R ue

Ga lil eo F is t A rva n e v S e n u Centre de Ga e e e g u l e l n Lokal route n 12 e i il n R u r ei ü u n h Conférences s u h a t e e m T a p Robert Schuman a h II A m E L Lokal route n 2 Lokal route n PC d V ve d M t n r r e u a o i e v F H r le Funiculaire a n t P u t n l e e a 2 o e u s a H s 1 B n d s i t u e s eu n n u r e a Philharmonie t R e u Bâtiment e r F M o S u a u l r R io R e a Alcide de Gasperi Hémicycle h n ïe d k c e L o l n R R e m c d ( ancien : Tour ) e u e U e M e e fr Bâtiment G l u e - r E u g ie r A R Robert Schuman R e u J D o e u B Lokal route n PC a R E n TE Lokal route n 2 S OT Grand HARL G E C PLACE DE l' Théâtre Lokal route n E3 ESS Fahrradverleih A L CH v A U e E - D L'EUROPE u C D Cimetière g GRAN s I T i l S N Israélite ou e PO Mobile app vel’OH! „myveloh.lu „auf App Store L e y r lm UNESCO Ru en e he oder Googleplay herunterladen D ff N il e MA p h CHU 3 W p c S E Fahrrad mit Hilfsmotor: 24 Stunden pro Tage

RT lo S E OB n s R K RD le 7 Tage pro Woche A e t u o e ROND-POINT LEV Musée J U u c lé BO 7 i l o A r KurzzeitmieteSeminaire 1-3de LuxembourgTage; die ersten 30 Minuten ROBERT

N l N e e a u Centre Jean XXIII SCHUMAN k sind gratis u Glacis o R R L Musée Dräi Eechelen Fahrrad-Verleih - Fahrrad-Abgabe Lokal route n 2 17 Lokal route n PC s m B é Fondation Pescatore e i i N°6 AL BRÉCK - VIADUC / BOULEVARD DE LA té B n

Cimetière r A c Théiwesbuer

o V PETRUSSE Notre-Dame h p EN

é e D N°7 ROUSEGAERTCHEN - PLACE DES MARTYRS1 n U s N e E 75 s N°8 METZER PLAZ - PLACE DE METZ RAD d nt d du Po n 8 e la u G R R L 7 t is N°11 WINSTON CHURCHILL o o u e s D r Park Drai R E e k T u e m a s la s A IR E e e a l Eech elen N°13 GELLE FRA - BOULEVARD ROOSEVELT / t ll d d M d l é O A r n C o a e M 'U e F P e l o a n u t t n e u e n a d s t t PLACE DE LA CONSTITUTION u r l s io e la ro e y R i a a i o LA l e u A ka k t k o s ic Lo n s ff n L A l n é N Ascenseur panoramique N°14 KNUEDLER - PLACE GUILLAUME Lokal route n 12 a Cimetière e v E R w r e o e 3 K E u B n du Pfaffenthal e - N°15 THEATER PLAZ - PLACE DU THEATRE s D R Ru militaire PO u l C.F.L. k e e c e s B d s n N°16 AMELIE - BOULEVARD ROYAL / AVENUE AMELIE C ä d e RT d g u N Ville Ô an d F E Lokal route n 11 é D Br l e . N°17 ROBERTS SCHUMAN - SQUARE SCHUMAN l J T R E l Ligne h U A e ' A E A T A - a l N°29 MONTEREYL R z u e V nri n e Place Sain te N He e C d t E ce t u Parc Mansfeld u Ru in - t de s L EU Pr e R Cu n égon de C e 40 Bd D N°38 HELLEG GEESCHT - PLATEAU SAINT ESPRIT TOUR P R -CITY h b U ' T Troisvierges E a d Croix-Rouge i EI u r o V e l e O U Ecole N°40D GLACIS KAPELL - BOULEVARD DE LA FOIRE y r e E r C N B r ld P l e a e sf H N National route n 1 a n

. N°74 SAINTE CUNEGONDE M 74 C E M

P V h R de E a L a o

- p u u e UN°75 BEINCHEN - RUE DU PONT e P rr

ll R n e b Pie . e R

e E t a

é R J n e s N llé e A

c u e É

a M

C e u P t K o

o B Parc R O O d h Lokal route n E3 n r e r te e U N en f 1 u rg L E e ro oe l A l A L y G E N s a Y ill l V b k RO e W P 5 o Ru f N A es s e L A 16 D R a Odendahl 6 R. d in v f a r e R Place des f ic la A t n V 5 D e in u E 3 m e e U L Bain s J n Do n c Place Emile Squ are de Lokal route n PC PLACE s A E t ra O ain Couvent A h p é B B N a s Mousel New York DE A s l'E C m de U l é a L'ETOILE l e L e ie u d r l R V m Musée d’Art r t e E ie s L Sq e n t e o e uare Robert L Auberge de S n k de la Ville Ru e Beau m on t R ü al v I s

r u N Jeunesse m o u Brasseur t ut de Luxembourg Place du A l e

e e n G Muerbelsmillen Hospice Civil Brasserie I 1 N u I 1 Th éâtre y a - d u e Pfaffenthal is a t e Théâtre Ru e N l Pl A t

V r o O E d des N o r

h U e Capucins d B E P n

t p s O r e EM a Passage R. s e IL l R o Pierre E U F u Bra s Lo REU u a s e Manderscheid - seur kal TER 15 L e l B o ro ute d C S n E E n J 11 C O V

. u Pont Margot È V S R a d T v Libens-Reiffers C a o e A s A t A R e p h E J e BO R è u d J D i n

u R u e r D N d Grand - R c E e u r e n V W S R k E U i de t c i s e U s a Ju e e n U e I i c A de P C s L e U v L R s a u i C e s Lokal route n PC la T v O H a s i EV u P R e R ue d s O R E T l B M Musée R . u D A

e R

G o

Lokal route n 14 u R National E A n ë l W T É A

T

o d l

n H L u l N i

R e

l O O a

e t r e M B e

e r h

K

R 11 t i R E u e e i

4 N D is Conseil

i e N c n l D n ola c u e

1 s a Stade W G d

elt r c hé i e e c Ma

r u Place Win ston R m g E n R

u k d' Etat n i s te R. d - aux - U Po e la Bou R r e la c h Cercle - e

e Churc hill A rie R t llée e r é M Poisso ns i n P d o R u u r C u igef a o M Cité R Ru S arco Square Place e e r e ni O Ru d u

Lokal route n 14 r l u

e c n u d a Villa Y Jan Palach d'Arm es R i k e h u l A

o e Louvigny d é u g r R

L L Palais Klouschtergaart o Place Emile o o a - 2 3 L Postes I s

v I s Grandt m d a a i 9 Hamilius y l e e e er u e u

u Ru l nt Rue d

e Mo x W

R Ducal J D e Rue de an u Be B - r e

th e u ole o nu H t O ve la Reine A p e e e e B g p U Tourist Office r n

i F r

Jeux l b e è Eglise

Parc t

L i Place Gu illau m e II o e u a

r h h

h a t E s s L

C o 'E c s St Jean R V P s l i u F

e

h o A vigny é n Centre Culturel

Lou i r S d u

m Rue ham R B e R e o de Rencontre s u u o a d d D e e C v u y R u Hôtel de è e Y e Abbaye de r u l RE e E R 14 T R N T Ville e u v O u Lëtzebuerg G M R R Neumünster a E Lokal route n 0 P a R r U lace N City Museum l

d VE ame

- D e e R A A Rue Notr du 6 Juin é Lokal route n 10 e

n N L Place de 1937 u d

é Bibliothèque Musée o Casino e Lokal route n 10 h D k t J Cl airefon tain e s A e i a Nationale d national o . E l Forum d’art t c e s r e Synagogue o n - e a d’histoire u u ' a contemporain l p t l R D F n d M e PLACE DE ULEVA RD e h BO d o P naturelleR n i u o Plateau du U . t

BRUXELLES n n u a i C P Cathédrale t Rh am g e Parc C é H

I 1 é m g R I PLACE DE R r e 29 e e S

E O g e M u

O u w e

t n h Casernes Vauban r S Edmond Klein LA CONSTITUTION

S u e o R

S 13 C E d s d V C n s u E Monument Monument de u i E a s F L l E B o T t r du Souvenir la Shoah e t e s D r u PO d p G mo r u C e r u lin u i H Villa N t n R S T d orge . A lt Lo Ge P e Baldauff C la k PC att R p P a l o s l n ra n d 'A n r te é L e o ou n ut A u al r é O re ro te k G ie r l D Lo T P a n Archives y Lokal route n 8,9 k o O 5 Op der rd . P T e L S A c , a T R u L 6 de l' Etat E E v E T é O S P Schmëdd le RG N r Lokal route n 2 L Place Au gu ste È H u EO o o G C R T k É E En gel B a H de U A L l 38 R N É 4 r T N o É - N Plateau du u R G e t E u s G e n ê t s e I E Sain t Esprit e d e d R Pétrusse D n L r R A e R Cité Judiciaire A u 2 e M R 2 S V E E 1 R 9 a L e u e E E N in U u d n u É t O n Fo U te i R r Lokal route n 8,9 B t t t N u R o 8 K r r E he l r U in V Lokal routeO n 5,6 e e a sh A k PLACE DE METZ lr e o b b im N i l L c

u A EN A VE 9 Musée de o NU Ru E B

E e m u r C d e a n O G N la Banque U te U IL u Lokal route n PC Monument de la L e AU 4 o Parc r L M u N E l E Lokal route n E9 Solidarité nationale a

R e k V

4 d o A L R R Lokal route n 9 u Squ are D e

Lokal route n 9 s Aloyse i e

o Lokal route n PC n r Lokal route n 2,8,9 M i r h Meyer

m ir c D e a u s R e i i E t Q r S h M u P y é ia P R e u e M a r a e n Lokal route n 7 ie A s O t r n M y i e . a u r a e e L N l ll S t r o e Lokal route n PC i A j e t h H r s c T a é e Villa Paulys S u u e a u le m e S r e u r R P i e t th R R u d l e d i q éR P t e m c u o a P u G É r E J a e V e r T s e e P C I s

Lokal route n 8 e R A u .M u ve ru e e a t e v R l . R rè U Chapelle é a G D u t u S 3 P s R la S St Quirin Lokal route n PC R p C u u R e U e o d S e G o e u a d e u l S u 1 e R E C g Ru s d ra E Heilig Geist Zitadelle e J P r d A i do ar R e H r lp d e 2 he inie e d C Ru va l rs u d e e h Parkanlage im Pétrusstal d e e N C l ü r in e e h u 3 Place des e R u é A Ca ar o rm a H nt R lm le B e Stadtpark v . e s v Martyrs H o V tte ul le S e M 'A e P 4 e u iè r t D u m Stadtwall Corniche u a R L n o i u s te e n te g R d a B i N D u © Vic Fischbach R t sc Place A R A e bi u D u é V u 3 E l L A e e e P U v e u a J. Heinisch Lokal route n 5 O u du B e R R s R ue nu s R e e e Z d e a g e e n L d n it C

ï e h G

u a h h a N R a 7 t s a a l Ecole r d Lokal route n 5 i e v

R t o e l u r e u l l d R s ll e o

k Eglise b e s a e A ic i - a s e l D Sacré Coeur s W i e i e e d i h l

r c r

a i e E u R R G M A M R ue t u l t . p r C e C e r ha h e A rle r o e o s e o VI i . n u u V u e s u F e F o R R 6 R R E t M N u a L M e r U d Mu i o a n n c k u o che a E e r i n h Lokal route n 6 d r r l Ru d e n b s r e e o du B é u F t t or a h e Place t B h r l o e u E n rbo L a t n e a e s è u

r P g a u D l

J R u C e C de l n r k R J e a u e E R R u c W Paris A e Lokal route n 5 e R t o p n e G u i T a l p Place de i d t L y S e A éd h e tm Nan cy r V.d.L. - n p Lokal route n 7 Mo e R N Rocade e s A u e Ru e u o L e d J e Je L Place R I an u Lokal route n PC A e B Orig Lokal route n 5 e R R e u r Wallis t n E Ru e u R r u d R R R d o e u r T e

é E F e É B r Lokal route n E9 R o e R u D D n g u e s n e R r e r u d e é e v o u V A r d v c i e es d n u e e n a A h ' ' u t c G A d d C o ir s d n o E

r c e i i nd n u R n o in h

v e e R C s U r

e P i u e d e 2

R e e h

r N d r e i 2

s F c 5

n E u d M L a o

a R e n V e k l g

o v a y d a o Lokal route n 6 A l m e a n r y r o L R i Place a u R Rue N. Van Werveke u t P r m e e e Virch ow s n a se e n g e H e i t l h x P n 9 G C e e e E C C H l e u i S A u R u R n R u R d e d E e r e n m ' t Lokal route n PC r u e u o ie s E e u D o l P r p a l ch

a h lo x e é

k r Place B

R o R e Lokal route n PC u t a R R d i L u

u e des e E n

e M e u e r u T s e Lokal route n 13 D

e Roton des e R U lé l t ix d Lokal route n 13 d F l a O Va é T s r e e i F R e s 1 r s l é F r c la 9 v a h e 0 75 37.5 0 75 Meters u h i s l n e R r ' 0 e n A C E i e o r a b R s a d t m l s a © Ville ade Luxembourg - Service de la Topographie et de la Géomatique Fond de Plan: El xtrait de la Carte Topographique 1:Lokal50 route00 n (13version allégée) carte interactive: www.topographie.lu u o i Place de municipal t t e R t e s o Lokal route n 8 r u W Strasbou rg R i R - ue s e r D to n d e e U d e la R o d Jo R . d d n se p e i h s s e e u Jun R

