. .... "
XOl11"adKONIOR budowie paleoz~icznego podłoża ·w ... br:teżnei części Karpat ,obszaru Cieszyn ~ Andrychów ·,
W miarę rozwoju badan prbwadzonych od wielu lat nad budową brzegu karpackiego między Cieszynem· a Andryc~owem oraz na pc;>d .stawie ~ików wierceń . coraz wyraźniej uwydatniają się ścisłe związki · i wzajemne współzależności między poszczególnymi elementami budowy , geologicznej tego obszaru. Współzależności te obejmują wszystkie wy dzielone jednostki geologiczne . począwszy od najniższej, którą stanoWi paleozoiczne · pod~oże. Podłoże . · to , : poza lokalnie zachowlilIlymi resztkami kredowo-eoceńskiego fliszu · zewllętrznego, przykryte jest utworami. mio-- ~ cenu autochtonicznego, w których spągu występuje zwytkle zmiennej miąższości seria żlepieńców. Na autochtoniczny miocen nasunięte są . z po łudnia brz.e;Żne jednostki fliszowe. ·Liczne głębokie wiercenia umożliwiły zorientowanie się w przestrzennym rozmieszczeniu· i wzajemnym usto':' sunkowaniu poszczególnych ' jep.nostek geologicznych brzegu karpackiego j ptzyległejczęści przedgórz.a1 Wykazały one zarazem~że brzeg Karpa~ · uformowany został pod wpływem warunków stworzonych przez konfi- ·. gu.rację powierzchni starego ' podłoza . i · odmł~zonych podczas miocenu hercyńskich założeń tektonicz.nych...... " ,Na obecny układ przestr.~enny, czyli budow~ geologiczną omawia nego obszaru, złożyły się jego dzieje w ciągą ostatnich dwustu milionów lat, od końca karbonu do pliocenu, nie mówiąc już o tym; że i dawniejsze · zdarzenia, które formowały podłoże dolnopaleozoiczne i metamorficzne .. wywarły pośredni wpływ na p6tąiejsze losy geologiczne obszaru. " Z końcem karbonu po fazie fałdowań amuryjskich, które ostatecznje ., ~ uformowały śląską część g6rotworuh'e.r.cyńskiego, rozpoczął się dla pod;.. łoża: omawianego obszaru, stanowiącego ' południowe obrzeżenie Górno• . śląskiego . Zagłębia · Węglowego, długotrwa~y okres działania czynników · denudacyjnych w warunkach zmian klimat'Y~znych, jakie miały miejsce na przestrzeni od permu do miocenu. Ślady tego' okręsu w postaci c:1;erwo ndbrunatnawej, różnej grubości strefy Wietrzeniowe)widoc~ne są w ma teriale wiertniczym ze stropu karbonu wielu wierceń. '~?odczas wspom-.. nianego okresu działania czynników egzogeriicznych tyIk C1 ..,.g~zieniegdzfe w górnej części kredy i w eocenie wdarło się morze fliszowe; i,.sY.1.::"cfając swe osady na podłożu karbońskim. Był. to stosunkowo ..krótki ępizod, ' .' .
~B:wvtll:ln1k Geologiczny - 2
.,' ~ .. - .. : ': .~ ' .,.. ...' . . •..•.. : . /: '.J .'. , .- ." '_.:..' ~ ' .. 1.' .•' . _ ...... ~ ...... -, ... l- ',' I ,, ' , -", ',' I I · • l .
i,·'· o~ ,
I 588 .Konrad .Konior r o " ----'------'----'------'-.-~-~------_.~. '-,' ~ .. ' . ws~a~u~ą~y j~d.nak · ' na. bliskie . już ukończenie. ; przyg~towani~/o ' . " , powazme]sze] I na WIększą skalę transgres]l mor~kiej Nastb&~aru d() . w .miocenie ~ przebiegała w warunkach. formowania ~ię n~ ! połuJ::~ła ona pa~ fli~z?wych~ Osady .mioceński~ powstawały ~ęcw warunk lU ,Kar- _ na]l~ple] . ch~aktery~u]e określeme se?ymentacJ.I SY~tektoniczna~h,które gresJa mlocenska ob]ęł~ ~łno~nączęsć .paleozo~czn....~go podłoz eJ. Trru;ts~ , ; ne,go obszaru, pozostawIaJąc ~e zalaną} odsłon:~tą.,~ bardzie' a o~a~a- , ! " i , wowczas, starszą dolnokarbonsko-dewonskączęsc ~()łudnio~ WynIeSIoną i górnego tortonu, względriie już po. tortonie nastąpił.:.~ końcow ą. VI! czasie i . się brzeżnych jednostek fliszowych na utwory au..'ochtonic~e :nasunięcie ! nu. Na omawianym obszarze nasunięcie to wynosi 3.0+17 kmn(~o mioce- . .1959, 1960). . ' " . . . , ~~. Konior" , . Mimo szeregu głębokich wierceń, ° WYk:onanyc~ . w różn . ' . czasu yv Qb~ę~ie omawi~~e~oobszaru, d.otychczas~"Wa znajo~Ch., o~esach , . geologlCz~e] ' Jego.podłoza "Jest bardz~ . mew:Ystarcl!!!:,~jąca. Swi ~śc budowy ' wymownIe fakt, ze powstała w wyniku wIelolet~ich badań a (!zyo tym I. I l~giczna Górn~ślą~kiego ~agłębi.a Węg~oweg.o'~~ .. Doktorow!,lVrapa Geo i kl~go(1 .959), ~ęga~ąc .n~ połudn~u 'po rown.rlez1:ll~ Strumień lCZ-IIr.ebnic_ , i ...... WIce, meobe]muJe lUZ zasadmczo omaWiane] ~becnie st - Wtlamo ',- skie'go podłoża, położonej dalej na południu. ,p.:':-zyczyną t~efy karboń l:: może być fakt, że wiercenia w tej strefi~, wyk~~ wane r go zjawiska I'. kątem interesów węglowych, sytuowano,poza za~i:giem n~ ze~ażnie pod f· . nostek ,fliszowych, przeważnie w północnej cz곧ci omawiaSUlllętyCh jed l Głębokość tych wierceń nie przekraczałą, zwyk1~ granicy d nego obszaru. f '. " liwa jest eksploatacja pokładów węgla. W ten SP~sób rzadk o .której moż I •. '. głębiej w warstwy brzeżne, nie mówiąc już o biżs ch o~ Sl~gano nieco bonu.' Obawiano się wielkiej miąższości warst~ brz~nych d:Z:Iałach kar- 1760+3000 m (K. Bohdanowicz, 1952). TyIl?-czas~:rn w 1953 ' Ocenianej na projekt dla wiercenia w Puńcowie, na podsta~e sk ' c;· opracowując .... :. : .. . słanek, doszedłem do ' wniosku, że ku po~udn.i'()wi !'pYk' e :Z:resztą prze Zagłębia, zmniejszać się winna wydatnie, bo da 1000 m m~ ~nku brźegu brzeżny~h. Ponieważ podczas wiercenia ~ ~Uńcowi~ ą:z:s~ość warstw całkowicie to przypuszczenie, możliwe było ni.~ tylko oSi~~~erdziło się w tym wierceniu, lecz również jego przebicie i napotkan0 nlęcie dewonu nej podstawy. Wiercenie w Puńcowie jest jed:tl.ym z całeg~e llletamorficz rów wykonanych na omawianym obszarze p:r2:ez przemysł Szeregu otwo dostarczyły w sumie bardzo cennych wiadolb,ości na te naftowy, które występowania podłoża i wieku napotkanych 'Warstw kar lllat głębokości o oZ powodu dość rzadkiej sieci wierceń ;brak bYło do nied 1:> nu. Niemniej c ' wiek bliższych i bezpośrednich danych na tet't\at ukształt~Wna. jakichkol chui i budowy geologicznej ~o?;a brzeżnej części Kar V\7anl~ powierz szynem a Andrychowem, a naj 'obszarze między Bielskitat ttl1ędzy Cie":'" wem brak było w ogóle jakiq'hkolwiek wiel'ceń Poniew n;t a Andrycho . . ' . ~ . ' ''','', cenia w Starej 'Wsi, WilamoW1.cach, Nowej '\\78i i Witkow~z dawne wier nęły podłoża, sądzić m&Iia było, że wystęPUje ono na ty lCach' nie osiąg- . i dzo głęboko. r'/ ' lt1 obszarze bar- .-'!
