Gemegemeente Heumen Gemeente Heumen

GemeGemeente Heumen Gemeente Heumen

Programmabegroting 2020

Gemeente Heumen

PROGRAMMABEGROTING 2020

Bezoekadres: Gemeentehuis Kerkplein 6 6581 AC MALDEN

Correspondentieadres: Postbus 200 6580 AZ MALDEN

Telefoon: 024-3588300 Fax: 024-3581086 Internet : www.heumen.nl Email: [email protected]

Inhoudsopgave

Algemeen...... 6 Aanbiedingsbrief ...... 6 Leeswijzer programmabegroting ...... 9 Beleidsbegroting ...... 12 Programma 1 Sociale leefomgeving...... 13 Programma 2 Fysieke leefomgeving ...... 27 Programma 3 Bestuur en organisatie ...... 45 Recapitulatie cijfers programma 1 t/m 3 ...... 59 Paragrafen ...... 60 Paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheer ...... 61 Paragraaf onderhoud kapitaalgoederen ...... 65 Paragraaf financiering ...... 73 Paragraaf bedrijfsvoering ...... 79 Paragraaf lokale heffingen...... 83 Paragraaf grondbeleid ...... 91 Paragraaf verbonden partijen ...... 93 Financiële begroting ...... 101 Geprognosticeerde balans 2020 ...... 101 Toelichting financiële begroting ...... 112 Bijlagen programmabegroting ...... 118 Bijlage 1 Beleidskaders per programma ...... 119 Bijlage 2 Beleidsindicatoren per programma ...... 125 Bijlage 3 Reserves en voorzieningen ...... 131 Bijlage 4 Staat Vaste activa ...... 133 Bijlage 5 Afschrijvingstabel ...... 135 Bijlage 6 Lopende investeringen ...... 137 Bijlage 7 Tabel Weerstandsvermogen ...... 141 Bijlage 8 Algemene uitkering ...... 147 Bijlage 9 Gemeentelijke tarieven ...... 149 Bijlage 10 Subsidies ...... 151 Bijlage 11 Concept raadsbesluit ...... 152

Algemeen

Aanbiedingsbrief

Samen Sterk en Duurzaam

Voor u ligt de Programmabegroting 2020, waarin u kunt lezen wat onze plannen zijn voor het komende jaar. De begroting bestaat uit de volgende drie programma’s: 1. Sociale leefomgeving 2. Fysieke leefomgeving 3. Bestuur en organisatie.

Deze programma’s voeren wij uit vanuit onze missie en identiteit. Deze staan kort en krachtig in deze aanbiedingsbrief beschreven. Achtereenvolgens vindt u een antwoord op de volgende vragen:  Wat voor samenleving willen wij zijn?  Wat voor gemeente willen wij zijn?  Wat voor college willen wij zijn?  Hoe gaan wij aan de slag?  Hoe ziet het financieel meerjarenperspectief er uit?

Wat voor samenleving willen wij zijn? Wij hebben een levendige samenleving voor ogen, die van en voor iedereen is. Iedereen krijgt de kans om mee te doen. Er is reuring en er zijn tal van ontmoetingsmogelijkheden. Er is ruimte voor ondernemende mensen en ondernemende ideeën. We willen een leefbare, schone en veilige samenleving zijn. Mensen kennen elkaar en zijn er voor elkaar. Er is betaalbare en bereikbare zorg en ondersteuning op maat. Wij willen ook een duurzame samenleving zijn. We willen onze prachtige leefomgeving ongeschonden voor de volgende generatie achterlaten. De kern is dat we respectvol omgaan met mens, natuur en milieu.

Wat voor gemeente willen wij zijn? Wij koesteren onze kleinschaligheid. Nabijheid is onze kracht. Regionale samenwerking op alle gebieden stelt ons in staat om ons op onze kleine schaal te handhaven en een goede dienstverlening aan onze inwoners te bieden. Wij zijn een financieel gezonde gemeente.

Wat voor college willen wij zijn? Wij zijn een open en benaderbaar college. Wij willen vooral doen: het voortvarend uitvoeren van onze plannen staat centraal.

Hoe gaan wij aan de slag? Bij onze aanpak van beleid en uitvoering zijn de thema’s inwonersparticipatie en duurzaamheid altijd belangrijk. Ze maken deel uit van de drie programma’s van deze Programmabegroting. Wij kiezen voor maatwerk bij ieder project.

6 Inwonersparticipatie Wij hebben vertrouwen in de kracht van onze inwoners. Daarom willen wij zoveel mogelijk mensen betrekken bij het reilen en zeilen van de gemeente. Wij bieden onze inwoners en partners meer ruimte door vroegtijdig met hen in gesprek te gaan. Communicatie en partnerschap zijn onze speerpunten.

Duurzaamheid Het realiseren van de ambitie ‘Klimaatneutraal Heumen 2050’ vereist een veelomvattende en langdurige aanpak. Wij geven als gemeente het voorbeeld. Bewustwording, voorlichting en stimulering vormen daarbij de komende jaren de rode draad.

Hoe ziet het financieel meerjarenperspectief er uit? De totstandkoming van deze Programmabegroting heeft een ander proces gekend dan gebruikelijk. De Kadernota 2020 is op 4 juli weliswaar vastgesteld, maar duidelijk dat ombuigingen noodzakelijk zijn om te komen tot een structureel sluitende meerjarenbegroting. Na vaststelling van de Kadernota zijn daarom alle ombuigmogelijkheden in beeld gebracht. Het college gaat primair uit van een sluitende begroting. Echter, het college is eveneens van mening dat het onwenselijk is als er grote(re) begrotingsoverschotten ontstaan. Het college probeert zo reëel mogelijk te begroten en zeilt daarbij scherp aan de wind. Bij het samenstellen van het maatregelenpakket heeft het college bezien welke doelgroepen worden geraakt, wat de maatschappelijke impact is, hoe de maatregelen is verdeeld over de programma’s van de programmabegroting en de portefeuilles en hoe de maatregelen zich verhouden tot de inbreng van uw raad bij de behandeling van de Kadernota. Ons college is zich daarbij bewust geweest van het feit dat het schrappen van taken vaak meer ombuigingen oplevert dan het gedeeltelijk verminderen van de inspanning op een bepaald beleidsterrein. Het maatregelenpakket dat het college heeft samengesteld is met uw raad gedeeld op 5 september. Hierbij is per programma inzicht gegeven in de ombuigingen:

1. die opgenomen waren in de Kadernota; 2. de door het college voorgestelde ombuigingen ter hoogte van circa € 800.000; 3. ombuigingen die mogelijk zijn, maar die in de hiervoor bedoelde weging door het college niet aan uw raad worden voorgesteld van circa € 500.000 en 4. ombuigingen waarvan de maatschappelijke impact, het effect op de doelgroep, de betekenis voor een programma, e.d. zo groot is (in verhouding tot het bespaarde bedrag) dat om die reden wordt geadviseerd om van het treffen van deze maatregel af te zien.

In het raadsvoorstel behorend bij deze programmabegroting treft u het complete maatregelenpakket. Op deze manier heeft het college getracht uw raad maximaal te informeren en van advies te voorzien, zodat een zo integraal mogelijke afweging plaats kan vinden bij de besluitvorming.

Parallel aan de ombuigtaakstelling zijn de beleidsambities geconcretiseerd op basis van de meest actuele gegevens en recente ontwikkelingen. Daarnaast is de programmabegroting dit jaar voorzien van infographics, zodat in één oogopslag de essentie van een programma duidelijk is.

Financieel sluit de voorliggende begroting als volgt;

Omschrijving / Jaar 2020 2021 2022 2023 Saldo € 422.469 € 165.251 € 85.091 € 176.668

Zowel inhoudelijk als qua vormgeving ligt er een programmabegroting 2020 die het college met trots aan uw raad aanbiedt. Ondanks de noodzakelijke ombuigingen blijven de ambities van het colleges overeind. Ook de dienstverlening aan onze inwoners houden we zo veel mogelijk op hetzelfde niveau. In Heumen telt iedereen mee en doet iedereen mee. Nu en in de toekomst!

Met vriendelijke groet, namens burgemeester en wethouders

Dirk van Eeten Marriët Mittendorff Gemeentesecretaris Burgemeester

Leeswijzer programmabegroting

INLEIDING

De programmabegroting is het hulpmiddel voor de raad om zijn volksvertegenwoordigende, kaderstellende en controlerende rol uit te kunnen voeren en te kunnen sturen op hoofdlijnen. De programmabegroting bestaat uit een beleidsbegroting en een financiële begroting. De beleidsbegroting bestaat uit een programmaplan en diverse paragrafen. In het programmaplan is het gemeentelijke beleid op hoofdlijnen opgenomen. Dit richt zich vooral op de maatschappelijke effecten die wij in onze gemeente willen bereiken. De paragrafen richten zich op het beleid ten aanzien van relevante beheersaspecten, zoals de bedrijfsvoering, het weerstandsvermogen, onze kapitaalgoederen, de lokale heffingen en de verbonden partijen. De financiële begroting gaat vooral in op de financiële positie van de gemeente. Hier is het totale financiële overzicht inclusief de toelichtingen opgenomen. De door de raad vastgestelde kaders, het algemene financiële beeld en het overzicht van de baten en lasten presenteren wij hier.

INDELING PROGRAMMABEGROTING De programmabegroting is uit verschillende delen samengesteld.

Deel 1 - programmaplan Op grond van artikel 8 van het Besluit Begroting en Verantwoording gemeenten (BBV) bevat het programmaplan de te realiseren programma's, het overzicht van algemene dekkingsmiddelen, een overzicht van de kosten van overhead, het bedrag voor de heffing van vennootschapsbelasting en het bedrag voor onvoorziene uitgaven. In de programma’s maken we duidelijk welke doelen en maatschappelijke effecten we nastreven en welke activiteiten daarvoor uitgevoerd worden. Per programma is er ook een raming gemaakt van baten en lasten.

Naast de beschrijving van de doelstellingen, de activiteiten voor 2020 en het overzicht van baten en lasten per programma zijn per programma de gegevens toegevoegd betreffende de investeringen en de reserves en voorzieningen die betrekking hebben op het programma. De gedetailleerde financiële informatie op taakveldniveau is opgenomen bij het onderdeel financiële begroting.

Hieronder volgt de toelichting op de verschillende onderdelen van de programma’s.

Wat willen we bereiken en wat gaan we daarvoor in 2020 doen? Dit is het belangrijkste onderdeel van ieder programma. Het coalitieakkoord 2018-2022 en de kadernota 2020 vormen de basis voor de beschrijving van het programma. Per programma zijn de doelstellingen die de raad wil bereiken weergegeven en worden de activiteiten in 2020 beschreven, ter realisatie van deze doelstellingen.

Wat mag het kosten/wat gaat het opbrengen? We presenteren in een tabel de lasten en baten van ieder programma. Daarnaast geven wij ook inzicht in de investeringen die voor dit programma gepland zijn en de reserves en voorzieningen die betrekking hebben op het programma. Bij de investeringen geven wij aan wat deze in totaliteit kosten (de bruto investering), hoeveel door anderen wordt bijgedragen en welk bedrag voor eigen rekening van de gemeente komt (de netto investering).

Deel 2 - paragrafen Artikel 9 van het BBV schrijft voor dat in de paragrafen de beleidslijnen worden vastgelegd met betrekking tot relevante beheersmatige aspecten en de lokale heffingen. De begroting bevat de volgende paragrafen:

Weerstandsvermogen: In deze paragraaf brengen wij de risico’s voor de gemeente in beeld. Het weerstandsvermogen geeft inzicht in de financiële gezondheid van de gemeente. Het geeft aan in welke mate de gemeente in staat is om financiële risico’s op te vangen.

Onderhoud kapitaalgoederen: Deze paragraaf geeft inzicht in onze kapitaalgoederen. De kosten van het onderhoud van onze wegen, openbare verlichting, riolering en water, groen en gebouwen vormen een substantieel deel van de begroting.

Financiering: In de financieringsparagraaf bespreken wij de specifieke beleidsvoornemens respectievelijk de uitvoering van het beleid op het gebied van treasury.

Bedrijfsvoering: De bedrijfsvoering betreft de processen binnen onze gemeentelijke organisatie om de beleidsdoelstellingen te kunnen realiseren, sturen en beheersen. Bedrijfsvoering bestaat traditioneel uit de onderdelen personeel, informatisering, automatisering, communicatie, organisatie, financieel beheer en huisvesting.

9 Lokale heffingen: In deze paragraaf geven wij de ontwikkelingen met betrekking tot ons belastinggebied weer. Per heffing geven wij aan wat het beleid is en op welke wijze het tarief tot stand is gekomen. Ook geven wij inzicht in de (geraamde) opbrengsten.

Verbonden partijen: De gemeente werkt vaak samen met andere partijen om bepaalde doelen te bereiken. Als deze samenwerking in een bestuurlijke en financiële vorm wordt gegoten, spreken we van een verbonden partij. In deze paragraaf lichten wij deze partijen en hun beleidsdoelstellingen toe en geven wij de gemeentelijke bijdragen weer die ermee gemoeid zijn.

Grondbeleid: Het grondbeleid heeft een grote invloed op en samenhang met de realisatie van doelstellingen op het gebied van Ruimtelijke Ordening en Volkshuisvesting, Verkeer en Vervoer, Cultuur, Sport en Recreatie en Economische Zaken. Daarnaast heeft het grondbeleid een grote financiële impact. De resultaten op de grondexploitaties zijn dan ook van groot belang voor de financiële positie van de gemeente.

Deel 3 - financiële begroting In dit deel zijn de financiële ontwikkelingen, kaders en uitgangspunten opgenomen. Ook geven wij inzicht in het financiële beeld voor de komende jaren. Bovendien vindt u hier de op grond van de BBV verplichte onderdelen, zoals het overzicht van de baten en lasten, de incidentele baten en lasten en de uiteenzetting van de financiële positie. Tot slot zijn er 11 bijlagen bijgevoegd.

AUTORISATIE BEGROTING

De wet Dualisering Gemeentebestuur schrijft voor dat de gemeenteraad op hoofdlijnen stuurt en dat het college van burgemeester en wethouders de dagelijkse uitvoering van zaken voor haar rekening neemt. Om dit te ondersteunen heeft de wetgever een splitsing gemaakt in de gemeentebegroting. Voor de raad is er de programmabegroting ter ondersteuning van het sturen op hoofdlijnen en de kaderstellende en controlerende taak. Hierna volgt een nadere toelichting op de verschillende verantwoordelijkheden en bevoegdheden.

Programmabegroting Dit is de begroting die (onder andere) de kaderstellende functie van de raad ondersteunt. Met de kaderstellende functie wordt bedoeld dat op het niveau van “programma’s” middelen (de begrotings- en investeringsbudgetten) worden toegewezen. De raad stelt de programmabegroting vast en autoriseert daarmee het college voor de middelen uit de begroting op programmaniveau.

Productenraming Het college heeft de taak de programma’s uit te voeren. De productenraming ondersteunt het college bij zijn uitvoerende functie. De productenraming wordt opgebouwd vanuit de programmabegroting en geeft alle gemeentelijke activiteiten weer in termen van producten. Het college stelt de productenraming vast.

Begrotingsbudgetten De raad autoriseert het college op het niveau van programma’s. Het college is daarmee bevoegd uitvoering te geven aan het realiseren van de doelstellingen van het betreffende programma. Voorwaarde daarbij is dat het college bij de besteding van de budgetten voor bestaand beleid binnen de grenzen van het totale budget van het programma blijft. Binnen deze grenzen is het college bevoegd om de wijze van besteding van de budgetten aan te passen als dit noodzakelijk is voor het bereiken van de door de raad vastgestelde resultaten van het betreffende programma. Hiervoor hoeft het college, ingevolge de voorschriften, aan de raad geen begrotingswijziging voor te leggen.

Voor het schuiven met budgetten tussen verschillende programma’s, vraagt het college aan de raad goedkeuring middels het voorleggen van een raadsvoorstel met begrotingswijziging.

Met tussentijdse rapportages en de programmarekening legt het college aan de raad verantwoording af over de uitvoering (en dus over de besteding van de middelen en de bereikte resultaten) van het betreffende programma en de realisatie van de doelstellingen.

10 Investeringsbudgetten Bij de programmabegroting vermelden wij per programma naast de begrotingsbudgetten ook de betreffende investeringsbudgetten uit het investeringsprogramma die bijdragen aan het realiseren van de doelstellingen van het betreffende programma. Zoals gezegd autoriseert de raad het college op het niveau van de programma’s en is het college bevoegd uitvoering te geven aan de investeringen binnen de doelstellingen van het betreffende programma. Hiertoe raamt het college per investeringsbudget een krediet, inclusief bijbehorende dekking en eventueel in te stellen dekkingsreserves.

Reserves en voorzieningen Bij de programmabegroting vermelden wij per programma de betreffende reserves en voorzieningen.

Voor mutaties in reserves is het college verplicht de raad om autorisatie te vragen. Op basis van het budgetrecht is de raad bevoegd reserves in te stellen en toevoegingen en onttrekkingen te autoriseren. De bij het onderdeel reserves opgenomen mutaties gelden in dit verband als vast te stellen kader. Voor noodzakelijke wijzigingen hierin komt het college met een apart voorstel bij de raad terug.

Voor voorzieningen geldt een ander regime. De raad stelt een voorziening in op basis van bijvoorbeeld een onderhoudsplan. Bij de instelling van de voorziening bepaalt de raad de hoogte van de jaarlijkse dotatie. De werkelijke bestedingen ten laste van de voorziening vinden plaats op basis van het vastgestelde onderhoudsplan. Deze bestedingen vallen binnen het mandaat van het college.

Budgetten gekoppeld aan doelstellingen De raad heeft bij de bespreking van de begroting 2019 gevraagd om bij de begroting 2020 in de programma’s per doelstelling aan te geven welk budget ermee gemoeid is. Waar dit mogelijk was zijn deze budgetten vermeld. Bij een aantal doelstellingen is er geen sprake van een specifiek toegekend en af te bakenen budget. Het doel maakt bijvoorbeeld onderdeel uit van een groter geheel aan taken en werkzaamheden of de benodigde inzet bestaat alleen uit ambtelijke uren. Waar dit aan de orde is hebben we aangegeven dat er sprake is van “reguliere ambtelijke uren” of geven we het budget aan waarbinnen de doelstelling valt.

Beleidsbegroting

Programma 1 Sociale leefomgeving

13 14

15 WAT WILLEN WE BEREIKEN ?

1.1 Zorg en welzijn

Transformatieagenda Wij vinden het belangrijk dat iedereen de (maatschappelijke) hulp en zorg krijgt die nodig is. Daarbij kiezen we voor maatwerk en goede zorg zonder wachtlijsten. Om goede zorg voor een ieder die dat nodig heeft ook in de toekomst te kunnen garanderen, werken we samen met inwoners, zorgaanbieders en maatschappelijke partners aan een verdere ontwikkeling, transformatie, van het sociaal domein. De uitgangspunten van de transformatie in het sociaal domein zijn: - het streven naar maximale zelfregie en zelfredzaamheid; - de uitvoering zo lokaal, zo licht en zo dichtbij mogelijk; - preventief en integraal werken.

Om de transformatie verder vorm te kunnen geven is een investering nodig in de samenredzaamheid van inwoners, in de preventieve en algemene voorzieningen en in samenwerking tussen professionals en vrijwilligers. Hiervoor hebben we een transformatieagenda opgesteld. Hierin zijn de (nieuwe) transformatieonderwerpen en -acties opgenomen die prioriteit hebben voor de komende vier jaar. De transformatieagenda is ingedeeld in drie hoofdthema’s: 1. Zelfredzaamheid, samenredzaamheid en verbinding 2. Preventieve voorzieningen en lichte ondersteuning op lokaal niveau 3. Samenwerken en innoveren

Zelfredzaamheid, samenredzaamheid en verbinding Er gebeuren mooie dingen in onze gemeente: inwoners zetten zich in voor elkaar, er zijn veel vrijwilligers actief en er zijn veel activiteiten en voorzieningen. Ons doel is aan te sluiten bij al het mooie dat er al is, dit te verbinden en te versterken en ook kwetsbare inwoners te helpen om zo veel mogelijk zelfredzaam te zijn en waar nodig te ondersteunen. Om deze doelen te bereiken zetten we in 2020 naast de reeds in gang gezette acties uit 2019 in op de volgende onderdelen:  het evalueren van de professionele dorpsverbindende functie;  het verbeteren van de communicatie over de voorzieningen die er voor jongeren zijn, onder andere door het versturen van een brief aan alle 14-jarigen, waarin deze voorzieningen onder de aandacht worden gebracht.  het opzetten van innovatieve maatjesprojecten  het uitbouwen van de organisatie voor langdurige thuisadministratie met een formulierenbrigade

Preventieve voorzieningen en lichte ondersteuning op lokaal niveau Het doel van preventieve voorzieningen en lichte ondersteuning is om verergering van problemen te voorkomen en om de inzet van zwaardere vormen van hulp en ondersteuning te voorkomen of (deels) te vervangen. De basisinfrastructuur voor signalering en ondersteuning is georganiseerd. Een aantal voorzieningen dat werd gemist hebben we in 2019 reeds gerealiseerd. In aanvulling daarop gaan we in 2020 aan de slag met het opzetten van een brede vrijwillige hulpdienst.

Samenwerken en innoveren Om onze transformatiedoelen te bereiken is intensieve samenwerking tussen de verschillende domeinen en met onze partners nodig. Door afstemming en samenwerking krijgen we de neuzen dezelfde kant op. In casussen is communicatie en integrale samenwerking belangrijk om de ondersteuning en zorg op elkaar af te stemmen en te komen tot “één gezin, één plan”. Daarnaast is samenwerking van belang om inzicht te krijgen in elkaars werkveld, elkaar te inspireren, te werken volgens de visie en om gezamenlijk te komen tot innovatie. In dit kader zullen in 2020 diverse thema- en netwerkbijeenkomsten voor professionals worden georganiseerd. Daarnaast blijven we structureel investeren in de samenwerking met de scholen, kinderopvanginstellingen en de huisartsen.

Verbinding zorg en veiligheid Naast het werken aan de transformatiedoelen is het belangrijk om goed voorbereid te zijn op de uitvoering van de Wet verplichte GGZ die op 1 januari ingaat en de zorg aan huis van beschermd wonen en maatschappelijke opvang, waarvoor de gemeente vanaf 2022 verantwoordelijk is. Mensen die voorheen verbleven op een instellingsterrein of in beschermd wonen, komen in de wijken en dorpen wonen of verhuizen van groepswonen in de wijk naar een eigen woning. Voor deze mensen moet een sluitende zorgen ondersteuningsaanpak in de wijk of het dorp worden gerealiseerd. Dit vereist een breed palet aan begeleiding, zowel formeel als informeel. Behalve passende ondersteuning bij het wonen en (waar nodig) behandeling van een psychische stoornis, is vaak ook hulp nodig bij het vinden van een zinvolle dagbesteding, het krijgen van een inkomen, het beheren van financiën en het onderhouden of opbouwen van sociale contacten. Naast de ondersteuningsaanpak is ook het creëren van draagvlak en sociale veiligheid in de wijken en dorpen van belang. Dit vraagt om een intensieve samenwerking tussen de domeinen zorg en veiligheid.

16 Maatwerk Onze gemeente kent een groot aantal voorzieningen en verenigingen. Voor de verbinding met en participatie door onze inwoners willen wij goede en goed verspreide voorzieningen in stand houden. Waar nodig bieden wij maatwerk.

Jeugd- en jongerenwerk Wij vinden het belangrijk dat jongeren kunnen meedoen in de samenleving. Voor een grote groep jongeren in onze geldt dat zij dit goed doet. Sommige jongeren gaat dit echter minder goed af en zij hebben hierbij ondersteuning nodig. Deze divers samengestelde groep willen we vanaf 2020 op een andere manier bereiken via de inzet van een nieuwe organisatie voor het professioneel jeugd- en jongerenwerk.

Gezondheid De lokale cijfers laten zien dat het belangrijk is om -naast de bestaande inzet op beperking van drank en drugs- in te zetten op een Rookvrije Generatie. De Rookvrije Generatie biedt ons handvatten om onze inwoners gezonder te laten leven en kinderen gezond op te laten groeien. Vanuit de lokale stuurgroep preventie volksgezondheid, waarin de gemeente samenwerkt met maatschappelijke partners zoals het gezondheidscentrum en de GGD, blijven we ook in 2020 inzetten op dit thema.

1.2 Meedoen

Kwetsbare inwoners De samenleving verandert. Steeds meer verschillende groepen kwetsbare inwoners wonen in onze wijken en dorpen. Het gaat dan bijvoorbeeld om inwoners met psychische kwetsbaarheid, een verstandelijke beperking of dementie. We zetten ons in voor een inclusieve samenleving, waarin al deze groepen mensen – naar vermogen – kunnen en mogen meedoen. Eigen verantwoordelijkheid en samen met het eigen netwerk zijn de uitgangspunten, maar de gemeente Heumen is er ook als vangnet voor mensen die (tijdelijk of langer) ondersteuning nodig hebben.

Een basisvoorwaarde om mee te kunnen doen is dat kwetsbare inwoners zich kunnen verplaatsen. Zij kunnen daarvoor gebruik maken van zowel lokaal vrijwilligersvervoer als het regionale Wmo sociaal-recreatief vervoer door Avan. Om de kosten van dit regionale vervoer beheersbaar te houden worden op zowel regionaal als lokaal niveau maatregelen genomen om het sociaal-recreatief vervoer beschikbaar en betaalbaar te houden. Op lokaal niveau breiden we in dat kader Vervoer op maat uit met twee elektrische auto's.

Mensen met bijstand We vinden het belangrijk dat mensen die van de bijstand gebruik moeten maken en een grote afstand hebben tot de arbeidsmarkt, maatschappelijk actief zijn. Daarom blijven we met inzet van onze participatiecoaches insteken op de ontwikkelingsmogelijkheden en kwaliteiten van ieder individu. We maken voor elke instromer een begeleidingsplan. We meten de voortgang per individu via de treden op de participatieladder: 1. Geisoleerd, 2. Sociale contacten buitenshuis, 3. Deelname georganiseerde activiteiten, 4. Onbetaald werk, 5. Betaald werk met ondersteuning, 6. Betaald werk. Waar nodig bieden we maatwerk.

Statushouders Ten aanzien van de groep statushouders die de afgelopen jaren in onze gemeente is gehuisvest, willen we bereiken dat zij volwaardig meedoen en participeren in onze samenleving door te werken, naar school te gaan of op een andere manier een bijdrage te leveren aan de samenleving. Uit een lokaal uitgevoerd onderzoek blijkt dat met name de integratie van deze groep verbeterd kan worden. De acties die we daarvoor hebben benoemd, voeren we in 2020 verder uit. Daarnaast bereiden we ons op zowel regionaal als lokaal niveau voor op de nieuwe Wet Inburgering die vanaf 2021 van kracht wordt. Onze inzet is om het inburgeringstraject eerder in te zetten en te intensiveren, zodat statushouders eerder integreren en eerder uitstromen naar werk.

Mensen met schulden Schulden zijn vrijwel altijd een belemmering om mee te doen. Daarom zetten we de komende periode, naast onze reguliere schuldhulpverlening, vooral in op preventie en vroegsignalering. Het gaat dan om het vroegtijdig signaleren van betalingsproblemen door de woningstichting, ambulant begeleiders van inwoners met een verstandelijke of psychiatrische beperking, het Centraal Administratiekantoor, deurwaarders en overige instanties.

17 1.3 Onderwijs en laaggeletterdheid

Adequate huisvesting van scholen Wij staan voor adequate huisvesting van de scholen, conform het Integraal huisvestingsplan onderwijs 2017-2032. Hierin is de ambitie uitgesproken om samen met de betrokken schoolbesturen toekomstbestendige duurzame onderwijshuisvesting te realiseren. (Zie hiervoor ook het speerpunt “verduurzaming maatschappelijk vastgoed”, in paragraaf 2.1 programma Fysiek leefomgeving). Dit doen we gefaseerd aan de hand van uitvoeringsplannen voor Malden oost, Malden west en de kleine kernen. Door een kwalitatief goede leer- en ontwikkelomgeving te bieden, dragen we bij aan de ontwikkelingsmogelijkheden van kinderen.

Laaggeletterdheid Om zelfstandig en actief te kunnen deelnemen in onze samenleving is het nodig om te beschikken over een goede beheersing van de Nederlandse taal en een basisrekenvaardigheid. In Nederland zijn ongeveer 1,3 miljoen mensen tussen de 16 en 65 jaar laaggeletterd. Dat betekent dat zij moeite hebben met lezen, schrijven en/of rekenen. We willen dat zoveel mogelijk inwoners van onze gemeente deze vaardigheden beheersen. Als deelnemer aan het bondgenootschap laaggeletterdheid blijven we ons inzetten om:  actief bewustzijn te bevorderen van het fenomeen laaggeletterdheid;  onze eigen communicatie begrijpelijk te maken en houden;  laaggeletterden te vinden, te herkennen en door te verwijzen naar vormen van taalonderwijs.

1.4 Bewegen en sport

Onze gemeente beschikt over goede binnen- en buitensportvoorzieningen. Wij willen deze bestaande sportinfrastructuur in stand houden. Goede sportvoorzieningen, zowel binnen als buiten, zorgen ervoor dat inwoners kunnen sporten en bewegen. Door hiertoe voldoende mogelijkheden te bieden geven we inwoners tevens de mogelijkheid om gezond te blijven en mee te doen in de samenleving. Dit betreft ook inwoners met een beperking. Onze samenwerking met “Uniek sporten” hebben we dan ook voortgezet. Daarnaast zetten we via de landelijke regeling "Combinatiefuncties" beweegcoaches in voor kwetsbare inwoners en voor kinderen en jongeren.

1.5 Cultuur

Cultuur is alles wat mensen denken, doen en maken en daar betekenis aangeven. Kunst is de artistieke uiting hiervan. Kunst en cultuur dragen bij aan het imago van de gemeente en aan een positief cultureel klimaat. Het verbindt mensen, geeft plezier, maakt de gemeente mooier en vergroot op die manier de leefbaarheid. Daarom willen wij oude en hedendaagse culturele waarden bewaren, uitdragen en in stand houden en het cultureel erfgoed van de gemeente behouden en ontsluiten. Daarnaast willen wij actieve kunst- en cultuurparticipatie door basisschoolleerlingen ondersteunen, omdat wij –in navolging van de landelijke overheid en de provincie Gelderland- het belang van interesse in kunst en cultuur en het vroegtijdig beginnen daarmee onderschrijven. Door middel van het Gelderse programma Cultuureducatie met Kwaliteit vervolgen we onder begeleiding van Cultuurmij Oost een traject waarbij de gemeente, de scholen en de lokale culturele infrastructuur samen op weg zijn naar een optimale samenwerking.

18 WAT GAAN WE DAARVOOR DOEN?

1.1. Zorg en welzijn

Transformatieagenda Goede gemeentelijke communicatie die jongeren in staat stelt hun weg naar zorg en ondersteuning te Doel vinden. De gemeentelijke communicatie is afgestemd op de behoefte van jongeren en stelt hen in staat zelf Effecten hulp en ondersteuning te vinden. We verbeteren de communicatie over de voorzieningen die er voor jongeren zijn, onder andere door Inhoud het versturen van een brief aan alle 14-jarigen, waarin deze voorzieningen onder de aandacht worden gebracht. Planning 1e kwartaal 2020 Budget Reguliere ambtelijke uren

Doel Innovatie van maatjesprojecten. Er zijn op meerdere gebieden dan nu het geval is maatjes (buddy’s, mentoren, ervaringsdeskundigen Effecten e.d.) beschikbaar voor inwoners die een steuntje in de rug nodig hebben. Inhoud We gaan samen met maatschappelijke partners aan de slag om meer maatjesprojecten op te zetten. Planning 2e helft 2020 Budget Reguliere ambtelijke uren + uitvoering transformatieagenda 2020

Doel Uitbreiden langdurige thuisadministratie met formulierenbrigade Inwoners die moeite hebben met het invullen van formulieren worden hierbij ondersteund, zodat Effecten formulieren juist worden ingevuld en inwoners sneller gebruik kunnen maken van voorzieningen, regelingen e.d. Samen met de organisatie die in onze gemeente langdurige thuisadministratie verzorgt voor inwoners die dat niet of niet meer zelf kunnen, gaan we deze organisatie uitbouwen met een Inhoud formulierenbrigade, zodat inwoners door vrijwilligers geholpen kunnen worden met het invullen van formulieren. Planning 2e helft 2020 Budget Reguliere ambtelijke uren + € 5.000 uitvoering transformatieagenda 2020

Doel Acute hulpvragen door middel van vrijwillige inzet in plaats van professionele hulp oppakken Professionals ontlasten van lichte ondersteuning die ook door vrijwilligers kan worden opgepakt, Effecten grotere beschikbaarheid van vrijwilligers en minder versnippering. Komen tot een brede vrijwillige hulpdienst met een grote mate van beschikbaarheid van vrijwilligers. Inhoud We onderzoeken hiervoor de mogelijkheid om aan te sluiten bij de brede vrijwilligersorganisaties in bijvoorbeeld Mook en Middelaar of Nijmegen. Planning 1e helft 2020 Budget Reguliere ambtelijke uren + uitvoeringsbudget transformatieagenda 2020

Het krijgen van inzicht in hoe de dorpsverbinders in contact met anderen dingen in beweging krijgen Doel in de gemeenschappen waarin ze werken en in hoe de betrokkenen dit beleven aan de hand van kwalitatief onderzoek en daarnaast het inzichtelijk maken van de bereikte resultaten. Effecten We krijgen handvatten aangereikt om de inzet van de dorpsverbinders -waar nodig- te wijzigen. Evalueren van de dorpsverbindende functie door onderzoekers van de HAN ( aan de hand van het Inhoud instrument Effectenplein) en het beoordelen van geregistreerde kengetallen. Planning 2e helft 2019 en 1e kwartaal 2020 Budget Reguliere ambtelijke uren + budget transformatieagenda 2019

19 Verbinding zorg en veiligheid Een integrale persoonsgerichte aanpak die aansluit bij de leefwereld van mensen, waarbij sprake is Doel van heldere regie en eigenaarschap en meer aandacht is voor preventie en vroegsignalering. Effecten Het aantal meldingen van “verward” gedrag wordt verminderd en de leefbaarheid wordt vergroot. Uitvoering geven aan de sluitende aanpak voor inwoners met “verward” gedrag. Onderdeel van deze Inhoud aanpak is het project “Vroegtijdige signalering en ondersteuning van zelfstandig wonende inwoners met ‘verward’ gedrag”. Planning Gehele jaar 2020 Budget Reguliere ambtelijke uren

Beschermd wonen GGZ en de maatschappelijke opvang inhoudelijk doorontwikkelen op een wijze die Doel de inwoner en zijn of haar herstel centraal stelt. Behoud van of terugkeer naar zelfstandigheid in een “normale” omgeving voor inwoners die het Effecten betreft. We gaan ons verder voorbereiden op de ambulantisering van beschermd wonen. Deze ambulantisering kent voor de gemeente de volgende opgaven: woonopgave, ondersteuningsopgave, Inhoud acceptatie en adoptie in wijken, participatieopgave en de opgave van intergemeentelijke samenwerking. Planning Gehele jaar 2020 Budget Reguliere ambtelijke uren

Doel Op een goede wijze uitvoering geven aan de gemeentelijke taken vanuit de wet verplichte GGZ Integrale benadering van verplichte zorg waarbij het breder functioneren en participeren van Effecten betrokkene centraal staat De nieuwe wet Verplichte GGZ brengt een aantal nieuwe taken voor de gemeente met zich mee, te Inhoud weten het inrichten van een meldfunctie, een onderzoeksfunctie en hoorplicht door de burgemeester. Deze taken gaan we in het geval dit aan de orde is uitvoeren, evalueren en waar nodig bijsturen. Planning Gehele jaar 2020 Budget Reguliere ambtelijke uren + budget extra rijksmiddelen ingaande 2020

1.2. Meedoen

Doel Participatie van bijstandsgerechtigden Kandidaten met een bijstandsuitkering die (nog) niet naar werk kunnen worden toegeleid, zijn maatschappelijk actief en worden bewust gemaakt van een gezonde leefstijl. Maatschappelijk Effecten bijdragen, kwaliteiten inzetten en onderdeel uitmaken van een organisatie geven voldoening en een groter gevoel van "welzijn". We evalueren de pilot lokale participatiecoach en sturen waar nodig onze inzet gericht op participatie Inhoud van bijstandsgerechtigden bij. Planning 1e kwartaal 2020 Budget Reguliere ambtelijke uren

Doel Voorbereiding op de nieuwe wet Inburgering

Vanaf 1 januari 2021 integrale trajecten op het gebied van taalonderwijs, welzijn, werk, inkomen en Effecten gezondheid op maat kunnen aanbieden aan statushouders, zodat zij sneller dan nu het geval is kunnen meedoen in de samenleving. We bereiden ons op zowel lokaal als regionaal niveau voor op de komst van de nieuwe wet Inhoud Inburgering. Dit gebeurt onder andere via de uitvoering van pilots. Planning gehele jaar 2020 Budget Inzet bestemmingsreserve begeleiding statushouders en aanvraag rijkssubsidie

20 Doel Het beschikbaar en betaalbaar houden van het sociaal-recreatief vervoer voor kwetsbare inwoners Kwetsbare inwoners kunnen meedoen in de samenleving omdat zij op een betaalbare wijze vervoerd Effecten kunnen worden naar de activiteiten waaraan zij willen deelnemen en/of de personen die zij willen ontmoeten. Op lokaal niveau breiden we Vervoer op maat uit met twee elektrische auto's, zodat meer mensen voor de korte ritten door vrijwilligers kunnen worden vervoerd. Daarnaast gaan we samen met de Inhoud andere deelnemers aan het doelgroepenvervoer van Avan concrete maatregelen doorvoeren om de kosten van het regionale vervoer beheersbaar kunnen houden. Planning Najaar 2019 Budget Reguliere ambtelijke uren en provinciale subsidie

1.3. Onderwijs en laaggeletterdheid

Doel Het realiseren van nieuwbouw voor de Vuurvogel Effecten Een toekomstbestendige, duurzame school in het centrum van Malden-oost De gemeente is deelnemer in de projectorganisatie en bewaakt de kaders waarbinnen nieuwbouw van de school plaatsvindt. Parallel aan dit traject wordt het planproces voor herinrichting van het Inhoud Kroonwijkplantsoen opgepakt. Bij beide processen zal nadrukkelijk aandacht zijn voor inwonersparticipatie en duurzaamheid. Planning Gehele jaar 2020 e.v. Budget Investeringskrediet school € 4.551.280

Duurzaamheidsmaatregelen treffen in bestaande schoolgebouwen op basis van het integraal Doel huisvestingsplan onderwijs Verbeteren van het binnenklimaat van bestaande schoolgebouwen en het leveren van een bijdrage Effecten aan energiebesparing. Het treffen van energiebesparende maatregelen bij de St. Jorisschool. Het uitgangspunt daarbij is dat Inhoud investering en exploitatie in balans moeten zijn. Planning 1e helft 2020 besluitvorming Budget Kapitaalslasten

Het educatief aanbod dat door de gemeente wordt gefaciliteerd beter laten aansluiten bij de wensen Doel en behoeften van de scholen Er ontstaat een betere afstemming tussen vraag en aanbod en een grotere tevredenheid over de Effecten samenwerking tussen de scholen en de gemeente. Rondom diverse thema’s faciliteren wij in samenwerking met de basisscholen een educatief aanbod. Het gaat dan onder andere om muziekeducatie, natuur- en milieueducatie en educatie op het gebied van duurzaamheid. Daarnaast voeren de basisscholen zelf diverse projecten uit, bijvoorbeeld in het Inhoud kader van de landelijke thema’s Gezonde school of Muziek in de klas. We gaan samen met de directeuren van de scholen in kaart brengen aan welke projecten de scholen behoefte hebben en wat dit vraagt aan planning en organisatie. Planning 1e helft 2020 Budget Reguliere ambtelijke uren

1.4. Bewegen en sport

Doel Beweging en ontmoeting door de groep van meest kwetsbare inwoners en kinderen Een preventief aanbod dat betreffende doelgroepen ondersteunt bij het behoud van hun Effecten zelfstandigheid en weerbaarheid en daarnaast eenzaamheid voorkomt. Anders dan bij reguliere sportverenigingen is permanente benadering van de doelgroep nodig. De deelnemers bewegen/sporten vaak niet uit zichzelf. Daarom moet extra worden ingezet op Inhoud bewustwording van de relevantie van bewegen op hogere leeftijd. Daarvoor zetten we een beweegcoach in. Planning 1 januari 2020 start beweegcoach Budget Rijksbudget combinatiefuncties € 56.000

21 1.5. Cultuur

Doel Ondersteunen van cultuureducatie op de basisscholen Effecten Basisschoolleerlingen hebben kennis van, inzicht in en waardering en interesse voor kunst en cultuur. We vervolgen samen met de scholen en Cultuurmij oost het onderzoek naar mogelijkheden van Inhoud samenwerking op het gebied van cultuureducatie. Hierbij zal ook de lokale culturele infrastructuur worden betrokken. Planning 1e helft 2020 Budget Reguliere ambtelijke uren

22 WAT MAG HET KOSTEN/WAT GAAT HET OPBRENGEN?

Rekening Begroting Exploitatie 2018 2019 2020 2021 2022 2023 (€) (€) (€) (€) (€) (€)

Lasten -17.623.892 -18.461.511 -18.722.342 -18.755.525 -18.675.502 -18.732.805 Baten 4.577.617 4.776.194 4.684.993 4.694.468 4.630.064 4.626.983 Saldo -13.046.276 -13.685.317 -14.037.349 -14.061.057 -14.045.438 -14.105.822

Lasten Programma

€ 18.722.342

€ 9.518.688

€ 11.853.317 Programma 1 Sociale leefomgeving Programma 2 Fysieke leefomgeving Programma 3 Bestuur en Organisatie

Baten Programma € 4.684.993

€ 6.462.264

Programma 1 Sociale leefomgeving Programma 2 Fysieke leefomgeving € 29.369.559 Programma 3 Bestuur en Organisatie

Programma 1 Sociale leefomgeving Begroting 2020 Objectnr. Product en taakveld Lasten (€) Baten (€) Saldo (€)

T0020 Burgerzaken -412.035 318.200 -93.835 T4100 Openbaar basisonderwijs -18.442 -18.442 T4200 Onderwijshuisvesting -420.397 1.000 -419.397 T4300 Onderwijsbeleid en leerlingzaken - 456.091 65.523 -390.568 T5200 Sportaccommodaties -1.420.320 328.645 -1.091.675 T5300 Cultuurpresentatie,-productie,-particip. - 47.467 -47.467 T5600 Media -349.950 -349.950 T5700 Openbaar groen en (openlucht) recreatie -64.687 -64.687 T6100 Samenkracht en burgerparticipatie -1.903.626 8.702 -1.894.924 T6200 Wijkteams -548.668 -548.668 T6300 Inkomensregelingen - 4.884.157 3.864.377 -1.019.780 T6400 Begeleide participatie -1.504.167 -1.504.167 T6500 Arbeidsparticipatie -503.488 -503.488 T6600 Maatwerkvoorzieningen (WMO) - 490.567 98.046 -392.521 T6710 Maatwerkdienstverlening 18+ -2.486.838 500 -2.486.338 T6720 Maatwerkdienstverlening 18- -1.452.165 -1.452.165 T6810 Opvang beschermd wonen -69.323 -69.323 T6820 Veiligheid, reclassering en opvang jeugd -1.072.403 -1.072.403 T7100 Volksgezondheid -617.552 -617.552 Totaal P01 -18.722.342 4.684.993 -14.037.349

Raming Nieuw beleid 2020 2021 2022 2023 Programmabegroting 2020-2023 Uniek sporten € 4.800 € 5.100 € 5.400 € 5.700

In de volgende tabel vindt u een overzicht van de voor dit programma geraamde investeringen. In de tabel zijn de investeringsbedragen opgenomen.

Investerings Raming Meerjaren investeringsplan bedrag 2020 2021 2022 2023 Nieuwbouw Vuurvogel € 4.551.280 € 4.551.280 *Kapitaallasten reeds verwerkt in Staat vaste activa 2020-2023

In de volgende tabel vindt U een overzicht van de reserves en voorzieningen die betrekking hebben op dit programma.

Reserves Stand per Toevoeging Onttrekking Stand per 1-1-2020 31-12-2020 (€) (€) (€) (€)

Participatiewet 66.759 66.759 Risicoreserve Sociaal domein 1.364.551 1.364.551 Huisvesting en begeleiding statushouders 169.620 169.620 Onderhoud sportzaal Brede school Malden 77.250 11.500 3.500 85.250 1.678.180 11.500 3.500 1.686.180

Voorzieningen Stand per Toevoeging Onttrekking Stand per 1-1-2020 31-12-2020 (€) (€) (€) (€)

Dubieuze vorderingen Sociaal domein 852.651 58.000 100.000 810.651 852.651 58.000 100.000 810.651 *Voor een nadere toelichting van de reserves en voorzieningen wordt verwezen naar de toelichting op de balans

Programma 2 Fysieke leefomgeving

29 WAT WILLEN WE BEREIKEN ?

2.1 Duurzaamheid in het fysieke domein

Algemeen Wij willen een duurzame samenleving zijn, om ook voor toekomstige generaties een wereld achter te laten die leefbaar is. Komend jaar zal de nadruk liggen op het vergroten van draagvlak voor duurzaamheid in zijn volle breedte. Er staan komend jaar vele activiteiten op de rol die we voortzetten zoals het educatief programma op basisscholen, het verduurzamen van het maatschappelijk vastgoed, het uitvoeren van het zonnepanelenproject, het stimuleren van de duurzaamheidslening, energie in de wijk-bijeenkomsten (inwoners stimuleren om energiemaatregelen te nemen) de ondernemersaanpak energiebesparing, de pilot gasloze wijk in Kroonwijk en grootschalige duurzame energieopwekking. In 2020 gaan we de warmtevisie opstellen.Op regionaal niveau doen we mee met het opstellen van de regionale energiestrategie (RES) en dragen we bij aan projecten op het gebied van circulaire economie en duurzame inkoop. Ook de uitvoering van het landelijke klimaatakkoord komt eraan waarop we anticiperen.

Ruimtelijke visie m.b.t. grootschalige energieopwekking In het voorjaar van 2019 is de ruimtelijke visie ter inzage gelegd. In de zomer van 2019 zijn vele reacties (zienswijzen) ontvangen die een zorgvuldige afweging vergen. Er leven bij een aantal inwoners grote zorgen over met name windmolens, die we serieus nemen en willen meenemen bij het verdere vervolg Begin 2020 zal de ruimtelijke visie aan de raad worden voorgelegd t.b.v. besluitvorming. Het doel hiervan is het ruimtelijk kader over het grootschalig opwekken van zonne-energie en windenergie vast te leggen aan de hand waarvan concrete projecten uitgewerkt/ontwikkeld en t.z.t. getoetst kunnen worden. Daarna kunnen (natuurlijk afhankelijk van de door de gemeenteraad gemaakte keuzes) initiatieven ingediend worden.

Voorlichting Voorlichting over het verduurzamen van de gebouwde omgeving wordt gegeven vanuit het energieloket "Duurzaam Wonen Plus". Het loket is een halve dag per week open en wordt dan goed bezocht. Ook worden er digitaal veel vragen gesteld. We onderzoeken of het loket in 2020 ingezet kan worden voor wijkaanpakken in verband met de opgave om gasloos te worden. Dat betekent een uitbreiding van de inzet van het loket voor Heumen.

Educatie In samenspraak met de basisscholen bieden wij een educatieprogramma aan over duurzaamheid aan de zeven basisscholen. Daarbij is de wens om duurzaamheid in het lesprogramma te integreren, net zoals we dat met natuur- en milieueducatie hebben gedaan. Dat wil zeggen: op een manier die de leerkrachten zo min mogelijk extra tijd kost.

Verduurzaming maatschappelijk vastgoed Sinds 2019 zijn we bezig met uitvoerende maatregelen voor het verduurzamen van maatschappelijk vastgoed. Hierbij richten wij ons op sportaccommodaties, dorpshuizen, schoolgebouwen, het gemeentehuis en gemeentewerf. We hebben e.e.a. ondersteund door middel van energiescans. Betreffende de uitvoering van maatregelen wordt zoveel mogelijk aangesloten bij lopende trajecten, zoals bijvoorbeeld de meerjarenonderhoudsplannen. . Veel maatregelen kunnen worden gefinancierd door de duurzaamheidslening en verlaging van de energiekosten. Bij ontbrekende financiering bekijken we welk maatwerk we kunnen toepassen.

Kroonwijk als duurzame wijk en bouw Vuurvogelschool De wijk Kroonwijk kent veel huurwoningen van Oosterpoort die verduurzaamd moeten worden naar energielabel B. In combinatie met de opdracht om woningen van het gas af te krijgen, ligt hier een kans om op zoek te gaan naar nieuwe collectieve opties voor duurzame energie en verwarming. Een ander belangrijk aspect voor deze wijk is het klimaat adaptief maken van de openbare ruimte en de particuliere tuinen (onder andere afkoppelen van regenwater). In 2020 gaan we dit traject in overleg met de wijk en betrokken organisaties oppakken. Voor de middelen richten we ons primair op de gelden die vanuit het Rijk hiervoor beschikbaar gesteld worden. Verder is in 2019 onderzocht hoe de school energieleverend kan zijn. Aansluitend op de wijkaanpak wordt onderzocht hoe de nieuwe Vuurvogelschool op termijn energieleverend kan worden naar de omliggende woningen. Het dak van de school is hiervoor met een bijdrage van de gemeente versterkt en daardoor geschikt om geheel te gebruiken voor extra zonnecollectoren.

