Zał ącznik Uchwały nr 216/XXXIV/06 Rady Gminy Poczesna z dnia 02 marca 2006 r.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY POCZESNA na lata 2006-2013

GRUDZIE Ń 2005

SPIS TRE ŚCI

1. CZ ĘŚĆ WST ĘPNA ...... 3 1.1.TŁO I PRZYCZYNY ...... 4 1.2. WARTO ŚCI, ZASADY, DEFINICJE...... 6 1.3. STRUKTURA DOKUMENTU...... 10 1.4. PRZESŁANKI WYNIKAJ ĄCE Z DOKUMENTÓW STRATEGICZNYCH...... 12 2. CZ ĘŚĆ DIAGNOSTYCZNA ...... 18 2.1. CHARAKTERYSTYKA GMINY ...... 19 2.2. DEMOGRAFIA...... 20 2.3. PROBLEMY SPOŁECZNE W PERSPEKTYWIE O ŚRODKA POMOCY SPOŁECZNEJ ...... 22 2.4. KWESTIA OSÓB BEZROBOTNYCH...... 28 2.5. KWESTIA DZIECKA ...... 33 2.6. ROZWI ĄZYWANIE PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH W GMINIE ...... 38 2.6. a. PRZECIWDZIAŁANIE NARKOMANII W GMINIE ……………………………..41

2.7 KWESTIA PRZEST ĘPCZO ŚCI …………………………………………………… 43

2.8. KWESTIA NIEPEŁNOSPRAWNO ŚCI ……………………………………………..44

2.9. IDENTYFIKACJA NAJWA śNIEJSZYCH PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH …...45

2.10. ANALIZA SWOT ...... 50 2.11. ZASOBY UMO śLIWIAJ ĄCE ROZWI ĄZYWANIE PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH...... 57 2.12. PODSUMOWANIE CZ ĘŚ CI DIAGNOSTYCZNEJ ...... 63 3. CZ ĘŚĆ PROGRAMOWA ...... 64 3.1. MISJA ...... 65 3.2. CELE STRATEGICZNE...... 66 3.3. MONITORING I WDRA śANIE STRATEGII ...... 81 4. UWAGI KO ŃCOWE ...... 96

2 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

1. CZ ĘŚĆ WST ĘPNA

Cz ęść wst ępna zawiera elementarne informacje dotycz ące zasad konstruowania dokumentu. Przedstawione w niej zostały aspekty prawne, b ędące podstaw ą działania samorz ądu lokalnego, zasady i warto ści, na których opiera si ę lokalna polityka społeczna, oraz najwa Ŝniejsze informacje dotycz ące metodyki pracy nad strategi ą. Jest tutaj tak Ŝe pokazany zwi ązek analizy z innymi dokumentami strategicznymi, funkcjonuj ącymi na ró Ŝnych poziomach administrowania i zarz ądzania .

3 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

1.1.TŁO I PRZYCZYNY Strategia Integracji i Rozwi ązywania Problemów Społecznych ma stanowi ć podstaw ę do realizacji wzgl ędnie trwałych wzorów interwencji społecznych, podejmowanych w celu zmiany (poprawy) tych stanów rzeczy (zjawisk) wyst ępuj ących w obr ębie danej społeczno ści, które oceniane s ą negatywnie. Dokument charakteryzuje w szczególno ści działania publicznych i prywatnych instytucji rozwi ązuj ących kwestie społeczne, podejmowane dla poprawy warunków zaspokojenia potrzeb przez wybrane kategorie osób i rodzin. Obowi ązek opracowania Strategii Integracji i Rozwi ązywania Problemów Społecznych wynika wprost z art. 17.1 ustawy o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 r. Ró Ŝnorodno ść problemów społecznych wyst ępuj ących w gminie powoduje konieczno ść wzi ęcia pod uwag ę tak Ŝe innych aktów prawnych, które maj ą istotny wpływ na konstrukcj ę dokumentu i rozwi ązywanie zada ń społecznych w przyszło ści. Są to m.in.: • ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalno ści po Ŝytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. Nr 96, poz. 873 z pó źn. zm.), • ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym (Dz. U. Nr 122, poz. 1143 z pó źn. zm.), • ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. Nr 99, poz. 1001), • ustawa z dnia 26 pa ździernika 1982 r. o wychowaniu w trze źwo ści i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2002 r. Nr 147, poz. 1231 z pó źn. zm.), • ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 123, poz. 776 z pó źn. zm.), • ustawa z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. Nr 228 poz. 2255 z pó źn. zm.), • ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. Nr 179, poz. 1485), • ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. Nr 180, poz. 1493). Oprócz wspomnianych aktów prawnych przy realizacji strategii mo Ŝe zachodzi ć

4 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA potrzeba odwołania si ę równie Ŝ do ustaw i aktów wykonawczych z zakresu ochrony zdrowia, o światy i edukacji publicznej, budownictwa socjalnego. Europejska polityka społeczna została okre ślona w głównej mierze podczas Szczytu Lizbo ńskiego w 2000 roku, na którym kraje członkowskie Unii Europejskiej uznały, Ŝe zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego b ędzie centralnym elementem w procesie modernizacji europejskiego modelu społecznego. W roku 2001 uzgodniony został przez Rad ę, Parlament i Komisj ę Europejsk ą „Wspólnotowy program na rzecz walki z wykluczeniem społecznym na lata 2002-2006”. Jego celem jest wsparcie współpracy pomi ędzy krajami Unii Europejskiej i zwi ększenie skuteczno ści przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu. Polska zgłosiła gotowo ść przyst ąpienia do programu, w efekcie, czego podj ęła prace nad przygotowaniem Memorandum w sprawie Integracji Społecznej (Joint Inclusion Memorandum – JIM), Narodowej Strategii Integracji Społecznej oraz Krajowego Planu Działania na rzecz Integracji Społecznej. Powołany przez Prezesa Rady Ministrów w roku 2003 Zespół Zadaniowy do spraw Reintegracji Społecznej opracował dokument pt.: „Narodowa Strategia Integracji Społecznej dla Polski”. Autorzy tego dokumentu podj ęli prób ę dokonania cało ściowej analizy sytuacji społecznej w Polsce, wskazania priorytetowych problemów oraz dobrych praktyk na rzecz inkluzji osób i grup. Opracowuj ąc lokaln ą strategi ę integracji i rozwi ązywania problemów społecznych, uwzgl ędniono dokumenty programowe, w których akcentuje się konieczno ść zapewnienia dialogu i partnerskiej współpracy instytucji rz ądowych, samorz ądowych, organizacji pozarz ądowych oraz biznesu. Uznaje si ę tak Ŝe za niezb ędn ą partnersk ą współprac ę z osobami podlegaj ącymi wykluczeniu społecznemu. Wspomniane dokumenty to przede wszystkim: • Narodowy Plan Rozwoju na lata 2004-2006 oraz zało Ŝenia do Narodowego Planu Rozwoju na lata 2007-2013, • Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego, • Sektorowy Program Operacyjny Rozwoju Zasobów Ludzkich.

5 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

1.2. WARTO ŚCI, ZASADY, DEFINICJE „Warto ść ” to termin u Ŝywany do okre ślenia tego, co godne uznania i po Ŝą dania, cenne i dobre. Człowiek buduj ący swój system warto ści pewne z nich eliminuje (odrzuca jako złe, czyli traktuje je jako „antywarto ści”), inne pozostawia i hierarchizuje według przypisywanej im wa Ŝno ści. Warto ść jest cech ą wzgl ędn ą, a to oznacza, Ŝe nie zawsze, nie w ka Ŝdym miejscu, nie przez wszystkich i nie w ka Ŝdych okoliczno ściach przypisywana jest przedmiotom podlegaj ącym ocenie. Przedmiotami warto ściowania w polityce społecznej są najcz ęś ciej stosunki społeczne, stan zaspokojenia potrzeb, instytucje społeczne, stosunki mi ędzy człowiekiem a przyrod ą. Polityka społeczna oparta na okre ślonych zasadach, normach i warto ściach mo Ŝe by ć postrzegana jako przewodnik działania pa ństwa i władz samorz ądowych ró Ŝnych szczebli w celu: • kształtowania warunków Ŝycia ludno ści oraz stosunków mi ędzyludzkich, a tak Ŝe ogólnych warunków rozwoju; • harmonizowania i godzenia rozbie Ŝnych interesów ró Ŝnych grup społecznych oraz tworzenia warunków dla pokoju społecznego mi ędzy kapitałem a prac ą. Z warto ści wynikaj ą zarówno cele polityki społecznej, jak i zasady. Źródła, z których czerpie warto ści polityka społeczna, s ą bardzo ró Ŝnorodne. S ą to m.in. ideologie, doktryny społeczne i gospodarcze, społeczne oczekiwania wyra Ŝane za po średnictwem ró Ŝnych kanałów społecznej komunikacji, normy zwyczajowe, pogl ądy osób znacz ących w społecze ństwie. W polityce społecznej, odwołuj ącej si ę do warto ści cenionych przez społecze ństwo, wa Ŝny jest podział na warto ści odczuwane i uznawane. Warto ści odczuwane wi ąŜą si ę głównie ze sfer ą emocjonaln ą, za ś uznawane opieraj ą si ę na przekonaniach, Ŝe pewne cechy powinny by ć odczuwane jako warto ść . Niektóre zasady polityki społecznej s ą to Ŝsame z warto ściami. Zasady to ogólne doktryny i normy działania, którymi powinny kierować si ę podmioty polityki społecznej w realizacji podstawowego celu, jakim jest zaspokajanie potrzeb. Zasady, które s ą najcz ęś ciej artykułowane b ądź realizowane w polityce społecznej, a które staj ą si ę dla twórców strategii podstawowymi fundamentami budowania społeczno ści lokalnej, wolnej od zagro Ŝeń i problemów społecznych, to:

6 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

1. Zasada samopomocy – przejawia si ę w istnieniu i rozwoju pomocy wzajemnej ludzi zmagaj ących si ę z podobnymi problemami Ŝyciowymi oraz pomocy silniejszych dla słabszych; zazwyczaj w ramach niewielkich nieformalnych grup. 2. Zasada przezorno ści – oznacza, Ŝe bezpiecze ństwo socjalne jednostki nie mo Ŝe by ć tylko efektem świadcze ń ze strony społecze ństwa, ale wynika ć powinno tak Ŝe z odpowiedzialno ści człowieka za przyszło ść własn ą i rodziny. 3. Zasada solidarno ści społecznej – najcz ęś ciej rozumiana jako przenoszenie konsekwencji, niekiedy uto Ŝsamiana z solidaryzmem społecznym, oznaczaj ącym wy Ŝszo ść wspólnych interesów członków społecze ństwa nad interesami poszczególnych klas lub warstw. 4. Zasada pomocniczo ści – oznacza przyj ęcie okre ślonego porz ądku, w jakim ró Ŝne instytucje społeczne dostarczaj ą jednostce wsparcia, gdy samodzielnie nie jest w stanie zaspokoi ć swoich potrzeb; w pierwszej kolejno ści pomoc powinna pochodzi ć od rodziny, a nast ępnie od społeczno ści lokalnej, a na ko ńcu od pa ństwa. 5. Zasada partycypacji – wyra Ŝa si ę w takiej organizacji Ŝycia społecznego, która poszczególnym ludziom zapewnia mo Ŝliwo ść pełnej realizacji swoich ról społecznych, natomiast poszczególnym grupom pozwala zaj ąć równoprawne z innymi miejsce w społecze ństwie. 6. Zasada samorz ądno ści – stanowi realizacj ę takich warto ści, jak wolno ść i podmiotowo ść człowieka, a wyra Ŝa si ę w takiej organizacji Ŝycia społecznego, która jednostkom i grupom gwarantuje prawo do aktywnego udziału w istniej ących instytucjach społecznych oraz tworzenia nowych instytucji w celu skuteczniejszego zaspokajania potrzeb i realizacji interesów. 7. Zasada dobra wspólnego – przejawia si ę w takich działaniach władz publicznych, które uwzgl ędniaj ą korzy ści i interesy wszystkich obywateli i polegaj ą na poszukiwaniu kompromisów tam, gdzie interesy te s ą sprzeczne. 8. Zasada wielosektorowo ści – polega na równoczesnym funkcjonowaniu publicznych podmiotów polityki społecznej, organizacji pozarz ądowych i instytucji rynkowych, które dostarczaj ą środków i usług słu Ŝą cych zaspokajaniu potrzeb społecze ństwa.

7 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

Polityka społeczna, jako przewodnik czy te Ŝ wskazówka działania oparta na zadeklarowanych warto ściach i zasadach, okre śla i wyja śnia misj ę, obejmuje mo Ŝliwo ści i cele przedsi ęwzi ęć organizacyjnych, wymusza odpowiednie zachowania, nakre ślaj ąc przydział odpowiedzialno ści i towarzysz ącą temu delegacj ę kompetencji na wszystkie poziomy organizacyjne. Z wymienionych powy Ŝej zasad wynikaj ą podstawowe cele, które powinny kształtowa ć polityk ę społeczn ą w danym środowisku lokalnym. S ą to przede wszystkim: • dąŜ enie do poprawy poło Ŝenia materialnego i wyrównywanie szans Ŝyciowych grup społecze ństwa ekonomicznie i socjalnie najsłabszych; • prowadzenie bie Ŝą cych działa ń osłonowych; • dostrzeganie zagro Ŝeń społecznych z wyprzedzeniem; • dorównywanie do standardów unijnych i mi ędzynarodowych. Polityka społeczna Unii Europejskiej opiera swoje zało Ŝenia na działaniach zwi ązanych z polepszeniem warunków Ŝycia, pracy i kształcenia, zapewnieniem powszechno ści prawa do zatrudnienia i wykształcenia, a wreszcie stworzeniem systemu zabezpieczenia społecznego. Z uwagi na przyst ąpienie naszego kraju do tej struktury społeczno-gospodarczej jest rzecz ą oczywist ą i zrozumiał ą, Ŝe wła śnie te warto ści i zasady stanowi ą fundament budowy dokumentu wskazuj ącego lokalne problemy społeczne i metody ich rozwi ązywania. W polityce społecznej terminem „problemy społeczne” oznacza si ę wszelkiego rodzaju dolegliwo ści, zakłócenia, niedogodno ści wyst ępuj ące w Ŝyciu zbiorowym. Natomiast okre śleniem „kwestia społeczna” wyró Ŝnia si ę w śród nich te, które: • odznaczaj ą si ę szczególn ą dolegliwo ści ą dla potencjału osobowego społecze ństwa; • są nast ępstwem niedostosowania sposobu, w jaki funkcjonuje społecze ństwo, do podstawowych potrzeb indywidualnych i zbiorowych; • nie s ą mo Ŝliwe do rozwi ązania siłami pojedynczych grup ludzkich. W w ęŜ szym znaczeniu termin „kwestia społeczna” oznacza konkretny problem o szczególnie wysokim stopniu dotkliwo ści dla Ŝycia i współdziałania członków społeczno ści. W szerszym znaczeniu termin ten oznacza natomiast sprzeczno ść pomi ędzy zasadami obowi ązuj ącymi w danym społecze ństwie, formacji ustrojowej czy nawet cywilizacji, a d ąŜ eniami jednostek i zbiorowo ści do godnego Ŝycia.

8 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

Przyjmuje si ę, Ŝe źródła kwestii społecznych tkwi ą wewn ątrz społecze ństwa, w mechanizmach Ŝycia zbiorowego i mog ą by ć – jak ka Ŝdy problem społeczny – ograniczane i rozwi ązywane we wszystkich skalach współ Ŝycia: od rodziny poprzez środowiska lokalne i zawodowe po skal ę ogólnopa ństwow ą czy mi ędzynarodow ą. Mechanizmów powstawania problemów społecznych i kwestii społecznych upatrywa ć nale Ŝy w funkcjonowaniu społecze ństwa. S ą nimi przede wszystkim: • dezorganizacja społecze ństwa; • gwałtowna zmiana społeczna; • opó źnienia kulturowe; • przemiany gospodarze wyprzedzaj ące przemiany w sposobie my ślenia i działania; • złe funkcjonowanie instytucji politycznych czy administracyjnych; • niekompetencja polityków czy urz ędników pa ństwowych; • dysfunkcjonalno ść instytucji społecznych; • dominacja grup społecznych, eksploatacja, wyzysk; • nierówno ści społeczne, niesprawiedliwo ść społeczna; • złe funkcjonowanie instytucji edukacyjnych; • nieprzystosowanie do pełnienia okre ślonych ról społecznych. Funkcjonuj ące w środowisku lokalnym kwestie i problemy społeczne prowadz ą do wykluczenia społecznego, czyli sytuacji uniemo Ŝliwiaj ącej lub znacznie utrudniaj ącej jednostce lub grupie zgodne z prawem pełnienie ról społecznych, korzystanie z dóbr publicznych i infrastruktury społecznej, gromadzenie zasobów i zdobywanie dochodów w godny sposób. Środkiem umo Ŝliwiaj ącym przeciwdziałanie tej sytuacji jest integracja społeczna oparta na zasadach dialogu, wzajemno ści i równorz ędno ści. Podejmowane w tym celu działania wspólnotowe słu Ŝą budowie społecze ństwa opartego na demokratycznym współuczestnictwie, rz ądach prawa i poszanowaniu ró Ŝnorodno ści kulturowej. W społecze ństwie tym obowi ązuj ą i s ą realizowane podstawowe prawa człowieka i obywatela oraz skutecznie wspomaga si ę jednostki i grupy w realizacji ich celów Ŝyciowych. Przygotowuj ąc dokument programowy, wskazuj ący kierunki działa ń samorz ądu w kształtowaniu i realizacji lokalnej polityki społecznej, nie mo Ŝna nie wspomnie ć o warto ści podstawowej, która posłu Ŝyła autorom za fundament przy jego opracowywaniu. Warto ści ą t ą jest zasada wspierania rodziny jako najwa Ŝniejszej 9 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA komórki społecznej. Jest ona głównym przesłaniem niniejszego dokumentu, gdy Ŝ od wspierania siły rodziny nale Ŝy rozpoczyna ć ka Ŝdy rodzaj oferowanej pomocy.

1.3. STRUKTURA DOKUMENTU Strategie rozwi ązywania problemów społecznych to wzgl ędnie trwałe wzory interwencji społecznych podejmowanych w celu zmiany (poprawy) tych stanów rzeczy (zjawisk), wyst ępuj ących w obr ębie danej społeczno ści, które oceniane s ą negatywnie. Mówi ąc o gminnej strategii rozwi ązywania problemów społecznych, nale Ŝy mie ć na my śli w szczególno ści działania publicznych i prywatnych instytucji pomocy społecznej (i pokrewnych), prowadzone na terenie gminy, podejmowane dla poprawy warunków zaspokojenia potrzeb przez wybrane kategorie osób i rodzin. W oparciu o uzyskane informacje i materiały został przygotowany dokument, który pozwoli na racjonalizacj ę lokalnej polityki społecznej oraz wska Ŝe obszary, które w najbli Ŝszym czasie powinny sta ć si ę przedmiotem szczególnej troski władz lokalnych. Metodyka opracowania dokumentu pozwoliła zaanga Ŝowa ć środowisko lokalne w budow ę strategii na najwa Ŝniejszych etapach, od diagnozy do wdro Ŝenia i realizacji. Przedło Ŝony materiał został opracowany w Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej w Poczesnej przy merytorycznym wsparciu O środka Kształcenia Słu Ŝb Publicznych i Socjalnych – Centrum AV w Cz ęstochowie. Pomoc zewn ętrzna polegała głównie na doradztwie i systematyzacji układu głównych elementów wypracowanego dokumentu. Perspektywa czasowa obowi ązywania niniejszego dokumentu została skomunikowana z głównymi dokumentami strategicznymi wpływaj ącymi na rozwi ązy- wanie lokalnych problemów, tj. Narodowym Planem Rozwoju oraz Strategi ą Polityki Społecznej, wyznaczaj ącymi działania i mo Ŝliwo ść ubiegania si ę o środki zewn ętrzne do 2013 r.

10 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

METODOLOGIA OPRACOWANIA DOKUMENTU

RAMY PRAWNE I WARTO ŚCI PRZYJ ĘTE PRZEZ AUTORÓW

W DOKUMENTY STRATEGIA STRATEGIA STRATEGIA S OGÓLNOKRAJOWE WOJEWÓDZKA POWIATOWA GMINNA T Ę P analiza dokumentów i ich wpływ na lokaln ą społeczno ść

D I ŹRÓDŁA ZASTANE ŹRÓDŁA WYWOŁANE ANALIZA • Dane Statystyczne, • Analiza SWOT, A ZASOBÓW • Dane O środka Pomocy • Badanie ankietowe G • Instytucje Społecznej, ”identyfikacja problemów N samorz ądowe • Dane Powiatowego społecznych”, O • Organizacje Urz ędu Pracy, • Badanie ankietowe Z • pozarz ądowe . A Dane Policji, „Sytuacja dziecka w • Inne. środowisku szkolnym”.

MISJA P R

O G CEL STRATEGICZNY CEL STRATEGICZNY CEL STRATEGICZNY R A CEL SZCZEGÓŁOWY M O CEL SZCZEGÓŁOWY W A KIERUNKI DZIAŁA Ń N PROGRAMY

I I PROJEKTY 11 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁE ECZNYCHGMINYPOCZESNA

1.4. PRZESŁANKI WYNIKAJĄCE Z DOKUMENTÓW STRATEGICZNYCH Konstruuj ąc strategi ę integracji i rozwi ązywania problemów społecznych gminy, nale Ŝy pami ęta ć, Ŝe nie jest to jedyny dokument w obszarze polityki społecznej, którego skutki b ędą dotyczyły jej mieszka ńców. Krytyczna analiza dokumentów programowych powstaj ących na poziomie kraju, województwa czy powiatu pozwala na skuteczniejsze programowanie działa ń na poziomie lokalnym w taki sposób, by nie powielać pewnych działa ń, ale wpisywa ć si ę własnymi propozycjami programowymi w ju Ŝ funkcjonuj ącą rzeczywisto ść formalnoprawn ą.

