (2 exx.), 16 VI 2019 (4 exx.) – (1 ex.), 30 VIII 2012 (6 exx.), 29 VI 2013 (1 ex.), łąki i zarośla nadrzeczne, w czerpak, leg. M.B.; 4 VII 2013 (4 exx.), 23-30 VIII 2013 (5 exx.), 22 V XU13 Sycyn Dolny ad Szamotuły: 25-26 IV 2009 2014 (1 ex.), 3 VII 2014 (1 ex.), 15 VIII 2014 (5 exx.), 13 VI 2010 (1 ex.), 8 VI 2012 (4 exx.), (2 exx.), 13 IX 2014 (4 exx.), 14 X 2014 (1 ex.), 11 VIII 2013 (2 exx.), 7 V 2016 (1 ex.) – tereny 12 VII 2015 (1 ex.), 10 VII 2016 (1 ex.) – łąki leśne, z runa i podszytu, leg. M.B.; XU23 Oborniki: i turzycowiska nad jez. Sycyńskim, w czerpak, leg. 12 V 2016 (4 exx.), 1-22 VII 2016 (8 exx.), 12 VIII M.B.; XU13 Sycyn Dolny ad Szamotuły, 9 IX 2012, 2016 (1 ex.), 9 VI 2017 (5 exx.), 7 VII 2017 (8 exx.), 7 exx., nieużytki śródpolne, w czerpak, leg. M.B.; 16 VI 2018 (1 ex.) – Wzgórza Bogdanowskie, idem: 25 V 2014 (1 ex.), 12 VII 2015 – zarastająca murawy i nieużytki śródpolne, w czerpak, leg. M.B. torfianka leśna, leg.M.B.; XU20 Poznań-Golęcin, Gatunek oligofagiczny, związany z kapustowa- 12 VIII 2013, 1 ex., łąki i zarośla nad jez. Rusałka, tymi (Brassicaceae). Rozprzestrzeniony w całym leg. M.B.; XU23 Oborniki: 25 VI 2016 (2 exx.), kraju, choć rzadziej notowany w pasie północnym. 1 VII 2016 (7 exx.), 12 VIII 2016 (1 ex.), 12-20 V W północno-zachodniej Polsce znany z kilkudzie- 2017 (3 exx.), 9 VI 2017 (2 exx.), 16 VI 2018 sięciu stanowisk (GIERLASIŃSKI i TASZAKOWSKI (6 exx.) – Wzgórza Bogdanowskie, nieużytki śród- op.cit.). W analizowanym materiale częsty, spoty- polne, leg. M.B. kany w różnych typach środowisk. Gatunek polifagiczny, rozprzestrzeniony na obszarze całego kraju, jednak częściej obserwowany w pasie południowym. W północno-zachodniej Polsce noto- wany z około 20 stanowisk (GIERLASIŃSKI i TASZA- 26

KOWSKI op.cit.). W trakcie prowadzonych obserwacji uprawa jęczmienia, w czerpak, leg. M.B.; XU03 stwierdzany w środowiskach otwartych, zwłaszcza dolina Samy ad Sycyn Dolny: 9 VII 2009 (1 ex.), nieco wilgotniejszych. 9-29 V 2011 (5 exx.), 10 VII 2011 (2 exx.), 19 V 2012 (1 ex.), 17 VIII 2013 (1 ex.), 8 IX 2013 (1 ex.), Neottiglossa pusilla (GMELIN, 1790) 4 VIII 2015 (2 exx.), 18 V 2019 (1 ex.) – łąki Nizina Wielkopolsko-Kujawska: XU03 dolina i zarośla nadrzeczne, w czerpak, leg. M.B.; XU03 Samy ad Sycyn Dolny: 8 VI 2009 (2 exx.), 11 VIII dolina Samy ad Kobylniki, 3 VI 2015, 2 exx., łąki 2010 (1 ex.), 21 V 2011 (1 ex.) – łąki i zarośla i zarośla nadrzeczne, w czerpak, leg. M.B.; XU03 nadrzeczne, w czerpak, leg. M.B.; XU03 dolina Samy Sycyn Dolny ad Szamotuły: 4 IX 2010 (2 exx.), ad Kobylniki: 3 VI 2015 (2 exx.) – łąki i zarośla 3 VIII 2011 (4 exx.), 7 VII 2012 (1 ex.), 2 VIII 2012 nadrzeczne, w czerpak, leg. M.B.; XU03 Sycyn (1 ex.), 9-18 V 2013 (3 exx.), 4 VII 2013 (2 exx.), Dolny ad Szamotuły: 10 VI 2012 (1 ex.), 30 VI 2012 1 VI 2015 (8 exx.), 4-11 VIII 2015 (13 exx.), 18 IX (1 ex.), 30 VIII 2012 (2 exx.), 25 V 2014 (1 ex.) – 2015 (4 exx.) – łąki i zarośla nad jez. Sycyńskim, leg. łąki i zarośla nad jez. Sycyńskim, w czerpak, leg. M.B.; idem: 4 VII 2011 (1 ex.), 29 VIII 2012 (1 ex.), M.B.; idem: 28 VIII 2012 (1 ex.), 2 VI 2019 (1 ex.) – 4 VII 2013 (1 ex.), 10 VIII 