;. ~ ~. ~ 19.93 s ~ ~- m~}'-CAN ~

Çag övratlm isiatmaleri AZaRBAYCAN YAZIÇILAR TÜRKIYE YAZARLAR TÜRKSOY a TÜRK KÜLTÜR VE QAFQAZ UNiVERSilETi BiRLiYi BiRLiGi SANATLARI ORTAK YÖNETiMi

TÜRK XALQLARI aDaBiYYATI (ll) BEYNaLXALQ UŞAQ aoaBiYYATI KONQRESi MATERIALLAH•

1KiTAB

Bakı, 13-15 noyabr 2008 TÜRK XALQLARI 8D8BivYATI (ll) BEYN3LXALQ UŞAQ 8D8BiYYATI KONQRESi MATERiALLAH 1KiTAB

KONQRESİN HaMsaDRLaRİ

Prof. Dr. Ahmet Saniç An ar İbr·ahim Ülvi Yavuz Düsen KASEİNOV Qafqaz Universiletinin Azarbaycan Yazıçılar Türkiye Yazarlar Birliği TÜRKSOY-Türk Kültür ve rektm·u Biriiyinin sadri Yönetim Kurulu Sanatları Ortak Yönetimi Genel Başkanı Genel Müdürü

KONQRESİN T8ŞKİLAT KOMİTaSi

Prof. Dr.Ömer OKUMUŞ Dr. İslam HÜSEYNOV Qafar OCAQLI Prof. Dr. Akif HÜSEYNLİ Serap MAGİLL K0malo YILMAZ Dos. M0mmodoli BABAŞLI Porvano BAYRAM Zabit::> TEYMURLU Dr. Erdal KARAMAN Seyran QA YJBOV Firuz0 ERGUV AN Dr. ÖmerBAYRAM Bayram GÜNDOGDU M on s uro KAZlM LI Dr. Ahmet ÖKSÜZ Soriyyo GÜNDOGDU İsaÖZKAN Dr. Ahmet KÖMÜRCÜ Setter DURMAZ Seyfi AGIREL Dr. SaimARI Ni lay TA TARi Şeyda SÜLEYMANOVA Dr. N0rmino 8LİYEV A İbrahim KURT Yazıçı Mustafa OGUZ Dr. Alexsandr MAGİLL AliBEREKET Şair Qoş::>m N8C8FZAD8 Dr. 8trabo GÜL Dursun ÇALlŞKAN Naşir Meryem AKBAL Dr. K:man B8ŞİROV Sobuhi BAYRAMOV

KONQRESİN ELMİ HEYaTİ

Akademik Bokir NöBİYEV Prof. Musa DUMAN Dos. İbrahim KIBRIS Akademik Nizami C8F8ROV Prof. Fatih ANDI Dos. M. Muhsin KALKIŞIM Az. Yaz. Biriiyi s::>dri Anar Prof. Gürer GÜLSEViN Dos. Rıdvan CANlM Prof. Ömer OKUMUŞ Prof. Mehmet KARA Dos. Erdoğan BOZ Prof. Ak if HÜSEYNLİ Prof. Zahid QARALOV Dos. Hüseyin ÖZCAN Prof. öjdor AGA YEV Prof. Rofael HÜSEYNOV Dos. Alim KAHRAMAN Prof. Mustafa ÖZKAN Prof. Qara NAMAZOV Dr. Erdal KARAMAN Prof. İbrahim CANA N Prof. Şahin X8LİLLİ Dr. ÖmerBAYRAM Prof. Yavuz AKPlNAR Prof. Danday İSKAKAL Dr. K~man BöŞİROV Prof. Nazan BEKİROGLU Prof. Tölegen TEBEGENOV Dr. Reşit HAYLAMAZ Prof. Emine GÜRSOY-NASKALİ Prof. Qadir öli KONKüBA YEV Qırğ. Yaz. Bir. Sad. Prof. Cihan OKUYUCU Prof. Tayupolot SADEKOY Sultan OMURALIYEV Prof. Ali Fuat BİLKAN Dos. Oğuz KARAKARTAL Şair Prof. Muhammet YELTEN Dos. Momm::>doli BABAŞLI Gökhan AKÇİÇEK

KONQRESİN KATİBLİYİ

Dr. Erdal KARAMAN, Dr. N::>rmimı 8LİYEV A, Dr. K::>nan B8ŞİROV

DiZAYN Sahib KAZIMOV

Kitab, Qafqaz Universileti Dizayn va Naşriyyat İşiari Şöbasinda yığılaraq çapa hazırlanmışdır.

Copyright @ Qafqaz University Baku- 2008 lBAJlA «POJ]JbiCT.!ıOPJbl CE3 CAHhA'fJhıH-lı)JJ:A EPJ1iJEIDKEH KO)Jl)JLAJPJH!Jh!Hl:ıı OJf'PEHHJIIOJllllt'I A.J(OKHEBA ...... ~·················· .. ······································~----·~---···~ ...... 303 1Kft,.ZANTATAnL.ARININ nocuM GELENEKLERİNDE E§JKİ TÜR_K. iNANÇLARININ iZLERi Yard. Doç. Dr.Çulpan ZARİPOVA ÇETİN...... ~ .•...... 308 ÇOCUK GİYİI\1 KUŞAM KÜLTÜRÜNDEKi DEGİŞİMLER Doç.Dr. Şule ÇİVİTCİ, Prof.Dr. ı'Vt~ran KAYA.BAŞl_ ...... 316 KÖRPeNİN ZEHNİ İNI<İŞAFINDA LAYLA ve OXŞAMALARIN ROLU . El.xan YURDOGLU (M8MMfJDOV)...... 322 ORTAK TÜRK HALK KÜLTÜRÜ ÜRÜNLERİNİN ÇOCUK EDEBiYATINA KATKILARI Prof. Dr. Er11ıan ARTUN...... 325 EFSANELERİN ÇOCUK EGİTİMİNDEKİ ÖNEMİ Araş. Gör. Ferhat ASLAN...... 332 KIRSAL ALANDA ÇOCUKLAR İÇİN KULLANILAN EL SANATLARI ÜRÜNLERi: TÜRKİYE (AKDENİZ BÖLGESİ) ÖRNEGİ Feı:val SÖYLEii.JEZOGLU, Zeynep ERDOGAN, Gürsel DELLAL ...... 339 DESTAN VE HALK HİKA YELERiNİN ÇOCUK EDEBiYATINA KAYNAK OLl\'lASI VE ÖRNEKLEM OLARAK HA VERNAME Yrd. Doç. Dr. Hüseyin ÖZCAN...... •...... •...... 342 ŞARKI VE TÜRKÜLERDEKi ATASÖZÜ VE DEYİMLJERİN ÇOCUKLA RIN DİL GELİŞ,_İl\'!İNE KATKISI Yrd. Doç. Dr. t.iustafa ŞENEL ...... 352 TÜRKDÜNYASI ÇOCUK HALK ŞARKlLARININ İÇERİK VE l\1ÜZİKAL YÖNDEN KARŞILAŞTIRMALJ[ OLARAK İNCELENMESİ O_ya :)'lE lV_ ...... _...• _...... _.. ___ ...... _.. _...... _•..••.. _••••••. _..•... _••• _•..••••••. _..•••.•••••. _•• _.. _3 65 KİÇİK JFOLKLOR NÜlVIUNaLaRİ Va UŞAQ T3RBİYöSİ PROBLEML8Rİ Zahid XEJLiL (X;;lifm, Zalıid Abdulla oğlu) ...... 37() AlLl'AY KÖYÜ~NE YERLEŞJVÜŞ OLAN KAZAK TÜRKLERİNİN JViiASALLARININ KAZAKİST AN MASALLARI VE TÜRKİ.YE lVIASALLARı İLE KARŞILAŞTIRMALI OLARAK İNCELENMESİ Yard.Doç.Dr. Zekiye ÇAG/Af.L.4R ...... 376

·uş~t\.Q va MİLLİ=M8N8Vİ D8Y8RL8R 383 ------İLKÖGRETİIVI OKULLARI TÜRI(ÇE DERSİ KiTAPLARINDA ~'MİLLI VE KÜLTÜREL DEGERLER~' Yrı/. Doç J)r. /l.dnau KA.il'fADllZ ...... 384 DEDE KORK.U1' HİKAYELERİNDEKİ İLETiLERiN AHLAI( EGİTİMİ AÇISINDAN DEGERLJENDİRİLIVIESİ ElifEınine KÜÇlfl(...... 391 ÇOCUI( EDEBİYATI BAGLAMINDA KUR'AN 3 DAKİ KISSAJLARIN ÇOCUK EGİTİMİNDEKİ YERİ