1.4.1. NARODOWY PLAN ROZWOJU NA LATA 2007-2013 Narodowy Plan Rozwoju na lata 2007-2013 jest kompleksowym programem rozwoju społeczno-gospodarczego Polski. Przygotowanie i realizacja NPR ma spowodowa ć skuteczne wł ączenie Polski w kształtowanie Unii Europejskiej, której jednym z konstytucyjnych fundamentów jest zasada spójno ści społecznej, gospodarczej i przestrzennej. Obecno ść Polski w Unii Europejskiej stwarza naszemu krajowi ogromn ą szans ę na zmniejszenie dystansu do najwy Ŝej rozwini ętych społecze ństw. Narodowy Plan Rozwoju (NPR) na lata 2007-2013 spaja wszystkie przedsi ęwzi ęcia o charakterze rozwojowym. Jest on koncepcj ą modernizacji polskiej gospodarki oraz propozycj ą takich zmian instytucjonalnych, które umo Ŝliwi ą t ę modernizacj ę. Ostateczny projekt Narodowego Planu Rozwoju na lata 2007-2013 został przyj ęty przez Rad ę Ministrów 6 wrze śnia 2005 r. Misj ą NPR jest podj ęcie i uruchomienie przedsi ęwzi ęć , które zapewni ą wysoki wzrost gospodarczy, spowoduj ą umocnienie konkurencyjno ści regionów i przedsi ębiorstw oraz przyczyni ą si ę do wzrostu zatrudnienia przy zapewnieniu wy Ŝszego poziomu spójno ści społecznej, gospodarczej i przestrzennej. Narodowy Plan Rozwoju na lata 2007-2013 formułuje trzy cele strategiczne: 1. Utrzymanie kraju na ście Ŝce wysokiego tempa wzrostu gospodarczego. Polska gospodarka charakteryzuje si ę znacz ącym potencjałem rozwojowym, ale te Ŝ szeregiem strukturalnych zapó źnie ń i deficytów. Zagro Ŝeniem jest na przykład wysoki i szybko rosn ący poziom zadłu Ŝenia pa ństwa. Rozwi ązywanie zasadniczych problemów gospodarczych i społecznych b ędzie mo Ŝliwe jedynie pod warunkiem utrzymania wysokiego poziomu wzrostu gospodarczego.

12 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

2. Wzmocnienie konkurencyjno ści regionów i przedsi ębiorstw oraz wzrost zatrudnienia. W 2004 r. polska gospodarka wyszła z okresu stagnacji i spowolnionego tempa wzrostu gospodarczego. Mo Ŝna przewidywa ć, Ŝe tempo wzrostu gospodarczego zbli Ŝy si ę do poziomu 6 procent. Wła śnie teraz niezb ędne staje si ę podejmowanie procedur i uruchamianie przedsi ęwzi ęć , które umocni ą mikroekonomiczne fundamenty gospodarki oraz utrwal ą tendencj ę wzrostow ą. 3. Podniesienie poziomu spójno ści społecznej, gospodarczej i przestrzennej. Transformacja ustrojowa w latach 1989-2004 wi ązała si ę z wyst ępowaniem negatywnych zjawisk społeczno-gospodarczych. Wysokie bezrobocie, pogł ębiaj ące i poszerzaj ące si ę ubóstwo, wykluczenie społeczne, dezintegracja społeczna, marginalizacja wielu wspólnot lokalnych i peryferyzacja niektórych regionów stanowi ą zagro Ŝenie i przeszkod ę w rozwoju społecze ństwa obywatelskiego oraz staj ą si ę źródłem konfliktów społecznych. Jednocze śnie zjawiska te ograniczaj ą potencjał rozwojowy gospodarki i mo Ŝliwo ści awansu cywilizacyjnego. St ąd rozwój społeczno- gospodarczy musi respektowa ć m.in. zasad ę zrównowa Ŝonego rozwoju. Miarami realizacji tego celu b ędą: zró Ŝnicowanie poziomu dochodów i rozwoju regionalnego oraz dost ępno ść komunikacyjna do regionów peryferyjnych. Narodowy Plan Rozwoju na lata 2007-2013 jest kontynuacj ą obowi ązuj ącego obecnie planu na lata 2004-2006.

1.4.2. NARODOWA STRATEGIA INTEGRACJI SPOŁECZNEJ Cele polityki integracji społecznej w Polsce wynikaj ą przede wszystkim z priorytetów okre ślonych w przyj ętej w czerwcu 2004 r. Narodowej Strategii Integracji Społecznej. Wynikaj ą równie Ŝ z załoŜeń w zakresie zwalczania ubóstwa i wykluczenia społecznego przyj ętych w grudniu 2000 r. przez Rad ę Europejsk ą w Nicei. Polska w pełni zaakceptowała ich zasadno ść , co zostało oficjalnie potwierdzone poprzez przyj ęcie w grudniu 2003 r. Wspólnego Memorandum Polski i Unii Europejskiej o Integracji Społecznej (Joint Inclusion Memorandum). Zarówno Krajowy Plan Działania na rzecz Integracji Społecznej, jak i Wspólne Memorandum s ą elementami realizacji Strategii Lizbo ńskiej, która została przyj ęta przez pi ętna ście krajów członkowskich w marcu 2000 r.

13 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

Polskie priorytety wpisuj ą si ę tak Ŝe w podstawowe zało Ŝenia Zrewidowanej Strategii Spójno ści Społecznej Rady Europy, której inauguracja odbyła si ę w lipcu 2004 r. w Warszawie. Jednym z tych zało Ŝeń jest budowanie integracji i spójno ści społecznej w oparciu o prawa człowieka, a zwłaszcza te prawa, które zostały zawarte w Zrewidowanej Europejskiej Karcie Społecznej. Priorytety Narodowej Strategii Integracji Społecznej stworzone zostały z perspektyw ą ich realizacji do 2010 r. Krajowy Plan Działania uwzgl ędnia te priorytety, których realizacja jest szczególnie pilna. Wynikaj ą one tak Ŝe z przedstawionej analizy sytuacji ekonomiczno-społecznej ilustruj ącej podstawowe przyczyny ubóstwa i zagro Ŝenia wykluczeniem społecznym. Priorytety zawarte w NSIS w zakresie realizacji prawa do edukacji s ą nast ępuj ące: • wzrost uczestnictwa dzieci w wychowaniu przedszkolnym; • poprawa jako ści kształcenia na poziomie gimnazjalnym i średnim; • upowszechnienie kształcenia na poziomie wy Ŝszym i jego lepsze dostosowanie do potrzeb rynku pracy; • rekompensowanie deficytów rozwoju intelektualnego i sprawno ściowego dzieci; • upowszechnienie kształcenia ustawicznego. W zakresie realizacji prawa do zabezpieczenia socjalnego : • radykalne ograniczenie ubóstwa skrajnego, którego poziom jest obecnie nieakceptowany i wymaga podj ęcia zdecydowanych działa ń; • ograniczenie tendencji wzrostowych rozwarstwiania dochodowego, tak aby ró Ŝnice te nie odbiegały od przeci ętnego poziomu w krajach UE. Bezrobocie jest jedn ą z form wykluczenia społecznego silnie powi ązan ą z innymi jego przejawami, np. ubóstwem, w warunkach niskiej skuteczno ści systemu zabezpieczenia socjalnego dla osób bezrobotnych i ich rodzin. Dlatego te Ŝ w Narodowej Strategii Integracji Społecznej cztery z dwudziestu priorytetów odnosz ą si ę do sfery działa ń dotycz ących realizacji prawa do pracy : • ograniczenie bezrobocia długookresowego; • zmniejszenie bezrobocia młodzie Ŝy; • zwi ększenie poziomu zatrudnienia w śród niepełnosprawnych; • zwi ększanie liczby uczestników aktywnej polityki rynku pracy. W zakresie realizacji prawa do ochrony zdrowia :

14 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

• wydłu Ŝenie przeci ętnego trwania Ŝycia w sprawno ści; • upowszechnienie dost ępu do świadcze ń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych; • zwi ększenie zakresu obj ęcia kobiet i dzieci programami zdrowia publicznego. W zakresie realizacji innych praw społecznych : • zwi ększenie dost ępu do lokali (mieszka ń) dla grup najbardziej zagro Ŝonych bezdomno ści ą; • zapewnienie lepszego dost ępu do pracowników socjalnych; • rozwini ęcie pomocy środowiskowej i zwi ększenie liczby osób obj ętych jej usługami; • zwi ększenie zaanga Ŝowania obywateli w działalno ść społeczn ą; • realizacja Narodowej Strategii Integracji Społecznej przez samorz ądy terytorialne; • zwi ększenie dost ępu do informacji obywatelskiej i poradnictwa.

1.4.3. KRAJOWY PLAN DZIAŁANIA NA RZECZ INTEGRACJI SPOŁECZNEJ Krajowy Plan Działania na rzecz Integracji Społecznej to program poprawy dost ępu do praw społecznych i zwi ększania poziomu ich realizacji. Jest to równie Ŝ zasadniczy instrument osi ągania integracji społecznej w europejskim modelu społecznym. Realizacja praw społecznych wymaga oczywi ście poniesienia okre ślonych kosztów, tak samo jak realizacja wszystkich innych kategorii praw człowieka zawartych w prawie mi ędzynarodowym i krajowym. Nale Ŝy wi ęc zapewni ć w sposób trwały zasoby finansowe, kadrowe, lokalowe, rzeczowe i inne instytucjom odpowiedzialnym za realizacj ę tych praw. Prawa społeczne powinny mie ć obecnie priorytet w wydatkach publicznych. Ich realizacja znacznie si ę pogorszyła w ostatnich latach, a wi ęc zmniejsza si ę poziom integracji społecznej i zwi ększa si ę skala i zasi ęg procesów wykluczenia społecznego. W Krajowym Planie Działa ń na rzecz Integracji Społecznej za najwa Ŝniejsze uznano: • działania edukacyjne, socjalne i zdrowotne zapobiegaj ące wykluczeniu oraz wspieraj ące grupy zagro Ŝone; • budow ę systemu bezpiecze ństwa socjalnego i przeciwdziałanie ubóstwu i wykluczeniu społecznemu;

15 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

• realizacj ę prawa do pracy dla ka Ŝdego, w tym szczególnie dla grup defaworyzowanych na rynku pracy poprzez odpowiedni ą polityk ę makroekonomiczn ą i polityk ę zatrudnienia; • rozwój systemu instytucjonalnego z jasnym podziałem odpowiedzialno ści instytucji rz ądowych i samorz ądowych, otwieraj ącego przestrze ń dla aktywno ści obywatelskiej i upodmiotowienia osób korzystaj ących z usług społecznych, świadczonych zarówno przez pa ństwo, jak i przez organizacje pozarz ądowe. Na poziomie operacyjnym wa Ŝne jest, Ŝe polska polityka integracji społecznej musi by ć realizowana we współpracy z szeroko rozumianymi partnerami społecznymi . Szczególnie chodzi tu o zwi ązki zawodowe i zwi ązki pracodawców, organizacje pozarz ądowe, samorz ądy lokalne oraz odpowiednie charytatywne instytucje ko ściołów i zwi ązków wyznaniowych. Niezale Ŝnie od osi ągni ętego poziomu zamo Ŝno ści oraz stanu koniunktury gospodarczej pa ństwo nie jest w stanie zrealizowa ć celów tej polityki bez partnerstwa z innymi instytucjami. W tym kontek ście ustalono nast ępuj ące priorytety na najbli Ŝsze dwa lata: • zaanga Ŝowanie obywateli w działalno ść społeczn ą, głównie poprzez zwi ększenie ich uczestnictwa w działalno ści organizacji pozarz ądowych i innych formach pracy społecznej oraz samopomocy; • wzrost liczby samorz ądów, które z pełn ą wra Ŝliwo ści ą i zaanga Ŝowaniem podejm ą si ę tworzenia lokalnych strategii przeciwdziałania ubóstwu i wykluczeniu społecznemu, a nast ępnie zrealizuj ą ich zało Ŝenia.

1.4.5. STRATEGIA ROZWOJU GMINY POCZESNA Strategi ę Rozwoju Gminy Poczesna opracowano w celu okre ślenia jej potrzeb dora źnych i długofalowych, których realizacja warunkuje i umo Ŝliwia jej dalszy rozwój z my ślą, Ŝe gmina Poczesna stanie si ę gmin ą nowoczesn ą, przyjazn ą środowisku i jej mieszka ńcom. Dokument został uchwalony przez Rad ę Gminy 26.02 2004 r. W strategii okre ślono najistotniejsze problemy gminy i przyj ęto 6 podstawowych celów strategicznych. Według materiałów, które spłyn ęły z rad sołeckich, zgłoszonych przez radnych i wcze śniej wpływaj ących wniosków od mieszka ńców, ustalono nast ępuj ące ich priorytety: 1. aktywna ochrona środowiska, 2. rozbudowa infrastruktury technicznej, 16 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

3. dalsze doskonalenie zada ń w zakresie o światy, 4. konieczno ść pozyskiwania środków finansowych na realizacj ę zada ń przyj ętych w strategii, 5. tworzenie odpowiednich warunków dla poprawy opieki zdrowotnej, rozwój kultury oraz sportu i rekreacji, 6. sprzyjanie inwestorom w powstawaniu nowych podmiotów gospodarczych, 7. poprawa bezpiecze ństwa w gminie.

1.4.6. PROGRAM ROZWOJU LOKALNEGO GMINY POCZESNA W lipcu 2004 r. został opracowany Program Rozwoju Lokalnego Gminy Poczesna. Zdefiniowano w nim nast ępuj ąco generalny cel kierunkowy: „Poczesna – gmin ą nowoczesn ą, bezpieczn ą i przyjazn ą ludziom, zapewniaj ącą dogodne warunki realizacji d ąŜ eń i aspiracji mieszka ńców oraz rozwoju przedsi ębiorczo ści, ze sprawn ą i kompetentn ą administracj ą samorz ądow ą”. W programie stwierdzono, Ŝe w najbli Ŝszych latach nale Ŝy poczyni ć działania w czterech głównych obszarach problemowych: • ochrona środowiska, • komunikacja i infrastruktura, • bezpiecze ństwo, • edukacja i rekreacja. W obszarze – edukacja i rekreacja - przyj ęto kierunki działa ń inwestycyjnych na lata 2004-2015: • Renowacja bazy edukacyjnej gminy w celu:
pogł ębienia spójno ści społecznej i poprawy szans edukacyjnych,
zacierania ró Ŝnic w wynikach nauki pomi ędzy uczniami z obszarów wiejskich i miejskich. • Rozbudowa zaplecza sportowo-rekreacyjnego gminy w celu:
stworzenia godziwych warunków czynnego wypoczynku i rekreacji lokalnej społeczno ści,
wzrostu atrakcyjno ści turystycznej cennych przyrodniczo terenów gminy,
wzrostu atrakcyjno ści rekreacyjno-wypoczynkowej dla mieszka ńców Cz ęstochowy.

17 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

2. CZ ĘŚĆ DIAGNOSTYCZNA

Cz ęść diagnostyczna zawiera diagnoz ę problemów społecznych gminy. Diagnoza została oparta na badaniu źródeł zastanych oraz analizie skonstruowanych specjalnie do tego celu ankiet i wywiadów.

18 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

2.1. CHARAKTERYSTYKA GMINY Gmina Poczesna poło Ŝona jest w północnej cz ęś ci województwa śląskiego na Wy Ŝynie Krakowsko-Cz ęstochowskiej. Granice gminy wyznacza s ąsiedztwo z miastem Cz ęstochowa oraz pi ęcioma gminami: Kamienica Polska, Starcza, Poraj, Konopiska, Olsztyn. Ze wzgl ędu na poło Ŝenie w strefie podmiejskiej Cz ęstochowy gmina wyposa Ŝona jest w wiele urz ądze ń i obiektów o znaczeniu ponadlokalnym (w tym niezb ędnych dla obsługi aglomeracji miejskiej). Z terenem otaczaj ącym wi ąŜ e gmin ę: 1. wyst ępowanie obszarów chronionych: • fragment Parku Krajobrazowego „Orlich Gniazd” oraz otuliny ww. parku krajobrazowego w ramach Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych. 2. wyst ępowanie obszarów głównych zbiorników wód podziemnych: • w zachodniej i środkowej cz ęś ci gminy – zbiornik w utworach jury środkowej, • wschodnie obrze Ŝe gminy – zbiornik w utworach jury górnej. 3. poło Ŝenie na terenie chronionej zlewni rzeki Warty, 4. przebieg krajowych ci ągów komunikacyjnych: • drogi krajowej o znaczeniu mi ędzynarodowym nr 1 relacji Gda ńsk – Cz ęstochowa – Katowice – Ostrawa, • drogi wojewódzkiej regionalnej nr 904 relacji Blachownia – Baryły – Kolonia Poczesna, • drogi wojewódzkiej regionalnej nr 791 relacji Kolonia Poczesna – Myszków – Zawiercie, • magistrali kolejowej relacji Warszawa – Cz ęstochowa – Katowice. 5. gazoci ąg wysokiego ci śnienia Ø 250 relacji Cz ęstochowa – Trzebisławice, 6. elektroenergetyczna stacja w ęzłowa 220/110 kV – Wrzosowa, 7. przebieg elektroenergetycznych linii napowietrznych wysokiego napi ęcia 220 kV relacji Joachimów – Wrzosowa oraz 110 kV relacji Wrzosowa – Herby, Wrzosowa – Tarnowskie Góry, Wrzosowa – Zawiercie, 8. składowisko odpadów komunalnych w Młynku – Sobuczynie. Gmina Poczesna zajmuje powierzchni ę 60,13 km 2, obszar ten zamieszkiwało pod koniec 2004 roku 12.611 mieszka ńców. Pod wzgl ędem administracyjnym gmina wchodzi w skład powiatu cz ęstochowskiego i dzieli si ę na 18 miejscowo ści zorganizowanych w 15 sołectwach i Osiedle Mieszkaniowe Huta Stara B.

19 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

Sołectwa wchodz ące w skład gminy Poczesna: Bargły, Brzeziny Kolonia, Brzeziny Nowe, Huta Stara A, Huta Stara B, Kolonia Poczesna, Korwinów, Mazury, Michałów, Nierada, Nowa Wie ś, Poczesna, Słowik, Wrzosowa, Zawodzie. Środowisko geograficzne jest do ść jednolite dla całego obszaru. Wyj ątek stanowi ą wzgórza wrzosowskie - 304 m n.p.m., le Ŝą ce na kraw ędzi Wy Ŝyny Krakowsko - Cz ęstochowskiej. U Ŝytki rolne zajmuj ą 45%, a lasy 16,3% powierzchni gminy. Krzy Ŝuj ące si ę drogi w kierunku Zawiercia, Opola, Katowic i Cz ęstochowy maj ą korzystny walor w rozwoju gospodarczym gminy. Cała gmina posiada dobrze rozwini ętą sie ć komunikacji zbiorowej. Miejskie Przedsi ębiorstwo Komunikacyjne obsługuje wszystkie miejscowo ści gminy i zabezpiecza dowóz pi ęcioma liniami dzieci do tutejszych szkół oraz dowóz do szkół w Cz ęstochowie i zakładów pracy. Gmina ma równie Ŝ ponadlokalne poł ączenia komunikacyjne PKS i PKP. Na terenie gminy Poczesna znajduje si ę 21 podmiotów gospodarczych publicznych i 750 podmiotów gospodarczych prywatnych. S ą tu 4 przedszkola i oddziały przedszkolne w 2 szkołach, do których ucz ęszcza 327 dzieci, w 5 szkołach podstawowych uczy si ę 779 uczniów, s ą te Ŝ 3 gimnazja, w którym nauk ę pobiera 460 uczniów. Mieszka ńcy gminy maj ą zapewnion ą opiek ę zdrowotn ą w 3 przychodniach i 28 gabinetach lekarskich .

2.2. DEMOGRAFIA Poni Ŝej prezentujemy sytuacj ę demograficzn ą gminy Poczesna wg danych Gminnego O środka Pomocy Społecznej w Poczesnej z 2004 r.

20 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

Struktura wiekowa mieszka ńców gminy Poczesna w 2004 r.

48%

25%

27%

osoby w wieku przedprodukcyjnym osoby w wieku produkcyjnym osoby w wieku poprodukcyjnym

Dane Gminnego O środka Pomocy Społecznej w Poczesnej.

W 2004 r. teren gminy Poczesna zamieszkiwało 12.611 osób, z czego 3.102 (25%) to dzieci i młodzie Ŝ, 6.098 (48%) ludno ści osi ągn ęło wiek produkcyjny, a 3.411 (27%) wiek poprodukcyjny.

Struktura wiekowa mieszka ńców gminy Poczesna na dzie ń 31.12.2004 roku w porównaniu z województwem i krajem (w procentach)

75 65,1 63,5

60 48,4

45

27,0 30 24,6 19,4 21,2 15,5 15,3 15

0 wiek przedprodukcyjny wiek produkcyjny wiek poprodukcyjny

Poczesna woj. śląskie Polska

Badania własne Centrum AV.

Analizuj ąc struktur ę wiekow ą mieszka ńców gminy Poczesna, nale Ŝy stwierdzi ć, Ŝe w przypadku wieku poprodukcyjnego jest ona znacznie wy Ŝsza w porównaniu zarówno z województwem śląskim, jak i struktur ą demograficzn ą całej Polski. Natomiast je śli chodzi o wiek produkcyjny, to procent mieszka ńców Poczesnej jest ni Ŝszy w porównaniu do pozostałych, za ś w przypadku wieku przedprodukcyjnego –

21 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA nieco wy Ŝszy od pozostałych. Z danych procentowych wynika, iŜ struktura wiekowa mieszka ńców Poczesnej jest niekorzystna, co przejawia si ę w mniejszej liczbie osób w wieku przedprodukcyjnym w porównaniu z osobami w wieku poprodukcyjnym. Tendencje demograficzne wskazuj ą na to, Ŝe liczba osób w wieku poprodukcyjnym będzie si ę jeszcze zwi ększała, co jest m.in. spowodowane malej ącą dzietno ści ą rodzin i wydłu Ŝaj ącą si ę średni ą długo ści ą Ŝycia.

2.3. PROBLEMY SPOŁECZNE W PERSPEKTYWIE O ŚRODKA POMOCY SPOŁECZNEJ Według ustawy o pomocy społecznej pomoc społeczna jest instytucj ą polityki społecznej pa ństwa, maj ącą na celu umo Ŝliwienie osobom i rodzinom przezwyci ęŜ anie trudnych sytuacji Ŝyciowych, których nie s ą one w stanie pokona ć, wykorzystuj ąc własne uprawnienia, zasoby i mo Ŝliwo ści (art. 2. 1). Pomoc społeczna wspiera osoby i rodziny w wysiłkach zmierzaj ących do zaspokojenia niezb ędnych potrzeb i umo Ŝliwia im Ŝycie w warunkach odpowiadaj ących godno ści człowieka (art. 3. 1). Ustawa o pomocy społecznej stwierdza, Ŝe udziela si ę pomocy osobom i rodzinom w szczególno ści z powodu: 1) ubóstwa; 2) sieroctwa; 3) bezdomno ści; 4) bezrobocia; 5) niepełnosprawno ści; 6) długotrwałej lub ci ęŜ kiej choroby; 7) przemocy w rodzinie; 8) potrzeby ochrony macierzy ństwa lub wielodzietno ści; 9) bezradno ści w sprawach opieku ńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych; 10) braku umiej ętno ści w przystosowaniu do Ŝycia młodzie Ŝy opuszczaj ącej placówki opieku ńczo- -wychowawcze; 11) trudno ści w integracji osób, które otrzymały status uchod źcy; 12) trudno ści w przystosowaniu do Ŝycia po zwolnieniu z zakładu karnego; 13) alkoholizmu lub narkomanii; 14) zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej; 15) kl ęski Ŝywiołowej lub ekologicznej. Za realizacj ę zada ń z zakresu pomocy społecznej na terenie gminy odpowiedzialny jest Gminny O środek Pomocy Społecznej. Do jego obowi ązków nale Ŝy: • prowadzenie diagnostyki jednostkowej i środowiskowej; • bezpo średnie i po średnie udzielanie świadcze ń (w tym organizowanie opieki i usług domowych); • współpraca z organizacjami i instytucjami, a zwłaszcza z samorz ądem lokalnym;

22 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

• aktywizowanie środowiska lokalnego. W gminie Poczesna liczba osób obj ętych pomoc ą na przestrzeni lat 2002-2004 ulegała zmniejszeniu. W 2003 r. nast ąpił spadek liczby beneficjentów w stosunku do 2002 r., a w 2004 r. odnotowano spadek ich liczby w porównaniu zarówno do roku 2003, jak i 2002.

