Opracowanie:

PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROJEKTU ZMIANY „STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY EŁK” DLA FRAGMENTU OBEJMUJ ĄCEGO CZĘŚĆ OBR ĘBÓW: NOWA WIE Ś EŁCKA i MALECZEWO Egz. nr

Zespół autorski:

mgr Agnieszka Burzy ńska

mgr Łukasz Kowalski

mgr Marcin Kulik

mgr Ewa Sawon

mgr Andrzej Winiarski

Weryfikacja dr hab. Maciej Przewo źniak

Gda ńsk, 19 grudnia 2012 r. 2 proeko Spis tre ści: 1. PODSTAWY PRAWNE PROGNOZY, INFORMACJE O METODACH ZASTOSOWANYCH PRZY JEJ SPORZ ĄDZANIU I MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE ...... 5 1.1. Podstawy prawne ...... 5 1.2. Metody prognozowania ...... 7 1.3. Materiały źródłowe ...... 7 2. INFORMACJE O ZAWARTO ŚCI I GŁÓWNYCH CELACH PROJEKTU STUDIUM ORAZ JEGO POWI ĄZANIACH Z INNYMI DOKUMENTAMI ...... 9 2.1. Charakterystyka ustale ń projektu „Studium...” ...... 9 2.1.1. Wprowadzenie ...... 9 2.1.2. Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego ...... 9 2.1.3. Kierunki zagospodarowania przestrzennego okre ślone w projekcie zmiany „Studium...” ...... 11 2.2. Powi ązania projektu „Studium...” (2012) z innymi dokumentami ...... 12 2.2.1. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa warmi ńsko- mazurskiego ...... 12 2.2.2. Program rozbudowy Krajowej Sieci Przesyłowej ...... 15 2.2.3. Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe ...... 15 3. ANALIZA I OCENA STANU ŚRODOWISKA I JEGO POTENCJALNE ZMIANY ...... 16 3.1. Struktura środowiska przyrodniczego ...... 16 3.1.1. Poło żenie regionalne i specyfika fizycznogeograficzna...... 16 3.1.2. Rze źba terenu, przypowierzchniowa budowa geologiczna i gleby ...... 18 3.1.3. Stosunki wodne ...... 19 3.1.4. Warunki klimatyczne ...... 21 3.1.5. Szata ro ślinna ...... 22 3.1.6. Porosty i grzyby makroskopowe ...... 25 3.1.7. Fauna ...... 26 3.2. Ocena odporno ści środowiska na obci ąż enie antropogeniczne oraz zdolno ści do regenerac ji ...... 35 3.3. Powi ązania przyrodnicze obszaru zmiany „Studium...” (2012) z otoczeniem ...... 36 3.4. Zagro żenia przyrodnicze...... 40 3.5. Walory zasobowo-użytkowe środowiska przyrodniczego ...... 41 3.6. Potencjalne zmiany stanu środowiska w przypadku braku realizacji projektu zmiany „Studium...” (2012) ...... 42 4. WALORY KULTUROWE ...... 44 5. ANALIZA ISTNIEJ ĄCYCH PROBLEMÓW OCHRONY ŚRODOWISKA ISTOTNYCH Z PUNKTU WIDZENIA REALIZACJI PROJEKTU STUDIUM, W SZCZEGÓLNO ŚCI NA OBSZARACH FORM OCHRONY PRZYRODY ...... 46 5.1. Problemy ochrony środowiska na terenach obj ętych przewidywanym znacz ącym oddziaływaniem ...... 46 5.2. Problemy ochrony przyrody ...... 52 5.2.1. Ustanowione formy ochrony na obszarze zmiany „Studium...” (2012) ...... 52 5.2.2. Regionalne otoczenie terenu lokalizacji przedsi ęwzi ęcia ...... 56

3 proeko 6. ANALIZA CELÓW OCHRONY ŚRODOWISKA USTANOWIONYCH NA SZCZEBLU MI ĘDZYNARODOWYM, WSPÓLNOTOWYM, KRAJOWYM I REGIONALNYM ISTOTNYCH Z PUNKTU WIDZENIA PROJEKTU STUDIUM ...... 62 6.1. Poziom mi ędzynarodowy i krajowy ...... 62 6.2. Poziom regionalny ...... 63 7. ANALIZA I OCENA PRZEWIDYWANYCH, ZNACZ ĄCYCH ODDZIAŁYWA Ń USTALE Ń PROJEKTU STUDIUM NA ŚRODOWISKO ...... 66 7.1. Wprowadzenie ...... 66 7.2. Analiza o ocena oddziaływa ń na elementy środowiska ...... 66 7.2.1. Przypowierzchniowa warstwa litosfery ...... 67 7.2.2. Wody powierzchniowe i podziemne ...... 68 7.2.3. Stan aerosanitarny ...... 71 7.2.4. Klimat akustyczny i wibracje ...... 71 7.2.5. Promieniowanie elektromagnetyczne ...... 72 7.2.6. Odpady ...... 74 7.2.7. Szata ro ślinna, grzyby i siedliska przyrodnicze ...... 74 7.2.8. Fauna ...... 76 7.2.9. Krajobraz ...... 78 7.2.10. Formy ochrony przyrody, w tym obszary Natura 2000 ...... 79 7.2.10.1. Obszar zmiany „Studium …” ...... 79 7.2.10.2. Otoczenie obszaru zmiany „Studium …” – obszary Natura 2000 ...... 82 7.2.11. Zasoby naturalne ...... 84 7.2.12. Dobra materialne i zabytki ...... 85 7.2.13. Ludzie ...... 86 7.3. Efekt kumulowania si ę oddziaływa ń środowiskowych ...... 88 7.4. Klasyfikacja oddziaływa ń ...... 92 7.5. Procedura ocen oddziaływania na środowisko ...... 95 8. INFORMACJE O MO ŻLIWYM TRANSGRANICZNYM ODDZIAŁYWANIU USTALE Ń PROJEKTU STUDIUM NA ŚRODOWISKO ...... 96 9. ROZWI ĄZANIA MAJ ĄCE NA CELU ZAPOBIEGANIE, OGRANICZENIE LUB KOMPENSACJ Ę PRZYRODNICZ Ą NEGATYWNYCH ODDZIAŁY-WA Ń NA ŚRODOWISKO, MOG ĄCYCH BY Ć REZULTATEM REALIZACJI PROJEKTU STUDIUM, W TYM ODDZIAŁYWA Ń NA CELE I PRZEDMIOT OCHRONY OBSZARÓW NATURA 2000 ORAZ INTEGRALNO ŚĆ TYCH OBSZARÓW ...... 97 10. ROZWI ĄZANIA ALTERNATYWNE DO ROZWI ĄZA Ń ZAWARTYCH W PROJEKCIE STUDIUM ...... 100 11. PROPOZYCJE DOTYCZ ĄCE PRZEWIDYWANYCH METOD ANALIZY SKUTKÓW REALIZACJI POSTANOWIEŃ PROJEKTU STUDIUM ORAZ CZ ĘSTOTLIWO ŚCI JEJ PRZEPROWADZANIA ...... 101 12. WSKAZANIE NAPOTKANYCH W PROGNOZIE TRUDNO ŚCI WYNIKAJ ĄCYCH Z NIEDOSTATKÓW TECHNIKI LUB LUK WE WSPÓŁCZESNEJ WIEDZY ...... 102 13. WYKAZ ŹRÓDEŁ INFORMACJI UWZGL ĘDNIONYCH W PROGNOZIE ...... 103 14. SPIS DOKUMENTACJI KARTOGRAFICZNEJ ...... 108 15. STRESZCZENIE PROGNOZY W J ĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM ...... 109

4 proeko Zał ączniki : 1. Uzgodnienie zakresu prognozy przez Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Olsztynie. 2. Uzgodnienie zakresu prognozy przez Mazursko-Warmi ńskiego Pa ństwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Olsztynie. 3. Pismo Warmi ńsko-Mazurskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. 4. Uchwała Nr VII/126/11 Sejmiku Województwa Warmi ńsko Mazurskiego, z dnia 24 maja 2011 r. w sprawie wyznaczenia Obszaru Chronionego Krajobrazu Pojezierza Ełckiego (Dz. Urz. Woj. Warmi ńsko - Mazurskiego Nr 74, poz. 1295 z 2011 r.). 5 proeko 1. PODSTAWY PRAWNE PROGNOZY, INFORMACJE O METODACH ZASTOSOWANYCH PRZY JEJ SPORZ ĄDZANIU I MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE

1.1. Podstawy prawne Przedmiotem opracowania jest prognoza oddziaływania na środowisko projektu zmiany „Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Ełk” dla obszaru obejmuj ącego cz ęść obr ębu Nowa Wie ś Ełcka i obr ębu Maleczewo, pod lokalizacj ę stacji elektroenergetycznej 400/110 kV „Ełk Bis” oraz napowietrznej, dwutorowej linii elektroenergetycznej 110 kV, opracowanej w 2012 r, na podstawie Uchwały Nr XXXVII/287/2012 Rady Gminy Ełk z dnia 13 wrze śnia 2012 r. Prognoza wykonana została na podstawie Ustawy z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227 ze zm.). Ustawa ta, w art. 46.1. wprowadziła wymóg przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko dla projektu studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Przeprowadzenie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko jest te ż wymagane w przypadku wprowadzania zmian do ju ż przyj ętego dokumentu. Wg art. 51 ust. 2 ww. ustawy: 51.2. Prognoza oddziaływania na środowisko: 1) zawiera: a) informacje o zawarto ści, głównych celach projektowanego dokumentu oraz jego powi ązaniach z innymi dokumentami, b) informacje o metodach zastosowanych przy sporz ądzaniu prognozy, c) propozycje dotycz ące przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowie ń projektowanego dokumentu oraz cz ęstotliwo ści jej przeprowadzania, d) informacje o mo żliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko, e) streszczenie sporz ądzone w j ęzyku niespecjalistycznym; 2) okre śla, analizuje i ocenia: a) istniej ący stan środowiska oraz potencjalne zmiany tego stanu w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu, b) stan środowiska na obszarach obj ętych przewidywanym znacz ącym oddziaływaniem, c) istniej ące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia realizacji projektowanego dokumentu, w szczególno ści dotycz ące obszarów podlegaj ących ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, d) cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu mi ędzynarodowym, wspólnotowym i krajowym, istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu, oraz sposoby, w jakich te cele i inne problemy środowiska zostały uwzgl ędnione podczas opracowywania dokumentu, e) przewidywane znacz ące oddziaływania, w tym oddziaływania bezpo średnie, po średnie, wtórne, skumulowane, krótkoterminowe, średnio-terminowe i długoterminowe, stałe i chwilowe oraz pozytywne i negatywne, na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralno ść tego obszaru, a tak że na środowisko, a w szczególno ści na: – ró żnorodno ść biologiczn ą, – ludzi, – zwierz ęta, 6 proeko – ro śliny, – wod ę, – powietrze, – powierzchni ę ziemi, – krajobraz, – klimat, – zasoby naturalne, – zabytki, – dobra materialne – z uwzgl ędnieniem zale żno ści mi ędzy tymi elementami środowiska i mi ędzy oddziaływaniami na te elementy; 3) przedstawia: a) rozwi ązania maj ące na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensacj ę przyrodnicz ą negatywnych oddziaływa ń na środowisko, mog ących by ć rezultatem realizacji projektowanego dokumentu, w szczególno ści na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralno ść tego obszaru, b) bior ąc pod uwag ę cele i geograficzny zasi ęg dokumentu oraz cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralno ść tego obszaru - rozwi ązania alternatywne do rozwi ąza ń zawartych w projektowanym dokumencie wraz z uzasadnieniem ich wyboru oraz opis metod dokonania oceny prowadz ącej do tego wyboru albo wyja śnienie braku rozwi ąza ń alternatywnych, w tym wskazania napotkanych trudno ści wynikaj ących z niedostatków techniki lub luk we współczesnej wiedzy. Uzgodnienia dotycz ące zakresu i stopnia szczegółowo ści informacji wymaganych w prognozie oddziaływania na środowisko projektu zmiany „Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Ełk” dla fragmentu obejmuj ącego cz ęść obr ębów Nowa Wie ś Ełcka i Maleczewo, pod lokalizacj ę stacji elektroenergetycznej 400/110 kV „Ełk Bis” oraz napowietrznej, dwutorowej linii elektroenergetycznej 110 kV wydane zostały przez Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Olsztynie (zał ącznik 1) i przez Warmi ńsko-Mazurskiego Pa ństwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Olsztynie. (zał ącznik 2 ). Niniejsza prognoza dotyczy projektowanych zmian „Studium…” (2012), natomiast nie obejmuje ustale ń obowi ązuj ącego „Studium…”(2001) z kolejnymi zmianami z lat z 2004 - 2012. Prognoza oddziaływania na środowisko projektu zmiany „Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Ełk” dla obszaru obejmuj ącego cz ęść obr ębu Nowa Wie ś Ełcka i obr ębu Maleczewo, pod lokalizacj ę stacji elektroenergetycznej 400/110 kV „Ełk Bis” oraz napowietrznej, dwutorowej linii elektroenergetycznej 110 kV, zwanego dalej projektem zmiany „Studium...” (2012), obejmuje nast ępuj ące, podstawowe zagadnienia: • charakterystyka ustale ń projektu zmiany „Studium ...” (2012); • analiza i ocena stanu środowiska i jego potencjalne zmiany; • analiza istniej ących problemów ochrony środowiska istotnych z punktu widzenia realizacji projektowanego studium, w szczególno ści na obszarach form ochrony przyrody na obszarze projektu zmiany „Studium …” (2012) i w jego otoczeniu; • analiza i ocena przewidywanych, znacz ących oddziaływa ń ustale ń projektu zmiany „Studium ...” (2012) na środowisko; • rozwi ązania maj ące na celu zapobieganie, ograniczenie lub kompensacj ę przyrodnicz ą negatywnych oddziaływa ń na środowisko; 7 proeko • propozycje przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowie ń projektu zmiany „Studium...” (2012) oraz cz ęstotliwo ści jej przeprowadzania; • wnioski; • streszczenie w j ęzyku niespecjalistycznym.

1.2. Metody prognozowania W prognozie oddziaływania na środowisko projektu zmiany „Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Ełk” dla fragmentu obejmuj ącego cz ęść obr ębów Nowa Wie ś Ełcka i Maleczewo, pod lokalizacj ę stacji elektroenergetycznej 400/110 kV „Ełk Bis” oraz napowietrznej, dwutorowej linii elektroenergetycznej 110 kV zastosowano nast ępuj ące metody prognozowania: • diagnozy stanu środowiska jako punktu wyj ścia ekstrapolacji w przyszło ść – diagnoz ę zawieraj ą przede wszystkim sprawozdania z monitoringów środowiska inwestycji planowanych w rejonie obszaru obj ętego zmian ą ”Studium …” : − „Monitoring ornitologiczny terenu planowanej farmy wiatrowej >Nowa Wie ś Ełcka<” (Polakowski, Broniszewska, 2010); − „Monitoring chiropterologiczny terenu planowanej farmy wiatrowej >Nowa Wie ś Ełcka” (Koziróg, 2009); − „Raport ko ńcowy z inwentaryzacji przyrodniczej dla nowej stacji Ełk wraz z obszarem, na którym b ędą znajdowa ć si ę wyprowadzenia linii 400 kV (Ełk - granica RP i Ełk - Łom ża) oraz linii 110 kV za okres bada ń od maja 2011 r. do ko ńca maja 2012 r.” (wrzesie ń 2012); − „Rozpoznanie szaty ro ślinnej i siedlisk przyrodniczych na terenie pod planowan ą stacj ę elektroenergetyczn ą „Ełk Bis” i w pasie terenu pod lini ę elektroenergetyczn ą 110 kV oraz inwentaryzacja drzew na powierzchni pod stacj ę Ełk Bis” (Buliński 2012); • indukcyjno-opisow ą (od szczegółowych analiz po uogólniaj ącą syntez ę); • analogii środowiskowych (na podstawie zało żenia o stało ści praw przyrody); • analiz kartograficznych (rys 1-9). Ww. metody opisane s ą m.in. w pracach Przewo źniaka (1987,1995, 1997) oraz w „Problemach Ocen Środowiskowych”.

1.3. Materiały źródłowe Prognoz ę oddziaływania na środowisko projektu zmiany „Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Ełk” dla fragmentu obejmuj ącego cz ęść obr ębów Nowa Wie ś Ełcka i Maleczewo, pod lokalizacj ę stacji elektroenergetycznej 400/110 kV „Ełk Bis” oraz napowietrznej, dwutorowej linii elektroenergetycznej 110 kV opracowano na podstawie: • rozpoznania terenowego przeprowadzonego jesieni ą 2012 r.; • sprawozda ń z monitoringów środowiska i inwentaryzacji przyrodniczych wymienionych w rozdz. 1.2.; 8 proeko • materiałów archiwalnych Urz ędu Gminy Ełk; • materiałów archiwalnych BPiWP „Proeko” w Gda ńsku; • materiałów publikowanych dotycz ących zagadnie ń metodycznych ocen oddziaływania na środowisko; • materiałów publikowanych dotycz ących gminy Ełk i jej regionalnego otoczenia; • prawa powszechnego i miejscowego ochrony środowiska.