u c d d k Der Metzer Platz wird durch das Neu-Renaissance Gebäude mit po- „Dënselspuert“ auch Jacobs-Turm genannt. Sie sind Teil der ehemali- che, rechts unterhalb der Brücke, befindet sich der ehemalige Parkanlagen war 1880 vom Architekten Pierre Kemp entworfen wor- Einige wichtige Daten UNESCO Rad Tour lygonalem Turm des Sitzes der Bank-und Sparkasse Luxemburgs be- gen Ringmauer welche zur mittelalterlichen Stadtmauer gehörten. Waschbrunnen. 2017 wurde er in ein Kneippbad umgewandelt. Das den. Der für den Industriellen Eugène Kerckhove errichtete Bau Zur Römerzeit kreuzten sich auf dem heutigen Stadtgebiet, Musée de la Banque herrscht. Architekt Jean-Pierre Koenig hatte die Pläne zum Bau 1911 Herrliche Panoramablicke bietet das Rhamplateau auf die Oberstadt Quellwasser beträgt durchgehend 12 °C. steht unter Denkmalschutz. Das Wohnhaus erinnert an die zahlrei- auf der Höhe des Fischmarktes, zwei Konsular-Straßen. Die Öffnungszeiten: Montag-Freitag: 09.00-17.30 Uhr 1994 erklärte die UNESCO die ehemaligen entworfen. Das Bankenmuseum, in der ehemaligen Schalterhalle, und Grund. chen Villen welche nach der Schleifung der Festung 1867 rundum Kreuzung wurde von einem Wehrturm beherrscht. 1, Place de Metz / L-2954 Luxembourg erzählt die Geschichte des Finanzplatzes. Die rechte Seite des Plat- Das Alzettetal wird von der Brücke Großherzogin Charlotte über- um den neu geschaffenen Stadtpark gebaut wurden. Der Radweg T. +352 40 15 24 50 / E. [email protected] Festungswerke und die Altstadt Luxemburg I. www.bcee.lu zes wird von der ehemaligen Eisenbahngeschäftsstelle eingenom- 5) Die Unterstadt Clausen und Schloss spannt. Ingenieur Egon Jux hatte den Preis zum Bau der „Rout führt zum Ausgangspunkt der Tour am Place de la Constitution zu- 963 Graf Siegfried wird Besitzer des Bockfelsens- zum Welterbe. men. Architekt Josef Jüsgen hatte die Pläne 1913 gezeichnet. Wäh- Bréck“ (Rote Brücke) gewonnen. Der Grundstein wurde 1962 gelegt, rück. er gilt als Gründer der Stadt Luxemburg. rend der Befreiung Luxemburgs (1944-1945) hatte General Omar „La Fontaine “ die Einweihung der Brücke erfolgte 1967. Sie verbindet die Ober- 963-1354 Grafschaft Luxemburg, Eigenverwaltung. Naturmuseum* th Bradley, Oberster Befehlshaber der 12 US Army Group, hier sein stadt und das Stadtteil Limpertsberg mit dem Europaviertel Kirch- 1083 Gründung der Abtei Altmünster am Fuß des Öffnungszeiten: Dienstag 10.00-20.00 Uhr / Mittwoch-Sonntag: An der Kreuzung mit der Rue de la Tour Jacob führt der Radweg 1 Grossherzog Adolphe-Brücke: Fahrrad-und Fussgängerbrücke* Als Fuß-oder Radweg erschließen die UNESCO „Head Quarter“ eingerichtet. Die europäische Berufung Luxem- berg. Das Bauwerk bietet eine Länge von 355 m und wird von Stelzen Grafenschlosses. Hier wurde in Französisch, 10-18.00 Uhr/ montags geschlossen durch das frühere Trierer Tor (1590). Heute erinnert eine Verbin- 2 Alzette, Grund* 24, rue Münster / L-2160 Luxembourg Touren ein außergewöhnliches Erbe in weniger burgs führt in die Vorkriegsjahre zurück. Luxemburgs Rolle als gestützt welche 234 m auseinanderliegen. Die Brücke erhebt sich 3 Latein und Deutsch unterrichtet. Luxemburgs dungsbrücke an ihren ehemaligen Standort. Sie ist Teil des Kultur- Sankt Johann, Grund* T. +352 46 22 33 1 / E. [email protected] Hauptstadt der Montanunion stellt einen weiteren Höhepunkt die- 75 m über dem Tal. Sie erinnert an Luxemburgs Stahlbau-Kunst der 4 Mehrsprachigkeit hat hier ihren Ursprung. als 90 Minuten. Die Strecke umfasst 9,5 km, der weges entlang der „Wenzelmauer“. Der Radweg führt nun in Rich- Ehemalige Senffabrik „Muerbelsmillen“, Pfaffental* I. www.mnhn.lu ser Entwicklung dar. Am Metzer Platz nahm die Montanunion am 10 Bauperiode. 5 1244 Freiheitsbrief der Gräfin Ermesinde an die Stadt tung Clausen, ein Stadtviertel, das seit Gründung der Abtei Siechen-Tor, Pfaffental** Fußweg 2,5 km. August ihre Arbeit auf. Heute wird das Gebäude von der Bank-und 6 Luxemburg: Luxemburg kann sich als wirtschaft- Altmünster für seine zahlreichen Brauereien bekannt ist. Am Stand- Panorama-Aufzug, Pfaffental* Neimënster, Zentrum für Kulturaustausch und Meetings Sparkasse Luxemburgs genutzt. 7 Villa Vauban – Kunstmuseum der Stadt Luxemburg* licher Standort weiterentwickeln. ort der ehemaligen Brauerei „Mousel“ befindet sich heute die Aus- 8) Der Panoramalift und das „grosse Öffnungszeiten: Montags-freitags: 08.00-19.00 Uhr / Nur selten bilden mittelalterliche, klassische * © Vic Fischbach / ** © SIP Christof Weber 1340 Graf Johann der Blinde gründet die „Schueber- Auf N° 57 am Boulevard de la Pétrusse, befindet sich die Villa Pauly. gehmeile „Rives de Clausen“. Schauspielhaus“ An Wochenenden 10.00-18.00 Uhr fouer“ oder „Schobermess“, Luxemburg kann sich 28, rue Münster / 2160 Luxembourg und zeitgenössische Architektur solch eine Ihr Name erinnert an den ersten Eigentümer, Dr Norbert Pauly. Wäh- nun an der neuen Handelsstraße Italien-Gott- Weiter geht es am Monumental-Tor zum ehemaligen Garten des Zwischen Pfaffental und Oberstadt verkehrt seit 2016 ein Panora- 1 T. +352/2620521 / E. [email protected] städtebauliche Einheit als in Luxemburg. Die rend der Kriegsjahre, diente das Wohnhaus als Sitz der politischen hard-Flandern als Messestandort behaupten. Schlosses „La Fontaine“ vorbei. Graf Pierre Ernest de Mansfeld (1517- malift welcher die Oberstadt mit Pfaffental verbindet. In nur 30 Se- I. www.neimenster.lu Polizei des nationalsozialistischen Regimes (GESTAPO). Hier wurden 1354 Die Grafschaft Luxemburg wird Herzogtum. UNESCO betont, dass im Stadtbild die verschie- 1604), Gouverneur des Herzogtums Luxemburg hatte in Clausen kunden überwindet man so einen Höhenunterschied von 65 m. Am mehr als 2.000 Menschen verhört und zum Teil gefoltert. Inschrif- 1443 21.November: Einnahme Luxemburgs durch sein prächtiges Schloss errichten lassen. Der Weg führt durch ein Ausgang der Fußgängerbrücke welche den Aufzug mit dem Stadt- Park Mansfeld denen Bauepochen klar ablesbar sind. „Die ten am Eingang erinnern an das Leiden von Resistenzlern und Pat- die burgundischen Truppen. zweites Tor welches zur ehemaligen Schlossbrauerei gehörte. Pi- park verbindet, erkennt man die Skulptur „Passe-Muraille“ Jean- Öffnungszeiten: älteren Stadtteile und Festungswerke bilden eine rioten welche ihre Heimat verteidigten. Eine weitere Inschrift ge- 1443-1506 Burgundische Herrschaft. erre-Ernest de Mansfeld hatte 1563 mehrere Häuser für den Bau sei- Bernard Métais (*1954). Sie erinnert an die ehemaligen Festungsan- 01.11. - 28.02. von 7h30-18h00 Uhr denkt den 1.300 jüdischen Opfern, darunter den vielen Kindern, 1506-1684 Spanische Herrschaft. 01.03. - 31.03. von 7h30-20h00 Uhr einzigartige Stadtlandschaft und erinnern stets nes Palastes niederreißen lassen, und die Bevölkerung an einem lagen vor Ort. Nahe der Fahrradpiste wächst ein indischer Kastani- deren Verschleppung und Vernichtung 1941 hier geplant wurde. Auf 1554 Pulverexplosion: große Teile der Stadt wurden 01.04. - 30.09. von 7h00-22h00 Uhr neuen Ort angesiedelt. Der heutige „Park Mansfeld“ nimmt die Ter- enbaum, der 1921, zur Geburt des späteren Großherzogs Jean, und an die ursprüngliche Festungsstadt. Luxemburg N°54 befand sich vor dem Zweiten Weltkrieg die jüdische Schule. durch das Feuer vernichtet. 01.10. - 31.10. von 7h30-20h00 Uhr rasse der obersten Gärten ein. Er wurde auf zwei ehemaligen Par- Vater des heutigen Großherzogs Henri gepflanzt wurde. Das große wurde vor 963 gegründet und hat während 1684 Einnahme Luxemburgs durch die Truppen Teile des ehemaligen Gartens des Grafenschlosses „La Fontaine“ von terreanlagen eingerichtet. Hier befanden sich ursprünglich ein La- Gebäude mit neugotischer Fassade (1886) ist ein Altenheim. Es trägt Königs Ludwig XIV. Luxemburg wird Französisch. Peter-Ernest von Mansfeld (1517- 1604) können besichtigt werden. Jahrhunderten eine wichtige Rolle in Europas 3) Die Parkanlage im Petrusstal und die byrinth und ein Obstgarten. Im Boden sind der Venus – und der den Namen seines Stifters Jean-Pierre Pescatore, Bankkaufmann 1684-1698 Französische Herrschaft; Vauban baut die Allée Pierre Ernest de Mansfeld Sankt-Petersbrunnen erhalten. Die Sichtachsen der Gartenanlage und Tabakproduzent. Während der von Rundstedt-Offensive Geschichte gespielt“ besagt der Bericht der Sankt-Quirinus Kapelle Festungsanlagen weiter aus. konnten bis heute größtenteils erhalten bleiben. Die gesamte An- (1944/1945), hatte General George S. Patton (1885-1945), Befehlsha- 18. Sitzung des Welterbe-Vorstandes anlässlich 2 1698-1700 Spanische Herrschaft. Fort Thungen – Musée 3 Eechelen* Ende des 19. Jahrhunderts hatte der französische Landschaftsinge- lage ist denkmalgeschützt. Die Ausgrabungen und Restaurierungs- ber der 3. US Army hier sein Head Quartier eingerichtet. In der Kapel- 1701-1714 Spanischer Erbfolgekrieg. Öffnungszeiten: Dienstag, Donnerstag bis Sonntag 10.00 bis 18.00 seiner Tagung vom 12.-17. Dezember 1994 in nieur Edouard André diese Parkanlage für das Tal des Petruss-Ba- arbeiten schreiten zügig voran. Die Radtour folgt dem Fluss der Al- le der Stiftung betete Patton für beste meteorologische Bedingun- Uhr; mittwochs von 10.00 bis 20.00 Uhr, montags geschlossen 1715-1795 Österreichische Herrschaft. ches entworfen. Die romantische Parklandschaft verbindet male- zette, dessen Bett Mansfeld bei der Anlage seines Gartens umleiten gen, um die Ardennerschlacht führen zu können. Ein Pfeiler des 5, Park Dräi Eechelen / L-1499 Luxembourg Phuket. 1795 Einnahme Luxemburgs durch die französischen risch die zerklüfteten Felsen, die schroffen Hänge der Tallage mit ließ. Zauns der Stiftung Pescatore trägt ein kleines Dach. Es verrät, dass T. +352 26 43 35 / E. [email protected] republikanischen Truppen: Luxemburg wird Überresten einst mächtiger Wehranlagen. Die Grünanlage fungiert sich hier die Belüftung des ehemaligen Réduit des Fort Berlaimont I. www.m3e.lu „Departement der Wälder“. 1) Der Place de la Constitution und der ebenfalls als Luftkorridor inmitten der bebauten Stadtviertel. Infor- Die Heilige Kunigunde ist Schutzpatronin der Kirche von Clausen. und seinen Kasematten befindet. Der Radweg führt in Richtung des 1795-1814 Französische Republikanische Zeit. Boulevard F.D. Roosevelt mationstafeln des Naturmuseums erklären die Felsengeologie im Staatsarchitekt Charles Arendt hatte 1865 dieses Gotteshaus entwor- Denkmals Robert Schuman, des Gründervaters Europas. Er wurde MUDAM-Museum für Moderne Kunst Großherzog Jean* 1815 Luxemburg wird „Großherzogtum“ in Tal. Die in der Sonne liegenden Gemüsegärten sind Denkmal ge- fen. Es gilt heute als einer der ältesten neugotischen Bauten Luxem- 1886 in Clausen geboren. Das von Architekt Robert Lentz entworfe- Öffnungszeiten: Donnerstag bis Montag, ebenfalls während den Personalunion mit dem König der Niederlande. Der Place de la Constitution wurde auf dem 1644 und 1685 durch schützt. Der Radfahrer fährt weiter entlang der Wallmauer Beck- burgs. Auch das neugotische, ursprüngliche Mobiliar konnte erhalten ne Denkmal wurde am 24. Oktober 1966 eingeweiht. Die Inschrift Schulferien : von 10.00-18.00 Uhr; mittwochs 10.00- 23.00 Uhr (die Die Festung Luxemburg wird Teil des Deutschen Militäringenieur Sébastien Le Prestre de Vauban, geschaffenen Jost, anschließend am Außenwerk der Petruss-Wehranlage und den bleiben. Charles Arendt hatte es ebenfalls entworfen, der Altar-Schnit- zeigt einen Auszug der Schuman-Erklärung vom 9. Mai 1950: „Euro- Sammlungen schließen um 22.00 Uhr), dienstags geschlossen. Bundes. Bastion Beck angelegt. Vauban stand damals im Dienste des Bollwerken Beck (Höhe 27 m) und Louis vorbei. Sie wurden unter der zer Stephan aus Köln hatte die Arbeiten ausgeführt. Die Malereien im pa lässt sich nicht mit einem Schlage herstellen und auch nicht durch 3, Park Dräi Eechelen / L-1499 Luxembourg 1815-1890 Herrschaft des Hauses Oranien-Nassau. T. +352 45 37 85-960 / E. [email protected] Sonnenkönigs Louis XIV. Die Besichtigung der Kasematten unter Leitung des Militär-Ingenieurs Sébastien le Prestre de Vauban (1633- Chor führen auf das Jahr 1906 zurück. eine einfache Zusammenfassung. Es wird durch konkrete Tatsachen 1839 Staatliche Unabhängigkeit I. www.mudam.lu dem Platz erlaubt dank moderner Szenografen einen Teil der 1707) errichtet. Der Radweg führt an der ehemaligen Bour- entstehen, die zunächst eine Solidarität der Tat schaffen.“ Gegenüber 1867 Der Vertrag von London erklärt Luxemburg unterirdischen Galerien der ehemaligen Festung zu besuchen. bon-Schleuse vorbei, welche im 18. Jhdt. angelegt wurde. Die nahe- Die Rue Jules Wilhelm führt nach Kirchberg, vorbei am ehemaligen dem Denkmal steht Luxemburgs „Großes Schauspielhaus”. Es wur- politisch und militärisch neutral. Die Festungsan- Ehemalige Senffabrik « Muerbelsmillen » zu im Felsen verborgenen Sankt-Quirinus Kapelle gilt als eine der Garnisonsfriedhof sowie am Geburtshaus Robert Schumans, dem de am 15. April 1964 eingeweiht. Es ist ein Werk des französischen lagen müssen geschleift werden; Luxemburg wird Der Platz bietet einen außergewöhnlichen Aussichtspunkt auf ältesten Kultstätten Luxemburgs. Die Fassade führt auf das 14. Jahr- ersten Vorsitzenden des Europaparlaments (1958-1960). Ihm wurde Architekten Alain Bourbonnais. Dokumentationszentrum offene Stadt. Öffnungszeiten: Samstag und Sonntag 14.00-18.00 Uhr das grüne Petrusstal sowie die Großherzog Adolphe-Brücke – im hundert zurück. Nahtlos fügt sich, in der Nähe des Viaduktes, der der Titel „Gründungsvater Europas“ verliehen. Die Straße führt wei- 1890-Heute Herrschaft des Hauses Nassau-Weilburg. 69, rue de Mohrfels / L-2158 Luxembourg Volksmund „Nei Bréck“ genannt. städtische Skatepark ins Landschaftsbild ein. Die „“ auch ter zum Turm Malakoff (1860) und zu dem ältesten jüdischen Fried- 9) Der Stadtpark 1914-1918 Erster Weltkrieg, Luxemburgs staatliche T. +352 4796 4501 / E. [email protected] „Al Bréck“ genannt, ist ein bedeutender Viadukt welcher 1859/1861 hof (1824) der Hauptstadt. 3 I. www.citymuseum.lu Gëlle Fra Neutralität wird verletzt. errichtet wurde, um den Bahnhof mit der noch damaligen Festungs- Der Radweg führt in Richtung Rond-Point Schuman, und ab hier in Das Erinnerungsdenkmal „Gëlle Fra“ (goldene Frau) ist ein Werk 1940-1945 Zweiter Weltkrieg, Luxemburgs staatliche stadt zu verbinden. Die Ingenieure Nepomuk Achille Grenier und den Stadtpark. Diese Parklandschaft wurde vom französischen Villa Vauban* Kunstmuseum der Stadt Luxemburg des Luxemburger Bildhauers Claus Cito. Es wurde 1923 in Erinne- 6) Die Margarethen-Klause und die Neutralität wird verletzt. Auguste Letellier hatten dieses Bauwerk entworfen. Das Brücken- Landschaftsingenieur Edouard André in den Jahren 1871 und 1878 Öffnungszeiten: Montag-Sonntag 10.00-18.00 Uhr, Donnerstag rung an die Luxemburger Freiwilligen errichtet, die unter französi- Parkanlage Odendahl 1952 Luxemburg wird provisorischer Arbeitsplatz der deck wurde 1958 und 2018 erweitert. gestaltet. Die Grünanlagen überdecken die unterirdischen noch er- 10.00-21.00 Uhr, Dienstag geschlossen. scher Fahne im Ersten Weltkrieg gedient hatten. Unter der Na- Montanunion, der europäischen Behörde für haltenen Festungswerke der ehemaligen „Front der Ebene“. Wir fol- Kohle und Stahl. 18, avenue Emile Reuter / L-2420 Luxembourg ville zi-Herrschaft wurde das Denkmal entfernt. 1984 wurde es wieder Der Londoner Vertrag Am Fuße des beeindruckenden Festungswerkes „Fort Obergrüne- T.: +352 47 96 49 00 / E. [email protected] gen der am äußeren Rande angelegten Promenade vorbei an der 1992 Das Edinburgher Europäische Übereinkommen völlig hergestellt. Die Statue der griechischen Siegesgöttin Nike Am 11.Mai 1867 unterschrieben die Großmächte Europas den „Londo- wald“, des Musée 3 Eechelen und des Museums für Moderne Kunst I. www.villavauban.lu „Kinnekswiss“, der größten Wiese des Stadtparks. Sie wurde zu Eh- bestätigt die Stadt Luxemburg als Sitz mehrerer steht auf einem 21 m hohen Obelisk. ner Vertrag“. Er verpflichtete das Großherzogtum zur politischen Neu- „MUDAM“, sowie unweit des Eisenbahnviaduktes steht die ehema- lige Maragarethenklause. Ihre Ursprünge führen auf das frühe 13. ren des König-Großherzogs Wilhelm III angelegt. Auf der rechten EU-Behörden neben Brüssel und Straßburg. tralität und schrieb somit die Schleifung der damaligen Festung Lu- Seite des Fahrweges, ca 100 m vom Parkeingang entfernt, erinnert Luxembourg City Tourist Office Die im Jahre 1613 errichtete, heutige Kathedrale U.L.F. diente ur- Jhdt. zurück. Die ehemalige Kapelle welche unter Graf Mansfeld im 1994 Luxemburg und seine historischen Stadtviertel xemburg vor. Die rund 4.000 Mann umfassende Garnison des seit 1975 ein Denkmal an Johann den Blinden, Graf von Luxemburg Öffnungszeiten: sprünglich als Jesuitenkirche. Sie ist ein bemerkenswertes Bei- 16. Jhdt. gebaut wurde wird heute für Wohnzwecke genutzt. werden Weltkulturerbe der UNESCO. 01.10-31.3 Montag-Samstag : 9h00-18h00 Uhr Deutschen Bundes wurde abgezogen; die einst so mächtigen Bollwer- und König von Böhmen, sowie Gründer der Freizeitmesse „Schue- spiel der Spätgotik mit Verzierungen im Renaissance-Stil. Seit 1995 & 2007 Luxemburg wird europäische Kulturhauptstadt 01.04-30.9 Montag-Samstag : 9h00-19h00 Uhr ke des „Gibraltar des Nordens“ mussten niedergelegt werden. Ihr spä- berfouer“. Diese auf dem Inventar des immateriellen Kulturerbes 1794 wird hier das Gnadenbild der Trösterin der Betrübten, der Unterhalb des Bockfelsens und am Ufer der Alzette, liegt Luxem- „1995- Luxemburg, Stadt aller Kulturen“; „2007- Sonntag & Feiertag: 10h00-18h00 Uhr terer Wiederaufbau wurde formell untersagt. Bis heute blieb jedoch eingetragene Veranstaltung zieht jedes Jahr rund 2 Millionen Besu- Stadt und Landespatronin Luxemburgs aufbewahrt. Pius IX. ver- burgs Jugendherberge. Eine Inschrift im Garten der Anlage erinnert Luxemburg und Großregion, Kulturhauptstadt Geschlossen: 01.01, 25.12 ein Teil der mächtigen Wälle der Nachwelt erhalten. 23 km unterirdi- cher an. Das Denkmal ist ein Werk des Bildhauers Fernand Roeltgen. lieh dem Gotteshaus den Rang einer Diözesankathedrale. Das an Goethes Aufenthalt in Luxemburg, 1792. Der Radweg führt nun Europas“. 30, place Guillaume II / L-1648 Luxembourg sche Kasematten führen unter der Stadt hindurch. Der „Kulturweg Die Kapelle am Glacis ist die nächste Sehenswürdigkeit unterwegs. Bistum Luxemburg war 1870 geschaffen worden. Zwischen 1935 zur ehemaligen Senfmühle “Muerbelsmillen“. Dabei kommt der Be- T. +352 22 28 09 / [email protected] Wenzel – 1000 Jahre Geschichte in 100 Minuten „führt zu den mittel- Sie wurde 1885 von Staatsarchitekt Charles Arendt zu Ehren der Frie- und 1938 wurde der Bau in seiner Achse verlängert. Sehenswert sucher am früheren Heilig Geist Kloster vorbei (1690). Die Kloster- 4 I. www.luxembourg-city.lu alterlichen Türmen der 3. Verteidigungsanlage, während der Entde- denshüterin Maria errichtet. Die beiden Bischofsgräber für Nicolas Interessantes unterwegs sind in der Krypta die Bischofsgräber und die Grabstätten meh- anlage wurde im 19. Jhdt. industriell genutzt, und dient seit 1842 als ckungsweg „Vauban“ zu den beeindruckenden Festungswerken und Adames und Jean-Joseph Koppes sind sehenswert. Gleich am Ein- rerer Mitglieder der großherzoglichen Familie. Auch Graf Johann Hospiz der Stadt Luxemburg. Die Orgel der Klosterkirche wurde *Gratiszugang mit der Luxembourg Card Kasernen dieses großen Militäringenieurs führt. gang des Geschäftssitzes des Luxemburger Roten Kreuzes erinnert Kathedrale ULF von Luxemburg Der Reisepass Luxembourg Card begeistert Kulturreisende. Je nach der Blinde (1296-1346) hat hier seine letzte Ruhestätte gefunden. 2002 als Kunstdenkmal geschützt. ein Gedenkstein an Aline Mayrisch-de Saint-Hubert (1874-1947). Sie Öffnungszeiten: täglich 08.00-18.00 Uhr Wahl führt der 1-3 Tage gültige Reisepass für Einzelpersonen oder Graf Johann von Luxemburg war ebenfalls König von Böhmen. Er Rue Notre Dame / L2240 Luxembourg ist Autorin, Streiterin für Volkshygiene, Frauenrechte und Bildung. Minigruppen (5 Leute) zu mehr als 60 Sehenswürdigkeiten im war Sohn des Kaisers des Heiligen Römischen Reiches, Heinrich 4) Die Unterstadt Grund Die ehemalige Senffabrik war zwischen 1922 und 1985 in Betrieb. Die T. +352 46 20 23 / E. [email protected] Sie ist Mitbegründerin des Luxemburger Roten Kreuzes. Die Radtour Großherzogtum. Die Luxemburg Card erlaubt die freie Nutzung von VII. 1346 starb er einen heroischen Tod anlässlich der Schlacht Ursprünge der „Muerbelsmillen“ reichen jedoch auf das Jahr 1083 zu- I. www.cathol.lu Der Radweg führt an der Minigolf-Anlage sowie dem Miniaturzug folgt jetzt in Richtung „Villa Vauban- Kunstmuseum der Stadt Lu- Bus, Bahn und Straßenbahn in allen Städten und Dörfern. www. von Crécy. rück. Die Besichtigung der Anlage startet beim großen Wasserrad. Im vorbei in Richtung des Stadtteils „Grund“. Gleich am Eingang erin- xemburg“. Unweit des Weges erinnern 4 Inschriften an Luxemburgs visitluxembourg.com . Ebenfalls auf App store und google play ersten Stockwerk, wo einst Senfkörner gemahlen wurden, ist die ge- € nert ein Mauerwerk aus dem 14. Jhdt. an die ehemalige Stadtmauer große Radsportler: Elsy Jacobs, Straßenweltmeister 1958, François Casino Luxembourg - Forum d’art contemporain* erhältlich. Die Preise liegen zwischen 13- 68 , einschließlich des Die Nebengebäude welche auf den Place de la Constitution aus- samte Mühlanlage erhalten geblieben. Historische Filmausschnitte Informationsheftes. nächst des Diedenhovener Tors. Oberhalb des Tals erkennt man ei- Faber, Nicolas Frantz und Charly Gaul, Gewinner der Tour de . Öffnungszeiten: Montag, Mittwoch, Freitag, Samstag, Sonntag : gerichtet sind, dienten einst als Schule des Jesuitenklosters zeigen die Arbeit in der Mühle. 11.00 à 17.00 Uhr; Donnerstag: 11.00-23.00 Uhr, dienstags Entdecken Sie Luxemburgs Weltkulturerbe mit geführten nen kleinen Wehrturm als letzter Zeuge des einst so mächtigen Fort Die Erinnerungstafeln an einer der Außenwände des Bollwerks Ma- (1603-1773). Im 19. Jahrhundert wurde das Gymnasium zum geschlossen. Geschlossen am 1. Januar, Stadtbesichtigungen: -Kasematten, Wenzel-Weg, Vauban-Weg, Verlorenkost. N°7 in der Rue St Ulric ist das Geburtshaus Eugène rie sind Werke der Künstlerin Yvette Gastauer-Claire. „Großherzoglichen Athenäum“. Von 1973 bis 2019 diente der Bau Der Weg führt nun in die Parkanlage Odendahl, ans Ufer der Alzette. 1. November, 25. Dezember. City Promenade. Rupperts. Er gilt als Luxemburger Vater der einst größten chinesi- als Sitz der Nationalbibliothek. Der Platz hinter dem Chor der Ka- Der Name Odendahl erinnert an eine Familie von Gemüsehändlern 5 41, rue Notre-Dame / L-2240 Luxembourg schen Eisenindustrie, den Iron & Steel Works in Han Yang (1894-1911) Die „Villa Vauban, Kunstmuseum der Stadt Luxemburg“ ist in dem thedrale barg früher Luxemburgs erste Synagoge. Seit 2018 er- welche auf N° 18 in der Rue Vauban wohnte. T. +352 22 50 45 / E. [email protected] wo 26.000 Arbeiter beschäftigt waren. Teile der ehemaligen prächtigen Wohnhaus des früheren Handschuhfabrikanten Gabriel innert hier ein Gedenkstein an die Opfer des Holocaust. Der fran- I. www.casino-luxembourg.lu Grund-Schleuse werden heute als Aussichtspunkt genutzt. Die da- Mayer eingerichtet. Der Industrielle hatte 1869 das Gebäude von Ar- zösisch-israelische Bildhauer Shelomo Selinger, selbst Opfer der mit verbundene Überflutung des Alzette-und Petrusstales konnte 7) Die Unterstadt Pfaffental chitekt Jean-François Eydt entwerfen lassen. Edouard André hatte die Judenverfolgung, hat das Denkmal entworfen. glücklicherweise vermieden werden. Ingénieur de Beauffe hatte private Gartenanlage gestaltet. Der französische Landschaftsarchi- dieses Verteidigungssystem entwickelt. Am Haus N°4 erinnern Ta- Das Stadtviertel „Pfaffental“, war einst eines der wichtigsten Viertel tekt stellte den Privatpark als einer seiner Leistungen in seinem Hand- Die Fahrt führt in Richtung „Neue Brücke“ zum Casino Luxem- feln an den Wasserstand bei natürlicher Überflutung in den Jahren der Festungsstadt. Heute ist es Teil der UNESCO Pufferzone. Vauban buch „l’Art des Jardins“ (1879) vor. Die Ausstellungen der Villa Vauban UNESCO World Heritage - Bike Tour bourg - Forum d‘art contemporain, dessen Ausstellungen zeitge- 1756 und 1806. Der langgezogene Bau unterhalb der Oberstadt dien- hatte ab 1685 die Unterstadt in die Festung mit einbezogen. Das zeigen Malerei aus den Sammlungen der Stadt Luxemburg. Meist sind Luxembourg – UNESCO Walking Tour“, auf nössischer Kunst sehr geschätzt werden. Die internationale Agen- te in den Jahre 1809 bis 1869 als Gefängnis. Ihm gegenüber erinnert Siechen- und Eicher Tor erinnern an diese Zeit. Sie können im es Meisterwerke des goldenen Zeitalters der niederländischen Schule Smartphone “Spoticle” herunterladen und da fördert besonders junge Talente. Als öffentliche Kunstgalerie eine Inschrift an das Geburtshaus des Grafen und Befehlshaber Rahmen des Kulturpfades „Vauban“ im Zusammenhang mit den (17. Jhdt.) oder herrliche Exponate französischer Landschaftsmalerei UNESCO.lu öffnen kann das Casino auch für Privatzwecke gemietet werden, denn der kaiserlichen Armee im 30-Jährigen Krieg, Jean Aldringen (1588- Wehranlagen der Grünewälder Front besichtigt werden. Tiefe aus dem 19. Jhdt. Bilder und Skulpturen europäischer Künstler vervoll- Kunst soll Treffpunkt für Alle sein. Das Forum d’Art Contemporain 1634). Das Stadtviertel Grund liegt am Ufer der Alzette. Es gehörte Gräben, Zugbrücken, Schiessschachten sicherten die Zugänge zum ständigen die außergewöhnliche Sammlung. Auch der spezifischen befindet sich im ehemaligen Bürger Casino (1880). Hier hatte der im 10. Jahrhundert zu den meist bevölkerten Teilen der Stadt. Hier Pfaffental. Näherte sich der Feind, so konnte durch Öffnungen ko- Luxemburger Malerei der Sezession vor dem Krieg kommt eine beson- ungarische Komponist Franz Liszt 1886 seinen letzten Konzertauf- lebten Handwerker, Gerber und Brauer die das Wasser der Alzette chendes Öl und getrocknete Erbsen auf ihn gegossen werden. Tür- dere Rolle zu, ebenso wie den Anhängern der Nachkriegsbewegung tritt. Zwischen 1959 und 1990 diente das ehemalige Bürger Casino für die Herstellung ihrer Produkte nutzten, aber auch Geschäftsleu- öffnungen im Bereich des ersten Stockwerkes verraten den Zugang „Iconomaques“. 6 als Treffpunkt der Beamten der früheren Montanunion. te. Das Viertel liegt in der Hauptzone der UNESCO geschützten Alt- zum Wehrgang. Vor dem Eicher Tor liegt eine 1743 errichtete gedeck- stadt. Der Fahrrad-Weg PC 1 führt von Hespérange in die Unterstadt te Wehranlage in Form eines Pfeils. Der mächtige Schornstein erin- Wir folgen der Außenpromenade des Stadtparks und überqueren 2) Die Neue Brücke, der Metzer Platz Grund. Sie folgt dem Fluss der Alzette und umgibt die Altstadt. Sie nert an die ehemalige Wasserpumpe welche die Oberstadt mit die Avenue Emile Reuter. Vor uns liegt die , ein denk- und die Villa Pauly ist an den Radweg PC 2 und an das Europaviertel Kirchberg ange- Trinkwasser versorgte. Die Maueranlage zwischen Siechen-und malgeschütztes Gebäude. Es wurde über dem ehemaligen Réduit bunden. Eicher Tor wird „Béinchen“ genannt. Historische Filmausschnitte des Fort Louvigny errichtet. Der ehemalige Sitz des Rundfunksen- werden im Siechen Tor gezeigt. Das Wohnviertel „Béinchen“ war Am linken Brückenkopf der Großherzog Adolphe-Brücke (Nei ders „Compagnie Luxembourgeoise de Radiodiffusion“ (CLR) birgt am 30. Mai 1976 durch eine Gasexplosion zerstört worden. Man Bréck) erinnert ein Kilometerstein an die Befreiungs-Straße „Li- Das ehemalige Hospiz (14. Jhdt.) beherbergt seit 1996 das Naturmu- einige Ornamente im Art déco Stil. De Bau war von den Architekten verzeichnete damals 3 Tote und 21 Verletzte. Das Wohnviertel wurde berty Road“. 1446 km erstreckt sich der Weg der 3. Amerikani- seum. Im 19. Jhdt. diente das Hospiz als Frauengefängnis. Die ehe- Etienne Galowich und Pierre Schaack entworfen worden und Sicher mit dem Rad unterwegs - Tragen Sie den Schutzhelm und helle Kleidung, in den Jahren 1982 bis 1986 neu aufgebaut. schen Armee unter der Leitung von General George S. Patton von malige Benediktinerabtei von Neumünster wurde 1606 errichtet. war 1953 nach den Plänen von Architekt Nicolas Schmit-Noesen er- Reflektoren sind wichtig. der Normandie nach Luxemburg, Belgien und Frankreich Ende Während der französischen Revolution wurde das Gebäude säkula- weitert worden. Ab 1933 bis 1996 war die Villa Louvigny Sitz des 2 Radfahrer dürfen nebeneinander radeln außer - Halten Sie Distanz zu abgestellten Fahrzeugen, um Gegenüber des „Béinchen“ steht die Matthäus-Kirche. Sie war des 2. Weltkrieges. risiert und wurde ab 1869 als Männergefängnis genutzt. Seit 2004 Rundfunksenders (CLR) sowie des späteren Rundfunk-und Fernseh- • in Kurven nicht in sich öffnende Türen zu rennen. ist die ehemalige Abtei ein Zentrum der Begegnung für Kulturinter- 1871/72 von Staatsarchitekt Charles Arendt in byzantinischem Stil senders „Compagnie luxembourgeoise de télédiffusion“ (CLT). 1966 • auf Fußgängerüberwegen errichtet worden. Der Altarraum enthält ein wertvolles Gemälde Die Adolf-Brücke ist Luxemburg: sie ist in Luxemburger Sand- essierte (Centre Culturel de Rencontre Abbaye de Neumünster (Nei- wurde die Marke „Radio Télé Luxembourg“ (RTL) gegründet. Der • vor einer Anhöhe Gaspard de Crayers (1584-1669). Am Dachboden des Seitenschiffs stein erbaut, nutzt aber auch Zement und Eisenbeton. Sandstein mënster). Die ehemalige Abteikirche Sankt-Johann wurde zusam- Konzertsaal des ehemaligen Rundfunkorchesters ist bis heute er- • nachts der Kirche hatten sich im 2. Weltkrieg 6 Luxemburger Refraktäre ver- erinnert an traditionelle Baumaterialien, wobei der Beton des men mit der Abteianlage gebaut. Ihr Erscheinungsbild ist von den halten geblieben. • ohne Behinderung des Straßenverkehres steckt. Heute dient das Gotteshaus der orthodoxen Gemeinschaft Obligatorische Ausrüstung des Fahrrades Brückendecks auf neue industriell hergestellte Produkte der Lu- Bauphasen von 1688 und 1705 geprägt. Das liturgische Mobiliar ist Luxemburgs. - Abbiegen nur mit Armzeichen, xemburger Eisenindustrie hinweist. in reichem Barockstil geschnitzt. Die Orgel aus dem Jahr 1710 ist Der Radweg führt an der Büste Mahatma Gandhis vorbei, welche - Kopfhörer sind beim Fahren untersagt 1. eine Klingel denkmalgeschützt. Die Seitenkapelle birgt das Antlitz einer schwar- hier 1973 aufgestellt wurde. Die Bronzebüste ist ein Werk des Künst- Etwas talabwärts an der Grenze zur Pufferzone der UNESCO befin- - Geparkte Fahrzeuge an Straßenkreuzungen oder 2. zwei Bremsen Die Brücke wurde in den Jahren 1900 bis 1903 nach den Plänen zen Madonna aus dem 14. Jhdt., die hier verehrt wird. lers Amar Nath Sehgal (1922-2007). det sich der Bahnhof „Pfaffental“, welcher mit der Standseilbahn Fußgängerüberwegen rechts umfahren. 3. ein weißes oder gelbes Licht am vorderen des Ingenieurs Paul Séjourné errichtet. Sie zeigt zwei nebenein- „Pafendall-Kiirchbierg“ verbunden ist (2017). Der Bahnhof verbindet - Von Hand geschobene Fahrräder müssen auf dem Teil des Fahrrades ander gebaute Steinbögen. Sie boten mit 84,55 m damals die Die Route de Trèves führt hinauf zum Rhamplateau. Hier stehen Rechts an der Avenue Monterey erblickt man die Synagoge Luxem- 7 Pfaffental mit dem nationalen Eisenbahnnetz und dem Fahrradweg Bürgerteig oder rechts entlang des Weges geführt 4. wenigstens 2 Reflektoren pro Rad oder größte Spannweite weltweit. Das Bauwerk unterscheidet sich 4 Kasernen, welche Vauban nach 1685 errichten ließ. 1862 wurde burgs, welche die Architekten Victor Engels und René Mailliet 1951 PC 2 in Richtung Echternach und dem Fahrradweg PC 4 in Richtung werden ein Reflektorenband auf den Reifen. stark vom Viadukt mit 24 Bögen welcher bereits zu Festungszei- eine weitere Kaserne für die Bundesfestung hinzugefügt. Am Rande entworfen hatten. An der Fassade liest man in Hebräisch die Aussa- Mosel. Knapp 100 m vom Bahnhof entfernt, liegt der historische ten errichtet worden war. Seit 2017 führt eine beeindruckende des Rham-Plateau befinden sich 6 Wachtürme, sowie die ehemalige ge des Propheten Haggai (2,9): „Es soll die Herrlichkeit dieses neuen - Achtung! Nicht neben Bussen oder LKW stehen 5. Rückstrahler an den Pedalen Friedhof „Val des Bons Malades“. Hier haben einige Pariser Commu- Fahrrad-und Fußgängerbrücke unterhalb der Spanndecke der „Dënselspuert“ auch Jacobs-Turm genannt. Sie sind Teil der ehema- Hauses grösser werden, als die des ersten gewesen ist, spricht der Herr bleiben: der Blickwinkel verdeckt dem Fahrer die Sicht. 6. einen roten Rückstrahler am hinteren Rad nards ihre letzte Ruhe gefunden; hier befindet sich das Denkmal Brücke hindurch. ligen Ringmauer welche zur mittelalterlichen Stadtmauer gehör- Zebaoth und ich will Frieden geben in dieser Stätte“. ten. Herrliche Panoramablicke bietet das Rhamplateau auf die „Souvenir français“ (1870), sowie das Grab des Komponisten Laurent Menagers. Am Ausgang der Fahrrad-und Fußgängerbrücke befindet sich das Oberstadt und Grund. In Richtung Stadtzentrum erkennt man das ausgegrabene Réduit 2018 errichtete Denkmal „Friedensbaum“ welches den Einsatz des Fort Lambert, das zum Kunstdenkmal „Onde“ des französischen Der Brunnen „Théiwesbuer“, links neben der Kirche führt seinen Na- während 50 Jahre der Luxemburger Freiwilligenarmee und 150 Die Route de Trèves führt hinauf zum Rhamplateau. Hier stehen 4 Ka- Künstlers Bernard Métai umfunktioniert wurde. Es bezeugt die Herausgeber: Commission luxembourgeoise pour la coopération avec l’UNESCO in Zusammenarbeit mit: Ministère de la Culture, Ville de Luxembourg, men auf den Heiligen Matthäus zurück. Hier wurde ursprünglich Jahre Militärkapelle ehrt. Das Kunstwerk wurde von Hedva Ser ge- sernen, welche Vauban nach 1685 errichten ließ. 1862 wurde eine wei- Sinnlosigkeit des Krieges. Der Radweg führt über den Steg eines Luxembourg City Tourist Office, Comité Alstad, Syndicat des Intérêts Locaux Pfaffenthal-Siechenhof, Syndicat des Intérêts Locaux du Stadtgrund, Les Amis Trinkwasser geschöpft um in Eimern und Fässern zur Oberstadt ge- schaffen, eine von der UNESCO für ihren Einsatz für Frieden, Dialog tere Kaserne für die Bundesfestung hinzugefügt. Am Rande des künstlichen Teiches, welcher über den Kasematten des Fort Lambert du château de Clausen, Frënn vun der Festungsgeschicht, Geschichtsfrënn St Quirinus. tragen zu werden, bevor es Pumpanlagen gab. Gegenüber der Kir- der Kulturen und soziale Eingliederung geehrte Bildhauerin. Rham-Plateau befinden sich 6 Wachtürme, sowie die ehemalige angelegt wurde. Die stattliche Villa „Baldauff“ am Ausgang der Layout : Binsfeld Fotos : Vic Fischbach Druck : Druckerei Schlimé; Auflage : 1000 ex. Erscheinungsjahr : 2019. R ue

Ga lil eo F is t A rva n e v S e n u Centre de Ga e e e g u l e l n Lokal route n 12 e i il n R u r ei ü u n h Conférences s u h a t e e m T a p Robert Schuman a h II A m E L Lokal route n 2 Lokal route n PC d V ve d M t n r r e u a o i e v F H r le Funiculaire a n t P u t n l e e a 2 o e u s a H s 1 B n d s i t u e s eu n n u r e a Philharmonie t R e u Bâtiment e r F M o S u a u l r R io R e a Alcide de Gasperi Hémicycle h n ïe d k c e L o l n R R e m c d ( ancien : Tour ) e u e U e M e e fr Bâtiment G l u e - r E u g ie r A R Robert Schuman R e u J D o e u B Lokal route n PC a R E n TE Lokal route n 2 S OT Grand HARL G E C PLACE DE l' Théâtre Lokal route n E3 ESS Location de bicyclettes A L CH v A U e E - D L'EUROPE u C D Cimetière g GRAN s I T i l S N Israélite ou e PO Vel’OH! Télécharger «myveloh.lu » L e y r lm UNESCO Ru en e he sur App store et Google Play D ff N il e MA p h CHU 3 W p c S E Bicyclettes à assistance électrique 24/24 h / 7/7jrs.

RT lo S E OB n s R K RD le Formules 1-3 jours, les premières 30 minutes sont A e t u o e ROND-POINT LEV Musée J U u c lé BO 7 i l o A r MUDAM gratuites.Seminaire de Luxembourg ROBERT

N l N e e a u Centre Jean XXIII SCHUMAN k u Glacis o R R L Stations de location/ dépôts sur le parcours Musée Dräi Eechelen

Lokal route n 2 17 Lokal route n PC N°6 AL BRÉCK - VIADUC / BOULEVARD DE LA s m B é Fondation Pescatore e i i PETRUSSE té B n Cimetière r A EN c Théiwesbuer

o V N°7 ROUSEGAERTCHEN - PLACE DES MARTYRS Notre-Dame h p EN

é e D N°8 METZER PLAZ - PLACE DE METZ 1 n U s N e E 75 s N°11 WINSTON CHURCHILL TOUR d nt d du Po n 8 e la u G R R L 7 t is N°13 GELLE FRA - BOULEVARD ROOSEVELT / o o u e s D r Park Drai R E e k T u e m a s la s A IR E e e a l Eech elen PLACE DE LA CONSTITUTION t ll d d M d l é O A r n C o a e M 'U e F P e l o a n u t t n e u e n a d s t t N°14 KNUEDLER - PLACE GUILLAUME u r l s io e la ro e y R i a a i o LA l e u A ka k t k o s ic Lo n s ff n L A l n é N Ascenseur panoramique N°15 THEATER PLAZ - PLACE DU THEATRE Lokal route n 12 a Cimetière e v E R w r e o e 3 K E u B n du Pfaffenthal e - N°16 AMELIE - BOULEVARD ROYAL / AVENUE AMELIE s D R Ru militaire PO u l C.F.L. k e e c e s B d s n N°17 ROBERT SCHUMAN - SQUARE SCHUMAN C ä d e RT d g u N Ville Ô an d F E Lokal route n 11 é D Br l e . N°29 MONTEREYS l J T R E l Ligne h U A e ' A E A T A - a l N°38 HELLEGL GEESCHT - PLATEAU SAINT ESPRIT R z u e V nri n e Place Sain te N He e C d t E ce t u Parc Mansfeld u Ru in - t de s L EU Pr e R Cu n égon de C e 40 Bd D N°40 GLACIS KAPELL - BOULEVARD DE LA FOIRE VÉLO P R LUXEMBOURG-CITY h b U ' T Troisvierges E a d Croix-Rouge i EI u r o V e l e O U Ecole N°74D SAINTE CUNEGONDE y r e E r C N B r ld P l e a e sf H N National route n 1 a n

. N°75 BEINCHEN - RUE DU PONT M 74 C E M

P V h R de E a L a

o - p u u e U e P rr

ll R n e b Pie . e R

e E t a

é R J n e s N llé e A

c u e É

a M

C e u P t K o

o B Parc R O O d h Lokal route n E3 n r e r te e U N en f 1 u rg L E e ro oe l A l A L y G E N s a Y ill l V b k RO e W P 5 o Ru f N A es s e L A 16 D R a Odendahl 6 R. d in v f a r e R Place des f ic la A t n V 5 D e in u E 3 m e e U L Bain s J n Do n c Place Emile Squ are de Lokal route n PC PLACE s A E t ra O ain Couvent A h p é B B N a s Mousel New York DE A s l'E C m de U l Villa Vauban é a L'ETOILE l e L e ie u d r l R V m Musée d’Art r t e E ie s L Sq e n t e o e uare Robert L Auberge de S n k de la Ville Ru e Beau m on t R ü al v I s

r u N Jeunesse m o u Brasseur t ut de Luxembourg Place du A l e

e e n G Muerbelsmillen Hospice Civil Brasserie I 1 N u I 1 Th éâtre y a - d u e Pfaffenthal is a t e Théâtre Ru e N l Pl A t

V r o O E d des N o r

h U e Capucins d B E P n

t p s O r e EM a Passage R. s e IL l R o Pierre E U F u Bra s Lo REU u a s e Manderscheid - seur kal TER 15 L e l B o ro ute d C S n E E n J 11 C O V

. u Pont Margot È V S R a d T v Libens-Reiffers C a o e A s A t A R e p h E J e BO R è u d J D i n

u R u e r D N d Grand - R c E e u r e n V W S R k E U i de t c i s e U s a Ju e e n U e I i c A de P C s L e U v L R s a u i C e s Lokal route n PC la T v O H a s i EV u P R e R ue d s O R E T l B M Musée R . u D A

e R

G o

Lokal route n 14 u R National E A n ë l W T É A

T

o d l

n H L u l N i

R e

l O O a

e t r e M B e

e r h

K

R 11 t i R E u e e i

4 N D is Conseil

i e N c n l D n ola c u e

1 s a Stade W G d

elt r c hé i e e c Ma

r u Place Win ston R m g E n R

u k d' Etat n i s te R. d - aux - U Po e la Bou R r e la c h Cercle - e

e Churc hill A rie R t llée e r é M Poisso ns i n P d o R u u r C u igef a o M Cité R Ru S arco Square Place e e r e ni O Ru d u

Lokal route n 14 r l u

e c n u d a Villa Y Jan Palach d'Arm es R i k e h u l A

o e Louvigny d é u g r R

L L Palais Klouschtergaart o Place Emile o o a - 2 3 L Postes I s

v I s Grandt m d a a i 9 Hamilius y l e e e er u e u

u Ru l nt Rue d

e Mo x W

R Ducal J D e Rue de an u Be B - r e

th e u Luxembourg City ole o nu H t O ve la Reine A p e e e e B g p U Tourist Office r n

i F r

Jeux l b e è Eglise

Parc t

L i Place Gu illau m e II o e u a

r h h

h a t E s s L

C o 'E c s St Jean R V P s l i u F

e

h o A vigny é n Centre Culturel

Lou i r S d u

m Rue ham R B e R e o de Rencontre s u u o a d d D e e C v u y R u Hôtel de è e Y e Abbaye de r u l RE e E R 14 T R N T Ville e u v O u Lëtzebuerg G M R R Neumünster a E Lokal route n 0 P a R r U lace N City Museum l

d VE ame

- D e e R A A Rue Notr du 6 Juin é Lokal route n 10 e

n N L Place de 1937 u d

é Bibliothèque Musée o Casino e Lokal route n 10 h D k t J Cl airefon tain e s A e i a Nationale d national o . E l Forum d’art t c e s r e Synagogue o n - e a d’histoire u u ' a contemporain l p t l R D F n d M e PLACE DE ULEVA RD e h BO d o P naturelleR n i u o Plateau du U . t

BRUXELLES n n u a i C P Cathédrale t Rh am g e Parc C é H

I 1 é m g R I PLACE DE R r e 29 e e S

E O g e M u

O u w e

t n h Casernes Vauban r S Edmond Klein LA CONSTITUTION

S u e o R

S 13 C E d s d V C n s u E Monument Monument de u i E a s F L l E B o T t r du Souvenir la Shoah e t e s D r u PO d p G mo r u C e r u lin u i H Villa N t n R S T d orge . A lt Lo Ge P e Baldauff C la k PC att R p P a l o s l n ra n d 'A n r te é L e o ou n ut A u al r é O re ro te k G ie r l D Lo T P a n Archives y Lokal route n 8,9 k o O 5 Op der rd . P T e L S A c , a T R u L 6 de l' Etat E E v E T é O S P Schmëdd le RG N r Lokal route n 2 L Place Au gu ste È H u EO o o G C R T k É E En gel B a H de U A L l 38 R N É 4 r T N o É - N Plateau du u R G e t E u s G e n ê t s e I E Sain t Esprit e d e d R Pétrusse D n L r R A e R Cité Judiciaire A u 2 e M R 2 S V E E 1 R 9 a L e u e E E N in U u d n u É t O n Fo U te i R r Lokal route n 8,9 B t t t N u R o 8 K r r E he l r U in V Lokal routeO n 5,6 e e a sh A k PLACE DE METZ lr e o b b im N i l L c

u A EN A VE 9 Musée de o NU Ru E B

E e m u r C d e a n O G N la Banque U te U IL u Lokal route n PC Monument de la L e AU 4 o Parc r L M u N E l E Lokal route n E9 Solidarité nationale a