Osoby obj ęte pomoc ą społeczn ą (wg decyzji administracyjnych) w latach 2002–2004

604 700 568 600 530 500 400 300 200 100 0 2002 2003 2004

liczba osób

Dane Gminnego O środka Pomocy Społecznej w Poczesnej.

Ogółem na przestrzeni lat 2002-2004 pomoc ą społeczn ą w gminie Poczesna obj ęto nast ępuj ącą liczb ę osób: 2002 r. — 604, 2003 r. — 568, 2004 r. — 530. Uwzgl ędniaj ąc powy Ŝsze, nale Ŝy stwierdzi ć, Ŝe spadek liczby osób obj ętych pomoc ą społeczn ą w 2004 r. wynika z przej ścia cz ęś ci beneficjentów do systemu świadcze ń rodzinnych.

Beneficjenci systemu pomocy społecznej w porównaniu z ogółem mieszka ńców Poczesnej

23 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

8,8%

91,2%

beneficjenci pomocy społecznej pozostali mieszka ńcy Poczesnej

Dane: Badania własne Centrum AV - 2005 r. Analizuj ąc liczb ę osób pozostaj ących w rodzinach, obj ętych pomoc ą społeczn ą, mo Ŝna zało Ŝyć, Ŝe co jedenasty mieszkaniec gminy korzysta ze wsparcia GOPS. Ogólna liczba osób korzystaj ących z pomocy społecznej na dzie ń 30 grudnia 2002 roku wynosiła 1.107 osób, co przy ogólnej liczbie mieszka ńców gminy (12.611 osób) wynosi 8,8%. Nale Ŝy doda ć, Ŝe w dyspozycji GOPS znajduj ą si ę tak Ŝe środki finansowe wydatkowane zgodnie z ustaw ą o świadczeniach rodzinnych.

Wydatki na pomoc społeczn ą w latach 2002–2004

750 000

600 000

450 000 483.499 zł 300 000 387.148 zł

151.683 zł 150 000

115.000 zł 114.004 zł 123.648 zł 0 2002 2003 2004

zadania własne zadania zlecone

Dane Gminnego O środka Pomocy Społecznej w Poczesnej.

Na wykresie przedstawiono wysoko ść środków finansowych pozostaj ących w dyspozycji Gminnego O środka Pomocy Społecznej, uwzgl ędniaj ąc wydatki na zadania własne pochodz ące z bud Ŝetu gminy i wydatki na zadania zlecone z budŜetu

24 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA pa ństwa. Analizuj ąc wysoko ść nakładów przeznaczonych na pomoc społeczn ą w gminie, nale Ŝy zauwa Ŝyć, Ŝe nakłady finansowe przeznaczane na wspomaganie osób i rodzin w latach 2002 i 2003 były na podobnym poziomie, natomiast w 2004 r. znacznie spadły w stosunku do lat poprzednich. Pula środków finansowych na zadania zlecone w 2004 r. została znacznie pomniejszona. Ogółem wielko ść wydatków na udzielane wsparcie w kolejnych latach wyniosła: w 2002 r. — 598.499 zł, w 2003 r. — 501.152 zł, a w 2004 r. — 275.331 zł.

Rodzaje pomocy udzielanej przez GOPS w latach 2002-2004

1 800 1.406 1 500 1.282 1.102 1 200

900 701 600 453 441 312 306 308 300 92 59 29 0 2002 2003 2004

świadczenia pieni ęŜ ne świadczenia rzeczowe udzielenie porad opieka psychologiczna

Dane Gminnego O środka Pomocy Społecznej w Poczesnej.

Analiza danych pozwala stwierdzi ć, Ŝe najbardziej preferowan ą przez beneficjentów form ą pomocy, udzielan ą przez pracowników socjalnych w przeliczeniu na liczb ę osób w rodzinie, s ą świadczenia pieni ęŜ ne. Ich liczba w roku 2004 nieco spadła, w porównaniu zarówno do 2003 r. jak i 2002 r. Drug ą, co do wielko ści, form ą pomocy s ą świadczenia rzeczowe, których liczba znacznie wzrosła w 2004 r. w porównaniu do lat poprzednich. Poza pomoc ą materialn ą GOPS udzielał jeszcze porad prawnych, opieki psychologicznej oraz schronienia. Liczba odbiorców tych świadcze ń utrzymywała si ę na podobnym poziomie.

Typ realizowanych świadcze ń w latach 2002-2004

25 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

2002 2003 2004 Typy świadcze ń Liczba Liczba Liczba Liczba rodzin Liczba rodzin Liczba rodzin osób osób osób

Pieni ęŜ ne 1.406 401 1.282 376 1.102 321

Rzeczowe 453 132 441 130 701 210

Udzielenie porad 312 95 306 96 308 98

Opieka 59 12 92 28 29 8 psychologiczna Udzielenie 6 6 7 7 6 6 schronienia Dane Gminnego O środka Pomocy Społecznej w Poczesnej. Powody przyznawania pomocy społecznej w 2004 r.

4%

32% 47%

8% 1% 8% niepełnosprawno ść bezrobocie alkoholizm ubóstwo bezradno ść w sprawach opiek.-wych. inne (np. przemoc w rodzinie)

Dane Gminnego O środka Pomocy Społecznej w Poczesnej.

Zasadnicz ą przyczyn ą, w zwi ązku z któr ą mieszka ńcy wnioskuj ą o pomoc z systemu pomocy społecznej, jest ubóstwo (1.042 beneficjentów z 319 rodzin). Drugim, co do wielko ści, powodem przyznawania pomocy jest bezrobocie (690 odbiorców z 222 rodzin). Brak zatrudnienia, które nie jest tylko indywidualnym problemem człowieka nim dotkni ętego, ale niew ątpliwie wpływa na Ŝycie i funkcjonowanie całej rodziny, jest źródłem problemów i patologii. W miar ę przedłu Ŝania si ę okresu pozostawania bez pracy problemy te narastają i rodz ą kolejne, takie jak ubóstwo, frustracj ę, izolacj ę, alkoholizm, bezradno ść Ŝyciow ą. Istotn ą przyczyn ą udzielanego wsparcia s ą równie Ŝ: bezradno ść w sprawach opieku ńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego (171 beneficjentów z 48 rodzin) oraz niepełnosprawno ść (169 osób z 60 rodzin). Pomocy

26 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA udzielono równie Ŝ 84 osobom (z 35 rodzin) z powodu alkoholizmu, 29 osobom (z 7 rodzin) dotkni ętym problemem przemocy w rodzinie, 7 osobom (z 7 rodzin) z powodu bezdomno ści, 5 osobom (z 4 rodzin) z powodu narkomanii oraz 4 osobom (z 1 rodziny) maj ącym trudno ści w przystosowaniu do Ŝycia po opuszczeniu zakładu karnego. Nale Ŝy podkre śli ć, Ŝe wskazano główne przyczyny udzielanej pomocy, w tle natomiast pozostaje problem kl ęski Ŝywiołowej lub ekologicznej.

Struktura odbiorców pomocy społecznej ze wzgl ędu na aktywno ść zawodow ą w 2004 r.

3% 10% 10% 7% 5% 11% 4%

19% 31%

pracuje pracuje dorywczo nie pracuje studiuje uczy si ę na rencie na emeryturze na zasiłku dla bezrobotnych bezrobotny, bez prawa do zasiłku

Dane Gminnego O środka Pomocy Społecznej w Poczesnej.

Analizuj ąc struktur ę odbiorców ze wzgl ędu na aktywno ść zawodow ą, uwzgl ędniaj ąc tak Ŝe niepełnoletnich beneficjentów systemu, dochodzimy do wniosku, Ŝe najliczniejsz ą grup ę stanowi ą bezrobotni, bez prawa do zasiłku (292). Na drugim miejscu s ą osoby pracuj ące (178), a na kolejnych odbiorcy pracuj ący dorywczo (106) i niepracuj ący (95). W dalszej kolejno ści znajduj ą si ę osoby ucz ące si ę (94), renci ści (72), emeryci (49) i odbiorcy przebywaj ący na zasiłku dla bezrobotnych (42). Najmniej liczn ą grup ę stanowi ą studenci (33).

Struktura demograficzna odbiorców pomocy społecznej w 2004 r.

27 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

15% 19% 7%

26% 15%

9% 4% 5%

poni Ŝej 15 lat 16 - 21 22 - 30 31 - 40 41 - 50 51 - 60 61 - 70 71 i wi ęcej

Dane Gminnego O środka Pomocy Społecznej w Poczesnej. Dokonuj ąc analizy struktury demograficznej wszystkich beneficjentów o środka pomocy społecznej, okazało si ę, Ŝe najliczniejsz ą grup ę stanowi ą odbiorcy poni Ŝej 15. roku Ŝycia (286). Druga, co do wielko ści, grupa to osoby w przedziale wiekowym od 31 do 40 lat (209), a nast ępnie od 41 do 50 lat (168), od 22 – 30 lat (167), 51 – 60 lat (105), a tak Ŝe odbiorcy w wieku od 16 do 21 lat (81). Najmniejszą grup ą s ą osoby w wieku od 61 do 70 lat (51) oraz maj ące 71 lat i wi ęcej (40). 2.4. KWESTIA OSÓB BEZROBOTNYCH Statystyki dotycz ące bezrobocia w znacznym stopniu zniekształcaj ą obraz zjawiska ze wzgl ędu na du Ŝy stopie ń tzw. bezrobocia utajonego oraz powszechno ści „pracy na czarno”. Bezrobocie powoduje, i Ŝ standard Ŝycia wielu ludzi stale si ę obni Ŝa i rozszerza si ę obszar patologii społecznej. Bezrobotnym, zgodnie z definicj ą ustawow ą, jest osoba pozostaj ąca bez pracy, ale jednocze śnie zdolna i gotowa do jej podj ęcia w pełnym wymiarze czasu. Bezrobocie, przyczyniaj ąc si ę do zubo Ŝenia materialnego, w bezpo średni sposób wpływa na poziom Ŝycia rodzin, wywieraj ąc negatywne skutki zwłaszcza w postaci: • dezintegracji rodziny, • zmniejszenia siły wsparcia emocjonalnego i solidarno ści pomi ędzy członkami rodziny, • zwi ększenia ryzyka zaistnienia patologii Ŝycia społecznego. Długookresowe bezrobocie ma wpływ na ekonomiczn ą i psychospołeczn ą sfer ę Ŝycia człowieka bezrobotnego oraz jego rodzin ę. Jednym z pierwszych skutków utraty pracy jest obni Ŝenie standardu Ŝycia rodziny, tak Ŝe wtedy, gdy otrzymywane s ą świadczenia kompensuj ące płac ę. Sytuacja materialna osób dotkni ętych bezrobociem 28 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA zale Ŝy od ich standardu Ŝycia w czasie trwania zatrudnienia, a zwłaszcza od posiadanych dóbr trwałego u Ŝytku, oszcz ędno ści i długów. Du Ŝe znaczenie ma poziom, od którego zaczyna si ę proces degradacji ekonomicznej i społecznej. W najbardziej dramatycznej sytuacji s ą rodziny świadczeniobiorców pomocy społecznej, które od dawna korzystały z systemu wsparcia socjalnego z powodu np. niskich dochodów, wielodzietno ści, inwalidztwa. Trudno ści finansowe w takich rodzinach prowadz ą do drastycznych ogranicze ń wydatków nawet na podstawowe potrzeby bytowe.

Problem bezrobocia dotyczy nie tylko osoby nim dotkni ętej, lecz tak Ŝe całej rodziny. Pogorszenie stanu funkcjonowania rodziny jest proporcjonalne do okresu pozostawania bez pracy, co przejawia si ę problemami opieku ńczo-wychowawczymi, przemoc ą czy zanikiem autorytetu rodzicielskiego. Mo Ŝe tak Ŝe prowadzi ć do rozpadu rodziny. W tych okoliczno ściach pojawia si ę równie Ŝ gro źba przyjmowania przez dzieci negatywnych wzorów osobowych, a w konsekwencji dziedziczenia statusu bezrobotnego. Wzrost liczby bezrobotnych świadczeniobiorców powoduje przyrost ilo ści zada ń z zakresu pomocy społecznej oraz zwi ększenie puli wydatków na udzielanie pomocy. Sytuacja taka wymusza równie Ŝ konieczno ść dostosowania dotychczasowych form działania do nowych potrzeb. Poniewa Ŝ mo Ŝliwo ści bud Ŝetu pa ństwa i samorz ądu lokalnego s ą ograniczone, podstawowego znaczenia w pomocy w wychodzeniu z bezrobocia nabiera praca socjalna, która przyjmuje zró Ŝnicowane formy. Praca socjalna prowadzona przez pracowników socjalnych to mi ędzy innymi pomoc w planowaniu nowych koncepcji Ŝycia zawodowego, rozbudzanie motywacji do działania ukierunkowanego na zatrudnienie oraz technika kontaktu, która pozwala na uzale Ŝnienie pomocy – formy, wysoko ści i okresu wypłacania świadczenia – od aktywno ści bezrobotnego i jego rodziny. Niepokoj ący jest wpływ bezrobocia na zachowania patologiczne. Szczególnie niebezpiecznym zjawiskiem staje si ę przemoc w rodzinie. Długie pozostawanie bez pracy stymuluje procesy dezintegracji Ŝycia rodzinnego. Przymusowa bezczynno ść zawodowa i nieuregulowany tryb Ŝycia wyzwalaj ą zachowania dewiacyjne, skierowane na rodzin ę i lokalne środowisko społeczne. Negatywne emocje zwi ązane z sytuacj ą bezrobocia przenoszone s ą na najbli Ŝszych – ofiarami przemocy i złego traktowania s ą najcz ęś ciej kobiety i dzieci. Długotrwałe

29 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA bezrobocie, z jego negatywnymi konsekwencjami psychospołecznymi, wymaga stosowania odpowiednich form oddziaływa ń. Stopa bezrobocia w kraju, województwie i powiecie w roku 2003 i 2004 (w procentach)

25 22,0 22,3 20,0 19,1 18,0 20 17,0

15

10

5

0 2002 2004 Polska woj. śląskie powiat cz ęstochowski

Badania własne Centrum AV.

Powiat cz ęstochowski charakteryzuje si ę, wy Ŝsz ą w porównaniu do całego kraju stop ą bezrobocia, która jest rozumiana jako procentowy udział liczby bezrobotnych w liczbie cywilnej ludno ści aktywnej zawodowo, ale bez osób odbywaj ących czynn ą słu Ŝbę wojskow ą oraz pracowników jednostek bud Ŝetowych, prowadz ących działalno ść w zakresie obrony narodowej i bezpiecze ństwa publicznego. Na powy Ŝszym wykresie mo Ŝna zaobserwowa ć, i Ŝ stopa bezrobocia w roku 2004 w stosunku do roku 2003 maleje zarówno w kraju, jak i województwie, w powiecie za ś nieznacznie wzrasta. Bezrobotni i osoby aktywne zawodowo

14%

86%

osoby aktywne zawodowo bezrobotni

Dane Powiatowego Urz ędu Pracy w Cz ęstochowie.

Według stanu na 31.12.2004 r. w śród 6.098 osób w wieku produkcyjnym 882 pozostawały bez zatrudnienia.

30 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

Bezrobotni według wieku

300 240 s 250 191 180 200 150 100

50 24 4 0 18 - 24 25 - 34 35 - 44 45 - 54 55 - 59 60 - 64

bezrobotni według wieku

Dane Powiatowego Urz ędu Pracy w Cz ęstochowie z 31.12.2004 r.

Najliczniejsz ą grup ę pozostaj ących bez pracy stanowi ą osoby w wieku od 45 do 54 lat. W rejestrach figuruj ą 243 ogółem. Kolejn ą liczn ą grup ą s ą osoby w wieku od 25 do 34 lat – ogółem 240 osób. W grupie wiekowej od 18 do 24 lat zarejestrowanych jest 191 bezrobotnych. W przedziale wiekowym od 35 do 44 lat zewidencjonowano 180 bezrobotnych, natomiast w grupie od 55 do 59 lat – 24 osoby. Najmniej liczn ą grup ę stanowią osoby w przedziale wiekowym od 60 do 64 lat – 4. Nie zarejestrowano bezrobotnych w śród osób młodych z przedziału 15 – 17 lat. Te dane oddaj ą pozytywny obraz osób starszych, które, jak mo Ŝna mniema ć, albo s ą w dalszym ci ągu czynne zawodowo, albo zostały ju Ŝ obj ęte świadczeniami przedemerytalnymi.

Bezrobotni według czasu pozostawania bez pracy

300 263 250

200 141 133 143 150 97 105 100

50

0 do 1 1 - 3 3 - 6 6 - 12 12 - 24 pow. 24 mies. mies. mies. mies. mies. mies. liczba osób pozostaj ących bez pracy

31 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

Dane Powiatowego Urz ędu Pracy w Cz ęstochowie z 31.12.2004 r. Z analizy danych wynika, i Ŝ najliczniejsz ą grup ę w śród bezrobotnych stanowi ą osoby bezskutecznie poszukuj ące zatrudnienia od ponad 2 lat: - ogółem 263 osoby. Bezrobotni pozostaj ący bez pracy od 12 do 24 miesi ęcy to 143 osoby spo śród wszystkich zarejestrowanych, natomiast pozostaj ący bez zatrudnienia przez okres od 1 do 3 miesi ęcy stanowi ą ogółem 141 osób. Bezrobotni poszukuj ący pracy od 6 do 12 miesi ęcy to 133 osoby, a od 3 do 6 miesi ęcy to ogółem 105 osób. Najmniej liczna grupa to bezrobotni nieposiadaj ący Ŝadnego zatrudnienia do 1 miesi ąca - 97 osób. Na podstawie danych statystycznych mo Ŝna stwierdzi ć, Ŝe liczba osób bezrobotnych wzrasta w przypadku poszukuj ących pracy od 1 do 3 miesi ęcy, nast ępnie spada w śród bezrobotnych od 3 do 6 miesi ęcy, po czym znowu ro śnie proporcjonalnie do czasu pozostawania bez zatrudnienia. Bezrobotni według wykształcenia

350 289 278 300

250 202

200

150

100 59 54 50

0 wy Ŝsze policealne i śr. śr. zasadnicze gimnazjalne i zawodowe ogólnokształc ące zawodowe poni Ŝej bezrobotni według wykształcenia

Dane Powiatowego Urz ędu Pracy w Cz ęstochowie z 31.12.2004 r.

Poziom wykształcenia ma istotny wpływ na sytuacj ę osoby na rynku pracy. Jak wskazuje wykres, najwy Ŝsze bezrobocie dosi ęga osób z wykształceniem zasadniczym zawodowym. W tym przedziale a Ŝ 289 osób posiada status bezrobotnego. Kolejn ą grup ą bezrobotnych w liczbie 278 s ą osoby z wykształceniem gimnazjalnym i poni Ŝej, a tak Ŝe w liczbie 202 - z wykształceniem policealnym i średnim zawodowym. Problem braku zatrudnienia w najmniejszym stopniu dotyczy osób z wykształceniem wy Ŝszym (59 osób ogółem) i średnim ogólnokształc ącym (54 osoby ogółem). Dlatego istotne jest, by zwraca ć szczególn ą uwag ę na kształcenie dzieci i młodzie Ŝy oraz dokształcanie dorosłych.

32 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

Bezrobotni według sta Ŝu pracy

250 217

200 144 141 128 125 150 109 100

50 18

0 bez do 1 1 - 5 lat 5 - 10 lat 10 - 20 20 - 30 30 lat i sta Ŝu roku lat lat wi ęcej

liczba osób

Dane Powiatowego Urz ędu Pracy w Cz ęstochowie z 31.12.2004 r.

Najliczniej reprezentowan ą grup ę w śród bezrobotnych stanowi ą osoby nieposiadaj ące Ŝadnego sta Ŝu pracy, czyli absolwenci b ądź osoby nigdy niepracuj ące. Ogółem to 217 osób. Kolejna grupa to osoby ze sta Ŝem od 1 do 5 lat - 144 osoby. Najmniej bezrobotnych zanotowano w grupie osób legitymuj ących si ę sta Ŝem 30-letnim i dłu Ŝszym – 18 osób. Dane te wskazuj ą jednak najprawdopodobniej na to, i Ŝ osoby te w wi ększo ści nabyły ju Ŝ uprawnienia emerytalne b ądź te Ŝ prawo do świadcze ń przedemerytalnych. W grupie bezrobotnych ze sta Ŝem pracy od 5 do 10 lat znalazło si ę 141 osób, od 10 do 20 lat - 128 osób, od 20 do 30 lat – 125 osób i ze sta Ŝem do jednego roku – 109 osób. Mo Ŝna zaryzykowa ć stwierdzenie, Ŝe im dłu Ŝszy jest sta Ŝ pracy, tym mniej jest osób pozostaj ących bez zatrudnienia. Taki stan rzeczy utrudnia rozpocz ęcie kariery zawodowej osobom młodym, które ko ńcz ą nauk ę, szukaj ą pierwszej pracy i dotychczas nie miały okazji zdoby ć do świadczenia zawodowego. 2.5. KWESTIA DZIECKA Polityka społeczna zajmuje si ę dzie ćmi jako grup ą wymagaj ącą szczególnej troski i ochrony. Działalno ść na rzecz dzieci polega przede wszystkim na ochronie ich praw, wyrównywaniu szans Ŝyciowych poprzez ułatwienie dost ępu do o światy, słu Ŝby zdrowia, wypoczynku oraz asekurowaniu w obliczu ryzyka Ŝyciowego.

33 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

System opieki nad dzie ćmi potrzebuj ącymi wsparcia organizuj ą instytucje pa ństwowe, samorz ądy, organizacje pozarz ądowe. Na system ten składaj ą si ę: • domy pomocy społecznej dla dzieci specjalnej troski, • pogotowia opieku ńcze, • domy dziecka, • ośrodki szkolno-wychowawcze dla dzieci i młodzie Ŝy, • ogniska wychowawcze – placówki środowiskowe zapobiegaj ące niedostosowaniu społecznemu i osamotnieniu dzieci i młodzie Ŝy oraz zapewniaj ące pomoc rodzicom maj ącym trudno ści w wychowaniu dzieci, • wioski dzieci ęce, • ośrodki adopcyjno-opieku ńcze, • rodziny zast ępcze, • rodzinne domy dziecka, • młodzie Ŝowe o środki wychowawcze. Wszystkie te placówki wyrównuj ą szanse dzieci i młodzie Ŝy, niemniej dziecko, dla pełnego i harmonijnego rozwoju swojej osobowo ści, powinno wychowywa ć si ę w środowisku rodzinnym, w atmosferze szcz ęś cia, miło ści i zrozumienia. W celu uzyskania informacji o problemach dzieci i młodzie Ŝy w lokalnym systemie kształcenia i wychowania zostały rozesłane do szkół ankiety. Pozwalaj ą one zdiagnozowa ć środowisko szkolne pod k ątem wyst ępowania zachowa ń o cechach patologii społecznej w śród uczniów oraz przekazuj ą informacje o realizacji działa ń opieku ńczo-wychowawczych, profilaktycznych i leczniczych, prowadzonych w śród dzieci i młodzie Ŝy. W sumie do badania przedło Ŝono 5 ankiet, z czego 3 dotyczyły szkół podstawowych i 2 gimnazjów. W materiale badawczym respondenci oceniali głównie pozycj ę dzieci i młodzie Ŝy w środowisku lokalnym.