Doç. Dr. Hasan Hüseyin TUNÇBİLEl( ...... o ...... 398 iSLAMA GÖRE ÇOCUK EDEBİYA'ri NASIL OLMALIDIR? Prof. J)r. İbr(t/ıitn CANA/V...... , ...... •...... •..•...... •...... 404 KUR5 AN-I KERli:M IŞIGINDA ÇOCUKLARDA KAZANDIRILMASI GEREKEN DEGERLER Doç.Dr. Mustafa ÜNVER...... 409 HADİS:LERİN DİLİNDE ÇOCUK: ÇOCUK TERBİYESİNE DAİR BAZI ESASLAR Prof.Dr.Osnıan GÜNER ...... 413 ALİ AKBAŞ 3 lN "KUŞ SOFRASI', VE MUSTAFA RUHİ ŞİRİN'İN "DÜNYA KARDEŞ SOBE" ŞJ1İR KiTAPLARINDA MİLLİ VE MANEVI DEGERLER Yrd. Doç. Dr. Raşit KOÇ...... 419 TÜRK ATASÖZLERiNDE ÇOCUK VEEGİTİMİ Prof. Dı-. Tayyip DUMAN...... •...... 424 AŞAGI SİNİFLaRDa ÖYR8DİL8N B8Dİİ NÜMUN3L3RİN UŞAQLARIN VöT8NP8RV8RLIK RUHUNDA YJETİŞM8SİNDB ROLU T. H8Şİ1140VA ...... ' ...... 430 xviii ŞARKI VE TÜRKÜLERDEKi ATASÖZÜ VE DEYİMLERİN ÇOCUKLARlN DİL GELİŞİMİNE KATKlSI

Yrd. Doç. Dır. Mustafa ŞENEL Kafkas Ünviversitesi Fen-Edbiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Kars, TÜRKİYE e-mail: [email protected]

THE ROLE OF PROVERBS AND PHARESES IN SONGS SHARKI AND TURKU IN THE PROGRESS OF CHILDREN SPEECH

ABSTRACT The method is a way of getting something. This word is used in scientific investigation in the different means. Besides it there is special method for learning study, which is planned for good time. We took these methods into consideration and wanted to investigate our national songs "turku and sharki", which are very useful for children speech. We know that many proverbs and phrases are hidden into turku and sharki which are our spiritual richs.TI1e songs in spite ofwere created by different musicians help to leam the language when men don 't want to do it. The modem popmusic is also useful for it. As a result we can say that our traditional and national songs, which is rich with proverbs and phrases are very important in learning study and without doubt every must to prefer this method in progress children speech. Key words: Proverbs, phrase, progress of children speech, sharki, turku

Toplumların, uzun gözlenı ve tecrübeler so­ sittıkları en eski halk kültürü mahsulleri, atasöz• nunda vardıkları yargılar hikmetli düşünce, öğüt leri ve deyimlerdir. Çoğu zaınan bir iki keliıneyle, ve örneklemeler yolu ile ifade edilebilir. Bu bazen bir cümleyle, bazen karşılıklı diyaloglarla, ifadelerin birçoğu ınecazi anlam taşıyan; uzun bazen de kafıyeli söyleyişlerle küçücük bir söz 4 yılların oluşturduğu biçimle kalıplaşmış bulunan; öbeğine koca bir anlam sığdırılmıştır. daha çok sözlü gelenek içinde kuşaktan kuşağa Atasözleri ve deyimler, günlük hayatta far­ geçerek yaşayan; anonim nitelikteki özlü sözler• kında olunmadan, hemen henıen her yerde kulla­ 1 dir. Bu sözlere atasözü denir. nılır. Atasözleri ve deyimler, halkın içinde yaşat­ Arapça "nush, nasihat, meviza ", Farsça tığı duyguların, dile getirmek istediği düşüncele­ (pend" ve Moğolca "erden i üge: cevlıerli söz"ün rinin aktanınında yalnızca bir yöntenıdir. Top- · anlattığı düşünceyi, günümüze kadar getiren lum, bir konuyu uzun uzadıya halkalar halinde sözlerdir. Anlamından da anlaşılacağı gibi atalar­ birbirine bağlayarak anlatmaktansa, az sözle çok dan gelmiştir. Buna göre bu sözlerin tarihi bir şey aniatmayı tercih eder. Bu hem halkın hem de geçnıişi vardır. Zamamn akışı ve toplunısal çev• bireyin; daha doğrusu toplumların bilinçaltında renin coğrafyası içinde biçim ve özünü kazanarak sahip olduğu üstün yetenek ve düşünce yoğunlu­ bugüne kadar gelen bu sözlere , "eski/er sözü" ğunun bir göstergesidir. Atasözleri ve deyiınler, dennıesi bunun en güzel kanıtıdır. 2 uzun yıllar süren hayat tecrübelerinin bir sonucu olarak ortaya çıknnştır. Bu tecrübelerin birieşi­ Deyimler (tabirler) ise, asıl anlamlarından ınİnden oıiaya çıkan hayat felsefesi de dolayısıyla uzaklaşarak yeni kavramlar ıneydana getiren atasözleri ve deyimiere etki etmiştir. kalıplaşmış ifadelerdir. İki veya daha fazla keli­ meden oluşan bu dil birlikleri, duygu ve düşünce­ "Ağaç yaş iken eğilir" cümlesinin akla gelen lerimizi, dikkat çekecek biçimde anlatırken aynı ilk anlamı gayet açıktır. Taze bir fidanı eğmek zamanda isim, sıfat, zarf, basit ve birleşik fıil kolaydır. Bir fıdan kartiaşınca eğmesi, bükmesi, görünüşlü gramer unsurlandır. 3 kuması elbette zorlaşır. Diğer anlamını biz, ma­ nev1-zihn1 hayatınııza aktararak anlamlandırırız. Kişilerin anlık duygu ve düşüncelerini, içle• Çocuğu (aslında her şeyi) küçükken eğitmek ge­ rinden geldiği gibi saf ve doğal bir şekilde yan- rekir, düşüncesi bizde yerleşir. Bu maddi biçimi bir hareket noktası yapan ve ilk söyleyicilerini' 1 !ürk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, Dergah Yayınları, tespit edemediğimiz dil ürünlerinden atasözü ve Istanbul ı 977, C.l, s.2 ı 4 2 Şükrü Elçin, Halk Edebiyatma Giriş, Akçağ Yayınları, Ankara 2000, s.625 4 Ömer Asım Aksoy, Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü, 3 Şükrü Elçin, age., s.642 TDK Yay., Ankara, 198ı, s.47 352 Materüdhur deyiınler, hayat felsefesi olacak fikir ve düşünce­ Atasözleri ve deyin1lerdeki devrik yapı ile leri, din ahlak, hukuk, iktisat, eğitinı, gelenek, duygu ve düşünce1erin aktarın1ında yüklenıin görenek ile tabiat olaylarından, teknikten vb. başa ahnn1ası ve öznenin bağlantılı olduğu cüm• çıkarılabilecek kuralları sonıuttan soyuta giden leyle kafiyeli bir biçin1de söylenn1esi, henı dil bir yo1la, çoğu zanıan bir fıkra kılığında söz ve edinin1ine hen1 de dil aktarın1ına katkı sağlan1ak­ yazı ile kuşaktan kuşağa aktaran hiknıetli cüm- tır. Türkçe atasözleri ve deyimlerde yer alan bu 1elerdir.5 devrikliğin nedenlerinden biri ölçülü aniatın1da Atasözleri, deyişler, halk şiiri sözlü kültür uyak seçin1ine bağlı olmasıdır:"Sakla san1anı ürünleridir. Postnıan 'ın da Ong'a katıldığı gibi : gelir zaınanı. "Diğeri ise, atasözleri ve deyin1lerin "Bu anlatını yollan rastgele bulunnıuş araçlar kullanıldığı bağlanıda konuşan kişideki duygusal değildir. Onlar geçınİşten geleceğe aktarılır; dü• değişinıin yansıtıln1ası için: "Açtırnıa kutuyu, 8 şüncenin özünü oluştururlar. Genişletilıniş biçim• söyletme kötüyü. " deki ortak düşünce, bunlar olnıadan ortaya çıka­ Kişilerarası iletişimde kullanılan deyinılerde nıaz; çünkü düşünce atasözleriyle deyişlerden de devrik dizilenler vardır. Onlar ancak ilgili 6 oluşmaktadır" . duygusal bağlan1larda iletişin1e katıhrlar. Devrik Atasözleri ve deyinıler, farkında ohnaksızın alınalannın nedeni ise, sözel anlanıa ek olarak içselleştiği gibi bilinçli bir şekilde de dil kullanı­ ezgiye yüklenen duygusal bir tepki de içern1ele• nıma sokulnıaya çalışılnııştır. Böylece henı zen­ ridir. Örneğin çaresizlik karşısında "aralarında gin bir dil malzenıesi olan bu unsurların kullamını bir fark yok" anlan1ında "Al birini, vur ötekine" sıklaşacak, henı de bireyin dil kullanımına ve özdeyişi, bunun yanında, konuşnıaeının sinirien­ yatkınlığına katkıda bulunulacaktır. Milli Eğitim diğini de gösterir. Devrik alınayan atasözleri ile Bakanlığı 'nın İlköğretİnı 1 .-2. kadenıelerindeki deyin1ler arasında da öfke, şaşznna, korku, bez­ 9 ders içeriklerinde okuma-yazma-anlaına eğitiınle­ ginlik. .. gibi duyguları ifade edenlerde de vardır. rinde sıkça başvurulan bir yöntenı olarak atasöz• Atasözleri ve deyinllerde çocukların dil geli­ 7 leri ve deyinılerden faydalanılnııştlr: ŞÜ11İne katkıda bulunan farklı bir özellik de Öğrencilere öğüt vermek, örnek göstermek, imgelerin fazlaca yer almasıdır. Nesilden nesile anlatılanları kuvvetlendirmek, düşünceleri pekiş­ aktarılarak günün1üze kadar ulaşan atasözleri ve tinnek gibi anıaçlarda atasözleri ve deyimler, iyi deyiınler, bizlere önceki kuşakların yaşan1 şartları birer araç oln1aktadır. Türkçe Eğitim Programı'­ ve gelenekleri hakkında da dilsel iıngeler aktarır. nın Genel Anıaçlar bölümünün 3-7 maddelerinde Bu sözlerin özü, iki ayrı düzleınin, yani düz şöyle geçer: anlan1 ile yan anlam düzlen1lerinin yapısal bileşi­ Madde 3:Öğrencilere Türk dilini sevdirınek, n1ine dayann1aktadır. Onları doğru anlaınak ve kurallarım sezdirmek; onları Türkçeyi gelişinı sü• yorunılanıak hiç de kolay değildir, çünkü asıl reci içinde bihnçle, özenle ve güvenle kullanmaya anlanılarını kavrayabiln1ek için bir cünıle ya da yöneltmek. n1etin içinde kullanılıyor/geçiyor oln1aları gerek­ Madde 7: Sözlü ve yazılı Türk ve dünya n1ektedir. Bu yetmiyormuş gibi, içerdikleri in1ge­ kültür ürünleri yoluyla, Türk kültürünü tanıma ve leınin sıradışı ohnası nedeniyle de bu güçlük kazannıalarında Türk yurdunu ve ulusunu, doğa­ biraz daha artn1aktadır. 10 yı, hayatı, insanlığı sevn1elerinde yardııncı olnıak. Önceki kuşakların yaşan1 şartları ve gelenek­ Buradan hareketle Tük dilinin en zengin mah­ leri hakkında dilsel imgeler içeren atasözleri ve sulleri olduğunu bclirttiğiıniz atasözleri ve de-­ deyin1leri inceleınck suretiyle, kültür tarihi yinılerden faydalanmaınız gerektiğini dolaylı açısından pek çok aydınlatıcı bilgiye ulaşılabilir. olarak çıkarabiliriz. Yazılı kültüre geçıniş toplun1ların çoğu, sonraki Atasözleri ve deyinllerde dikkati çeken bir kuşaklara aktarmak amacıyla atasözlerini ve de­ başka özellik de pek çoğunda "devrik yapının" yinılerini toplan1ıştır. Ancak bunlar daha önceleri bulunnıasıdır. Bu yapı, yabancılara özellikle de de vardı, daha doğrusu tabi1 ki insanlık tarihi çocuklara dil öğretİnıinde ve ediniminde büyük kadar eskiydiler. Günümüze ulaşan en eski ata­ katkı ve kolaylık sağlaınaktadır. sözü derlemeleri, Eski Mısır'a (M.Ö.3.-l. yy.) kadar uzanmaktadır. Ayrıca, Sümerlerin (M.O.