R e k V

4 d o A L R R Lokal route n 9 u Squ are D e

Lokal route n 9 s Aloyse i e

o Lokal route n PC n r Lokal route n 2,8,9 M i r h Meyer

m ir c D e a u s R e i i E t Q r S h M u P y é ia P R e u e M a r a e n Lokal route n 7 ie A s O t r n M y i e . a u r a e e L N l ll S t r o e Lokal route n PC i A j e t h H r s c T a é e Villa Paulys S u u e a u le m e S r e u r R P i e t th R R u d l e d i q éR P t e m c u o a P u G É r E J a e V e r T s e e P C I s

Lokal route n 8 e R A u .M u ve ru e e a t e v R l . R rè U Chapelle é a G D u t u S 3 P s R la S St Quirin Lokal route n PC R p C u u R e U e o d S e G o e u a d e u l S u 1 e R E C g Ru s d ra E Citadelle du St Esprit e J P r d A i do ar R e H r lp d e 2 he inie e d C Ru va l rs u d e e h Parc de la Pétrusse d e e N C l ü r in e e h u 3 Place des e R u é A Ca ar o rm a H nt R lm le B e Parc de la v . e s v Martyrs H o V tte ul le S e M 'A e P 4 e u iè r t D u m Vue panoramique, Corniche u a R L n o i u s te e n te g R d a B i N D u © Vic Fischbach R t sc Place A R A e bi u D u é V u 3 E l L A e e e P U v e u a J. Heinisch Lokal route n 5 O u du B e R R s R ue nu s R e e e Z d e a g e e n L d n it C

ï e h G

u a h h a N R a 7 t s a a l Ecole r d Lokal route n 5 i e v

R t o e l u r e u l l d R s ll e o

k Eglise b e s a e A ic i - a s e l D Sacré Coeur s W i e i e e d i h l

r c r

a i e E u R R G M A M R ue t u l t . p r C e C e r ha h e A rle r o e o s e o VI i . n u u V u e s u F e F o R R 6 R R E t M N u a L M e r U d Mu i o a n n c k u o che a E e r i n h Lokal route n 6 d r r l Ru d e n b s r e e o du B é u F t t or a h e Place t B h r l o e u E n rbo L a t n e a e s è u

r P g a u D l

J R u C e C de l n r k R J e a u e E R R u c W Paris A e Lokal route n 5 e R t o p n e G u i T a l p Place de i d t L y S e A éd h e tm Nan cy r V.d.L. - n p Lokal route n 7 Mo e R N Rocade e s A u e Ru e u o L e d J e Je L Place R I an u Lokal route n PC A e B Orig Lokal route n 5 e R R e u r Wallis t n E Ru e u R r u d R R R d o e u r T e

é E F e É B r Lokal route n E9 R o e R u D D n g u e s n e R r e r u d e é e v o u V A r d v c i e es d n u e e n a A h ' ' u t c G A d d C o ir s d n o E

r c e i i nd n u R n o in h

v e e R C s U r

e P i u e d e 2

R e e h

r N d r e i 2

s F c 5

n E u d M L a o

a R e n V e k l g

o v a y d a o Lokal route n 6 A l m e a n r y r o L R i Place a u R Rue N. Van Werveke u t P r m e e e Virch ow s n a se e n g e H e i t l h x P n 9 G C e e e E C C H l e u i S A u R u R n R u R d e d E e r e n m ' t Lokal route n PC r u e u o ie s E e u D o l P r p a l ch

a h lo x e é

k r Place B

R o R e Lokal route n PC u t a R R d i L u

u e des e E n

e M e u e r u T s e Lokal route n 13 D

e Roton des e R U lé l t ix d Lokal route n 13 d F l a O Va é T s r e e i F R e s 1 r s l é F r c la 9 v a h e 0 75 37.5 0 75 Meters u h i s l n e R r ' 0 e n A C E i e o r a b R s a d t m l s a © Ville ade Luxembourg - Service de la Topographie et de la Géomatique Fond de Plan: El xtrait de la Carte Topographique 1:Lokal50 route00 n (13version allégée) carte interactive: www.topographie.lu u o i Place de municipal t t e R t e s o Lokal route n 8 r u W Strasbou rg R i R - ue s e r D to n d e e U d e la R o d Jo R . d d n se p e i h s s e e u Jun R

u c d d k sance à tour polygonale de la Banque et Caisse d’Epargne de l’Etat Le cycliste passe devant une des portes conservées ayant mené aux de Luxembourg et père du grand-duc actuel. Le grand bâtiment aux Quelques dates importantes Musée de la Banque UNESCO Tour en vélo (1911, architecte Jean-Pierre Koenig). Le Musée de la Banque installé jardins de l’ancien château « La Fontaine » du Comte Pierre Ernest de façades néogothiques (1886) sert d’hospice pour personnes âgées et 1 A l‘époque romaine, le site occupé par la vieille ville est traversé Heures d‘ouverture: lundi-vendredi :09.00-17.30 heures dans l’ancien hall des guichets retrace l’histoire de place financière Mansfeld (1517-1604), Gouverneur du Duché de Luxembourg. Il tra- porte le nom de son fondateur, le banquier et marchand de tabacs par deux routes consulaires se croisant près du Mar- 1, Place de Metz / L-2954 Luxembourg T. +352 40 15 24 50 / E. [email protected] Depuis 1994, les fortifications de la ville de de Luxembourg. A droite de l’avenue de la Liberté s’élève le bâtiment verse ensuite un passage couvert de l’ancienne brasserie. Après Jean-Pierre Pescatore. Pendant la Bataille des Ardennes (1944/1945), ché-aux-Poissons, dominé par une tour fortifiée. de l’ancienne direction des chemins de fer « Guillaume Luxem- avoir rasé les maisons encore en place et délocalisé la population le Général George S. Patton (1885-1945), commandant de la 3e US S. www.bcee.lu Luxembourg et ses vieux quartiers font partie bourg» (1913, Joseph Jüsgen). Pendant la Libération du pays (1944- restante, le gouverneur Pierre-Ernest de Mansfeld a construit en Army y avait établi son siège. A la chapelle de la Fondation, il dit sa 963 Etablissement du château du comte Sigefroi sur du patrimoine culturel mondial de l’UNESCO. 1945) le Général Omar Bradley, commandeur en chef du 12th US 1563 le château Renaissance « La Fontaine ». Le parc public « Mans- prière pour du beau temps pour mener à bien les combats de la Ba- le rocher du Bock – acte fondateur de la ville de Musée National d’Histoire Naturelle* Army Group, y avait établi son siège principal. La vocation euro- feld » se situe à l’emplacement de la terrasse des « jardins supé- taille des Ardennes. L’enclos de la Fondation Pescatore comprend Luxembourg. Heures d‘ouverture: mardi 10.00-20.00 heures / Mercredi-Dimanche : 10-18.00 hrs/ fermé le lundi. péenne du Grand-Duché, dont les origines remontent à l’entre- rieurs » et occupe la plus grande partie des deux principaux par- une colonne couverte d’une toiture verte : il s’agit de l’aération de 963-1354 Luxembourg, comté souverain. 24, rue Münster / L-2160 Luxembourg Les promenades UNESCO à vélo et à pied per- deux-guerres, se confirma après la Deuxième Guerre mondiale avec terres qui accueillaient le labyrinthe et le verger. Il en reste les l’ancien réduit Berlaimont et de ses casemates. La piste cyclable 1083 Fondation de l’abbaye d’Altmunster en aval du l’installation à Luxembourg-Ville du siège de la Communauté euro- vestiges enfouis du bassin de Saint-Pierre et ceux de la fontaine de longe le plateau en direction du monument Robert Schuman, pro- T. +352 46 22 33 1 / E. [email protected] mettent de découvrir ce site et ses plus belles château – l’enseignement en latin, allemand et S. www.mnhn.lu attractions en une heure et demie. Le pro- péenne du charbon et de l’acier (CECA). La Haute Autorité de la CECA Vénus. Les axes de cette époque sont restés ouverts. Le site est pro- moteur de la construction européenne, né à Luxembourg-Clausen français y dispensé jette la base du multilin- commençait ses travaux le 10 août 1952 à l’ancienne direction du tégé comme monument national. D’amples fouilles et restaurations en 1886. Inauguré le 24 Octobre 1966, il est l’œuvre de l’architecte guisme au Luxembourg. Centre Culturel de Rencontre Abbaye de Neumünster gramme se divise en deux parties : une prome- chemin de fer. L’édifice est de nos jours occupé par les services de la sont en cours. Le parcours cycliste suit la déviation de l’Alzette que Robert Lentz. Il reprend une partie de son discours prononcé le 9 mai 1244 Affranchissement de la ville de Luxembourg par nade à pied de 2,5 km et un parcours cyclisme Banque et Caisse d’Epargne de l’Etat. Mansfeld avait réalisé dans le cadre de la construction du château 1950 « L’Europe ne se fera pas d’un coup, ni dans une construction la comtesse Ermesinde – Développement comme (neimënster) Heures d‘ouverture: lundi-vendredi: 08.00-19.00 heures / de 9,5 km. « La Fontaine ». d’ensemble : elle se fera par des réalisations concrètes créant d’abord 2 centre économique. Au n° 57 du boulevard de la Pétrusse, la Villa Pauly, du nom de son des solidarités de fait ». En face, se trouve le Grand Théâtre de la ville Weekend: 10.00-18.00hrs. 1340 Fondation de la foire « Schueberfouer » ou 28, rue Münster / 2160 Luxembourg premier propriétaire, le Dr Norbert Pauly, fut au cours de la Seconde L’église de Clausen, dédiée à Sainte Cunégonde, date de 1865. Œuvre de de Luxembourg inauguré le 15 avril 1964. Le bâtiment est une créa- « Schobermess » par le comte Jean l’Aveugle : posi- T. +352/2620521 / E. [email protected] Guerre mondiale le siège de la Gestapo. Elle rappelle la mémoire de l’architecte de l’Etat Charles Arendt, elle compte parmi les premières tion de l’architecte français Alain Bourbonnais. Selon les critères de l’UNESCO, le site de Luxem- tionnement sur la nouvelle route commerciale S. www.neimenster.lu bourg offre un exemple éminent d’un type de plus de 2.000 personnes qui y subirent des interrogatoires, souvent réalisations de style néogothique au Luxembourg. Le mobilier litur- Italie-Gotthard-Flandre1354 : Le comté de sous torture. Des plaques commémoratives enjoignent au passant gique, entièrement conservé, également dessiné par Arendt et réalisé construction et d’ensemble architectural, ainsi 9) Le parc de la ville haute Luxembourg devient duché. Park Mansfeld de se souvenir « des résistants torturés en ce lieu » ainsi que des par l’ébéniste Stephan de Cologne, date de la même époque. Les pein- 21 nov. 1443 Prise de la ville par les Bourguignons. Heures d‘ouverture: qu’un paysage illustrant des périodes significa- « patriotes qui, sous la terreur nazie, ont souffert dans cet immeuble tures murales remontent à 1906. Le parcours traverse le Rond-point Schuman pour entrer au parc de 1443-1506 Régime bourguignon. 01.11.-28.02. de 7h30-18h00 tives de l’histoire humaine. « Les vieux quartiers pour la liberté et la patrie ». Une plaque commémorative rappelle la ville, aménagé par l’ingénieur-paysagiste français Edouard André 1506-1684 Régime espagnol. 01.03.-31.03. de 7h30-20h00 également qu’en ces lieux fut organisée à partir de 1941 la déporta- L’embranchement vers la rue Jules Wilhelm conduit au plateau du 01.04.-30.09. de 7h00-22h00 et les fortifications de la ville de Luxembourg entre 1871 et 1878. Il recouvre les ouvrages militaires du front de la 1554 Grande explosion de poudres : destruction d’une tion des juifs du Luxembourg : 1.300 enfants, femmes et hommes Kirchberg. Elle passe devant la maison natale de Robert Schuman plaine. Le parcours épouse la promenade extérieure, longe la grande partie de la ville haute par le feu. 01.10.-31.10. de 7h30-20h00 montrent, dans un environnement naturel ont péri dans la tourmente de la Shoah. Au n°74 du boulevard de la qui de 1958 à 1960 fut le 1er Président du Parlement européen qui lui « Kinnekswiss », la pelouse majeure, aménagée en honneur du Roi- 1684 Prise de Luxembourg par les armées de Louis XIV La partie des jardins de l’ancien château « Fontaine » du Comte Pierre Petrusse se situait l’école qui fut fréquentée par de nombreux en- décerna, à la fin de son mandat, le titre de « Père de l’Europe ». La rue Grand-Duc Guillaume III. A droite, à 100 m de l’entrée au parc se – le Luxembourg devient français. Ernest de Mansfeld (1517- 1604) située entre la place Sainte-Cuné- saisissant, des vestiges impressionnants de gonde et la rue de Clausen est ouverte au public. fants juifs et leurs enseignants avant leur déportation. longe l’ancien cimetière allemand, la tour Malakoff (1860) et passe trouve depuis 1975 le monument érigé en honneur de Jean l’Aveugle, 1684-1697 Régime français – agrandissement de la forteresse l’ancienne cité. Luxembourg, dont la fondation Allée Pierre Ernest de Mansfeld devant le plus ancien cimetière juif de la capitale (1824). Comte de Luxembourg et Roi de Bohême. Le monument dessiné par par Vauban. date de 963, a joué un rôle important dans Fernand Roeltgen est élevé à proximité du champ de la foire 1698-1700 Régime espagnol. 3) Le Parc de la Pétrusse et la Fort Thungen – Musée 3 Eechelen* « Schueberfouer », grande fête foraine initiée par Jean l’Aveugle et 1701-1714 Guerre de Succession d’Espagne l’histoire européenne des siècles durant » 6) La Margarethen-Kapelle et le Heures d‘ouverture: mardi, jeudi,- dimanche de 10.00-18.00 heures; chapelle St Quirin 1715 – 1795 Régime autrichien. . e élément du patrimoine immatériel de la ville de Luxembourg qui le mercredi de 10.00-20.00 heures, fermé le lundi. (18 session du Comité pour le patrimoine parc Odendahl 1795 Prise de Luxembourg par les troupes républicaines Le parc de la Pétrusse, conçu par l’architecte-paysagiste français attire chaque année près de 2 millions de visiteurs. Le parcours se 5, Park Dräi Eechelen / L-1499 Luxembourg mondial, réuni à Phuket du 12 au 17 décembre françaises – Le pays devient « Département des Edouard André (1840-1911) et aménagé dans un esprit romantique à Au pied du puissant fort Obergrünewald, du Musée 3 Eechelen et du poursuit derrière la chapelle Notre Dame de la Paix (Chapelle du T. +352 26 43 35 / E. [email protected] Forêts ». 1994). la fin du eXIX siècle, unit topographie encaissée, formations ro- Musée d’Art Moderne MUDAM et en-dessous du viaduc du chemin Glacis) construite en 1885 par l’architecte de l’Etat Charles Arendt et S. www.m3e.lu 1795-1814 Régime républicain français. cheuses, ruines des fortifications et des bastions dans un ensemble de fer, se trouve l’ancienne chapelle Ste Marguerite, dont les ori- abritant les tombes des deux premiers évêques de Luxembourg, 3 1815 Luxembourg devient « Grand-Duché », en union harmonieux. Il assure un corridor d’air frais entre les plateaux occu- gines remontent au XIIIe siècle. L’édifice à usage actuel de logement Mgr Adames et Mgr Koppes. Au pied du siège de la Croix Rouge MUDAM-Musée d’Art Moderne Grand-Duc Jean* 1) La Place de la Constitution et boulevard personnelle avec le Roi des Pays-Bas et intégrant pés par la ville. Le cycliste longera les panneaux instructifs placés remonte à l’initiative du Comte de Mansfeld (XVIe siècle). luxembourgeoise, une pierre commémorative rappelle la mémoire Heures d‘ouverture: jeudi-lundi et pendant les congés publics la Confédération Germanique. F.D. Roosevelt par le Musée National d’Histoire Naturelle qui renseignent sur la d’Aline Mayrisch-de Saint-Hubert (1874-1947) femme de lettres, de 10.00-18.00 hrs; mercredi de 10.00-23.00 heures 1839 Le Luxembourg devient un Etat indépendant géologie des rochers. Orientés plein sud, les anciens jardins en ter- Au pied du rocher du Bock et aux berges de l’Alzette se trouve l’au- combattante pour l’hygiène populaire, les droits à l’éducation des (les collections ferment à 22.00 heures), fermé le mardi. La place de la Constitution se situe sur la plate-forme du Bastion 1867 Traité de Londres : neutralité politique et mili- 3, Park Dräi Eechelen / L-1499 Luxembourg rasses des maraîchers de la ville sont conservés comme monuments berge de jeunesse de la ville de Luxembourg. Au jardin de l’auberge filles et co-fondatrice de la Croix-Rouge luxembourgeoise. En route Beck, construit en 1644 puis remanié vers 1685 par Sébastien Le taire ; démantèlement de la forteresse, conversion T. +352 45 37 85-960 / E. [email protected] historiques. Le cycliste longera la fausse-braie Beck-Jost, le ravelin de de jeunesse, une plaque rappelle le passage de Goethe en octobre vers la villa Vauban, le cycliste découvre 4 plaques commémoratives Prestre de Vauban, architecte et ingénieur militaire sous Louis en ville ouverte. S. www.mudam.lu la Pétrusse, les bastions Beck (hauteur 27m) et Louis construits sous 1792 au Pfaffenthal. Le parcours suit son chemin en direction de l’an- dessinées par Yvette Gastauer-Claire et accrochées aux vestiges du XIV. La visite des casemates de la Pétrusse permet de découvrir, 1815-1890 Règne de la Maison Orange-Nassau l’égide de l’ingénieur militaire Sébastien le Prestre de Vauban (1633- cienne moutarderie « Muerbelsmillen ». Il longe l’ancien couvent du bastion Marie. Elles rappellent la mémoire des cyclistes luxembour- grâce à une scénographie contemporaine, une partie des gale- Depuis 1890 Règne de la Maison Nassau-Weilburg Ancienne moutarderie « Muerbelsmillen » Centre de 1707), ainsi que les vestiges de l’ancienne écluse Bourbon construite Saint Esprit (1690) devenu au XIXe un site industriel et servant de- geois, François Faber, Nicolas Frantz, Charly Gaul, vainqueur du Tour ries militaires souterraines de la ville. 1914-1918 Première Guerre mondiale, violation de la documentation au XVIIIe siècle. La chapelle St Quirin creusée dans le roc présente puis 1842 d’hospice civil. L’orgue de l’église est classé monument de France en 1958 et d’Elsy Jacobs, championne du monde sur route neutralité du pays. Heures d‘ouverture: une façade remontant au XIVe siècle. Elle compte parmi les lieux de national depuis 2002. Le cycliste traverse le parc Odendahl sur les en 1958. La place offre une vue panoramique exceptionnelle sur la vallée 1940-1945 Seconde guerre mondiale, violation de la le samedi et le dimache de 14.00-18.00 heures culte les plus anciens de la ville. Le Skatepark a été mis en place en rives de l’Alzette. Le parc Odendahl rappelle le nom d’une ancienne verte de la Pétrusse, le Pont Adolphe et le plateau Bourbon. neutralité du pays. 69, rue de Mohrfels / L-2158 Luxembourg 2016 par la ville de Luxembourg. Le viaduc, aussi appelé « La Passe- famille de maraîchers ayant habitée le n° 18 de la rue Vauban La « Villa Vauban – Musée d’Art de la Ville de Luxembourg », est instal- 1952 Lieu de travail provisoire de la CECA - Haute T. +352 4796 4501 / E. [email protected] relle » ou « Al Bréck » (litt. vieux pont), conçu par les ingénieurs Né- lée dans une vieille demeure que le gantier Gabriel Mayer avait fait Gëlle Fra Autorité des Communautés Européennes du S. www.citymuseum.lu pomucène Achille Grenier et Auguste Letellier, fut construit entre En fonction de 1922 à 1985 pour la production de moutarde, les ori- construire en 1869 par Jean-François Eydt. Edouard André a dessiné le Le monument du souvenir « Gëlle Fra » (litt. femme en or) est parc de la villa et le citait en exemple dans son ouvrage « l’Art des Charbon et de l’Acier. 1859 et 1861 pour relier la gare ferroviaire à la ville, à ce moment en- gines du moulin « Muerbelsmillen » remontent à 1083. La grande roue Villa Vauban* Kunstmuseum der Stadt Luxemburg l’œuvre du sculpteur luxembourgeois Claus Cito. Il fut érigé en Jardins » (1879). Les expositions organisées à la Villa Vauban puisent 1992 Confirmation au sommet européen d’Édimbourg core fortifiée. Il fut élargi en 1958 et à partir de 2018. à eau tournant dans le canal constitue l’expérience de départ de la lundi-dimanche : 10.00-18.00 heures, 1923 à la mémoire des Luxembourgeois ayant servi sous le dra- de la ville de Luxembourg comme siège des Heures d‘ouverture: visite. La salle du premier étage où s’effectuait autrefois la mouture dans les collections de la Ville de Luxembourg, qui sont constituées en jeudi 10.00-21.00 heures fermé le mardi. peau français au cours de la Première Guerre mondiale. Détruit e institutions communautaires à côté de Bruxelles Traité de Londres conserve les anciennes meules et les engrenages, parfaitement res- grande partie d’œuvres néerlandaises de l’Âge d’or (XVII siècle) d’une 18, avenue Emile Reuter par les occupants nazis en 1940, le monument fut restauré en e 4 et de Strasbourg. Le Traité de Londres du 11 mai 1867, signé par les grandes puissances taurés. Une projection d’extraits d’archives filmiques montre le fonc- part et de peintures d’histoire et de paysage français du XIX siècle 18, avenue Emile Reuter / L-2420 Luxembourg ville 1984. La statue représente Nike, déesse grecque de la victoire, qui se 1994 Reconnaissance de la forteresse de Luxembourg européennes de l’époque, a proclamé la neutralité du Grand-Duché de tionnement du moulin. d’autre part. Des tableaux, sculptures et gravures d’artistes européens T.: +352 47 96 49 00 / E. [email protected] dresse sur un obélisque haut de 21 mètres. et des quartiers anciens de la ville de Luxembourg Luxembourg. Afin de garantir cette neutralité, les fortifications de la du XVIIe au XIXe siècle complètent l’ensemble. Les collections com- S. www.villavauban.lu comme patrimoine mondial de l’UNESCO. ville de Luxembourg, considérée comme « Gibraltar du Nord », de- prennent également de nombreuses œuvres d’artistes luxembour- La Cathédrale Notre-Dame de Luxembourg était au moment de 7) Le Pfaffenthal e e 1995 et 2007 « Luxembourg, capitale européenne de la vaient être démantelées pour ne plus jamais être reconstruites. La geois, surtout du XIX et XX siècle, parmi lesquels on trouve les princi- Luxembourg City Tourist Office sa construction, en 1613, l’église du couvent des Pères Jésuites. Culture ». garnison (quelque 4.000 soldats) appartenant à l’ancienne Confédé- paux représentants des « sécessionnistes », ayant influencé la période Heures d‘ouverture: L’église constitue un exemple remarquable du gothique tardif, Situé dans la zone tampon du patrimoine l’UNESCO, le Pfaffenthal ration Germanique, stationnée dans la ville, devait partir. 17 km de avant la Seconde Guerre mondiale ainsi que des « Iconomaques » qui octobre-mars: 09.00-1800 heures, avril-septembre : tout en présentant divers éléments et ornementations de style représente un quartier important de l’ancienne ville et forteresse de 09.00-19.00 heures casemates subsistent encore de nos jours en souterrain pour l’en- ont marqué l’après-guerre. Renaissance. En 1794, elle accueillit la statue de la Consolatrice Luxembourg. Vauban l’inclut dès 1685 dans les fortifications de la dimanche, jours fériés: 10.00-18.00 heures semble de l’ancien site de la forteresse. Attractions sur ou à proximité des Affligés, patronne de la ville de Luxembourg depuis 1666 et ville dont subsistent la porte d’Eich et celle des Bons Malades. Ces Après la traversée de l’avenue Emile Reuter, le parc fait découvrir la 30, place Guillaume II / L-1648 Luxembourg protectrice du pays depuis 1678. En 1870, le pape Pie IX éleva ouvrages font partie du circuit pédestre Vauban qui montent aux villa Louvigny, immeuble classé monument historique. Erigé sur du parcours T. +352 22 28 09 / [email protected] l’église au rang d’église-cathédrale. Entre 1935 et 1938, la cathé- 4) Le Grund forts du front du Grünewald. Des fossés profonds, des ponts bascu- l’ancien fort Louvigny, dont le réduit a été conservé, cet immeuble S. www.luxembourg-city.lu drale fut agrandie sur son côté sud. La crypte abrite les tombes lants lourds et des meurtrières renforçaient les portes et tenaient qui conserve des éléments Art Déco avait été conçu par les archi- Cathédrale Notre-Dame des évêques de Luxembourg, celles des membres de la famille Après avoir longé le minigolf et le train miniature, le parcours mène l’ennemi à l’écart. Si toutefois l’ennemi réussissait à s’approcher tectes Etienne Galowich, Pierre Schaack, puis agrandi par Nicolas Heures d‘ouverture: *Accès gratuit avec la Luxembourg Card tous les jours de 08.00 heures-18.00 heures. La Luxembourg Card est la formule idéale pour les passionnés de grand-ducale ainsi que la tombe du comte Jean l’Aveugle, roi de au quartier du Stadtgrund. Le pan de mur à l’entrée du quartier est d’une tour, il y avait toujours la possibilité de l’arroser de poix ou Schmit-Noesen. De 1933 à 1996, le bâtiment abritait le siège de l’an- e 5 Rue Notre Dame / L2240 Luxembourg culture. Pendant 1, 2 ou 3 jours profitez, individuellement ou en groupe Bohême, décédé en 1346 à la bataille de Crécy. un vestige de l’ancienne enceinte (XIV S.) près de la porte de Thion- d’huile brûlante versée par les ouvertures (mâchicoulis) de la galerie cienne Compagnie Luxembourgeoise de Radiodiffusion, devenue ville, disparue de nos jours. Sur la hauteur se découvre une tourelle en encorbellement. Par les portes de l’étage supérieur, on accédait T. +352 46 20 23 / E. [email protected] (-5 personnes) d‘un accès gratuit à plus de 60 musées et attractions Compagnie luxembourgeoise de télédiffusion lançant en 1966 la touristiques au Luxembourg et voyagez gratuitement en train, tram Les bâtiments adjacents à la cathédrale et donnant sur la place de garde de l’ancien fort Verlorenkost. Ce fut au n° 27 de la rue St au chemin de ronde des murs de protection. Devant la Porte d’Eich S. www.cathol.lu marque Radio Télé Luxembourg (RTL). La salle de l’ancien orchestre et bus partout en ville ou à la campagne. www.visitluxembourg.com . de la Constitution accueillaient le collège d’enseignement des Ulric que naquit Eugène Ruppert, le père luxembourgeois de la sidé- se trouve un deuxième ouvrage fortifié (caponnière) en forme de de la radio est conservée. Egalement disponible sur App store et google play Prix 13-68 €, rurgie moderne en Chine. Il y avait dirigé les Iron & Steel Works de flèche, qui protégeait le fossé de la porte depuis 1743. La cheminée Casino Luxembourg - Forum d‘art contemporain* Jésuites. Celui-ci est devenu Athénée grand-ducal au XIXe siècle. brochure d’information incluse. Han Yang (1894-1911) avec 26.000 ouvriers. Les vestiges de l’an- élancée au bord de la rivière est l’un des vestiges d’une station de Heures d‘ouverture: lundi, mercredi, vendredi, samedi, De 1973 à 2019 la Bibliothèque Nationale est installée dans les Le parcours passe devant le buste de Mahatma Gandhi érigé en 1973 Découvrez le patrimoine historique également par des visites guidées : murs de l’ancien collège. Dans la cour de la Cathédrale, à l’empla- cienne écluse du Grund (aujourd’hui avec belvédère) rappellent un pompage d’où l’on pompait l’eau de source vers la ville haute. Entre dimanche de 11.00-17.00 heures; jeudi de 11.00-23.00 heures, et conçu par l’artiste Amar Nath Sehgal (1922-2007). fermé le mardi, le 1er janvier, le 1er novembre et 25 décembre. Casemates du Bock, Circuit Wenzel, Circuit Vauban, City Promenade. cement de la première synagogue de Luxembourg, se dresse le moyen de défense de l’ancienne forteresse, heureusement jamais à les deux Tours Vauban, un mur de protection enjambe l’Alzette sous 41, rue Notre-Dame / L-2240 Luxembourg monument érigé en 2018 à la mémoire des victimes de la Shoah l’usage de la défense de la place. Conçue par l’ingénieur de Beauffe, forme de passerelle dite « De Béinchen ». Un film sur l’histoire du Après la traversée de l’avenue Monterey, le cycliste découvre la Syna- l’écluse permettait, en cas d’attaque, de noyer les vallées de l’Alzette quartier est projeté dans la tour des Bons Malades. Le quartier du T. +352 22 50 45 / E. [email protected] au Luxembourg. Il s’agit d’une œuvre de Shelomo Selinger, sculp- gogue de Luxembourg dessinée en 1951 par les architectes Victor S. www.casino-luxembourg.lu teur franco-israélien, lui-même victime de la Shoah. et de la Pétrusse en amont du quartier du Grund. Des plaques fixées Béinchen était devenu la proie d’une terrible explosion de gaz le 30 Engels et René Mailliet. Sur le fronton l’inscription en hébreu repro- à la façade de la maison n°14 rappellent les inondations graves de mai 1976 avec 3 morts et 21 blessés. Le quartier a été reconstruit duit la prophétie d’Aggée (2,9): « Plus grand sera la Gloire de cette En direction du pont Adolphe, le Casino Luxembourg - Forum 1756 et de 1806.L’immeuble allongé au pied de la ville haute date de dans les années 1982 et 1986. dernière Maison que celle de la première, dit l’Eternel Cebaoth, et dans „UNESCO World Heritage - Bike Tour d’art contemporain présente des expositions sur l’art d’au- 1809 servait de prison jusqu’en 1869. En face, près du pont, une ce lieu j’établirai la paix ». jourd’hui par une programmation internationale vouée principa- plaque rappelle la naissance du comte Jean Aldringen (1588-1634), En face, l’église Saint-Matthieu avait été construite en 1871/72 en Luxembourg – UNESCO Walking Tour“, veuillez ouvrir le lien ci-dessous sur votre lement aux jeunes artistes. Le centre d’art abrite des espaces commandant de l’armée impériale pendant la guerre de Trente Ans. style byzantin par l’architecte de l’Etat Charles Arendt. L’intérieur En direction du Centre-ville, se trouve l’ancien réduit Lambert dé- smart phone, et suivez les écrans qui vous publics à usages et à vocations variés, alliant l’art contemporain Situé sur les rives de l’Alzette, le Grund fut l’un des premiers quar- conserve un magnifique tableau attribué à Gaspard de Crayer blayé et transformé en monument « Onde » par l’artiste français e 6 guideront à travers l‘installation de l‘appli- à un lieu de rencontre, chaleureux et convivial. Le Forum est ins- tiers peuplés de la ville de Luxembourg avant le X siècle; il logeait (1584-1669). Les combles d’une nef latérale avaient servi de refuge à Jean-Bernard Métais et illustrant l’absurdité de la guerre. La balade e cation Spoticle et l‘ouverture du profile tallé dans l’ancien Casino bourgeois (1880) où le compositeur essentiellement des artisans, dont des tanneurs et brasseurs qui 6 réfractaires luxembourgeois pendant la 2 Guerre mondiale. Elle en vélo traverse le parc avec son étang artificiel aménagé au-dessus UNESCO.LU hongrois Franz Liszt a donné son dernier récital en 1886. Le Casi- profitaient de l’eau de l’Alzette, ainsi que des commerçants. Le quar- sert aujourd’hui au culte orthodoxe. des casemates du fort Lambert. A la sortie du parc, la Villa Baldauff, no servit de Foyer Européen de la Communauté Européenne du tier fait partie de la zone centrale du patrimoine l’UNESCO. La piste construite par Pierre Kemp en 1880 pour l’industriel Kerckhove est Charbon et de l’Acier de 1959 à 1990. cyclable du Centre PC1 en provenance de Hespérange traverse le En aval de la vallée, et aux portes de la zone UNESCO se trouve la gare un monument historique classé. Elle témoigne d’un « système de Grund et inscrit une boucle autour de la Ville de Luxembourg avec Pfaffenthal-Kirchberg et le funiculaire (2017) qui relie le Pfaffenthal au villas » entourant le parc de la ville dès l’ouverture de celle-ci en 1867. un embranchement sur le Plateau du Kirchberg vers la PC2. réseau des chemins de fer ainsi qu’au quartier européen « Kirchberg ». Retour en direction de la place de la Constitution. 2) Le Pont Adolphe, la Place de Metz et la Ici, le cycliste peut s’engager sur le PC 2 en direction d’Echternach et le Villa Pauly Le Grund abrite également le Musée national d’histoire naturelle PC 4 en direction de la Moselle luxembourgeoise. installé dans l’ancien hospice de la ville (XIVe s.), transformé au XIXe L’entrée du pont Adolphe est marquée par une borne kilomé- siècle en prison pour femmes avant d’être converti en musée (1996). La source « Théiwesbuer » à gauche de l’église, tirant son nom de trique de la voie de la Liberté. Sur une longueur de 1446 km, elle L’ancienne abbaye bénédictine de Neumünster, construite en 1606 l’Evangéliste Saint- Matthieu, servait à puiser l’eau potable pour la rappelle la victoire des Alliés et la libération de la France, de la et sécularisée après la Révolution française a servi de caserne, puis remonter ensuite vers la ville haute, du temps où il n’existait pas Belgique et du Luxembourg à la fin de la Seconde Guerre mon- de prison d’État. Depuis 2004, le Centre Culturel de Rencontre Ab- encore les pompes. En face de l’église, le lavoir en contrebas du pont Recommandations de la Sécurité routière: d’un bus. En effet, le gabarit du véhicule et l’angle e diale. Elle suit l’itinéraire de la 3 armée américaine commandée baye de Neumünster (Neimënster) y est installé. L’ancienne église a été transformé en bain de pieds en 2017. La température de l’eau mort empêchent le conducteur de vous voir. par le Général George S. Patton. conventuelle dédiée à Saint-Jean fut construite en même temps que de source y est constante et se situe à quelque 12 °C. A 100 m de • dans les virages - Portez un casque et des vêtements de couleurs vives et l’abbaye. L’aspect actuel de l’église remonte aux années 1688 et 1705. l’arrêt « Pfaffenthal-Kirchberg » le cimetière historique du val des • à l’approche et sur un passage à niveau comportant des éléments rétro-réfléchissants Le pont Adolphe est un symbole du Luxembourg: il unit le grès On y découvre un mobilier très riche, de style baroque, un orgue, Bons Malades conserve les tombes d’anciens communards, le mo- • à l’approche du sommet d’une côte - Gardez une distance latérale par rapport aux véhicules du Luxembourg au ciment et au béton armé. La pierre représente monument historique classé datant de 1710 ainsi qu’une Madone nument du Souvenir français (1870) ainsi que le monument funé- • la nuit en stationnement pour éviter la collision avec une les matériaux de construction traditionnels, alors que le béton noire du XIVe siècle, objet de vénération lors de pèlerinages. raire érigé en honneur du compositeur Laurent Menager. La vallée • s’ils gênent sans nécessité les autres usagers de la portière qui est ouverte inopinément. du tablier illustre les nouveaux matériaux de construction déri- de l’Alzette est surplombée par le pont Grande-Duchesse Charlotte, route. vés de la sidérurgie luxembourgeoise. Construit entre 1900 et La rue de Trèves monte en direction du plateau du Rham aux casernes communément appelé « pont rouge ». L’ouvrage réalisé par le lau- - Indiquez clairement et à temps tout changement de 1903 d’après les plans de l’ingénieur Paul Séjourné, ce pont se construites par Vauban (après 1685) et par les Prussiens (1862). Le site réat du concours et ingénieur Egon Jux a été construit en 1962 et direction par un signe du bras. Equipement obligatoire du vélo distingue du viaduc à 24 arches, construit du temps de la forte- est précédé de 6 tours de guet et de l’ancienne porte « Dënselspuert » ouvert à la circulation en 1967. Il relie le quartier européen du Kirch- - Il est interdit de porter un baladeur. resse, par ces deux arches parallèles construites en pierre de appelée également porte Jacob ayant fait partie de l’enceinte Wences- berg à la ville haute et au quartier du Limpertsberg. Long de 355 m et 7 - Contournez par la droite les véhicules immobilisés à 1. une sonnette taille et présentant à l’époque le plus grand empattement au las datant du XIVe siècle. Le site propose des panoramas extraordi- reposant sur des béquilles, son empattement est de 234 m ; la une intersection ou un passage à niveau. 2. deux freins monde (84,55m). Depuis 2017, une passerelle pour piétons et cy- naires sur la ville haute et le quartier du Grund. construction en acier flotte à 75 m au-dessus de l’Alzette. La tech- clistes passe en-dessous de la chaussée. Sa traversée permet de nique illustre le savoir-faire industriel luxembourgeois de l’époque. - En poussant le vélo à la main, vous êtes considéré 3. un feu blanc ou jaune avant découvrir la beauté de l’ingénierie de l’ouvrage d’art ainsi que comme piéton et vous pouvez marcher sur le trottoir. A 4. au moins 2 réflecteurs par roue ou bande celle de la vallée. 5) La ville basse Clausen et défaut de trottoir ou d‘accotement praticable, vous réfléchissante continue sur les pneus le château La Fontaine 8) L’ascenseur du Pfaffenthal et le Grand devez marcher du côté droit de la chaussée. 5. des réflecteurs sur les pédales En sortant de la passerelle, à droite, se trouve le monument « arbre Théâtre 1 Passerelle en-dessous du pont Grand-Duc Adolphe* - Attention ! Ne vous placez pas à côté d’un camion ou 6. un feu rouge reflétant à l’arrière rouge e A l’embranchement de la rue de la Tour Jacob, le parcours traverse de la paix » érigé en 2018 en honneur du 50 anniversaire du corps 2 Alzette, Grund* e des Volontaires de l’armée et du 175 anniversaire de la Musique l’emplacement de l’ancienne porte de Trèves (1590) marquée par un L’ascenseur panoramique Pfaffenthal - Ville-Haute surmonte 65 m 3 Eglise Saint Jean, Grund* militaire grand-ducale. Il s’agit d’une œuvre de l’artiste Hedva Ser, pont récent menant au sentier de l’enceinte « Wenceslas ». Le par- de hauteur en 30 secondes. A la sortie de la passerelle, remarquez la 4 Ancienne moutarderie « Muerbelsmillen », Pfaffental* cours vélo descend en direction de Clausen, quartier brassicole de la sculpture « Passe-Muraille » de Jean-Bernard Métais (*1954) érigée 5 artiste de l’UNESCO pour la paix, œuvrant en faveur du dialogue Porte des Bons Malades, Pfaffental** Editeur : Commission Nationale pour la coopération avec l’Unesco en collaboration avec : ville de Luxembourg, Luxembourg City Tourist Office, Comité ville depuis la fondation de l’abbaye de Münster en 1083. Appelé les en référence aux anciens remparts de la forteresse. En bordure de la 6 des cultures et de l’inclusion sociale. Ascenseur panoramique, Pfaffental* Alstad, Syndicat des Intérêts Locaux Pfaffenthal-Siechenhof, Syndicat des Intérêts Locaux du Stadtgrund, Les Amis du château de Mansfeld, Frënn vun der 7 « Rives de Clausen », l’ancien site industriel de la brasserie « Mou- piste cyclable, on distingue le marronnier d’Inde planté en 1921 à Villa Vauban – Musée d’Art de la Ville de Luxembourg* Festungsgeschicht Lëtzebuerg. La place de Metz est dominée par le siège de style néo-renais- sel » a été converti en un lieu de sortie pour noctambules. l’occasion de la naissance de S.A.R. le Prince Jean, futur Grand-Duc * © Vic Fischbach / ** © SIP Christof Weber Layout : Binsfeld Photos : Vic Fischbach Imprimerie : Druckerei Schlimé; Tirage : 1000 ex. Année : 2019. R ue