Stopie ń nasilenia problemów na terenie szkół

Stopieńnasileniacechy Lp . Cechypatologiispołecznej Występuje(liczbaujawnionychprzypadków) Niewystępuje

1. Konfliktyzrodzicami(opiekunami) 12 4

34 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

2. Konfliktyzrodzeństwem 19 4

3. Konfliktyznauczycielami 31 4

4. Konfliktyzkolegamiszkolnymi 59 1

5. Kłamstwa 29 2

6. Wagary 45 1

7. Alkoholizowaniesię 1 4

8. Narkotyzowaniesię 5

9. Paleniepapierosów 32 2

10. Ucieczkizdomu 7 4

11. KradzieŜe 7 3

12. Agresjaiprzemoc,wtym: 28 2

poniŜanie 18 3

zastraszanie 17 2

znęcaniesię 14 3

bicie 14 3

wymuszaniepieniędzy 1 4

zmuszaniedopaleniapapierosów 5

13. Autoagresja 5

14. Przestępczośćujawniona 1 4

15. Niszczeniemieniaszkolnego 24 1

16. Drugoroczność 10 1

17. Udziałwgrupachnegatywnych 7 4

18. Opiekakuratorasądowego 18 1

19. Przemocwrodzinie 4 4

20. Zaniedbanieprzezdom 20 1

21. Wykorzystywanieseksualne 5

Dane ze szkół gminy Poczesna.

Problemy uczniów w środowisku szkolnym

35 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

24 28 Najcz ęś ciej 29 wyst ępuj ące 31 problemy 32 45 59

0 10 20 30 40 50 60 70

konflikty z kolegami szkolnymi wagary palenie papierosów konflikty z nauczycielami kłamstwa agresja i przemoc niszczenie mienia szkolnego

Dane ze szkół gminy Poczesna.

Wskazuj ąc najistotniejsze kwestie, pedagodzy korzystali z zamkni ętego zestawu kategorii, maj ąc do wyboru 21 zmiennych. Okre ślaj ąc stopie ń nasilenia wyst ępuj ących cech, u Ŝywano głównie stwierdzenia, Ŝe problem wyst ępuje lub nie wyst ępuje, wskazano jednocze śnie liczb ę wyst ępuj ących przypadków. Okre ślaj ąc problemy uczniów i szkoły w pytaniach otwartych , wskazywano na uzale Ŝnienia, zwłaszcza palenie papierosów, niszczenie mienia szkolnego, niezrealizowanie obowi ązku szkolnego, wagary, ucieczki wychowanków Domu Dziecka, konflikty z rówie śnikami, zastraszanie, narastaj ącą agresj ę i przemoc w śród uczniów, demoralizacj ę, ubóstwo, choroby w rodzinie, podkre ślano równie Ŝ zjawisko zaniedbywania uczniów przez dom, brak zainteresowania post ępami w nauce i zachowaniem, bezrobocie rodziców, niewydolno ść wychowawcz ą i patologie – zwłaszcza alkoholizm. Szczególn ą trosk ą otacza si ę uczniów wymagaj ących dodatkowego wsparcia, dyslektyków i dysortografików, dzieci z problemami w nauce, sprawiaj ące trudno ści wychowawcze, agresywne, wagaruj ące, zagro Ŝone patologiami oraz wychowanków Domu Dziecka. Z analizy wynika, Ŝe szkoły w wi ększo ści s ą miejscami bezpiecznymi dla dzieci i młodzie Ŝy. Powszechnie realizowane programy wychowawcze i profilaktyczne, monitorowanie przez wychowawców sytuacji rodzinnej dzieci, wzmo Ŝone dy Ŝury i kontrole nauczycieli, spotkania z policjantami, pogadanki, prelekcje i szkolenia, rozmowy indywidualne, współpraca ze specjalistami, a tak Ŝe pedagogizacja rodziców i zacie śnianie współpracy z Domem Dziecka skutecznie łagodzą zjawiska patologiczne i zapobiegaj ą ich wyst ępowaniu. Nauczyciele kształtuj ą w śród młodzie Ŝy postawy charytatywne i propaguj ą ide ę wolontariatu poprzez współprac ę z Domem Pomocy Społecznej w Poraju, Domem 36 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

Małego Dziecka, Domem Dziecka we Wrzosowej, Domem dla Chłopców, tak Ŝe przez udział w ró Ŝnych akcjach charytatywnych, np. „Góra Grosza”, „WOŚP”, „Adopcja na Odległo ść ”, akcja na rzecz dzieci chorych na mukowiscydoz ę, działalno ść w organizacjach: PCK, Szkolnym Klubie Europejskim, TPD, zbiórki funduszy na rehabilitacj ę i pomoc niepełnosprawnym, zbiórki Ŝywno ści i ubra ń dla ubogich, zbiórki artykułów szkolnych i podr ęczników dla potrzebuj ących, odwiedziny ludzi chorych, samotnych, niepełnosprawnych. Analizuj ąc potrzeby dzieci i młodzie Ŝy, w szkołach, poza zaj ęciami dydaktycznymi, wynikaj ącymi z ramowego planu nauczania, prowadzone s ą ró Ŝne zaj ęcia pozalekcyjne i pozaszkolne. Uczniowie mog ą rozwija ć swoje zainteresowania, korzystaj ąc z przedmiotowych kół zainteresowa ń, zaj ęć sportowych, tanecznych, wokalnych, plastycznych, teatralnych, informatycznych, redakcyjnych itp. Bior ą udział w warsztatach, dyskusjach, prelekcjach. W śród ró Ŝnych form pomocy szkoła proponuje uczniom m.in. zaj ęcia korekcyjno-kompensacyjne, wyrównawcze, rewalidacyjne, zaj ęcia dla dyslektyków, pomoc pedagoga szkolnego, warsztaty i zaj ęcia z zakresu ochrony przed sektami, profilaktyki uzale Ŝnie ń oraz profilaktyki przemocy i agresji, a tak Ŝe promocji zdrowego trybu Ŝycia, unikania zagro Ŝeń oraz ratownictwa i pierwszej pomocy przedmedycznej.

Bezpłatne do Ŝywianie uczniów w szkołach

250 207

200

150

100 26 50

0 liczba uczniów liczba uczniów do Ŝywianych wymagaj ących do Ŝywiania liczba uczniów do Ŝywianych liczba uczniów wymagaj ących do Ŝywiania

Dane ze szkół gminy Poczesna.

37 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

Wszystkie szkoły w gminie Poczesna prowadz ą do Ŝywianie. Z analizy ankiet wynika, Ŝe z bezpłatnych posiłków korzysta 207 uczniów, za ś 26 uczniów nale Ŝałoby dodatkowo do Ŝywia ć.

2.6. ROZWI ĄZYWANIE PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH W GMINIE Definiuj ąc problem alkoholizmu, przyjmuje si ę, Ŝe jest to całokształt problemów zwi ązanych z u Ŝywaniem napojów alkoholowych. Rozumie si ę przez to zarówno upo śledzenie decyzji dotycz ących rozpoczynania picia alkoholu, jak i polegaj ących na niemo Ŝno ści przerwania picia alkoholu. Problem alkoholizmu rozpatrywany jest w dwóch płaszczyznach: • jako choroba alkoholowa (utrata kontroli picia, niemo Ŝno ść utrzymania si ę w abstynencji); • jako zagadnienie spo Ŝycia napojów alkoholowych i akceptowanych przez społecze ństwo wzorów picia, co stwarza konieczno ść poszukiwania alkoholu. Jedn ą z grup dysfunkcyjnych, która obj ęta jest pomoc ą, stanowi ą osoby uzale Ŝnione od alkoholu. Nadu Ŝywanie napojów alkoholowych stanowi dzi ś bezsprzecznie jeden z powa Ŝniejszych problemów w naszym społecze ństwie. Szerz ące si ę zjawisko alkoholizmu dotyka wielu mieszka ńców kraju i nie respektuje płci, wieku ani statusu intelektualnego. Jego rozmiary i niszczycielskie działanie daj ą si ę obserwowa ć wśród klientów pomocy społecznej. Gmina Poczesna nie jest wolna od problemu alkoholizmu. Spo śród wszystkich beneficjentów Gminnego O środka Pomocy Społecznej w Poczesnej w 2004 roku 84 osoby ubiegaj ące si ę o pomoc sw ą trudn ą sytuacj ę Ŝyciow ą tłumaczyły problemem alkoholowym. Zwa Ŝywszy na liczb ę, z jak ą tutaj mamy do czynienia, mo Ŝna by stwierdzi ć, i Ŝ zjawisko alkoholizmu nie jest problemem dominuj ącym. Niemniej jednak nie mo Ŝna bagatelizowa ć tych danych i ocenia ć skali zjawiska tylko w tak w ąskim uj ęciu. Nale Ŝy wzi ąć pod uwag ę przy tej okazji równie Ŝ hipotetycznie zł ą sytuacj ę rodziny, a wtedy liczba osób uzale Ŝnionych od wsparcia z systemu pomocy ulegnie zwi ększeniu. Aby eliminowa ć niekorzystny wpływ alkoholizmu na społeczno ść gminy, konieczne jest prowadzenie działa ń o charakterze profilaktycznym oraz ró Ŝnych form promocji zdrowego stylu Ŝycia.

38 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

Wa Ŝną rol ę odgrywaj ą w tym procesie uchwalane corocznie programy profilaktyki i rozwi ązywania problemów alkoholowych oraz podejmowane przez Gminn ą Komisj ę Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych w ramach przysługuj ących jej uprawnie ń działania. W 2004 r. Gminna Komisja Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych przyj ęła 22 wnioski dotycz ące skierowania na leczenie odwykowe osób uzale Ŝnionych. 18 osób zostało ostatecznie skierowanych na przymusowe leczenie. W 2004 r. GKRPA przeprowadziła 12 kontroli punktów prowadz ących sprzeda Ŝ napojów alkoholowych. W zwi ązku z przemoc ą alkoholową do prokuratury skierowano 4 sprawy.

Środki finansowe słu Ŝą ce rozwi ązywaniu problemów uzale Ŝnie ń

400 000 281.717 zł 306.247 zł 300 000 212.123 zł

200 000

100 000

0 2002 2003 2004

środki finansowe

Dane Gminnego O środka Pomocy Społecznej w Poczesnej.

Wielko ść środków przeznaczonych na profilaktyk ę i rozwi ązywanie problemów alkoholowych w gminie nieznacznie zmniejszyła si ę w roku 2003 w stosunku do roku 2002, wzrosła natomiast w 2004 r. w stosunku do lat poprzednich. W 2002 r. wynosiła - 281.717 zł, w 2003 – 212.123 zł, a w 2004 r. - 306.247 zł. 26 lutego 2004 r. Rada Gminy w Poczesnej uchwaliła przyj ęcie Gminnego Programu Profilaktyki i Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych na rok 2004. Uwzgl ędniaj ąc cele ustawy, Rada Gminy postanowiła wprowadzi ć w Ŝycie PPiRPA w postaci nast ępuj ących kierunków działania: • Zwi ększenie dost ępno ści pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób uzale Ŝnionych od alkoholu;

39 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

• Udzielanie rodzinom, w których wyst ępuj ą problemy alkoholowe, pomocy psychospołecznej i prawnej, a w szczególno ści ochrony przed przemoc ą w rodzinie; • Prowadzenie profilaktycznej działalno ści informacyjnej i edukacyjnej w zakresie rozwi ązywania problemów alkoholowych i przeciwdziałania narkomanii, w szczególno ści dla dzieci i młodzie Ŝy, w tym prowadzenie pozalekcyjnych zaj ęć sportowych, a tak Ŝe działa ń na rzecz do Ŝywiania dzieci uczestnicz ących w pozalekcyjnych programach opieku ńczo-wychowawczych i socjoterapeutycznych; • Wspomaganie działalno ści instytucji, stowarzysze ń i osób fizycznych, słu Ŝą cej rozwi ązywaniu problemów alkoholowych; • Wspieranie zatrudnienia socjalnego poprzez organizowanie i finansowanie Centrum Integracji Społecznej. W ramach realizacji programu działał przy Urz ędzie Gminy Punkt Konsultacyjny dla osób nadu Ŝywaj ących alkoholu oraz członków ich rodzin. Terapeuta i prawnik udzielali porad i konsultacji w zakresie: • mo Ŝliwo ści kierowania na leczenie i leczenia osób uzale Ŝnionych od alkoholu, • motywowania osób do leczenia, • pomocy ofiarom przemocy w rodzinie, • kierowania na leczenie osób współuzale Ŝnionych do grup samopomocowych, • pomocy członkom rodzin w zakresie spraw b ędących materi ą prawa rodzinnego, cywilnego, pracy i ubezpiecze ń społecznych, karnego, w tym pomoc w sporz ądzaniu wniosków i pism składanych do s ądu, prokuratury lub innych instytucji. W roku 2004 udzielono 71 porad, w śród nich 39 dotyczyło leczenia osób uzale Ŝnionych, form ich leczenia, jak równie Ŝ pomocy osobom współuzale Ŝnionym i dzieciom z rodzin alkoholowych oraz leczenia odwykowego, wynikaj ącego z postanowie ń s ądu. 32 porady dotyczyły kwestii prawnych.

40 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

2.6 a. PRZECIWDZIAŁANIE NARKOMANII W GMINIE

Nie ulega w ątpliwo ści, i Ŝ narkomania staje si ę narastaj ącym problemem. Wskazuje na to jednoznacznie wzrastaj ąca liczba osób uzale Ŝnionych i coraz wi ększa liczba osób podejmuj ących próby narkotyzowania si ę.

Skala zjawiska u Ŝywania substancji psychoaktywnych przez dzieci. młodzie Ŝ i osoby dorosłe, skutki wynikaj ące z tego narastaj ącego problemu powoduj ą, i Ŝ kwestia narkomani stała si ę jednym z wa Ŝnych społecznych. Mit narkomana, który wegetuje na marginesie Ŝycia społecznego prawie ju Ŝ jest nieaktualny. U Ŝywanie środków psychoaktywnych zagra Ŝaj ących Ŝyciu i zdrowiu przestało dotyczy ć środowisk patologicznych a obejmuje swoim zasi ęgiem bli Ŝsze i dalsze środowisko osób uzale Ŝnionych i współuzale Ŝnionych.

Wyniki bada ń porównawczych ESPAD – u z 2003 r. z prób ą z lat 1995 i 1999 r. przeprowadzone przez Instytut Psychiatrii i Neurologii na próbie reprezentacyjnej gimnazjalistów i licealistów ukazuj ą mi ędzy innymi:

• obni Ŝenie wieku inicjacji narkotykowej,

• zwi ększon ą dost ępno ść narkotyków poprzez dystrybucj ę w miejscach takich jak szkoła, dyskoteka, bar, ulica,

• szeroki wachlarz narastaj ących problemów zwi ązanych narkotyzowaniem do świadczanych przez młodzie Ŝ, to jest problemy z rodzicami, rówie śnikami, nauczycielami, policj ą, wybuchy agresji wobec innych,

• niepo Ŝą dane do świadczenia seksualne, inne problemy zdrowotne i Ŝyciowe,

• jako środek inicjacyjny badania wskazuj ą: marihuan ę, haszysz, amfetamin ę, neuroleptyki i inne środki uspakajaj ące i nasenne, LSD, ecstasy,

• postaw ę akceptacji do środków nielegalnych, to jest marihuany, haszyszu, amfetaminy, ecstasy, amfetaminy, LSD,

• du Ŝą znajomo ść działania ró Ŝnych środków przez badanych, bez świadomo ści skutków ich za Ŝywania dla organizmu,

41 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

• - konieczno ść kształcenia i doskonalenia kadry i środowisk zainteresowanych podejmowaniem działa ń profilaktycznych w zwi ązku ze zmianami trendów i specyfiki problemu.

Aby eliminowa ć niekorzystny wpływ narkomanii na lokaln ą społeczno ść konieczne jest prowadzenie działa ń o charakterze profilaktycznym oraz innych form promocji zdrowego stylu Ŝycia.

Istotn ą rol ę odgrywa ć b ędą w tym procesie uchwalane corocznie programy przeciwdziałania narkomanii.

Uwzgl ędniaj ąc cele ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii w tych programach postanowiono wprowadzi ć nast ępuj ące kierunki działania:

• zwi ększenie dost ępno ści pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób uzale Ŝnionych od narkotyków i osób zagro Ŝonych uzale Ŝnieniem oraz ich rodzin.

• zapobieganie wykluczeniu społecznemu, ubóstwu i innym trudnym sytuacjom z jakimi borykaj ą si ę rodziny, w których wyst ępuje problem narkomanii poprzez udzielanie pomocy psychospołecznej i prawnej.

• zapewnienie wsparcia socjalnego poprzez udzielanie świadcze ń pomocy społecznej osobom uzale Ŝnionym i ich rodzinom.

• prowadzenie profilaktycznej działalno ści informacyjnej, edukacyjnej i szkoleniowej w zakresie rozwi ązywania problemów narkomanii w szczególno ści dla dzieci i młodzie Ŝy

• wspomaganie działa ń instytucji, organizacji pozarz ądowych, osób fizycznych, słu Ŝą cych rozwi ązywaniu problemów narkomanii.

42 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

2.7. KWESTIA PRZEST ĘPCZO ŚCI Przest ępczo ść jest jednym z tych zjawisk społecznych, które odciskaj ą dotkliwe pi ętno na funkcjonowaniu lokalnej społeczno ści. Jest to margines Ŝycia społecznego, ale intensywno ść zdarze ń oraz cz ęstotliwo ść, z jak ą wyst ępuj ą, mog ą mie ć wpływ na formowanie si ę postaw i zachowa ń ludzi tworz ących społeczno ść gminy. W 2004 roku na terenie gminy Poczesna stwierdzono popełnienie ł ącznie 216 przest ępstw. W 106 przypadkach sprawcy nie zostali wykryci.

Liczba stwierdzonych przest ępstw na terenie gminy Poczesna w 2004 r.

80 72 70 60 50 42 35 40 30 20 12 5 7 8 6 10 5 10 0 2004 włamanie oszustwo kradzie Ŝ uszkodzenie mienia kradzie Ŝ dokumentu zn ęcanie si ę fałszerstwo wyłudzenie kredytu nietrze źwy rowerzysta nietrze źwy kieruj ący

Dane Komisariatu Policji w Poczesnej.

Policjanci Komisariatu Policji w Poczesnej odnotowali 72 przypadki kradzie Ŝy mienia i 7 kradzie Ŝy dokumentów. Zanotowali te Ŝ 42 włamania, 12 oszustw i 10 wyłudze ń kredytów. W śród przest ępstw rzadziej wyst ępuj ących było 8 przypadków zn ęcania si ę, 6 fałszerstw, 5 uszkodze ń mienia i 2 uszkodzenia ciała, 3 przypadki gró źb karalnych oraz po jednym: ukrywania dokumentu, pobicia, rozboju, sprzeda Ŝy alkoholu nieletnim i nieumy ślnego spowodowania śmierci. Zatrzymano te Ŝ 35 nietrze źwych rowerzystów i 5 nietrze źwych kieruj ących pojazdami.

43 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

2.8. KWESTIA NIEPEŁNOSPRAWNO ŚCI W rozumieniu ustawy o pomocy społecznej niepełnosprawno ść oznacza stan fizyczny, psychiczny lub umysłowy, powoduj ący trwałe lub okresowe utrudnienie, ograniczenie b ądź uniemo Ŝliwienie samodzielnej egzystencji. Tymczasem obecnie niepełnosprawno ść jest równie Ŝ rozumiana jako wynik barier społecznych, ekonomicznych oraz fizycznych, jakie jednostka napotyka w środowisku zamieszkania. W zwi ązku z tym polityka społeczna powinna promowa ć aktywne działania na wszystkich szczeblach Ŝycia społecznego oraz aktywnie wspiera ć wszelkie działania na rzecz równouprawnienia osób niepełnosprawnych, a tak Ŝe przeciwdziała ć ich dyskryminacji i tworzy ć mechanizmy wyrównuj ące szanse Ŝyciowe oraz warunki do korzystania z przysługuj ących im praw. W gminie Poczesna w roku 2004 z powodu niepełnosprawno ści z pomocy społecznej skorzystało ogółem 169 odbiorców. Niepełnosprawno ść jest czwart ą, co do wielko ści, pod wzgl ędem liczby beneficjentów, przyczyn ą udzielania wsparcia.

Osoby niepełnosprawne w zestawieniu z ogółem mieszka ńców w 2004 r.

8%

92%

liczba mieszka ńców liczba osób niepełnosprawnych

Dane Gminnego O środka Pomocy Społecznej w Poczesnej.

Według danych GOPS w 2004 r. w gminie Poczesna w śród 12.611 mieszka ńców ogółem, zamieszkiwało 987 osób niepełnosprawnych.

44 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

Osoby niepełnosprawne ze wzgl ędu na stopie ń niepełnosprawno ści

15%

30% 55%

I stopie ń (znaczny) II stopie ń (umiarkowany) III stopie ń (lekki)

Dane Gminnego O środka Pomocy Społecznej w Poczesnej.

Z danych Gminnego O środka Pomocy Społecznej wynika, Ŝe według stanu na 31.12.2004 r. w śród niepełnosprawnych najliczniejsz ą grup ę stanowiły osoby z orzeczeniem o niepełnosprawno ści III stopnia (lekki) – 504 osoby (55% ogółu). II stopie ń (umiarkowany) – posiadało 276 osób (30% ogółu), natomiast I (znaczny) – 142 osoby (15% ogółu). Instytucje świadcz ące opiek ę i pomoc osobom niepełnosprawnym to: • Gminny O środek Pomocy Społecznej, • Stowarzyszenie Opieku ńczo-Piel ęgniarskie „Z Ufno ści ą w III Tysi ąclecie”, • Punkt Ratownictwa Medycznego, • Przychodnie i poradnie lekarskie, laboratoria analiz lekarskich.

2.9. IDENTYFIKACJA NAJWA śNIEJSZYCH PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH Identyfikacja problemów społecznych jest jednym z najwa Ŝniejszych elementów ka Ŝdego post ępowania diagnostycznego, maj ącego okre śli ć zasadnicze problemy i ewentualne kierunki ich rozwi ązywania. Podstawowym narz ędziem badawczym, za pomoc ą którego identyfikowano problemy społeczne, była ankieta rozesłana do osób maj ących wpływ na kształt lokalnej polityki społecznej, mi ędzy innymi do osób reprezentuj ących wybrane instytucje lokalne, takie jak: o środek zdrowia, ko ściół, szkoła, organizacje pozarz ądowe, a tak Ŝe do lokalnych przedsi ębiorców, pracowników socjalnych GOPS, radnych, mieszka ńców gminy.