Warmtevisie Voor de hele gemeente zal een Warmtevisie worden opgesteld om in beeld te krijgen welke opties er per wijk en dorp zijn om van het gas af te koppelen en gebiedsgericht over te schakelen op duurzame alternatieven. Dit gebeurt in het kader van het Klimaatakkoord. In 2020 wordt de Warmtevisie opgesteld.

Energieneutrale bedrijven In het interbestuurlijk Programma (IBP) is het verduurzamen van bedrijventerreinen opgenomen als één van de gemeenschappelijke onderwerpen voor gemeenten. Ook in de regionale routekaart is het verduurzamen van bedrijventerreinen als project opgenomen. Er loopt in dit kader een eigen initiatief om i.s.m. ondernemers Heumense bedrijven te stimuleren om energiemaatregelen te nemen.

30 Asbest Het asbestverbod is vooralsnog van de baan. Toch willen we het onderwerp niet zomaar loslaten gezien de risico’s op volksgezondheid. In ODRN-verband kiezen we voor informeren: er is een website ontwikkeld, 'www.pakjedakan.nl', aangevuld met landelijke communicatie uitingen. Daarnaast gaan we onderzoeken op welke laagdrempelige manier we de verwijdering van asbest kunnen stimuleren. We sluiten daarvoor aan bij aanpakken die elders zijn ontwikkeld, bijvoorbeeld in de Achterhoek. Als onderdeel van de asbest-aanpak willen we specifiek onderzoeken hoe (landbouw-)bedrijven en/of particulieren gefaciliteerd kunnen worden bij het asbestvrij maken van hun schuren, in combinatie met het plaatsen van zonnepanelen op de daken van die schuren.

Regionale energiestrategie Onderdeel van het Interbestuurlijk Programma (IBP) is het opstellen van een Regionale Energiestrategie (RES), samen met bedrijven, organisaties en inwoners(-initiatieven). Een RES is een regionale programmatische aanpak van de energie- en klimaattransitie, gericht op CO2 reductie. In 2020 moet het eerste concept bod van de regio Arnhem – Nijmegen aan het rijk worden voorgelegd, en later het definitieve bod. Dit proces wordt tweejaarlijks herhaald om in te kunnen spelen op maatschappelijke en technologische ontwikkelingen. De processen om tot concept bod en definitief bod te komen vragen veel afstemming tussen gemeenten. Uiteindelijk besluiten de raden over het (concept)bod.

Regionale routekaart De geactualiseerde routekaart regio Arnhem-Nijmegen geeft inzicht in regionale projecten die aanvullend nodig zijn op lopende projecten. Er is gekozen voor de volgende 3 gemeenschappelijke onderwerpen: - aardgas loze woonwijken (in combinatie met energieloketten); - duurzame bedrijventerreinen; - circulaire inkoop.

Waterkrachtcentrale bij sluis Grave-Nederasselt De onderzoeken naar de mogelijkheden voor de realisering van duurzame energieopwekking bij de stuw Grave – Nederasselt zijn afgerond. De energiecorporaties van Grave en Heumen gaan de Waterkrachtcentrale exploiteren. Onderzoek naar vissterfte vraagt nog een extra slag. De aanvragen voor een omgevingsvergunning en een Watervergunning worden ingediend. De vergunningprocedure zal begin 2020 afgerond zijn, zodat de landelijke SDE+ subsidie aangevraagd kan worden en de plaatsing van de turbines kan plaatsvinden.

Afvalinzameling en circulariteit Op het gebied van huisvuilinzameling scoort de gemeente Heumen met een scheidingspercentage van ruimt 85% al jaren heel goed. Met de andere regiogemeenten en Dar werken we aan het verbeteren en verfijnen van de inzameling en verwerking. Het komend jaar gaat de verwerking van luiers bij de ARN van start en wordt bepaald hoe we luiers en incontinentiemateriaal gescheiden gaan inzamelen. Daarnaast kijken we in regionaal verband naar de verwerking van afvalstromen die gescheiden worden ingeleverd. We onderzoeken hoe we de verwerkingsmethode meer circulair kunnen maken en hoe deze meer bruikbare (hoogwaardige) grondstoffen kunnen opleveren. De stromen die worden onderzocht zijn: hout, gips, matrassen, vloerbedekking, bouwen sloopafval, textiel en elektrische apparaten.

Naar een Lokale (klimaat)adaptatie Strategie (RAS) In juni 2019 is door 30 overheden, maatschappelijke organisaties en bedrijven manifest ondertekend behorend bij de regionale adaptatie strategie voor het Rijk van Maas en Waal (RAS). De RAS geeft aan hoe de regio op de korte en lange termijn gaat werken aan een klimaatbestendige en robuuste waterinrichting. Kortom een regio die bestand is tegen de gevolgen van klimaatverandering.

In het RAS staan veertig doelstellingen, waarvan een deel vraagt om een regionale aanpak en een deel om lokale invulling. Daarnaast hebben stakeholders die het manifest hebben ondertekend een verantwoordelijkheid in de invulling van de doelstellingen. Het betreft grondeigenaren, natuur- en landbouworganisaties, woningbouwcoöperaties, maar ook waterschap en provincie. Door regionaal samen te werken komen we in aanmerking voor Rijkssubsidie. De subsidie is onder andere bedoeld voor procesondersteuning. Door de regio zijn twee procesondersteuners aangesteld die gemeenten gaan helpen de adaptatiedoelstellingen uit het RAS te vertalen naar de lokale situatie.

2.2. Ruimtelijke Ordening

Omgevingswet Het doel van de Omgevingswet is een integrale benadering van de fysieke leefomgeving met meer ruimte voor maatwerk en inwonersparticipatie. Het uitgangspunt is een ‘ja, mits’ houding. De verwachte inwerkingtreding is 1 januari 2021. Met de Omgevingswet wordt alle bestaande wetgeving op het gebied van de fysieke leefomgeving gebundeld, vereenvoudigd en geïntegreerd in één wet met één samenhangend stelsel. De nieuwe wet biedt meer ruimte om invulling te kunnen geven aan ruimtelijke initiatieven vanuit de samenleving. In februari 2019 heeft de raad het

31 document 'Ambities en programmaplan Implementatie Omgevingswet' vastgesteld. In 2020 geven we een vervolg aan de in 2019 ingezette activiteiten: 1. De voorbereiding van de met het oog op de inwerkingtreding per 1 januari 2021 minimaal noodzakelijke voorbereidende activiteiten, namelijk noodzakelijke juridische maatregelen en ict-maatregelen (om aan te kunnen sluiten op het Digitaal Stelsel Omgevingswet) en het opstellen van een kader voor de verplichte dialoog bij vergunningverlening; 2. Het invullen van de sturingsfilosofie van de raad en het opstellen van een integrale omgevingsvisie op basis van gesprekken met de raad; 3. Het geven van invulling aan de klantgerichte benadering die de Omgevingswet centraal stelt en waar nodig een doorvertaling te maken in het (bestaande) dienstverleningsconcept.

Omgevingsplan / Bestemmingsplan buitengebied Het bestemmingsplan Buitengebied 2009 is vastgesteld op 16 december 2010. De verplichting om bestemmingsplannen en beheerverordeningen één keer per tien jaar te actualiseren is met het aannemen van de Wet afschaffing actualiseringsplicht bestemmingsplannen en beheerverordeningen door de Eerste Kamer op 17 april 2018 vervallen. De wet anticipeert op de Omgevingswet; voor het omgevingsplan zal namelijk ook geen actualiseringsplicht gelden. Daarnaast maakt het wetsvoorstel capaciteit vrij bij gemeenten om zich te richten op het opstellen van een omgevingsplan. Nadat de integrale omgevingsvisie in het kader van de Implementatie Omgevingswet is opgesteld (zie ook hierboven), wordt gestart met het opstellen van het omgevingsplan. Het streven van de Omgevingswet is om één integraal omgevingsplan op te stellen voor het gehele grondgebied van de gemeente. Het bestemmingsplan buitengebied zal opgaan in het nieuwe omgevingsplan. Dit zal naar verwachting na vaststelling van de omgevingsvisie opgepakt worden.

Werklandschap Overasselt De 1e fase van het Werklandschap Overasselt, die bestaat uit de ontwikkeling van de bedrijfskavels langs De Laan, is volop in uitvoering. De 2e fase voorziet in de ontwikkeling van een woningbouwplan centraal in het gebied, de hervestiging van de nu aan de Hoogstraat gevestigde supermarkt en bakkerij naar een aan de Schoonenburgseweg gelegen kavel en de afronding van de groeninrichting. De uitvoering van deze plannen start in 2020.

2.3 Openbare ruimte

Gezien de bezuinigingen zetten we de voorgenomen verhoging van het onderhoudsniveau niet door (zie paragraaf kapitaalgoederen). In een aantal wijken in Malden heeft de openbare ruimte een verouderde uitstraling. De ambitie van de coalitie is een integrale aanpak van de openbare ruimte vanuit IBOR, klimaatadaptatie, Klimaatneutraal 2050 (pilot Duurzame wijk), bij voorkeur in samenwerking met woningcorporatie Oosterpoort. De gemeenteraad heeft besloten tot nieuwbouw van de Vuurvogel en herinrichting van het Kroonwijkplantsoen in de wijk Kroonwijk. Vanwege de komende werkzaamheden in Kroonwijk, is het een logische keuze om te verkennen welke mogelijkheden er zijn voor het aanpakken van de openbare ruimte kijkend naar klimaatadaptatie en de pilot duurzame wijk. Daarbij is de planning van de nieuwbouw Vuurvogel en herinrichting Kroonwijkplantsoen leidend. In de verkenning komen o.a. de volgende onderwerpen aan bod: inventariseren van het gebied waar regenwater afgekoppeld moet worden (Masterplan Water Malden); op welke wijze is de openbare ruimte klimaat adaptief te maken; inventarisatie van de staat van onderhoud van de openbare ruimte; technische haalbaarheid van het gasloos maken van woningen; verbetering langzaam-verkeer-structuur voor de bereikbaarheid van de nieuwe school. De mogelijkheden die uit de verkenning naar voren komen brengen we onder in een programma, om een impuls te geven aan de leefbaarheid van de wijk Kroonwijk. In 2019 is gestart met de verkenning, de visie op inwonersparticipatie bij de verschillende onderdelen en de communicatiestrategie. Hier wordt in 2020 vervolg aan gegeven..

2.4 Landschap en Water

Actualisatie Landschapsontwikkelingsplan en Groenstructuurplan Als gemeente Heumen beschikken we over prachtige, afwisselende landschappen die belangrijk zijn voor inwoners, recreanten en ecologie. Om onze landschapstypen en –elementen te versterken hebben we in 2014 het Gebiedsuitvoeringsprogramma Maas en Waal (GUP) opgesteld met de buurgemeenten van het Land van Maas en Waal. Het beleid is vastgelegd in het ‘Landschapsontwikkelingsplan Gemeente Heumen’ (LOP 2019-2023). Sinds 2014 wordt dit beleid in jaarlijkse uitvoeringsprogramma’s en samen met inwoners en organisaties jaarlijks in concrete projecten uitgewerkt. Het Groenstructuurplan geeft de gewenste structuur en doelen weer van het groen binnen de kernen en heeft een relatie met het landschap. Nieuwe aandachtspunten en uitbreiding van de kernen vraagt een herziening van dit plan. In 2020 gaan we ons Groenstructuurplan herzien. Daarbij besteden we aandacht aan de biodiversiteit in de woonomgeving. Gezien de teruglopende bestemmingsreserve moeten we de financiëring hiervan opnieuw aan uw raad voorleggen.

32 Water (zie ook par. 2.1 RAS ) De aanwezigheid van water is een belangrijke voorwaarde voor het realiseren van bovenstaande doelen. Door klimaatverandering worden droge en natte perioden extremer. Dit heeft gevolgen voor natuur, landschap en landbouw. Teveel aan water moet meer lokaal worden verwerkt om andere gebieden niet in de problemen te brengen en waar mogelijk ook worden vastgehouden om als buffer te dienen in extreem droge perioden. Het slim combineren van de functies groen en water kan het landschap aantrekkelijker maken voor natuur en recreatie. Andere belanghebbende partijen als het waterschap en de landbouwsector worden betrokken bij uitvoering van plannen en zullen zelf ook initiatieven moeten nemen.

Deltaprogramma Rivieren – Bedijkte Maas In het Nationaal Waterplan 2015 (NWP) is aangekondigd dat de hoogwaterstrategie voor het rivierengebied bestaat uit een mix van dijkversterking en rivierverruiming. In het regioproces gebiedsproces Bedijkte Maas wordt gewerkt aan een invulling van de waterveiligheidsopgave, mede in het licht van het nationaal Deltaprogramma en Integraal Riviermanagement (IRM). Uitgangspunt is dat de waterveiligheidsstrategie bestaat uit een mix van dijkversterking en rivierverruiming en dat maatregelenpakketten haalbaar, betaalbaar en gedragen moeten zijn. Daarnaast wordt gekeken welke (rijks)opgaven kunnen worden gekoppeld. In het regioproces Bedijkte Maas zijn enkele pakketten van maatregelen samengesteld waarmee waterstandsdaling tot 2050 kan worden gerealiseerd (naast al in uitvoering zijnde rivierverruimingsprojecten). De ruimtelijke kwaliteit van het rivierenlandschap is daarbij een belangrijke pijler. De regioprocessen Bedijkte Maas en Maasvallei werken toe naar een gezamenlijk Adaptieve Uitvoeringsstrategie Maas (AUM). Het AUM vormt een bouwsteen in het Integraal Riviermanagement (IRM) waarin naast waterveiligheidsopgaven ook opgaven voor scheepvaart, laagwater, natuur, zoetwatervoorziening waterkwaliteit en gebiedsontwikkeling worden meegenomen. De uiteindelijke beleidskeuzes worden vastgelegd in het Nationaal Waterplan (december 2021). In aanvulling op rijks financiering vanuit het Deltafonds wordt financiering gezocht uit andere middelen van het Rijk en de regio, in overeenstemming met de doelen waar het IRM aan bijdraagt.

2.5 Wonen

Woningbouw algemeen Door uitvoering te geven aan de in december 2017 vastgestelde Woonvisie realiseren we de volgende 4 ambities: 1. De gemeente Heumen wil een samenleving zijn waar mensen uit alle levensfasen en inkomensklassen de kans hebben om prettig te wonen; 2. De gemeente Heumen wordt gezien als koploper in de verduurzaming van de woningvoorraad; 3. Mensen met een zorg- of ondersteuningsbehoefte kunnen zo lang mogelijk zelfstandig wonen; 4. De groene omgeving en de leefbare kernen maken onze gemeente een prettige plek om te wonen.

Tweesporenbeleid woningvoorraad Het college streeft er naar de woningvoorraad in onze gemeente zo goed mogelijk te laten aansluiten op de (collectieve) woonbehoefte van de inwoners van de gemeente Heumen. Hierbij wordt een tweesporenbeleid gevolgd.

A. We passen de bestaande woningvoorraad aan, aan de veranderende behoefte als gevolg van de vergrijzing en de tendens tot extramuralisering. Samen met onze partners (in het bijzonder Oosterpoort en Malderburch) verkennen wij welke stappen gezet moeten en kunnen worden om de woningvoorraad (daar waar mogelijk) aan te passen en, in relatie tot de woningvoorraad, welke voorzieningen nodig zijn om in de woonbehoefte van onze inwoners te voorzien. Daarbij speelt dat de woningvoorraad in onze gemeente voor het overgrote deel in particulier bezit is en wij noch onze partners hierover directe zeggenschap hebben. Dit maakt het aanpassen van de woningvoorraad moeilijker. Dit wordt nog eens versterkt doordat binnen onze gemeente beperkte mogelijkheden voor nieuwbouw zijn. De benodigde aanpassingen moeten dus juist in dat particuliere deel van de woningvoorraad gerealiseerd worden. De beperkte mogelijkheden voor nieuwbouw worden in eerste instantie benut voor specifieke doelgroepen.

B. We breiden de woningvoorraad uit, waarbij we ons vooral richten op de woningbehoefte van senioren, starters, jongeren en jonge gezinnen en zorgbehoevenden en ouderen die langer zelfstandig moeten kunnen blijven wonen. In de komende jaren wordt uitvoering gegeven aan de Woonvisie Heumen.

Verkenning woningbouwlocaties vanaf 2022 Het is echter belangrijk om ook al vooruit te kijken naar de periode daarna en te bezien welke locaties als nieuwe woonlocatie in beeld zijn (zie ook de raadsmededeling van 29 augustus 2019). Het doel is om ook op de langere termijn te kunnen voldoen aan de woningbehoefte. Deze zullen we in 2020 uitwerken. Hierbij wordt ook gekeken naar het project Kanaalzone, en naar andere locaties binnen en buiten het bestaand stedelijk gebied. De strategische keuzes voor de toekomstige woningbouwontwikkeling zullen onderdeel uit maken van de integrale afweging in het kader van het opstellen van de omgevingsvisie (zie paragraaf 2.2).

33 Steenhuys In 2019 zijn er met Pluryn en Oosterpoort gesprekken gevoerd om de afspraken uit de intentieovereenkomst over locatie de Horst en Steenhuys invulling te geven. Deze gesprekken hebben opgeleverd dat de koppeling van deze twee locaties niet haalbaar is. Daarmee is de herontwikkeling van locatie Steenhuys een autonoom project geworden en kan deze locatie door de gemeente worden ontwikkeld. Het college zal in 2020 hiervoor een nieuw plan voorleggen. Om verval en overlast bij het Steenhuys te voorkomen, zijn er afspraken gemaakt over leegstandsbeheer voor een periode van twee jaar.

Horst In 2020 wordt door Pluryn een nieuw plan voorbereid over de toekomst van woonvorm de Horst, waarbij nieuwbouw op eventueel een andere locatie met de gemeente wordt verkend.

2.6 Vitaal centrum Malden

Vitaal centrum Malden: nu en in de toekomst Wij willen een vitaal en toekomstbestendig centrum in Malden. In 2013 heeft de gemeenteraad de “Houtskoolschets Hart voor Malden” vastgesteld. Na vaststelling is gewerkt aan de uitvoering van een aantal projecten en zijn er diverse initiatieven van de grond gekomen. De beoogde doelen zijn nog niet voldoende gerealiseerd en nieuw gemeentelijk beleid is onvoldoende verankerd in de visie. Bovendien was de verantwoordelijkheid voor een vitaal centrum in de vastgestelde visie teveel bij de gemeente gelegd, terwijl er meerdere stakeholders een zakelijk belang in het gebied hebben.

Wij hebben door middel van interviews en gesprekken met stakeholders verkend wat er in het centrumgebied speelt en waar behoefte aan is. Op basis van deze inventarisatie en op basis van actueel gemeentelijk beleid en doelstellingen zoals verwoord in het coalitieprogramma hebben wij de visie en het bijbehorende uitvoeringprogramma geactualiseerd. De bevindingen van de inventarisatie, de geactualiseerde visie en ambities en het geactualiseerde uitvoeringsprogramma, inclusief programmatische aanpak, hebben wij beschreven in het concept programmaplan Centrumontwikkeling Malden.

In september 2019 zijn wij gestart met de dialoogronde met inwoners, stakeholders en raad om dit concept programma te bespreken. Ook zijn wij met de stakeholders van het winkelcentrum en omgeving in gesprek om tot concretere afspraken te komen over wat er in het winkelcentrum en omgeving zou moeten gebeuren en hoe samengewerkt kan worden om het centrum van Malden vitaal en toekomstbestendig te maken. De resultaten hiervan worden begin 2020 aan de gemeenteraad ter besluitvorming voorgelegd. De gemeenteraad is dan aan zet om de kaders vast te stellen voor de ontwikkeling van het centrumgebied, te besluiten over de vervolgstappen richting concrete projecten en om daarvoor de benodigde middelen ter beschikking te stellen. De programmatische aanpak en aansturing moet in 2020 en de jaren daarna snel tot concrete en gewenste resultaten leiden.

Met deze aanpak geven wij invulling aan het coalitieakkoord Samen Sterk en Duurzaam 2018 – 2022 waarin de coalitie heeft afgesproken in samenspraak met inwoners, ondernemers en andere partners de visie voor het centrum van Malden te actualiseren.

2.7 Economie, recreatie & toerisme en erfgoed

Visie lokale economie Wij geven ruimte aan onze ondernemers, in de context van de Heumense gemeenschap en de regio. In overleg met ondernemers gaan wij het economische beleid actualiseren. Dit zal naar verwachting n 2020/2021 gereed zijn. Wij hechten aan de verbinding met de regio en nemen deel aan diverse regionale samenwerkingsverbanden, zoals het Portefeuillehouders overleg Economische Zaken, het bestuurlijk overleg met de Industriële Kring, de Economic Board en Toerisme Veluwe Arnhem Nijmegen (VAN).

Versterking toeristisch recreatieve sector De Toeristische Adviesraad, waarin gemeente en ondernemers zijn vertegenwoordigd, werkt aan een herkenbare profilering voor de gemeente Heumen. Het voorstel van de raad om hiervoor de legende van Walrick en de Hoemannen in te zetten is door de ondernemers positief ontvangen. De adviesraad stimuleert nu de ontwikkeling van producten en evenementen.

Glasvezel buitengebied Glasvezel in het buitengebied faciliteren wij vanuit regelgeving en door middel van het aanjagen van de benodigde samenwerking. Dit heeft er toe geleid dat de aanleg van glasvezel in het buitengebied in oktober 2019 is gestart en in 2020 wordt afgerond.

Erfgoed M.b.t het erfgoed zetten we onze samenwerking met het Erfgoedplatform door en richten we ons op het realiseren van het programma voor 2020. Een belangrijk gemeentelijk project in deze samenwerking is het zichtbaar maken van het Kroonwerk Coehoorn.

34 Lokale evenementen We stimuleren lokale evenementen ten behoeve van levendigheid in onze kernen. De bestaande evenementen willen we graag behouden en ook stimuleren we nieuwe initiatieven (door onder andere het initiatievenbeleid). Van september 2019 tot mei 2020 wordt de 75ste verjaardag van de bevrijding van de regio en de bevrijding van Nederland groots herdacht en gevierd. In het Rijk van Nijmegen werken gemeenten en het Bevrijdingsmuseum samen in het programma Rijk van Nijmegen Herdenkt. De provincie Gelderland heeft subsidie beschikbaar gesteld voor de uitvoering van dit programma. In de gemeente Heumen hebben diverse initiatiefnemers gezorgd voor een gevarieerd programma voor jong en oud. De activiteiten vinden plaats in de maand september 2019 en de eerste week van mei 2020.

Project Korte voedselketens In 2019 zijn de gemeenten Berg en Dal, Heumen, Harm’s Hoeve en het ZLTO met subsidie van de provincie, gestart met een project om korte voedselketens te stimuleren. Het gaat daarbij om de lokale afzet van agrarische producten met zo min mogelijk schakels tussen producent en afnemer. Korte voedselketens kunnen een bijdrage leveren aan duurzaamheid en aan de lokale economie. Inmiddels is er een netwerk ontstaan van producenten, is er gewerkt aan productontwikkeling en zijn er contacten gelegd met afnemers. Het project loopt in 2019 af. Wij onderzoeken de mogelijkheden om tot een vervolg te komen.

2.8 Verkeersveiligheid en mobiliteit

Verkeersveiligheid en mobiliteit is een breed werkterrein, uiteenlopend van o.a. veiligheid, openbaar vervoer, fiets tot de Rijksweg. In diverse beleidstukken van de gemeente Heumen wordt de fiets genoemd als een belangrijk thema. In het in 2016 vastgestelde Fietsplan zijn de ambities en wensen gebundeld en het Uitvoeringsplan 2016- 2019 geeft concreet weer welke maatregelen we willen uitvoeren in de periode t/m 2019 om van de fiets een aantrekkelijker vervoermiddel te maken. Dit is inmiddels afgerond met een doorloop van enkele uitvoeringsmaatregelen naar 2020. Wij zijn aan de slag gegaan om knelpunten bij de verkeersveiligheid op te lossen, waaronder de Rijksweg in Malden (o.a. uitvoering motie zoals in de raad van 28 juni 2018 is aangenomen) en de Looistraat in Heumen.

Rijksweg Malden Voor de verkeersdrukte op de Rijksweg door Malden hebben we bij de provincie Gelderland de afgelopen periode veel aandacht gevraagd. Onze insteek is erop gericht te komen tot een integrale gebiedsgerichte aanpak samen met de Provincie Gelderland, aangrenzende gemeenten en andere partners. Gezien de toenemende problematiek op deze weg is het noodzakelijk tot structurele oplossingen te komen. Door de extreme drukte wordt de leefbaarheid en veiligheid in ernstige mate aangetast. Om de Rijksweg te ontlasten dient voor het hoogwaardig openbaar vervoer (HOV) een toekomstbestendige oplossing te komen. In het provinciaal coalitieakkoord “Samen voor Gelderland” is er aandacht voor knelpunten rondom de Rijksweg in Malden. Dit is door de provincie in 2019 gestart en onze insteek is om dit samen met de provincie en andere regionale partners in een ambitiedocument (waarin aandacht gegeven wordt aan leefbaarheid, veiligheid en doorstroming) in 2020 verder invulling te geven.

Looistraat Heumen In samenwerking met aanwonenden van de Looistraat, vertegenwoordigers van landbouwverkeer (CUMELA, ZLTO), fietsverkeer (Fietsersbond), verkeersveiligheid (VVN), school- en wegbeheerders (Gemeente Heumen en de Provincie Gelderland) zijn bijeenkomsten georganiseerd waarin alle partijen hun eigen belangen en knelpunten hebben benoemd. De knelpunten die op de Looistraat spelen, worden vooral veroorzaakt door het landbouwverkeer en het sluipverkeer. Belangrijkste oplossing is om landbouwverkeer op de Looistraat binnen de bebouwde kom te verbieden. Om dit mogelijk te maken is er wel een alternatieve route voor het landbouwverkeer nodig via de hoofdrijbaan van de Jan J. Ludenlaan of via een alternatief landbouwpad ten westen van de Looistraat. Inmiddels is een verzoek bij de provincie ingediend om een proef te houden met het toestaan van landbouwverkeer op de hoofdrijbaan. Daarnaast wordt voorgesteld om de Looistraat binnen de bebouwde kom aan te passen als een fietsstraat.

35 WAT GAAN WE DAARVOOR DOEN?

2.1. Duurzaamheid in het fysieke domein

Doel Opstellen ruimtelijke visie m.b.t. grootschalige energieopwekking Effecten Duidelijk kader waarbinnen grootschalige initiatieven verder uitgewerkt worden a. Verdieping n.a.v. de zienswijzen Inhoud b. Een ruimtelijk afwegingskader voor initiatieven voor grootschalige energie (wind, zon en water) met een kansenkaart en randvoorwaarden Ad a. Najaar 2019 Planning Ad b. 1e helft 2020 Budget Reguliere ambtelijke uren

Doel Geven van voorlichting Effecten Versnellen van de verduurzaming van de gebouwde omgeving Loket "Duurzaam Wonen Plus" continueren in 2020 en onderzoeken of het loket kan worden ingezet Inhoud voor de wijkaanpak “Energie in de wijk”, dit zijn vervolgbijeenkomsten in wijken met voorlichting over duurzame maatregelen en gasloos Planning 2020 Budget € 5.000

Doel Verduurzaming maatschappelijk vastgoed Effecten Maatschappelijke gebouwen worden versneld verduurzaamd Financiële ondersteuning bij het uitvoeren van maatregelen via duurzaamheidslening of energie Inhoud service company Planning Gehele jaar 2020 Budget € 10.000

Doel Pilot duurzame wijk en bouw basisschool ( zie ook programma 1) Effecten Draagvlak voor duurzaamheid in de wijk. Mogelijkheden hiervoor duiden Inhoud Treffen van voorbereidingen/draagvlak om Kroonwijk te verduurzamen, waaronder gasloos maken Planning Gehele jaar 2020 Budget Reguliere ambtelijke uren

Doel Voorbereiden van warmtevisie Effecten Beeld van leeftijd gasleidingen in gemeente Heumen, en volgorde van aanpak gasloos maken Inhoud Onderzoek naar de volgorde waarin wijken van het gas af kunnen Planning Voorbereiding in 2019, warmtevisie opstellen in 2020 € 25.000 in 2020 plan van aanpak Budget € 50.000 maatregelen

Doel Pilot energie neutrale bedrijventerreinen aandragen en uitwerken plan hiervoor Effecten Individuele bedrijven en bedrijventerreinen aanzetten tot het treffen van energiemaatregelen Inhoud Regionale aanpak bedrijventerreinen via pilots Planning 2020 Budget Reguliere ambtelijke uren + € 13.000 beschikbaar voor onderzoeks-/advieskosten bedrijven

36 Doel Asbest (met specifiek aandacht voor Landbouw) sanering voorbereiden Eigenaren van asbestdaken bewust maken en bewegen tot verwijderen van hun dak en ervoor Effecten zorgen dat daarvoor de faciliteiten op orde zijn. Verwijdering asbestdaken Inhoud Aanpak voor verwijdering asbest van daken op praktisch wijze met ondersteuning mogelijk maken Planning Wijk/dorps gerichte aanpak 2020 opstarten Budget Reguliere ambtelijke uren

Doel Regionale routekaart ondersteunen en mede uitvoeren Regionale routekaart omzetten naar een Regionale Energie- en Strategie (RES) met regionale Effecten energie en klimaatambitie, ruimtelijke gevolgen daarvan, en uitvoeringsprogramma inclusief financiële gevolgen, governance, en monitoring De RES bevat naast lopende projecten de volgende gezamenlijke onderwerpen: - Aardgasloze woonwijken (in combinatie met energieloketten), Inhoud - Duurzame bedrijventerreinen, - Circulaire inkoop Planning Vaststelling begin 2020 en uitvoering in 2020 en komende jaren Budget € 6.763

Doel Waterkrachtcentrale Maas nabij sluis Grave-Nederasselt Realiseren van waterkrachtcentrale voor duurzame energieopwekking bij stuw Grave-Nederasselt, Effecten die bijdraagt aan de ambitie van de gemeente Heumen om klimaatneutraal te worden. Participatie door inwoners en bedrijven hierin mogelijk maken. In overleg met gemeente Grave, Rijkswaterstaat, Burgers geven Energie, OostNL en BOM Inhoud onderzoeken of en hoe een waterkrachtcentrale bij de stuw tussen Nederasselt en Grave gerealiseerd kan worden Planning 2020 e.v. Budget Reguliere ambtelijke uren

Doel Afvalinzameling en circulariteit Effecten Verbeteren en verfijnen inzameling en verwerking van afval Inhoud Diverse maatregelen (o.a. luiers en onderzoek hergebruik grondstoffen) Planning 2020 e.v. Budget Reguliere ambtelijke uren

Doel Een lokale Klimaatadaptatie Strategie (zie ook 2.4 water) Effecten Duiden hoe de regio gaat werken aan een klimaatbestendige en water robuuste inrichting. De RAS Rijk van Maas en Waal richt zich op zes thema’s (hier is ook een brochure over): • Groenblauwe stad, groenblauwe dorpen, • Klaar voor de hitte, • Een toekomstbestendig landelijk gebied, Inhoud • Antiverdrogingsoffensief op de stuwwallen, • Veilige, vitale en kwetsbare functies en • Co-creatie van een klimaatbestendige regio

Planning 2020 e.v. Budget Reguliere ambtelijke uren

37 2.2. Ruimtelijke Ordening

Doel Uitvoering programmaplan Implementatie Omgevingswet Effecten Uitwerking van de verdere implementatie Inhoud 1. noodzakelijke voorbereidende activiteiten (i.v.m. in werking treden wet per 1 januari 2021) uitvoeren 2. Vaststellen sturingsfilosofie en opstellen omgevingsvisie 3. Waar nodig door vertaling in dienstverleningsconcept Planning In de loop van 2020 Budget € 50.000

Doel Werklandschap Overasselt Effecten Verdere ontwikkeling 2e fase (woningbouw en detailhandel) Inhoud Woningbouwgebied centraal in het gebied en supermarkt aan de Schoonenbergseweg Planning In de loop van 2020 Budget Reguliere ambtelijke uren. Overige kosten in exploitatie-opzet

2.3 Openbare ruimte

Doel Programma Kroonwijk, ontwikkelen samenhangend programma Inzicht van mogelijkheden voor duurzame wijk Effecten Planvorming nieuwbouw school en herinrichting Kroonwijkpark Verkenning diverse onderwerpen en vertaling hiervan in een programma voor de Kroonwijk waarin Inhoud de ambities, concrete projecten en eventuele komende werkzaamheden geborgd zijn Daarnaast start procedure bouw school en afronding planvorming Kroonwijkpark In 2020 zullen diverse onderzoeken gereed komen, wat zal resulteren en een nadere Planning gebiedsafbakening en programma. Verder in 2020: afronden procedure bouw school en start bouwproces Budget Reguliere ambtelijke uren

2.4 Landschap en Water

Doel Actualisatie Groenstructuurplan Functies van het groen (o.a. water, beleving, biodiversiteit, gezondheid, verkoeling, spelen) Effecten benutten en in stand houden Het Groenstructuur geldt voor de kernen. Het is een beleids- en toetsingskader voor de Inhoud ontwikkelingen van de groenstructuur en het groenareaal binnen de vier bebouwde kommen van de gemeente Heumen. Planning 2020 Budget Reguliere ambtelijke uren

Doel Water (RAS) Effecten Maatregelen extreme droogte, hitte en wateroverlast, biodiversiteit Inrichten van openbare ruimte voor berging, infiltratie van water en aanplant van groen Inhoud Behoud en verbeteren van groen binnen de kernen Ontwikkeling bloemrijke bermen en struwelen Volgen van de planning voor de regionale adaptatiestrategie (in samenhang met het Planning groenstructuurplan) Budget Reguliere ambtelijke uren

38 Doel Deltaprogramma rivieren - Bedijkte Maas Borgen van de waterveiligheidsopgave langs de Bedijkte Maas, concrete maatregelen Effecten (rivierverruiming of dijkversterking) op Heumens grondgebied Deelname aan het regioproces Bedijkte Maas, wat uiteindelijk in verdere plannen vastgesteld moet worden. Waarschijnlijk dat een aantal maatregelen op Heumens grondgebied ligt. Inhoud Om welke maatregelen het gaat en in welke periode deze uitgevoerd gaan worden, is een van de uitkomsten van het proces. Planning Nader te bepalen Budget Reguliere ambtelijke uren

2.5 Wonen

Doel Uitwerking vastgestelde woonvisie door uitvoering/facilitering diverse projecten De beschikbaarheid van voldoende duurzame woningen voor mensen in alle levensfasen en Effecten inkomensklassen. Twee sporen: 1. het aanpassen van de bestaande woningvoorraad aan de veranderende behoefte als gevolg van de vergrijzing en de tendens tot extramuralisering; Inhoud 2. het uitbreiden van de woningvoorraad, waarbij we ons vooral richten op de woningbehoefte van senioren, starters, jongeren en jonge gezinnen en zorgbehoevenden die in het kader van de extramuralisering van de zorg langer zelfstandig moeten kunnen blijven wonen. Het woningbouwprogramma voor de komende jaren voorziet in ontwikkeling van onder andere de Planning volgende locaties: Malden(Veldschuur, De Schoren, Veldsingel, Steenhuys, Boterdijk), Nederasselt, (Coehoornhof) , Overasselt,( Werklandschap) Budget Reguliere ambtelijke uren

Doel Verkenning mogelijkheden woningbouw vanaf 2022 Effecten Het beschikbaar hebben van locaties om ook op langere termijn te voorzien in de woningbehoefte. Het uitvoeren van een onderzoek naar de mogelijkheden voor de ontwikkeling van woningbouwlocaties buiten de reeds bekende in ontwikkeling en voorbereiding zijnde locaties, Inhoud waaronder mogelijk de Kanaalzone en andere locaties binnen en buiten de dorpskernen. Dit in relatie tot de afspraken die in het kader van de regionale woonagenda worden gemaakt Planning Start 2019 en keuzes in 2020 Budget Reguliere ambtelijke uren

Doel Adequate huisvesting t.b.v. de cliënten van Pluryn op de Horst Het beschikbaar krijgen van huisvesting die voldoet aan de eisen van de tijd voor de nu in de Effecten woonvorm aan De Horst gehuisveste cliënten van Pluryn en eventueel verruiming van het aanbod van betaalbare woningen voor jongeren en starters De nieuwbouw/verbouw van De Horst van een woonvorm voor de cliënten van Pluryn met circa 24 Inhoud onzelfstandige wooneenheden mogelijk in combinatie met woningbouw Planning Verdere planvorming in 2020 Budget Reguliere ambtelijke uren

Doel Woningbouw aan de locatie van het Steenhuys aan de Rijksweg Effecten Verruiming van het aanbod van woningen voor o.a. jongeren en ouderen Inhoud De realisatie van woningbouw op de locatie het Steenhuys Planning Verdere planvorming in 2020 Budget Reguliere ambtelijke uren

39 2.6 Vitaal centrum Malden

Doel Vitaal centrum Malden Effecten Toekomstbestendig centrumgebied De gemeenteraad zal in 2020 kader vaststellen voor de ontwikkeling van het centrumgebied als Inhoud geheel en hoe vervolg te geven aan concrete projecten (incl. middelen) Planning Begin 2020 kader en daarna uitwerking geprioriteerde projecten Budget € 59.261 (2020)

2.7 Economie, Recreatie &Toerisme en Erfgoed

Doel Visie lokale economie Effecten Ruimte geven aan ondernemers Inhoud Actualiseren economisch beleid Planning 2020/2021 Budget € 5.000

Doel Versterking toeristisch recreatieve sector Effecten Herkenbare profilering voor de gemeente Heumen Inhoud Herkenbaar profiel Planning 2020 Budget € 25.000

Doel Glasvezel buitengebied realiseren Effecten Kwalitatief goed internet voor adressen in het buitengebied Inhoud In samenwerking met een marktpartij de aanleg van glasvezel te realiseren Planning 2020 Budget Reguliere ambtelijke uren

Doel Lokale evenementen faciliteren Effecten Bestaande evenementen behouden en nieuwe stimuleren Inhoud O.a. 75 jaar bevrijding in periode t/m mei 2020 Planning Loop 2020 Budget € 67.350

Doel Economie, stimuleren korte voedselketens Onderzoek of vervolg project in 2020 zinvol is Effecten Stimulering van korte voedselketens door de oprichting van een samenwerkingsverband van producenten en afnemers Inhoud Netwerk van producenten en afnemers Planning 2020 Budget Reguliere ambtelijke uren

40 2.8 Verkeersveiligheid en mobiliteit

Doel Rijksweg N844, verbetering leefbaarheid

Effecten Verbetering leefbaarheid

Inhoud Uitvoering groot onderhoud in 2019 en verdere oriëntatie op toekomstige mogelijkheden 2019/2020 groot onderhoud N844 door de provincie Gelderland Planning Najaar 2019 en v.a. 2020 samen met provincie en andere partners werken aan gedragen visie op verkeersafwikkeling zuidflank Nijmegen (leefbaarheid, veiligheid en doorstroming) Budget € 50.000

Doel Looistraat Heumen Verbetering van de verkeersveiligheid op de Looistraat in Heumen, primaire insteek is Effecten landbouwverkeer op hoofdrijbaan Jan J. Ludenlaan toestaan (door bevoegd orgaan) Inhoud Komen tot een maatregelpakket met draagvlak voor de Looistraat Planning Uitwerken van verdere gekozen maatregelen 2020 (afhankelijk van medewerking provincie) Budget Investeringsbudget € 350.000

WAT MAG HET KOSTEN/WAT GAAT HET OPBRENGEN?

Rekening Begroting Exploitatie 2018 2019 2020 2021 2022 2023 (€) (€) (€) (€) (€) (€)

Lasten -12.106.609 -11.100.208 -11.853.317 -10.238.589 -9.989.970 -10.070.693 Baten 7.571.283 5.333.733 6.462.264 4.605.756 4.250.721 4.256.828 Saldo -4.535.327 -5.766.475 -5.391.052 -5.632.833 -5.739.249 -5.813.864

Lasten Programma

€ 18.722.342

€ 9.518.688

Programma 1 Sociale € 11.853.317 leefomgeving Programma 2 Fysieke leefomgeving Programma 3 Bestuur en Organisatie

Baten Programma € 4.684.993

€ 6.462.264

Programma 1 Sociale leefomgeving Programma 2 Fysieke leefomgeving € 29.369.559 Programma 3 Bestuur en Organisatie

Programma 2 Fysieke leefomgeving Begroting 2020 Objectnr. Product en taakveld Lasten (€) Baten (€) Saldo (€)

T0030 Beheer overige gebouwen en gronden -158.836 247.867 89.031 T1100 Crisisbeheersing en brandweer -1.259.398 1.000 -1.258.398 T1200 Openbare orde en veiligheid -482.649 7.400 -475.249 T2100 Verkeer en vervoer -1.807.733 239.864 -1.567.869 T2200 Parkeren -112.657 -112.657 T2500 Openbaar vervoer -15.940 -15.940 T3300 Bedrijfsloket en bedrijfsregelingen -144.984 56.111 -88.874 T3400 Toerisme en recreatie -296.652 8.002 -288.650 T5400 Musea -43.785 -43.785 T5500 Cultureel erfgoed -42.894 4.613 -38.281 T5700 Openbaar groen en (openlucht) recreatie -1.007.229 56.854 -950.375 T7100 Volksgezondheid (ongediertebestrijding) -20.402 -20.402 T7200 Riolering -992.857 1.323.294 330.437 T7300 Afval -1.406.542 1.791.688 385.146 T7400 Milieubeheer -1.025.591 -1.025.591 T7500 Begraafplaatsen en crematoria -69.824 79.563 9.739 T8100 Ruimtelijke ordening -382.846 31.068 -351.778 T8200 Grondexploitatie (niet-bedrijv. terrein) -1.806.343 1.956.343 150.000 T8300 Wonen en bouwen -776.156 658.598 -117.558 Totaal P02 -11.853.317 6.462.264 -5.391.052

In de volgende tabel vindt u een overzicht van het voor dit programma geraamde nieuw beleid met bijbehorende exploitatielasten(reeds meegenomen in kadernota en ombuigingen). In de tabel zijn de bedragen per begrotingsjaar opgenomen.

Raming Nieuw beleid 2020 2021 2022 2023 (€) (€) (€) (€) Programmabegroting 2020-2023 Aanpak Rijksweg N844 50.000 Evenementenbeleid 50.000 40.000 30.000 30.000 Uitvoeringsbudget veiligheid en ondermijning 15.000 15.000 15.000 15.000 Deelname aanpak ondernemingscriminaliteit 7.800 7.800 7.800 7.800 Bijdrage VVE Maldensteijn 5.000 5.000 5.000 5.000 Kapitaallasten herinrichting Kroonwijkpark 90.000 90.000 Kapitaallasten Looistraat 21.000 21.000 21.000 Kapitaallasten verlichting fietspaden 3.500 3.500 3.500

43 In de volgende tabel vindt u een overzicht van de voor dit programma geraamde investeringen. In de tabel zijn de investeringsbedragen opgenomen. Raming Investerings Meerjaren investeringsplan Bedrag (€) 2020 2021 2022 2023 (€) (€) (€) (€) Herinrichting Kroonwijkpark 1.500.000 750.000 750.000 Looistraat 350.000 350.000 Verlichting fietspaden 50.000 50.000 Kleine Kipper* 9.000 9.000 Klepelmaaier* 10.000 10.000 Heetwater hogedrukreiniger* 5.000 5.000 Graveermachine* 11.000 11.000 Onderhoudsmachine 3.000 3.000 werkplaats* Afzuiginstallatie werkplaats 8.000 8.000 Sneeuwschuiver* 11.000 11.000 Openbare verlichting* 215.449 218.143 220.569 223.629 Aanpak H2S (zwavelwaterstof) 200.000 200.000 problematiek* Afkoppeling verhard oppervlak* 105.000 105.000 105.000 Maatregelen wateroverlast* 50.000 50.000 50.000

*Kapitaallasten zijn reeds verwerkt in Staat Vaste activa 2020-2023

In de volgende tabel vindt u een overzicht van de reserves en voorzieningen die betrekking hebben op dit programma. Reserves Stand per Toevoeging Onttrekking Stand per 1-1-2020 31-12-2020

(€) (€) (€) (€) Beheer natuurgrond Keersluis 101.865 8.040 93.825 Parkeergarage Brede school 48.500 8.500 2.500 54.500 Baten en lasten rioleringsstelsel 600.000 24.533 575.467 Groenstructuurplan 41.583 27.500 14.083 Exploitatiebijdrage riolering buitengebied 445.169 39.896 405.273 Schuur Garstkamp* 138.522 138.522 Plattelandsfonds 230.727 17.000 247.727 Erfpachtgronden werklandschap 28.264 52.866 81.130 1.634.630 78.366 293.691 1.419.305 *De vrijval bestemmingsreserve schuur Garstkamp komt door de verwachte verkoop van de schuur in 2019

Voorzieningen Stand per Toevoeging Onttrekking Stand per 1-1-2020 31-12-2020

(€) (€) (€) (€) Onderhoud parkeergarage Maldensteijn 165.527 995 1.000 165.522 Meerjr. onderhoud molens 141.103 4.525 24.452 121.176 Meerjr. onderhoud kerken 162.561 38.429 124.132 Werkplaats Malden 8.216 1.000 7.216 Onderhoud Wegen 292.856 421.725 430.731 283.850 Onderhoud en egalisatie tarieven riolering 4.299.866 196.431 4.103.435 Werklandschap 239.054 239.054 5.309.183 427.245 692.043 5.044.385

*Voor een nadere toelichting op de reserves en voorzieningen verwijzen we naar de toelichting op de balans

Programma 3 Bestuur en organisatie

47 WAT WILLEN WE BEREIKEN?

3.1 Zelfstandige gemeente: dichtbij en duidelijk De gemeente Heumen blijft een zelfstandige gemeente. Enkele belangrijke pijlers dragen hieraan bij: een goede en adequate dienstverlening aan en samenwerking met inwoners en partners, een op de toekomst toegeruste organisatie en een gezonde financiële huishouding. Hieronder lichten we dit toe. De kracht van onze gemeente is dat we in nauw contact zijn met inwoners en partners en een adequate dienstverlening kunnen bieden. De lijnen zijn kort, we reageren snel en spelen flexibel in op veranderingen. Dit willen we in de toekomst behouden en verder uitbouwen. Met het belang van inwonersparticipatie voor ogen is onze dienstverlening transparant en toegankelijk. In de komende jaren organiseren we dichtbij en lokaal wat voor onze inwoners van belang is en op lokale schaal georganiseerd kan worden. Voor een aantal gemeentelijke taken past een regionale samenwerking beter; we werken dan samen met de gemeenten in de regio Nijmegen. De gemeentelijke organisatie is in staat om te verbinden met inwoners en partners. Ook beschikken medewerkers over de deskundigheid die nodig is om aan de ambities van ons college uitvoering te kunnen geven. We zijn een lerende organisatie, we willen toegerust zijn op een blijvend veranderende omgeving: medewerkers ontwikkelen zich continu, o. a. op het gebied van communicatie en samenwerking. Zie in dit verband ook de 'Paragraaf bedrijfsvoering'. Voor een zelfstandige gemeente is een gezonde financiële huishouding van belang. We willen een effectieve en efficiënte organisatie zijn. We werken met een transparante sluitende meerjarenbegroting, rekeningoverschotten vloeien terug naar de algemene middelen en we zorgen voor stabilisering van de onroerende-zaakbelasting. Daarnaast is het van belang dat we een goed weerstandsvermogen behouden, zodat we de financiële risico's die we als gemeente lopen, kunnen opvangen (zie ook de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing).

3.2 Inwonersparticipatie Inwonersparticipatie staat hoog op de agenda. In 2020 richten we ons vooral op het aan de voorkant ontwerpen en concreet uitwerken van een proces voor participatie bij drie belangrijke projecten. Dit doen we gezamenlijk met de ambtelijke organisatie (MT), B&W en de raad. Met als doel om als gemeente met één duidelijk verhaal hierover naar buiten te treden. Gezamenlijk zijn wij voor inwoners en andere partners de gemeente Heumen. Het procesontwerp maken we standaard onderdeel van de opdrachtformulering die via het MT aan B&W wordt voorgelegd. Hiervoor hanteren we de Heumense hulpmiddelen voor een maatwerkaanpak voor participatie per project. Voordat deze projecten starten bespreken we met het MT, B&W én de raad HOE het participatieproces eruit gaat zien en wat dit betekent in de praktijk. Hierbij komt aan bod hoe en wanneer we inwoners en andere partners betrekken, hoe we communiceren en wat de rol van B&W is en die van de raad. Dit doen we bij voorkeur via een kwalitatief gesprek, waarbij dialoog en een onderzoekende houding centraal staan.

We willen meer en een grotere variatie aan inwoners betrekken bij het gemeentelijk beleid en de uitvoering daarvan. Dit doen we onder andere via een digitaal platform dat we in 2019 gestart zijn. Wij ondersteunen inwoners bij hun inzet voor de leefbaarheid van onze wijken en dorpen en hun eigen leefomgeving. Daarom faciliteren wij initiatieven van inwoners om de leefbaarheid samen te versterken. Dit versterkt de sociale samenhang in onze dorpen en wijken.