' . -..,_"~. o Wyrazem teglii rodzaju poglądów były OPUblikowane , nLkarbOnu ,b~J'.:3tahla (1931) i J. Jiittnerą (1942). Na ma;:apy POwierzch- . uwagEi·-wy?8atne, pogłębiające się ku połudlliowemu wscha~h ~ch zwraca powierzchni karbonu poniżej -1000 m i brak prawdo p Od 0W'!- obniżenie ',:. , o obme wskutek
. ', .... • • • ' :.;- •• " _ _ O ••• _ •• • ,. ::.. : •• •• . .,,::: :",., : .! .
,.,~ .
BudOwa .paleozoicroego podł<>ża Da obszarze CiesżYln - Andrych6'w . .5-89
" '; . . . .' całkowitego braku danych, jakiejkolwiek interpretacji na, c' obszarze na wschód od Bielska. Od wspomnianych map powierzchni •karbonu różnI się wyraźnie mapa T .. Kuciilskiego iF~ Mituryopublikowana w . 1958 r. ; Przy .opracowywaniu,. tej mapy autorzy .wykorzystali . dane z nowych ' I wierceń, oraz. wyniki badań geofizycznych wykonanych · doraźnie w p6ł.,. " nocnej części obszaru, dzięki czemu mogli skorygować obraz powierzchni karbonu przedstawiony na mapach' A ; Stahla (1931 i J. Jiittnera(1942). ' 1 I Dawniejsze opra(!owania: ' przyjmowały wyłącznie eroiyjnycharakter . 1 powierzchni karbonu Górnośląski~go Zagłębia Węglowego.' T. Kuciński · 1 i F. Mitura '
", ' , ", ':'. ,' ".1 le >.
r -~ " .. .~. ' r . · . . 590 ! I dzenie' granicy nawet międŻy 'tak zesąbą ' kontraStującymi ' sejsmicznie seriami, jak utwory mioceńskie i warstwy paleozoiczne podłoża. Stwier I dzono to oStatnio na podstawie wyników wierceń Bielsko 1, Bielsko 2 I i Kęty 1. Podobnie i granica , między warstwami brzeżnymi karbonu / a wapieniem węglowym nie' zaznacza się na profilach sejsmicznych. Gra- I nica między nasuniętymi utworam~ fliszowymi brzegu Karpat a podście '. lającym je miocenem autochtonicznym występuje tylko miejscami, po~- kreślona słabymi refleksami wagi I, względnie nawet 0,5. . I Z poWyższych uwag wynika, że uzyskane profile sejsmiczne nie dają I't . całkowitejpewndści interpretacji geologicznej. Najwyraźniej zdają się !. i tu zaznaczać strefy dyslokacyjne, . ponadto zaś . uzyskane refleksy ~ska "' zują upady warstw, co w dUżym stopniu wyjaśnia charakter 'tektoniki . · · podłoża. Dlatego też przy dokładnej znajomości stosunków geologicznych Il . ' . omawianego obszaru i odpowiednim wyciągnięciu wriiosków z wyników I wierceń możliwe jest określeńie, jakie warstwy mogą występować w da nym profilu sejsmicznym i jaki może być ich wzajemny stosunek. N a " ' "tych podstawach ' opracowane zostały przekroje geologiczne (fig; 2); . . Dzięki przeprowadzonym badaniom sejsmicznym, mimo trudności inter r pretacyjnych, żatysowałosię dość wyraźnie uksżtałtowanie i tektonika pąleozoicznego podłoża w zupełnie do tej pory nieznanej . strefie, tj. I···· .... między Skoczowem a Andrychowem. . . " , ' . i .. ' Badania sejsmiczne refleksyjne i refrakcyjne 'w okolicy Cieszyna J Jastrzębia wykonane zostały vi 1960r. przez IV Zespół ' Sejsmiczny · Przedsiębiorstwa Poszukiwań Geofizycżnych w Warszawie, a, ' wyniki .' ~estawione przez · A. Pepela• .Niestety refleksy uzyskane na czterech t------~-_. . 'przekrojach refleksyjnych nie dają żadnych podstaw do interpretacji , 'geologicznej chara!tterystycznego grzbietu cieszyńskiego. Natomiast na II ·.··" . przekrojach refrakcyjnych zaznaczają · się strefy uskOkowe, umożliwia~ .' jące powiązanie z takimiż strefami nakreślonymi na podstawie profilów ,sejsmicznych W rejonie Skoczów -. Andrych6w. Profile refrakcyjne .' ż rejonu Cieszyn - Jastrzębie mają ważną ' zaletę, gdyż umieszczone są na nich prędkośCi przewodzenia fai sej~icznych, ' dla warstw podłoża r -... l występujących na danym odcinku profilu.WedługE. W. Janczewskiego ·,(1955) . prędkości te wynoszą: .dla warstw mioceńskich 2000+2500 mIsek (wyjątkowo osiągają ~WO misek), dla karbonu g6rnego 2900+3600 mIsek, :przy czym w piaskowcach karbońskich - 3000 misek, w łupkach piasz czystych karbonu -'- 3700+4200 misek, a w iłołupkach karbońskich - 3900+4400 misek. Dane te wskazują dokładnie, że utwory podłoza kar bońskiego odCinają się wyraźnie od spoczywających na nich warstw mioceńskich. Prędkości , przewodzenia fal sejsmicznych w wapieniach paleozoicznych są znacznie większe -5300+6600 misek (E. W. Janczew .ski, 1955). Na podstawie danych E. W. Janczewskiego, dotyczących pręd kości przewodzenia fal sejsmicznych w utworach podłoża omawianego obszaru, lnożnawyciągnąć wnioski co do prędkości profil6w refrakcyj In.ych Vi rej'onie Cieszyn - Jastrzębie. W profilu Jastrzębia prędkoąci · . przewodzenia fal sejsmicznych są następujące: w łupkach karbońskich':"- 4200 misek; ,w piaskowcach natomiast 3300 misek (prędkości dla pias- kowc6wodnoszą się tu prawdopodobnie do warstw siodłowych). Na pro filach rejonu Mszana . - Wilchwa' prędkości fal wynoszą 3500+ , 4900 misek, co odnosi Się zapewne dó łupkowej serii warstw brzeżnych .
• •.'0 " Budowa paleozoicznegO podłoża na , obszarźe Cieszyn ~ Andrychów ' 591
"\ \ \. i .'