45 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

Z nadesłanych odpowiedzi wyłonił si ę obraz najistotniejszych kwestii dotykaj ących lokaln ą społeczno ść .

Atuty i potencjał rozwojowy gminy Według respondentów Poczesna to gmina posiadaj ąca dobr ą infrastruktur ę i komunikacj ę miejsk ą oraz bardzo dobre poł ączenie z Cz ęstochow ą. Atutami s ą równie Ŝ korzystna lokalizacja – blisko ść ró Ŝnych instytucji, urz ędów, szkół, sklepów, a tak Ŝe blisko ść du Ŝego miasta. Mieszka ńcy doceniaj ą te Ŝ cisz ę i spokój okolicy.

Słabe strony gminy Najcz ęś ciej wymienianymi słabo ściami gminy Poczesna s ą: uci ąŜ liwo ści zwi ązane z blisko ści ą wysypiska śmieci, kiepski stan nawierzchni dróg i brak chodników. Mieszka ńcom przeszkadza te Ŝ zagro Ŝenie przez nat ęŜ ony ruch na trasie DK-1, zwłaszcza samochodów ci ęŜ arowych oraz zanieczyszczenie powietrza spalinami. Dokucza równie Ŝ hałas i wał ęsaj ące si ę bez opieki psy. Zwrócono tak Ŝe uwag ę na brak miejsc i instytucji zajmuj ących si ę zagospodarowaniem czasu wolnego młodzie Ŝy i nadu Ŝywanie przez ni ą alkoholu.

Najwa Ŝniejsze problemy społeczne w gminie Za najwa Ŝniejsze problemy w gminie uznano przede wszystkim bezrobocie, alkoholizm i narkomani ę. Powa Ŝnym i narastaj ącym problemem wskazanym przez respondentów jest równie Ŝ ubo Ŝenie mieszka ńców gminy. Jest ono spowodowane wzrostem bezrobocia i przyczynia si ę do pogł ębiania patologii społecznych oraz wzrostu niewydolno ści opieku ńczo-wychowawczej rodzin.

Szczególnie nara Ŝone grupy społeczne Za osoby, które w najwi ększym stopniu dotykaj ą lokalne problemy społeczne, uznano ludzi starszych, schorowanych i samotnych. Kolejn ą grup ą mieszka ńców, która odczuwa skutki problemów społecznych, s ą osoby bezrobotne, ubogie, samotne matki oraz dzieci i młodzie Ŝ, przede wszystkim te - pochodz ące z rodzin biednych, wielodzietnych i dysfunkcyjnych. Wybór ten uzasadniano głównie ubóstwem i brakiem miejsc pracy. Za szczególnie nara Ŝone uznano tak Ŝe rodziny osób uzale Ŝnionych i bezrobotnych. W kwestii zwi ązanej z wyborem odbiorców, do których powinna trafia ć pomoc, uznano, i Ŝ w pierwszej kolejno ści wspiera ć nale Ŝy rodziny bezrobotnych oraz rodziny

46 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA wielodzietne i patologiczne. Pomoc społeczna powinna otacza ć opiek ą równie Ŝ osoby niezaradne, niepełnosprawne, stare, chore i samotne. Respondenci wskazali nie tylko środowiska, do których nale Ŝy skierowa ć pomoc, ale wymieniali tak Ŝe miejsca, w których zjawiska o charakterze patologicznym wyst ępuj ą ze szczególnym nat ęŜ eniem. Do takich miejsc nale Ŝy zaliczy ć m.in. osiedla mieszkaniowe: Huta Stara B, Nowa Wie ś, Wrzosowa, a tak Ŝe o środek MONARU w D ębowcu oraz okolice sklepów z alkoholem i dyskotek.

Podmioty pomagaj ące w rozwi ązywaniu problemów społecznych Respondenci, wskazuj ąc na osoby i instytucje, które mog ą przyczyni ć si ę do rozwi ązywania lokalnych problemów, zwrócili przede wszystkim uwag ę na wiod ącą rol ę Gminnego O środka Pomocy Społecznej. Zauwa Ŝyli jednocze śnie pozytywne oddziaływanie policji, ko ścioła i Gminnej Komisji Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych. Pomóc w rozwi ązywaniu problemów społecznych mog ą równie Ŝ lokalne stowarzyszenia i organizacje społeczne, wolontariat, Urz ąd Gminy, wójt, radni, prezydent Cz ęstochowy, nauczyciele i sponsorzy.

Kwestie uznane za najistotniejsze w tworzeniu strategii Ankietowani wskazali równie Ŝ problemy, na których powinna skupi ć si ę lokalna strategia integracji i rozwi ązywania problemów społecznych gminy. Wybierali pi ęć najistotniejszych kwestii z zamkni ętego katalogu w kolejno ści od 1 do 5 (1. uznawali za najwa Ŝniejsz ą). Przedstawiamy kwestie, które uzyskały najwi ększ ą liczb ę wskaza ń.

Liczba Lp. Problemy społeczne wskaza ń 1. Pomoc dzieciom z najubo Ŝszych rodzin 188 2. Pomoc ludziom starym, samotnym 89

3. Pomoc osobom bezrobotnym w przekwalifikowaniu się 79 i znalezieniu pracy

4. Pomoc w leczeniu alkoholików 59 5. Pomoc osobom niepełnosprawnym 57

6. Pomoc osobom nieradz ącym sobie z opiek ą i wychowaniem dzieci, 41 zwłaszcza w rodzinach niepełnych i wielodzietnych

47 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

Z powy Ŝszego zestawienia wynika rozkład wskaza ń istniej ących kwestii społecznych, które winny sta ć si ę przedmiotem szczególnej troski samorz ądu lokalnego. Kwestie te szeregujemy nast ępuj ąco:

Pomoc osobom bezrobotnym w przekwalifikowaniu

si ę i znalezieniu pracy

Pomoc dzieciom

z najubo Ŝszych Pomoc w leczeniu rodzin alkoholików

Kwestie najistotniejsze w tworzeniu strategii

integracji i rozwi ązywania problemów społecznych gminy Poczesna

Pomoc ludziom Pomoc osobom niepełnosprawnym starym, samotnym

Pomoc osobom nieradz ącym sobie z opiek ą i wychowaniem dzieci

Badania własne Centrum AV.

Ponadto do kwestii wa Ŝnych zaliczono równie Ŝ pomoc dzieciom chorym i upo śledzonym, pomoc dla samotnych kobiet w ci ąŜ y i matek, które s ą w trudnej sytuacji Ŝyciowej, pomoc dzieciom z domów dziecka, sprz ęt i pieni ądze dla szpitali na przeprowadzenie kosztownych operacji, pomoc bezdomnym, ludziom dotkni ętym skutkami powodzi lub innymi kl ęskami, a tak Ŝe pomoc byłym wi ęź niom w powrocie do społecze ństwa. Nale Ŝy doda ć, Ŝe w prezentowanym zestawieniu pomini ęto kategorie,

48 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA na które nie było wskaza ń - na przykład kwestie pomocy uchod źcom i ofiarom wojen w ró Ŝnych krajach świata, pomoc Polakom powracaj ącym z krajów dawnego Zwi ązku Radzieckiego oraz leczenie narkomanów czy chorych na AIDS.

2.10. ANALIZA SWOT Bardzo u Ŝyteczn ą metod ą przy okre ślaniu priorytetów rozwojowych jest coraz powszechniej stosowana w pracach nad strategi ą analiza SWOT. Nazwa SWOT jest akronimem angielskich słów Strengths (mocne strony), Weaknesses (słabe strony), Opportunities (szanse w otoczeniu), Threats (zagro Ŝenia w otoczeniu). Analiza SWOT jest efektywn ą metod ą identyfikacji słabych i silnych stron organizacji oraz badania szans i zagro Ŝeń, jakie stoj ą przed organizacj ą. Analiz ę t ę mo Ŝna z powodzeniem zastosowa ć do dowolnego przedsi ęwzi ęcia, wł ącznie z programowaniem strategicznym. Wnikliwe opracowanie SWOT jest istotnym etapem procesu planowania strategicznego. Przy wła ściwym opracowaniu stanowi punkt wyj ściowy dla okre ślania celów strategicznych oraz projektów socjalnych. Analiza SWOT została przygotowana w miejscowym Gminnym O środku Pomocy Społecznej. Przedstawione poni Ŝej czynniki obejmuj ą: • siły – wewn ętrzne uwarunkowania o pozytywnym wpływie na sytuację społeczn ą, • słabo ści – wewn ętrzne uwarunkowania o negatywnym wpływie na sytuację społeczn ą, • szanse – zewn ętrzne uwarunkowania o pozytywnym wpływie na realizacj ę celów, • zagro Ŝenia – zewn ętrzne uwarunkowania o negatywnym wpływie na realizacj ę celów. Wynik prac obrazuj ą prezentowane poni Ŝej zestawienia. Doda ć nale Ŝy, Ŝe w analizie SWOT odniesiono si ę wył ącznie do kwestii społecznych.

49 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

 kwestia dzieci, młodzie Ŝy i rodziny Mocne strony Słabe strony • współpraca instytucji zajmuj ących si ę • niewystarczaj ąca ilo ść środków problematyk ą dzieci i młodzie Ŝy, finansowych, • aktywna działalno ść pracowników • nieadekwatna do potrzeb liczba słu Ŝb społecznych na rzecz pomocy zatrudnionych pracowników dzieciom i młodzie Ŝy, merytorycznych, • działania samorz ądu na rzecz • niepowoływanie nowych organizacji zapobiegania dysfunkcjom rodziny, pozarz ądowych na terenie gminy, • wsparcie organizacji III sektora przez • niedostateczna liczba specjalistów do samorz ąd w działaniach na rzecz pracy z rodzin ą, dzieci, młodzie Ŝy i rodziny, • brak działalno ści w kierunku rozwoju • wykorzystywanie potencjału zast ępczej opieki rodzinnej nad zawodowego i naukowego dzie ćmi, pracowników, • nieprzeprowadzanie specjalistycznych • aktywno ść w poszukiwaniu środków analiz jako ściowych w zakresie potrzeb pozabud Ŝetowych, dzieci i młodzie Ŝy, • propagowanie idei wolontariatu na • niewystarczaj ąca liczba o środków rzecz dzieci i młodzie Ŝy. wsparcia dla rodzin w kryzysie, • brak na terenie gminy placówek resocjalizacyjnych oraz placówek dla nieletnich oraz samotnych matek z dzieckiem, • niezabezpieczanie dost ępu do ró Ŝnych form sp ędzania czasu wolnego.

Szanse Zagro Ŝenia • wzrost znaczenia organizacji • wyst ępowanie zjawiska uzale Ŝnienia pozarz ądowych na rzecz pomocy od pomocy społecznej, wyuczonej dzieciom i młodzie Ŝy, bezradno ści, • członkostwo Polski w UE szans ą na • wyst ępowanie zagro Ŝeń popraw ę polityki społecznej na rzecz funkcjonowania rodziny: uzale Ŝnienia, dzieci i młodzie Ŝy, rozpad wi ęzi rodzinnych, bezrobocie,

50 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

• sprzyjaj ący wpływ decentralizacji przemoc w rodzinie, ubóstwo, władzy na pomoc społeczn ą dzieci • zjawiska marginalizacji i alienacji grup i młodzie Ŝy, i osób, • wzrost świadomo ści społecznej władz • niski poziom współpracy pomi ędzy samorz ądowych, szkoł ą a rodzin ą, • brak zjawisk rozpadu wi ęzi • brak ofert szkole ń i doskonalenia społecznych i zaniku kontroli zawodowego dla kadry w dziedzinie społecznej, pracy z dzie ćmi, młodzie Ŝą i rodzin ą,

• stabilno ść prawna w dziedzinie • nieoferowanie dzieciom i młodzie Ŝy pomocy społecznej dziecku i rodzinie. ró Ŝnych form sp ędzania wolnego czasu, • niski poziom kultury prawnej społecze ństwa.

 kwestia osób bezrobotnych Mocne strony Słabe strony • niewyst ępowanie zjawiska • wysoka skala i nat ęŜ enie bezrobocia, dziedziczenia bezrobocia, • wysokie bezrobocie długotrwałe w śród • wzrost znaczenia wykształcenia jako kobiet i m ęŜ czyzn, warto ści, • wysokie bezrobocie długotrwałe na • dobre przygotowanie pracowników obszarach wiejskich, pomocy społecznej do pracy z osobami • niepodnoszenie kwalifikacji przez bezrobotnymi, osoby bezrobotne długotrwale, • dostatecznie rozwini ęty potencjał • brak organizacji pozarz ądowych organizacyjno-techniczny organizacji działaj ących na rzecz osób pozarz ądowych, bezrobotnych, • współpraca władz lokalnych • niski poziom wykształcenia z organizacjami pozarz ądowymi. bezrobotnych długotrwale.

51 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

Szanse Zagro Ŝenia • brak wzrostu bezrobocia długotrwałego • wzrost bezrobocia, powoduj ący i zjawiska dziedziczenia bezrobocia, osłabienie instytucji rodzinnych, • nierozwijalnie si ę zjawiska wykluczenia • brak lokalnych i regionalnych działa ń społecznego w grupach długotrwale przeciwdziałaj ących długotrwałemu bezrobotnych, bezrobociu, • przestrzeganie zasad partnerstwa • słaba współpraca władz lokalnych w zakresie współpracy mi ędzy i regionalnych z partnerami władzami gminy a organizacjami społecznymi w ramach rozwi ązywania pozarz ądowymi. problemów osób bezrobotnych, • mała dost ępno ść do kształcenia ustawicznego na obszarach wiejskich, • brak wzrostu mobilno ści zawodowej i geograficznej.

 kwestia osób niepełnosprawnych Mocne strony Słabe strony • zaanga Ŝowanie osób • mała aktywno ść funkcjonowania niepełnosprawnych w działalno ść organizacji pozarz ądowych w sferze samopomocy, niepełnosprawno ści, • rozpowszechnianie pozytywnych • istnienie barier architektonicznych, wzorców postaw filantropijnych • niedostateczna baza rehabilitacyjna i charytatywnych w środowisku. dla osób niepełnosprawnych, • nierównomierna i niewystarczaj ąca oferta pomocy osobom niepełnosprawnym, • niedostateczna oferta opieki nad osobami niepełnosprawnymi, • niepełne rozpoznanie liczby osób niepełnosprawnych.

52 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

Szanse Zagro Ŝenia • wzrost społecznej akceptacji osób • nieedukowanie o rozumieniu potrzeb niepełnosprawnych, osób niepełnosprawnych, • współpraca sektora publicznego • nierównomierne korzystanie z sektorem pozarz ądowym, ze środków pozabud Ŝetowych • upowszechnianie w mediach i pomocowych, problematyki niepełnosprawno ści • niesprzyjaj ący wpływ sytuacji w celu kształtowania pozytywnych ekonomiczno-gospodarczej kraju postaw, na pomoc niepełnosprawnym, • likwidowanie barier architektonicznych. • zmniejszanie si ę liczby miejsc pracy dla osób niepełnosprawnych, • wzrost zapotrzebowania na placówki opieki stacjonarnej, usługi opieku ńcze i stacjonarne.

 kwestia ludzi starszych Mocne strony Słabe strony • dostateczny dost ęp do jednostek • brak okre ślonego standardu usług organizacyjnych pomocy społecznej, dla osób starszych, • profesjonalne przygotowanie kadry, • niedysponowanie małymi formami • wystarczaj ąca liczba osób zajmuj ących pomocy społecznej, si ę problematyk ą ludzi starszych • zjawisko przedłu Ŝaj ącego si ę w o środkach pomocy społecznej, przeci ętnego dalszego trwania Ŝycia, • prawidłowy obieg informacji o formach • zwi ększanie si ę liczby osób w wieku pomocy społecznej, poprodukcyjnym, • brak wzrostu liczby • zmiana modelu rodziny świadczeniobiorców pomocy z wielopokoleniowej na jedno- społecznej, i dwupokoleniowe, • niemarginalizowanie problemów osób • niski poziom Ŝycia ludzi starszych, starszych oraz placówek pomocy • istnienie barier architektonicznych, społecznej, • brak ofert dla osób starszych • dobry dost ęp do domów pomocy mieszkaj ących na wsi, społecznej, • małe mo Ŝliwo ści kontynuacji

53 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

• zmniejszaj ąca si ę liczba oczekuj ących aktywno ści zawodowej przez osoby na umieszczenie w DPS, starsze. • mo Ŝliwo ści samorealizacji osób starszych w organizacjach samopomocowych, • wykorzystywanie pomocy wolontariuszy w dziedzinie pomocy osobom starszym.

Szanse Zagro Ŝenia • niewyst ępowanie problemów • niska świadomo ść społeczna ujawniaj ących si ę enklaw staro ści dotycz ąca osób w podeszłym wieku, i wzrostu patologii społecznej w śród • niekorzystne zjawiska demograficzne, ludzi starszych, • niedostosowanie infrastruktury, • brak wzrostu liczby osób samotnych, • brak dokładnego rozpoznawania • skoordynowanie działa ń podmiotów potrzeb, na rzecz osób starszych, • nieprawidłowa polityka mieszkaniowa, • podmiotowe traktowanie osób • migracja ludzi młodych na inne tereny, starszych, • zmiana modelu funkcjonowania • system prawny reguluj ący rodziny, funkcjonowanie nowych form pomocy • nowy system emerytalno-rentowy bez społecznej szans ą na popraw ę szansy na popraw ę warunków osób warunków Ŝycia, starszych, • pozytywny wpływ wzrostu • brak promocji zdrowia dla osób gospodarczego na pomoc społeczn ą starszych, osobom starszym, • ogólna sytuacja społeczna • wpływ post ępu medycyny na popraw ę niesprzyjaj ąca pomocy osobom sytuacji zdrowotnej. w III wieku.

54 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

 kwestia osób uzale Ŝnionych Mocne strony Słabe strony • dobre przygotowanie kadry do pracy • brak dobrze przygotowanej bazy z osobami uzale Ŝnionymi, lokalowej i miejsc pobytu dla ofiar • baza lecznictwa odwykowego, przemocy, • stałe środki finansowe na profilaktyk ę • nieprawidłowe wykorzystywanie i rozwi ązywanie problemów środków pochodz ących z zezwole ń alkoholowych, na handel napojami alkoholowymi, • współpraca pomi ędzy instytucjami • nieistnienie organizacji samorz ądowymi a organizacjami pozarz ądowych, pomagaj ących pozarz ądowymi, osobom uzale Ŝnionym, • dobry przepływ informacji mi ędzy • niewystarczaj ący stan zatrudnienia organizacjami działaj ącymi w obszarze w lecznictwie, uzale Ŝnie ń, • ograniczona współpraca z ko ściołem. • zaanga Ŝowanie społeczno ści lokalnej w działania pomocowe.

Szanse Zagro Ŝenia • uzale Ŝnienie traktowane jako problem • istnienie zjawiska zm ęczenia, społeczny, bezsilno ści i bezradno ści społecznej, • zainteresowanie fachowców ró Ŝnych • niewystarczaj ące mo Ŝliwo ści dziedzin wspóln ą prac ą na rzecz sprostania potrzebom w zakresie przeciwdziałania uzale Ŝnieniom, uzyskiwania pomocy w dziedzinie • dobre wykorzystywanie sytemu uzale Ŝnie ń, informacji. • brak systemu wsparcia dla osób i rodzin wymagaj ących specjalistycznej pomocy, • mała efektywno ść i skuteczno ść działa ń podejmowanych na rzecz osób uzale Ŝnionych.

55 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

 rozwój kadr i słu Ŝb pomocowych Mocne strony Słabe strony • pomoc Powiatowego Centrum Pomocy • przeci ąŜ enie pracowników socjalnych Rodzinie w rozwi ązywaniu lokalnych ilo ści ą zada ń, problemów społecznych, • słaby dost ęp do placówek • wyspecjalizowana kadra pracowników oświatowych, zajmuj ących si ę pomocy społecznej, kształceniem w zakresie usług • wyspecjalizowani pracownicy, opieku ńczych. kompleksowo zajmuj ący si ę rodzinami dysfunkcyjnymi, • prowadzenie działa ń socjalnych z rodzin ą, • istnienie placówek opieku ńczo- wychowawczych.

Szanse Zagro Ŝenia • przygotowanie zawodowe • niewystarczaj ąca ilo ść kadry absolwentów do potrzeb rynku w stosunku do potrzeb. w zakresie słu Ŝb pomocy społecznej, • stałe doskonalenie zawodowe pracowników pomocy społecznej, • współpraca z jednostkami pomocy społecznej prowadzonymi przez inne podmioty.

 poziom zaspokajania potrzeb uznanych za podstawowe Mocne strony Słabe strony • baza zabezpieczaj ąca potrzeby • brak dost ępu do szkół gimnazjalnych społeczne, i ponadgimnazjalnych dla dzieci • dostateczne dofinansowanie o światy i młodzie Ŝy niepełnosprawnej, i nauki, • słabo rozwini ęta infrastruktura • dost ęp do terenów rekreacyjnych komunalna, i wypoczynkowych, • niewła ściwa gospodarka odpadami

56 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

• dobry dost ęp do opieki medycznej, komunalnymi i przemysłowymi, • dobra sytuacja mieszkaniowa. • mały potencjał przedsi ębiorstw budowlanych, • niedostateczna ilo ść mieszka ń komunalnych i socjalnych, zastój w budownictwie.

Szanse Zagro Ŝenia • wzrost poziomu wykształcenia, • rozwój przemysłu i transportu • post ępuj ące przekształcenia uci ąŜ liwego dla środowiska gospodarcze, naturalnego, • korzystne dla komunikacji poło Ŝenie • nieracjonalne wykorzystywanie regionu, zasobów naturalnych, • dobre powi ązanie sieci dróg lokalnych • słaby rozwój agroturystyki, z krajowymi. • wzrost patologii spowodowanych brakiem pracy i środków do Ŝycia, • zjawisko post ępuj ącej degradacji warto ści rodzinnych, • pogł ębiaj ący si ę upadek „kultury pracy”, • wyst ępowanie zjawiska apatii i zniech ęcenia w społecze ństwa.

2.11. ZASOBY UMO śLIWIAJ ĄCE ROZWI ĄZYWANIE PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH Zasobami umo Ŝliwiaj ącymi rozwi ązywanie problemów społecznych okre ślamy instytucje znajduj ące si ę na terenie gminy lub obejmuj ące swym zasi ęgiem działania jej mieszka ńców, które funkcjonuj ą w obszarze polityki społecznej i rozwi ązuj ą dane problemy. S ą to zarówno jednostki samorz ądowe, jak i niepubliczne, na przykład organizacje pozarz ądowe.

57 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

2.11.1 INSTYTUCJE SAMORZ ĄDOWE Instytucje oferuj ące pomoc i wsparcie prezentujemy w formie kart informacyjnych, które najtrafniej oddaj ą mo Ŝliwo ści udzielania wsparcia i pomocy mieszka ńcom gminy. Karty zasobów zostały opracowane w ramach prac nad strategi ą i wskazuj ą tak Ŝe pojawiaj ące si ę w jednostkach potrzeby i mo Ŝliwo ści rozwoju.