We blijven samen met het Kenniscentrum Publieke Zaak van de Hogeschool HAN onze eigen rol bij inwonersparticipatie verbeteren door te evalueren, te reflecteren en te leren. In 2020 voeren we een evaluatie uit naar het proces van de totstandkoming van het nieuwe sportcentrum in Malden.

3.3 (Digitale) dienstverlening We werken samen met inwoners en ondernemers aan een gemakkelijke en snelle dienstverlening van de gemeente Heumen. Dat betekent dat de gemeente:  luistert naar de inwoner, laat weten wat ze met vragen doet en vragen die steeds terugkeren aangrijpt als een kans voor continue verbetering van de eigen dienstverlening;  dienstverlening aanbiedt die toegankelijk en gebruiksvriendelijk is, en bovendien dat iedere inwoner die persoonlijke aandacht nodig heeft die kan krijgen.

Op maat gesneden dienstverlening die toegankelijk en snel is, zorgt dat inwoners gemakkelijk in hun behoeften kunnen voorzien en zelfredzaam zijn. Juist dat schept ruimte voor persoonlijk en betekenisvol contact voor diegene die dat nodig hebben, omdat ze met een ingewikkeld probleem zitten of er zelf niet uitkomen. Zo biedt de gemeente elke inwoner de dienstverlening die hij nodig heeft: zowel digitaal als ook in passend persoonlijk contact. Alle inwoners, bezoekers en bedrijven mogen van hun gemeente een hoge standaard van dienstverlening verwachten, maar enkele doelgroepen verdienen de komende jaren speciale aandacht. Van alle Nederlanders beschikt bijna 30 procent over beperkte of geen internetvaardigheid. In een samenleving die in hoog tempo digitaliseert, mogen zij niet afhaken. Ook bedienen we de inwoners die ‘online’ zijn. Zij beschikken over een pc, een laptop of kunnen het internet op via mobiele telefoon of tablet. Deze inwoners staan positief tegenover digitale dienstverlening van de overheid. Het is voor hen een vanzelfsprekendheid dat ook de gemeente digitale diensten verleent. Dit betekent nog niet dat zij er massaal gebruik van maken. Het belang van de inwoners zit hem in de keuze en het gemak. Een digitaal kanaal dat 24 uur per dag, zeven dagen in de week gebruikt kan worden, zullen zij vaker kiezen als zij op die manier gemakkelijk antwoord krijgen op vragen of een dienst sneller ontvangen. Geen antwoord krijgen is erg vervelend. Een van de grootste ergernissen van inwoners is van het kastje naar de muur te worden gestuurd en steeds dezelfde gegevens te moeten overleggen. Digitale dienstverlening is er juist op gericht om dit te voorkomen. Gegevens één keer vastleggen en deze in de dienstverlening aan de inwoner steeds opnieuw gebruiken.

Daarnaast is digitale dienstverlening voor de overheid, net als voor het bedrijfsleven, van strategisch belang. De overheidsorganisatie van de toekomst kan niet zonder. Slimme inzet van ICT maakt digitale dienstverlening sneller, ontbureaucratiseert, ontschot, maakt integraal werken mogelijk, kan inwoners beter bedienen en is uiteindelijk goedkoper.

3.4 Communicatie Voor inwonersparticipatie is communicatie een belangrijke randvoorwaarde. De hoofdthema's in onze externe communicatie zijn naast inwonersparticipatie: duurzaamheid en leefbaarheid. We vinden het belangrijk dat het karakter van onze communicatie in ieder geval verbindend, helder, deskundig en positief is. Dit is ook zichtbaar in onze huisstijl. Alle vertegenwoordigers van de gemeente: raad, college en ambtenaren, nemen in hun communicatie deze karakteristieken mee als uitgangspunt voor hun communicatie. We zetten in 2020 in op toegankelijke gemeentelijke communicatie. We willen ervoor zorgen dat inwoners betrokken en gehoord worden. Dit realiseren we onder andere door het gebruik van begrijpelijke taal (we schrijven op B1 niveau), het gebruik van beelden (foto's, infographics, iconen e.d.) en het benutten van diverse communicatiemiddelen. We willen met onze communicatie zoveel mogelijk inwoners bereiken. Ook met onze digitale communicatie willen we de betrokkenheid en participatie van inwoners stimuleren. We streven naar een toename van het aantal leden van onze digitale nieuwsbrief. In de tweede helft van 2019 is een pilot gestart met ons digitale platform; in 2020 wordt dit voortgezet en doen we ervaring op met dit kanaal( zie ook onder inwonersparticipatie). In 2019 zijn we gestart met de vernieuwing van onze website. In 2020 werken we hieraan verder. Daarbij zetten we in op een heldere toegankelijke structuur, makkelijk kunnen vinden wat je zoekt, leesbaarheid, aantrekkelijkheid en ondersteuning van de digitale dienstverlening. Dit is een continu proces.

49 3.5 Huisvesting Ons doel is een transformatie van het gemeentehuis naar het "huis van de gemeente". Met dit doel voor ogen passen we in 2020, tegelijkertijd met het noodzakelijk groot onderhoud, de publiekszone aan en lossen we een aantal praktische knelpunten op. Op basis van een in 2018 uitgevoerde verkenning van de mogelijkheden van het gemeentehuis gaan we het gebouw geschikt maken voor een manier van werken, die aansluit op de speerpunten: duurzaamheid en inwonersparticipatie.

3.6 Samenwerking Door de maatschappelijke en bestuurlijke ontwikkelingen wordt regionale samenwerking steeds belangrijker. Voor een aantal gemeentelijke taken kan werken op een grotere schaal noodzakelijk zijn om de uitvoering op het gewenste kwaliteits- en kostenniveau te organiseren. Daarnaast wordt de regio door het Rijk en de Provincie steeds meer als samenwerkingspartner beschouwd. Tenslotte zijn er onderwerpen (bijvoorbeeld: de economische ontwikkeling) die alleen regionaal en zelfs bovenregionaal gestuurd of beïnvloed kunnen worden. Bij de regionale samenwerking ligt onze primaire focus op de regio Nijmegen. De discussie over intensivering van de samenwerking regio Arnhem-Nijmegen die in 2019 is opgestart zal in 2020 nader worden uitgewerkt. Aan de regionale samenwerking dragen wij actief bij. Wij benutten bijvoorbeeld de mogelijkheden die wij krijgen om een voortrekkersrol te verwerven. Partnerschap en het gezamenlijke belang staan daarbij centraal. De focus leggen wij op duurzaamheid, sociale veiligheid en het versterken van de sturing door de raad.

3.7 Financiën We hanteren een gezonde financiële huishouding als uitgangspunt. Daarnaast willen we zo besturen dat we geen onnodig groot financieel overschot ontwikkelen. Onze gezonde financiële positie komt ten goede aan de inwoners doordat we geen inflatiecorrectie toepassen op de OZB-tarieven in de komende jaren. We zorgen dat we bij onze inkoop en aanbesteding inzetten op duurzaamheid. We baseren ons op de circulaire economie van hergebruik. Dit betekent dat bij aanbesteding naast een goede prijs ook de duurzaamheidsvoordelen een belangrijke afweging zijn. Social return maakt hier onderdeel van uit. Dit alles vraagt bewustzijn in de organisatie bij alle medewerkers die te maken hebben met inkoop en aanbesteding. We vinden het van belang dat investeringen die tot doel hebben de leefomgeving duurzamer te maken zoveel mogelijk worden gestimuleerd. We onderzoeken de mogelijkheden om onze lokale belastingheffing te vergroenen.

3.8 Veiligheid, handhaving en ondermijning In 2020 bouwen we gezamenlijk verder aan een nog veiligere omgeving en gaan we actief aan het werk met veilig zijn. We willen dat inwoners, ondernemers en bezoekers in de gemeente Heumen zich veilig voelen én zien dat er wordt opgetreden bij bedreigingen. Dit doen we niet alleen. We werken namelijk nauw samen met de gemeenten in Tweestromenland op de volgende onderwerpen: vroegsignalering, ondermijning en zorg en veiligheid. Onze aanvullende lokale speerpunten zijn: autokraken, mobiel banditisme, jeugdoverlast en buurtpreventie.

50 WAT GAAN WE DAARVOOR DOEN?

3.2 Inwonersparticipatie

Een nieuw strategische maatschappelijke visie tot 2030 maken voor de gemeente Heumen , samen Doel met de raad en onze kernpartners. Hiervan bestaat 50% uit vertegenwoordigers van inwoners. Het resultaat van de visie is tweeledig:  Proces: de visie maken we in gesprek met de raad en onze belangrijkste kernpartners. Effecten Hierdoor is het een gedragen visie vanuit partnerschap.  De visie zelf: een brede maatschappelijke visie van de gemeenschap én de gemeente. In de visie geven we antwoord op de volgende drie vragen: 1. Wat voor samenleving wil Heumen zijn in 2030? Inhoud 2. Wat is in 2030 de kerntaak en kernrol van ons gemeentebestuur en onze organisatie? 3. Wat is in 2030 de rol van onze partners: inwoners, ondernemers, maatschappelijke partners en andere overheden? Planning begin 2021 gereed Budget €20.000 (extern budget) en reguliere ambtelijke uren

Doel Faciliteren van initiatieven van inwoners. Nieuwe initiatieven dragen bij aan de leefbaarheid en de sociale cohesie in onze dorpen en wijken en Effecten zorgen voor een verbreding van activiteiten en voorzieningen voor onze inwoners. In 2019 is het initiatievenbeleid met actieve inwoners geëvalueerd en wellicht aangepast. In 2020 Inhoud voeren we het aangepaste initiatievenbeleid uit. De dorpsverbinders helpen inwoners bij het voortraject van een aanvraag bij het initiatievenbeleid. Planning Gehele jaar 2020 Budget € 55.000 (extern budget) en reguliere ambtelijke uren

Doel Bereiken van meer en een grotere variatie van inwoners via een digitaal participatieplatform We willen dat inwoners het participatieplatform weten te vinden en gebruiken. Ook trekken we lessen Effecten over de inzet van deze digitale tool in participatietrajecten en onze rol daarin. We richten een digitaal participatieplatform op waarmee we de dialoog met en tussen inwoners Inhoud stimuleren. Dit in samenspel met de bestaande communicatiekanalen.

Planning Gehele jaar 2020 Budget €15.000 stelpost coalitie-akkoord

Doel Verbeteren beleidsbeïnvloedende inwonersparticipatie Effecten Onze eigen rol bij inwonersparticipatie verbetert

We evalueren samen met de HAN het proces inwonersparticipatie bij de totstandkoming van het Inhoud nieuwe sportcentrum in Malden.

Planning Gehele jaar 2020 Budget Maximaal €12.000 ( excl. BTW) (onderdeel van regietaken inwonersparticipatie)

51 Gezamenlijke inzet van raad, college en ambtelijke organisatie bij inwonersparticipatie Doel Met als doel om als gemeente met één duidelijk verhaal hierover naar buiten te treden Gezamenlijk zijn wij voor inwoners en andere partners dé gemeente Heumen. Effecten Versterking van inwonersparticipatie In 2020 richten we ons vooral op het aan de voorkant ontwerpen en concreet uitwerken van een proces voor participatie bij de volgende drie belangrijke projecten; de strategische visie, de omgevingsvisie en het centrumplan. Dit doen we gezamenlijk met de ambtelijke organisatie (MT), B&W en de raad. Het procesontwerp maken we standaard onderdeel van de opdrachtformulering die via het MT aan B&W wordt voorgelegd. Hiervoor hanteren we de Heumense hulpmiddelen voor een Inhoud maatwerkaanpak voor participatie per project. Voordat deze projecten starten bespreken we met het MT, B&W en de raad hoe het participatieproces eruit gaat zien en wat dit betekent in de praktijk. Hierbij komt aan bod hoe en wanneer we inwoners en andere partners betrekken, hoe we communiceren en wat de rol van B&W is en die van de raad. Dit doen we bij voorkeur via een kwalitatief gesprek, waarbij dialoog en een onderzoekende houding centraal staan. Planning Gehele jaar 2020 Budget Reguliere ambtelijke uren

3.3 (Digitale) dienstverlening

We willen de burger en de ondernemer zo'n toegankelijke dienstverlening bieden dat ze de meeste Doel zaken probleemloos zelf kunnen regelen. Digitaal is de dienstverlening zo gebruiksvriendelijk dat burgers en ondernemers hier uit zichzelf voor Effecten kiezen, omdat het hen de minste tijd en inspanning kost. Voor wie er op internet niet uitkomt, is er altijd passend, persoonlijk contact onder handbereik. • Implementatie nieuwe gemeentelijke website Inhoud • Ontwikkeling en implementatie van digitale diensten zoals huwelijken en naturalisaties. Planning 2020 Budget Reguliere ambtelijke uren

3.4 Communicatie

De communicatie van de gemeente Heumen is verbindend, helder, deskundig en positief. Hiermee Doel dragen we bij aan de participatie van inwoners bij beleid en uitvoering. De communicatie van de gemeente wordt steeds toegankelijker: inwoners kunnen de informatie van de gemeente beter lezen en beter begrijpen en voelen zich daardoor meer betrokken. We Effecten bereiken meer mensen en bevorderen hiermee de participatie van inwoners. Inwoners zijn tevredener over participatietrajecten. Dit blijkt b.v. uit de evaluatie van participatietrajecten.  Alle medewerkers communiceren vanuit de genoemde communicatiekarakteristieken: medewerkers zijn hierop getraind in 2018 en 2019. Daarbij is er ook aandacht besteed aan taalniveau B1. Een aantal medewerkers hebben de rol van schrijfcoach. In 2020 werken Inhoud we verder aan de ontwikkeling van onze schriftelijke communicatie.  De huisstijl is stapsgewijs doorgevoerd in de communicatiemiddelen van de gemeente Heumen. in 2020 besteden we aandacht aan het gebruik van visualisaties. Planning 2020 Budget Reguliere ambtelijke uren

Door de inzet van digitale communicatievormen, als aanvulling op bestaande Doel communicatiemiddelen, hebben we een groter bereik met onze communicatie We bereiken met de bredere inzet van communicatiemiddelen meer mensen en ook andere Effecten doelgroepen, zoals jongeren. Inwoners praten en denken vaker mee over het gemeentelijk beleid en de uitvoering; dit wordt voor hen eenvoudiger door de digitale communicatiemiddelen.  We werken met een digitaal platform ( zie onder de doelstelling inwonersparticipatie in dit programma)  We zijn in 2019 gestart met de vernieuwing van de website van de gemeente Heumen Inhoud door onderzoek naar wensen intern en extern, een opdrachtformulering en het bepalen van de inrichting. In 2020 wordt de nieuwe website ingericht en van content voorzien.  We breiden de inzet van sociale media uit; we stimuleren de deelname aan de digitale nieuwsbrief. - De vernieuwing van de website wordt eind juni 2020 afgerond. Planning - De uitbreiding van de inzet van social media is een continu proces Budget Incidenteel budget 2020 € 33.500

3.5 Huisvesting

Doel Transformatie van het gemeentehuis naar het "huis van de gemeente" Het gemeentehuis geschikt maken voor een manier van werken, die aansluit op de speerpunten: Effecten duurzaamheid en inwonersparticipatie Inhoud Verbouw en inrichting publiekzone 2020: Ontwerp, aanbesteding en start met verbouw publiekszone in combinatie met noodzakelijk Planning groot onderhoud

Budget Kapitaallasten € 30.000 per jaar, afschrijving 25 jaar (investering € 500.000)

3.6 Samenwerking

Versterken van samenwerking en samenwerkingsverbanden op de thema’s duurzaamheid, sociale Doel veiligheid en versterking van de sturing door de raad. Effecten Meer sturing op de inhoud en op de financiën door college en raad. Versterken van het bestuurlijk en ambtelijk opdrachtgeverschap richting samenwerkingsverbanden. Het accent zal daarbij liggen op de samenwerkingsverbanden die zien op de hiervoor genoemde Inhoud thema’s. Belangrijk aandachtspunt is de informatievoorziening richting en de betrokkenheid van de raad. In 2020 vindt besluitvorming plaats over het GO. Planning Het gehele jaar 2020. Budget Reguliere ambtelijke uren

3.7 Financiën

Doel Stimuleren van investeringen die tot doel hebben de leefomgeving te verduurzamen Effecten Toename van duurzaamheidsmaatregelen We onderzoeken de mogelijkheid tot het "vergroenen van lokale belastingen". Dit was beoogd voor 2019; we kunnen alleen in samenwerking met de ODRN op zoek naar de mogelijkheden. Dat paste Inhoud niet in de planning van 2019 van de ODRN. Nu vindt dit plaats in 2020, samen met andere gemeenten. Het vervolg hierop is afhankelijk van de resultaten van het onderzoek. Planning 2020 Budget Reguliere ambtelijke uren

53 3.8 Veiligheid, handhaving en ondermijning

Doel Integrale veiligheid Effecten Veiligheid of veiligheidsbeleving van inwoners wordt vergroot We geven vorm aan het intergemeentelijk uitvoeringsprogramma Tweestromenland 2019-2020. De Inhoud basis hiervoor vormt het regionale beleidsplan Integrale Veiligheid Tweestromenland 2019-2022. Planning Uitvoering 2020 Budget Reguliere ambtelijke uren

Doel Ondermijning Effecten Ondermijningscriminaliteit zichtbaar maken en gezamenlijk tegengaan - Voortzetten van de samenwerking op het gebied van ondermijning binnen het Inhoud Intergemeentelijk Project Bureau (IGP) - Het uitwerken van casuïstiek aan de hand van het opgeleverde ondermijningsbeeld Planning Uitvoering 2020 Budget € 7.750

3.9 Financiën en bedrijfsvoering Met dit hoofdstuk geven we inzicht in de financiële positie van onze gemeente. Zo kan door raad, college en organisatie gestuurd worden op een efficiënte bedrijfsvoering en kan een goede afweging worden gemaakt over bestuurlijke ambities en de daarvoor beschikbare middelen. Programma 3 bevat naast de taakvelden Bestuur en Overhead de zogeheten ‘Algemene dekkingsmiddelen’. Bedoeld worden de inkomsten van onze gemeente die niet direct aan programma 1 of 2 kunnen worden toegerekend. Concreet gaat het over de inkomsten uit treasury, onroerende zaakbelasting, hondenbelasting en de algemene uitkering uit het Gemeentefonds. Ook de algemene baten en lasten komen in dit onderdeel aan bod. In de Paragrafen financiering (treasury), bedrijfsvoering (overhead) en lokale heffingen worden deze onderwerpen verder uitgediept.

Ook in de komende jaren is een gezonde financiële positie het uitgangspunt voor ons financieel beleid. Wij beogen een begroting die structureel en reëel in evenwicht is en waarin onvoorziene incidentele tegenvallers incidenteel worden opgevangen. Het is van belang dat we een goed weerstandsvermogen behouden, zodat we de financiële risico's die we als gemeente lopen kunnen opvangen ( zie ook de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing). Vanuit een gezonde financiële positie kan een goede afweging worden gemaakt over bestuurlijke ambities en de daarvoor beschikbare middelen.

Algemene lasten en baten Jaarlijks worden er lasten en baten begroot die vooraf nog niet kunnen worden toegerekend aan de diverse taakvelden van deze begroting. Deze zogeheten ‘stelposten’ dienen ter compensatie of egalisatie van toekomstige lasten en baten. Voor de vier komende begrotingsjaren zijn de volgende budgetten als stelposten opgenomen. Na de tabel volgt een korte toelichting.

2020 2021 2022 2023 stelposten (€) (€) (€) (€) Prijsontwikkeling, cumulatief 180.456 259.331 466.200 631.531 (last) Loonontwikkeling, cumulatief 121.686 211.534 272.495 453.495 (last) Ziektevervanging, jaarlijks 106.500 106.500 106.500 106.500 (last) Onderuitputting - 400.377 - 400.377 - 400.377 - 400.377 (baat)

54 Stelposten prijsontwikkeling en loonontwikkeling Bij de bepaling van deze stelposten is rekening gehouden met de in de meicirculaire 2019 opgenomen percentages voor de komende vier jaar.

Stelpost ziektevervanging Dit budget is voor het opvangen van langdurige ziektegevallen van vaste medewerkers. Door inhuur van personeel wordt stagnatie in de bedrijfsvoering vermeden.

Stelpost onderuitputting Deze stelpost is bedoeld om onderuitputting van begrote uitgaven gedurende een begrotingsjaar te neutraliseren. Uiterlijk bij de maandrapportage over oktober, wordt deze stelpost op nihil gebracht. Deze post bedroeg € 450.377. Bij de besprekingen over de bezuinigingen is ervoor gekozen de stelpost incidenteel onvoorzien ter hoogte van € 50.000 op te heffen en het budget in mindering te brengen op de stelpost onderuitputting.

Algemene uitkering uit het gemeentefonds De omvang van het gemeentefonds beweegt mee met de ontwikkeling van de rijksuitgaven (trap op-trap af). De jaarlijkse mutaties volgens dit systeem worden ‘accres’ genoemd. De ramingen van de algemene uitkering 2020-2023 zijn gebaseerd op de verschenen meicirculaire 2019. In de navolgende tabel zijn de uitkomsten van de meicirculaire 2019 afgezet tegen de huidige ramingen van de algemene uitkering 2020-2023, die nog zijn gebaseerd op de septembercirculaire 2018.

Omschrijving/jaar 2020 2021 2022 2023 (€) (€) (€) (€) Huidige raming 21.064.749 21.623.089 22.157.169 22.157.169 Meicirculaire 2019 21.102.307 21.400.936 21.720.568 22.251.319 Verschil 37.558 - 221.153 - 436.601 - 94.150 Voordeel Nadeel Nadeel Nadeel

De belangrijkste verschillen tussen de huidige raming en de uitkomsten meicirculaire 2019 zijn:

Jeugdzorg In de meicirculaire 2019 is de € 1 miljard extra rijksbijdrage voor de Jeugdzorg verwerkt. Deze bijdrage heeft een incidenteel karakter, verspreid over de jaren 2019 (€ 400 miljoen), 2020 (€ 300 miljoen) en 2021 (€ 300 miljoen). In 2022 en 2023 is –in afwachting van nadere onderzoeksuitkomsten- nog geen hogere rijksbijdrage toegekend.

Voogdij/18+ De herverdeling van de voogdij/18+ levert een structureel lagere uitkering op van € 104.000, waarbij overigens ook het werkelijk zorgverbruik van Heumen (2017) is meegewogen.

Plafond BTW compensatiefonds Bij het opstellen van de begroting 2019 mochten we – met instemming van de Provinciaal toezichthouder – nog zelf een inschatting maken van de beschikbare ruimte onder het BTW-plafond. Voor de begroting 2020-2023 is in de meicirculaire echter een advies opgenomen dat die raming maximaal gelijk mag zijn aan de afrekening 2018, zijnde macro € 39 miljoen in alle jaren. Onze toezichthouder conformeert zich ook aan deze richtlijn, hetgeen betekent dat we uit mogen gaan van een stelpost van € 27.000 per jaar en we onze huidige meerjarenraming dus structureel neerwaarts moeten bijstellen met € 148.000.

Lager accres Aangezien het Rijk t.o.v. de uitkomsten van de septembercirculaire 2018 uitgaat van een lagere loon- en prijsontwikkeling leidt dit tot een structureel lagere algemene uitkering.

Hoeveelheidsverschillen maatstaven De verdeelmaatstaven binnen de algemene uitkering zijn t.o.v. de septembercirculaire 2018 weer geactualiseerd. Bij de nieuwe maatstaven, i.v.m. de in 2019 ingezette integratie van het sociaal domein in de algemene uitkering, hebben we ons zoveel mogelijk geconformeerd aan de prognoses van het Rijk. Deze prognoses zullen echter bij de septembercirculaire 2019 worden bijgesteld door het Rijk. Dit kan dus nog financiële impact hebben. Deze actualisatie heeft een oplopend nadelig effect van ruim € 350.000.

Treasury Naast een jaarlijks renteresultaat is er dividend uit aandelen vanuit de vennootschappen BNG, Vitens, DAR en MARN. In de Paragraaf verbonden partijen vindt u nadere financiële informatie over deze vier partijen.

55 Effecten

BNG De Bank Nederlandse Gemeenten Heumen is de bank die voor een belangrijk deel de financiering in het publiek domein verzorgt. Met gespecialiseerde financiële dienstverlening draagt de bank bij aan zo laag mogelijke kosten van maatschappelijke voorzieningen voor de burger. De bank levert zo een bijdrage aan de publieke taak. Wij hebben 151.515 aandelen BNG met een nominale waarde van € 2,50 in bezit. Na afloop van een boekjaar wordt in het daarop volgende voorjaar door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders het uit te keren dividend vastgesteld. Voor de begrotingsjaren 2020-2023 rekenen wij op een jaarlijkse dividendopbrengst van € 415.000. Dat komt overeen met € 2,74 per aandeel. De jaarlijkse opbrengst is hiermee hoger dan de boekwaarde volgens onze gemeentelijke balans (€ 378.788).

Vitens Vitens wil als publieke onderneming een bijdrage leveren aan het verlagen van maatschappelijke kosten. De unieke positie van drinkwaterbedrijf met een natuurlijke monopoliepositie brengt de verantwoordelijkheid met zich mee om het geld van klanten en publieke aandeelhouders op een verantwoorde wijze te besteden. Wij bezitten 16.023 aandelen Vitens met een nominale waarde van € 0,10. Na afloop van een boekjaar wordt in het daarop volgende voorjaar door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders het uit te keren dividend vastgesteld. Voor de begrotingsjaren 2020-2023 rekenen wij op een jaarlijkse dividendopbrengst van € 16.000. Dat komt overeen met een bedrag van bijna € 1,00 per aandeel.

DAR In programma 2 komt DAR uitgebreid aan bod. Omdat Heumen aandelen in deze naamloze vennootschap heeft, is er een connectie met taakveld treasury. Wij bezitten in totaal 4.037 aandelen DAR met een nominale waarde van € 320.879. Voor de begrotingsjaren 2020-2023 rekenen wij op een jaarlijkse dividendopbrengst van € 25.000.

MARN Omdat de MARN 37,5% van de aandelen ARN in bezit heeft, ontvangen wij jaarlijks een uitkering. Nu de MARN de gronden heeft verkocht aan de ARN, zijn wij verzekerd van een jaarlijkse uitkering van € 20.000.

56 WAT MAG HET KOSTEN/WAT GAAT HET OPBRENGEN?

Rekening Begroting Exploitatie 2018 2019 2020 2021 2022 2023 (€) (€) (€) (€) (€) (€)

Lasten -9.416.224 -9.410.489 -9.518.688 -9.909.873 -10.221.505 -10.373.694 Baten 27.287.390 28.871.789 29.369.559 29.769.015 30.091.284 30.470.048 Saldo 17.871.165 19.461.300 19.850.871 19.859.141 19.869.779 20.096.354

Lasten Programma

€ 18.722.342

€ 9.518.688

€ 11.853.317 Programma 1 Sociale leefomgeving Programma 2 Fysieke leefomgeving Programma 3 Bestuur en Organisatie

Baten Programma € 4.684.993

€ 6.462.264

Programma 1 Sociale leefomgeving Programma 2 Fysieke leefomgeving

€ 29.369.559 Programma 3 Bestuur en Organisatie

Programma 3 Financiën en organisatie Begroting 2020 Objectnr. Product en taakveld Lasten (€) Baten(€) Saldo (€)

T0010 Bestuur -2.113.885 -2.113.885 T0040 Uitvoeringskosten -4.286.533 166.597 -4.119.936 T0050 Treasury -2.480.689 2.960.501 479.813 T0061 OZB woningen -191.408 3.434.419 3.243.011 T0062 OZB niet woningen -70.467 1.127.357 1.056.889 T0064 Belastingen overig -18.546 133.000 114.454 T0070 Alg.uitk. en overige uitk.gemeentefonds -4.808 21.102.307 21.097.499 T0080 Overige baten en lasten -352.351 445.377 93.026 T0090 Vennootschapsbelasting (VpB) T0100 Mutaties reserves Totaal P03 -9.518.688 29.369.559 19.850.871

In de volgende tabel vindt u een overzicht van het voor dit programma geraamde nieuw beleid met bijbehorende exploitatielasten ( reeds meegenomen in kadernota). In de tabel zijn de bedragen per begrotingsjaar opgenomen. Raming Nieuw beleid 2020 2021 2022 2023 (€) (€) (€) (€) Programmabegroting 2020-2023 Formatieuitbreiding security officer Suwinet 9.000 9.000 9.000 9.000 Formatieuitbreiding aanpak ondermijning 15.000 15.000 15.000 15.000 Formatieuitbreiding Inkoopcoordinator 15.000 15.000 15.000 15.000 Budget tijdelijk communicatie ontwikkeling 33.500 Formatieuitbreiding applicatiebeheerder Djuma 32.000 32.000 32.000 32.000 Strategische visie 20.000

In de volgende tabel vindt u een overzicht van de voor dit programma geraamde investeringen. In de tabel zijn de investeringsbedragen opgenomen. Investerings Raming Meerjaren investeringsplan bedrag 2020 2021 2022 2023 N.v.t.

In de volgende tabel vindt U een overzicht van de reserves en voorzieningen die betrekking hebben op dit programma. Reserves Stand per Toevoeging Onttrekking Stand per 1-1-2020 31-12-2020

(€) (€) (€) (€) schommelfonds rekenkamercommissie 10.337 10.337 10.337 10.337

Voorzieningen Stand per Toevoeging Onttrekking Stand per 1-1-2020 31-12-2020

(€) (€) (€) (€) Gemeentehuis 823.270 54.069 270.000 607.339 Eigen risico pensioenen oud-wethouders 850.807 52.428 798.379 Personele regelingen 65.855 4.300 31.300 38.855 Voorziening dubieuze vorderingen 55.593 15.000 15.000 55.593 Wachtgeldverplichting voorm. personeel 183.899 117.791 66.108 1.979.424 73.369 486.519 1.566.274 Voor een nadere toelichting van de reserves en voorzieningen wordt verwezen naar de toelichting op de balans.

58 Recapitulatie cijfers programma 1 t/m 3

Saldo begroting Saldo begroting Saldo begroting Saldo begroting Programma 2020 2021 2022 2023 (€) (€) (€) (€) P01 Programma 1 Sociale leefomgeving -14.037.349 -14.061.057 -14.061.057 -14.061.057 P02 Programma 2 Fysieke leefomgeving -5.391.052 -5.632.833 -5.632.833 -5.632.833 P03 Programma 3 Financiën en organisatie 19.850.871 19.859.141 19.859.141 19.859.141 Exploitatieresultaat 422.469 165.251 85.091 176.668

Paragrafen

Paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheer

ALGEMEEN De paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing is een wettelijk verplichte (BBV) paragraaf. De paragraaf geeft inzicht in het weerstandsvermogen door de beschikbare weerstandscapaciteit af te zetten tegen de, o.b.v. de geïnventariseerde risico's berekende, benodigde weerstandscapaciteit. Per 2016 behoren ook een vijftal kengetallen tot de verplichte onderdelen van deze paragraaf. Deze kengetallen geven inzicht in de financiële weerbaarheid van de gemeente.

WEERSTANDSVERMOGEN EN WEERSTANDSCAPACITEIT Op basis van het beschikbare en benodigde weerstandsvermogen komt de weerstandsratio uit op;

Prognose 2020 Weerstandsvermogen 1-jan 31-dec Exclusief stille reserves 2,07 2,17 Inclusief stille reserves 4,99 4,66

Het weerstandsvermogen wordt weergegeven in een kengetal, namelijk de verhouding tussen de (direct) beschikbare en de benodigde weerstandscapaciteit.

Beschikbare weerstandscapaciteit Weerstandsvermogen = Benodigde weerstandscapaciteit

Beschikbare weerstandscapaciteit Met de direct beschikbare weerstandscapaciteit worden de middelen en mogelijkheden bedoeld waarover de gemeente beschikt om niet-begrote kosten te dekken. In onderstaande tabel is de beschikbare weerstandscapaciteit weergegeven.

Prognose 2020 Beschikbare weerstandscapaciteit 1-jan 31-dec Algemene reserve per 31 december 2019 € 8.272.000 Verwacht resultaat 2020 Exploitatie € 422.000 Totaal € 8.272.000 € 8.694.000

Benodigde weerstandscapaciteit Onder benodigde weerstandscapaciteit verstaan we alle risico’s waarvoor nog geen maatregelen zijn getroffen, die van materiële betekenis kunnen zijn in relatie tot de financiële positie. Tot het treffen van dergelijke maatregelen behoren onder andere het instellen van voorzieningen, het afdekken van risicogebieden met verzekeringen dan wel andere risico-beperkende acties.

In onderstaande tabel is de benodigde weerstandscapaciteit weergegeven.

Prognose 2020 Benodigde weerstandscapaciteit 1-jan 31-dec Reservering voor risico’s van toekomstige exploitatietekorten € 1.800.000 € 1.800.000 Reservering voor vermogensrisico’s (zie tabel risico-inventarisatie) € 2.199.900 € 2.199.900 Totaal € 3.999.900 € 3.999.900

Stille reserves Van stille reserves is sprake als activa onder de opbrengstwaarde of tegen nul zijn gewaardeerd maar direct verkoopbaar zijn als men dat zou willen (ministerie Binnenlandse Zaken 2003). Bij verkoop van deze bezittingen ontstaat winst die eenmalig vrij inzetbaar is dan wel via de exploitatie wordt toegevoegd aan het eigen vermogen.

Voor de berekening van de weerstandscapaciteit inclusief stille reserves merken we de volgende objecten aan als stille reserve:

WOZ-waarde Object 2019 Gemeentehuis, Kerkplein 6, Malden € 3.260.000 Gemeentelijke werkplaats, Ambachtsweg 10, Malden € 414.000 Parkeergarage Maldensteijn, Kerkplein 8a € 390.000 Pachtgronden* € 3.300.000 Natuurgronden** € 2.600.000 Totaal € 9.964.000 * Per 31 december 2018 beschikt de gemeente nog over 55 ha pachtgronden. De belastingdienst heeft voor de waardering van pachtgronden voor box 3 de prijs per ha voor 2016 voor Oostelijke Betuwe en Nijmegen bepaald op € 64.000 per ha. In 2016 zijn op basis van taxatie pachtpercelen verkocht voor € 55.000 per ha. We hebben de gemiddelde waarde afgerond op € 60.000 per ha. ** De gemeente bezit 204 ha bosgrond met een geschatte waarde van € 2,6 miljoen.

Conclusies m.b.t. weerstandsvermogen

Om te kunnen beoordelen in welke mate de gemeente in staat is om de risico’s te dekken wordt gebruik gemaakt van onderstaande waarderingstabel opgesteld door het Nederlands Adviesbureau voor Risicomanagement. Hieruit blijkt dat de gemeente Heumen een ruim voldoende weerstandsvermogen heeft.

Waarderingstabel weerstandsvermogen Ratio weerstandsvermogen Betekenis Waarderingscijfer A > 2,0 Uitstekend B 1,4 < x < 2,0 Ruim voldoende C 1,0 < x < 1,4 Voldoende D 0,8 < x < 1,0 Matig E 0,6 < x < 0,8 Onvoldoende F < 0,6 Ruim onvoldoende

Risicomanagement en risicobeleid Net als iedere andere organisatie, heeft onze gemeente in haar taakuitvoering te maken met onzekerheden die kunnen leiden tot financiële nadelen. Het is van belang dat deze risico’s worden onderkend en voortdurend in relatie kunnen worden gebracht tot de beschikbare weerstandscapaciteit. In de raadsvergadering van mei 2011 is de nota risicomanagement 2010/2011 vastgesteld. In deze nota zijn de kaders en begrippen voor het risicomanagement gedefinieerd. In de nota is vastgelegd dat jaarlijks in de paragraaf weerstandsvermogen de risico’s worden geïnventariseerd en vastgelegd. Medio augustus 2019 heeft een inventarisatie plaatsgevonden van de risico’s t.b.v. de programmabegroting 2020. De belangrijkste risico’s zijn;  Overschrijdingen exploitatiebudgetten  Onvoorziene risico’s grondexploitaties  Borg- en garantstellingen voor derde partijen  Onvoorziene mutaties algemene uitkering  Open einde-regelingen  Grote projecten  (exploitatie) tekorten Verbonden partijen

Voor een uitgebreid overzicht van alle berekende risico’s verwijzen we naar bijlage 7.

62 KENGETALLEN FINANCIËLE POSITIE VAN DE GEMEENTE HEUMEN

63 De uitkomsten voor de gemeente Heumen. In de onderstaande tabel zijn de uitkomsten van de vijf kengetallen voor de gemeente Heumen weergegeven in de kolommen 1 t/m 6. Kolom 7 geeft de gemiddelden van de Gelderse gemeenten weer. In de kolommen 8 t/m 10 zijn de waarden van de kengetallen ingedeeld in 3 categorieën. Deze categorieën sluiten aan bij de landelijk vastgestelde signaleringswaarden. Categorie A is het minst risicovol, categorie C het meest.

We concluderen dat de financiële positie voor onze gemeente als weinig risicovol kan worden gekwalificeerd, met uitzondering van de belastingcapaciteit (voor dit kengetal vallen we onder categorie C). Op de andere kengetallen bevinden we ons in categorie A en voor de solvabiliteitsratio in categorie B zonder de stille reserves (vergelijking van de kolommen 1,2 en 3 met de percentages in de kolommen 5,6 en 7). Met de stille reserves vallen we ook op het onderdeel solvabiliteit in categorie A en scoren we volgens de richtlijnen in het kader van het uitvoeringsprogramma Interbestuurlijk toezicht 2016-2019 in de categorie voldoende1 (groen) . De waardering “voldoende” is de hoogst mogelijke waardering.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Kengetallen Rek. Begr Begr. Begr. Begr Begr Geld Cat. Cat. B Cat. C 2018 2019 2020 2021 2022 2023 Gem A

Netto 33 % 55% 43% 40% 37% 33% 65% <90% 90- >130% schuldquote 130% Netto 5 % 22% 18% 16% 14% 10% 53% <90% 90- >130% schuldquote 130% gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen Solvabiliteits- 36% 35% 27% 27% 27% 27% 33% >50% 20-50% <20% ratio Structurele 2,6% 1,6% 0,2% 0,4% 0,0% 0,5% 0,6% Begr Begr of Begr en exploitatie- en MJR>0 MJR<0 ruimte MJR> % % 0% Grondexploitatie 6,5% 1,7% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 18% <20% 20-35% >35%

Belastingcapa- 115% 112% 114% 114% 114% 114% 99% <95% 95- >105% citeit 105%

1 De beoordeling Groen (voldoende) wordt toegekend wanneer vier kengetallen zitten in categorie A, met daarbij kengetal structurele exploitatieruimte begroting en meerjarenraming

Paragraaf onderhoud kapitaalgoederen

ALGEMEEN

Inleiding De gemeente Heumen heeft een totale oppervlakte van 4.168 ha (3.971 ha land en 197 ha. water), waarvan een groot gedeelte bij de gemeente in beheer is als openbare ruimte. De openbare ruimte is onder te verdelen in wegen, riolering, verlichting, openbaar groen, gebouwen en bossen. De kwaliteit van het beheer en onderhoud wordt door de raad bepaald (kaderstellende rol) met, per onderdeel, de vaststelling van beheersplannen binnen de daarvoor beschikbaar gestelde budgetten (budgetrecht). Voor de navolgende kapitaalgoederen zijn beheerplannen in gebruik:  wegen  kunstwerken  openbare verlichting  riolen  openbaar groen  bossen  gebouwen.

In de beheersplannen is onder meer het niveau van het onderhoud vastgesteld. De budgetten die met uitvoering van de beheersplannen zijn gemoeid zijn in de begroting geraamd en vergen een flink deel van de gemeentelijke begroting.

WEGEN

Areaalgegevens De gemeente Heumen heeft in totaal ca. 1,12 miljoen m2 verhardingen in beheer en onderhoud. Hiervan is ca. 43% asfaltverharding, 49% is elementenverharding en 6% is betonverharding of overige verharding. Het merendeel van de verharding, 65%, heeft een rijbaanfunctie. Daarnaast heeft 19% een voetgangersfunctie. De overige functies zijn fietspad, parkeervak en overig; 16%.

Kwaliteit van de verharding In 2017 is het gehele wegenareaal opnieuw geïnspecteerd conform de landelijke wegbeheermethodiek van de CROW (Centrum voor Regelgeving en Onderzoek in de grondwater- en Wegenbouw en de verkeerstechniek) Uit deze inspectie blijkt dat de kwaliteit van de fietspaden in de Woongebieden hetzelfde is gebleven als in 2016, hier zal de komende jaren dus meer aandacht aan besteed moeten worden. Ook is te zien dat de voetpaden er sinds de vorige inspectie kwalitatief flink op vooruit zijn gegaan. De staat van het wegareaal heeft een gemiddeld kwaliteitsniveau B. De fietspaden van asfalt en de gemiddeld belaste wegen verdienen de komende jaren wat meer aandacht.

Onderhoudsplannen Vanuit de gemuteerde basisplanning uit het wegenbeheersplan is een gemiddeld bedrag van € 457.664 per jaar nodig. Het huidige budget per jaar is voor de komende vier jaar toereikend, we zien echter wel dat de voorziening afneemt. Naar verwachting zal een dotatie aan de voorziening t.z.t. nodig zijn. Op basis van de cyclische planning heeft de gemeente jaarlijks ca. € 800.000 euro nodig. Voor nadere informatie wordt verwezen naar het ‘Wegenbeheerplan gemeente Heumen meerjarenplanning 2018 – 2027’. In 2020 komt er t.b.v. de bovengenoemde cyclische planning dan ook een investeringsbudget beschikbaar van € 800.000 voor de benodigde wegrenovaties. Door de werkzaamheden zoveel mogelijk integraal op te pakken, bijvoorbeeld met riolering en groen, is mogelijk ten gevolge van efficiëntie en volume een aanbestedingsvoordeel te behalen. Momenteel zijn we in voorbereiding met een keuzemodel voor klimaatadaptieve straatinrichting voor o.a. de Tulpstraat e.o. Op basis deze keuze willen we dit verder gaan toepassen in toekomstige renovaties. In 2020 en verder is conform voornoemd wegenbeheerplan een gemiddeld bedrag van € 457.664 per jaar nodig. Van 2020-2022 wordt voor de wegrenovaties een budget van € 800.000 per jaar beschikbaar gesteld. Dit zal zoveel mogelijk duurzaam en in integrale afstemming met andere projecten en/of doelstellingen opgenomen worden.

Risico’s Het grootste risico vormt extreme/bijzondere schade aan wegen die ingrijpen vanwege veiligheid noodzakelijk maakt. Dit kan bijvoorbeeld worden veroorzaakt door bijzondere weersomstandigheden. In het onderhoudsplan voor wegen is gekozen voor het onderhoudsniveau ‘laag’, m.u.v. de fietspaden waarvoor niveau ‘basis’ geldt. Als we onder dit niveau komen neemt de risicoaansprakelijkheid toe (conform artikel 16 van de Wegenwet). Wijzigingen in onderhoud kunnen bijvoorbeeld voorkomen als gevolg van integrale afstemming, initiatieven of winterschades.

65 KUNSTWERKEN

Areaalgegevens De gemeente Heumen heeft 18 verschillende soorten kunstwerktypen en 293 civiele kunstwerken in beheer.

Kwaliteit van de kunstwerken In 2016 is het gehele areaal opnieuw geïnspecteerd conform de landelijke beheermethodiek van de CROW (Centrum voor Regelgeving en Onderzoek in de grondwater- en Wegenbouw en de verkeerstechniek) Uit deze inspectie blijkt dat de totale gemiddelde kwaliteit van de kunstwerken in het beheer van de gemeente een C bedraagt. De dassen- en paddentunnels hebben een D-kwaliteit en verdienen de komende jaren dus meer aandacht.

Onderhoudsplannen Vanuit het kunstwerkenbeheerplan (2017) is voor het onderhoud op C-kwaliteit een gemiddeld bedrag van € 32.722 euro per jaar nodig gedurende 5 jaar. Dit bedrag bestaat uit kosten voor het onderhoud (over vijf jaar € 163.612, inclusief 20% VAT-kosten (Voorbereiding, Administratie en Toezicht). Hiervoor is geen budget beschikbaar. Indien uitgaven nodig zijn zal er via de maandrapportage bij geraamd worden.

Risico’s Het grootste risico vormt instorting en extreme/bijzondere schade aan kunstwerken die ingrepen vanwege veiligheid noodzakelijk maakt.

OPENBARE VERLICHTING

Algemeen De voorgaande Raad heeft op 9 juli 2015 ingestemd met de “Kaderstelling openbare verlichting 2015-2024” onder unanieme aanname van Amendement kaderstelling openbare verlichting 2015-2024. Daarbij is ingestemd met de keuze voor variant 2: “Ombouw naar duurzame toepassing in 10 jaar”. De gemeente kiest ervoor om versneld de installatie te gaan vervangen voor energiezuinige armaturen waarmee een duurzame oplossing behaald wordt. Bij deze variant wordt tevens de opgelopen achterstand in onderhoud weggewerkt en vindt de maximale reductie van de onderhouds- en energiekosten plaats. In 10 jaar (vanaf 2016) wordt circa € 2.200.000 geïnvesteerd. met een jaarlijkse investering van circa € 220.000. Hierdoor cumuleren de jaarlijkse kosten met € 10.000 ( 2020:€ 46.000 en 2021 € 56.000).

Kwaliteitsnormen De gehanteerde kwaliteitsnormen die we binnen de kaderstelling hanteren zijn gericht op de aspecten veiligheid, duurzaamheid, materialen, beheer en onderhoud en vastgelegd in voornoemde kaderstelling.

Basisgegevens In de gemeente hebben we circa 3.700 lichtmasten waarmee een energieverbruik van circa 816.000 KWH is gemoeid.

Risico’s Door de keuze voor de variant “ombouw naar duurzame toepassing in 10 jaar” wordt uiteindelijk het gehele verouderde areaal vervangen. Hierdoor neemt het storingsrisico af en zal ook het risico dat de gemeente aansprakelijk wordt gesteld voor schade die voortvloeit uit het niet goed functioneren van de openbare verlichting afnemen.

66 OPENBAAR GROEN

Algemeen Voor het openbaar groen binnen de bebouwde kommen hebben we een groenstructuurplan (GSP) in 2007 opgesteld. Om de gewenste inrichting uit het GSP te realiseren is een budget beschikbaar gesteld. In 2019 is gestart met een herziening van het GSP, waarbij nieuwe ontwikkelingen in het groen opgenomen worden. Zoals inwonersparticipatie, duurzaamheid, biodiversiteit, klimaat en gezondheid. In het IBOR is een laag onderhoudsniveau vastgesteld, met op enkele onderdelen basisniveau. Dit is grotendeels verwerkt in de beeldbestekken, die de basis vormen voor de uitvoering. De arealen houden we bij in een beheersysteem (GBI). De bossen worden beheerd volgens het bosbeheerplan 2009-2018 (actualisatie 2019). Het beheer besteden we jaarlijks uit aan de Bosgroep, volgens een vooraf afgestemde begroting. Voor het landschap geldt de in 2014 vastgestelde strategie voor Heumen en aangrenzende gemeentes (GUP), die voor onze gemeente is uitgewerkt in een landschapsontwikkelingsplan (LOP). Dit vormt de leidraad voor ontwikkeling en beheer. In een jaarlijkse ‘werkconferentie landschap’ hebben we een samenwerking met vrijwilligers voor de ontwikkeling en het beheer van het Heumens landschap. Het LOP 2019-2023 is in 2019 geactualiseerd.

Kwaliteitsnormen Voor het openbaar groen is er een zonering van het IBOR aangehouden. Dit betekent een laag onderhoudsniveau en een basisniveau voor het sierplantsoen en gazons. Sinds 2012 wordt een visuele controle uitgevoerd voor de bomen, die de veiligheid waarborgt. Jaarlijks vinden de nodige controles en onderhoud plaats. Het beheer is gebaseerd op een veilig en duurzaam bomenbestand. De bos- en natuurterreinen worden duurzaam in stand gehouden. Het beheer richt zich op integratie van de functies recreatie, natuur en cultuurhistorie. In de bossen vindt houtoogst plaats ten behoeve van het versterken van bovengenoemde functies. Het beheer van het landschap wordt waar mogelijk uitgevoerd met behulp van vrijwilligers met als doel het in stand houden van de huidige situatie, het oplossen van knelpunten en waarborgen veiligheid. De arealen zijn grotendeels opgenomen in een integraal beheersysteem (GBI) en voldoen aan de landelijke normen (BGT).