2013 (1 ex.), 5 VII 2015 suche nieużytki przyleśne, w czerpak, leg. M.B.; (1 ex.) – suche nieużytki przyleśne, w czerpak, leg. XU13 dolina Samicy ad Ruks-Młyn: 28 V 2011 M.B.; XU13 Sycyn Dolny ad Szamotuły: 29 III 2009 (3 exx.) – łąki i zarośla nadrzeczne, w czerpak, leg. (1 ex.), 5 IV-26 2009 (4 xex.), 14 VI 2009 (1 ex.), M.B.; XU13 Sycyn Dolny ad Szamotuły: 3-4 VI 18 IV 2010 (2 exx.), 19 V 2010 (1 ex.), 14 XI 2010 2010 (1 ex.), 20 IV 2011 (1 ex.), 14 VI 2019 (1 ex.) – (1 ex.), 23-25 IV 2011 (3 exx.), 1 V 2011 (2 exx.), tereny leśne, z runa i podszytu, leg. M.B.; idem, 25 V 21 V 2012 (4 exx.), 2 VIII 2012 (3 exx.), 15 IV 2013 2014 (1 ex.), 5 VI 2015 (1 ex.), 12 VII 2015 (2 exx.) (1 ex.), 4 VII 2013 (7 exx.), 25 IV 2014 (1 ex.), 22 V – wysychające torfianki leśne, w czerpak, leg. M.B.; 2014 (1 ex.), 5 VI 2015 (1 ex.), 12 VII 2015 (1 ex.), XU13 dolina Warty ad Jaryszewo, 27 VII 2014, 1 ex., 14 VIII 2015 (4 exx.), 4 IX 2015 (2 exx.) – tereny łąka przyleśna, w czerpak, leg. M.B.; XU13 leśne, z runa i podszytu, leg. M.B.; idem, 2 IV 2010, Niemieczkowo ad Szamotuły, 7 V 2016, 1 ex., tereny 1 ex., brzezina, z przesiewek ściółki, leg. M.B.; idem: leśne, w czerpak, leg. M.B.; XU23 Oborniki, 6-12 V 11 VI 2011, 1 ex., las mieszany, na kwiatach 2016, 2 exx., Wzgórza Bogdanowskie, nieużytki Sambucus nigra, leg. M.B.; idem: 2 VI 2013 (1 ex.), śródpolne, w czerpak, leg. M.B. 30 VIII 2013 (1 ex.) – zbiorowisko roślinności Gatunek związany pokarmowo z trawami, spoty- ruderalnej, leg. M.B.; XU13 dolina Samicy ad Ruks- kany głównie w zbiorowiskach łąkowych. Występuje Młyn: 14-28 V 2011 (2 exx.), 9 VII 2011 (3 exx.), na obszarze całego kraju, choć najczęściej podawany 12 VI 2014 (2 exx.) – łąki i zarośla nadrzeczne, jest z Polski południowo-zachodniej. W północno- w czerpak, leg. M.B.; XU13 dolina Warty ad zachodniej Polsce notowany z około 30 stanowisk Jaryszewo: 5 VI 2015 (2 exx.), 2 VIII 2015 (4 exx.) – (GIERLASIŃSKI i TASZAKOWSKI op.cit.). W trakcie łąki i zarośla nadrzeczne, leg. M.B.; XU20 Poznań- badań obserwowany głównie w wilgotnych środo- Ogrody: 30 III 2009, 1 ex., na ziemi, leg. M.B.; idem, wiskach otwartych i lasach o trawiastym runie. 21 IX 2009 (1 ex.), 14 IV 2015 (1 ex.) – ogród UPP, samołówka świetlna, leg. M.B.; XU20 Poznań- Palomena prasina (LINNAEUS, 1761) Golęcin: 12 VIII 2013 (1 ex.), 5 IX 2013 (1 ex.) – Pojezierze Pomorskie: VU63 Kaleńsko ad Kostrzyn, łąki i zarośla nad jez. Rusałka, leg. M.B.; XU23 21 V 2010, 1 ex., tereny leśne, samołówka świetlna, Rożnowo ad Oborniki, 8 IX 2010, 2 exx., park leg. R.W. podworski, na roślinach zielnych, leg. M.B.; XU23 Nizina Wielkopolsko-Kujawska: VT95 rez. Oborniki: 30 IV 2016 (3 exx.), 6-12 V 2016 (3 exx.) „Dębowiec” ad Gubin, 31 V 2011, 1 ex., dąbrowa, na – Wzgórza Bogdanowskie, murawy i zarośla śród- runie, leg. M.B.; VU91 Ośno Lubuskie vic., 30 V polne, w czerpak, leg. M.B.; XU28 Kaczory ad 2011, 1 ex., tereny leśne, w czerpak, leg. M.B.; Prawomyśl 4 VI 2008 (1 ex.), 1 VII 2008 (2 exx.), WT18 dolina Gryżynki ad Gryżyna, 2-4 VI 2016, 11 VIII 2008 (1 ex.) – samołówka świetlna, leg. M.B. 1 ex., tereny leśne, z runa i podszytu, leg. M.B.; Gatunek