! i, i I i
\ ' t i ! I I ~ . I- I!.....!...l...km I .---- -I , ...... " .. , .. , ... , .. 6, ------2 . _ •.....: ._ ._._-., '
_~ . --.,8 ----··~I------, \ ~ . -.'-. 5 ------10' .. ~ 1 I Fig. 1. Mapa , powierzchni paleoZOicznego podłoża na obszarze Cieszyn - Andry- , chów Map of the 'P~łaeozoic subs~ratum surface in ' the Cieszyn ,..:..- Andrych6w area 1 ,.-- ,północna grg,nIca zasIegu , płaszczowl,ny podśląl!lt1ej w~ z m!ooenem parautochto nicznym; 2 - północne. granica zas1ęgu płaszczoWiny cieszyńsk1ej; 3 - półnoona gra. \ n.1<:a zasięgu płaaz.czaw1Ily ~'6j; 4 - pl'lloW'dopodJa'bna gmn1ca. m1ędgy \ wamtwam1 I brzeŚIlym1 a , węgliaJlowll serill dolnokarboilsko-dewońskQ,;5 - prawdopodobna granica i połudn10wego zasIęgu miocenu autochtonicznego; 6 - granica północnego ,ZII81,ęgu z1e- "' pieńc6w 8pą,gowyeh miocenu;' 7 - uskolt1 hercyńslde; 8 - uskoki hercyńskie odmło- i! dzone pod,GZ8.S fałdowań kUpacktch; 9 -, uskoktkal'pa.ck1e; 10 - 130balty poWierzchni _ : podłoża (UnIami przerywanymi oznaczono iZobaty nakreślone na. podstawie WYD1lt6w I Wierceń 1 danych geologicznych, UniamI cią,głym1 izob&ty na podstaWie profUów !lej&- m1cznyeh) ' • \ i , '.:.. northel'lIl boundllil'Y ot extent of the SubsllesLlm nappa lnru!llld1n,g tbe pa.i,w1pchtho nous MIocene; 2 - northoern boundary ot extent of the Cieszyn n9.ppe; 3 ~ northern ! 'bound&ry 01 exten,t ot the, Godula !laWe; 4 - prob81ble boundary between marg1na.l I bedli and Lower ,O'a.rborn.lferous-Devonl&n , carbonate senes; 5 - prob81b1e ,boUnd6ry ot the southEll'llle:x:tenJt o the e.utollhthonous M1ocene; 6 '-- bo1,mId&l!y at tne IlOl'Ithern eJritent ot the M'1ocene beBa.l coliglomerates; 7 -Rercyn1an ,faults; 8 -,- Hercyn1a.n faulta - -reluvenl\lted dunng the Ca.r.pe.th1ari tOldlDgS; 9 - Ceorpa.thia.n taults; :10 - 1&obe.tbs' \ ot . the Bubatratum surface (dll8hed linea. 11ldIcate the lBobatbs plotted on the bas1s i ot dr11ling ' results and geolog1cal dat6, fuli linea 1nd1crate the !sObe.ths pilottell on the I baBis of se1sm1o promes) I I ! :Profile z rejonu Cieszyna przypuszczalnie ·· dla tych samych warstw i wskazują 4100±4700m/sek. W joonym z tych profilów, na głę:bókości 1700+1800 m,zaznacza się drugi, głębszy horyzont wydatnie podwyż ! szonej (5700 misek) prędkości przewodzenia fal sejsmicznych. Horyzont ten może zazna'C~ać strefę występowania , pod warstwami brzeżnymi karbonu, dolnokarbońskich wapieni węglowych3ub wapieni dewońskich. Dodatkowe uzyskanie. materiałów geofizycznych z ~ ' rejonu Cieszyna . zachęciło mnie do zestawienia całokszałtu nowych danych na temat ukształtowania i budowy podłoża. W ten sposób· obszar. Skoczów ..:.., , ' .Andrychó'W, pokryty · obecnie · dość gęstą siatką pro'fili sejsmicznych wy- \ ! ! !
I . ;,: ..; ;. I"···. I i i 592 '. '. Konrad 'KotiH>r ' .,
. . ' ~ . , " . . .,' i I konanych przez przemysł nl,lftowy, 'rozszerzony został aż do Cieszy:pa. I· i : Dane geofizycine dla rejonu Cieszyn -.- Skoczów są znacznię skromniej I· sze, niemniej uzupełniają one· w pewnym stopniu dane dla rejonu Sko I' czów -.- Andrychów. 'Załączona mapapQwierzchni podłoża (fig. 1) z na- niesionymi elementami te'ktoni:ki obejmuje trzy strefy, a mianowicie: . 1) wschodnią - między Skoczowem a Andrychowem, opracowaną wopar ciu o materiały sejsniiczile szczegółowych ' badań przemysłu naftowęgo, I na któr,ej izobaty powienchni podłoża nmeślone są .linią ciągłą, 2) cały 'północny rejon międzyPawławicami a Polanką Wielką, dla którego powierzchnia pod.ł~a i . ważniejsze linie tektoniczne nakreślone zostały zasadni~zci tylko. na podstawie wyników wierceń, oraz 3,) zachodńiąmię I, dzy··Cieszynem: a Skoczowem, opracowaną na podstawie wyników wier- I , " j: ceń i z wykorzystaniem ," mektórych danych wykonanych .prac :sejsmicz I nych,azwłaszczą odnośnie , do. przebiegu uskoków. Izobaty powIerzchni . podłoża dla części ' północnej i zachodniej ' omawianego obszaru są dla odróżnienia nakreślone lińią przerywaną. . ' t---"---· - ':_'-·-,-- - Odtwor.zona W pq <. :. ' , , ., , l' '" ; " , , Budowa paleozokmego podłoża 'na obszarze ,Cieszy.n ' ~ , Andrych6w '593 '" ·.. ·t ·.·· ; dacji podłoża W czasie od permu do końca 'oligocenu, lecz również, i to przede ,wszystkim, dla erozji i denudacji mioceńskiej, Dlatego w obec- , nym stadium ' występuje tak wielkie zróżnicowanie powierzchni podłoża; .Zaznaczonena fig. l dyslokacje uskokowe stanowią tylko część uskoków , rozcinających paleozoiczne podłoże 'omawianego obszaru. Są to ,uskoki wyraźnie zaznaczające się tak ' w świetle przesła.nek ściśle geologicznych, jak i profili sejsmicznych. W rzeczywistości; jak na to wskazują dokładnie stosunki w kopalniach' węgla "Silesia" i "Brzeszcze", sieć uskoków roz '-cinających warstwy karbońskiego podłoża, a zwłaszcza . mniejszych, jest bardzo gęsta ; Wykrycieichmożli~e jest wyłącznie w obrębie obszarów kopalnianych. Dlatego przy opracowaniach ogólniejs~ych uważam za bardziej celowe i , uzasadnione wykreślać tylko te uskoki, dla których istnieją dostateczne argumehty. ' , Głównym ograniczającym od północy omawiany' obsżar , , Ił bardzo wybitnym elementein uksżtałtowania podłoża jest' równoleżnikowo ' prze biegający grzbiet Ruptaw;a'-:"Pawrowice-:-Łą:ka~Rudołtowioe-Grzawa,- •, Brżeslicze--Polanka Wielka. Grzbiet ten sięga w najbardziej wyruesio- ' nych częściach na zachodzie (między Ruptawą a Łąką) do wysokoŚci O m, ' w części środkowej (między Łąką a Grzawą) . do wysokości +139 m, a , w części wschodniej, najbardziej ,wyniesionej między Grzawą . a ' G:lo lanką Wielką, aż dQ + 260 m. Rozcięty jest on przez szereg pOtężnych poprzecznych i podłużnych uskoków hercyńskich, odmłodzonych w mi 0- ;.