Basisgegevens  Het openbaar groen: 27 ha grasperceel en 19 ha plantsoen, 11.400 bomen  De bosgebieden: 198 ha  De overige landschappelijk waardevolle groenelementen: - Ca. 7,7 ha bosplantsoen - Ca. 115 hoogstamfruitbomen - Ca. 6.350 strekkende meter hagen - Ca. 0,8 ha houtwallen - Ca. 8 ha extensief grasland - Enkele poelen - 12 dassentunnels met 14 rasters - Amfibievoorzieningen: 14 tunnels en 5 paddenrasters - Dassencompensatiegebied: 6 ha graslanden en 3400 m heggen, 40 fruitbomen

Financiën

Budgetten Openbaar Groen Groenstructuurplan € 36.840 € 8.040 € 27.500 € 14.610 Openbaar groen

€ 48.000 Bomen

Gazons € 30.450 Bossen

Landschapsbeheer € 345.400 Dassencompensatie Sluisweg

67 Onderhoud Onderhoud van het openbaar groen is vastgelegd in een jaarlijkse dienstverleningsovereenkomst die door de Dar wordt uitgevoerd. Ook is het vegen van goten, het weghalen van onkruid op verhardingen en het bladruimen in het werk van de Dar opgenomen. Het werk wordt zoveel mogelijk integraal uitgevoerd. Het onderhoud van de bossen wordt geheel uitbesteed op basis van een jaarlijkse beheersbegroting. Het onderhoud van landschap en bomen is grotendeels in uitvoering bij de buitendienst, met inhuur van een hoogwerker. Het knippen van heggen en de kap van bomen zijn uitbesteed vanwege machinaal werk. Daarnaast onderhouden vrijwilligers enkele natuurgebieden.

Ontwikkelingen Uitgegaan wordt van een onderhoudsniveau C (extensiever onderhoud), waarbij extensieve beplantingen niet meer geschoffeld worden, maar uitgemaaid. De sierheesters en gazons worden op basisniveau onderhouden om kapitaalvernietiging te voorkomen. Om het beeld acceptabel te houden worden met gelden vanuit het Groenstructuurplan groenstroken opgeknapt. Daar waar mogelijk zorgen we voor biodiversiteit door soortkeuze, aanplant bloembollen en ontwikkeling bloemrijke bermen. We stemmen de inrichting af op de functies van het groen voor waterberging en voorkomen hittestress. Het onderhoud aan de bomen wordt duurder doordat de boom te groot wordt voor de omgeving, wortelopdruk geeft aan verhardingen, en grote bomen met een hoogwerker gesnoeid moeten worden. We zullen daardoor op veel plekken een herinrichting voorstellen en bomen verwijderen en nieuwe aanplanten met een toekomstbestendige standplaats. Klimaatverandering (droogte en vernatting) vraagt om aanpassing van het areaal.

Risico’s Droogte leidt tot hogere kosten voor het groenbeheer door uitval van beplanting. Onkruiddruk op verhardingen neemt toe.

GEBOUWEN

De gemeente heeft in het kader van de uitvoering van diverse taken onderstaande gebouwen in eigendom en beheer:  gemeentehuis;  parkeergarage Maldensteijn;  gemeentewerkplaats;  windkorenmolen “Maasmolen” Nederasselt;  windkorenmolen “Zeldenrustmolen” Overasselt;  windkorenmolen “Joannusmolen” Heumen;  Nederlands Hervormde Kerk Nederasselt;  Nederlands Hervormde Kerk Overasselt;  toren Nederlands Hervormde Kerk Heumen;

Voor de meeste objecten zijn de meerjaren onderhoudsplannen de afgelopen jaren geactualiseerd. In de begroting worden de financiële consequenties opgenomen in de vorm van jaarlijkse dotaties en onttrekkingen.

GEMEENTEHUIS

Voor het onderhoud van het gemeentehuis baseren wij ons op het meerjarenonderhoudsplan, opgesteld in 2017. Vanuit een technische inspectie door een hierin gespecialiseerd bedrijf is op het kwaliteitsniveau ‘sober en adequaat’ voor de periode 2018 tot en met 2037 een onderhoudsplanning vervaardigd. In 2019 is ter voorbereiding op het huisvestingsconcept "Huis van de gemeente" en de mogelijk hiermee gepaard gaande verbouwing in 2020 onderzocht welk groot onderhoud meegenomen kan worden bij de herinrichting en verbetering van het gebouw. Het gaat dan bv. om vervanging cv ketel, luchtbehandelingssysteem, schuifdeur, vloerbedekking, keukenblokken, verlichting en armaturen en systeemplafonds.

stand Jaarlijkse groot stand 31 1 januari (€) toevoeging onderhoud(€) december (€) (€) 2020 823.270 54.069 270.000 607.339 2021 607.339 54.069 10.000 651.408 2022 651.408 54.069 10.000 695.477 2023 695.477 54.069 10.000 739.546

68 PARKEERGARAGE MALDENSTEIJN

Ook voor de parkeergarage onder het gebouw Maldensteijn is voor de periode 2018 tot en met 2037 de onderhoudsplanning geactualiseerd op het kwaliteitsniveau ‘sober en adequaat’. Naast het reguliere jaarlijkse onderhoud (structureel budget € 4.331) staan voor uitvoeringsjaar 2020 geen werkzaamheden voor groot onderhoud gepland.

De voorziening voor groot onderhoud van de parkeergarage zal zich in de komende vier begrotingsjaren als volgt ontwikkelen:

stand Jaarlijkse groot stand 31 1 januari (€) toevoeging onderhoud(€) december (€) (€) 2020 165.527 995 1.000 165.522 2021 165.522 995 1.000 165.517 2022 165.517 995 1.000 165.512 2022 165.512 995 1.000 165.507

GEMEENTEWERKPLAATS

Algemeen Er is in 2016 een onderhoudsplan opgesteld voor een periode van 10 jaar. Dit meerjarenonderhoudsplan zal tweejaarlijks worden geactualiseerd. Voor 2020 is er geen groot onderhoud gepland. Wel worden duurzaamheidmaatregelen uitgevoerd. Zonnepanelen worden eind 2019 / begin 2020 geplaatst.

Financiën Voor het jaar 2020 staat er geen onderhoud van de werf gepland; er is slechts een post opgenomen in het MOP voor calamiteiten en kleine vervangingen ten bedrage van € 1.000.

Stand Jaarlijkse Onttrekking Stand 31 1 januari (€) toevoeging (€) december (€) (€) 2020 8.216 1.000 7.216 2021 7.216 1.000 6.216 2022 6.216 1.000 5.216 2022 5.216 5.216 0

ONDERHOUD MONUMENTALE MOLENS EN KERKEN

Algemeen In 2019 heeft de raad ingestemd met de verkoop van twee molens en deze onder te brengen in een beheerstichting. Deze stichting wordt in 2020 opgericht waarbij met de nieuwe eigenaren afspraken worden gemaakt over beheer en onderhoud. De reguliere beheerskosten voor alle molens zijn in 2020 nog voor rekening van de gemeente. Voor wat betreft de kerkjes wordt in 2020 geen eigendom overdracht verwacht en blijft het onderhoud bij de gemeente.

Kwaliteitsnormen Het onderhoud aan de kerken wordt door een gecertificeerde restauratie-aannemer uitgevoerd. Het onderhoud aan de molens wordt uitgevoerd door een gespecialiseerde molenbouwer uit de regio.

Financiën Aan de hand van de Periodieke Instandhouding Plannen (PIP) wordt per jaar aangegeven welke onderhoudswerkzaamheden moeten worden uitgevoerd om de molens en kerkjes in een goede staat van onderhoud te houden. De onderhoudswerkzaamheden worden in overleg met de werkgroep Molens en de huurders van de kerkjes bepaald, hiervoor worden ook de toegekende subsidies ingezet.

Molens Stand Jaarlijkse Onderhoud (€) Stand 31 1 januari (€) toevoeging December (€) (€) 2020 141.103 4.525 24.452 121.176 2021 121.176 4.525 21.695 104.006 2022 104.006 4.525 56.197 52.334 2023 52.334 4.525 56.859

Kerken Stand Jaarlijkse Onderhoud (€) Stand 31 1 januari (€) toevoeging (€) December (€) 2020 162.561 38.249 124.132 2021 124.132 124.132 2022 124.132 124.132 2023 124.132 124.132

RIOLERING .

Algemeen Voor het product riolering (P72000) is het beleid vastgelegd in het verbreed gemeentelijk rioleringsplan 2018-2022 (vGRP) dat samen met de gemeenten Beuningen, Druten, West Maas en Waal en Wijchen een nieuw GRP opgesteld. In het vGRP zijn ook de relaties met Europese, Rijks- en Provinciale beleidsregels vastgelegd. Met het verbreed gemeentelijk rioleringsplan geeft de gemeente invulling aan de zorgplicht voor (stedelijk) afvalwater, hemelwater en grondwater, alsmede een doelmatig en duurzaam beheer van de gemeentelijke riool- en watervoorzieningen en oppervlaktewater. Ook is er aandacht voor de gevolgen van klimaatverandering, ontwikkelingen op het gebied van wetgeving (Omgevingswet) en de verandering van normatief beleid naar een meer effectgerichte benadering. Onderdeel van het GRP zijn de BRP’s (basisrioleringsplannen) voor Malden, Heumen, Overasselt en Nederasselt, waarin de technische berekeningen voor het rioolstelsel zijn uitgewerkt.

Kwaliteitsnormen In het vGRP 2018-2022 zijn de doelstellingen en kwaliteitsnormen vastgelegd waaraan de waterhuishouding, het complete rioolstelsel, de IBA’s, de watergangen (B-en C-watergangen), de retenties/wadi’s moeten voldoen. De relatie tussen onderhoud, doelstelling en kwaliteit zal in de komende periode verbeterd moeten worden om te voldoen aan alle wettelijke verplichtingen. Investeringen om dit te verbeteren zijn daarvoor noodzakelijk.

Basisgegevens Rioolvoorziening omvang Totale lengte vrijverval riolering excl aansluitleidingen 115 km Lengte vrijverval gemengde rioolleiding 71 km Lengte vrijverval vuilwaterrioolleiding 17 km Lengte vrijverval hemelwaterrioolleiding (inclusief infiltratieriolen en overkluizingen) 26 km Lengte gemeentelijke drainage 1 km Aantal berg(bezink)voorzieningen 3 Aantal externe overstortputten in het gemengd stelsel 9 Aantal hemelwateruitlaten en hemelwater overstorten 9 Aantal gemalen in het vrijverval stelsel in beheer bij de gemeente 19 Aantal pompunits drukriool 245 Aantal kolken 7092 Lengte persleidingen 58 km Aantal IBA's in eigendom van de gemeente 2

Financiën Het product is 100% kostendekkend door de inkomsten via de baten rioolheffing. De inkomsten voor het product gaan deels naar een voorziening en worden deels gebruikt voor direct onderhoud. Inkomsten rioolrecht 2020: € 1.233.562. Uitgaven post riolering: € 1.080.864 incl. de toegerekende BTW. Een deel van product riolering wordt uitgegeven onder post Reinigen openbare ruimte, het straatgoten vegen en bladruimen (€ 83.241). Ook wordt het onderhoud van watergangen(P57004), € 97.241 bekostigd uit de inkomsten rioolheffing.

Onderhoud Onderhoud bestaat uit preventief en periodiek onderhoud en het oplossen van storingen.

Het planmatig uitvoeren van inspectie en onderhoud van het vrije verval riool in de kernen wordt in een cyclus van 8 jaar uitgevoerd (Jaarlijks 1/8 deel, gestart in 2017) en dat wordt verder voortgezet in 2020. Inspectie geeft inzicht in de kwaliteit en voorkomt ongeplande storingen. Daarnaast kan tijdig onderhoud de levensduur verlengen en richting geven aan keuzes mbt een integrale benadering van een renovatie of onderhoud van de openbare ruimte. Om vervuiling van het stelsel tegen te gaan reinigen we jaarlijks 1/8 deel van het vrije verval riool, vegen we de straatgoten en reinigen we de straatkolken (regenwaterputten). Onderhoud aan pompen en gemalen bestaat uit reactief- en proactief onderhoud. We doen dit om storingen te voorkomen, de installaties in een goede en veilige conditie te houden en de levensduur van de installaties te verlengen. Optredende storingen aan pompen en gemalen worden door een professionele partij middels een onderhoudscontract opgelost. De omvang van optredende storingen aan huisaansluitingen en kolken in het vrije verval riool in de kernen, worden door de eigen dienst inzichtelijk gemaakt en in veel gevallen door een aannemer verholpen. Ook het onderhoud aan B-en C watergangen wordt stelselmatig uitgevoerd

Ontwikkelingen

Basisinspanning Begin 2014 is samen met het Waterschap en Rijkswaterstaat nagegaan of de bouw van de randvoorzieningen in Malden (onderdeel van de basisinspanning) wel volledig nodig zijn. Door inzet van een zandfilter bij de rwzi in Weurt krijgen we 6 jaar tijd om alternatieve maatregelen te nemen die op termijn zorgen dat de noodzakelijke basisinspanning voor de 3 overstorten naar het MaasWaalkanaal bereikt wordt. In 2016 zijn 4 nieuwe stuwen geplaatst die de capaciteit van het stelsel in Malden optimaliseren. Daarnaast is de overstortleiding nabij het terrein de sportvelden aan de Broekkant omgebouwd tot een bergbezinkleiding. Ook dit heeft het doel de capaciteit van het rioolstelsel te vergroten. Daarnaast zijn er verschillende projecten waar regenwater wordt afgekoppeld van het vuilwaterriool Er wordt geïnventariseerd welke kansen er nog liggen voor afkoppelen. Het sluitstuk van de maatregelen is de aanleg van een parallelriool bij locatie de Eendenpoelseweg.

Masterplan / riool en waterplan Malden In het Masterplan Malden is het watersysteem in Malden gemodelleerd en is aan de hand van een aantal statistische en dynamische regenbuien nagegaan waar kwetsbaarheden zijn voor wateroverlast. Vervolgens is bekeken welke mogelijke oplossingen er zijn om deze kwetsbaarheden aan te pakken. Uiteindelijk resulteert in een maatregelenpakket. Dit maatregelenpakket, een planning en een financieringsvoorstel worden najaar 2019 aan de gemeenteraad voorgelegd. De bedoeling is de uitvoering van de maatregelen in 2020 te starten en over een periode van meerdere jaren te doen. Baggeren B-watergangen In 2020 moet een deel van de B-watergangen in de gemeente gebaggerd worden. Het waterschap bepaalt welke watergangen worden gebaggerd en in welke frequentie (circa om de 20 jaar).

Regionale samenwerking Afvalwaterketen Wij werken op specifieke onderdelen samen met de gemeenten Beuningen, Druten, Groesbeek, Nijmegen, Wijchen en het waterschap. Hiervoor is in februari 2019 een hernieuwde samenwerkingsovereenkomst getekend.

Telemetrie/meetnet In de rioolstelsels wordt bij grote rioolgemalen en overstorten gemeten. Daarnaast kan de werking van gemalen op afstand worden gevolgd en bediend. (telemetrie). Storingen in de rioolgemalen worden eerder opgemerkt en de betrouwbaarheid van het systeem is hierdoor verbeterd. In 2019 is het meetnet verder uitgebreid met een regenmeter.

71 WATERHUISHOUDING

Algemeen Voor het product waterhuishouding (P570.04) wordt gewerkt aan uitvoeringplannen cq. uitvoeringsbeleid. Het betreft hier hoofdzakelijk beheer en onderhoud van watergangen, retenties en duikers. De gemeente volgt de wettelijke eisen van het waterschap inzake de keur en legger van het wateschap waarin onder andere het onderhoud van B-watergangen is omschreven..

Kwaliteitsnormen Voor deze post zijn gedeeltelijk wettelijke kwaliteitsnormen vastgesteld. Het onderhoud van de B-watergangen bestaat uit het jaarlijks maaien en het periodiek uitbaggeren en wordt door het waterschap gecontroleerd. watervoerende C-watergangen en C-watergangen rond de kernen worden intensiever onderhouden en dienen als extra waterberging bij extreme regenval. Het is bekend om welke watergangen het gaat en de gegevens zijn verwerkt in het beheerprogramma.

Basisgegevens We hebben het over ca. 11 km B-watergangen, 27 km C-watergangen en ca. 150 duikers.

Financiën Het gehele budget is door de vaststelling van het vGRP onderdeel geworden van de post riolering.

Onderhoud Alleen de B-watergangen die wij moeten onderhouden vanuit de eis van het waterschap worden 1x per jaar onderhouden. Een deel van de C-watergangen gaat hier in mee en het onderhoud van de overige C-watergangen wordt uitgevoerd waar zich problemen voordoen.

Ontwikkelingen In 2020 moet een deel van de B-watergangen in de gemeente gebaggerd worden. Het waterschap bepaalt welke watergangen worden gebaggerd en in welke frequentie (circa om de 20 jaar). Ook heeft de gemeente soms ontvangstplicht van bagger afkomstig uit aanliggende A-watergangen

Paragraaf financiering

ALGEMEEN

We streven naar een optimale financiering van de gemeentelijke inkomsten en uitgaven (op korte en lange termijn). Om de treasury-functie goed uit te voeren kijken we naar de meerjarige liquiditeits-ontwikkeling van de gemeente en de renteontwikkelingen op de gelden kapitaalmarkt in Nederland. De treasury-functie wordt uitgevoerd binnen de normen van de BBV (Besluit Begroting en Verantwoording), Wet FIDO (Wet Financiering Decentrale Overheden), de Wet HOF (Wet Houdbare Overheids Financiën) en de verordening Treasurystatuut.

Het verstrekken van leningen is alleen toegestaan voor de uitoefening van de publieke taak en mag niet gericht zijn op het genereren van inkomsten door het aangaan van overmatige risico’s. Om de financieringsrisico’s te beperken, staan in de Wet FIDO twee instrumenten: renterisiconorm en de kasgeldlimiet. Dit zijn de indicatoren voor het treasury-beleid.

Deze financieringsparagraaf gaat nader in op de relevante informatiebronnen voor de treasuryfunctie, de rentevisie, het risicobeheer en de financieringspositie.

FINANCIERINGSPOSITIE Voor we ingaan op de voorgeschreven onderwerpen in deze paragraaf, schetsen we op basis van de huidige inzichten een beeld van de financieringspositie van de gemeente, in relatie met de liquiditeitenprognose. Daarbij maken we onderscheid in de behoefte aan financieringsmiddelen voor de korte en de lange termijn. Financieringsmiddelen voor de korte termijn worden ingezet voor dekking van de exploitatielasten en middelen voor de lange termijn voor de dekking van kapitaaluitgaven, investeringen en de grondexploitatie.

Financieringsbehoefte Voor het bepalen van het financieringsoverschot c.q. –tekort, worden de in onderstaande tabel opgenomen onderdelen tegen elkaar afgezet (x € 1.000): schrijving (x € 1.000) Ultimo 2018 Ultimo 2019 Ultimo 2020 Ultimo 2021 Ultimo 2022

Omschrijving Ultimo 2019 Ultimo 2020 Ultimo 2021 Ultimo 2022 Ultimo 2023 Saldo per 1september 2019 5.753 2.770 -2.625 -5.683 -5.480 Te financieren investeringen -2.745 -7.166 -4.238 -403 -224 Baten grondexploitatie 299 1.481 991 pm pm Te corrigeren exploitatie -537 290 189 606 846 Prognose saldo ultimo jaar 2.770 -2.625 -5.683 -5.480 -4.858 overschot tekort tekort tekort tekort

Deze liquiditeitenplanning laat zien dat er medio 2019 nog sprake is van een behoorlijk financieringsoverschot. Vanaf de 2e helft 2020 gaat de investering voor de nieuwbouw van de Vuurvogelschool zorgen voor een financieringsbehoefte. De treasuryfunctie van de gemeente monitort periodiek het verloop van de liquiditeiten.

In het geval dat door omstandigheden het aanwezige overschot omslaat in een financieringstekort kan gebruik worden gemaakt van de kredietfaciliteiten bij de Bank Nederlandse Gemeenten, waar een maximaal krediet in rekening-courant kan worden opgenomen van € 1 miljoen (zie onderdeel risicobeheer). Verder kan voor de korte termijn kasgeldfinanciering worden aangetrokken tot de toegestane kasgeldlimiet (8,5% van het begrotingstotaal).

Ontwikkeling leningenportefeuille Leningen O/G De huidige leningenportefeuille o/g (opgenomen gelden) van de gemeente Heumen heeft een gemiddelde looptijd van 10,6 jaar en kent een gemiddelde rentevoet van 2,2%. Dit betreft het rentepercentage dat gemiddeld genomen moet worden betaald over het restant van de uitstaande opgenomen geldleningen. Per 1 januari 2020 is de leningenportefeuille o/g € 24,3 miljoen groot. Hiervan is afgerond € 6,5 miljoen aan Oosterpoort Wooncombinatie uitgeleend in het kader van huisvesting onderwijs (Brede School Malden).

Specificatie vaste geldleningen o/g Jaar laatste Rente voet Weging in Stand per 1 aflossing portefeuille jan. 2020

BNG nr. 40.0099940 2020 3,84% 1,5% 266.667 BNG nr. 40.0099941 2026 4,26% 7,8% 1.400.000 NWB nr. 1-23583 2027 4,41% 9,0% 1.600.000 NWB nr. 1-27191 2031 3,89% 25,8% 4.600.000 BNG nr. 40.112721 2044 0,97% 44,8% 8.000.000 BNG nr. 40.112720 2034 0,62% 11,1% 2.000.000 Subtotaal vaste geldleningen 100,0% 17.866.667 NWB nr. 1-26377 t.b.v. huisvesting onderwijs Brede 2049 3,935% 6.450.000 School Totaal-generaal - 24.316.667

De bovenvermelde leningen kennen geen tussentijdse renteaanpassingen en vervroegde of gedeeltelijke aflossing is niet toegestaan.

Bank Nederlandse Gemeenten (BNG) Voor het reguliere betalingsverkeer maakt de gemeente hoofdzakelijk gebruik van de diensten van de NV Bank Nederlandse Gemeenten (BNG). Daarvoor is een overeenkomst van financiële dienstverlening afgesloten, die per 1 januari 2015 voor het laatst is geactualiseerd. De financieringsovereenkomst geldt voor onbepaalde tijd.

RENTEVISIE Zoals in het treasurystatuut staat vermeld, dient de gemeente Heumen een rentevisie te hebben opgesteld. Daarbij baseert de gemeente Heumen haar renteverwachting op de (rente)visies van ten minste 3 gezaghebbende instanties voor de gelden kapitaalmarkt (bron Atrivé; Thésor). We benadrukken dat deze visie een momentopname is. We geven een richting aan. Het exacte verloop van de rente blijft moeilijk voorspelbaar. Mondiale ontwikkelingen kunnen van grote invloed zijn, zoals het beleid van de ECB en het rentebeleid van de Verenigde Staten.

Omschrijving Actueel ten Gemiddelde Toe- tijde van verwachting afname opstelling grootbanken basispunten begroting rentestand over 1 (aug. 2019) jaar Korte rente (3-maands Euribor) -0,4% -0,4% 0 Lange rente (10-jaars IRS; Interest Rate Swap) 1,0% 1,% 0

Er is er naar verwachting een relatief klein verschil is tussen de korte en de lange rente.

Rentebaten en –lasten (renteresultaat): In maart 2016 is, ter vergroting van de transparantie van het begrotings- en verantwoordingsproces het Wijzigingsbesluit vernieuwing BBV in werking getreden. Uitsluitend de rente voor de korte – en lange financiering wordt als rentelast c.q. baat geraamd in de begroting. Uitzondering hierop betreft de rente die wordt toegerekend aan de bestaande grondexploitatie en de rente voor de investeringen voor de rioleringen en de afvalinzameling. In het kader van de bepaling van de hoogte van de tarieven wordt de rente hiervan nog fictief bepaald. Het gevolg hiervan is dat de volgende rentebaten en – lasten in de programmabegroting 2020 zijn verantwoord:

74 Baten Bedrag (€) Lasten Bedrag (€) Rente grondexploitatie (C) 18.842 Rente langlopende leningen (A) -692.451 Rente staat van activa rioleringen (C) 163.135 Rente en kosten betalingsverkeer (A) -12.000 Rentebaten van activa inzameling (C) 6.918 Rente grondexploitatie(C ) - 11.505 Rentebaten verstrekte geldleningen (B) 472.662 Rentetoerekening via omslag (E) 55.046 Totaal 716.603 Totaal -715.956 Renteresultaat 647

Schema Rentetoerekening Begroting 2020 € €

A De externe rentelasten over de korte en lange financiering -704.451 B De externe rentebaten +472.662

Saldo rentelasten en rentebaten -231.789

C De rente die aan de grondexploitatie moet worden doorberekend 7.337 De rente van projectfinanciering die aan het betreffend taakveld moet worden toegerekend: . Riolering 163.135

. Glas- papiercontainers 6.918 177.390

Aan taakvelden toe te rekenen externe rente 54.399

D1 Rente over eigen vermogen 0 D2 Rente over voorzieningen 0 Totaal geraamde aan taakvelden toe te rekenen rente 215.279

E Aan taakvelden toe te rekenen rente via renteomslag 55.046

F Positief renteresultaat op het taakveld treasury 647

RISICOBEHEER De rentevisie van de gemeente Heumen wordt voornamelijk ingegeven door de kaders van de kasgeldlimiet en de renterisiconorm.

Renterisico financiering kort Met de kasgeldlimiet is in de wet FIDO een norm gesteld voor het maximum bedrag waarop de gemeente haar financiële bedrijfsvoering met kortlopende middelen (looptijd < 1 jaar) mag financieren. Onder de kortlopende middelen ofwel netto vlottende schuld wordt verstaan het saldo van de opgenomen geldleningen met een looptijd korter dan een jaar, de schulden en tegoeden in rekening-courant en contante gelden. Deze norm bedraagt 8,5% van het begrotingstotaal aan lasten vóór bestemming, dus met uitzondering van stortingen in reserves. Indien hierbij de kasgeldlimiet bij herhaling wordt overschreden dient er geconsolideerd te worden ofwel moet een deel van de kortlopende middelen worden omgezet in een langlopende financiering. Het uitgangspunt is het vermijden van grote fluctuaties in de rentelasten door een grens te stellen aan de korte financiering (< 1 jaar). Voor 2020 bedraagt het begrotingstotaal van de gemeente Heumen € 40.120.550 .

De kasgeldlimiet blijkt uit onderstaande opstelling:

Kasgeldlimiet in 2020 2020 Omvang begroting per 1 januari 2020 (=grondslag) € 40.120.550 Toegestane kasgeldlimiet  in procenten van de grondslag) 8,5%  in bedrag € 3.410.246

De gemeente Heumen streeft ernaar om, binnen de kasgeldlimiet, een deel van de financieringsbehoefte te dekken door zoveel mogelijk gebruik te maken van de ruimte binnen het verstrekte rekening-courant krediet, groot € 1 miljoen van de huisbankier, de Bank Nederlandse Gemeenten. Bij bepaling van onze financieringsbehoefte zullen allereerst, afhankelijk van de rentevoet, de mogelijkheden van de geldmarkt (rekening-courant krediet en daggeldleningen) worden benut, alvorens er een beroep op de kapitaalmarkt wordt gedaan.

75 Renterisico financiering lang De begrenzing van de renterisico's op de gemeentelijke langlopende geldleningenportefeuille (zowel opgenomen als uitgezet) vindt plaats door het vaststellen van een renterisiconorm. Van een renterisico is sprake indien er onzekerheid bestaat over toekomstige renteniveaus. Deze situatie doet zich op de volgende momenten voor:  Bij variabel rentende leningen  Indien een toekomstige financieringsbehoefte nog niet is afgedekt  Bij naderende renteaanpassingen van leningen.

Uitgangspunt van de renterisiconorm is het beheersen van de renterisico’s op langlopende schulden. Dit gebeurt door het aanbrengen van spreiding in de looptijden van de leningen. Daarmee wordt voorkomen dat een (groot) deel van de leningen tegelijk opnieuw moet worden afgesloten. Het maximeren van het jaarlijks aan te trekken vreemd vermogen (langlopende leningen) beperkt het renterisico op de lange termijn. In feite is de renterisiconorm een kengetal waarmee wordt aangegeven hoeveel risico de gemeente loopt bij renteschommelingen op lange termijnleningen.

Het percentage is door de minister vastgesteld op 20% van het begrotingstotaal. Dit betekent dat de jaarlijks verplichte aflossingen en renteherzieningen niet meer mogen bedragen dan 20% van het begrotingstotaal. Hierbij is een minimumbedrag vastgesteld van € 2,5 miljoen. Het begrotingstotaal wordt berekend als zijnde de totale geautoriseerde lasten vóór bestemming, dus met uitzondering van stortingen in reserves.

Conform voorschrift van de geactualiseerde wet FiDO wordt het renterisico in onderstaande tabel voor de komende vier jaren bepaald, terwijl de renterisiconorm alleen betrekking heeft op het komende begrotingsjaar.

Renterisiconorm 2020 2021 2022 2023 1 Begrotingstotaal (€) 40.120.550 38.930.190 38.913.180 39.203.395 2 Het vastgestelde percentage (%) 20% 20% 20% 20% 3 Renterisiconorm (€) 8.024.000 7.786.000 7.783.000 7.841.000

Toetsing renterisico Heumen aan norm 4 Renteherziening (%) 0 0 0 0 5 Aflossingen (€) 1.735.000 1.468.333 1.468.333 1.468.333 6 Renterisico op vaste schuld o/g [4+5] (€) 1.735.000 1.468.333 1.468.333 1.468.333

Ruimte (+) onder renterisiconorm [3-6] (€) 6.289.000 6.317.667 6.314.667 6.372.667

De bovenstaande tabel toont het ingeschatte renterisico en de toetsing met de renterisiconorm voor de periode 2020 tot en met 2023. Hieruit komt naar voren dat het renterisico op het begrotingstotaal 2020 ruim onder de toegestane norm blijft. Kredietrisico Naast bovenvermeld renterisico wordt door onze gemeente ook kredietrisico gelopen op de door ons uitgeleende gelden en de door ons aan plaatselijke verenigingen en instellingen gegarandeerde geldleningen.

In het Treasurystatuut is aangegeven dat de gemeente uit hoofde van de treasuryfunctie alleen nog geld mag uitlenen aan Nederlandse overheden en andere publiekrechtelijke lichamen met een solvabiliteitsratio van 0% (solvabiliteitsvrije status).

Gewaarborgde geldleningen Bij deze geldleningen staat de gemeente borg voor leningen die door natuurlijke- en rechtspersonen zijn aangetrokken. Het risico voor de gemeente is dat deze instellingen hun verplichtingen tegenover de geldverstrekker niet nakomen. Voor de leningen aan de woningbouwcorporaties is een overeenkomst gesloten met het Waarborgfonds Sociale Woningbouw. Alleen als het waarborgfonds niet aan zijn verplichtingen kan voldoen, kan de gemeente worden aangesproken voor betaling van rente en hoofdsom.

Geldnemer Restant lening Borgstelling per 1 per 1 jan. 2019 jan. 2019 (€) (€) Vitens, voorheen Waterbedrijf Gelderland 6.806.703 84.869 H. Kuik, accordeonmuseum 69.309 69.309 Subtotaal instellingen 6.876.012 154.178 Tertiaire achtervang Oosterpoort Wooncombinatie 40.296.767 10.074.192 Woninghypotheken 50% -(via banken, verzekeringsmij., pensioenfondsen) 1.026.709 513.355 Totaal 48.199.488 10.741.725

76 Heumen heeft in 1995 het verstrekken van gemeentegarantie (Nationale Hypotheekgarantie) aan particulieren ondergebracht bij de Stichting Waarborgfonds Eigen Woningen (WSW) en hierbij een achtervangpositie ingenomen. Dit betekent dat wanneer niet aan de hypothecaire verplichtingen door de geldnemer wordt voldaan, de gemeente uiteindelijk aangesproken zou kunnen worden. Dit is in feite een theoretische kans, aangezien eerst het vermogen van de geldnemer (incl. woning) en het WSW wordt aangesproken.

Schatkistbankieren Per 1 januari 2014 is het verplicht Schatkistbankieren ingevoerd. Schatkistbankieren houdt concreet in dat tegoeden van alle overheden worden aangehouden in de Nederlandse schatkist. Hierdoor zal de Nederlandse staat minder geld hoeven te lenen op de financiële markten en zal de staatsschuld dalen. Het principe is dat publiek geld de schatkist niet eerder verlaat dan noodzakelijk is voor de uitvoering van de publieke taak. Volgens het ministerie is dit bevorderlijk voor de doelmatigheid van de bestedingen. Wel is er een zogenaamde doelmatigheidsdrempel van 0,75% van het begrotingstotaal met een minimum van € 250.000 per gemeente (maar wel met een maximum van € 2,5 miljoen). Bij overtollige middelen die minder zijn dan deze drempels, hoeven decentrale overheden niet te gaan schatkistbankieren. Het drempelbedrag voor onze gemeente bedraagt in 2019 € 290.000. Door de huidige lage rentestand is de rentevergoeding voor overtollige middelen nagenoeg nihil.

Wet Hof De Eerste Kamer heeft in december 2013 ingestemd met de Wet Houdbare Overheidsfinanciën (wet HOF). De wet regelt in essentie twee zaken die voortvloeien uit Europese verplichtingen. De eerste is dat het nationale systeem van begrotingsvoorbereiding en de toepassing van vaste uitgavenkaders wettelijk worden vastgelegd. Ten tweede worden lagere overheden gebonden aan een maximaal begrotingstekort op kasbasis. Met de Wet Hof gaat per jaar een macroplafond gelden voor het EMU-tekort van alle gemeenten samen. De hoogte van het macroplafond wordt jaarlijks op basis van bestuurlijk overleg vastgesteld. Het EMU-saldo is in 1992 door de economische en monetaire Unie (EMU) ingevoerd om vergelijkingen tussen de verschillende eurolanden te kunnen maken. In het verleden hanteerde elke staat zijn eigen berekening voor het financieringssaldo. Vergelijken was hierdoor moeilijk. Als het saldo positief is, is er sprake van een vorderingenoverschot, als het saldo negatief is spreekt men over een vorderingentekort.

77 Berekening EMU-saldo begroting 2020

Omschrijving 20192 2020 2021

raming raming (bedragen x € 1.000)

1 Exploitatiesaldo vóór toevoeging aan c.q. onttrekking uit -778 268 139 reserves (zie BBV, artikel 17c)

+2 542 1.417 1.372 Afschrijvingen ten laste van de exploitatie Bruto dotaties aan de post voorzieningen ten laste van de +3 648 579 689 exploitatie Investeringen in (im)materiële vaste activa die op de balans -4 10.134 3.850 3.426 worden geactiveerd

Baten uit bijdragen van andere overheden, de Europese Unie en +5 overigen, die niet op de exploitatie zijn verantwoord en niet al in mindering zijn gebracht bij post 4 Desinvesteringen in (im)materiële vaste activa: +6 Baten uit desinvesteringen in (im)materiële vaste activa (tegen verkoopprijs), voor zover niet op exploitatie verantwoord Aankoop van grond en de uitgaven aan bouw-, woonrijp maken -7 e.d. (alleen transacties met derden die niet op de exploitatie 367 1.340 345 staan) Baten bouwgrondexploitatie: +8 2.596 1.806 316 Baten voor zover transacties niet op exploitatie verantwoord Lasten op balanspost Voorzieningen voor zover deze transacties -9 1.327 1.164 1.045 met derden betreffen Lasten i.v.m. transacties met derden, die niet via de onder post 1 genoemde exploitatie lopen, maar rechtstreeks ten laste van -10 de reserves (inclusief fondsen en dergelijke) worden gebracht en die nog niet vallen onder één van bovenstaande posten Verkoop van effecten:

a. Gaat u effecten verkopen? (ja/nee) +11 b. Zo ja wat is bij verkoop de verwachte boekwinst op de Nee Nee Nee exploitatie?

Berekend EMU-saldo -8.820 -2.284 -2.300

2 Kolom 2018 betreft realisatiebedragen tot en met juli 2018 aangevuld met ramingen over de resterende periode 2018

Paragraaf bedrijfsvoering

INLEIDING Bedrijfsvoering betreft een aantal verschillende terreinen die direct raken aan het functioneren van de eigen organisatie. Artikel 14 van het Besluit begroting en verantwoording gemeenten (Bbv) geeft aan dat het college de raad middels de paragraaf bedrijfsvoering informeert over de ontwikkelingen op het terrein van bedrijfsvoering.

De paragraaf bedrijfsvoering is uitgesplitst naar de volgende onderdelen:  Organisatie  Beleidscontrole en P&C-cyclus  Personeel  Communicatie  Juridische kwaliteitszorg  Informatisering en automatisering  Huisvesting.

In programma 3 "Bestuur en organisatie", komen de onderwerpen organisatie, personeel, communicatie en huisvesting ook aan de orde en gaan we in op de concrete doelstellingen en aanpak.

ORGANISATIE Voor deze collegeperiode hebben we gekozen voor een themagerichte werkwijze. De volgende uitgangspunten staan centraal: participatie binnen kaders van de raad, aansluiten op burgerkracht en een integrale, opgavegerichte aanpak. We zetten in op het verder ontwikkelen van de volgende speerpunten: ‘inwonersparticipatie’ , ‘duurzaamheid’ en ‘communicatie’. Voor onze inwoners en partners zijn wij allemaal één gemeente; we vinden het belangrijk dat gemeenteraad, college en organisatie goed op elkaar afgestemd werken. We investeren samen in onze rollen en een duidelijke rolneming. We kiezen voor een procesgerichte benadering.

Als gemeentelijke organisatie bieden we een goede kwaliteit van dienstverlening aan onze inwoners, nu en in de toekomst. We werken effectief en efficiënt. Om goed op de steeds veranderende omgeving in te kunnen spelen, blijven we ons verbeteren en ontwikkelen. Wij zijn wendbaar. Dit vraagt van bestuur en medewerkers een reflectieve en communicatieve manier van werken. We werken samen met en voor onze omgeving. We zeggen wat we doen en doen wat we zeggen. We ondersteunen medewerkers om inzetbaar te blijven. Dat vinden we vanzelfsprekend in deze uitdagende werkomgeving.

In programma 3 geven we de ontwikkelrichting aan voor de organisatie.

BELEIDSCONTROLING EN P&C-CYCLUS De programmabegroting is een belangrijk instrument voor de raad om opdracht en sturing te geven aan het college. Op 4 juli 2019 heeft de raad de kadernota vastgesteld. De kadernota is het eerste instrument van de jaarlijkse P&C- cyclus en vormt het fundament in de opbouw van de programmabegroting.

Tussen het ambtelijk opstellen van de kadernota en de besluitvorming door de raad wordt de meicirculaire gepubliceerd. In de meicirculaire wordt de voorjaarsnota van het Rijk vertaald naar de algemene uitkering uit het gemeentefonds voor gemeenten. Voor de gemeente Heumen betekende de meicirculaire een neerwaartse bijstelling van de uitkering uit het gemeentefonds. Hiermee was de kadernota al voor besluitvorming net meer actueel. Om toch een sluitende meerjarenbegroting aan te kunnen bieden heeft het college een pakket maatregelen opgesteld. Maatregelen waarbij ongewenste maatschappelijke effecten zo veel mogelijk worden vermeden. De ombuigopgave is echter dusdanig groot dat dit niet geheel is te voorkomen.

Via maandrapportages informeren we de raad actief over afwijkingen op de lopende begroting, waardoor de raad grip houdt en bij kan sturen, indien de raad dit nodig acht.

Getrouwheid en Rechtmatigheid Op dit moment verstrekken externe accountants een controleverklaring met een oordeel inzake getrouwheid en rechtmatigheid bij de jaarrekeningen van gemeenten. Er komt een wetswijziging aan over deze rechtmatigheid in jaarrekeningen. Door deze wetswijziging zal het college van B & W vanaf het boekjaar 2021 zelf een rechtmatigheidsverantwoording afgeven in de jaarstukken. Dit zal waarschijnlijk in de vorm van een in control statement gebeuren. De externe accountants geven in de toekomst dan nog een controleverklaring af met alleen een oordeel inzake de getrouwheid van de jaarrekening, inclusief dan de rechtmatigheidsverantwoording door het college van B & W die in de jaarrekening wordt opgenomen.

79 PERSONEEL De gemeente Heumen wil een aantrekkelijke werkgever zijn. De voor de organisatie gewenste ontwikkelingen zoals genoemd onder het kopje organisatie, vertalen we door in het personeelsbeleid van de gemeente Heumen.

Accenten In 2020 liggen de accenten op:  Ontwikkeling van medewerkers: we werken o.a. verder aan versterken van verbinding, aan communicatievaardigheden en de kerncompetenties samenwerken, politiek bestuurlijke sensitiviteit en ontwikkelingsgerichtheid.  Duurzame inzetbaarheid: we bevorderen dat medewerkers gezond en gemotiveerd blijven en beschikken over goede kennis en vaardigheden. Op basis van onze risico-inventarisatie wordt in 2020 uitvoering gegeven aan het plan van aanpak.  Uniformering rechtspositie ambtenaren: in 2020 gaat de Wet normalisering rechtspositie ambtenaren (Wnra) in. In 2019 is dit voorbereid en de uitvoering loopt door in 2020

Formatie In onderstaand overzicht wordt de ontwikkeling van de formatie van de organisatie weergegeven en tevens de raming voor 2020. Verschuivingen zijn o.a. veroorzaakt door bezuinigingen, verplaatsing naar samenwerkingsverbanden, toename van formatie voor nieuwe taken, wijzigingen in functies. De cijfers voor 2019 zijn bij het opstellen van deze tekst bekend tot en met het 2e kwartaal. Voor de raming van 2020 houden we rekening met een uitbreiding van 0,5 FTE op basis van de kadernota, voor ondermijning en suwinet.

Formatie Werkelijk 2017 Werkelijk 2018 Werkelijk 2019 Raming 2020 eind kwartaal 2 Totaal in 99,67 108,03 108,64 109,20 FTE* * FTE = full time equivalent; stand van zaken aan het eind van het jaar/de periode.

Personeelsbudget Het personeelsbudget (p-budget) bestaat uit salariskosten (salarissen, sociale lasten, tussentijdse cao-verhogingen, bevorderingen, overwerk, toepassing cafetariamodel) en bijkomende kosten (diverse onkostenvergoedingen, gebarenbudget, budget voor eendagscursussen c.q. congressen). Ook zijn de kosten voor inlening meegenomen, aangezien inlening grotendeels plaatsvindt voor tijdelijke invulling van vaste formatie.

In onderstaand overzicht wordt de ontwikkeling van het P-budget weergegeven en ook de raming voor 2020:

P-budget Werkelijk 2017 Werkelijk 2018 Raming 2019 Raming 2020

totaal* (€) 7.286.863 7.559.405 7.682.119 8.262.137

De toename van de personele lasten in 2020 wordt veroorzaakt door zowel toegekende formatieuitbreiding als CAO- verhogingen in zowel 2019 als 2020.

COMMUNICATIE Interne communicatie Met onze interne communicatie dragen we er zorg voor dat medewerkers op de hoogte zijn van de bestuurlijke keuzes en van wat er speelt in de organisatie. Ook vinden we het van belang dat medewerkers hun inbreng kunnen hebben in de organisatie. Goede interne communicatie leidt tot betere samenwerking, zorgt voor verbinding en ondersteunt tevens de externe communicatie.

Externe communicatie De externe communicatie ondersteunt de beleidsdoelstellingen van de gemeente. Communicatie draagt voor een belangrijk deel bij aan het kenbaar en zichtbaar maken van de veranderende rol van de gemeentelijke overheid, zoals beschreven onder het kopje organisatie in deze paragraaf. Participatie en communicatie gaan hand in hand. Dit vraagt van de hele organisatie om meer en meer naar buiten te treden en contact te maken op een open en voor alle inwoners toegankelijke wijze. Het ontwikkelen van de gemeentelijke communicatie vraagt om een blijvende focus. Het team communicatie adviseert en ondersteunt bestuur en medewerkers hierbij.

Gemeentelijke communicatie is een speerpunt van het college. In programma 3 is de ontwikkeling van de gemeentelijk communicatie verder uitgewerkt.

80 JURIDISCHE KWALITEITSZORG In 2020 borgen we de juridische kwaliteitszorg in onze organisatie op de manier zoals beschreven in het plan van aanpak "Doorontwikkeling Juridische Kwaliteitszorg", opgesteld in 2017. Dit houdt in dat de juridisch functie ten behoeve van de primaire processen (bijvoorbeeld vergunningverlening) binnen de afdelingen is gepositioneerd (‘lijnfunctie’). Daarnaast is er een team juridische zaken met een aantal centrale taken. Dit team houdt zich bezig met advies, bezwaarschriften en juridisch control/kwaliteitszorg in de gehele organisatie. In het plan van aanpak hebben wij drie pijlers genoemd die aansluiten bij enkele belangrijke uitgangspunten in onze organisatie: kennisdeling, evaluatie en reflectie. Dat houdt in dat onze organisatie:

1. Op een cyclische wijze doorgaat met haar reguliere werkzaamheden Veel werkzaamheden zijn regulier: publicatie van lokale wetgeving, organiseren van een juridisch vakberaad, controleren van de regelingenbank waarin onze lokale wetgeving is opgenomen (www.overheid.nl), controle van het contractregister, opstellen van een jaarverslag van de commissie bezwaarschriften, etc.

2. Twee legal audits gaat uitvoeren Een dergelijke audit bestaat uit kwalitatief en kwantitatief onderzoek. Het kwalitatieve onderzoek richt zich op de organisatie van de juridische functie (aard, omvang en positionering van juridische deskundigheid), de inrichting van de werkprocessen en de toepassing van organisatiebrede regelingen en voorzieningen. Het kwantitatieve onderzoek geeft inzicht in de actuele juridische kwaliteit van het betreffende product aan de hand van kwaliteitsnormen. Doordat in 2018 is begonnen met de invoering van een nieuw zaaksysteem dat zaakgericht werken ondersteunt, is het besluitvormingsproces rondom bestuurlijke besluitvorming geëvalueerd. Met het management is afgesproken om dit jaarlijks te doen. De tweede audit die wij voor 2020 plannen ziet op de beschikkingen die zien op terugvordering en verhaal in het sociale domein.

3. Investeert in juridische kennisontwikkeling Uit gesprekken met afdelingshoofden is naar voren gekomen dat per medewerker wordt gekeken naar de (juridische) opleidingsbehoefte. In 2020 focussen wij ons op een individuele aanpak van juridische kennisontwikkeling. Dit doen wij door in gesprek te blijven met onze collega's. Mocht in de loop van 2020 blijken dat specifieke behoeften ontstaan of veranderende wetgeving hierom vraagt, zullen wij aparte kennisbijeenkomsten organiseren.

INFORMATISERING EN AUTOMATISERING Veranderende rol De gemeente krijgt en neemt meer en meer de rol van regiegemeente. Onze rol als opdrachtgever zal de komende jaren heel belangrijk zijn. Niet alleen naar leveranciers, maar ook naar de verschillende regionale uitvoeringsdiensten en samenwerkingsverbanden. Om deze rol goed te kunnen uitvoeren is overzicht en voldoende kennis van alle veranderingen op het gebied van informatievoorziening noodzakelijk. Welke informatie wordt waar verwerkt en beheerd en hoe vindt de archivering plaats? Met de toename van het aantal samenwerkingen neemt ook de complexiteit van deze afstemming toe. Hiervoor digitaliseren we dossiers en hebben we zaakgericht werken ingevoerd. Dit vergt ook investering in de digitale vaardigheden van onze collega’s.

Ook nieuwe wetgeving zorgt voor verandering. De Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) blijft belangrijk en de komende tijd komt daar nieuwe landelijke weten regelgeving bij op het gebied van informatiebeheer. Zoals de Wet Open Overheid (WOO) en het nieuwe normenkader voor informatiebeveiliging, de Baseline Informatiebeveiliging Overheid (BIO). Dit vraagt om continue actualisering en verbetering van alle gemeentelijke processen. Om zo de kwaliteit van onze dienstverlening hoog te houden. Maar ook ontwikkelingen als de Omgevingswet zullen een forse impact hebben op de bedrijfsvoering zoals we die nu kennen.

Een heel andere ontwikkeling zien we op het gebied van digitale tools en platformen als nieuwe mogelijkheden om inwoners te betrekken bij beleidsbepaling en besluitvormingsprocessen, de zgn. digitale democratie.

Kortom: we willen onze informatievoorziening en dienstverlening op een hoger niveau brengen en onze rol van opdrachtgever voor onze ketenpartners versterken. Het staat in het teken van het faciliteren van het zelf gemakkelijk kunnen vinden en gebruiken van informatie, zonder daarbij in te leveren op de kwaliteit en beveiliging van de informatie. Dit geldt zowel voor inwoners, bestuurders, ketenpartners als medewerkers van de gemeente Heumen.

Landelijke ontwikkelingen en samenwerking Leidend voor het organiseren van de informatievoorziening zijn de ambities op het gebied van dienstverlening en het optimaal faciliteren van de bedrijfsvoering. Onderwerpen als informatiebeheer, privacy en informatiebeveiliging zijn geen doel op zich, maar dragen bij aan de kwaliteit van onze gemeentelijke informatievoorziening en aan onze rol van betrouwbare partner voor inwoners, bedrijven en andere partners.

Meer dan 50 procent van alle contact tussen inwoners en bedrijfsleven enerzijds en de overheid anderzijds verloopt digitaal. Er wordt gewerkt aan bijvoorbeeld het digitaal aanvragen van paspoorten; de eerste gemeenten experimenteren daar nu mee. Zeker is dat er in hoog tempo meer dienstverlening digitaal zal worden aangeboden.

81 De omslag van een wereld van een paar specialisten die weet hebben van digitalisering, naar een fundamentele verandering in de hele samenleving, gaat snel. Dat het ‘nooit af’ is weten we, evenals dat er ook in de democratie pogingen worden gedaan om besluitvormingsprocessen te digitaliseren.