Ga lil eo F is t A rva n e v S e n u Centre de Ga e e e g u l e l n Lokal route n 12 e i il n R u r ei ü u n h Conférences s u h a t e e m T a p Robert Schuman a h II A m E L Lokal route n 2 Lokal route n PC d V ve d M t n r r e u a o i e v F H r le Funiculaire a n t P u t n l e e a 2 o e u s a H s 1 B n d s i t u e s eu n n u r e a Philharmonie t R e u Bâtiment e r F M o S u a u l r R io R e a Alcide de Gasperi Hémicycle h n ïe d k c e L o l n R R e m c d ( ancien : Tour ) e u e U e M e e fr Bâtiment G l u e - r E u g ie r A R Robert Schuman R e u J D o e u B Lokal route n PC a R E n TE Lokal route n 2 S OT Grand HARL G E C PLACE DE l' Théâtre Lokal route n E3 ESS Rent a bike A L CH v A U e E - D L'EUROPE u C D Cimetière g GRAN s I T i l S N Israélite ou e PO Mobile app vel’OH! Download the application L e y r lm UNESCO Ru en e he ”myveloh.lu” on App store or Google Play. D ff N il e MA p h CHU 3 W p c S E Electrically assisted cycles are available

RT lo S E OB n s R K RD le 24/24 h & 7/7 days. A e t u o e ROND-POINT LEV Musée J U u c lé BO 7 i l o A r MUDAM Rental-conceptSeminaire de for Luxembourg 1-3 days, ROBERT

N l N e e a u Centre Jean XXIII SCHUMAN k the first thirty minutes of your ride are free. u Glacis o R R L Musée Dräi Eechelen Self-service cycles and cycle parks Lokal route n 2 17 Lokal route n PC s m B é Fondation Pescatore e i i N°6 AL BRÉCK - VIADUC / BOULEVARD DE LA té B n

Cimetière r A c Théiwesbuer

o V PETRUSSE Notre-Dame h p EN

é e D N°7 ROUSEGAERTCHEN - PLACE DES MARTYRS1 n U s N e E 75 s N°8 METZER PLAZ - PLACE DE METZ BIKE d nt d du Po n 8 e la u G R R L 7 t is N°11 WINSTON CHURCHILL o o u e s D r Park Drai R E e k T u e m a s la s A IR E e e a l Eech elen N°13 GELLE FRA - BOULEVARD ROOSEVELT / t ll d d M d l é O A r n C o a e M 'U e F P e l o a n u t t n e u e n a d s t t PLACE DE LA CONSTITUTION u r l s io e la ro e y R i a a i o LA l e u A ka k t k o s ic Lo n s ff n L A l n é N Ascenseur panoramique N°14 KNUEDLER - PLACE GUILLAUME Lokal route n 12 a Cimetière e v E R w r e o e 3 K E u B n du Pfaffenthal e - N°15 THEATER PLAZ - PLACE DU THEATRE s D R Ru militaire PO u l C.F.L. k e e c e s B d s n N°16 AMELIE - BOULEVARD ROYAL / AVENUE AMELIE C ä d e RT d g u N Ville Ô an d F E Lokal route n 11 é D Br l e . N°17 ROBERTS SCHUMAN - SQUARE SCHUMAN l J T R E l Ligne h U A e ' A E A T A - a l N°29 MONTEREYL R z u e V nri n e Place Sain te N He e C d t E ce t u Parc Mansfeld u Ru in - t de s L EU Pr e R Cu n égon de C e 40 Bd D N°38 HELLEG GEESCHT - PLATEAU SAINT ESPRIT TOUR P R LUXEMBOURG-CITY h b U ' T Troisvierges E a d Croix-Rouge i EI u r o V e l e O U Ecole N°40D GLACIS KAPELL - BOULEVARD DE LA FOIRE y r e E r C N B r ld P l e a e sf H N National route n 1 a n

. N°74 SAINTE CUNEGONDE M 74 C E M

P V h R de E a L a o

- p u u e UN°75 BEINCHEN - RUE DU PONT e P rr

ll R n e b Pie . e R

e E t a

é R J n e s N llé e A

c u e É

a M

C e u P t K o

o B Parc R O O d h Lokal route n E3 n r e r te e U N en f 1 u rg L E e ro oe l A l A L y G E N s a Y ill l V b k RO e W P 5 o Ru f N A es s e L A 16 D R a Odendahl 6 R. d in v f a r e R Place des f ic la A t n V 5 D e in u E 3 m e e U L Bain s J n Do n c Place Emile Squ are de Lokal route n PC PLACE s A E t ra O ain Couvent A h p é B B N a s Mousel New York DE A s l'E C m de U l Villa Vauban é a L'ETOILE l e L e ie u d r l R V m Musée d’Art r t e E ie s L Sq e n t e o e uare Robert L Auberge de S n k de la Ville Ru e Beau m on t R ü al v I s

r u N Jeunesse m o u Brasseur t ut de Luxembourg Place du A l e

e e n G Muerbelsmillen Hospice Civil Brasserie I 1 N u I 1 Th éâtre y a - d u e Pfaffenthal is a t e Théâtre Ru e N l Pl A t

V r o O E d des N o r

h U e Capucins d B E P n

t p s O r e EM a Passage R. s e IL l R o Pierre E U F u Bra s Lo REU u a s e Manderscheid - seur kal TER 15 L e l B o ro ute d C S n E E n J 11 C O V

. u Pont Margot È V S R a d T v Libens-Reiffers C a o e A s A t A R e p h E J e BO R è u d J D i n

u R u e r D N d Grand - R c E e u r e n V W S R k E U i de t c i s e U s a Ju e e n U e I i c A de P C s L e U v L R s a u i C e s Lokal route n PC la T v O H a s i EV u P R e R ue d s O R E T l B M Musée R . u D A

e R

G o

Lokal route n 14 u R National E A n ë l W T É A

T

o d l

n H L u l N i

R e

l O O a

e t r e M B e

e r h

K

R 11 t i R E u e e i

4 N D is Conseil

i e N c n l D n ola c u e

1 s a Stade W G d

elt r c hé i e e c Ma

r u Place Win ston R m g E n R

u k d' Etat n i s te R. d - aux - U Po e la Bou R r e la c h Cercle - e

e Churc hill A rie R t llée e r é M Poisso ns i n P d o R u u r C u igef a o M Cité R Ru S arco Square Place e e r e ni O Ru d u

Lokal route n 14 r l u

e c n u d a Villa Y Jan Palach d'Arm es R i k e h u l A

o e Louvigny d é u g r R

L L Palais Klouschtergaart o Place Emile o o a - 2 3 L Postes I s

v I s Grandt m d a a i 9 Hamilius y l e e e er u e u

u Ru l nt Rue d

e Mo x W

R Ducal J D e Rue de an u Be B - r e

th e u Luxembourg City ole o nu H t O ve la Reine A p e e e e B g p U Tourist Office r n

i F r

Jeux l b e è Eglise

Parc t

L i Place Gu illau m e II o e u a

r h h

h a t E s s L

C o 'E c s St Jean R V P s l i u F

e

h o A vigny é n Centre Culturel

Lou i r S d u

m Rue ham R B e R e o de Rencontre s u u o a d d D e e C v u y R u Hôtel de è e Y e Abbaye de r u l RE e E R 14 T R N T Ville e u v O u Lëtzebuerg G M R R Neumünster a E Lokal route n 0 P a R r U lace N City Museum l

d VE ame

- D e e R A A Rue Notr du 6 Juin é Lokal route n 10 e

n N L Place de 1937 u d

é Bibliothèque Musée o Casino e Lokal route n 10 h D k t J Cl airefon tain e s A e i a Nationale d national o . E l Forum d’art t c e s r e Synagogue o n - e a d’histoire u u ' a contemporain l p t l R D F n d M e PLACE DE ULEVA RD e h BO d o P naturelleR n i u o Plateau du U . t

BRUXELLES n n u a i C P Cathédrale t Rh am g e Parc C é H

I 1 é m g R I PLACE DE R r e 29 e e S

E O g e M u

O u w e

t n h Casernes Vauban r S Edmond Klein LA CONSTITUTION

S u e o R

S 13 C E d s d V C n s u E Monument Monument de u i E a s F L l E B o T t r du Souvenir la Shoah e t e s D r u PO d p G mo r u C e r u lin u i H Villa N t n R S T d orge . A lt Lo Ge P e Baldauff C la k PC att R p P a l o s l n ra n d 'A n r te é L e o ou n ut A u al r é O re ro te k G ie r l D Lo T P a n Archives y Lokal route n 8,9 k o O 5 Op der rd . P T e L S A c , a T R u L 6 de l' Etat E E v E T é O S P Schmëdd le RG N r Lokal route n 2 L Place Au gu ste È H u EO o o G C R T k É E En gel B a H de U A L l 38 R N É 4 r T N o É - N Plateau du u R G e t E u s G e n ê t s e I E Sain t Esprit e d e d R Pétrusse D n L r R A e R Cité Judiciaire A u 2 e M R 2 S V E E 1 R 9 a L e u e E E N in U u d n u É t O n Fo U te i R r Lokal route n 8,9 B t t t N u R o 8 K r r E he l r U in V Lokal routeO n 5,6 e e a sh A k PLACE DE METZ lr e o b b im N i l L c

u A EN A VE 9 Musée de o NU Ru E B

E e m u r C d e a n O G N la Banque U te U IL u Lokal route n PC Monument de la L e AU 4 o Parc r L M u N E l E Lokal route n E9 Solidarité nationale a

R e k V

4 d o A L R R Lokal route n 9 u Squ are D e

Lokal route n 9 s Aloyse i e

o Lokal route n PC n r Lokal route n 2,8,9 M i r h Meyer

m ir c D e a u s R e i i E t Q r S h M u P y é ia P R e u e M a r a e n Lokal route n 7 ie A s O t r n M y i e . a u r a e e L N l ll S t r o e Lokal route n PC i A j e t h H r s c T a é e Villa Paulys S u u e a u le m e S r e u r R P i e t th R R u d l e d i q éR P t e m c u o a P u G É r E J a e V e r T s e e P C I s

Lokal route n 8 e R A u .M u ve ru e e a t e v R l . R rè U Chapelle é a G D u t u S 3 P s R la S St Quirin Lokal route n PC R p C u u R e U e o d S e G o e u a d e u l S u 1 e R E C g Ru s d ra E Citadel on Saint-Esprit Plateau e J P r d A i do ar R e H r lp d e 2 he inie e d C Ru va l rs u d e e h Pétrusse park d e e N C l ü r in e e h u 3 Place des e R u é A Ca ar o rm a H nt R lm le B e Upper town park v . e s v Martyrs H o V tte ul le S e M 'A e P 4 e u iè r t D u m Corniche ramparts u a R L n o i u s te e n te g R d a B i N D u © Vic Fischbach R t sc Place A R A e bi u D u é V u 3 E l L A e e e P U v e u a J. Heinisch Lokal route n 5 O u du B e R R s R ue nu s R e e e Z d e a g e e n L d n it C

ï e h G

u a h h a N R a 7 t s a a l Ecole r d Lokal route n 5 i e v

R t o e l u r e u l l d R s ll e o

k Eglise b e s a e A ic i - a s e l D Sacré Coeur s W i e i e e d i h l

r c r

a i e E u R R G M A M R ue t u l t . p r C e C e r ha h e A rle r o e o s e o VI i . n u u V u e s u F e F o R R 6 R R E t M N u a L M e r U d Mu i o a n n c k u o che a E e r i n h Lokal route n 6 d r r l Ru d e n b s r e e o du B é u F t t or a h e Place t B h r l o e u E n rbo L a t n e a e s è u

r P g a u D l

J R u C e C de l n r k R J e a u e E R R u c W Paris A e Lokal route n 5 e R t o p n e G u i T a l p Place de i d t L y S e A éd h e tm Nan cy r V.d.L. - n p Lokal route n 7 Mo e R N Rocade e s A u e Ru e u o L e d J e Je L Place R I an u Lokal route n PC A e B Orig Lokal route n 5 e R R e u r Wallis t n E Ru e u R r u d R R R d o e u r T e

é E F e É B r Lokal route n E9 R o e R u D D n g u e s n e R r e r u d e é e v o u V A r d v c i e es d n u e e n a A h ' ' u t c G A d d C o ir s d n o E

r c e i i nd n u R n o in h

v e e R C s U r

e P i u e d e 2

R e e h

r N d r e i 2

s F c 5

n E u d M L a o

a R e n V e k l g

o v a y d a o Lokal route n 6 A l m e a n r y r o L R i Place a u R Rue N. Van Werveke u t P r m e e e Virch ow s n a se e n g e H e i t l h x P n 9 G C e e e E C C H l e u i S A u R u R n R u R d e d E e r e n m ' t Lokal route n PC r u e u o ie s E e u D o l P r p a l ch

a h lo x e é

k r Place B

R o R e Lokal route n PC u t a R R d i L u

u e des e E n

e M e u e r u T s e Lokal route n 13 D

e Roton des e R U lé l t ix d Lokal route n 13 d F l a O Va é T s r e e i F R e s 1 r s l é F r c la 9 v a h e 0 75 37.5 0 75 Meters u h i s l n e R r ' 0 e n A C E i e o r a b R s a d t m l s a © Ville ade Luxembourg - Service de la Topographie et de la Géomatique Fond de Plan: El xtrait de la Carte Topographique 1:Lokal50 route00 n (13version allégée) carte interactive: www.topographie.lu u o i Place de municipal t t e R t e s o Lokal route n 8 r u W Strasbou rg R i R - ue s e r D to n d e e U d e la R o d Jo R . d d n se p e i h s s e e u Jun R