>-1--- -cenie na szereg blaków. ' Z~ą na.jwyżej wyniesioną częścią podłoża wybitnie kontrastuje obni I , :żone w stosunku do niej o 600 do 800 m część południowa. Chara:ktery zuje się ona. wydatnymi wzniesieniami i obniżeniami o kierunkach wy- znaczonych w duiejmierze pr~ez dyslokacje uskokowe. , W zachodniej części omawianego obszaru występuje wyraźnie owal- negokształtugarb Zebrzydowic, wżnoszący się do wysokości -'-356 m. .oś dłuższa tego garbu ma kierunek NW-SE. Północno-wschodnie zbocze , I garbu obcięte 'uskokiem prze<:hodzi w rozległe, głębokie ' obniżenie ' Rup'-, tawa-Golasowice--Chybie-Pierściec-Skoczów~órki Wielkie-Brel'l- ,na. Obniżenie to na przestrzeni RUiptawa---Chybie jest elementem oddzie- · lającym zarażem obniżoną ogólnie część podłoża od wyniesionego grzbie~ ,... ' 1 I tu Ruptawa:-Pawłowice---:Łąka-Rudołtowice-Grzawa~Brzeszcze-Po;.. · lanka Wis1ka. GaI'lb Zebrzydowic wydzielili juz, jakkolwiek,' w nieco -odniiennej postaci; T. Kuciński i F. Mitura (1958). . · . Na południeodga'l"bu Zebrzydowic 'Yystępuje równie wydatny, bo , " ,1 , .osiągający wysokość ~339 m, . ale mniej regularnie zarysowany garb . Kaczyc Górnych, stanowiący izolowany częściowo, najbardziej wschodni ,odcinek rozległego, równoleznikowego grzbietu Morawska Ostrawa- ij , Kamna....,...Qtrębów. " ' ' . " " , ,Oba garby oddziela obniżenie o kierunku NW-SE, ~700 ni głęboko- " I , I · , "Ści. Jest to, gÓl'na część ' obniżenia Kończyce Wielkie-Dębowiec-Sko , ·,1 czów; łączącego się pod Skoczowem ze wspomnianym już obniżeniem . ~ I · Ruptawa-GolasQwice-Chybie-Pierściec---Skoczów~Górki Wielkie- Brenna. Część ta rozcięta południkowym uskokiem ma w okolicy Kostko I , wic odnogę w stronę Zarilarsk i Kalembic, zaznaczoną przez izobaty -700 m i ~600 m. Odnoga ta oddziela garb Kaczyc Górnych od znanego " , , ,,'·:1 .równoleżnikowego grzbietu ' cieszyńskiego; stanowiącego jakby zamknię- ; -I I , . :-; "",: ·'I1 '.' , . _ .~' -;._.:.... ' , ...... : ..~ ...:.. : - _ .~.- '- .-- ~ I - - . ,- ' " F" _ , _ - ",r-: ','....., :-,~ -") , .' . . . . - : - " ',r . 594 II --~~~~~----~------~~--~~--~~~~~ I . i - " .-. cie cidpołudni~ wspómnianego _ wyżej poprżednanego , usk~kami systemu /' głębokich (od -709 m do --1050 m) obniżeń. . · Grzbiet cieszyński · jest bardzo charakterystycznym wyniesieniem pod- i' · łoża, na kt6re zwróciło uwagę wielu badaczy (A. Stąhl, 1931; H. Beck. /. . G. Gotzinger, 1932; J. Jiittner, 1942; A. Tokarski, 1954; ' T. KUGiński • . /' ..... F., Mitura, 1958; K. Konior, A. To~arski, 1959). Na omawianym obszarze jest to jedna: z niewielu jednostel$;: ukształtowania podłoża, ~tórą granica '. I ,, · c· . pąństwowa rozcina ,na dwie części. Więksża część czechosłowacka jest bar- . l dziej wyniesiona niż część grzbietu po stronie polskiej. Niemniej w naj- /,.< ·wyższym dotychczas stwierdzonym Punkci~ grzbiet cie~zyński wznosi się do wysokości -1-96~. Dotychczasowe dane wSkazują, ~e poprzeczny I uskok. rozdzielą ten grzbiet na dwie części, połączone ze 'sobą obniżonym przewężeniem. Część zachodnia grzbietu w obrębie naszego obszaru pań- . r{ . : I . '. , ' stwowego jest wyższa, , osiągając wspomniany już, a stwierdzony dotych ., Czas punkt-196 m. Część wschodnia, rozciągająca się w kierunku 00- . .- ! I · leszowa, na wschód od przecinającego uskoku, jest w stosunku do po" . I '. przedniej obniżona, osiąga bowiem Wysokość 'tylko ----:315 m. Ku wscho- i " ;----- · dowi grzbiet cieszYński konsekwentnie się obniża w kierunku na Brenną, · przechodząc we wspomniane' już obniżenie przebiegające w ,południowym I odcinku przez Skoczów, Górki Wielkie w kierunku na Brenną. Półnoone 'i południowe zboCze grzbietu cieszyńskiego rozcięte jest dwoma podłuż- · nymi, prawie :równoleżnikowymi" uskokami, które obniżają części ze~ I, ., wnętrzne grzbietu, . pozostawiając podniesioną część środkową . W ten sposób grzbiet cieszyński tworzy rodzaj horstu. Ponadto przecinający go uskok poprzeczny obniża część wschodnią, co znajduje również swój wy raz w konfiguracji grzbietu w rejonie Bażanowice--Goleszów. iWedług interpretacji pr~jętej dla profilu wiercenia Pu:ńców (K. Konior, A. To karski, 1959), głębokość -196 m, w której napotkano podłoże w otworze-.__ Cieszyn 1, pie określa najwyższego wzniesienia grzbietu cieszyńskiego w tym rejonie: Na profilu tym otwór Cieszyn 1 położony . jest już na połogim, północnym zboczu grzbietu. . W profilu poprzecznym grzbiet · ten podnosi się ku południowi aż do wysokości -100 m, aby potem dość · . .szybko obniżyć się do '7""325 m, co stwierdzono wierceniem Puńców 1. ". i - " ąprawę tę, ' pozostającą w związku z zagadnieniem rozprzestrzenienia występowania warstw siodłowych, wyjaśnić mogłyby ostatecznie tylko ' odpowiednio usytuowane wierCenia. ,W każdym razie na: fig. 1 podano . '.·1 interpretację ostrożniejszą, przyjmującą najwyższe wzniesienie grzbiet:u - i cieszyńskiego do wysokości tylko -196 ni. Za interpretacją przyjętą na wspomnianym przekroju (K. Konior, A. Tokarski, 1959) przemawia po --. : ' .. średnio zlepieńców spągowych lezą~ fakt napotkania w stropie miocenu, . o,' ; . ,.' podłożu, ' ;cych wprost na zgazowanej solanki. Jak wiadomo, w zachod" -':1 niej, najsilniej wydźwigniętej części 'grzbietu cieszyp,skiego ' (w -Czecho .!, słowacji) występuje ograniczone solanką złoże gazu ziemnego. W obni- ' żonej już części grzbietu, stwi~rdzonej wierceniem Cieszyn 1, Sa.nl gaz już nie występuje, natomiast pojawia się jeszcze zgazowana sOlanka . .centralne położenie w zachodniej części omawianego obszaru zajmuje podłużny grzbiet Drógomyśla. Oddzielony on jest od· wszystkich opisa "., '. nych ' wyżej jednostek .obniżeniami i wznosi ' się do wysokości . ~01 m. ... :.... , .. . · EJ. oś jego przebiega w kierunku WSW-ENE. ,Ku zachodowi grzbiet ten . ,; obniża się łagodnie, natomiast wschodnia jego część, poza przecinającym .: '. ..., , "'·1.:; . ... : .. :. _ - ~. ':': .. '" __ ., : ~ .:. •.... J ' : , ... Budowa Paleozok7lhegO podłoża na{)bsżarzeCies~Y,il - Andrychów 591). uskokiem poprzeCznym, jest stroma ' i łączl się szybko z południkowym ..' odcinkiem wielkiego obniżenia Ruptawa--Golasowice-'-ChYlbie--Pier ścieniec-Skoczów-Górki Wielkie-:-Brenna. Grzbiet., Drogomyśla w pra cy T. Kucińskiego i F.Mitury >(1958) określony został jako "garb Drogo· myśla", zaznaczający się w postaci' okrągłej wypukłości podłoża, ' prze- .ciętej dwoma uskokami. . . . W moj.ej interpretacji jest to forma podłużna, dla której określenia bardziej odpowiednią ' jest nazwa .grzbietu. Ponadto sądzę, że istnieją realne przesłanki dla nakreślenia tylko jednego uskoku przecinającego wschodnje zbocze.