Szczególne znaczenie dla opracowania niniejszej prognozy miały nast ępuj ące dokumenty z zakresu ocen oddziaływania na środowisko: 1) „Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w obr ębach Nowa Wie ś Ełcka, M ącze, Maleczewo, Szarejki, Rostki Bajtkowskie, Ciernie, Niekrasy, Bajtkowo, Karbowskie, Taluzy”< (BPiWP Proeko, 2011) - w 2011 r. Uchwał ą Rady Gminy Ełk nr VIII/51/2011 z dnia 1 lutego 2011 r. przyj ęto „Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego w obr ębach Nowa Wie ś Ełcka, M ącze, Maleczewo, Szarejki, Rostki Bajtkowskie, Ciernie, Niekrasy, Bajtkowo, Karbowskie, Taluzy” 1, który obejmował obszar zmiany „Studium...” (2012) – dla potrzeb sporz ądzenia tego Planu wykonano „Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe …” (BPiWP Proeko, 2009), które tak że wykorzystano przy sporz ądzaniu niniejszej prognozy, 2) „Prognoza oddziaływania na środowisko projektu zmiany Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Ełk dla fragmentu obejmuj ącego cz ęść obr ębów: Nowa Wie ś Ełcka, M ącze, M ąki, Maleczewo, Szarejki, Rostki Bajtkowskie, Ciernie, Niekrasy, Bajtkowo, Karbowskie, Talusy” (BPiWP Proeko, 2012) - zmian ę Studium opracowano na podstawie Uchwały Nr XVI-99-2011 Rady Gminy Ełk z dnia 26 pa ździernika 2010 roku w sprawie przyst ąpienia do sporz ądzenia zmiany „Studium …”.

Wykaz wszystkich źródeł informacji wykorzystanych przy sporz ądzaniu prognozy oddziaływania na środowisko projektu zmiany „Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Ełk” dla fragmentu obejmuj ącego cz ęść obr ębów Nowa Wie ś Ełcka i Maleczewo, pod lokalizacj ę stacji elektroenergetycznej 400/110 kV „Ełk Bis” oraz napowietrznej, dwutorowej linii elektroenergetycznej 110 kV zawiera rozdz. 15.

1 Uniewa żniony ze wzgl ędów proceduralnych wyrokiem Wojewódzkiego S ądu Administracyjnego w dniu 21 czerwca 2011 r. 9 proeko 2. INFORMACJE O ZAWARTO ŚCI I GŁÓWNYCH CELACH PROJEKTU STUDIUM ORAZ JEGO POWI ĄZANIACH Z INNYMI DOKUMENTAMI

2.1. Charakterystyka ustale ń projektu „Studium...”

2.1.1. Wprowadzenie Projekt zmiany „Studium …” (2012) stanowi aktualizacj ę „Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Ełk”, opracowanego w 2001 r. i zatwierdzonego uchwał ą nr XXXII/207.2001 RG Ełk z 30 listopada 2001 r., zmienianego kolejno uchwałami Rady Gminy, podj ętymi w latach 2004 – 2012. Zmianie podlega tylko fragment gminy w zakresie nowych ustale ń wprowadzanych zmian ą do aktualnie obowi ązuj ącego „Studium…” (2001 z pó źniejszymi zmianami z lat 2004 - 2012.). Projekt zmiany „Studium ...” (2012) powstał w efekcie Uchwały Nr XXXVII/287/2012 Rady Gminy Ełk z dnia 13 wrze śnia 2012 r. w sprawie przyst ąpienia do sporz ądzenia zmiany „Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Ełk” dla obszaru obejmuj ącego cz ęść obr ębu Nowa Wie ś Ełcka i obr ębu Maleczewo, pod lokalizacj ę stacji elektroenergetycznej 400/110 kV „Ełk Bis” oraz napowietrznej, dwutorowej linii elektroenergetycznej 110 kV.

Podstawowym celem projektu zmiany „Studium...” (2012) jest umo żliwienie: • lokalizacji stacji elektroenergetycznej 400/110 kV „Ełk Bis” z wł ączonymi do niej planowanymi dwutorowymi liniami 400 kV, maj ącymi stanowi ć poł ączenie energetyczne Polski z Litw ą; • przebudowy stacji elektroenergetycznej 220/110 kV „Ełk” ; • lokalizacji ł ącz ącej ww. stacje dwutorowej linii elektroenergetycznej 110 kV.

2.1.2. Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego Główne uwarunkowania, maj ące wpływ na zagospodarowanie przestrzenne gminy Ełk, obejmuj ą nast ępuj ące zagadnienia: 1. Ogólna charakterystyka (powierzchnia, podział administracyjny, użytkowanie terenu, powi ązania). Gmina Ełk poło żona jest we wschodniej cz ęś ci województwa warmi ńsko- mazurskiego, w powiecie ełckim. Gmina Ełk graniczy z gminami Stare Juchy, Świ ętajno, Olecko, Kalinowo, Prostki, Biała Piska i Orzysz i centralnie okala miasto Ełk. Gmina Ełk, podzielona jest na 57 sołectw i zajmuje powierzchni ę ok. 378,61 km², z czego u żytki rolne stanowi ą ok. 54%, natomiast u żytki le śne ok. 25 % („Aktualizacja >Planu gospodarki odpadami...<”, 2010). Znaczny jest udział wód powierzchniowych, jeziorno ść gminy wynosi ok. 9,81 %, przy średniej powiatowej jeziorno ści 6,5%. Według danych GUS z 2008 r., gmin ę Ełk zamieszkiwało ok. 10.271 osób, a średnia gęsto ść zaludnienia wynosiła ok. 27 osób/km 2 (przy średniej krajowej 122 os./km 2). Gmina Ełk jest powi ązana funkcjonalnie z miastem Ełk położonym centralnie wobec gminy.

10 proeko 2. Uwarunkowania komunikacyjne Gmina Ełk odznacza si ę dobr ą dost ępno ści ą komunikacyjn ą, jest poło żona na przeci ęciu korytarzy transportowych o znaczeniu ponadlokalnym (drogi krajowe, wojewódzkie i powiatowe. Przez wschodni ą cz ęś ci obszaru gminy przechodzi ć będzie projektowana VIA BALTICA, przy czym w wariancie I jej przebiegu przecina ć będzie południowo-wschodni kraniec obszaru zmiany „Studium...”, a w wariancie II przebiega ć b ędzie w bliskim jego s ąsiedztwie (ok. 120 m na wschód). Przez obszar zmiany „Studium...” przechodzi sie ć dróg o generalnym przebiegu wschód-zachód (droga wojewódzka nr 667 Nowa Wie ś Ełcka – Biała Piska, dwie drogi powiatowe i linia kolejowa). Powi ązania komunikacyjne sprzyjaj ą aktywizacji społeczno-gospodarczej ale z drugiej strony powoduj ą ograniczenia w zabudowie. Stan techniczny dróg gminnych na terenie gminy Ełk jest generalnie zły.

3. Uwarunkowania z zakresu elektro energetyki Planowana jest rozbudowa infrastruktury energetycznej. Powstan ą nowe linie WN oraz nowa stacja elektroenergetyczna 400/110 kV. Linie i obiekty infrastruktury technicznej emituj ące promieniowanie elektroenergetyczne stwarzaj ą ograniczenia w zagospodarowaniu przestrzennym (obowi ązuje Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 30 pa ździernika 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymywania tych poziomów, Dz. U. Nr 192, poz. 1883 – zob. rozdz. 7.3.5.).

4. Uwarunkowania przyrodnicze 1. Poło żenie gminy cz ęś ciowo w korytarzu ekologicznym o znaczeniu krajowym (o przebiegu w kierunku południowy wschód - północny zachód), łącz ącym obszary węzłowe o znaczeniu mi ędzynarodowym wg koncepcji sieci ekologicznej ECONET – Polska (zob. rozdz. 3.2.). 2. Poło żenie wi ększo ści terenu gminy w granicach obszarów chronionego krajobrazu (OChK), dla których została ustalona odr ębna polityka przestrzenna wynikaj ąca z Uchwały Nr VII/126/11 z dnia 24 maja 2011 r. Sejmiku Województwa Warmi ńsko Mazurskiego w sprawie wyznaczenia Obszaru Chronionego Krajobrazu Pojezierza Ełckiego, Rozporz ądzenia nr 152 Wojewody Warmi ńsko – Mazurskiego z dn. 13 listopada 2008 r. w sprawie Obszaru Chronionego Krajobrazu Jezior Orzyskich, Rozporz ądzenia nr 155 Wojewody Warmi ńsko – Mazurskiego z dn. 19 grudnia 2008 r. w sprawie Obszaru Chronionego Krajobrazu Doliny Legi w sprawie gospodarki przestrzennej na obszarach chronionego krajobrazu (zob. rozdz. 7.2.10). Uwarunkowania przyrodnicze szczegółowo omówiono w rozdz. 3 niniejszej „Prognozy...”.

5. Uwarunkowania wynikające z „Planu zagospodarowania przestrzennego woje- wództwa warmi ńsko - mazurskiego” (2002) - uwzgl ędnienie koncepcji budowy: a) kanału wodnego (b ądź żeglugowego) ł ącz ącego Pojezierze Ełckie z systemem Wielkich Jezior Mazurskich; b) lotniska o znaczeniu lokalnym lub regionalnym w okolicy wsi Lega, gm. Ełk.

11 proeko 6. Inne uwarunkowania prawne Cz ęść gleb gminy Ełk podlega ochronie na mocy Ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. (Dz. U. Nr 16, poz. 78) o ochronie gruntów rolnych i le śnych oraz Ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy o ochronie gruntów rolnych i le śnych (Dz. U. z 2008 r. Nr 237, poz. 1657) - zob. rozdz. 7.2.11.

7. Pozostałe uwarunkowania społeczno-gospodarcze oraz przestrzenne: a) Niekorzystna struktura gospodarstw rolnych i nieefektywno ść produkcji w gospodarstwach małoobszarowych. b) Pogarszaj ące si ę warunki życia mieszka ńców wsi; post ępuj ąca dekapitalizacja zasobów mieszkaniowych. c) Coraz lepsze, ale jeszcze niedostateczne wyposa żenie wsi w infrastruktur ę wodoci ągowo - kanalizacyjn ą, ograniczaj ące prawidłowe i bezpieczne dla środowiska przyrodniczego zagospodarowanie terenów o predyspozycjach turystyczno-wypoczynkowych. d) Utrzymanie ładu przestrzennego w zainwestowaniu nowych terenów oraz w istniej ących zasobach budowlanych. e) Zapewnienie higienicznych warunków w u żytkowaniu tenarów turystycznej penetracji w celu zapobie żenia zanieczyszczenia i degradacji środowiska przyrodniczego. f) Spowodowanie oznakowania obiektów b ędących pod ochron ą słu żby ochrony zabytków, w tym dokumentowanych stanowisk archeologicznych w celu ich ochrony przed nieumy ślnym zniszczeniem. g) We wszystkich miejscowo ściach o dodatkowej funkcji turystycznej przylegaj ących do jezior - wyznacza ć nale ży publiczne k ąpieliska wyposa żone w urz ądzenia sanitarne oraz słu żbę ratownicz ą.

8. Stan dziedzictwa kulturowego i zabytków – omówiono w rozdz. 4. „Prognozy...”

10. Wyst ępowanie obszarów naturalnych zagro żeń geologicznych i powodziowych - omówiono w rozdz. 3.4. „Prognozy...”

11. Wyst ępowanie udokumentowanych złó ż, kopalin oraz zasobów wód podziemnych - omówiono w rozdz. 3.5. „Prognozy...”.

2.1.3. Kierunki zagospodarowania przestrzennego okre ślone w projekcie zmiany „Studium...”

Wg projektu zmiany „Studium…” (2012) zmiany, w stosunku do aktualnie obowi ązuj ącego „Studium …” ( 2001 ze zmianami z lat 2004-2012 ), dotycz ą nast ępuj ących planowanych inwestycji: • stacja elektroenergetyczna 400/110 kV „Ełk Bis” na terenie Nowej Wsi Ełckiej; • linie elektroenergetyczne 400 kV relacji Łom ża - Ełk i Ełk – granica Polski z Litw ą wł ączone do ww. planowanej stacji elektroenergetycznej 400/110 kV „Ełk Bis” (linia planowana w celu zapewnienia niezawodnego transgranicznego tranzytu energii elektrycznej pomi ędzy Polsk ą a Litw ą); 12 proeko • rozbudowa istniej ącej stacji elektroenergetycznej 220/110 kV „Ełk” ; • linia elektroenergetyczna 110 kV łącz ąca planowan ą stację elektroenergetyczn ą 400/110 k „Ełk Bis” z przebudowan ą stacj ą elektroenergetyczn ą 220/110 kV ”Ełk” ;

W projekcie zmiany „Studium...” zapisano: Rozwój infrastruktury elektroenergetycznej, w tym: − rozbudowa stacji EŁK w Nowej Wsi Ełckiej, − budowa stacji Ełk Bis 400/110 kV w południowo - zachodniej cz ęś ci obr ębu, − budowa mostu powietrznego ł ącz ącego w/w stacje za pomoc ą elektro energetycznej linii dwutorowej 110 kV, − budowa napowietrznych dwutorowych linii elektro energetycznych 400 kV ze stacji Łom ża do projektowanej stacji „Ełk Bis” oraz od tej stacji w kierunku wschodnim do granicy RP, − realizacja innych sieci, budowli i urz ądze ń technicznych zwi ązanych z przesyłem energii elektrycznej i ł ączno ści. Dwutorowe linie elektro energetyczne 400 kV wraz ze stacjami elektroenergetycznymi „Ełk Bis” i „Ełk” poł ączone dwutorow ą lini ą 110 kV stanowi ć będą niezawodny w ęzeł energetyczny dla obszaru Polski północnej oraz pa ństw z ni ą sąsiaduj ących. (…) Uwzgl ędnienie przy realizacji zabudowy, zagospodarowania i u żytkowania terenu pasów technologicznych zwi ązanych z istniej ącymi i projektowanymi liniami elektro energetycznymi. Poprzez poj ęcie pasa technologicznego dla linii elektroenergetycznymi nale ży rozumie ć obszar o szeroko ści: - 70 m – dla linii 400 kV (35 metrów po obu stronach od osi linii), - 50 m – dla linii 220 kV (25 metrów po obu stronach od osi linii), - 40 m – dla linii 110 kV (20 metrów po obu stronach od osi linii).

Ilustracj ę graficzn ą zmiany „Studium …” okre ślaj ącą kierunki zagospodarowania przestrzennego przedstawia rys. 1.

2.2. Powi ązania projektu „Studium...” (2012) z innymi dokumentami 2

2.2.1. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa warmi ńsko- mazurskiego Plan zagospodarowania przestrzennego województwa warmi ńsko-mazurskiego uchwalony został przez Sejmik Województwa Uchwał ą Nr XXXIII/505/02 z dnia 12 lutego 2002 roku 3. Nadrz ędnym celem, „Planu zagospodarowania przestrzennego województwa warmi ńsko-mazurskiego” jest: Ukształtowanie rozwoju przestrzennego województwa tak, by było to atrakcyjne, przyjazne i wyj ątkowe miejsce zamieszkania, wypoczynku oraz rozwoju społeczno-gospodarczego w kraju i Europie.

