Studien Zur Archäologie in Ostmitteleuropa Studia Nad
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Studien zur Archäologie in Ostmitteleuropa _Studia nad Pradziejami Europy Środkowej Band / Tom 6 Bruszczewo II Ausgrabungen und Forschungen in einer prähistorischen Siedlungskammer Großpolens Badania mikroregionu osadniczego z terenu Wielkopolski Band 6.1 Herausgegeben von / Redaktorzy Johannes Müller, Kiel, Janusz Czebreszuk, Poznań und Jutta Kneisel, Kiel In Kommission bei Dr. Rudolf Habelt GmbH, Bonn 2010 Studien zur Archäologie in Ostmitteleuropa Studia nad Pradziejami Europy Środkowej Band /Tom 6.1+2 Herausgegeben von / Redaktorzy Johannes Müller, Kiel Janusz Czebreszuk, Poznań Sławomir Kadrow, Kraków Gedruckt mit Unterstützung der Deutschen Forschungsgemeinschaft Die Deutsche Nationalbibliothek verzeichnet diese Publikation in der Deutschen National- bibliografie. Detaillierte bibliografische Daten sind im Internet über <http://dnb.d-nb.de> abrufbar. In Kommission bei / W komisie w Dr. Rudolf Habelt GmbH, Bonn Redaktion / Sekretariat redakcja Jutta Kneisel, Kiel und Mateusz Jaeger, Poznań Übersetzungen / Tłumaczenie J. Czebreszuk, M. Jaeger, T. Staniewicz, M. Szmyt (Poznań) und S. Slodowicz, P. Uhl, I. Petri (Kiel) Grafik, Layout und technische Redaktion / Redakcja technicza Holger Dieterich und Ines Reese, Kiel Umschlagentwurf / Projekt okładki Holger Dieterich und Ines Reese, Kiel ISBN 978-3-7749-3674-4 Druck / Druk Wachholtz Verlag, Neumünster © Autoren Kein Teil des Buches darf in irgendeiner Form (Druck, CD-ROM, Internet oder einem anderen Verfahren) ohne schriftliche Genehmigung reproduziert oder unter Verwendung elektronischer Systeme verarbeitet, vervielfältigt oder verbreitet werden. Żadna część ksążki nie może być bez pisemnej zgody autorów: reprodukowana w jakiejkolwiek formie (druk, kopiowanie, CD, DVD, Internet oraz inne sposoby) jak również przepracowywana, powielana lub też rozpowszechniana. 2010 BAND 1 INHALTSVERZEICHNIS / SPIS TReści Vorwort der Herausgeber / Od Redakcji _________________________ 9 Vorwort / Słowo wstępne ____________________________________ 11 Introduction _____________________________________________ 13 TOPOGRAFIE UND ÖKOLOGIE / TOPOGRAFIA I EKOLOGIA Iwona Hildebrandt-Radke Das geologische Alter und die Hauptphasen der Denudations- und Akkumulationsprozesse vor dem Hintergrund topografischer Verhältnisse des archäologischen Fundplatzes Bruszczewo Wiek i główne fazy procesów denudacji i akumulacji w świetle uwarunkowań topograficznych stanowiska archeologicznego w Bruszczewie ______________________ 16 Hans-Rudolf Bork Archäologische und umweltgeschichtliche Untersuchung eines markanten Sporns am westlichen Talrand der Samica Analiza archeologiczna oraz historyczno-przyrodnicza półwyspu na krawędzi doliny rzeki Samica ________________________ 38 Jean Nicolas Haas und Notburga Wahlmüller Floren-, Vegetations- und Milieuveränderungen im Zuge der bronzezeitlichen Besiedlung von Bruszczewo (Polen) und der landwirtschaftlichen Nutzung der umliegenden Gebiete Przemiany środowiska, wegetacji i flory w ramach osadnictwa epoki brązu w Bruszczewie oraz gospodarcze użytkowanie otoczenia osady ____________________ 50 Janusz Czebreszuk und Marcin