Gminny O środek Pomocy Społecznej ul. Wolno ści 2, 42-262 Poczesna 1.Podmiotprowadzący: Urz ąd Gminy ul. Wolno ści 2, 42-262 Poczesna 2.Cooferuje(zakresusług): Ośrodek realizuje zadania wynikaj ące z ustawy o pomocy społecznej i świadcze ń rodzinnych, mi ędzy innymi koordynuje rozwi ązywanie problemów społecznych w mie ście. 3.Dokogoskierowanajestofertajednostki(kategorieiilośćklientów): Oferta jednostki jest skierowana do mieszka ńców gminy Poczesna, którzy znajduj ą si ę w trudnej sytuacji materialnej i społecznej. O środek zatrudnia 4 pracowników socjalnych.

Gminne Centrum Kultury, Informacji i Rekreacji w Poczesnej W skład jednostki wchodz ą: świetlica, basen i kort tenisowy w Hucie Starej „B”, świetlice środowiskowe w Brzezinach Kolonia i Bargłach. ul. Modrzewiowa 1, 42-262 Poczesna 1.Podmiotprowadzący: Urz ąd Gminy ul. Wolno ści 2, 42-262 Poczesna 2.Cooferuje(zakresusług): Usługi w zakresie świadcze ń kulturalno, o światowo, rekreacyjnych, organizacji kółek zainteresowa ń, kursów, imprez tematycznych, festynów; prowadzenie świetlic środowiskowych, udost ępnianie lokali na potrzeby stowarzysze ń, kół zrzeszaj ących społeczno ść lokaln ą, organizowanie wystaw, przegl ądów, pogadanek itp. 3.Dokogoskierowanajestofertajednostki(kategorieiilośćklientów): Oferta jednostki skierowana jest do dzieci i młodzie Ŝy, społeczno ści lokalnej. 58 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

Ośrodek Rehabilitacyjno – Readaptacyjny „MONAR” w D ębowcu Dębowiec nr 2, 42-260 Poraj 1.Podmiotprowadzący: Narodowy Fundusz Zdrowia Organizacja pozarz ądowa „MONAR” 2.Cooferuje(zakresusług): Ośrodek świadczy usługi w zakresie psychoterapii, rehabilitacji, readaptacji osób uzale Ŝnionych od narkotyków i innych u Ŝywek. Leczenie osób uzale Ŝnionych po opuszczeniu oddziałów detoksykacji szpitali psychiatrycznych, leczenie osób uzale Ŝnionych z nakazu – postanowienia s ądowego. 3.Dokogoskierowanajestofertajednostki(kategorieiilośćklientów): Oferta skierowana jest do osób uzale Ŝnionych od narkotyków z całego kraju. Zakresem usług obj ętych jest 45 osób, miejsc w o środku jest 50.

Pa ństwowy Dom Dziecka we Wrzosowej 42-262 Poczesna 1.Podmiotprowadzący: Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie ul. Tkacka 1, 42-200 Cz ęstochowa 2.Cooferuje(zakresusług): Ośrodek zapewnia całodobow ą opiek ę dzieciom z rodzin niewydolnych opieku ńczo i wychowawczo, umieszczonym w placówce zgodnie z postanowieniem S ądu Rodzinnego. Świadczy usługi pedagogiczno-wychowawcze, a w szczególno ści dotycz ące procesu kształcenia, readaptacji i usamodzielnienia w placówce i po wyj ściu z placówki. 3.Dokogoskierowanajestofertajednostki(kategorieiilośćklientów): Oferta skierowana jest do dzieci – sierot naturalnych lub społecznych przede wszystkim z terenu powiatu cz ęstochowskiego. Obecnie w placówce przebywa 47 dzieci.

Gminna Komisja Profilaktyki i Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych. Punkt konsultacyjny dla osób i rodzin z problemem alkoholowym. 42-262 Poczesna 1.Podmiotprowadzący: Urz ąd Gminy ul. Wolno ści 2, 42-262 Poczesna

59 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

2.Cooferuje(zakresusług): Świadczenie pomocy w zakresie usług psychologicznych, prawnych, interwencyjnych dotycz ących osób uzale Ŝnionych, współuzale Ŝnionych od alkoholu. 3.Dokogoskierowanajestofertajednostki(kategorieiilośćklientów): Oferta jednostki jest skierowana do mieszka ńców gminy Poczesna, którzy borykaj ą si ę z problemem alkoholowym i przemoc ą w rodzinie. Tą form ą pomocy obj ętych zostało

78 osób.

Gminny Zakład Gospodarki Mieszkaniowej w Poczesnej, z siedzib ą w Hucie Starej „B” ul. Klubowa 1, Huta Stara „B” 1.Podmiotprowadzący: Urz ąd Gminy ul. Wolności 2, 42-262 Poczesna 2.Cooferuje(zakresusług): Usługi w zakresie bie Ŝą cych remontów, konserwacji, usługi w zakresie administrowania mieniem komunalnym – w dyspozycji jest 190 lokali własno ściowych i 470 lokali komunalnych. GZGM zapewnia w pilnych potrzebach lokale socjalne. 3.Dokogoskierowanajestofertajednostki(kategorieiilośćklientów): Oferta jednostki jest skierowana do mieszka ńców osiedli, mieszka ńców gminy, osób bezdomnych, osób, które w wyniku zdarzenia losowego zostały pozbawione mieszkania.

2.11.2. ORGANIZACJE POZARZ ĄDOWE W gminie Poczesna funkcjonuje 8 stowarzysze ń, s ą te Ŝ 3 parafie ko ścioła rzymskokatolickiego. Pomi ędzy sektorem publicznym a pozarz ądowym istnieje dobry przepływ informacji dotycz ący podopiecznych korzystaj ących z pomocy. Podejmowana jest współpraca z tymi organizacjami w zakresie: zlece ń realizacji zada ń własnych (1), dofinansowywania działalno ści statutowej organizacji (4), wsparcia rzeczowego (np. sprz ęt, wyposa Ŝenie) (4), wsparcia lokalowego (4) oraz doradztwa i konsultacji (1). Samorz ąd gminy dysponuje uregulowaniami okre ślonymi przez odpowiedni akt prawa miejscowego, dotycz ącymi współpracy z organizacjami nale Ŝą cymi do sektora pozarz ądowego. Jest to „Program współpracy gminy Poczesna z organizacjami

60 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

pozarz ądowymi oraz podmiotami prowadz ącymi działalno ść w zakresie po Ŝytku publicznego na 2004 r.” Ka Ŝda społeczno ść , w której istniej ą silne wi ęzi społeczne, winna organizowa ć współprac ę mi ędzy samorz ądem a organizacjami pozarz ądowymi, aby współdziała ć w kierunku uzupełnienia i usprawnienia instytucjonalnego forum pomocy. Poni Ŝej prezentowane s ą wszystkie organizacje pozarz ądowe działaj ące na terenie gminy Poczesna.

ORGAGNIZACJE POZARZ ĄDOWE DZIAŁAJ ĄCE NA TERENIE GMINY POCZESNA

Ilo ść osób Charakterystyka Kategorie Lp. Nazwa Adres obj ętych działania klienta opiek ą w 2004 r. 1. „Akcja Katolicka” Parafie: Poczesna, Integracja środowiska Katolicy zrzeszeni 60 osób Stowarzyszenie Nierada, Wrzosowa katolików, udzielanie w parafii. wsparcia i pomocy osobom potrzebuj ącym. 2. Stowarzyszenie Gminne Centrum Kultury, Integracja środowiska Emeryci i renci ści. 130 osób Zwi ązek Emerytów Informacji i Rekreacji w emerytów i rencistów, i Rencistów Poczesnej zagospodarowanie (i podległe świetlice), czasu wolnego, ul. Modrzewiowa 2, udzielanie wsparcia 42-262 Poczesna wzajemnego. 3. Towarzystwo Przedszkole w Hucie Organizacja Dzieci i młodzie Ŝ. 20 dzieci Przyjaciół Dzieci Starej „B”, wypoczynku dla dzieci, Stowarzyszenie ul. Czysta 1, udzielanie pomocy Huta Stara „B” rzeczowej dzieciom.

4. Stowarzyszenie Ośrodek Zdrowia, Świadczenie usług Osoby obło Ŝnie 20 osób Piel ęgniarsko- ul. Szkolna 3, opieku ńczo- chore, Opieku ńcze 42-262 Poczesna piel ęgniarskich niepełnosprawne „Z Ufno ści ą dla mieszka ńców w stopniu w III Tysi ąclecie gminy. znacznym. 5. Stowarzyszenie ul. Staszica 15, Świadczenie usług Mieszka ńcy gminy, „Nasz Wspólny Brzeziny Kolonia w zakresie udzielania osoby bezrobotne, Dom” informacji o przysługuj ą- niepełnosprawne, cych prawach znajduj ące si ę mieszka ńcom gminy, w trudnej sytuacji pomoc rzeczowa i finan- Ŝyciowej i osobistej. sowa osobom

61 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

potrzebuj ącym.

6. Stowarzyszenie Gminne Centrum Kultury, Integracja środowiska Kobiety z terenu 65 kobiet Koło Gospody ń Informacji i Rekreacji w gospody ń wiejskich, gminy. Wiejskich Poczesnej zagospodarowanie (i podległe świetlice), czasu wolnego poprzez ul. Modrzewiowa 2, uczestnictwo 42-262 Poczesna w zaj ęciach, kursach i kołach zainteresowa ń. 7. Ochotnicze Stra Ŝe Urz ąd Gminy, Ochrona Mieszka ńcy gminy. 250 osób Po Ŝarne: Bargły, ul. Wolno ści 2, przeciwpo Ŝarowa Poczesna, Słowik, 42-262 Poczesna mienia, budynków Huta Stara „A”, gminy, terenów le śnych. Nierada, Wrzosowa 8. Stowarzyszenie ul. Kr ęta 21, Podejmowanie działa ń Mieszka ńcy gminy. „Na Rzecz Eko- Korwinów w zakresie ochrony rozwoju” Ziemi przyrody regionu, Pocze śnia ńskiej ekologii. 9. Kluby sportowe, Gminne Centrum Kultury, Krzewienie kultury Dzieci i młodzie Ŝ 70 – 80 w tym: „Olimpia” Informacji i Rekreacji w fizycznej, rozwój sportu z gminy. dzieci w Hucie Starej „B”, Poczesnej i rekreacji. „Złota Dama” ul. Modrzewiowa 2, w Poczesnej, 42-262 Poczesna w Poczesnej Szkoła Podstawowa w Poczesnej, ul. Szkolna 1, 42-262 Poczesna

62 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

2.12. PODSUMOWANIE CZ ĘŚ CI DIAGNOSTYCZNEJ

Dokonuj ący diagnozy problemów społecznych na terenie gminy zespół korzystał z szeregu mo Ŝliwo ści, jakie stwarza funkcjonowanie jednostek organizacyjnych samo- rz ądu terytorialnego, jednostek pozarz ądowych oraz instytucji współdziałaj ących w szeroko rozumianym obszarze polityki społecznej. Nie poprzestając na analizie źródeł zastanych, którymi dysponuj ą Gminny O środek Pomocy Społecznej, policja, Powiatowy Urz ąd Pracy i inne, korzystano obficie z bardzo wskazanych przy sporz ądzaniu analiz diagnostycznych źródeł wywołanych, tj. bada ń ankietowych i analizy SWOT.

Sumuj ąc uzyskane informacje i nakładaj ąc wyniki diagnozy na zakres mo Ŝliwo ści kompetencyjnych samorz ądu, mo Ŝemy wskaza ć najwa Ŝniejsze obszary problemowe, których rozwi ązanie powinno sta ć si ę przedmiotem działa ń samorz ądu lokalnego, a jest tre ści ą cz ęś ci programowej niniejszego dokumentu. Zespół przygotowuj ący dokument uznał, Ŝe problemami, dla których nale Ŝy zaprogramowa ć działania, s ą:

Istnienie znacznego poziomu bezrobocia na terenie gminy skutecznie uniemo Ŝliwia realizacj ę celów osobistych i zawodowych znacznej grupie mieszka ńców, pogł ębiaj ąc obszary ubóstwa.
Zwi ększa si ę liczba osób w wieku poprodukcyjnym dla których nale Ŝy zapewni ć wła ściw ą opiek ę i wsparcie. Z wiekiem wzrasta tak Ŝe liczba osób niepełnosprawnych
Rodziny niewydolne wychowawczo nie zaspokajaj ą potrzeb rozwojowych dziecka, co prowadzi do niekorzystnych zjawisk zarówno w domu rodzinnym, szkole i otoczeniu.
Uzale Ŝnienie, a zwłaszcza choroba alkoholowa, jest jednym z powa Ŝniejszych problemów społecznych na terenie gminy, staje si ę przyczyn ą szeregu negatywnych zjawisk, skutecznie ograniczaj ąc wydolno ść rodzin dotkni ętych tym problemem.
Wła ściwa ocena mo Ŝliwo ści lokalnego systemu pomocy społecznej i jego rozwój zgodnie i ze zmieniaj ącymi si ę potrzebami społecznymi.
Brak na terenie gminy wolontariatu wynikaj ący z niskiej aktywno ści społecznej mieszka ńców skutecznie utrudnia realizacj ę nowatorskich rozwi ąza ń w zakresie rozwi ązywania lokalnych problemów społecznych.

63 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

3. CZ ĘŚĆ PROGRAMOWA

W tej cz ęś ci strategii zawarte s ą programy szczegółowe polityki i pomocy społecznej, przeznaczone do realizacji na terenie gminy. Zostały one uj ęte w formie misji, celów strategicznych, celów szczegółowych i kierunków działa ń.

64 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

3.1. MISJA

ZAPEWNIENIE MIESZKA ŃCOM GMINY POCZESNA WARUNKÓW DO ROZWOJU ORAZ PRZECIWDZIAŁANIE MARGINALIZACJI I WYKLUCZENIU SPOŁECZNEMU

65 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

3.2. CELE STRATEGICZNE

Problem:

Istnienie znacznego poziomu bezrobocia na terenie gminy skutecznie uniemo Ŝliwia realizacj ę celów osobistych i zawodowych znacznej grupie mieszka ńców, pogł ębiaj ąc obszary ubóstwa.

Cel strategiczny 1

System wsparcia na rzecz osób bezrobotnych i ubogich

Cele szczegółowe 1. Rozwijanie aktywnych form pomocy osobom zagro Ŝonym wykluczeniem społecznym, długotrwale bezrobotnym, w tym kobietom. 2. Przeciwdziałanie ubóstwu. 3. Monitoring socjalny – wypracowanie form post ępowania wobec osób w sytuacji kryzysowej długotrwałego pozostawania bez pracy.

Kierunki działania: 1. Stała współpraca z Powiatowym Urz ędem Pracy w zakresie monitorowania i rozwi ązywania zjawiska bezrobocia na terenie gminy: a. organizacja i zwi ększenie zakresu prac interwencyjnych i robót publicznych, b. promowanie klubów pracy i szkole ń. 2. Objecie prac ą socjaln ą osób długotrwale bezrobotnych, tak by zach ęca ć do systematycznego poszukiwania zatrudnienia. W szczególno ści nale Ŝy d ąŜ yć do udzielenia osobom bezrobotnym wszechstronnej pomocy w zakresie: poradnictwa, zapoznania z aktywnymi technikami poszukiwania pracy. 3. Obj ęcie pomoc ą materialn ą, rzeczow ą i usługow ą rodzin dotkni ętych problemem bezrobocia i ubóstwa. 4. Tworzenie na terenie gminy sprzyjaj ącego klimatu dla potencjalnych inwestorów, mog ących tworzy ć nowe miejsca pracy. 66 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

5. Tworzenie na terenie gminy sprzyjaj ącego klimatu dla organizacji pozarz ądowych mog ących zorganizowa ć Centrum Integracji Społecznej – utworzenie Centrum. 6. DąŜ enie do utworzenia we współpracy z innymi gminami Centrum Integracji Społecznej daj ącego zatrudnienie osobom wykluczonym społecznie i długotrwale bezrobotnym. 7. Nawi ązanie kontaktu z organizacjami pozarz ądowymi z terenu województwa dla skuteczniejszego rozwi ązywania problemu bezrobocia. 8. Współudział w programach realizowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego przez instytucje rynku pracy. 9. Bie Ŝą cy monitoring ofert programowych i ewentualne opracowanie projektów maj ących na celu rozwi ązywanie problemu bezrobocia w szczególno ści w śród kobiet i osób długotrwale bezrobotnych. 10. Stworzenie grup wsparcia dla osób bezrobotnych. 11. Prowadzenie wła ściwej i przyjaznej polityki społecznej w zakresie przeciwdziałania bezrobociu promującej tworzenie nowych podmiotów gospodarczych (m.in. stosowanie preferencyjnych ulg dla przedsi ębiorców i potencjalnych inwestorów, stworzenie wolnej strefy ekonomicznej dla przesi ębiorców). 12. Współpraca w realizowaniu programów pomocowych dla osób bezrobotnych, zwłaszcza po 40. roku Ŝycia, w zakresie przekwalifikowania zawodowego przy współpracy z PUP. 13. Podj ęcie działa ń w kierunku budowy mieszka ń socjalnych, adaptacja istniej ących lokali komunalnych na mieszkania socjalne. 14. Realizacja programów maj ących na celu przywracanie do pełnienia ról społecznych osób wykluczonych (zatrudnianie w ramach prac interwencyjnych, w Centrum Integracji Społecznej, w jednostkach pomocniczych Urz ędu Gminy); usamodzielnianie osób bezdomnych, pomoc w prowadzeniu gospodarstwa domowego, integracja ze środowiskiem lokalnym.

Odpowiedzialni za realizacj ę kierunków działa ń:

Rada i Urz ąd Gminy, jednostki organizacyjne samorz ądu gminnego, jednostki organizacyjne pomocy społecznej.

67 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

Środki finansowe:

Bud Ŝet samorz ądu lokalnego, środki pozyskane z funduszy zewn ętrznych: rz ądowych, pozarz ądowych, programów celowych.

Partnerzy:

Instytucje rz ądowe, naukowe, samorz ądowe, organizacje społeczne ze szczególnym uwzgl ędnieniem organizacji po Ŝytku publicznego.

68 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

Problem:

Zapewnienie wła ściwej opieki i wsparcia osobom samotnym, w podeszłym wieku, przewlekle chorym i niepełnosprawnym.

Cel strategiczny 2

Rozwijanie zintegrowanego systemu wsparcia dla seniorów i niepełnosprawnych.

Cele szczegółowe 1. Zapewnienie odpowiednich form opieki osobom wymagających takiej opieki. 2. Usprawnianie osób starszych i niepełnosprawnych. 3. Aktywizacja rodzin na rzecz zapewnienia opieki osobom najbli Ŝszym. 4. Podejmowanie działa ń zmierzaj ących do ograniczenia skutków niepełno- sprawno ści. 5. Aktywizacja osób upo śledzonych i chorych psychicznie.

Kierunki działania: 1. Utrzymanie osób niepełnosprawnych i starszych w miejscu ich zamieszkania w szczególno ści poprzez: a. propagowanie aktywnego i zdrowego stylu Ŝycia, b. ułatwienie kontaktu z placówkami rehabilitacyjnymi, c. uwra Ŝliwienie społeczno ści lokalnej na potrzeby osób starszych i niepełno- sprawnych, d. rozwijanie usług opieku ńczych w szczególno ści poprzez podnoszenie kwalifikacji kadry, co ma bezpo średni wpływ na jako ść świadczonych usług, e. rozwój oferty kulturalnej adresowanej do osób w podeszłym wieku w celu ich aktywizacj ę, f. podj ęcie działa ń zmierzaj ących do powołania grup samopomocowych: • dla osób starszych, • dla osób niepełnosprawnych, • dla rodzin, w których istnieje niepełnosprawno ść .

69 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

2. Rozwój pracy socjalnej i działa ń na rzecz integracji osób niepełnosprawnych ze środowiskiem lokalnym: • budowa projektów socjalnych promuj ących integracj ę społeczn ą, • rozwój oferty kulturalnej aktywizuj ącej osoby niepełnosprawne. 3. Wsparcie materialne dla osób samotnych, w podeszłym wieku i osób niepełnoprawnych. 4. Podejmowanie działa ń zmierzaj ących do systematycznego łamania barier dla osób niepełnosprawnych ruchowo. 5. Współdziałanie z PFRON i organizacjami pozarz ądowymi dla skuteczniejszego rozwi ązywania problemów osób niepełnosprawnych: • systematyczne pozyskiwanie środków na łamanie barier architektonicznych, • zakup samochodu przystosowanego do przewozu osób niepełno- sprawnych. • systematyczna działalno ść informacyjna dot. problemu niepełnosprawno ści w tym za po średnictwem strony internetowej Urz ędu Gminy. 6. Współpraca z Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie i Powiatowym Urz ędem Pracy w zakresie aktywizacji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych. 7. Rozwój działa ń informacyjnych i promocyjnych zwi ązanych z pozycj ą osób w podeszłym wieku i niepełnosprawnych. 8. Podj ęcie działa ń w celu utworzenia Środowiskowego Domu Samopomocy dla osób niepełnosprawnych. 9. Podj ęcie działa ń w celu utworzenia dziennej placówki wsparcia dla osób starszych. 10. Zatrudnienie specjalistycznej kadry świadcz ącej usługi w miejscu zamieszkania osób starszych i niepełnosprawnych. 11. Podj ęcie działa ń w celu utworzenia Pogotowia Usługowo-Opieku ńczego świadcz ącego usługi dla osób starszych i innych wymagaj ących tego typu dora źnej pomocy w zakresie piel ęgnacji sprz ątania, drobnych napraw, zakupów i innych niezb ędnych czynno ści zwi ązanych z prowadzeniem gospodarstwa domowego, dofinansowywanie wydatków zwi ązanych z leczeniem, opłat ą za świadczenia zwi ązane z utrzymaniem domu, a w szczególno ści dofinansowywanie zakupu opału i energii elektrycznej w gospodarstwach o niskich dochodach. 12. Podj ęcie stara ń w kierunku zwi ększenia ilo ści klas integracyjnych w szkołach. 70 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

Odpowiedzialni za realizacj ę kierunków działa ń:

Rada i Urz ąd Gminy, jednostki organizacyjne samorz ądu gminnego, jednostki organizacyjne pomocy społecznej.

Środki finansowe:

Bud Ŝet samorz ądu lokalnego, środki pozyskane z funduszy zewn ętrznych: rz ądowych, pozarz ądowych, programów celowych.

Partnerzy:

Instytucje rz ądowe, naukowe, samorz ądowe, organizacje społeczne ze szczególnym uwzgl ędnieniem organizacji po Ŝytku publicznego.

71 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

Problem:

Rodziny niewydolne wychowawczo nie zaspokajaj ą potrzeb rozwojowych dziecka, co prowadzi do niekorzystnych zjawisk zarówno w domu rodzinnym, szkole i otoczeniu.

Cel strategiczny 3

Pomoc na rzecz rodzin z problemami opieku ńczo-wychowawczymi.

