Orędzie Synodu Do Ludu Bożego Na Kontynent Afrykański

II SPECJALNE ZGROMADZENIE SYNODU BISKUPÓW POŚWIĘCONE AFRYCE II SPECJALNE ZGROMADZENIE SYNODU BISKUPÓW POŚWIĘCONE AFRYCE

Orędzie Synodu do ludu Bożego na kontynent afrykański. Dziękuje- grzechów», byśmy weszli do Jego kich, by pojednali się z Bogiem. To my Ojcu Świętemu za to, że nie pokoju (por. 2 Kor 5, 17-20). Jeśli właśnie otwiera drogę do prawdzi- opuszcza Afryki w jej zmaganiach, i WSTĘP chodzi o sprawiedliwość, to i ona wego pojednania między ludźmi. To za to, że mocą swego wielkiego au- żowania oraz kompetencji zawodo- jest działaniem Boga, poprzez łaskę właśnie może przerwać błędne koło, torytetu moralnego występuje w jej 1.Był to specjalny dar łaski i nie- Boga, słuchali siebie nawzajem i słu- wych. Z różnych części Afryki nad- usprawiedliwiającą, w Chrystusie. gdzie obraza musi być pomszczona, obronie. Tak jak jego poprzednicy, jako ostatnia wola oraz testament chali świata, który nas otacza, w chodzi wiele dobrych wiadomości. 8.W tym samym tekście św.Pa- a zemsta domaga się odwetu. W od zawsze jest prawdziwym przyja- dla Afryki, kiedy sługa Boży Papież klimacie modlitwy i refleksji. Jednak współczesne środki przekazu tym wszystkim cnota przebaczenia cielem Afryki i Afrykanów. Gdy Jan Paweł weł mówi, że «Bóg powierza nam II pod koniec swojego często wolą podawać złe wiadomo- słowo jednania», i rzeczywiście «w ma kluczowe znaczenie, większe na- zmagaliśmy się ze stojącymi przed życia, 13 listopada 2004 r. ogłosił, 3.Zanim rozjedziemy się do różnych miejsc, w których pełnimy ści i zdają się skupiać bardziej na imieniu Chrystusa spełniamy po- wet niż jakiekolwiek uznanie włas- nami wyzwaniami, wzbogacało nas że zamierza zwołać II Specjalne misję, z nowym zapałem i odwagą naszych nieszczęściach i przywarach słannictwo jakby Boga samego, któ- nej winy. Ci, którzy mówią, że i wskazywało drogę cenne i mądre Zgromadzenie Synodu Biskupów niż na podejmowanych przez nas ry przez nas udziela napomnień». przebaczenie nie jest rozwiązaniem, nauczanie papieży na temat aspek- poświęcone Afryce. Zamiar ten po- kierujemy to orędzie do całego Koś- cioła, Bożej rodziny, a szczególnie owocnych wysiłkach. W różnych Oto wzniosła misja powierzona nam powinni spróbować się zemścić, a tów społeczno-politycznych. W tym twierdził 22 czerwca 2005 r. jego krajach po wielu latach zakończyły przez naszego Boga, miłosiernego i zobaczą, co się wtedy dzieje. Praw- względzie Kompendium Nauki Spo- następca, Ojciec Święty Benedykt do Kościoła w Afryce: do naszych braci biskupów, w których imieniu się wojny i stawiają one kolejne kro- współczującego. Kościół w Afryce, dziwe przebaczenie sprzyja sprawie- łecznej Kościoła stanowi vademecum XVI, podejmując jedną z pierwszych jesteśmy tutaj; do kapłanów, diako- ki na drodze wiodącej do pokoju i zarówno jako rodzina Boża, jak i w dliwości, której podstawą jest żal za i cenną pomoc, dlatego gorąco je wielkich decyzji swojego pontyfika- nów, osób zakonnych i do wszyst- pomyślności. Dzięki dobrym rządom poszczególnych wiernych, musi być grzechy i wynagrodzenie, prowa- polecamy w tym orędziu wszystkim tu. My, przedstawiciele wszystkich kich wiernych świeckich, a także do w niektórych krajach afrykańskich narzędziem pokoju i pojednania, dzące do pokoju, sięgającego korze- wiernym świeckim, zwłaszcza tym, krajów Afryki, Madagaskaru i po- tych, którym Bóg otworzy serce, by dokonują się istotne pozytywne według serca Chrystusa, który jest ni konfliktu, i sprawiają, że ofiary i którzy w naszych wspólnotach spra- bliskich wysp, razem z braćmi bi- słuchali naszych słów. zmiany, co stanowi bodziec dla in- naszym pokojem i pojednaniem. wrogowie stają się przyjaciółmi, wują odpowiedzialne funkcje. skupami i duchownymi ze wszyst- nych krajów, by pozbywały się I będzie zdolny misję tę wypełnić w braćmi i siostrami. Takie pojedna- 10.Stolica Apostolska wystąpiła CZĘŚĆI kich kontynentów, z Papieżem, gło- złych obyczajów, rozpowszechnio- takiej mierze, w jakiej sam będzie nie umożliwia Bóg, i dlatego w na- z wieloma inicjatywami, mającymi wą kolegium biskupiego, i pod jego Spojrzenie na dzisiejszą nych w przeszłości i obecnie. Wiele pojednany z Bogiem. Jego działania szej posłudze musimy poświęcać odna celu rozwój i dobrobyt Afryki. kierownictwem, z kilkoma bratnimi Afrykę sygnałów mówi o licznych inicjaty- na rzecz pojednania, sprawiedliwo- powiednio dużo miejsca modlitwie i Konkretnym przykładem jest Fun- delegatami reprezentującymi inne wach, które są próbą znalezienia 4.Żyjemy w świecie pełnym ści i pokoju w społeczeństwie muszą sakramentom, zwłaszcza sakramen- dacja Jana PawłaII na rzecz Sahe- tradycje chrześcijańskie, zgromadze- konkretnego rozwiązania naszych sprzeczności i pogrążonym w kryzy- być bardziej dalekowzroczne i głęb- towi pojednania. lu, która walczy z pustynnieniem ni tutaj na Synodzie, dziękujemy problemów. Ten Synod, właśnie ze sie. Nauka i technologia robią sze niż podejście świata do tych regionów Sahelu. Nie możemy też Bogu za to, że dał nam tę opatrzno- względu na wybór tematu, ma na- CZĘŚĆ III ogromne postępy we wszystkich kwestii. Słowami św. Pawła Synod lekceważyć wielkich zasług przedsta- ściową sposobność do chwalenia Pa- dzieję dołączyć do tych pozytyw- Do Kościoła powszechnego dziedzinach życia, dając ludzkości apeluje do wszystkich ludów Afryki: wicieli papieskich w naszych Koś- na za Jego błogosławieństwa na na- nych inicjatyw. Wszystkich bez wy- to, czego potrzeba, by nasza plane- «W imię Chrystusa prosimy: pojed- 9.Ten Synod, kierując się tro- ciołach lokalnych. Dziś Stolica Apo- szym kontynencie, dzielenia się re- jątku zachęcamy do wspólnego sta- ta stała się wspaniałym miejscem najcie się z Bogiem!» (2 Kor 5, 20). ską i solidarnością, przyciąga uwagę stolska ma nuncjuszy w 50 z 53 kra- fleksjami nad naszą posługą paste- wiania czoła wyzwaniom, jakimi są dla nas wszystkich. Jednakże tra- Innymi słowy, wzywamy wszyst- jów afrykańskich. Świadczy to do- rzy Bożej owczarni i szukania nowej pojednanie, sprawiedliwość i pokój giczna sytuacja uchodźców, skrajne bitnie o zaangażowaniu Stolicy inspiracji oraz pokrzepienia, po- w Afryce. Wielu cierpi i umiera; nie Apostolskiej w służbie kontynentu, ubóstwo, choroby i głód dalej zabi- trzebnych, by sprostać stojącym ma czasu do stracenia. za co Synod wyraża jej głębokie jają codziennie tysiące osób. przed nami zadaniom i wyzwaniom. uznanie. Od pierwszego zgromadzenia w 5.Wszystkie te zjawiska wystę- 11.Z braterskimi uczuciami 1994 r. upłynęło już 15 lat. Poucze- pują głównie w Afryce. Jest ona bo- CZĘŚĆII my, członkowie tej samej rodziny nia i wskazania zawarte w posyno- gata w zasoby ludzkie i naturalne, W świetle wiary Bożej rozproszonej po całym świe- dalnej adhortacji Ecclesia in Africa ale ogromna część naszej ludności cie, pozdrawiamy cały Kościół, któ- wciąż są dobrym przewodnikiem w zmaga się z ubóstwem i nędzą, żyje 7.Nasza posługa biskupia zobo- naszej działalności pasterskiej. Jed- wiązuje nas do rozważania każdej ry jest poza granicami Afryki. w stanie wojny i konfliktu, kryzysu i Obecność na tym zgromadzeniu i nakże podczas tego drugiego zgro- chaosu. Bardzo rzadko przyczyną rzeczy w świetle wiary. Niedługo po madzenia Synod mógł skupić się na ogłoszeniu Ecclesia in Africa ( czynny udział delegatów z innych tego są klęski naturalne. W dużej EIA) kontynentów stanowią potwierdze- zagadnieniu, które ma palące zna- mierze sytuacja ta jest rezultatem biskupi afrykańscy, za pośred- czenie dla Afryki: na naszej działal- nie łączącej nas «efektywnej i afek- decyzji i działań osób, które zupeł- nictwem Sympozjum Konferencji tywnej» więzi kolegialności. Dzięku- ności w służbie pojednania, sprawie- nie nie mają na względzie dobra Episkopatów Afryki i Madagaskaru dliwości i pokoju na kontynencie, jemy wszystkim Kościołom lokal- wspólnego, a jej podłożem są tra- ( SECAM), opublikowali list pasterski, nym, które zaangażowały się w po- który naprawdę pilnie potrzebuje giczne w skutkach porozumienia i zatytułowany Chrystus naszym poko- tych łask i cnót. moc w Afryce i dla Afryki, zarówno nielegalne umowy między miejsco- jem (por. Dokument końcowy Zgro- na płaszczyźnie duchowej, jak mate- 2.Rozpoczęliśmy nasze prace tu wymi władzami i zagranicznym biz- madzenia Plenarnego SECAM w rialnej. W zakresie pojednania, w Rzymie, sprawując najpierw Eu- nesem. Rocca di Papa, 1-8 października sprawiedliwości i pokoju Kościół w charystię, której przewodniczył Jego 6.Afryka nie powinna jednak 2000 r., wydany w Akrze w Afryce dalej będzie liczył na popar- Świątobliwość Papież Benedykt popadać w rozpacz. Boże błogosła- 2001 r.). Podczas tego zgromadze- cie zwierzchników Kościoła w boga- XVI, wieństwa są wciąż obfite i czekają, nia często przypominaliśmy, że z tych i potężnych krajach, których i prosząc Ducha Świętego, by do- by je wykorzystać w sposób roztrop- inicjatywą wszelkiego pojednania i polityka, działalność i zaniedbania prowadził nas «do całej prawdy» ny i sprawiedliwy dla dobra jej pokoju wychodzi Bóg. Jak mówi przyczyniają się do pogorszenia (J 16, 13). Papież przypomniał dzieci. Tam, gdzie są odpowiednie apostoł Paweł: «W Chrystusie Bóg trudnej sytuacji Afryki lub ją powo- nam wówczas, że Synod nie jest warunki, jej dzieci wykazały, że mo- pojednał ze sobą świat». Dochodzi dują. Europę i Afrykę łączy szcze- przede wszystkim sesją naukową. gą osiągnąć — i rzeczywiście osiąg- do tego dzięki Jego darmowemu da- gólna więź historyczna. W związku Jest raczej inicjatywą Boga, który nęły — najwyższy poziom zaanga- rowi bezwarunkowego przebaczenia, z tym stosunki istniejące dziś mię- nas wzywa, byśmy słuchali: słuchali bez «poczytywania ludziom ich

32 Numer 1/2010 L'OSSERVATORE ROMANO33 or p34

II SPECJALNE ZGROMADZENIE SYNODU BISKUPÓW POŚWIĘCONE AFRYCE II SPECJALNE ZGROMADZENIE SYNODU BISKUPÓW POŚWIĘCONE AFRYCE

dzy dwoma kontynentalnymi orga- nizacjami biskupów, Radą Konfe- dzo korzystna nie tylko wymiana rencji Episkopatów Europy CCEE( ) i informacji, ale także współpraca. ok. 15 w 1994 r. do ponad 163 dziś, to widoczne na przykład wtedy, gdy SECAM, muszą być zacieśnione i po- Oby Pan wskazał nam dalszą drogę w 32 krajach. Wyrażamy uznanie przyjmujecie z radością wszystkich, w tym kierunku. głębione. Z radością patrzymy też SECAM jest instytucją wyra- krajom, które wsparły ten rozwój. których Stolica Apostolska mianuje na rodzące się braterskie relacje żającą17.organiczną solidarność dusz- Zachęcamy kraje, które odnoszą się waszymi biskupami, bez zwracania Kościoła w Afryce z Kościołem w pasterską hierarchii Kościołów w jeszcze z rezerwą do tej kwestii, by uwagi na miejsce urodzenia. Reali- obu Amerykach. Afryce (por. EIA, 16). Niestety, ta zrewidowały swoją politykę dla zacja diecezjalnych planów duszpa- 12.Wielu synów i córek Afryki cenna organizacja nie znalazła nale- własnego dobra i dla dobra swych sterskich, mających na celu działa- opuściło swoje domy, by szukać żytego poparcia nawet u biskupów mieszkańców. nie na rzecz pojednania, sprawiedli- schronienia na innych kontynen- w Afryce. Dziękujemy Bogu za to, 19.Każdy biskup musi uznać wości i pokoju, w dużej mierze zale- tach. Wielu z nich się powiodło i że ten Synod dał nam opatrznościo- kwestię pojednania, sprawiedliwości ży od was. Katecheza, formacja lai- wnoszą znaczący wkład w życie wą sposobność, by ukazać znaczenie i pokoju za najwyższy priorytet katu, opieka duszpasterska nad oso- krajów, w których się osiedlili. Inni bami pełniącymi odpowiedzialne SECAM. Mamy wiele powodów, by działalności duszpasterskiej w swojej walczą o przeżycie. Polecamy ich przypuszczać, że apele licznych oj- diecezji. Powinien zadbać o to, by funkcje: żadna z tych form działal- wszystkich odpowiedniej uwadze ców synodalnych o większe zaanga- powstały komisje «Iustitia et Pax» ności nie odniesie skutku bez wasze- duszpasterskiej Kościoła, rodziny żowanie w na wszystkich szczeblach. Powinniś- go pełnego zaangażowania w para- Bożej, gdziekolwiek się znajdują. SECAM nie będą darem- fiach i w różnych miejscach powie- ne. Przed powrotem do domu zobo- my niestrudzenie pracować nad «Byłem przybyszem, a przyjęliście kształtowaniem sumień i nad prze- rzonych waszej pieczy. Synod wzy- wiązaliśmy się dać SECAM konieczne Mnie» (Mt 25, 35) — to nie tylko mianą serc poprzez skuteczną kate- wa was, byście nie zaniedbywali przypowieść o końcu świata, ale minimum środków potrzebnych do swoich obowiązków w tej dziedzinie. pełnienia misji. Konfederacja Kon- chezę na wszystkich poziomach. także obowiązek na dziś. Kościół w Oznacza to konieczność czegoś wię- Odniesiecie większe sukcesy, jeśli bę- Afryce dziękuje Bogu za swoich licz- ferencji Wyższych Przełożonych Af- dziecie potrafili pełnić posługę ko- ryki i Madagaskaru ( cej niż «zwykła katechizacja» dla nych synów i córki, którzy są misjo- COSMAM), po- dzieci i katechumenów, przygotowu- rzystając ze współpracy i angażować narzami na innych kontynentach. wołana do życia z inicjatywy SECAM jących się do sakramentów. Musimy wszystkich innych członków wspól- W tej wymianie świętych darów ludom Afryki, bowiem życie w i lojalnie działająca w komunii z przygotować program stałej forma- noty duszpasterskiej: diakonów, oso- ważne jest, by wszystkie zaangażo- o cenne tradycje, teologiczne i du- Chrystusie «jest pierwszym i zasad- nim, stopniowo się rozwija, aby stać cji, obejmujący wszystkich naszych by zakonne, katechistów, świeckich, wane strony pracowały dalej nad chowe, słynnych świętych i męczen- niczym czynnikiem rozwoju», jak się skutecznym narzędziem krzewie- wiernych, zwłaszcza tych, którzy mężczyzn i kobiety oraz młodzież. budowaniem przejrzystej, lojalnej i ników, na co wymownieII (por.zwrócił mówi Papież BenedyktXVI w Cari- nia na kontynencie organicznej soli- zajmują wysokie stanowiska we wła- W wielu przypadkach kapłan jest godnej więzi chrześcijańskiej. Pod- EIAuwagę, 31).PapieżKościołyJanwPawełEgipcie i w tas in veritate (n. 8). Zaangażowa- darności duszpasterskiej w życiu i dzach. Nasze diecezje muszą być jedną z najbardziej wykształconych czas prac Synodu Kościół w Afryce Etiopii, które przeszły wiele prób i nie na rzecz rozwoju rodzi się z apostolacie osób zakonnych w Afry- wzorem dobrego zarządzania, prze- osób we wspólnocie lokalnej, i nie- podjął wyzwanie, jakim jest zajmo- prześladowań, zasługują na najwyż- przemiany serca, która jest owocem ce. Synod z radością patrzy na ich jrzystości i dobrego gospodarowania kiedy oczekuje się od niego, że weź- wanie się losem osób o afrykańskim sze uznanie i powinny ściślej współ- nawrócenia na Ewangelię. W tym cenny wkład w życie i misję Kościo- środkami finansowymi. Musimy na- mie w swoje ręce sprawy wspólnoty. pochodzeniu na innych kontynen- pracować z o wiele młodszymi Koś- świetle pojmujemy, że musimy być ła w Afryce. dal robić co w naszej mocy, by Powinniście wiedzieć, jaki jest naj- tach, zwłaszcza w Ameryce. ciołami na pozostałych obszarach narzędziami pojednania, sprawiedli- 18.Jako biskupi podejmujemy zwalczać ubóstwo, stanowiące wiel- lepszy sposób sprawowania waszej 13.W tym kontekście Synod kontynentu. Współpraca ta jest wości i pokoju w naszych wspólno- wyzwanie, jakim jest praca w jedno- ką przeszkodę dla pokoju i pojedna- posługi duszpasterskiej i ewangelicz- czuje się zobowiązany do wyrażenia szczególnie istotna, jeśli weźmiemy tach, spełniać posłannictwo w imie- ści w poszczególnych Konferencjach nia. W odniesieniu do tego na nej, z zachowaniem bezstronności. głębokiego uznania licznym misjo- pod uwagę tysiące migrantów i mło- niu Chrystusa (por. 2 Kor 5, 20), Episkopatu, by dać naszym krajom szczególną uwagę zasługują sugestie Wasza wierność zobowiązaniom ka- narzom, kapłanom, osobom zakon- dzieży z regionów położonych na który jest naszym pokojem i pojed- wzór instytucji krajowej pojednanej dotyczące tworzenia programów mi- płańskim, zwłaszcza do życia w celi- nym i wiernym świeckim, którzy z południe od Sahary, studiujących w naniem. W związku z tym wszyscy i sprawiedliwej, i jesteśmy gotowi krofinansowych. I na koniec, obo- bacie i w czystości, jak też oderwa- innych kontynentów przynieśli wia- krajach Maghrebu. Wielu z nich członkowie Kościoła, duchowień- wprowadzać pokój i pojednanie za wiązkiem biskupa, jako głowy Koś- nie od rzeczy materialnych stanowią rę do większości krajów afrykań- jest katolikami i dają oni świadec- stwo, osoby zakonne i wierni świec- każdym razem i w każdym miejscu, cioła lokalnego, jest mobilizowanie dla ludu Bożego wymowne świadec- skich i z których wielu wciąż jeszcze two swego przywiązania do wiary, cy muszą się zmobilizować do tego, gdzie wystąpi taka potrzeba. Wyra- wszystkich wiernych i wciąganie ich, two. Wielu z was opuściło Afrykę, pracuje z heroicznym zapałem i od- przez co znacznie ożywiają Kościół by razem pracować w jedności, któ- żamy uznanie biskupom, którzy zgodnie z ich rolami, w planowanie, udając się z misją na inne konty- daniem. Dziękujemy szczególnie lokalny kraju, gdzie się osiedlają. ra jest wielką siłą. Jest dla nas odegrali taką rolę, zwłaszcza na opracowywanie, wprowadzanie w nenty. Kiedy waszą pracę cechuje tym, którzy pozostali z powierzony- Kościół, który tworzą w tych i w in- bodźcem i zachętą afrykańskie przy- płaszczyźnie ekumenicznej, a także życie i weryfikowanie polityki i pro- szacunek i ład, dajecie pozytywny mi sobie wiernymi również w czasie nych miejscach głównie cudzoziem- słowie, mówiące, że «armia dobrze w stosunkach z innymi religiami, co gramów diecezjalnych w zakresie obraz Afryki. Synod pochwala wa- wojny i poważnych kryzysów. Nie- cy, liczy na solidarność siostrzanych zorganizowanych mrówek może po- widzieliśmy w Mali, w Demokra- pojednania, sprawiedliwości i poko- sze zaangażowanie w dzieło misyjne którzy z nich przypłacili swoją wier- Kościołów afrykańskich i na to, że konać słonia». Nie powinien nas tycznej Republice Konga, w Burki- ju. Kościoła. Obyście wszyscy otrzymali przyślą one kapłanów fidei donum i przerażać, a tym bardziej zniechę- ność życiem. na Faso, w Senegalu, w Nigrze i in- 20.Kapłan jest «najbliższym i nagrodę obiecaną tym, którzy «opu- innych misjonarzy. cać ogrom problemów naszego kon- nych krajach. Jedność episkopatu ścili swój dom dla królestwa Boże- tynentu. niezbędnym współpracownikiem bi- 15.Na całym kontynencie Koś- jest źródłem wielkiej siły, a jej brak skupa». W tym Roku Kapłańskim, go» (por. Łk 18, 28). ciół dalej będzie solidarnie towarzy- 16.Kościół w Afryce bardzo się powoduje marnowanie energii, ni- drodzy bracia w kapłaństwie, zwra- 21.Ziemia afrykańska w tych szył w drodze swojemu ludowi. Ra- cieszy z propozycji, którą otrzymał weczy wysiłki i daje wrogom Koś- ZĘŚĆ IV camy się do was w sposób specjalny, ostatnich latach wydała również C dości i cierpienia, nadzieje i dążenia w Auli Synodu, korzystania ze cioła możliwość udaremniania na- Kościół w Afryce bowiem w apostolacie diecezjalnym liczne powołania: księży, braci i sio- naszego ludu są też naszymi (por. współpracy «Południe-Południe» w szego świadectwa. Ważną sferą, w odgrywacie kluczową rolę. Dla ludzi stry zakonne. Dziękujemy Bogu za 14.Przypominamy z uzasadnio- Gaudium et spes, 1). Jesteśmy prze- swoich zmaganiach. Wiele proble- której ta kooperacja w skali krajo- jesteście najbardziej widzialną twa- to wielkie błogosławieństwo. Drogie ną dumą, że chrześcijaństwo jest konani, że pierwszym i specyficz- mów afrykańskich i wiele rodzajów wej i zwartość są bardzo potrzebne, rzą duchowieństwa, zarówno we- osoby konsekrowane, jesteśmy wam obecne w Afryce od swoich począt- nym darem Kościoła dla ludów Af- presji, na jaką wystawiona jest Afry- są środki przekazu. Od kiedy zosta- wnątrz Kościoła, jak i na zewnątrz. wdzięczni za świadectwo, jakie daje- ków — w Egipcie i w Etiopii, a za- ryki jest głoszenie Ewangelii Chry- ka, znajduje swoje odpowiedniki ła opublikowana Przykład waszego życia razem i w cie swoim życiem zakonnym, prak- raz potem w innych częściach pół- stusa. Angażujemy się zatem z za- również w Azji i w Ameryce Łaciń- EIA, gwałtownie pokoju, ponad barierami plemien- tykując ewangeliczne rady czystości, nocnej Afryki. Ten starożytny Koś- pałem w dalsze głoszenie Ewangelii skiej. Sądzimy, że jest dla nas bar- wzrosła liczba katolickich rozgłośni nymi i rasowymi może być skutecz- ubóstwa i posłuszeństwa, dzięki któ- ciół wzbogacił Kościół powszechny radiowych w Afryce, od zaledwie nym świadectwem dla innych. Jest rym często stajecie się prorokami i

