Sensus Fo Fila Fali

Lahae Distritu

Suku

Ministeriu Finansas Timor-Leste Relatóriu Sensus 2010

Konteudu Fahe rezultadu hosi Sensus tinan 2010

Mane no feto 3 Iha tinan 2010, staff 4,000 hosi Estatistikas halibur ona informasaun kona-ba Tinan 3 ita nia populasaun iha Timor-Leste tomak, hosi Hatene lee no distritu ba distritu, suku hakerek 4 ba suku, no uma-kain ba uma-kain. Lia inan 5 Governu, liu hosi Edukasaun 6 Ministeriu Finansas serbisu makaas hodi halibur dadus ne’e, nune’e Ministra Finansas Emilia Pires aprezenta rezultadu hosi Empregu 8 Sensus 2010 ba vise Primeiru-Ministru Jose Luis Guterres Governu bele hatene no reprezentante UNFPA Pornchai Suchitta. Forsa traballu oinsá desenvolvimentu nia progresu no uza nia Hodi nune’e komunidade potensial 8 rezultadu ba planu ita nia mos bele haree oinsá sira futuru. halo kontribuisaun ba Animal ne’ebé nasaun no deside saida Governu hakarak fahe mak hakarak halo, hakiak 9 Emilia Pires rezultadu hosi Sensus ba dezenvolve no hadia komunidade sira. Ministra Finansas To’os 10 liutan.

Kondisaun uma nian 11 Populasaun ho uma-kain

Fonte enerjia 14 Lahae Timor-Leste

Saneamentu 16 Ema nain hira Ema nain hira

Bee ba hemu 17  Ema 1,061  Ema 1,066,409  Mane 535  Mane 544,199 Sasan luxu 18  Feto 526  Feto 522,210 Partu asistidu 19 Uma-kain hira Uma-kain hira Proporsaun  Uma-kain 238  Uma-kain 184,652 mortalidade 19 Rejiaun Distritu hira: 13 Proporsaun kiak 20 Sub-distritu hira: 65  Distritu Aileu Suku hira: 442  Sub-distritu Aileu Vila

2 SUKU RELATÓRIU

Ita nia planu ba futuru ne’ebé diak liután ba Timor-Leste

Timor-Leste nia Planu Estratéjiku Dezenvolvimentu tinan 2011-2030 lansa ona hosi Primeiru Ministru Xanana Gusmão iha Jullu tinan 2011. Planu Estratéjiku Dezenvolvimentu halo esbosu vizaun nasaun ida nian ne’ebé mak iha: . Edukasaun ne’ebé diak liutan . Hadi’a saúde Primeiru-Ministru Xanana Gusmão vizita Aileu Kota atu konsulta komunidade . Infra-estrutra ne’ebé kona-ba Planu Dezenvolvimentu Estratejiku iha Maiu 2010. diak, no edukasaun no serbisu no ajuda produtor kafé Aldeia hirak ne’ebé dok . Kresimentu saúde. sosa makina-dulas-kafé hosi Postu Saúde sei ekonomiku no ne’ebé ho kualidade hetan parteira ida ka ekonomia sustentavel Ita sei hadia uluk-lai diak. ema ida atu serbisu ba ne’ebé mak ita hotu dalan ne’ebé liga komunidade iha area bele hetan benefísiu. Manatuto ba Laclo no Ita planu atu introduz saúde ne’ebé hetan Aileu tanba ida ne’e sistema klasifikasaun Planu ne’e reflete vizaun treinamentu hosi importante tebes ba ba kafé ne’ebé sei hosi ema rihun ba rihun Ministériu Saúde. rejiaun. produz rendimentu hosi Timor-Leste tomak, ekstra ba to’os nain liu hosi konsultasaun Zona estratéjiku ba Kafé sira. nasional iha subdistritus Aileu Kafé mak importante 65 iha tinan 2010. Ita sei identifika tebes ba ekonomia Saúde oportunidade atu Aileu nian. Uma-kain Iha tinan 10 nia laran hasa’e ekonomia lokal liu tersu rua iha distritu ita sei reforma saúde Foku ba Distritu iha rejiaun ida ne’e. ne’e kuda kafé. primáriu. Aileu Aileu diak ba Ita hakarak hasa’e Iha 2020 ita sei harii dezenvolve plantasaun Lurón produsaun kafé iha postu saúde ne’ebé foun hanesan Timor-Leste tomak no bele tau matan ba ema Iha tinan 10 nia laran, ita plantasaun kafé, hasa’e kafé nia 1,000 to'o 5,000. Postu sei hadi’a dalan ba Aileu indústria kualidade liu hosi Saúde hirak ne'e sei hosi Dili to’o Ainaro, sei prosesamentu, reabilitasaun to’os hetan dotor ida, loke sentru Timor-Leste produsaun aihan foun kafé, kuda tan kafé, no enfermeira rua no nian no fornese asesu no fatin foun ba mos hasa'e parteira rua. esensial ba Governu, turizmu iha foho leten. investementu kapital