Hoe transparant zijn we, hoe veilig, hoe respecteren we ieders privacy? De ontwikkelingen op het gebied van automatisering, de technische mogelijkheden en de informatievoorziening volgen elkaar steeds sneller op en dat maakt het moeilijk voor gemeenten om dat te volgen en te vertalen naar de eigen organisatie. Door maatschappelijke uitdagingen en de veranderende wereld waarin we ons bevinden (dé digitale transformatie, applicaties in de cloud, beveiliging en privacy) haalt informatievoorziening ons continu in. De digitale transformatie is de invloed van techniek, informatie, data en digitalisering op het dagelijks leven van mensen en dus ook op het oplossen van maatschappelijke vraagstukken. Hierbij zoeken we continue naar een werkbare en efficiënte oplossing, binnen de wettelijke kaders van onder andere privacy, beveiliging en openbaarheid. Steeds vaker horen we het begrip Common Ground als het gaat over de modernisering van de gemeentelijke ICT- systemen. Dit is het idee om naast de bestaande ICT-infrastructuur een nieuwe, moderne ICT-infrastructuur te bouwen voor de uitwisseling van gegevens binnen en tussen gemeenten. De huidige ICT-systemen dreigen vast te lopen als gevolg van de snel groeiende stroom aan digitale gegevens. De ontsluiting van deze gegevens loopt via een complex systeem van koppelingen. Het maakt het huidige ICT-systeem weinig flexibel, kwetsbaar en duur. En het staat daarmee een optimale dienstverlening aan burgers en ondernemers in de weg. Het grote voordeel van dit model is dat het niet alleen goedkoper is, maar ook meer ruimte biedt om sneller en gemakkelijker te innoveren. Common Ground maakt tevens gemeenten minder afhankelijk van hun vaste leveranciers en geeft burgers en ondernemers meer en beter inzicht in de wijze waarop met hun gegevens wordt omgegaan. Met Common Ground wordt een grote stap gezet in de richting van een open, transparante overheid waarbinnen met inachtneming van de privacy-regels gegevens sneller en veiliger kunnen worden uitgewisseld, intern zowel als extern. Nieuw is ook de wijze waarop Common Ground wordt vormgegeven. Het is geen van bovenaf opgelegde systeemwijziging, maar een beweging die samen met gemeenten werkt aan een stapsgewijze modernisering van de ICT-infrastructuur. En elke gemeente de kans biedt om in eigen tempo en op eigen voorwaarden de overstap te maken.

Wat doen wij We sluiten voor specifieke domeinen en thema’s aan bij de informatievoorzieningen (bijvoorbeeld het Digitaal Stelsel Omgevingswet) die op landelijk niveau gecreëerd worden. Hiermee zorgen we ervoor dat gegevens optimaal worden uitgewisseld. Daarnaast sluiten we onze Digitale Infrastructuur aan op de landelijke Generieke Digitale Infrastructuur, waaronder eHerkenning (dat is de digiD voor bedrijven), Basisregistratie ondergrond (BRO), Basisregistratie Handelsregister (NHR), eFacturatie (electronisch factureren) en uiteindelijk aansluiting op MijnOverheid. Ook doen we via de iRvN mee om aan te sluiten op de Gemeentelijke Gemeenschappelijke Infrastructuur (GGI).

Informatiebeveiliging Het belang van een veilige en beschikbare digitale overheid neemt alleen maar toe. In het digitaal contact tussen overheid en burgers is de informatieveiligheid van cruciaal belang. Burgers moeten er namelijk te allen tijde op kunnen vertrouwen dat de overheid alles in het werk stelt om hoogwaardige dienstverlening aan te blijven bieden.

Informatiebeveiliging is een aspect dat door de hele organisatie van een gemeente heen loopt. Het zit in de infrastructuur, de applicaties, de processen, de beheerders en de gebruikers. Verder gaat het bij informatiebeveiliging om integriteit (zijn/blijven gegevens juist en volledig), actualiteit, beschikbaarheid en vertrouwelijkheid. Dat kan soms tegenstrijdige belangen opleveren. Fysieke beveiliging en privacy zijn onderwerpen die deels overlap hebben met informatiebeveiliging. Komend jaar zal er voornamelijk gewerkt worden aan: - het op orde brengen van de basis, daar waar dit nog niet het geval is m.b.t. implementatie Baseline Informatiebeveiliging Overheid (BIO) en naleving van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG); - het opstellen van richtlijnen en beleid; - het vergroten van bewustwording onder medewerkers; - en het doorlopend beheren, controleren en verbeteren van processen en systemen.

HUISVESTING Het gemeentehuis passen wij aan voor de gewenste naar buiten toe gerichte en flexibele uitvoering van onze taken. Doel is een transformatie van het gemeentehuis naar het "huis van de gemeente", waarbij noodzakelijk groot onderhoud aan het gebouw wordt gecombineerd met het oplossen van knelpunten en verbeteringen in de dienstverlening.

Paragraaf lokale heffingen

ALGEMEEN BBV

In de paragraaf lokale heffingen beschrijven we de belastingen en rechten die in de gemeente Heumen worden geheven. We gaan conform artikel 14 van de financiële verordening (artikel 212 Gemeentewet) in op de volgende onderdelen:  Beleid ten aanzien van de lokale heffingen  Geraamde inkomsten  Overzicht van de diverse heffingen, op hoofdlijnen (wijziging BBV 5 maart 2016) waarin wordt aangetoond dat de heffingen die ten hoogste kostendekkend mogen zijn, de geraamde baten de geraamde lasten niet overschrijden. Tevens worden de beleidsuitgangspunten aangegeven die ten grondslag liggen aan de berekeningen en hoe deze uitgangspunten bij de tariefstelling zijn gehanteerd.  Aanduiding van de lokale belastingdruk  Beschrijving van het kwijtscheldingsbeleid

BELEID LOKALE HEFFINGEN

Op grond van de Gemeentewet heeft de gemeente de mogelijkheid belastingen en rechten te heffen. Deze mogelijkheid is in het leven geroepen om de gemeente te voorzien van eigen inkomsten. Een eigen lokaal belastinggebied van voldoende omvang is van essentieel belang voor de financiële zelfstandigheid van gemeenten.

In de situatie van de gemeente Heumen worden de volgende belastingen en rechten geheven:  Onroerende zaakbelastingen;  Hondenbelasting;  Brede rioolheffing;  Afvalstoffenheffing en reinigingsrechten;  Bedrijven Investeringszone (BIZ)heffing  Marktgelden;  Lijkbezorgingsrechten;  Leges.

We onderscheiden opbrengsten als algemene dekkingsmiddelen (belastingen) en opbrengsten die direct dienen ter dekking van gemaakte kosten (rechten). Tot de eerste categorie behoren de onroerende zaakbelastingen en hondenbelasting. De overige belastingen en rechten behoren tot de tweede categorie, ook wel bestemmingsheffingen genoemd.

TARIEVENBELEID

De gemeentelijke heffingen (hondenbelasting, marktgelden en die van de legesverordening) worden conform de uitgangspunten als genoemd in deze programmabegroting 2020 verhoogd met het inflatiepercentage van 1,5% (vastgesteld in de meicirculaire). De tarieven voor de afvalstoffenheffing, reinigingsrechten, brede rioolheffing, BIZ en lijkbezorgingsrechten zijn daarvan uitgezonderd. Hiervoor geldt als uitgangspunt 100% kostendekkendheid.

Voor bepaling van de tarieven voor de heffing van de onroerende zaakbelastingen hanteren wij de financiële uitganspunten als genoemd in de kadernota 2019 – 2022 en de motie die is ingediend en aangenomen omtrent “het bevriezen” van de opbrengsten onroerende zaakbelastingen voor 4 jaar. Wel wordt in de opbrengst rekening gehouden met de te verwachten opbrengsten naar aanleiding van nieuwbouw.

De definitieve tarieven voor de heffing van belastingen en leges 2020 worden bij een afzonderlijk raadsvoorstel voorgelegd aan de gemeenteraad in de vergadering van december 2019.

83 OPBRENGST(RAMING) LOKALE HEFFINGEN In onderstaand cirkeldiagram zijn de ramingen van de verschillende belastingen en rechten voor 2020 weergegeven. De begrote inkomsten van de gemeentelijke belastingen en heffingen in 2020 bedragen € 8.225.248,-.

ONROERENDE ZAAKBELASTINGEN

Algemeen Onder de naam onroerende zaakbelastingen worden twee belastingen geheven die te maken hebben met niet- woningen: een gebruikersbelasting en een eigenarenbelasting. Als onroerende zaken in hoofdzaak tot woning dienen wordt alleen een eigenarenbelasting geheven.

Tarieven Voor de heffing van de onroerende zaakbelastingen 2020 gaan we uit van de waardepeildatum op 1 januari 2019. De raad stelt de tarieven voor 2020 vast op basis van een afzonderlijk raadsvoorstel dat in de raadsvergadering van december 2019 aan de raad zal worden voorgelegd. Voor bepaling van de tarieven voor de heffing van de onroerende zaakbelastingen hanteren wij daarnaast de financiële uitganspunten als genoemd in de kadernota 2019 – 2022 en de motie die is ingediend en aangenomen omtrent “het bevriezen” van de opbrengsten onroerende zaakbelastingen voor 4 jaar. Wel wordt in de opbrengst rekening gehouden met de te verwachten opbrengsten naar aanleiding van nieuwbouw. De ontwikkeling van de OZB tarieven in de periode van 2015 tot en met 2019 ziet er als volgt uit:

2015 2016 2017 2018 2019 Tarief eigenaren woningen 0,18319% 0,18164% 0,1850% 0,1797% 0,1717% Tarief eigenaren niet-woningen 0,27801% 0,28643% 0,2977% 0,3149% 0,3118% Tarief gebruikers niet-woningen 0,22472% 0,22363% 0,2333% 0,2374% 0,2351% De percentages hebben betrekking op de WOZ-waarde.

Opbrengsten De opbrengsten inclusief nieuwbouw in het kader van de OZB worden voor 2020 geraamd op: 2018 2019 2020 Opbrengst eigenaren woningen (€) 3.372.885 3.374.772 3.434.419 Opbrengst eigenaren niet-woningen (€) 681.875 686.599 684.669 Opbrengst gebruikers niet-woningen (€) 445.039 448.600 442.688 Totaalopbrengst OZB (€) 4.499.799 4.509.971 4.561.776

Hierin is een toename WOZ waarde (i.v.m. nieuwbouw) berekend van: - Woningen: € 20.165.000 - Niet-woningen: € 1.500.000

84 HONDENBELASTING

Algemeen De hondenbelasting is een algemene belasting, waarvan de opbrengst ten goede komt aan de algemene middelen. Bij de invoering van de belasting in 1994 heeft de gemeente er voor gekozen de opbrengst uit de hondenbelasting aan te merken als algemeen dekkingsmiddel.

Tarieven De gemeente Heumen kent een tarief per hond (ongeacht het aantal) en een kenneltarief. De raad stelt de tarieven voor 2020 vast op basis van een afzonderlijk raadsvoorstel dat in de raadsvergadering van december 2019 aan de raad zal worden voorgelegd. Op basis van prijsinflatie volgens de meicirculaire 2019, zou het tarief van 2020 er als volgt uit komen te zien:

2016 2017 2018 2019 2020 Tarief per hond (€) 76,80 77,50 78,50 80,00 81,20 Kenneltarief (€) 329,40 332,00 336,00 344,00 349,15

Opbrengsten De opbrengsten betreffende de hondenbelasting en kennel worden voor 2020 geraamd op:

Opbrengsten uit tarief per hond € 117.240 Opbrengsten kennel € 1.760 Totaal opbrengsten hondenbelasting 2020 € 119.000

BREDE RIOOLHEFFING

Algemeen Het tarievenbeleid voor de heffing van de rioolrechten is vastgesteld door de raad met de vaststelling van het Gemeentelijk Rioleringsplan. Vanaf 2010 mogen gemeenten echter geen rioolrechten meer heffen. Onder de naam “brede rioolheffing” wordt belasting geheven van degene die bij het begin van het belastingjaar het genot heeft krachtens eigendom, bezit of beperkt recht van een eigendom, dat direct of indirect is aangesloten op de gemeentelijke riolering.

Beleid ten aanzien van het rioolrecht:  Kostendekkend te heffen waarbij de compensabele BTW, conform de richtlijnen, als kostenpost opgenomen wordt.  De lasten uit nieuwe investeringen pas in het tarief op te nemen nadat de investering is gerealiseerd.

Tarieven Bij de vaststelling van het GRP 2018-2022 (14-12-2017) is door de Raad besloten om het tarief deze planperiode niet te laten stijgen en vast te stellen op € 159,85. In 2023 is er een stijging tot € 163,05 gepland. Hiervoor zal een deel van de bestemmingsreserve riolering worden ingezet zodat het geheel kostendekkend is.

De ontwikkeling van de rioolheffing ziet er voor de periode van 2017 tot en met 2023 als volgt uit:

2017 2018 2020 2021 2022 2023 Tarief per perceel (€) 159,85 159,85 159,85 159,85 159,85 163,05

De baten en lasten van de instandhouding van het rioleringsstelsel evenals de exploitatie hiervan worden afgewikkeld via de voorziening “onderhoud/egalisatie baten/lasten rioleringsstelsel”.

Kostendekkendheid De geraamde baten en lasten voor 2020 en de mate van betrokkenheid in de heffing van rioolrechten wordt in onderstaande tabel weergegeven.

Taakveld Omschrijving Kosten Toerekening Totale kosten Opbrengst Kosten- overhead dekkenheid 2.1 Verkeer en vervoer (€) 82.476 765 83.241 5.7 Openbaar groen (€) 92.386 4.855 97.241 7.2 Rioleringen (€) 1.014.770 38.309 1.053.079 1.233.561 Totaal (€) 1.189.632 43.929 1.233.561 1.233.561 100%

Uitgangspunt bij de tariefstelling is dat 100% kostendekkendheid wordt gerealiseerd.

AFVALSTOFFENHEFFING EN REINIGINGSRECHTEN

Algemeen Ter bestrijding van de kosten die voor de gemeente verbonden zijn aan het beheer van huishoudelijke afvalstoffen (GFT-, rest- en grof huisafval) heeft de gemeente op grond van artikel 15.33 van de Wet Milieubeheer een afvalstoffenheffing ingesteld. De afvalstoffenheffing kan niet worden geheven voor de inzameling van bedrijfsafvalstoffen, ook al kunnen deze qua samenstelling vergelijkbaar zijn met huishoudelijke afvalstoffen. Hiervoor wordt in de gemeente Heumen op grond van artikel 229, eerste lid onderdelen a en b, een reinigingsrecht geheven.

De belasting voor de afvalstoffenheffing wordt gebaseerd op het daadwerkelijk gebruik van een perceel waarvoor de gemeente een inzamelplicht voor huishoudelijke afvalstoffen heeft. Bij de reinigingsrechten is het gebruik maken van de dienst die de gemeente verricht belastbaar. In de jaren ’70 van de vorige eeuw is de afvalstoffenheffing ingevoerd om heffing mogelijk te maken ook als geen gebruik werd gemaakt van de gemeentelijke inzameldienst, maar de gemeente haar inzamelplicht ten aanzien van het perceel wel nakwam.

Tarieven De ontwikkeling van de tarieven( in €) voor de afvalstoffenheffing en de reinigingsrechten ziet er in de periode van 2017 tot en met 2023 als volgt uit:

2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 Tarief eenpersoonshuishouden ( 98,00 108,50 118,50 139,40 139,40 139,40 139,40 Tarief meerpersoonshuishouden 140,00 155,00 169,25 192,25 192,25 192,25 192,25 Reinigingsrechten 140,00 155,00 169,25 192,25 192,25 192,25 192,25 Tarief hele bruine huisvuilzak 1,04 1,04 1,16 1,16 1,16 1,16 1,16 Tarief halve bruine huisvuilzak 0,69 0,69 0,75 0,75 0,75 0,75 0,75

Kostendekkendheid Conform de uitgangspunten is in de berekening van het tarief uitgegaan van 100% kostendekkendheid. In onderstaande tabel zijn de baten en lasten die ten grondslag liggen aan de heffing van afvalstoffenheffing en reinigingsrechten weergegeven. De lasten worden voor 100% betrokken in de heffing.

Taakveld Omschrijving Kosten (€) Toerekening Totale kosten Opbrengst Kosten- overhead (€) (€) dekkendheid 2.1 Verkeer en vervoer 39.893 10.266 50.159 6.3 Inkomensregelingen 36.916 36.916 7.3 Afval 1.337.132 33.276 1.370.408 1.457.483 Totaal 1.413.941 43.542 1.457.483 1.457.483 100%

Belangrijkste oorzaken van de tariefstijging van de afvalstoffenheffing zijn: De belangrijkste oorzaken van de stijging afvalstoffenheffing met 23,-- voor meerpersoonshuishoudens en € 20,90 voor de éénpersoonshuishoudens zijn:

- Lagere vergoedingen Nedvang voor plastic+ inzameling en verwerking en hogere vervuilingsgraad plastic+ , papier/glas en overig restafval van ca. € 54.000 - Hogere kosten verwerking voor afvalstromen gft-afval en plastic+ van € 32.000. - Hogere kosten inzameling GFT-afval, restafval en oud papier en karton van € 12.000 - Hogere kosten beheer en informatievoorziening € 9.500 - Hogere kosten openstelling milieustraat Malden en kosten regionale milieustraten € 62.000 - Doorbelaste BTW van € 16.000

86 BEDRIJVEN INVESTERINGSZONE (BIZ)

Algemeen Onder de naam BIZ-bijdrage wordt een directe belasting geheven van eigenaren en gebruikers ter bestrijding van de kosten die zijn verbonden aan activiteiten in de openbare ruimte en op internet, die zijn gericht op het bevorderen van de leefbaarheid of de veiligheid in de bedrijveninvesteringszone of de ruimtelijke kwaliteit of de economische ontwikkeling van de bedrijveninvesteringszone. De verordeningen zijn van toepassing op het gebied van het Winkelcentrum Malden en de Hema. Tarieven De BIZ-bijdrage is ingesteld voor een periode van 5 jaar (2017 – 2021). De BIZ-bijdrage bedraagt voor zowel eigenaren als gebruikers 0,0015% van de WOZ waarde, met dien verstande dat per belastingobject een bedrag zal worden geheven van ten minste € 150,- en ten hoogste € 700,-. Kostendekkendheid De kosten van de extra belastingheffing betreffen de uitvoeringskosten (perceptiekosten) van Munitax en interne ambtelijke uren. Voor 2020 is de BIZ opbrengst begroot op € 52.610. Deze wordt uitgekeerd als subsidie aan de stichting.

MARKTGELDEN

Algemeen Deze heffing van rechten betreft het gebruik van enig gedeelte van openbare gebouwen, terreinen, pleinen of straten, die door ons voor het houden van markten zijn aangewezen.

Tarieven De raad stelt de tarieven voor 2020 vast op basis van een afzonderlijk raadsvoorstel dat in de raadsvergadering van december 2019 aan de raad zal worden voorgelegd. Op basis van prijsinflatie volgens de meicirculaire 2019, zou het tarief van 2020 er als volgt uit komen te zien:

2020 Extra notitie Abonnement per half jaar, per strekkende meter of gedeelte daarvan € 29,50 met een minimum van € 147,35 Abonnement per kalenderjaar, per strekkende meter of gedeelte daarvan € 51,05 met een minimum van € 255,15 Aansluiting elektriciteitskast verbruik ≤ 10 KWh, per dag € 3,60 exclusief BTW Aansluiting elektriciteitskast verbruik ≥ 10 KWh, per dag € 7,10 exclusief BTW

Kostendekkendheid

Taakveld Omschrijving Kosten Toerekening Totale kosten Opbrengst Kosten- (€) overhead (€) (€) (€) dekkendheid 3.3 Bedrijvenloket en 2.861 1.601 4.462 3.500 78% bedrijfsregelingen

Uit bovenstaande geraamde gegevens voor 2020 blijkt dat de opbrengsten de kosten niet volledig afdekken.

LIJKBEZORGINGSRECHTEN

Algemeen De gemeente heft rechten voor het gebruik van de begraafplaats en voor het verlenen van diensten in verband met de begraafplaats.

Tarieven De raad stelt de tarieven voor 2020 vast op basis van een afzonderlijk raadsvoorstel dat in de raadsvergadering van december 2020 aan de raad zal worden voorgelegd. Uitgangspunt voor de exploitatie van de begraafplaats betreft de kostendekkendheid. Dit houdt in dat alle lasten dienen te worden opgebracht met de te verwachten baten.

Kostendekkendheid

Taakveld Omschrijving Kosten Toerekening Totale kosten Opbrengst Kosten- (€) overhead (€) (€) (€) dekkendheid 7.5 Begraafplaatsen 69.824 9.739 79.563 79.563 100%

Uit bovenstaande gegevens blijkt dat de opbrengsten de kosten voor 100% dekken.

87 LEGES

Algemeen Leges kunnen worden geheven voor door het gemeentebestuur geleverde diensten. Deze diensten kunnen enerzijds van zuiver administratieve aard zijn zoals het verlenen van vergunningen, afgeven van bewijzen, en anderzijds kunnen de diensten bestaan uit onderzoek, controle en soortgelijke maatregelen in het belang van de betrokkene.

Kostendekkendheid De tarieventabel voor de heffing van leges is opgebouwd uit 3 titels: - Algemene dienstverlening - Dienstverlening vallend onder bouwen, milieu en leefomgeving - Dienstverlening vallend onder Europese dienstenrichtlijnen. Volgens artikel 229b van de Gemeentewet mogen de geraamde baten de geraamde lasten niet overstijgen. Per titel van de tarieventabel van de legesverordening wordt in onderstaande overzichten aangegeven in welke mate de geraamde lasten worden betrokken in de heffing van leges. De mate waarin gemeentelijke lasten betrokken kunnen worden in de heffing is bepaald bij het onderzoek van Involon (medio 2010); een onderzoek naar de kostendekkendheid van de gemeentelijke tarieven. De Algemene dienstverlening opslag voor kosten van overhead is uitsluitend toegepast op de directe personeelskosten.

Taak- Omschrijving Kosten (€) % in Bedrag Toe- Totale Op- Kosten- veld heffing in rekening kosten brengst dekkend heffing overhead (€) (€) heid (€) (€) 0.2 Burgerzaken 401.566 47,7% 191.696 21.383 213.079 317.950 1.1 Crisisbeheersing en brandweer 1.197.959 5% 59.898 59.898 1.2 Openbare orde en veiligheid 64.765 38,3% 24.797 14.096 38.893 4.500 2.1 Verkeer en vervoer 32.040 29,8% 9.521 3.240 12.882 15.258 6.2 Wijkteams *) 114.903 30,7% 35.283 19.635 54.918 2.445 Totaal 1.811.233 321.194 58.354 379.548 340.153 90%

* Wijkteams is de benaming van het taakveld 6.2 (BBV) waaraan de kosten van vraagwijzer en het kernteam sociaal domein worden toegerekend.

Dienstverlening vallend onder bouwen, milieu en leefomgeving

Taak Omschrijving Kosten (€) % in Bedrag Toe- Totale Op Kosten- -veld heffing in rekening kosten brengst dekkend heffing overhead (€) (€) heid (€) (€) 1.1 Crisisbeheersing en brandweer 1.197.959 5% 59.898 59.898 1.000 8.1 Ruimtelijke ordening 280.997 10% 28.100 16.169 44.269 8.3 Wonen en bouwen 497.685 100% 497.685 33.171 530.856 372.065 Totaal 1.976.641 585.683 49.341 635.023 373.065 59%

In 2020 wordt er regionaal een project opgepakt om de kostendekkendheid van de leges in relatie tot de nieuwe omgevingswet te bekijken en berekenen.

Dienstverlening vallend onder Europese dienstenrichtlijnen

Taak Omschrijving Kosten (€) % in Bedrag in Toe- Totale Op- Kosten- -veld heffing heffing rekening kosten brengst dekkend (€) overhead (€) (€) heid (€) 1.2 Drank en horeca 64.465 10% 6.447 3.709 10.156 2.500 6.1 Kinderopvang 51.419 77,2% 39.671 6.760 46.431 2.037 Totaal 115.884 46.118 10.469 56.587 4.537 8%

88 TOELICHTING BEREKENING KOSTENDEKKENDHEID RECHTEN

In de vermelde tabellen bij de door ons geheven rechten zijn onder de lasten opgenomen de bedragen die in de begroting als uitgaven geraamd wordt voor het betreffende taakveld. Dit lastenbedrag betreft de externe kosten en de directe loonkosten van het personeel, dat het werk binnen het betreffende taakveld uitvoert. De toerekening overhead is gebaseerd op het aantal directe uren van het eigen personeel vermenigvuldigd met een opslagtarief. Dit opslagtarief is een toerekening van alle indirecte kosten zoals huisvesting, automatisering, administratie e.d.

DE VERDELING VAN DE DRUK VAN DE BELASTINGEN OVER ÉÉN- EN MEERPERSOONS HUISHOUDINGEN EN BEDRIJVEN

Om de belastingdruk voor de diverse bevolkingsgroepen en belanghebbenden tot uitdrukking te brengen maken we in dit overzicht onderscheid in eigenaren en gebruikers van woningen en eenpersoons- en meerpersoonshuishoudens. Voor het opstellen van dit overzicht maken we gebruik van de volgende uitgangspunten: 1. Gemiddeld WOZ waarde woning 2019: € 275.000 2. Afvalstoffenheffing (inclusief 26 huisvuilzakken) 3. De heffing van de hondenbelasting wordt niet gerekend tot het totale overzicht voor de belastingdruk

854,44 812,10 831,44 790,93 756,50 770,03

Zoals bij het onderdeel OZB in deze paragraaf is gemeld beschikken we nog niet over de juiste WOZ-waarden per 1 januari 2019. Verder is voor de berekening van de OZB druk uitgegaan van dezelfde tarieven als in 2019.

89 KWIJTSCHELDINGSBELEID

Op grond van de Gemeentewet is de gemeente bevoegd om (gehele of gedeeltelijke) kwijtschelding van gemeentelijke heffingen te verlenen. De regels voor het behandelen van kwijtscheldingsverzoeken worden bepaald door de rijksoverheid. Of de aanvrager ook inderdaad in aanmerking komt voor kwijtschelding wordt getoetst aan deze normen en hangt af van zijn persoonlijke financiële situatie (loon/salaris/uitkering/pensioen/ huur/premies/kosten levensonderhoud/vermogen e.d.). Voor 2020 is in de begroting een bedrag geraamd van € 36.916 voor kwijtschelding van gemeentelijke heffingen (afvalstoffenheffing). Het bedrag van € 36.916 wordt overigens doorberekend in de tarieven van de afvalstoffenheffing. De door Munitax verleende kwijtschelding in 2017 en 2018 was respectievelijk € 40.576 en € 42.001.

Paragraaf grondbeleid

ALGEMEEN

Inleiding. In het Besluit Begroting en Verantwoording is bepaald dat de paragraaf het grondbeleid tenminste bevat: a. een visie op het grondbeleid in relatie tot de realisatie van de doelstellingen van de programma’s die zijn opgenomen in de begroting; b. een aanduiding van de wijze waarop de gemeente het grondbeleid uitvoert; c. een actuele prognose van de te verwachten resultaten van de totale grondexploitatie; d. een onderbouwing van de geraamde winstneming; e. de beleidsuitgangspunten omtrent de reserves voor grondzaken in relatie tot de risico’s van de grondzaken.

In de paragraaf grondbeleid gaan we met name verder in op de belangrijkste financiële ontwikkelingen zoals verlies- en winstverwachtingen, de verwerving van gronden en de relaties van het grondbeleid met de programma’s.

Algemeen beleid met betrekking tot de grondexploitatie Grondexploitatie is het proces waarbij gronden worden aangekocht om te ontwikkelen als bouwlocatie en waarbij kavels worden verkocht voor de bouw van woningen of bedrijfsbebouwing. Grondbeleid heeft een grote invloed op en samenhang met de realisatie van verschillende beleidsthema’s: wonen, welzijn, zorg, veiligheid, ondernemen, werk, etc. Daarnaast heeft het een grote financiële impact. De eventuele baten, maar ook de financiële risico’s zijn van belang voor de algemene financiële positie van de gemeente. Het grondbeleid is uitgewerkt in een Nota Grondbeleid die in februari 2011 door de raad is vastgesteld. In de nota is opgenomen dat we geen actieve grondaankooppolitiek voeren en waar mogelijk een faciliterende rol nastreven. Voor de gronduitgifte wordt het bestaande beleid voortgezet, waarbij de particuliere gegadigden voor een bouwkavel voor de bouw van een woning kunnen inschrijven. Hierna volgt toewijzing via een wegingstelsel met eventuele loting. Indien dat onvoldoende afzet genereert, wordt realisatie in projectvorm nagestreefd. Projecten voor sociale huur, wonen met zorg, CPO-initiatieven, etc. worden specifiek in de markt gezet, waarbij voor wat betreft sociale huur in principe Oosterpoort Wooncombinatie de partner is die realiseert.

Relatie met de programma’s van de begroting De grondexploitatie is een onderdeel van programma 2 Fysieke leefomgeving van de programmabegroting. Het college streeft ernaar de woningvoorraad in onze gemeente zo goed mogelijk te laten aansluiten op de (collectieve) woonbehoefte van de inwoners van de gemeente Heumen.

Op 9 juli 2015 heeft de gemeenteraad ingestemd met het (naar aanleiding van de in de subregio gemaakte afspraken over het regionale woningbouwprogramma) aangepaste gemeentelijke woningbouwprogramma. Het nog uit te voeren deel van dit programma voorziet, na aanpassing aan de in 2016 geactualiseerde prognoses, in de ontwikkeling van de volgende locaties en indicatieve aantallen: - Nederasselt, Coehoornhof (2) - Malden, Veldschuur (34) - Overasselt, Werklandschap (12) - Malden, De Horst/Steenhuys (nog nader te bepalen) - Malden, Boterdijk (6)

Strategische visie ten aanzien van het grondbeleid van de gemeente In de lijn van de door de raad vastgestelde nota grondbeleid zal de gemeente geen actieve grondpolitiek meer voeren, maar een faciliterende rol hebben voor de realisering van woningen. Behalve het in uitvoering zijnde Werklandschap Overasselt is de ontwikkeling van nieuw bedrijventerrein feitelijk niet meer aan de orde. De gronden in exploitatie zullen –in beginsel- worden afgewerkt binnen de vastgestelde uitgangspunten en het vastgestelde uitgiftetempo.

COMPLEXEN IN ONTWIKKELING

Algemeen Conform de nota grondbeleid moeten de exploitatieopzetten van de complexen in exploitatie weer herzien worden naar de peildatum van 1 januari 2020. De afgelopen jaren zijn de herziene exploitatie-opzetten per 1 januari van het nieuwe begrotingsjaar opgenomen in de aan de raad voorgelegde programmabegroting. In het raadsbesluit over de vaststelling van de nieuwe programmabegroting was gelijktijdig opgenomen het vaststellen van de herziene exploitatie-opzetten.

91 De koppeling van de vaststelling van de herziene exploitatie-opzetten met de programmabegroting 2020 hebben we losgelaten. Met een apart raadsvoorstel zullen we de herziene exploitatie-opzetten per 1 januari 2020 in de vergadering van december 2019 aan de raad ter vaststelling voorleggen zodat uw Raad besluit over de meest actuele cijfers.

Momenteel bestaat onze voorraad onderhanden werk uit de navolgende grondcomplexen:

Complexen met (herziene) kostprijsberekening  Vieracker/Rijksweg Malden  Veldschuur Malden  Werklandschap Overasselt  Coehoornhof Nederasselt (verwachte afronding 2020)

GRONDEN MET KOSTPRIJSBEREKENING

Kern Malden Complex Vieracker/Rijksweg Het woningbouwprogramma voorziet voor deze locatie in de realisering in 2019/2020 van 20 rijwoningen in de koop. Het geprognosticeerde resultaat bedroeg per 1 januari 2019 € 366.917 positief.

Complex Veldschuur Malden Op deze locatie is het voornemen om naast een nieuw sportcomplex 34 woningen te realiseren. De huidige Veldschuur wordt eind 2019 gesloopt. Daarna komen er in 2020 op deze plek nieuwbouwwoningen.

Kern Overasselt Complex Werklandschap Overasselt Het vastgestelde Werklandschap Overasselt voorziet in ruim 3 ha bedrijventerrein, deels met kavels voor bedrijven met woning en deels voor bedrijven zonder woning en 6.000 m2 voor zorgwoningen met een multifunctioneel centrum (Buurderij). De kavel die bedoeld is voor de Buurderij is in 2013 aan Oosterpoort overgedragen.

Begin 2018 is voor het noordelijk deel van het Werklandschap een bestemmingsplan vastgesteld dat is geënt op een gewijzigde opzet. Het betreffende plandeel is inmiddels bouwrijp gemaakt en alle bedrijfskavels in dit plandeel zijn hetzij verkocht hetzij in optie gegeven. Zodra er duidelijkheid is over het centraal in het Werklandschap te realiseren woningbouwplan en de verplaatsing van de aan de Hoogstraat gevestigde supermarkt annex bakkerij naar de aan de Schoonenburgseweg gelegen kavels, zal ook voor het middengebied en het zuidelijk deel van het Werklandschap een bestemmingsplan in procedure worden gebracht.

Voor het voorgecalculeerde nadelig exploitatieresultaat per 1 januari 2019 is ten laste van de gemeentelijke exploitatie 2018 een voorziening gevormd.

Kern Nederasselt Complex Coehoornhof Nederasselt Het woningbouwprogramma voorziet voor deze locatie in de bouw van 20 woningen, waarvan 8 betaalbare rij- en hoekwoningen (verhuur), 10 tweekappers (CPO) en 2 vrijstaande woningen. Voor de realisering is in 2017 een bestemmingsplan vastgesteld. Inmiddels zijn de meeste kavels (verhuur en CPO) verkocht. De resterende twee kavels voor vrije sectorwoningen zijn in optie gegeven aan 1 koper. Het verwachte exploitatieresultaat (herziening 1 januari 2019) was berekend op € 294.464 positief.

Financiële ontwikkelingen en risico’s In december 2019 zullen de herziene grondexploitaties per 1 januari 2020 worden aangeboden aan de Raad. Per complex zullen we u dan informeren over de uitgangspunten en de resultaten. Voor eventuele (hogere) tekorten zullen aanvullende dotaties aan de voorzieningen ten laste van de exploitatie 2019 worden gedaan.

In de paragraaf weerstandsvermogen is het risico voor de grondexploitatie bepaald op € 440.000.

De uitgifte van gronden in pacht en de bijstelling van vergoedingen De gemeente heeft pachtgronden in eigendom met een oppervlakte van 55 ha waarvoor pachtgelden worden ontvangen. Circa 40 % van het pachtareaal wordt in vaste pacht uitgegeven en circa 60% in losse pacht. De kaders voor de uitgifte van de pachtgronden zijn vastgelegd in de op 20 december 2012 door de raad vastgestelde Nota pachtbeleid. Ingevolge de vastgestelde Nota pachtbeleid wordt losse pacht volgens de zogenaamde methode Cranendonck uitgegeven. Dit houdt in dat deze pachtgronden bij opbod worden aangeboden. Voor de pachtprijs van de vaste pacht wordt aangesloten bij de jaarlijks door de minister in het pachtnormenbesluit vast te stellen maximale pachtprijs.

Paragraaf verbonden partijen

Verbonden partijen zijn volgens het Besluit Begroting en verantwoording (BBV) privaatrechtelijke of publiekrechtelijke organisaties waarin de gemeente zowel een bestuurlijk als financieel belang heeft. Hieronder verstaan wij deelnemingen van onze gemeente in gemeenschappelijke regelingen, besloten en naamloze vennootschappen, verengingen en stichtingen. Wij beperken ons in deze paragraaf tot verbonden partijen die conform de definitie van het BBV onder verbonden partijen vallen. Deze paragraaf gaat in op de samenwerkingsverbanden waarin onze gemeente participeert en tevens een bepaalde bestuurlijke invloed uitoefent. De formats per verbonden partij geven vooral financieel inzicht.

Regio Arnhem-Nijmegen, GO, BVO DRAN, RBT KAN

Heumen

Gelderland Zuid, GGD, VRGZ

Rijk van Nijmegen, MARN, Munitax, ODRN, MGR , DAR, IBO

Heumen

Verbonden partij Deelneming gemeente Heumen Relatie met programma: GGD gemeenschappelijke regeling Sociale leefomgeving IBO gemeenschappelijke regeling Sociale leefomgeving MGR gemeenschappelijke regeling Sociale leefomgeving, Fysieke leefomgeving DRAN bedrijfsvoeringsorganisatie Sociale leefomgeving DAR vennootschap Fysieke leefomgeving MARN gemeenschappelijke regeling Fysieke leefomgeving ODRN gemeenschappelijke regeling Fysieke leefomgeving RBT/KAN stichting Fysieke leefomgeving VRGZ gemeenschappelijke regeling Fysieke leefomgeving VVE vereniging Fysieke leefomgeving GO openbaar lichaam Fysieke leefomgeving Euregio gemeenschappelijke regeling Bestuur en organisatie Munitax gemeenschappelijke regeling Bestuur en organisatie BNG vennootschap Bestuur en organisatie Vitens vennootschap Bestuur en organisatie

1. Naam Gemeenschappelijke Gezondheidsdienst Gelderland-Zuid (GGD) 2. Rechtsvorm Gemeenschappelijke regeling 3. Vestigingsplaats Nijmegen en Tiel 4. Doelstelling De GGD is een partner op het gebied van gezonde jeugd, richt zich op preventie in het sociaal domein, werkt samen met andere partijen aan sociale veiligheid en levert een bijdrage aan een veilige en gezonde leefomgeving. 5. Deelnemers Berg & Dal, Beuningen, Buren, Culemborg, Druten, Geldermalsen, Heumen, Lingewaal, Maasdriel, Neder-Betuwe, Neerijnen, Nijmegen, Tiel, West Maas en Waal, Wijchen en Zaltbommel. 6. Relatie met programma Sociale leefomgeving 7. Bestuurlijk belang Deelnemende gemeenten hebben ieder een zetel in het Algemeen bestuur. Het stemgewicht per gemeente is afhankelijk van het aantal inwoners. 8. Financieel belang 3% 9. Eigen vermogen, ultimo 2018: € 514.000 2017: € -341.000 10. Vreemd vermogen, ultimo 2018: € 5,935 mln. 2017: € 5,408 mln. 11 Financieel resultaat 2018: € -272.000 2017: € -1.231.000 12. Website www.ggdgelderlandzuid.nl

1. Naam Instituut Bijzonder Onderzoek Regio Gelderland-Zuid (IBO) 2. Rechtsvorm Gemeenschappelijke regeling met centrumgemeente 3. Vestigingsplaats Wijchen 4. Doelstelling Het opsporen van uitkeringsfraude middels uitvoering van bijzonder onderzoek 5. Deelnemers Berg & Dal, Beuningen, Druten, Heumen en Wijchen 6. Relatie met programma Sociale leefomgeving 7. Bestuurlijk belang 8. Financieel belang 12,5% 9. Eigen vermogen, ultimo 2018: € 0 2017: € 2.699 10. Vreemd vermogen, ultimo 2018: € 64.114 2017: € 179.138 11 Financieel resultaat Ieder jaar worden de door IBO gemaakte kosten integraal afgerekend met de deelnemers zodat het resultaat telkens per saldo nihil is.

94 1. Naam Modulair Gemeenschappelijke Regeling Rijk van Nijmegen (MGR) 2. Rechtsvorm Gemeenschappelijke regeling 3. Vestigingsplaats Nijmegen 4. Doelstelling Het samenwerkingsverband is ingesteld om de belangen van deelnemers te behartigen: meer in het bijzonder op het gebied van werk, inkomen, zorg, welzijn, inkoop en ICT. Het samenwerkingsverband heeft naast de uitvoerende taken tevens een platformfunctie. 5. Deelnemers Berg & Dal, Beuningen, Druten, Heumen, Mook en Middelaar, Nijmegen en Wijchen 6. Relatie met programma Sociale leefomgeving, Bestuur en organisatie 7. Bestuurlijk belang Heumen heeft 2 van in totaal 15 zetels in het Algemeen bestuur. 8. Financieel belang 3,3% 9. Eigen vermogen, ultimo 2018: € 0 2017: € 0 10. Vreemd vermogen, ultimo 2018: € 22.173 mln. 2017: € 16.845 mln. 11 Financieel resultaat 2018: € -22.000 2017: € -32.000 12. Website www.werkbedrijfrvn.nl www.irvn.nl

1. Naam Bedrijfsvoeringsorganisatie Doelgroepen Vervoer Regio Arnhem-Nijmegen (DRAN) 2. Rechtsvorm Bedrijfsvoeringsorganisatie op basis van een gemeenschappelijke regeling 3. Vestigingsplaats Arnhem 4. Doelstelling De gezamenlijke sturing en (financiële) beheersing van doelgroepenvervoer en aanvullend vervoer. 5. Deelnemers Arnhem, Berg & Dal, Beuningen, Doesburg, Druten, Duiven, Heumen, Lingewaard, Montferland, Mook & Middelaar, Nijmegen, Overbetuwe, Renkum, Rheden, Rozendaal, Westervoort, Wijchen en Zevenaar. 6. Relatie met programma Sociale leefomgeving 7. Bestuurlijk belang De deelnemers wijzen uit hun midden elk één lid voor het Bestuur aan. 8. Financieel belang 9. Eigen vermogen, ultimo 2018: € 0 2017: € 0 10. Vreemd vermogen, ultimo 2018: € 8,796 mln. 2017: € 5,350 mln. 11 Financieel resultaat 2018: € 0 2017: € 0 12. Website www.vervoersorganisatie.nl

1. Naam DAR NV 2. Rechtsvorm Naamloze vennootschap 3. Vestigingsplaats Nijmegen 4. Doelstelling Door bundeling van kennis op het gebied van beleid en uitvoering het gemeentelijk afvalbeheer op een meer efficiënte en effectieve manier uit te voeren en de grotere schaal van de regio te benutten. 5. Deelnemers Berg & Dal, Beuningen, Druten, Heumen, Nijmegen en Wijchen. 6. Relatie met programma Fysieke leefomgeving 7. Bestuurlijk belang Heumen neemt deel in de Algemene Vergadering van aandeelhouders. 8. Financieel belang 3,67% 9. Eigen vermogen, ultimo 2018: € 13,574 mln. 2017: € 13,525 mln. 10. Vreemd vermogen, ultimo 2018: € 10,222 mln. 2017: € 12,755 mln. 11 Financieel resultaat 2018: € 250.000 2017: € 201.000 12. Website www.dar.nl

95 1. Naam Milieu en Afval regio Nijmegen 2. Rechtsvorm Gemeenschappelijke regeling 3. Vestigingsplaats Nijmegen 4. Doelstelling Het gezamenlijk maken van afspraken met de ARN over afvalinzameling en vuilverwerking. 5. Deelnemers De gemeenten Berg en Dal, Beuningen, Druten, Heumen, Mook en Middelaar, Nijmegen, West Maas en Waal, Wijchen 6. Relatie met programma Fysieke leefomgeving 7. Bestuurlijk belang Heumen heeft één zetel in het Algemeen bestuur. 8. Financieel belang MARN bezit 37,5% van de aandelen ARN, de besloten vennootschap die de afvalverwerkingsinstallatie in Weurt exploiteert. 9. Eigen vermogen, ultimo 2018: € 10,711 mln. 2017: € 11,074 mln. 10. Vreemd vermogen, ultimo 2018: € 2,107 mln. 2017: € 2,087 mln. 11 Financieel resultaat 2018: € 0,134 mln. 2017: € 11,055 mln. 12. Website Niet meer actief

1. Naam Omgevingsdienst regio Nijmegen 2. Rechtsvorm Gemeenschappelijke regeling 3. Vestigingsplaats Nijmegen 4. Doelstelling Kwaliteitsverbetering op het gebied van vergunningverlening en handhaving. 5. Deelnemers De provincie Gelderland en de gemeenten Berg en Dal, Beuningen, Druten, Heumen, Nijmegen en Wijchen. 6. Relatie met programma Fysieke leefomgeving 7. Bestuurlijk belang Heumen heeft zitting in het Algemeen Bestuur (1 zetel) 8. Financieel belang 9. Eigen vermogen, ultimo 2018: € 0,053 mln. 2017: € 1,405 mln. 10. Vreemd vermogen, ultimo 2018: € 5,430 mln. 2017: € 3.902 mln. 11 Financieel resultaat 2018: € -721.584 2017: € 730.002 12. Website www.odregionijmegen.nl

1. Naam Regionaal Bureau voor Toerisme Arnhem-Nijmegen 2. Rechtsvorm Stichting 3. Vestigingsplaats Elst 4. Doelstelling Door middel van marketing en promotie meer bezoekers genereren die langer blijven en meer besteden en tot herhalingsbezoek overgaan. 5. Deelnemers Gemeenten in de regio Arnhem Nijmegen, Veluwe en het Duitse Kranenburg. 6. Relatie met programma Fysieke leefomgeving 7. Bestuurlijk belang Heumen heeft zitting in het stichtingsbestuur. 8. Financieel belang 1,37% 9. Eigen vermogen, ultimo 2018: € 162.861 2017: € 73.363 10. Vreemd vermogen, ultimo 2018: € 866.478 2017: € 747.706 11 Financieel resultaat 2018: € 89.498 2017: € 54.954 12. Website www.toerismevan.nl

96 1. Naam Veiligheidsregio Gelderland- Zuid 2. Rechtsvorm Gemeenschappelijke regeling 3. Vestigingsplaats Nijmegen 4. Doelstelling De hoofddoelen zijn: - het inventariseren van risico’s van branden, rampen en crises; - het adviseren van het bevoegd gezag over risico’s van branden, rampen en crises in de bij of krachtens de wet aangewezen gevallen alsmede in gevallen die in het beleidsplan zijn bepaald; - het adviseren van het college van burgemeester en wethouders over de taak, bedoeld in artikel 3, eerste lid van de Wet veiligheidsregio’s; - het voorbereiden op de bestrijding van rampen en het organiseren van de rampenbestrijding en crisisbeheersing; - het instellen en in stand houden van de brandweer; - het instellen en in stand houden van de GHOR; - het voorzien in de meldkamerfunctie; - het aanschaffen en beheren van gemeenschappelijk materieel; - het inrichten en in stand houden van de informatievoorziening binnen de diensten van de veiligheidsregio en tussen deze diensten en de andere diensten en organisaties die betrokken zijn bij de hierboven genoemde taken. 5. Deelnemers Het is een wettelijke verplichting om verbonden te zijn met een veiligheidsregio. Alle gemeenten uit de Veiligheidsregio Gelderland-Zuid hebben zich dan ook aangesloten; te weten: Berg en Dal, Beuningen, Buren, Culemborg, Druten, Geldermalsen, Heumen, Lingewaal, Maasdriel, Neder-Betuwe, Neerijnen, Nijmegen, Tiel, West Maas & Waal, Wijchen en Zaltbommel. 6. Relatie met programma Fysieke leefomgeving 7. Bestuurlijk belang Het algemeen bestuur bestaat uit de burgemeesters van alle deelnemende gemeenten 8. Financieel belang 3,15% 9. Eigen vermogen, ultimo 2018: € 3,945 mln. 2017: € 4,030 mln. 10. Vreemd vermogen, ultimo 2018: € 63,861 mln. 2017: € 66,214 mln. 11 Financieel resultaat 2018: € 0,780 mln. 2017: € -1,379 mln. 12. Website www.vrgz.nl

1. Naam Vereniging van Eigenaars gebouw Maldensteijn 2. Rechtsvorm Vereniging 3. Vestigingsplaats Malden 4. Doelstelling Onderhoud van de gezamenlijke ruimten (met name het dak) en verzekering van het gehele gebouw bij één verzekeringsmaatschappij. 5. Deelnemers de heer R. van der Meer en de gemeente Heumen 6. Relatie met programma Sociale leefomgeving, Fysieke leefomgeving 7. Bestuurlijk belang 50%/50% 8. Financieel belang 67,7%/33,3% 9. Eigen vermogen, ultimo 2018: € 1.377 2017: € 1.000 10. Vreemd vermogen, ultimo 2018: € 20.666 2017: € 8.235 11 Financieel resultaat 2018: € 377 2017: € 1.000 12. Website -

97 1. Naam Gemeenschappelijk orgaan Regio Arnhem-Nijmegen 2. Rechtsvorm Openbaar lichaam 3. Vestigingsplaats Arnhem 4. Doelstelling Een steviger profiel van de regio door middel van een gezamenlijke aanpak bij regionale thema’s en onderwerpen. 5. Deelnemers De 18 gemeenten van de Regio Arnhem-Nijmegen 6. Relatie met programma Bestuur en organisatie 7. Bestuurlijk belang 8. Financieel belang 3,19% 9. Eigen vermogen, ultimo 2018: € 146.680 2017: € 274.425 10. Vreemd vermogen, ultimo 2018: € 63.063 2017: € 31.309 11 Financieel resultaat 2018: € -127.745 2017: € -87.666 12. Website www.regioan.nl