Cele szczegółowe

1. Pomoc rodzinom, u których stwierdzono ubóstwo. 2. Pomoc niepełnosprawnym i długotrwale chorym dzieciom i ich rodzinom. 3. Pomoc rodzinie w kształceniu i wszechstronnym rozwoju dzieci i młodzie Ŝy. 4. Pomoc dzieciom z rodzin patologicznych oraz całym rodzinom.

Kierunki działania: 1. Systematyczna praca socjalna z rodzinami z problemem opieku ńczo- wychowawczym polegaj ąca na: • diagnozie deficytów w zakresie pełnienia ról rodzicielskich, wydolno ści opieku ńczo-wychowawczej, zaniedba ń wzgl ędem dzieci, • diagnozie – ocenie sytuacji dziecka w rodzinie, środowisku szkolnym, rówie śniczym. 2. Pomoc materialna dla rodzin pozostaj ących w trudnej sytuacji ekonomicznej realizowana przez O środek Pomocy Społecznej: • z systemu pomocy społecznej, • z systemu świadcze ń rodzinnych. 3. Rozwój sieci świetlic wiejskich w tym środowiskowych działaj ących w poszcze- gólnych miejscowo ściach, oferuj ących pomoc dzieciom z rodzin z trudno ściami opieku ńczo-wychowawczymi poprzez: do Ŝywianie, wła ściw ą opiek ę pedagogiczn ą, pomoc w rozwi ązywaniu trudno ści szkolnych, mo Ŝliwo ść konstruktywnego sp ędzania czasu wolnego, nabywanie przez dzieci ró Ŝnych

72 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

umiej ętno ści społecznych koniecznych do samodzielnego funkcjonowania w dorosłym Ŝyciu. 4. Systematyczna współpraca z istniej ącymi w powiecie jednostkami zapewniaj ącymi opiek ę dla dzieci. 5. Systematyczna współpraca z wymiarem sprawiedliwo ści wła ściwym ze wzgl ędu na poło Ŝenie gminy, w szczególno ści: • sądem rodzinnym, • kuratorami sadowymi dla dzieci i młodzie Ŝy. 6. Współpraca z organizacjami pozarz ądowymi promuj ącymi rodzinne formy opieki zast ępczej. 7. Współuczestnictwo w kampaniach medialnych i informacyjnych organizowanych przez inne podmioty pomocy społecznej (PCPR, ROPS, inne). 8. Systematyczne współdziałanie Gminnego O środka Pomocy Społecznej z placówkami o światowymi w celu bie Ŝą cej analizy sytuacji dzieci i młodzie Ŝy ucz ęszczaj ącej do szkół, a w szczególno ści przeciwdziałanie pojawiaj ącym si ę patologiom. 9. Podj ęcie działa ń w kierunku utworzenia Ŝłobka na terenie gminy. 10. Podj ęcie działa ń zmierzaj ących do zwi ększenia ilo ści miejsc i w przedszkolach na terenie gminy i przedłu Ŝenia ich pracy (system dwuzmianowy). 11. Systematyczny rozwój grup samopomocowych w szczególno ści dla samotnych matek. 12. Wspieranie działa ń maj ących na celu utworzenie na terenie gminy mieszkania socjalne przeznaczone w szczególno ści dla rodzin w kryzysie, samotnych matek i osób pozbawionych dachu nad głow ą. 13. Do Ŝywianie dzieci i młodzie Ŝy z rodzin zagro Ŝonych ubóstwem, wykluczeniem społecznym i marginalizacj ą. 14. Organizowanie grup wsparcia dla rodziców, którzy nie radz ą sobie z problemami wynikaj ącymi z uzale Ŝnienia ich dzieci. 15. Opracowanie lokalnego programu profilaktyki i opieki nad dzieckiem i rodzin ą. 16. Organizowanie dla rodziców i ich dzieci ró Ŝnych form edukacji z wykorzystaniem istniej ącego systemu szkolnego, oraz tworzenie systemu poradnictwa. 17. Organizowanie czasu wolnego dzieci i młodzie Ŝy przez szkoł ę, rozszerzenie oferty i propozycji zagospodarowania w sposób wła ściwy i twórczy wolnego

73 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

czasu, organizowanie zaj ęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych, wyjazdów wakacyjnych, zwłaszcza w rodzinach o niskich dochodach, zwi ększenie ilo ści placów zabaw i boisk szkolnych, organizowanie wycieczek, wyjazdów plenerowych dla całych rodzin z dzie ćmi lub dzieciom i młodzie Ŝy. 18. Świadczenie pomocy materialnej, rzeczowej o usługowej dla samotnych matek z dzie ćmi w wymiarze odzwierciedlaj ącym realne zaspokojenie potrzeb rodziny.

Odpowiedzialni za realizacj ę kierunków działa ń:

Rada i Urz ąd Gminy, jednostki organizacyjne samorz ądu gminnego, jednostki organizacyjne pomocy społecznej.

Środki finansowe:

Bud Ŝet samorz ądu lokalnego, środki pozyskane z funduszy zewn ętrznych: rz ądowych, pozarz ądowych, programów celowych.

Partnerzy:

Instytucje rz ądowe, naukowe, samorz ądowe, organizacje społeczne ze szczególnym uwzgl ędnieniem organizacji po Ŝytku publicznego.

74 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

Problem:

Uzale Ŝnienie, a zwłaszcza choroba alkoholowa, jest jednym z powa Ŝniejszych problemów społecznych na terenie gminy, staje si ę przyczyn ą szeregu negatywnych zjawisk, skutecznie ograniczaj ąc wydolno ść rodzin dotkni ętych tym problemem.

Cele strategiczny 4 Budowa zintegrowanego systemu profilaktyki i rozwi ązywania problemów uzale Ŝnie ń na terenie gminy.

Cele szczegółowe 1. Zapobieganie powstawaniu nowych problemów alkoholowych i innych uzale Ŝnie ń. 2. Zmniejszanie rozmiarów problemów, które aktualnie wyst ępuj ą. 3. Zwi ększenie zasobów niezb ędnych do radzenia sobie z ju Ŝ istniej ącymi problemami.

Kierunki działania: 1. Ograniczanie i zmiana struktury spo Ŝycia napojów alkoholowych i innych środków psychoaktywnych. 2. Zmiana zachowa ń i postaw mieszka ńców w sytuacjach zwi ązanych z alkoholem oraz innymi środkami psychoaktywnymi; likwidacja publicznych skupisk osób uzale Ŝnionych, stosuj ących u Ŝywki, spo Ŝywaj ących alkohol, zwłaszcza w pobli Ŝu niektórych sklepów sprzedaj ących napoje alkoholowe, zwi ększenie liczby patroli w tych miejscach. 3. Wdro Ŝenie stosownych form profilaktyki kierowanej w szczególno ści do dzieci i młodzie Ŝy. 4. Budowanie skutecznych form kontroli prawnej i społecznej nad szkodliwymi formami post ępowania osób nadu Ŝywaj ących alkohol i inne środki psychoaktywne. 5. Zwi ększenie skuteczno ści i dost ępno ści terapii w zakresie nowoczesnych strategii i metod rozwi ązywania problemów uzale Ŝnie ń. 6. Przeciwdziałanie przemocy domowej.

75 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

7. Organizacja spotka ń informacyjnych dla rodzin dotkni ętych problemem uzale Ŝnie ń. 8. Zwi ększenie liczby godzin pracy punktu konsultacyjnego. 9. Utworzenie grup wsparcia dla osób uzale Ŝnionych i współuzale Ŝnionych. 10. Realizacja programów skierowanych do członków rodzin osób uzale Ŝnionych. 11. Udzielanie adekwatnej pomocy rzeczowej i materialnej oraz usługowej rodzinom z problemem alkoholowym lub problemem innych uzale Ŝnie ń. 12. Ograniczenie tempa wzrostu u Ŝywania narkotyków – zmniejszenie liczby nowych konsumentów, zwłaszcza w śród młodzie Ŝy. 13. Zwi ększenie efektywno ści leczenia i rehabilitacji oraz redukcji szkód zdrowotnych spowodowanych u Ŝywaniem narkotyków. 14. Ograniczenie poda Ŝy narkotyków.

Odpowiedzialni za realizacj ę kierunków działa ń:

Rada i Urz ąd Gminy, jednostki organizacyjne samorz ądu gminnego, jednostki organizacyjne pomocy społecznej.

Środki finansowe:

Bud Ŝet samorz ądu lokalnego, środki pozyskane z funduszy zewn ętrznych: rz ądowych, pozarz ądowych, programów celowych.

Partnerzy:

Instytucje rz ądowe, naukowe, samorz ądowe, organizacje społeczne ze szczególnym uwzgl ędnieniem organizacji po Ŝytku publicznego.

Cele i kierunki działa ń s ą realizowane zgodnie z przyjmowanym corocznie przez Rad ę Gminy Gminnym Programem Profilaktyki i Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych zawieraj ącym szczegółowe działania w ww. zakresie.

76 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

Problem:

Wła ściwa ocena mo Ŝliwo ści lokalnego systemu pomocy społecznej i jego rozwój zgodnie i ze zmieniaj ącymi si ę potrzebami społecznymi.

Cel strategiczny 5

Diagnozowanie i monitorowanie problemów społecznych.

Cele szczegółowe: 1. Ocena stanu potrzeb społecznych. 2. Ocena mo Ŝliwo ści skutecznego reagowania na pojawiaj ące si ę kwestie społeczne.

Kierunki działania: 1. Systematyczny monitoring problemów społecznych realizowany przez pracowników O środka Pomocy Społecznej. 2. Systematyczna analiza zasobów finansowych przeznaczonych na realizacj ę zada ń własnych i zleconych. 3. Coroczne informowanie radnych i decydentów o istniej ących potrzebach i kwestiach społecznych. 4. Analiza świadczonej pomocy ze wzgl ędu na efektywno ść i wła ściwo ść adresatów. 5. Ci ągłe podnoszenie kwalifikacji przez kadr ę pomocy społecznej w celu lepszego rozpoznawania i reagowania na pojawiaj ące si ę kwestie społeczne. 6. Systematyczny monitoring istniej ących i rozpoczynaj ących si ę programów celowych i funduszy słu Ŝą cy ewentualnemu pozyskiwaniu środków zewn ętrznych na rozwi ązywanie lokalnych potrzeb społecznych.

Odpowiedzialni za realizacj ę kierunków działa ń:

Rada i Urz ąd Gminy, jednostki organizacyjne samorz ądu gminnego, jednostki organizacyjne pomocy społecznej.

77 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

Środki finansowe:

Bud Ŝet samorz ądu lokalnego, środki pozyskane z funduszy zewn ętrznych: rz ądowych, pozarz ądowych, programów celowych.

Partnerzy:

Instytucje rz ądowe, naukowe, samorz ądowe, organizacje społeczne ze szczególnym uwzgl ędnieniem organizacji po Ŝytku publicznego.

78 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

Problem:

Brak na terenie gminy wolontariatu wynikaj ący z niskiej aktywno ści społecznej mieszka ńców skutecznie utrudnia realizacj ę nowatorskich rozwi ąza ń w zakresie rozwi ązywania lokalnych problemów społecznych.

Cel operacyjny 6

Inicjowanie i rozwój wolontariatu na terenie gminy

Cele szczegółowe: 1. Współpraca z partnerami zewn ętrznymi zmierzaj ąca do budowy struktur wolontarystycznych. 2. Stwarzanie korzystnych warunków dla powstawania i rozwoju wolontariatu na terenie gminy.

Kierunki działa ń: 1. Analiza ofert organizacji skupiaj ących wolontariuszy na terenie województwa. 2. Rozwój współpracy z organizacjami pozarz ądowymi poprzez zaprezentowanie im walorów i mo Ŝliwo ści samorealizacji na terenie gminy. 3. Inicjowanie ruchu pozarz ądowego na terenie gminy poprzez uczestnictwo w szkoleniach dla liderów. 4. Propagowanie idei wolontariatu w śród społeczno ści lokalnej. 5. Podj ęcie działa ń zmierzaj ących do powołania Gminnego Centrum Wolontariatu.

Odpowiedzialni za realizacj ę kierunków działa ń:

Rada i Urz ąd Gminy, jednostki organizacyjne samorz ądu gminnego, jednostki organizacyjne pomocy społecznej.

Środki finansowe:

Bud Ŝet samorz ądu lokalnego, środki pozyskane z funduszy zewn ętrznych: rz ądowych, pozarz ądowych, programów celowych. 79 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

Partnerzy:

Instytucje rz ądowe, naukowe, samorz ądowe, organizacje społeczne ze szczególnym uwzgl ędnieniem organizacji po Ŝytku publicznego.

80 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

3.3. MONITORING I WDRA śANIE STRATEGII

3.3.1. MONITORING I EWALUACJA Skuteczno ść funkcjonowania przyj ętej strategii zale Ŝeć b ędzie od: a. monitoringu i ewaluacji, b. budowy programów celowych rozwijaj ących przyj ęte kierunki działa ń. Monitoring i ewaluacja zapisów strategicznych polegaj ą na systematycznej ocenie realizowanych działa ń oraz modyfikacji kierunków działania w przypadku istotnych zmian społecznych, które mog ą pojawi ć si ę poprzez zmian ę regulacji prawnych czy te Ŝ narastanie poszczególnych dolegliwo ści społecznych. Cało ściowa ocena wymaga odpowiedzi na pytania o zgodno ść ocenianej polityki z przyj ętymi warto ściami i zasadami. Ewaluacja jest działalno ści ą z natury normatywn ą, gdy Ŝ z jednej strony wykorzystuje si ę w niej istniej ące normy, z drugiej za ś w jej wyniku mog ą pojawi ć si ę propozycje wprowadzenia nowych norm i procedur. Jest tak Ŝe działalno ści ą instrumentaln ą, poniewa Ŝ jej podstawowym celem jest dostarczenie podmiotom polityki społecznej praktycznej wiedzy potrzebnej przy podejmowaniu decyzji Elementami skutecznego monitoringu i ewaluacji b ędą przede wszystkim:

a. Zespół wdra Ŝaj ący strategi ę. Zespół powinien zosta ć powołany przez wójta odr ębnym zarz ądzeniem, a w jego skład mog ą wej ść m.in.: zast ępca wójta, sekretarz, kierownik Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej, przedstawiciel Gminnej Komisji Profilaktyki i Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych, radni, przewodnicz ący Komisji Rodziny, Zdrowia i Opieki Społecznej Rady Gminy.

b. Roczna ocena wdra Ŝania strategii. Zespół wdra Ŝaj ący strategi ę winien si ę zbiera ć przynajmniej raz w roku i oceni ć poziom wdra Ŝania poszczególnych celów i kierunków działa ń. Zespół swoj ą ocen ę powinien przekaza ć wójtowi i radzie, sugeruj ąc przyj ęcie proponowanych rozwi ąza ń, np. programów celowych, programu rozwi ązywania problemów alkoholowych etc.

81 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

3.3.2. CECHY PROGRAMÓW I PROJEKTÓW Strategia integracji i rozwi ązywania problemów społecznych b ędzie skuteczna, o ile przedstawiciele samorz ądu lokalnego znajd ą zasoby umo Ŝliwiaj ące budow ę i realizacj ę programów celowych zgodnych z przyj ętymi kierunkami działa ń. Programy mo Ŝna realizowa ć w okresach rocznych, dłu Ŝszych lub krótszych, w zale Ŝno ści od charakteru danego projektu. Przy budowie projektów znaczenie b ędą miały środki, które Rada Gminy rocznie będzie przeznaczała na ten cel. Projekty mo Ŝna realizowa ć w ramach: a. własnych zasobów samorz ądu (np. projekty GOPS), b. poprzez organizacje pozarz ądowe, c. poprzez inne instytucje zewn ętrzne. Projekty i programy mog ą by ć przyjmowane przez Rad ę Gminy stosownymi uchwałami, które winny przybiera ć formuł ę zał ączników do niniejszej strategii. Projekty i programy realizowane w ramach strategii powinny by ć zgodne z przyj ętymi kierunkami działa ń. Ponadto powinna je cechowa ć: 1. Efektywno ść – jest to jedna z najbardziej po Ŝą danych cech polityki społecznej i jednocze śnie kryterium jej oceny. Stosowana jest w polityce społecznej w znaczeniach nadawanych jej przez ekonomi ę, prakseologi ę i socjologi ę. Jest to relacja mi ędzy osi ągni ętymi b ądź planowanymi celami (korzy ściami) danego działania a ponoszonymi lub planowanymi nakładami. Mo Ŝna tego dokona ć dwoma sposobami: osi ągaj ąc maksymalny stopie ń realizacji celu przy danym nakładzie zasobów (zwi ększenie wydajno ści) lub u Ŝywaj ąc minimalnego nakładu środków, by w jak najwi ększym stopniu zbli Ŝyć si ę do realizacji celu (oszcz ędzanie zasobów). Efektywne programy, realizowane w ramach strategii, rozwi ązuj ą jedn ą kwesti ę społeczn ą, nie przyczyniaj ąc si ę do powstania nowych. Słu Ŝą zachowaniu równowagi mi ędzy interesami ró Ŝnych grup społecznych oraz podnosz ą poziom zaspokajania potrzeb społecze ństwa, oszcz ędnie i wydajnie dysponuj ąc posiadanymi środkami.

2. Skuteczno ść – jest to zgodno ść mi ędzy stanem rzeczy, okre ślanym jako skutek danego działania, a zakładanym celem. Skuteczno ść jest stopniowalna: za skuteczne uznaje si ę nie tylko działania, których skutki s ą to Ŝsame z celem, ale i te, które zbli Ŝaj ą do jego osi ągni ęcia. Skuteczno ść jest ocen ą, dla której punktem odniesienia jest wzorzec stanu docelowego. 82 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

Ten stan docelowy w polityce społecznej mo Ŝe by ć postrzegany bardziej konkretnie – jako po Ŝą dane i zaplanowane zmiany w jakiej ś dziedzinie Ŝycia społecznego (np. ograniczanie obszarów biedy).

3. Celowo ść – jest to cecha oznaczaj ąca dotarcie z danym programem do środowiska osób rzeczywi ście go potrzebuj ących. Ocena celowo ści powinna si ę opiera ć na rzetelnie przeprowadzonej diagnozie problemu.

3.3.3. PROGRAMY

SYSTEM PROFILAKTYKI I OPIEKI NAD DZIECKIEM I RODZINĄ

I. Wst ęp

Funkcjonowanie człowieka, jego rozwój społeczny, emocjonalny zale Ŝy od zaspokojenia podstawowych potrzeb takich jak potrzeba bezpiecze ństwa, przynale Ŝno ści, akceptacji i miło ści. Rodzina jest naturaln ą i podstawow ą komórk ą społeczn ą, w której w/w potrzeby powinny by ć realizowane. Niestety, nie zawsze w rodzinie wszystkie potrzeby s ą realizowane w sposób wła ściwy i prawidłowy. Ró Ŝne bywaj ą przyczyny dysfunkcji wyst ępuj ące w rodzinach – brak wła ściwego wypełniania obowi ązków rodzicielskich, głęboka patologia, porzucenie, ubóstwo, przemoc domowa i inne powody trudnych sytuacji w jakich znalazła si ę rodzina. Podstaw ą do rozwi ązywania problemów społecznych jest wsparcie rodziny w odbudowywaniu prawidłowych relacji zachodz ących w śród członków rodziny jak i wła ściwe wypełnianie ról społecznych. Wsparcie to powinno by ć w miar ę mo Ŝliwo ści wczesne i mie ć charakter profilaktyczny. Rodzina powinna mie ć, mo Ŝliwo ści i szanse zmierzenia si ę z swoimi problemami samodzielnie, co pozwala na wyzwoleniu własnego potencjału i aktywno ści. Natomiast pomoc powinna w miar ę mo Ŝliwo ści doprowadzi ć do usamodzielnienia Ŝyciowego rodzin poprzez przezwyci ęŜ anie trudnych sytuacji w jakich znalazły si ę przy wykorzystaniu własnych środków i mo Ŝliwo ści.

83 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

Priorytetem wspierania rodziny jest zapewnienie odpowiednich warunków rozwoju dzieci i młodzie Ŝy oraz kształtowanie norm i warto ści zwi ązanych z ich wychowaniem.

II. Główne obszary działa ń systemu profilaktyki i opieki nad dzieckiem i rodzin ą.

1. Pomoc i wsparcie rodziny. 2. Promowanie zdrowego trybu Ŝycia. 3. Zapewnienie odpowiedniej jako ści edukacji. 4. Ochrona przed przemoc ą rodzin i dzieci.

III. Cele Gminnego Systemu Profilaktyki i opieki nad dzieckiem i rodzin ą.

1. Wzmocnienie funkcjonowania rodziny. a/ praca socjalna na rzecz poprawy funkcjonowania rodziny, - pomoc i edukacja w zakresie gospodarowania bud Ŝetem domowym oraz prowadzenia gospodarstwa domowego, - pomoc i wsparcie dla rodziców niezaradnych wychowawczo w zakresie wła ściwej komunikacji w rodzinie, niwelowania i przezwyci ęŜ ania zagro Ŝeń i konfliktów dla mał Ŝeństwa i rodziny. - udzielanie wsparcia specjalistycznego: pomoc pedagoga, prawnika, terapeuty. b/ opracowywanie i realizowanie programów maj ących na celu rozwój dzieci młodzie Ŝy oraz wzmocnienie czynników zapobiegaj ących dezintegruj ących Ŝycie rodzinne, c/ rozwijanie lokalnej bazy i zaplecza usługowego wspomagaj ącej rodzin ę w rozwi ązywaniu jej problemów wychowawczych i edukacyjnych. 2. Zapewnienie wła ściwego rozwoju psychospołecznego dzieci i młodzie Ŝy. a/ praca socjalna na rzecz wspierania rodziców w ich funkcjach opieku ńczo – wychowawczych oraz na rzecz zapewnienia wła ściwego rozwoju psychospołecznego dzieci i młodzie Ŝy, - weryfikacja warto ści i norm moralnych osób pochodz ących z rodzin zwłaszcza patologicznych i dysfunkcyjnych, - pomoc w kształtowaniu postaw młodego człowieka wchodz ącego w świat warto ści norm ogólnie przyj ętych i utrwalania postaw wobec Ŝycia,

84 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

- nauka akceptacji siebie i swojego Ŝycia, - towarzyszenie osobom dorastaj ącym w osi ągni ęciu dojrzało ści emocjonalnej, moralnej, społecznej poprzez nabywanie umiej ętno ści przezwyci ęŜ ania konfliktów, radzenia sobie w trudnych sytuacjach Ŝyciowych, - prowadzenie spotka ń, tworzenie grup samopomocowych dla rodziców maj ących problemy wychowawczo – edukacyjne, - motywowanie do nauki i ucz ęszczania w zaj ęciach szkolnych, b/ organizowanie na terenie placówek kulturalno – oświatowych zaj ęć informacyjno – warsztatowych w zakresie pogł ębienia wiedzy na temat rozwoju dzieci i młodzie Ŝy, c/ rozwijanie form opieki krótkoterminowej, d/ budowanie poradnictwa i edukacji dla rodziców w zakresie rozpoznawania zagro Ŝeń i uzale Ŝnie ń dzieci i młodzie Ŝy oraz wdra Ŝanie systemu dla rodzin zagro Ŝonych przemoc ą i uzale Ŝnieniami, e/ rozwijanie systemu wsparcia dla rodzin w kryzysie. 3. Poprawa sytuacji materialnej rodziny, w tym standardu i jako ści Ŝycia rodzin zagro Ŝonych ubóstwem. a/ praca socjalna na rzecz rodzin zagro Ŝonych ubóstwem, b/ dostarczanie usług i świadcze ń pomocy społecznej rodzinom Ŝyj ącym w trudnych warunkach materialnych, c/ zapewnianie dzieciom i młodzie Ŝy posiłków w szkołach, wyprawek szkolnych, organizacji wypoczynku w okresie letnim i zimowym, d/ rozbudowanie systemu wsparcia chroni ącego rodzin ę przed utrat ą bezpiecze ństwa socjalnego zwłaszcza w śród rodzin, w których wyst ępuje długotrwałe bezrobocie; - pomoc w nabywaniu umiej ętno ści poszukiwania pracy, - wsparcie w adaptacji do nowego miejsca pracy, - wsparcie psychologiczne w sytuacji długotrwałego pozostawania bez pracy dla bezrobotnego i jego rodziny, - motywowanie do poszukiwania pracy, uczestniczenie w spotkaniach aktywizuj ących bezrobotnych oraz szkoleniach przekwalifikowujących osób bezrobotnych, e/ rozwój zintegrowanego systemu wsparcia dla rodzin z niepełnosprawnymi członkami rodziny, osób chorych długotrwale i osób w wieku podeszłym.