2 Dokumenty z zakresu ochrony środowiska rangi mi ędzynarodowej, krajowej i regionalnej - rozdz. 6. 3 Trwaj ą prace nad now ą wersj ą dokumentu. 13 proeko

14 proeko Cele generalne „Planu zagospodarowania przestrzennego województwa warmi ńsko-mazurskiego” (2002) istotne dla oceny zgodno ści projektu zmiany „Studium...” to m. in.: • zachowanie równowagi w środowisku przyrodniczym; • ochrona walorów i warunków funkcjonowania, w tym ci ągło ści przestrzennej systemów ekologicznych; • ochrona jako ści i zasobów wód powierzchniowych i podziemnych dla celów rozwoju społeczno-gospodarczego oraz zabezpieczenia zasobów wód w niezmienionym stanie dla przyszłych pokole ń; • powi ększanie świadomo ści ekologicznej społecze ństwa, mi ędzy innymi poprzez stwarzanie warunków do bezpo średniego kontaktu ze środowiskiem na terenach o wysokich walorach przyrodniczych; • ochrona walorów krajobrazowych obszarów wiejskich, z uwzgl ędnieniem zachowania ich wysokiego stopnia naturalno ści; • utrzymanie to żsamo ści kulturowej regionu - zachowanie istniej ących warto ści kulturowych; • kształtowanie ładu przestrzennego w systemach osadniczych, w celu tworzenia harmonijnego krajobrazu współczesnego; • ochrona przestrzeni niezurbanizowanej przed chaotyczn ą zabudow ą niszcz ącą walory krajobrazowe. Szczegółowe zasady gospodarowania przyj ęte w „Planie zagospodarowania przestrzennego województwa warmi ńsko-mazurskiego” (2002), istotne z punktu widzenia projektu zmiany „Studium…” to m. in.: • lokalizowanie elektrowni wiatrowych na obszarach, gdzie nie stworz ą one kolizji z ochron ą krajobrazu i ochron ą przyrody; • wzdłu ż dróg ekspresowych i głównych przyspieszonych, szczególnie dwujezdniowych, wprowadzanie stref ekologicznych, utworzonych ze zwartych pasów zieleni. Przewidywanie przej ść dla zwierzyny na odcinkach dróg przecinaj ących wa żne struktury przyrodnicze (wi ększe kompleksy le śne i doliny rzek), spełniaj ących funkcje korytarzy ekologicznych. W zakresie ochrony środowiska w „Planie zagospodarowania przestrzennego województwa warmi ńsko-mazurskiego” (2002) postuluje si ę wykonanie zada ń, które wynikaj ą równie ż z przyj ętej „Strategii rozwoju społeczno-gospodarczego województwa warmi ńsko-mazurskiego”, a mianowicie: obj ęcie ochron ą wód podziemnych na obszarach bez izolacji (porz ądkowanie gospodarki ściekowej, preferowanie rolnictwa ekologicznego, zwi ększenie lesisto ści) oraz utrzymanie w sprawno ści systemów melioracyjnych. Kierunki działa ń okre ślone w projekcie zmiany „Studium...” uwzgl ędniaj ą ww. zapisy „Planu zagospodarowania przestrzennego województwa warmi ńsko- mazurskiego” (2002). „Plan zagospodarowania przestrzennego województwa warmi ńsko-mazurskiego” (2002) nie zawiera szczegółowych informacji nt. planowanych i dopuszczalnych terenów dla lokalizacji elektrowni wiatrowych. W ww. „Planie…” (2002) podkre ślono konieczno ść lokalizacji elektrowni wiatrowych na obszarach, gdzie nie stworz ą kolizji z ochron ą krajobrazu i ochron ą przyrody. Lokalizacje zespołu elektrowni wiatrowych wskazane w projekcie zmiany „Studium...” nie stwarzają takiej kolizji, gdy ż są poło żne poza ustanowionymi i planowanymi, terytorialnymi formami ochrony przyrody. 15 proeko 2.2.2. Program rozbudowy Krajowej Sieci Przesyłowej Stacja Elektroenergetyczna „Ełk Bis” 400/110 kV i planowane linie 400 kV b ędą realizowane w ramach „Programu rozbudowy Krajowej Sieci Przesyłowej” (2011). Poza poł ączeniem mi ędzysystemowym pomi ędzy Ełkiem w Polsce i Alytusem na Litwie, Program zakłada wzmocnienie i rozbudow ę polskiej sieci w s ąsiednich regionach Polski (w szczególno ści województw Polski północno – wschodniej) tak, aby sie ć mogła obsługiwa ć przesył zwi ększonej mocy. Wybudowane poł ączenie systemowe b ędzie ł ączy ć przez Polsk ę rynek regionu bałtyckiego z rynkiem Europy Środkowej i Wschodniej, b ędącym jednym z pi ęciu rynków Europy kontynentalnej. Jak wykazano w „Programie rozbudowy Krajowej Sieci Przesyłowej” (2011), rozbudowa sieci przesyłowej i poł ącze ń transgranicznych (w tym realizacja stacji elektroenergetycznej „Ełk Bis” 400/110 kV wraz z liniami 400 kV) wynikaj ą z obowi ązków nało żonych na Operatora Systemu Przesyłowego w nast ępuj ących aktach prawnych i dokumentach programowych: • Dyrektywa 2003/54/WE (Dyrektywa 2009/72/WE; • Dyrektywa 2005/89/WE; • Decyzja 1364/2006/WE; • BEMIP – Plan działa ń w zakresie poł ącze ń mi ędzysystemowych na rynku energii pa ństw bałtyckich; • Polityka energetyczna Polski do 2030 roku; • Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo Energetyczne; • Strategia Rozwoju Kraju na lata 2007 – 2015; • Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007 – 2013; • Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (POIi Ś).

2.2.3. Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe W 2009 r. wykonano „Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe terenu planowanego zespołu elektrowni wiatrowych „Ełk” w gminie Ełk (pow. ełcki, woj. warmi ńsko-mazurskie) dla potrzeb zmiany studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego i opracowania miejscowego planu zagospo- darowania przestrzennego”. Zawiera ono nast ępuj ące, podstawowe zagadnienia: • rozpoznanie i charakterystyka stanu oraz funkcjonowania środowiska udokumentowane i zinterpretowane przestrzennie; • diagnoz ę stanu i funkcjonowania środowiska; • wst ępna prognoz ę dalszych zmian zachodz ących w środowisku • okre ślenie przyrodniczych predyspozycji do kształtowania struktury funkcjonalno- przestrzennej; • ocen ę przydatno ści środowiska, polegaj ącą na okre śleniu mo żliwo ści rozwoju i ogranicze ń dla ró żnych rodzajów u żytkowania i form zagospodarowania obszaru; • okre ślenie uwarunkowa ń ekofizjograficznych, ze szczególnym uwzgl ędnieniem lokalizacji elektrowni wiatrowych. W „Opracowaniu ekofizjograficznym …” (2009) uwzgl ędniono przede wszystkim zagadnienia zwi ązane z lokalizacj ą elektrowni wiatrowych. Opracowanie to nie zawiera wi ążą cych wytycznych dla lokalizacji stacji elektroenergetycznych i linii najwy ższych i wysokich napi ęć . 16 proeko 3. ANALIZA I OCENA STANU ŚRODOWISKA I JEGO POTENCJALNE ZMIANY 4

3.1. Struktura środowiska przyrodniczego

3.1.1. Poło żenie regionalne i specyfika fizycznogeograficzna Administracyjnie obszar zmiany „Studium...” (2012) poło żony jest w południowo- zachodniej cz ęś ci gminy Ełk (powiat ełcki, woj. warmi ńsko-mazurskie) - rys. 2. Pod wzgl ędem fizycznogeograficznym obszar projektu zmiany „Studium...” (2012) poło żony jest w zachodniej cz ęś ci mezoregionu Pojezierze Ełckie. Pojezierze Ełckie od północy graniczy z Krain ą W ęgorapy i Wzgórzami Szeskimi, od wschodu z Pojezierzem Zachodniosuwalskim i Równin ą Augustowsk ą, od południa z Kotlin ą Biebrza ńsk ą i Wysoczyzn ą Kolne ńsk ą, od zachodu z Krain ą Wielkich Jezior Mazurskich. Obejmuje powierzchni ę około 2 630 km². Ukształtowanie powierzchni jest silnie pagórkowate, a kulminacj ę wzniesie ń przekraczaj ą wysoko ść 200 m n.p.m.: Góry Piłackie (219 m) na północy, Lipowa Góra (223 m) w Puszczy Boreckiej, Płowiecka Góra (205 m) w kierunku północno-zachodnim od Ełku. Wody odprowadza rzeka Ełk (w dolnym biegu Ł ęg) do Biebrzy oraz Lega, wypływaj ąca z jeziora Oleckiego Wielkiego, przepływaj ąca przez jeziora Selmet i Rajgrodzkie, z którego odpływ przybiera nazw ę Jegrzni. Rzeka Ełk przepływa przez jezioro Litygajno w Puszczy Boreckiej. W obr ębie Pojezierza Ełckiego wyst ępuje znaczna liczba jezior, które rozmieszczone s ą nierównomiernie. Najwi ęcej jezior wyst ępuje w środkowej cz ęś ci mezoregionu. Na południowym-zachodzie, w zasi ęgu fazy leszczy ńskiej wyodr ębnia si ę Wysoczyzna Białej Piskiej, oddzielona od Krainy Wielkich Jezior Mazurskich wschodni ą cz ęś ci ą Równiny Mazurskiej i dolin ą Pisy. Rze źba jest urozmaicona, wysoko ści dochodz ą do 180-200 m (najwy ższe wzniesienie 208 m), jezior jest niewiele. Dalej ku wschodowi ci ągn ą si ę Wzgórza Dybowsko-Wi śniowskie, przeci ęte dolin ą Ełku i znacznie ni ższe (130-150 m). Wy ższa jest cz ęść zachodnia (do 191 m), z kilkoma jeziorami, z których najwi ększe jest Dybowskie (1,5 km², gł ęb. 17,3 m), stanowi ąca dalszy ci ąg Wysoczyzny Białej Piskiej. W dolinie Ełku mi ędzy Grajewem a Prostkami znajduje si ę jezioro Toczyłowo (1km², gł ęb. 9,9 m). Wi ększe skupienie jezior wyst ępuje w Obni żeniu Selm ęckim, przez które przepływa Lega, łącz ąc du że jeziora Selm ęt Wielki (12,7 km², gł ęb. 21,9 m) i Rajgrodzkie (15 km², gł ęb. 52 m), jego odgał ęzienia maj ą odr ębne nazwy (Jezioro Stackie i Przepiórka), a w przedłu żeniu północnej rynny znajduje si ę oddzielone przesmykiem Jezioro Białe (1,2 km², gł ęb. 32,3 m). W tym mikroregionie jest równie ż płytkie jezioro Skom ętno, którego wielko ść ró żne źródła podaj ą rozmaicie (1,6 km² lub 2,3 km², gł ęb. 3,3 m). Na zachód od jeziora Selm ęt Wielki znajduje si ę jezioro Ełckie (3,8 km², gł ęb. 55,8 m), przez które przepływa rzeka Ełk. Poło żone na wschodnim brzegu jeziora miasto Ełk spowodowało całkowite zatrucie wód podpowierzchniowych. Południowo-wschodnia cz ęść Pojezierza Ełckiego tworzy mikroregion nazwany Wyniesieniem Bargłowsko- Milewskim, poło żony mi ędzy Obni żeniem Selm ęckim a Równin ą Augustowsk ą. Bargłów le ży w połowie drogi mi ędzy Rajgrodem a Augustowem, a Milewo przy wąskotorowej linii kolejowej na północny-wschód od Ełku. Najwy ższy punkt znajduje si ę na południe od Milewa. To wododziałowe wyniesienie jest zbudowane przewa żnie z gliny morenowej i jest krain ą rolnicz ą, lasy zajmuj ą tylko ok. 13% powierzchni.

4 m.in. na podstawie „Opracowania ekofizjograficznego ....” (2009). 17 proeko 18 proeko

3.1.2. Rze źba terenu, przypowierzchniowa budowa geologiczna i gleby Rze źba terenu rejonu zmiany „Studium …” jest zró żnicowana. Stanowi j ą wysoczyzna morenowa pagórkowata, poprzecinana obni żeniami dolinnymi. W obr ębie terenu wyst ępuj ą pagóry morenowe odznaczaj ące si ę znacznymi spadkami terenu, z zakresu 12-20% i powy żej 20%. Teren bezpo średniej lokalizacji stacji elektroenergetycznej „Ełk Bis” obejmuje lokalne kulminacje terenu. S ą to wzniesienia moreny dennej, z lokalnymi zagł ębieniami terenu, wypełnionymi osadami zastoiskowymi. Teren wznosi si ę na wysoko ść ok. 143,0 – 165,0 m n.p.m. Deniwelacje terenu przekraczaj ą 10 m.

Przypowierzchniowa budowa geologiczna Obszar „Studium...” (2012) poło żony jest w obr ębie jednostki tektonicznej zwanej garbem mazurskim, b ędącej cz ęś ci ą platformy wschodnioeuropejskiej. Utwory krystaliczne prekambru zalegaj ą tu na gł ęboko ściach 680 m. Na nich zalega niezbyt du żej mi ąż szo ści warstwa utworów kredowych i piasków trzeciorz ędowych (300- 700m). Utwory przypowierzchniowe – osady plejstoce ńskie, reprezentowane s ą przez osady moreny dennej i czołowej (gliny, piaski naglinowe, piaski całkowite i żwiry zwałowe), osady fluwioglacjalne (piaski i żwiry sandrowe, mułki i iły zastoiskowe) i osady eoliczne (piaski wydmowe). Zgodnie z opracowaniem „Opinia geotechniczna z bada ń podło ża gruntowego . Stacja elektroenergetyczna 400/110 kV GPZ. Nowa Wie ś Ełcka, dz. nr 659/1, 659/2, 659/3, gm. Ełk, woj. warmi ńsko-mazurskie” (Prusik, Zarucki 2012): (…) w podło żu gruntowym panuj ą zło żone warunki gruntowe (…) do gł ęboko ści wykonanych wierce ń (20,0 m p.p.t.) udokumentowano utwory czwartorz ędowe wieku: holoce ńskiego i plejstoce ńskiego . Holocen to wyst ępuj ące nasypy niekontrolowane zbudowane głównie z piasków średnich i grubych z domieszk ą humusu (w otworach wzdłu ż korpusu drogowego). Dodatkowo nawiercono lokalnie równie ż grunty organiczne – torf, namuły, a tak że warstwy lu źnych piasków drobnych z domieszkami piasków humusowych. Do przełomu holocen/plejstocen zaliczono gliny deluwialne. Mi ąż szo ść tej warstwy wyniosła do 3,7 m p.p.t. Obszary zalegania w podło żu gruntów słabono śnych naniesiono orientacyjnie na Mapach Dokumentacyjnych [Mapy zawiera „Opinia geotechniczna z bada ń podło ża gruntowego . Stacja elektroenergetyczna 400/110 kV GPZ. Nowa Wie ś Ełcka, dz. nr 659/1, 659/2, 659/3, gm. Ełk, woj. warmi ńsko- mazurskie” (Prusik, Zarucki 2012]. Plejstocen reprezentowany jest przez wilgotne oraz nawodnione fluwialne (zastoiskowe) grunty sypkie wykształcone jako piaski drobne oraz piaski pylaste. Utwory sypkie wyst ępuj ą w stanie średnio zag ęszczonym. Poni żej zalegaj ą zastoiskowe grunty spoiste wykształcone jako pyły, pyły piaszczyste oraz gliny pylaste. Grunty te s ą w stanie plastycznym i twardoplastycznym. Poni żej dowiercono si ę do glin morenowych wykształconych jako gliny piaszczyste w stanie twardoplastycznym i plastycznym. Na terenie istniej ącej stacji „Ełk” na utworach akumulacji glacjalnej wyst ępuj ą grunty nasypowe – pozostało ść bo budowie stacji. Na trasie przebiegu planowanych linii 110 kV relacji SE „Ełk Bis” – SE „Ełk” oraz linii 400 kV przewa żaj ą przypowierzchniowo piaski gliniaste i gliny.

19 proeko Gleby Na obszarze projektu zmiany „Studium...” (2012) dominuj ą gleby brunatne wła ściwe oraz gleby brunatne wyługowane i kwa śne. Ponadto sporadycznie wyst ępuj ą gleby bielicowe i pseudobilicowe oraz gleby u żytków zielonych średnich oraz słabych i bardzo słabych. W obni żeniach terenu wykształciły si ę gleby organiczne (torfowe, mułowo-torfowe i torfowo-mułowe).

3.1.3. Stosunki wodne

Wody powierzchniowe Obszar zmiany „Studium …” poło żony jest w dorzeczu Wisły. W odległo ści ok. 200 m na wschód od planowanej do rozbudowy stacji elektroenergetycznej „Ełk” oraz ok. 2 km od planowanej stacji „Ełk Bis” przepływa rzeka Ełk. Jest ona rzek ą IV rz ędu, prawobrze żnym dopływem Biebrzy, o długo ści 113,6 km. Zlewnia rzeki Ełk zajmuje obszar 1524,5 km². Rzeka Ełk przepływa przez ci ąg jezior: Szwałk Wielki, Piłw ąg, Ła źno, Litygajno, Ła śmiady, Straduny, Haleckie (Ołówka) i Ełckie, zmieniaj ąc kilkakrotnie nazw ę (Czarna Struga – Ła źna Struga – Ełk). Za główny ci ąg dolnego odcinka rzeki uznano Kanał Rudzki, utworzony i uregulowany na przełomie XIX i XX w., omijaj ący du żą cz ęść starego koryta rzeki. Stary odcinek uj ściowy koryta rzeki Ełk wykorzystuje obecnie Jegrznia przed uj ściem do Biebrzy. Do głównych lewobrze żnych dopływów rzeki Ełk nale żą : Mazurka, Połomska Młynówka, Karmelówka, Kanał Kuwasy, a prawobrze żnych Gawlik, Ró źnica i Binduga. Przepływy charakterystyczne z lat 1972-1990 (według IMGW) wynosiły na wodowskazie Ełk: SWQ – 16,9, SSQ – 6,63, SNQ – 2,03 m³/s. Wzdłu ż północnej granicy terenu stacji „Ełk Bis” oraz na trasie przebiegu planowanej linii 110 kV występuj ą drobne dopływy rzeki Ełk, które wykorzystuj ą niewielkie obni żenia dolinne. S ą to bezimienne, cieki, głównie o charakterze rowów melioracyjnych, prowadz ące wody okresowo. We wrze śniu 2012 r. wszystkie były suche. Wa żną cech ą terenu pod planowan ą stacj ę „Ełk Bis” jest aktualnie jego silne przesuszenie. W przeszło ści były tu obecne miejsca podmokłe oraz cieki lub rowy, odprowadzaj ące z nich wod ę. Aktualnie, zarówno bagienne zagł ębienia s ą zupełnie wyschni ęte, jak równie ż rowy nie wykazuj ą obecno ści wody. W przeszło ści teren ten był intensywnie osuszany, w tym przez system drenów.