spotykany głównie na drzewach i krze- WU32 Zawarcie ad Skwierzyna: 10 VII 2010 (1 ex.) wach liściastych. Rozprzestrzeniony w całym kraju, – tereny leśne, samołówka świetlna, leg. M.B.; XT38 najrzadziej wykazywany z północno-wschodniej dolina Warty ad Rogalin: 22 VII 2015 (1 ex.), 6 VIII Polski. W części północno-zachodniej podawany 2015 (1 ex.) – łąki i zarośla nadrzeczne, leg. M.B.; z kilkudziesięciu stanowisk (GIERLASIŃSKI i TASZA- XT59 Jarosławiec ad Środa Wlkp.: 8-22 VIII 2013 KOWSKI op.cit.). W analizowanym materiale nierzadki, (2 exx.), 6 IX 2013 (1 ex.) – polowa mieszanka roślin obserwowany w różnych typach środowisk. Reaguje kwiatowych, leg. M.B.; idem, 24 VII 2013, 1 ex., również na przynętę świetlną. 27

Peribalus strictus (FABRICIUS, 1803) Piezodorus lituratus (FABRICIUS, 1794) Pobrzeże Bałtyku: WA30 Kołobrzeg, 3 V 2002, Pobrzeże Bałtyku: XA45 Smołdzino, 2 V 2016, 1 ex., na plaży, leg. A.K. 1 ex., na plaży, leg. O.A. Nizina Wielkopolsko-Kujawska: VT95 rez. Pojezierze Pomorskie: VU46 rez. „Bielinek” ad „Dębowiec” ad Gubin, 31 V 2011, 1 ex., dąbrowa, na Cedynia, 3 VI 2017, 1 ex., murawy na zboczu, runie, leg. M.B.; VU91 Ośno Lubuskie vic., 30 V w czerpak, leg. M.B. 2011, 1 ex., tereny leśne, z runa, leg. M.B.; WT18 Nizina Wielkopolsko-Kujawska: WU70 Stary dolina Gryżynki ad Gryżyna, 2-4 VI 2016, 1 ex., Tomyśl, 5 VII 1960, 1 ex., leg. S.A.; XU13 dolina tereny leśne, z runa i podszytu, leg. M.B.; WU46 Warty ad Jaryszewo: 27 VII 2014 (2 exx.), 16 VI Krobielewko ad Skwierzyna, 2 V 2010, 1 ex., tereny 2019 (1 ex.) – łąka przyleśna, w czerpak, leg. M.B.; leśne, samołówka świetlna, leg. R.W.; XT38 dolina XU20 Poznań-Ogrody, 21 IX 2009, 1 ex., ogród Warty ad Rogalin, 6 VIII 2015, 1 ex., łąki i zarośla UPP, samołówka świetlna, leg. M.B. nadrzeczne, leg. M.B.; XU03 dolina Samy ad Sycyn Gatunek związany pokarmowo z bobowatymi Dolny: 18-21 VI 2009 (2 exx.), 1-3 V 2009 (3 exx.), (Fabaceae). Występuje na obszarze całej Polski, choć 2-29 V 2011 (13 exx.), 10 VII 2011 (1 ex.), 1 VI znacznie częściej obserwowany jest w pasie 2015 (1 ex.), 4 VIII 2015 (2 exx.) – łąki i zarośla południowym. W północno-zachodniej części kraju nadrzeczne, leg. M.B.; XU03 dolina Samy ad Kobyl- znany z kilkunastu stanowisk (GIERLASIŃSKI i TASZA- niki, 3 VI 2015, 2 exx., łąki i zarośla nadrzeczne, leg. KOWSKI op.cit.). W analizowanym materiale rzadki M.B.; XU03 Sycyn Dolny ad Szamotuły: 4 IX 2010 i lokalny, obserwowany na stanowiskach ciepłych (3 exx.), 16 VII 2011 (3 exx.), 3 VIII 2011 (2 exx.), i otwartch. Reaguje na przynętę świetlną. 3 IX 2011 (2 exx.), 7 VII 2012 (1 ex.), 2-30 VIII 2012 (5 exx.), 23 VIII 2013 (1 ex.), 3 VII 2014 Rubiconia intermedia (WOLFF, 1811) (1 ex.), 15 VIII 2014 (1 ex.), 4-11 VIII 2015 (3 exx.), Nizina Wielkopolsko-Kujawska: VT95 rez. „Dębo- 18 IX 2015 (1 ex.) – łąki i zarośla nad jez. wiec” ad Gubin, 31 V 2011, 1 ex., świetlista Sycyńskim, leg. M.B.; idem: 8 VI 2010 (2 exx.), dąbrowa, na runie, leg. M.B. 29 IV 2011 (1 ex.), 20 V 2011 (4 exx.), 17 VII 2011 Gatunek polifagiczny, preferujący środowiska (2 exx.), 7 VI 2012 (1 ex.) – uprawa leśna, leg. M.B.; otwarte. Znany z nielicznych stanowisk, zlokalizo- idem, 