34 Numer 1/2010 L'OSSERVATORE ROMANO35 or p36

II SPECJALNE ZGROMADZENIE SYNODU BISKUPÓW POŚWIĘCONE AFRYCE II SPECJALNE ZGROMADZENIE SYNODU BISKUPÓW POŚWIĘCONE AFRYCE

wzorami pojednania, sprawiedliwo- kich. Dziękujemy Bogu za to, że w Wielu katolików na eksponowanych ści i pokoju w bardzo napiętych sy- ciągu ostatnich 15 lat powstało wie- stanowiskach niestety nie stanęło na pokoju i pionierami pozytywnych le tego typu instytucji i wiele innych wysokości powierzonych im zadań. tuacjach. Synod wzywa was, byście przemian społecznych. Czujemy, że już się tworzy. Ten projekt ma za- Synod wzywa te osoby do wyraże- przez lojalną i głęboką komunię z powinniśmy poświęcić wam, mło- sadnicze znaczenie. Jest on również nia skruchy bądź wycofania się z lokalną hierarchią czynili swój apo- dym dorosłym, szczególną uwagę. życia publicznego, by przestały stolat jak najbardziej skutecznym. bardzo kosztowny. Jednakże jest ko- Często się was zaniedbuje, pozosta- szkodzić ludowi i psuć opinię Koś- Synod wyraża uznanie zwłaszcza nieczny, jeśli chcemy mieć w przy- wia samym sobie, a wtedy stajecie ciołowi katolickiemu. wam, siostry zakonne, za pełen po- szłości dobrze uformowany katolicki się ofiarami różnego typu ideologii i święcenia i gorliwości apostolat w laikat, a zwłaszcza intelektualistów, 24.Teraz skupimy uwagę na sekt. Bardzo często jesteście rekruto- dziedzinie lecznictwa, oświaty i w gotowych i zdolnych dawać świa- naszych drogich rodzinach katolic- wani i wykorzystywani jako narzę- innych sferach ludzkiego rozwoju. dectwo swojej wiary we współczes- kich w Afryce. Wyrażamy wam dzia przemocy. Wzywamy wszystkie nym świecie. Jest to z pewnością uznanie za to, że wytrwale docho- Kościoły lokalne do uznania aposto- 22.Synod zwraca się z głęboką dziedzina, w której niezbędna jest wałyście wierności ideałom rodziny latu wśród młodzieży za wielki prio- miłością do afrykańskich wiernych solidarność całego Kościoła, rodziny chrześcijańskiej i że przechowałyście rytet. Bożej. świeckich. Wy jesteście Kościołem najlepsze wartości naszej afrykań- 28.Jezus powiedział: «Dopuść- Bożym na areopagach społeczeń- 23.Synod ma bardzo ważne skiej rodziny. Ostrzegamy was cie dzieci i nie przeszkadzajcie im stwa. W was i poprzez was uwi- przesłanie zwłaszcza dla was, dro- przed gwałtownymi atakami zatru- przyjść do Mnie; do takich bowiem docznia się w świecie życie i świa- dzy katolicy afrykańscy zaangażo- wających ideologii, docierających z należy królestwo niebieskie» (Mt 19, dectwo Kościoła. Uczestniczycie za- wani w życie publiczne. Wyrażamy zewnątrz, które roszczą sobie pre- 14). Synod nie zapomniał o was, tem w misji Kościoła jako «posłan- uznanie licznym z was, którzy nie tensje do miana «nowoczesnej» kul- drogie dzieci. Zawsze jesteście nicy Chrystusa», angażujący się na bacząc na wszelkie niebezpieczeń- tury. Dalej przyjmujcie dzieci jako przedmiotem naszej czułej troski. rzecz pojednania ludzi z Bogiem i stwa i chwiejność polityki w Afryce, dar Boży i wpajajcie im wiedzę o Widzimy i chcemy także wykorzy- między sobą. W związku z tym wia- zdecydowali się pracować w służbie Bogu i bojaźń Bożą, aby wyrosły na stać wasz entuzjazm i zaangażowa- ra musi przenikać każdy aspekt i swojego narodu, traktując to jako osoby, które w przyszłości będą odnie jako czynniki ewangelizacji, wymiar waszej egzystencji: w rodzi- apostolat mający na celu budowanie dane pojednaniu, sprawiedliwości i zwłaszcza pośród waszych rówieśni- nie, w pracy, w życiu zawodowym, dobra wspólnego i krzewienie króle- pokojowi. Jesteśmy świadomi, że ków. Wam również należy zapewnić w polityce i w życiu publicznym. stwa Bożego, które jest królestwem wiele naszych rodzin znajduje się odpowiednią przestrzeń, środki i Nie jest to zadanie łatwe. Dlatego sprawiedliwości, miłości i pokoju, pod wielką presją. Ubóstwo często kierownictwo, by was przygotować musicie systematycznie czerpać ze zgodnie z nauczaniem Kościoła powoduje, że rodzice stają się nie- do prowadzenia apostolatu. Poleca- źródeł łaski, przez modlitwę i sakra- (Gaudium et spes, 75). Zawsze może- zdolni do właściwej opieki nad włas- my wam zwłaszcza organizację menty. Biblijne słowa włączone do cie liczyć na to, że Kościół będzie nymi dziećmi, co ma fatalne skutki. dziecięcą Papieskich Dzieł Misyj- was doceniał i wspierał. Ecclesia in Przypominamy rządom i władzom pewniające kobietom realne uczest- tematu Synodu, skierowane do nictwo «na odpowiednich pozio- nych: Dzieło Misyjne Dzieci. Africa wyrażała nadzieję, że w Afry- obywatelskim, że kraje, których 26.Synod prosi także was, dro- wszystkich uczniów Chrystusa, od- mach». Stolica Apostolska dała nam ce pojawią się święci politycy i gło- ustawodawstwo niszczy rodziny, dzy mężczyźni katolicy, byście wy- noszą się zwłaszcza do was: «Wy je- CZĘŚĆ V wy państwa. Nie jest to z pewnością szkodzą samym sobie. Większość ro- dobry przykład w tym zakresie, pełnialipo- wasze ważne funkcje odpo- steście solą ziemi (...) Wy jesteście wołując kobiety na wysokie stanowi- Apel do wspólnoty światłem świata» (Mt 5, 13-14). pragnienie daremne. Napawa otu- dzin prosi tylko o to, co wystarcza wiedzialnych ojców oraz prawych i chą fakt, że toczy się już dochodze- do przeżycia. One mają prawo żyć. ska. Wszędzie w Afryce wiele wiernychsię mężów. W opiece nad ro- międzynarodowej Chcemy w tym miejscu powtórzyć mówi o prawach kobiet, zwłaszcza zalecenie dotyczące małych wspól- nie kanoniczne w sprawie Juliusza 25.Synod kieruje osobne słowo dziną, w ochronie życia od poczęcia 29.Rodzina Boża przekracza Nyerere z Tanzanii. Afryka potrze- do was, drogie kobiety katoliczki. dzięki planom działania opracowa-i w wychowaniu dzieci naśladujcie not chrześcijańskich, zawarte w Ec- nym przez niektóre agencje widzialne granice Kościoła, obejmu- clesia in Africa (por. n. 23). Oprócz buje świętych piastujących wysokie To wy często jesteście kośćcem na- św. Józefa (por. Mt 2, 13-23). je całą ludzkość. Kiedy myślimy o modlitwy jest wam potrzebna wy- stanowiska polityczne: świętych po- szych Kościołów lokalnych. W wielu ONZ. Twórzcie stowarzyszenia i grupy w takich tematach, jak pojednanie, starczająco dobra znajomość wiary lityków, którzy uwolnią kontynent krajach katolickie organizacje kobiet Wiele z tego, co się w nich mówi, ramach Akcji Katolickiej, które po- sprawiedliwość i pokój, wszyscy spo- chrześcijańskiej, byście potrafili od korupcji, którzy będą pracowali wnoszą wielki wkład w apostolat jest słuszne i zgodne z tym, co głosi zwolą wam podnieść poziom życia tykamy się na najgłębszym poziomie «uzasadnić nadzieję, która w was dla dobra ludzi i będą potrafili Kościoła. Ecclesia in Africa zalecała, Kościół. Trzeba jednak podchodzić chrześcijańskiego i zaangażowania naszego wspólnego ludzkiego bytu. jest» (por. 1 P 3, 15) na forum pu- przekonać innych ludzi dobrej woli by «kobiety po otrzymaniu odpo- z wielką ostrożnością do konkret- w Kościele. Mogłoby to być dla was Ten projekt obejmuje wszystkich i blicznym, gdzie kształtują się idee. spoza Kościoła, żeby zjednoczyli się wiedniej formacji mogły uczestni- nych projektów przez nie przedsta- również dobrym przygotowaniem wymaga wspólnego działania. Dla- Ci z was, którzy są wyżej postawie- w zmaganiach ze wspólnymi proble- czyć — na właściwych poziomach wianych, często w celach ubocz- do pełnienia kierowniczych funkcji tego apelujemy do wszystkich ludzi ni, mają obowiązek zdobyć wiedzę mami, gnębiącymi nasze kraje. Sy- — w działalności apostolskiej Koś- nych. Wam, katolickim kobietom, w społeczeństwie i do tego, by stać dobrej woli. W szczególny sposób religijną na odpowiednim poziomie. nod usilnie zalecał Kościołom lokal- cioła» (n. 121). W wielu miejscach powierzamy zadanie, jakim jest peł- się bardziej skutecznymi świadkami zwracamy się do tych, z którymi łą- W sposób szczególny polecamy go- nym, by wzmogły działalność apo- odnotowywane są w tym zakresie ne uczestnictwo, z szeroko otwarty- i budowniczymi pojednania, spra- czy nas ta sama wiara w Jezusa rąco podstawowe źródła wiary kato- stolską w zakresie opieki duchowej pewne postępy. Pozostaje jednak mi oczami wiary, w programach wiedliwości i pokoju, jako sól ziemi Chrystusa, a także do wyznawców lickiej: Biblię, Katechizm Kościoła nad osobami sprawującymi urzędy wiele do zrobienia. Specyficzny przeznaczonych dla kobiet w wa- i światło świata. innych religii. publiczne, by przydzielały im gorli- Katolickiego oraz pozycję bardzo wkład kobiet powinno się otaczać szych krajach. Posługując się właści- 27.Na koniec zwracamy się do 30.Na ogół agencje wych kapelanów oraz by powoływa- istotną ze względu na temat Syno- bardziej powszechnym uznaniem i wymi informacjami i znajomością was, nasze córki i nasi synowie, ONZ sku- ły do życia biura koordynacyjne na du, jaką jest Kompendium Nauki doceniać, a dotyczy to nie tylko ich nauki społecznej Kościoła, powinny- młodzieży naszych wspólnot. Nie je-tecznie pracują w Afryce na rzecz wysokim szczeblu, mające na celu Społecznej Kościoła. Można je na- pracy w domu jako żon i matek, ale ście przeciwstawiać się wypaczaniu steście tylko przyszłością Kościoła,rozwoju, utrzymania pokoju, bronią ewangelizowanie parlamentów. być po dostępnych cenach. Nie ma ogólniej sfery społecznej. Synod za- słusznych idei przez handlarzy za- jesteście już w ogromnej liczbie jegosłusznych praw kobiet i dzieci, Wzywamy was, wszyscy wierni leca naszym Kościołom lokalnym, wytłumaczenia dla nieznajomości granicznych ideologii, moralnie teraźniejszością. W wielu krajachzwalczają ubóstwo, choroby, świeccy zaangażowani w politykę, by nie poprzestawały na ogólnym własnej wiary. W odniesieniu do te- szkodliwych, dotyczących płci i Afryki ponad 60% populacji ma HIV/AIDS, malarię, gruźlicę i zajmu- do korzystania w pełni z tych pro- stwierdzeniu i go Ecclesia in Africa gorąco zalecała Ecclesia in Africa ludzkiej płciowości. Niech was w mniej niż 25 lat. W Kościele pro- ją się innymi problemami. Synod gramów, tam gdzie one istnieją. tworzyły konkretne struktury, za- tworzenie uniwersytetów katolic- tym prowadzi Maryja, nasza Mat- cent ten prawdopodobnie jest po- wyraża uznanie dla ich pozytywnej ka, Stolica Mądrości. dobny. Musicie być narzędziami działalności. Prosimy jednakże o większą konsekwencję i przejrzystość

36 Numer 1/2010 L'OSSERVATORE ROMANO37 or p38

II SPECJALNE ZGROMADZENIE SYNODU BISKUPÓW POŚWIĘCONE AFRYCE II SPECJALNE ZGROMADZENIE SYNODU BISKUPÓW POŚWIĘCONE AFRYCE

w realizacji programów. Gorąco za- lecamy krajom afrykańskim uważną także afrykańscy handlarze broni i pośrednicy, którzy zarabiają krociejaństwo i islam, gdy nawrócili się na ocenę usług oferowanych naszej lud- ritate. Nowy i sprawiedliwy porzą- niej dla siebie strukturyNEPoADstrategicz-(New te religie. Kiedy ten zapał religijny które pozostawiają Kościołowi wol- ności i upewnianie się, czy są one Partnershipnym znaczeniufor Africa'sz punktu Develop-widzenia na sprzedaży drobnej broni, siejącej ność kultu. Z radością goszczą one dek światowy jest nie tylko możliwy, śmierć i spustoszenie, oraz lokalnijest źle wykorzystywany przez fana- dla nas dobre. W szczególności Sy- ale niezbędny dla dobra całej ludz-mentrozwoju;). Zaplanowałajest nią tzw.także APRM tyków lub manipulują nim politycy, także społeczne dzieła Kościoła i z nod zwraca uwagę na wszystkie przedstawiciele niektórych organiza- nich korzystają. Pochwalając to kości. Jedna z potrzebnych zmian (African Peer Review Mechanism), cji międzynarodowych, opłacani zapowstają konflikty, które nie oszczę- podstępne próby niszczenia i pod- dotyczy kwestii zadłużenia krajów którego celem jest obserwacja i oce- dzają nikogo. Kiedy jednak religie wszystko, powtarzamy jednak, że to ważania cennych afrykańskich war- szerzenie zgubnych ideologii, w któ- nie wystarcza. Wolność religijna ubogich, które dosłownie zabija na wprowadzania w życie przez re sami nie wierzą. są właściwie ukierunkowane i do- tości rodziny i życia ludzkiego (na dzieci. Wielonarodowe przedsiębior- różne kraje wspólnych postanowień. brze się im przewodzi, stanowią obejmuje także wolność dzielenia się przykład haniebny art. 14 Protokołu stwa muszą zaprzestać zbrodniczej Synod wyraża uznanie dla tych wy- 37.Negatywne skutki tegowielką siłę dobra, zwłaszcza w per- własną wiarą, przedstawiania jej, z Maputo i inne tego typu propozy- wszystkiego widzi cały świat: ubó- dewastacji środowiska, jaką powo- siłków, ponieważ tego typu progra- spektywie pokoju i pojednania. nie narzucania, akceptowania i cje). my w jasny sposób łączą uniezależ- stwo, nędza i choroby; uchodźcy przyjmowania tych, którzy się na- duje zachłanne wykorzystywanie za- 40.Synod wysłuchał świadectw 31.W walce z nienie gospodarcze Afryki z wpro- wewnątrz kraju, w krajach ościen- wracają. Te kraje, których prawo HIV/AIDS i w le- sobów naturalnych. Podsycanie wo- wadzaniem skutecznych metod za- nych i zamorskich, poszukiwaniewielu ojców synodalnych, którzy z zabrania obywatelom przyjmowania czeniu osób chorych i zarażonych jen, by dzięki chaosowi uzyskać na- rządzania. Niestety, tu właśnie stoi- «bardziej zielonych» pastwisk powo-powodzeniem prowadzą dialog z wiary chrześcijańskiej, pozbawiają Kościół odgrywa rolę pierwszopla- tychmiastowe korzyści, za cenę my w martwym punkcie. Dla prze- dujące ucieczkę mózgów, nielegalnamuzułmanami. Zaświadczyli oni, że ich podstawowego prawa człowieka, nową. Synod dziękuje wszystkim, ludzkiego życia i krwi, jest polityką ważającej liczby krajów afrykań- emigracja i handel ludźmi, wojny dialogi jest skuteczny, a współpraca jakim jest wolny wybór wyznania. którzy wielkodusznie angażują się w krótkowzroczną. Czy to możliwe, że rozlew krwi, często «na zlecenie»,jest możliwa i często owocna. Kwe- nikt nie jest w stanie i nie chce skich piękne dokumenty Choć sytuacja ta trwa od bardzo ten trudny apostolat miłości i troski. NEPAD-u okrucieństwo, jakim jest wykorzysty-stie pojednania, sprawiedliwości i dawna, teraz trzeba przyjrzeć się jej Prosimy o długotrwałe wsparcie, przerwać tego pasma zbrodni prze-pozostają jeszcze martwą literą. wanie dzieci jako żołnierzy i niewy-pokoju na ogół dotyczą całych ciwko ludzkości? na nowo w świetle poszanowania abyśmy mogli zaspokoić potrzeby Oczekujemy zatem ogólnej poprawy słowiona przemoc wobec kobiet. Jak podstawowych praw człowieka. Sy- CZĘŚĆ VI wszystkich, którzy proszą o pomoc. metod zarządzania w Afryce. można być dumnym z «przewodze- nod zwraca uwagę na to ogranicze- Razem z Ojcem Świętym Benedyk- «Afryko, wstań!» 35.Synod z radością wyraża nia» takiemu chaosowi? Gdzie się nie wolności, ponieważ utrudnia tem XVI ten Synod ostrzega, że 34.Mówi się, że Afryka jest ko- uznanie nielicznym krajom Afryki, podziało nasze tradycyjne afrykań- ono szczery dialog i autentyczną problemu nie da się rozwiązać przez lebką rodzaju ludzkiego. Długą hi- które weszły na drogę autentycznej skie poczucie wstydu? Ten Synod współpracę. Zważywszy na to, że dystrybucję prezerwatyw. Prosimy storię naszego kontynentu tworzyły demokracji. Rzetelna praca przynosi głosi stanowczo i wyraźnie: nadszedł chrześcijanie, którzy decydują się na wszystkich, którym szczerze zależy wielkie imperia i wspaniałe cywili- już w nich pozytywne rezultaty. W czas, by zmienić przyzwyczajenia, w zmianę religii, są dobrze przyjmo- na tym, by HIV/AIDS nie przenosił zacje. Przyszłą historię naszego kon- niektórych z nich przez wiele lat imię miłości do dzisiejszych i przy- wani przez muzułmanów, powinna się drogą płciową, by uznali pozy- tynentu trzeba jeszcze napisać. Bóg trwały wojny i konflikty i teraz szłych pokoleń. być w tej dziedzinie wzajemność. tywne rezultaty programów zaleca- pobłogosławił nas bogatymi zasoba- stopniowo odbudowują się one ze Wzajemny szacunek jest najlepszą jących wstrzemięźliwość tym, którzy mi naturalnymi i ludzkimi. W mię- zgliszcz. Mamy nadzieję, że ich do- drogą. W rodzącym się nowym nie żyją w małżeństwie, a małżon- dzynarodowych klasyfikacjach roz- bry przykład pobudzi innych do CZĘŚĆ VII świecie musimy zapewnić każdej re- kom wierność. Jest to nie tylko naj- woju materialnego kraje afrykańskie zmiany złych przyzwyczajeń. Zjednoczenie sił duchowych ligii możliwość wnoszenia pełnego wkładu w dobro ludzkości. lepsza metoda ochrony przed sze- często są na ostatnich miejscach. 36.Synod ze smutkiem stwier- 38.Pragniemy na nowo przy- rzeniem się tej choroby, ale też Nie jest to powód do rozpaczy. Na dza, że sytuacja w wielu krajach jest pomnieć słowa, które Papież Bene- zgodna z moralnością chrześcijań- przestrzeni dziejów doszło do wiel- skandaliczna. Mamy na myśli ZAKOŃCZENIE dykt XVI wypowiedział w swojej ho- ską. Zwracamy się w szczególny kich niesprawiedliwości, takich jak zwłaszcza smutną sytuację Somalii, 42.Drodzy bracia w biskup- sposób do was, młodzi. Nie pozwól- milii podczas Mszy św. na rozpoczę- handel niewolnikami i kolonializm, gdzie od prawie dwudziestu lat trwa cie Synodu: Afryka jest «duchowym stwie, drodzy synowie i córki Koś- cie, by wprowadzano was w błąd, którego negatywne skutki są wciąż gwałtowny konflikt, w który włączy- cioła, rodziny Bożej w Afryce, wszy- sugerując, że nie jesteście zdolni do płucem» dzisiejszej ludzkości. Jest to odczuwalne. Jednak nie może to ły się już kraje sąsiednie. Nie zapo- wielkie bogactwo, cenniejsze niż mi- scy ludzie dobrej woli w Afryce i samokontroli: owszem, dzięki Bożej być dłużej wymówką, by stać w minajmy o tragicznych warunkach poza nią, chcemy podzielić się z wa- łasce jesteście do tego zdolni. nerały i ropa naftowa. Ostrzegł nas miejscu. Rzeczywiście wiele się dzie- życia milionów ludzi w regionie jednak, że temu płucu zagraża nie- mi głębokim przekonaniem tego Sy- 32.Do wielkich potęg tego je. Pochwalamy wysiłki zmierzające Wielkich Jezior i o kryzysie, który bezpieczeństwo zarażenia dwojakim nodu: Afryka nie jest bezsilna. Nasz świata zwracamy się z usilną proś- do tego, by wyzwolić Afrykę z kul- wciąż jeszcze trwa w północnej wirusem: materializmu i fanatyzmu los jest jeszcze w naszych rękach. bą: traktujcie Afrykę z szacunkiem i turalnej alienacji i politycznego nie- Ugandzie, w południowym Sudanie, religijnego. Synod, zdecydowany wspólnot, niezależnie od ich wyzna-Tym, czego się domaga, jest jedynie godnością. Od dawna Afryka doma- wolnictwa. Teraz Afryka musi sta- w Darfurze, w Konakry w Gwinei i chronić nasze dziedzictwo duchowe nia. Pogłębiając liczne wartościprzestrzeń, w której będzie mogła ga się zmiany ekonomicznego po- wić czoło wyzwaniu, jakim jest za- w innych miejscach. Ci, w których przed wszelkimi atakami i choroba- wspólne obu religiom, muzułmanie ioddychać i się rozwijać. Afryka jest rządku świata, a także niesprawie- pewnienie własnym dzieciom god- rękach spoczywają losy tych naro- mi, zachęca do coraz większej chrześcijanie mogą znacznie sięjuż w drodze, a Kościół jej towa- dliwych struktur, które są dla niej nych warunków życia. Na płasz- dów, muszą w pełni wziąć na siebie współpracy ekumenicznej z naszymi przyczynić do przywrócenia pokojurzyszy, niosąc światło Ewangelii. coraz cięższym brzemieniem. Nie- czyźnie politycznej są postępy w odpowiedzialność za swoje naganne braćmi i siostrami z innych tradycji i do pojednania w naszych krajach.Wody mogą być wzburzone, ale dawna burza w świecie finansowym kierunku integracji kontynentalnej: postępowanie. W większości przy- chrześcijańskich. Pragniemy również Tak się już stało w wielu przypad-wpatrzeni w Chrystusa Pana (por. wskazuje na potrzebę radykalnej Organizacja Jedności Afrykańskiej padków mamy do czynienia z żądzą zintensyfikowania dialogu i koope- kach. Synod wyraża uznanie dlaMt 14, 28-32), dotrzemy bezpiecz- zmiany reguł. Byłoby jednak trage- ( władzy i bogacenia się kosztem lud- racji z muzułmanami i wyznawcami tych wysiłków i zaleca tę metodę in-nie do portu pojednania, sprawiedli- dią, gdyby dokonano zmian tylko w OAU) przekształciła się w Unię Af- ności i kraju. Niezależnie od tego, tradycyjnych religii afrykańskich nym. wości i pokoju. interesie bogatych i na nowo ze rykańską (AU). Unia Afrykańska i jak wielki jest udział interesów za- ( 41.Dialog i współpraca będą Afryko, «wstań, weź swoje nosze i szkodą dla ubogich. Źródłem wielu inne zrzeszenia regionalne, niekiedy granicznych, w zawstydzający i tra- RTA), a także z wyznawcami in- rozwijać się pomyślnie, kiedy zapa-chodź!» (J 5, 8). konfliktów, wojen i rozmaitego ro- we współpracy z Organizacją Naro- giczny sposób zawsze zamieszani są nych religii. nuje wzajemny szacunek. Jako bi- dzaju ubóstwa w Afryce są głównie w to lokalni przywódcy: politycy, «Zresztą, bracia, radujcie się, dów Zjednoczonych, podjęły inicja- 39.Fanatyzm religijny szerzy się skupi katoliccy dobrze wiemy, żedążcie do doskonałości, pokrzepiaj- niesprawiedliwe struktury. tywy mające na celu rozwiązywanie którzy zdradzają i wyprzedają swoje w całym świecie. Wyniszcza on wie- powinniśmy prowadzić dialog, moc- kraje, skorumpowani przedsiębiorcy, cie się na duchu, bądźcie jedno- 33.Ludzkość może wiele zyskać, konfliktów i utrzymanie pokoju w le części Afryki. Tradycyjna kultura no trwając w naszej wierze, ale po-myślni, pokój zachowujcie, a Bóg jeśli posłucha mądrych słów Bene- wielu sytuacjach kryzysowych. Na działający w zmowie z drapieżnymi religijna zaszczepiła Afrykanom głę- zostawiając innym wolność wyboru. koncernami wielonarodowymi, a miłości i pokoju będzie z wami» dykta płaszczyźnie ekonomicznej Afryka bokie poczucie Boga Stwórcy. Synod przyjął do wiadomości, że(2 Kor 13, 11). Amen. XVI z encykliki Caritas in ve- podjęła próbę stworzenia odpowied- Wnieśli oni tę wartość w chrześci- istnieją wspólnoty muzułmańskie,