Wody podziemne Według „Programu ochrony środowiska powiatu ełckiego” (2008) region ełcki nale ży do najsłabiej rozpoznanych pod wzgl ędem hydrogeologicznym. Charakteryzuje si ę brakiem poziomów wodono śnych miocenu i oligocenu. Pi ętro czwartorz ędowe jest bardzo zró żnicowane pod wzgl ędem mi ąż szo ści i wodono śno ści. Wyst ępuj ą przynajmniej dwa poziomy wodono śne, pierwszy na gł ęboko ści 60 m, a drugi w sp ągu utworów czwartorz ędowych, których mi ąż szo ść wynosi od 150 do ponad 200 m. Obszar zmiany „Studium...” poło żony jest cz ęś ciowo w obr ębie czwartorz ędowego zbiornika wód podziemnych GZWP 217 – Pradolina Rzeki Biebrzy (rys. 3). Całkowita powierzchnia tego zbiornika to ok. 1 295 km², a szacunkowe zasoby s ą na poziomie 1,79 dm³/s km². 20 proeko 21 proeko Pierwszy poziom wody podziemnej nie tworzy na wysoczy źnie ci ągłego zwierciadła. Gł ęboko ść jego zalegania zale ży od lokalnego układu warstw przepuszczalnych i nieprzepuszczalnych. W wi ększo ści pierwszy poziom wody podziemnej wyst ępuje kilka, a nawet kilkana ście m p.p.t. Lokalnie mog ą wyst ępowa ć płytkie s ączenia wód podziemnych. W dnach zagł ębie ń terenu pierwszy poziom wody podziemnej wyst ępuje płytko, miejscami tworz ąc zabagnienia Zgodnie z opracowaniem „Opinia geotechniczna…” (Prusik, Zarucki 2012) pierwszy poziom wody podziemnej nawiercono na terenie planowanej stacji „Ełk Bis” na bardzo zró żnicowanych gł ęboko ściach, od 0,8 do 7,5 m p.p.t., a w niektórych otworach w ogóle nie stwierdzono wody (do gł ęboko ści nawet 11m p.p.t., w wi ększo ści do 6 m p.p.t.). Wynika to ze zró żnicowanego ukształtowania terenu i z młodoglacjalnej, skomplikowanej budowy geologicznej . Generalnie, w zagł ębieniach terenu pierwszy poziom wody podziemnej zalega stosunkowo płytko, a wraz ze wzrostem wysoko ści i terenu wzrasta te ż mi ąż szo ść warstwy suchej. Pierwszy poziom wody podziemnej jest nieci ągły i zalega w postaci soczew w zale żno ści od lokalnej budowy geologicznej. W odwiertach, w których stwierdzono głównie gliny zwałowe nie wyst ępuje w ogóle (do gł ęboko ści rozpoznanej wierceniami).

3.1.4. Warunki klimatyczne Obszar obj ęty zmian ą „Studium...” (2012), wg regionalizacji klimatycznej Polski (Wo ś 1999) nale ży do regionu Mazursko-Podlaskiego. Region ten obejmuje zasi ęgiem wschodni ą cz ęść Pojezierza Mazurskiego i cz ęść Podlasia. W granicach Polski le ży tylko fragment tego regionu klimatycznego, który dalej rozci ąga si ę w kierunku wschodnim i północnym. Na tle innych regionów klimatycznych, obserwuje si ę stosunkowo najwi ększ ą cz ęsto ść pojawiania si ę pogód najmro źniejszych, ze średni ą dobow ą temperatur ą powietrza poni żej -15ºC. Notuje si ę tutaj średnio w roku 4 dni z pogod ą bardzo mro źną. W śród nich 2 s ą bardzo mro źne i słoneczne oraz dwa bardzo mro źne i jednocze śnie pochmurne. W tym regionie wyst ępuje równie ż wzgl ędnie najwi ększa liczba dni z pogod ą do ść mro źną. Jest ich średnio w roku 34. W porównaniu z reszt ą kraju, w Regionie Mazursko-Podlaskim wyst ępuj ą maksymalne liczby dni ze wszystkimi typami pogody do ść mro źnej i jednocze śnie pochmurnej lub z du żym zachmurzeniem nieba. W Regionie Mazursko-Podlaskim wyst ępuj ą maksymalne na obszarze całego kraju liczby dni z pogod ą przymrozkow ą umiarkowanie zimn ą z du żym zachmurzeniem bez opadu (6 dni) lub z opadem (10 dni). Cech ą charakterystyczn ą stosunków klimatycznych w tym regionie jest najmniejsza cz ęsto ść wyst ępowania typów pogody chłodnej i jednocze śnie pochmurnej bez opadu (6 dni) lub z opadem (5 dni). Mała frekwencja cechuje tak że dni z pogod ą umiarkowanie ciepł ą i zarazem słoneczn ą bez opadu. Dni tych w roku notuje si ę tylko 7. Według „Programu ochrony środowiska powiatu ełckiego” (2008) klimat powiatu ełckiego kształtowany jest oddziaływaniem kontynentalnym i nale ży do najchłodniejszych w Polsce. Średnia roczna temperatura powietrza na analizowanym terenie wynosi 6,7ºC przy średniej temperaturze miesi ąca najchłodniejszego – lutego, wynosz ącej – 4,7 0C i średniej temperaturze miesi ąca najcieplejszego – lipca, wynosz ącej 17,2 0C, średnia temperatura dla okresu grzewczego roku wynosi 0,5 0C, natomiast dla okresu pozagrzewczego roku 14,9 0C. Ujemne temperatury powietrza utrzymuj ą si ę średnio przez 4 miesi ące w roku, tj. od grudnia do marca. Liczba dni 22 proeko gor ących z temperatur ą maksymaln ą równ ą lub wy ższ ą ni ż 25ºC wynosi od 21-22 dni. Średnia roczna wilgotno ść powietrza waha si ę od 81 do 83 %. Średnia roczna ilo ść opadu atmosferycznego wynosi 555 mm, przy czym najwy ższe miesi ęczne sumy opadów obserwuje si ę w lipcu i sierpniu, najni ższe natomiast w styczniu i lutym. Na obszarze powiatu ełckiego przewa żaj ą wiatry z kierunków południowo- wschodnich i południowo-zachodnich. W regionie około 40% dni w ci ągu roku charakteryzuje si ę średni ą pr ędko ści ą wiatru do 2 m/s (maksymalna w miesi ącach czerwiec-sierpie ń) i około 45% dni z pr ędko ści ą średni ą na poziomie 2-4 m/s. Dni ze średni ą pr ędko ści ą dobow ą powy żej 8 m/s stwierdzono około 0,6% i wyst ępowały one w okresie stycze ń-marzec oraz pa ździernik-grudzie ń. Maksymalne pr ędko ści wiatrów wyst ępuj ą w okresie listopad-stycze ń, natomiast minimalne w miesi ącach letnich (czerwiec-wrzesie ń). Głównie w okresach jesiennych oraz wczesnowiosennych notowane s ą maksymalne pr ędko ści wiatrów, dochodz ące w porywach do 25-30 m/s. Pr ędko ści powy żej 30 m/s wyst ępuj ą sporadycznie, a pr ędko ść maksymalna zanotowano na poziomie 37 m/s.

3.1.5. Szata ro ślinna Gmina Ełk posiada głównie charakter rolniczy, grunty orne zajmuj ą ok. 41% powierzchni, pastwiska 11,8%, a – łąki 7%. Ekosystemy obszaru zmiany „Studium...” (2012) reprezentuj ą trzy główne grupy: • zbiorowiska nawi ązuj ące do naturalnych, jak torfowiskowe i le śne; • ekosystemy zwi ązane z krajobrazem wiejskim, tj. pola i ugory, ł ąki i pastwiska, • ekosystemy terenów silnie przekształconych antropogenicznie w postaci zabudowy osadniczej w otoczeniu z przydomowymi ogrodami i sadami. Ponadto na obszarze projektu zmiany „Studium...” (2012) wyst ępuj ą: • śródpolne zakrzaczenia, miejscami z ro ślinno ści ą hydrogeniczn ą; • przydro żne i śródpolne szpalery drzew; • ro ślinno ść ruderalna. Teren pod projektowan ą stacj ę 400/110 kV „Ełk Bis” stanowi fragment pagórkowatego obszaru, poło żonego na południe od szosy z Białej Piskiej do Nowej Wsi Ełckiej. Od wschodu ogranicza go linia kolejowa, wzdłu ż której biegnie zadrzewiona skarpa oraz droga gruntowa, oddzielaj ąca od przyległych pól uprawnych. Od strony zachodniej i północnej wyst ępuje pas lasu, w którym przebiega gł ęboki jar z ciekiem, aktualnie jedynie okresowym. Teren ten zajmuj ą pola uprawne oraz enklawy kilku niewielkich kompleksów le śnych. Pola uprawne w 2012 r. zajmowała uprawa zbo żowa – pszenicy. Na tego rodzaju gruntach rolnych typ uprawy zmienia si ę w poszczególnych latach, wyst ępuj ą te ż zmiany jako ściowe i ilo ściowe w fitocenozach segetalnych. Ze wzgl ędu na żyzne gleby gliniaste i stosunkowo zasobne w zwi ązki wapnia, a tak że poło żenie w rejonie przypuszczalnie o dawnych tradycjach osadniczych, zestaw gatunków zbiorowisk segetalnych jest tu bogaty. Na r żysku, po zebranej pszenic, notowano m.in. takie gatunki, jak: lnica polna Linaria arvensis (gatunek rzadki w kraju), ostró żeczka polna Consolida regalis , o żę dka groniasta Neslia paniculata , kurzy ślad polny Anagallis arvensis (masowo). 23 proeko Kompleksy le śne, wypełniaj ą zagł ębienia terenu, skarpy mi ędzy polami oraz pasy gruntu wzdłu ż dawnej drogi i wzdłu ż linii kolejowej. Skupiaj ą si ę w nich cenne elementy szaty ro ślinnej – powierzchnie zaj ęte przez zbiorowiska nawi ązuj ące do siedlisk przyrodniczych Natura 2000 oraz stanowiska chronionych ro ślin, a tak że chronionych porostów epifitycznych. W kilku miejscach widoczne s ą ślady po istniej ących w odległej przeszło ści sadach lub nawet siedliskach ludzkich. Kompleksy le śne, obecne na terenie opracowania, s ą w przewa żaj ącej cz ęś ci ukształtowane przez spontanicznie rozwijaj ący si ę podrost drzew i krzewów, pochodz ących z odro śli lub samosiewów, bez prowadzenia planowej gospodarki le śnej, w tym – zalesie ń. W składzie gatunkowym kompleksów le śnych dominuje przede wszystkim olsza czarna Alnus glutinosa , cz ęsta jest czeremcha zwyczajna Padus avium , brzoza brodawkowata Betula pendula . Skupieniami wyst ępuj ą okazy wierzb Salix sp. div., reprezentowane przez kilka gatunków i miesza ńców. Obecne s ą miejscami okazy jesionu wyniosłego Fraxinus excelsior , d ębu szypułkowego Quercus robur , jabłoni domowej Malus domestica , rzadziej jabłoni dzikiej M. sylvestris , a tak że gruszy pospolitej Pyrus communis i gruszy dzikiej P. pyraster . Znacz ące jest bogactwo krzewów, zwłaszcza głogów Crataegus sp. div., bzu czarnego Sambucus nigra , szakłaka pospolitego Rhamnus cathartica . Ze wzgl ędu na wyst ępowanie skupie ń dorodnych, owocuj ących osobników kaliny koralowej Viburnum opulus i kruszyny pospolitej Frangula alnus (oba gatunki obj ęte ochron ą cz ęś ciow ą), dzi ęki rozsiewaniu ich przez ptaki, w wi ększo ści kompleksów le śnych obecne s ą liczne ich siewki. Na pniach niektórych drzew (szczególnie wierzb Salix sp. i czeremchy zwyczajnej Padus avium ) notowano porosty epifityczne, obj ęte ochron ą ścisł ą, głównie z rodzajów odno życa Ramalina oraz przylepka Melanelia . Runo, obecne pod drzewostanem k ęp śródpolnych, tylko w jednym z kompleksów le śnych cz ęś ciowo nawi ązuje składem i charakterem do runa płatów zbiorowisk le śnych. Przewa żnie jest to mniej lub bardziej lu źna ro ślinno ść zielna, z udziałem gatunków zbiorowisk ruderalnych, łąkowych, niektórych le śnych, a czasami te ż bagiennych. Znaczny udział maj ą cz ęsto siewki drzew i krzewów, obecnych w kompleksie le śnym, a wymienionych powy żej. Na miedzach, poboczach dróg, a tak że na skarpach rowów odwadniaj ących obecna jest ro ślinno ść ruderalna, niekiedy te ż z elementami ro ślinno ści szuwarowej i bagiennej oraz ł ąkowej. Jest to wa żny składnik szaty ro ślinnej, maj ący istotny wpływ na utrzymywanie ró żnorodno ści biologicznej w rolniczym krajobrazie, jednak nie odnotowano w tych zbiorowiskach obecno ści chronionych lub zagro żonych gatunków ro ślin. Nie reprezentuj ą one zespołów, które byłyby zaliczane do chronionych siedlisk przyrodniczych Natura 2000. Teren istniej ącej stacji 220/110 kV „Ełk” - planowana rozbudowa b ędzie prowadzona na istniej ącym obiekcie (teren stacji). Dotychczasowy sposób wykorzystania terenu, na którym planuje si ę monta ż dodatkowych urz ądze ń stacyjnych, to technologiczna rezerwa pod te urz ądzenia. Teren ten poro śni ęty jest koszon ą do sze ściu razy w roku traw ą. Wyst ępuje tu tak że ro ślinno ść ruderalna.

Pasy terenu planowanych linii elektroenergetycznych 110 kV i 400 kV biegn ą w wi ększo ści przez powierzchnie pól uprawnych, a cz ęś ciowo te ż pastwisk. Obecne tu rowy odwadniaj ące równie ż nie posiadały we wrze śniu 2012 r. wody. Na trasie linii 100 kV znajduje si ę żwirownia - wyst ępuje na jej terenie kilka zbiorników wodnych, a w ich otoczeniu otoczeniu hałdy, w ró żnym stadium zarastania, cz ęś ciowo te ż obsadzane w przeszło ści urozmaicon ą ro ślinno ści ą drzewiast ą. Wyst ępuje tu du że zró żnicowanie gatunków ro ślin naczyniowych, 24 proeko reprezentuj ących ró żne grupy synekologiczne. Od strony południowo zachodniej do terenu żwirowni przylegaj ą powierzchnie u żytków zielonych i pól uprawnych. Obok działek u żytkowanych, z posianymi mieszankami ro ślin pastewnych, s ą te ż w pobli żu niewielkie enklawy z ro ślinno ści ą o charakterze ł ąkowym. Nie stanowi ą one jednak zbiorowiska zaliczanego do siedlisk przyrodniczych Natura 2000. W okresie pó źnoletnim nie odnotowano tu interesuj ących gatunków ro ślin naczyniowych, jak np. obj ętych ochron ą, czy zagro żonych.

Ocena obecno ści chronionych siedlisk przyrodniczych Natura 2000, stanowisk chronionych i zagro żonych w kraju gatunków ro ślin naczyniowych i chronionych mszaków Na terenie wskazanym pod planowan ą stacj ę 400/110 kV „Ełk Bis” odnotowano powierzchnie zaj ęte przez płaty zbiorowisk nawi ązuj ące do dwóch siedlisk przyrodniczych Natura 2000 oraz stwierdzono stanowiska czterech chronionych gatunków ro ślin naczyniowych, a tak że obj ętych ochron ą mszaków (Buli ński 2012).