· , . Na wschód od Skoczowa rozpoczyna się obszar, na którym przepro wadzone zostały dokładniejsze . bad~nia sejsmiczne przez 'przemyśł naftowy. . W obszarze tym najbaroziej północną strefę tworzy środkowa część: rozległego równoleznikowego grzbietu Ruptawa-Pawłowice--Łąka- ' , Rudołtowic~rzawa--'-Brzeszcze:--Polanka , Wielka, osiągająca maksy- . maInie + 139 m i jego część wschodnia, najbardziej wyniesiona, o ma , ksymalnym wzniesieniu +260 m. Środkowa część tego grzbietu w rejo nie Dziedzic rozszerza się wydatnie ku południowi, tworząc tzw. "na-· . , brzmienie dziedzickie" (K. Konior; 1938). : Wzdłuż. południowego zbocza .. wspomnianego . grzbietu przebiegają lekko fali"tą linią,' prawie równo• iegle do siebie dwa wielkie uskoki,óbniżające stopniowo odcięte części 'w stosunku donajbaroziej północnej i najb~rdz~ej wyniesionej, tworzą cej jakby trzon całej tej wielkiej . jednostki . ukształtowania podłoża _ :Obecność jakiegoś wielkiego uskoku, oddzielającego część południową . obniżoną od' mocno wyniesionej części północnej, przewidywał . już na . swej mapie S. Doktorowicz-Hrebnicki (1959), prowadząc ten UiSkolk od. Łazisk na zachodzie przez Pawłowice, . Wisłę Małą, Dankowice na Malec. Przypuszczalny (według S. Doktorowicz-HTebnickiego, 1959) zrzut warstw po południowej stronie uskoku wynosić ma około 500 m. Według moich spostrzeżeń, w związku z wynikami. ńowszych wierceń, przyjmuję tu nie jeden, ale dwa uskoki przebi~gającena .. dużym .. obszarze prawie równolegle. IPierwszy z nich- północny, to uskok rGogołowa---'Pawłowi ce-Wisła · Wielka-Renardowice-Kaniów-Przecieszyn-łPolanka Wiel~ ka, który powoduje kilkusetnietrowy zrzut warstw karbońskich, został stwierdzony na południe .od kopalni "Silesia" na terenie Dziedzic, na południe od kopalni "Brzeszcze" na terenie Jawiszowic (S. Czarnocki, 1935) na podstawie najnowszych wierceń . Uskok ten jest przykładem odmłodzonego w miocenie starego uskoku hercyńskiego, ponieważ zrżu- cając około 700 m w dół (S. rCzarnodki, 1.935) produktywne warstwy ikar-, bońskiego podłoża, powoduje również, co prawda znacznie mniejsze, lecz w każdym razie osiągające 100 ID obniżenie spoczywających na nich warstw mioceńskich. Drugim uskokiem przecinającym południowe zbocze równoleżnikowego . grzbietu Ruptawa-Pawłowice-Łąika __Rudołtowice Grzawa-Brzeszcze-Polanka Wielka jest przebiegający prawie równo• )egle do poprz~dniego ·uskok Ruptawa-Zbytków-'-Zarzecze-:-Zabrzeg- Dziadowizna-Podlesie Wilarpowskię-()siek-Dalachowice. Uskok ten rozpoczyna się prawdopodobnie w okolicy Rup~awy, powodując , wzdłuż swego przebiegu ku wschodowi stopniowo na ogół wzrastający zrzut . warstw po swej południowej stronie. Największą wartość zrzutu warstw . .. ,.: . .. ~ .~ . . . ,.:-: - .- ... .'596 . . KOln'ad Konior karbońskich wraz ż nadkładem mioceńskim ' obserwuje. się w odcinku ,Brzeszcze..'-'--Polanka · Wielka. Wspomniany; uskok zała.muje wyraźnie kon , , ligurację południowego zbocza wielkiego równoleżnikowegó grzbietu . północnej strefy omawianego obszaru.: Uskok' teri, podobnie jak i po- przednio omówiony, uważam za odmłodzony uskok hercyński. . . Omówione krótko dwa równoleżnikowe uskoki ukształtowały strefę :przejściową między wydatnie podniesionym rejonem p6łnoc:nyma bbni- ' żonymobszareropołudniowym, charakteryrującym się barozo, urozmai ·oonym ukształtowaniem ' podłoża. '. Na · obszarze tym wydzielono, na ·pod .stawie' profili sejsmicznych i wierceń, szereg wzniesień i obniżeń. W rejonie Bownicy obserwuje się rozcięty ~ zdeformowany przez :poprzec2;ny uskok ;,garb Bownicy"; wznoszący się do-,-5'50 m. Garb ten oddzielony jest od bardzo charakterystycznego "garbu Bielowic'ka", "leżącego na SWS (jego najwyższy punkt-572 m), równoleżnikowym obniżeniem łączącym się z wielką i długą formą wgłębioną Ruptawa~ , Golasowice-Chy'bie-Piel'Ściec-5koczów-Górki Wie1ki~Brenlia. Na ' południe od ,jgarbu , Bielowicika" powierzchnia: podłoża opada konsek 'wentnie do -1050m, tworząc między Górkami Wielkimi a Jaworznem \ 'Północno-wschodni odcinek większ;ej formy wgłębionej Skoczów-Górki, .,Wielki~Brenna, .rozcięty . uskokami. . Na terenie , Rudzicy w kierunku NWN przebiega. obrysowane izobatą ' ~ -. 750 m płaskie Qlbni'żenie , odazielające ' garb Iłowicyod wąskiego, prze ciętego poprzecznym uskokiem długiego i wąskiego grzbietu Bronów-, Międzyrzecze-Jasienica. Grzbiet ten o kierunku NWN-SES w szczy to- , wej partii osiąga wysokość -600 m. W NWN ,części , wykazuje powiąża nie z zachOdnią odnogą "nabrzmienia dziedzickiego" natomiast wkie :runku wschodnim opada stopniowo aż do głębokości -1050 m, związariej z położonym na południe od , ,;ą.abrzmienia ' dżiedzickiego"rozległym . . -obniżeniem o kieruriku NW-SE Międzyrzeci~Bielsko--Straconka. Obni- . żenie to pogłębia się ku południowemu-wSchodowi. .. . N,a tle · ogólnej tendencji do obniżania się podłoża ku południowi bar,.. , ·dzo kontrastowo występuje przecięty uskokiem w zachodniej i obniżonej swej części, a zdający się podnosić ' ku południowi "grzbietWapienicy Górnej" o kierunku NWN-SES, wznoszący s~ę do wysokości --'-6'50 m. Wystąpienie grzbietu jest·' zjawiskiem zupełnie niespodziewanym w pa' nujących na tym odcinku warunkach geologicznych. Dlatego też istnie- . : nie jego należałoby sprawdzić jeszcze wierceniem. , ' , "Nabrzmienie dziedzickie" znane od 1938 r. '(K. Konior; 1938) bardzo 'szc.zegółowo wzbogacają obecnie nowe wynikiz~ówno wierceń, jak i badań geofizycznych. Okazało się bowiem, dzięki wierceniu 'Bielsko 2, że nabrzmienie to przedłuża się wydatnie w kierunku południowo -wschodnim, tworząc północno-wschodnie obramowanie· wspomnianego " , już wyżej obniżenia Miedzyrzecze---'BielskO--'-Straconka. I Wschodnie zbocze "nabrzmienia dziedzickiego" . i jego południowo ,-wschodnie przedłużenie przecina ukośny uskok. Na wschód od niego, na terenie Dankowice-,-Stara Wieś, obserwuje się podłużne (o kierunku NW-8E:) nabrzmienie występUjące 'na południowym zboczu wielkiego równoleżnikowego grzbietu karbońskiego,obrzeżającego omawiany ob- ./ .:: . ;" .... " ..