Şükrü Elçin, age., s.625 Ömer Demircan, "Söz Dizimine Duygusal Yansmıalar: Atasözleri, Deyim/er, Deyişler Ve Devrik Dizim ", Tiirl\ 8 Dili Dcı·gisi, Y.I8,C.I8,S.l07 Mart Nisan 2005, s.!, Ömer Demircan, agm.,s.2 (http://www.turkdilidergisi.com/J 07/demircan.htm) 9 Ömer Demircan, agm.,s.4 10 Bayram Baş, , "Türkçe Temel Dil Becerilerinin Öğre­ Musa Yaşar Sağlam, "Atasözleri ve Deyimlerde timinde Atasözlerinin Kullanmu", Pamukkale Üniver• imge/em", Hacettepe Üniveı·sitcsi Edebiyat Fakültesi sitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2002(2), S.l2,s.60 Dergisi, 2001, C. IS, S.l, s.45 353 Türk Xa!qlan Bdabiyyatu (ll): Beynalxalq Uşaq iJdabiyyatı Konqresi

4.-1. yy.) çivi yazısı ile yazıln1ış yazıtlarında da uyakla, söyleyiş açısından daha etkili oln1aya atasözlerine yer verildiği bilinn1ektedir. ı ı yönelen atasözleri, fıkı·aya benzer fakat konuşma İlk bakışta anlan1landırılamayan, günlük ha­ sırasında yeri gelnıeden söylenemez. Yani lafı yatta kullanılan fakat farklı bir benzetn1eyle oluş­ gerliğine koymak istediğimizde ihtiyaç duyarız. turulan, tarih1 ve mitolojik kavramlar, şahsiyetler Atasözlerinin düz konuşmadaki bazı söz kahp­ içeren ve bunların birer in1geyle anlatıldığı lanndan farkları, onların birtakını ayıncı nitelikte atasözleıinde ve deyimlerde bir anlam karışıklığı biçim ve içerik özelliklerindendir. Bunlar arasın­ vaımış gibi durmaktadır. Ancak çocuklara bu da kısalık, kesinlik, anlatımdaki aydınlık ve ku­ 15 farklılık ve yerindelik bildirimizin esasını teşkil ruluk vb. sayılabilir. eden yöntemlerle öğretilebilir. Açıklamalı atasöz• Sernantİk incelen1elerin ana konusu cümledir. leri ve deyimler sözlüklerinde yer alan açıklama­ Cümle genellikle en az bir yüklernden oluşan, lan iyice anlayan bir çocuğun, dil ediniminde ve yargı bildiren keliıneler dizisidir. Kelin1eler hayal dünyasında ınuhakkak köklü bir değişiklik çoğunlukla daha küçük yapılar halinde bir araya olacaktır. Çünkü hayal dünyasında n1eydana ge­ gelerek üst yapıyı oluştururlar. Bu küçük yapılara len iınge kanşıklığını ortadan kaldıracak ve keliıne gruplan adı verilir. Atasözleri, kin1i tas­ öğreneceği yeni imgelerle eskileri birleştirerek niflerde yargı bildin11eyen ve yüklen1i olmayan 12 çevreyi anlamlandırmış olacaktır. ön1eklere rastlansa da, çoğunlukla cüınlelerden 16 Atasözleri ve deyimleri betimlemek ve açık­ oluşur. lanlak oldukça güç bir iştir. Güncel anlamlarını Çocuklara dil öğretiminde bu sentaktik özel• kavrayabilmek için onların bir cüınle ya da metin liklerden hareketle aşağıdaki yapıları, atasözleri içinde geçiyor olması gerekmektedir. Samuel ve deyin1lerle öğretınek mümkündür: SINGER, 1) Basit cümle (lErst in der Verwendung lebt das "İş insanın aynaszdır." Sprichwort: in der Sammlung isı es tot. " 2) Birleşik cümle fAtasiizleri ancak kulltuuldıklan takdirde 2.a.) Girişik birleşik cün1le yaşarlar, derleıtıelerde ise ölüdür/er.] 2.h.) Girişik birleşik cün1le- İsin1fıil "Dünyaya aldannıak delilik demektir. " sözü ile bu görüşün1üzü desteklemektedir. 2.c.) Girişik birleşik cümle- Sıfatfıil Dinleyici, karşısındaki kişinin kullandığı atasözü "Misafiri horoz olanın m-pa kalmaz amba­ ve deyimin güncel anlaınını, onu ancak cümlenin rında." bağlaını ya da metnin diğer kısımları ile 2.d.) Girişik birleşik cümle- Zarffıil ilişkilendirdiği takdirde çözebilir. Burada atasözü "Ağaç meyvesi olunca başznı aşağ1ya ve deyimin işlevi, konuşmacının düşüncelerini salar." dile getiriyor, hatta bir anlamda destekliyor 3.) Şart cümlesi olmasıdır. Üstelik böylece, hitap edilen kişi ne "Din yıkılmazsa, düşman yıkilmaz." incitiln1iş, ne de malıcup edilmiş oluyor, çünkü 4.) ki' li birleşik cümle dile getirilınek istenen şifreli bir biçimde akta­ "Başa gelmedi ki ayak uslansın. " rılıyor. Hitap edilen kişinin görevi ise, cümle 5.) Sıırah ve bağlı cüınie içinde geçen atasözü ve deyim ile aniatılmak "Ana ben gidernem Bender 'e, alış nu ş mı istenileni bulup, eğer varsa konuşanın hatasını 13 kaba döşek mindere. " düzeltmektir. "Kar izi kapatır, ok gözü kapatır. " Ana dili Türkçe olan kişiler dahi, Türkçe 6.) Eksiltili cümle atasözleri ve deyimleri anlaınakta bazen zorluk "Ersiz avrat, yulars1z at. " çeker. Bunun da nedeni, "gosterilen"den başka 7.) Aktanna elimlesi bir de "kastedilen"in bulunuyor olmasıdır ve "Kimse "Gözünün üstünde kaşın var. "gösterilen"in her zaman "kastedilen" olmayışı­ Demesin. " Vs ... 17 dır.14 Görülüyor ki, çocukların dil ediniminde şarkı­ Atasözleri, uzun deneme ve gözlemlere daya­ ve türkülerdeki atasözleri ve deyimler oldukça nılarak söylenmiş ve halka mal olmuş kalıplaşmış önemlidir. Bu bağlamda bildirimizin esasında ifadelerdir. Çoğunlukla bir cümle biçiminde olu­ şarak bir yargı anlatan, kimi zaman ölçü ve 15 Pertev Naili Boratav, 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı, Gerçek Yayınevi, İstanbul I 988, s. ı ı 8 11 Musa Yaşar Sağlaf11,agm.,s.45-46 16 Mustafa Altun, "Türk Atasözleri Üzerine Sentaktik Bir 12 Musa Yaşar Sağlam, agm., s.46 İnceleme", Akademik Araştu·malar Dergisi, Mayıs­ 13 Musa Yaşar Sağlam, agm., s.46 Temmuz 2004, Y.6, S.2ı, s.80 14 Musa Yaşar Sağlam, agm., s.47 17 Mustafa Altun, agm.,s.82-89