Siedliska przyrodnicze nawi ązuj ące do siedlisk Natura 2000 Na terenie planowanej stacji 400/110 kV „Ełk Bis” stwierdzono obecno ść powierzchni, których fitocenozy nawi ązuj ą do siedlisk przyrodniczych Natura 2000: gr ądu subkontynentalnego Tilio-Carpinetum (kod – 9170) oraz ł ęgu jesionowo- olszowego Fraxino-Alnetum (ł ęgi – siedlisko priorytetowe: kod – *91E0). Siedliska te, ze wzgl ędu na silne przekształcenie antropogeniczne (zwłaszcza zmiany stosunków wodnych, w tym przesuszenie) i aktualny charakter ro ślinno ści nie spełniaj ą warunków uznania ich za siedliska , o których mowa w Rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 16 maja 2005 r. w sprawie typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków ro ślin i zwierz ąt wymagaj ących ochrony w formie wyznaczenia obszarów Natura 2000 (Dz. U. z 2005 r., Nr 94, poz. 795) i zmieniaj ącym je Rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 sierpnia 2012 r. zmieniaj ącego rozporz ądzenie w sprawie siedlisk przyrodniczych oraz gatunków b ędących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, a tak że kryteriów wyboru obszarów kwalifikuj ących si ę do uznania lub wyznaczenia jako obszary Natura 2000 (Dz. U. z dnia 20.09.2012, poz. 1041). Na trasach planowanych linii 110 kV i 400 kV oraz na terenie istniej ącej stacji elektroenergetycznej „Ełk” nie wyst ępuj ą siedliska chronione w programie Natura 2000.

Ro śliny naczyniowe obj ęte ochron ą ścisł ą Na terenie obj ętym zmian ą ”Studium …” odnotowano tylko jedno stanowisko gatunku obj ętego ochron ą ścisł ą, ze wskazaniem na konieczno ść ochrony czynnej – zimowitu jesiennego Colchicum autumnale . Znajduje si ę ono na wschodnim kra ńcu terenu przeznaczonego pod staj ę elektroenergetyczn ą 400/110 kV „Ełk Bis” (rys. 4). Na Mazurach wykazywano dotychczas zaledwie 3 jego stanowiska (por. ATPOL – Zaj ąc, Zaj ąc 2001), przypuszczalnie antropogenicznego pochodzenia. By ć mo że koło Nowej Wsi Ełckiej został zawleczony, dzi ęki blisko ści linii kolejowej, stanowi ącej szlak dla migracji rozmaitych gatunków z odległych stron.

25 proeko Ro śliny naczyniowe obj ęte ochron ą cz ęś ciow ą Na terenie obj ętym zmian ą ”Studium …” stwierdzono obecno ść stanowisk trzech gatunków ro ślin naczyniowych, obj ętych ochron ą cz ęściow ą: kaliny koralowej Viburnum opulus , konwalii majowej Convallaria majalis , kruszyny pospolitej Frangula alnus (rys. 4). Kalina koralowa Viburnum opulus jest gatunkiem obficie wyst ępuj ącym w kompleksach le śnych na terenie przeznaczonym pod stacj ę elektroenergetyczn ą 400/110 kV „Ełk Bis”. Kalina koralowa jest gatunkiem w skali kraju pospolitym, jednak jest obj ęta ochron ą cz ęś ciow ą, jako gatunek leczniczy, którego surowiec jest (lub mo że by ć) pozyskiwany ze stanu naturalnego. Zabezpieczenie bazy surowcowej stanowi podstaw ę obj ęcia kaliny koralowej ochron ą. Konwalia majowa Convallaria majalis jest równie ż gatunkiem, którego ochrona cz ęś ciowa jest podyktowana potrzeb ą zabezpieczenia bazy cennego surowca leczniczego (corocznie skupuje si ę w kraju znaczne ilo ści suchego surowca konwalii). W granicach obszaru obj ętego zmian ą ”Studium …” stwierdzono cztery stanowiska – wszystkie na terenie planowanej lokalizacji stacji elektroenergetycznej 400/110 kV „Ełk Bis”. Kruszyna pospolita Frangula alnus posiada liczne egzemplarze w wielu miejscach terenu lokalziacji planowanej stacji elektroenergetycznej 400/110 kV „Ełk Bis”, podobnie, jak kalina koralowa.

Ro śliny naczyniowe zagro żone w skali kraju Na terenie obj ętym zmian ą ”Studium …” planowanej stacji 400/110 kV „Ełk Bis” nie stwierdzono wyst ępowania gatunków ro ślin naczyniowych zagro żonych w skali kraju.

Mszaki Z tej grupy stwierdzono na terenie planowanej lokalizacji stacji elektroenergetycznej 400/110 kV „Ełk Bis” obfitsze skupienie okazów jednego gatunku, podlegaj ącego ochronie cz ęś ciowej – fałdownika trzyrz ędowego Rhytidiadelphus triquetrus .

3.1.6. Porosty i grzyby makroskopowe

Porosty Na terenie planowanej stacji elektroenergetycznej 400/110 kV „Ełk Bis” stwierdzono nast ępuj ące gatunki chronionych porostów (Buliński 2012, Inwentaryzacja 2012): 1) odno życa jesionowa Ramalina fraxinea (ochrona ścisła); 2) odno życa k ępkowa R. fastigiata (ochrona ścisła); 3) przylepki Melanelia sp. div., w tym przylepka łuseczkowata Melanohalea exasperatula i przylepnik okopcony Melanelixia fuliginosa (wszystkie gatunki obj ęte ochron ą ścisł ą); 4) pustułka rurkowata Hypogymnia tubulosa (ochrona ścisła); 5) mąkla tarniowa Evernia prunastri (ochrona cz ęś ciowa).

26 proeko Na pozostałym terenie obj ętym zmian ą ”Studium …” nie stwierdzono wyst ępowania chronionych gatunków porostów.

Grzyby makroskopowe Na terenie obj ętym zmian ą ”Studium …” nie stwierdzono wyst ępowania chronionych gatunków grzybów makroskopowych ( macromycetes ) (Inwentaryzacja …, 2012).

3.1.7. Fauna

Ogólna charakterystyka fauny Zgodnie z „Programem ochrony środowiska w powiecie ełckim…” (2008) na terenie powiatu ełckiego wyst ępuj ą gatunki zwierz ąt środkowo- oraz północno- i wschodnioeuropejskie z wyra źnie zaznaczonym udziałem gatunków pochodzenia borealnego i wschodniego. Na terenie powiatu ełckiego wyst ępuj ą miejsca żerowiskowe i l ęgowe m.in. myszołowa, krogulca, kormorana, g ągoła, pustułki, kobuza, cietrzewia, żurawia, dzi ę- cioła zielonego. Ponadto wyst ępuj ą gatunki obj ęte szczególn ą ochron ą prawn ą, które podlegaj ą ochronie wraz z miejscami rozrodu i regularnego przebywania. Obserwowane s ą równie ż poluj ące osobniki gatunków ptaków drapie żnych, które zwabia du że nagromadzenie ptaków wodno-błotnych. W śród ssaków sporadycznie obserwowane s ą wilki i rysie. Na terenie powiatu ełckiego mo żna równie ż spotka ć łosia czy bobry. Wśród gatunków owadów warto wymieni ć, b ędące pod ochron ą: • jętki umieszczone w Czerwonej Ksi ędze zwierz ąt gin ących: Nigrobaetis digitatus, Heptagenia fuscogrisea, Eurylophella karelica oraz rzadki gatunek Caenis lactea ; • chronione gatunki wa żek: Sympecma paedisca , Leucorrhinia caudalis ; • 12 gatunków wa żek specjalnej troski i wska źnikowych: Lestes dryas, Coenagrion armatum , C. hastulatum, C. lunulatum, Nehalennia speciosa, Onychogomphus forcipatus, Brachytron pratense, Aeshna juncea, Anax imperator, Somatochlora flavomaculata, Epitheca bimaculata, Leucorrhinia albifrons, L. dubia, L. pectoralis, L. rubicunda ; • chrz ąszcze uznane za gatunki osłonowe: Platambus maculatus, Ilybius fenestratus ; • chru ścik uznany za gatunek osłonowy: Ithytrichia lamellaris . • motyl umieszczony w śród gatunków zagro żonych: Lycaena dispar. Zgodnie z „Programem…” (2008) w ostatnich latach pogorszyły si ę warunki siedliskowe wielu zagro żonych, chronionych i rzadkich gatunków. Wi ąż e si ę to m.in. z wzrastaj ącą penetracj ą turystyczn ą obszarów cennych przyrodniczo. Rzutuje to bezpo średnio na wska źnik bioró żnorodno ści biologicznej i krajobrazowej - czynnika uznawanego za najwa żniejszy w zakresie bezpiecze ństwa ekologicznego pa ństwa. Przykładem szczególnie widocznym na terenie powiatu ełckiego s ą zmiany w strukturze zwierzyny drobnej (zaj ąc, kuropatwa) i zwi ększenie populacji lisa.

27 proeko

Wyniki inwentaryzacji Dla terenu obj ętego zmian ą ”Studium …” przeprowadzono inwentaryzacj ę przyrodnicz ą w okresie od maja 2011 do maja 2012 („Raport ko ńcowy z inwentaryzacji przyrodniczej dla nowej stacji Ełk wraz z obszarem, na którym b ędą znajdowa ć si ę wyprowadzenia linii 400 kV (Ełk - granica RP i Ełk - Łom ża) oraz linii 110 kV za okres bada ń od maja 2011 r. do ko ńca maja 2012 r.”, 2012). Graficzne wyniki inwentaryzacji, z oznaczonym obszarem zmiany „Studium...” przedstawiaj ą rys. 4 i 5.

Bezkr ęgowce W trakcie inwentaryzacji bezkr ęgowców stwierdzono wyst ępowanie 14 gatunków owadów obj ętych ochron ą zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 12 pa ździernika 2011 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierz ąt (Dz. U. 2011 Nr 237, poz. 1419). S ą to: 1) błonkoskrzydłe: Hymenoptera (10 gat.). Pszczołowate Apoidea : trzmiel zmienny Bombus humilis , parkowy B. hypnorum , kamiennik B. lapidarius , gajowy B. lucorum , le śny B. pratorum , rudy B . pascuorum , rudonogi B. ruderarius , rudoszary B. sylvarum , ziemny B. terrestris ,wielkooki B. confusus ; 2) chrz ąszcze Coleoptera (4 gat.): biegacz wr ęgaty Carabus cancellatus , biegacz ogrodowy C. hortensis , biegacz gładki C. glabratus , biegacz polny C. arcensis.

Płazy i gady Na obszarze obj ętym zmian ą ”Studium …” stwierdzono wyst ępowanie 7 gatunków płazów (ropucha szara Bufo bufo, grzebiuszka ziemna Pelobates fuscus, rzekotka drzewna Hyla arborea, żaba wodna Pelophylax esculentus syn. Rana esculenta, żaba jeziorkowa Pelophylax lessonae syn. Rana lessonae, żaba moczarowa Rana arvalis, żaba trawna R. temporaria ) oraz 1 gatunku gada - jaszczurki zwinki Lacerta agilis. Dodatkowo stwierdzono głosy kumaka nizinnego Bombina bombina na zachód od listniej ącej stacji 220/110 kV „Ełk”. Nie stwierdzono szlaków, którymi płazy gromadnie przemieszczałyby si ę w okresie wiosennych i jesiennych w ędrówek. Analizowany teren stanowi głównie miejsce, na którym płazy wyst ępuj ą w wi ększo ści ju ż po okresie rozrodczym - dlatego najcz ęś ciej obserwowano tu formy młodociane płazów. Generalnie, na analizowanym terenie nie ma istotnych (wa żnych z punktu widzenia ekologii płazów) miejsc rozrodu, żerowania czy zimowania płazów. 28 proeko

29 proeko

30 proeko

31 proeko

Ptaki5 Zgodnie z wynikami „Raportu ko ńcowego z inwentaryzacji przyrodniczej dla nowej stacji Ełk wraz z obszarem, na którym b ędą znajdowa ć si ę wyprowadzenia linii 400 kV (Ełk - granica RP i Ełk - Łom ża) oraz linii 110 kV za okres bada ń od maja 2011 r. do ko ńca maja 2012 r.” (2012) na terenie zmiany ”Studium …” stwierdzono 95 gatunków ptaków (tabela 1).

Tabela 1 Wykaz gatunków ptaków stwierdzonych na terenie inwentaryzacji Oznaczenia: DP - I Zał ącznik Dyrektywy Ptasiej, CKZGiZ - Czerwona Ksi ęga Zwierz ąt Gin ących i Zagro żonych, PL - status ochronny wg prawa krajowego: OS-ochrona ścisła, OC - ochrona cz ęś ciowa, Ł- łowny Status ochronny Lp. Gatunek DP CKZGiZ PL 1. Bielik Haliaeetus albicilla ● LC OS 2. Błotniak stawowy Circus aeruginosus ● OS 3. Błotniak zbo żowy Circus cyaneus ● VU OS 4. Bocian biały Ciconia ciconia ● OS 5. Bogatka Parus major OS 6. Brzegówka Riparia riparia OS 7. Cierniówka Sylvia communis OS 8. Czajka Vanellus vanellus OS 9. Czapla siwa Ardea cinerea OC 10. Czarnogłówka Poecile montanus OS 11. Czy ż Carduelis spisus OS 12. Derkacz Crex crex DD OS 13. Dro ździk Turdus iliacus OS 14. Dymówka Hirundo rustica OS 15. Dymówka Hirundo rustica OS 16. Dzi ęcioł du ży Dendrocopos major OS 17. Dzi ęciołek Dendrocopos minor OS 18. Dzwoniec Carduelis chloris OS 19. Gawron Corvus frugilegus OC 20. Gąsiorek Lanius collurio ● OS 21. Gęgawa Anser anser Ł 22. Gęś białoczelna Anser albifrons Ł 23. Gęś zbo żowa Anser fabalis Ł

5 Na cele lokalizacji elektrowni wiatrowych na terenie planowanej farmy wiatrowej >Nowa Wie ś Ełcka< w 2010 roku wykonano monitoring ornitologiczny, który obj ął cz ęść terenu projektu zmiany „Studium...” („Monitoring ornitologiczny terenu planowanej farmy wiatrowej >Nowa Wie ś Ełcka”, Polakowski, Broniszewska, 2010) - na całym badanym terenie stwierdzono ł ącznie 113 gatunków ptaków. 32 proeko 24. Gil Phyrrula phyrrula OS 25. Goł ąb domowy Columba livia urbana 26. Górniczek Eremophila alpestris OS 27. Grubodziób C. coccothraustes OS 28. Grzywacz Columba palumbus Ł 29. Jarz ębatka Sylvia nisoria ● OS 30. Jastrz ąb Accipiter gentilis OS 31. Jer Fringilla montifringilla OS 32. Kawka Corvus monedula OS 33. Kokoszka Gallinula chloropus OS 34. Kopciuszek Phoenicurus ochruros OS 35. Kormoran Phalacrocorax carbo OC 36. Kos Turdus merula OS 37. Kr ętogłów Jynx torqilla OS 38. Krogulec Accipiter nisus OS 39. Kruk Corvus corax OC 40. Krwawodziób Tringa totanus OS 41. Krzy żodziób świerkowy Loxia curvirostra OS 42. Krzy żówka Anas platyrhynchos Ł 43. Kukułka Cuculus canorus OS 44. Kulczyk Serinus serinus OS 45. Kwiczoł Turdus pilaris OS 46. Lerka Lullula arborea ● OS 47. Łab ędź krzykliwy Cygnus cygnus ● OS 48. Łab ędź niemy Cygnus olor OS 49. Makol ągwa Carduelis cannabina OS 50. Mazurek Passer montanus OS 51. Mewa pospolita Larus canus OS 52. Mewa żółtonoga Larus fuscus OS 53. Modraszka Cyanistes caeruleus OS 54. Mysikrólik Regulus regulus OS 55. Myszołów Buteo buteo OS 56. Myszołów włochaty Buteo lagopus OS 57. Oknówka Delichon urbicum OS 58. Orlik krzykliwy Aquila pomarina ● OS 59. Paszkot Turdus viscivorus OS 60. Piecuszek Phylloscopus trochillus OS 61. Pieg ża Sylvia curruca OS 62. Pierwiosnek Phylloscopus collybita OS 63. Pliszka siwa Motacilla alba OS 64. Pliszka żółta Motacilla flava OS 65. Pokl ąskwa Saxicola rubetra OS 33 proeko 66. Pokrzywnica Prunella modularis OS 67. Potrzos Emberiza schoeniclus OS 68. Przepiórka Coturnix coturnix DD OS 69. Pustułka Falco tinnunculus OS 70. Raniuszek Aegithalos caudatus OS 71. Rybitwa rzeczna Sterna hirundo ● OS 72. Samotnik Tringa ochropus OS 73. Sierpówka Streptopelia decaocto OS 74. Siewka złota Pluvialis apricaria ● EXP OS 75. Sikora uboga Poecile palustris OS 76. Siniak Columba oenas OS 77. Skowronek Alauda arvensis OS 78. Słowik szary Luscinia luscinia OS 79. Sójka Garrulus glandarius OS 80. Sroka Pica pica OC 81. Srokosz Laniu excubitor OS 82. Strzy żyk Troglodytes troglodytes OS 83. Szczygieł Carduelis carduelis OS 84. Szpak Sturnus vulgaris OS OS 85. Śmieszka Larus ridibundus OS 86. Śpiewak Turdus philomelos OS 87. Świergotek drzewny Anthus trivialis OS 88. Świergotek ł ąkowy Anthus pratensis OS 89. Trzmielojad Pernis apivorus ● OS 90. Trznadel Emberiza citrinella OS 91. Wilga Oriolus oriolus OS 92. Wrona siwa Corvu corone cornix OS 93. Zaganiacz Hippolais icterina OS 94. Zi ęba Fringilla coelebs OS 95. Żuraw Grus grus ● OS Źródło: Raport ko ńcowy z inwentaryzacji przyrodniczej ... (2012).