Szydłowski Die Prospektionen im Umfeld von Bruszczewo Badania powierzchniowe wokół stanowiska w Bruszczewie ____________ 82 FUNDPLATZ UND GRABUNG / STANowISKO I WYKOPALISKA Jutta Kneisel Die Grabungskampagnen Bruszczewo 2004 – 2006 Badania wykopaliskowe w Bruszczewie w sezonach 2004 – 2006 ________ 92 STRATIGRAFIE UND CHRONOLOGIE / STRATYGRAFIA I CHRONOLOGIA Jutta Kneisel Das östliche Feuchtbodenareal: Stratigrafie des Schnitt 30, Fläche 1 – 4 Wschodnia, wilgotna strefa stanowiska: stratygrafia wykopu 30, działki 1 – 4 ____________________________ 166 Tomasz Ważny Bericht zur dendrochronologischen Datierung von Bruszczewo, Grabungen 2004 – 2005 Informacja na temat datowań dendrochronologicznych z Bruszczewa, sezon 2004 – 2005 ______________________________ 232 5 Jutta Kneisel Die dendrochronologische Auswertung der Pfosten in Bezug auf die Grabungsbefunde Ocena dendrochronologiczna pali w relacji do obiektów archeologicznych. _______________________________ 238 Karl-Uwe Heußner und Tomasz Ważny Synchronisation der Dendrodaten für Bruszczewo nach der ostdeutschen Kurve Synchronizacja dat dendrochronologicznych z Bruszczewa z krzywą wschodnioniemiecką _____________________ 244 SUbsistENZWIRTSCHAFT / GOSPODARKA ŻYWNOśCIowA Helmut Kroll Die Archäobotanik von Bruszczewo – Darstellung und Interpretation der Ergebnisse Archeobotanika w Bruszczewie – wyniki i interpretacja ______________________________________ 250 Daniel Makowiecki und Agata Drejer Chronologische und chorologische Analyse der in Bruszczewo gefundenen Knochenreste aus den Jahren 1964 – 1968 Analiza chronologiczna i przestrzenna zwierzęcych szczątków kostnych wydobytych w Bruszczewie w latach 1964 – 1968 ____________________________ 288 Arkadiusz Marciniak Taphonomie der Knochenfunde aus Bruszczewo – ein Vorbericht Tafonomia materiałów kostnych z Bruszczewa – Wprowadzenie _______________________________ 316 BAND 2 SIEDLUNGSAREALE UND KERAMIK / OSADNICTWO I CERAMIKA Sarah Diers Feinstratigrafie und Chronologie: Archäologische und palynologische Analysen. Eine Fallstudie zum Fundplatz Bruszczewo 5 in Großpolen Precyzyjna stratygrafia i chronologia: analizy archeologiczne i palinologiczne. Studium na przykładzie stanowiska Bruszczewo 5 w Wielkopolsce _______________________________ 344 Hauke Dibbern Das Keramikinventar aus Schnitt 30: Untersuchungen am Fundmaterial der Flächen 3 und 4 und Rekonstruktion des bronzezeitlichen Besiedlungsverlaufes im Seeuferbereich Ceramika z wykopu 30: analiza zabytków z działek 3 i 4 oraz rekonstrukcja zasiedlenia w strefie brzegowej stanowiska _______________________________ 470 Janusz Czebreszuk und Paulina Suchowska Die Kulturschicht am östlichen Spornrand Warstwa kulturowa w centralnej części stanowiska _________________ 554 GERÄTEINDUstRIE UND HOLZWIRTSCHAFT / GOSPODARKA ZBOŻowA I UŻYTKowANIE DREWNA Jutta Kneisel und Helmut Kroll Die Holzanalysen aus dem östlichen Feuchtbodenareal Analizy drewna z części torfowej stanowiska _____________________ 576 6 Jutta Kneisel Die Knochen- und Geweihartefakte der Schnitte 14 – 17 Wyroby z kości i poroża z wykopów 14 – 17 _______________________ 662 BERNstEIN UND METALL / BURSZTYN I METAL Janusz Czebreszuk,Jutta Kneisel Eine Bernsteinperle aus