3 VIII 2013, 6 exx., suche nieużytki przyleśne, wanych głównie w południowej części kraju. w czerpak, leg. M.B.; idem, 2 VI 2013, 1 ex., Z północno-zachodniej Polski nie notowany. Okolice zbiorowisko roślinności ruderalnej, leg. M.B.; XU13 Gubina stanowią obecnie najdalej na północny- dolina Warty ad Jaryszewo, 30 IV 2011, 1 ex., łąki zachód wysunięte stanowisko jego występowania i skarpy nadrzeczne, leg. M.B.; XU13 Sycyn Dolny w Polsce. ad Szamotuły: 30 IV 2011 (1 ex.), 21 V 2012 (1 ex.), 25 V 2014 (1 ex.), 12 VII 2015 (1 ex.) – tereny leśne, Sciocoris cursitans (FABRICIUS, 1794) z runa i podszytu, leg. M.B.; XU13 dolina Samicy ad Ruks-Młyn: 14-28 V 2011 (8 exx.), 9 VII 2011 Pojezierze Pomorskie: VU46 rez. „Bielinek” ad (2 exx.) – łąki i zarośla nadrzeczne, leg. M.B.; XU23 Cedynia, 3 VI 2017, 1 ex., murawy na zboczu, Rożnowo ad Oborniki, 8 IX 2010, 4 exx., park w czerpak, leg. M.B.; idem: 20 IV – 15 V 2009 podworski, na roślinach zielnych, leg. M.B.; XU23 (1 ex.), 5 VI – 7 VII 2009 (1 ex.) – murawa Oborniki: 6-12 V 2016 (2 exx.), 1 VII 2016 (1 ex.) – ostnicowa, w pułapki ziemne, leg. P.S.; VU47 Raduń Wzgórza Bogdanowskie, murawy i zarośla śródpolne, vic.: 20 IV – 15 V 2009 (1 ex.), 16 V – 4 VI 2009 w czerpak, leg. M.B.; XU30 Poznań-Dębiec, 4 IX (2 exx.), 5 VI – 7 VII 2009 (7 exx.), 8 VII – 1 VIII 2004, 1 ex., na roślinności ruderalnej, leg. A.K.; 2009 (3 exx.) – murawa ostnicowa, w pułapki XU33 leśn. Buczyna ad Słomowo, 3 IX 2010, 1 ex., ziemne, leg. P.S.; VU54 Gozdowice vic., 8 VII – oddz. 93p, las jesionowy, na młodym klonie, leg. 1 VIII 2009, 1 ex., murawa ostnicowa inicjalna, M.B. w pułapki ziemne, leg. P.S.; VU71 Owczary vic.: Gatunek polifagiczny, rozprzestrzeniony na obsza- 20 IV – 15 V 2009 (1 ex.), 16 V – 4 VI 2009 (4 exx.), rze całego kraju, choć częściej obserwowany w pasie 5 VI – 7 VII 2009 (4 exx.) – murawa ostnicowa, południowym i środkowym. W północno-zachodniej w pułapki ziemne, leg. P.S.; VU71 rez. „Pamięcin” Polsce znany z około 30 stanowisk (GIERLASIŃSKI ad Pamięcin: 20 IV – 15 V 2009 (1 ex.), 16 V – 4 VI i TASZAKOWSKI op.cit.). W trakcie badań obser- 2009 (1 ex.), 5 VI – 7 VII 2009 (1 ex.) – murawa wowany głównie na zbiorowiskach leśnych i zaroś- ostnicowa, w pułapki ziemne, leg. P.S.; VU71 Laski lowych. vic.: 16 V – 4 VI 2009 (12 exx.), 5 VI – 7 VII 2009 (1 ex.), 8 VII – 1 VIII 2009 (1 ex.) – murawa ostnicowa, w pułapki ziemne, leg. P.S. 28

Nizina Wielkopolsko-Kujawska: XU03 Sycyn z 4 stanowisk (KASPROWICZ 1963, HEBDA i RUT- Dolny ad Szamotuły: 20 VI 2009 (1 ex.), 21 VIII KOWSKI 2019, GIERLASIŃSKI i in. 2020). W ana- 2010 (1 ex.) – uprawa leśna, na ziemi pod roślinami, lizowanym materiale bardzo rzadki, obserwowany leg. M.B.; idem: 12-14 VII 2009 (1 ex.), 16 VII 2011 pojedynczo na skarpie nadwarciańskiej. (1 ex.), 3 VIII 2011 (1 ex.), 10 VI 2012 (1 ex.) – łąki i turzycowiska nad jez. Sycyńskim, w czerpak, leg. Stagonomus bipunctatus (LINNAEUS, 1758) M.B.; idem, 4-30 VIII 2013, 6 exx., zbiorowisko Nizina Wielkopolsko-Kujawska: XU13 Jaryszewo roślinności ruderalnej, leg. M.B.; idem, 4 VII 2013, ad Obrzycko, 5 VI 2015, 1 ex., łąka ziołoroślowa, 2 exx., suche