1. Naam Euregio Rhein-Waal 2. Rechtsvorm Gemeenschappelijke regeling 3. Vestigingsplaats Kleef 4. Doelstelling Versterking van de grensoverschrijdende samenwerking 5. Deelnemers 49 gemeenten in Nederland en Duitsland, 3 regionale overheden en 2 kamers van koophandel. 6. Relatie met programma Bestuur en organisatie 7. Bestuurlijk belang Het hoogste orgaan is de Euregioraad met 120 afgevaardigden van deelnemende leden. Heumen is hierin met twee personen vertegenwoordigd, één vanuit het college en één vanuit de raad. 8. Financieel belang 9. Eigen vermogen, ultimo 2018: € 1,459 mln. 2017: € 1,460 mln. 10. Vreemd vermogen, ultimo 2018: € 2,708 mln. 2017: € 2,453 mln. 11 Financieel resultaat 2018: € -0,001 mln. 2017: € 0,145 mln. 12. Website www.euregio.org

1. Naam Munitax 2. Rechtsvorm Gemeenschappelijke regeling met centrumgemeente 3. Vestigingsplaats Beuningen 4. Doelstelling Gezamenlijke uitvoering heffing en invordering van gemeentelijke rechten en belastingen en de Wet WOZ. 5. Deelnemers De gemeenten Berg en Dal, Beuningen, Druten, Heumen en Wijchen. 6. Relatie met programma Bestuur en organisatie 7. Bestuurlijk belang 8. Financieel belang 12,71% 9. Eigen vermogen, ultimo n.v.t. 10. Vreemd vermogen, ultimo n.v.t. 11 Financieel resultaat Het nadelig resultaat wordt jaarlijks verrekend met de deelnemers. 12. Website www.munitax.nl

98 1. Naam Bank Nederlandse gemeenten 2. Rechtsvorm Naamloze vennootschap 3. Vestigingsplaats Den Haag 4. Doelstelling Uitoefening van het bankbedrijf ten dienste van overheden. 5. Deelnemers Gemeenten, provincies, gemeenschappelijke regelingen, politieregio’s en met overheden verbonden instellingen en bedrijven op het terrein van volkshuisvesting, openbaar nut, onderwijs en gezondheidszorg. 6. Relatie met programma Bestuur en organisatie 7. Bestuurlijk belang Aandeelhouders hebben zeggenschap via het stemrecht op de aandelen welke zij bezitten (1 stem per aandeel van € 2,50 nominaal). De staat bezit 50% van de aandelen. 8. Financieel belang Heumen bezit 151.515 aandelen. 9. Eigen vermogen, ultimo 2018: € 4,990 mld. 2017: € 4,953 mld. 10. Vreemd vermogen, ultimo 2018: € 132,519 mld. 2017: € 135,072 mld. 11 Financieel resultaat 2018: € 337 mln. 2017: € 393 mln. 12. Website www.bng.nl

1. Naam Vitens 2. Rechtsvorm Naamloze vennootschap 3. Vestigingsplaats Zwolle 4. Doelstelling Voor de watervoorziening en het bedrijf als geheel heeft Vitens de doelstelling om volledig klimaatneutraal te gaan ondernemen. 5. Deelnemers De gemeenten en provincies in het voorzieningsgebied. 6. Relatie met programma Bestuur en organisatie 7. Bestuurlijk belang Via het aandelenbezit is Heumen vertegenwoordigd in de Algemene vergadering van Aandeelhouders (AVA). 8. Financieel belang Heumen bezit 16.023 aandelen. 9. Eigen vermogen, ultimo 2018: € 533,0 mln. 2017: € 533,7 mln. 10. Vreemd vermogen, ultimo 2018: € 1.233,5 mln. 2017: € 1.194,4 mln. 11 Financieel resultaat 2018: € 13,0 mln. 2017: € 47,7 mln. 12. Website www.vitens.nl

100

Financiële begroting

Geprognosticeerde balans 2020

101

B A L A N S P E R

ACTIVA Ultimo 2019 Ultimo 2020

Vaste activa

Immateriële vaste activa € 3.935.269 € 5.658.982 - Bijdragen aan activa in eigendom van derden € 2.407.598 € 4.415.450 - Kosten onderzoek en ontwikkeling € 1.527.671 € 1.243.532

Materiële vaste activa € 24.277.634 € 24.755.740 - Investeringen met een economisch nut € 15.768.110 € 15.644.938 - Investeringen met economisch nut, waarvoor ter bestrijding van de kosten een heffing kan worden geheven € 4.950.776 € 5.695.149 - Investeringen in de openbare ruimte met uitsluitend een maatschappelijk nut € 3.558.748 € 3.415.653

Financiële vaste activa € 13.922.035 € 13.479.865 Kapitaalverstrekkingen aan: - deelnemingen € 701.296 € 701.296 Leningen aan: - woningbouwcorporaties € 6.450.000 € 6.235.000 Overige langlopende leningen u/g € 3.841.308 € 3.590.682 Overige uitzettingen met een looptijd > 1 jaar € 2.929.431 € 2.952.887

totaal vaste activa € 42.134.938 € 43.894.587

Vlottende activa

Voorraden € 93.220 € 10.589 Grond- en hulpstoffen: - in exploitatie genomen gronden € 93.220 € 10.589

Uitzettingen met een rentetypische looptijd korter dan één jaar pm pm - Vorderingen op openbare lichamen pm pm - Rek-courant verhoudingen met niet-financiële instellingen pm pm - Overige vorderingen en uitzettingen pm pm

Liquide middelen € 1.824.552 pm

Overlopende activa pm pm

totaal vlottende activa € 1.917.772 € 10.589

Totaal Activa € 44.052.710 € 43.905.176

102 31 D E C E M B E R 2020

PASSIVA Ultimo 2019 Ultimo 2020

Vaste passiva

Eigen vermogen € 11.594.785 € 11.862.629 - Algemene reserve € 8.262.030 € 8.271.538 - Bestemmingsreserves € 3.323.247 € 3.168.623 - Nog te bestemmen resultaat boekjaar € 9.508 € 422.468

Voorzieningen € 8.141.258 € 7.421.309

Vaste schulden met een rentetypische looptijd van één jaar of langer € 24.316.667 € 22.581.667 Onderhandse leningen van: - binnenlandse banken en overige financiële instellingen € 17.866.667 € 16.346.667 - overige binnenlandse sectoren € 6.450.000 € 6.235.000

totaal vaste passiva € 44.052.710 € 41.865.605

Vlottende passiva

Netto vlottende schulden met een rentetypische looptijd korter dan één jaar € - € 2.039.571 - Schuld bij kredietinstellingen € - € 2.039.571 - Overige schulden pm pm

Overlopende passiva pm pm

totaal vlottende passiva € - € 2.039.571

Totaal Passiva € 44.052.710 € 43.905.176

103 TOELICHTING OP DE BALANS PER 31 DECEMBER 2020

ACTIVA

Immateriële vaste activa

Bijdragen aan activa in eigendom van derden Boekwaarde Investering Desinvestering Afschrijving Boekwaarde 31-12-2019 31-12-2020

Bijdragen aan activa in eigendom van derden bijdragen aan schoolbesturen t.b.v. investeringen schoolgebouwen e.d. € 2.407.598 € 2.129.035 € - € 121.183 € 4.415.450 Kosten onderzoek en ontwikkeling voorbereidingskosten grondcomplex de Horst Malden € 94.023 € 94.023 zonnepanelen project € 12.953 € 12.953 kosten onderzoek en ontwikkeling nieuw sportcentrum Malden € 1.420.695 € 284.139 € 1.136.556

€ 3.935.269 € 2.129.035 € - € 405.322 € 5.658.982

Materiële vaste activa

De materiële vaste activa zijn als volgt opgebouwd: Boekwaarde Boekwaarde 31-12-2019 31-12-2020

overige investeringen met een economisch nut € 15.768.110 € 15.644.938 investeringen met economisch nut, waarvoor ter bestrijding van de kosten een heffing kan worden geheven € 4.950.776 € 5.695.149 investeringen in de openbare ruimte met uitsluitend maatschappelijk nut € 3.558.748 € 3.415.653

totalen € 24.277.634 € 24.755.740

Nu volgt een overzicht van het boekwaardeverloop van de 'overige investeringen met een economisch nut':

investeringen economisch nut Boekwaarde Investering Desinvestering * Afschrijving Boekwaarde 31-12-2019 31-12-2020 gronden en terreinen € 4.038.885 € 200.000 € 65.145 € 18.750 € 4.154.990 in erfpacht uitgegeven gronden € 1.021.096 € 52.866 € 968.230 bedrijfsgebouwen € 9.305.530 € - € - € 252.244 € 9.053.286 grond-, wegen waterbouwkundige werken € - € - € - € - € - vervoermiddelen € 24.991 € - € - € 8.062 € 16.929 machines, apparaten en installaties € 180.185 € 39.000 € - € 27.669 € 191.516 overige materiële vaste activa € 1.197.423 € 215.449 € - € 152.885 € 1.259.987 totalen € 15.768.110 € 454.449 € 65.145 € 512.476 € 15.644.938

investeringen met economisch nut, waarvoor ter bestrijding Boekwaarde Investering Desinvestering Afschrijving Boekwaarde van de kosten een heffing kan worden geheven 31-12-2019 31-12-2020 gronden en terreinen € 54.567 € - € - € 5.577 € 48.990 grond-, wegen waterbouwkundige werken (riolering) € 4.546.683 € 1.152.974 € - € 368.700 € 5.330.957 machines, apparaten en installaties € 3.637 € - € - € 909 € 2.728 overige materiële vaste activa € 345.889 € - € - € 33.415 € 312.474 totalen € 4.950.776 € 1.152.974 € - € 408.601 € 5.695.149

De totaal uit te voeren investeringen 2020 met een economisch nut zijn: Raming besteding Cumulatief in 2020 raming besteding - grondkosten nieuwe Vuurvogel € 200.000 € 200.000 - kleine kipper € 9.000 € 9.000 - graveermachine € 11.000 € 11.000 - onderhoudsmachine werkplaats € 3.000 € 3.000 - sneeuwschuif Deutz € 11.000 € 11.000 - armaturen/masten openbare verlichting € 215.449 € 215.449 - hoge drukreiniger € 5.000 € 5.000 Totaal investeringen met economisch nut € 454.449 € 454.449

- maatregelen planmatige inspecties € 47.000 € 47.000 - studie Dwaas/Haas € 5.000 € 5.000 - pompen en gemalen € 55.474 € 55.474 - aanpak HS2 problematiek putten € 45.000 € 45.000 - aanpak HS2 problematiek relining-vervanging € 155.000 € 155.000 - maatregelen wateroverlast € 50.000 € 50.000 - aanleg randvoorziening Eendenpoelseweg € 690.500 € 690.500 - afkoppeling verhard oppervlak € 105.000 € 105.000 Totaal investeringen met economisch nut, waarvoor ter bestrijding van de kosten een heffing kan worden geheven € 1.152.974 € 1.152.974

totalen € 1.607.423 € 1.607.423

Nu volgt een overzicht van het boekwaardeverloop van de 'investeringen in de openbare ruimte met uitsluitend maatschappelijk nut': investeringen maatschappelijk nut Boekwaarde Investering Desinvestering Afschrijving Boekwaarde 31-12-2019 31-12-2020

grond-, wegen waterbouwkundige werken (riolering) € 3.558.748 € - € - € 143.095 € 3.415.653

totalen € 3.558.748 € - € - € 143.095 € 3.415.653

Een specificatie van de investeringen in relatie tot de beschikbaar gestelde kredieten plus een toelichting hierop treft u aan in de bijlage 'Overzicht lopende investeringen'. Op de materiële vaste activa wordt afgeschreven conform de richtlijnen, zoals opgenomen in de notitie "Waardering en afschrijving vaste activa gemeente Heumen".

104

Financiële vaste activa

Het verloop van de financiële vaste activa in 2020 is als volgt:

financiële vaste activa Boekwaarde Investering Desinvestering Aflossing Afwaardering Boekwaarde 31-12-2019 31-12-2020 a) Kapitaalverstrekkingen aan: deelnemingen € 701.296 € - € - € - € - € 701.296 b) Leningen aan: woningbouwcorporatie Oosterpoort € 6.450.000 € - € - € 215.000 € - € 6.235.000 c) Overige langlopende leningen u/g € 3.841.308 € - € - € 250.626 € - € 3.590.682 d) Overige uitzettingen met een looptijd > 1 jaar € 2.929.431 € 179.032 € - € 155.576 € - € 2.952.887

totalen € 13.922.035 € 179.032 € - € 621.202 € - € 13.479.865

a) Kapitaalverstrekkingen aan deelnemingen: aantal Boekwaarde Investering Desinvestering Boekwaarde ultimo jaar 31-12-2019 31-12-2020 Deze zijn als volgt te specificeren:

aandelen Bank Nederlandse Gemeenten (nominaal € 2,50 per aandeel) 151.515 € 378.787 € - € - € 378.787 aandelen Vitens N.V. 16.023 € 1.630 € - € - € 1.630 aandelen DAR 1.719 € 320.879 € - € - € 320.879

totalen € 701.296 € - € - € 701.296

Het jaarlijkse dividend van genoemde deelnemingen wordt bij de ontvangst ervan als een baat verantwoord in de exploitatie; zie hiervoor het product 'Effecten'. b) Leningen u/g woningbouwcorporatie

Betreft een tweetal leningen welke als volgt zijn te specificeren: Voor de financiering van de bouw van een Brede School en parkeergarage in Centrum-West Malden heeft de gemeente Heumen de afspraak gemaakt met Oosterpoort Projectontwikkeling B.V. te Groesbeek dat zij optreedt als opdrachtgever. Oosterpoort Projectontwikkeling is eigenaar en verhuurt het pand door aan de gemeente Heumen. Voor het financieren van de bouwkosten heeft de gemeente per 1 december 2009 bij de NWB (Nederlandse Waterschapsbank) een 40-jarige geldlening aangetrokken. De lening van € 8,6 miljoen is per dezelfde datum een op een aan Oosterpoort doorverstrekt. Als extra zekerheid is het recht van hypotheek en pandrechten op de Brede School Malden door Oosterpoort als hypotheekgever aan de gemeente Heumen als schuldeiser verleend. Looptijd van de lening 1 december 2009 tot 1 december 2049. Het schuldrestant per ultimo 2020 bedraagt € 6.235.000. c) Overige langlopende leningen u/g Rentevoet Boekwaarde per Uitzetting Desinvestering Aflossing Boekwaarde 31-12-2019 31-12-2020

Nuon (annuïtaire lening) 9,0% € 519.506 € 158.478 € 361.028 Vitens (achtergestelde lening) 3% - 4% var. € 143.209 € 71.607 € 71.602 Nederlandse Rode Kruis, afdeling Heumen - Malden 0,0% € 45.378 € - € 45.378 hypothecaire geldleningen div. € 3.054.332 € 20.332 € 3.034.000 sporthal Passelegt Overasselt 5,5% € 9.926 € - € 9.926 stichting het Tweede Huis 0,0% € 68.748 € - € 68.748 landelijke rijvereniging en ponyclub VCM 0,0% € 209 € 209 € -

totalen € 3.841.308 € - € - € 250.626 € 3.590.682

Achtergestelde lening Vitens Sinds 1 januari 2007 bezit de gemeente Heumen géén preferente aandelen meer in Vitens; daarvoor in de plaats is er vanaf die datum een achtergestelde lening ter grootte van de waarde van de verkochte aandelen (€ 1.074.100). Deze lening u/g heeft een looptijd van 15 jaar en de aflossing geschiedt in 15 jaarlijkse termijnen van ieder € 71.607.

Stichting het Tweede Huis heeft in 1996 van onze gemeente een geldlening van € 68.748 ontvangen. In de betreffende leningsovereenkomst zijn de aflossingsvoorwaarden opgenomen. Gelet op de jaarlijkse exploitatie- en balansresultaten van deze stichting is er tot op heden nog niet afgelost op deze lening. De jaarlijks aan de boekwaarde toegerekende rente betreft in feite een subsidie aan deze stichting. Tot zekerheid voor de terugbetaling van de verstrekte geldlening is een recht van hypotheek gevestigd op de grond met opstallen gelegen aan het Kerklaantje 10 te Nederasselt.

De aan het Nederlandse Rode Kruis verstrekte lening is eveneens renteloos en aflossingsvrij. Bij een vervreemding van het in gebruik zijnde pand aan de Rijksweg in Malden dient de lening onmiddellijk te worden ingelost. Op korte termijn zal hiertoe worden overgegaan en de lening afgelost worden.

De aan de rijvereniging VCM verstrekte geldlening heeft betrekking op het opruimen en afvoeren van kabelrestanten in het kader van bodemverontreiniging. De verstrekte lening aan de rijvereniging VCM heeft een looptijd van 10 jaar.

d) Overige uitzettingen looptijd > 1 jaar Boekwaarde Uitzetting/ Desinvestering Ontvangen Afwaardering Boekwaarde 31-12-2019 herwaardering Aflossing 31-12-2020

SVN leningen € 2.929.431 € 179.032 € - € 155.576 € - € 2.952.887

Totaal langlopende geldleningen u/g € 2.929.431 € 179.032 € - € 155.576 € - € 2.952.887

105 Vlottende activa

Voorraden

De in de balans opgenomen voorraden worden uitgesplitst naar de volgende categoriën:

Verloop in 2020 Boekwaarde per Kosten aankopen Kosten Renteverlies en Opbrengsten uit Boekwaarde per 31-12-2019 bouwrijpmaken en resultaatneming grondverkopen/ 31-12-2020 plankosten complexen uitname

Grond- en hulpstoffen, gespecificeerd naar: - in exploitatie genomen gronden met kostprijsberekening € 93.220 € - € 1.340.000 € 383.712 € 1.806.343- € 10.589 Totaal voorraden € 93.220 € - € 1.340.000 € 383.712 € 1.806.343- € 10.589

In exploitatie genomen gronden met kostprijsberekening € 10.589 Het betreft de navolgende complexen: Boekwaarde per Investeringen Opbrengst verkoop aantal m2 Boekwaarde per Gem. boekw. per m2 31-12-2019 grond 31-12-2020

■ Werklandschap Overasselt € 442.631 € 703.129 € -700.000 21.793 € 445.760 € 20,45 ■ Coehoornhof Nederasselt € -210.037 € 145.949 € - 11.435 € 64.088- € 5,60- ■ Vieracker Malden € -622.971 € 235.061 € 387.910 3.265 € - € - ■ Locatie Veldschuur Malden € 483.597 € 251.663 € -1.106.343 5.627 € 371.083- € 65,95- Totaal € 93.220 € 1.335.801 € -1.418.433 € 42.120 € 10.589

Complex Werklandschap Overasselt Op 6 april 2017 heeft de raad ingestemd met een gewijzigde planopzet, die voorziet in het verleggen van de geplande ontsluitingsweg, het verkleinen van de kavels, een gewijzigde situering van de bedrijfswoningen, het toevoegen van de functie wonen centraal in het plangebied en het toevoegen van de functie detailhandel in een deel van het plangebied. Begin 2018 is voor het noordelijk deel een bestemmingsplan vastgesteld. Het betreffende plandeel is inmiddels bouwrijp gemaakt en alle bedrijfskavels in dit plandeel zijn hetzij verkocht hetzij in optie gegeven.

Complex Coehoornhof Nederasselt Het woningbouwprogramma voorziet voor deze locatie in de bouw van 20 woningen, waarvan 8 betaalbare rij- en hoekwoningen, 10 tweekappers en 2 vrijstaande woningen. Inmiddels zijn de meeste kavels verkocht. De resterende twee kavels voor vrije sectorwoningen zijn in optie gegeven. Het verwachte exploitatieresultaat is berekend op € 294.464 positief.

Complex Vieracker Malden Het woningbouwprogramma voorziet voor deze locatie in de realisering in 2019/2020 van 20 rijwoningen in de koop, waarvan 10 betaalbaar. Het geprognosticeerde resultaat bedraagt € 366.917 positief.

Complex locatie Veldschuur Malden Op deze locatie is het voornemen om naast een nieuw sportcomplex 35 woningen te realiseren. In eerste instantie wordt naast de huidige Veldschuur een nieuw zwembad met sporthal gebouwd. Daarna wordt de huidige Veldschuur gesloopt en komen op deze plek nieuwbouwwoningen.

Uitzettingen met een rentetypische looptijd korter dan één jaar pm

De in de balans opgenomen uitzettingen met een looptijd van één jaar of minder worden vooralsnog voor memorie geraamd.

Liquide Middelen pm

Door het invoeren van het schatkistbankieren zijn de gemeenten verplicht hun tegoeden onder te brengen bij het ministerie van Financiën. Op basis van een opgestelde meerjaren liquiditeitsbegroting is per ultimo 2020 een tekort aan verwachte liquiditeiten geraamd.

Overlopende Activa pm

De overlopende activa worden in de prognosebalans 2020 voor memorie geraamd.

106 TOELICHTING PASSIVA Vaste Passiva

Eigen Vermogen

Algemene Reserve

Bedrag Vrij beschikbaar eigen vermogen per 31 december 2020 (voor resultaatbestemming 2020) € 8.271.538

Reserves vormen het eigen vermogen van de gemeente en zijn te onderscheiden naar algemene- en bestemmingsreserves. Tot de algemene reserves worden gerekend alle reserves, niet zijnde een bestemmingsreserve. De algemene reserve is in principe bestemd als een algemene buffer voor eventuele rekeningtekorten en als algemeen weerstandsvermogen voor de gemeente.

Nog te bestemmen resultaat boekjaar Bedrag Resultaat boekjaar 2020 voordelig € 422.468

Het voordelig resultaat komt ten gunste van het eigen vermogen van de gemeente. Voor de totstandkoming van het resultaat wordt verwezen naar de programmabegroting 2020.

De staat van Reserves en Voorzieningen 2020 (zie ook bijlage staat D) geeft in totaal (vóór mutatie resultaat 2020) een netto-afname aan van € 874.574. De mutaties worden hierna op hoofdonderdelen toegelicht.

Bestemmingsreserves Onder een bestemmingsreserve wordt verstaan een reserve waaraan vooraf een bepaalde bestemming is gegeven, dus bestemd is voor specifieke, met name genoemde uitgaven.

Specificatie Opheffing reserves Beschikbaar Beschikbaar Vermeerdering Vermindering 31-12-2019 31-12-2020

egalisatie tarieven afvalstoffenheffing € - € - € - groenstructuurplan € 41.583 € 27.500 € 14.083 schommelfonds rekenkamercommissie € 10.337 € 10.337 dekking kap.lasten sanering ongezuiverde lozingen buitengebied € 445.169 € 39.896 € 405.273 beheer natuurgronden Keersluis € 101.865 € 8.040 € 93.825 participatiewet € 66.759 € - € 66.759 risicoreserve sociaal domein (schommelfonds) € 1.364.651 € - € 1.364.651 vluchtelingen/statushouders € 169.620 € 169.620 plattelandsfonds vanuit pachtgelden € 230.727 € 17.000 € - € 247.727 baten en lasten rioleringsstelsel € 600.000 € 24.533 € 575.467 onderhoud schuur Garstkamp Overasselt € 138.522 € - € 138.522 € - onderhoud parkeergarage Brede School Broeksingel (BSB) € 48.500 € 8.500 € 2.500 € 54.500 onderhoud sportzaal Brede School Broeksingel (BSB) € 77.250 € 11.500 € 3.500 € 85.250 erfpachtgronden de Laan Werklandschap Overasselt € 28.264 € 52.867 € 81.131

Totaal overige bestemmingsreserves € 3.323.247 € 89.867 € 244.491 € - € 3.168.623

Toelichting op de mutaties en de stand van bestemmingsreserves:

Egalisatie tarieven afvalstoffenheffing Tijdens de behandeling van de jaarrekening 2005 (juni 2006) is besloten om met ingang van 2006 een egalisatiereserve afvalstoffenheffing te vormen. Indien in enig jaar het kostendekkingspercentage afvalstoffenheffing boven de 100% uitkomt als gevolg van onderuitputting, dient het positieve saldo hieraan te worden toegevoegd. Deze reserve kan vervolgens worden ingezet om te komen tot een gelijkmatige verdeling van baten en lasten over een aantal begrotingsjaren, dus zowel bij onderschrijding als overschrijding van het kostendekkingspercentage afvalstoffenheffing.

Groenstructuurplan In december 2007 is het Groenstructuurplan vastgesteld. Hierin is de inrichting van de groenstructuur binnen de bebouwde kom op hoofdlijnen vastgelegd. Vooruitlopend op de vaststelling is al in 2006 en 2007 € 25.000 aan de reserve toegevoegd. Het totaal aan extra middelen voor bovenvermelde periode (12 jaar - € 3 ton, incl. prijsindexatie van 1,75%) is in één keer aan de reserve toegevoegd. De jaarlijkse aanwending van de reserve groenstructuurplan is geraamd op € 27.500. Deze reserve wordt aangewend voor aanplant bomen en het vernieuwen en opknappen van groen in de diverse wijken en kerndorpen.

Dekking kapitaallasten sanering ongezuiverde lozingen riolering buitengebied In 2005 afgezonderd deel van de algemene reserve (uit reserve grondexploitatie) en bestemd voor gedeeltelijke dekking van de gemaakte kosten voor de verplichte aanleg van riolering in onze buitengebieden. (zie raadsbesluit van februari 2004)

Beheer Natuurgronden Keersluis Betreft ontvangen bijdrage van Rijkswaterstaat voor het duurzaam beheer en onderhoud dassengebied van de omgeving Keersluis voor de periode 2012 tot 2032. De uitgaven hebben betrekking op o.a. het uitvoeren van beheermaatregelen door de Vereniging Nederlands Cultuurlandschap en Landschapsbeheer Gielen.

Participatiewet Deze bestemmingsreserve is in 2012 gevormd uit een restant uitvoeringsbudget € 81.701 ten behoeve van de "pilot loondispensatie", als voorloper op de Wet werken naar vermogen. Deze wet is echter controversieel verklaard door de val van het kabinet in 2012. In 2015 zijn de vrijvallende middelen ad. € 69.665 uit de opgeheven voorziening WWB-werkdeel (zgn. meeneemregeling) ook toevoegd aan deze bestemmingsreserve. Uw raad heeft er vervolgens mee ingestemd om deze middelen beschikbaar te houden t.b.v. modulaire gemeenschappelijke regeling Rijk van Nijmegen, die vanaf 1 januari 2015 is opgericht. In de afgelopen jaren hebben er onttrekkingen plaatsgevonden i.v.m. incidentele transitiekosten van de module Werkbedrijf. Op basis van een af te sluiten dienstovereenkomst met de MGR Rijk van Nijmegen kunnen meerwerkproducten worden ingekocht bij het werkbedrijf. In 2019 is per saldo incidenteel € 38.621 onttrokken in verband met de lasten van een participatieconsulent.

Risicoreserve sociaal domein (schommelfonds) Deze bestemmingsreserve is gevormd uit de vanaf 2015 jaarlijkse positieve saldi van de ontvangen integratie-uitkering sociaal domein onderdelen Jeugd en WMO.

Vluchtelingen/statushouders Deze bestemmingsreserve is in de loop van 2016 door uw raad gevormd uit het overschot rijksmiddelen 2016 versus uitgaven 2016, betrekking hebbende op noodhuisvesting-maatschappelijke begeleiding en volksgezondheid van statushouders.

Plattelandsfonds vanuit pachtgelden Conform een raadsbesluit van 16 mei 2013 wordt de meeropbrengst verpachtingen volgens model Cranendonk toegevoegd aan het Plattelandsfonds. Ook de opbrengsten uit verkoop van pachtgronden wordt voor een gedeelte gestort in het plattelandsfonds. Het Plattelandsfonds is op de eerste plaats bedoeld voor herstel en behoud van bestaande waarden binnen doelstellingen op het vlak van natuur, landschap, erfgoed en recreatie en pas op de tweede plaats voor nieuwe projecten, waarbij dan integrale projecten, die meerdere doelen dienen, de voorkeur hebben. Het plattelandsfonds wordt ingezet naast reguliere middelen die al beschikbaar zijn voor dit behoud en herstel.

107 Baten en lasten rioleringsstelsel Conform Raadsbesluit van 15-10-2015 is geconstateerd dat de voorziening ‘Onderhoudsreserve Riolering’ als gevolg van diverse ontwikkelingen € 600.000 meer bevat dan op dit moment noodzakelijk wordt geacht. Deze € 600.000 mogen van de accountant niet in de voorziening onderhoudsreserve riolering blijven zitten, omdat hier geen adequate onderbouwing voor is. De voor deze voorziening opgebouwde middelen zijn in principe opgebouwd voor en bestemd voor investeringen en kosten verbonden met riolering. Het Gemeentelijk Rioleringsplan is in 2017 geactualiseerd. Behoud van de opgebouwde gelden voor riolering is wenselijk en deze middelen zijn opgenomen in het geactualiseerde Gemeentelijk Rioleringsplan 2017 - 2022.

Onderhoud schuur Garstkamp Overasselt In de schuur de Garskamp was voorheen het agrarisch museum gevestigd. Het afgelopen jaar is er nagedacht over de toekomstige bestemming van het gebouw. Voor de schuur is van oudsher een onderhoudsvoorziening aanwezig. Door het ontbreken van een actuele onderhoudsplanning is de bestaande voorziening omgezet naar een bestemmingsreserve. Momenteel wordt gekeken om de bestemming te wijzigen van maatschappelijk naar wonen annex kleinschalige bedrijvigheid. Na onherroepelijk worden van de bestemmingsplanwijziging zal pand in verkoop worden gebracht

Onderhoud parkeergarage BSB De parkeergarage onder de BSB is in eigendom van Oosterpoort. Omdat de kosten van groot onderhoud voor rekening komen van de huurder (=gemeente), wordt er sinds 2012 jaarlijks € 8.500 opzij gezet voor de utvoering van toekomstig groot onderhoud. Dit bedrag betreft een percentage van de bouwkosten. Omdat er niet echt een meerjarenonderhoudsplanning aan ten grondslag ligt, is de voorziening enkele jaren geleden omgezet naar een bestemmingsreserve.

Onderhoud sportzaal BSB De sportzaal in de BSB is in eigendom van Oosterpoort. Omdat de kosten van groot onderhoud voor rekening komen van de huurder (=gemeente), wordt er sinds 2012 jaarlijks € 11.500 opzij gezet voor de utvoering van toekomstig groot onderhoud. Dit bedrag betreft een percentage van de bouwkosten. Omdat er niet echt een meerjarenonderhoudsplanning aan ten grondslag ligt, is de voorziening enkele jaren geleden omgezet naar een bestemmingsreserve.

Erfpachtgronden de Laan Overasselt (werklandschap) Voor deze percelen is een erfpachtsovereenkomst afgesloten waarbij de erfpachter het blote eigendom van de gemeente wenst te kopen maar eigendomsoverdracht zal pas over uiterlijk 20 jaar plaatsvinden of nadat alle op grond van de erfpachtovereenkomst verschuldigde canons zijn voldaan. De ontvangen koopsommen worden in een bestemmingsreserve gestort.

Voor nadere informatie met betrekking tot de bestemmingsreserves wordt verwezen naar de als bijlage in de programmabegroting 2019 opgenomen modelstaat D - reserves en voorzieningen.

Voorzieningen

Er is sprake van voorzieningen wanneer er een onderliggende verplichting (bijv. ontvangen bijdrage met bestedingsverplichting) of een te kwantificeren risico aanwezig is. Aan voorzieningen mag geen rente worden toegevoegd. De voorzieningen voor onderhoud dienen te stoelen op deugdelijke calculaties en goed onderbouwde beheerplannen.

De balanspost voorzieningen bestaat uit de volgende deelvoorzieningen: Beschikbaar Aanpassingen Vermeerdering Vermindering Beschikbaar Omschrijving 31-12-2019 31-12-2020 onderhoud gemeentegebouwen € 1.300.677 € 59.589 € 334.881 € 1.025.385 onderhoud wegen € 292.856 € 421.725 € 430.731 € 283.850 onderhoud en egalisatie baten en lasten rioleringstelsel € 4.299.866 € - € 196.431 € 4.103.435 pensioenen oud-wethouders € 850.807 € 52.429 € 798.378 nadelig exploitatieresultaat complex Werklandschap Overasselt € 239.054 € 239.054 personele regelingen € 65.855 € 4.300 € 31.300 € 38.855 wachtgeldverplichting oud wethouders € 183.899 € 117.791 € 66.108 dubieuze debiteuren € 55.593 € 15.000 € 15.000 € 55.593 dubieuze debiteuren soza € 852.651 € 58.000 € 100.000 € 810.651 Totaal voorzieningen € 8.141.258 € - € 558.614 € 1.278.563 € 7.421.309

Nadere toelichting mutaties:

Onderhoudsvoorziening gemeentegebouwen, wegen en riolering Voor een nadere toelichting op de gebouwen, de wegen en het rioleringstelsel wordt verwezen naar de in de programmabegroting 2020 opgenomen Paragraaf 'Onderhoud Kapitaalgoederen'.

Pensioenen oud-wethouders Indien een voormalig wethouder de pensioengerechtigde leeftijd heeft bereikt, wordt vanuit de verzekeraar het hiervoor opgebouwde kapitaal overgemaakt naar onze gemeente. Tot op heden heeft dit voor vijf oud-wethouders plaats gehad. Vanuit deze voorziening worden maandelijks de pensioenen betaald. Om de toereikendheid van deze voorziening goed te kunnen beoordelen wordt er jaarlijks een actuariële berekening opgesteld.

Personele regelingen Deze voorziening is ter dekking van toekomstige personeelslasten van voormalige werknemers. Het gaat hierbij met name om WW en de bovenwettelijke WW (BWWW).

Wachtgelden oud-wethouders In 2018 is ten laste van de exploitatie 2018 een voorziening gevormd voor de maximale verplichtingen die de gemeente heeft m.b.t. voormalige wethouders die recht hebben op wachtgeld.

Werklandschap Overasselt De per 1 januari 2019 herziene exploitatieopzet komt uit op een tekort van ca. € 239.054. Voor dit tekort is eerder een voorziening gevormd.

Dubieuze vorderingen algemeen en u.h.v. sociale uitkeringen De voorziening is bedoeld voor het opvangen van lasten door afboeking van vooral belastingdebiteuren door Munitax maar ook andere debiteuren en alle overige openstaande vorderingen die om uiteenlopende redenen niet meer zijn te innen.

Ten aanzien van de volwaardigheidsbeoordeling van vorderingen uit hoofde van verstrekte sociale uitkeringen (BBZ-WWB-bijzondere bijstand) wordt de statische methode van waardering gehanteerd. Elke vordering wordt afzonderlijk beoordeeld en vervolgens wordt het volwaardigheidspercentage bepaald. De stand van de voorziening dubieuze vorderingen sociaal per 31 december 2020 wordt ingeschat op € 810.651.

Voor meer informatie met betrekking tot de voorzieningen wordt verwezen naar de in dit boekwerk als bijlage opgenomen modelstaat D - reserves en voorzieningen.

108 Vaste schulden met een rentetypische looptijd van één jaar of langer

Onderhandse leningen

De onderbouwing van de op de balans opgenomen langlopende geldleningen is als volgt: Specificatie Saldo per Aflossingen Rentelasten Vermeerderingen Saldo per 31-12-2019 31-12-2020 door Bng en de NWB verstrekte leningen: voor interne financiering Algemene Dienst € 17.866.667 € 1.520.000 € 377.292 € - € 16.346.667 subtotaal € 17.866.667 € 1.520.000 € 377.292 € - € 16.346.667 voor Oosterpoort Wooncombinatie € 6.450.000 € 215.000 € 255.159 € - € 6.235.000

Totaal langlopende geldleningen € 24.316.667 € 1.735.000 € 632.451 € - € 22.581.667

De 'tegenhangers' van de leningen aan Oosterpoort zijn terug te vinden onder de financiële vaste activa.

Voor een nadere specificatie wordt eveneens verwezen naar de in de productenrekening opgenomen staat van langlopende schulden.

Vlottende Passiva

Schuld bij kredietinstellingen

De schuld in rekening-courant bij de bankinstelling BNG per ultimo van het jaar bedraagt:

Saldo per Saldo per 31-12-2019 31-12-2020 Rekening-Courant: Bng rekening-crt € - € 2.039.571 Totaal schuld in rekening-courant € - € 2.039.571

Voor toelichting: zie liquide middelen aan de activazijde

Netto vlottende schulden met een rentetypische looptijd korter dan één jaar

Overige Schulden

De overige schulden worden in de prognosebalans 2020 voor memorie geraamd. pm

Overlopende passiva

De overlopende passiva worden in de prognosebalans 2020 voor memorie geraamd. pm

109

B A L A N S P E R

ACTIVA Ultimo 2021 Ultimo 2022 Ultimo 2023

Vaste activa

Immateriële vaste activa € 8.043.538 € 7.498.656 € 6.953.775 - Bijdragen aan activa in eigendom van derden € 7.084.145 € 6.823.402 € 6.562.659 - Kosten onderzoek en ontwikkeling € 959.393 € 675.254 € 391.115

Materiële vaste activa € 24.192.469 € 23.724.612 € 23.143.779 - Investeringen met een economisch nut € 15.282.541 € 15.014.654 € 14.789.624 - Investeringen met economisch nut, waarvoor ter bestrijding van de kosten een heffing kan worden geheven € 5.637.372 € 5.579.670 € 5.364.386 - Investeringen in de openbare ruimte met uitsluitend een maatschappelijk nut € 3.272.557 € 3.130.287 € 2.989.770

Financiële vaste activa € 13.021.499 € 12.616.691 € 12.397.645 Kapitaalverstrekkingen aan: - deelnemingen € 701.296 € 701.296 € 701.296 Leningen aan: - woningbouwcorporaties € 6.020.000 € 5.805.000 € 5.590.000 Overige langlopende leningen u/g € 3.325.338 € 3.115.052 € 3.092.052 Overige uitzettingen met een looptijd > 1 jaar € 2.974.865 € 2.995.343 € 3.014.297

totaal vaste activa € 45.257.507 € 43.839.959 € 42.495.199

Vlottende activa

Voorraden € - € - € - Grond- en hulpstoffen: - in exploitatie genomen gronden € - € - € -

Uitzettingen met een rentetypische looptijd korter dan één jaar pm pm pm - Vorderingen op openbare lichamen pm pm pm - Rek-courant verhoudingen met niet-financiële instellingen pm pm pm - Overige vorderingen en uitzettingen pm pm pm

Liquide middelen pm pm € 1.879.558

Overlopende activa pm pm pm

totaal vlottende activa € - € - € 1.879.558

Totaal Activa € 45.257.507 € 43.839.959 € 44.374.757

110 31 D E C E M B E R 2021, 2022, 2023

PASSIVA Ultimo 2021 Ultimo 2022 Ultimo 2023

Vaste passiva

Eigen vermogen € 12.001.178 € 12.047.611 € 12.158.629

- Algemene reserve € 8.694.006 € 8.859.257 € 8.944.349 - Bestemmingsreserves € 3.141.921 € 3.103.262 € 3.037.612 - Nog te bestemmen resultaat boekjaar € 165.251 € 85.092 € 176.668

Voorzieningen € 5.879.228 € 5.866.866 € 6.220.087

Vaste schulden met een rentetypische looptijd van één jaar of langer € 21.113.333 € 19.645.000 € 18.176.667 Onderhandse leningen van: - binnenlandse banken en overige financiële instellingen € 15.093.333 € 13.840.000 € 12.586.667 - overige binnenlandse sectoren € 6.020.000 € 5.805.000 € 5.590.000

totaal vaste passiva € 38.993.739 € 37.559.477 € 36.555.383

Vlottende passiva

Netto vlottende schulden met een rentetypische looptijd korter dan één jaar € - € - € - - Overige schulden (sluitpost) € - € - € -

Overlopende passiva pm pm pm

Financieringstekort € 6.263.768 € 6.280.482 € 7.819.374

totaal vlottende passiva € 6.263.768 € 6.280.482 € 7.819.374

Totaal Passiva € 45.257.507 € 43.839.959 € 44.374.757

111

Toelichting financiële begroting

FINANCIËLE KADERS EN UITGANGSPUNTEN

Bij het opstellen van deze financiële begroting hebben wij, conform uw besluitvorming over de Kadernota 2017-2020, de navolgende kaders en uitgangspunten gehanteerd.

Onderdeel grondslag toelichting omvang personeelsformatie 109,2 fte 2020 indexering salarissen 1,90% 2020 2,60% 2021 2,20% 2022 2,00% 2023 indexering prijzen 1,5 % 2020 1,8 % 2021 1,7 % 2022 1,7 % 2023 omslagpercentage investeringen Staat vaste activa 0,21 % 2020 0,,22% 2021 0, 23% 2022 0, 21% 2023 rentepercentagenieuwe investeringen 2 % 2020 t/m 2023 tarief afvalstoffenheffing 100 % kostendekkend 2020 t/m 2023 tarief rioolrecht 100 % kostendekkend 2020 t/m 2023 tarieven algemene begraafplaats 100 % kostendekkend 2020 t/m 2023 stelpost voor langdurige ziektevervanging jaarlijks € 106.500 2020 t/m 2023 (negatieve) stelpost onderuitputtingsvoordelen jaarlijks € -400.000 2020 t/m 2023

peildatum woonruimten 1 januari 2020 7.374 1 januari 2021 7.445 1 januari 2022 7.502 1 januari 2023 7.548

peildatum inwoners 1 januari 2020 16.527 1 januari 2021 16.539 1 januari 2022 16.534 1 januari 2023 16.509

peildatum bijstandscliënten 1 januari 2020 203 1 januari 2021 187 1 januari 2022 174 1 januari 2023 169

112

ALGEMEEN FINANCIEEL BEELD

Op 4 juli is de kadernota 2020-2023 geamendeerd vastgesteld. Met het amendement heeft de raad het college opdracht gegeven om op 5 september de raad te informeren over de beoogde ombuigingen om te komen tot een meerjarig sluitende programmabegroting. Alle in de kadernota opgenomen kaders en uitgangspunten zijn leidend geweest bij het opstellen van deze programmabegroting/ Daarnaast zijn ook de beoogde ombuigingen in deze programmabegroting verwerkt. Tenslotte is rekening gehouden met het voortschrijdend inzicht, zodat het financieel meerjarenperspectief er nu als volgt uitziet.

2019 2020 2021 2022 2023 Saldo 2020-2023 9.508 422.469 165.251 85.091 176.668 (€)

OVERZICHT VAN LASTEN EN BATEN

Lasten Begroting Exploitatie 2019 2020 2021 2022 2023 Programma 1 Sociale leefomgeving (€) -18.461.511 -18.722.342 -18.755.525 -18.675.502 -18.732.805 Programma 2 Fysieke leefomgeving (€) -11.100.208 -11.853.317 -10.238.589 -9.989.970 -10.070.693 Programma 3 Financiën en organisatie (€) -9.410.489 -9.518.688 -9.909.873 -10.221.505 -10.373.694 Saldo (€) -38.972.207 -40.094.347 -38.903.987 -38.886.977 -39.177.192

Baten Begroting Exploitatie 2019 2020 2021 2022 2023 Programma 1 Sociale leefomgeving (€) 4.776.194 4.684.993 4.694.468 4.630.064 4.626.983 Programma 2 Fysieke leefomgeving (€) 5.333.733 6.462.264 4.605.756 4.250.721 4.256.828 Programma 3 Financiën en organisatie (€) 28.871.789 29.369.559 29.769.015 30.091.284 30.470.048 Saldo (€) 38.981.715 40.516.816 39.069.238 38.972.069 39.353.859

Saldo Begroting Exploitatie 2019 2020 2021 2022 2023 Programma 1 Sociale leefomgeving (€) -13.685.317 -14.037.349 -14.061.057 -14.045.438 -14.105.822 Programma 2 Fysieke leefomgeving (€) -5.766.475 -5.391.052 -5.632.833 -5.739.249 -5.813.864 Programma 3 Financiën en organisatie (€) 19.461.300 19.850.871 19.859.141 19.869.779 20.096.354 Saldo (€) 9.508 422.469 165.251 85.091 176.668

113 INCIDENTELE LASTEN EN BATEN

Voor het financiële inzicht is het noodzakelijk te onderkennen welke raadsprogramma’s voordelig dan wel nadelig worden beïnvloed door eenmalige baten en/of lasten. Voor de komende vier begrotingsjaren gaat het alleen om incidentele lasten.

incidentele lasten Programma Begroting Begroting Begroting Begroting 2020 2021 2022 2023 1 - Sociale leefomgeving - subsidie Passelêgt (€) 5.000 60.000

2 - Fysieke leefomgeving - vrijval reserve onderhoud Garstkamp (€) - 138.522 - winstneming grondcomplex Vieracker (€) - 150.000

3 - Financiën en organisatie - fractieondersteuning verkiezingen (€) 20.000 20.000 - wachtgeld voormalig bestuur (€) 120.000 - pensioenuitkering voormalige bestuurders (€) 12.849 - 1.901 - 22.551 - 22.551 - stembureaukosten (€) 26.700 26.700 26.700 - communicatie-ondersteuning (€) 33.500

totalen per begrotingsjaar (€) - 237.173 84.799 24.149 144.149

Structureel in evenwicht

De gemeente heeft de verantwoording om een begroting vast te stellen, die structureel en reëel in evenwicht is. M.a.w. dekken de structurele baten de structurele lasten?

In onderstaand overzicht wordt het begrotingssaldo van baten en lasten geschoond van de incidentele posten inclusief de beoogde toevoegingen en onttrekkingen aan de reserves.

Presentatie van het structureel begrotingssaldo 2020 2021 2022 2023

Saldo baten en lasten V € 422.469 V € 165.251 V € 85.091 V € 176.668 correctie ten onrechte als last in begroting V € 120.000

bij: Toevoegingen aan reserves € 89.866 € 89.866 € 89.866 € 89.866 af: Onttrekkingen aan reserves € 105.969 € 116.568 € 128.525 € 155.516

Begrotingssaldo na bestemming V € 406.366 V € 138.549 V € 46.432 V € 231.018

Waarvan incidentele baten en lasten (saldo) V € 237.173 N € 84.799 N € 24.149 N € 144.149

Structureel begrotingssaldo V € 169.193 V € 53.750 V € 22.283 V € 86.869

114

UITEENZETTING VAN DE FINANCIËLE POSITIE

In dit onderdeel gaan wij nader in op de uitkomsten van de actuele meerjarenramingen 2020-2023. Ook besteden wij aandacht aan de geplande investeringen en de stand en het verloop van de reserves zodat u een compleet beeld krijgt van de financiële positie van de gemeente Heumen.

115 KOSTEN- EN OPBRENGSTSOORTEN

2019 2020 2021 2022 Saldo 2019-2022 (€) 422.469 165.251 85.091 176.668

Voor de komende vier begrotingsjaren gezamenlijk wordt er op grond van vastgestelde kaders en voortschrijdende inzichten een overschot verwacht van € 849.479. Voor de volledigheid van het inzicht moet hierbij worden opgemerkt dat er jaarlijks wel een relevante negatieve stelpost van onderuitputtingsvoordelen als baat is opgenomen. Voor de komende vier jaar gaat het in totaal om € 1.602.364 (4 x € 400.591). Realisatie van deze stelpost is dus essentieel om de op de middellange termijn begrote overschotten daadwerkelijk te kunnen verwezenlijken.

Uitgedrukt in een percentage van de jaarlijks begrote lasten is de situatie als volgt:

begrotings- uitgedrukt in % resultaat van de lasten 2020 1,05 2021 0,42 2022 0,22 2023 0,45

Geplande investeringen 2020-2023

Investeringen met economisch nut € 3.949.790 In de drie raadsprogramma’s zijn voor de komende vier begrotingsjaren de navolgende nieuwe investeringsbedragen opgenomen:

Programma’s 2020 2021 2022 2023 Programma 1 - Sociale leefomgeving (€) Programma 2 – Fysieke leefomgeving (€) 1.609.449 1.181.143 435.569 223.629 Programma 3 – Financiën en bedrijfsvoering (€) 500.000 Totaal (€) 2.109.449 1.181.143 435.569 223.629

Uit het ‘Overzicht kredieten lopende investeringen 2020’ (bijlage 6) blijkt dat er op dit moment (najaar 2019) elf te activeren investeringen nog niet zijn afgewikkeld. Uw raad heeft in het verleden de betreffende autorisatiebesluiten genomen en per 1 januari 2020 is er naar verwachting nog € 6.295.534 aan kredieten beschikbaar om de investeringen af te ronden. Het gaat hierbij om investeringen duurzame maatregelen, uitvoeringsplan speelvoorziening, ondergrondse glascontainers Heumen, kosten bouw Sportcomplex Malden, investering school oostzijde malden en investeringen in riolering.

Investeringen ten laste van grondexploitaties In tegenstelling tot voorgaande jaren worden de investeringen in grondexploitaties pas in de raadsvergadering van december 2019 aangeboden. Hier is voor gekozen zodat er met de meest actuele cijfers gerekend kan worden bij het opstellen van de herziene grondexploitaties. De exploitatieopzetten van de diverse grondcomplexen worden jaarlijks geactualiseerd. Hierdoor behoeft alleen te worden aangegeven wat er voor het komend begrotingsjaar wordt geïnvesteerd in grondverwerving, kosten bouwrijpmaken, woonrijpmaken en dergelijke. Het investeringsbedrag voor 2020 komt voort uit de nieuwe berekeningen van najaar 2019 en zal dus in de raadsvergadering van december 2019 worden vastgesteld.