W okresie wiosennych przelotów (marzec-kwiecie ń 2012 r.) odnotowano ł ącznie 57 gatunków ptaków, z czego 10 wymienionych w I Zał ączniku Dyrektywy Ptasiej i 4 znajduj ące si ę w Polskiej Czerwonej Ksi ędze Zwierz ąt. Wśród stwierdzonych gatunków ptaków l ęgowych na szczególn ą uwag ę zasługuj ą: orlik krzykliwy (1 para) , bocian biały (13 par), myszołów (2 pary) i żuraw (4 pary). Są to gatunki wra żliwe na wpływ linii elektroenergetycznych. W okresie pol ęgowym (lipiec i sierpie ń 2011 r.) wykryto obecno ść 26 gatunków ptaków, w tym 6 gatunków nale żało do grupy ptaków wymienionych w I Zał ączniku Dyrektywy Ptasiej, a 2 gatunki wymienione s ą w Czerwonej Ksi ędze Gatunków Gin ących i Zagro żonych. Nie wykryto miejsc szczególnie cennych przyrodniczo i stanowi ących ostoje dla ptaków koczuj ących. 34 proeko W okresie migracji jesiennej (wrzesie ń - listopad 2011 r.) zaobserwowano 49 gatunków ptaków, z czego 6 jest wymienianych w Zał ączniku I Dyrektywy Ptasiej, a 3 w Polskiej Czerwonej Ksi ędze Zwierz ąt. Podobnie jak wiosn ą, ptaki migruj ące przelatuj ą w okresie jesiennym równomiernie nad całym terenem, nie wyst ępuj ą tam korytarze o charakterze lokalnym. Zim ą (grudzie ń 2011 r. - luty 2012 r.) odnotowano 20 gatunków ptaków. Jedynie jeden gatunek nale żał do grupy gatunków wymienionych w Zał ączniku I Dyrektywy Ptasiej i jednocze śnie wymieniony jest w Polskiej Czerwonej Ksi ędze Zwierz ąt. Na terenie obj ętym zmian ą ”Studium …” nie przebiegaj ą wyra źne w ąskie korytarze migracyjne ptaków typu dolin rzecznych, czy wybrze ży, lecz przelot odbywa si ę do ść równomiernie nad całym regionem, co okre ślane jest mianem „szerokiego frontu” rozci ągaj ącego si ę na szeroko ść całej Polski północno-wschodniej oraz na tereny Białorusi i Litwy. Jest to jeden z głównych korytarzy migracyjnych z południa na północ Europy i Azji, a okolice Nowej Wsi Ełckiej poło żone s ą w obszarze tej szerokiej trasy przelotu ptaków. Badania nie wykazały, by monitorowany obszar był wa żnym miejscem regularnego odpoczywania stad ptaków w trakcie migracji wiosennej, jesiennej, czy w okresie pol ęgowym. Obserwowano żeruj ące stada czajek, szpaków, kawek, kwiczołów, zi ęb, dro ździków i innych gatunków w ró żnych fragmentach powierzchni badawczej, przy czym miejsca ich koncentracji nie s ą stałe i zale żą od ró żnych czynników, np. rodzajów upraw czy terminów zabiegów. Ptaki te cz ęsto przemieszczały si ę na s ąsiednie żerowiska równie ż poza teren bada ń. Obserwowane stada ptaków liczyły od kilkunastu do ponad stu osobników w przypadku szpaków i kwiczołów. Nie s ą to wielkie stada i podobne wyst ępuj ą wsz ędzie, gdzie pojawia si ę dost ępny pokarm np. podczas orki pól. Nie wykryto tras regularnego przemieszczania si ę ptaków w obr ębie analizowanego obszaru.

Ssaki

Nietoperze 6 W ramach inwentaryzacji (Raport ko ńcowy z inwentaryzacji przyrodniczej dla nowej stacji Ełk..., 2012) stwierdzono wyst ępowanie sze ściu gatunków nietoperzy: • karlik wi ększy Pipistrellus nathusii; • borowiec wielki Nyctalus noctula; • mroczek pó źny Eptesicus serotinus; • karlik malutki Pipistrellus pipistrellus. • rodzaj nocek Myotis spp . (nie oznaczony do gatunku);

6 Na cele lokalizacji elektrowni wiatrowych na terenie planowanej farmy wiatrowej >Nowa Wie ś Ełcka< w 2009 roku wykonano monitoring chiropterologiczny, obejmuj ący teren projektu zmiany „Studium...” („Monitoring chiropterologiczny terenu planowanej farmy wiatrowej >Nowa Wie ś Ełcka”, Koziróg, 2009), który obj ął teren projektu zmiany „Studium...” Na badanym terenie stwierdzono wyst ępowanie 7 gatunków nietoperzy: nocek rudy Myotis daubentonii , mroczek posrebrzany Vespertilio murinus , mroczek pó źny Eptesicus serotinus, karlik drobny Pipistrellus pygmaeus , karlik malutki Pipistrellus pipistrellus , karlik wi ększy Pipistrellus nathusii , borowiec wielki Nyctalus noctula.

35 proeko • rodzaj karlik Myotis spp . (nie oznaczony do gatunku) . Na badanym terenie nie stwierdzono obecno ści kryjówek ani aktywno ści socjalnej nietoperzy. Nie stwierdzono tak że istotnych żerowisk nietoperzy. Aktywno ść lotn ą nietoperzy określono jako przeci ętn ą, natomiast aktywno ść żerow ą jako nisk ą, co jest potwierdzeniem braku wyst ępowania istotnych żerowisk nietoperzy. Stwierdzono tak że nisk ą aktywno ści nietoperzy w okresie wiosennej i jesiennej migracji, co świadczy że przez obszar bada ń nie przebiegaj ą trasy migracji sezonowej .

Inne gatunki chronionych ssaków Na całym obszarze objętym zmian ą ”Studium …” stwierdzono wyst ępowanie nast ępuj ących chronionych gatunków ssaków: • je ż wschodni Erinaceus roumanicus ( ochrona ścisła) - nieliczny , • kret europejski Talpa europaea ( ochrona cz ęś ciowa) liczne ślady wyst ępowania (kretowiska),

• gronostaj Mustela erminea ( ochrona ścisła) – pojedyncza obserwacja. Nie stwierdzono wyst ępowania gatunków wymienionych w Zał ącznikach II i IV Dyrektywy Siedliskowej. Nie stwierdzono korytarzy migracyjnych ssaków. Tropy dzików, saren i łosi świadcz ą o okresowej penetracji terenu przez te zwierz ęta w poszukiwaniu po żywienia.

3.2. Ocena odporno ści środowiska na obci ąż enie antropogeniczne oraz zdolno ści do regenerac ji 7 Potencjał samoregulacyjno-odporno ściowy środowiska, świadcz ący o jego zdolno ści do przeciwdziałania bod źcom zewn ętrznym, uwarunkowany jest (Przewo źniak 1987): • stanem wykształcenia środowiska (im bardziej wykształcone, bli ższe stanowi finalnemu, klimaksowemu, tym bardziej odporne); • typem środowiska; • intensywno ści ą procesów chemicznego i biologicznego metabolizmu (sprzęż enie dodatnie); • mo żliwo ści ą wynoszenia materii poza dane struktury przyrodnicze, w czym uczestniczy spływ wodny (powierzchniowy lub gruntowy, w postaci rozpuszczonej lub nie rozpuszczonej), przewietrzanie, denudacja; • stopniem antropogenicznego przekształcenia środowiska (sprz ęż enie ujemne). O odporno ści środowiska decyduj ą zarówno bod źce kinetyczne i materialne. Dany typ środowiska mo że mie ć du żą odporno ść na bod źce kinetyczne i mał ą na materialne i odwrotnie. Typ środowiska przyrodniczego wysoczyzny morenowej, przewa żaj ący na obszarze zmiany „Studium...”, pod wzgl ędem samoregulacyjno-odporno ściowym wyró żniaj ą: • du ża zdolno ść atmosfery do samooczyszczania (dobre warunki przewietrzania);

7 Na podstawie „Opracowania ekofizjograficznego.... (2009). 36 proeko • stabilno ść geodynamiczna (z wyj ątkiem stoków o większych nachyleniach); • umiarkowana intensywno ść lokalnego obiegu wody na wierzchowinie wysoczyzny. Najmniej odporne na bod źce kinetyczne s ą tereny o najwi ększym nachyleniu (zagro żenie erozj ą przede wszystkim wodn ą i ruchami masowymi). Szczególnie istotne jest zachowanie ro ślinno ści na stromych zboczach, gdy ż jej zniszczenie spowodowałoby ewolucj ę środowiska w kierunku denudowanych stoków, o znacznej dynamice procesów rze źbotwórczych. Mało odporne ze wzgl ędu na predyspozycje do akumulacji zanieczyszcze ń (bod źce materialne) jest środowisko przyrodnicze podmokłych obni żeń terenu. Do obni żenia potencjału samoregulacyjno-odporno ściowego środowiska przyrodniczego obszaru obj ętego zmian ą „Studium...” przyczynia si ę jego przekształcenie antropogeniczne. Generalnie, środowisko przyrodnicze tego rejonu jest umiarkowanie odporne na obci ąż enie antropogeniczne oraz ma ograniczon ą zdolno ść do regeneracji. W zwi ązku z tym konieczne jest racjonalne jego zagospodarowanie.

3.3. Powi ązania przyrodnicze obszaru zmiany „Studium...” (2012) z otoczeniem Powi ązania przyrodnicze obszaru projektu zmiany „Studium…” (2012) z otoczeniem realizowane s ą przez: • obieg wody; • cyrkulacj ę atmosferyczn ą; • powi ązania ekologiczne (migracje ro ślin i zwierz ąt). Powi ązania przyrodnicze na obszarze zmiany „Studium …” (2012) i w jego otoczeniu realizowane s ą przede wszystkim przez powierzchniowy i podziemny spływ wody. Woda jest głównym no śnikiem materii, a tym samym migracji pierwiastków chemicznych w środowisku. Wyst ępuje dzi ęki niej jednokierunkowy proces sprz ęż enia geochemicznego powierzchni autonomicznych (wierzchowinowych), tranzytowych (stokowych) i podporz ądkowanych (zagł ębie ń terenu, den dolin). Z jednostek autonomicznych nast ępuje ubytek materii, w jednostkach tranzytowych przewa ża jej przepływ oraz zaznacza si ę w ró żnym stopniu akumulacja lub ubytek (denudacja), w jednostkach podporz ądkowanych dominuje akumulacja materii. Ze wzgl ędu na ukształtowanie terenu na obszarze opracowania wyst ępuje spływ powierzchniowy z wierzchowiny wysoczyzny w kierunku wschodnim drobnymi ciekami do rzeki Ełk. Na obszarze projektu zmiany „Studium…” wyst ępuj ą obszary bezodpływowe chłonne i ewapotranspiracyjne, a w efekcie cz ęść obszaru wył ączona jest z odpływu powierzchniowego. Z zachodniej cz ęś ci wody odprowadzane s ą przez niewielkie cieki do jezior Karbowskiego i Bajtkowskiego. Powi ązania przyrodnicze realizowane s ą równie ż przez cyrkulacj ę atmosferyczn ą. Istota powi ąza ń atmosferycznych polega na transformacji wła ściwo ści powietrza pod wzgl ędem fizycznym (temperatura, wilgotno ść ) i chemicznym (skład powietrza, wiatr jako no śnik pierwiastków chemicznych) w zale żno ści od przepływu nad okre ślonymi obszarami. Wobec przewagi wiatrów z sektora zachodniego w rejonie obszaru zmiany „Studium…” s ą to głównie powi ązania zachód - wschód. Na zachód od obszaru znajduj ą si ę tereny rolnicze. W przypadku wyst ąpienia wiatrów z kierunków północno-wschodniego mo że nast ąpi ć napływ zanieczyszcze ń z miasta Ełk, a w przypadku wyst ąpienia wiatrów z kierunku południowo-wschodniego mo że nast ąpi ć napływ zanieczyszcze ń z miasta Grajewo.

37 proeko Powi ązania ekologiczne (migracje ro ślin i zwierz ąt) stymuluje przede wszystkim osnowa ekologiczna obszaru. Osnow ę ekologiczn ą tworzy system terenów przyrodniczo aktywnych, płatów i korytarzy ekologicznych przenikaj ących dany obszar, w tym przypadku rolniczo-osadniczy, umo żliwiaj ących przyrodnicze powi ązania funkcjonalne w płaszczy źnie horyzontalnej. Istnienie osnowy ekologicznej warunkuje utrzymanie wzgl ędnej równowagi ekologicznej środowiska przyrodniczego, wzbogaca jego struktur ę materialno-funkcjonaln ą i urozmaica krajobraz w sensie fizjonomicznym.

Korytarze ekologiczne Zgodnie z Ustaw ą z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (tekst jednolity Dz. U. z 2009, Nr 151, poz. 1220 z pó źn. zm.), art.5, p.2).: (…) korytarz ekologiczny to obszar umo żliwiaj ący migracj ę ro ślin, zwierz ąt lub grzybów. Ponadto w art. 23.1. ww., ustawy stwierdzono, (…) że obszar chronionego krajobrazu obejmuje tereny chronione ze wzgl ędu na wyró żniaj ący si ę krajobraz o zró żnicowanych ekosystemach, warto ściowe ze wzgl ędu na mo żliwo ść zaspokajania potrzeb zwi ązanych z turystyk ą i wypoczynkiem lub pełni ą funkcj ę korytarzy ekologicznych. Obszar gminy Ełk obj ęty jest nast ępuj ącymi opracowaniami planistycznymi i studialnymi rangi krajowej, w których wyznaczono korytarze ekologiczne (rys. 6) 8: 1) „Strategia wdra żania krajowej sieci ekologicznej ECONET-Polska” (Liro – red. 1998); 2) „Zwierz ęta a drogi. Metody ograniczenia negatywnego wpływu dróg na populacje dzikich zwierz ąt” (J ędrzejewski i in. 2004); 3) „Sie ć korytarzy ekologicznych ł ącz ących obszary chronione w Polsce” (J ędrzejewski, 2009); 4) „Koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju 2030” (2012).

Ad. 1) „Strategia wdra żania krajowej sieci ekologicznej ECONET-Polska” (Liro – red. 1998) zawiera koncepcj ę wyznaczenia sieci ekologicznej na obszarze Polski. Jest to koncepcja autorska, która nie została sformalizowana w postaci dokumentu prawnego. Obszar zmiany „Studium...” (2012) poło żony jest poza przedstawion ą tu sieci ą ekologiczn ą (rys. 6a).

Ad. 2) Poszczególne gatunki zwierz ąt przemieszczaj ą si ę najcz ęś ciej wielokrotnie wzdłu ż tych samych obszarów, które dobrze znaj ą i które zapewniaj ą im bezpiecze ństwo. Badania zwi ązane z rozmieszczeniem korytarzy migracji wilka i rysia w XX w. oraz zmiany rozmieszczenia tych gatunków, pozwoliły na odtworzenie sieci korytarzy migracji zwierz ąt l ądowych dla całej Polski (J ędrzejewski i in. 2001, 2004). Wg opracowania „Zwierz ęta a drogi. Metody ograniczenia negatywnego wpływu

8 Mapy Polski wykonane s ą w przegl ądowych skalach, co uniemo żliwia precyzyjne naniesienie korytarzy na mapy topograficzne. 38 proeko dróg na populacje dzikich zwierz ąt” (J ędrzejewski i in. 2004), w zasi ęgu terenów niele śnych korytarzy (rys. 6b) poło żony jest północny kraniec obszaru zmiany „Studium...” (2012).