354 bulunan popüler sanatçıların şarkı ve türkülerinde konusundaki duyarlılığı dolayısıyla kutlamıştın1" 19 atasözleri ve deyimierin kullanım sıklığına dikkat dedi." çekeceğiz. Geçn1işten günün1üze birçok sanatçı Barış Manço da atasözleri ve deyimleri sıkça seslendirdikleri şarkı ve türkülerde atasözleıi ve kullanmış bir sanatçımızdır. "Çağdaş Türk Ozanı deyin1leri kullann1ıştır. Bu kullanım hem şarkı ve Barış Manço" adlı eserde sanatçının kullandığı türkülerdeki anlam yoğunluğunu oluşturınuş heın atasözleri ve deyiınler çıkanhnıştır. Buradaki de bunların halk tarafından benimsenmesini ko­ tasnife göre Barış Manço 'nun şarkılannda toplaın laylaştırınıştır. Çünkü atasözleri ve deyin1lerdeki 49 atasözü ve 428 deyim bulunmaktadır. 20 sadelik halkın şarkı ve türkülerdeki özgünlüğü 1980 'den sonra dünyaya gelen bütün Türk yakalan1asını sağlamıştır. Taradığımız şarkı ve çocukları, öğrendikleri atasözleri ve deyimierin % türkülerde en fazla atasözü ve deyimi kullanan 90'ını ilk kez Barış Manço'nun şarkılarında du­ sanatçılar Barış Manço, Tarkan v~ Kıraç oln1UŞ­ yup, öğrenmiştir. Barış Manço kültürümüze elini tur. Nitekim Tarkan 'ın son dönemde çıkardığı daldıı·ıp daldırıp ordan çıkardıklarını kendi albün1lerde Dilli Dürlük'te 15, Hop Hop'ta ll 21 dönemine aktarı11ıştır. ve Dedikodu' da 6 atasözü ve deyin1e yer vererek, Türk Dil Kurun1u Başkanı Prof. Dr. Şükrü Haluk Günlük hayatta dinlediğin1iz müzikler hepi­ AKALIN tarafından ödüle layık görüln1üştür. n1izi etki alanı içerisine alır. Akahn 'ın da dediği gibi atasözü ve deyiınleri, etkili ifade için kullan­ Gazete haberinde, "Müzik dilinde çokça kul­ n1ak gerekir. Hele bunu şarkıların içerisinde mü• lanılan argo sözler ve yabancı kelin1eleri eleştİren zik eşliğinde yaparsak, daha kalıcı olmaktadır. TDK Başkanı Şükrü Haluk Akalın, bu olun1suz Müziğin insanın gelişin1ine hele hele çocuğun öıı1ekler karşısında Tarkan 'ın atasözlerini ve gelişimine katkısını göz ardı etmemek lazın1. deyin1leri ustaca harmanhidığını söyledi". Akalın, "Konuşınaları ve yazılannda atasözleri ile de­ Ünlü düşünür Aristo(MÖ:384-322) eğitimde yin11ere yer veren kişiler, Türkçeyi daha etkili müziğin önemini şöyle ifade eder: "Müziği daha kullanır." Dedi. Barış Manço'nun yaşarken yap­ çok kişilik üzerinde etki yapabilen ve böylelikle, tığı şarkılarda atasözlerine ve deyin1lere sıkça yer doğru bir eleştirİcİ değerlendirme alışkanlığına verdiğini aktaran TDK Başkanı Akalın, o gün• sahip ve yetenekli insanlar için yetiştirmen1iz için lerde Manço 'nun şarkılannda kullandığı bir uyarıcı olarak görn1emiz gerekir ... Duygulan atasözleri ve deyin1lerin çocukların ve gençlerin içtenlikle ifade etme konusunda hiçbir şey ritm ve dilinden düşn1ediğini hatırlattı. "Tarkan 'ın yeni şarkı söyleme kadar kuvvetli değildir. Madem ki şarkılarında atasözlerimizi ve deyimlerimizi bu kadar güçlü bir kuvvettir, o halde müzik kullanmasına Akalın, mutlaka çocukların eğitiminde mutlaka kullanıl­ çok sevindik." Diyen 22 Tarkan 'ın deyimler kadar atasözlerini de ustalıkla malı dır. " kullandığına dikkati çekerek, "Bunlar içerisinde Dearden, erken çocukluk döneminde yapıla­ 'al elmaya taş atan çok olur', 'dışı eli yakar içi cak sanat etkinliklerinin önen1ini, çocuğun estetik 23 beni' gibi genç kuşakların çok az kullandığı anlayışının gelişınesi olarak değerlendirn1iştir. atasözleri de var." Şeklinde konuştu. Akalın, kul­ Lemn1ermann, bu döneınde yapılan müzik çahş­ lanılınayan her atasözü ve deyin1in unutulmaya n1alarının çocuğun toplumun müzik kültürü ile 24 ve yok oln1aya mahkum olduğunu belirterek, tanışmasını da sağlayacağını belirtmektedir. "Tarkan'ın yeni şarkılarında atasözleri ve Günün1üz eğitiıncilerinin çoğu kişilerin sahip deyin1lerin1ize yer vermesi, söz varlığımızın bu olduklan farklı genetik özelliklerin kendilerine zenginliklerinin yaşatılınasına ve genç kuşaklara müzik yapnıa konusunda bazı ayrıcalıklar sağla­ aktarılınasına katkıda bulunacaktır." Değerlendir- dığı görüşünü kabul etmekle birlikte, yeteneğin . . ,ı 8 n1esını yaptı. doğuştan geldiğine ve müzik eğitimi için olmaz Bir başka gazete haberinde de , "Türk Dil bir koşul olduğuna inanınaktadırlar. Bu görüşün Kuruınu Başkanı Prof. Dr. Şükrü Haluk Akalın, en önemli destekçisi Japon Kemancı ve Eğitimci Tarkan Tevetoğlu 'na gönderdiği teşekkür yazısın­ Şiniçi Suzuki'dir." SuzukiEğitim Yöntemi" da şu sözlere yer verdi: "Son albümünüzdeki 19 parçalarınızda atasözlerimize ve deyimierimize http://www.turkcetopluluklari.net 20 yer vermiş olmanızdan dolayı sizi yürekten Birgül Yangın, Çağdaş Türk Ozam Banş Manço, Akçağ Yay. Ankara, 2002, s.86-1 O1 kutlarım." Eleştirileri çoğunlukla 21 ve takdirleri http://www.turklider.org/TR yazıyla ilettiklerini söyleyen Akalın, "Kin1i 22 Aristoteles, Politika, (çev.Tuncay,M), Remzi Kitabevi, zaman da kurum başkanı olarak bizzat telefon İstanbul I 975, s.238-239 23 açıp dile getiriyorum. Geçmişte de Kıraç 'ı Türkçe Ercan Mertoğlu, ''Müzik ve Ritm Eğitimi", Erken Çocuklukta Gelişim ve Eğitimde Yeni Yaklaşımiar-2, İstanbul 2005, s.282 18 http:/www. haber7 .com/haber. php?haber_ id=29140 1 24 Ercan Mertoğlu, agm., s.282