38 Numer 1/2010 L'OSSERVATORE ROMANO39 or p40

II SPECJALNE ZGROMADZENIE SYNODU BISKUPÓW POŚWIĘCONE AFRYCE II SPECJALNE ZGROMADZENIE SYNODU BISKUPÓW POŚWIĘCONE AFRYCE

25 X – Homilia Benedykta XVI wygłoszona podczas Mszy św. na zakończenie Synodu (w. 7). Na podstawie tych tekstów przypisano Jezuso- wi Chrystusowi charakter kapłański, nie w sensie ogól- nikowym, lecz «wedle porządku Melchizedeka», tomi. Kościół, opierając się na swej wizji personalistycz- nej i wspólnotowej, pracuje nad tym, aby ukierunko- znaczy kapłaństwo najwyższe i wieczne, pochodzące Kościół w Afryce nie jest sam wać ten proces w duchu relacyjności, braterstwa i nie od ludzi, lecz od Boga. O ile każdy najwyższy ka- wzajemnego dzielenia się (por. tamże, n. 42). płan «spomiędzy ludzi brany, dla ludzi jest ustanawia- Czcigodni bracia! naszej miłości. «Co chcesz, abym ci uczynił?» Bóg wie, ny w sprawach odnoszących się do Boga» (Hbr 5, 1), «Bądź dobrej myśli, wstań»! Te słowa Pan życia i Drodzy bracia i siostry! ale pyta; chce, aby to powiedział człowiek. Pragnie, o tyle jedynie kapłaństwo Chrystusa, Syna Bożego, jestnadziei kieruje dzisiaj, gdy kończą się te tygodnie re- aby człowiek wstał, aby zdobył się na odwagę i popro- tożsame z Jego Osobą i jest kapłaństwem szczególnymfleksji Synodu, do Kościoła i narodów afrykańskich. Oto przesłanie nadziei dla Afryki — jest nim Słowo Wstań, Kościele w Afryce, rodzino Boża, gdyż wzywa Boże, którego wysłuchaliśmy przed chwilą. To przesła- sił o to, co mu się należy ze względu na jego godność. i transcendentnym, od którego zależy zbawienie Ojciec chce usłyszeć jak dziecko swoim głosem wyraża wszystkich. To swoje kapłaństwo Chrystus przekazałcię Ojciec Niebieski, do którego twoi przodkowie nie Pan historii wciąż na nowo kieruje do uciśnionej i zwracali się jako do Stwórcy, zanim poznali Jego mi- uciemiężonej ludzkości wszystkich czasów i we wszyst- wolną wolę zobaczenia na nowo światła, tego światła, Kościołowi przez Ducha Świętego; dlatego też w Koś- dla którego je stworzył. «Rabbuni, żebym przejrzał». A ciele każdy z jego członków ma na mocy chrztu cha-łosierną bliskość, która objawiła się w Jego Jednoro- kich miejscach ziemi, od kiedy objawił Mojżeszowi, co dzonym Synu Jezusie Chrystusie. Wejdź na drogę no- chce zrobić dla Izraelitów, przebywających w niewoli Jezus mu odpowiada: «’Idź, twoja wiara cię uzdrowi- rakter kapłański. Jednakże — i to jest aspekt decydu- ła’. Natychmiast przejrzał i szedł za Nim drogą» (Mk jący — kapłaństwo Jezusa Chrystusa nie ma już natu-wej ewangelizacji z odwagą, która pochodzi od Ducha w Egipcie: «Dosyć napatrzyłem się na udrękę ludu Świętego. Niezwłoczna ewangelizacja, o której wiele mego (...) i nasłuchałem się narzekań jego (...) znam 10, 51-52). ry głównie rytualnej, lecz egzystencjalną. Wymiar rytu nie zostaje wyeliminowany, ale — jak to jest wyraźniemówiono w tych dniach, pociąga za sobą także naglą- więc jego uciemiężenie. Zstąpiłem, aby go wyrwać Drodzy bracia, składajmy dziękczynienie Bogu, bo- ce wezwanie do pojednania, które jest niezbędnym (...) i wyprowadzić (...) do ziemi żyznej i przestronnej, wiem to «tajemnicze spotkanie naszego ubóstwa z Je- widoczne przy ustanowieniu Eucharystii — znaczenie nadaje mu tajemnica paschalna, która stanowi wypeł-warunkiem zaprowadzenia w Afryce sprawiedliwych do ziemi, która opływa w mleko i miód» (Wj 3, 7-8). go wielkością» urzeczywistniło się także w czasie zgro- stosunków między ludźmi i budowania zrównoważo- Jaka to ziemia? Czyż nie jest nią może królestwo po- madzenia synodalnego poświęconego Afryce, które nienie starożytnych ofiar i krok naprzód. I tak rodzą się jednocześnie nowa ofiara, nowe kapłaństwo, a tak-nego i trwałego pokoju z poszanowaniem każdego jednania, sprawiedliwości i pokoju, do którego jest po- dzisiaj się kończy. Bóg ponowił swoje wezwanie: człowieka i każdego narodu; pokoju, któremu jest po- wołana cała ludzkość? Boży plan się nie zmienia. To «Bądź dobrej myśli, wstań» (Mk 10, 49). I również że nowa świątynia, i wszystkie trzy odpowiadają tajemnicy Jezusa Chrystusa. Kościół, złączony z Nimtrzebny i który tworzy wkład wszystkich ludzi dobrej ten sam, który zapowiadał Jeremiasz we wspaniałych Kościół, który jest w Afryce, za pośrednictwem swoich woli, niezależnie od ich przynależności religijnej, wyroczniach, nazwanych «Księgą pocieszenia», z któ- pasterzy, przybyłych ze wszystkich krajów tego konty- poprzez sakramenty, kontynuuje Jego zbawcze dzieło, dzięki czemu ludzie mogą na nowo zostać uzdrowienietnicznej, językowej, kulturowej i społecznej. W tej rej zaczerpnięte zostało dzisiejsze pierwsze czytanie. nentu, z Madagaskaru i z innych wysp, przyjął prze- trudnej misji ty, Kościele pielgrzymujący w Afryce Jest to zwiastowanie nadziei ludowi Izraela, przybite- słanie nadziei i światło potrzebne, by iść drogą, pro- przez wiarę, jak niewidomy Bartymeusz. I tak wspól- nota Kościoła winna, naśladując swojego Mistrza itrzeciego tysiąclecia, nie jesteś sam. Jest z tobą po- mu z powodu najazdu wojsk Nabuchodonozora, znisz- wadzącą do królestwa Bożego. «Idź, twoja wiara cię przez modlitwę i konkretną solidarność cały Kościół czenia Jerozolimy i Świątyni oraz wygnania do Babi- uzdrowiła» (Mk 10, 52). Tak, dobrze pojmowana i Pana, zdecydowanie wybrać służbę, by w pełni uczest- niczyć w życiu mężczyzn i kobiet swoich czasów, abykatolicki, a z nieba towarzyszą ci afrykańscy święci i lonii. Przesłanie radości dla pozostałych synów Jaku- wprowadzana w życie wiara w Jezusa Chrystusa pro- święte, którzy swoim życiem, niekiedy uwieńczonym ba, które jest dla nich zapowiedzią przyszłości, ponie- wadzi ludzi i narody do wolności w prawdzie lub — wszystkim dawać świadectwo o miłości Boga i tym samym nadzieję. męczeństwem dali świadectwo całkowitej wierności waż Pan ich zaprowadzi do ich ziemi drogą prostą i by posłużyć się trzema słowami z tematu Synodu — Chrystusowi. wygodną. Osoby potrzebujące wsparcia, jak niewido- do pojednania, do sprawiedliwości i do pokoju. Barty- Drodzy przyjaciele, Kościół przekazuje to orędzie my i chromy, kobieta brzemienna i położnica, zaznają meusz, który po odzyskaniu zdrowia idzie drogą za zbawienia, łącząc zawsze ewangelizację z promocją Bądź dobrej myśli! Wstań, kontynencie afrykański, mocy i czułości Pana: On jest Ojcem dla Izraela, go- Jezusem, jest symbolem oświeconej wiarą ludzkości, człowieka. Weźmy na przykład historyczną encyklikęziemio, która przyjęłaś Zbawiciela świata, kiedy jako dziecko musiał z Józefem i Maryją szukać schronienia towym zatroszczyć się o niego niczym o swego pierwo- wyruszającej w drogę ku ziemi obiecanej. Bartymeusz, — to, co sługa Boży Paweł Populorum progressio w Egipcie, aby ocalić życie przed prześladowaniami rodnego (por. Jr 31, 7-9). który sam stał się świadkiem światła, opowiada i po- VI za- kazuje teraz własnym przykładem, że został uzdrowio- króla Heroda. Przyjmij z nowym entuzjazmem orędzie Plan Boga się nie zmienia. Przez wieki i pośród warł w niej w formie refleksji, misjonarze zrealizowali Ewangelii, aby oblicze Chrystusa mogło oświetlić swo- zmiennych wydarzeń historii On wskazuje zawsze ten ny, odnowiony, odrodzony. Tym jest Kościół w świe- i nadal realizują w praktyce, propagując rozwój sza- cie: wspólnotą osób pojednanych, zaprowadzających im blaskiem rozliczne kultury i języki zamieszkujących sam cel: królestwo wolności i pokoju dla wszystkich. nujący kultury lokalne i środowisko, zgodnie z jedyną cię ludów. Kościół, składając w ofierze chleb Słowa i Dlatego szczególnie miłuje tych, którzy są pozbawieni sprawiedliwość i pokój; «solą i światłem» pośród spo- logiką, która — jak się wydaje — teraz, po ponad łeczności ludzi i narodów. Dlatego Synod z mocą po- Eucharystii, zobowiązuje się także do działania przy wolności i pokoju, tych, których ludzka godność jest 40 latach, jest w stanie wyzwolić ludy afrykańskie z pomocy wszelkich dostępnych środków, aby żadnemu deptana. Mamy na myśli zwłaszcza braci i siostry, twierdził — i wykazał to — że Kościół jest rodziną niewoli głodu i chorób. To oznacza przekazywać orę- Bożą, w której nie może być podziałów etnicznych, ję- Afrykaninowi nie zabrakło chleba powszedniego. Dla- którzy w Afryce znoszą ubóstwo, choroby, niesprawie- dzie nadziei na sposób kapłański, to znaczy samemu tego oprócz realizowania najpilniejszego zadania, ja- dliwości, wojny i przemoc, są zmuszeni do migracji. zykowych czy kulturowych. Poruszające świadectwa żyjąc zgodnie z Ewangelią, starając się ją przekładać ukazały nam, że również w najmroczniejszych chwi- kim jest ewangelizacja, chrześcijanie aktywnie angażu- Te umiłowane dzieci Ojca Niebieskiego są niczym nie- na plany i dzieła zgodnie z główną zasadą dyna- ją się w działania na rzecz promocji człowieka. widomy Bartymeusz z Ewangelii, który u bram Jery- lach dziejów ludzkich Duch Święty działa i przemie- miczną, jaką jest miłość. W ciągu tych trzech tygodni cha «siedział przy drodze» i żebrał (por. Mk 10, 46). nia serca ofiar i prześladowców, by zobaczyli, że są Drodzy ojcowie synodalni, kończąc te moje rozwa- braćmi. Pojednany Kościół jest świetnym zaczynem II Specjalne Zgromadzenie Synodu Biskupów poświę- żania, pragnę was bardzo serdecznie pozdrowić i po- Właśnie tą drogą przechodzi Jezus z Nazaretu. Jest to cone Afryce potwierdziło to, co mój czcigodny po- droga prowadząca do Jerozolimy, gdzie dokona się pojednania w poszczególnych krajach i na całym kon- dziękować za wasze budujące uczestnictwo. Wy, pa- przednik Paweł VI słusznie podkreślił, a co ja również Pascha, Jego Pascha, w której Mesjasz ofiaruje się dla tynencie afrykańskim. sterze Kościoła w Afryce, wracając do domów, zanie- starałem się pogłębić w ostatniej encyklice Caritas in ście moje błogosławieństwo waszym wspólnotom. Prze- nas. Jest to droga Jego wyjścia, które jest także na- Drugie czytanie ukazuje nam inny aspekt: Kościół, veritate, a mianowicie, że trzeba odnowić model glo- szym wyjściem: to jedyna droga, prowadząca do ziemi wspólnota, która idzie za Chrystusem drogą miłości, każcie wszystkim apel, który często słychać było w balnego rozwoju, tak aby mógł «objąć (...) wszystkie czasie tego Synodu, o pojednanie, sprawiedliwość i po- pojednania, sprawiedliwości i pokoju. Na tej drodze ma charakter kapłański. Pojęcie kapłaństwa jako klucz ludy, a nie tylko dysponujące odpowiednimi środka- Pan spotyka Bartymeusza, który stracił wzrok. Ich do interpretacji tajemnicy Chrystusa i w konsekwencji kój. Na zakończenie zgromadzenia synodalnego muszę mi» (por. n. 39). To, co od zawsze utrzymywała na- raz jeszcze wyrazić głęboką wdzięczność sekretarzowi drogi krzyżują się, stają się jedną drogą. «Jezusie, Sy- Kościoła wprowadził w Nowym Testamencie autor Li- uka społeczna Kościoła, ukazując swoją wizję człowie- nu Dawida, ulituj się nade mną!» — woła z ufnością stu do Hebrajczyków. Myśl tę zaczerpnął z Psal- generalnemu Synodu Biskupów i wszystkim jego ka i społeczeństwa, dzisiaj stało się wymogiem stawia- współpracownikom. Dziękuję chórom wspólnoty nige- niewidomy. Jezus odpowiada: «Zawołajcie go», i domu 110, zacytowanego w czytanym dzisiaj fragmen- nym także globalizacji (por. tamże). Tej ostatniej — daje: «Co chcesz, abym ci uczynił?» Bóg jest światłem cie, w którym Pan Bóg uroczyście przysięga Mesjaszo- ryjskiej w Rzymie i Kolegium Etiopskiego, które trzeba o tym przypomnieć — nie należy postrzegać w i stwórcą światła. Człowiek jest dzieckiem światła, zo- wi: «Tyś Kapłanem na wieki na wzór Melchizedeka» uświetniają tę liturgię. I na koniec pragnę podzięko- sposób fatalistyczny, jak gdyby jej mechanizmy były stał stworzony, aby widzieć światło, ale utracił wzrok i (w. 4). Te słowa nawiązują do Psalmu 2, w którym wać wszystkim, którzy modlitwą towarzyszyli pracom kształtowane przez anonimowe, bezosobowe siły, nie- musi żebrać. Obok niego przechodzi Pan, który dla Mesjasz ogłasza postanowienie Pana, mówiącego o synodalnym. Niech Dziewica Maryja wynagrodzi zależne od ludzkiej woli. Globalizacja jest rzeczywisto- nas stał się żebrakiem: jest spragniony naszej wiary i Nim: «Tyś Synem moim, Ja Ciebie dziś zrodziłem» wszystkim i niech oręduje za Kościołem w Afryce, by ścią ludzką i jako taka może być modyfikowana, wzrastał w każdej części tego wielkiego kontynentu, zgodnie z takimi czy innymi założeniami kulturowy- szerząc wszędzie «sól» i «światło» Ewangelii.

40 Numer 1/2010 L'OSSERVATORE ROMANO41 or p42

AUDIENCJE GENERALNE

AUDIENCJE GENERALNE nać poważnej reformy religijnej i moralnej, powinien przede wszystkim, jak dobry lekarz, sformułować skru- pulatnie diagnozę różnych chorób gnębiących Kościół, by móc na każdą z nich przepisać najodpowiedniejsze lekarstwo». Pisał też, że «odnowa Kościoła powinna dokonywać się zarówno na poziomie przełożonych, jak i podwładnych, na górze i na dole. Powinna zacząć się od tego, kto rządzi, i rozszerzyć się na podda- nych». Z tej racji z jednej strony zachęcał papieża, by przystąpił do «powszechnej reformy Kościoła», a zarazem troszczył się o chrześcijańską formację ludu, a zwłaszcza dzieci, które należy wychowywać «od naj- młodszych lat (...) w czystości wiary chrześcijańskiej i w świętych obyczajach». 7 października 2009 r. Drodzy bracia i siostry, świetlana postać tego świę- tego zachęca w pierwszym rzędzie kapłanów, a także wszystkich chrześcijan, by stale dążyli, oczywiście każ- Św. Jan Leonardi dy zgodnie ze swoim stanem, do «wysokiej miary ży- cia chrześcijańskiego», jaką jest świętość. Bowiem jedynie z wierności Chrystusowi może zrodzić się prawdzi- Drodzy bracia i siostry! zować w pełni swoje powołanie do przekazywania lu- wa odnowa Kościoła. W tamtych latach, z kulturo- Pojutrze, 9 października, upłynie 400 lat od śmierci dziom — poprzez święte życie — «leku Bożego», któ- wych i społecznychXVI i XVII w.,przemian,zaczęły wyłaniaćjakie dokonałysię podsta-się na św. Jana Leonardiego, założyciela Zakonu Kleryków rym jest ukrzyżowany i zmartwychwstały Jezus Chry- wyprzełomietego, co później stało się kulturą współczesną, któ- Regularnych Matki Bożej, kanonizowanego 17 kwiet- stus, «miara wszystkich rzeczy». rą charakteryzuje bezpodstawny rozłam między wiarą nia 1938 r., a 8 sierpnia 2006 r. ogłoszonego patronem Kierując się przekonaniem, że tego leku wszyscy lu- i rozumem, a jednym z jego negatywnych skutków jest farmaceutów. Wspomina się go również dlatego, że dzie potrzebują bardziej niż czegokolwiek innego, marginalizacja Boga i towarzysząca temu iluzja, że odznaczał się wielkim zapałem misyjnym. Wraz z pra- św. Jan Leonardi z osobistego spotkania z Jezusem możliwa jest całkowita autonomia człowieka, postana- łatem Juanem Bautistą Vivesem i jezuitą Martinem Chrystusem starał się uczynić podstawową rację swojej wiającego żyć «jakby Bóg nie istniał». Na ten kryzys de Funesem opracował projekt i przyczynił się do po- egzystencji. Często powtarzał: «Trzeba zawsze zaczy- współczesnej myśli wielokrotnie zwracałem uwagę, wstania specjalnej kongregacji Stolicy Apostolskiej do nać od Chrystusa». Prymat Chrystusa nad wszystkim często prowadzi on bowiem do różnych form relaty- Św. Jan Leonardi, patron aptekarzy spraw misji — Kongregacji de Propaganda Fide (Roz- stał się dla niego konkretnym kryterium oceny i dzia- wizmu. Jan Leonardi pojął, co może być prawdziwym krzewiania Wiary), oraz przyszłego Kolegium Urba- łania oraz zasadniczą motywacją jego pracy kapłań- lekarstwem na te duchowe choroby, i streścił to w sło- nianum de Propaganda Fide, w którym na przestrzeni skiej, która przypadła na okres rozległych i rozpo- wach: «Przede wszystkim Chrystus» — Chrystus na niejszym i świętym. Zrozumiał, że każdą reformę trze- wieków formowało się tysiące kapłanów — wielu z wszechnionych ruchów odnowy w Kościele, zainicjo- głównym miejscu w sercu, w centrum dziejów i ba przeprowadzać wewnątrz Kościoła, a nigdy prze- nich poniosło śmierć męczeńską — by ewangelizować wanych dzięki nowym instytutom zakonnym i świetla- wszechświata. Mówił z naciskiem, że ludzkość bardzo ciw Kościołowi. Pod tym względem św. Jan Leonardi narody. Tę zatem świetlaną postać kapłana pragnę nemu świadectwu takich świętych, jak Karol Borome- potrzebuje Chrystusa, ponieważ On jest naszą «mia- był rzeczywiście nadzwyczajny, a jego przykład pozo- wskazać jako przykład wszystkim prezbiterom w obec- usz, Filip Nereusz, Ignacy Loyola, Józef Kalasanty, rą». Nie istnieje środowisko, którego nie może dotknąć staje wciąż aktualny. Każda reforma dotyczy oczywi- nym Roku Kapłańskim. Zmarł w 1609 r. na grypę, Kamil de Lellis i Alojzy Gonzaga. Z entuzjazmem i Jego moc; nie ma choroby, na którą nie ma w Nim ście struktur, ale najpierw musi dokonać się w sercach którą się zaraził podczas epidemii, gdy opiekował się oddaniem prowadził apostolstwo wśród młodzieży, za lekarstwa, nie ma problemu, który w Nim nie znajdu- wierzących. Jedynie święci, mężczyźni i kobiety, któ- chorymi w rzymskiej dzielnicy Campitelli. pośrednictwem Towarzystwa Nauki Chrześcijańskiej, i je rozwiązania. «Albo Chrystus, albo nic»! Oto jego rzy pozwalają się prowadzić Duchowi Bożemu, gotowi skupił wokół siebie grupę młodych ludzi, z którymi recepta na każdy rodzaj reformy duchowej i społecz- dokonywać radykalnych i odważnych wyborów w Jan Leonardi urodził się w 1541 r. w Diecimo w świetle Ewangelii, odnawiają Kościół i w decydujący prowincji Lucca. Najmłodszy z siedmiu braci, dorastał 1 września 1574 r. założył Zgromadzenie Księży Re- nej. formowanych Najświętszej Dziewicy, nazwane później sposób przyczyniają się do budowania lepszego świa- w klimacie wiary w uczciwej i pracowitej rodzinie; du- Jest jeszcze inny aspekt duchowości św. Jana Leo- ta. żo czasu spędzał w sklepie z ziołami i lekarstwami w Zakonem Kleryków Regularnych Matki Bożej. Swoim nardiego, na który pragnę zwrócić uwagę. W różnych rodzinnej wiosce. Gdy miał 17 lat, ojciec zapisał go na uczniom zalecał, by przed «oczyma duszy mieli jedy- sytuacjach podkreślał, że do żywego spotkania z Chry- Drodzy bracia i siostry, życie św. Jana Leonardiego regularną naukę zielarstwa w Lukce, by w przyszłości nie cześć, służbę i chwałę dla Jezusa Chrystusa ukrzy- stusem dochodzi w Jego Kościele, świętym, ale kru- oświetlał zawsze blask «Świętego Oblicza» Jezusa, został farmaceutą, a właściwie aptekarzem, jak się żowanego», a jako dobry farmaceuta, przyzwyczajony chym, zakorzenionym w dziejach oraz tworzących je przechowywanego i czczonego w kościele katedralnym wtedy mówiło. Przez ok. 10 lat młody Jan Leonardi do dozowania mikstur za pomocą precyzyjnych miar, wydarzeniach, niekiedy mrocznych, gdzie pszenica i w Lukce, które stało się wymownym symbolem i nie- uczęszczał pilnie na zajęcia, ale gdy, zgodnie z norma- dodawał: «Trochę wyżej wznieście wasze serca do Bo- chwast rosną razem (por. Mt 13, 30), zawsze jednak zaprzeczalną syntezą ożywiającej go wiary. Zdobyty mi przewidzianymi w dawnej Republice Lukki, uzy- ga i z Nim mierzcie rzeczy». będącym sakramentem zbawienia. Mając jasną świa- przez Chrystusa jak apostoł Paweł, wskazał swoim skał oficjalny dokument, upoważniający go do otwar- Kierując się gorliwością apostolską, w maju 1605 r. domość, że Kościół jest «rolą Bożą» (por. Mt 13, 24), uczniom i nadal wskazuje nam wszystkim chrystocen- cia własnej apteki, zaczął się zastanawiać, czy nie wysłał do nowo wybranego papieża Pawła nie gorszył się z powodu jego ludzkich słabości. By tryczny ideał, dla którego «trzeba ogołocić się z włas- nadszedł czas, by urzeczywistnić zamiar, który od za- V Memo- zwalczać chwasty, zdecydował, że będzie dobrą psze- nych celów i myśleć tylko o służbie Bogu», mając wsze nosił w sercu. Po dojrzałej refleksji postanowił riał, w którym przedstawił swoje kryteria prawdziwej nicą, to znaczy postanowił miłować Chrystusa w Koś- przed «oczyma duszy jedynie cześć, służbę i chwałę wstąpić na drogę kapłaństwa. Pożegnał aptekę i po odnowy Kościoła. Zwracał uwagę na to, że jest «ko- ciele i przyczyniać się do tego, by coraz bardziej był dla Jezusa Chrystusa ukrzyżowanego». Wpatrywał się zdobyciu odpowiedniej formacji teologicznej przyjął nieczne, aby ci, którzy chcą reformować obyczaje lu- Jego wyraźnym znakiem. Z wielkim realizmem pa- w oblicze Chrystusa, a także w matczyne oblicze Ma- święcenia kapłańskie, a w święto Objawienia Pańskie- dzi, zabiegali szczególnie i przede wszystkim o chwałę trzył na Kościół, na jego ludzką słabość, ale widział ryi. Ta, którą wybrał na patronkę swojego zakonu, go 1572 r. odprawił pierwszą Mszę św. Jednak nie Bożą», i dodawał, że powinni oni wyróżniać się «pra- również, że jest «rolą Bożą», Bożym narzędziem zba- była dla niego nauczycielką, siostrą, matką, a on do- stracił zainteresowania sztuką sporządzania lekarstw, wością życia i nieskazitelnymi obyczajami, dzięki cze- wienia ludzkości. I nie tylko. Z miłości do Chrystusa znawał Jej stałej opieki. Niech przykład i wstawiennic- czuł bowiem, że zawód aptekarza pomoże mu zreali- mu zamiast przymuszać, będą łagodnie zachęcać do usilnie pracował, by oczyścić Kościół, uczynić go pięk- two tego «fascynującego człowieka Bożego» będą, reformy». Zauważał ponadto, że «kto zamierza doko-