nieużytki przyleśne, w czerpak, leg. w czerpak, leg. M.B. M.B.; XU23 Oborniki, 22 VII 2016, 1 ex., Wzgórza Gatunek rozmieszczony na obszarze całej Polski, Bogdanowskie, murawy i nieużytki śródpolne, leg. choć większość obserwacji pochodzi z części M.B. południowej. W północno-zachodniej części kraju Gatunek żyjący pod roślinami na terenach piasz- notowany z 6 stanowisk (SZULCZEWSKI 1913, SCHMIDT czystych. Rozmieszczony na obszarze całej Polski, 1928, HEDICKE i MICHALK 1941, KASPROWICZ choć częściej wykazywany z części południowej 1963, GIERLASIŃSKI i in. 2019). W trakcie badań i środkowej. W północno-zachodniej Polsce znany stwierdzony na łące ziołoroślowej usytuowanej na z około 20 stanowisk (GIERLASIŃSKI i TASZAKOWSKI skarpie nadwarciańskiej. op.cit.). W trakcie badań obserwowany głównie w zbiorowiskach murawowych i łąkowych. Stagonomus venustissimus (SCHRANK, 1776)

Sciocoris homalonotus FIEBER, 1851 Nizina Wielkopolsko-Kujawska: XT39 Sypniewo ad Poznań, 22-27 VII 2004, 3 exx., na Ballota nigra, Pojezierze Pomorskie: VU46 rez. „Bielinek” ad leg. A.K.; XU33 leśn. Buczyna ad Słomowo, 3 IX Cedynia, 3 VI 2017, 1♀, murawa na zboczu wśród 2010, 3 exx., oddz. 93p, las jesionowy, na dębów, w czerpak, leg. M.B. Mercurialis sp., leg. M.B. Nizina Wielkopolsko-Kujawska: XT39 Sypniewo Gatunek znany z nielicznych stanowisk, ad Poznań, 20 VII 2004, 1♂, na Ballota nigra, leg. zlokalizowanych głównie w południowej części A.K.; XU23 Oborniki, 22 VII 2016, 1♀, Wzgórza kraju. W północno-zachodniej Polsce znany z 8 sta- Bogdanowskie, murawa ziołoroślowa wśród głogów, nowisk (SCHOLTZ 1847, SKÓRKA 1994, LIS 1990, w czerpak, leg. M.B. HEBDA 1998, GIERLASIŃSKI i in. 2018, 2019). Gatunek żyjący pod roślinami w świetlistych W analizowanym materiale obserwowany pojedyn- lasach, parkach i jarach. Znany do tej pory wyłącznie czo na dwóch stanowiskach. z Dolnego Śląska (SCHOLZ 1931, WAGNER 1966). Prezentowane materiały wskazują jednak na jego Podopinae szersze występowanie w środowiskach murawowych zachodniej Polski. Graphosoma italicum (O.F. MÜLLER, 1766) Uwaga. Oznaczenie okazów należących do tego Nizina Wielkopolsko-Kujawska: XT59 Jarosławiec i następnego gatunku nastręcza spore trudności, ad Środa Wlkp.: 17 VII 2013 (1 ex.), 8 VIII 2013 zwłaszcza w przypadku samic. Cechy kluczowe (1 ex.) – polowa mieszanka roślin kwiatowych, leg. podawane przez różnych autorów bywają rozbieżne M.B.; XU03 dolina Samy ad Sycyn Dolny: 31 V i nie zawsze korelują z cechami podawanymi w roz- 2009 (2 exx.), 8-24 VI 2009 (51 exx.), 5-18 VII 2009 szerzonych opisach. (PUTSHKOV 1961, KERZHNER (53 exx.), 11 VIII 2010 (15 exx.), 11 V 2011 i YACHEVSKII 1964, WAGNER 1965, LIS 2000, (12 exx.), 10 VII 2011 (14 exx.), 1 VI 2015 (15 exx.) DERJANSCHI i PÉRICART 2005). Sytuację tą – łąki i zarośla nadrzeczne, na baldachach, leg. M.B.; komplikują niejasności dotyczące okazów typowych XU03 Sycyn Dolny ad Szamotuły, 16 VII 2011, (PÉRICART 2002, RIDER 2006). 