85 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

f/ diagnozowanie i monitoring warunków i jako ści Ŝycia rodziny. g/ przeciwdziałanie marginalizacji i wykluczeniu rodzin znajduj ących si ę długotrwale w ubóstwie: - tworzenie programów pomocowych i ofert pomocy dla tych rodzin, - wsparcie ubogich rodzin przez system świadcze ń pomocy społecznej, świadcze ń rodzinnych i innych form pomocy materialnej i rzeczowej (system stypendialny, dodatki mieszkaniowe, pomoc rzeczowa, usługowa i materialna). 4. Wzbogacenie oferty edukacyjnej i dydaktycznej. a/ stworzenie zintegrowanego systemu wsparcia dla dzieci i młodzie Ŝy zwłaszcza z rodzin niewydolnych wychowawczo – edukacyjnie mającego na celu wyrównywanie szans edukacyjnych, b/ zapewnienie bezpłatnej pomocy dzieciom z trudno ściami szkolnymi w postaci zaj ęć wyrównawczych, i innych przedsi ęwzi ęć tego typu, c/ wspieranie zaj ęć słu Ŝą cych budowaniu postaw sprzyjaj ących rozwijaniu umiej ętno ści społecznych i przedsi ębiorczo ści młodego pokolenia, d/ postrzeganie i promowanie szkoły jako placówki integruj ącej wiedz ę z ró Ŝnych dziedzin słu Ŝą cej wszechstronnemu rozwojowi indywidualnemu, ucz ącej krytycyzmu oraz anga Ŝuj ącej i przygotowuj ącej uczniów do rozwi ązywania problemów osoby, rodziny i społeczno ści. e/ wł ączanie w proces dydaktyczny programów maj ących na celu szerzenie świadomo ści młodego pokolenia na problemy osób starszych, niepełnosprawnych oraz zagro Ŝenia cywilizacyjne i zachowania prowadz ące do utraty bezpiecze ństwa fizycznego, zdrowotnego i socjalnego. 5. Kształtowanie norm i warto ści społecznych gwarantuj ących prawidłowy przebieg wychowania. a/ tworzenie i kontynuowanie programów profilaktycznych i edukacyjnych wspieraj ących wychowanie dzieci i młodzie Ŝy, b/ wprowadzanie do uczniów gimnazjalnych klas programów profilaktyczno – edukacyjno – wychowawczych z zakresu patologii społecznej ze szczególnym uwzgl ędnieniem profilaktyki uzale Ŝnie ń, c/ tworzenie programów maj ących na celu redukowanie niepo Ŝą danych czynników psycho-emocjonalnych, socjo-ekonomicznych sprzyjaj ących marginalizacji młodzie Ŝy nieprzystosowanej.

86 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

d/ wspieranie idei wolontariatu oraz innych form aktywno ści osób sprzyjaj ącej uwra Ŝliwieniu młodzie Ŝy na potrzeby innych ludzi i budowaniu postaw prospołecznych oraz podejmowaniu działa ń na rzecz środowiska lokalnego, e/ oferowanie warsztatów pedagogiczno - psychologicznych dla dzieci i młodzie Ŝy oraz rodziców z zakresu komunikacji mi ędzyludzkiej i rozwi ązywania problemów, f/ tworzenie i wspieranie grup wsparcia i grup samopomocowych dla rodzin dysfunkcyjnych, g/ wspieranie organizacji pozarz ądowych działaj ących na rzecz rodziny i dzieci, h/ powołanie zespołu interdyscyplinarnego. 6. Wyrównywanie deficytów zdrowotnych, świadcze ń i usług z zakresu promocji zdrowia i zada ń z zakresu zdrowia publicznego. a/ wspieranie cyklicznych bada ń stanu zdrowia i sprawno ści młodego pokolenia, b/ tworzenie i realizacja programów prozdrowotnych i profilaktycznych w szkole dot. takich problemów jak wady postawy, wzroku, uzale Ŝnie ń,itp. c/ wspieranie programów rehabilitacyjnych przygotowuj ących dzieci i młodzieŜ niepełnosprawn ą do samodzielnego Ŝycia, d/ wspieranie rodzin w których wyst ępuje niepełnosprawno ść i długotrwała choroba, e/ tworzenie i realizacja programów maj ących na celu integracje dzieci niepełnosprawnych i zdrowych. f/ realizacja programów propaguj ących zasady bezpiecznego zachowania si ę na drodze, ulicy, w domu, w czasie zabawy, na wakacjach, w kontaktach z innymi lud źmi. 7. Zwi ększenie poczucia bezpiecze ństwa dzieci i młodzie Ŝy oraz rodzin, ochrona przed przemoc ą oraz przeciwdziałanie uzale Ŝnieniom. a/ podnoszenie świadomo ści społecznej i prawnej poprzez: - promocj ę programów profilaktyczno – edukacyjnych realizowanych w szkołach z policj ą, - promocja programów edukacyjnych, profilaktycznych i terapeutycznych zwi ązanych tematycznie z uzale Ŝnieniem od alkoholu, narkotyków, nikotyny, adresowanych dla dzieci i młodzie Ŝy. b/ kontrola zakazu sprzeda Ŝy papierosów, alkoholu dzieciom i młodzie Ŝy do lat 18, c/ wspieranie i rozwijanie programów przeciwdziałania przemocy w rodzinie, szkole, grupie rówie śniczej,

87 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

d/ rozwijanie współpracy lokalnych partnerów, instytucji zajmuj ących si ę przeciwdziałaniem przemocy, e/ tworzenie i rozwijanie systemu opieki i leczenia ofiar przemocy, w szczególno ści zapewnienie bezpłatnej pomocy psychologicznej, prawnej, socjalnej i medycznej.

IV. Partnerzy gminnego systemu profilaktyki i opieki nad dzieckiem i rodzin ą.

Działanie maj ące na celu realizacj ę zało Ŝeń systemu profilaktyki i opieki nad dzieckiem i rodzin ą prowadzone s ą przez koordynatora systemu przy współpracy n/w partnerów: - szkoły i przedszkola na terenie gminy, - Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, - Gminna Komisja Profilaktyki i Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych, - Punkt Konsultacyjny ds. Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych, - Gminny Zakład Opieki Zdrowotnej, - Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Cz ęstochowie, - Poradnia Psychologiczno – Pedagogiczna w Cz ęstochowie, - Gminne Centrum Kultury, Informacji i Rekreacji, - O środek Interwencji Kryzysowej w Mariance R ędzi ńskiej, - VI Wydział Rodzinny i Nieletnich S ądu Okr ęgowego w Cz ęstochowie, - Kuratorzy S ądowi, - Komisariat Policji w Poczesnej, - Prokuratura Rejonowa w Cz ęstochowie, - Poradnia Lecznictwa Odwykowego w Cz ęstochowie, - Stacjonarne placówki lecznictwa uzale Ŝnienia i współuzale Ŝnienia, - MONAR, - inne instytucje i organizacje społeczne świadcz ące usługi w zakresie opieki nad dzieckiem i rodzin ą.

88 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

V. Schemat mechanizmów Gminnego systemu profilaktyki i opieki nad rodzin ą.

Rodzina z problemem

Ocena sytuacji przez zespół interdyscyplinarny

Skierowanie do pedagoga Skierowanie do GOPS Skierowanie do GKRPA szkolnego

Interwencja Skierowanie dziecka Pomoc prawna kryzysowa do poradni psychologiczno -

pedagogicznej Pomoc finansowa Leczenie odwykowe

Skierowanie dziecka Wniosek do na zaj ęcia Do Ŝywianie dziecka wyrównawcze prokuratury

Zawiadomienie S ądu Wniosek o alimenty Rodzinnego Skierowanie dziecka do placówki opieku ńczo – Umieszczenie dziecka Usługi opieku ńcze wychowawczej w rodzinie

Poprawa Zabezpieczenie Poprawa funkcjonowania potrzeb bezpiecze ństwa dziecka

Ustanie konieczno ści działa ń profilaktycznych i interwencyjnych

89 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

3.3.4. PROPONOWANE PROJEKTY W trakcie prac nad dokumentem strategicznym skonstruowano poni Ŝej prezentowane projekty. Przedstawione zostaj ą na zasadzie banku pomysłów i b ędą mo Ŝliwe do realizacji, je śli projektodawcy uzyskaj ą niezb ędne do ich realizacji środki finansowe.

PROJEKT 1. NAZWAPROJEKTU Kolega ze szkolnej ławki. MIEJSCEREALIZACJIPROJEKTU Gminne Centrum Kultury, Informacji i Rekreacji w Poczesnej. 42-262 Poczesna, ul. Modrzewiowa 2 Świetlica środowiskowa Bargły, ul. Śląska WNIOSKODAWCAPROJEKTU Gminny O środek Pomocy Społecznej 42-262 Poczesna, ul. Wolno ści 2 tel. (0-34) 327-41-16 Gminne Centrum Kultury, Informacji i Rekreacji w Poczesnej. 42-262 Poczesna, ul. Modrzewiowa 2 WCZEŚNIEJSZEDOŚWIADCZENIAWNIOSKODAWCYWREALIZACJIZADAŃ Projekt był realizowany w 2003 roku. CELSTRATEGICZNYPROJEKTU Usprawnienie funkcjonowania psychospołecznego dzieci i młodzie Ŝy. CELESZCZEGÓŁOWE • rozwini ęcie twórczego stylu Ŝycia, zainteresowa ń i umiej ętno ści w śród beneficjentów, • osi ągni ęcie lepszych wyników w nauce, • wypracowanie wła ściwych wzorców zachowa ń w kontaktach interpersonalnych, • poszerzenie kontaktów rówie śniczych z dzie ćmi i młodzie Ŝą niepełnosprawn ą, a zwłaszcza obj ętą indywidualnym tokiem nauczania. BENEFICJENCIPROJEKTU • 24 dzieci w wieku od 8 do 14 lat z rodzin zagro Ŝonych wyst ępowaniem problemów opieku ńczo-wychowawczych i alkoholowych.

90 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

• 12 wolontariuszy – studenci, uczniowie liceów (dalsze kształtowanie umiej ętno ści dostrzegania problemów, z jakimi borykaj ą si ę osoby, kształtowanie postaw altruistycznych). ZAKRESPROJEKTU • Organizacja projektu (promocja projektu, opracowanie i kolporta Ŝ ulotek i plakatów, rekrutacja uczestników projektu, wolontariuszy) - od 1. do 2. miesi ąca realizacji projektu, • Działania merytoryczne - od 2. do 6. miesi ąca realizacji projektu, • Uczestnictwo beneficjentów w imprezach organizowanych przez Gminne Centrum Kultury, Informacji i Rekreacji, kołach tematycznych, przedsi ęwzi ęciach dostosowanych do indywidualnych zainteresowa ń beneficjentów - od 2. do 6. miesi ąca realizacji projektu, • Rozliczenie projektu – 7. miesi ąc realizacji projektu. PARTNERZYREALIZUJĄCYPROJEKT • instruktorzy kół zainteresowa ń, • wolontariusze (studenci i uczniowie szkół ponadgimnazjalnych). ŚRODKINIEZBĘDNEDOURUCHOMIENIAPROJEKTU • 20% ogólnej kwoty oszacowanych wydatków – 5.400 zł. ŚRODKINIEZBĘDNEDOFUNKCJONOWANIAPROJEKTU • Wydatki zwi ązane z organizacj ą projektu (opracowanie i kolporta Ŝ ulotek i plakatów) – 500 zł,

• Wydatki dotycz ące beneficjentów ostatecznych – zwrot kosztów uczestnictwa w imprezach kulturalnych (kino, teatr, muzeum, wystawy), rekreacyjnych (wycieczki rowerowe po Jurze Krakowsko-Cz ęstochowskiej), sportowych (zakup biletów na basen kryty lub inne imprezy sportowe – wg potrzeb), zakup niezb ędnych materiałów do uczestnictwa w kołach zainteresowa ń, sfinansowanie pocz ęstunku dla uczestników, wolontariuszy dwóch uroczystych spotka ń, zakup biletów autobusowych, pokrycie kosztów ubezpieczenia itp. – wydatki: 25.500 zł,

• Inne wydatki zwi ązane z obsług ą projektu – obsługa i zlecanie niektórych przedsi ęwzi ęć – 1.000 zł.

Łączny koszt projektu wyniesie – 27.000 zł. CZASREALIZACJIPROJEKTU

91 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

Projekt trwa ć b ędzie przez okres 7 miesi ęcy, dostrzegalne efekty projektu od 3. miesi ąca funkcjonowania projektu.

PROJEKT 2. NAZWAPROJEKTU Szansa. MIEJSCEREALIZACJIPROJEKTU Gminne Centrum Kultury, Informacji i Rekreacji w Poczesnej 42-262 Poczesna, ul. Modrzewiowa 2 WNIOSKODAWCAPROJEKTU Gminny O środek Pomocy Społecznej 42-262 Poczesna, ul. Wolno ści 2 tel. (0-34) 327-41-16 CELSTRATEGICZNYPROJEKTU Zmniejszenie bezrobocia w śród kobiet – osi ągni ęcie zatrudnienia (samozatrudnienia) przez 15 kobiet. CELESZCZEGÓŁOWE • Osi ągniecie wystarczaj ących kwalifikacji zawodowych – udział 30 kobiet w szkoleniach i kursach przez okres 6 miesi ęcy, uzyskanie przez adresatki projektu zaświadcze ń i certyfikatów, • Zdobycie nowych kwalifikacji – udział 30 kobiet w szkoleniach, kursach przez okres 6 miesi ęcy, uzyskanie przez beneficjentów za świadcze ń i certyfikatów, • Osi ągni ęcie wysokiej samooceny – udział 45 osób w sesjach z psychologiem, doradc ą zawodowym. BENEFICJENCIPROJEKTU Kobiety niepracuj ące i bezrobotne z terenu gminy Poczesna. ZAKRESPROJEKTU • Organizacja projektu – wynaj ęcie pomieszczenia oraz zakup sprz ętu multimedialnego i artykułów biurowych – 1. miesi ąc, • Promocja projektu – opracowanie i kolporta Ŝ ulotek i plakatów, publikacje w prasie lokalnej – od 1. do 5. miesi ąca realizacji projektu, • Rekrutacja personelu – (od 2. do 3. miesi ąca) i uczestników projektu (od 2. do 5. miesi ąca realizacji, • Działania merytoryczne – od 2. do 5. miesi ąca realizacji,

92 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

• Sesje z doradc ą zawodowym i psychologiem – od 3. do 5. miesi ąca i od 8. do 10. miesi ąca realizacji, • Kursy i szkolenia zawodowe – od 4. do 8. miesi ąca realizacji projektu: - obsługi komputera i kasy fiskalnej – od 4. do 6. miesi ąca realizacji, - opiekunek – od 4. do 6. miesi ąca realizacji, - prowadzenia działalno ści gospodarczej – od 6. do 8. miesi ąca realizacji, - kosmetyczno-fryzjerski – od 6. do 8. miesi ąca realizacji. • Rozliczenie projektu – od 11. do 12. miesi ąca realizacji projektu. PARTNERZYREALIZUJĄCYPROJEKT • Powiatowy Urz ąd Pracy w Cz ęstochowie. ŚRODKINIEZBĘDNEDOURUCHOMIENIAPROJEKTU • 20% ogólnej kwoty oszacowanych wydatków – 32.794 zł. ŚRODKINIEZBĘDNEDOFUNKCJONOWANIAPROJEKTU • Wydatki zwi ązane z zatrudnieniem personelu – 92.450 zł, • Wydatki dotycz ące beneficjentów ostatecznych – zwrot kosztów podróŜy, napojów i ubezpieczenia – 19.220 zł, • Inne koszty, zlecenie kursu kosmetyczno-fryzjerskiego, wynajem lokalu, zakup wyposa Ŝenia, usługi telekomunikacyjne, pocztowe, media, art. biurowe, materiały szkoleniowe, promocja, rekrutacja – 52.300 zł. Łączny koszt projektu – 163.970 zł. CZASREALIZACJIPROJEKTU • Projekt trwa ć b ędzie przez okres 12 miesi ęcy, dostrzegalne efekty projektu od 10. do 12. miesi ąca realizacji projektu, dla beneficjentów projekt będzie atrakcyjny w okresie od 4. miesi ąca realizacji.

93 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

PROJEKT 3. NAZWAPROJEKTU Senior. MIEJSCEREALIZACJIPROJEKTU Huta Stara „B”, ul. Klubowa 1/2 WNIOSKODAWCAPROJEKTU Gminny O środek Pomocy Społecznej 42-262 Poczesna, ul. Wolno ści 2 tel. (0-34) 327-41-16 CELSTRATEGICZNYPROJEKTU Wzmocnienie aktywno ści i samodzielno ści Ŝyciowej osób w podeszłym wieku. CELESZCZEGÓŁOWE • Organizacja czasu wolnego w śród osób w podeszłym wieku, • Zaspokajanie potrzeb kulturalnych, towarzyskich, duchowych, • Usprawnianie i utrzymanie sprawno ści psychospołecznej w śród osób w podeszłym wieku, • Utrzymywanie wła ściwej kondycji psychicznej. BENEFICJENCIPROJEKTU 25 osób w wieku podeszłym (od 60. roku Ŝycia), zwłaszcza samotnych. ZAKRESPROJEKTU • Organizacja projektu – remont pomieszczenia, malowanie, zakup mebli i 2 komputerów wraz z oprzyrz ądowaniem – 2 miesi ące, • Promocja projektu – opracowanie i kolporta Ŝ ulotek i plakatów, publikacje w prasie lokalnej – od 2. do 4. miesi ąca realizacji projektu, • Rekrutacja personelu, w tym wolontariuszy – (od 2. do 3. miesi ąca) i uczestników projektu (od 2. do 4. miesi ąca realizacji, • Zaj ęcia kulturalne i warsztatowe – plastyczne, robótek r ęcznych, posługiwania si ę komputerem i Internetem oraz inne, zgodne z indywidualnymi potrzebami i oczekiwaniami beneficjentów – od 3. do 14. miesi ąca projektu, • Uczestnictwo beneficjentów w imprezach organizowanych przez inne instytucje świadcz ące usługi kulturalno – rekreacyjne (teatr, Gminny Ośrodek Kultury w Poczesnej, współpraca ze stowarzyszeniami i organizacjami o podobnym profilu działalno ści) – od 3. do 14. miesi ąca realizacji,

94 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

• Świadczenie usług rekreacyjnych – uczestnictwo w wycieczkach krajoznawczych i innych imprezach sezonowych (pikniki, ogniska itp.) - od 3. do 14. miesi ąca realizacji, • Uczestnictwo w innych przedsi ęwzi ęciach zgłaszanych przez uczestników projektu – od 3. do 14. miesi ąca realizacji, • Rozliczenie projektu – od 15. do 16. miesi ąca realizacji projektu. PARTNERZYREALIZUJĄCYPROJEKT • Wolontariusze, • Studenci Akademii im. Jana Długosza w Cz ęstochowie, • Gminne centrum Kultury, Informacji i Rekreacji w Poczesnej, • Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Cz ęstochowie, • Gminny Zwi ązek Emerytów i Rencistów w Poczesnej. ŚRODKINIEZBĘDNEDOURUCHOMIENIAPROJEKTU • 20% ogólnej kwoty oszacowanych wydatków. ŚRODKINIEZBĘDNEDOFUNKCJONOWANIAPROJEKTU • Wydatki zwi ązane z organizacj ą projektu (malowanie okien, drzwi, ścian, zakup wykładzin, mebli, 2 komputerów, sprz ętu gospodarstwa domowego) – 17.000 zł, • Wydatki zwi ązane z promocj ą projektu – kolporta Ŝ ulotek i plakatów) – 500 zł, • Koszty obsługi personelu – zatrudnienie koordynatora i ksi ęgowego projektu od 1. do 16. miesi ąca realizacji projektu) – 26.500 zł, • Wydatki dotycz ące beneficjentów ostatecznych – pokrycie kosztów uczestnictwa w imprezach kulturalno – rekreacyjnych, zakup niezbędnych artykułów do prowadzenia zaj ęć warsztatowych, zakup biletów do placówek kulturalnych, pokrycie kosztów transportu, ubezpieczenia beneficjentów i wolontariuszy – 42.000 zł, • Inne koszty zwi ązane z utrzymaniem lokalu – 9.000 zł. Łączny koszt projektu – 95.000 zł. CZASREALIZACJIPROJEKTU • Projekt będzie funkcjonował przez okres 16 miesi ęcy, dostrzegalne efekty projektu od 4. miesi ąca realizacji.

95 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA

4. UWAGI KO ŃCOWE

Zapisy zawarte w strategii b ędą realizowane w ramach kierunków poszczególnych działa ń, w zale Ŝno ści od posiadanych przez samorz ąd i pozyskanych z zewn ątrz środków finansowych. Inne dokumenty programowe w zakresie lokalnej polityki społecznej powinny by ć zgodne z wytyczonymi w niniejszym dokumencie celami strategicznymi i kierunkami działa ń. W szczególno ści powinny je rozwija ć i uszczegóławia ć. Odnosi si ę to do programów przyjmowanych przez organy samorz ądu corocznie, jak i dokumentów wieloletnich, m.in. do: • Programu Profilaktyki i Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych, • Programu Profilaktyki i Opieki Nad Dzieckiem i Rodzin ą, • Programu Współpracy z Organizacjami Pozarz ądowymi, • Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie, • Programu Przeciwdziałania Narkomanii.

96 STRATEGIAINTEGRACJIIROZWIĄZYWANIAPROBLEMÓWSPOŁECZNYCHGMINYPOCZESNA