Ad. 3) W 2005 roku opracowany został na zlecenie Ministerstwa Środowiska projekt korytarzy ekologicznych ł ącz ących Europejsk ą Sie ć Ekologiczn ą Natura 2000 w Polsce (J ędrzejewski i inni 2005). Podstaw ą ich wyznaczania była analiza środowiskowa oraz rozmieszczenia aktualnego i historycznego, a tak że migracji wybranych gatunków wska źnikowych: żubra, łosia, jelenia, nied źwiedzia, wilka i rysia. W sieci wyró żniono siedem korytarzy głównych, których rol ą jest zapewnienie ł ączno ści w skali całego kraju i w skali mi ędzynarodowej. Ka żdy z korytarzy głównych posiada szereg odnóg (korytarzy uzupełniaj ących), dzi ęki którym ł ączy on wszystkie le żą ce w danym regionie kraju cenne obszary siedliskowe. Koncepcja ta opublikowana jest w pracy J ędrzejewskiego (2009) pt. „Sie ć korytarzy ekologicznych ł ącz ących obszary chronione w Polsce”, zawartej w pracy zbiorowej pt. „Ochrona ł ączno ści ekologicznej w Polsce” (J ędrzejewski, Ławreszuk [red.] 2009). Wg tej koncepcji północne fragmenty obszaru zmiany „Studium...” poło żone s ą w zasi ęgu północnego korytarza ekologicznego (rys. 6c).

Ad. 4) „Koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju 2030” (2012) zawiera map ę (Rysunek 28) pt. „Kierunki polityki przestrzennej wobec obszarów funkcjonalnych cennych przyrodniczo”. Wg tej koncepcji, w zasi ęgu korytarza ekologicznego znajduj ą si ę północne fragmenty obszaru zmiany „Studium...” (rys. 6d).

Reasumuj ąc: nie ma jednej, obowi ązuj ącej koncepcji korytarzy ekologicznych w Polsce – najbardziej miarodajna (formalna) jest koncepcja zawarta w „Koncepcji zagospodarowania przestrzennego kraju 2030” (2012) oraz koncepcja Jędrzejewskiego (2009). Wg tych koncepcji północne, skrajne fragmenty obszaru zmiany „Studium...” (2012) poło żone są w zasi ęgu korytarzy ekologicznych, które nale ży traktowa ć jako korytarze migracyjne zwierz ąt l ądowych. Osnow ę ekologiczn ą obszaru zmiany „Studium…” (2012) tworz ą głównie lokalne płaty ekologiczne jak kompleksy le śne, zadrzewienia oraz ekosystemy terenów hydrogenicznych. W otoczeniu obszaru przebiega korytarz ekologiczny rzeki Ełk (ok. 1,5 km w kierunku wschodnim). Obszar zmiany „Studium…” (2012) jest izolowany ekologicznie przez sie ć dróg o generalnym przebiegu wschód-zachód (droga wojewódzka nr 667 Nowa Wie ś Ełcka – Biała Piska oraz dwie drogi powiatowe) oraz lini ę kolejow ą. 39 proeko

40 proeko

3.4. Zagro żenia przyrodnicze W warunkach środowiska przyrodniczego Polski do podstawowych zagro żeń przyrodniczych nale żą : zagro żenie powodziowe, ruchy masowe (zagro żenie morfodynamiczne) i ekstremalne stany pogodowe.

Zagro żenie powodzi ą Przez obszar zmiany „Studium…” (2012) przepływaj ą dopływy rzeki Ełk, odległej o ok. 1,5 km w kierunku wschodnim. Na obszarze projektu zmiany „Studium …” nie wyst ępuje zagro żenie powodziowe. W obr ębie lokalnych obni żeń mo że wyst ępowa ć jego podtapianie w efekcie waha ń pierwszego poziomu wody podziemnej (po intensywnych opadach atmosferycznych i po roztopach śniegu). W s ąsiedztwie obszaru projektu zmiany „Studium…” (2012) od wschodu zagro żenie powodzi ą i podtopieniem mo że dotyczy ć doliny rzeki Ełk, w tym cz ęś ci zabudowy wsi Nowa Wie ś Ełcka, poło żonych cz ęś ciowo w dnie doliny (ok. 1,5 km w kierunku wschodnim od obszaru projektu zmiany ”Studium…”, 2012).

Zagro żenie ruchami masowymi uzale żnione jest od wielu czynników, jak: • morfogeneza terenu; • morfometria terenu (k ąty nachylenia terenu i wysoko ści wzgl ędne); • przypowierzchniowa budowa geologiczna; • inne przejawy morfodynamiki; • pokrycie terenu ro ślinno ści ą; • zabezpieczenia techniczne stoków.

W przypadku terenów o naturalnych predyspozycjach do powstawania ruchów masowych, ingerencja antropogeniczna mo że doprowadzi ć do zachwiania stabilno ści stoku i uruchomienia procesów morfodynamicznych. Zgodnie z literatur ą przedmiotu (Klimaszewski 1978) słabe ruchy masowe (soliflukcja 9) mog ą pojawia ć si ę ju ż przy k ącie nachylenia 2-70, przy 7-15 0 mo że wyst ąpi ć silne spełzywanie i soliflukcja oraz osuwanie. Przy k ącie nachylenia terenu 15-35 0 mo żliwe jest silne osuwanie gruntu. Za osuwiskotwórcze uznaje si ę generalnie nachylenie terenu 15-35 0. Powy żej 35 0 wyst ępuje zjawisko odpadania i obrywania mas skalnych i zwietrzeliny. Najskuteczniej stabilizuje zbocza zwarta pokrywa ro ślinna. Wynika m. in. z tego konieczno ść ochrony pokrywy ro ślinnej. Na obszarze projektu zmiany „Studium …” potencjalne zagro żenie ruchami masowymi wyst ępuje na terenach o du żych spadkach (>20%), w zale żno ści od pokrycia terenu i przypowierzchniowej budowy geologicznej. Zagro żenie wyst ąpienia ruchów masowych mog ą spot ęgowa ć niewła ściwe lokalizacje obiektów budowlanych, brak ro ślinno ści na zboczach (np. w wyniku zabiegów agrotechnicznych) i wprowadzanie sztucznych podci ęć zboczy (skarp). Na

9 Proces pełzni ęcia pokrywy zwietrzelinowej, nasi ąkni ętej wod ą (Klimaszewski 1978). 41 proeko obszarze opracowania wi ększo ść stoków pagórów wysoczyzny morenowej stabilizuje zwarta pokrywa w postaci lasów, co osłabia ruchy masowe. Powszechnym zagro żeniem w warunkach środowiska przyrodniczego Polski s ą ekstremalne stany pogodowe , jak bardzo silne wiatry, długotrwałe, intensywne opady deszczu lub śniegu. Zapobieganie ekstremalnym stanom pogodowym jest niemo żliwe a likwidacja skutków jest kwesti ą organizacyjn ą.

3.5. Walory zasobowo-użytkowe środowiska przyrodniczego

Potencjał agroekologiczny Na obszarze projektu zmiany „Studium…” wyst ępuj ą nast ępuj ące kompleksy rolniczej przydatno ści gleb: • 2 - pszenny dobry; • 3 - pszenny wadliwy; • 4 – żytni bardzo dobry; • 5 – żytni dobry; • 6 - żytni słaby; • 7 – żytni bardzo słaby; • 8 - zbo żowo-pastewny mocny; • 2z – użytki zielone średnie; • 3z – użytki zielone słabe i bardzo słabe. Zdecydowanie przewa żaj ą 2 i 3 kompleks rolniczej przydatno ści gleb (bardzo dobre warunki agroekologiczne). Mały udział stanowi ą kompleksy 4, 5, 6, 7, 8 wyst ępuj ące na całym obszarze opracowania. W ogólnej ocenie potencjał agroekologiczny obszaru opracowania jest du ży. W obni żeniach terenu wykształciły si ę gleby organiczne (torfowe, mułowo-torfowe i torfowo-mułowe).

Potencjał le śny Na obszarze projektu zmiany „Studium…” (2012) największe zwarte kompleksy le śne wyst ępuj ą w północnej i południowo-zachodniej cz ęś ci. Na całym obszarze wyst ępuj ą kompleksy le śne w znacznym rozdrobnieniu. Lasy sosnowe wyst ępuj ą w obr ębie pagórów morenowych. W obni żeniach dolinnych dominuj ą lasy li ściaste. W drzewo-stanach wyst ępuj ą domieszki gatunków li ściastych: lipa, d ąb, wierzba, brzoza, olcha. Według „Programu ochrony środowiska w gminie Ełk” (2008) problemem gospodarki le śnej jest nadmierne i niecelowe rolnicze u żytkowanie gruntów marginalnych, o niskiej zdolno ści produkcyjnej.

Atrakcyjno ść i przydatno ść rekreacyjna Potencjał rekreacyjny środowiska przyrodniczego obszaru projektu zmiany „Studium…” (2012) jest umiarkowany. Jest to wynikiem przede wszystkim współwyst ępowania urozmaiconego ukształtowania terenu, zró żnicowania zbiorowisk ro ślinnych oraz elementów sieci hydrologicznej (oczka wodne) przy braku jezior. Du że s ą walory krajobrazowe obszaru. Przewaga terenów rolniczych na obszarze opracowania wpływa na obni żenie potencjału rekreacyjnego całego obszaru. 42 proeko Zgodnie z opracowan ą przez Warmi ńsko-Mazurskie Biuro Planowania Przestrzennego „Analiz ą wybranych obszarów o du żym potencjalne rozwoju i konkurencyjno ści w województwie warmi ńsko-mazurskim” (2006) obszar projektu zmiany „Studium…” nale ży do regionu Pojezierze Ełckie, które charakteryzuje si ę wybitnymi walorami i atrakcjami turystycznymi. Dominuje tu turystyka wodna oparta o okoliczne jeziora. Dotychczas region ten był słabo wykorzystywany pod wzgl ędem turystycznym, natomiast cechuje si ę on du żymi mo żliwo ściami rozwoju.

Zasoby wodne Zasoby wód powierzchniowych obszaru projektu zmiany „Studium…” (2012) są reprezentowane przez dopływy rzeki Ełk (ok. 1,5 km w kierunku wschodnim), liczne bezimienne cieki, cz ęsto prowadz ące wody okresowo oraz „oczka wodne” i podmokło ści. Cz ęść obszaru obj ętego zmian ą „Studium...” wył ączona jest z odpływu powierzchniowego (obszary bezodpływowe chłonne i ewapotranspiracyjne). Cz ęść obszaru zmiany „Studium...” (2012) znajduje si ę na terenie czwartorz ędowego zbiornika wód podziemnych GZWP 217– Pradolina Rzeki Biebrzy (zob. rys. 2) i w zasi ęgu strefy ochronnej GZWP nr 217. Szacunkowe zasoby dyspozycyjne wynosz ą 200 ty ś m³/dob ę, średnia gł ęboko ść uj ęć wynosi 45 m. Warstwa wodono śna GZWP nr 217 znajduje si ę w piaszczysto – żwirowych utworach czwartorz ędowych, poni żej 20 m od powierzchni ziemi, cz ęsto bez wła ściwej izolacji naturalnej („Studium...”, 2001 ze zm. 2010). Dla GZWP nr 217 nie ma opracowanej dokumentacji hydrogeologicznej z wyznaczonymi obszarami ochronnymi.

Zasoby surowców mineralnych Na obszarze zmiany „Studium…” (2012) nie wyst ępuj ą udokumentowane zło ża surowców mineralnych (www. geoportal.pgi.pl).

3.6. Potencjalne zmiany stanu środowiska w przypadku braku realizacji projektu zmiany „Studium...” (2012) Środowisko przyrodnicze i krajobraz obszaru projektu zmiany „Studium…” (2012) są w du żym stopniu zantropizowane, przede wszystkim w efekcie dominacji rolniczego u żytkowania ziemi. Skutkiem tego jest silne zubo żenie struktury ekologicznej obszaru opracowania. W przypadku rozwoju planowanej infrastruktury elektroenergetycznej wyst ąpi ą nowe i cz ęsto nieuniknione zmiany środowiska przyrodniczego. Na etapie inwestycyjnym b ędą to przede wszystkim: • przekształcenia w przypowierzchniowych strukturach geologicznych, zwi ązane z pracami ziemnymi w celu posadowienia obiektów budowlanych; • zmiany lokalnego ukształtowania terenu w wyniku prac niwelacyjnych; • zmiany aktualnego u żytkowania gruntów i likwidacja istniej ącej ro ślinno ści; • zmiany w lokalnym obiegu wody przez ograniczenie infiltracji i wzrost parowania; • modyfikacje topoklimatu terenu planowanej stacji elektroenergetycznej w wyniku oddziaływania zainwestowania na kształtowanie si ę warunków: - termicznych (wi ększa pojemno ść cieplna w stosunku do powierzchni pokrytej ro ślinno ści ą, sztuczne źródła ciepła); 43 proeko - anemometrycznych (powstanie lokalnej cyrkulacji jako efekt oddziaływania zabudowy i podwy ższenia temperatury), - wilgotno ściowych (zmniejszenie retencji przypowierzchniowej i przenikania wody do przypowierzchniowych warstw gruntu); • zmiany fizjonomii krajobrazu przez wprowadzenie nowych obiektów infrastrukturowych – powierzchniowych i linijnych. Konsekwencj ą wprowadzenia planowanej infrastruktury elektroenergetycznej będzie jego oddziaływanie na środowisko na etapie eksploatacji. B ędzie ono dotyczy ć przede wszystkim emisji promieniowania elektromagnetycznego , oddziaływania na krajobraz i potencjalnego oddziaływania na zwierz ęta fruwaj ące. Zgodnie z „Prognoz ą oddziaływania na środowisko projektu >Programu rozbudowy Krajowej Sieci Przesyłowej w zakresie poł ączenia Polska-Litwa<” (2011), eksploatacja Stacji Elektroenergetycznej „Ełk Bis” i linii przesyłowych 400 kV (stanowi ących fragment Elektroenergetycznego Pier ścienia Bałtyckiego) nie b ędzie istotnie wpływa ć na popraw ę stanu środowiska naturalnego. Zatem brak realizacji planowanych w ponadlokalnych inwestycji elektroenergetycznych nie wpłynie na zmian ę obecnego stanu przyrody obszaru północno-wschodniej Polski . Jednocze śnie w „Prognozie oddziaływania na środowisko projektu >Programu rozbudowy Krajowej Sieci Przesyłowej w zakresie poł ączenia Polska-Litwa<” (2011) wykazano, że budowa linii przesyłowych o napi ęciu 400 kV jest z punktu widzenia środowiskowego uzasadniona faktem, że jedna dwutorowa linia o napi ęciu 400 kV jest w stanie przesła ć tyle energii, co 4 jednotorowe linie 220 kV albo 15 jednotorowych linii 110 kV . Pozytywne oddziaływanie b ędzie zwi ązane równie ż ze stworzeniem warunków do wypełnienia celów rozwojowych dla regionów, w których będą realizowane inwestycje. Planowana rozbudowa sieci przesyłowej przyczyni si ę tak że do wdro żenia regionalnych i krajowych strategii w zakresie mo żliwo ści przył ączania Odnawialnych Źródeł Energii . Rezygnacja z realizacji planowanych inwestycji nie byłaby korzystna w ww. aspektach.

44 proeko 4. WALORY KULTUROWE

Zabytkowe dziedzictwo kulturowe Na obszarze projektu zmiany „Studium …” (2012) nie wyst ępuj ą obiekty wpisane do rejestru zabytków na podstawie przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. W otoczeniu obszaru projektu zmiany „Studium …” (2012) obiekty wpisane do rejestru i ewidencji zabytków Warmi ńsko-Mazurskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków (WKZ), na podstawie przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, znajduj ą si ę • w Nowej Wsi Ełckiej – w minimalnej odległo ści ponad 0,5 km od terenu istniej ącej stacji 220/110 kV „Ełk”, planowanej do rozbudowy): o obiekty wpisane do rejestru zabytków: - młyn wodny (nr rejestru A-3504); o obiekty wpisane do ewidencji WZK: - zabudowania dawnego zespołu dworsko – folwarcznego, wpisanego do ewidencji zabytków pod nr 6822; obiekty o nr: 1 - dwór, 2 i 5 - obory, 3 - studnia, 4 - szopa na maszyny rolnicze, 6 i 8 - stodoły, 7 - silosy, 9 - stajnia/obora, 10 - magazyn zbo żowy, 11 - chlewnia, dom mieszkalny dla robotników, 12 - budynek gospodarczy, 13 - dom mieszkalny "sze ściorak"; • w Bajtkowie - w minimalnej odległo ści ponad 3 km na południowy-zachód od terenu lokalizacji planowanej stacji 400/110 kV „Ełk Bis”: o obiekty wpisane do rejestru zabytków: − cmentarz wojenny powstały w latach 1914 – 1918 (nr rejestru A-3690) − mogiła wojenna grenadiera Kluge z ZPGren, który zgin ął w 1915 r. (nr rejestru A-3689); − Ko ściół Parafialny p.p. MB Ró żańcowej (nr rejestru A-2761); − zespół sakralny (kościół, plebania) (nr rejestru A-3824); o obiekty wpisane do ewidencji WZK: − zabudowania dawnego folwarku, wpisane pod nr 5496; obiekty o nr: 20 - dom mieszkalny (czworak), 21, 22 - dom mieszkalny (trojak), 23, 24 - dom mieszkalny (dwojak), 30 - budynki gospodarcze.