355 önenıh bir yetenek yasasına dayanmaktadır. Bu yasaya göre, doğru ve erken yaşta, doğru çevresel ortan1la ve doğru yönteınlerle her çocuk n1üzikle eğitilebilir. Ailesel ve toplun1sal yönden bu tür bir gelişınenin ortan1ı hazırlanınışsa her çocuk ana dilini öğrendiği yöntenlle n1üziği de öğrenebilir. 25 Müzik eğitin1i de tıpkı dil eğitin1i gibi aileden başlaınaktadır. Çocuğun aile içerisinde bulduğu dil ve ınüzik ortan1ı, bu iki öneınli değerin geli­ şinlini olun1lu ya da olun1suz şekilde etkileyebilir. Her iki önemli yapı taşına olun1lu katkıyı sağlan1ak için çocuk iyi bir anadili kullanın1ı ve iyi bir n1üzik kulağıyla yetiştiriln1elidir. Biz de tebliğin1izde hen1 anadilin hen1 de ınüzik eğitİnıinin birlikte işlendiği güncel şarkı ve türkülerden yola çıkarak, olun1lu ve olun1suz davranışlara dikkat çekn1ek istiyoruz. Şarkı ve türkülerdeki argo kullanıının çocukları ne kadar etkilediği açıktır. Anlan1ını bile bilmeden hafıza­ ya kaydedilen bu ifadeler gereksiz zan1anlarda kullanılarak kötü bir duruın yaratınaktadır. Söz yazarlannın kullandıkları ifadeler, farkında ahım­ dan daha küçük yaşta insanların kelime hazinesini ol uşturn1aktadır. Atasözü ve deyinllerin yukanda saydığınıız lüın oluınlu özelliklerini şarkı ve türkülerde dü• şünn1ek lazın1. Çocuklara Türk dilini sevdirn1ek, öğretn1ek, aynı zamanda eğlendinnek ve dinlen­ dinnek için içinde atasözleri ve deyin1lerin geç• tiği şarkılardan başlan1ak doğru hareket olacaktır. Bildirin1izde tespit ettiğiıniz farklı sanatçıların farklı şarkı ve türkülerinde geçen atasözleri ve deyiınlerini şu şekilde sıralayabiliriz:

25 Ayşcn Arslan," Erken Çocuklukta Müziğin Önemi ve Şarkt Öğretimi",Erken Çocuklukta Gelişim ve Eğitimde Yeni Yaldaşımlar-2, İstanbul 2005, s.291

.356 ------~--~---·------~- -- Şarldciniun Adi Albümün Adi Atasöziii DcyiHn ---- ı. Gülben Ergen Abayi Yaktim Aba yi Yakmak 2. Bariş Manço Delikanti Gibi Açtirma Kutuyu Söyletme Kötüyü -- --3. Ajda Pekkan Olanlar Oldu Bana Ağina Düşmek 4. İsmail Yk Tikla Ağlamayan Bebeğe Süt V ermezler --- 5. Sibel Can Çakmak Çakmak Ağzindan Bal Damlamak -- 6. Yildiz Tilbe Sevmeyeceği m Ağziyla Kuş Tutmak Akilli Olup Dünyanin Kahrini Çekeceği ne, Deli Ol 7. İsmail Yk Tikla Dünya Senin Kahrini Çeksin 8. Ebru Gündeş Akilli Ol Aklini Almak 9. Ferdi Tayfur Aklimi Başimdan Aldin Aklini Başindan Almak 10. Tarkan Hop Hop Al Birini Vur Ötekine ll. Tarkan Dedikodu Alni Açik Yüzü Pek Olmak 12. Hülya Avşar Ah Be Güzelim Analar Tahtini Yaparmiş, Bahtini Değil 13. Tarkan Hop Hop Anca Beraber Kanca Beraber ' 14. Erkin Koray Arapsaç i Arapsaçina Dönmek 15. Bariş Manço Ay i Armudun İyisini Ayilar Yerler -- 16. Özcan Deniz Sevdanin Rengi Aşk Ağlatir, Dert Söyletir 17. Musa Eroğlu Kazanoğlu At Ölür Meydan Kalir, Yiğit Ölür Şani Kal ir 18. ZeıTin Özer Ateş Düştüğü Yeri Yakar Ateş Düştüğü Yeri Yakar 19. Tarkan Dilli Düdük Ateşe Körükle Gitmek 20. Yavuz Bingöl Çarşambayi Sel Aldi Ateşten Gömlek Giymek f-· 21. Sezen Aksu Güngörmemişler Ati Alan Üsküdar'i Geçti 22. Hakki Bulut Kul Hatasiz Olmaz Ayaği Taşa Gelmemek t--- 23. Gülben Ergen Uçacaksin Ayaği Yerden Kesilmek 1------24. Tarkan Hop Hop Ayni Tas Ayni Hamam 25. Tarkan Verme Azi Karar Çoğu Zarar Babasi Oğluna Bir Bağ Biraknıiş; Oğul Babasina Bir 26. Bariş Manço Kczban Salkim Birakmamiş -· 27. Ncşet Ertaş Ne Dcrsin Bağri Yanmak 28. Aşik Veysel Kara Toprak Bağrina Basmak 29. Bahri İlhan Bir Yiğit Gurbete Gitse Bağrina Taş Basmak 30. Nil Karaibrahinıgil Havuz Problemi Baliklama Atlamak 31. Tarkan Dilli Düdük Bana Göre Hava Hoş 32. Grup Hepsi Tempo Baş Kaldirmak 33. Kenan Doğulu Yapariın Bilirsin Baş Koymak -· 34. Mustafa Yildizdoğan Türkiyem Baş Koymak -- 35. Muazzez Ersoy Kader Ayirdi Bizi Başa Gelen Çekilir 36. Nev Efkarliyim Haşim Duman Başi Dumanli Olmak 37. Sibel Can Çakmak Çakmak Baş i nda Kavak Yelleri Es mek ------38. Yonca Lodi Aldim Başimi Gidiyorum Başini Alip Gitmek 39. Kerem Bayar Afet-İ Devran Baştan Çikarmak 40. Ceza Feyz Al Beste Kargayi Oysun Gözünü 41. Yildiz Tilbe Aşkin Cezan Mi? Bin Dcreden Su Getirmek 42. Emrah Taksi Bir Baltaya Sap Olamamak 43. Bariş Manço Nane Limon Kabuğu Bir Çiçekle Yaz Gelmez 44. Sibel Can Tali h Bir Dokun Bin Ah İşit 45. Tarkan Hop Hop Bir Eli Yağda, Bir Eli Balda Olmak 46. Muazzcz Ersoy Bir Fincan Kahve Olsam Bir Fincan Kahvenin Kirk Yil Hatiri Vardir 47. Sibel Can Bir Sikimlik Canin Vardi Bir Sikimlik Cani Olmak 48. Ruhi Su Dinleyin Biri Y cr Biri Bakar, Kiyamet Ondan Kopar 49. Tarkan Hop Hop Bol Keseden Atmak 50. N alan Böyle Gelmiş Böyle Gider Böyle Gelmiş Böyle Gider 51. Demet Akalin Tatil Bulunmaz Hint Kumaşi

35' Türk Xalqlan iJd;;biyyatu (ll): Beyn;;lxalq Uşaq iJd;;biyyaü Korurresi

52. Tarkan Dilli Düdük Burnu Kaf Dağinda 53. Düş Sokaği Sakinleri Sevdan Bir Ateş Buz Kesilmek 54. Kivircik Ali İkinci Gurbet Bülbülü Altin Kafese Koymuşlar, İlle De Vatan Demiş 55. Grup As Senin Gibi Büyük Lo k ma Ye Büyük Söz Konuşma 56. Tarkan Dilli Düdük Caka Tutmak