• ~..:!. . . . j . - '. Budowa paleozodcznego pOdłoźa ' n'aobszą,rze Cieszy,n ' ~ Andrychów 597 charakterystyczny owalny "garb Pisarzowic" , wznoszący się do wyso kości ~500 m. Gar\b teno'bniża się bardzo szybko w kierunkupółudnio wyro i w ręjqń.ie Kóz Górnych osiąga już głęb0:kośĆ-,--ll~() ńi~, Mamy tu najprawdopodobniej do. czynienia z jakimś, odgałęzieniem wyd~tnego -ob:niżenia . Międzyrzecze-:-Bielsko-Straconka.. . . Ostatnią wy1pukłą formę pał~oz(jicznego podłoża tworzy ' womawia- nym rejonie równoleżnikowy ;,grzbietBulowic", rozciągający się na przestrzeni ponad 4 km, a wznoszący się do poziomu-700 m . . ·G:rzbiet ten obniża się bardzo znacznie. w trzech .kierunkach. Ku południowi na terenie Roczyn obniżenie to osiąga-1200 m, natomiast w kierunku pół .nocno-wschodnim i wschodnim "grzbiet Bulowic" przechodzi w . wielkie obniienie l{ańczuga~Witkowic~Nidek"':""'Wieprz~Inwałd, tworzące dużą . .: , 16rmę wklęsłą, pogłębiającą się . w kierunku południowym i prawdo podobnie łączącą się dalej na połudl1ie z . przedłużeniem . obniżenia Mię- dzyriecze::-.Bielsk~Straconka.' . . Powyżej przedstawiono zarys ukształtowania paleozoicznego podłoża W brzeżnej części Karpat między Cieszyl1em a Andrychowem, w której ;obrębie przebiegać winna południowa granica zasięgu karbonu produk tywnego. Granicę tę przyjmowali różni ' · badacze w różny . SPOS9b. . . , I Autor pierwszej dokładniejszej mapy geologicznej Górnośląskiego . Żagłębia Węglowego R. Michael .{1913:) nakreślił granicę między karbo·· nem dolnym a górnym tylko w zachodniej części, n~ południu natomiast poprzestał na.zaznaczeniu warstw brzeżnych w . podłożu wzdłuż linioTrzy niec-Nierodzim~Pogórz-J asienica---Komorowke-Kęty:--Nidek, . nie stawiając j~dnak wyraźniejszej. granicy. ,W identyczny sposób, ale już zupełnie konkretną przypuszczalną granicę "brzegu Zagłębia" prowadzi na geologicznej mapie przeglądowej Górnośląskiego Zagłębia 'Węglowego J. Jiittner (19421). Według T. Kucińskiego i F. Mitury' (1958) przypusz .czalna granica karbonu produktywne'go przebiega wzdłuż linii Trzyniec-. Górna Leszna-Ustroń, a po przerwie między Ustroniem a Komorowi cami w kierunku Komorowice-Nowa Wieś-Witkowice-Frydrycho- wice. . . ' . . ' . Na podstawie wyników ostatnich badań stwierdzono, że karbon dolny jest· reprezentowany przez wapienie węglowe, związane przejściami z warstwami brzeżnymi, oraz przez niżej leżące wapienie · i dolomity '. górno- .i środkowoldewońskie. Mią2JszOŚĆ tej węglanowej serii dolno kar bońsk~ewońSldej wynosi w wierceniu Puńców 1 (K. Koniar, A Tokar ski, 1959) 765 m. Pod nią występuje już . podstawa metamorficZna rw po '. staci łupków biotytowych ż granatami, a niżej · gnejsy muskowitowo- -biotytowe z żyła.mi kwarcu. . . .' . . W . chwili obecnej istnieją uzasadnione podstawy' dla nakreślenia bardzo prawdopodobnej. granicy, między serią dolnokarbońsko-dewońską a warstwami brzeżnymi. Granica ta na omawianYm obszarze przebiega , wzdłuż linii Trzyniec-'-Leszna Górna-Ustroń-Brenna-Wapienica Gót• na---Bielsko-Kozy-Bujaków--'-Brzezinka. Na: południe od niej wystę puje dość szeroka, ze względu na małe upady warstw, strefa utworów. )lVęglanowych dolnokarbońsko-dewońskich" a dalej ku połudnjowi skały podstawy metamorficznej. Podana powyżej prawdopodobnagranicaniię dzy karbonem górnym i dolnym (fig. 1) przebiegl;l w odległości 5500 ni .' na południe od wiercenia Międzyrzecze 1, w którym' przewidywałem " " '. " . , ! If . i ,i 598 Konraa Konlór I . M.az,ańcOwice Burzej i .. " I I I Komol'Owice H __ Beslwina Besłwinka I, , fi I 1500, l l. {' I .... I ("' ~\/,-; '- I ~ / _ =- . ':1"-/ I _ ,- 1 - "' .... _, ... :J; :1 · " ;S N POI'qblco Nowa Wieś Malec 1500 2000 'l . , Fig. 2. Przekroje poprzeczne przez brzeg karpackI na . obsza~ze Stare Bielsk ',: " , . '.,,- '"._': -'._. :. ._-- . " .. .-:.:. _ .;. występowanie utworów kulmu reK. Konioil'j 19159). Przypuszczehie . to wyraźone jeszcze w 1956 r., przed opracowąniem Wiercenia Puńc6w l (K.Konior, A. Tokarski, 195'9) i późniejszymi badaniami przez długi . . czas, wskutek zaginięcia zebranego w ,1951 r. materiału paleontologicz- ' " nego, nie mogło być ostatecznie sprawdzone. Sprawę tę wyjaśniły bada nia paleontologiczpe, przeprowadzone w 1961 r. przez S. Czarhieckiego, za co mu niniejszym serdecznie dziękuję, .jak również za wydanie wy- . czerpującei .opinii, którą w skrócie podaję: . seria karbońska w otworze Międzyrzec2;e, o głębokości .1443,6 m zaczyna się na głębokości 1225 m r nie zosta~a przewiercona. Granicę między górnym i dolnym ,karbonem 'przyjęto prowizorycznie na głębokości 13t5 m na podstawie zmniejsze- ' .' ,nia, się· ilości detrytusu roślinnego w osadzie ~informacja ustna). Celem przeprowadzonego opracowania fauny było stwierdzenie, czy rzeczy wiście ,granica została postawiona prawidłowo i czy wiercenie dos'zło do utworów dolno-karbońskich. W tym celu . przebadano rdzenie z,najgłębszego odoinka: od 1402,9 m , do 1443,6 m. Stan rdzeni wskazywał na to, że zostały one już dość dokładnie przetłu- czone, prawdopQdobnie w poszukiwaniu fauny. Niestety nie udało się stwierdzić, ,gdzie ewentualnie wybrana z nich fauna znajduje się. przy 'Szczegółowym prze .' tłuczeniu materiału udało się Znaleźć jedy'nie meliczne okazy i to na ogół w złym stanie ~chowania. Przebadany odcinek rdzenia przedstawiąl się następująco: .' Głębokość 1435,4+1443,6 m: W dolnej części ciemne łupki ilaste i mułowce ' z dość licznymi fragtnentami roślin. Soczewkowate konkrecje syderytowe oraz sk~ienia pirytu: 'Fauna: 3 okazy AnthraCO'l14ia lewisulcata ,(T r e um a li). Ku górze pojawiają się ' wkładki twardych drobnoziarnistych piaskowców, ~awierającyCh dość liczne .blaszki miki. .Piaskowce barwy, szarej. Głębokość 1430,1 + 1435,4 m: Ciemne łupki i mułowce, zawierające blaszki miki z wkładkamł drobnoziarnistych .. piaskowców. Lic;zne kuliste nagromadzenia pirytu detrytus roślinny; Fauna: fragment skorupki nieozna'Cza'lnej małży. Głębokość 1424.9+1430,I'm: Ciemne łupki ilaste, zawierające drobne konkrecje r skupienia pirytu. Fauna: 2 okaży ,Lingula squamiformis P h i 11., ,l okaz Posi donieUa cf. . muUirugata J ac k 'I> o n i 1 oka'z ParaHelodoncf. thecif01'mis K o fi. Głębokość 1424;4+1424,9 m: Piaskowce szare z wkładkami ciemnych mułow ców zawierających liczne blaszki miki i ciemnych łupkÓw ilastych. Fauna: 2 frag- ·· mentyskorupek BeUerophon (Euphemus) sp., 'ośródka i odcisk 2 okazów M1Iatina .subZamelZosa E t h e r i d g e, fragment skorupki Edmondia cf. sulcata P h i 1 L Głębokość 1422,1+1424,4 m: Czarne łupki ilaste z doŚć, licznymi skupieniami pirytu. Fauny nie stwierdzono. . GłębOkQŚĆ 1417,2+1422,1 m: Ciemne mułowce 2 licznymi blaszkami miki ,i florą , .z wkładkami ciemnych łupków' ilastych. Liczne skupienia pirytu. W łupkach ila stych 5 okazów Polidevcia cf. sharmani (E t h e r i d g e). W jednej ···ze 'skrzynek +------~------~--~------Linia gruba. ciągła oznacza nasunięcie brze~nych jednostek '. fl1sooW}'gh, linia gruba. przerywana -stare USkoki hercyilskle, Unia. ~ba. kreska-kropka - stare uskoki her- cyńskie, odmł-odzone podc2lllB fałdowail kupackich . 