16 exx., łąki i zarośla nad jez. Sycyńskim, w czerpak, leg. M.B.; XU13 dolina Samicy ad Ruks-Młyn: 14-29 Sciocoris microphthalmus FLOR, 1860 V 2011 (34 exx.), 9 VII 2011 (11 exx.), 16 VI 2019 Nizina Wielkopolsko-Kujawska: XU13 dolina (8 exx.) – łąki i zarośla nadrzeczne, na baldachach, Warty ad Niemieczkowo, 7 V 2016, 1♀, skarpa leg. M.B.; XU13 dolina Warty ad Jaryszewo, 27 VII nadrzeczna, w czerpak, leg. M.B. 2014, 3 exx., łąki i zarośla nadrzeczne, w czerpak, Gatunek żyjący pod roślinami na terenach piasz- leg. M.B.; XU13 Sycyn Dolny ad Szamotuły, 11 VI czystych. W Polsce znany z nielicznych stanowisk 2011, 2 exx., las mieszany, na kwiatach Sambucus zlokalizowanych głównie w południowej części nigra, leg. M.B.; idem: 9 IX 2012 (2 exx.), 27 VI kraju. W części północno-zachodniej notowany 2014 (4 exx.) – nieużytki śródpolne, w czerpak, leg. 29

M.B.; idem: 14 VI 2019 (4 exx.) – tereny leśne, Na szczególną uwagę zasługuje stwierdzenie z runa i podszytu, leg. M.B.; XU23 Oborniki, Sciocoris microphthalmus FLOR, Stagonomus Wzgórza Bogdanowskie: 12-28 V 2016 (5 exx.), bipunctatus (L.) i Stagonomus venustissimus (SCHR.), 20 V 2017 (1 ex.) – otrząśnięte z głogów, leg. M.B.; znanych tylko z kilku stanowisk w tej części Polski. idem, 9 IX 2016, 2 exx., murawy i zarośla śródpolne, Natomiast Rubiconia intermedia (WOLFF) i Sciocoris w czerpak, leg. M.B.; XU28 Kaczory ad Prawomyśl, homalonotus FIEB. nie były do tej pory wykazywane 21 VII 2008, 1 ex., samołówka świetlna, leg. M.B. z Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej i są to obecnie Gatunek związany pokarmowo z selerowatymi najdalej na północny-zachód wysunięte stanowiska (Apiaceae). Występuje na obszarze całego kraju, przy występowania tych gatunków w Polsce. czym większość obserwacji pochodzi z ostatniego dwudziestolecia. W północno-zachodniej części kraju SUMMARY notowany na kilkudziesięciu stanowiskach (GIER- LASIŃSKI i TASZAKOWSKI op.cit.). W trakcie As it follows from the presented information, the prowadzonych obserwacji stwierdzony w różnych majority of the species discussed is widely distributed typach środowisk, głównie łąkowych i zaroślowych. throughout Poland, including its northwestern part. In the analysed material, the least observations were made of Pinthaeus sanguinipes (F.), Rhacognathus Podops inunctus (FABRICIUS, 1775) punctatus (L.), Aelia rostrata BOH., Rubiconia intermedia Pojezierze Pomorskie: VU47 Raduń vic.: 16 V – 4 VI (WOLFF), Sciocoris microphthalmus FLOR, Stagonomus 2009 (1 ex.), 5 IX – 6 X 2009 (1 ex.) – murawa bipunctatus (L.), and Stagonomus venustissimus (SCHR.), ostnicowa, w pułapki ziemne, leg. P.S.; VU71 Laski which corresponds to their distribution in Poland. vic.: 20 IV – 15 V 2009 (1 ex.), 5 VI – 7 VII 2009 Particular attention deserves the record of Sciocoris (2 exx.) – murawa kwietna, w pułapki ziemne, leg. P.S. microphthalmus FLOR, Stagonomus bipunctatus (L.), and Stagonomus venustissimus (SCHR.), which have been Nizina Wielkopolsko-Kujawska: XU03 dolina known only from a few localities in this region of Poland. Samy ad Sycyn Dolny, 8-18 VI 2009, 2 exx., łąki Rubiconia intermedia (WOLFF) and Sciocoris homalonotus nadrzeczne, na ziemi, leg. M.B.; XU03 Sycyn Dolny FIEB. on the other hand, has not been hitherto recorded ad Szamotuły, 10 VI 2009, 1 ex., uprawa leśna, na from the Wielkopolsko-Kujawska