3

Mane no feto

Mane no feto nia tinan

Lahae Tinan

Timor-Leste

Tinan

4 SUKU RELATÓRIU

Hatene lee no hakerek

Alfabetizasaun joven sira nian Target: Iha 2015

Proporsaun alfabetizasaun ba proporsaun joven sira ne’ebé hatene lee no ema ho tinan 15 to 24. hakere maka 100%.

%

Besik metade adultu sira iha Timor-Leste hatene

ko’alia, lee no hakerek ho lian Tetun.

Proporsaun alfabetizasaun adultu sira nian Target: Iha 2015 proporsaun Proporsaun alfabetizasaun ba ema tinan 15 ba leten. adultu sira ne’ebé hatene lee no hakere maka 70%.

Distritu iha Timor-Leste

Suco Liurai

Talitu Acumau Cotolau Tulataqueo Tohumeta Madabeno Fadabloco Fahisoi Maumeta Faturasa Sukus iha Distritu Aileu Fahisoi Hautoho Manucassa Namolesso Bereleu Faturilau Acubilitoho

Betulau Suco Liurai

Lahae

5 Lia inan

6 SUKU RELATÓRIU

Edukasaun

Frekuensia eskolar Target: Iha 2015 proporsaun ema ne’ebé nunka atende

eskola tenki tun to’o 20%.

Persentajen 37 mane sira liu tinan 5 atende eskola iha Timor-Leste. Feto sira ho tinan hanesan maka ba eskola la to’o 35 porsentu.

Nível edukasaun ne’ebé hetan Target: Iha 2015 proporsaun Hosi ema ne’ebé tinan 5 ba leten. ema hetan edukasaun sekundaria tenki to’o 20%.

7

Proporsaun matrikula iha Target: Iha 2015 edukasaun primária proporsaun matrikula iha edukasuan primária tenki Ne’e hatudu labarik hirak ho tinan 6 to’o to’o 100%. 11 hetan matrikula tia ona iha eskola primária.

Besik 5 porsentu ema iha Timor-Leste agora dadauk tuir ka hotu ona universidade. Distritu iha Timor-Leste

Suco Liurai

Talitu Acumau Cotolau Tulataqueo Tohumeta Fatisi Madaben o Sukus iha Distritu Aileu Fadabloco

Aissirimou Fahisoi Faturasa Maumeta Hautoho Saboria Fahisoi Manucassa Seloi Craic Seloi Malere Namolesso Bereleu Faturilau Fahiria Acubilitoho Betulau

Hoholau Bandudato Suco Liurai

Lahae

Lausi Fatubossa

8 SUKU RELATÓRIU

Empregu

Besik metade populasaun Timor-Leste nian mak iha "tinan produtivu", (15 to’o 59).

Forsa traballu potensial Target: Iha 2030 populasaun Ita presiza ema sira ne’ebé ho tinan 15 to’o 59, tenki serbisu ho tinan 15-59, iha sira nian tinan produtivu, maka 65%. hodi dezenvolve Timor-Leste. Ema ne’ebé la iha serbisu maka bele hetan governu nia tulun.

Tinan 0-14

Tinan 15-59

Tinan 60+

9

Animal ne’ebé hakiak

Uma -kain ne’ebé hakiak animal

Liu tres quartos uma- kain iha Timor-Leste sei envolve hela iha hakiak animal.