1 - rocb ot metamorphlc base;2 - Lower Carbonlferous-Devonla.n ca.rbonate sertes; 3 - marglna.l beds; 4 - antycl1nal beds; II - Ruda beds·;. 6· - Omesze beda; 7 - ba.sal congl(lm,era.tes ot M1ocene; 8 - d1ayey-sandBtone aer1es ot the ' pa:ra.utochll;ll\OiIu)Us lMIooene; .' 9 - SubB11es1Bal nappa wlth pi8/1'autochthonous M1ocęn.e; .10 - CleiByn llJI&lIP9 . ' Pull llne 1nd1ca.tes th1l overfOld8 ot the mar~Jml iFlysch unllE, daahed linę ehows the old Bercynla.nfa.ults. The dash-dot llnedenotes the old HercYnian :!aults rejuvenated dui1ng ~e Csrpa;thlanfólcUngs . ., ;.,: ...... ".: :" . 60b " Konrad 'Konior został znal~~i:onyjako luźnyf~agment niewielkiod~amekskórupki spiritera Przytoczona opi~ia S. 'Czarnieckiego w nawiązaniu do nowych danych. " rozstrzyga ostatecznie sprawę wieku warstw karbońskich nawierconych w otworze Międzyrzecze 1. /Profile sejsmiczne, oprócz zorientowania w ukształtowaniupowierzch ni podłoża, dostarczyły cennych danych w związku z jego tektoniką. , Wprawdzie występujące na profilach refleksy hie ' określają, z ' jakimi , i , pod względem wiekowym warstwami ma się tu do czynienia, niemniej wskazują one upady warstw i umożliwiają, wyznaczenie linii dysloka- cyjnych. W nawiązaniu do wyników wierceń i przy dokładnej znajomo ści stosunków geologicznych danego rejonu możliwe jest określenie, jakie warstwy mogą wystęPować w danym profilu sejsmicznym , i jaki ' może być ich wzajemny stosunek. Dzięki temu zarysowała , się dość wyraźna tektohika paleozoicznego podłoża ' w zupełnie nieznanej do te} pory strefie międzySkoczowem a Andrychowem. , Na północ od nakreślo:p.ej na fig. 1 prawdopodobnej granicy warstw brzeżnych z węglanowymi utworami, dolnokarbońsko-dewońskimi; czyli od połuclhiowejgranicy Górnośląskiego Zagłębia Węglowego, rozciąga się szeroka 6,5+8,5 km ,strefa warstw brzeżnych; pociętych uskokami podłużnymi ipoprzec,znyrni na poszczególne bloki, ;podniesione, względ- , ,nie obniżone. Ten blokowy charakter tektoniki, podłoża paleozoicznego " zaznacza się w omawian.ymobszarze bardzo mocno. Jest oh dóskonale , widoczny na fig. 2, Ogólnie biorąc warstwy , zapadają : iobriiżają się ' wzdłuż pęknięć uskokowych w kierunku północnym. W Qbrębie • obni żenia " oddzielającego " podniesiony, równoleżnikowy , g~zł;liet ,' karboń ski Ruptawa--'Pawłowice-,.Łąka-Rudołtowice-Grzawa~Brzeszcze:-Po- ' ;O ••• lanka Wielka od omawianej strefy ' wystęP\lją poważniejsze }lyslokacje - . ~ \ . Budow'a paleozoic:mieglopodłoż'a na .obszarze Cieszyn . ~ Andrychów .60t podłużne, oddzielające zwykle warstwy młodsze,azwłaszcza rudzkie i siodłowe; występujące w północnej części obszaru od występujący~h na południu warstw brzeżnych i dolnokarbońsko-dewońskich. ' . Dzięki badaniom sejSmicznym możliwe było stwierdzenie występo- ... wania całego szeregu uskok6wpodłużriych · i poprzecznych, rozcinają .. cych utwory podłoża na obszarze Cieszyn-,-Andrych6w.Uskoki te po wodują r6inorodriy zrzut waI:"stw, bo od 40 m , do 500 m,a nawet700m. Przeważnie są to stare uskoki hercyńskie; ' powstałe zapewne w okresie fałdowań asturyjskich. Tylko .. nie~tóre z nich odmłodzone zostały pod czas fałdowań alpejskich, a szczególnie podczas nasunięcia się płaszczo · winy godulskiej na jednostki niższe i wspólnego wraz z ·nim.i nastlnięcią na utwory autochtpnicznego, :miocenu. Uskoki odmłodzone w czasie ruchów alpejskich (karpackich) , wykazują zrzut warstw znacznie mniej~ . szy, Podłuż'ne: ·;·1i 1) ,Burzej-Bestwinka--WilamowiCe-Malec; r , , ~j 2) Bron6w-:-Bestwina-Stara Wieś-Nowa Wieś-Nidek:; . 3) Iłownica-Rudzica-Swjerkowice-,-Pisarzowice--'Kęty.-..,.,NideCkie Podlesie; I 4) UChylany-Roztropice-Międzyrzec,ze-Mazańcowi'Ce--Kamorowice--Kozy Wiel- kie--lKobiernice Dolne-Bulowice; . . I 5) " Otręb6w-Kończyce Wielki€-oehaby', Małe-Kiczyce-,-Roztrop1ce-Wieszc.zęta. ....:... Łazy...... stare · Bielsko-Hałcn6w--.Bujak6w-Zagłębocze; I <6) Pogwizd6w-Dębowiec-:--Skocz6w-Grodzie~aworze-,-Wapienica . . , ' 1 p ' i Uskoki hercyńskie odmłodzone podczas . fałdowań karpackich: '1 . Podłużne:' . - ' . . ' . I 1) Gogołowa-PawłOlWice-Wisła Wielka-Renardowice--.Kani6w....,..Polanka Wielka;: 2) Ruptawa-Zbytk6w-Zarzecze-,-Zabrzeg~Dziadowrzna-Podlesie Wilamo~skie Osiek~Dalachowice; 3) Cieszyn~GUłdowy-Kozakowj, c~Górki . Wielkie; . ' ' :, I 4) Dzięgiel6w-Cisownica-Ustroń-R6wnica. p o p r ze c z n e: , .1 I 5) Dzięgie16w-Bażanowioe-Kostkowke:"""Końcżyce ·Małe-:-IRuptawa; I , ' 6) Brenna--G6rkl Wielkię--Ochaby~Dtogomyśl-Zbytków-PaWłowice; 7) Swiętosz6wka-:..,Łazy-Landek-Za·~zecze-:-Mizer6w; ,I 8) Wapienica G6i'na-Jasienica--Międzyrzecze-Ligota-Zabrzeg-Po~ęba; .9) Kozy G6me-Janowic~Bestwina..,-Żebracze-.--:ąudołtowice--Cwiklice; 10) Kozy G6rne-,-Pisarzowice-,-Wilamowice-,-przeCleszyn-,.Wilczkowice; 11) Porąbka-Kęty",":"Wilamowice-.rawiszowice-,-Nazieleńce. I , : '...... , .. 602 .. Konirad Konior Poprzeczne: 1) Czantoria-Goleszów-Chełm-Dębowiec; . ; 2) Ust'roń-Skoczów-Pierściec-Chybie; . ~ ' 3} ' Wilkowice-Bielsko-:-KomoroWice-Czechowice; . Przeprowadzone pstatnio na obszarach Cieszyn-Jastrzębie i Sk6- czów"':"'Andrychów badania sejsmic~e refleksyjne i refrakcyjne, a także wyniki . nowszych wierceń głęboklch umożliwiły zorientowanie się w ukształtowaniu powierzchni i telttoniGe paleozoicznego podłoża zupełnie . '. (między Skoczowero a.. A~dry~howero) d? tej pory nieznanego ' odcinka . w obrębie brzegukarpacklego l przyległeJ strefy przedgórza. Prowadzone obecnie w tym obszarze głębokie wiercenia 'POzwolą na systematyczne kó• ' rygowanie i uzupełnianie przedstawion~go obrazu.' Stwierdzenie. blokowej budowy południowej częściGó~ośląsklego Zagłębia Węglowego i posta ,wienie południowej granicy zasięgU warstw produktywnego karbonu stwa rza podstawę dla dalszy~h, już bardziej szczegółowych opracowań. . -,t I XBl'Packa Sta.cja Terenowa. r. G; I .Nadesłano .dnia 10 grudn1~ 1962 r. PIS:mENNICTWO I' ". .:-,~ l., '.,. .' · 'BECK H., GOTZDNGER G.U,l932' - EtUititerungen zur geologischenKarte des' Ostrau-KaI"WinerSteinkohlenbeckens, der West-Beskiden und, des -su~ detischen Randgebietes. Geol.Bundesanst. wlen. . I: · BOHDANOWICZ K.