42 Numer 1/2010 L'OSSERVATORE ROMANO43 or p44

AUDIENCJE GENERALNE AUDIENCJE GENERALNE

szczególnie w tym Roku Kapłańskim, wezwaniem i nodu Biskupów poświęconego Afryce. Proszę, byście zachętą dla kapłanów i wszystkich chrześcijan, by żyli razem ze mną polecali Matce Bożej Różańcowej to swoim powołaniem z pasją i entuzjazmem. ważne wydarzenie. Niech przez posługę Kościoła «mocnym i wspaniałym filarem stanu mniszego i całe- mieszkańcy Afryki odnajdą drogi wiodące do pojedna- go Kościoła» (Ep. 175, s. 418). Do Polaków: nia, sprawiedliwości i pokoju. Życzę wszystkim uboga- Z żywym zmysłem Kościoła Piotr Czcigodny twier- Drodzy pielgrzymi polscy! Serdecznie pozdrawiam cenia duchowego pobytem w Rzymie. Niech będzie dził, że sprawy ludu chrześcijańskiego muszą być od- każdego z was i waszych bliskich. Trwają obrady Sy- pochwalony Jezus Chrystus. czuwane «w głębi serca» przez tych, którzy mają się za «członków Ciała Chrystusa» (Ep. 164, l.c., s. 397). I dodał: «Nie jest ożywiany duchem Chrystusa ten, kto nie odczuwa ran na Ciele Chrystusa», gdziekolwiek się tworzą (tamże). Wykazywał dbałość i troskę 14 października również o tych, którzy nie należeli do Kościoła, zwłaszcza o Żydów i muzułmanów; aby ułatwić lepsze poznanie tych ostatnich, zlecił przekład Koranu. W Św. Piotr Czcigodny odniesieniu do tego współczesny historyk stwierdził: «Na tle nieprzejednania ludzi Średniowiecza — nawet największych z nich — podziwiamy tutaj wybitny Drodzy bracia i siostry! przykład subtelności, jaką rodzi miłość chrześcijańska» (J. Leclercq, Pietro il Venerabile, Jaca Book, 1991, Postać Piotra Czcigodnego, którą chciałbym przed- jej rodziny, zwłaszcza do matki, i w stosunku do przy- jaciół. Wysoko cenił przyjaźń, zwłaszcza wśród mni- s. 189). Inne drogie Piotrowi aspekty życia chrześci- stawić w dzisiejszej katechezie, kojarzy się ze słynnym jańskiego to miłość do Eucharystii i nabożeństwo do opactwem w Cluny, a używając często pojawiającej chów, którzy zazwyczaj zwierzali mu się ze swoich spraw, bo byli pewni jego akceptacji i zrozumienia. Dziewicy Maryi. Pozostawił nam dzieła o Najświęt- się w tekstach kluniackich terminologii — z jego pięk- szym Sakramencie, które stanowią «jedno z arcydzieł nem (decorum) i jego elegancją (nitor), dostojeństwem i Zgodnie ze świadectwem biografa,I, «nie3: PLpogardzał189, 17);ni- kim i nikogo nie odtrącał» (Vita, literatury eucharystycznej wszystkich czasów» (tamże, splendorem, które można podziwiać przede wszystkim «odnosił się do wszystkich życzliwie, w swojej wrodzo- s. 267), a Matce Bożej poświęcił oświecające refleksje, w pięknie liturgii, będącej uprzywilejowaną drogą nej dobroci był otwarty wobec wszystkich» (tamże, I, w których uwypuklał zawsze Jej ścisły związek z Jezu- wiodącą do Boga. Bardziej jeszcze niż te aspekty oso- 1: PL 189, 17). sem Odkupicielem i Jego dziełem zbawienia. Wystar- bowość Piotra przywołuje na pamięć świętość wielkich czy przytoczyć to wzniosłe i natchnione wezwanie: opatów kluniackich: w Cluny «nie było ani jednego Możemy powiedzieć, że ten święty opat jest przy- kładem również dla mnichów i chrześcijan naszych «Witaj, błogosławiona Dziewico, któraś przegnała opata, który nie był świętym», stwierdził w 1080 r. przekleństwo. Witaj, Matko Najwyższego, Oblubienico papież Grzegorz czasów, w których życie toczy się w zawrotnym tem- VII. Do ich grona należy Piotr Czci- pie i nierzadko mamy do czynienia z nietolerancją, łagodnego Baranka. Pokonałaś węża, zmiażdżyłaś mu godny, który posiadł po trosze wszystkie cnoty swoich niemożnością porozumienia, podziałami i konfliktami. głowę, kiedy z Ciebie zrodzony Bóg go unicestwił... poprzedników. Mimo to, w związku z powstaniem no- Jego świadectwo zachęca nas do umiejętnego łączenia Olśniewająca Gwiazdo wschodu, która odpierasz cie- Św. Piotr Czcigodny u stóp Matki Bożej wych klasztorów, takich jak Cîteaux, w Cluny zaczęły miłości Boga z miłością bliźniego, do niestrudzonego nie zachodu. Jesteś jutrzenką, która poprzedza słońce, się pojawiać pierwsze oznaki kryzysu. Piotr jest god- odbudowywania braterskich stosunków i do pojedna- dniem, który nie zna nocy... Proś Boga, który się z nym podziwu przykładem ascety, surowego w stosun- nia. Tak właśnie postępował Piotr Czcigodny, które- Ciebie narodził, by odpuścił nam grzech, aPLkiedy189,nam Pierwszym i najważniejszym zajęciem mnicha jest, we- ku do siebie i wyrozumiałego w stosunku do innych. mu przyszło sprawować rządy w opactwie w Cluny w 1018-1019).przebaczy, dał łaskę i chwałę» (Carmina, dług Piotra z Cluny, uroczyste sprawowanie Bożego oficjum — «najbardziej użytecznego dzieła niebieskie- Urodził się ok. 1094 r. we francuskim regionie Ower- latach niespokojnych z różnych względów, wewnątrz Piotr Czcigodny miał też zamiłowanie do pisarstwa go» (Statuta, nia, jako dziecko wstąpił do klasztoru w Sauxillanges, opactwa i na zewnątrz, i który potrafił być surowy, a i był obdarzony talentem literackim. Zapisywał swoje I, 1026) — któremu musi towarzyszyć gdzie został mnichem profesem, a następnie przeorem. jednocześnie głęboko ludzki. Mawiał: «Od człowieka myśli w przekonaniu o ważności używania pióra jako lektura, medytacja, modlitwa indywidualna i pokuta W r. 1122 wybrano go na opata Cluny, i piastował odbywana z umiarem (por. Ep. 20, l.c., s. 40). Tym więcej można uzyskać tolerując go, niż drażniąc go swoistego pługa, by «rozsiewać na papierze ziarno ten urząd aż do śmierci, która nastąpiła w Boże Naro- Słowa» (Ep. 20, s. 38). Choć nie zajmował się teologią sposobem całe życie zostaje przepojone głęboką miło- dzenie 1156 r., jak tego pragnął. «Miłośnik pokoju — narzekaniem» (Ep. 172, l.c., s. 409). Ze względu na ścią do Boga i miłością do innych, miłością wyrażają- sprawowany urząd musiał często udawać się do w sposób systematyczny, był wielkim badaczem tajem- pisze jego biograf Rudolf — znalazł pokój w chwale nicy Boga. Jego teologia była zakorzeniona w modli- cą się w szczerym otwarciu na bliźniego, w przebacze- Bożej w dniu pokoju» (Vita, Włoch, do Anglii, do Niemiec, do Hiszpanii. Koniecz- niu i dążeniu do pokoju. Kończąc moglibyśmy powie- I, 17; PL 189, 28). ność porzucenia kontemplacyjnej ciszy ciążyła mu. twie, zwłaszcza liturgicznej, a spośród tajemnic Chry- stusa najbardziej upodobał sobie przemienienie, w któ- dzieć, że jeśli ten styl życia, w połączeniu z codzienną Ci, którzy go znali, wychwalali jego wielkopański Wyznał: «Przemieszczam się z miejsca na miejsce, tru- pracą, dla św. Benedykta stanowi ideał mnicha, to dzę się, niepokoję, dręczę, ciągany tu i tam; umysł rym zarysowuje się już zmartwychwstanie. On właśnie umiar, pogodną równowagę, panowanie nad sobą, wprowadził w Cluny święto Przemienienia i ułożył rzecz dotyczy nas wszystkich i w dużej mierze może mam zajęty już to moimi sprawami, już to sprawami prawość, lojalność, jasność umysłu i szczególny talent specjalne oficjum, w którym znalazła odbicie typowa być stylem życia chrześcijanina, pragnącego stać się do mediacji. «Z natury — pisał — jestem bardzo wy- innych, w wielkim wewnętrznym zamęcie» (Ep. 91, pobożność teologiczna Piotra i zakonu kluniackiego, autentycznym uczniem Chrystusa, którego cechuje rozumiały; bierze się to z tego, że mam zwyczaj prze- l.c., s. 233). Choć musiał lawirować między przedsta- skupiona na kontemplacji chwalebnego oblicza (glorio- właśnie ścisłe przylgnięcie do Niego, pokora, pracowi- baczać. Przyzwyczaiłem się znosić i przebaczać» wicielami władzy i wielmożami z okolic Cluny, dzięki sa facies) Chrystusa, dająca pełną żaru radość, która tość i zdolność do przebaczenia i życia w pokoju. (Ep. 192, in: The Letters of Peter the Venerable, Har- umiarkowaniu, wielkoduszności i realizmowi zdołał cechowała jego ducha i odzwierciedlała się w liturgii Do Polaków: vard University Press, 1967, s. 446). Mówił również: zachować właściwy mu spokój. Pośród wybitnych po- klasztoru. «W stosunku do tych, którzy nienawidzą pokoju, staci, z którymi się zetknął, był Bernard z Clairvaux. Bardzo serdecznie pozdrawiam pielgrzymów pol- chcielibyśmy w miarę możliwości postępować zawsze Zadzierzgnął z nim więź przyjaźni, która z czasem by- Drodzy bracia i siostry, ten święty mnich jest z skich, a szczególnie Siostry Franciszkanki Rodziny pewnością wielkim przykładem świętości monastycz- w sposób pokojowy» (Ep. 100, l.c., s. 261). Pisał o so- ła coraz silniejsza, choć różniły ich temperament i Maryi i uczestników niedzielnej kanonizacji abpa Zyg- nej, czerpiącej natchnienie ze źródeł tradycji benedyk- bie: «Nie należę do tych, którzy nie są zadowoleni ze światopogląd. Bernard mówił o nim: «Ważny czło- munta Szczęsnego Felińskiego. Wraz z wami cieszę się swojego losu, (...) a ich duch jest wciąż niespokojny tyńskiej. Dla niego ideałem mnicha jest «ścisłe przy- tym nowym polskim świętym. Naśladujcie jego odwa- wiek, zajęty ważnymi sprawami», i darzył go wielkim lgnięcie do Chrystusa» (Ep. 53, l.c., s. 161) w życiu lub trawiony wątpliwościami, i narzekają, że wszyscy uznaniem (Ep. 147, ed. Scriptorium Claravallense, Mi- gę, żywą wiarę i zaufanie Bożej Opatrzności. Niech on klasztornym, które cechuje «mnisza pokora» (tamże) i wyjedna wam obfitość Bożych łask i pomyślność wa- inni odpoczywają, a tylko oni pracują» (Ep. 182, lano 1986, s. 425). Obdarzony wrażliwą i tkliwą naturą, potrafił pracowitość (Ep. 77, l.c., s. 211), a także klimat mil- szej Ojczyzny. Niech będzie pochwalony Jezus Chry- łączyć miłość do Pana z czułością w stosunku do swo- VI/1 ss. 658-660), a Piotr Czcigodny nazy- czącej kontemplacji i nieustannego wielbienia Boga. stus. wał Bernarda «światłem Kościoła» (Ep. 164, s. 396),

44 Numer 1/2010 L'OSSERVATORE ROMANO45 or p46

AUDIENCJE GENERALNE AUDIENCJE GENERALNE

21 października tym dziele, które jest pożyteczną lekturą dla papieży wszystkich czasów, Bernard ukazuje nie tylko, co nale- stawowymi zasadami tradycyjnej mariologii. Jednakże Św. Bernard z Clairvaux ży robić, by być dobrym papieżem, lecz także głęboką w głównej części kazania dowodzi, że Dziewica zajmu- wizję tajemnicy Kościoła i tajemnicy Chrystusa, której je uprzywilejowane miejsce w ekonomii zbawienia, ze zwieńczeniem jest kontemplacja tajemnicy Boga w względu na wyjątkowy udział Matki (compassio — Drodzy bracia i siostry! Trójcy jedynego: «Powinno się nadal szukać tego Bo- współmękę) w ofierze Syna. Nie bez powodu półtora ga, którego jeszcze nie dość się szuka», pisze święty Dziś chciałbym mówić o św. Bernardzie z Clair- nych przejawów antysemityzmu. Ze względu na ten wieku po śmierci Bernarda Dante Alighieri w ostatniej vaux, nazywanym «ostatnim z ojców Kościoła», po- opat, «ale być może lepiej się szuka i łatwiej można pieśni Boskiej Komedii włoży w usta Doktora Miodo- ostatni aspekt jego działalności apostolskiej parę dzie- Go znaleźć na modlitwie niż w dyskusji. Na tym za- nieważ w XII w. raz jeszcze odnowił i przypomniał XIV płynnego wzniosłą modlitwę do Maryi: «Dziewico! sięcioleci później Efraim, rabin z Bonn, złożył mu pło- tem kończymy księgę, ale nie poszukiwanie» (, 32: wielką teologię ojców. Nie znamy szczegółów z jego mienny hołd. W tym samym okresie święty opat napi- PL 182, 808), nie dążenie do Boga. Matko! CórkoXXX, w.Twego1 nn.).Syna, / Pokorna, ale nad wszystkie wyniosła, / zamierzeń boskich skarbnico je- lat dziecinnych; wiemy jednak, że urodził się w sał swoje najbardziej znane dzieła, takie jak słynne Chciałbym teraz zająć się dwoma głównymi aspek- Te refleksje, typowe dla człowieka rozmiłowanego w dyna» (Raj 1090 r. w Fontaines we Francji, w rodzinie licznej i Kazania o Pieśni nad pieśniami (Sermones in Cantica tami bogatej nauki Bernarda: dotyczą one Jezusa Jezusie i Maryi, jakim był św. Bernard, dziś jeszcze dość zamożnej. Jako chłopiec z zapałem uczył się tak Canticorum). Chrystusa i Najświętszej Maryi Panny, Jego Matki. słusznie pobudzają do myślenia nie tylko teologów, ale zwanych sztuk wyzwolonych — zwłaszcza gramatyki, W ostatnich latach życia — jego śmierć nastąpiła w Jego troska o to, by udział chrześcijanina w miłości wszystkich wierzących. Niekiedy próbuje się znaleźć retoryki i dialektyki — w szkole kanoników kościoła 1153 r. — Bernard musiał ograniczyć podróże, choć Boga w Jezusie Chrystusie był głęboki i ożywiony, nie odpowiedź na podstawowe pytania o Boga, człowieka Saint-Vorles w Châtillon-sur-Seine i powoli dojrzewał wprowadza nowej perspektywy do naukowego statusu i świat za pomocą sił samego umysłu. Natomiast do decyzji o rozpoczęciu życia zakonnego. Mając bli- całkowicie z nich nie zrezygnował. Skorzystał z tego, teologii. Bardzo zdecydowanie opat z Clairvaux uwa- św. Bernard, ze swoją rzetelną znajomością Biblii i oj- sko 20 lat, wstąpił do Cîteaux, klasztoru nowo założo- by opracować ostateczną wersję zbioru Listów, Kazań i ża jednak, że teolog to także kontemplator i mistyk. ców Kościoła, przypomina nam, że bez głębokiej wia- nego, bardziej otwartego od starych i szacownych Traktatów. Zasługuje na wzmiankę dość szczególne Tylko Jezus — powtarza Bernard w odpowiedzi na klasztorów tamtych czasów, a jednocześnie bardziej dzieło, które ukończył właśnie wówczas, kiedy jego ry w Boga, którą ożywia modlitwa i kontemplacja, złożone wywody dialektyczne swoich czasów — tylko rygorystycznego w praktykowaniu rad ewangelicz- uczeń, Bernardo Pignatelli, został wybranyIII. W tychw 1145oko- r. wewnętrzna więź z Panem, nasze refleksje na temat Jezus jest «miodem w ustach, pieśnią w uszach, rado- nych. Parę lat później, w 1115 r., św. Stefan Harding, licznościachna papieżaBernard,i przyjąłjakoimięojciecEugeniuszduchowy, napisał dla Boskich tajemnic mogą się stać daremną grą intelektu- trzeci opat Cîteaux, powierzył Bernardowi misję zało- swojego duchowego syna pracę De Consideratione, za- ścią w sercu» (mel in ore, in aure melos, in corde iubi- alną i nie są wiarygodne. Teologia odsyła do «nauki żenia klasztoru w Clairvaux. Tutaj młody opat, który wierającą pouczenia, jak być dobrym papieżem. W lum). Stąd właśnie pochodzi nadany mu przez trady- świętych», do ich intuicyjnego pojmowania tajemnic miał zaledwie 25 lat, mógł wydoskonalić swoją kon- cję tytuł Doctor Mellifluus: jego pieśń chwały Jezusa Boga żywego, do ich mądrości, daru Ducha Świętego, cepcję życia monastycznego i rozpocząć wcielanie jej Chrystusa «płynie jak miód». Pośród niekończących które stają się punktem odniesienia dla myśli teolo- w praktykę. Patrząc na dyscyplinę życia w innych się walk nominalistów i realistów — zwolenników gicznej. Razem z Bernardem z Clairvaux my również klasztorach, Bernard z naciskiem zwracał uwagę na dwóch filozoficznych prądów epoki — opat z Clair- musimy przyznać, że człowiek lepiej szuka i łatwiej potrzebę wstrzemięźliwości i umiaru zarówno w odnie- vaux niestrudzenie powtarza, że liczy się tylko jedno znajduje Boga «na modlitwie niż w dyskusji». Naj- sieniu do posiłków, jak ubiorów i budynków klasztor- imię — imię Jezusa Nazareńskiego. «Wszelki pokarm prawdziwszym wzorem teologa jest, koniec końców, nych, a także zalecał wspieranie ubogich i opiekowa- duszy jest suchy — wyznaje — jeśli nie poleje się go apostoł Jan, który oparł głowę na sercu Mistrza. nie się nimi. W tym okresie wspólnota z Clairvaux tym olejem; jest mdły, jeśli się go nie doprawi tą solą. Pragnę zakończyć te refleksje na temat św. Bernar- stawała się coraz liczniejsza i wciąż powstawały nowe To, co piszesz, jest dla mnie bez smaku, jeśli nie doda inwokacją do Maryi, która znajduje się w jednej z opactwa. czytam się imienia Jezusa». I kończy: «Kiedy dysku- jego pięknych homilii. «W niebezpieczeństwach, w tujesz lub mówisz, nic nie ma dla mnie smaku, jeśli W tych samych latach, przed r. 1130, Bernard za- niedostatkach, w niepewnościach — mówi — myśl o nie słyszę imienia Jezusa» (Sermones in Cantica Canti- czął prowadzić obszerną korespondencję z wieloma Maryi, przyzywaj Maryję. Niech Ona nigdy nie scho- corum osobami, zarówno wybitnymi, jak i nisko postawiony- dzi z twoich ust, niech nie opuszcza nigdy twego ser- XVI, 6: PL 183, 847). Dla Bernarda prawdziwe mi. Do licznych Listów z tego okresu trzeba dodać Ka- ca, a żeby Jej modlitwa była ci pomocna, nigdy nie poznanie Boga polegało bowiem na osobistym i głębo- zania, a także Sentencje i Traktaty. Wówczas też Ber- zapominaj przykładu Jej życia. Postępując z Nią, nie kim doświadczeniu Jezusa Chrystusa i Jego miłości. nard zacieśnił więzy przyjaźni z Wilhelmem, opatem zbłądzisz; modląc się do Niej, unikniesz rozpaczy, my- I to, drodzy bracia i siostry, odnosi się do każdego Saint-Thierry, i z Wilhelmem z Champeaux, którzy śląc o Niej, nie zboczysz z drogi. Gdy Ona cię wspie- należeli do najwybitniejszych postaci chrześcijanina: wiara jest przede wszystkim osobistym, rać będzie, nie upadniesz; gdy opiekować się tobą bę- wewnętrznym spotkaniem z Jezusem, jest doświadcza- dzie, nie zlękniesz się; gdy przewodniczyć tobie bę- XII w. Od niem Jego bliskości, Jego przyjaźni, Jego miłości, i tyl- 1130 r. zaczął się zajmować licznymi i poważnymi dzie, nie doznasz znużenia; gdy łaskawa dla ciebie bę- ko w ten sposób można się nauczyć coraz lepiej Go dzie, dojdziesz do celu (Hom. problemami Stolicy Apostolskiej i Kościoła. Z tego poznawać, coraz bardziej kochać i naśladować. Oby względu musiał coraz częściej opuszczać swój klasztor, w każdym z nas mogło się to urzeczywistnić! II super «Missus est», 17: a niekiedy wyjeżdżać z Francji. Założył także kilka PL 183, 70-71). klasztorów żeńskich i prowadził ożywioną korespon- W innym słynnym Kazaniu na niedzielę w oktawie dencję z Piotrem Czcigodnym, opatem Cluny, o któ- Wniebowzięcia święty opat opisuje w żarliwych słowach Do Polaków: rym mówiłem w ubiegłą środę. Jego pisma polemiczne duchowy udział Maryi w odkupieńczej ofierze Syna. Serdeczne pozdrowienie kieruję do Polaków. Dro- wymierzone były przede wszystkim przeciwko Abelar- «O święta Matko — mówi — prawdziwie miecz prze- dzy bracia i siostry, dobiega końca Synod poświęcony dowi, wielkiemu myślicielowi, który zaczął uprawiać szył Twoją duszę! Gwałtowny ból tak dotkliwie prze- Afryce. Jak wiecie, Kościół na tym kontynencie, choć teologię w nowy sposób, zwłaszcza dzięki zastosowaniu szył Twoją duszę, że słusznie możemy Cię nazywać przeżywa różnorakie trudności, nieustannie się rozwi- filozoficznej metody dialektycznej w rozwijaniu myśli więcej niż męczennicą, Twój bowiem udział w męce ja. Nie tylko krzewi i pogłębia wiarę w Chrystusa, ale teologicznej. Innym frontem, na którym walczył Ber- Syna był o wiele boleśniejszy niż fizyczne cierpienie także niesie pomoc narodom, które wciąż cierpią z po- nard, była herezja katarów, pogardzających materią i męczeństwa» (14: PL 183, 437-438). Bernard nie ma wodu ubóstwa, konfliktów czy braku dostępu do wie- ludzkim ciałem, a w konsekwencji pogardzających wątpliwości: «per Mariam ad Iesum» — droga do Je- dzy i opieki zdrowotnej. Niech nie zabraknie mu na- Stwórcą. On natomiast uważał za swój obowiązek zusa wiedzie przez Maryję. Jasno potwierdza, że Ma- szego wsparcia duchowego i materialnego! Niech Bóg obronę Żydów i potępianie coraz bardziej powszech- ryja jest podporządkowana Jezusowi, zgodnie z pod- wam błogosławi!

46 Numer 1/2010 L'OSSERVATORE ROMANO47 or p48

AUDIENCJE GENERALNE AUDIENCJE GENERALNE

28 października czynał się tworzyć system teologiczny. System quae- codziennie nieco czasu na rozważanie Biblii, aby Sło-stiones prowadził do powstawania coraz bardziej ob- Teologia monastyczna wo Boże niczym lampa oświetlało naszą codziennąszernych syntez, zestawiano bowiem różne quaestiones wędrówkę na ziemi. z proponowanymi odpowiedziami, tworząc w ten spo- sób syntezy, tzw. summae, które w rzeczywistości sta- i teologia scholastyczna Teologia scholastyczna natomiast — jak wspomina-nowiły obszerne traktaty teologiczno-dogmatyczne, łem — uprawiana była w scholae; powstawały onezrodzone ze spotkania ludzkiego rozumu ze Słowem wówczas przy wielkich katedrach, aby kształcić du- Drodzy bracia i siostry! Bożym. Celem teologii scholastycznej było ukazanie chowieństwo, albo tworzyli je nauczyciele teologii i ichjedności i harmonii objawienia chrześcijańskiego za Dzisiaj omówię interesujący rozdział dziejów, zwią- wiano zwłaszcza teologię biblijną. Znaczy to, że wszy- uczniowie, aby formować profesjonalistów w zakresiepomocą tzw. metody «scholastycznej», szkolnej, opar- zany z rozkwitem teologii łacińskiej wXII w., do ja- scy mnisi byli zapalonymi słuchaczami i czytelnikami kultury w epoce, która coraz bardziej ceniła wiedzę.tej na ufności w ludzki rozum: wiedzy teologicznej słu- kiego doszło dzięki serii opatrznościowych zbiegów Pisma Świętego, i jednym z ich głównych zajęć była W metodzie scholastyków centralną rolę odgrywałażą gramatyka i filologia, ale jeszcze bardziej logika, okoliczności. W krajach Europy Zachodniej panował quaestio, czyli problem, który w zetknięciu ze słowamiczyli dyscyplina studiująca «funkcjonowanie» ludzkie- wówczas względny pokój, który umożliwiał społeczeń- lectio divina, czyli modlitewne czytanie Biblii. Według Pisma i Tradycji staje przed czytelnikiem. Odnośniego rozumowania, po to, by wykazać w sposób oczywi- stwu rozwój gospodarczy i umocnienie struktur poli- nich, zwykłe czytanie tekstu świętego nie wystarcza, do problemu, który wyłania się z tych autorytatyw-sty prawdę poszczególnych twierdzeń. Jeszcze dzisiaj, tycznych oraz sprzyjał ożywionej działalności kultural- by pojąć jego głęboki sens, wewnętrzną jedność i nych tekstów, zadawane są pytania i zaczyna się dys-gdy czytamy scholastyczne , uderza nas porzą- nej, również dzięki kontaktom ze Wschodem. W Koś- transcendentne przesłanie. Dlatego należało praktyko- summae kusja między nauczycielem i studentami. W dyskusjidek, jasność, logiczne powiązanie argumentów oraz ciele odczuwalne były pozytywne skutki przeprowa- wać «lekturę duchową», której towarzyszyło otwarcie na Ducha Świętego. W ten sposób — na wzór ojców tej z jednej strony pojawiają się argumenty pochodzą-głębia niektórych wewnętrznych przekonań. W termi- dzonej na szeroką skalę akcji, zwanej «reformą grego- ce od autorytetu, a z drugiej — argumenty rozumo- riańską», rozpoczętej z rozmachem w poprzednim stu- Kościoła — interpretowano Biblię alegorycznie, by na nologii technicznej każde słowo ma dokładnie określo- we. Celem dyskusji jest znalezienie ostatecznej syntezy leciu, dzięki której życie wspólnoty kościelnej, zwłasz- każdej stronicy Starego i Nowego Testamentu odna- ne znaczenie, a wiara i rozum wzajemnie się uzupeł- autorytetu i rozumu, pozwalające na głębsze zrozu- cza duchowieństwa stało się bardziej ewangeliczne, a jdować, co mówi ona o Chrystusie i o Jego dziele zba- niają. wienia. mienie Słowa Bożego. W związku z tym św. Bonawen- Drodzy bracia i siostry, podobnie jak słowa z Pier- Kościół oraz papiestwo odzyskały prawdziwą wolność I, proem., q. 1, działania. Ponadto trwał proces rozległej odnowy du- tura mówi, że teologia jest «per additionem» (por. Com-wszego Listu św. Piotra, teologia scholastyczna wzywa Ubiegłoroczny Synod Biskupów, poświęcony Słowu concl.),mentariaczyli teologiain quatuordodajelibrosSłowusententiarumBożemu, wymiar chowej, któremu sprzyjał dynamiczny rozwój życia Bożemu w życiu i misji Kościoła, podkreślił znaczenie rozumowy, przez co wiara staje się głębsza, bardziej nas, byśmy byli zawsze gotowi odpowiedzieć każdemu, konsekrowanego: powstawały i rozrastały się nowe za- duchowego podejścia do Pism Świętych. W związku z osobista, a więc zyskuje bardziej konkretne znaczenie kto domaga się uzasadnienia nadziei, która jest w nas kony, podczas gdy już istniejące w obiecujący sposób tym warto sięgnąć do dorobku teologii monastycznej, w życiu człowieka. W ten sposób znajdowano różne (por. 3, 15). Abyśmy odnosili się do pytań tak, jakby były nasze, dzięki czemu będziemy potrafili na nie od- się odradzały. nieprzerwanej egzegezy biblijnej, jak również do dzieł rozwiązania i dochodzono do wniosków, z których za- Kwitła również teologia, zyskując coraz większą jej przedstawicieli, cennych komentarzy ascetycznych powiedzieć. Przypomina nam, że między wiarą i rozu- świadomość własnej natury: udoskonalono metodę, do ksiąg Biblii. Tak więc teologia monastyczna łączyła mem panuje naturalna przyjaźń, która należy do po- zmierzono się z nowymi problemami, pogłębiono roz- wiedzę literacką z mądrością duchową. Była bowiem rządku stworzenia. Sługa Boży Jan PawełII w incipit ważania nad Bożymi tajemnicami, powstawały funda- świadoma, że czysto teoretyczna i świecka lektura nie encykliki Fides et ratio pisze: «Wiara i rozum są jak mentalne dzieła, rodziły się ważne inicjatywy w zakre- wystarcza: aby dotrzeć do serca Pisma Świętego, trze- dwa skrzydła, na których duch ludzki unosi się ku sie kultury, od sztuki po literaturę, dzięki którym po- ba je czytać w takim duchu, w jakim zostało napisane kontemplacji prawdy». Wiara otwarta jest na rozum, wstały arcydzieła następnego wieku — stulecia Toma- i stworzone. Wiedza literacka była konieczna, by po- który stara się ją zrozumieć; rozum natomiast uznaje, sza z Akwinu i Bonawentury z Bagnoregio. Ta oży- znać dokładne znaczenie słów i ułatwić zrozumienie że wiara, niczego mu nie ujmując, wskazuje szersze i wiona działalność teologiczna była rozwijana w dwóch tekstu, dzięki większej wrażliwości gramatycznej i filo- wznioślejsze horyzonty. Takie jest też niezmienne środowiskach: w klasztorach oraz w miejskich szko- logicznej. Jean Leclercq, benedyktyński uczony z przesłanie teologii monastycznej. Wiarę i rozum prze- łach, scholae, niektóre z nich wkrótce dały początek ubiegłego wieku, tak oto zatytułował esej, w którym pełnia radość, kiedy w dialogu dążą do wewnętrznego uniwersytetom, typowemu «wynalazkowi» chrześcijań- opisuje charakterystyczne cechy teologii monastycznej: zjednoczenia z Bogiem. Kiedy modlitewny wymiar skiego Średniowiecza. Biorąc za punkt wyjścia te właś- L'amour des lettres et le désir de Dieu («Miłość nauki a teologii jest ożywiany przez miłość, rozszerza się wienie dwa środowiska, klasztory i scholae, można mówić pragnienie Boga»). Istotnie, z pragnienia poznania i dza zdobyta przez rozum; prawda poszukiwana jest z o dwóch różnych modelach teologii: o «teologii mona- kochania Boga, wychodzącego nam naprzeciw w swo- pokorą, przyjmowana z zachwytem i wdzięcznością: stycznej» oraz o «teologii scholastycznej». Przedstawi- im Słowie, które należy przyjąć, rozważać i wprowa- jednym słowem, wiedza rośnie tylko wtedy, gdy miłuje cielami teologii monastycznej byli mnisi, zwykle opaci, dzać w życie, rodzi się potrzeba zgłębiania tekstów prawdę. Miłość staje się rozumieniem, a teologia obdarzeni mądrością i ewangelicznym zapałem, którzy biblijnych w ich wszystkich wymiarach. Jest jeszcze prawdziwą mądrością serca, która ukierunkowuje i poświęcali się przede wszystkim wzbudzaniu i umac- jedna rzecz, którą podkreślają twórcy teologii mona- podtrzymuje wiarę oraz życie wierzących. Módlmy się nianiu pełnego miłości pragnienia Boga. Przedstawi- stycznej, a mianowicie wewnętrzne nastawienie modli- więc, aby Boża miłość zawsze oświecała drogę pozna- cielami teologii scholastycznej byli ludzie wykształceni, tewne, które winno poprzedzać, towarzyszyć i uzupeł- nia i zgłębiania tajemnic Boga. ogarnięci pasją badawczą, magistri, pragnący wyka- niać studium Pisma Świętego. Zważywszy na to, że w zać, że tajemnice Boga i człowieka mają swoją racjo- ostateczności teologia monastyczna jest słuchaniem Do Polaków: nalność i uzasadnienie, że przyjmuje się je oczywiście Słowa Bożego, trzeba oczyścić serce, aby je przyjąć, a Bracia i siostry, drodzy Polacy. Bardzo serdecznie z wiarą, ale są one pojmowane również rozumem. przede wszystkim musi ono żarliwie pragnąć spotkania pozdrawiam was i waszych bliskich. Dzisiaj wspomi- Odmienne cele, jakie sobie stawiali, stanowią wyjaś- z Panem. Teologia staje się zatem medytacją, modli- namy świętych apostołów Szymona i Judę Tadeusza. nienie różnic w metodach i sposobie uprawiania teolo- twą, pieśnią chwały i prowadzi do szczerego nawróce- Szymon jest nam znany z gorliwości w wierze. Juda gii. nia. Na tej drodze wielu przedstawicieli teologii mona- Tadeusz z zachęty wiernych do ufności w miłosierdzie W klasztorach stycznej osiągnęło wyżyny doświadczenia mistycznego, Chrystusa. Wzywany jest w szczególnych potrzebach. co również nas zachęca, byśmy karmili nasze życie Ich relikwie znajdują się w Bazylice św. Piotra. Pole- XII w. metoda teologiczna była zwią- Słowem Bożym, na przykład przez bardziej uważne cając was wstawiennictwu tych świętych patronów, z zana głównie z wyjaśnianiem Pisma Świętego — sacra słuchanie czytań i Ewangelii, zwłaszcza podczas nie- Św. Bernard z Clairvaux w otoczeniu mnichów cysterskich serca wam błogosławię. pagina, jak mawiali autorzy tamtego okresu, i upra- dzielnej Mszy św. Ważną rzeczą jest, by przeznaczać (obraz zXVI w.)