116 Ontwikkeling reserves

Algemene reserve De algemene reserve ontwikkelt zicht in de komende vier begrotingsjaren als volgt:

Begroting Begroting Begroting Begroting algemene reserve 2020 2021 2022 2023 saldo op 1 januari (€) 8.271.538 8.694.006 8.859.257 8.944.349 toevoeging/afname (€) 422.468 165.251 85.092 176.668 saldo op 31 december (€) 8.694.006 8.859.257 8.944.349 9.121.017

Bij de beginstand van 2020 is rekening gehouden met een voordelig jaarresultaat 2019- volgens de maandrapportage over juli 2019 ad € 9.508. De organisatie heeft nog wel een stelpost onderuitputting van € 450.377 op te lossen.

Bestemmingsreserves Het gezamenlijke bestemmingsreserves ontwikkelen zich in de komende vier begrotingsjaren als volgt:

Begroting Begroting Begroting Begroting bestemmingsreserves 2020 2021 2022 2023 saldo op 1 januari 3.323.247 3.168.623 3.141.921 3.103.262 toevoegingen 89.866 89.866 89.866 89.866 onttrekkingen 244.491 116.568 128.525 155.516 saldo op 31 december 3.168.623 3.141.921 3.103.262 3.037.612

117

Bijlagen programmabegroting

118

Bijlage 1 Beleidskaders per programma

GEMEENTELIJKE KADERS

Programma 1 Beleidsstuk Jaar Inhoud Kadernota Een sterke basis voor 2015 Sport draagt bij aan het bevorderen van sociale samenhang en de buitensport leefbaarheid. We willen samen met de buitensportverenigingen bijdragen aan de instandhouding van een sportinfrastructuur van duurzame buitensportaccommodaties voor onze inwoners. Dit doen we primair door het verlenen van subsidie voor noodzakelijke investeringen in buitensportaccommodaties.

Verordening maatschappelijke 2019 Inwoners krijgen waar nodig bij hun situatie passende hulp of ondersteuning en Jeugdhulp ondersteuning in de vorm van algemene – en/of 2019. maatwerkvoorzieningen. Beleidsplan schuldhulpverlening 2019 Het beleidsplan bevat het door de gemeente te voeren beleid 2019-2022 betreffende integrale schuldhulpverlening en het voorkomen dat personen schulden aangaan die ze niet kunnen betalen. Re- integratieverordening 2015 In deze verordening worden de voorzieningen benoemd die Participatiewet Rijk van Nijmegen ingezet kunnen worden om inwoners te ondersteunen bij de arbeidsinschakeling. Visienota “Wij leven samen” 2016 Kwetsbare inwoners van de gemeente Heumen moeten - in de context van hun buurt, wijk en dorp -een goed bestaan en een goed leven kunnen leiden. Daarvoor is het belangrijk dat woning, woonomgeving en voorzieningen in de buurt passen bij de persoonlijke situatie van iemand. Nota Evaluatie 2017 De inkomensondersteunende regelingen die de gemeente kent inkomensondersteuning zijn overzichtelijk in beeld gebracht en geëvalueerd. Op basis gemeente Heumen van de evaluatie is een aanpassing gedaan in de regeling Financiële tegemoetkoming Wmo. Hoofdlijnennotitie omvorming 2014 Deze hoofdlijnennotitie omvat de visie op natuurlijk spelen. speelvoorzieningen naar natuurlijk spelen Integraal Huisvestingsplan (IHP) 2018 In dit IHP is de gezamenlijke en eenduidige visie van de onderwijs 2017-2032 Gemeente gemeente en de schoolbesturen op de gewenste Heumen toekomstsituatie ten aanzien van onderwijshuisvesting weergegeven. Daarnaast bevat dit IHP uitvoeringsplannen voor de kleine kernen, Malden-oost en Malden-west.

119

Programma 2 Beleidsstuk Jaar Inhoud Beleidsregels Divers Beleidsregels voor de nadere toepassing van het ruimtelijke ordeningsbeleid zijn ontwikkeld over o.a. het landgoederenbeleid, de mantelzorg, de ruimte voor ruimte regeling en voor woningsplitsing binnen de kernen. Ook op andere terreinen zijn beleidsregels ontwikkeld, bv ontheffing voor de parkeerschijf of m.b.t. de Vierdaagse doortocht Verordeningen Divers Diverse verordeningen zijn vastgesteld, bv de huisvestingverordening (waarin regels voor het toewijzen van sociale huurwoningen zijn opgenomen), de wegsleepverordening, de verordening zonnepanelenproject Heumen 2018, de verordening Stimuleringsregeling duurzame maatregelen voor woningen in de gemeente Heumen 2018 (deze laatste is vastgesteld in de raad van 28 juni 2018), de erfgoedverordening (raad 5 oktober 2017) en de verordening inzake de BedrijfsInvesteringsZone (raad december 2016). Bestemmingsplannen Divers Deze plannen geven de gebiedsbestemming en de gebruiksmogelijkheden aan. Nota integrale handhaving 2017-2020 In deze nota is de procesaanpak, prioriteitstelling en administratieve organisatie van de handhaving op alle handhavingsterreinen binnen onze gemeente, waaronder ruimtelijke ordening, bouwen en APV vastgelegd.

VTH beleid 2017-2020 VTH-beleid is het geheel van regels, voorwaarden en processen waarbinnen de behandeling van aanvragen om vergunning, het houden van toezicht erop en de handhaving ervan, plaatsvindt. Integraal veiligheidsplan 2019-2022 De gemeenten in het basisteam Tweestromenland van de politie hebben gezamenlijk een integraal veiligheidsplan opgesteld. Naast de prioriteiten regionaal (ondermijning, zorg en veiligheid, vroeg-signalering) zijn de prioriteiten voor Heumen: autokraken, mobiel banditisme en jeugdoverlast (raad 28 maart 2019). Veiligheidsstrategie en 2019-2022 Het meerjarenbeleidsplan is een bovenregionaal plan van de meerjarenbeleidsplan politie Oost-Nederland. Het meerjarenplan is op basis van een veiligheidsstrategie opgesteld. De in dit plan aangegeven prioriteiten voor de komende jaren sluiten aan bij waar de gemeente op inzet, zoals o.a. aanpak van ondermijnende criminaliteit en de aandacht voor kwetsbare personen (thema: zorg en veiligheid) (raad 28 maart 19). Externe Veiligheid 2013 Doel van het externe veiligheidsbeleid is duidelijk te maken welke externe veiligheidsrisico’s in de gemeente Heumen aanwezig zijn en hoe met deze en toekomstige risico’s dient te worden omgegaan (v)Gemeentelijk rioleringsplan 2018-2022 Het verbreed GRP bevat water- en rioleringsbeleid en is de onderbouwing van de verbrede rioolheffing voor de periode 2018 tot en met 2022. Met het woord “verbreed” wordt bedoeld de hemel- en grondwaterzorgplichten van de gemeente die naast de afvalwaterzorgplicht onderdeel uitmaken van het beleidsplan en de heffing. Het plan richt zich niet alleen op het in stand houden van het riool- en waterstelsel, maar anticipeert ook op gewijzigde inzichten en omstandigheden zoals klimaatverandering. Beleid vaststelling hogere 2007 Beleid dat wordt toegepast bij de beoordeling van verzoeken grenswaarden. om vaststelling van hogere grenswaarden. Groenstructuurplan 2007 Het is een beleids- en toetsingskader voor de ontwikkelingen van de groenstructuur en het groenareaal binnen de vier bebouwde kommen van de gemeente Heumen. Economische visie gemeente 2010-2020 In deze nota zijn op hoofdlijnen de uitgangspunten vastgelegd Heumen voor de lokale economie van de gemeente Heumen en de vijf belangrijkste sectoren.

120 Beleidsnota Vrijetijdseconomie 2013-2016 Gemeentelijk kader voor vrijetijdseconomie ter vervanging van de nota Recreatie en Toerisme.

Pachtnota 2012 De pachtnota is 20 december 2012 door de raad vastgesteld. Daarin is het nieuwe pachtbeleid opgenomen. Hart van Malden 2013 Leidraad op ontwikkeling centrum-gebied malden. Kaderstellend stuk waarin de visie op langere termijn aangegeven wordt Kaderstelling Openbare 2015-2024 De raad heeft op 9 juli 2015 de kaderstelling voor de openbare Verlichting verlichting m.b.t. veiligheid, duurzaamheid, materialen, beheer en onderhoud vastgelegd. Tevens is een keuze gemaakt voor de “Ombouw naar Led in 10 jaar” (variant 2). Fietsplan gemeente Heumen 2016-2024 Fietsplan: hoofdstukken 2 en 3 zijn door de raad medio 2016 vastgesteld, rest ter kennisgeving. Het uitvoeringsplan 2016-2019 is vastgesteld. Erfgoednota 2016 De gemeenteraad heeft de erfgoednota in 2016 vastgesteld. Een uitvoeringsprogramma is hierin opgenomen. Routekaart klimaatneutraal April 2017 De gemeenteraad heeft op 6 april 2017 de routekaart klimaatneutraal Heumen 2050 vastgesteld. Uitvoeringsprogramma klimaat Juli 2017 De gemeenteraad heeft op 13 juli 2017 het neutraal en kader windenergie. uitvoeringsprogramma en het beleidskader voor windenergie vastgesteld. Gemeentelijke structuurvisie 2013 De structuurvisie is op 13 februari 2014 door de gemeenteraad 2025 vastgesteld en geeft richting aan het ruimtelijk beleid tot 2025 Regionale afspraken programma Doorlopend Afspraken worden gemaakt hoeveel woningen, voor welke woningbouw doelgroep en wanneer per gemeente, de stadsregio en subregio gebouwd mogen worden. Wij Leven Samen 2016 Bevorderen dat elke inwoner van de gemeente Heumen de mogelijkheid heeft een goed leven op te bouwen en te behouden. Hiervoor is een passend en integraal aanbod van voorzieningen, passende huisvesting en een goede woonomgeving een voorwaarde. Woonvisie Gemeente Heumen va. 2018 Hierin is het te voeren woonbeleid voor de komende jaren ns vastgelegd. Aan het opstellen van deze nieuwe visie is een scenarioanalyse voorafgegaan. Deze scenarioanalyse maakt het mogelijk beter te anticiperen op de, per definitie onzekere, toekomstige ontwikkelingen. Van de opgestelde visie maken deel uit een uitvoeringsprogramma en uitgangspunten voor een woningbouwprogramma. (raad 14 december 2017

121 Programma 3 Beleidsstuk Jaar Inhoud Toekomstperspectief organisatie 2014 Vanuit strategische visie en het collegewerkplan heeft het college de accenten geduid voor de toekomstige ontwikkeling van de organisatie voor een termijn van ongeveer 5 jaar. Directieplan en afdelingsplannen jaarlijks In het directieplan en de afdelingsplannen is de inzet van de organisatie van dat jaar beschreven. Besturingsfilosofie 2008 Beschrijving van de uitgangspunten voor de inrichting en het functioneren van de organisatie. De hoofdlijnen zijn in 2015 herbevestigd. HR-beleid gemeente Heumen: 2009 Het P&O-beleid draagt bij aan de organisatiedoelstellingen en samenwerken aan een beter richt zich op de professionalisering van leiding en medewerkers resultaat voor onze klanten. om duurzaam inzetbaar te blijven . Inkoop- en aanbestedingsbeleid 2017 Het gaat hierin om regelgeving voor wat betreft het inkopen en aanbesteden van goederen en diensten, een en ander gelet op de beginselen van het EU-verdrag en de daaruit voortvloeiende relevantie van de Europese en Nederlandse wetgeving. Mandaatbesluit Heumen 2017 Hierin wordt geregeld wie bevoegd is om namens het bestuur besluiten te nemen, te ondertekenen en privaatrechterlijke rechtshandelingen te verrichten. Kadernota Grip op 2013 Het afwegingskader van afspraken rondom de regionale Samenwerking gemeente samenwerking. Heumen Informatiebeleidsplan 2018-2022 2018 Ambities en ontwikkelingen op het gebied van "Samenwerking Informatievoorziening en automatisering, gebaseerd op de Informatievoorziening BHBD" gemeentelijke ambities op de digitale dienstverlening van de gemeente naar de burger, wettelijke kaders en landelijke ontwikkelingen. Verordening burgerparticipatie 2015 Verordening over Burgeradviesraad (BAR) 2015: Wet maatschappelijke ontwikkeling, Participatiewet en Jeugdwet Visienota “Versterking 2015 Visienota versterking burgerparticipatie burgerparticipatie: voor een betere aansluiting op onze inwoners” Financiële verordening 2016 Hierin wordt nader ingegaan op de te hanteren uitgangspunten voor het financieel beleid en het financieel beheer en op de inrichting van de financiële organisatie van de gemeente Heumen.

Treasurystatuut gemeente 2017 In het statuut worden de kaders bepaald die verband houden met Heumen de uitoefening van de financieringsfunctie zoals het aantrekken van voldoende financiële middelen en het uitzetten van overtollige middelen tegen zo een zo gunstig mogelijk rendement en het beheersen van de hiermee gepaard gaande risico’s zoals renterisico’s, koersrisico’s en kredietrisico’s.

122

Controleverordening 2005 Deze verordening regelt de controle op het financieel beheer en op de inrichting van de financiële organisatie.

Verordening 2005 Deze verordening regelt de uit te voeren controles in het kader van periodieke onderzoeken doelmatigheid en rechtmatigheid en houdt verband met het financieel beheer en de inrichting van de financiële organisatie.

Verordening 2018 De rekenkamer voert onderzoek uit naar de (maatschappelijke) Rekenkamercommissie effecten van het gemeentelijk beleid, naar de doelmatigheid en doeltreffendheid van het gemeentelijk beleid, van het gemeentelijk beheer en van de gemeentelijke organisatie en naar de rechtmatigheid van het gemeentelijk beheer. Daarnaast onderzoekt de rekenkamer de doelmatigheid en doeltreffendheid van instellingen waarvan de activiteiten geheel of in belangrijke mate door de gemeente worden bekostigd.

Legesverordening 2018 Deze verordeningen regelen de vaststelling van de tarieven voor de Verordening Hondenbelasting 2019 leges en diverse belastingen en de baatbelasting vanwege de aanleg Verordening onroerend 2019 van diverse rioleringen. zaakbelasting Verordening rioolheffing 2017 Verordening Marktgelden 2019 Diverse verordeningen 1993,1996, baatbelasting 2007 Verordening Adviescommissie 2011 Deze verordening regelt de behandeling van bezwaarschriften Bezwaarschriften Verordening interne en externe 2012 Deze verordening regelt de behandeling van klachten klachtenbehandeling

123

124

Bijlage 2 Beleidsindicatoren per programma

125

Programma 1 Overzicht beleidsindicatoren conform regeling minister BZK van 24 maart 2016. De indicatoren zijn ontleend aan de website www.waarstaatjegemeente naar de situatie per 1 september 2019 taakveld Indicator eenheid Laatste waarde waarde Bron Beschrijving meting Heumen Nederland (gemiddelde) P1 onderwijs Voortijdige % 2018 1,10% 1,90% DUO - Dienst Het percentage van het totaal aantal leerlingen (12 - 23 jaar) dat voortijdig, schoolverlaters Uitvoering dat wil zeggen zonder startkwalificatie, het onderwijs verlaat. totaal (VO + Onderwijs MBO) %

P1 onderwijs Absoluut verzuim per 1.000 leerlingen 2017 1,57 1,82 DUO - Dienst Het aantal leerplichtigen dat niet staat ingeschreven op een school, per 1.000 Uitvoering leerlingen. Onderwijs P1 onderwijs Relatief verzuim per 1.000 leerlingen 2018 6.22 23.28 DUO - Dienst Het aantal leerplichtigen dat wel staat ingeschreven op een school, maar Uitvoering ongeoorloofd afwezig is, per 1.000 leerlingen. Onderwijs P1 sport, cultuur en Niet-wekelijkse % 2016 40,4 48,7 RIVM - Zorgatlas Het percentage niet -wekelijkse sporters recreatie sporters

P1 sociaal domein Banen per 1.000 inw 15- 2018 503,9 774 LISA Het aantal banen, per 1.000 inwoners in de leeftijd van 15-64 jaar. 64jr P1 sociaal domein Netto arbeids- % 2018 69.1 67.8 CBS - Het percentage van de werkzame beroepsbevolking ten opzichte van de participatie Arbeidsdeel- beroepsbevolking. name P1 sociaal domein Bijstands- per 1000 inw 18jr eo 2018 23,3 40,1 CBS - Het aantal personen met een bijstandsuitkering, per 1000 inwoners. uitkeringen Participatie Wet

P1 sociaal domein Lopende re- per 1.000 inw 15- 2018 3,2 15,3 CBS - Het aantal reintegratievoorzieningen, per 1.000 inwoners in de leeftijd van integratie- 65jr Participatie Wet 15-64 jaar voorziening P1 sociaal domein Wmo-cliënten per 1..000 inw 2018 n.n.b. 60 CBS - Monitor Een maatwerkarrangement is een vorm van specialistische ondersteuning met een Sociaal Domein binnen het kader van de Wmo. Voor de Wmo gegevens geldt dat het maatwerk- WMO referentiegemiddelde gebaseerd is op 180 deelnemende gemeenten. arrangement

126 P1 sociaal domein % kinderen in % 2015 2,33 6,58 Verwey Jonker Het percentage kinderen tot 18 jaar dat in een gezin leeft dat van een uitkeringsgezin Instituut - bijstandsuitkering moet rondkomen.

P1 sociaal domein % werkloze % 2015 1,39 1,52 Verwey Jonker Het percentage werkeloze jongeren (16-22 jaar). jongeren Instituut

P1 sociaal domein Jongeren met % van alle jongeren 2018 8.3% 10.2% CBS - Het percentage jongeren tot 18 jaar met jeugdhulp ten opzichte van alle jeugdhulp tot 18 jaar Beleidsinformatie jongeren tot 18 jaar. Jeugd P1 sociaal domein Jongeren met % 2018 n.n.b. 0,30% CBS - Het percentage jongeren (12-22 jaar) met een jeugdreclasseringsmaatregel jeugdreclassering Beleidsinformatie ten opzichte van alle jongeren (12-22 jaar). Jeugd

P1 sociaal domein Jongeren met % 2017 0.3% 1,00% CBS - Het percentage jongeren tot 18 jaar met een jeugdbeschermingsmaatregel jeugdbescherming Beleidsinformatie ten opzichte van alle jongeren tot 18 jaar. Jeugd

127

Programma 2 Overzicht beleidsindicatoren conform regeling minister BZK van 24 maart 2016. De indicatoren zijn ontleend aan de website www.waarstaatjegemeente naar de situatie per 1 september 2019 taakveld Indicator eenheid Laatste waarde waarde Bron Beschrijving meting heumen nederland (gemiddelde) P2 veiligheid Winkeldiefstal aantal per 1.000 2018 0.3 2,2 CBS - Het aantal winekdiefstallen per 1.000 inwoners. per 1.000 inwoners Geregistreerde inwoners criminaliteit & Diefstallen

P2 veiligheid Gewelds- aantal per 1.000 2018 3 4.48 CBS - Het aantal geweldsmisdrijven, per 1.000 inwoners. Voorbeelden van misdrijven per inwoners Geregistreerde geweldsmisdrijven zijn seksuele misdrijven, levensdelicten zoals moord en 1.000 criminaliteit & doodslag en dood en lichamelijk letsel door schuld (bedreiging, mishandeling, inwoners Diefstallen etc.).

P2 veiligheid Diefstal uit aantal per 1.000 2018 2,1 2,5 CBS - Het aantal diefstallen uit woningen, per 1.000 inwoners. woning per inwoners Geregistreerde 1.000 criminaliteit & inwoners Diefstallen

P2 veiligheid Vernieling en aantal per 1.000 2018 4,2 5,4 CBS - Het aantal vernielingen en beschadigingen, per 1.000 inwoners. beschadiging inwoners Geregistreerde per 1.000 criminaliteit & inwoners Diefstallen

P2 veiligheid Verwijzingen per 10.000 inw. 12- 2017 45 119 Bureau Halt Het aantal verwijzingen naar Halt, per 10.000 inwoners in de leeftijd van 12- Halt 17 jr 17 jaar. P2 veiligheid Jongeren met % 2015 0,6 1,45 Verwey Jonker Het percentage jongeren (12-21 jaar) dat met een delict voor de rechter is delict voor Instituut verschenen. rechter

P2 economie Functie- % 2018 41,9 52,8 LISA De functiemengingsindex (FMI) weerspiegelt de verhouding tussen banen en menging woningen, en varieert tussen 0 (alleen wonen) en 100 (alleen werken). Bij een waarde van 50 zijn er evenveel woningen als banen. P2 economie Vestigingen per 1.000 inw 15- 2018 148 145,9 LISA Het aantal vestigingen van bedrijven, per 1.000 inwoners in de leeftijd van 64jr 15-64 jaar.

128 P2 Volkshuisvesting Gemiddelde x 1000 euro 2018 269 230 CBS Bemiddelde WOZ waarde per woning Ruimtelijke ordening WOZ waarde en stedelijke vernieuwing (Vhrosv) P2 Vhrosv Demografische % 2019 83 69,8 CBS Het niet-actieve deel van de bevolking(0-19 jaar en >65 jaar) uitgedrukt als druk percentage van de actieve bevolking (20-65 jaar) P2 Vhrosv Gemeentelijke in euro 2019 780 669 COELO De jaarlijkse woonlasten voor een eenpersoonshuishouden woonlasten eenpersoons huishouden

P2 Vhrosv Gemeentelijke in euro 2019 844 734 COELO De jaarlijkse woonlasten voor een meerpersoonshuishouden woonlasten meerpersoons huishouden

P2 volksgezondheid Fijn kg per inwoner 2017 56 174 CBS - De hoeveelheid restafval per bewoner per jaar (kg) huishoudelijk Statistiek restafval Huishoudelijk afval P2 volksgezondheid Hernieuwbare % 2017 4 169 Rijkswaterstaat Hernieuwbare elektriciteit is elektriciteit die is opgewekt uit wind, elektriciteit Klimaatmonitor waterkracht, zon of biomassa.

129

Programma 3 Overzicht beleidsindicatoren conform regeling minister BZK van 24 maart 2016. De indicatoren zijn ontleend aan de website www.waarstaatjegemeente naar de situatie per 1 september 2019 taakveld Indicator eenheid Laatste Waarde Waarde Bron Beschrijving meting Heumen Nederland (gemiddelde) P3 bestuur en formatie fte per 1.000 2019 6,7 niet bekend Personeelsmonitor aantal f.t.e. per 1.000 inwoners Volgens paragraaf bedrijfsvoering organisatie inwoners programmabegroting 2020 P3 bestuur en bezetting fte per 1.000 2019 6,4 8,3 Personeelsmonitor aantal f.t.e. Volgens paragraaf bedrijfsvoering programmabegroting 2020 organisatie inwoners P3 bestuur en apparaats- kosten per inwoner 2020 499 niet bekend begroting bruto loonsom, programmabegroting 2020 organisatie kosten P3 bestuur en extern kosten per inwoner 2018 13 niet bekend jaarrekening kosten inhuur per inwoner organisatie inhuur P3 bestuur en overhead % 2018 11,67% niet bekend jaarrekening % van totale lasten organisatie

130

Bijlage 3 Reserves en voorzieningen

131

Staat van Reserves en Voorzieningen Saldo Toename Afname Saldo Toename Afname Saldo Toename Afname Saldo Toename Afname Saldo Toename Afname Saldo raming raming raming raming raming 31-dec-18 2019 2019 31-dec-19 2020 2020 31-dec-20 2021 2021 31-dec-21 2022 2022 31-dec-22 2023 2023 31-dec-23 Algemene reserve

algemene reserve 31 dec. 2018 8.082.855 resultaat boekjaar 2018 279.175 winstbestemming afrekening 2018 algemene uitkering Rijk 100.000 resultaat vlgs. (concept) meerjarenbegroting 2020-2021 9.508 422.468 165.251 85.092 176.668

Subtotaal algemene reserves 8.362.030 9.508 100.000 8.271.538 422.468 0 8.694.006 165.251 0 8.859.257 85.092 0 8.944.349 176.668 0 9.121.017

Bestemmingsreserves

Algemene dienst bestemmingsreserve 'Afrekening algemene uitkering 2018' 100.000 100.000 0 egalisatie tarieven afvalstoffenheffing 6.149 0 6.149 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 beheer natuurgrond Keersluis (2012) 109.905 8.040 101.865 8.040 93.825 8.040 85.785 8.040 77.745 8.040 69.705 Participatiewet 105.380 6.500 45.121 66.759 0 66.759 66.759 66.759 66.759 risicoreserve sociaal domein (schommelfonds) 1.478.449 0 113.798 1.364.651 0 0 1.364.651 0 0 1.364.651 0 0 1.364.651 0 0 1.364.651 vluchtelingen/statushouders 206.940 0 37.320 169.620 0 0 169.620 0 0 169.620 0 0 169.620 0 0 169.620 reserve plattelandsfonds uit pachtopbrengsten(2013) 713.727 17.000 500.000 230.727 17.000 0 247.727 17.000 264.727 17.000 281.727 17.000 298.727 schuur Garstkamp 138.522 0 138.522 0 138.522 0 0 0 0 0 0 0 parkeergarage Brede school 42.500 8.500 2.500 48.500 8.500 2.500 54.500 8.500 2.500 60.500 8.500 2.500 66.500 8.500 2.500 72.500 onderhoud sportzaal Brede school Malden 69.250 11.500 3.500 77.250 11.500 3.500 85.250 11.500 3.500 93.250 11.500 3.500 101.250 11.500 3.500 109.250 baten en lasten rioleringstelsel 600.000 600.000 24.533 575.467 49.836 525.631 75.876 449.755 102.867 346.888 groenstructuurplan 69.083 27.500 41.583 27.500 14.083 14.083 0 0 0 0 0 expl.bijdrage investering riolering Buitengebied 486.352 41.183 445.169 39.896 405.273 38.609 366.664 38.609 328.055 38.609 289.446 schommelfonds rekenkamercommissie 10.337 10.337 10.337 10.337 10.337 10.337 ondersteuning werkzaamheden duurzaamheid 72.000 72.000 0 0 0 0 0 erfpachtgronden De Laan 3 944 3.106 4.050 3.106 7.157 3.106 10.263 3.106 13.369 3.106 16.475 erfpachtgronden De Laan 4 834 5.470 6.304 5.470 11.774 5.470 17.244 5.470 22.714 5.470 28.184 erfpachtgronden De Laan 5 472 2.735 3.207 2.735 5.942 2.735 8.677 2.735 11.412 2.735 14.147 Erfpachtgronden De Laan kavel 2 0 0 0 3.750 3.750 3.750 7.500 3.750 11.250 3.750 15.000 Erfpachtgronden De Laan kavel 5 0 0 0 5.406 5.406 5.406 10.813 5.406 16.219 5.406 21.625 Erfpachtgronden De Laan kavel 6 0 0 0 6.594 6.594 6.594 13.188 6.594 19.781 6.594 26.375 Erfpachtgronden De Laan kavel 11 0 0 0 6.250 6.250 6.250 12.500 6.250 18.750 6.250 25.000 Erfpachtgronden De Laan kavel 18a 0 2.947 2.947 10.080 13.027 10.080 23.107 10.080 33.187 10.080 43.267 Erfpachtgronden De Laan kavel 19/20 0 11.756 11.756 1.195 12.951 1.195 14.146 1.195 15.341 1.195 16.536 Erfpachtgronden De Laan kavel 22 0 0 0 8.280 8.280 8.280 16.560 8.280 24.840 8.280 33.120

Totaal bestemmingsreserves 4.110.844 169.514 957.111 3.323.247 89.866 244.491 3.168.623 89.866 116.568 3.141.921 89.866 128.525 3.103.262 89.866 155.516 3.037.612

Totaal reserves 12.472.874 179.022 1.057.111 11.594.785 512.334 244.491 11.862.629 255.117 116.568 12.001.178 174.958 128.525 12.047.611 266.534 155.516 12.158.629

Voorzieningen

Onderhoud gemeentelijke eigendommen gemeentehuis 899.201 54.069 130.000 823.270 54.069 270.000 607.339 54.069 10.000 651.408 54.069 10.000 695.477 54.069 10.000 739.546 parkeergarage Maldensteijn 176.532 995 12.000 165.527 995 1.000 165.522 995 1.000 165.517 995 1.000 165.512 995 1.000 165.507 mrjr. onderhoud drie molens 168.069 4.525 31.491 141.103 4.525 24.452 121.176 4.525 21.695 104.006 4.525 56.197 52.334 4.525 0 56.859 mrjr. onderhoud twee kerken 164.318 0 1.757 162.561 0 38.429 124.132 0 0 124.132 0 0 124.132 0 0 124.132 gemeentewerkplaats 18.404 10.188 8.216 1.000 7.216 1.000 6.216 1.000 5.216 5.216 0 Subtotaal onderhoud gemeentegebouwen 1.426.524 59.589 185.436 1.300.677 59.589 334.881 1.025.385 59.589 33.695 1.051.279 59.589 68.197 1.042.671 59.589 16.216 1.086.044

Overige voorzieningen onderhoud wegen 366.792 421.725 495.661 292.856 421.725 430.731 283.850 421.725 403.199 302.376 421.725 250.000 474.101 421.725 0 895.826 onderhoud en egalisatie baten en lasten rioleringstelsel 4.458.830 20.252 179.216 4.299.866 0 196.431 4.103.435 110.589 225.716 3.988.308 136.943 226.250 3.899.001 214.176 188.250 3.924.926 dubieuze vorderingen algemeen 55.593 15.000 15.000 55.593 15.000 15.000 55.593 15.000 15.000 55.593 15.000 15.000 55.593 15.000 15.000 55.593 dubieuze vorderingen sociaal 893.651 107.000 148.000 852.651 58.000 100.000 810.651 58.000 100.000 768.651 58.000 100.000 726.651 58.000 100.000 684.651 pensioenen oud wethouders 903.236 0 52.429 850.807 0 52.429 798.378 0 52.429 745.949 0 52.429 693.520 0 52.429 641.091 personele regelingen 100.267 4.300 38.712 65.855 4.300 31.300 38.855 4.300 24.804 18.351 4.500 4.851 18.000 4.500 4.500 18.000 wachtgeldverplichtingen oud wethouders 306.350 0 122.451 183.899 0 117.791 66.108 0 66.108 0 0 0 0 0 0 0 Werklandschap 239.054 239.054 239.054 239.054 0 0 0 Heumen-noord II 7.000 7.000 0 Schoonenburg 246.352 246.352 0 Subtotaal overige voorzieningen 7.577.125 568.277 1.304.821 6.840.581 499.025 943.682 6.395.924 609.614 1.126.310 5.879.228 636.168 648.530 5.866.866 713.401 360.179 6.220.087

Totaal voorzieningen 9.003.649 627.866 1.490.257 8.141.258 558.614 1.278.563 7.421.309 669.203 1.160.005 6.930.507 695.757 716.727 6.909.537 772.990 376.395 7.306.131

Totaal Reserves en Voorzieningen 21.476.523 806.888 2.547.368 19.736.043 1.070.948 1.523.054 19.283.938 924.320 1.276.573 18.931.685 870.715 845.252 18.957.148 1.039.524 531.911 19.464.761

Bij de reserve plattelandsfonds is al rekening gehouden met een vrijval van € 500.000 ten gunste van de exploitatie 2019.

132

Bijlage 4 Staat Vaste activa

133 Staat Vaste Activa 2020 2020

Rentebij- Hulpkolom Hulpkolom Totaal van de

Oorspronkelijk Boekwaarde per Mutatie Afschrijving Boekwaarde per Rentelasten T.l.v.

Omschrijving investering xe schrijving Aflossing 2020 rente rente kapitaallasten

krediet 01-01-20 boekjaar 2020 31-12-20 2020 product

Code Code

Code investering (geh.jaar) (ged.jaar) 2020

Termijn

Ann/Lin/Fi

Totenmet Renteperc. TOTAAL - GENERAAL 62.575.496 42.134.938,22 3.850.344,52 - 1.416.627,97 674.068,75 43.894.586,02 681.844,64 13.449,40 695.294,04 2.111.922,01 Recapitulatie:

Materiële Vaste Activa:

Maatschappelijk nut m 121 m121 gronden en terreinen ------m 123 m123 bedrijfsgebouwen ------m 124 m124 grond-, wegen waterbouwkundige werken 4.054.565 3.558.747,72 - - 143.095,41 - 3.415.652,31 7.473,36 - 7.473,36 150.568,77 m 125 m125 vervoermiddelen ------m 126 m126 machines, apparaten en installaties ------m 127 m127 overige materiële vaste activa ------Subtotaal Maatschappelijk nut 4.054.565 3.558.747,72 - - 143.095,41 - 3.415.652,31 7.473,36 - 7.473,36 150.568,77

Economisch nut e 121 e121 gronden en terreinen 4.657.979 4.038.885 134.855 - 18.750 - 4.154.990 8.482 210 8.692 27.442 ep 121 ep121 erfpachtgronden 1.057.325 1.021.096 - - - 52.866 968.230 30.633 793- 29.840 29.840 e 123 e123 bedrijfsgebouwen 9.831.003 9.305.530,49 - - 252.243,85 - 9.053.286,65 19.541,62 - 19.541,62 271.785,47 e 124 e124 grond-, wegen waterbouwkundige werken (riolering) ------e 125 e125 vervoermiddelen 41.050 24.990,82 - - 8.061,67 - 16.929,15 52,48 - 52,48 8.114,15 e 126 e126 machines, apparaten en installaties 343.606 180.185,16 39.000,00 - 27.669,25 - 191.515,91 378,40 40,95 419,35 28.088,60 e 127 e127 overige materiële vaste activa 1.910.680 1.197.423,03 215.449,00 - 152.884,53 - 1.259.987,49 2.515,76 226,22 2.741,98 155.626,52 Subtotaal Economisch nut 17.841.642 15.768.110,66 389.304,00 - 459.609,31 52.866,25 15.644.939,11 61.602,80 315,82- 61.286,98 520.896,29

Economisch nut ivm heffingen eh 121 eh121 gronden en terreinen 64.731 54.567,13 - - 5.576,80 - 48.990,33 114,59 - 114,59 5.691,39 eh 124 eh124 grond-, wegen waterbouwkundige werken (riolering) 6.379.134 4.546.682,60 1.152.974,00 - 368.699,86 - 5.330.956,74 151.532,76 11.529,74 163.062,50 531.762,36 eh 125 eh125 vervoermiddelen ------eh 126 eh126 machines, apparaten en installaties 20.000 3.637,14 - - 909,29 - 2.727,86 72,74 - 72,74 982,03 eh 127 eh127 overige materiële vaste activa 438.500 345.888,75 - - 33.415,42 - 312.473,33 6.917,77 - 6.917,77 40.333,19 Subtotaal Economisch nut ivm heffingen 6.902.365 4.950.775,62 1.152.974,00 - 408.601,36 - 5.695.148,26 158.637,86 11.529,74 170.167,60 578.768,96

Subtotaal materiële vaste activa 28.798.572 24.277.634,00 1.542.278,00 - 1.011.306,08 52.866,25 24.755.739,67 227.714,02 11.213,92 238.927,94 1.250.234,01

Financiële vaste activa:

131 leningen aan woningcorporaties 8.600.000 6.449.999,90 - - - 215.000,00 6.234.999,90 258.656,94 - 258.656,94 258.656,94 132 overige langlopende leningen u/g 10.396.656 3.841.307,96 - - - 250.626,48 3.590.681,48 149.979,54 - 149.979,54 149.979,54 133 overige uitzettingen looptijd > 1 jaar 3.411.670 2.929.431,37 179.031,52 - - 155.576,02 2.952.886,87 35.655,02 - 35.655,02 35.655,02 134 kapitaalverstrekkingen aan deelnemingen 345.044 701.296,13 - - - - 701.296,13 1.472,71 - 1.472,71 1.472,71 Subtotaal financiële vaste activa 22.753.370 13.922.035,36 179.031,52 - - 621.202,50 13.479.864,38 445.764,21 - 445.764,21 445.764,21

Immateriële vaste activa: 135 bijdragen aan activa in eigendom van derden 9.563.554 2.407.597,67 2.129.035,00 - 121.182,94 - 4.415.449,73 5.055,97 2.235,49 7.291,46 128.474,40 112 kosten onderzoek en ontwikkeling 1.460.000 1.527.671,19 - - 284.138,96 - 1.243.532,23 3.310,44 - 3.310,44 287.449,40 Subtotaal immateriële vaste activa 11.023.554,19 3.935.268,86 2.129.035,00 - 405.321,89 - 5.658.981,96 8.366,41 2.235,49 10.601,90 415.923,79

Totaal Vaste Activa 62.575.496 42.134.938,22 3.850.344,52 - 1.416.627,97 674.068,75 43.894.586,02 681.844,64 13.449,40 695.294,04 2.111.922,01

134

Bijlage 5 Afschrijvingstabel

AFSCHRIJVINGSTABEL 2020 GEMEENTE HEUMEN afschrijvingsmethode: lineair tenzij anders vermeld omschrijving van investering Afschrijvingstermijn in jaren Immateriële vaste activa bijdrage activa in eigendom van derden: > onderwijsgebouw plus inrichting 40 > uitbreiding onderwijsgebouw 40 > interne verbouwing onderwijsgebouw 40 > onderwijsk. vernieuwing/ontwikkeling 40 > cv in onderwijsgebouw 25 > verbetering brandveiligheid 40 maximaal kosten van onderzoek en ontwikkeling ontwikkeling sportcomplex Malden 5 Materiële vaste activa gronden en terreinen > geen afschrijving

(bedrijfs)gebouwen werkplaats 40 interne verbouwing gemeentehuis 25 aanbouw bibliotheek gebouw Maldensteijn 40 sportcomplex Malden 40 annuïtair inrichting sportcomplex malden 10 grond-, wegen waterbouwkundige werken riolering: > pompen en gemalen 20 > perceelaansluiting buitengebied 25 annuïtair > bergbezinkbassin 60 > bergbezinkleiding 60 > overstort 60 > bio-gasinstallatie 60 > randvoorzieningen 60 > maatregelen hemelwaterzorgplicht 60 > ombouw rioolstelsel Oude Kleefsbaan 60 > afkoop riolering buitengebied 25 > persleiding plan Kruisberg 25 > aanpassing overstort Nederasselt 60 > rioolvervanging 60 > afkoppeling kansrijke objecten 60 > stuwputten en overstorten 60 > maatregelen wateroverlast 60 > waterplan 60 > waterberging 60 groen sportcomplex Malden 40 annuïtair terrein sportcomplex Malden 40 annuïtair fietspad 20 fietspadenplan 25

135 snelfietsverbinding 20 wegreconstructies 20 wijziging parkeergelegenheid Elshof 20 inrichting Dorpsplein Overasselt 20 algemene begraafplaats: > berg- en stallingsruimte 20 > knekelput 40 > inrichting grafveld 10 > uitbreiding colombarium 40 vervoermiddelen auto toezichthouder 5 scooter toezichthouder 10 aanhangwagen 10 kipper 15 schaftwagen 15 grondkar 10 machines, apparaten en installaties hardware 3 aanleg glasvezel 15 klepelmaaier 5 getrokken strooier 10 sneeuwschuiver 10 opzet strooier 10 rolbezem 7 machines gladheidsbestrijding 10 houtversnipperaar 10 hogedrukreiniger 5 rioolreinigingsmachine 10 waterton 12 stroomaggregaat 10 afzuiginstallatie 10 geluidsinstallatie raadszaal 10 verkeerssignaleringsbord 7 graveermachine 5 afwasmachine 10 zonnepanelen 20 tijdregistatiesysteem 10 buitencamera's gemeentehuis 5 couverteermachine 5 controleapparatuur legitimatiebewijzen 5 overige materiële vaste activa masten openbare verlichting 40 armaturen openbare verlichting 20 software (aanschaf,implementatie,opleiding) 3 speelvoorzieningen 12 omvorming natuurlijk spelen 12 uitvoering natuurlijk spelen 12 glascontainers 10 papiercontainers 15 GFT containers 15 meubilair 10 luifel verwijsplek jongeren 12

136

Bijlage 6 Lopende investeringen

137

Overzicht kredieten lopende investeringen 2020 Raads- prgr. Product- Raads- Volg.nr. 2017 nr. Omschrijving besluit Staat vaste activa reguliere exploitatie Lopende projecten Totaal Restant Beschikbaar Mutaties Mutaties uitgaven krediet Over- Onder- krediet t/m 2018 2019 t/m 2019 beschikbaar schrijding schrijding

GEACTIVEERDE INVESTERINGEN

1 2 Duurzame maatregelen woningen 28-Jun-18 1.500.000 500.000 250.000 750.000 750.000 2 2 Duurzame maatr. bedrijven en maatsch vastgoed 28-Jun-18 500.000 500.000 0 500.000 3 1 Nieuwbouw school Oostzijde 25-Jan-18 4.551.280 0 0 0 4.551.280 4 1 Aanbouw bibliotheek Maldensteijn 7-Jul-16 350.000 306.796 0 306.796 43.204 5 1 Sportcomplex Malden 7-Jul-16 12.795.000 6.745.044 5.885.651 12.630.695 164.305 6 1 Uitvoeringsplan speelruimte 29-Jun-16 56.398 0 21.000 21.000 35.398 7 2 Maatregelen planmatige inspecties 2018 17-Dec-17 100.000 0 57.000 57.000 43.000 8 2 Maatregelen planmatige inspecties 2019 17-Dec-17 100.000 0 96.000 96.000 4.000 Werkzaamheden masterplan herinzet RV 9 2 Eendepoelseweg 17-Dec-17 705.500 15.000 0 15.000 690.500 10 2 Glascontainers Heumen-Nederasselt 10-Nov-15 23.000 13.864 0 13.864 9.136

Totalen 20.686.178 8.080.704 6.309.651 14.390.355 6.295.823 0 0

138 1. Duurzame maatregelen woningen Op 28 juni 2018 heeft de raad de verordening stimuleringsleningen voor woningen en de verordening voor bedrijven en maatschappelijk gebouwen vastgesteld. Dit ten aanzien van het stimuleren van energiebesparingen en kleinschalige productie van duurzame energie bij bedrijven, woningen en maatschappelijk vastgoed. Door de raad is hiervoor op 28 juni 2018 € 1.000.000,- beschikbaar gesteld. Op 18 april 2019 is er in de 2e trance nogmaals € 1.000.000,- door de raad beschikbaar gesteld.

De beschikbare middelen worden op een tweetal rekening couranten bij de SVn weggezet. De verwachting is dat er in 2019 voor een totaalbedrag ter grootte van € 1.500.000,- aan leningen uit staat.

2. Duurzame maatregelen bedrijven en maatschappelijk vastgoed Idem.

3. Nieuwbouw school oostzijde Op 25 januari 2018 heeft de gemeenteraad ingestemd met het voorstel tot vaststelling van het Integraal Huisvestingsplan Onderwijs 2017 – 2032 (IHP) en in dat kader in te stemmen met: 1. de nieuwbouw van een schoolgebouw voor basisschool De Vuurvogel op een centrale unilocatie aan de Gladiolenstraat/Chrysantstraat; 2. het aanwijzen van het schoolbestuur Conexus als bouwheer voor de nieuwbouw; 3. de vaststelling van een investeringskrediet van € 4.127.780 voor de nieuwbouw; 4. het beschikbaar stellen van een voorbereidingskrediet van € 330.222 aan Conexus t.b.v. de nieuwbouw. De daadwerkelijke realisering, die in eerste instantie bestaat uit het bouwrijp maken van het schoolterrein, en daarmee het daadwerkelijk maken van uitvoeringskosten pas aan de orde zijn als de nieuwbouw van de school aan de orde komt, dus niet eerder dan in 2020. Ook van de kosten voor de nieuwbouw van de school en de inrichting van het bijbehorende buitenterrein kan pas een reële raming worden gemaakt als het ontwerp daarvoor beschikbaar is. Uitgangspunt is dat school en buitenterrein binnen het door de raad vastgestelde investeringsbudget van € 4.127.780 moeten worden gerealiseerd.

4. Aanbouw bibliotheek Maldensteijn Er zijn nog een aantal maatregelen te doen om de brandveiligheidsinstallaties in orde te maken voor Maldensteijn(inclusief bibliotheek). De uit te voeren maatregelen zullen in najaar 2019/voorjaar 2020 worden opgepakt.

5. Sportcomplex Malden De aannemer Burgland is inmiddels gestart met fase 2: de aanbouw van de toestelberging en de toiletgroep bij de horeca. Naar alle waarschijnlijkheid zal dit voor het eind van dit jaar zijn afgerond. Gezien het feit dat deze aanbouw zeer dicht op de oude Veldschuur staat, kan het metselwerk van de buitengevel van dit deel pas worden opgepakt op het moment dat de oude Veldschuur is gesloopt.

6. Uitvoeringsplan speelruimte In de loop van 2019 zijn de beschikbare kredieten voor natuurlijk spelen (plus) en overige speelvoorzieningen samengevoegd tot één uitvoeringsbudget. Het gaat om een totaal beschikbaar krediet van € 56.398. Er ligt een concreet uitvoeringsplan onder, waarbij volgens planning een viertal locaties in 2019 zullen worden heringericht met een totaal begroot budget van € 21.000. Ook zal naar verwachting een locatie op basis van inwonerinitiatieven worden aangepakt.

In 2020/2021 staan vervolgens een viertal locaties voor herinrichting op de planning

7. Maatregelen planmatige inspectie 2018 Grootste deel van de reparatie werkzaamheden is uitgevoerd. ivm efficiëntie is gekozen om de deelreparaties in het bestek 2019 te verwerken en gelijktijdig aan te besteden en uit te voeren. Daarnaast zullen de herstelwerkzaamheden van het asfalt (herstelkosten) in 2020 plaats vinden.

8. Maatregelen planmatige inspectie 2019 Het opstellen van een uitvoeringsplan inspectiejaar 2018 is gestart, verwachte uitvoering 2020. Het opstellen van het maatregelplan is in voorbereiding

139 9. Werkzaamheden masterplan herinzet RV Eendenpoelseweg Voor de aanleg van een BBL ihkv de verplichting om te voldoen aan de basisinspanning is een investering van 704.000 beschikbaar gesteld. Samen met het waterschap en in overleg met Rijkswaterstaat is gekeken naar een andere invulling van deze verplichting door verdere afkoppelmaatregelen. Het riool en waterplan Malden (Masterplan) brengt inzichtelijk waar afkoppelen de grootste nut en noodzaak heeft. Hierbij worden bestaande wateroverlast situaties, en de stresstest regenwater in meegenomen. Verwachte afronding van het riool en water plan Malden eind 2019. uitwerken planvorming en uitvoering 2020 en verder.

10. Glascontainers Heumen-Nederasselt Voor de ondergrondse containers in Heumen zoeken we nog de juiste locatie. Het is inmiddels duidelijk dat de huidige locatie van de bovengrondse containers (parkeerplaats achter De Terp) niet geschikt is, omdat die te dicht langs het dijklichaam ligt. Bij de keuze voor de uiteindelijke locatie raadplegen we de inwoners van Heumen.