57. Hande Yener Kirmizi Can Çekişmek 58. Sagopa Kajmer Linguistiks Can Çekişmek 59. Demet Akalin Unut Beni Can Evinden Vurmak 60. Hakan Peker CanimYandi Canİ Yanmak 61. Emel Müftüoğlu Kizlar Canİndan Bezrnek 62. Tarkan Dilli Düdük Circir Ötmek 63. M usta fa eeceli Unutmadİm Ciğeri Yanmak 64. Emel Müftüoğlu Faka Bastin Çantada Keklik 65. Funda Arar Arapsaç i Çivi Çiviyi Söker 66. Tuğba Özerk Çivi Çiviyi Söker Çivi Çiviyi Söker 67. Yonca Evcimik Kendine Gel Çizmeyi Aşmak 68. Davut Güloğlu Dur Orda Dur Çok Koşan Çabuk (Tez) Yorulur Ham Meyvayi Kopaı·dilar 69. Bariş Manço Çok Muhabbet Tez Ayrilik Getirir Dalindan 70. Bariş Akarsu Islak Islak Çomak Sokmak 71. Özlem Tekin Dağlarİ Deldinı Dağiari Delmek Adein Oğlu Kizgin Firin Havva 72. Bariş Manço Davul Dengi Dengine Çalar Kizi Mercimek 73. Ebru Gündeş Deli Mi Divane Miyim Deli Divane Olmak 74. Mahsun Kirmizigül Zel! o Derde Düşmek 75. Emel Müftüoğlu Eğlenilecek Kizlar Dere Tepe Geznıek 76. Tarkan Vay Ananı Vay Dişi Seni Yakar İçi Beni Yakar 77. Yildiz Tilbe Haberi Olsun Dil Dökmek 78. Mahsuni Şerif Çeşnıi Siyahinı Dile Düşmek 79. Nazan Öncel Dillere Düşeceğiz Dillere Düşmek 80. Tarkan Dilli Düdük Dilli Düdük 81. Ceza Nefret Doğru Söyleyeni Dokuz Köyden Kovadar 82. Uğur Arslan Sen Ve Ben Dört Gözle Beklemek

83. Doğuş Duvarİ Nem Yikar Duvarİ Nem, İnsanİ Ganı Yikar 84. Yurtseven Kardeşler Dilini Mi Yuttun? Duymazdan Gelmek 85. Tarkan H üp Dünya Gözünde Olmamak 86. NeşetErtaş Evvelim Sen Oldun Dünyanin Rengine Kanmak 87. Mahsun Kirmizigül Kardeş Dünyasi Yikilmak 88. Cengiz Kurtoğlu Hain Geceler Düşenin Dostu Olmaz 89. OğuzAksaç Adiyaman Düşman Kesilnıek 90. Tarkan Dilli Düdük Eden Bulur 91. Bulutsuzluk Özlemi Ekmek Aslanin Ağzinda Ekmek Aslanin Ağzinda

92. Bariş Manço Halil İbrahim Sofrasİ El Pençe Divan Durmak 93. Gülben Ergen Amor El Üstünde Tutmak 94. Tarkan H üp El Üstünde Tutmak 95. B erksan Bay Bay Gülüm Ele Avuca Siğnıamak 96. B erksan Bay Bay Ele Avuca Siğnıamak 97. Tarkan Şimari k Ele Güne Rezil Olmak 98. Emel Müftüoğlu Ruhun Duymaz Eli İşte, Gözü Oynaşta 99. Ezginin Günlüğü İlk Aşk Eli Kolu Bağli Olmak 100. Sezen Aksu Erkekler Elimi SaHasanı Ellisi, Başimi SaHasam Teliisi I Ol. İbrahim Tatlİses Bir Kulunu Çok Sevdim Elini Kolunu Bağlamak 102. Çelik Selanı Söyle Elini Saliasa Eliisi 103. Zeynep Casalini Duvar Elini Taşin Altina Sokmak

358 Materiallar

104. Tarkan Hop Hop Elini Yerirken Kolunu Kaptirmak 105. Zeki Müren Eski Dost Eski Dosttan Düşman Olmaz 106. İbrahim Tatlises Raki İçtim Şarap İçtim Eski Hamam Eski Tas 107. Tarkan Şimari k Eski Köye Yeni Adet 108. Hakki Bulut İntizarim Var Etekleri Tutuşmak 109. İbrahim Tatlises Erkekler Etekleri Zil Çalmak ı ı o. Cem Karaca Peynir Gemisi Evdeki Hesap Çarşİya Uymaz ll ı. Emel Müftüoğlu Faka Bastin Faka Basmak ı 12. Yonca Evcinıik Faka Bastin Faka Basmak 113. Sibel Can Çakmak Çakmak Gafıl Avlamak

ı 14. Fikret Kizilok Köroğlu Dağiari Geçit Vermemek

ı ı5. Tarkan Dilli Düdük Gelen Geçer Kalan Göçer ı ı6. Sezen Aksu Gelen Gideni Aratir. Gelen Gideni Aratir

ı ı7. Doğu Yaktim Gemileri Gemileri Yakmak 118. Mahsun Kirmizigül Yikilmadim Göğüs Germek ı ı9. Mahmut Tuncer Bileydim Gönül Bağlamak 120. Bariş Manço Gönül Ferman Dinlenıyor Gönül Ferman Dinlemez

121. Arif Sağ Sevenlere Gönül Verdim Gönül Vermek 122. Fatih Yeşilyurt Senle Açmam Görünen Köy Kilavuz istemez

ı23. Gü lay İstanbul Ağliyor Göz Yummak 124. Kenan Doğulu Yüzsüz Yürek Gözden Düşmek

ı25. Hakan Peker Dön Gel İki Gözüm Göze Gelmek 126. Hakan Peker İki Gözüm Göze Gelmek 127. Hayki Son Gözlerinden Uyku Damlamak 128. Ayna Severek Ayrilanlar Gözü Dalmak 129. Çelik Hercai Gözü Yollarda Kalmak 130. Sezen Aksu Belalim Gözü Yüksekte Olmak 131. Kivircik Ali Kerbela Gözünde Tütmek 132. Cengiz Kurtoğlu Yalancİ Bahar Gözünden Sakinmak 133. Tarkan H üp Gözüne Uyku Girmernek 134. S ila Bundan Sonra Gözünün Üstünde Kaşi Olmak 135. Gece Yokulari Yaban Gülü Gülü Seven Dikenine Katlanİr 136. Sezen Aksu Şanima inanma Gülü Seven Dikenine Katlanİr 137. Bariş Manço Gönül Ferman Dinlenıyor Gün Olur Devran Döner 138. Gökhan Özen Aramazsan Arama Gün Yüzü Görmemek 139. Bendeniz Sen Kaybettin Gününü Gün Etmek 140. Bendeniz Güvendiği Dağlara Kar Yağdi Güvendiği Dağlara Kar Yağmak 14 ı. Nilüfer Oh Ya Güvendiği Dağlara Kar Yağmak 142. Tarkan Dedikodu Ham Elmaya Taş Atan Çok Olur 143. Orhan Gencebay Hatasiz Kul Olmaz Hatasiz Kul Olmaz 144. Zerrin Özer Hekimden Sorma Hekimden Sorma Çekenden Sor 145. M fO Mecburen Her Kafadan Bir Ses Çikmak 146. Sagopa Kajmer Monotonluk Monotonu Hevesi Kursağİnda Kalmak 147. Sibel Can Çakmak Çakmak Hop Oturup Hop Kalkmak 148. Azer Bülbül Sana Yalan Gelebilir Hor Görmek 149. Tarkan Hop Hop Huyuna Suyuna Gitmek 150. Tarkan Dilli Düdük Hükmü Geçmemek 151. Tarkan Dedikodu İçi Dişi Bir Olmak 152. Bariş Manço Kara Sevda İçi İçine Siğmamak 153. Sabahat Akkiraz Değme Felek İçi Kan Ağlamak 154. Emre Aydin İstanbul'a Düşmanİnı içini Dökmek - 155. Berdan Mardini Senden Çocuğum Olsun içini Yakmak 156. Delikanlİ f-- Çilgin Sedat Gibi İflah Olmamak - 157. Hülya Avşar İki Dirhem Bir Çekirdek İki Dirhem Bir Çekirdek 359 Tiirlr: )((JJlqlan r[)dabiyym!e (ll): Eeynalxalq Uşaq iJdiJbiyyatK Konqresi

158. Tarkan Dedikodu İki Eli Yakasinda Olmak 159. Ayça Tekindcr Çikibum İki Gönül Bir Olunca Samanlik Seyran Olur 160. Aşik Mevlevi Doyum Olmaz H immetine İki Gözü İki Çeşme Ağlamak ı 61. İzel Günaha Girelim ineeldiği Yerden Kopmak

162. Bariş Manço M üsadenizle Çocuklar İp ineeldiği Yerden Kopar 163. İlhan Şcşen Ellerimde Çiçekler İpe Sapa Gelmemek 164. Tarkan Hop Hop ipin Ucunu Kaçİrmak 165. Gökhan Türkmen Aferlersin İsteyenin Bir Yüzü, Vermeyenin İki Yüzü Kara