u c d d k Place de Metz is dominated by a neo-Renaissance style building Clausen”, the site of the old Mousel industrial brewery has been future Grand Duke of Luxembourg, and father of the future Grand- Some key dates UNESCO Bike Tour with a polygon shaped tower. It currently houses the head office of converted into a nightspot with a number of lively restaurants and Duke Henri. The imposing building with a neo-Gothic façade (1886) 1 In the Roman period, two consular roads cross what is now Musée de la Banque the Banque et Caisse d’Epargne de l’Etat (State Savings Bank) and bars. is the Fondation Pescatore, an old people’s home, named after its Luxembourg City near the Marché-aux-Poissons square. Watch Opening hours: Monday-Friday: 9 a.m.- 5.30 p.m. UNESCO recognized Luxembourg City’s fortifi- was built in 1911 to the design of the architect Jean-Pierre Koenig. founder, the banker and tobacco entrepreneur Jean-Pierre Pesca- is kept from a fortified tower. 1, Place de Metz / L-2954 Luxembourg The “Musée de la Banque” (Bank Museum) is located in the main Cyclists then pass by the monumental gate to the old gardens of the tore. During the 1944/45 Battle of the Bulge (fought in the Grand T. +352 40 15 24 50 / E. [email protected] cations and historical quarter as a World Herit- hall where the cashiers used to work. It details the 150-year history “La Fontaine” Château of Count Pierre-Ernest de Mansfeld (1517- Duchy and Belgium), General George S. Patton (1885-1945), the com- 963 Count Sigefroi acquires the Bock and builds a I. www.bcee.lu age Site in 1994. of Luxembourg’s financial sector. The building to the right has had 1604), Governor of the Duchy of Luxembourg. After moving out local mander of the US Third Army, used the building as his headquarters. castle on the site. This was Luxembourg City’s many important occupants since it was built in 1913, to plans by Jo- residents and demolishing their homes, Count de Mansfeld built a It was here, in the chapel, that he said his famous prayer for good founding act. National Museum of Natural History* seph Jüsgen. It has been the headquarters of the Guillaume Luxem- renaissance-style stately home here. The cycle-path leads under the weather to help the American army’s struggle in the Ardennes. In 963-1354 Luxembourg is an autonomous county. Opening hours: Tuesday 10 a.m. - 8 p.m. / Wednesday - Even if you only have an hour or two to spare, bourg Railway Company, and during the liberation period (1944- covered passageway of the old brewery and reaches Mansfeld Park the courtyard of the Fondation Pescatore is a column with a green 1083 Altmunster abbey is founded next to the count’s Sunday: 10 a.m.-6. p.m. Closed on Mondays explore the city on foot or by bike and take in 1945), of General Omar Bradley, the commander in chief of the US as it is today, laid out on the site of the old upper gardens, which roof: the air vent of the old Berlaimont redoubt and its access tun- castle. The classes in Latin, German, and French 24, rue Münster / L-2160 Luxembourg th T. +352 46 22 33 1 / E. [email protected] 12 Army. The building then played a significant role in Europe’s once featured a maze and an orchard. Still uncovered are the re- nels (casemates). The cycle-track continues to the Robert Schuman dispensed by the monastery school are considered some remarkable attractions. The bike trail is I. www.mnhn.lu post-war reconstruction, as the European Coal and Steel Communi- mains of two fountains, one dedicated to St Peter and the other to monument, a commemoration of the Luxembourg-born French to be the beginnings of Luxembourg’s tradition of about 9,5 km. The walking trail about 2,5 km. ty (ECSC) was based here. This was the founding institution of what Venus. All this is now a protected site, and archaeological excavation statesman who was one of the first to promote the idea of a united multilingualism. was later to become the European Union. Since the 1920s, Luxem- and restoration is underway. The cycle-path now follows the Alzette Europe. The monument was created by the architect Robert Lentz 1244 Countess Ermesinde enfranchises the city, Neimënster Cultural Exchange Centre th Opening hours: Monday- Friday: 8 a.m.-7 p.m. / “The old quarters and fortifications of Luxem- bourg has been firmly committed to supporting cooperation at the River, whose course was diverted by Count de Mansfeld to build his and inaugurated on 24 October 1966. Engraved in the base is a sec- 2 granting its citizens a number of rights and European level. mansion. tion of Mr Schuman’s landmark speech of 9th May 1950: “Europe will Weekend 10 a.m.-6 p.m. freedoms which encourage economic develop- 28, rue Münster / 2160 Luxembourg bourg City feature impressive remains of the old not be made all at once, or according to a single plan. It will be built ment. T. +352/2620521 / E. [email protected] The building at 57, Boulevard de la Pétrusse, Villa Pauly, was built in Clausen Church, dedicated to St Cunegonde, dates from 1865. It was through concrete achievements which first create de facto solidarity.” town in an attractive natural environment. 1340 The annual “Schueberfouer” is founded by Count I. www.neimenster.lu Founded around 963, Luxembourg has played an 1923 as a private home for Dr Norbert Pauly. During the war, it served designed by the state architect Charles Arendt and is one of the first Opposite is the City of Luxembourg’s Grand Théâtre, built to a de- John the Blind. The fair helps position the city on as the local headquarters of the Gestapo. It stands as a memorial to examples of neo-Gothic in Luxembourg. All the original furnishings sign by the French architect Alain Bourbonnais and inaugurated on the burgeoning Italy-Gotthard-Flanders trade important role in European history in subse- th Mansfeld Park the more than 2,000 people who were interrogated there, often un- and artefacts (also designed by Arendt and created by the cabi- 15 April 1964. route. Opening hours: quent centuries,” was the assessment of UNES- der torture. Commemorative plaques beside the road remind pas- net-maker Stephan de Cologne) have been preserved. The wall paint- 1354 The county of Luxembourg becomes a duchy. 1st November-28th February 7.30 a.m.-6.00 p.m. th sers-by of the “members of the resistance tortured in this place” as ings date from 1906. 9) The upper town park 21 Nov. 1443 City occupied by the Burgundians. 1st March-31st March 7.30 a.m.-8.00 p.m. CO’s 18 World Heritage Committee, which met st th th th well as the “patriots who, striving for freedom and their country, 1443-1506 Burgundian rule (1443-1506). 1 April-30 September 7 a.m.-10 p.m. in Phuket from 12 -17 December 1994. Accord- st st suffered under the Nazis in this building.” A further plaque recalls The road branches off to Rue Jules Wilhelm which leads to the Kirch- After crossing the Rond-Point Schuman junction, the cycle-path en- 1506-1684 Spanish rule (1506-1684). 1 October-31 October 7.30 a.m.-8 p.m. ing to UNESCO criteria, Luxembourg is a promi- that the deportation of Jewish men, women and children was or- berg plateau, passing by the house where the statesman Robert ters the town park. This was landscaped by the Frenchman Edouard 1554 Major gunpowder explosion and subsequent fire A section of the gardens of “La Fontaine” Castle, nent example of an architectural or technologi- ganized here from 1941 onwards, resulting in the deaths of 1,300 Schuman was born. He would become president of the forerunner André between 1871 and 1878 and involved incorporating and cover- destroys much of the upper town. built by Count Peter-Ernest de Mansfeld (1517-1604). Jewish people in the Holocaust. The building at 74 boulevard de la of today’s European Parliament and is known as the “Father of Eu- Allée Pierre Ernest de Mansfeld cal urban landscape that illustrates significant ing over a number of military fortifications. The route follows the 1684 Luxembourg is conquered by the forces of Louis Petrusse served until the deportation as school for Jewish girls and rope”. Further along this road are the old German military cemetery, edge of the “Kinnekswiss”, a lawn created in honour of King-Grand XIV, and incorporated into France. Under the periods of human history. boys. the Malakoff Tower (1860), and the capital’s oldest Jewish cemetery. Duke William III. On the right, 100 m (33 ft) from the park’s entrance French rule, the fortress is enlarged by Vauban Fort Thungen – Musée 3 Eechelen* Opening hours: Tuesday, Thursday-Sunday 10 a.m.-6 p.m.; is a monument erected in 1975 to John the Blind, Count of Luxem- (1684-1697). Wednesday 10 a.m.-8 p.m., closed on Mondays 1701 War of the Spanish succession (1701-1714). 1) Place de la Constitution and Boulevard 3) Pétrusse Park and St Quirin Chapel 6) St Margaret Chapel and bourg and King of Bohemia. It is located near the “Glacis” site of the 5, Park Dräi Eechelen / L-1499 Luxembourg 1715-1795 Austrian rule (1715-1795). F.D. Roosevelt Odendahl Park annual “Schueberfouer”. Originally founded in 1340 by John the T. +352 26 43 35 / E. [email protected] The Pétrusse Park was designed by the French landscape-architect Blind as a regional farmers’ and artisans’ market, the Schueberfouer 1795 French Revolutionary Army occupies Luxembourg I. www.m3e.lu Edouard André (1840-1911) towards the end of the 19th century. It was is now a funfair, attracting nearly two million visitors each year. This and the duchy is incorporated into France as the The Place de la Constitution is situated on the Beck Bastion plat- Underneath the railway viaduct, at the foot of the Kirchberg plateau influenced by the Romantic Movement, as it incorporates into a har- event is part of the city’s UNESCO intangible heritage. After this, cy- “Département des Forêts” (Department of form. Created in 1644, Sébastien Le Prestre de Vauban, King Louis (with the Obergrünewald Fort, the “Dräi Eechelen” Fortress muse- 3 MUDAM-Museum of Modern Art Grand Duke Jean* monious whole the rugged terrain, the rock formations and the ru- clists pass behind the Notre-Dame de la Paix Chapel (also known as Forests). French republican rule (1795-1814). XIV of France’s celebrated architect and military engineer, rede- um, and the Modern Art Museum (MUDAM)), stands the St Marga- Opening hours: Thursday - Monday (and on public holidays): ins of the fortifications. This attractive green space also provides a the Glacis Chapel). Built in 1885 by the state architect Charles 1815 Luxembourg becomes a Grand Duchy, with the signed it in the late 1680s. The modern setting makes these mil- ret Chapel. Originally dating from the 13th century, the chapel was 10 a.m.-6 p.m. channel of fresh air at the heart of the upper town. Not only is this Arendt, it features the tombs of the first two bishops of Luxem- King of the Netherlands as Grand Duke. A Wednesday: 10 a.m.-11 p.m. (the galleries close at 10 p.m.) itary tunnels (“Casemates”) a true experience. They are part of rebuilt by Count de Mansfeld in the 16th century. It is now a private a good place to cycle but it is an educational experience, thanks to bourg, Mgr Adames and Mgr Koppes. In front of the nearby offices Prussian garrison is stationed in the fortress and Closed on Tuesdays. the galleries that run beneath the city. residence. the information boards (created by the National Natural History of the Luxembourg Red Cross is a stone commemorating Aline May- Luxembourg becomes part of the German 3, Park Dräi Eechelen / L-1499 Luxembourg Confederation. T. +352 45 37 85-960 / E. [email protected] Museum) explaining local geology. Some south-facing slopes were Under the rocky outcrop of the Bock, on the banks of the Alzette, is risch-de Saint-Hubert (1874-1947), a woman of letters who cam- The platform offers an exceptional panoramic view over the 1815-1890 Reign of the House of Orange-Nassau. I. www.mudam.lu terraced for use as vegetable gardens, and these have been pre- Luxembourg City’s youth hostel. A plaque can be seen in the hostel paigned for public health reforms and education rights for girls, and lush Pétrusse valley, the Adolphe , and the Bourbon pla- 1839 The Grand Duchy gains political independence. served as historical artefacts. Cyclists can then ride on past the Beck- garden commemorating the visit to Pfaffenthal in October 1792 by co-founded the Luxembourg Red Cross. Continuing to the Villa teau. 1867 The Treaty of London grants Luxembourg political Old mustard factory “Muerbelsmillen” Jost defensive wall, the Pétrusse Ravelin triangular fortification, the Germany’s national poet Goethe. Next comes the former St Esprit Vauban the cyclist will notice commemorative plaques to four Lux- 27 m (89 ft) high Beck and Louis bastions, built by the celebrated embourgish cyclists: Charly Gaul, winner of the 1958 Tour de France, and military neutrality – the fortress is disman- Documentary centre Gëlle Fra Convent (1690), converted into a manufacturing site and a hospice French military engineer Sébastien le Prestre de Vauban (1633-1707), th as well as François Faber, Nicolas Frantz and Elsy Jacobs, first wom- tled and the city declared open. Opening hours: Saturday to Sunday, 2 p.m.-6 p.m. “Gëlle Fra” (Golden Lady) is the national monument of remem- in the 19 century. Worth noting is that the convent church’s organ and the vestiges of the Bourbon sluice gate, built in the 18th century. en’s world road-cycling champion. 1890 Reign of the House of Nassau-Weilburg (1890 till 69, rue de Mohrfels / L-2158 Luxembourg brance. It was created by the sculptor Claus Cito, has been classified as a national monument since 2002. Further The St Quirin Chapel was partly hewn out of the rock and has a today). T. +352 4796 4501 / E. [email protected] and represents the Greek goddess of victory Nike. It was erected in along is the old mustard mill “Muerbelsmillen”. The path continues façade dating from the 14th century. It is thus one of the oldest reli- Villa Vauban, Luxembourg City’s art museum, is housed in a mansion 1914-1918 First World War. Luxembourg’s neutrality is I. www.citymuseum.lu 1923 in memory of Luxembourgers who fought in the French army into the Odendahl Park on the banks of the Alzette, named after the gious sites in the city. It provides a contrast with the nearby modern built by Jean-François Eydt for the glove-maker Gabriel Mayer in 1869. breached by force. during the First World War. In 1940, under the Nazi occupation, the Odenthal family, market gardeners who lived nearby at 18, rue nd skate-park, designed for both skateboarders and BMX enthusiasts. Edouard André landscaped the house’s grounds and these were fea- 1940-1945 2 World War. Luxembourg’s neutrality is Villa Vauban- Luxembourg City’s Art Museum sculpture was removed and the plinth destroyed. Full restoration Vauban. Öffnungszeiten: Monday-Sunday: 10 a.m.-6 p.m. The viaduct, known as the Al Bréck (Old Bridge), was designed by the tured in his 1879 work “l’Art des Jardins”. The works exhibited are from breached by force. Thursday 10 a.m.-9p.m. of the monument, with its 21 metre (70ft) plinth, was completed in 1952 Headquarters of the European Coal and Steel engineers Népomucène Achille Grenier and Auguste Letellier. Built Mustard was produced at Muerbelsmillen between 1922 and 1985, the municipal collection and consist mainly of paintings from the 18, avenue Emile Reuter / L-2420 Luxembourg ville 1984. th th Community are established provisionally in between 1859 and 1861 to link the railway station to the town cen- with the origins of the mill dating back to 1083. Visitors will first no- Dutch Golden Age (17 century) and 19 century French landscape T.: +352 47 96 49 00 / E. [email protected] tre, it was widened in 1958 and again in 2018. and historical paintings. These are completed by pictorial works, 4 Luxembourg. The Notre-Dame of Luxembourg Cathedral was originally built tice the large water-wheel turning in the millstream. The mustard I. www.villavauban.lu sculptures, and etchings by 17th, 18th and 19th century artists from all 1992 The Edinburgh EU summit confirms Luxembourg in 1613 as the church attached to the Jesuit priests’ monastery. It grains were ground on the first floor; the original millstones and Treaty of London over Europe. Luxembourgish artists from the 19th and 20th centuries City as one of the headquarters of the EU is a prime example of late Gothic architecture, with a range of grinding gear, perfectly restored, are displayed there, along with a Luxembourg City Tourist Office The 11th May 1867 Treaty of London saw the great European powers are also represented, notably the “Secessionists” from the interwar institutions, together with Brussels and Stras- Renaissance-style ornamentation and architectural features. The projection of archive film showing the old working methods. Opening hours: guarantee the neutrality of the Grand Duchy of Luxembourg. Central years, as well as the “Iconomaques”, who helped shape the post-war bourg. statue of the Comforter of the Afflicted (patron of the city since April-September 9 a.m.-7 p.m. October-March: 9 a.m.-6 p.m. Sunday, to this agreement was the dismantling of the extensive fortifications, period. 1994 The Fortress and the old town are included in the bank holidays: 10 a.m.-6 p.m. 1666 and of the country since 1678) was given a permanent which had led to Luxembourg being called “The Gibraltar of the 7) Pfaffenthal UNESCO list of World Heritage Sites. 30, place Guillaume II / L-1648 Luxembourg home in the church in 1794. The church was elevated to cathedral North”. However, 17 km (10 miles) of the original 23 km of military tun- Crossing Avenue Emile Reuter, the path continues to Villa Louvigny, 1995 Luxembourg European City of Culture. T. +352 22 28 09 / [email protected] status by Pope Pius IX in 1870. Extension work on the southern nels (Casemates) were left intact and many can be visited. The 1867 A UNESCO world heritage buffer zone, Pfaffenthal has played an im- a fine modernist building with art-deco ornamentation. Built on the 2007 Luxembourg and Greater Region, European I. www.luxembourg-city.lu wing was carried out between 1935 and 1938. The crypt contains agreement also required that the 4,000-strong garrison of the Ger- portant part in the history of the Luxembourg fortress since Vauban site of the old Louvigny Fort, (the redoubt has been conserved) Capital of Culture. the tombs of several notable people in the country’s history, in- man Confederation troops should withdraw: They had been stationed incorporated it in the fortifications in 1865. On the “Vauban Circuit”, to the plans of the architects Etienne Galowich and Pierre Schaack, *Luxembourg Card: open access to museums and attractions cluding bishops of Luxembourg, members of the Grand Ducal here as a requirement of the 1815 Congress of Vienna agreements. leading up to the forts in the Grünewald, many remains can still be and enlarged in 1953 by Nicolas Schmit-Noesen, the Villa is now a The “Luxembourg Card” is ideal for culture enthusiasts. For 1, 2 or 3 days, family, and Count John the Blind, who died in 1346 at the battle Along the way: seen, for example, the Eich and Bons Malades Gates, which were listed historical building. From 1933 to 1996 it was the headquarters individuals and groups with up to 5 members can enjoy open access to of Crécy. once defended by deep trenches, heavy drawbridges, and loopholes. of what in 1966 became “Radio Télé Luxembourg” and is now the more than 60 museums and tourist attractions in Luxembourg. What’s 4) The Grund Cathedral of Our Lady of Luxembourg more, you are not limited to the capital, with the tourist destinations If the enemy managed to get close they could be bombarded with pan-European radio and TV broadcaster “RTL Group”. The con- The buildings near the cathedral and the Place de la Constitution molten tar or oil, poured through openings. in the gallery above the 5 Opening hours: every day 8 a.m.-6 p.m. included in the Luxembourg Card found throughout the Grand Duchy. cert-hall of the RTL radio orchestra has been preserved. Rue Notre Dame / L2240 Luxembourg housed the Jesuit training college, which became the Grand Du- After passing the mini-golf course and miniature train, cyclists reach arch. Doors on the upper level led to the defensive walls. A further, This is just one of the many advantages of using this card to help you th T. +352 46 20 23 / E. [email protected] cal Athénée in the 19 century. From 1973 to 2019 it was home to the Grund quarter. The first thing to notice is a section of wall: the arrow-shaped fortification was built in 1743 to defend the trench in discover and explore this country’s many interesting sights. th The next noteworthy sight is a bust of Mahatma Gandhi by the In- I. www.cathol.lu the National Library. The cathedral courtyard was the site of Lux- remains of the 14 century defences by the (now dismantled) Porte front of the Porte d’Eich. The tall chimney beside the river is what Moreover, it grants free use of all public transport (bus, train and dian artist Amar Nath Sehgal (1922-2007), erected in 1973. tram). Available for prices ranging from € 13 to € 68; an information embourg’s first synagogue, and a memorial to Luxembourg’s de Thionville. On the top of the hill you can see a turret from the old remains of an old pumping station that brought water to the upper brochure is included. Visit www.visitluxembourg.com for more victims of the holocaust was erected here in 2018. Franco-Israeli Verlorenkost fort. Also of note is 27, rue St Ulrich, the birthplace of town. Between the two Vauban Towers is a defensive wall-walkway Casino Luxembourg - Forum d’art contemporain* Across Avenue Monterey is Luxembourg’s synagogue, designed in information, or download the Luxembourg Card App onto you mobile artist Shelomo Selinger, himself a holocaust survivor, created the Eugène Ruppert, known as the father of modern steel production in (called “De Béinchen”) that crosses the Alzette River. A film showing Opening hours: Monday, Wednesday, Friday, Saturday China. He managed the Iron & Steel Works of Han Yang between 1951 by the architects Victor Engels and René Mailliet. Written on the and Sunday: 11 a.m.-7 p.m. device. memorial sculpture. the history of this neighbourhood is projected in a loop in the Bons st 1894 and 1911, employing 26,000 people. The remains of the Grund pediment is an inscription in Hebrew quoting the prophet Haggai: Thursday: 11 a.m.-11 p.m.; closed on 1 January, Find out more about the UNESCO World Heritage Site in Luxembourg Malades Tower. More recently, in 1976, this was the site of a tragic “The glory of the latter house shall be greater than the former, says 1st November, 25th December with the book on this topic available from the Luxembourg Tourist To the left, further along the edge of the valley towards the Adol- sluice gate indicate another of the fortress’s lines of defence, which explosion caused by the mishandling of liquid fuel. Three people the Lord of hosts; and in this place will I give peace.” 41, rue Notre-Dame / L-2240 Luxembourg Office or the “Luxembourg House” (2, rue de l’Eau). Also, discover phe Bridge, is the Casino Luxembourg - Forum d’art contempo- fortunately never had to be used. Conceived by the engineer de died and 21 were injured in the incident, which also caused substan- T. +352 22 50 45 / E. [email protected] Luxembourg’s heritage with guided tours: Bock Casemates, Wenzel rain. It is primarily an exhibition space for young, mostly interna- Beauffe, in case of attack the sluice gate system would allow the tial damage to property. The area was restored in 1982 and 1986. Towards the town centre is the old Lambert Redoubt, now turned I. www.casino-luxembourg.lu Circuit, Vauban Circuit, City Promenade. tional contemporary artists, and it also offers the public different Alzette and Pétrusse valleys to be flooded upstream of the Grund into a monument called “Onde”. This work by the French artist possibilities for formal and informal gatherings in attractive quarter. Plaques on the house standing at number 14 show the level Opposite stands St Mathew’s Church, built in 1871/2 in the Byzantine Jean-Bernard Métais seeks to portray the absurdity of war. Continu- surroundings. The Forum is located in the old Casino bourgeois of the flooding that occurred in 1756 and 1806. The building that lies UNESCO World Heritage - Bike Tour style by the state architect Charles Arendt. Inside is a magnificent ing through the park, cyclists come to an artificial pond, created over (1880), where the Hungarian composer Franz Liszt gave his last at the foot of the upper town dates from 1809 and was used as a Luxembourg – UNESCO Walking Tour“, painting attributed to Gaspard de Crayer (1584-1669). The site is also the Fort Lambert casemate tunnels. After leaving the park visitors recital in 1886. The building was also used as the cultural centre prison until 1869. Opposite, near to the bridge, a plaque commemo- download the app “Spoticle” on you noteworthy because six members of the resistance hid for a time in can see Villa Baldauff built by Pierre Kemp for the industrialist and meeting place for the European Coal and Steel Community rates the birth of Count John Aldringen (1588-1634), a commander of 6 smartphone, und öffnen Sie die Seite the loft above the side nave during World War II. Today the church is Kerckhove in 1880. It too is an official historical monument. It is part from 1959 to 1990. the Imperial Army during the Thirty Years War. Located on the banks used by the orthodox community. UNESCO.lu of the Alzette River, the Grund was one of the first neighbourhoods of a “ring of villas” which has surrounded the town park since the in the town to be inhabited before the 20th century. It was a home dismantling of the fortress in 1867. The route then returns to the 2) Grand Duke Adolphe Bridge, Further down the valley, as we leave the UNESCO zone, is the Pfaffen- Place de la Constitution. mainly to artisans, tanners, and brewers (who used the Alzette’s wa- thal-Kirchberg railway station and funicular (2017), which links Place de Metz and Villa Pauly ters) and shop-owners. This quarter is part of the UNESCO World the lower town to the rail network and the Kirchberg European Heritage Site central zone. The cycle route “Centre PC1” which starts and business district. Here cyclists can choose between taking the PC2 By the Adolphe Bridge is a stone marking the Liberty Road (“Voie in the village of Hespérange, crosses the Grund before looping cycle-path to Echternach or the PC4 towards the Moselle River. de la Liberté”). This 1,446 km (900 miles) route, running from the around Luxembourg City to join the Kirchberg Plateau via the PC2 D-Day landing beaches in Normandy, through France, Belgium cycle route. To the left of St Mathew’s Church is the “Théiwesbuer”, a spring and Luxembourg, commemorates the liberation of these coun- from which water was taken and brought to the upper town. Before tries in the Second World War. It follows the itinerary of the US The National Natural History Museum is also in the Grund. It is lo- pumps were installed, this was mostly done manually. Opposite, un- Third Army, commanded by General George S. Patton. th th cated in a former hospice (14 century) which in the 19 century be- derneath the bridge, was a washhouse which was converted into a Recommendations of the Road Safety came a women’s prison. It was converted into the present museum paddling pool in 2017. The water is a constant (if chilly) 12°C (54F). Administration: - Beware! Never position yourself to the side of a truck Many people see the Adolphe Bridge as a symbol of Luxembourg in 1996. The old Benedictine abbey of “Neumünster” (Neimënster) itself. Made from local sandstone, cement and reinforced con- or a bus. They often have a substantial blind spot that was built in 1606 but was used as a barracks and then a prison dur- Another 100 m (325 ft) from the Pfaffenthal-Kirchberg station is the crete, it features traditional building materials supplemented by Two cyclists can ride side-by-side except: can make you invisible to drivers. ing the French Revolution. The Neimënster Cultural and Meeting historic Val des Bons Malades cemetery. It includes tombs of “Com- products of the country’s once-powerful steel industry. An inno- • on bends - Wear a helmet and bright colours, ideally with Centre has been located here since 2004. Nearby is the former con- munards” (members and supporters of the 1871 Paris Commune), a vative suspended cycle-path and walkway was opened in 2017, • when approaching a level crossing reflective material vent-church of St John, built at the same time as the abbey, though French memorial monument (1870), and a funeral monument in attached to the underside of the road, itself adapted to incorpo- • when approaching the top of a hill - Keep your distance from parked cars where a door the present features of the church date from 1688 and 1705. Many of honour of the Luxembourgish composer Laurent Menager. Domi- rate a new tram-line. Cycling along this path offers a close-up of • at night opening might cause a collision. the furnishings are in a rich, baroque style, particularly the organ nating the valley is the Grand Duchesse Charlotte Bridge, commonly the beauty and ingenuity of the construction, as well as a pano- th • if they are inconveniencing other road users unneces- and a monument dating from 1710. There is also a 14 century black called the “Red Bridge”. It was built in 1962 to the plans of the engi- ramic view over the valley. sarily Madonna, an object of veneration for pilgrims. neer Egon Jux and opened to traffic in 1967. It links the Kirchberg European and business zones with the Limpertsberg district and the - Indicate any change of direction clearly and early with Obligatory equipment on a bike The bridge was built between 1900 and 1903, and at the time The Rue de Trèves climbs up onto the Rham plateau, with its barracks upper town. It is 355 m (1,165 ft) long and its steel construction 7 a hand signal had the largest central span of any stone bridge in the world built by Vauban (from 1685) and the Prussians (1862). The site is de- stretches 75 m (245 ft) h igh over the Alzette. This sophisticated - Wearing headphones is forbidden 1. a bell (84,55 m). Designed by the engineer Paul Séjourné, it features fended by six lookout towers and the gate known as “Dënselspuert”, structure illustrates the level of engineering know-how in this coun- - When vehicles are stationary at an intersection or a 2. two brakes two parallel arches made from hewn stone. It forms a contrast th also called Porte Jacob – all features of the 14 century Wenceslas for- try in the 1960s. railway crossing, go around then on the right-hand 3. a white or yellow light at the front with the viaduct built further along the valley, which has 24 tifications. From here visitors can enjoy breathtaking views of the up- side. 4. at least two reflectors per wheel or arches – a construction dating from when Luxembourg was still per town and the Grund neighbourhood. - You can use the pavement when pushing your bicycle. reflective strips on the wheels a fortress city. 8) The Pfaffenthal lift and the When there is no pavement you must walk on the 5. reflectors on the pedals 5) Clausen lower town and “Grand Théâtre” 1 Grand Duke Adolphe Bridge : suspended cycle-path and walkway* right-hand side of the road. 6. a red reflector and a back light On the other side of the valley, turn right after leaving the sus- 2 pended walkway-cycle-path. Here you will see the “Tree of Peace” “La Fontaine” Château Alzette, Grund* The panoramic lift links Pfaffenthal and the upper town (65 m / 3 Saint John’s Church, Grund* monument, erected in 2018 to mark the 50th anniversary of the 215 ft) in just 30 seconds. After emerging from the tunnel at the top 4 Old Mosterd factory « Muerbelsmillen », Pfaffental* Voluntary Army Corps and the 175 years of the Musique militaire At the fork in the Rue de la Tour Jacob, the trail crosses the site of the of the lift you will see a sculpture by Jean-Bernard Métais (*1954) 5 Bons Malades Gate, Pfaffental** old Porte de Trèves (1590), passing under a footbridge and joining Editor: Luxembourgish Commission for cooperation with UNESCO in collaboration with: City of Luxembourg, Luxembourg City Tourist Office, Comité Grand Ducale (the army band). The work seeks to promote in- entitled “Passe-Muraille” (literally “pass-wall”) which alludes to the 6 Panoramic lift, Pfaffental* the path round the Wenceslas fortifications. The cycle-track follows Alstad, Syndicat des Intérêts Locaux Pfaffenthal-Siechenhof, Syndicat des Intérêts Locaux du Stadtgrund, Les Amis du château de Clausen, Frënn vun der ter-cultural dialogue and social inclusion, and was created by Hed- old fortress ramparts. Next to the cycle-path, notice the horse-chest- 7 Villa Vauban – Luxembourg City’s Art Museum* the street down into Clausen, a district where beer has been brewed Festungsgeschicht, Geschichtsfrenn St Quirinus. va Ser, a UNESCO artist for peace. nut tree, planted in 1921 to mark the birth of HRH Prince John, the * © Vic Fischbach / ** © SIP Christof Weber since the Münster Abbey was founded in 1083. Now called “Rives de Layout: Binsfeld Photos: Vic Fischbach Print: Druckerei Schlimé; print run: 1000. Published: 2019. R ue

Ga lil eo F is t A rva n e v S e n u Centre de Ga e e e g u l e l n Lokal route n 12 e i il n R u r ei ü u n h Conférences s u h a t e e m T a p Robert Schuman a h II A m E L Lokal route n 2 Lokal route n PC d V ve d M t n r r e u a o i e v F H r le Funiculaire a n t P u t n l e e a 2 o e u s a H s 1 B n d s i t u e s eu n n u r e a Philharmonie t R e u Bâtiment e r F M o S u a u l r R io R e a Alcide de Gasperi Hémicycle h n ïe d k c e L o l n R R e m c d ( ancien : Tour ) e u e U e M e e fr Bâtiment G l u e - r E u g ie r A R Robert Schuman R e u J D o e u B Lokal route n PC a R E n TE Lokal route n 2 S OT Grand HARL G E C PLACE DE l' Théâtre Lokal route n E3 ESS Locatioun vu Vëloen A L CH v A U e E - D L'EUROPE u C D Cimetière g GRAN s I T i l S N Israélite ou e PO Lued d’Application “myveloh.lu » op App Store L e y r lm UNESCO Ru en e he oder Googleplay erof. D ff N il e MA p h CHU 3 W p c S E Elektresch Vëloen gët et 24 Stonnen op 24

RT lo S E OB n s R K RD le a 7 Deeg op 7 A e t u o e ROND-POINT LEV Musée J U u c lé BO 7 i l o A r MUDAM E VëloSeminaire kuerz lounen: de Luxembourg 1-3 Deeg; ROBERT

N l N e e a u Centre Jean XXIII SCHUMAN k déi éischt 30 Minutte si gratis u Glacis o R R L Musée Dräi Eechelen Locatiouns-Statiounen a Statioune Lokal route n 2 17 Lokal route n PC fir de Vëlo ofzeginn s m B é Fondation Pescatore e i i té B n

Cimetière r A c Théiwesbuer o V

Notre-Dame h N°6 AL BRÉCK - VIADUC / BOULEVARD DE LA p EN

é e D 1 n PETRUSSE U s N E 75 e s N°7 ROUSEGAERTCHEN - PLACE DES MARTYRS d du Pont n d 8 e la u G R R L 7 t is VËLOS- o o u N°8 METZER PLAZ - PLACE DE METZ e s D r Park Drai R E e k T u e m a s la s A IR E e e a l Eech elen t ll d d M d N°11 WINSTON CHURCHILL l é O A r n C o a e M 'U e F P e l o a n u t t n e u e n a d s t t u r l s io e la ro e y R i a a N°13 GELLE FRA - BOULEVARD ROOSEVELT / i o LA l e u A ka k t k o s ic Lo n s ff n L A l n é N Ascenseur panoramique Lokal route n 12 a Cimetière e PLACE DE LA CONSTITUTION v E R w r e o e 3 K E u du Pfaffenthal e B s D R n Ru militaire - N°14 KNUEDLER - PLACE GUILLAUME PO u l C.F.L. k e e c e s B d s d n C ä N°15 THEATER PLAZ - PLACE DU THEATRE e RT d g u N Ville Ô ran d F E Lokal route n 11 é D B e ll . S J T N°16 AMELIE - BOULEVARD ROYAL / AVENUE AMELIE R E l Ligne h U A e ' A E A T A - a l L R z u e V nri n e Place Sain te N°17 ROBERT SCHUMAN - SQUARE SCHUMAN N He e C d t E ce t u Parc Mansfeld u Ru in - de s EU Pr te R Cu n égon de C L 40 d D N°29 MONTEREY e B P R h b U ' T Troisvierges E a d Croix-Rouge i EI u r o e O V e U Ecole D l r e N°38 HELLEG GEESCHT - PLATEAU SAINT ESPRIT TOUR y r LUXEMBOURG-CITY E C N B r ld P l e a e sf H N National route n 1 a n

. M 74 N°40 GLACIS KAPELL - BOULEVARD DE LA FOIRE C E M

P V h R de E a L a

o - p u u e U e P rr

ll R n e b Pie N°74 SAINTE CUNEGONDE . e R

e E t a

é R J n e s N llé e A

c N°75 BEINCHEN - RUE DU PONT u e É

a M

C e u P t K o

o B Parc R O O d h Lokal route n E3 n r e r te e U N en f 1 u rg L E e ro oe l A l A L y G E N s a Y ill l V b k RO e W P 5 o Ru f N A es s e L A 16 D R a Odendahl 6 R. d in v f a r e R Place des f ic la A t n V 5 D e in u E 3 m e e U L Bain s J n Do n c Place Emile Squ are de Lokal route n PC PLACE s A E t ra O ain Couvent A h p é B B N a s Mousel New York DE A s l'E C m de U l Villa Vauban é a L'ETOILE l e L e ie u d r l R V m Musée d’Art r t e E ie s L Sq e n t e o e uare Robert L Auberge de S n k de la Ville Ru e Beau m on t R ü al v I s

r u N Jeunesse m o u Brasseur t ut de Luxembourg Place du A l e

e e n G Muerbelsmillen Hospice Civil Brasserie I 1 N u I 1 Th éâtre y a - d u e Pfaffenthal is a t e Théâtre Ru e N l Pl A t

V r o O E d des N o r

h U e Capucins d B E P n

t p s O r e EM a Passage R. s e IL l R o Pierre E U F u Bra s Lo REU u a s e Manderscheid - seur kal TER 15 L e l B o ro ute d C S n E E n J 11 C O V

. u Pont Margot È V S R a d T v Libens-Reiffers C a o e A s A t A R e p h E J e BO R è u d J D i n

u R u e r D N d Grand - R c E e u r e n V W S R k E U i de t c i s e U s a Ju e e n U e I i c A de P C s L e U v L R s a u i C e s Lokal route n PC la T v O H a s i EV u P R e R ue d s O R E T l B M Musée R . u D A

e R

G o

Lokal route n 14 u R National E A n ë l W T É A

T

o d l

n H L u l N i

R e

l O O a

e t r e M B e

e r h

K

R 11 t i R E u e e i

4 N D is Conseil

i e N c n l D n ola c u e

1 s a Stade W G d

elt r c hé i e e c Ma

r u Place Win ston R m g E n R

u k d' Etat n i s te R. d - aux - U Po e la Bou R r e la c h Cercle - e

e Churc hill A rie R t llée e r é M Poisso ns i n P d o R u u r C u igef a o M Cité R Ru S arco Square Place e e r e ni O Ru d u

Lokal route n 14 r l u

e c n u d a Villa Y Jan Palach d'Arm es R i k e h u l A

o e Louvigny d é u g r R

L L Palais Klouschtergaart o Place Emile o o a - 2 3 L Postes I s

v I s Grandt m d a a i 9 Hamilius y l e e e er u e u

u Ru l nt Rue d

e Mo x W

R Ducal J D e Rue de an u Be B - r e

th e u Luxembourg City ole o nu H t O ve la Reine A p e e e e B g p U Tourist Office r n

i F r

Jeux l b e è Eglise

Parc t

L i Place Gu illau m e II o e u a

r h h

h a t E s s L

C o 'E c s St Jean R V P s l i u F

e

h o A vigny é n Centre Culturel

Lou i r S d u

m Rue ham R B e R e o de Rencontre s u u o a d d D e e C v u y R u Hôtel de è e Y e Abbaye de r u l RE e E R 14 T R N T Ville e u v O u Lëtzebuerg G M R R Neumünster a E Lokal route n 0 P a R r U lace N City Museum l

d VE ame

- D e e R A A Rue Notr du 6 Juin é Lokal route n 10 e

n N L Place de 1937 u d

é Bibliothèque Musée o Casino e Lokal route n 10 h D k t J Cl airefon tain e s A e i a Nationale d national o . E l Forum d’art t c e s r e Synagogue o n - e a d’histoire u u ' a contemporain l p t l R D F n d M e PLACE DE ULEVA RD e h BO d o P naturelleR n i u o Plateau du U . t

BRUXELLES n n u a i C P Cathédrale t Rh am g e Parc C é H

I 1 é m g R I PLACE DE R r e 29 e e S

E O g e M u

O u w e

t n h Casernes Vauban r S Edmond Klein LA CONSTITUTION

S u e o R

S 13 C E d s d V C n s u E Monument Monument de u i E a s F L l E B o T t r du Souvenir la Shoah e t e s D r u PO d p G mo r u C e r u lin u i H Villa N t n R S T d orge . A lt Lo Ge P e Baldauff C la k PC att R p P a l o s l n ra n d 'A n r te é L e o ou n ut A u al r é O re ro te k G ie r l D Lo T P a n Archives y Lokal route n 8,9 k o O 5 Op der rd . P T e L S A c , a T R u L 6 de l' Etat E E v E T é O S P Schmëdd le RG N r Lokal route n 2 L Place Au gu ste È H u EO o o G C R T k É E En gel B a H de U A L l 38 R N É 4 r T N o É - N Plateau du u R G e t E u s G e n ê t s e I E Sain t Esprit e d e d R Pétrusse D n L r R A e R Cité Judiciaire A u 2 e M R 2 S V E E 1 R 9 a L e u e E E N in U u d n u É t O n Fo U te i R r Lokal route n 8,9 B t t t N u R o 8 K r r E he l r U in V Lokal routeO n 5,6 e e a sh A k PLACE DE METZ lr e o b b im N i l L c

u A EN A VE 9 Musée de o NU Ru E B

E e m u r C d e a n O G N la Banque U te U IL u Lokal route n PC Monument de la L e AU 4 o Parc r L M u N E l E Lokal route n E9 Solidarité nationale a

R e k V

4 d o A L R R Lokal route n 9 u Squ are D e

Lokal route n 9 s Aloyse i e

o Lokal route n PC n r Lokal route n 2,8,9 M i r h Meyer

m ir c D e a u s R e i i E t Q r S h M u P y é ia P R e u e M a r a e n Lokal route n 7 ie A s O t r n M y i e . a u r a e e L N l ll S t r o e Lokal route n PC i A j e t h H r s c T a é e Villa Paulys S u u e a u le m e S r e u r R P i e t th R R u d l e d i q éR P t e m c u o a P u G É r E J a e V e r T s e e P C I s

Lokal route n 8 e R A u .M u ve ru e e a t e v R l . R rè U Chapelle é a G D u t u S 3 P s R la S St Quirin Lokal route n PC R p C u u R e U e o d S e G o e u a d e u l S u 1 e R E C g Ru s d ra E Zitadell um Hellege Geescht e J P r d A i do ar R e H r lp d e 2 he inie e d C Ru va l rs u d e e h Park an der Péitruss d e e N C l ü r in e e h u 3 Place des e R u é A Ca ar o rm a H nt R lm le B e Stater Park v . e s v Martyrs H o V tte ul le S e M 'A e P 4 e u iè r t D u m Vue op d‘Corniche u a R L n o i u s te e n te g R d a B i N D u © Vic Fischbach R t sc Place A R A e bi u D u é V u 3 E l L A e e e P U v e u a J. Heinisch Lokal route n 5 O u du B e R R s R ue nu s R e e e Z d e a g e e n L d n it C

ï e h G

u a h h a N R a 7 t s a a l Ecole r d Lokal route n 5 i e v

R t o e l u r e u l l d R s ll e o

k Eglise b e s a e A ic i - a s e l D Sacré Coeur s W i e i e e d i h l

r c r

a i e E u R R G M A M R ue t u l t . p r C e C e r ha h e A rle r o e o s e o VI i . n u u V u e s u F e F o R R 6 R R E t M N u a L M e r U d Mu i o a n n c k u o che a E e r i n h Lokal route n 6 d r r l Ru d e n b s r e e o du B é u F t t or a h e Place t B h r l o e u E n rbo L a t n e a e s è u

r P g a u D l

J R u C e C de l n r k R J e a u e E R R u c W Paris A e Lokal route n 5 e R t o p n e G u i T a l p Place de i d t L y S e A éd h e tm Nan cy r V.d.L. - n p Lokal route n 7 Mo e R N Rocade e s A u e Ru e u o L e d J e Je L Place R I an u Lokal route n PC A e B Orig Lokal route n 5 e R R e u r Wallis t n E Ru e u R r u d R R R d o e u r T e