~195'2) - Surowce mineralne świata. Tom Im, cz. 1. Pr. specj. i Patlstw. Inst.' Geol., 3. Warszawa. . I 'CzARJNOCKI S. (1936) .- Polskie Zagłębie Węglowe w świetle badań geologicznych ! .ostatnich . lat dwudziestu 1914--'1004. W: Mapa szczegół. pol. . zagł. węgl., i z. 1. Państw. Inst. Ge91. Warszawa. . . DOKTOROWICŻ-HREBNICKI S. (1i95'9') - Mapa Geologiczna. Górnośląskiego Zagłę- . . bia Węglowego. Instytut Geologiczny. Warszawa.' . .JANCZEWSKI E. W. (1955) - Zarys sejsmologii ogólnej . i stosowanej. Wyd. Geol. . . WarszaW.a . .J'OT'I'NER J. ~11914l2) _ Hohenschichtenkarte . der Karbanobernliche· des Oberschlesi schen Steinkohlenbeckens. Reich8amt fUr Bodenforschung. Berlin. · . ~ONIOR K. (119318) - Za'rys budowy geologicznej brzegu karpaćkiego w ' obrębie arkusza Biała-Bielsko. PAU,Pr. geol. śląs.,nr 5. Kraków. KONilOR K. (l95i9a) - Nowy przekrój poprzeczny przez brzeg karpacki na zachód I od Bielska. Biul. Inst. Geol., 141. Warsza·wa. . KONWOR K. (19519b) - Charakter i wiek iritruzj.iskał magmowych Śląska Gieszyń- skiego. Acta geol. pol., 9; nr 4. Warszawa. ' KONIOR Ę. (l.OO() - Tektoniczne przeobrażenie warstw jako . wskaźnik dziej6w , :'" ." i warunków formowania się płasZCZOWiny podśląskiej. Nafta, 16, nr 4. lCatowice. . . • - ' • ' ,' ',' .~ _ '.~: ',.; _" _" . :.._~;:. _ _ ~ . • o • • ' . : . ~••• _ •••• :' :.. ~ • • '>_..< _ .. <: " . .'.:, t , " Streszczenie 603 . XONIOR K Ui962)- MiąZszość zlepieńcÓw spągowych ' miocenu 1: JeJ stosunek do ogólnej miąższości miocenu autochtonicznego na obszarze CieS'Lyn-Biel sko. Nafta, 18, nr 8. Katowice. ' KONIOR K., TOKARJSK[ A. ~l959) - Nowy wgłębny reper na południe od Cieszyna. Biu~. Inst. Geo1., 14&. Warszawa. KUCIŃSKI T., MITURA F. C!19581) - Ukształtowanie powierzchni karbonu .GÓmo- śląsk~ego ..zagłębia Węglowego. Biul. ItlBt. 'Geo1.,[b.n.]. 'Wa'l'sza!Wa. ' MICHAEL F. (19113) - Die Geologie des ~bersehlesischen Steinkohlenbezkkes. Abh. preuss. geo1. L.-A., N.F., 71. Berlin. STAHL A. (11931) - Das Relief des Oberschlesischen Steinkohlengebirges im Lichte der Paliiogeographie. Jb. preuss. geol. L.-A., 53, p. ~1I1t1. Berlin. ~KARSKI A. (119154) -:- Wgłębna ' tektonika fliszu cieszyńskiego. Ada geol. pol., ' •. , nr 3. p ~ 007~, Warszawa. Koapa.n; KOHli:IOP O I'EOJIOI'H'IECKOM CTPOEHHH IIAJiE030ACIWrO OCHOBAHIDI pAROHA QEIDmI-AH,[U'HXYB B KPAEBo.0 ąACT KAPIlAT Pe310Me UaJIeo3otłćKDe Me'.l'aMopmecx:oe OCHOBaHHe, y'CTaROBJIeHHOO rJly60KHMH 6ypo ,'BhIMK CKBruKHHaMK npe.n;t:'I.'aBJtHe'.l' CaMhltł HH3KID!: CTPYK'i'YPHbW HPYc B npe.n;e.nax lqlaeBotł Xwartaln!k Geologiczny - 3 " .;, ' 604 Konrad Konior OCHOBaIUfe H3y>iaeMoro' paiilOHaCJIaraereH, B OCHOBHOM, KpaeBhIMH CJIOJIMH H IIO~ CTHJlaIO~eH Hi Kap6ooaTHott CBHTO~ HHJKHex:aMeHHoyrOJIhHO-~eBOHCKoroB03pacTa (:KaMeHHoyrOJIhHhIe H3BeCTHmof, ~eBoHCKJi:e J13BecTHHKH. H ~OJIOMH'l'hz),3aJIeraIO~ek yxe Ha MeTaMOPlPH'leOJmX IIopo~ax. YIIOMRHyn,J:tt KOMIIJIeKC CJIoeB IIepeceKae-rCff IIPO~OJlhHhIMH K ' riOIIepeqHhIMJt; c6pocaMH .Ha cYr~eJIhHhle IIPHIIO~ffrhi:e' HJlH oIIy Ii:J;eHHhIe no oTHOIUemno ~pyr K ~yry .6JIOKK. STeT rJIhI6OB&m xapaxTep TeKTOHKKn OCHOBaHHJ:!: BeChMa CHJIhlJO IIo~epKHBaeTCa: B OIIHChxsaeMOM pa~OHe. Konrad KONIOR ON THE PAtLAEozoIC SUBSTRATUM: STRUCTURE 11N THE MARGINAL PART OF THE,CARPATWANS IN THE CIJESZYN - ANDRYCHOW AREA Summary In the Cieszyn - Andrych6w area, the Palaeozoic metamorphic substratum Jnvestigated by deep bore-holes, represents the lowermost structural stage within the marginal part of the Carpathians. Structure and relief of this substratum · exerted a decisive influence· on the then developing iFlysch units, espeoially on development and cour,se of the Miocene trans'gression. Seismic investigations carried: out in 1960 and 1961, as well .as deep drillings -allowed to recognize the relief of substratum surface and its structure,,in the area under study. Within the substratum of the area between Cies~n and Andrych6w, numerous elevati~ns occur, separated by depressions of various type. Faults crossing 'both · the convex and the concave forms of the substratum amphasize the differences appearing among them, Am~dst the convex forms the following ones are worthy of attention: "Zebl'zydowice hump", "Ka'czyce G6rne hump", "Cieszyn· r'i:dge", ''[)ro'-· gomysl ridge", "Ilownica hump",. "BieloVlicko hUlIDp", "Bl'On6w..,Mi~dzyrzecze-Jasie- ,ruca ridge", "Wapienica G6rna ridge"" "Dziedzice swelling"e.xtending southeast wards, ~Pisarzowice hump", and "Bu}owice ridge". The elevations said show various. heights. While .the top part of the ''Cieszyn ridge" ri-ses up to 196 in, the average height of the substratum elevaitions Hes between 339 m and 600 tm, whereas the · lower:most one is between 600 m and 700 m. The surface depressions occurring. in the area in question reach approxitmately 800 m. In the southern pant,consdde rable depreesions reach as much as 1101> m. The'Se are depressions of Skocz6w G6rki Wielkie - Brenna, Mi~dzyrzecze - Bielsko - Straconka and Klinczuga - Witkowice - Nidek - Wieprz- mwald, \ . In general, the. substratum of the area discussed is built up of marginal beds apd of the Lower Carboniferous-Devonian carbonate series occurrung beneath them ' f (Carboniferous limestones, Devonian limestones and dolomites), and resting on the· metamorphic rocks. The rocks of this group are cut by longItudinal and transversal . faults into separate blocks elevated or lowered to each other. This block pattern of the substratum tectonics may be very distinctly observed in the area discussed. , " .: ...,,_ ...... : ..