Uma-kain ne’ebé hakiak animal oin oin

Numeru animal ne’ebé hakiak

Manu Fahi Bibi male Bibi Kuda Karau Karau Timor Lahae 539 287 6 83 160 188 132 Distritu Aileu 23,687 12,638 830 5,928 2,462 4,697 1,782 Timor-Leste 702,474 330,435 41,854 152,360 57,819 161,654 96,484

10 SUKU RELATÓRIU

To’os Uma-kain ne’ebé envolve iha produsaun to’os nian

Liu metade uma-kain iha Timor-Leste kuda batar no um quarto kuda hare.

Uma-kain ne’ebé halo to’os oin oin

11

Kondisaun uma nian

Didi lolon Target: Iha 2015 uma-kain Uma-kain privadu ne’ebé iha didi lolon privadu ho didi lolon tijolu ka betaun tenki to’o 40%. tijolu ka betaun.

Menos um tersu uma kain iha Timor-Leste hela iha uma ida ho didi lolon tijulu ka betaun.

Distritu iha Timor-Leste

Suco Liurai

Talitu Acumau Cotolau Tulataqueo Tohumeta Fatisi Madabeno Sukus iha Distritu Aileu Fadabloco Aissirimou Fahisoi

Maumeta Faturasa

Saboria Fahisoi Hautoho

Manucassa Seloi Craic Seloi Malere Namolesso Bereleu Faturilau Fahiria Acubilitoho Betulau

Hoholau Bandudato Suco Liurai

Lahae Lausi Fatubossa

12 SUKU RELATÓRIU

Uma kakuluk Target: Iha 2015 uma-kain privadu ho uma kakuluk tella Uma -kain privadu ho uma kakuluk tella ka kaleen zinku. ka kalen zinku tenki to’o 60%.

Distritu iha Timor-Leste

Suco Liurai

Talitu Acumau Cotolau Tulataqueo Tohumeta Fatisi Madabeno Sukus iha Distritu Aileu Fadabloco Aissirimou Fahisoi

Maumeta Faturasa

Saboria Fahisoi Hautoho

Manucassa Seloi Craic Seloi Malere Namolesso Bereleu Faturilau Fahiria Acubilitoho Betulau

Hoholau Bandudato Suco Liurai

Lahae

Lausi Fatubossa

13

Uma rai Target: Iha 2015 uma-kain Uma-kain privadu ho uma-rai azuleju ka betaun. privadu ho uma-rai azuleju ka betaun tenki to’o 40%.

Distritu iha Timor-Leste

Suco Liurai

Talitu Acumau Cotolau Tulataqueo Tohumeta Fatisi Madabeno Sukus iha Distritu Aileu Fadabloco Aissirimou Fahisoi Faturasa Maumeta

Saboria Fahisoi Hautoho

Manucassa Seloi Craic Seloi Malere Namolesso Bereleu Faturilau Fahiria Acubilitoho Betulau

Hoholau Bandudato Suco Liurai

Lahae

Lausi Fatubossa

14 SUKU RELATÓRIU Fonte enerjia Fonte enerjia ba tein Target:

Fonte enerjia ba tein mak eletrisidade, gas no bio gas. Iha 2030 uma-kain privadu ne’ebé uza fonte enerjia ba tein hanesan Tesi no uza ai ba tein iha impaktu ne’ebé la diak ba – eletrisidade, gas no bio gas tenki to’o 50%. ambiente tanba ai ne’ebé kuda seidauk naton.

Iha 2020, la iha uma-kain ida iha Dili ne’ebé presiza tein ho ai.

15

Fonte enerjia ba ahi-oan Target: Iha 2020 uma-kain

Uma-kain privadu ne’ebé uza fonte enerjia moos ba privadu ne’ebé uza fonte enerjia moos ba ahi-oan – ahi-oan (eletrisidade, bio gas ka energia solar). eletrisidade, bio gas, enerjia solar tenki to’o 100%.