48 Numer 1/2010 L'OSSERVATORE ROMANO49 or p50

AUDIENCJE GENERALNE AUDIENCJE GENERALNE

4 listopada nym wieku. Nie należy też lekceważyć różnych jego Teologiczny spór trafnych spostrzeżeń, takich jak na przykład stwier- dzenie, że w tradycjach religii niechrześcijańskich istnieje już podatny grunt na przyjęcie Chrystusa, Słowa Bernarda z Clairvaux z Abelardem Bożego. Czego dzisiaj może nas nauczyć spór — niejedno- Drodzy bracia i siostry! Bożym, zjednoczenia, które Doctor Mellifluus (Doktor krotnie bardzo gwałtowny — między Bernardem i W poprzedniej katechezie ukazałem główne cechy Miodopłynny) opisuje jako «duchowe gody». Słowo Abelardem, a ogólniej mówiąc, między teologią mona- styczną i scholastyczną? Myślę, że przede wszystkim XII-wiecznej teologii monastycznej i teologii schola- Boże ją nawiedza, usuwa resztki oporu, oświeca, roz- stycznej, które w pewnym sensie moglibyśmy nazwać pala i przemienia. W tym zjednoczeniu mistycznym ukazuje on potrzebę zdrowej dyskusji teologicznej w «teologią serca» pierwszą, a drugą «teologią rozumu». zaznaje ona wielkiego spokoju i słodyczy i śpiewa swo- Kościele, zwłaszcza kiedy będące jej przedmiotem Między przedstawicielami jednego i drugiego nurtu jemu Oblubieńcowi hymn radości. Zdaniem św. Ber- kwestie nie zostały zdefiniowane przez Magisterium, teologicznego wywiązała się wielka i chwilami gwał- narda — jak przypomniałem w katechezie poświęco- stanowiące jednakże w każdym przypadku punkt od- towna dyskusja, którą symbolizuje spór między nej jego życiu i nauce — teologia koniecznie musi wy- niesienia, którego nie można pominąć. Św. Bernard, św. Bernardem z Clairvaux i Abelardem. rastać z modlitwy kontemplacyjnej, inaczej mówiąc, z ale także i Abelard bez wahania uznawali zawsze jego uczuciowej jedności serca i umysłu z Bogiem. autorytet. Kary nałożone na Abelarda przypominają Aby zrozumieć, na czym polegał ten spór dwóch Inna jest perspektywa Abelarda, który sam zresztą nam również, że w dziedzinie teologii konieczna jest wielkich mistrzów, warto przypomnieć, że teologia jest równowaga między tym, co możemy nazwać podsta- poszukiwaniem racjonalnego zrozumienia — na ile wprowadził termin «teologia» w takim sensie, w jakim go stosujemy dzisiaj. Ten słynny wami architektonicznymi, których dostarcza Objawie- jest to możliwe — tajemnic objawienia chrześcijańskie- XII-wieczny mistrz, nie i które z tego powodu zawsze mają znaczenie prio- go, przyjmowanych wiarą: fides quaerens intellectum — obdarzony żywą inteligencją i zamiłowaniem do nau- rytetowe, a zasadami interpretacyjnymi, których do- wiara szuka zrozumienia, w myśl tradycyjnej definicji, ki, urodził się w Bretanii we Francji. Najpierw poświę- starcza filozofia, czyli rozum, i które pełnią ważną zwięzłej i trafnej. Tak więc o ile św. Bernard, typowy cił się filozofii, a potem rezultaty swoich studiów w tej funkcję, ale jedynie instrumentalną. Kiedy brakuje przedstawiciel teologii monastycznej, kładzie nacisk na dziedzinie zastosował w teologii, której nauczycielem owej równowagi między architekturą i narzędziami in- pierwszą część definicji, czyli na fides — wiarę, Abe- był w najbardziej oświeconym mieście Europy, Pary- terpretacji, refleksja teologiczna narażona jest na wy- lard, który był scholastykiem, na drugą część, czyli na żu, a potem w klasztorach, gdzie kolejno mieszkał. Był paczenia i błędy, i wtedy właśnie Magisterium, zgod- intellectus, objęcie rozumem. Dla Bernarda już w wie- błyskotliwym mówcą: jego wykładów słuchały tłumy nie ze swoją posługą, musi interweniować w służbie rze zawiera się wewnętrzna pewność, której podstawą studentów. Choć był pobożnego ducha, osobowość prawdy. Trzeba ponadto podkreślić, że jedną z moty- jest świadectwo Pisma Świętego i nauczanie ojców miał niespokojną, a jego życie obfitowało w wielkie wacji, które skłoniły Bernarda do «przeciwstawienia Kościoła. Wiarę w duszy poszczególnych wiernych niespodzianki: sprzeciwił się swoim mistrzom, miał się» Abelardowi i poproszenia o interwencję Magiste- umacniają również świadectwo świętych i natchnienie dziecko z Heloizą, kobietą wykształconą i inteligentną. rium, była troska o dobro zwykłych i prostych wier- Ducha Świętego. W przypadku wątpliwości i dwu- Często polemizował z innymi teologami, poniósł też nych, których należy bronić, kiedy zbyt osobiste opi- znaczności Kościół chroni i oświeca wiarę swoim Ma- kary kościelne, ale umarł w pełnej komunii z Kościo- nie bądź zuchwałe argumenty teologiczne, wywołując gisterium. Dlatego Bernardowi trudno było dojść do Ilustracja z manuskryptu łem, którego władzę uznał w duchu wiary. Właśnie w nich zamieszanie i wprowadzając w błąd, wystawia- zawierającego dzieła św. Bernarda z Clairvaux porozumienia z Abelardem, a bardziej ogólnie ze św. Bernard przyczynił się do potępienia pewnych do- ją na szwank ich wiarę. wszystkimi, którzy poddawali prawdy wiary krytycz- ktryn Abelarda na synodzie prowincjalnym w Sens w nej analizie rozumu; analizie, która jego zdaniem nio- Chciałbym przypomnieć na koniec, że spór teolo- 1140 r. i zwrócił się do papieża Innocentego giczny Bernarda z Abelardem zakończyło ich pełne Kościele prowadzone były z takim samym nastawie- sła z sobą poważne niebezpieczeństwo, jakim jest prze- II z proś- niem, a ich celem było zawsze poszukiwanie prawdy. intelektualizowanie, relatywizacja prawdy, podawanie bą o interwencję. Opat z Clairvaux sprzeciwiał się, pojednanie, dzięki pośrednictwu opata z Cluny Piotra w wątpliwość samych prawd wiary. Tego typu proce- jak mówiliśmy, przeintelektualizowanej metodzie Abe- Czcigodnego, ich wspólnego przyjaciela, któremu po- Do Polaków: święciłem jedną z poprzednich katechez. Abelard oka- durę Bernard uważał za śmiałość posuniętą do zuch- larda, który w jego mniemaniu sprowadzał wiarę do Witam polskich pielgrzymów. W dniu św. Karola walstwa, owoc pychy ludzkiego rozumu, który usiłuje poziomu zwykłej opinii, nie mającej związku z prawdą zał pokorę, uznając swoje błędy, Bernard zachował się przeniknąć tajemnicę Boga. W jednym ze swoich li- bardzo życzliwie. W obu przeważyło to, do czego na- Boromeusza wspominamy mojego poprzednika, sługę objawioną. Obawy Bernarda nie były bezpodstawne, Bożego Jana IIPaw. Niechła przykład jego życia i na- stów pisał z bólem: «Ludzki umysł zawłaszcza wszyst- podzielali je zresztą inni wielcy myśliciele tamtej epo- prawdę należy przywiązywać wagę, kiedy rodzi się spór teologiczny, a mianowicie troska o wiarę Kościo-uczanie umacniają nas w wierze i inspirują na drodze ko, nic nie pozostawiając wierze. Mierzy się z tym, co ki. Rzeczywiście nadmierne odwoływanie się do filozo- do świętości. Niech Bóg wam błogosławi! od niego większe, bada to, co go przewyższa, wdziera fii niebezpiecznie osłabiło naukę Abelarda o Trójcy ła i tryumf prawdy w miłości. Oby i dzisiaj dyskusje w się w świat Boga, zniekształca tajemnice wiary, za- Świętej, a tym samym również jego ideę Boga. Jego miast je oświecać; nie otwiera tego, co zamknięte i za- nauczanie w zakresie moralności zawierało elementy pieczętowane, lecz to wyplenia, a to, czego nie może dwuznaczne: uparcie utrzymywał, że jedyną podstawą ogarnąć, ma za nic i odmawia mu wiary» (Epistola do określenia, czy czyny moralne są dobre czy złe, jest 11 listopada intencja podmiotu, pomijając w ten sposób obiektyw- CLXXXVIII, I: PL 182, I, 353). ne znaczenie i wartość moralną czynów, co jest nie- bezpiecznym subiektywizmem. Jak wiemy, kwestia ta Humanizm i przyszłość Europy Dla Bernarda cel teologii jest tylko jeden: ma ona jest bardzo aktualna w naszej epoce, w której kulturze zachęcać do żywego i bliskiego obcowania z Bogiem. niejednokrotnie przejawia się coraz silniejsza tendencja Drodzy bracia i siostry! Cluny dokładnie 1100 lat temu, w 910 r., dzięki daro- Teologia pomaga zatem coraz bardziej i coraz lepiej do relatywizmu etycznego: tylko moje «ja» decyduje o kochać Pana, jak mówi tytuł traktatu o obowiązku Dziś rano będę mówić o ruchu monastycznym, bar- wiźnie WilhelmaI Pobożnego, księcia Akwitanii, zo- tym, co dla mnie dobre w tym momencie. Nie należy stał założony klasztor, w którym władzę powierzono mił0ści Boga (De diligendo Deo). Droga ta ma różne w każdym razie zapominać o wielkich zasługach Abe- dzo ważnym w okresie Średniowiecza, o którym już opatowi Bernonowi. Monastycyzm zachodni, do które- etapy, dokładnie opisane przez Bernarda, a jej uwień- larda: miał on wielu uczniów i zdecydowanie przyczy- wspominałem w poprzednich katechezach. Mam na czeniem jest moment, w którym dusza wierzącego nił się do rozwoju teologii scholastycznej, która zna- myśli zakon z Cluny, który w okresie swego najwię- go rozkwitu przyczynił się parę wieków wcześniej osiąga szczyty miłości. Dusza ludzka może już na zie- lazła swój bardziej dojrzały i owocny wyraz w następ- kszego rozwoju, na początku XII w., liczył prawie św. Benedykt, bardzo podupadł wówczas z wielu mi dojść do tego mistycznego zjednoczenia ze Słowem 1200 klasztorów, co było naprawdę imponujące! W przyczyn, takich jak brak stabilności politycznej i spo-

50 Numer 1/2010 L'OSSERVATORE ROMANO51 or p52

AUDIENCJE GENERALNE AUDIENCJE GENERALNE

łecznej, spowodowany przez nieustanne najazdy i gra- bieże, dokonywane przez ludy niezintegrowane z lud- na nowo szanowany i przestrzegany, a do systemu na- prymat dóbr duchowych; pobudzało dążenie do rze- nością europejską, powszechnie panujące ubóstwo, a dawania urzędów kościelnych wprowadzono bardziej czy Bożych; sprzyjało inicjatywom i tworzeniu instytu- przede wszystkim uzależnienie opactw od lokalnych przejrzyste procedury. cji, które miały na celu promocję wartości ludzkich; wielmożów, którzy wywierali bezpośredni wpływ na Klasztory, które wprowadziły reformę kluniacką, wychowywało w duchu pokoju. Drodzy bracia i sio- wszystko, co się znajdowało na powierzonym im tery- były wielkim dobrodziejstwem również dla społeczeń- stry, módlmy się, aby wszyscy ci, którym leży na sercu torium. W tym kontekście Cluny stało się duszą głębo- stwa. W epoce, w której ubogimi zajmowały się wy- autentyczny humanizm i przyszłość Europy, potrafili kiej odnowy życia monastycznego, mającej na celu po- odkryć, docenić i chronić bogatą spuściznę kulturową wrót do pierwotnej idei. łącznie instytucje kościelne, miłosierdzie było prakty- kowane z zaangażowaniem. We wszystkich domach i religijną tamtych wieków. W Cluny zaczęto na nowo przestrzegać reguły jałmużnik musiał udzielać gościny potrzebującym wę- O pokój i poszanowanie praw ludzkich św. Benedykta, do której inni reformatorzy wprowa- drowcom i pielgrzymom, podróżującym księżom i za- w Sri Lance dzili pewne zmiany. Chciano przede wszystkim dopro- konnikom, a przede wszystkim ubogim, którzy przy- Minęło blisko 6 miesięcy od zakończenia konfliktu, wadzić do tego, by główną rolę odgrywała w życiu chodzili prosić o żywność i dach nad głową na kilka który spowodował przelew krwi w Sri Lance. Z satys- chrześcijańskim liturgia. Mnisi kluniaccy z zamiłowa- dni. Nie mniej ważne były dwie inne idee, typowe dla niem i wielką starannością sprawowali Liturgię Go- fakcją obserwujemy wysiłki władz, które w ostatnich kultury średniowiecznej, które zrodziły się w Cluny:tygodniach ułatwiają uchodźcom wojennym powrót dzin, śpiewali Psalmy, organizowali nabożne i uroczy- tzw. «rozejmy Boże» i «pokój Boży». W epoce szaleją- ste procesje, a przede wszystkim odprawiali Mszę św. do domu. Gorąco zachęcam do większego zaangażo- cej przemocy i odwetów dzięki «rozejmom Bożym»wania w tym kierunku i proszę wszystkich mieszkań- Przyczynili się do rozwoju muzyki kościelnej; pragnęli, przerywano na dłuższy okres działania wojenne, z by architektura i sztuka nadawały rytuałom piękno i ców tego kraju, aby zabiegali o jak najszybsze zapro- okazji niektórych świąt kościelnych, a także w określo-wadzenie pokoju w duchu pełnego poszanowania podniosły charakter; wzbogacili kalendarz liturgiczny ne dni tygodnia. «Pokój Boży» zobowiązywał pod ka- o specjalne święta, takie jak na przykład wspomnienie praw ludzkich, i o to, by wyzwania wciąż przed nimi rą kościelną do szanowania bezbronnych osób i miejscstojące były we właściwy sposób podejmowane na dro- wiernych zmarłych na początku listopada, które i my świętych. niedawno obchodziliśmy; szerzyli kult Najświętszej dze politycznej. Mam także nadzieję, że wspólnota Maryi Panny. Mnisi z Cluny przywiązywali ogromną W świadomości ludów Europy dojrzewał tym sa-międzynarodowa będzie się starała zaspokoić potrzeby wagę do liturgii, ponieważ byli przekonani, że jest ona mym długi proces, w którego wyniku doszło do uzna-humanitarne i ekonomiczne Sri Lanki, i modlę się do udziałem w liturgii niebieskiej. Uważali za swój obo- nia, że dwa podstawowe elementy budowy społeczeń-Najświętszej Maryi Panny z Madhu, by nieustannie wiązek wstawianie się przed ołtarzem Boga za żywych stwa to wartość osoby ludzkiej i pokój jako dobroczuwała nad tą umiłowaną ziemią. pierwszorzędne. Ponadto, tak jak w przypadku innych i za zmarłych, ponieważ liczni wierni z naciskiem pro- Do Polaków: sili ich o pamięć w modlitwie. Zresztą ten właśnie cel fundacji klasztornych, kluniackie klaszrory dyspono- przyświecał Wilhelmowi wały wielkimi posiadłościami, które były starannie za- Drodzy pielgrzymi polscy! Pozwólcie, że w dniu Święta Niepodległości waszej Ojczyzny przypomnę I Pobożnemu, gdy zamierzał gospodarowane i przyczyniły się do rozwoju gospodar- Kościół i klasztor w Cluny czego. Oprócz pracy manualnej nie brakowało typo-słowa sługi Bożego Jana Pawła utworzyć opactwo w Cluny. W starym dokumencie, II: «Pocałunek złożony wych dla średniowiecznego monastycyzmu form dzia- poświadczającym jego założenie, czytamy: «Poprzez tę na ziemi polskiej ma dla mnie sens szczególny. Jest to łalności oświatowej, takich jak szkoły dla dzieci, gro- darowiznę postanawiam, że w Cluny zostanie zbudo- jakby pocałunek złożony na rękach matki — albo- wany klasztor pod wezwaniem świętych apostołów wyjęte spod jurysdykcji lokalnych biskupów i podlega- madzenie zbiorów bibliotecznych, skryptoria, w któ-wiem Ojczyzna jest naszą matką ziemską (...). Nieła- Piotra i Pawła, w którym zamieszkają mnisi przestrze- ły bezpośrednio papieżowi. Dzięki temu, że łączyła je rych przepisywano księgi. twe są jej dzieje (...) wiele przecierpiała (...) ma pra- gający reguły św. Benedykta (...), stanie się on czci- specjalna więź ze Stolicą Piotrową, i właśnie dzięki W ten właśnie sposób tysiąc lat temu doświadczeniewo do miłości szczególnej» (Warszawa, 16 czerwca godnym miejscem modlitwy, nawiedzanym, by skła- opiece oraz poparciu papieży ideały czystości i wier- kluniackie, rozpowszechnione na rozległych obszarach1983 r.). Niech takie rozumienie Ojczyzny będzie dla dać śluby i supliki; żarliwie i z wielkim zapałem bę- ności, które przyświecały reformie kluniackiej, mogły kontynentu europejskiego, wniosło swój ważny i cennywas powodem wdzięczności za jej wolność i zachętą dzie tam kultywowane pragnienie życia niebieskiego, a się szybko rozpowszechniać. Do tego, w odróżnieniu wkład w proces tworzenia się tożsamości europejskiej,do troski o jej pomyślny rozwój. Niech Bóg błogosławi modlitwy, wezwania i suplikacje będą nieustannie pły- od innych miejsc, władze świeckie nie miały żadnego kiedy był on w pełnym rozwoju. Zwróciło uwagę naPolsce i każdemu z was. nęły do Pana». Aby zachować i podsycać ten klimat wpływu na wybór opatów. Na czele Cluny i podlega- modlitwy, w regule kluniackiej silny akcent położono jących mu wspólnot stały naprawdę godne tego urzę- na milczenie, którego mnisi chętnie przestrzegali, w du osoby, takie jak opat Odo z Cluny — któremu po- przekonaniu, że osiągnięcie czystości cnót, do jakiej święciłem katechezę dwa miesiące temu — i inne wiel- dążyli, wymagało wewnętrznego i nieustannego sku- kie postaci, takie jak Emard, Majol, Odilon, a zwłasz- pienia. Nic zatem dziwnego, że wkrótce klasztor w cza Hugon Wielki. Pełnili oni swoją posługę przez 18 listopada Cluny otoczyła aura świętości i wiele innych wspólnot wiele lat, zapewniając zapoczątkowanej reformie trwa- monastycznych postanowiło wprowadzić jego zwycza- łość i ją rozpowszechniając. Oprócz Odona Majol, je. Gdy liczni książęta i papieże zwrócili się do opatów Odilon i Hugon czczeni są jako święci. Średniowieczne katedry romańskie i gotyckie Cluny z prośbą o rozpowszechnienie reformy, w krót- Pozytywnym skutkiem reformy kluniackiej było nie kim czasie powstała gęsta sieć klasztorów, które z Clu- tylko oczyszczenie i ożywienie życia monastycznego, Drodzy bracia i siostry! ny kronikarz tak opisuje zapał i pracowitość tamtej ny łączyły już to prawdziwe więzy jurysdykcyjne, już ale także życia Kościoła powszechnego. Dążenie do epoki: «W pewnym momencie na całym świecie, a to swoiste pokrewieństwo charyzmatyczne. W ten spo- doskonałości ewangelicznej stanowiło bowiem bodziec W ostatnich tygodniach przedstawiłem w kolejnych zwłaszcza w Italii i w Galii zaczęto przebudowywać sób zaczęła się rodzić «Europa ducha» w różnych re- do walki z dwiema poważnymi bolączkami Kościoła katechezach niektóre aspekty teologii średniowiecznej. gionach Francji, we Włoszech, w Hiszpanii, w Niem- tamtej epoki: symonią, czyli nabywaniem urzędów Wiara chrześcijańska, głęboko zakorzeniona w lu- kościoły, choć wiele z nich było w dobrym stanie i nie czech, na Węgrzech. kościelnych za pieniądze, i niemoralnością duchowień- dziach żyjących w tamtych stuleciach, zrodziła nie tyl- wymagało żadnego remontu. Było to coś w rodzaju Cluny zawdzięcza swój sukces przede wszystkim stwa. Opaci Cluny ze swoim duchowym autorytetem, ko arcydzieła literatury teologicznej, myśli i wiary. współzawodnictwa między społecznościami; odnosiło wielkiej duchowości, jaką tam kultywowano, ale także mnisi kluniaccy, którzy zostali biskupami, a niektórzy Zainspirowała także jeden z najwybitniejszych wytwo- się wrażenie, że każdy zakątek świata pozbywa się sta- innym okolicznościom, które sprzyjały jego rozwojowi. z nich nawet papieżami, odegrali ważną rolę w tym rów artystycznych cywilizacji powszechnej: katedry — rych łachmanów, pragnąc przywdziać białą szatę, ja- W odróżnieniu od zwyczaju panującego wcześniej, ogromnym dziele duchowej odnowy. Na efekty nie prawdziwą chlubę chrześcijańskiego Średniowiecza. ką były nowe kościoły. Koniec końców, prawie wszystkie kościoły katedralne, przeważająca liczba kościołów klasztor w Cluny i podlegające mu wspólnoty zostały trzeba było długo czekać: celibat kapłanów zaczął być Przez blisko trzy stulecia, od początkuXI w., Europa była bowiem świadkiem bujnego rozwoju sztuki. Daw- przyklasztornych, a nawet wiejskie oratoria zostały