é E F e É B r Lokal route n E9 R o e R u D D n g u e s n e R r e r u d e é e v o u V A r d v c i e es d n u e e n a A h ' ' u t c G A d d C o ir s d n o E

r c e i i nd n u R n o in h

v e e R C s U r

e P i u e d e 2

R e e h

r N d r e i 2

s F c 5

n E u d M L a o

a R e n V e k l g

o v a y d a o Lokal route n 6 A l m e a n r y r o L R i Place a u R Rue N. Van Werveke u t P r m e e e Virch ow s n a se e n g e H e i t l h x P n 9 G C e e e E C C H l e u i S A u R u R n R u R d e d E e r e n m ' t Lokal route n PC r u e u o ie s E e u D o l P r p a l ch

a h lo x e é

k r Place B

R o R e Lokal route n PC u t a R R d i L u

u e des e E n

e M e u e r u T s e Lokal route n 13 D

e Roton des e R U lé l t ix d Lokal route n 13 d F l a O Va é T s r e e i F R e s 1 r s l é F r c la 9 v a h e 0 75 37.5 0 75 Meters u h i s l n e R r ' 0 e n A C E i e o r a b R s a d t m l s a © Ville ade Luxembourg - Service de la Topographie et de la Géomatique Fond de Plan: El xtrait de la Carte Topographique 1:Lokal50 route00 n (13version allégée) carte interactive: www.topographie.lu u o i Place de municipal t t e R t e s o Lokal route n 8 r u W Strasbou rg R i R - ue s e r D to n d e e U d e la R o d Jo R . d d n se p e i h s s e e u Jun R

u c d d k Grand-Duché ze erënneren. De „Friddensbaam“ ass e Wierk vun der 5) D’Ennerstad Clausen an d’Schlass quartier Kiirchbierg. Si ass 355 m laang a steet op Stelzen déi 234 m E puer Schlësseldatumer Musée de la Banque Opening hours: méindes-freides vun 09.00-17.30 Auer UNESCO Vëlostour Kënschtlerin Hedva Ser, eng vun der UNESCO unerkannten Artistin fir „La Fontaine“ vun eneen ewech sinn. D’Bréck schwieft 75 m iwwert der Uelzecht. 1 Zur Zäit vun de Réimer hunn zwou Konsular-Stroossen den de Fridden, déi sech och fir den Dialogue tëschent de Kulturen a fir Des technesch Prouesse weist d’Kënne vun der Lëtzebuerger Eisen- Territoire vun der haiteger Alstad duerchquierscht. Si hu sech 1, Place de Metz / L-2954 Luxembourg d‘Inclusion sociale asetzt. industrie vun deemols. gekräizt op der Héicht vum Fëschmaart, wou e befestegten T. +352 40 15 24 50 / E. [email protected] Zanter 1994 stinn d’Festungswierker vun der Op der Héicht vun der Rue de la Tour Jacob féiert eise Wee duerch déi I. www.bcee.lu Plaz wou fréier d’Tréirer Puert (1590) stoung. Eng Passerelle geet iw- Tuerm stoung. Stad Lëtzebuerg an hir al Quartieren op der D’Metzer Plaz kritt hire Charme duerch dat Neo-Renaissance Gebäi wert dëse Wee. Si gehéiert zum Wenzelswee laanscht d’Remparten. 8) De Pafendaller Lift an de Groussen Theater mat polygonalem Tuerm dat 1911 als Siège vun der Spuerkees Naturmusée* Lëscht vum Patrimoine mondial vun der De Vëloswee geet weider a Richtung Clausen, e Quartier deen zan- 963 De Grof Siegfried gëtt Proprietaire vum Bockfiels. gebaut gouf (Architekt Jean-Pierre Koenig). De Bankemusée ass an Ëffnungszäiten: dënschdes vun 10.00-20.00 Auer, UNESCO. ter der Grënnung vun der Abtei vu Mënster am Joer 1083 mat Béier- De Panoramalift tëschent dem Pafendall an der Uewerstad (2016) Hie baut do säi Schlass, d’Wéi vun der Stad. der fréierer Schalterhall installéiert. Hie verzielt d‘Geschicht vun der mëttwochs-sonndes vun 10.00-18.00 Auer, méindes ass zou. braue verbonnen ass. Dee fréiere Site vun der Brauerei „Mousel“ féiert ee bannen 30 Sekonnen 65 m erop an d’Stad. Wann ee vun der 963-1354 Lëtzebuerg ass eng autonom Grofschaft. Finanzplaz Lëtzebuerg. Déi riets Halschent vun der Plaz get duerch 24, rue Münster / L-2160 Luxembourg heescht haut „Rives de Clausen“, an ass eng flott Plaz fir nuets -er Passerelle vum Lift erauskënnt, erbléckst ee riets d’Skulptur « Pas- 1083 Grënnung vun der Abtei Almënster, direkt ënnert dat fréiert Eisebunnsdirektiouns-Gebäi (1913, Architekt Joseph T. +352 46 22 33 1 / E. [email protected] D’UNESCO-Promenade zu Fouss, genee wéi auszegon. se-Muraille » vum Jean-Bernard Métais (*1954). Dëst Monument er- dem Schlass. Hei gëtt Latäin, Franséisch an I. www.mnhn.lu dësen Tour mam Vëlo, erlaben dëse Site mat Jüsgen) beherrscht. Während der Liberatioun (1944-1945) huet de ennert un déi fréier Remparen déi hei stoungen. No bei der Vëlospis- Däitsch enseignéiert. Hei gëtt d’Fëllement vun Général Omar Bradley, commandeur en chef vun der 12th US Army Um Vëlo fiirt ee laanscht eng Puert déi fréier an de Parc vum Schlass te steet en indische Käschtebaam deen fir d’Gebuert vum spéidere der Lëtzebuerger Méisproochegkeet geluecht. sénge schéinsten Attraktiounen an 90 Minut- Group, hei säin Head Quarter ageriicht. D’Europäesch Vocatioun Centre Culturel de Rencontre Abbaye de Neumünster „La Fontaine“ vum Grow Pierre Ernest de Mansfeld (1517-1604), Gou- Grand-Duc Jean, 1921 geplanzt gouf. De Grand-Duc Jean wor de Papp 1244 Fräiheetsbréif vun der Gräfin Ermesinde: vum Grand-Duché geet op d’Viirkrichsjoeren zeréck. Een Héchg- (Neimënster) ten ze erliewen. De Parcours huet eng Längt vu verneur vum Herzogtum Lëtzebuerg gehéiert huet. Dono geet et vum heitege Grand-Duc Henri. Dat grousst Gebäi mat neigotescher Lëtzebuerg ka sech als wirtschaftleche Standuert punkt dovun ass, datt zu Lëtzebuerg d’Institutioune vun der CECA Ëffnungszäiten: méindes-freides vun 8.00-19.00 Auer, 9,5 km, de Fousswee 2,5 km. weider ënnert enger zweeter Puert erduerch déi zu der fréierer Fassade (1886) ass en Altersheim. Et dréit de Numm vu séngem Stëf- 2 entwéckelen. hir Diiren opman (Communauté européenne du charbon et de de Weekend vun 10.00-18.00 Auer. Brauerei gehéiert huet. Nodeems de Pierre-Ernest de Mansfeld déi ter dem Jean-Pierre Pescatore, Banquier an Tubaksproduzent. Wäh- 1340 Grënnung vun der „Schueberfouer“ oder „Schober- 28, rue Münster / 2160 Luxembourg l’acier). D’Communauté huet zu Lëtzbuerg den 10. August 1952 Häiser déi um Site vu sengem zukünftege Schlass stoungen, ofrappe rend der Rundstedt-Offensive (1944/1945), hat de Generol George S. mess“ duerch de Grof Jang de Blannen: Lëtzebuerg T. +352/2620521 / E. [email protected] ugefaang mat schaffen. Haut sinn an deem Gebäi Servicer vun der D’UNESCO considéréiert d‘Stadbild vu Lëtzebu- gelooss hat, an d’Leit geréckelt hat, huet hien 1563 säi Schlass „La Patton (1885-1945), Kommandant vun der 3. US Army, hei säin Head positionéiert sech op dem Handelswee Italien- I. www.neimenster.lu Spuerkees doheem. erg als en aussergewéinleche urbanisteschen Fontaine“ gebaut. De „Park Mansfeld“ läit op der Terrasse vun den Quarter. An der Kapell vun der Fondatioun huet hie gebied fir bei Gotthard-Flandern. ieweschte Gäert. E gouf zum groussen Deel amenagéiert um Site guddem Wieder d’Ardnner-Schluecht a beschte meteologesche Kon- 1354 Lëtzebuerg gëtt en Herzogtum. Parc Mansfeld Ensembel. An der Landschaft kann ee kloer déi Op n° 57 um boulevard de la Pétrusse steet d’Villa Pauly. Hire Numm vun denen zwee Parterren op deenen ursprünglech de Labyrinth an ditiounen ze féieren. Am Glänner vun der Fondation Pescatore dréit 1443 Lëtzebuerg gëtt vun de Burgunder ageholl. Ëffnungszäiten: erënnert un den éischte Propriétaire den Dr Norbert Pauly. Am Krich verschidde signifikant Bauperiode aus der de Bongert ugeluecht woren. Ënnert dem Buedem sinn de Péi- eng Seil e klengen Dag. Et ass d’Belüftung vum fréiere Réduit Berlai- 1443-1506 Burgundesch Zäit. 01.11.-28.02. vu 7.30-18.00 Auer wor säin Haus zum Sëtz vun der Gestapo ëmfunktionéiert ginn. Hei Geschicht identifizéieren. « Déi eeler Staddeeler truss-Bassin an de Venus-Bassin erhalen. D’Sichtachsen konnte bis mont a senge Kasematen. D’Velospiste féiert eis a Richtung vum 1506-1684 Spuenesch Zäit. 01.03.-31.03. vu 7.30-20.00 Auer goufe méi wéi 2000 personnes verhéiert, an dacks torturéiert. Ge- haut erhale bleiwen. De Site ass denkmalgeschützt. D’Ausgruewun- Monument vum Robert Schuman, Papp vun engem vereenten Euro- 1554 Schwéier Polverexplosioun: e gudden Deel vun der 01.04.-30.09. vu 7.00-22.00 Auer a Festungspartien vu Lëtzebuerg leien an engem denkplacken erënneren un des däischter Zäiten wou Rensistenzler 01.10.-31.10. vu 7.30-20.00 Auer gen an d’Restauratiounsarbechte sinn nach am Gaangen. Mam Vëlo pa. Hie wor 1886 a Clausen op d‘Welt komm. D’Monument gouf de Uewerstad gëtt duerch d‘Feier zerstéiert. gepénget goufen a Patrioten ennert der Nazi-Terreur gelidden hun, Partië vun de Gäert ronderëm dat fréiert Mansfeldschlass eenzegartege Raum an erenneren un déi ur- geet et weider laanscht d’Uelzecht, op deem Tracé deen de Mans- 24. Oktober 1966 ageweit. Et ass e Wierk vum Architekt Robert 1684 Lëtzebuerg gëtt vun den Truppe vum Louis XIV well si fir d’Fräiheet vum Land stoungen. En aner Plack erënnert Lentz. Um Denkmal kann ee folgende Passage liesen aus senger ageholl: Lëtzebuerg gëtt franséisch. „La Fontaine“ vum Grof Pierre Ernest de Mansfeld (1517-1604) sprünglech Festungsstad. Lëtzebuerg, dat ëm 963 feld am Kader vum Aménagement vu séngem Park a Bau vu séngem kënne besicht ginn. drun, datt hei 1941 Déportatioun fir jiddesch Matbierger geplangt Ried vum 9. Mai 1950: « L’Europe ne se fera pas d’un coup, ni dans une 1684-1697 Franséisch Zäit – de Vauban baut d’Festung aus. gegrend gouf, huet während Joerhonnerten eng Schlass „La Fontaine“ esou uleë gelooss hat. Tëscht der Place Sainte-Cunégonde an der Rue de Clausen. an organiséiert gouf. 1.300 Kanner, Fraen a Männer si bei der Shoah construction d’ensemble : elle se fera par des réalisations concrètes 1698-1700 Spuenesch Zäit. zu Lëtzebuerg ëm d’Liewe komm. Op n° 74 um boulevard de la Pe- Allée Pierre Ernest de Mansfeld wichteg Roll an der europäescher Geschicht D’Kiirch vu Clausen ass der helleger Kunigunde geweit. De Bau datéi- créant d’abord des solidarités de fait ». En face steet de groussen 1701-1714 Spueneschen Ierffollegkrich. trusse wor bis zur Déportatioun d’Schoul vun de jiddischer Commu- gespillt » liest een am Rapport vun der 18. Sessi- ert vun 1865. De Staatsarchitekt Charles Arendt hat en entworf, an Theater vun der Stad Lëtzebuerg. Hie gouf de 15. Abrëll 1964 age- 1715-1795 Éisträichesch Zäit. nautéit. 1795 Lëtzebuerg gëtt vu franséische republikaneschen Fort Thungen – Musée Dräi Eechelen* d’Kiirch gëlt als eng vun den éischte Réalisatiounen an der Neigotik zu weit. D’Gebäi gouf vum franséischen Architekt Alain Bourbonnais Ëffnungszäiten: dënschdes, donneschdes bis sonndes vun 10.00- oun vum Comité pour le patrimoine mondial, Truppen ageholl: D’Land gëtt d‘„Département des Lëtzebuerg. De liturgesche Mobilier konnt erhale bleiwen. De Charles entworf. 18.00 Auer, mëttwochs vun 10.00 bis 20.00 Auer, méindes ass zou. dee sech vum 12 .bis 17. Dezember 1994 zu 3) De Park an der Pétruss an d’Greinskapell Arendt hat och dësen entworf, an de Miwwelschräiner Stephan vu Forêts“. 5, Park Dräi Eechelen / L-1499 Luxembourg Phuket versammelt hat. Köln huet e rélaiséiert. D’Wandmolereien datéire vun 1906. 9) De Stater Park 1795-1814 Franséisch republikanesch Zäit. T. +352 26 43 35 / E. [email protected] De Park an der Péitruss gouf Enn vum 19. Jhdt. vum franséischen 1815 Lëtzebuerg gëtt e Grand-duché. De Kinnek vun I. www.m3e.lu 3 Holland ass duerch d‘Personalunioun mam Land Landschaftsarchitekt Edouard André (1840-1911) an engem roman- De Wee erop an d’Rue Jules Wilhelm an Direktioun vum Kiirchbierg De Vëloswee féiert op de Rond-Point Schuman a vun do aus an de 1) D’Constitutiounsplaz an de Boulevard Groussherzog vu Lëtzebuerg. D’Festung gëtt tesche Geescht ugeluecht. E verdéngt säi Charakter der Mise en va- féiert laanscht d’Gebuertshaus vum Robert Schuman. Hie wor vu Park. Dës ëffentlech Gäert goufe vum franséischen Landschaftsin- MUDAM-Musée d’Art Moderne Grand-Duc Jean* Bundesfestung vum Däitsche Bond. F.D. Roosevelt leur vun der accidentéierter Landschaft, denen aparte Fielsformen, 1958 bis 1960 den éischte President vum europäesche Parlament, génieur Edouard André tëschent 1871 an 1878 ausgeféiert. Si iwwer- Ëffnungszäiten: donneschdes-méindes a wärend de Feierdeeg vun 1815-1890 D’Haus Orange-Nassau regéiert iwwert d’Land. de Ruine vu de Festungsanlagen. De Park gëlt och als e Loftkorridor dat him, um Enn vu séngem Mandat, den Titel vu «Père de l‘Europe» decken déi militäresch Wierker déi um fréiere Front de la Plaine lei- 10.00-18.00 Auer, mëttwochs vun 10.00-23.00 Auer (d’Ausstellungs- 1839 Lëtzebuerg gëtt onofhängeg. raim maachen zou um 22.00 Auer), dënschdes ass zou. D’Place de la Constitution gouf op der Plattfrom vum Bastion tëschent de bebaute Plateauën ronderëm. Instruktiv Panneauën ginn huet. De Wee féiert och laanscht de fréiere Garnisounskierfech, en. Eise Parcours féiert iwwert dee baussechsten Tour vun de 1867 Traité vu London: Lëtzebuerg gëtt politesch a 3, Park Dräi Eechelen / L-1499 Luxembourg Beck amenagéiert, dee 1644 gebaut gi war, an déi 1685 vum goufe vum Naturmusée laanscht de Wee opgestallt. Sie verzielen laanscht den Tour Malakoff (1860) an deen eelste jiddesche Kierfech Promenaden. Et geet laanscht d’„Kinnekswiss“, déi gréisste Wiss am militäresch neitral ; d’Festung gëtt geschleeft, T. +352 45 37 85-960 / E. [email protected] Sébastien Le Prestre de Vauban, dem Architekt a militäreschen d’Geschicht vun der Geologie vun de Fielsen. Déi fréier Gäert vun de an der Stad (1824). Park déi zu Eire vum Kinnek-Groussherzog Wëllem III uegeluecht d’Festungsstad gëtt zur oppener Stad. I. www.mudam.lu Ingenieur ënnert dem Louis XIV, nei amenagéiert ginn ass. D’Vi- Geméishändler aus der Stad leie schéi südlech der Sonn entgéint. Si gouf. III. Op der Rietser Säit, ronn 100 m vun do wou mer an de Park 1890-Haut D’Haus Nassau-Weilburg regéiert iwwert d’Land. site vun de Kasematten ennert der Plaz, erlabt am Kader vun en- sinn als historesch Zäitzeie classéiert. De Vëlosfuerer fiirt weider a komm sin, steet, zanter 1975 d’Monument zu Eiere vum Jang de 6) D’Hondhaus an de Parc Odendahl 1914-1918 Eischte Weltkrich, Violatioun vun der Neitralitéit Moschterfabrik „Muerbelsmillen“ ger moderner Scénographie, eng Partie vun den ënnerirdesche Richtung Fausse-braie Beck-Jost, Ravelin de la Pétrusse, ënne Blannen, Grof vu Lëtzebuerg a Kinnek vu Béimen. De Gedenkstee Galeriën z’entdecken déi vun der Festungsgarnisoun genotzt laanscht d’Bastioune Beck (Héicht 27 m) a Louis, déi ënnert der Di- vum Land. Dokumentatiounszenter Um Fouss vun dem imposante Militärwierk „Fort Obergrünewald“, hat den Artiste Fernand Roeltgen entworf. D’Plaz ass esou erausge- goufen. rektioun vum Militär-Ingénieur Sébastien le Prestre de Vauban 1940-1945 Zweete Weltkirch, Violatioun vun der Neitralitéit Ëffnungszäiten: samschdes a sonndes vu 14.00-18.00 Auer dem Musée 3 Eechelen an dem Musée d’Art Moderne „MUDAM“, an sicht, datt se no bei der „Schueberfouer“, ass, dat Fest dat um Inven- (1633-1707), opgeriicht goufen. De Wee féiert och laanscht d’Iwwer- vum Land. 69, rue de Mohrfels / L-2158 Luxembourg ënnert dem Eisebunns-Viaduc erduerch, steet d’Hondhaus, och taire vun den immaterielle Gidder ageschriwwen ass. Ronn 2 Milli- T. +352 4796 4501 / E. [email protected] D’Place de la Constitution bitt en exceptionnelle Panorama iw- reschter vun der Bourbonsschleiss aus dem 18. Jhdt. D’Greinskapell 1952 Lëtzebuerg gëtt provisoresch d‘Aarbechtsplaz vun nach Margarethen-Klause genannt. Hiren Ursproung féiert op 13. oune Leit ginn all Joers op der Fouer gezielt. Mam Vëlo geet et I. www.citymuseum.lu wer dat gréngt Péistrussdall, de Plateau Bourbon an op d’Nei déi an de Fiels agebaut ass, weist zum Dall hing eng Fassad déi op der CECA – „Haute Autorité des Communautés Jorhonnert zeréck. D‘Gebai ass haut bewunnt. Et gouf op Initaitive weider a Richtung Glacis-Kapell (Notre Dame de la Paix). De Staats- Bréck (Pont Adolphe). d‘14. Jorhonnert datéiert. Et ass eng vun deenen eelste Kultplazen Européennes du Charbon et de l’Acier“. vum Grof Mansfeld am 16. Jhdt gebaut. architekt Charles Arendt hat si 1885 gebaut. Hei sinn déi zwee éischt Villa Vauban* de « Musée d’Art de la aus der Stad. De Skatepark dee säitlech enner dem Viaduc vun der 1992 Den europäesche Sommet vun Édimbourg Bescheef vu Lëtzebuerg begruewen, d’Hochwüden Adames a Kop- Ville de Luxembourg » Gëlle Fra Stadt aménagéiert gouf, intégriert sech gutt an d’Landschaft. De confirméiert, datt Lëtzebuerg zesumme mat Ënnert dem Bockfiels a bei der Uelzecht läit d’Jugendherberg. An pes. Direkt bei der Entrée zum Siège vun der Lëtzebuerger Croix Öffnungszeiten: méindes-Sonndes vun 10.00-18.00 Auer, Viaduc, och nach „Passerell“ genannt, gouf vun den Ingenieuren Ne- Bréissel a Stroossbuerg Sëtz vun europäeschen D’Gëlle Fra ass d’Wierk vum Lëtzebuerger Sculpteur Claus Cito. Rouge, steet e Gedenksteen fir d’Aline Mayrisch-de Saint-Hubert Donneschdes vun 10.00-21.00 Auer, Dënschdes ass zou. hirem Gaart gesäit een eng Plaque déi un de Passage vum Goethe 4 Institutiounen ass. Dëst Monument ass 1923 opgestallt ginn fir deene Lëtzebuerger pomuk Achille Grenier an Auguste Letellier entworf. En ass tëschent (1874-1947), eng Literatin a Militantin fir Vollekshygiene, an eng en- 18, avenue Emile Reuter / L-2420 Luxembourg ville am Oktober 1792 erënnert. De Wee féiert weider an Direktioun vun 1994 d’Festungswierker vun der Stad Lëtzebuerg an hir ze gedenken, déi ënnert dem franésische Fändel am Eéischte 1859 a 1861 gebaut ginn, fir de Garer Quartier mat der Stad, déi dee- gagéiert Perséinlechket fir d’Rechter vun de Fraën op Eduactioun. Si T.: +352 47 96 49 00 / E. [email protected] der aler Moschterfabrik „Muerbelsmillen“. E geet weider laanscht al Quartiere ginn an d’Weltlëscht vum Patrimoine Weltkrich gedéngt hun. 1940 ass dëst Monument vum Nazi- mols Festung war, ze verbannen. Zweemol gëtt d’Bréck méi breed huet mat d’Lëtzebuerger Sectioun vun der Croix-Rouge gegrënnt. A I. www.villavauban.lu d’Abtei vum „Hellege Geescht“ (1690). Dëse Site gouf am 19. Jorhon- bei der UNESCO opgeholl. Okkupant zerstéiert gin. 1984 ass et restauréiert ginn. D’Statue gemat 1958 an 2018. weider geet et a Richtung Villa Vauban - Konschtmusée vun der Stad nert industriel genotzt, an ass zanter 1842 Hospice Civil. D’Uergel an 1995 an 2007 Lëtzebuerg gëtt zwee Mol Kulturhaaptstad: stellt déi griechesch Siegesgöttin Nike duer. Si steet op engem 21 m Lëtzebuerg. Net wäit ewech vum Parcours gët et 4 Commémorati- Luxembourg City Tourist Office der Kiirch gouf 2002 denkmalgeschützt. „1995, Luxembourg, ville européenne de la héigen Obélisk. De Londoner Vertrag ounsplaquen déi d’Artistin Yvette Gastauer-Claire réaliséiert huet, Ëffnungszäiten: De Londoner Vertrag vum 11. Mee ass vun de groussen europäesche Culture“; „2007, Luxembourg et la Grande Région, 01.10.-31.3. vu méindes-samschdes vun 9.00-18.00 Auer D’Moschterfabrik huet tëschent 1922 a 1985 fonktionéiert, während an un eng Mauer vum fréiere Bastion Marie opgehang goufen. Si D’Kathedral vu Lëtzebuerg wor 1613, wéi se gebaut gouf, d’Kierch Muechte vun där Zäit ënnerschriwwe ginn, an huet d’Neutralitéit capitale de la culture“. 01.04.-30.9. vu méindes-samschdes vun 9.00-19.00 Auer den Uerpsrong vun der Muerbelsmillen allerdéngs op 1083 zeréckgeet. gedenken de Lëtzebuerger Vëlossportler François Faber, Nicolas vun de Jesuittepatren zu Lëtzebuerg. Si ass e schéint Beispill vun vum Grand-Duché proklaméiert. Fir dës Neutralitéit ze garantéieren, sonndes an um Feierdag vun 10.00-18.00 Auer Beim grousse Waasserrad am Kanal geet d’Visitt vun der Mille lass. Frantz, Charly Gaul, Gewënner vum Tour de France 1958, an un der Spéitgotik a räich u wäertvolle Renaissance-Skulpturen. 1794 hunn d’Festungswierker vun der Stad Lëtzebuerg, déi deemols de Zou: 01.01; 25.12 Um éischte Stack, do wou fréier d’Moschterkäre gemuel goufen, gesä- d’Vëlosfuererin Elsy Jacobs, déi 1958 Weltchampion an der Stroosse- Sitten a Muséeën ënnerwee: gouf d’Statue vun der Muttergottes, der Tréischterin am Leed, „Gribraltar vum Norden“ wor, misste geschleeft ginn. Si hunn ni méi 30, place Guillaume II / L-1648 Luxembourg it ee nach déi al Millesteng an hirt Spill a beschtem restauréierten course wor. Patréinesch vu Stad a Land, definitiv an der haiteger Kathedral dierfen opgeriicht ginn. D’Garnisoune mat ëm déi 4.000 Zaldoten, déi T. +352 22 28 09 / [email protected] Zoustand. Filmextraiten weisen wéi an der Mille geschafft gouf. Kathedral vu Lëtzebuerg I. www.luxembourg-city.lu opgestallt. De Poopst Pius IX huet d’Kierch zur Bëschofskierch vu zu der däitscher Bundegsarnisioun gehéiert hunn, ann deemols an D’„Villa Vauban - Konschtmusée vun der Stad Lëtzebuerg“, ass an der Ëffnungszäiten: all Dag vun 8.00-18.00 Auer. Lëtzebuerg ernannt. 1870 war Lëtzebuerg en eegene Bistum Bis- der Stadt stationéiert waren, hu missten heemgoen. Haut bestinn Rue Notre Dame / L2240 Luxembourg Um Vëlo geet et weider duerch de Park Odendahl laanscht d’Uel- schéiner Villa ageriicht, déi sech den Händschefabrikant Gabriel Ma- *Gratis Entrée mat der „Luxembourg Card“ tum ginn. 1935 a 1938 gouf d’Kathedral no Süden hi vergréissert. nach 23 km vun den ënnerierdeschen Kasematten um Terrain vun T. +352 46 20 23 / E. [email protected] zecht. De Numm vum Park erënnert un eng al Famill vu Geméis- yer 1869 vum Architekt Jean-François Eydt baue gelooss hat. Den 5 D’„Luxembourg Card“ ass eng ideal Solutioun fir Frënn vun der Kultur. An der Krypta sinn d’Griewer vun de Lëtzebuerger Bëscheef, an der Festung. Déi drëtt Enceinte ass en Deel vun de Wenzel-a Vauban- händler, déi op N°18 an der Rue Vauban geliewt huet. Edouard André hat de Park vun der Villa entworf, a stellt en och a sen- I. www.cathol.lu Wärend engem, zwee oder dräi Deeg kënnt Dir selwer oder an engem déi vun de Memberen vun der groussherzoglecher Famill ze ge- Trëppelweeër. gem Wierk „l’Art des Jardins“ (1879) viir. D’Ausstellungen an der Villa Grupp bis zu fënnef Leit gratis Entréeën hu bei méi wéi 60 Muséeën sinn. Och de Jang de Blannen (1296-1346), Jong vum Keeser Henri 7) De Pafendall Vauban weise Wierker aus de Kollektioune vun der Stad Lëtzebuerg. Casino Luxembourg – Forum d’art contemporain* an Attraktiounen uechter d’Land. Dobäi kënnt, datt mat der „Luxem- VII a Kinnek vu Béimen läit hei. De Jang de Blannen ass gestuer- 4) Am Gronn Eng gutt Partie dovu besteet aus Meeschterwierker aus dem goldenen Ëffnungszäiten: méindes, mëttwochs, freides, samschdes, sonndes bourg Card“ den ëffentlechen Transport (Bus, Tram, Bunn) iwwerall wen an der Schluecht vu Crécy. Zäitalter vun der hollännescher Schoul (17. Jdt.) a franséischer Land- vun 11.00-17.00 Auer, donneschdes vun 11.00-23.00 Auer, dënschdes gratis ass. De Quartier „Pafendall“ wor ee vun dene wichtegen Deeler vun der Mir fuere laanscht de Minigolf an de Miniatur-Zuch, a kommen an schaftsmolerei aus dem 19. Jhdt. Biller a Skulpturen vun europäeschen ass zou, genee wéi den 1. Januar, den 1. November an de 25. www.visitluxembourg.com . Kuckt och an den App store a bei Google fréierer Festungsstad. En ass haut Deel vun der Zone Tampon vun An de Nopeschgebäier vun der Kathedral déi op d’Constitutioun- de Gronn. Dat Stéck Mauer an der Entrée vun desem Quartier erën- Artisten complétéieren dëse wertvollen Ensembel. D’Kollektioune Dezember. play. Präis 13-68 €, eng Informatiounsbroschür ass am Präis mat der UNESCO. De Vauban hat vu 1685 un, des Ennerstad mat an d’Fes- splaaz ginn, wor fréier (1603-1773) de Jesuitte-Kolléisch. Am 19. nert un déi al Rankmauer aus dem 14. Jhdt. Si steet nieft der fréierer begräifen och eng Rëtsch Lëtzebuerger Wierker, besonnesch aus dem 41, rue Notre-Dame / L-2240 Luxembourg abegraff. tung erageholl. Dorunner erënneren haut nach d’Sichen- an Ee- Joerhonnert war hei de „Kolléisch“, den „Athénée grand-ducal“ „Diddenuewener Puert“. De Bléck no Uewen geriicht, léisst e spue- 19. an 20. Jhdt. Si illustréieren gréisstendeels de Mouvement vun der T. +352 22 50 45 / E. [email protected] Gitt mat op enger Visite guidée: Kasematten um Bock, Trëppelweeër cher-Puert. Des zwou Puerten sin haut Deel vum Circuit Vauban I. www.casino-luxembourg.lu doheem. Vun 1973 bis 2019 war hei d’Nationalbibliothéik ënner- neschen Tiirmchen vum fréieren Fort Verlorenkost erkennen. Op n°7 Lëtzebuerger „Sécessioun“ vu virum Krich. Och d’Artisten vum No- Wenzel, Vauban. Gitt mat op der City Promenade. deen eropféiert bei d’Festungswierker vun der Gréngewalder Front. bruecht. Am Haff vun der Kathedral, do wou déi éischt Synago- an der Thilleschgaasss (rue St Ulric) gouf den Eugène Ruppert gebu- krichs-Mouvement „Iconomaques“ si vertrueden. Déiw Griew, Zugbrécken a Schéissscharten hunn Défense vun dëse gue stong, gouf 2018 d’Monument fir d’Erennerung un d’Affer er. Hie gëlt als de Lëtzebuerger Papp vun der gréisster chinesescher Puerte geséchert. Wann iewer e Feind ze no komm ass, konnt op vun der Shoah zu Lëtzebuerg opgeriicht. Et ass e Wierk vum She- Eisenindustrie, den Iron & Steel Works vun Han Yang (1894-1911) Mam Vëlo fuere mer iwwert d’Avenue Emile Reuter. Am Park gesi hien duerch Öffnungen gliddegen Ueleg an Ierzen erof geschott lomo Selinger, engem franséich-israeleschen Sculpteur, dee sel- wou 26.000 Arbechter beschäftegt woren. D’Iwwerreschter vun der mer d’Villa Louvigny, en als nationalt Denkmal geschütztend Gebai. ginn. Diiren op dem éischte Stack hunn d’Puert mam Rondgang ver- UNESCO World Heritage - Bike Tour wer Affer vun der Shoah gi wor. fréierer Grënner Schleiss sinn haut als Aussiichtspunkt aménagéi- Et steet um fréiere Réduit vum Fort Louvigny. De fréiere Siège vun bonnen, a sou fir d‘Sécherhet gesuergt. Virun der Eecher Puert steet Luxembourg – UNESCO Walking Tour“, lued ert. Dës redoutabel Fassong d’Festung ze verdeegenen gouf ni ge- der Compagnie Luxembourgeoise de Radiodiffusion (CLR) konser- e weidert Festungswierk, eng Caponnière a Form vun engem Feil. Iech d’App vu “Spoticle” op Are Smartphone, Fuert vun hei a Richtung „Nei Bréck“. Dir kommt bei de „Casino notzt. Den Ingénieur de Beauffe hat dëse System entwéckelt fir véiert eng Rei Art Déco’s Elementer. De Bau wor vun den Architekten 6 Zanter 1743 vedeedegt dës Anlag de Gruew vun der Puert. Deen héi- a kukkt Iech d’Säit vun UNESCO.Lu un. Luxembourg - Forum d‘art contemporain“, deen Ausstellungen d’Uelzecht- a Péitrussdall kënnen ënner Waasser ze setzen. E puer Etienne Galowich a Pierre Schaack réaliséiert gin, a 1953 vum Archi- che Kamäin um Bord vum Waasser erënnert un déi al Waasserpom- zu zäitgenössescher Konscht weist. Déi international Program- Plakken um Haus n°14 erënneren un de Niveau vum Héichwaasser tekt Nicolas Schmit-Noesen vergréissert. Vu 1933 bis 1996 wor d’Vil- pelstatioun, déi d’Waasser erop an d’Uewerstad gepompelt huet. matioun setzt besonnesch Akzenter op jonk Talenter. Dese an de Joëren 1756 an 1806. Dat längelzecht Gebäi um Fouss vun der la Louvigny Setz vun der CLR aus der d’Compagnie luxembourgeoise Tëschent denen zwee Vaubans-Tiirm, geet eng Mauer iwwert d’Uel- Konschtzenter ass ëffentlech, mee kann och privat gelount ginn, Ennerstad wor de Prisong an de Joeren 1809 bis 1869. En face gesäit de télédiffusion erausgoung. 1966 entstoung an dem Kader Radio zecht, „de Béinchen“. Am Sichentuerm get e Film iwwert d’Ge- fir datt Leit sech kënne bei zäitgenössescher Konscht zesumme- een op der Fassad eng Plaque déi un Gebuert vum Grow Jean Aldrin- Télé Luxembourg (RTL). De Sall vum fréire Radiosorchester ass erha- schicht vum Quartier gewisen. De Wunnquartier „Béinchen“ wor fannen. De Forum d’Art Contemporain ass am fréiere Biirger Ca- gen (1588-1634) erënnert. Hie wor am 30 jährege Kirch Kommandant len. den 30. Mee 1976 duerch eng Explosioun zerstéiert ginn. Et gouf 3 sino (1880) ageriicht. Hei huet den ungaresche Komponist Franz vun der keeserlecher Arméi. De Quartier vum Gronn läit um Bord Doudeger an 21 Blesséierter. Den Ilôt gouf tëschent 1982 a 1986 nees Liszt 1886 säi leschte Récital gespillt. Vu 1959 bis 1990 wor de vun der Uelzecht. Et wor een vun deene meescht bewunntenen De Wee féiert laanscht de Buste vum Mahatma Gandhi dee 1973 hei nei opgebaut. Foyer Européen vun der CECA (Communauté Européenne du Deeler vun der Stad virum 10. Jhdt. Hei hu besonnesch Handwierker, opgestallt gouf an deen den Artiste Amar Nath Sehgal (1922-2007) Charbon et de l’Acier) hei doheem. Gierwer a Brauer gelieft, déi d’Waasser vun der Uelzecht gebraucht entworf hat. Direkt vis-à-vis steet d‘Pafendaller Kiirch déi dem hellege Matthieu hunn, an och Geschäftsleit. De Quartier läit an der Haapt-Zon vun dédiéiert ass. Si gouf 1871/72 a byzantinischem Stil vum Staatsarchi- der UNESCO geschützter Alstad. D’Vëlospiste Centre PC1 kënnt iw- Mam Vëlo geet et op déi aner Säit vun der Avenue Monterey. Riets 2) D’Nei Bréck, d’Metzer Plaz an tekt Charles Arendt gebaut. Bannenan gesäit een e wonnerbaren wer Hesper an de Gronn. Si fiirt der Uelzecht no, ronderëm d’Ue- direkt erkennt een d’Synagogue, déi d’Architekten Victor Engels a Sëcher ënnerwee - Uechtgedon ! Stellt Iech wgl ni nieft e Camion oder e d’Villa Pauly Tableau vum Gaspard de Crayer (1584-1669). Um Späicher vum Säi- werstad. Et kritt een den Uschloss fir op de Kiirchbierg an op d’Vëlo- René Mailliet 1951 entworf haten. Um Fronton léist een op Hebrä- tescheff hate sech 6 Lëtzebuerger Refraktaire während dem 2. Welt- Bus. Den Doudege Wénkel, mécht, datt de Chauffeur spiste PC2. esch d‘Prophétie vum Aggée (2,9): « Plus grand sera la Gloire de cette Um lénke Bréckekapp vun der „Neier Bréck“ (Pont Adolphe) steet krich verstoppt. Haut gëtt d’Kiirch vun der orthodoxer Gemein- 2 Velosfuerer dierfe niewentenee fueren ausser Iech net ka gesinn. dernière Maison que celle de la première, dit l‘Eternel Cebaoth, et dans e Kilometersteen vun der Voie de la Liberté. 1446 km laang ass schaft zu Lëtzebuerg fir Gottesdéngschter benotzt. • an de Kéieren - Dot wgl e Casque un a liichtend Gezei, gebraucht dëse Wee, dee fir de Sieg vun den Alliéerten fir d’Befreiung vu Am Gronn, am Alen Hospiz (14. Jhdt) ass de Naturmusée zanter 1996 ce lieu j‘établirai la paix ». • op engem Zebrastäifen Reflekter. doheem. Am 19. Jhdt wor den Hospiz e Fraeprisong ginn. Déi fréier Frankräich, der Belsch a Lëtzebuerg um Enn vum 2. Weltkrich E besse méi am Dall erof, an op der Grenz zur der UNESCO Zon, steet • virun enger Kopp - Halt Distanz par rapport zu de geparktene Ween fir Benediktinerabtei vu Neimënster gouf 1606 gebaut an an der fran- A Richtung Stad-Zentrum gesäit een de fräigeluechte Réduit Lam- steet. De Wee rappeléiert den Itinéraire vun der 3. Amerikani- d‘Pafendaller Gare mat dem Funiculaire Pafendall-Kiirchbierg (2017). • Nuets jidfer Collisioun mat enger Diir déi opgeet z’évitéieren. séischer Révolutioun säculariséiert. Am 19. Jhdt gouf de Site als Pri- bert, deen Haut dat Monument „Onde“ vum franséischen Artiste scher Arméi ënnert der Leedung vum General George S. Patton. Si verbannen de Pafendall mam Europa-Véierel Kiirchbierg an de lët- • wa se denen aneren Usagers vum Stroosseraum an song amenagéiert. Zanter 2004, ass hei de Centre Culturel de Ren- Jean-Bernard Métais duerstellt. Et illustréiert den Absëns vum Krich. zebuerger Eisenbunnsstrecken. Mam Vëlo kennt een hei op d’Pist PC 2 contre Abbaye de Neumünster (Neimënster) installéiert. Déi fréier De Vëloswee fiirt iwwert de kënschtleche Weier deen iwwert de Ka- de Féiss sinn. D’Adolphe-Bréck ass e Symbol fir Lëtzebuerg: si ass a Lëtzebuer- a Richtung Iechternach an op de Vëloswee PC 4 fir op d’Musel ze fue- Abteikiirch St Jean gouf zesumme mat der Abtei gebaut. D’Kiirch sematte vum Fort Lambert läit. Bei der Sortie vum Park stéisst een - Gitt wgl mat Zäiten en Zeeche mam Arm wann der Aere Velo muss folgend Equipement hun: ger Sandsteen gebaut a benotzt den Zement an de Beton armé. ren. Ronn 100 m vum Arrêt „Paffendall-Kirchbierg“ ewech läit den gesäit haut esou aus, wéi se 1688 a 1705 ausgefouert gouf. Si huet e op d’Villa Baldauff, déi den Architekt Pierre Kemp 1880 fir den Indus- Directioun changéiert. De Steen steet fir déi traditionnel Baumaterialer, während de Be- historesche Kierfech vum Sichenhaff. Hei leie Communards vu Paräis 7 räiche barokke Mobiliar an eng Uergel aus dem Joër 1710 déi als Mo- triellen Eugène Kerckhove baue gelooss hat. Si ass Zeien vun engem - Et däerf ee net mat Kopfhörer fueren. 1. eng Schell ton vum Bréckendeckel déi nei Baumaterialer représentéiert déi begruewen; hei steet d’Monument vum „Souvenir français“ (1870), an nument historique classéiert gouf. An der Säitekapell gëtt eng Ensembel vu Villaen, déi no der Schleefung vun der Festung 1867, - Fuert wgl riets laanscht Ween déi no bei enger Kräizzu- 2. zwou Bremsen d’Lëtzebuerger Eisenindustrie produzéiert huet. hei ass d’Graw vum Komponist Laurent Menager. schwaarz Madonna aus dem 14. Jhdt veréiert. ronderëm de Park gebaut goufen. Mit kommen zeréck op d’Consti- ng oder Zebrasträife geparkt sinn. 3. eng wäiss oder giel Luut viir tutiouns Plaz. - Wann Dir de Velo mat der Hand dréckt, si Dir e Fouss- 4. op d’manst 2 Réflecteren pro Rad oder e Dës Bréck gouf tëscht 1900 a 1903 no de Pläng vum Ingénieur Den „Théiwesbuer“, lénks nieft der Kiirch, huet säi Numm vum D’Tréirer Strooss féiert erop op d’Rumm bei d’Kasären déi de Vauban gänger, an Dir muss um Trottoir goen. Wa keen Trottoir reflektéierend band iwwert d’Pneusn. Paul Séjourné gebaut. Aplaz 24 Béi wéi bei der „Aler Bréck“ (Via- Evangelist Saint-Matthieu. Hei gouf Drénkwaasser geschöpft, dat no 1685 opriichte gelooss huet, a wou d’Bundesfestung 1862 nach eng duc) déi während der Festungszäit operiicht gouf, weist des mat Eemeren an d’Stad eropgedroe gouf, sou laang et do keng Pom- oder Summerwee do sin, musst Der op der rietser Säit 5. Reflekteren op de Pedalen bäigesat huet. Hei sti 6 Wuechttiirm an déi fréier „Dënselspuert“ déi 1 Passerelle fir Vëlosfuerer a Foussgänger ënnert Bréck 2 grouss Béi, déi niewendeneen stinn. Si haten deemols déi pele gouf. Riicht eriiwer vun de Kiirch, riets ënnen bei der Bréck, ge- vun der Strooss goën. 6. Hannen eng rout Luut. och Jacobs-Tuerm genannt get. Si gehéieren zu der Wenzelrankmauer der Grand-Duc Adolphe-Bréck* gréisste Spannwäit weltwäit (84,55m). Zanter 2017 verleeft ën- säit een dee fréiere Wäschbuer. 2017 gouf hien zu engem Kneipbad aus dem 14. Jhdt. Vun der Rumm aus, huet ee wonnerbar Panorama- 2 Ulezecht, am Gronn* nert der Bréck eng Passerell fir Foussgänger a Vëlosfuerer. Si setzt bei konstant 12° kalem Quellewaasser amenagéiert. 3 vueën op d’Uewerstad an de Gronn. Saint-Jean, am Gronn* d’Ingenieurs-Baukonscht voll en valeur. 4 Al Moschterfabrik „Muerbelsmillen“, am Pafendall* Iwwert d’Ulezechtdall féiert d’Bréck Grande-Duchesse Charlotte, 5 Sichepuert, am Pafendall** Editeur: Commission luxembourgeoise pour la coopération avec l’UNESCO an Zesummenarbecht mat: Ministère de la Culture, Ministère du Développement Kënnt een ënnert de Bréck riets eraus, fiirt ee lanscht de „Friddens- och „Rout Bréck“ genannt. Den Egon Jux hat de Concours fir de Bau 6 Panoramalift, am Pafendall* durable et des infrastructures, Stad Lëtzebuerg, Luxembourg City Tourist Office, Comité Alstad, Syndicat des Intérêts Locaux Pfaffenthal-Siechenhof, bam“ dee 2018 opgeriicht gouf fir un de 50. Anniversaire vum Fräi- vun dëser Bréck gewonnen. Si gouf 1962 gebaut a 1967 ageweit. 7 Villa Vauban – Konschtmusée vun der Stad Lëtzebuerg* Syndicat des Intérêts Locaux du Stadtgrund, Les Amis du château de Clausen, Frënn vun der Festungsgeschicht, Geschichtsfrënn St Quirinus. wëllegecorps vun der Arméi a fir 150 Joer Militairmusek am D’Bréck verbënnt d’Uewerstad an de Lampertsbierg mam Europa- * © Vic Fischbach / ** © SIP Christof Weber Relecture: Actioun lëtzebuergesch Layout: Binsfeld Photos: Vic Fischbach Print: Druckerei Schlimé Tirage: 1000 ex. Publizéiert: 2019. R ue