Distritu iha Timor-Leste

Suco Liurai

Talitu Acumau Cot olau Tulataqueo Tohumeta Fatisi Madabeno Sukus iha Distritu Aileu Fadabloco Aissirimou Fahisoi Maumeta Faturasa

Saboria Fahisoi Hautoho

Manucassa Seloi Craic Seloi Malere Namolesso Bereleu Faturilau Fahiria Acubilitoho Betulau

Hoholau Bandudato Suco Liurai

Lahae

Lausi Fatubossa

16 SUKU RELATÓRIU

Saneamentu Target: Iha 2020 uma-kain Uma-kain privadu ne’ebé uza ne’ebé uza saneamentu fasilidades diak tenki to’o fasilidades saneamentu ne’ebé 60%. diak liu (pit latrina ho plakas, pit latrina ho ventilasuan ne’ebé diak, ka fakar maka deskarga ba tanke séptiku ka pit).

Liu um tersu uma-kain iha Timor-Leste sei uza saneamentu fasilidade ne’ebé diak liu tan.

Distritu iha Timor-Leste

Suco Liurai

Talitu Acumau Cotolau Tulataqueo

Tohumeta Sukus iha Distritu Aileu Fatisi Madabeno Fadabloco Fahisoi Aissirimou Maumeta Faturasa

Hautoho Saboria Fahisoi

Manucassa Seloi Craic Seloi Malere Namolesso Bereleu Faturilau Fahiria Acubilitoho

Betulau

Hoholau Bandudato Suco Liurai

Lahae

Lausi Fatubossa

17

Hadiak fontes hemu bee nian Target: Iha 2015 uma-kain ne’ebé uza fontes bee hemu Proporsaun uma-kain privadu ne’ebé uza fontes hemu bee ne’ebé diak liu tenki to’o ne’ebé diak liu (bee ne’ebé kanalizadu ka bomba ba uma laran 78%. ka liur, torneira públiku kanalizadu, tubu posu ka fura kuak, posu ka bee matan ne’ebé protejidu, rekolla udan ben ka bee botir).

Distritu iha Timor-Leste

Suco Liurai Sukus iha Distritu Aileu Talitu Acumau Cot olau Tulataqueo Tohumeta Fatisi Madabeno Fadabloco Aissirimou Fahisoi Maumeta Faturasa

Saboria Fahisoi Hautoho

Manucassa Seloi Craic Seloi Malere Namolesso Bereleu Faturilau Fahiria Acubilitoho Betulau

Hoholau Bandudato Suco Liurai

Lahae

Lausi Fatubossa

18 SUKU RELATÓRIU Sasan luxu uma-kain privadu nian

19

Partus ne’ebé hetan Target: Iha 2015 partus ne’ebé hetan asisténsia asiténsia profisionál profisionál saúde nian saúde nian tenki to’o 60%. Proporsaun partu hetan asisténsia hosi fornesedor saúde ne’ebé kualifikadu iha tinan lima nia laran.

Besik um tersu ida partus iha tinan lima nia laran mak hetan asisténsia profisionál saúde nian.

%

Proporsaun mortalidade infantil Target: Iha 2015 proporsaun nian mortalidade maka menus liu 53 iha labarik 1000 ne’ebé moris.

Konforme informasaun hosi DHS iha 2009, Timor-Leste nia

proporsaun mortalidade infantil mak iha labarik 1000 ne’ebé moris, 44 mate. Ne’e signifika

katak ita alkansa ona ita nia target 2015 ne’ebé dehan proporsaun tenki menus liu 53.

Dadus hosi Sensus 2010 kona ba proposaun mortalidade infantil seidauk prontu.

Proporsaun mortalidade maternal Target: Iha 2015 porporsaun mortalidade maternal nian tenki menus liu 252 por Konforme informasaun hosi DHS iha 2009, Timor-Leste 100,000. nia proporsaun mortalidade maternal iha 100,000 ne’ebé partus, 557 maka mate. Ne’e signifika katak ita seidauk alkansa ita nia target 2015 ne’ebé tenki menus liu 252 iha 100,000.

Dadus hosi Sensus 2010 kona ba proporsaun mortalidade maternal seidauk prontu.

20 SUKU RELATÓRIU

Kiak Ema ne’ebé moris ho rendimentu menus ke 88 sentavus por dia.

Source: TLSLS, 2007

Dadus hosi Sensus 2010 seidauk prontu ba bele hatudu proporsaun kiak iha nivel Suku.

Ministériu Finansas Edifísiu 5, Palasìu Governu, Avenida Presidente Nicolau Lobato Dili, Timor-Leste

Telefone: +670 333 9510 Website: www.mof.gov.tl