52 Numer 1/2010 L'OSSERVATORE ROMANO53 or p54

AUDIENCJE GENERALNE AUDIENCJE GENERALNE

wówczas odnowione przez wiernych» (Rudolf Łysy, Historiarum 3, 4). nia mroki nocy. Zapytaj zwierząt, które żyją w wo- Na to wspaniałe odrodzenie architektury kościelnej nych i rzemieślników. Wszystko to było podporządko- dzie, chodzą po ziemi, fruwają w powietrzu; dusz, miało wpływ wiele czynników. Przede wszystkim bar- wane Bogu i ofiarowane w miejscu, w którym sprawo- które się kryją, ciał, które się pokazują; widzialnego, dziej sprzyjające okoliczności dziejowe, takie jak wię- wano liturgię. W lepszym zrozumieniu znaczenia, ja- które daje się prowadzić, niewidzialnego, które prowa- ksza stabilność polityczna, której towarzyszyły stały kie przypisywano katedrze gotyckiej, może nam podzi. Zapytaj ich! Wszystko ci odpowie: spójrz na nasze przyrost ludności i stopniowy rozwój miast, wzrost wy- móc napis wyryty na głównym portalu opactwa Saint- piękno! Piękno pozwala je poznać. To zmienne pięk- miany handlowej i zamożności. Ponadto architekci -Denis w Paryżu: «Przechodniu, który pragniesz wy- no,CCXLIkto, 2:je stworzył,PL 38, 1134).jeśli nie Piękno Niezmienne?» (Ser- znajdowali coraz lepsze rozwiązania techniczne, które sławiać piękno tej bramy, nie zważaj na złoto ani mo wspaniałości, lecz na ciężki trud. Tu widnieje słynne Drodzy bracia i siostry, niech Pan nam pomoże w pozwalały zwiększać rozmiary budowli, nadając im odkryciu drogi piękna jako jednej z tych — być może jednocześnie trwałość i imponujący wygląd. Jednakże dzieło, ale niech sprawią niebiosa, by to słynne dzieło swym blaskiem oświecało duchy i by jasne prawdy najbardziej pociągającej i fascynującej — które wiodą głównie ze względu na żarliwość i duchowy zapał do spotkania i miłości Boga. przeżywającego pełnię rozwoju monastycyzmu zostały prowadziły je w stronę prawdziwego światła, gdzie wzniesione w opactwach kościoły, w których liturgia prawdziwą bramą jest Chrystus». mogła być sprawowana w sposób uroczysty i godny, a Drodzy bracia i siostry, chciałbym teraz skupić się Dramatyczne problemy dzieci dzięki kultowi relikwii świętych, będących celem nie- na dwóch elementach sztuki romańskiej i gotyckiej, ustających pielgrzymek, wierni mogli tam trwać na przydatnych i dla nas. Po pierwsze: arcydzieł sztuki, Pojutrze będzie obchodzony Światowy Dzień Mo- modlitwie. Powstały w ten sposób romańskie kościoły i powstałych w ubiegłych wiekach w Europie, nie da się dlitwy za Dzieci i Działania dla ich Dobra, zorganizo- katedry, które cechowały długie nawy, rozbudowywa- zrozumieć bez uwzględnienia ducha religijnego, który wany przez Organizację Narodów Zjednoczonych z okazji 20. rocznicy wprowadzenia Konwencji praw ne po to, by mogły pomieścić licznych wiernych; były je zainspirował. Marc Chagall, artysta, który był za- dziecka. Myślą obejmuję wszystkie dzieci świata, to kościoły bardzo masywne, o grubych murach, ka- wsze świadkiem spotkania estetyki i wiary, napisał, że zwłaszcza te, które żyją w trudnych warunkach bądź miennych sklepieniach, prostym i surowym kształcie. «przez stulecia alfabetem była dla malarzy Biblia, w cierpią z powodu przemocy, nadużyć, chorób, wojny Nowością było zastosowanie rzeźb. Kościoły romańskie której barwach maczali swoje pędzle». Kiedy wiara, lub głodu. były miejscem modlitwy mnichów i kultu wiernych, zwłaszcza wyznawana w liturgii, spotyka się ze sztuką, dlatego rzeźbiarzy interesowała nie tyle doskonałość osiągają głębokie współbrzmienie, ponieważ obie mogą Wzywam was, byście zjednoczyli się ze mną w mo- techniczna, co względy wychowawcze. Należało wy- i chcą mówić o Bogu, aby Niewidzialny stał się wi- dlitwie, a jednocześnie apeluję do wspólnoty między- wierać na duszach silne wrażenie, wywoływać uczucia, dzialny. Tą myślą pragnę podzielić się z artystami narodowej, aby wzmogła wysiłki i znalazła odpowied- które skłaniają do unikania błędu i zła oraz zaprawia- Wnętrze gotyckiej bazyliki Saint-Denis w Paryżu podczas spotkania, które odbędzie się 21 listopada, i nie rozwiązania dramatycznych problemów dzieci. nia się w cnotach i dobru, dlatego też powtarzającym ponowić propozycję przyjaźni między duchowością Niech nie zabraknie wielkodusznego zaangażowania się motywem był obraz Chrystusa sędziego, na końcu chrześcijańską i sztuką, której pragnęli moiVI czcigodnii Jan wszystkich, by zostały uznane prawa dzieci i by ich godność była zawsze szanowana. dziejów zasiadającego w otoczeniu postaci z Apokalip- nych, w sugestywny sposób opowiadając im historię Pawełpoprzednicy,II. Po drugie:zwłaszczamoc stylusłudzyromańskiegoBoży Pawełi wspania- sy. Na ogół wizerunek ten znajdował się na portalach zbawienia. łość katedr gotyckich przypominają nam, że via pul- Do Polaków: kościołów romańskich, by unaocznić, że Chrystus jest , droga piękna, jest dogodnym i urzekają- Gotyckie katedry mają też inną cechę pozytywną: chritudinis Witam polskich pielgrzymów. Przybyliście do gro- bramą wiodącą do nieba. Przekraczając próg budowli cym sposobem zbliżenia do tajemnicy Boga. Czym jest sakralnej, wierni znajdują się w czasie i przestrzeni in- w ich budowie i ozdabianiu, na różne sposoby, lecz bów apostołów Piotra i Pawła, aby umacniać swą razem, uczestniczyła cała wspólnota chrześcijańska i piękno, które pisarze, poeci, muzycy i inni artyści wi- wiarę i pogłębiać miłość do Chrystusa i do Kościoła. nych niż w codziennym życiu. W zamierzeniu arty- dzą i wyrażają swoim językiem, jeśli nie odbiciem społeczna; uczestniczyli w tym ludzie prości i możni, Dziś jest ku temu szczególna okazja: dziś przypada stów za portalem kościoła wierzący w Chrystusa, wspaniałości odwiecznego Słowa, które stało się cia- władcę sprawiedliwego i miłosiernego, mogli poznać analfabeci i erudyci, ponieważ w tym wspólnym domu rocznica poświęcenia bazylik św. Piotra w Watykanie wszyscy wierzący byli kształceni w wierze. Gotycka łem? Mówi św. Augustyn: «Zapytaj piękna ziemi, za- i św. Pawła za Murami. Nawiedzając te miejsca, wni- przedsmak wiecznej szczęśliwości, uczestnicząc we- pytaj piękna morza, zapytaj piękna powietrza, bez- wnątrz świątyni w liturgii i pobożnych praktykach. rzeźba zamieniła katedry w «Biblię z kamienia», obra- kajcie w tajemnice nauczania i męczeństwa pier- zowały one bowiem epizody ewangeliczne i przedsta- barwnego i barwnego. Zapytaj piękna niebios, zapytaj wszych świadków, aby kształtowały wasze chrześcijań- W wiały części roku liturgicznego, od Bożego Narodzenia gwiazdozbioru, zapytaj słońca, które swoim blaskiem skie życie. Niech Bóg wam błogosławi! oświeca dzień; zapytaj księżyca, którego światło rozjaś- XII i XIII w. zaczął dominować w budowie świą- po wyniesienie Pana do chwały. Ponadto w tamtych tyń — najpierw na północy Francji — inny typ archi- wiekach coraz bardziej wyraźnie było postrzegane tektury, styl gotycki, który od romańskiego różniły człowieczeństwo Pana, a cierpienia towarzyszące Jego dwie nowe cechy: strzelistość i dużo światła. Katedry męce były przedstawiane w sposób realistyczny. Chry- gotyckie były syntezą wiary i sztuki harmonijnie wyra- stus cierpiący (Christus patiens) stał się najbliższym żonej powszechnym i fascynującym językiem piękna, wszystkim wizerunkiem, który miał wzmagać poboż- który do dziś budzi podziw. Dzięki wprowadzeniu ność i żal za grzechy. Historie niektórych postaci ze sklepień ostrołukowych, które opierały się na potęż- Starego Testamentu stały się tak dobrze znane wiernych filarach, stało się możliwe znaczne podniesienie nym, którzy chodzili do katedr, że uważali je za część ich wysokości. Strzelistość budowli miała zachęcać do wspólnej historii zbawienia. Pełne piękna, słodyczy, modlitwy i sama w sobie była modlitwą. Katedra go- inteligencji twarze rzeźb gotyckich XIIIz w. ukazują tycka miała w ten sposób — poprzez swoje linie archi- szczęśliwą i pogodną pobożność, emanując pełnym mi- tektoniczne — wyrażać dążenie dusz do Boga. Ponad- łości, głębokim i synowskim nabożeństwem do Matki to dzięki zastosowaniu nowych rozwiązań technicz- Bożej, niekiedy przedstawianej jako pełna radości mło- nych można było w murach obwodowych pozostawiać da kobieta, matka, ale głównie jako pani nieba i zie- otwory, które przyozdabiano barwnymi witrażami. In- mi, potężna i miłosierna. Wierni, tłumnie nawiedzają- nymi słowy, okna stały się wielkimi, pełnymi światła cy gotyckie katedry, szukali w nich dzieł sztuki upa- obrazami, znakomicie pomagającymi kształcić lud w miętniających świętych, wzory życia chrześcijańskiego wierze. Przedstawiały one w kolejnych scenach żywoty i orędowników przed Bogiem. Nie brakowało też od- świętych, przypowieści bądź inne wydarzenia biblijne. niesień do «świeckich» stron życia; gdzieniegdzie poja- Poprzez kolorowe witraże snop światła padał na wier- wiały się obrazy przedstawiające pracę rolników, uczo-

54 Numer 1/2010 L'OSSERVATORE ROMANO55 or p56

MODLITWA MARYJNA Z PAPIEŻEM

MODLITWA MARYJNA Z PAPIEŻEM na światłem Chrystusa. Niech Jego Ewangelia pomoże Wspominając podróż apostolską do Kamerunu i ludziom na wszystkich kontynentach stać się jedną Angoli, którą odbyłem w marcu tego roku, a której wielką rodziną, by wszyscy odnaleźli w Bogu miłują- celem było, międzyIIinnymi,Synoduzapoczątkowaniepoświęconego Af-bezpo- cego Ojca. Dziękując wam za duchową i materialnąryce, dziśśrednichpragnęprzygotowańzwrócić siędodo wszystkich ludów af- pomoc misjom, z serca wszystkim błogosławię. rykańskich, w szczególności do tych, które podzielają z nami wiarę chrześcijańską, aby symbolicznie przeka- zać im Orędzie końcowe tego zgromadzenia synodal- 25 października nego. To Orędzie wychodzi z Rzymu, siedziby Na- stępcy Piotra, który przewodniczy uniwersalnej wspól- Bądźcie «solą i światłem» nocie, ale można powiedzieć — co będzie nie mniej prawdziwe — że pochodzi ono z Afryki, której do- na ziemi afrykańskiej! świadczenia, oczekiwania i projekty są w nim zawarte, i teraz wraca do Afryki, zanosząc bogactwo wydarze- Drodzy bracia i siostry! nia, które cechowała głęboka komunia w Duchu Świę- 18 października 2009 r. Przed chwilą Mszą św. w Bazylice św. Piotra za- tym. Drodzy bracia i siostry, którzy mnie słuchacie w kończyło się II Specjalne Zgromadzenie Synodu Bisku- Afryce! W sposób szczególny zawierzam waszej modli- pów poświęcone Afryce. Były to trzy tygodnie modlitw twie owoce pracy ojców synodalnych i zachęcam was Królestwo Boże w świecie i wzajemnego słuchania, aby rozeznać to, co Duch słowami Pana Jezusa: bądźcie solą i światłem na umi- jest siłą miłości i wolności Święty mówi dziś Kościołowi żyjącemu na kontynen- łowanej ziemi afrykańskiej! cie afrykańskim, a zarazem Kościołowi powszechne- Teraz, gdy ten Synod dobiega końca, pragnę przy- Drodzy bracia i siostry! mu. Ojcowie synodalni, przybyli ze wszystkich krajów pomnieć, że na przyszły rok zaplanowane jest Specjal- Dziś, w trzecią niedzielę października, obchodzony Afryki, przedstawili bogatą rzeczywistość Kościołów ne Zgromadzenie Synodu Biskupów poświęcone Bli- jest Światowy Dzień Misyjny, który z mocą przypomi- lokalnych. Dzieliliśmy z nimi radość z dynamicznego skiemu Wschodowi. Przy okazji mojej wizyty na Cy- na każdej wspólnocie kościelnej i każdemu chrześcija- rozwoju wspólnot chrześcijańskich, zarówno pod prze będę miał przyjemność przekazać Instrumentum ninowi o 0bowiązku głoszenia wszystkim Ewangelii i względem liczebnym, jak i jakościowym. Wdzięczni je- laboris tego zgromadzenia. Dziękujmy Panu, który dawania o niej świadectwa zwłaszcza tym, którzy jej steśmy Bogu za zapał misyjny, który zrodził się na po- niestrudzenie wciąż buduje swój Kościół w jedności, i jeszcze nie znają. Pisząc orędzie na tę okazję, nawią- datnym gruncie wielu diecezji, a jego wyrazem jest prośmy z ufnością o matczyne wstawiennictwo Maryję załem do słów z księgi Apokalipsy, które z kolei po- wysyłanie misjonarzy do innych krajów afrykańskich i Dziewicę. chodzą z proroctwa Izajasza: «w Jego świetle będą na różne kontynenty. Szczególną uwagę poświęcono chodziły narody» (Ap 21, 24). Światłem, o którym rodzinie, która również w Afryce jest podstawową ko- mowa, jest światło Boga, objawione przez Mesjasza i mórką społeczeństwa, a która dziś jest zagrożona Beatyfikacja ks. Karola Gnocchiego odbijające się na obliczu Kościoła, przedstawionego przez ideologiczne prądy, także pochodzące z ze- Pragnę szczególnie pozdrowić tysiące wiernych, któ- jako nowe Jeruzalem, cudowne miasto, gdzie lśni peł- m.in. o ks. Ruggerze Ruvoletcie, kapłanie fidei donum, wnątrz. A co powiedzieć o młodzieży, poddanej tego rzy zgromadzili się w Mediolanie na Piazza del Duo- nym blaskiem chwała Boga. To światło Ewangelii, zabitym niedawno w Brazylii, o o. Michaelu Sinnot- typu naciskom, będącej pod wpływem wzorców myśle- mo, gdzie tego ranka była sprawowana Msza św. bea- nia i zachowania niezgodnych z ludzkimi i chrześci- które wskazuje ludom drogę prowadzącą w kierunku cie, zakonniku porwanym kilka dni temu na Filipi- tyfikacyjna ks. Karola Gnocchiego. Był on przede jańskimi wartościami ludów afrykańskich? Oczywiście stworzenia jednej wielkiej rodziny, żyjącej w sprawie- nach. Czyż można zapomnieć o skrajnym poświęceniu wszystkim dobrym wychowawcą dzieci i młodzieży. W i miłości do Chrystusa i do Jego Kościoła, których podczas Synodu wyłoniły się aktualne problemy Afry- dliwości i pokoju, pod ojcowską opieką jednego Boga, czasie II wojny światowej został kapelanem strzelców dobrego i miłosiernego. Kościół istnieje, by głosić to świadectwem są wypowiedzi na Synodzie Biskupów ki oraz jej wielka potrzeba pojednania, sprawiedliwo- poświęconym Afryce? Dziękuję Papieskim Dziełom ści i pokoju. W odpowiedzi na to Kościół z nowym alpejskich, którym towarzyszył w tragicznym odwrocie orędzie nadziei całej ludzkości, której w naszych cza- z Rosji, cudem unikając śmierci. Wówczas postanowił sach «nieobce są wspaniałe osiągnięcia, ale która, jak Misyjnym za cenną posługę na rzecz organizacji i for- zapałem głosi Ewangelię i działa na rzecz promocji macji misyjnej. Zachęcam również wszystkich chrześci- człowieka. Inspirowany przez Słowo Boże i Euchary- całkowicie poświęcić się działalności charytatywnej. się wydaje, zatraciła sens spraw ostatecznych i samego I tak w odbudowującym się Mediolanie ks. Gnocchi istnienia» (Jan Paweł jan, by dzieląc się dobrami materialnymi i duchowy- stię, zabiega on o to, aby nikt nie był pozbawiony te- II, encyklika Redemptoris missio, mi, pomagali młodym Kościołom w krajach najuboż- go, co niezbędne do życia, i aby wszyscy mogli wieść pracował nad «odnową człowieka» — gromadził osie- 2). W październiku, zwłaszcza w tę niedzielę, Kościół szych. życie godne istoty ludzkiej. rocone i kalekie dzieci, otaczał je opieką, dbał o ich kształcenie. Poświęcił się całkowicie, aż do końca, a powszechny uwydatnia swoje powołanie misyjne. Jest Drodzy przyjaciele, dziś, 18 października, wspomi- gdy umierał, oddał dwojgu niewidomym dzieciom ro- prowadzony przez Ducha Świętego i wie, że został po- namy również św. Łukasza, który oprócz Ewangelii wołany, by kontynuować dzieło samego Jezusa, gło- napisał także Dzieje Apostolskie, by opowiedzieć o gówki. Jego dzieło rozwijało się dalej, a dziś Fundacja sząc Ewangelię królestwa Bożego, które jest «sprawie- tym, jak orędzie chrześcijańskie szerzyło się aż po im. ks. Gnocchiego należy do najnowocześniejszych dliwością, pokojem i radością w Duchu Świętym» krańce znanego wówczas świata. Prośmy go, a także ośrodków opieki nad osobami w różnym wieku, wy- (por. Rz 14, 17). To królestwo jest już obecne w świe- św. Franciszka Ksawerego i św. Teresę od Dzieciątka magającymi rehabilitacji. Pozdrawiam kard. Tetta- cie jako siła miłości, wolności, solidarności, poszano- Jezus, patronów misji, oraz Najświętszą Maryję Pannę manziego, arcybiskupa Mediolanu, i raduję się wraz z wania godności każdego człowieka, a wspólnota koś- o wstawiennictwo, aby Kościół mógł dalej rozlewać całym Kościołem ambrozjańskim, przyjmując jako cielna odczuwa w sercu pilną potrzebę pracy nad światło Chrystusa wśród wszystkich ludów. Proszę was swoje motto tej beatyfikacji: «Zawsze po stronie ży- tym, by panowanie Chrystusa w pełni się urzeczywist- także o modlitwę w intencji Specjalnego Zgromadze- cia». niło. Wszystkie jej członki i organy współdziałają w nia Synodu Biskupów poświęconego Afryce, które odpo polsku: realizacji tego projektu, zgodnie z różnymi stanami bywa się w tych dniach tu, w Watykanie. Słowa pozdrowienia kieruję do Polaków. Zamykając życia i charyzmatami. W tym Światowym Dniu Mi- po polsku: syjnym pragnę przypomnieć misjonarzy i misjonarki prace Synodu poświęconego Afryce, dziękuję Bogu za — kapłanów, zakonników i zakonnice oraz świeckich Bracia i siostry, drodzy Polacy! «W jego świetle bę- dar polskich misjonarzy, duchownych i świeckich, któ- wolontariuszy, którzy poświęcają swoje życie, by nieść dą chodziły narody» (Ap 21, 24). W duchu motta te- rzy służą Kościołowi na tym kontynencie. Wszystkich Ewangelię światu, nie bacząc na niewygody i trudno- gorocznego Światowego Dnia Misyjnego prosimy w wierzących proszę o duchowe i materialne wsparcie ści, a niekiedy autentyczne prześladowania. Myślę tu modlitwie, by cała wspólnota ludzka została oświeco- tego dzieła. Niech wam Bóg błogosławi.

56 Numer 1/2010 L'OSSERVATORE ROMANO57 or p58

MODLITWA MARYJNA Z PAPIEŻEM MODLITWA MARYJNA Z PAPIEŻEM

1 listopada żemy doświadczyć na tym świecie, w rodzinie, w przy- jaźni, zwłaszcza w duchowej wspólnocie Kościoła. kiej rodzinie duchowej, jaką jest Kościół! Jest to bez- Świętych obcowanie Niech Najświętsza Maryja pomaga nam szybko podą- cenny dar, który pozwala nam żyć w historii tajemni- żać drogą świętości i niech okaże się Matką miłosier- cą Chrystusa i wchłaniać padające na grunt naszej ożywia naszą nadzieję dzia dla dusz zmarłych. osobistej i wspólnotowej egzystencji ziarno Słowa Bo- żego, ziarno wieczności, które ten świat przemienia od Drodzy bracia i siostry! 10. rocznica podpisania Wspólnej deklaracji wewnątrz i otwiera na królestwo niebieskie. W nie- W dzisiejszą niedzielę przypada uroczystość Wszyst- na temat nauki o usprawiedliwieniu dzielnej wędrówce po tekstach biblijnych towarzyszyła kich Świętych, w którą Kościół pielgrzymujący na zie- Minęło dokładnie dziesięć lat od chwili, kiedy wyso- nam w tym roku Ewangelia św. Marka, z której dziś mi zachęcany jest do zakosztowania nie mającego cy przedstawiciele Światowej Federacji Luterańskiej i czytamy fragment mowy Jezusa o końcu czasów. Mo- końca święta wspólnoty niebieskiej i do ożywiania na- Kościoła katolickiego podpisali — 31 października wa ta zawiera zdanie uderzająco zwięzłe i jasne: «Nie- dziei na życie wieczne. W tym roku mija 14 wieków 1999 r. — w Augsburgu Wspólną deklarację na temat bo i ziemia przeminą, ale słowa moje nie przeminą» od czasu, kiedy Panteon — jeden z najstarszych i naj- nauki o usprawiedliwieniu. Później, w 2006 r., przyję- (Mk 13, 31). Zastanówmy się chwilę nad tym proroc- słynniejszych zabytków rzymskich — został oddany do ła ją także Światowa Rada Metodystów. Ten doku- twem Chrystusa. kultu chrześcijańskiego oraz poświęcony Maryi Dzie- ment był potwierdzeniem zgodności luteranów i kato- wicy i wszystkim męczennikom: «Sancta Maria ad Wyrażenie «niebo i ziemia» często występuje w Bib- lików co do podstawowych prawd nauki o usprawie- lii w znaczeniu całego wszechświata, kosmosu. Jezus Martyres». Tak więc świątynia wszystkich bóstw po- dliwieniu — prawd, które prowadzą nas do serca gańskich została przeznaczona do tego, by czczono w mówi, że wszystko to «przeminie». Nie tylko ziemia, Ewangelii i do istotnych kwestii naszego życia. Przez ale również niebo, które w tym przypadku nie jest sy- niej pamięć tych, którzy — jak mówi księga Apokalip- Boga zostaliśmy przyjęci i odkupieni; nasze życie wpi- nonimem Boga, lecz odnosi się do kosmosu. Pismu sy — «przychodzą z wielkiego ucisku i opłukali swe suje się w horyzont łaski, a kieruje nim miłosierny Dzień Dziękczynienia Świętemu obca jest dwuznaczność: całe stworzenie jest szaty, i w krwi Baranka je wybielili» (Ap 7, 14). Póź- Bóg, który przebacza nasze grzechy i wzywa nas do Pragnę również przypomnieć, że dziś w Ivrei w Pie- niej kult został rozszerzony — oprócz wszystkich mę- nowego życia — do naśladowania Jego Syna; żyjemy skończone, również żywioły, którym starożytne mitolo- czenników objęto nim wszystkich świętych, «wielki gie nadawały cechy boskie: między stworzeniem i moncie odbywają się krajowe obchody Dnia Dziękczy- dzięki łasce Boga i mamy odpowiedzieć na Jego dar; nienia. Z radością jednoczę się duchowo z wszystkimi tłum, którego nie mógł nikt policzyć, z każdego naro- to wszystko uwalnia nas od lęku i napełnia nadzieją i Stwórcą nie ma pomieszania, ale jest wyraźna różnica. du i wszystkich pokoleń, ludów i języków» (Ap 7, 9) Na bazie tego rozróżnienia Jezus twierdzi, że Jego sło- osobami, które wyrażają wdzięczność Panu za owoce dodaje odwagi w świecie pełnym niepewności, niepo- ziemi i pracy człowieka, ponawiając naglący apel o — jak mówi dalej św. Jan. W tym Roku Kapłańskim koju i cierpienia. W dniu, kiedy została podpisana wa «nie przeminą», co znaczy, że znajdują się po stro- poszanowanie środowiska naturalnego, cennego bogac- pragnę wspomnieć ze szczególną czcią świętych kapła- wspólna deklaracja, sługa Boży Jan Paweł nie Boga i dlatego są wieczne. Choć wypowiada je w nów, zarówno tych, których Kościół kanonizował, sta- II powie- konkrecie swego ziemskiego życia, są one w najwyż- twa, które zostało nam powierzone i za które jesteśmy wiając ich za wzór cnót duchowych i pasterskich, jak i dział, że stanowi ona «kamień milowy na niełatwej szym stopniu profetyczne, jak mówi Jezus w innym odpowiedzialni. tych — o wiele liczniejszych — którzy są znani Panu. drodze, wiodącej do przywrócenia pełnej jedności miejscu, zwracając się do Ojca niebieskiego: «Słowa Każdy z nas zachowuje wdzięczną pamięć o którymś chrześcijan» (Anioł Pański, 31 października 1999 r.). bowiem, które Mi powierzyłeś, im przekazałem, a oni po polsku: z nich, kto pomógł nam wzrastać w wierze i dzięki Ta rocznica jest zatem okazją do tego, by przypo- je przyjęli i prawdziwie poznali, że od Ciebie wysze- Serdeczne pozdrowienie kieruję do Polaków. Dziś komu odczuliśmy dobroć i bliskość Boga. mnieć prawdę o usprawiedliwieniu człowieka, o której dłem, oraz uwierzyli, że Ty Mnie posłałeś» (J 17, 8). przypada Światowy Dzień Pamięci o Ofiarach Wy- Jutro natomiast będziemy obchodzić doroczne dajemy wspólne świadectwo, by spotykać się na nabo- W słynnej przypowieści Jezus porównuje siebie do padków Drogowych. Tych, którzy zginęli, polecam wspomnienie Wszystkich Wiernych Zmarłych. Chciał- żeństwach ekumenicznych oraz by dalej pogłębiać tę siewcy i wyjaśnia, że ziarnem jest Słowo (por. Mk 4, Bożemu miłosierdziu. Wszystkich, którzy przemierzają bym zachęcić do przeżywania tego święta w duchu tematykę oraz inne kwestie, będące przedmiotem dia- 14): ci, którzy go słuchają, przyjmują je i wydają drogi świata, zachęcam do zachowania ostrożności, w autentycznie chrześcijańskim, czyli w świetle tajemnicy logu ekumenicznego. Z całego serca ufam, że ta waż- owoc (por. Mk 4, 20), należą do królestwa Boga, czyli duchu odpowiedzialności za dar zdrowia i życia włas- na rocznica przyczyni się do postępów na drodze do paschalnej. Chrystus umarł i zmartwychwstał, otwie- żyją pod Jego panowaniem; są w świecie, ale już nie nego i innych. Niech Pan bezpiecznie prowadzi pod- pełnej i widzialnej jedności wszystkich uczniów Chry- rając nam drogę do domu Ojca, królestwa życia i po- są ze świata; noszą w sobie zalążek wieczności, zaczą- różujących i niech wam błogosławi. koju. Ten, kto idzie za Jezusem w tym życiu, zostaje stusa. tek przemiany, która przejawia się już teraz w do- przyjęty tam, gdzie On udał się przed nami. A zatem, po polsku: brym życiu, ożywianym miłością, a na końcu dopro- gdy nawiedzamy cmentarze, pamiętajmy, że tam, w wadzi do zmartwychwstania ciała. Taka jest moc Sło- grobach, spoczywają tylko śmiertelne szczątki naszych Serdecznie pozdrawiam Polaków. W uroczystość wa Chrystusa. bliskich, oczekujących na ostateczne zmartwychwsta- Wszystkich Świętych nasza myśl biegnie do tych, któ- nie. Ich dusze — jak mówi Pismo — już «są w ręku rzy już osiągnęli chwałę nieba. Uczą nas oni świętości Drodzy przyjaciele, Najświętsza Maryja Panna jest Boga» (Mdr 3, 1). Dlatego najwłaściwszym i najsku- życia, miłości Boga i bliźnich, abyśmy byli «solą ziemi żywym znakiem tej prawdy. Jej serce było «ziemią 22 listopada teczniejszym sposobem ich czczenia jest modlitwa za i światłem świata» (por. Mt 5, 13-14). W duchu ta- żyzną», która z pełną gotowością przyjęła Słowo Boże, nich, ofiarowywanie aktów wiary, nadziei i miłości. jemnicy świętych obcowania stajemy w zadumie nad przez co cała Jej egzystencja, przemieniona zgodnie z Chrystus zapala światło Jednocząc się z ofiarą eucharystyczną, możemy wsta- grobami naszych bliskich, polecając wszystkich wier- obrazem Syna, została wprowadzona do wieczności, z nadziei we wszelkim mroku wiać się za nimi, prosząc o wieczne zbawienie dla nych zmarłych Bożemu Miłosierdziu. Niech Bóg duszą i ciałem, uprzedzając odwieczne powołanie każ- nich, i doświadczać najgłębszej jedności z nimi w przyjmie nasze modlitwy za nich i nam błogosławi. dej ludzkiej istoty. Módlmy się teraz słowami odpo- Drodzy bracia i siostry! wiedzi, jaką dała Aniołowi: «Niech mi się stanie we- oczekiwaniu na chwilę, kiedy razem będziemy mogli W tę ostatnią niedzielę roku liturgicznego obchodzi- dług słowa twego» (Łk 1, 38), abyśmy idąc za Chry- na zawsze cieszyć się Miłością, która nas stworzyła i my uroczystość Jezusa Chrystusa Króla Wszechświata, stusem drogą krzyża, również mogli osiągnąć chwałę odkupiła. święto ustanowione w miarę niedawno, mające jed- zmartwychwstania. Drodzy przyjaciele, jakże piękne i napawające otu- nakże głębokie korzenie biblijne i teologiczne. Tytuł chą jest świętych obcowanie! Jest to rzeczywistość na- 15 listopada «króla» w odniesieniu do Jezusa jest w Ewangeliach dająca inny wymiar całemu naszemu życiu. Nigdy nie Kościół, internet i przekaz bardzo ważny i umożliwia pełne odczytanie Jego po- jesteśmy sami! Należymy do jednego «towarzystwa» Słowo Boże przemienia świat Serdecznie pozdrawiam uczestników Zgromadzenia staci i Jego zbawczej misji. Obserwujemy tu progre- duchowego, w którym panuje wielka solidarność: do- sywny rozwój: na początku spotykamy określenie «król bro każdego przynosi pożytek wszystkim i na odwrót, Plenarnego Europejskiej Komisji Episkopatu ds. Me- żydowski», a na koniec dochodzimy do wyrażenia powszechne szczęście promieniuje na pojedynczych lu- Drodzy bracia i siostry! diów, które obradowało w tych dniach w Watykanie. dzi. Jest to tajemnica, której w pewnej mierze już mo- Za dwa tygodnie dobiegnie końca rok liturgiczny. Moi drodzy, dzieliliście się refleksjami na temat kultu- «król wszechświata», «Pan kosmosu i historii», czyli o Dziękujemy Panu, że nam pozwolił jeszcze raz poko- ry internetu i przekazu w Kościele. Dziękuję wam za wiele dalej, niż oczekiwał lud żydowski. Centralnym nać ten szlak wiary — stary i wciąż nowy — w wiel- cenny wkład w tę bardzo aktualną tematykę. momentem tego stopniowego objawiania królewskości