Lowland and they are ziemi pod roślinami, leg. M.B.; idem: 4 IX 2010 currently the northwesternmost locality of this species in (1 ex.), 13 IX 2014 (2 exx.), 14 X 2014 (1 ex.) – łąki Poland. i turzycowiska nad jez. Sycyńskim, w czerpak, leg. M.B.; XU30 Poznań-Dębiec, 8 VI 2009, 2 exx., na PIŚMIENNICTWO trawach, leg. A.K.; XU62 Dziekanowice, 20 VI 2010, 1 ex., pole uprawne, w pułapki ziemne, leg. M.B. CLAEREBOUT S., HAYE T., OLAFSSON E., PANNIER E., BULTOT J. Gatunek związany pokarmowo z wiechlinowatymi 2018: Premieres occurrences de Halyomorpha halys (STAL, 1855) pour la Belgique et actualisation de sa répartition en (Poaceae) i goździkowatymi (Caryophyllaceae). Europe (Hemiptera: Heteroptera: Pentatomidae). Bulletin van Rozmieszczony na obszarze całego kraju, częściej de Koninklijke Belgische Vereniging voor Entomologie, 154: obserwowany w pasie południowym i środkowym. 205-227. W północno-zachodniej części kraju znany z kilku- DERJANSCHI V., PÉRICART J. 2005: Fauna de France Volume 90: nastu stanowisk (GIERLASIŃSKI i TASZAKOWSKI Hémipteres Pentatomoidea Euro-méditerranéennes Volume 1: Généralités, Systématique: Premiere Partie. Fédération op.cit.). W analizowanym materiale nieczęsty, Française des Sociétés de Sciences Naturelles, Paris. obserwowany głównie w środowiskach łąkowych GIERLASIŃSKI G., KOLAGO G., PACUK B., TASZAKOWSKI A., i murawowych. SYRATT M., REGNER J., ITCZAK A., ŻÓRALSKI R., RUTKOWSKI T., RADZIMKIEWICZ D., KUCZA W., OGŁAZA B. 2020: Podsumowanie Przyczynek do rozmieszczenia pluskwiaków różnoskrzydłych Jak wynika z przedstawionych informacji więk- (Hemiptera: Heteroptera) w Polsce. II. Heteroptera Poloniae – szość z prezentowanych gatunków jest szeroko Acta Faunistica, 14: 53-108. rozprzestrzeniona na obszarze Polski, w tym w jej GIERLASIŃSKI G., RUTKOWSKI T., ORZECHOWSKI R., TASZA- części północno-zachodniej. KOWSKI A., WOŹNIAK A., REGNER J., KOLAGO G., STOLARCZYK T., NOWAK J. 2019: Przyczynek do rozmiesz- W analizowanym materiale najmniej obserwacji czenia pluskwiaków różnoskrzydłych (Hemiptera: Hetero- dotyczyło: Pinthaeus sanguinipes (F.), Rhacognathus ptera) w Polsce. Heteroptera Poloniae – Acta Faunistica, 13: punctatus (L.), Aelia rostrata BOH., Rubiconia 19-48. intermedia (WOLFF), Sciocoris microphthalmus GIERLASIŃSKI G., RUTKOWSKI T., ŻURAWLEW P., MARKIEWICZ E., FLOR, Stagonomus bipunctatus (L.) i Stagonomus STAPHAN W. 2016: Nowe dane o występowaniu Rhaphigaster venustissimus (SCHR.), co koresponduje z ich nebulosa (PODA, 1761) (Hemiptera: Heteroptera: Penta- tomidae) w Polsce. Heteroptera Poloniae – Acta Faunistica, rozmieszczeniem w Polsce. 10: 37-39. 30

GIERLASIŃSKI G., SOKOŁOWSKI T. 2019: Nezara viridula 1829 (Hem.-Het. Pentatomidae). Acta Entomologica Musei (LINNAEUS, 1758) (Hemiptera: Heteroptera: Pentatomidae) w Nationalis Pragae, 36: 91-167. Polsce. Heteroptera Poloniae – Acta Faunistica, 13: 9-11. WAGNER E. 1966: Wanzen oder Heteropteren. I. Pentatomorpha. GIERLASIŃSKI G., TASZAKOWSKI A. 2013-2020: Pluskwiaki Die Tierwelt Deutschlands, Jena. 235 ss. różnoskrzydłe (Hemiptera: Heteroptera) Polski. http://www.heteroptera.us.edu.pl (ver. 13.05.2020).