140

Bijlage 7 Tabel Weerstandsvermogen

141

Risico naar categorie K Mate van Geschat financieel Reëel financieel gevolg (= a Inschatbaarheid gevolg bij voordoen. Bij kans x fin. n reguliere risico’s is de gevolg) s manier van dekking aangegeven. 1. Exploitatie

 Algemene uitkering 0,6 Slecht € 100.500 € 60.300 Scenario De berekening van de algemene uitkering uit het gemeentefonds is gebaseerd op een groot aantal factoren, dat jaarlijks kan fluctueren. Naast de onzekerheden m.b.t. de ontwikkeling van de rijksbegroting is ook de ontwikkeling van het aantal woningen en inwoners een onzekere factor. De algemene uitkering heeft een omvang van € 20,1 miljoen ( incl. het budget voor de decentralisaties dat per 2019 is geïntegreerd in de algemene uitkering). Bij het opstellen van de programmabegroting 2020 is voor de berekening van de algemene uitkering 2020-2023 uitgegaan van de meicirculaire. Voor de komende jaren wordt een lichte economische groei voorspeld. Het verwachte risico is op grond van de ontwikkelingen geschat op 0,5 % van € 20,1 miljoen € 100.500. De kans dat dit risico zich voordoet, wordt geschat op 1 maal per jaar 5 jaar (factor 0,4). Beheersmaatregelen. Jaarlijks wordt bij de kadernota en programmabegroting een dekkingsplan gepresenteerd waarbij door middel van bezuinigingsmaatregelen en eventuele inkomstenverhogingen wordt aangegeven op welke wijze het begrotingstekort wordt gedekt. Desondanks bestaat het risico dat de uitvoeringsmaatregelen niet direct leiden tot daadwerkelijk bezuinigingen met het gevolg dat per jaar een verschil ontstaat tussen de raming en de realisatie.  Aanname jeugd uitkering 0,4 Redelijk € 200.000 € 80.000 Scenario Landelijk zorgen de tekorten op de jeugdzorg voor een financiële strop voor gemeenten. Dit lijkt een structureel probleem dat vraagt om een structurele oplossing. In de meicirculaire is € 1 miljard extra rijksbijdrage voor de Jeugdzorg verwerkt. Deze bijdrage heeft echter een incidenteel karakter verspreid over de jaren 2019 (€ 400 miljoen), 2020 (€ 300 miljoen) en 2021 (€ 300 miljoen). Voor Heumen betekent dit een extra bijdrage van € 282.000 (2019), 211.000 (2020) en 209.000 (2021). In 2022 en 2023 is geen hogere rijksbijdrage geraamd. Gezien de huidige discussie rondom te tekorten in de (jeugd)zorg is het aannemelijk dat er een structurele oplossing komt, maar vooralsnog heeft de rijkscompensatie een incidenteel karakter. De provincie heeft als toezichthouder een richtlijn uitgebracht waarin staat dat gemeenten de incidentele extra bijdragen structureel mogen doorberekenen. Een vereiste is wel dat dit als risico in de paragraaf weerstandsvermogen terugkomt. Beheersmaatregelen Jaarlijks wordt bij de kadernota en programmabegroting een dekkingsplan gepresenteerd waarbij door middel van bezuinigingsmaatregelen en eventuele inkomstenverhogingen wordt aangegeven op welke wijze het begrotingstekort wordt gedekt. Desondanks bestaat het risico dat de uitvoeringsmaatregelen niet direct leiden tot daadwerkelijk bezuinigingen met het gevolg dat per jaar een verschil ontstaat tussen de raming en de realisatie. Indien duidelijk wordt dat de financiële tekorten op de Jeugdzorg aanhouden, maar het Rijk vanaf 2022 geen extra middelen hiervoor beschikbar stelt, maakt dit onderdeel uit van de eerstvolgende kadernota na het bekend worden, zodat dekking gevonden kan worden.  BCF 0,8 Slecht € 27.000 € 21.600 Scenario Tot 2018 werd door het rijk een voorschot gegeven op de inschatting in welke mate de declaraties van gemeenten onder het BCF-plafond bleven. Die bedragen liepen op tot ca. € 569 miljoen aan het einde van de meerjarenraming. Vanaf 2019 wordt de ruimte onder het plafond BCF niet langer meegeraamd in de algemene uitkering. De bestaande voorschotregeling is - via de meicirculaire 2018 - met ingang van 2019 teruggedraaid en heeft geleid tot forse uitnamen uit het gemeentefonds. Deze nadelen zijn derhalve reeds verwerkt in de kadernota 2019-2022, terwijl het normaliter wel tot uitbetalingen zal komen. In het vervolg wordt pas in de septembercirculaire van het lopende jaar de voorlopige afrekening van de alg. uitkering verwerkt. In de daarop volgende meicirculaire vindt de afrekening over het afgelopen jaar plaats. Bij het opstellen van de begroting 2019 mochten we zelf een inschatting maken over de ruimte onder het plafond. Voor de begroting 2020 met bijbehorende meerjarenraming is in de meicirculaire een advies opgenomen dat die raming maximaal gelijk mag zijn aan de afrekening van 2018, zijnde macro € 39 miljoen in alle jaren. Onze provinciaal toezichthouder conformeert zich ook aan deze richtlijn. Dit betekent dat we uit mogen gaan van een stelpost van € 27.000 per jaar.  Dividend 0,4 Redelijk € 50.000 € 20.000 Scenario. De gemeente ontvangt over enkele deelnemingen dividend. Waaronder van de BNG, DAR , MARN en Vitens . Voor 2019 is een raming voor dividend opgenomen van € 376.000 De daadwerkelijke uitkering kan echter lager uitvallen. Het risico wordt geschat op € 50.000. Vooralsnog wordt de kans dat de uitkering lager uitvalt dan geraamd geschat op 1 maal per 5 jaar (factor 0,4). Beheersmaatregelen. De zeggenschap van de gemeente in de bepaling van de hoogte van het dividend is gelet op het aantal aandelen beperkt. Adequate beheersmaatregelen zijn niet te treffen  Stelpost onderuitputting 0,8 Redelijk € 400.000 € 320.000 Scenario. In de begroting zit een stelpost onderuitputting van € 400.000. De ervaringen uit voorgaande jaren leren dat er in zijn totaliteit altijd budgetten zijn die niet volledig worden benut. Van tevoren is niet bekend welke budgetten dit betreft, aangezien dit per jaar fluctueert. Om de beschikbare middelen zo goed mogelijk in te zetten wordt gewerkt met genoemde stelpost. Het college zeilt financieel scherp aan de wind, waarde druk op de budgetten steeds groter wordt. De kans dat de stelpost onderuitputting niet geheel gedekt kan worden uit de onderuitputting gedurende een jaar neemt toe. Beheersmaatregelen. Elek maand worden de budgetten gemonitord en waar nodig via de maandrapportage aangepast.

142 Risico naar categorie K Mate van Geschat financieel Reëel financieel gevolg (= a Inschatbaarheid gevolg bij voordoen. Bij kans x fin. n reguliere risico’s is de gevolg) s manier van dekking aangegeven.

2. Financiering

 Garantstellingen en gewaarborgde 0,2 Goed € 98.000 € 19.600 geldleningen Scenario. De gemeente staat garant voor geldleningen van derden. Dit zijn Woningbouwverenigingen en instellingen van algemeen belang. Als de derde partij niet aan zijn verplichtingen voldoet, zal de gemeente aansprakelijk worden gesteld voor hun garantie. In totaliteit gaat het om waarborgen met een hoogte van € 10,7 miljoen (jaarrekening 2018). De kans dat een vereniging of instelling niet aan de verplichtingen richting de gemeente kan voldoen, wordt op basis van de historie op praktisch nihil geschat. Bovendien staat bij de hoogste garantstelling (tertiaire achtervang ten behoeve van woningcorporatie Oosterpoort) het bezit aan onroerend goed tegenover de garantstelling. Omdat het om een relatief hoog bedrag gaat, is toch een inschatting van het risico gemaakt. Aangenomen is dat de gemeente over een bedrag van € 9,8 miljoen daadwerkelijk risico loopt met de kans van minder dan 1 maal per 5 jaar. Het risico dat de gemeenten lopen is theoretisch. Het WSW neemt de verplichting over als de instelling niet meer aan haar verplichting kan voldoen. Pas als het garantievermogen van het WSW niet meer toereikend is worden de deelnemende gemeenten voor 25% aangesproken; de schade gemeente voor 25% en het rijk voor de overige 50%. Wij ramen een risico van 10% van de omvang van de gewaarborgde geldleningen. De kans dat dit risico zich voordoet schatten wij op minder dan 1 maal per 5 jaar (factor 0,2). Beheersmaatregelen. Het Centraal fonds volkshuisvesting beoordeelt de financiële positie van de coöperatie en de kredietverstrekkers informeren de gemeente over het verloop van de gegarandeerde leningen en de betaling van rente en aflossingen. De solvabiliteitspositie van Oosterpoort wordt positief gewaardeerd.  Aan derden verstrekte leningen 0,2 Goed € 51.000 € 10.200 Scenario. De gemeente verstrekte tot 2009 als onderdeel van haar secundaire arbeidsvoorwaarden hypotheken aan personeel. Daarnaast zijn in het kader van het Stimuleringsfonds Volkshuisvesting leningen verstrekt aan burgers, verenigingen en stichtingen. Het risico bestaat dat niet voldaan kan worden aan de betalingsverplichtingen. De gemeente heeft ultimo 2018 voor een bedrag van € 4,4 miljoen aan leningen verstrekt. Het risico dat de gemeente loopt is geschat op € 51.000. De kans dat iemand niet aan zijn verplichting kan voldoen wordt geschat op minder dan 1 maal per 5 jaar (factor 0,2). Beheersmaatregelen. De medewerkers aan wie een hypotheek is verstrekt hebben een arbeidsverhouding. De betaling van rente en aflossing verloopt via inhouding op de salarissen. Achterstanden in de betaling komen daardoor nauwelijks voor. Inmiddels mag door wijziging van de wet FIDO de gemeente geen hypotheken meer verstrekken en zal de portefeuille langzaam worden afgebouwd. 3. Deelnemingen Algemeen  Verbonden partijen 0,6 Redelijk € 500.000 € 300.000 Scenario De gemeente Heumen heeft deelnemingen in verschillende verbonden partijen. De zeggenschap over verbonden partijen is veelal beperkt. Bij een gemeenschappelijke regeling (GR) heeft de gemeente een stem in het algemeen bestuur. Bij tegenvallende financiële resultaten wordt de rekening neergelegd bij de deelnemende partijen. Het totale risico van alle verbonden partijen wordt ingeschat op € 500.000. En de kans van voordoen wordt ingeschat op 1 maal per twee jaar (factor 0,6). Voor inzicht in de risico’s per verbonden partij wordt verwezen naar de paragraaf Verbonden Partijen.

4. Grondzaken  Grondexploitaties 0,2 Redelijk/slecht € 2.200.000 € 440.000 Scenario Bij raadsbesluit van 9 juli 2015 is het uitvoeringsprogramma woningbouw aangepast hetgeen ook financiële consequenties met zich bracht voor de grondexploitatie. De nadelige consequenties van dit besluit worden gedekt door de beschikbare bestemmingsreserve (coalitieakkoord) en voorzieningen (Werklandschap, Jozefschool en Raadhuisstraat) zijn gevormd. Hiermede is een groot deel van de risico’s van de grondexploitatie afgedekt. De kans bestaat dat het vastgestelde woningbouwprogramma vertraging ondervindt door de economische omstandigheden en afstemming van de planning in regionaal verband. Het complex Werklandschap vormt daarbij een potentieel risico. Na aftrek van de voorzieningen is de omvang van de boekwaarden € 2,2 miljoen. Er is sprake van een economische herstel waardoor de verwachting bestaat dat de vraag naar woningen en bedrijfsterreinen aantrekt. De kans dat dit risico zich voordoet schatten we in op minder dan 1 maal per 5 jaar (factor 0,2).

Beheersmaatregelen. Hiervoor wordt verwezen naar de paragraaf grondbeleid.

5. Bedrijfsvoering  Wethouders 0,2 Redelijk € 230.000 € 46.000 De gemeente heeft 3,3 fte formatie verdeeld over 4 wethouders. Bij vertrek van een wethouder om welke reden dan ook heeft de gemeente een wachtgeldverplichting van maximaal 4 jaar. Het risico wordt ingeschat op € 230.000. De kans dat dit risico zich voordoet schatten we in op minder dan 1 maal per 5 jaar (factor 0,2).

143 Risico naar categorie K Mate van Geschat financieel Reëel financieel gevolg (= a Inschatbaarheid gevolg bij voordoen. Bij kans x fin. n reguliere risico’s is de gevolg) s manier van dekking aangegeven.

6. Grote projecten  Kroonwijk 0,4 Slecht € 50.000 € 20.000 Scenario. De infrastructuur in de Kroonwijk wordt aangepakt en opnieuw ingericht. Op dit moment zijn de exacte kosten nog niet in beeld. Er is een kapitaallast van € 90.000 opgenomen vanaf 2022. Afhankelijk van de definitieve plannen moet blijken of dit voldoende is.

7. Open einde regelingen Sociale leefbaarheid  Participatiewet inkomensdeel 0,8 Slecht € 340.000 € 272.000 Scenario. De bijstandsuitkeringen worden gedekt uit de gebundelde rijksbijdrage die jaarlijks door het ministerie van SWZ wordt vastgesteld op basis van de landelijke ontwikkeling van het aantal bijstandscliënten en de gemiddelde norm per cliënt. De gemeente is sinds 1 januari 2004 volledig financieel verantwoordelijk voor de uitkeringen en indien er een sterke stijging van het aantal uitkeringsgerechtigden plaatsvindt, zal er ook meer geld benodigd zijn. Dit zal door het weerstandsvermogen opgevangen moeten worden omdat het gaat om een open-eind financiering. In de meerjarenbegroting is een prognose opgenomen van de ontwikkeling van het aantal bijstandscliënten en het gemiddeld uitkeringsbedrag per cliënt. De gemeente streeft naar maximale uitstroom van cliënten en voert een actief beleid. Deze prognoses kunnen fluctueren door de economische omstandigheden. De werkloosheid kan fluctueren. Een deel van deze werkloze mensen zal uiteindelijk in de bijstand belanden. De kans van dit risico is niet te berekenen op basis van historische cijfers. Daarnaast zien we dat de rijksbijdrage van het inkomensdeel in de loop van het jaar kan wijzigen doordat het ministerie in de loop van het jaar tot bijstelling komt van de landelijke prognose van het aantal cliënten. Dit heeft directe gevolgen voor de ontwikkeling van de rijksbijdrage in het geval de gemeente achterloopt bij deze ontwikkelingen. Bij de kadernota 2020- 2023 is een schatting gemaakt van de ontwikkeling van de rijksbijdrage op basis van de rijksbegroting 2018. Het risico is bepaald op basis van aanwezige kennis en inzicht en een inschatting van de toekomstige ontwikkelingen. Het risico wordt geschat op maximaal 10 % van de rijksbijdrage van € 3.400.000 (niveau 2018) Dit is € 340.000. De kans dat dit risico zich voor gaat doen, wordt geschat op 1 maal per jaar (factor 0,8). Beheersmaatregelen. Maandelijks wordt aan de hand van de managementinformatie de ontwikkeling van het aantal bijstandscliënten gevolgd en vindt een confrontatie plaats met de prognose. Tevens wordt geanalyseerd of aanvrager kan uitstromen naar werk. In het kader van de re-integratie wordt de aanvrager z.s.m. begeleid naar werk.

 WMO 0,4 Redelijk € 80.000 € 32.000 Scenario. Het betreft hier de bestaande uitvoering van de WMO voor huishoudelijke hulp vervoersvoorzieningen en hulpmiddelen. Dit is een open einde financiering. De ramingen worden aan de hand van de laatst bekende ontwikkelingen aangepast bij het opstellen van de begroting voor het daarop volgende jaar. Door gewijzigde rijks- en lokale regelgeving zijn de uitgaven de laatste jaren teruggedrongen. Door de aangekondigde bezuinigingen van 40% is m.i.v. 2015 een gewijzigd regime voor de huishoudelijke hulp voorgesteld. Het risico dat hierdoor voor de gemeente ontstaat, valt nog niet te kwantificeren. Het risico wordt bepaald op 10% van het begrote bedrag ofwel € 80.000. Vooralsnog wordt de kans op overschrijding van de gemeentelijke budgetten geschat op een kans van 1 maal per 5 jaar(factor 0,4). Beheersmaatregelen. Maandelijks worden de uitgaven getoetst aan de prognoses en worden de ontwikkelingen gesignaleerd.

 Decentralisatie sociaal domein 0,2 slecht € 45.000 € 9.000 Scenario: Regionaal zijn afspraken gemaakt met zorgaanbieders over de inkoop van zorgpakketten en worden er middelen ingezet voor overige zorgtaken in het sociaal domein. De bestemmingsreserve sociaal domein is van een voldoende omvang om de eventuele risico’s te dekken. Het risico is nu geschat op 1% van € 4,5 miljoen is € 45.000. De kans dat dit risico zich voordoet wordt geschat op minder dan 1 maal per 5 jaar ( factor 0,2). Beheersmaatregelen. Door het Regionaal ondersteuningsbureau vindt regionale monitoring van de zorguitgaven plaats.

 Participatiebudget 0,4 Redelijk 150.000 € 60.000 Scenario. Het participatiebudget maakt onderdeel uit van de integratie uitkering sociaal domein. De middelen voor de WSW zijn onderdeel van het participatiebudget en worden ter beschikking gesteld aan het Werkbedrijf. Sinds 1 januari 2015 is instroom van WSW-cliënten niet meer mogelijk en wordt het budget afgebouwd. De afbouw van het budget wordt gebaseerd op de voorspelde uitstroom van cliënten uit de WSW. Deze uitstroom is gebaseerd op een voorspelling van de verblijfkans op persoonsniveau. Jaarlijks wordt het budget aangepast op basis van de historie van de voorafgaande jaren waardoor het budget kan afwijken van de raming. Het risico dat het rijksbudget sneller daalt dan in de meerjarenbegroting van het Werkbedrijf is geraamd, wordt geschat op € 150.000 (10% van 1,5 miljoen, de rijksbijdrage). De kans dat dit risico zich voor gaat doen, schatten wij op 1 maal per 5 jaar (factor 0,4).

144 Risico naar categorie K Mate van Geschat financieel Reëel financieel gevolg (= a Inschatbaarheid gevolg bij voordoen. Bij kans x fin. n reguliere risico’s is de gevolg) s manier van dekking aangegeven.  Bijzondere bijstand 0,8 Slecht € 30.000 € 24.000 Scenario. De bijzondere bijstand is een open einde financiering. Het risico wordt geschat op 10% van het begrote bedrag. Dit is een risico van ongeveer € 30.000. De kans dat er een overschrijding plaatsvindt wordt geschat op 1 maal per jaar (factor 0,8). Beheersmaatregelen. Ook hier geldt dat de schatting van het risico nog niet op vergelijkingsmateriaal is gebaseerd en steeds goed gecontroleerd zal moeten worden of deze nog reëel is. Zo niet, dan dient dit aangepast te worden binnen de begrotingscyclus.  Minimabeleid 0,8 slecht €17.500 € 14.000 Scenario. De aanvragen voor een tegemoetkoming in het kader van het minimabeleid zijn op basis van historische gegevens ingeschat.. Er is sprake van een toename van het aantal aanvragen waar in de raming al rekening mee is gehouden. Er is een kans dat de raming wordt overschreden. Het risico is geschat op 10% van de raming met een kans van eens per jaar (factor 0,8) Beheersmaatregelen. Door het open einde karakter van de regeling is beheersing nauwelijks mogelijk. Met de maandrapportage worden afwijkingen gesignaleerd.  Statushouders. 0,8 slecht € 10.000 € 8.000 Scenario. Gemeenten hebben tot taak te zorgen voor huisvesting van statushouders. Gemeente is huurder tevens verhuurder van de panden en draagt het risico van exploitatie. De kosten en opbrengsten worden geraamd in de begroting maar kunnen afwijken van i.v.m. kostenoverschrijdingen en huurderving. Het risico is geschat op € 10.000 met een kans van een maal per jaar (0,8). Beheersmaatregelen. Door toezicht en beheer van de accommodatie en zorg van een goede bezetting kunnen de risico’s worden beperkt.  Sociaal culturele accommodaties 0,2 Slecht €156.000 € 31.200 Scenario. Met de verkoop van Maldensteijn is de gemeente niet langer direct verantwoordelijk voor de instandhouding en exploitatie van de sociaal culturele accommodaties. De gemeente heeft nog een subsidierelatie met de besturen van verenigingsgebouw Overasselt en Terp m.b.t. subsidiering van groot onderhoud. Het risico is geschat op € 156.000,- ; het bedrag als subsidie voor groot onderhoud. De risico’s hiervan zijn beperkt omdat de financiële positie van beide verenigingsgebouwen positief is. De kans dat de gemeente aangesproken wordt voor een extra financiële bijdragen wordt geschat op minder dan 5 jaar.(factor 0,2) Beheersmaatregelen. De besturen van Terp en Overasselt zijn autonoom maar financieel afhankelijk van de gemeente. Er is beperkte zeggenschap van de gemeente en veelal zal via minnelijk overleg en advisering bijgedragen kunnen worden in de beperking van de risico’s. In uitzonderlijke situatie kunnen de stichtingen failliet worden verklaard.  Leerlingenvervoer 0,8 Redelijk € 15.000 € 12.000 Scenario. De risico’s bij deze post worden gevormd door het aantal leerlingen dat er een beroep op doet en de kosten van de vervoerder. De regeling kent een open einde karakter en leerlingen die aan de voorwaarden voldoen komen in aanmerking voor een vergoeding of aangepast vervoer. Voor het daadwerkelijke vervoer is de gemeente afhankelijk van de markt voor vervoersbedrijven. Hiervan is op voorhand een redelijke inschatting te maken. Alleen bij de aanbesteding van het vervoer is niet in te schatten wat de uitkomsten zijn. De afgelopen vier jaar had de gemeente Heumen drie keer te kampen met een nadeel ten opzichte van de primitieve begroting. Het risico is geraamd op € 15.000 met een kans dat dit risico optreedt van 1 maal per jaar(factor 0,8). Beheersmaatregelen. De Verordening leerlingenvervoer is aangepast aan de minimum wettelijke eisen. Daarnaast is het mogelijk dat ouders zelf het vervoer regelen en hiervoor een vergoeding ontvangen. De gemeente is steeds minder de organisator van het vervoer.

8. Juridisch Bedrijfsondersteuning  Bezwaarschriften en andere 0,4 Redelijk € 1.000.000 € 400.000 procedures Scenario. De gemeente kan geconfronteerd worden met bezwaarschriften en claims en procedurekosten met financieel nadelige gevolgen . Dergelijke claims vallen niet onder de aansprakelijkheidsverzekering. Het risico wordt geraamd op € 1.000.000. De kans dat een dergelijk situatie zich nogmaals voordoet schatten wij op 1 maal per 5 jaar (factor 0,4). Beheersmaatregelen. Uitvoeringsmaatregelen en besluiten worden volgens de wettelijk voorgeschreven procedures uitgevoerd. Medewerkers en management zijn zich hiervan bewust. Periodiek zal door middel van workshops het besef van noodzaak van risicomanagement onder de aandacht worden gebracht. Besluiten door het college en raad worden getoetst door juridisch en financieel control. In de voorstellen is een apart onderdeel gewijd aan de risico’s. Desondanks kan het voorkomen dat na een zorgvuldig besluitvormingsproces een claim wordt toegewezen. Totaal risico’s € 2.199.900

145 Toelichting tabel  De categorie waartoe een risico behoort.  Risico: Een risico is een kans op het optreden van een gebeurtenis met een bepaald gevolg. De risico’s relevant voor het weerstandsvermogen, zijn die risico’s die niet op een andere manier zijn ondervangen en die een financieel gevolg kunnen hebben. Reguliere risico’s –risico’s die zich regelmatig voordoen en die veelal vrij goed meetbaar zijn– maken geen deel uit van de risico’s die met het weerstandsvermogen in verband staan. Hiervoor kunnen immers verzekeringen worden afgesloten of voorzieningen worden gevormd. Voor het schatten van de kans op een optreden van een gebeurtenis hanteren we de volgende indeling: Doet zich meer malen per jaar voor; kans is 1 Doet zich 1 maal per jaar voor; kans is 0,8 Doet zich 1 maal per 2 jaar voor; kans is 0,6 Doet zich 1 maal per 5 jaar voor; kans is 0,4 Doet zich minder dan 1 maal per 5 jaar voor; kans is 0,2  Een uitspraak over hoeverre het financiële gevolg van een risico is in te schatten in termen van goed, redelijk, slecht of niet.  Bij een niet-regulier risico is, waar mogelijk, aangegeven wat het financiële gevolg is als het risico zich voordoet.  Het reële financiële gevolg (kans maal geschat financieel gevolg) van de niet-reguliere risico’s. Na de tabel volgt op basis van de risicocategorisering voor elk risico een korte beschrijving.  Grote risico’s die zich slechts zeer zelden voordoen zijn niet meegenomen in de inventarisatie. Voor calamiteiten met extreme gevolgen is de algemene reserve bedoeld. Dan moet bijvoorbeeld gedacht worden aan een grote natuurramp.  Voor risico’s die zich wel af en toe voordoen, maar waarvan geen tot weinig cijfers bekend zijn, vanwege het zeldzame karakter van het risico, is een kans van eenmaal per 10 jaar als voldoende ‘voorzichtig’ verondersteld.  Als iets niet bekend is of niet is te berekenen staat in de tabel een streepje.

146

Bijlage 8 Algemene uitkering

147 Gemeente: Heumen Opgave: Uitkomst meicirculaire 2019 (o.b.v. eigen basiseenheden/-waarden) Circulaire: Meicirculaire 2019 dd 31 mei 2019, (nr. 2019-0000267592) Jaar: 2020 Uitkeringsfactor: Lopende prijzen

Onderdeel A - Inkomstenmaatstaven Maatstaf Berekende Aantallen Gewicht / % Uitkering 1c Waarde niet-woningen eigenaren 1.564.906,00 -0,1576 -246.629,19 1f Waarde niet-woningen gebruikers (onder aftrek amendement De Pater) 1.428.686,00 -0,127 -181.443,12 1a Waarde woningen eigenaren 16.639.336,00 -0,0939 -1.562.433,65 Subtotaal -1.990.505,96

Onderdeel B - Uitgavenmaatstaven waarop de uitkeringsfactor van toepassing is Maatstaf Berekende Aantallen Gewicht Bedrag in basis 1e OZB waarde niet-woningen 156,49 380,05 59.474,25 8a Bijstandsontvangers (vanaf UJR 2016) 240,67 2.133,92 513.563,41 3a Eén-ouder-huishoudens 462 821,75 379.648,50 2 Inwoners 16.527,00 160,04 2.644.981,08 5 Inwoners: ouderen boven 64 jaar 4.036,00 100,8 406.828,80 5a Inwoners: ouderen 75 t/m 84 jaar 1.382,00 26,44 36.540,08 7 Lage inkomens 1.786,00 30,48 54.437,28 7c-2 Lage inkomens (drempel) (vanaf UJR 2016, miv septembercirc. 2016) 1.043,50 689,58 719.576,73 12 Minderheden 345 321,61 110.955,45 11a Uitkeringsontvangers (vanaf UJR 2016) 933,67 85,82 80.127,27 3b Huishoudens 7.327,00 90,53 663.313,31 3c Eenpersoonshuishoudens 2.238,00 51,6 115.480,80 8b Loonkostensubsidie 10 1.942,45 19.424,50 4a Inwoners: jongeren jonger dan 18 jaar (vanaf uitkeringsjaar 2019) 3.009,00 721,92 2.172.257,28 7g-2 Jeugdigen in gezinnen met armoederisico 210,63 240,42 50.639,66 7h-2 Gemiddeld gestandaardiseerd inkomen huishoudens 5.616,11 -122,56 -688.310,44 7i-2 Gemiddeld gestandaardiseerd inkomen huishoudens met kinderen 1.415,26 -479,64 -678.815,31 3h Ouders met (langdurig) psychisch medicijngebruik 85,7 3.538,83 303.287,74 3g Eenouderhuishoudens met 2 of meer kinderen 162 1.252,33 202.877,46 8c-2 Bijstandshuishoudens met minderjarige kinderen 65 645,53 41.959,45 8d Bijstandsontvangers eenouderhuishoudens 59,33 1.709,82 101.449,32 11b-2 Uitkeringsontvangers minus bijstandsontvangers 693 1.060,19 734.711,67 11c-2 Wajong 230 869,06 199.883,80 3i-2 Medicijngebruik met drempel 2.497,03 373,95 933.765,00 8e Re-integratie klassiek 0,43628 334.300,10 145.848,45 4b Inwoners jonger dan 65 jaar 12.491,00 4,06 50.713,46 5b Inwoners: ouderen 65 t/m 74 jaar 2.198,00 0,18 395,64 5c Inwoners: ouderen 85 jaar en ouder 456 0,18 82,08 3d Eenpersoonshuishoudens 65 t/m 74 jaar 416 15,8 6.572,80 3e Eenpersoonshuishoudens 75 t/m 84 jaar 423 63,21 26.737,83 3f Eenpersoonshuishoudens 85 jaar en ouder 193 110,61 21.347,73 7d-2 Huishoudens met laag inkomen 65 t/m 74 jaar 184,67 123,78 22.858,19 7e-2 Huishoudens met laag inkomen 75 t/m 84 jaar 124,94 494,75 61.813,53 7f-2 Huishoudens met laag inkomen 85 jaar en ouder 39,35 864,63 34.023,92 7j-2 Gemiddeld gestandaardiseerd inkomen (65 t/m 74 jaar) 446,72 112,93 50.447,82 7k-2 Gemiddeld gestandaardiseerd inkomen (75 t/m 84 jaar) 306,7 451,77 138.556,32 7l-2 Gemiddeld gestandaardiseerd inkomen (85 jaar en ouder) 93,12 790,59 73.621,64 3j Bedden 14.965,00 0,82 12.271,30 13 Klantenpotentieel lokaal 13.387,00 46,05 616.471,35 14 Klantenpotentieel regionaal 3.613,00 23,56 85.122,28 15j Basisonderwijsleerlingen met leerlingengewicht 0,3 3,86 -1.598,73 -6.170,22 15k Basisonderwijsleerlingen met leerlingengewicht 1,2 11,56 -2.509,48 -29.006,58 38 Bedrijfsvestigingen 1.880,00 74,8 140.624,00 31a ISV (a) stadsvernieuwing 0,00008725 6.087.306,96 531,12 31b ISV (b) herstructurering 0,00004472 3.736.019,31 167,07 36 Kernen 4 9.070,21 36.280,84 37 Kernen * bodemfactor buitengebied 4 14.878,30 59.513,20 36a Kernen met 500 of meer adressen 2 60.290,09 120.580,18 34 Oeverlengte * bodemfactor gemeente 656 11,72 7.688,32 35a Oeverlengte * bodemfactor gemeente * dichtheidsfactor 2.609,95 5,82 15.189,88 32b-2 Omgevingsadressendichtheid (vanaf UJR 2016, miv septembercirc. 2016) 5.940,00 58,39 346.836,60 23 Oppervlakte bebouwing buitengebied * bodemfactor buitengebied 37 1.525,03 56.426,11 22 Oppervlakte bebouwing woonkernen * bodemfactor woonkernen 90 3.089,49 278.054,10 21 Oppervlakte bebouwing 126 588,37 74.134,62 23a Oppervlakte bebouwing buitengebied 37 1.921,87 71.109,19 22a Oppervlakte bebouwing woonkern 90 2.284,96 205.646,40 19 Oppervlakte binnenwater 184 38 6.992,00 16 Oppervlakte land 3.970,00 41,07 163.047,90 18 Oppervlakte land * bodemfactor gemeente 3.970,00 26,89 106.753,30 24b-2 Woonruimten (vanaf UJR 2016, miv septembercirc. 2016) 7.425,00 57,04 423.522,00 25b-2 Woonruimten (vanaf UJR 2016, miv septembercirc. 2016) * bodemfactor 7.425,00 50,79 377.115,75 39 Vast bedrag 1 249.626,21 249.626,21 Subtotaal 13.229.603,45

Onderdeel C - Uitkeringsfactor (uf) Uitkeringsfactor 1,606 Subtotaal (B x C (=uf)) 21.246.743,14

Onderdeel D - Uitgavenmaatstaven waarop de uitkeringsfactor niet van toepassing is Maatstaf Berekende Aantallen Uitkering 56d Suppletie-uitkering integratie sociaal domein 50.463,00 50.463,00 Subtotaal 50.463,00

Onderdeel E - Integratie- en decentralisatieuitkeringen waarop de uitkeringsfactor niet van toepassing is Maatstaf Berekende Aantallen Uitkering 71 Brede impuls combinatiefuncties/buurtsportcoaches (DU) 56.116,00 56.116,00 170 Decentralisatie provinciale taken vergunningverlening, toezicht en handhaving 90.476,00 90.476,00 205 Voorschoolse voorziening peuters (DU) 27.327,00 27.327,00 223 Armoedebestrijding kinderen (DU) 45.073,00 45.073,00 262 Schulden en armoede (DU) 14.196,00 14.196,00 290 Vergoeding raadsleden kleine gemeenten (DU) 53.002,00 53.002,00 320 Verhoging taalniveau statushouders (DU) 19.163,00 19.163,00 Subtotaal 305.353,00

Onderdeel F - 3 D’s in het sociaal domein Maatstaf Berekende Aantallen Uitkering 260 Participatie (IU) 1.352.362,00 1.352.362,00 261 Voogdij/18+ (IU) 110.892,00 110.892,00 Subtotaal 1.463.254,00

Onderdeel G - Aanvullingen van de gebruiker Aanvullingen van de gebruiker Opgave Uitkering Gemeenteposten: Ruimte BCF plafond 27.000,00 Subtotaal 27.000,00

Totaal uitkering 2020: 21.102.307,18

148

Bijlage 9 Gemeentelijke tarieven

Overzicht gemeentelijke (leges)tarieven van meest voorkomende activiteiten

Omschrijving Grondslagen voor tarifering Tarief Tarief Tarief Tarief- 2018 2019 2020 stijging

Onroerende zaakbelastingen (*1) Eigenarenheffing woning 0,179700% 0,171700% Eigenarenheffing niet-woning 0,314900% 0,311800% Gebruikersheffing niet-woning 0,237400% 0,235100%

Rioolrecht Per eigendom € 159,85 € 159,85 € 159,85 0%

Afvalstoffenheffing Een persoons huishouden € 108,50 € 118,50 € 139,40 17,64% Meer persoons huishouden € 155,00 € 169,25 € 192,25 13,59% Huisvuilzak € 1,04 € 1,16 € 1,16 0,00% Halve huisvuilzak € 0,69 € 0,75 € 0,75 0,00% Extra GFT bak € 70,80 € 70,80 € 70,80 0,00%

Hondenbelasting (*2) Tarief per hond € 78,00 € 80,00 € 81,20 1,5% Kenneltarief € 336,00 € 344,00 € 349,15 1,5%

Lijkbezorgingsrechten Grafrecht Grafrecht graf uniform deel 30 jaar € 1.800,00 € 1.800,00 € 1.805,00 0,28% Grafrecht graf uniform deel 20 jaar € 1.225,00 € 1.225,00 € 1.230,00 0,41% Grafrecht graf uitbreidingsdeel (bos en park) 30 jaar € 3.000,00 € 3.000,00 € 3.000,00 0,00% Urngraf 20 jaar € 1.225,00 € 1.225,00 € 1.230,00 0,41% Urngraf 10 jaar € 650,00 € 650,00 € 655,00 0,77% Columbariumelement 20 jaar € 1.225,00 € 1.225,00 € 1.230,00 0,41% Columbariumelement 10 jaar € 650,00 € 650,00 € 655,00 0,77% Columbariumelement 5 jaar € 400,00 € 400,00 € 405,00 1,25% Verlenging graf uniform deel, urngraf, columbariumelement 10 jaar € 650,00 € 650,00 € 655,00 0,77% Verlenging graf uniform deel, urngraf, columbariumelement 5 jaar € 400,00 € 400,00 € 405,00 1,25%

Begraafrecht Enkel graf uniform deel persoon 12 jaar en ouder € 1.145,00 € 1.145,00 € 1.150,00 0,44% Enkel graf uniform deel persoon jonger dan 12 jaar € 870,00 € 870,00 € 875,00 0,57% Dubbel graf uniform deel op de tweede laag € 1.190,00 € 1.190,00 € 1.195,00 0,42% Dubbel graf uniform deel op de eerste laag € 750,00 € 750,00 € 775,00 3,33% Uitzoeken van een graf uniform deel € 65,00 € 65,00 € 70,00 7,69% Enkel graf uitbreidingsdeel (bos en park) persoon 12 jaar en ouder € 995,00 € 995,00 € 1.000,00 0,50% Enkel graf uitbreidingsdeel (bos en park) persoon jonger dan 12 jaar € 745,00 € 745,00 € 750,00 0,67% Dubbel graf uitbreidingsdeel (bos en park) op de tweede laag € 1.060,00 € 1.060,00 € 1.065,00 0,47% Dubbel graf uitbreidingsdeel (bos en park) op de eerste laag € 790,00 € 790,00 € 795,00 0,63% Toeslag begrafenis zaterdag (kinder)graf € 170,00 € 170,00 € 185,00 8,82%

Grafbedekking en gedenkplaten Voor het afgeven van een vergunning gedenkteken graven uitbreidingsdeel (bos en park) € 150,00 € 150,00 € 150,00 0,00% Graveerkosten gedenkplaat columbarium en urngraf per teken € 4,00 € 4,00 € 4,00 0,00%

Bestemming as of asbus Bijzetten asbus in een bestaand graf uniform deel of uitbreidingsdeel (bos en park) € 300,00 € 300,00 € 305,00 1,67% Plaatsen asbus in een columbariumelement 1e asbus € 295,00 € 295,00 € 300,00 1,69% Plaatsen asbus in een urngraf 1e asbus € 455,00 € 455,00 € 500,00 9,89% Verstrooien van as op de verstrooiingsplaats per asbus € 125,00 € 125,00 -100,00%

Opmerking: De leges m.b.t. de lijkbezorgingsrechten zijn berekend op basis van integrale kostendekkendheid.

Bouwleges (*3) Tarieventabel legesverordening

Bouwkosten bedragen niet meer dan € 150.000 art. 2.3.1.1.1 van de legesverordening 2% van de bouwkosten met een minumumtarief van € 169,50 €173,10

Bouwkosten meer bedragen dan € 150.000 art. 2.3.1.1.2 van de legesverordening 1,8% van de bouwkosten boven de € 150.000 vermeerderd met de bouwkosten, genoemd in artikel 2.3.1.1.1

Wijziging omgevingsvergunning art. 2.3.1.1.3 van de legesverordening € 169,05 €173,10 Aanvraag vergunning aanlegactivititeit art. 2.3.2.1 van de legesverordening € 927,50 €949,35 Aanvraag omgevingsvergunning (binnenplanse afwijking) art. 2.3.4.1 van de legesverordening € 927,50 €949,35 Aanvraag omgevingsvergunning (buitenplanse afwijking) art. 2.3.4.2 van de legesverordening € 927,50 €949,35 Aanvraag omgevingsvergunning i.v.m. sloop monument art. 2.3.6.1.1 van de legesverordening € - €0,00 Aanvraag omgevingsvergunning i.v.m. sloop panden art. 2.3.7.1.1 van de legesverordening € 224,65 €230,05 Aanvraag omgevingsvergunning i.v.m. aanleg uitrit/uitweg art. 2.3.9 van de legesverordening € 228,90 €234,40 Gebruik bouwwerk in relatie met brandveiligheid art. 2.3.5.1.1 van de legesverordening vloeroppervlakte tot 500 m2 € 525,80 €538,40 vloeroppervlakte 500 m3 tot 1.500 m3 € 638,05 €653,35 vloeroppervlakte boven 1.500 m3 € 638,05 €653,35

149 Overzicht gemeentelijke (leges)tarieven van meest voorkomende activiteiten

Omschrijving Grondslagen voor tarifering Tarief Tarief Tarief Tarief- 2018 2019 2020 stijging

Overige gemeentelijke leges (*3) Tarieventabel legesverordening huwelijksrecht (met BABS van de gemeente) € 424,80 € 435,00 huwelijksrecht op Zaterdag (met BABS van de gemeente) € 542,25 € 555,25 huwelijksrecht op zon- en feestdagen (met BABS van de gemeente) € 587,45 € 601,55 huwelijk op locatie zaterdag (locatie naar keuze) (met BABS van de gemeente) € 674,80 € 691,00 huwelijk op locatie zon- en feestdagen (locatie naar keuze) (met BABS van de gemeente) € 731,40 € 748,95 huwelijk op locatie ma t/m vrijdag( locatie naar keuze) (met BABS van de gemeente) € 596,90 € 611,25 trouwboekje € 52,35 € 53,60 trouwboekje gekaligrafeerd € 64,30 € 65,85 omzetting huwelijk/partnerschap € 424,80 € 435,00 gehandicaptenparkeerkaart € 34,75 € 34,75 identiteitskaart € 52,00 € 56,80 verklaring omtrent gedrag € 41,35 € 41,35 rijbewijs € 39,65 € 39,65 vermissing rijbewijs/paspoort € 47,55 € 47,55 paspoort € 65,30 € 71,35 kindersticker bijschrijving kind € 7,60 € 7,50 uittreksel burgerlijke Stand € 13,60 € 13,95

Diverse vergunningen, o.a. (*3) Tarieventabel legesverordening aanvraag ventvergunning art. 5.15 van de APV € 81,80 € 83,75 aanvraag standplaatsvergunning voor 1 jaar art. 5.18, van de APV € 419,90 € 430,00 vergunning o.b.v. drank- en horecawet art. 3 van de Drank- en Horecawet € 317,00 € 324,60 aanvraag evenementenvergunning artikel 2.25 van de APV € 81,80 € 83,75 naspeuringen in het gemeentearchief, voor ieder besteed kwartierartikel 1.10.1 van de legesverordening € 21,15 € 20,25 verhuur leegstaande woonruimtes artikel 1.12 van de legesverordening € 94,45 € 96,70 aanvraag loterijvergunning artikel 3 van de Wet op de kansspelen € 61,40 € 61,40 aanvraag van een kapvergunning artikel 4.11. van de APV € 228,90 € - aanvraag APV-vergunnning art. 5.2.4 van de APV ontheffing winkeltijdenwet Winkeltijdenwet € 61,35 € 62,80

Verhuur gemeentelijke sportzaal (betreft seizoen 2019-2020) Vast tarief per uur (per schoolseizoen) € 19,50 € 20,00 € 20,30 1,50% Incidenteel tarief per uur (per schoolseizoen) € 23,20 € 23,75 € 24,10 1,47%

Complexen grondexploitatie (*4) Coehoornhof tarief per m2 excl. BTW (v.o.n. prijs < 200.000) € 180,00 € 180,00 tarief per m2 excl. BTW (v.o.n. prijs 200.000-300.000) € 225,00 € 225,00 tarief per m2 excl. BTW (v.o.n. prijs > 300.000) € 300,00 € 300,00 Complex Werklandschap tarief per m2 excl. btw zonder bedrijfswoning. € 100,00 € 100,00 tarief per m2 excl. btw met bedrijfswoning. € 125,00 € 125,00

Overige gemeentelijke gronden Tarief per m2 voor-reststroken nutsbedrijven (excl BTW) € 49,50 € 49,50 € 49,50 0,00% Tarief per m2 overige gronden (excl. BTW) € 225,00 € 225,00 € 225,00 0,00%

erfgrenzenproject Zone A achterzijde (overdrachtsbelasting) € 150,00 € 150,00 € 150,00 0,00% erfgrenzenproject Zone B zijkant(overdrachtsbelasting) € 100,00 € 100,00 € 100,00 0,00% erfgrenzenproject Zone C voorzijde (overdrachtsbelasting) € 40,00 € 40,00 € 40,00 0,00%

Gemeentelijke interne uurtarieven Medewerkers binnendienst € 77,00 € 81,00 € 82,00 1,23% Medewerkers buitendienst € 44,50 € 47,50 € 46,00 -3,16%

150

Bijlage 10 Subsidies

Overzicht van de jaarlijkse subsidiebudgetten 2020*

Naam van de ontvanger Bedrag in €

Stichting Hulp bij Hartstilstand gemeente Heumen € 10.566 Buurtbusvereniging Rijk van Nijmegen € 1.250 Stichting BIZ Winkelcentrum Malden** € 24.000 Stichting Overasselt Promotions € 3.228 Stichting malden i Motion € 7.400 KION Kinderopvang B.V. € 97.000 Vrienden van de Heemtuin Malden € 7.291 Fanfare "Vlijt en Volharding" € 2.743 Fanfare “Wilhelmina” € 2.577 Muziekvereniging Kunst na Arbeid € 2.544 Stichting Agrarisch museum “De Lage Hof” € 14.139 Stichting Agrarisch museum “De Lage Hof” € 5.555 Stichting Heemkunde Malden € 1.850 Vereniging Erfgoedplatform gemeente Heumen € 3.646 Stichting Ateliermuseum Jac. Maris € 9.374 Parochie de Twaalf Apostelen € 821 Stichting Openbaar Bibliotheek Gelderland Zuid (OBGZ) € 314.731 Stichting lokale media Heumen en Mook en Middelaar - GL8 € 11.009 Natuur Stichting Kadans € 4.288 Stichting Rijk van Nijmegen Uitdaging € 3.556 verenigingsgebouw Terp € 19.720 Stichting Verenigingsgebouw Overasselt (SVO) € 38.635 Stichting Verenigingsgebouw Overasselt (SVO) € 4.813 Sint Willebrord, Katholieke Bond van Ouderen Overasselt/Nederasselt € 2.956 Katholieke Bond van Ouderen afdeling Heumen € 1.604 Katholieke Belangenorganisatie voor senioren Malden € 5.415 Katholieke Belangenorganisatie voor senioren Malden € 2.801 Stichting Malderburch, Centrum voor Welzijn, Wonen en Zorg € 132.224 Stichting Malderburch, Centrum voor Welzijn, Wonen en Zorg € 93.289 Stichting Malderburch, Centrum voor Welzijn, Wonen en Zorg € 10.231 Stichting Malderburch, Centrum voor Welzijn, Wonen en Zorg € 145.499 Stichting Malderburch, Centrum voor Welzijn, Wonen en Zorg € 31.280 Jeugdvierdaagse comité Malden € 1.035 Oranjecomité Malden € 1.567 Werkgroep Oranjefeesten Overasselt € 562 Sinterklaascomite Heumen € 537 Sint Nicolaascomité Overasselt € 454 Sint Nicolaascomité Malden € 1.989 Oranje en Sint Nicolaascomité Nederasselt € 1.016 Heumen Ontspanning Jeugd (HOJ), Koningsdag € 479 Toneelvereniging Steeds Hoger voor jeugdproducties € 1.671 Stichting Jeugdbelangen Malden - SJM € 17.063 Stichtingjongerencentrum Scouting de Malden SJeM € 2.259 De Zonnebloem Heumen Malden € 1.050 Stichting Vrijwillige Hulpdienst / € 1.308 IndigoTafeltje Gelderland Dekje Gemeente e.o. B.V. Heumen € 12.398 Stichting Sterker € 195.663 Dorpsplatform Overasselt € 1.016 Wijkplatform Jachthuis € 1.016 Vereniging Belangenbehartiging Molenwijk € 1.016 Kroonwijk Belangen Vereniging € 1.016 Stichting Dorpsraad Nederasselt € 1.016 Stichting VluchtelingenWerk Oost Nederland, Arnhem - VWON € 21.510 Stichting Leergeld De Stuwwal € 19.560 Stichting Hulpfonds Gemeente Heumen € 18.999 Stichting Kledingbank Nijmegen en omgeving € 1.806 Stichting Voedselbank Groesbeek en omstreken € 2.400 Coöperatieve Verloskundigen Nijmegen e.o. U.A. € 5.702 Stichtingprenatale MEE voorlichting Gelderse Poort € 96.178 RIBW Nijmegen & Rivierenland € 29.177 + Ixta Noa Stichting Eigenaren BIZ Winkelcentrum Malden** € 27.000

Totaal jaarlijkse subsidies 2020, exclusief indexeringen en specifieke berekeningsmethoden € 1.482.498

* exclusief alle subsidies in het kader van de jeugdwet

**vermeldbedrag is een indicatie. De te verstrekken subsidie 2020 dient gelijk te zijn aan de opbrengsten van de BIZ-heffing 2020

Indexerings- berekeningsmethodieken

151

Bijlage 11 Raadsbesluit

De raad van de gemeente Heumen in openbare vergadering bijeen; gezien het voorstel van burgemeester en wethouders d.d. 24 september 2019; gelet op artikel 189 en verder van de Gemeentewet

b e s l u i t:

1. De programmabegroting 2020 vast te stellen en het college van burgemeester en wethouders de uitvoering van zowel het bestaande als nieuwe beleid op te dragen, zoals opgenomen in de Programmabegroting 2020 ;

Programmatotalen 2020

Lasten Baten Resultaat

1 Sociale leefomgeving -18.722.342 4.684.993 -14.037.349 Nadeel 1 2 Fysieke leefomgeving -11.853.317 6.462.264 -5.391.053 Nadeel 2 3 Bestuur en organisatie -9.518.688 29.369.559 +19.850.871 Voordeel 3 Totalen -40.094.347 40.516.816 +422.469 Overschot (zie: in elk programma, onder het kopje “wat mag het kosten en wat mag het opbrengen”)

2. In te stemmen met: - een verhoging van de opbrengsten voor 2020 voor de heffing van hondenbelasting en leges met 1,5% conform het inflatiepercentage van de meicirculaire 2019; - het gelijk houden van de ozb-opbrengst in vergelijking met 2019. Dus geen inflatiepercentage toepassen op de gerealiseerde opbrengst ozb 2019. - de voorgenomen investeringen 2020 zoals die zijn opgenomen in de drie programma’s onder het kopje: “Meerjareninvesteringsplan”; - het overhevelen van de restant investeringsbudgetten vanuit 2019 naar 2020 conform de in de bijlage 6 “Overzicht lopende investeringen” opgenomen specificatie;

3. a. In te stemmen met de voorgenomen onttrekkingen 2020 aan de reserves voor een totaalbedrag van € 244.491. Voor een nadere specificatie wordt verwezen naar de bijlage 3 staat van reserves en voorzieningen 2020; b. In te stemmen met de voorgenomen onttrekkingen 2020 aan de diverse voorzieningen voor een totaalbedrag van € 1.278.563. Voor een nadere specificatie wordt verwezen naar de bijlage 3 staat van reserves en voorzieningen 2020;

4. In te stemmen met de gemeentelijke tarieven zoals opgenomen in de bijlage 9 “Gemeentelijke tarieven”;

5. In te stemmen met het onderstaande meerjarenperspectief 2020-2023.

2020 2021 2022 2023 Resultaat meerjarenbegroting 2020- +422.469 +165.251 +85.091 +176.668 2023 overschot Overschot overschot overschot

152

6. Het subsidieplafond Investeringssubsidies buitensport vast te stellen op € 170.000 en te verdelen op basis van de tendersystematiek;

7. Het subsidieplafond Initiatiefsubsidies vast te stellen op € 45.000 en te verdelen op basis van de tendersystematiek;

8. Subsidieplafond Vonksubsidies vast te stellen op € 10.000 en te verdelen op basis van volgorde van ontvangst van de volledige aanvraag.

9. De subsidies voor 2020 vast te stellen conform bijlage 10.

10. De 1e begrotingswijziging 2020 conform onderstaande specificatie vast te stellen.

2020 2021 2022 2023 (€) (€) (€) (€) Septembercirculaire -52.268 + 63.816 + 118.392 + 176.567 + = voordeel/- = nadeel Resultaat na 1e wijziging 370.201 229.067 203.483 353.235 Overschot Overschot Overschot Overschot

153