58 Numer 1/2010 L'OSSERVATORE ROMANO59 or p60

MODLITWA MARYJNA Z PAPIEŻEM

Jezusa Chrystusa jest i w tym przypadku tajemnica sem, naszym Królem, tak jak Ona, i dawać Mu świa- Jego śmierci i zmartwychwstania. Kiedy Jezus został dectwo całym naszym życiem. DZIAŁALNOŚĆ STOLICY APOSTOLSKIEJ przybity do krzyża, kapłani, uczeni w piśmie i starsi szydzili z Niego, mówiąc: «Jest królem Izraela: nie- Beatyfikacja s. Marii-Alfonsy Danil Ghattas chże teraz zejdzie z krzyża, a uwierzymy w niego» Dziś w Nazarecie odbywa się uroczystość beatyfika- (Mt 27, 42). W rzeczywistości Jezus właśnie dlatego, cji s. Marii-Alfonsy Danil Ghattas, urodzonej w Jero- że jest Synem Bożym, z własnej woli wydał samego zolimie w 1843 r. w rodzinie chrześcijańskiej, w której siebie na mękę, a krzyż jest paradoksalnym znakiem było aż 19 dzieci. Bardzo wcześnie odkryła w sobie Jego królewskości, która wyraża wolę miłości Boga Oj- powołanie do życia zakonnego, które gorąco umiłowa- ca wobec nieposłuszeństwa grzechu. I właśnie ofiaru- ła, choć początkowo rodzina robiła jej trudności. Jej jąc samego siebie w przebłagalnej ofierze, Jezus staje zasługą jest założenie zgromadzenia zakonnego, złożo- się Królem wszechświata, jak mówi On sam, gdy uka- nego wyłącznie z miejscowych kobiet, stawiającego so- zuje się apostołom po zmartwychwstaniu: «Dana Mi bie za cel szerzenie oświaty religijnej, aby zwalczyć jest wszelka władza w niebie i na ziemi» (Mt 28, 18). analfabetyzm i polepszyć warunki życia kobiet tam- Na czym polega «władza» Jezusa Chrystusa Króla? tych czasów na ziemi, gdzie sam Jezus podkreślił jej Nie jest to władza królów i wielkich tego świata; jest godność. Główną cechą duchowości nowej błogosła- towego Katolickiego Stowarzyszenia X — Audiencja generalna (słowo to boska władza, pozwalająca obdarzać życiem wiecz- wionej jest wielkie nabożeństwo do Maryji Dziewicy, Kronika Komunikacji SpołecznejSIGNIS, któ- Papieża28 do Polaków zamieszczamy nym, wyzwalać od zła, zwyciężać panowanie śmierci. będącej świetlanym wzorem życia całkowicie poświę- 2 X 2009 r. — Benedykt XVI w ry odbywał się w Tajlandii; jego te- na s. 49). Jest to władza Miłości, która potrafi wydobywać do- conego Bogu: Różaniec św. był jej stałą modlitwą, przesłaniu do uczestników zgroma- mat brzmiał: «Media na rzecz kul- 1 bro ze zła, zmiękczać zatwardziałe serca, zaprowadzać ostatnią deską ratunku, źródłem łask. Beatyfikacja tej dzenia plenarnego Rady Konferen- XI — Modlitwa Anioł Pański z tury pokoju: prawa dziecka, które Papieżem (słowo do Polaków za- pokój w sytuacji ostrego konfliktu, zapalać światło na- kobiety, która jest ważną postacią dodaje szczególnej cji Episkopatów Europy stwierdził, jest obietnicą na przyszłość». mieszczamy na s. 58). dziei w najgęstszym mroku. To królestwo łaski nigdy otuchy wspólnocie katolickiej w Ziemi Świętej i stano- że nie można odseparować Kościoła 18 się nie narzuca, lecz zawsze szanuje naszą wolność. wi zachętę, by zawierzać się zawsze, z niezmienną na- od społecznego i kulturalnego życia X — Modlitwa Anioł Pański z 4 XI — Audiencja generalna (słowo Chrystus przyszedł «dać świadectwo prawdzie» (J 18, dzieją Bożej Opatrzności i macierzyńskiej opiece Ma- ludzi. Kościół nadal pozostaje wier- Papieżem (słowo do Polaków za- Papieża do Polaków zamieszczamy 37) — jak powiedział przed obliczem Piłata — a ten, ryi. ny głoszonej prawdzie, służbie spo- mieszczamy na s. 56). na s. 51). łeczeństwu, wcielając w życie swoją kto przyjmuje Jego świadectwo, staje pod Jego «sztan- 21 X — Audiencja generalna (słowo 5 XI — Papież wraz z członkami naukę społeczną. darem», jak przedstawiał to obrazowo św. Ignacy Lo- Dzień Pro Orantibus Papieża do Polaków zamieszczamy Kolegium Kardynalskiego sprawo- yola. Każde sumienie musi zatem dokonać wyboru: za 4 X — Rozpoczęło się II Specjalne na s. 47). wał Mszę św. w intencji zmarłych w kim chcę iść? Za Bogiem czy za szatanem? Za prawdą Wczoraj, we wspomnienie Ofiarowania Najświętszej ostatnim roku kardynałów oraz bi- Zgromadzenie Synodu Biskupów 25 X — Modlitwa Anioł Pański z czy kłamstwem? Opowiedzenie się za Chrystusem nie Maryi Panny w Świątyni, obchodzony był Dzień Pro skupów. Orantibus, poświęcony zakonnym wspólnotom klauzu- poświęcone Afryce, które będzie Papieżem (słowo do Polaków za- jest gwarancją sukcesu według kryteriów świata, ale trwało do 25 października * Modli- 8 zapewnia taki pokój i radość, jaki może dać tylko On. rowym. Chętnie korzystam z tej okazji, by serdecznie mieszczamy na s. 57). XI — Papież udał się z wizytą do twa Anioł Pański z Papieżem (słowo Brescii i Concesio, rodzinnej miej- Dowodzi tego w każdej epoce doświadczenie tak licz- je pozdrowić i jeszcze raz wezwać wszystkich do 26 X — Benedykt XVI przyjął w wspierania ich w potrzebie. Przy tej sposobności z rado Polaków zamieściliśmy na s. 6 scowości Pawła VI. nych mężczyzn i kobiet, którzy w imię Chrystusa, w w n. 11-12/2009 r.). Watykanie wykładowców, pracow- imię prawdy i sprawiedliwości potrafili do tego stop- dością składam publicznie podziękowanie mniszkom, ników i studentów Papieskiego In- 9 XI — W Watykanie opublikowa- nia oprzeć się powabom ziemskiej władzy, przybiera- które mieszkały kolejno w małym klasztorze w Waty- 7 X — Audiencja generalna (słowo stytutu Biblijnego — założonego no konstytucję apostolską Anglicano- kanie: klaryskom, karmelitankom, benedyktynkom i jącej różne postacie, że przypieczętowali tę swoją wier- Papieża do Polaków zamieszczamy przez Piusa X 7 maja 1909 r. i pro- rum coetibis, regulującą status angli- ność męczeństwem. niedawno przybyłym wizytkom. Wasza modlitwa, dro- na s. 44). wadzonego przez jezuitów * W Wa- kanów, którzy pragną przystąpić do gie siostry, jest dla mnie bardzo cenna w mojej posłu- pełnej wspólnoty z Kościołem kato- 11 X — W Bazylice Watykańskiej tykanie rozpoczęły się rozmowy z Drodzy bracia i siostry, kiedy anioł Gabriel zwiasto- dze. lickim. wał Maryi, zapowiedział, że Jej Syn odziedziczy tron Ojciec Święty dokonał kanonizacji lefebrystami, dotyczące kwestii do- Dawida i będzie królował na wieki (por. Łk 1, 32-33). po polsku: pieciorga błogosławionych, wśród ktrynalnych. Ze strony Stolicy Apo- 11 XI — Audiencja generalna (sło- Najświętsza Dziewica uwierzyła, zanim jeszcze wydała Drodzy Polacy, bracia i siostry! Uroczystość Chry- nich abpa Zygmunta Szczęsnego stolskiej w rozmowach uczestniczą: wo Papieża do Polaków zamieszcza- Go na świat. Niewątpliwie musiała potem zadawać so- stusa Króla przypomina, że celem dążeń człowieka nie Felińskiego * Modlitwa Anioł Pań- abp Luis Ladaria Ferrer SJ, sekre- my na s. 53). bie pytanie, cóż to był za nowy rodzaj królowania, i jest doczesne królestwo przemocy, pieniądza czy przy- ski z Papieżem (słowo do Polaków tarz Kongregacji Nauki Wiary, o. 14 zamieszczamy na s. 18). XI — Stolica Apostolska zaapelo- zrozumiała to, słuchając słów Jezusa, a przede wszyst- jemności, lecz Boże królestwo: «prawdy i życia, święto- Karl Josef Becker SJ, konsultor tejże wała o reformę w Radzie Bezpie- kim dzięki temu, że miała wewnętrzny udział w ta- ści i łaski, sprawiedliwości, miłości i pokoju». Niech 14 X — Audiencja generalna (słowo dykasterii, o. Charles Morerod OP, czeństwa ONZ, w szczególności doty- jemnicy Jego śmierci na krzyżu i zmartwychwstania. nasze życie będzie świadectwem realizacji tego ewan- Papieża do Polaków zamieszczamy sekretarz Międzynarodowej Komisji czącą stosowania weta przez jej Prośmy Maryję, by również nam pomogła iść za Jezu- gelicznego orędzia. Chrystus Król niech nam błogosła- na s. 45). Teologicznej, oraz ks. Fernando członków. W przeszłości weto wielo- wi! Osariz, wikariusz generalny Opus krotnie utrudniało czy wręcz unie- 15 X — Podczas 64. sesji Zgroma- Dei. możliwiało podjęcie decyzji, które dzenia Ogólnego ONZ w Nowym mogły mieć wielkie znaczenie dla Jorku, poświęconej promocji i 27 X — Przewodniczący Papieskiej ochronie praw dzieci, wystąpił stały pokoju i bezpieczeństwa międzyna- Rady ds. Środków Społecznego rodowego. obserwator Stolicy Apostolskiej przy Przekazu abp Claudio Maria Celli tej organizacji, abp Celestino Mi- zapowiedział wydanie nowej in- 15 XI — Modlitwa Anioł Pański z gliore. Podkreślił z uznaniem, że po- strukcji duszpasterskiej na temat Papieżem (słowo do Polaków za- nad 200 krajów podpisało Konwen- mediów. Stwierdził, że po 20 niemal mieszczamy na s. 58). cję Praw Dziecka. Niepokojące jest latach od ukazania się Aetatis novae 16 XI — Papież złożył wizytę w jednak, że wiele krajów nie respek- konieczny jest nowy dokument pro- tuje zapisów konwencji. rzymskiej siedzibie FAO, gdzie wy- gramowy, który uwzględniałby wiel- głosił przemówienie na rozpoczęcie 17 X — Papież wystosował przesła- kie zmiany, jakie zaszły w tym cza- światowego szczytu poświęconego nie do uczestników kongresu Świa- sie w świecie mediów. bezpieczeństwu żywnościowemu *

60 Numer 1/2010 L'OSSERVATORE ROMANO61 or p62

DZIAŁALNOŚĆ STOLICY APOSTOLSKIEJ DZIAŁALNOŚĆ STOLICY APOSTOLSKIEJ

«Św. Paweł i nowe areopagi» — to la. Federacja przyznała wyróżnienia CSS, ordynariusz hasło towarzyszy obradom sesji ple- 6 specjalistom z dziedziny bioche- diecezji Jaboticabal; bp Paulo Sérgio Machado,FernandoordynariuszBrochini diecezji São Po południu: kard. Ivan Dias, prefekt narnej Kongregacji ds. Ewangeliza- mii, pochodzącym z USA (Herbert XI — Arcybiskup Canterbury towarzyszącymi; Julia Wołodymyriwna Levada, prefekt Kongregacji Nauki Carlos — obydwaj z Brazylii z wizytą Kongregacji ds. Ewangelizacji Narodów. cji Narodów. 4-dniowe spotkanie w X Rowan Williams, prymas Wspólnoty Aaron Hauptman), Kanady (David Tymoszenko,— Abp RenzopremierFratiniUkrainy,(tyt. z Wiary; kard. Walter Kasper, ad limina Apostolorum. anglikańskiej,21 z osobami Rzymie poświęcone było takim Hunter Hubel), Szwecji (Bengt In- Botriana),osobami towarzyszącymi.nuncjusz apostolski w przewodniczącyXI — Abp RaimundoPapieskiejDamascenoRady współczesnym areopagom, jak np. gemar Samuelsson), Chin (Honglie Hiszpanii i Księstwie Andory, stały Assis,ds. Pometropolitapierania JednościarchidiecezjiChrześcijan. 17 XI — Po południu: Pierre towarzyszącymi. 19 kultura, środki przekazu, polityka Sun), Izraela (Ada Yonath) i Nie- obserwator Stolicy Apostolskiej przy Aparecida;7 bp Nelson WestruppSCI, Nkurunziza, prezydent Burundi, Po południu: kard. Giovanni Battista czy życie społeczne. W przesłaniu miec (Robert Huber). Światowej Organizacji Turystyki ordynariusz diecezji Santo André; z osobami towarzyszącymi. Re, prefekt Kongregacji ds. Biskupów. ( bp Edmilson Amador Caetano do uczestników obrad Benedykt UNWTO). OCist, 18 XI — Sheikh Hasina, premier 23 XI — Abp Maurício Grotto XVI 27 XI — Zostało opublikowane pa- Muammer Doğan Akdur, ambasador ordynariusz diecezji Barretos; podkreślił, że «współczesny świat Bangladeszu, z osobami de Camargo, metropolita archidiecezji pieskie orędzie na 96. Światowy Turcji; Fausto Cordovez Chiriboga, bp Moacir Silva, ordynariusz diecezji towarzyszącymi. Botucatu; bp Fernando potrzebuje już nie tylko ukazywania ambasador Ekwadoru — obydwaj z São José dos Campos; bp Salvatore Dzień Migrantów, który Stolica Po południu: Bp Luiz Antônio Guedes, Mason OFMConv, ordynariusz diecezji oblicza Chrystusa, ale także świa- wizytą pożegnalną. Paruzzo, ordynariusz diecezji Ourinhos Apostolska i Kościół w wielu kra- ordynariusz diecezji Campo Limpo, Piracicaba; bp Irineu DanelonSDB, dectwa wierności Bogu i widzialnej jach będą obchodzić 17 stycznia 21 — wszyscy z Brazylii z wizytą ad limina i były ordynariusz tej diecezji ordynariusz diecezji Lins; bp Paulo X — Nasser Judeh, minister spraw Apostolorum. jedności jego uczniów». 2010 r. zagranicznych Jordanii. bp Emílio Pignoli; bp José Moreira Mendes Peixoto, ordynariusz diecezji de Melo, ordynariusz diecezji Itapeva; 18 12 XI — Kard. Paul Josef Cordes, São José do Rio Preto; bp Osvaldo XI — Audiencja generalna (sło- 28 XI — Ojciec Święty przyjął na 22 X — Kard. Giovanni Battista Re, bp Francisco José Zugliani, ordynariusz wo Papieża do Polaków zamieszcza- przewodniczący Papieskiej Rady «Cor Giuntini, ordynariusz diecezji Marília osobnych audiencjach prezydentów prefekt Kongregacji ds. Biskupów; diecezji Amparo — wszyscy z Brazylii — wszyscy z Brazylii z wizytą ad limina my na s. 55). abp Francesco Coccopalmerio (tyt. Unum». z wizytą ad limina Apostolorum. Argentyny Cristinę Fernández de Abp Eduardo Benes de Sales Rodrigues, Apostolorum. 19 Kirchner i Chile Michelle Bachelet, Celiana), przewodniczący Papieskiej 19 Shaikh Nasser Mohammad Al-Ahmad XI — Benedykt XVI spotkał się z Rady ds. Tekstów Prawnych, i bp Juan metropolita archidiecezji Sorocaba; XI — Kard. Odilo Pedro Scherer, profesorami rzymskich uczelni pa- które przybyły do Watykanu z oka- bp Luiz Demétrio Valentini, metropolita archidiecezji São Paulo; Al-Sabah, premier Kuwejtu, z osobami Ignacio Arrieta Ochoa de Chinchetru towarzyszącymi. pieskich i uczestnikami zgromadze- zji 25-lecia zawarcia traktatu o po- (tyt. Civitate), sekretarz tej Rady; ordynariusz diecezji Jales — obydwaj z biskupi pomocniczy w tej archidiecezji: nia ogólnego Międzynarodowej Fe- koju i przyjaźni między obu kraja- abp Zygmunt Zimowski, były Brazylii z wizytą ad limina Apostolorum. Pedro Luiz Stringhini (tyt. Ita), 26 Stjepan Mesić, prezydent Chorwacji, z XI — Bp Benedito Gonçalves dos deracji Uniwersytetów Katolickich mi. Do podpisania traktatu doszło ordynariusz radomski (Polska), Joaquim Justino Carreira (tyt. Santos, ordynariusz diecezji Presidente dzięki mediacjom Jana Pawła osobami towarzyszącymi. Cabarsussi), João Mamede ( FIUC). Papież powiedział, że wy- II. przewodniczący Papieskiej Rady Prudente; bp José Benedito Simão, ds. Duszpasterstwa Chorych i Służby 13 Filho OFMConv (tyt. Acque Albe działy kościelne i uniwersytety kato- XI — Abp Bruno Gamberini, ordynariusz diecezji Assis; bp Benedito di Mauritania) i Tarcísio lickie pełnią niezastąpioną rolę w Zdrowia; abp Vincenzo Pelvi, metropolita archidiecezji Campinas; Beni dos Santos, ordynariusz diecezji ordynariusz polowy we Włoszech. Scaramussa SDB (tyt. Segia); bp Ercílio Kościele i społeczeństwie. Przypo- bp Luiz Gonzaga Bergonzini, Lorena; ks. Jamil de Souza, 26 ordynariusz diecezji Guarulhos; Turco, ordynariusz diecezji Osasco; administrator diecezjalny Franca; mniał, że w Deklaracji o wychowa- Audiencje X — Kard. Nicolás de Jesús López bp David Dias Pimentel, ordynariusz ks. Joaquim Wladimir L. Dias, bp Fernando Antônio FigueiredoOFM, niu chrześcijańskim Gravissimum W październiku i listopadzie 2009 r. Rodríguez, metropolita archidiecezji diecezji São João da Boa Vista; bp José administrator diecezjalny Jundiaí — educationis Sobór Watykański Santo Domingo (Dominikana); ordynariusz diecezji Santo Amaro — Luiz Bertanha II za- zostali przyjęci przez BenedyktaXVI na wszyscy z Brazylii z wizytą ad limina SVD, ordynariusz diecezji wszyscy z Brazylii z wizytą ad limina leca tworzenie uniwersytetów i wy- audiencjach prywatnych: kard. Antonio María Rouco Varela, Registro — wszyscy z Brazylii z wizytą Apostolorum. metropolita archidiecezji Madryd Apostolorum. działów katolickich. Dziś istnieje po- Gordon Bajnai, premier Węgier, z ad limina Apostolorum. 27 1 X — Kard. William Joseph Levada, (Hiszpania); kard. Severino Poletto, XI — Kard. Giovanni Battista Re, nad 1300 uniwersytetów katolickich osobami towarzyszącymi. 20 XI — Abp Luigi Ventura (tyt. prefekt Kongregacji Nauki Wiary; metropolita archidiecezji Turyn prefekt Kongregacji ds. Biskupów; Po południu: kard. William Joseph Equilio), nuncjusz apostolski we Francji. i ok. 400 wydziałów kościelnych (Włochy). kard. Emmanuel III Delly, chaldejski kard. Franc Rodé CM, prefekt Levada, prefekt Kongregacji Nauki Bp Gorgônio Alves da Encarnação na wszystkich kontynentach. Bene- Kongregacji ds. Instytutów Życia 29 patriarcha Babilonii (Irak). X — Kard. Ivan Dias, prefekt Wiary; kard. Giovanni Battista Re, Neto CR, ordynariusz diecezji dykt XVI wspomniał też o 60-leciu Bp Vilson Dias de Oliveira DC, Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Kongregacji ds. Ewangelizacji Narodów. prefekt Kongregacji ds. Biskupów. Itapetininga; bp Carmo João zatwierdzenia statutu Międzynaro- Apostolskiego; Asif Ali Zardari, ordynariusz diecezji Limeira; Rhoden SCI, ordynariusz diecezji prezydent Pakistanu, z osobami 30 X — Kard. Angelo Bagnasco, 14 bp Antônio Carlos Altieri SDB, dowej Federacji Uniwersytetów Ka- XI — Boris Tadić, prezydent Serbii, Taubaté — obydwaj z Brazylii z wizytą towarzyszącymi. metropolita archidiecezji Genua ordynariusz diecezji Caraguatatuba; tolickich. Powstała ona w 1924 r. z z osobami towarzyszącymi; Jan Fischer, . (Włochy), przewodniczący Konferencji ad limina Apostolorum bp José Maria Pinheiro, administrator inicjatywy grupy rektorów i ćwierć 2 premier Republiki Czeskiej, z małżonką Runaldo Ronald Venetiaan, prezydent X — Kard. Giovanni Lajolo, Episkopatu Włoch; kard. William apostolski diecezji Bragança Paulista — wieku później została uznana przez i osobami towarzyszącymi. Surinamu, z małżonką i osobami przewodniczący Papieskiej Komisji Joseph Levada, prefekt Kongregacji wszyscy z Brazylii z wizytą ad limina 16 xi — Po południu: bp Antônio towarzyszącymi. Stolicę Apostolską. ds. Państwa Watykańskiego i Nauki Wiary; Angelo Caloia. Apostolorum. 21 Gubernatoratu Państwa Watykańskiego; Po południu: kard. William Joseph XI — Benedykt XVI spotkał się w 31 X — Kard. Giovanni Battista Re, abp Orlando Antonini (tyt. Formia), Levada, prefekt Kongregacji Nauki Kaplicy Sykstyńskiej z najwybitniej- prefekt Kongregacji ds. Biskupów; nuncjusz apostolski w Serbii; Wiary. szymi przedstawicielami różnych Raúl Roa Kourí, ambasador Kuby, z kard. Stanisław Ryłko, przewodniczący 28 dziedzin sztuki. Oświadczył, że ce- małżonką, z wizytą pożegnalną. Papieskiej Rady ds. Świeckich; Audycje Radia Watykańskiego po polsku XI — Bp Airton José dos Santos, lem tego niecodziennego spotkania Po południu: kard. Giovanni Battista kard. Agostino Vallini, papieski 16.15 Serwis informacyjny ordynariusz diecezji Mogi das Cruzes; wikariusz generalny diecezji rzymskiej; w Watykanie jest odnowienie har- Re, prefekt Kongregacji ds. Biskupów. —fale krótkie: 5885 kHz (49 m), 9645 kHz (31 m); były ordynariusz tej diecezji bp Paulo książę Hohenzollern z rodziną. Antonino Mascarenhas Roxo monii między sztuką a wiarą. 8 —fala średnia: (we Włoszech) 1530 kHz (196 m); OPraem X — Mahmoud Abbas, 6 — obydwaj z Brazylii z wizytą ad 22 przewodniczący Organizacji XI — Bp Jacyr Francisco BraidoCS, — UKF: (w Rzymie) 93,3MHz. XI — Modlitwa Anioł Pański z ordynariusz diecezji Santos; bp Manuel limina Apostolorum. Papieżem (słowo do Polaków za- Wyzwolenia Palestyny i Krajowych 20.00 Program wieczorny Cristina Fernández de Kirchner, Władz Palestyny, z osobami Parrado Carral, ordynariusz diecezji —fale krótkie: 4005 k Hz (75 m), 5885 kHz (49 m), 7250 kHz (41 m); mieszczamy na s. 59). São Miguel Paulista, i były ordynariusz prezydent Argentyny; Michelle towarzyszącymi. —fala średnia: 1467 k Hz (204,5 m), a we Włoszech również 1530 Hkz Bachelet, prezydent Chile. 26 XI — W siedzibie Papieskiej tej diecezji bp Fernando Legal SDB; 10 X — Król Belgii AlbertII z królową (196 m); bp Caetano Ferrari, ordynariusz 30 XI — Abp Dadeus Grings, Akademii Nauk w Rzymie podczas — UKF: (w Rzymie) 93,3MHz. Paolą i osobami towarzyszącymi; diecezji Bauru; bp Sérgio Krzywy, metropolita archidiecezji Porto Alegre, sympozjum nt. «Nauka i kultura w François Fillon, premier Francji, z 6.00 Powtórka programu wieczornego trzecim tysiącleciu» wręczono na- ordynariusz diecezji Araçatuba — oraz biskupi pomocniczy w tej małżonką i osobami towarzyszącymi. wszyscy z Brazylii z wizytą ad limina z poprzedniego dnia archidiecezji Remídio José Bohn (tyt. grody Światowej Federacji Naukow- 16 Apostolorum. —na tych samych falach, z wyjątkiem średniej 1467 kHz (204,5 m). Uchi maggiore) i Alessandro Carmelo ców, na której czele stoi włoski fizyk X — Kard. Ivan Dias, prefekt Kongregacji ds. Ewangelizacji Narodów; Nursułtan Nazarbajew, prezydent W internecie: Ruffinoni CS (tyt. Fornos maggiore); prof. Antonino Zichichi. Do kiero- abp Angelo Becciu (tyt. Roselle), Kazachstanu, z osobami www.radiovaticana.org bp Irineu Sílvio Wilges OFM, wanej przez niego Federacji należy nuncjusz apostolski na Kubie; książę towarzyszącymi. www.opoka.org.pl ordynariusz diecezji Cachoeira do Sul; kard. William Joseph m.in. 130 laureatów Nagrody Nob- Monako Albert II z osobami Po południu: e-mail: [email protected] bp Girônimo Zanandréa, ordynariusz