Bruszczewo und Johannes Müller Paciorek bursztynowy z Bruszczewa ___________________________ 702 Knut Rassmann Neue chemische Analysen von Kupferartefakten aus der Siedlung von Bruszczewo Nowe analizy chemiczne wyrobów miedzianych z osady w Bruszczewie ____________________________________ 712 SIEDLUNGSBEstATTUNG / POCHÓWEK NA OSADZIE Jutta Kneisel Eine Siedlungsbestattung der Frühbronzezeit Pochówek na osadzie z wczesnej epoki brązu ____________________ 724 Beata Iwanek, Janusz Piontek Anthropologische Analyse des Skelettes aus Bruszczewo und Oskar Nowak Analiza antropologiczna szkieletu z Bruszczewa ___________________ 730 BRUSZCZEWO: ERGEBNissE UND INTERPRETATION / BRUSZCZEWO: WYNIKI I INTERPRETACJE Johannes Müller Bruszczewo: Production, distribution, consumption, and the formation of social differences ________________________ 756 PUDLISZKI / PUDLISZKI Mateusz Jaeger Untersuchungen zum Fundplatz 5 Pudliszki und seine Zugehörigkeit zum Netz frühbronzezeitlicher befestigter Siedlungen in Großpolen Stanowisko Pudliszki 5 w ramach domniemanej sieci wczesnobrązowych osad obronnych Wielkopolski _________________ 784 ZUR DATENVERARBEITUNG / PRZYCZYNKI DO UPOezĄdkowANIA DANYCH Benjamin Ducke und Paulina Suchowska Two and Three-Dimensional Representations of the Bruszczewo Site Data Using GIS _________________________ 822 Jutta Kneisel, Benjamin Ducke Correlation of the old and new excavation plans _________________ 834 und Paulina Suchowska Literaturverzeichnis / Bibliografia _____________________________ 836 Dankesworte / Od Władz regionalnych _________________________ 852 10 Beilagen / 10 Załączniki __________________________________ 860 DVD mit Daten und hochauflösenden Abbildungen / DVD z danymi i ilustracjami o wysokiej rozdzielczości 7 Od Redakcji Vorwort der Herausgeber W ramach jednoczącej się Europy po- Im Rahmen des zusammenwachsenden dejmowane są też liczne inicjatywy koope- Europas nehmen auch die Kooperationen racji między krajami naszego kontynentu. zwischen den europäischen Ländern zu. Wspólne projekty wykopaliskowe nie na- Gemeinsame Grabungsprojekte sind kei- leżą już więc do rzadkości. W naszej serii ne Seltenheit mehr. Im Rahmen unseres wydawniczej publikujemy następny tom partnerschaftlichen Publikationsorgans wyników pierwszego tego rodzaju polsko- erfolgt hier eine weitere Veröffentlichung niemieckiego partnerskiego projektu wy- der ersten gemeinsamen deutsch-polni- kopaliskowego. schen Grabung. Bruszczewo to istotna poznawczo osa- Bruszczewo ist eine wichtige bronze- da obronna z epoki brązu, położona ok. zeitliche befestigte Siedlung ca. 60 km 60 km na południe od Poznania. W tomie südlich von Posen. Im Band Bruszczewo 1 „Bruszczewo 1” (SPEŚ 2) Czytelnik uzy- erhielt die Leserschaft Einblick in For- skał pełen obraz historii badań i wyniki z schungsgeschichte und die Grabungser- sezonów wykopaliskowych przed rokiem gebnisse aus den Jahren vor 2004 (SAO 2). 2004. Prezentowana aktualnie druga część Dieser zweite Band der Grabungspub- monografii stanowiska zawiera istotne likation präsentiert wichtige Resultate efekty kampanii 2004 – 2007. W aneksie der Kampagnen 2004–2007. Im Anhang znajdują się załączniki z profilami pyłko- finden sich Beilagen mit Pollenprofilen