166. Bariş Manço Halil İbrahim Sofrasİ İşte Halep İşte Arşin 167. Tarkan Kil Oldum Abi Kaçacak Delik Aramak 168. Güllü Balikesir Bandirma Kaçan Balik Büyük Olur 169. Sezen Aksu Kaçin Kurasi Kaçin Kurasi 170. Tarkan Hop Hop Kafa Tutmak 171. İlhan Şeşcn Ellerimde Çiçekler Kafaya Takmak 172. Cem Karaca Namus Belasi Kalem Kirmak 173. Asli Güngör Kalp Kalbe Kalp Kalbe Karşidir 174. Tarkan H üp Kalpten Kalbe Yol Vardir 175. Ayna Ölünce Sevemezsem Seni Kan Ağlamak

176. Bariş Manço Can Bedenden Çikmayinca Kara Haber Tez Duyulur 177. Tarkan Arada Bir Karalar Bağlamak

178. Bariş Manço Kazma Kaz Gelen Yerden Tavuk Esirgenmez 179. Tarkan Dilli Düdük Kendi Düşen Ağlamaz 180. Tarkan Dilli Düdük Kendi Kuyusunu Kazmak 18 ı. Hande Yener Kirmizi Kendini Dev Aynasİnda Görmek 182. Kutsi Maktut Kendini Kaybetmek

183. Bariş Manço Ali Yazar Veli Bozar Keskin Sirke Küpüne Zarar Verir 184. Tarkan Kil Oldum Abi Kil Olmak

185. Murat Başaran Nankör Kiymet Bilmemek 186. Funda Arar Serdel Gelin Kolu Kanadi Kirilmak

187. Bariş Manço Abbas Yolcu Korkunun Ecele Faydasİ Yoktur

ı 88. Mine Koşan Zor Dostum Kördüğüm Olmak 189. Aşik Poyrazoğlu Dağlardadir Kulak Vermek 190. Musa Eroğlu Kulak Verdim Kulak Vermek ı 91. Muazzez Abacİ Unutamazsin Kulaklari Çinlamak 192. Tarkan H üp Kuş Sütüyle Beslemek 193. Tarkan Dedikodu Kuyruklu Yalaniara Kanmak 194. Sezen Aksu Tempo Kül Yutmamak 195. Tarkan Hop Hop Külahina Anlatmak 196. Bariş Manço Ali Yazar Veli Bozar Küp Suyunu Çeker --·--· Adem Oğlu Kizgin Firin Havva 197. Bariş Manço Lafta Peynir Gemisi Yürümez Kizi Mercimek 198. Bariş Manço El Salla Leyleğin Ömrü Laklakla Geçer 199. Tarkan Arada Bir Mangalda Kül Birakmamak 200. Emel Müftüoğlu Eğlenilecek Kizlar Mercimeği Firina Vermek 201. Mustafa Sandal Mest Oldum Mest Olmak 202. Mahsun Kirmizigül Dinle Müptela Olmak 203. Tarkan Dedikodu Ok Yaydan Çikmak 204. İlhan Şeşen Ellerimde Çiçekler Ortalarda Birakmak 205. Ki bariye Annem Oyuna Gelmek

206. Bariş Manço Osman Oyuna Getirmek 207. Sagopa Kajmer Baytar Ödü Kopmak 208. İsmail Yk Kan ka Ölmek Var Dönmek Yok 209. Serdar Ortaç Uğrunda Her Şeyi Ölümü Göze Almak 210. Candan Erçetin Kapima Dayanma Sakin Özrü Kabahatinden Büyük Olmak

360 M mleriallar

211. Doğuş Dönek Özü Sözü Bir Olmak 212. Tarkan Çat Kapi Pabuç Birakmamak 213. Tarkan Dilli Düdük Pireyi Deve Yapmak 214. Kenan Doğulu Yakariın Bilirsin Roma'yi Yakmak 215. Tarkan Dilli Düdük Rüzgar Eken Firtina Biçer 216. Tarkan Hop Hop Sabri Taşmak 217. M uazzez Ers oy Kader Ayirdi Bizi Sabrin Sonu Selamettir 218. Ali Kinik Koca Reis Saçlarina Aklar Düşmek 219. Ebru Gündeş Deli Deli Sakla Samani Gelir Zamani En Büyük Mehmet Bizim 220. Bariş Manço Saldim Çayira Mevlam Kayira Mehmet 221. Hakan Peker Salina Salina Salina Salina Gelmek 222. Yil diz Til be H~şçakal Saman Alevi Gibi Yanma~ 223. Ebru Gündeş Çingenem Sararip Solmak 224. Bariş Manço Osman Silahla Mertlik Olmaz 225. Müslüm Gürses Son Pişmanlik Son Pişmanlik Fayda Etmez -- 226. Bariş Manço Lahburger Sona Kalan Dona Kalir 227. Sagopa Kajmer Bağdat Sora Sora Bağdat Bulunur

228. Hatice Borcum Bitmedi Soyup Soğana Çevirmek 229. Tarkan Dilli Düdük Söz Gümüşse Sükut Altindir 230. Ebru Gündeş Deli Deli Su Uyur Düşman Uyumaz 231. Tarkan Şeytan Azapta Şeytan Azapta Gerek 232. Tarkan Başkasin Şeytana Uymak 233. Gülben Ergen Boşu Boşuna Tadini Tuzunu Kaçİrmak 234. Mahsun Kirmizigül Haydar Haydar Taşa Çalmak 235. Bariş Manço Duriye Tenekeyi Parlatsan Çeyrek Altin Etmez 236. Soner Arica Adin Bahardi Tepe Takla Olmak 237. Tarkan Dilli Düdük Tepe Takla Olmak 238. Gökhan Özen Yaş in Tutmaz Tereciye Tere Satİlmaz 239. Grup Hepsi Olmaz Oğlan Tok Evin Aç Kedisi 240. Made Siritini Dön Toz Kondurmamak 241. Bendeniz Turnayİ Gözünden Vurdum. Turnayİ Gözünde Vurmak 242. Gökhan Özen Civciv Ufak At Da Civcivler Yesin 243. Kenan Doğulu Ara Beni Lütfen Ummadiği Dağa Karlar Yağmak 244. Bariş Manço Olmaya Devlet Cihanda Usta Terzi Dar Kumaştan Bol Gömlek Diker 245. Tarkan Dilli Düdük Uykutari Kaçmak 246. Bertuğ Cemil Ben Hiç Sevemem Ümidi Yikilmak 247. Uğur Arslan Karagümrük Y aniyor Yeryansin Etmek 248. Tarkan Hop Hop Vidi Yidi Etmek 249. Tarkan Gün Gibi VizGelmek 250. Ebru Yaşar Adamİm Y abana Atmak 25 ı. Sezen Aksu Şanima inanma Yağınasa Da Gürlemek 252. Deniz Arcak Yağınurdan Kaçarken Yağmurdan Kaçarken Doluya Tutulmak 253. Tarkan H üp Y al niz Taştan Duvar Olmaz 254. Sezen Aksu · Şinanay Yandan Çark li 255. ElifKarli Bizim Oranin Adetleri Yani na Birakmamak 256. Güler Duman Öl Deseydin Ölmez Miydim? Yanip Kül Olmak 257. Gülseren Gül Alo Desene Yanip Tutuşmak 258. Tari k Of Deli Gönül Yaraya Tuz Basmak 259. Bariş Manço Anahtar Yemeden İçmeden Kesilmek 260. Müslüm Gürses Bir Firtina Kopacak Yer Y erindt(n Oynamak 261. Öykü-Berk Evlerinin Önü Boyali Direk Yerden Yere Vurmak 262. Sibercan Çakmak Çakmak Yere Bakan Yürek Yakan 263. Eylem Aktaş Kömür Gözlerin Yere Çalmak

361 Tiirk Xalqlaru. iJd;;biyyatu (ll): Beynalxalq Uşaq iJd;;biyyata Konqresi

264. Ümit Sayin Ben Tabi Ki Yeriere Göklere S iğdiramamak 265. Grup Hepsi Tempo Yola Getirmek 266. Nilüfer Yolcu Yolunda Gerek Yol cu Yolunda Gerek 267. Yavuz Bingöl Türlü Türlü Yolun u Gözlernek 268. Yildirim Caner Hatirasi Var Yüreği Surkulmak 269. Bilient Serttaş Yalancİsin Yüreğine Taş Basmak 270. Demet Akalin Tatil Yüzünde Güller Açmak 271. Nazan Öncel Nereye Böyle Yüzünden Düşen Bin Parça 272. Bariş Manço Bahçede Hanimeli Zorla Güzellik Olmaz