62 Numer 1/2010 L'OSSERVATORE ROMANO63 or p64

DZIAŁALNOŚĆ STOLICY APOSTOLSKIEJ DZIAŁALNOŚĆ STOLICY APOSTOLSKIEJ

diecezji Erexim; bp Zeno Hastenteufel, podsekretarza Papieskiej Rady X — Z nominacji Ojca Świętego XI — Ojciec Święty przyjął ordynariusz diecezji Novo Hamburgo; członkami zwyczajnymi Papieskiej USA ds. Tekstów Prawnych. ), dotychczas rezygnacje: kard. Carlosa Amiga bp Jaime Pedro KohlPSDP, ordynariusz Akademii Nauk zostali: prof. Francis Valleja Papież mianował: ks. prał. Egidia Bisola USA); bpa Władysława proboszczaM. Siegelaparafiiz duchowieństwaNawiedzenia diecezji OFM — złożoną zgodnie z diecezji Osório; bp Jacinto Bergmann, S. Collins,10 dyrektor Naukowych Xaviera Irwina (tyt. Ubaza) z urzędu 5 z duchowieństwa diecezji Vicenza Bobowskiego (tyt. Abernethy) z urzędu NajświętszejJoliet in IllinoisMaryi(Panny w Elmhurst, kan. 401, § 1 KPK — z obowiązków ordynariusz diecezji Pelotas; bp José Instytutów Zdrowia w Bethesdzie USA( ), biskupabiskupapomocniczegopomocniczegow diecezjiw archidiecezjibiskupem pomocniczym (tyt. Pupiana) metropolity archidiecezji Sewilla Mário Stroeher, ordynariusz diecezji (Włochy), kapłana fidei donum w Boston ( diecezji Roraima (Brazylia), biskupem i prof. Edward M. De Robertis, Tarnów (Polska) — biskupem w diecezji Joliet in Illinois. (Hiszpania), gdzie rządy przejmuje Rio Grande; bp Aloísio Sinésio Bohn, wykładowca chemii biologicznej w pomocniczym (tyt. Tigillava) w diecezji abp Juan José Asenjo Pelegrina, ordynariuszem diecezji Afogados 29 X — Członkami Rady Zarządzającej ordynariusz diecezji Santa Cruz do Sul; Instytucie Medycyny im. Howarda tarnowskiej mianował ks. prał. Andrzeja dotychczas koadiutor w tej bp Hélio Adelar Rubert, ordynariusz da Ingazeira (Brazylia); bpa Oscara Agencji Stolicy Apostolskiej ds. Oceny i Vicente Ojeę (tyt. Suelli), biskupa Hughesa Uniwersytetu Kalifornijskiego Jeża z duchowieństwa tej diecezji, archidiecezji; ks. Jána Čapli SDB z diecezji Santa Maria; bp José Clemente dotychczas proboszcza parafii Promocji Jakości Uniwersytetów i pomocniczego w archidiecezji Buenos w Los Angeles ( USA). funkcji przełożonego kościelnego misji Weber, ordynariusz diecezji Santo św. Małgorzaty w Nowym Sączu. Wydziałów Kościelnych (AVEPRO) z Aires (Argentyna), biskupem sui iuris w Baku (Azerbejdżan) — na Ângelo; bp Frederico Heimler SDB, 15 X — Papież przyjął rezygnację nominacji papieskiej zostali: pomocniczym w diecezji San Isidro; bpa Arthura Nicholasa Tafoyi — 21 ks. prał. Piero Coda, przewodniczący jego miejsce mianował ks. Vladimíra ordynariusz diecezji Cruz Alta — X — Papież mianował Fekete wszyscy z Brazylii z wizytą ad limina bpa Patricka Le Gala, dotychczas złożoną zgodnie z kan. 401, § 1KPK — abpa Manuela Monteira de Castra Włoskiego Towarzystwa Teologicznego; SDB. Apostolorum. ordynariusza polowego Francji, z obowiązków ordynariusza diecezji (tyt. Benevento), sekretarza Kongregacji ks. Philippe Curbelié, dziekan Wydziału Papież mianował abpa Elisea Antonia Alan García Pérez, prezydent Peru, z biskupem pomocniczym (tyt. Arisitum) Pueblo ( USA); jego następcą mianował ds. Biskupów, także sekretarzem Teologicznego Katolickiego Instytutu w Ariottiego (tyt. Vibiana), dotychczas nuncjusza apostolskiego w Kamerunie i osobami towarzyszącymi; arcyksiążę w archidiecezji Lyon (Francja); o. Luca ks. Fernanda Iserna z duchowieństwa Kolegium Kardynalskiego. Tuluzie; o. Friedrich Bechina FSO, w Gwinei Równikowej, nuncjuszem Austrii Otto Habsburg, z osobami RavelaCRSV, dotychczas archidiecezji Miami, dotychczas Ojciec Święty przyjął rezygnację pracownik Kongregacji Edukacji apostolskim w Paragwaju. towarzyszącymi. odpowiedzialnego za formację w proboszcza parafii Matki Bożej z bpa Antônia Celsa Queiroza— złożoną Katolickiej; prof. Sjur Bergan, dyrektor klasztorze św. Piotra w Champagne-sur- Lourdes w Miami. zgodnie z kan. 401, § 1KPK — z Wydziału Szkolnictwa Wyższego i 6 XI — Ojciec Święty mianował: -Rhône (Francja), biskupem Ojciec Święty przyjął rezygnację obowiązków ordynariusza diecezji Badań przy Radzie Europy; prof. Paolo o. Giuseppe SandriegoMCCJ, ordynariuszem polowym Francji. bpa Paula Vollmara SM (tyt. Missua) Catanduva (Brazylia); biskupem Blasi, były rektor Uniwersytetu we prowincjała kombonianów w RPA, — złożoną zgodnie z kan. 401, § 1, i Florencji; prof. Jan Sadlak, dyrektor Nominacje 8 X — Z nominacji BenedyktaXVI ordynariuszem tej diecezji mianował ordynariuszem diecezji Witbank (RPA); kan. 411 KPK — z obowiązków biskupa ks. Otacilia Luziana Da Silvę z Europejskiego Centrum Szkolnictwa ks. Vincenta Nguyena z duchowieństwa członkami Rady Papieskiej Komisji Wyższego ( i decyzje papieskie ds. Ameryki Łacińskiej zostali: pomocniczego w diecezji Chur duchowieństwa diecezji Assis, UNESCO-CEPES) w archidiecezji Toronto (Kanada), kard. Antonio Cañizares Llovera, (Szwajcaria). dotychczas rektora Seminarium Bukareszcie; dr Annick Johnson, drugiego wikariusza sądowego i 1 X 2009 r. — Ojciec Święty mianował: Benedykt Prowincjalnego Najświętszego Serca bpa Bernarda Longleya (tyt. Zarna), prefekt Kongregacji ds. Kultu Bożego i XVI mianował: ks. prał. Paula dyrektor AVEPRO. wicekanclerza w tej archidiecezji, Davida Sirbę z duchowieństwa Pana Jezusa w Marilii. biskupem pomocniczym (tyt. dotychczas biskupa pomocniczego w Dyscypliny Sakramentów; kard. William 30 X — Ojciec Święty przyjął archidiecezji Saint Paul i Minneapolis, 22 Ammaedara) w Toronto; ks. Williama archidiecezji Westminster (Anglia), Joseph Levada, prefekt Kongregacji X — Papież przyjął rezygnację rezygnację bpa Jose Mukali — złożoną arcybiskupem metropolitą archidiecezji Nauki Wiary; abp Jean-Louis dotychczas wikariusza generalnego w tej Terrence'a McGrattana z archidiecezji, ordynariuszem diecezji bpa Josepha Bolangiego Egwangi Ediby zgodnie z kan. 401, § 2KPK — z duchowieństwa archidiecezji London Birmingham; bpa Felipe Padillę Bruguès OP, były ordynariusz diecezji Tasame — złożoną zgodnie z kan. 401, obowiązków ordynariusza diecezji Duluth (USA); ks. Jorge Carlosa (Kanada), dotychczas rektora Wyższego Cardonę, dotychczas ordynariusza Angers, sekretarz Kongregacji Edukacji § 2 KPK — z obowiązków ordynariusza Kohima (Indie). diecezji Tehuantepec (Meksyk), Patrona Wonga, dotychczas rektora Seminarium św. Piotra w London, Katolickiej. diecezji Budjala (Demokratyczna Członkiem Kongregacji ds. Biskupów i biskupem pomocniczym (tyt. Fornos ordynariuszem diecezji Ciudad Z nominacji Ojca Świętego członkami Wyższego Seminarium Archidiecezji ds. Ewangelizacji Narodów Papież Jukatan, biskupem koadiutorem w Republika Konga); rządy przejmuje minore) w archidiecezji Toronto. Obregón; bpa Joela Zamudia Baylona, Papieskiej Komisji ds. Ameryki bp Philibert Tembo Nlandu mianował: kard. Cormaca dotychczas ordynariusza diecezji diecezji Papantla (Meksyk); CICM, 7 Łacińskiej zostali: kard. Nicolás de Jesús Murphy'ego-O'Connora, byłego XI — Papież mianował: Masbate (Filipiny), ordynariuszem ks. prał. Roberta Charlesa Evansa z koadiutor w tej diecezji. López Rodríguez, metropolita metropolitę archidiecezji Westminster ks. Hubertusa Letenga z diecezji Legazpi. duchowieństwa diecezji Providence Ojciec Święty mianował: ks. prał. Jeana archidiecezji Santo Domingo Laffitte'a, dotychczas wiceprezesa (Wielka Brytania). duchowieństwa diecezji Ruteng ( USA), proboszcza parafii św. Filipa w 2 (Dominikana); kard. Juan Sandoval Papieskiej Akademii «Pro Vita», 31 (Indonezja), rektora Wyższego X — Z nominacji Ojca Świętego Íñiguez, metropolita archidiecezji Greenville, biskupem pomocniczym (tyt. X — Ojciec Święty przyjął członkami zwyczajnymi Papieskiej sekretarzem Papieskiej Rady rezygnację bpa Hectora Manuela Seminarium w Ritapiret, Maumere, Guadalajara (Meksyk); kard. Marc Acque regie) w diecezji Providence. ds. Rodziny i nadał mu godność ordynariuszem diecezji Ruteng. Akademii Nauk Społecznych zostali: Rivery Pereza (tyt. Tubune di Ouellet, metropolita archidiecezji 16 X biskupa (tyt. Entrevaux); ks. Maria Z nominacji Benedykta prof. Russell Hittinger, wykładowca — Papież mianował: bpa Henryka Numidia) — złożoną zgodnie z kan. XVI Quebec (Kanada); kard. Odilo Pedro Tosa filozofii i religii na Uniwersytecie w Mariana Tomasika (tyt. Fornos SDB, dotychczas konsultora 401, § 1 konsultorami Papieskiej Rady Scherer, metropolita archidiecezji São minore), biskupa pomocniczego w KPK — z obowiązków biskupa Tulsie (USA); prof. Janne Haaland Papieskiej Rady «Iustitia et Pax», ds. Kultury zostali: o. Pio EstepaSVD, Paulo (Brazylia); abp Mario Antonio Siedlcach, ordynariuszem diecezji pomocniczego archidiecezji San Juan Matlary, wykładowca polityki sekretarzem tej Rady i nadał mu de Puerto Rico (Portoryko). sekretarz ds. misji Towarzystwa Słowa Cargnello, metropolita archidiecezji Radom (Polska); o. Felice godność biskupa (tyt. Bisarcio). Bożego; ks. Jorge Juan Fernández międzynarodowej na Wydziale Nauk Salta (Argentyna); abp Héctor Rubén Ruffiniego MI — członkiem Papieskiej 4 XI — Papież przyjął rezygnację Sangrador, dyrektor Sekretariatu Politycznych Uniwersytetu w Oslo 24 X — Papież przyjął rezygnację Aguer, metropolita archidiecezji Rady ds. Duszpasterstwa Chorych i bpa Geralda Vieiry Gusmão — złożoną ds. Kultury Archidiecezji Madryt (Norwegia). kard. Renata Raffaele Martina — La Plata (Argentyna); abp Nicolás Służby Zdrowia. zgodnie z kan. 401, § 1KPK — z (Hiszpania); prof. Marco Impagliazzo, 3 złożoną ze względu na przekroczenie X — Ojciec Święty mianował Cotugno Fanizzi, metropolita obowiązków ordynariusza diecezji Porto wykładowca historii współczesnej na 17 X — Członkami Kongregacji wieku emerytalnego — z urzędu kard. Jozefa Tomkę, byłego prefekta archidiecezji Montevideo (Urugwaj); Nacional (Brazylia); rządy przejmuje uniwersytecie dla cudzoziemców w ds. Biskupów Ojciec Święty mianował: przewodniczącego Papieskiej Rady Kongregacji ds. Ewangelizacji Narodów, abp Geraldo Lyrio Rocha, metropolita bp Romuald Matias Kujawski, Perugii (Włochy), przewodniczący kard. Antonia Cañizaresa Lloverę, «Iustitia et Pax»; na jego miejsce swoim wysłannikiem na ceremonię archidiecezji Mariana (Brazylia); dotychczas koadiutor w tej diecezji. Wspólnoty św. Idziego. zamknięcia uroczystych obchodów abp Raymundo Damasceno Assis, prefekta Kongregacji ds. Kultu Bożego mianował kard. Petera Kodwa Appiaha i Dyscypliny Sakramentów, oraz Ojciec Święty utworzył diecezję San 10 150. rocznicy ewangelizacji Tajwanu, metropolita archidiecezji Aparecida Turksona, dotychczas metropolitę Jacinto de Yaguachi (Ekwador) z XI — Ojciec Święty mianował która odbędzie się w Tajpej (Brazylia); abp Leopoldo José Brenes abpa Raymonda Lea Burke'a, byłego archidiecezji Cape Cost (Ghana). abpa Felixa Anthony'ego Machada, metropolitę archidiecezji Saint Louis, terytorium odłączonego od archidiecezji 22 listopada 2009 r. Solórzano, metropolita archidiecezji 28 dotychczas ordynariusza diecezji Nashik X — Ojciec Święty mianował: Guayaquil; nowo utworzona diecezja Papież mianował księży prałatów Managua (Nikaragua); abp Orlando prefekta Najwyższego Trybunału (Indie), ordynariuszem diecezji Vasai; Sygnatury Apostolskiej. bpa Franza-Josefa Overbecka (tyt. będzie podlegać metropolii Guayaquil; Giovanniego Battistę Defilippiego, Antonio Corrales García, metropolita pierwszym ordynariuszem San Jacinto ks. prał. Celsa Morgę Iruzubietę, Agostina De Angelisa i Giovanniego archidiecezji Santa Fe de Antioquia 19 Matara di Numidia), dotychczas X — Papież mianował ks. Paula biskupa pomocniczego w Münster, de Yaguachi mianował bpa Anibala dotychczas kierownika biura Vaccarotta sędziami Trybunału (Kolumbia); abp Juan José Asenjo D. Etienne'a z duchowieństwa ordynariuszem diecezji Essen (Niemcy); Nieta Guerrę Kongregacji ds. Duchowieństwa, Apelacyjnego Państwa Watykańskiego. Pelegrina, koadiutor w archidiecezji OCD, dotychczas biskupa podsekretarzem tej Kongregacji; archidiecezji Indianapolis USA( ), ks. Miltona Kenana Juniora z Sewilla (Hiszpania). pomocniczego (tyt. Tuscania) w 7 dotychczas wicerektora Bishop Bruté o. Felice Ruffiniego MI konsultorem X — Ojciec Święty przyjął rezygnację duchowieństwa diecezji Jaboticabal archidiecezji Guayaquil. bpa Patricka R. Cooneya — złożoną 9 Seminary i proboszcza parafii św. Pawła (Brazylia), dotychczas proboszcza Papież mianował ks. Guida Ivana Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych. w Tell City, ordynariuszem diecezji zgodnie z kan. 401, § 1KPK — z X — Papież przyjął rezygnację parafii Nossa Senhora Aparecida w Mindę Chalá, proboszcza i wikariusza 11 XI — Papież przyjął rezygnację Cheyenne. obowiązków ordynariusza diecezji bpa Manuela Chuanguiry Machada — Bebedouro i koordynatora biskupiego ds. duchowieństwa w diecezji bpa João Oneresa Marchioriego — duszpasterstwa diecezjalnego, biskupem Gaylord ( USA); jego następcą mianował złożoną zgodnie z kan. 401, § 2KPK — 20 X — Ojciec Święty przyjął Ibarra (Ekwador), biskupem złożoną zgodnie z kan. 401, § 1KPK — ks. prał. Bernarda Anthony'ego Hebdę z obowiązków ordynariusza diecezji rezygnacje, złożone zgodnie z kan. 401, pomocniczym (tyt. Acque di Bizacena) pomocniczym (tyt. Nisa di Licia) w z obowiązków ordynariusza diecezji w archidiecezji São Paulo; ks. Josepha z duchowieństwa diecezji Pittsburgh, Gurué (Mozambik). § 1, i kan. 411 KPK: bpa Francisa archidiecezji Guayaquil. Lages (Brazylia); jego następcą

64 Numer 1/2010 L'OSSERVATORE ROMANO65 or p66

DZIAŁALNOŚĆ STOLICY APOSTOLSKIEJ

mianował o. Irineu AndreassęOFM, dotychczas proboszcza dwóch parafii: św. Anny i Nossa Senhora Aparecida w dotychczas biskupa pomocniczego w Sebastián (Hiszpania); jego następcą diecezji Marília. archidiecezji Kinszasa (Demokratyczna mianował bpa José Ignacia Munillę Republika Konga), ordynariuszem Aguirre, dotychczas ordynariusza 13 FDP, dotychczas kierownika XI — Ojciec Święty zaaprobował diecezji Molegbe; ks. Giovanniego diecezji Palencia. biura I Sekcji Sekretariatu Stanu, wybór — kanonicznie dokonany przez D'Ercole Ojciec Święty nadał bpowi Peterowi Synod Biskupów Kościoła Chaldejskiego biskupem pomocniczym (tyt. Dusa) w archidiecezji L'Aquila (Włochy). Liu Chengowi-chungowi, — ks. Emila Shimouna Nona z ordynariuszowi diecezji Kaosiung duchowieństwa eparchii Alqosh (Irak) 16 XI — Papież przyjął rezygnację (Tajwan), tytuł arcybiskupa ad na arcybiskupa chaldejskiej bpa Herberta Nikolausa LenhofaSAC personam. OFM, dotychczas ordynariusza archieparchii Mosul. Papież mianował: bpa Jesusa Sanza — złożoną zgodnie z kan. 401, § 2KPK diecezji Huesca i Jaca (Hiszpania), Papież przyjął rezygnację bpa Félixa — z obowiązków ordynariusza diecezji Montesa Ramananariva arcybiskupem metropolitą Oviedo; MS — złożoną zgodnie z Queenstown (RPA). biskupa pomocniczego w diecezji Sault kan. 401, § 1 KPK — z obowiązków 17 XI — Ojciec Święty przyjął Sainte Marie Briana Josepha Dunna ordynariusza diecezji Antsirabé rezygnacje, złożone zgodnie z kan. 401, (tyt. Munaziana), ordynariuszem (Madagaskar); jego następcą mianował § 1 KPK: kard. Christiana Wiyghana diecezji Antigonish (Kanada). bpa Philippe'a Ranaivomananę, Tumiego z obowiązków metropolity 25 XI — Ojciec Święty przyjął dotychczas ordynariusza diecezji Ihosy. archidiecezji Duala (Kamerun) — Ojciec Święty mianował bpa Alicka rezygnację bpa Waltera Pereza rządy przejmuje abp Samuel Kleda, Villamonte — złożoną zgodnie z Bandę, dotychczas ordynariusza diecezji koadiutor w tej archidiecezji; kan. 401, § 2 KPK — z obowiązków Solwezi (Zambia), biskupem bpa Petera Toshia Jinushiego z koadiutorem diecezji Ndola. ordynariusza diecezji Potosí (Boliwia); obowiązków ordynariusza diecezji jego następcą mianował bpa Ricarda 14 XI — Papież przyjął rezygnacje, Sapporo (Japonia). Ernesta Centellasa Guzmana (tyt. Torri złożone zgodnie z kan. 401, § 1KPK di Ammenia), dotychczas biskupa : 18 XI — Papież mianował o. Jeana bpa Johna Michaela D'Arcy'ego z pomocniczego w tej diecezji. (Johna) Bosca BaremesaSM, byłego Papież przyjął rezygnację bpa Dioga obowiązków ordynariusza diecezji Fort radnego prowincjalnego miarianistów w Reesinka Wayne-South Bend ( USA) — jego Oceanii, biskupem ordynariuszem OFM — złożoną zgodnie z następcą mianował bpa Kevina Carla diecezji Port-Vila (Vanuatu). kan. 401, § 1 KPK — z obowiązków Rhoadesa, dotychczas ordynariusza ordynariusza diecezji Teófilo Otoni diecezji Harrisburg; bpa George'a Yoda 19 XI — Ojciec Święty mianował: (Brazylia); jego następcą mianował abpa Manuela Monteira de Castra Phimphisana CSsR z obowiązków bpa Aloisia Jorge Penę Vitrala ordynariusza diecezji Udon Thani (tyt. Benevento), sekretarza Kongregacji (tyt. Tubursico-Bure), dotychczas (Tajlandia) — jego następcą mianował ds. Biskupów, i abpa Jeana-Louisa biskupa pomocniczego w Belo ks. Josepha Luechai Thatwisai z Bruguèsa OP, byłego ordynariusza Horizonte. duchowieństwa diecezji Udon Thani, diecezji Angers, sekretarza Kongregacji 26 Edukacji Katolickiej — konsultorami XI — Ojciec Święty utworzył wykładowcę w Krajowym Wyższym diecezję Tenancingo (Meksyk) z Seminarium Lux Mundi w Sampran Kongregacji Nauki Wiary; Johna C. Cavadiniego, wykładowcę teologii na terytorium odłączonego od diecezji (Bangkok) i sekretarza Komisji Biblijnej Toluca, która będzie podlegała Uniwersytecie w South Konferencji Episkopatu Tajlandii. Notre Dame metropolii Meksyk; pierwszym Ojciec Święty mianował: bpa Jerome'a Bend ( USA) — członkiem ordynariuszem diecezji Tenancingo Edwarda Listeckiego, dotychczas Międzynarodowej Komisji Teologicznej. mianował ks. prał. Raula Gomeza ordynariusza diecezji La Crosse ( USA), 21 XI — Papież przyjął rezygnację Gonzaleza, dotychczas wikariusza arcybiskupem metropolitą Milwaukee; bpa Juana Marii Uriarte Goiricelayi — generalnego diecezji San Juan de los Lagos. bpa Dominique'a Bulamatariego złożoną zgodnie z kan. 401, § 1KPK — (tyt. Elefantaria di Mauritania), 27 z obowiązków ordynariusza diecezji San XI — Papież mianował ks. Miltona Luisa Troccolego Cebedia, wikariusza biskupiego ds. duszpasterskich i proboszcza w Montevideo (Urugwaj), biskupem pomocniczym (tyt. Polskie wydanie «L’Osservatore Romano» Munaziana) w archidiecezji «L’Osservatore Romano» jest pismem wydawanym w Watykanie, któreMontevideo. ukazuje się w wersji polskiej jako miesięcznik od 30 lat i zawiera teksty28 XI — Ojciec Święty przyjął przemówień i dokumentów Ojca Świętego oraz dokumentów Stolicy Apo-rezygnację abpa Alojzija Urana — stolskiej. złożoną zgodnie z kan. 401, § 2KPK — Nakład pisma nie jest ograniczony i każdy może stać się jego stałym od-z obowiązków metropolity archidiecezji biorcą. Zamówienia należy kierować do parafii, kurii biskupich lub podLublana (Słowenia); nowym adresem: arcybiskupem metropolitą Lublany mianował bpa Antona Stresa CM, Księża Pallotyni dotychczas koadiutora w archidiecezji ul. Wilcza 8 Maribor; mianował także: bpa Petera 05091 Ząbki k. Warszawy Štumpfa SDB (tyt. Musti di Numidia), Prenumeratę zagraniczną można zamawiać w Rzymie pod adresem: dotychczas biskupa pomocniczego w «L’Osservatore Romano» archidiecezji Maribor, ordynariuszem Amministrazione diecezji Murska Sobota; bpa Marjana via del Pellegrino Turnšeka, dotychczas ordynariusza diecezji Murska Sobota, arcybiskupem 00120 Città del Vaticano koadiutorem w archidiecezji Maribor.

66 Numer 1/2010