Ga lil eo F is t A rva n e v S e n u Centre de Ga e e e g u l e l n Lokal route n 12 e i il n R u r ei ü u n h Conférences s u h a t e e m T a p Robert Schuman a h II A m E L Lokal route n 2 Lokal route n PC d V ve d M t n r r e u a o i e v F H r le Funiculaire a n t P u t n l e e a 2 o e u s a H s 1 B n d s i t u e s eu n n u r e a Philharmonie t R e u Bâtiment e r F M o S u a u l r R io R e a Alcide de Gasperi Hémicycle h n ïe d k c e L o l n R R e m c d ( ancien : Tour ) e u e U e M e e fr Bâtiment G l u e - r E u g ie r A R Robert Schuman R e u J D o e u B Lokal route n PC a R E n TE Lokal route n 2 S OT Grand HARL G E C PLACE DE l' Théâtre Lokal route n E3 ESS Fietsverhuur A L CH v A DU e DE - L'EUROPE Cimetière u C AN g GR is I NT u le S PO MobileIsraélite app vel’OH! Download “myveloh.lu” UNESCO Lo

e y r lm u n e e op App store of Google Play R De ff N ilh e MA p h CHU 3 W p c S E Rijwiel met hulpmotor 24 uur per dag

RT lo S E OB n s R K RD le en 7 dagen per week A e t u o e ROND-POINT LEV Musée J U u c lé BO 7 i l o A r MUDAM VerhuurSeminaire voor 1 deof Luxembourg3 dagen, ROBERT

N l N e e a u Centre Jean XXIII SCHUMAN k de eerste 30 Minuten zijn gratis. u Glacis o R R L Musée Dräi Eechelen Fietsverhuur en inlevering-station Lokal route n 2 17 Lokal route n PC s m B é N°6 AL BRÉCK - VIADUC / BOULEVARD DE LA Fondation Pescatore e i i té B n

Cimetière r A c Théiwesbuer o V PETRUSSE

Notre-Dame p h FIETS- EN

é e D N°7 ROUSEGAERTCHEN - PLACE DES MARTYRS1 n U s N e E 75 s N°8 METZER PLAZ - PLACE DE METZ d du Pont n d 8 e la u G R R L 7 t is N°11 WINSTON CHURCHILL o o u e s D r Park Drai R E e k T u e m a s la s A IR E e e N°13 GELLE FRA - BOULEVARD ROOSEVELT / a l Eech elen t ll d d M d l é O A r n C o a e M 'U e F P e l o a n u t t n e u e n a PLACE DE LA CONSTITUTION d s t t u r l s io e la ro e y R i a a i o LA l e u A ka k t k o s ic Lo n s ff n L A l n N°14 KNUEDLER - PLACE GUILLAUME é N Ascenseur panoramique Lokal route n 12 a Cimetière e v E R w r e o e 3 K E u du Pfaffenthal e B N°15 THEATER PLAZ - PLACE DU THEATRE s D R n Ru militaire - PO u l C.F.L. k e e c e s B d s n N°16 AMELIE - BOULEVARD ROYAL / AVENUE AMELIE C ä d e RT g u N LUXEMBOURG-CITY nd d TOCHT Ô Ville a F E Lokal route n 11 é D Br l e N°17 ROBERTS SCHUMAN - SQUARE SCHUMAN l J T . R E l Ligne h U A e ' A E A T A - a l N°29 MONTEREYL R z u e V nri n e Place Sain te N He e C d t E ce t u Parc Mansfeld u Ru in - de s EU r te N°38 HELLEG GEESCHT - PLATEAU SAINT ESPRIT L 40 d P D R Cu n égon de C e B P R h b U ' T Troisvierges E a d Croix-Rouge i EI u r o V e l e O U Ecole N°40D GLACIS KAPELL - BOULEVARD DE LA FOIRE y r e E r C N B r ld P l e a e sf H N National route n 1 a n N°74 SAINTE CUNEGONDE

. M 74 C E M

P V h R de E a L a

o N°75 BEINCHEN - RUE DU PONT - p u u e U e P rr

ll R n e b Pie . e R

e E t a

é R J n e s N llé e A

c u e É

a M

C e u P t K o

o B Parc R O O d h Lokal route n E3 n r e r te e U N en f 1 u rg L E e ro oe l A l A L y G E N s a Y ill l V b k RO e W P 5 o Ru f N A es s e L A 16 D R a Odendahl 6 R. d in v f a r e R Place des f ic la A t n V 5 D e in u E 3 m e e U L Bain s J n Do n c Place Emile Squ are de Lokal route n PC PLACE s A E t ra O ain Couvent A h p é B B N a s Mousel New York DE A s l'E C m de U l Villa Vauban é a L'ETOILE l e L e ie u d r l R V m Musée d’Art r t e E ie s L Sq e n t e o e uare Robert L Auberge de S n k de la Ville Ru e Beau m on t R ü al v I s

r u N Jeunesse m o u Brasseur t ut de Luxembourg Place du A l e

e e n G Muerbelsmillen Hospice Civil Brasserie I 1 N u I 1 Th éâtre y a - d u e Pfaffenthal is a t e Théâtre Ru e N l Pl A t

V r o O E d des N o r

h U e Capucins d B E P n

t p s O r e EM a Passage R. s e IL l R o Pierre E U F u Bra s Lo REU u a s e Manderscheid - seur kal TER 15 L e l B o ro ute d C S n E E n J 11 C O V

. u Pont Margot È V S R a d T v Libens-Reiffers C a o e A s A t A R e p h E J e BO R è u d J D i n

u R u e r D N d Grand - R c E e u r e n V W S R k E U i de t c i s e U s a Ju e e n U e I i c A de P C s L e U v L R s a u i C e s Lokal route n PC la T v O H a s i EV u P R e R ue d s O R E T l B M Musée R . u D A

e R

G o

Lokal route n 14 u R National E A n ë l W T É A

T

o d l

n H L u l N i

R e

l O O a

e t r e M B e

e r h

K

R 11 t i R E u e e i

4 N D is Conseil

i e N c n l D n ola c u e

1 s a Stade W G d

elt r c hé i e e c Ma

r u Place Win ston R m g E n R

u k d' Etat n i s te R. d - aux - U Po e la Bou R r e la c h Cercle - e

e Churc hill A rie R t llée e r é M Poisso ns i n P d o R u u r C u igef a o M Cité R Ru S arco Square Place e e r e ni O Ru d u

Lokal route n 14 r l u

e c n u d a Villa Y Jan Palach d'Arm es R i k e h u l A

o e Louvigny d é u g r R

L L Palais Klouschtergaart o Place Emile o o a - 2 3 L Postes I s

v I s Grandt m d a a i 9 Hamilius y l e e e er u e u

u Ru l nt Rue d

e Mo x W

R Ducal J D e Rue de an u Be B - r e

th e u Luxembourg City ole o nu H t O ve la Reine A p e e e e B g p U Tourist Office r n

i F r

Jeux l b e è Eglise

Parc t

L i Place Gu illau m e II o e u a

r h h

h a t E s s L

C o 'E c s St Jean R V P s l i u F

e

h o A vigny é n Centre Culturel

Lou i r S d u

m Rue ham R B e R e o de Rencontre s u u o a d d D e e C v u y R u Hôtel de è e Y e Abbaye de r u l RE e E R 14 T R N T Ville e u v O u Lëtzebuerg G M R R Neumünster a E Lokal route n 0 P a R r U lace N City Museum l

d VE ame

- D e e R A A Rue Notr du 6 Juin é Lokal route n 10 e

n N L Place de 1937 u d

é Bibliothèque Musée o Casino e Lokal route n 10 h D k t J Cl airefon tain e s A e i a Nationale d national o . E l Forum d’art t c e s r e Synagogue o n - e a d’histoire u u ' a contemporain l p t l R D F n d M e PLACE DE ULEVA RD e h BO d o P naturelleR n i u o Plateau du U . t

BRUXELLES n n u a i C P Cathédrale t Rh am g e Parc C é H

I 1 é m g R I PLACE DE R r e 29 e e S

E O g e M u

O u w e

t n h Casernes Vauban r S Edmond Klein LA CONSTITUTION

S u e o R

S 13 C E d s d V C n s u E Monument Monument de u i E a s F L l E B o T t r du Souvenir la Shoah e t e s D r u PO d p G mo r u C e r u lin u i H Villa N t n R S T d orge . A lt Lo Ge P e Baldauff C la k PC att R p P a l o s l n ra n d 'A n r te é L e o ou n ut A u al r é O re ro te k G ie r l D Lo T P a n Archives y Lokal route n 8,9 k o O 5 Op der rd . P T e L S A c , a T R u L 6 de l' Etat E E v E T é O S P Schmëdd le RG N r Lokal route n 2 L Place Au gu ste È H u EO o o G C R T k É E En gel B a H de U A L l 38 R N É 4 r T N o É - N Plateau du u R G e t E u s G e n ê t s e I E Sain t Esprit e d e d R Pétrusse D n L r R A e R Cité Judiciaire A u 2 e M R 2 S V E E 1 R 9 a L e u e E E N in U u d n u É t O n Fo U te i R r Lokal route n 8,9 B t t t N u R o 8 K r r E he l r U in V Lokal routeO n 5,6 e e a sh A k PLACE DE METZ lr e o b b im N i l L c

u A EN A VE 9 Musée de o NU Ru E B

E e m u r C d e a n O G N la Banque U te U IL u Lokal route n PC Monument de la L e AU 4 o Parc r L M u N E l E Lokal route n E9 Solidarité nationale a

R e k V

4 d o A L R R Lokal route n 9 u Squ are D e

Lokal route n 9 s Aloyse i e

o Lokal route n PC n r Lokal route n 2,8,9 M i r h Meyer

m ir c D e a u s R e i i E t Q r S h M u P y é ia P R e u e M a r a e n Lokal route n 7 ie A s O t r n M y i e . a u r a e e L N l ll S t r o e Lokal route n PC i A j e t h H r s c T a é e Villa Paulys S u u e a u le m e S r e u r R P i e t th R R u d l e d i q éR P t e m c u o a P u G É r E J a e V e r T s e e P C I s

Lokal route n 8 e R A u .M u ve ru e e a t e v R l . R rè U Chapelle é a G D u t u S 3 P s R la S St Quirin Lokal route n PC R p C u u R e U e o d S e G o e u a d e u l S u 1 e R E C g Ru s d ra E Citadel op Saint-Esprit Plateau e J P r d A i do ar R e H r lp d e 2 he inie e d C Ru va l rs u d e e h Pétrusse-park d e e N C l ü r in e e h u 3 Place des e R u é A Ca ar o rm a H nt R lm le B e Park van de hoge stad v . e s v Martyrs H o V tte ul le S e M 'A e P 4 e u iè r t D u m Stedkijke wallen Corniche u a R L n o i u s te e n te g R d a B i N D u © Vic Fischbach R t sc Place A R A e bi u D u é V u 3 E l L A e e e P U v e u a J. Heinisch Lokal route n 5 O u du B e R R s R ue nu s R e e e Z d e a g e e n L d n it C

ï e h G

u a h h a N R a 7 t s a a l Ecole r d Lokal route n 5 i e v

R t o e l u r e u l l d R s ll e o

k Eglise b e s a e A ic i - a s e l D Sacré Coeur s W i e i e e d i h l

r c r

a i e E u R R G M A M R ue t u l t . p r C e C e r ha h e A rle r o e o s e o VI i . n u u V u e s u F e F o R R 6 R R E t M N u a L M e r U d Mu i o a n n c k u o che a E e r i n h Lokal route n 6 d r r l Ru d e n b s r e e o du B é u F t t or a h e Place t B h r l o e u E n rbo L a t n e a e s è u

r P g a u D l

J R u C e C de l n r k R J e a u e E R R u c W Paris A e Lokal route n 5 e R t o p n e G u i T a l p Place de i d t L y S e A éd h e tm Nan cy r V.d.L. - n p Lokal route n 7 Mo e R N Rocade e s A u e Ru e u o L e d J e Je L Place R I an u Lokal route n PC A e B Orig Lokal route n 5 e R R e u r Wallis t n E Ru e u R r u d R R R d o e u r T e

é E F e É B r Lokal route n E9 R o e R u D D n g u e s n e R r e r u d e é e v o u V A r d v c i e es d n u e e n a A h ' ' u t c G A d d C o ir s d n o E

r c e i i nd n u R n o in h

v e e R C s U r

e P i u e d e 2

R e e h

r N d r e i 2

s F c 5

n E u d M L a o

a R e n V e k l g

o v a y d a o Lokal route n 6 A l m e a n r y r o L R i Place a u R Rue N. Van Werveke u t P r m e e e Virch ow s n a se e n g e H e i t l h x P n 9 G C e e e E C C H l e u i S A u R u R n R u R d e d E e r e n m ' t Lokal route n PC r u e u o ie s E e u D o l P r p a l ch

a h lo x e é

k r Place B

R o R e Lokal route n PC u t a R R d i L u

u e des e E n

e M e u e r u T s e Lokal route n 13 D

e Roton des e R U lé l t ix d Lokal route n 13 d F l a O Va é T s r e e i F R e s 1 r s l é F r c la 9 v a h e 0 75 37.5 0 75 Meters u h i s l n e R r ' 0 e n A C E i e o r a b R s a d t m l s a © Ville ade Luxembourg - Service de la Topographie et de la Géomatique Fond de Plan: El xtrait de la Carte Topographique 1:Lokal50 route00 n (13version allégée) carte interactive: www.topographie.lu u o i Place de municipal t t e R t e s o Lokal route n 8 r u W Strasbou rg R i R - ue s e r D to n d e e U d e la R o d Jo R . d d n se p e i h s s e e u Jun R