Şal"l

AliKinik ı ı Gülseren Gül 1 ı

ArifSağ ı ı Hakan Peker 4 4

Asli Güngör ı ı Hakki Bulut 2 2

Aşik Mevlevi ı ı Hande Yener 2 2

Aşik Poyrazoğlu ı ı Hatice ı ı

Aşik Veysel ı ı H ayki ı ı

Ayça Tekindor ı ı Hülya Avşar 2 2 Ayna 2 2 İbrahim Tatlises ı 2 3

Azer Bülbül ı ı İlhan Şeşen 3 3

Bahri İlhan ı ı İsmail Yk 3 3

Bariş Akarsu ı ı İzel ı ı

Bariş Manço 23 4 27 Kenan Doğulu 4 4 Bendeniz 3 3 KeremBayar ı ı

Berdan Mardini ı ı Kivircik Ali ı ı 2 Berksan 2 2 Ki bariye ı ı

Bertuğ Cemil ı ı Ku ts i ı ı

Bulutsuzluk Özlemi ı ı M ade ı ı

Bülent Serttaş ı ı Mahmut Tuncer ı ı

Candan Erçetin ı ı Malısun Kirmizigül 5 5

CemKaraca ı ı 2 Malısuni Şerif ı ı

Cengiz Kurtoğlu ı ı 2 Mfö ı ı

Ceza 2 2 Mine Koşan ı ı

Çelik ı ı 2 Muazzez Abaci ı ı

Çilgin Sedat ı ı Muazzez Ersoy 3 3

Davut Güloğlu ı ı Murat Başaran ı ı

Demet Akalin ı 2 3 Musa Eroğlu ı ı 2

DenizArcak ı ı Mustafa Ceceli ı ı

Doğu ı ı Mustafa Sandal ı ı

Doğuş ı ı 2 Mustafa Yildizdoğan ı ı

Düş Sokaği Sakinleri ı ı Müslüm Gürses ı ı 2

Ebru Gündeş 2 3 5 N alan ı ı

Ebru Yaşar ı ı Nazan Öncel ı ı 2

ElifKarli ı ı NeşetErtaş 2 2

Emel Müftüoğlu 2 4 6 Nev ı ı

Emrah ı ı Nil Karaibrahimgil ı ı

Emre Aydin ı ı Nilüfer ı ı 2

Erkin Koray ı ı OğuzAksaç ı ı

Eylem Aktaş ı ı Orhan Gencebay ı ı

Ezginin Günlüğü ı ı Öykü-Berk ı ı

Fatih Yeşilyurt ı ı Özcan Deniz ı ı

362 Ferdi Tayfur ı ı ÖzlemTekin ı ı

Fikret Kizilok ı ı Ruhi Su ı ı

Funda Arar ı ı 2 Sahahat Akkiraz ı ı

Gece Y olculari ı ı Sagopa Kajmer ı 3 4

Gökhan Özen 2 ı 3 Serdar Ortaç ı ı

Gökhan Türkmen j ı Sezen Aksu 6 3 9

Grup As ı ı S ila ı ı Grup Hepsi ı 2 3 Sibel Can 2 5 7

Gül ay 1 ı Soner Arica ı ı

Gülben Ergen ı 3 4 Tari k ı ı

GülerDuman ı ı Tarkan 18 34 52

Güllü ı ı TuğbaÖzerk 1 1 Yonca Evcimik 2 2 Uğur Arslan 2 2

YoncaLodi ı ı Ümit Sayin ı ı Yurtseven Kardeşler 1 1 Yavuz Bingöl 2 2

Zeki Müren 1 1 Yildirim Caner ı ı Zerrin Özer 2 2 Yildiz Tilbe 4 4

Zeynep Casalini ı ı

Tüm şarkı sözlerini buraya almak mümkün istediğimiz için az sayıda örnek kullandık. Farklı değil. Elbette farklı şarkıcılar da atasözlerini ve şarkı sözlerinden taramalarımız sonucunda elde deyimleri kullanmış olabilir. Hatta bir şarkıcının edilen atasözleri ve deyimleri içerik yönünden farklı şarkılannda da atasözü ve deyimler bula­ genel bir şekilde tasnif edecek olursak: nabilir. Biz burada sadece konuya dikkat çekmek

Aşk, sevgi muhabbet, ... 54 Vücut organlan 33 Mutsuzluk, ayrılık hüzün ,aşağılama, korku, ... 37 Meyve,sebze,çiçek,bitki,ağaç,,, 25 Hayvanlar 35 Sayılar 30 Niyet(İyi niyet, kötü niyet, ... ) 58 Toplam 272

o Aşk,sevgi muhabbet, ...

Bil Vücut organları, ...

58, 21% 54,20% o Mutsuzluk, ayrılık hüzün ,aşağılama, korku, ...

o Meyve,sebze,çiçek,bitki,ağaç,,

30, 11% 33, 12% 111 Hayvanlar

25,9% o Sayılar

11lyi niyet , kötü niyet, ...

Yukarıda adı' geçen şarkı sözleri dinlendiğİn­ kavram alanlan kendiliğinden bilinçaltına işle­ de adı geçen kavramlar ve bu kavrarnlara ait mektedir. Söz yazarlan tarafından dikkate alın-

363 Tür/k Xalqhon Bd;;biyyata (lll): Beyn;pfxalq Uşaq fJdabiyym'u J!(moqresi n1ası gereken yön de budur zaten. Şarkı sözleri yazılırken kültürel değerleri güzel bir şekilde yansıtacak, felsefi yönünü bünyesinde taşiyan ve yansıtan atasözleri ve deyin1ler kullanılmalıdır. Unutulınaınalıdır ki, günüınüz şarkı ve türküleri 7 'den 77 'ye herkes tarafından dinleniln1ektedir. Gelişen teknolojiyi dil bilincini geliştirn1ek-işle­ yebilınek için ve kullanırken de bize ait olan unsurların hepsini bünyesinde taşıyacak unsurları kullanmak gerekir. TDK 'nın atasözleri ve deyim­ leri kullananlara gösterdiği yakın ilgi, bu konu­ ların ne kadar ihnml edildiğinin bir göstergesidir. Herkes şunun farkında olmalı ki~ çocukların dil gelişin1i küçük yaşlarda başlar. Dinlediklerimizle başlayan bu süreç, ön1ür boyu devan1 eder. Ne dinlediğin1iz onun için çok önen1lidir.

KAYNAKÇA AKSOY, Ömer Asım, Atasözleı·i ve Deyimler Sözlüğii, TOK Yay., Ankara, 1981 ALTUN, Mustafa, "Türk Atasözleri Ozerine Sentaktik Bir İnceleme", Akademik Araştırmalar· Dergisi, Mayıs-Temmuz 2004, Y.6, S.2ı, s.79-91 ARİSTOTELES, Politika, (çev.Tuncay,M), Remzi Kitabevi, İstanbul 1975 ARSLAN, Ayşen, "Erken Çocuklukta Müziğin Önemi ve Şarkt Öğretimi",En·ken Çocukhıl{ta Gelnşim ve Eğitimde Yeni Yaklaşnmlar-2, İstanbul 2005, s.291- 296 BAŞ, Bayram, , "Türkçe Temel Dil Becerilerinin Öğretiminde Atasözlerinin Kullam mı", Paımıkkale Üniversitesi Eğitim ~--akültesi Dergisi, 2002(2), S. ı 2,s.60-68 BORATA V, Pertev Naili, 100 Soruda Tiirl{ Halk Edebiyati, Gerçek Yayın evi, İstanbul ı 988 DEMİRCAN, Ömer, "Söz dizimine duygusal yansımalar:Atasözleri, deyim/er, deyişler ve Devrik Dizim", Tüı·k Dili Dergisi, Y. 18,C. 18,S. ı 07 Mart Nisan 2005, s. I, (http://www.turkdilidergisi.com/1 07 /dcmircan.htm) ELÇİN, Şükrü, Halk Edebiyatma Giriş, Akçağ Yayınları, Ankara 2000 http://www. turkcetopl uluklari.net http://www.turklider.org/TR http:/www.haber7.com/haber.php?haber_id=29ı4oı MERTOÖLU, Ercan, "Müzik ve Ritm Eğitimi", Erken Çocuklukta Gelişim ve Eğitimde Yeni Yak!aşımlar- 2, İstanbul 2005, s.282-290 SAÖLAM, Musa Yaşar, "Atasözleri ve Deyimlerde İmgelem", Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakülte§i Dergisi, 200 ı, C. ı 8, S.l, s.45-5 ı Türk Dili ve Edebiyati Ansiklopedisi, Dergah Yayınları, C. ı, İstanbul ı 977

Y ANGlN, Birgül, Çağdaş Türk Ozam Banş Manço, Akçağ Yay. Ankara, 2002, s.86- ı Oı

364