GIERLASIŃSKI G., ŻURAWLEW P., MARKIEWICZ E., RUTKOWSKI T., Wpłynęło: 10 czerwca 2020 MELKE A. 2018: Pluskwiaki różnoskrzydłe (Hemiptera: Zaakceptowano: 19 lipca 2020 Heteroptera) powiatu pleszewskiego (Nizina Wielkopolsko- Kujawska). Heteroptera Poloniae – Acta Faunistica, 12: 13- 28. HEBDA G., RUTKOWSKI T. 2019: Pluskwiaki różnoskrzydłe (Hemiptera: Heteroptera) gminy Dopiewo (Nizina Wielko- polsko-Kujawska). Fragmenta Naturae, 52: 18-32. HEDICKE H., MICHALK O. 1936: Bemerkungen über einige Heteropteren von Bellinchen und seiner Umgebung (Hemiptera). Markische Tierwelt, 1: 26-34. KASPROWICZ A. 1963: Lądowe pluskwiaki różnoskrzydłe (Heteroptera) okolic Poznania. Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią, Seria C – Zoologia, 12: 39-63. KERZHNER I.M., YACHEVSKII T.L. 1964: Order Hemiptera (Heteroptera) – Terrestrial Families. [W:] G.Y. BEI-BIENKO (red.) Keys to the of the European USSR, Vol. 1. Apterygota, Palaeoptera, Hemimetabola. Leningrad, 837 ss. LIS J.A. 1990: Shield-bugs of Poland (Heteroptera, Pentato- moidea) – a faunistic review. Pentatomidae. Roczniki Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu, Entomologia, 1: 5-102. LIS J.A. 2000: Taczówkowate – Pentatomidae. Klucze do oznaczania owadów Polski, XVIII, 14: 1-76. LIS J.A. 2014: An annotated checklist of the Polish Pentato- moidea (Hemiptera: Heteroptera). Heteroptera Poloniae – Acta Faunistica, 8: 31-34. PÉRICART J. 2002: Note sur le genre Sciocoris FALLÉN, 1829, et ses représentants euro-méditerranéens (Heteroptera, Pentatomidae). Bulletin de la Société Entomologique de France, 107: 435-448. PUTSHKOV V.G. 1961: Pentatomoidea. Fauna Ukrainy, 21: 1-338. RIDER D.A. 2006: Pentatomidae. [W:] B. AUKEMA, C. RIEGER (red.) Catalogue of the Heteroptera of the Palaearctic Region, 5. II. The Netherlands Entomological Society, Wageningen. 550 ss. SCHMIDT E. 1928: Verzeichnis der pommerschen Wanzen nach dem Material des Pommerschen Museum für Naturkunde. Abhandlungen und Berichte der Pommerschen Naturforschenden Gesellschaft, 9: 188-196. SCHOLTZ H. 1847 (1846): Prodromus zu einer Rhynchoten. Fauna von Schlesien. Übersicht der Arbeiten und Veränderungen Schlesischen Gesellschaft für Vaterländische Kultur: 104– 164. SCHOLZ M.F.R. 1931: Verzeichnis der Wanzen Schlesiens. Entomologischer Anzeiger, 11: 99–102. SKÓRKA S. 1994: Pluskwiaki różnoskrzydłe (Heteroptera) Pusz- czy Zielonka koło Poznania. Acta Entomologica Silesiana, 2: 13-20. SZULCZEWSKI A. 1913: Beitrag zu einem Verzeichnis der Posener Rhynchoten (Hemiptera). Deutschen Entomologischen Zeitschrift, 3: 307-314. TASZAKOWSKI A. 2012: Występowanie Eysarcoris ventralis (WESTWOOD, 1837) (Hemiptera: Pentatomidae) w Polsce. Acta Entomologica Silesiana, 20: 33-35. WAGNER E. 1965: Die taxonomische Bedeutung des Baues der Genitalien des Männchens bei der Gattung Sciocoris FALLÉN,