u c d d k prachtig uitzicht over de hoge stad en de wijk Grund. stad en de wijk Limpertsberg. De stalen constructie, 355 m lang en Enkele belangrijke data S. www.casino-luxembourg.lu UNESCO Fietstocht Place de Metz wordt gekenmerkt door de zetel in neorenaissance steunend op poten, met een afstaand van 234 m, zweeft op 75 meter 1 In de Romeinse tijd liepen er twee consulaire wegen door het stijl en met de veelhoekige toren van de Banque et Caisse d’Epargne 5) Clausen en kasteel “La Fontaine » hoog boven de Alzette. De techniek illustreert het hoge niveau van huidige gebied van de stad Luxemburg. De wegen kruisten Musée de la Banque Sinds 1994 behoren de vestingwerken van de de l’Etat (1911, architect Jean-Pierre Koenig). Het Musée de la Banque de Luxemburgse industriële expertise in die tijd. elkaar ter hoogte van de Vismarkt, waar een versterkte toren Open: maandag-vrijdag: 09.00-17.30 uur dat in de vroegere hal met de loketten is gevestigd, vertelt de 150-ja- Bij de splitsing van de Rue de la Tour Jacob, doorkruist de route de het kruispunt domineerde. 1, Place de Metz / L-2954 Luxembourg stad Luxemburg en haar oude wijken tot het T. +352 40 15 24 50 / E. [email protected] rige geschiedenis van Luxemburg als financieel centrum. Aan de plek van de vroegere Trèves-poort (1590), aangeduid door een recen- 8) Pfaffenthal-lift & Grand Théâtre S. www.bcee.lu cultureel werelderfgoed van UNESCO. rechterkant bevindt zich het gebouw van de vroegere directie van te brug die deel is van het pad dat langs de Wenceslaus-omwalling 963 vestiging van het kasteel van graaf Siegfried op de spoorwegen Guillaume Luxembourg (1913, Joseph Jüsgen). Tij- leidt. De fietsroute daalt af in de richting van Clausen, de brouwers- De panoramalift van Pfaffenthal - Ville Haute leggt 65 m af in 30 de Bock-rots – stichtingsakte van de stad dens de bevrijding van Luxemburg (1944-1945) had generaal Omar wijk van de stad sinds de stichting van de abdij van Münster in 1083. seconden. Bij de uitgang van de lift is de sculptuur “Passe-Muraille” Luxemburg. Nationaal museum voor natuurlijke historie* Dankzij de UNESCO-wandel- of fietstochten is Öffnungszeiten: dinsdag 10.00-20.00 uur / Bradley, opperbevelhebber van de 12e US Army Group, hier zijn De vroegere industriële site van brouwerij “Mousel” is vandaag een van Jean-Bernard Métais (*1954) te zien, die werd geplaatst als ver- 963-1354 Luxemburg, soeverein graafschap. woensdag-zondag: 10.00-18.00 u/ maandag gesloten. het mogelijk om Luxemburg en haar mooiste hoofdkwartier gevestigd. De Europese roeping van het Groother- populaire uitgaansplek, Rives de Clausen genoemd. wijzing naar de vroegere omwalling van het fort. Langs het fietspad 1083 Stichting van de abdij van Altmunster aan de voet 24, rue Münster / L-2160 Luxembourg togdom, waarvan de oorsprong teruggaat tot het interbellum, van het kasteel – het onderwijs in het Latijn, Frans bezienswaardigheden en attracties in 1,5 uur te ziet men de Indische kastanje die in 1921 werd geplant ter gelegen- T. +352 46 22 33 1 / E. [email protected] wordt na de Tweede Wereldoorlog bevestigd wanneer de hoofdzetel en Duits legt hier de basis voor de Luxemburgse ontdekken (lengte van de fietstocht 9,5 km, 2,5 De fietsroute gaat langs een van de poorten die bewaard zijn geble- heid van de geboorte van Z.K.H. Prins Jan, de toekomstige Groother- I. www.mnhn.lu van de Europese Gemeenschap van Kolen en Staal in Luxem- ven en toegang gaven tot de tuinen van het vroegere kasteel “La tog van Luxemburg en vader van Groothertog Henri. Het grote ge- meertaligheid. km voor de wandelpad). burg-stad wordt gevestigd. De Hoge Autoriteit van de EGKS begon Fontaine” van graaf Peter Ernst van Mansfeld (1517-1604), gouver- bouw (1886) met de neogotische gevels is een rusthuis voor senioren 1244 Vrijmaking van de stad Luxemburg door gravin Cultureel Ontmoetingscentrum Abdij van Neumünster haar taken op 10 augustus 1952 in het voormalige gebouw van de neur van het hertogdom Luxemburg. Vervolgens gaat de route door en draagt de naam van de stichter, de bankier en tabakshandelaar 2 Ermesinde – Ontwikkeling als economisch (neimënster) spoorwegdirectie. Tegenwoordig is in het gebouw de Luxemburgse een overdekte passage van de oude brouwerij. Nadat hij de nog aan- Jean-Pierre Pescatore. Tijdens de Slag om de Ardennen (1944/1945) centrum. Open: maandag-vrijdag: 08.00-19.00 uur / Volgens de criteria van UNESCO biedt de site bank ”Banque et Caisse d’Epargne de l’Etat” gevestigd. 1340 oprichting van de “Schueberfouer” of wezige huizen had laten slopen en de resterende bevolking had la- had generaal George S. Patton (1885-1945), commandant van het 3e Weekend: 10.00-18.00 uur. Luxemburg een uitstekend voorbeeld van een ten verhuizen, bouwde gouverneur Peter Ernst van Mansfeld in 1563 US Army, hier zijn hoofdkwartier gevestigd. In de kapel van de stich- “Schobermess” door graaf Jan de Blinde: ligging Villa Pauly, op nr. 57 aan de Boulevard de la Pétrusse, draagt de naam 28, rue Münster / 2160 Luxembourg bouwstijl en van een architecturaal of technolo- het renaissancekasteel “La Fontaine”. Het publieke tuin “Mansfeld” ting bad hij om mooi weer om de gevechten van de Slag om de Ar- aan de nieuwe handelsroute Italië-Gothard- T. +352/2620521 / E. [email protected] van haar eerste eigenaar dr. Norbert Pauly. Tijdens de Tweede We- gisch geheel, evenals een landschap dat perio- bevindt zich op de locatie van het terras van de ‘bovenste tuinen’, en dennen tot een goed einde te brengen. Het omheinde terrein van de Vlaanderen. S. www.neimenster.lu reldoorlog was dit het hoofdkwartier van de Gestapo. Het gebouw beslaat het grootste deel van de twee voornaamste parken met Pescatore-stichting bestaat uit een met een groen dak bedekte zuil: 1354 het graafschap Luxemburg wordt een hertogdom. houdt de herinnering levend aan de meer dan 2000 mensen die hier des markeert die tekenend waren de geschiede- daarin de groentetuin en het doolhof. Dan zijn er nog de verborgen het is de ventilatie van de vroegere Berlaimont-vluchtschans en van 21 nov. 1443 Inname van de stad door de Bourgondiërs. Park Mansfeld werden ondervraagd, en hierbij veelal werden gemarteld. Herden- nis. “De oude wijken en de vestingwerken van de overblijfselen van het Saint-Pierre-bekken en die van de Venusfon- de bijbehorende kazematten. Het fietspad loopt langs het plateau 1443-1506 Bourgondische tijd. Open: kingsplakkaten zorgen ervoor dat de voorbijganger zich bewust is stad Luxemburg getuigen van indrukwekkende tein. De zicht-assen van deze periode zijn stets bewaard. De site richting het Robert Schuman-monument, de initiatiefnemer van de 1506-1684 Spaanse tijd. 01.11-28.02 van 7.30-18.00 uur van de ‘op deze plek gemartelde verzetslieden’ evenals ‘patriotten wordt beschermd als nationaal monument. Er worden momenteel Europese eenwording, geboren in 1886 in Luxemburg-Clausen. Het 1554 Grote kruitexplosie: grote delen van de bovenstad 01:03-31.03 van 7.30-20:00 overblijfselen van de oude stad, in een boeiende die onder de naziterreur in dit gebouw hebben geleden voor vrijheid uitgebreide archeologische werkzaamheden en restauraties uitge- monument werd op 24 oktober 1966 onthuld en is het werk van ar- worden vernield, mede als gevolg van de ontstane 01:04-30.09 van 07:00-22:00 natuurlijke omgeving. Luxemburg, dat in 963 en vaderland’. Een ander herdenkingsplakkaat herinnert er tevens voerd. De fietsroute volgt de afbuiging van de Alzette die Mansfeld chitect Robert Lentz. Op het monument is een deel van de toespraak brand. 01:10-31.10 van 07:30-20:00 aan dat op deze plek vanaf 1941 de deportaties van de Joden uit Het gedeelte van de tuinen van het vroegere kasteel “La Fontaine” werd gesticht, heeft eeuwenlang een belangrijke had voorzien voor de bouw van kasteel “La Fontaine”. te zien die hij op 9 mei 1950 uitsprak: “De vereniging van Europa kan 1684 Inname van Luxemburg door de legers van Luxemburg werden georganiseerd: 1300 kinderen, vrouwen en niet ineens worden verwezenlijkt, noch door een allesomvattende Lodewijk XIV – Luxemburg wordt Frans. van graaf Peter Ernst von Mansfeld (1517- 1604) gelegen tussen rol gespeeld in de Europese geschiedenis” mannen zijn omgekomen in de (gruwelen van de) Shoah. Voor de De Clausen-kerk, opgedragen aan Cunegonde van Luxemburg, da- schepping tot stand worden gebracht: het verenigd Europa zal moe- 1684-1697 Franse tijd – uitbreiding van de vestingen door Place Sainte-Cunégonde en Rue de Clausen is toegankelijk voor het publiek. (18e zitting van de Commissie voor werelderf- Tweede Wereldoorlog bevond zich de joodse school in het huis aan teert uit 1865. Deze kerk, een ontwerp van staatsarchitect Charles ten worden opgebouwd door middel van concrete verwezenlijkin- Vauban. (1684-1697). de nr 74 du Bd. la Petrusse. goed, van 12 tot 17 december 1994 in Phuket). Arendt, is een van de eerste neogotische werken in Luxemburg. De gen, waarbij een feitelijke solidariteit als uitgangspunt zal moeten 1698-1700 Spaanse tijd. volledig bewaarde liturgische inrichting, ook een ontwerp van Arendt worden genomen.” Tegenover het monument bevindt zicht het 1701-1714 Spaanse Successieoorlog. Fort Thungen – Museum 3 Eechelen* Öffnungszeiten: dinsdag, donderdag-zondag van 10.00-18.00 uur; en uitgevoerd door meubelmaker Stephan de Cologne, dateert uit de- “Grand Théâtre” van de stad Luxemburg dat op 15 april 1964 in ge- 1715 – 1795 Oostenrijkse tijd. 3) Parc de la Pétrusse en woensdag van 10.00-20.00 uur. Maandag gesloten. 1795 Inname van Luxemburg door de Franse zelfde periode. De muurschilderingen zijn van 1906. bruik werd genomen. Het gebouw is een ontwerp van de Franse ar- 5, Park Dräi Eechelen / L-1499 Luxembourg Saint-Quirin-kapel republikeinse troepen – het land wordt 1) Place de la Constitution en boulevard chitect Alain Bourbonnais. T. +352 26 43 35 / E. [email protected] 3 “Departement der Bossen”. Het Pétrusse-park, een ontwerp van de Franse landschapsarchitect De aftakking richting Rue Jules Wilhelm leidt naar het Kirch- S. www.m3e.lu F.D. Roosevelt 1795-1814 Frans-republikeinse tijd. Edouard André (1840-1911) en uitgevoerd in de romantische stijl van berg-plateau. De route gaat langs het geboortehuis van Robert 9) Het park van de hoge stad 1815 Luxemburg wordt Groothertogdom, een eind 19e eeuw, verenigt rotsformaties, oude overblijfselen van basti- Schuman die van 1958 tot 1960 de eerste president was van het Eu- MUDAM-Museum voor Moderne Kunst De Place de la Constitution bevindt zich op het platform van het personele unie met de Koning der Nederlanden ons en versterkingen en een ingebedde indeling tot een harmonisch ropees Parlement, wat hem aan het einde van zijn mandaat de titel De route gaat over de Schuman-rotonde richting het stadspark, dat Groothertog Jan* Beck-bastion, gebouwd in 1644 en heraangelegd in 1685 door – integratie in de Duitse Bond. geheel. Het park is een groene corridor tussen de hooggelegen de- ‘vader van Europa’ opleverde. De straat loopt langs de vroegere tussen 1871 en 1878 werd aangelegd op de oude vestingwerken aan Open: donderdag-maandag en tijdens feestdagen van 10.00-18.00 Sébastien Le Prestre de Vauban, architect en militair ingenieur 1867 Verdrag van Londen: politieke en militaire len van de stad. De oplettende fietser zal de informatieborden zien Duitse begraafplaats, de Malakoff-toren (1860) en passeert de oude de westkant van de stad. Het is een ontwerp van de Franse land- uur; woensdag van 10.00-23.00 uur (de collecties sluiten om 22.00 onder Lodewijk XIV. Dankzij een bezoek aan de Pétrusse-kaze- neutraliteit; ontmanteling van de vestingen, die werden geplaatst door het Nationaal museum voor natuur ge- joodse begraafplaats van Luxemburg. schapsarchitect-ingenieur Edouard André. Het parcours gaat via de uur), dinsdag gesloten. matten is het mogelijk via een moderne scenografie een deel Luxemburg wordt open stad. schiedenis, met daarop informatie over de geologie van de rotsen. buitenpromenade, langs de Kinnekswiss, het grote gazon dat werd 3, Park Dräi Eechelen / L-1499 Luxembourg van de ondergrondse militaire gangen te ontdekken. 1815-1890 Bewind van het Huis Oranje-Nassau. De vroegere zuidgeoriënteerde terrastuinen van de groentetelers aangelegd ter ere van koning-groothertog Willem III. Aan de rech- T. +352 45 37 85-960 / E. [email protected] 6) Margarethen-Kapelle & Sinds 1890 Bewind van het Huis Nassau-Weilburg. S. www.mudam.lu van de stad zijn aangeduid als historisch monument. De fietsroute terkant, bij de eerste ingang van het park, staat sinds 1975 het mo- Het plein biedt een uitzonderlijk uitzicht over de groene Pétrus- Odendahl-park 1914-1918 Eerste wereldoorlog,de neutraliteitsbeginsel was gaat verder langs de Beck-Jost-onderwal, de Pétrusse-ravelijn, de nument dat ter ere van Jan de Blinde werd neergezet, graaf van se-vallei, de Groothertog Adolfbrug en het Bourbon-plateau. niet meer gewaarborgd bastions Beck (27 m hoog) en Louis, gebouwd onder bescherming Luxemburg en koning van de Bohemen. Het monument, getekend Mosterdmolen “Muerbelsmillen” Aan de voet van het machtige fort Obergrunewald, het Museum 3 1940- 1945 Tweede wereldoorlog, de neutraliteitsbeginsel van militair ingenieur Sébastien le Prestre de Vauban (1633-1707), door Fernand Roeltgen, is opgericht nabij het terrein van de kermis Documentatiecentrum Gëlle Fra Eechelen en het museum voor moderne kunst MUDAM en onder was niet meer gewaarborgd Open: zaterdag en zondag van 14.00-18.00 uur Het standbeeld Gëlle Fra (letterlijk gouden vrouw) is het werk van evenals de overblijfselen van de vroegere Bourbon-sluis uit de Schueberfouer, de vroegere jaarmarkt, en onderdeel van het imma- e het spoorwegviaduct, bevindt zich de vroegere Sint Margaretha-ka- 1952 Voorlopige thuisbasis van de EGKS - Hoge 69, rue de Mohrfels / L-2158 Luxembourg 18 eeuw. De Saint-Quirin-kapel die in de rots is uitgehouwen heeft e terieel erfgoed van de stad Luxemburg. Deze kermis trekt jaarlijks de Luxemburgse beeldhouwer Claus Cito. Het werd in 1923 opge- pel, die teruggaat tot de 13 eeuw. Het gebouw dat tegenwoordig als Autoriteit van de Europese Gemeenschap van T. +352 4796 4501 / E. [email protected] een gevel die dateert uit de 14e eeuw. De kapel is een van de oudste bijna 2 miljoen bezoekers. De route gaat verder achter de Notre richt ter nagedachtenis van de Luxemburgers die tijdens de Eerste woonruimte wordt gebruikt was een initiatief van de graaf van Kolen en Staal. S. www.citymuseum.lu religieuze plaatsen van de stad. Het Skatepark werd in 2016 geo- e Dame de la Paix-kapel (kapel du Glacis), die in 1885 werd gebouwd Wereldoorlog onder de Franse vlag dienden. De nazibezetter ver- Mansfeld (16 eeuw). 1992 De Europese top van Edinburgh bevestigt de stad pend, op initiatief van de stad Luxemburg. Het viaduct, ook wel La door staatsarchitect Charles Arendt. In deze kapel bevinden zich de nielde het beeld in 1940, maar in 1984 werd het monument in oor- Luxemburg als de zetel van Villa Vauban - het museum voor kunsten van Passerelle of Al Bréck (oude brug) genoemd, is een ontwerp van de graven van de eerste twee bisschoppen van Luxemburg, de mons- spronkelijke staat hersteld. Het standbeeld van Nike staat boven Het Odendahl-park verwijst naar de naam van een oude familie van 4 gemeenschapsinstellingen naast Brussel en de stad Luxemburg* ingenieurs Népomucène Achille Grenier en Auguste Letellier en eigneurs Adames en Koppes. Aan de voet van het hoofdkantoor van een obelisk van 21 m. groentetelers die op nr. 18 van Rue Vauban woonden. Aan de voet Straatsburg. Open: maandag-zondag: 10.00-18.00 uur, donderdag 10.00-21.00 werd gebouwd tussen 1859 en1861. Het moest een verbinding vor- het Luxemburgse Rode Kruis bevindt zich een gedenksteen ter na- van de Bock-rots en aan de oevers van de Alzette bevindt zich de 1994 Erkenning van de vesting van Luxemburg en de uur, dinsdag gesloten. men tussen het treinstation en de stad, die toen nog versterkt was. gedachtenis aan Aline Mayrisch-de Saint-Hubert (1874-1947), schrijf- De Onze-Lieve-Vrouwe-kathedraal van Luxemburg werd in 1613 jeugdherberg van de stad Luxemburg. In de tuin van de jeugdher- oude stadswijken als UNESCO-werelderfgoed. 18, avenue Emile Reuter / L-2420 Luxembourg ville Het viaduct werd in 1958 en 2018 uitgebreid. ster, strijdster voor algemene hygiëne, recht op onderwijs voor meis- gebouwd als jezuïetenkerk. De kerk is een opmerkelijk voorbeeld berg herinnert een plaat aan het feit dat Goethe in oktober 1792 1995 Luxemburg, culturele hoofdstad van Europa. T.: +352 47 96 49 00 / E. [email protected] jes en mede-oprichtster van het Rode Kruis in Luxemburg. Onderweg S. www.villavauban.lu van late gotiek, met diverse elementen en ornamenten in re- Pfaffenthal aandeed. De route gaat verder in de richting van de 2007 Luxemburg en Groote Regio, culturelle hoofdstad Verdrag van Londen in de richting van Villa Vauban - hetmuseum voor kunsten van de naissancestijl. vroegere mosterdmolen Muerbelsmillen. Het parcours loopt langs van Europa. Het Verdrag van Londen van 11 mei 1867, ondertekend door de grote het vroegere klooster van de Heilige Geest (1690), dat in de 19e eeuw stad Luxemburg - ziet de oplettende fietser 4 gedenkplaten beves- Luxembourg City Tourist Office In 1794 kreeg de kerk het beeld van Maria Troosteres der Bedroef- Europese mogendheden van die tijd, verklaarde het Groothertogdom een industriële site werd en sinds 1842 dienst deed als burgerlijk tigd aan de overblijfselen van het Marie-bastion, getekend door Open: den, de patroonheilige van de stad Luxemburg sinds 1666 en van Luxemburg neutraal. Om deze neutraliteit te garanderen moesten de hospice. Het orgel van de kerk is sinds 2002 een nationaal monu- Yvette Gastauer-Claire. Deze gedenkplaten zijn een blijvende herin- Bezienswaardigheden/attracties aan of in oktober-maart 09.00-1800 uur, april-september: 09.00-19.00 uur het land sinds 1678. In 1870 verhief paus Pius IX de kerk tot kathe- vestingwerken van de stad Luxemburg, dat werd gezien als het Gibr- ment. Daarna gaat de route door het Odendahl-park aan de oevers nering aan de Luxemburgse wielrenners François Faber, Nicolas de nabijheid van de route zondag, feestdagen: 10:00-18.00 uur draal. Tussen 1935 en 1938 werd de kathedraal aan de zuidelijke altar van het noorden, worden ontmanteld om nooit meer te worden van de Alzette. Frantz, Charly Gaul, winnaar van de Ronde van Frankrijk in 1958, en kant uitgebreid. In de crypte bevinden zich de graven van de bis- opgebouwd. Het garnizoen van ca 4000 soldaten dat tot de vroegere Elsy Jacobs. 30, place Guillaume II / L-1648 Luxembourg OLV-kathedraal T. +352 22 28 09 / [email protected] schoppen van Luxemburg, de graven van de groothertogelijke Duitse Confederatie behoorde en in de stad was gestationeerd, moest De molen Muerbelsmillen dateert oorspronkelijk uit 1053 en was van Open: Dagelijks geopend van 8-18 uur. S. www.luxembourg-city.lu familie, evenals het graf van graaf Jan de Blinde die in 1346 stierf vertrekken. Ondergronds is nog 23 km aan kazematten en tunnels 1922 tot 1985 in bedrijf voor de productie van mosterd. Het grote wa- Villa Vauban, het museum voor kunsten van de stad Luxemburg, is Rue Notre Dame / L2240 Luxembourg in de slag bij Crécy. aanwezig. Een bezoek aan de torens van de 3e omwalling is onderdeel terrad in het kanaal zien draaien is een bijzondere ervaring aan het gevestigd in een oud pand dat handschoenenmaker Gabriel Mayer in 5 T. +352 46 20 23 / E. [email protected] van de Wenceslaus-route, en een Vauban-parcours is speciaal gewijd 1869 door Jean-François Eydt had laten bouwen. Edouard André heeft *Gratis toegang met de Luxembourg Card einde van het bezoek. In de zaal op de eerste verdieping waar vroeger S. www.cathol.lu De Luxembourg Card is de ideale formule voor cultuurliefhebbers. aan de bouwwerken en kazernes van deze grote ingenieur. het park van de villa ontworpen en noemde het als voorbeeld in zijn De gebouwen naast de kathedraal, die uitkijken op Place de la de mosterd werd gemaakt, zijn de oude molenstenen en gerestaureer- Profiteer 1, 2 of 3 dagen lang, individueel of in groep (minimum 5 boek l’Art des Jardins (1879). De tentoonstellingen die in Villa Vauban Constitution, dienden ooit als school voor het jezuïetenklooster. de tandwielen te zien. De projectiefilm van archiefbeelden laat de Casino Luxemburg - Forum voor hedendaagse kunst* personen) van gratis toegang tot meer dan 60 musea en toeristische e In de 19 eeuw werd dit het groothertogelijk atheneum. Van 1973 4) Grund werking van de molen zien. worden georganiseerd, putten uit de collecties van de stad Luxem- Open: maandag, woensdag, vrijdag, zaterdag, zondag van attracties in Luxemburg en reis gratis met de trein, tram of bus, overal tot 2019 was de Nationale Bibliotheek gevestigd in het gebouw burg, die enerzijds bestaan uit Nederlandse werken uit de Gouden 11.00-17.00 uur; donderdag van 11.00-23.00 uur. Gesloten op in de stad of erbuiten. www.visitluxembourg.com . Ook verkrijgbaar in e van het vroegere college. Op het binnenplein van de kathedraal, Eeuw (17 eeuw), en anderzijds uit historische schilderijen en Franse dinsdag, 1 januari, 1 november de App-store en Google Play Prijs € 13-68, incl. informatiebrochure. De route komt langs de minigolfbaan en de miniatuurtrein, en gaat e op de plek van de eerste synagoge van Luxemburg, staat het mo- 7) Pfaffenthal landschappen uit de 19 eeuw. Schilderijen, beeldhouwwerken en gra- en 25 december. ontdek het historisch erfgoed onder leiding van een gids: Bock- dan naar de wijk Stadtgrund. De muurzijde bij de ingang van de wijk e e nument dat in 2018 werd opgericht ter nagedachtenis aan de e vures van Europese kunstenaars van de 17 tot de 19 eeuw maken de 41, rue Notre-Dame / L-2240 Luxembourg kazematten, Circuit Wenzel, Circuit Vauban, City Promenade. is een overblijfsel van de vroegere omwallingen (14 eeuw) vlak bij Pfaffenthal, een bufferzone van UNESCO, is een belangrijke wijk van slachtoffers van de Shoah in Luxemburg. Het is een werk van de Poort van Thionville, die er nu niet meer is. Op het hoger gelegen collectie compleet. De collecties bevatten tevens talrijke werken van T. +352 22 50 45 / E. [email protected] de oude stad en vesting Luxemburg. Vauban nam deze wijk vanaf e e Shelomo Selinger, een Frans-Israëlische beeldhouwer, zelf ook Luxemburgse kunstenaars, vooral uit de 19 en 20 eeuw. Het betreft gedeelte bevindt zich een uitkijktoren van het vroegere fort Verlo- 1685 op in de vestingwerken van de stad, waarvan nu nog de poor- een slachtoffer van de Shoah. renkost. Op nr. 27 van Rue St. Ulrich werd Eugène Ruppert geboren, onder andere de voornaamste vertegenwoordigers van de secessio- ten van Eich en Val des Bons Malades te zien zijn. Deze bouwwerken nisten, die de periode voor de Tweede Wereldoorlog hebben gemar- de Luxemburgse vader van de moderne Chinese staalindustrie. Hij maken deel uit van de Vauban-route. Diepe grachten, zware ophaal- Richting de Groothertog Adolfbrug biedt het Casino Luxemburg keerd, maar ook de Iconomaques, die van invloed waren op de naoor- had in China leiding gegeven aan de Iron & Steel Works van Han bruggen en schietgaten versterkten de poorten en hielden de vijand - Forum voor hedendaagse kunst tentoonstellingen over heden- logse periode. UNESCO World Heritage - Bike Tour Yang (1894-1911) met 26.000 werknemers. De overblijfselen van de op afstand. Als de vijand er echter toch in slaagde om in de buurt daagse kunst aan de hand van een internationaal programma, Luxembourg – UNESCO Walking Tour“, vroegere sluis van Grund (nu met belvedère) herinneren aan een van een toren te komen, was er altijd nog de mogelijkheid om pek of voornamelijk gebaseerd op de werken van een jonge generatie Na het oversteken van Avenue Emile Reuter onthult het park Villa “Spoticle” op uw smartphone downloaden verdedigingsmiddel van de vroegere vesting, gelukkig nooit ten be- brandende olie over de vijand te gieten via de openingen van de uit- kunstenaars. Het centrum voor kunst herbergt openbare ruim- Louvigny, een als nationaal erfgoed beschermd pand. Gebouwd op 6 en open de pagina UNESCO.lu hoeve van de verdediging van de plaats. Dankzij de sluis, een ont- springende galerij. Via de poorten van de bovenverdieping kwam tes voor divers gebruik en uiteenlopende bestemmingen, van het vroegere Louvigny-fort, waarvan het reduit bewaard is geble- werp van ingenieur de Beauffe, was het mogelijk om bij een aanval men bij de weergang van de beschermingswallen. Voor de Poort van hedendaagse kunst tot een gezellige ontmoetingsplek. Het Fo- ven, is het een modernistisch en art-deco-ontwerp van de architec- de Alzette- en Pétrussevalleien onder water te zetten die boven de Eich bevindt zich een tweede vestingwerk (caponnière) in de vorm rum is gevestigd in het vroegere Casino bourgeois (1880) waar ten Jean Schoenberg en Pierre Schaack, en vervolgens vergroot door wijk Grund gelegen waren. Plakkaten op de gevel van huis nr. 14 her- van een pijl, dat sinds 1743 de poortgracht beschermde. De weg de Hongaarse componist Franz Liszt in 1886 zijn laatste recital Nicolas Schmit-Noesen. Van 1933 tot 1996 was in dit gebouw de inneren aan de ernstige overstromingen van 1756 en 1806. Het lange langs de rivier is een van de overblijfselen van een pompstation van- gaf. Het Casino deed dienst als Europese zetel voor de Europese hoofdzetel gevestigd van de vroegere Compagnie Luxembourgeoise gebouw aan de voet van de stad dateert uit 1809 en diende tot 1869 waar men het bronwater naar de stad pompte. Tussen de twee Gemeenschap voor Kolen en Staal van 1959 tot 1990. de Radiodiffusion, later de Compagnie luxembourgeoise de télédif- als gevangenis. Ertegenover, vlak bij de brug, herinnert een gedenk- Vauban-torens overspant een beschermingswal de Alzette in de plaat aan de geboorte van graaf Jean Aldringen (1588-1634), com- fusion, dat in 1966 het merk Radio Télé Luxembourg (RTL) werd. De vorm van een loopbrug met de naam De Béinchen. Een film over de zaal van het vroegere radio-orkest is bewaard gebleven. 2) Groothertog Adolfbrug, Place de Metz mandant van het keizerlijke leger tijdens de Dertigjarige Oorlog. geschiedenis van de wijk wordt vertoond in de toren van Val des Stadtgrund, gelegen op de oevers van de Alzette, was een van de Bons Malades. De wijk De Béinchen werd getroffen door een vrese- en Villa Pauly e De route passeert de buste van Mahatma Gandhi uit 1973, een ont- eerste bevolkte wijken van de stad Luxemburg voor de 10 eeuw. lijke explosie op 30 mei 1976 met 3 doden en 21 gewonden. De wijk Hier woonden voornamelijk ambachtslieden, zoals brouwers en werp van de kunstenaar Amar Nath Sehgal (1922-2007). De toegang tot de Adolfsbrug wordt aangeduid met een kilome- werd in de jaren 1982-1986 herbouwd. leerlooiers, die voor hun beroep het water van de Alzette nodig had- terpaal van de weg van de Vrijheid. Over een lengte van 1446 km den. Verder woonden er ook handelaren. De wijk maakt deel uit van Na het oversteken van Avenue Monterey gaat de route langs de sy- Verkeersveiligheidsaanbevelingen: Inderdaad, de grootte van het voertuig en de dode herinnert deze weg aan de overwinning van de geallieerden en Ertegenover bevindt zich de St. Mathieu-kerk die in 1871-1872 door de bufferzone van de UNESCO. De fietsroute van het centrum PC1 nagoge van Luxemburg, een ontwerp uit 1951 van de architecten hoek verhinderen dat de bestuurder u ziet. de bevrijding van Frankrijk, België en Luxemburg aan het einde staatsarchitect Charles Arendt werd gebouwd in Byzantijnse stijl. afkomstig van Hespérange gaat door Grund heen en maakt een Victor Engels en René Mailliet. De Hebreeuwse inscriptie op het 2 fietsers kunnen naast elkaar rijden, bij behalve - Draag een helm en felgekleurde kleding met retrore- van de Tweede Wereldoorlog. De weg volgt de route van het 3e Binnenin is een prachtig schilderij te zien dat wordt toegeschreven lus rondom de stad Luxemburg met een vertakking naar PC2 op het fronton vertelt de profetie van Haggaï (2,9): “De glorie van dit huis • in beurten flecterende elementen. Amerikaanse leger onder leiding van generaal George S.Patton. aan Gaspar de Crayer (1584-1669). Het schip diende tijdens de Twee- Kirchberg-plateau. zal groter zijn dan die van het vorige, zegt de Eeuwige Sebaot, en op • bij nadering en op een overweg - Houd een zijwaartse afstand tot geparkeerde voertui- de Wereldoorlog als toevluchtsoord voor 6 Luxemburgse dienstwei- deze plek zal ik vrede stichten”. De Adolfsbrug is een symbool voor Luxemburg, aangezien de geraars. Vandaag is hier de orthodoxe gemeenschap thuis. • by nadering van de top van een heuvel gen om botsingen te voorkomen met een deur die Stadtgrund herbergt tevens het Nationaal museum voor natuur ge- brug het Luxemburgse zandsteen als traditioneel streekmateri- • s’nachts onverwacht wordt geopend. schiedenis dat in het vroegere hospice van de stad (14e eeuw) is ge- De route gaat verder richting het stadscentrum, en wel langs het aal combineert met en betongranulaat en het brugdek uit ijzer- Lager gelegen in de vallei en aan de poorten van de UNESCO-zone • bij interfereren met andere weggebruikers. vestigd. Het werd in de 19e eeuw omgebouwd tot vrouwengevange- voormalige Lambert-reduit, dat werd afgegraven en getransfor- beton. Dit waren de nieuwe bouwmaterialen die door de Luxem- bevindt zich het station Pfaffenthal en de funiculaire (2017) Pfaffen- - Geef duidelijk en tijdig een verandering van richting nis. In 1996 werd hier het museum gevestigd. De vroegere meerd tot het monument Onde. Dit is een werk van de Franse kun- burgse staalbouw werden geproduceerd. Deze brug, gebouwd tal-Kirchberg die de wijk verbindt met het spoornet en met de Europe- aan door een teken van de arm. Verplichte fietsuitrusting benedictijner abdij van Neumünster, gebouwd in 1606 en na de stenaar Jean-Bernard Métais en illustreert de absurditeit van de tussen 1900 en 1903 naar het ontwerp van ingenieur Paul se stadsdeel Kirchberg. Hier kan de fietsroute PC 2 richting Echternach - Het is verboden om een koptelefoon te dragen. Franse revolutie seculier gemaakt, deed dienst als kazerne en daar- oorlog. De fietsroute wordt vervolgd doorheen het park met zijn 7 Séjourné, onderscheidt zich van het viaduct met 24 bogen, dat worden genomen of de PC 4 richting de Luxemburgse Moezel. Bypass geïmmobiliseerde voertuigen rechts op een 1. een bel na als mannengevangenis. Sinds 2004 is hier het Cultureel ontmoe- kunstmatige vijver op de kazematten van fort Lambert. Bij de uit- was gebouwd ten tijde van de vesting Luxemburg, door de twee kruispunt. 2. twee remmen tingscentrum Abdij van Neumünster (neimënster) gevestigd. De gang van het park staat Villa Baldauff, in 1880 gebouwd door Pierre parallelle bogen van gehouwen steen. Indertijd was deze brug Op 100 m van de stopplaats is de historische begraafplaats van Val vroegere kloosterkerk, opgedragen aan Sint-Jan, werd in dezelfde Kemp voor de industrieel Kerckhove en tegenwoordig een be- - Als U met de hand een fiets zal duwen, wordt u als 3. een eerder wit of geel licht dan ook de grootste stenen boogbrug ter wereld (84,55m). In des Bons Malades gelegen, met de graven van oude communards tijd gebouwd als de abdij. Het huidige uiterlijk van de kerk dateert schermd monument. Deze villa is onderdeel van een stelsel van vil- voetganger beschouwd en moet op het trottoir lopen. 4. minstens 2 reflectoren per wiel of 2017 kregen fietsers en voetgangers een eigen hangbrug onder vanuit Parijs, het monument ter Franse nagedachtenis (1870) en het uit de jaren 1688 en 1705. De inrichting van de kerk is zeer rijk, in la’s rondom het park vanaf 1867. De route gaat terug richting Place Als er geen stoep of voetpad is, moet je aan de rech- doorlopende reflecterende tape op de banden het brugdek. Een rit over deze hangbrug biedt een unieke kijk op grafmonument ter ere van componist Laurent Menager. De was- barokke stijl, met een orgel uit 1710 (historisch monument) evenals de la Constitution. terkant van de weg lopen. 5. reflectoren op de pedalen dit bouwkundige kunststuk. plaats Téiwesbour bij de kerk halt zijn naam van de Evangelist Mat- een Zwarte Madonna uit de 14e eeuw, voorwerp van verering tijdens - Opgelet! Sta niet naast een vrachtwagen of bus. 6. een rood licht dat op de rug rood reflecteert theus. De bron herinnert aan de oude traditie om water te putten en 1 pelgrimstochten. het water naar de stad te dragen toen er nog geen pompen waren. Groothertog Adolfbrug : hangbrug voor fietsers en wandelaars* Bij het verlaten van de voetgangersbrug, aan de rechterkant, be- 2 Alzette, Grund* vindt zich het monument ‘vredesboom’ dat in 2018 werd opgericht De lavatorium bij de brug is vandaag een voetbad bij een blijvende 3 De Rue de Trèves gaat omhoog richting het Rham-plateau met de ka- Sint-Jan kerk, Grund* ter ere van het 50-jarig bestaan van het korps van de vrijwilligers temperatuur van 12°. Hoog boven de Alzette-vallei torent de brug 4 Oude mosterdmolen « Muerbelsmillen », Pfaffental* zernes die door Vauban werden gebouwd (na 1685) en door de Pruisen Uitgever: Nationale commissie voor de samenwerking met de Unesco in samenwerking met: stad Luxemburg, Luxembourg City Tourist Office, Comité van het leger en van het 175-jarig bestaan van de groothertogelij- Grande-Duchesse Charlotte, ook wel ‘rode brug’ genoemd. Dit 5 Val des Bons Malades Poort, Pfaffental** (1862). Voor deze plek bevinden zich 6 wachttorens en de vroegere Alstad, Syndicat des Intérêts Locaux Pfaffenthal-Siechenhof, Syndicat des Intérêts Locaux du Stadtgrund, Les Amis du château de Mansfeld, Frënn vun der ke militaire muziek. Het is een werk van Hedva Ser, kunstenares bouwwerk, gerealiseerd door de winnaar van de wedstrijd en inge- 6 Panoramalift, Pfaffental* Dënselspuert-poort, ook wel Jacobspoort genoemd, die onderdeel was Festungsgeschicht Lëtzebuerg. van de UNESCO voor de vrede. Zij maakt kunstwerken die de dia- nieur Egon Jux, werd in 1962 gebouwd en in 1967 opengesteld voor 7 Villa Vauban – het museum voor kunsten van de Stad Luxemburg* van de Wenceslaus-omwalling uit de 14e eeuw. Deze plek biedt een Layout : Binsfeld Foto’s: Vic Fischbach Drukkerij: Druckerei Schlimé; Oplage: 500 ex. Jaar: 2019. loog tussen de culturen en maatschappelijke inclusie bevorderen. verkeer. De brug verbindt de Europese wijk Kirchberg met de hoge * © Vic Fischbach / ** © SIP Christof Weber