Ponadto, zgodnie z pismem Warmi ńsko-Mazurskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków ( zał ącznik 3), w rejonie terenu lokalizacji przedsi ęwzi ęcia (w sąsiedztwie trasy przebiegu planowanej linii elektroenergetycznej 110 kV, w rejonie jej wej ścia na teren stacji 220/110 kV „Ełk”) wyst ępuje stanowisko archeologiczne – Nowa Wie ś Ełcka, stan. XV (AZP 24-78/17). W odniesieniu do obszaru stanowiska obowi ązuje wymóg uzgodnienia z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków (w tym wypadku zgodnie z wła ściwo ści ą terytorialn ą – z Wojewódzkim Urz ędem Ochrony Zabytków w Olsztynie Delegatura w Ełku) wszelkich działa ń (za wyj ątkiem prac rolnych). (…) W przypadku przedmiotowego stanowiska dopuszcza si ę działalno ść inwestycyjn ą pod warunkiem przeprowadzenia wyprzedzaj ących bada ń archeologicznych. 45 proeko Dobra kultury współczesnej reprezentowane s ą na obszarze projektu zmiany „Studium…” (2012) przede wszystkim przez: • zabudowania zagrodowe i mieszkalne; • obiekty gospodarcze i usługowe; • sie ć dróg ró żnej rangi (wojewódzka, powiatowe, gminne i prywatne); • lini ę kolejow ą; • infrastruktur ę techniczn ą, zwłaszcza elektroenergetyczn ą (stacja 220/110 kV „Ełk”, linia 220 kV).

Krajobraz kulturowy reprezentuje typ krajobrazu rolniczo-osadniczego, z enklawami krajobrazu przyrodniczego, reprezentowanego przez niewielkie kompleksy le śne, zbiorniki wodne itp. Na terenie gminy Ełk wyznaczono 97 Jednostek Architektoniczno - Krajobrazowych (JARK), integruj ących walory środowiska przyrodniczego i kulturowego o zró żnicowanym stopniu presji antropogenicznej, której wynikiem jest dzisiejsza warto ść mniej lub bardziej zdeformowanych obiektów kulturowych i ich otoczenia („Studium warto ści kulturowych gminy Ełk", Mackiewicz, Brzozowski, 2001). W odniesieniu do poszczególnych JARK, ustalono 3 rodzaje ochrony konserwatorskiej: ochrona cz ęś ciowa „B”, o chrona ekspozycji „E", ochrona krajobrazowa „K". Na obszarze obj ętym projektem zmiany „Studium....” nie wyst ępuj ą ww. strefy. Najbli ższe to strefy ochrony cz ęś ciowej „B” we wsiach Nowa Wie ś Ełcka, Barany i Talusy oraz we wsi Bajtkowo. Zgodnie z zapisami obowi ązuj ącego „Studium...” (2001 ze zm. z lat 2004-2012), w strefach tych niezb ędne b ędzie narzucenie pewnych rygorów w zakresie utrzymania historycznie wykształconych układów dróg oraz form budownictwa . Nowa zabudowa siedliskowa oraz budownictwo letniskowe w tym obszarze powinno w sposób szczególny nawi ązywa ć do tradycyjnych form mazurskich w ich konstrukcji i detalu .

46 proeko 5. ANALIZA ISTNIEJ ĄCYCH PROBLEMÓW OCHRONY ŚRODOWISKA ISTOTNYCH Z PUNKTU WIDZENIA REALIZACJI PROJEKTU STUDIUM, W SZCZEGÓLNO ŚCI NA OBSZARACH FORM OCHRONY PRZYRODY

5.1. Problemy ochrony środowiska na terenach obj ętych przewidywanym znacz ącym oddziaływaniem

Źródła i stan antropizacji środowiska przyrodniczego Główne przejawy antropizacji środowiska przyrodniczego obszaru projektu zmiany „Studium…” (2012) i jego bezpo średniego otoczenia to: • dominacja rolniczego u żytkowania ziemi, czego efektem s ą m. in. synantropizacja ro ślinno ści, zubo żenie struktury ekologicznej terenu oraz specyfika krajobrazu o cechach kulturowego krajobrazu rolniczego; • osadnictwo wiejskie (w tym drobne obiekty gospodarcze i usługowe – źródła emisji zanieczyszczeń do atmosfery, ścieków komunalnych i gospodarczych oraz odpadów komunalnych i gospodarczych): • sie ć lokalnych dróg utwardzonych i gruntowych (komunikacja samochodowa jako źródło emisji zanieczyszcze ń atmosfery i hałasu); • napowietrzne linie elektroenergetyczne, w tym wysokiego (220 kV) i średniego napi ęcia ( źródło promieniowania elektromagnetycznego); • jednotorowa, niezelektryfikowana linia kolejowa przebiegaj ąca przez południow ą cz ęść obszaru zmiany „Studium …” (2012); W dalszym otoczeniu koncentracja antropogenicznych przekształce ń środowiska przyrodniczego ma miejsce w Ełku (na północny-wschód od obszaru zmiany „Studium...”).

Zanieczyszczenia atmosfery Potencjalne źródła zanieczyszczenia atmosfery w rejonie obszaru projektu zmiany „Studium…” (2012) to: • paleniska domowe, źródła ciepła i emisja technologiczna z obiektów usługowych i gospodarczych na obszarze opracowania i w jego otoczeniu; • emisja zanieczyszcze ń komunikacyjnych z dróg; • emisja niezorganizowana pyłu z terenów pozbawionych ro ślinno ści i z terenów o utwardzonej nawierzchni, głównie komunikacyjnych; • napływ zanieczyszcze ń z otoczenia obszaru zmiany „Studium...”, głównie z Ełku i z Grajewa. Istotnym źródłem zanieczyszcze ń na analizowanym terenie jest komunikacja samochodowa. W rejonie obszaru zmiany „Studium...” (2012) przebiega droga wojewódzka nr 667 Nowa Wie ś Ełcka – Biała Piska. Według „Programu…” (2008) jednym z głównych źródeł zanieczyszcze ń na terenie gminy Ełk jest m.in. kotłownia Spółdzielni Mieszkaniowej „Wspólnota” w Nowej Wsi Ełckiej. W rejonie obszaru projektu zmiany „Studium…” nie wyst ępuj ą punkty pomiarowe 47 proeko zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego. Najbli ższy punkt pomiarowy znajduje si ę w mie ście Ełku (ok. 6 km w kierunku północno-wschodnim). Ze wzgl ędu na inny charakter przestrzeni, w tym przypadku miejskiej wyniki pomiarów nie s ą reprezentatywne dla obszaru opracowania, który stanowi w wi ększo ści przestrze ń użytkowan ą rolniczo. Według „Raportu ....” (2011) jako ść powietrza w województwie warmi ńsko- mazurskim jest na ogół dobra , poza lokalnymi odst ępstwami, głównie na terenach zwartej zabudowy miejskiej i w rejonach lokalizacji źródeł emisji zanieczyszcze ń atmosferycznych. Strefa warmi ńsko-mazurska, do której zalicza si ę obszar zmiany „Studium...” została oceniona jako klasa C zarówno pod k ątem zanieczyszczenia pyłem PM10, jak i pod k ątem zanieczyszczenia benzo(£)pirenem. Jako ść powietrza pod k ątem pozostałych zanieczyszcze ń została oceniona na terenie całego województwa warmi ńsko-mazurskiego jako klasa A. Wielko ść emisji zanieczyszcze ń gazowych i pyłów, utrzymuje si ę na terenie powiatu ełckiego na stałym poziomie i wykazuje tendencj ę spadkow ą10 . Zwi ązane jest to przede wszystkim z ograniczeniem spalania paliw wysokoemisyjnych w kotłowniach lokalnych (zmiana paliwa) oraz łagodnego przebiegu ostatnich zim. Na ograniczenie emisji ma równie ż wpływ ograniczenie działalno ści gospodarczej i zmniejszenie emisji ze źródeł przemysłowych.

Hałas Najistotniejszym źródłem emisji hałasu jest komunikacja samochodowa, głównie na drodze wojewódzkiej nr 667 Nowa Wie ś Ełcka – Biała Piska i w znacznie mniejszym stopniu na drogach powiatowych i lokalnych. Brak rozpoznania pomiarowego nat ęż enia hałasu komunikacyjnego. Prawdopodobnie ze wzgl ędu na ich charakter uci ąż liwo ść akustyczna komunikacji samochodowej jest nieznaczna. Ponadto źródła hałasu na obszarze opracowania stanowi ą obiekty produkcyjno- usługowe stanowi ące zagro żenie o charakterze lokalnym; Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku reguluj ą Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. nr 120, poz. 826 z dn. 05.07.2007 r.) zmienione Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 1 pa ździernika 2012 r. zmieniaj ące rozporz ądzenie w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z dn. 08.10.2012 r. poz. 1109). Ww. rozporz ądzenia okre ślają zró żnicowane dopuszczalne poziomy hałasu, w zale żno ści od przeznaczenia terenu, wyra żone wska źnikami hałasu l dwn , l n (maj ą zastosowanie do prowadzenia długookresowej polityki w zakresie ochrony przed hałasem) oraz l aeq d i l aeq n (maj ą zastosowanie do ustalania i kontroli warunków korzystania ze środowiska, w odniesieniu do jednej doby) 11 . W zale żno ści od rodzaju zagospodarowania terenu w rejonie obszaru planowanego przedsi ęwzi ęcia obowi ązuj ą nast ępuj ące dopuszczalne poziomy hałasu powodowanego przez obiekty inne ni ż drogi lub linie kolejowe:

10 „Program ochrony środowiska powiatu ełckiego” (2008). 11 Warto ści wska źników długookresowych L DWN , L N oraz wska źników L Aeq D i L Aeq N (równowa żny poziom d źwi ęku w porze dnia i porze nocy) s ą takie same w poszczególnych kategoriach zagospodarowania). 48 proeko • dla terenów zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, terenów zabudowy zwi ązanej ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzie ży, terenów domów opieki społecznej i szpitali w miastach - w porze dziennej 50 db i w porze nocnej 40 db; • dla terenów zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego, terenów zabudowy zagrodowej, terenów rekreacyjno-wypoczynkowych, terenów mieszkaniowo-usługowych - w porze dziennej 55 db i w porze nocnej 45 db.

Promieniowanie elektromagnetyczne Przez obszar projektu zmiany „Studium…” (2012) przebiega linia wysokiego napi ęcia 220kV, a w północnej cz ęś ci obszaru zlokalizowana jest stacja elektroenergetyczna 220/110 kV „Ełk”, stanowi ące źródła promieniowania elektromagnetycznego. Zasi ęg stref o ograniczeniach inwestycyjnych, zgodnie z obowiązuj ącymi przepisami, wymaga rozpoznania pomiarowego, a zasady ich wykonywania okre ślaj ą odpowiednie przepisy szczegółowe (Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 30 pa ździernika 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymywania tych poziomów (Dz. U. Nr 192, poz. 1883) oraz Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 12 listopada 2007 r. w sprawie zakresu i sposobu prowadzenia okresowych bada ń poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku (Dz. U. Nr 221, poz. 1645). Zgodnie z zał ącznikiem do Rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 30 pa ździernika 2003 r. „pomiary przeprowadza si ę w szczególno ści w tych miejscach, w których, na podstawie uprzednio przeprowadzonych oblicze ń, stwierdzono wyst ępowanie pól elektromagnetycznych o poziomach zbli żonych do poziomów dopuszczalnych”. Wg „Programu…” (2008) z bada ń przeprowadzonych przez PIO Ś na obszarze powiatu ełckiego, w ró żnych warunkach pogodowych, wynika że: • brak jest niekorzystnego oddziaływania akustycznego linii elektroenergetycznych 110 kV; • niewiele, ale jednak powy żej warto ści dopuszczonych, oddziałuj ą na środowisko linie elektroenergetyczne 220 kV; • w istotny sposób (z przekroczeniami dopuszczalnych warto ści) wpływaj ą na klimat akustyczny linie przesyłowe 400 kV. Zgodnie z „Programem…” (2008) istotn ą kwesti ę stanowi ochrona przed polami elektromagnetycznymi. Działania w tej dziedzinie polegaj ą na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska poprzez: • utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poni żej dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach; • zmniejszenie poziomów pól elektromagnetycznych co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie s ą one dotrzymane.

Stan zanieczyszczenia wody Badania wód rzeki Ełk wykonane w 2007 r. przez WIOŚ w Olsztynie w miejscowo ściach Jelonek, Zawady Ełckie i Barany wykazały, że rzeka w górnym, środkowym i dolnym biegu – od punktu w miejscowo ści Jelonek do Baranów 49 proeko charakteryzowała si ę wodami zadowalaj ącej jako ści – III klasy. Stan sanitarny wy żej wymienionych punktów spełniał wymagania norm III klasy. Pierwszy punktu pomiarowo-kontrolny (Jelonek – ok. 30 km od obszaru opracowania w kierunku północnym) charakteryzował si ę mał ą zawarto ści ą tlenu (V klasa). Kolejnymi wska źnikami fizykochemicznymi obni żaj ącymi jako ść wód w tym punkcie pomiarowo- kontrolnym były: barwa, ChZT-Cr, ChZT-Mn (IV klasa). Pozostałe wska źniki mie ściły si ę w graniach I-III klasy. Saprobowos ć oraz stan sanitarny wskazywały na III klas ę. W drugim punkcie pomiarowo-kontrolnym znajduj ącym si ę w miejscowo ści Zawady Ełckie (ok. 20 km od obszaru opracowania w kierunku północnym) wska źnikami obni żaj ącymi klas ę jako ści wód były: barwa, ChZT-Cr, ChZT-Mn (IV klasa). Stan sanitarny i saprobowo ść odpowiadały III klasie, natomiast pozostałe wska źniki fizykochemiczne utrzymywały si ę w graniach I-III klasy. W ostatnim przekroju pomiarowo-kontrolnym (Barany – ok. 2 km od obszaru opracowania w kierunku północno-wschodnim) stwierdzono wody III klasy. Wska źnikami przekraczaj ącymi granic ę ustalon ą dla III klasy były: barwa, ChZT-Cr, ChZT-Mn, azot Kjeldahla (IV klasa). Pozostałe parametry mie ściły si ę w normach I-III klasy. Stan sanitarny i saprobowo ść wskazywały na III klas ę. W 2010 r. rzeka Ełk była badana m.in. w punkcie Lipi ńskie Małe (odległym o ok. 4 km na wschód). Oceniono wył ącznie stan fizykochemiczny, który okre ślono jako poni żej stanu dobrego z uwagi na jedyny wska źnik fizykochemiczny - azot Kjeldahla (wi ększo ść badanych elementów fizykochemicznych w rzece Ełk w miejscowo ści Lipi ńskie Małe spełniała wymogi I klasy jako ści wód). Według „Programu…” (2008) jednym z głównych powodów złego stanu wód, jest nieuporz ądkowana gospodarka wodno-ściekowa. Kolejnym głównym źródłem zanieczyszcze ń wód na terenie powiatu ełckiego s ą spływy powierzchniowe nawozów i wpływ nieskanalizowanych miejscowo ści, a tak że niezinwentaryzowane źródła punktowe, bytowo-gospodarcze i komunalne. Obszarowe źródła zanieczyszcze ń są zwi ązane z: • gospodark ą roln ą, w tym szczególnie nawo żeniem i chemizacj ą; • niskim standardem sanitarnym wsi; • gospodark ą turystyczn ą; • gospodark ą odpadami, • brakiem czynnych stref ochronnych w pobli żu wód; • źle przeprowadzon ą w latach 60. regulacj ą wodn ą (melioracje); • nisk ą na ogół świadomo ści ą i kultur ą ekologiczn ą mieszka ńców.

Najbli ższe w stosunku do obszaru projektu zmiany „Studium...” (2012) jeziora badane w 2010 r. (Raport..., 2011) to Jez. Dybowskie (odległe o ok. 4 km w kierunku południowym) i jez. Zdedy (odległe o ok. 4 km w kierunku zachodnim). Badanie jako ści wody Jez. Dybowskiego przeprowadzono w miejscu maksymalnej gł ęboko ści (17 m). Ocena jednolitej cz ęś ci wód w oparciu o elementy biologiczne i wspieraj ące wska źniki fizykochemiczne wskazywała na II klas ę jako ści wody i stan ekologiczny dobry. Badanie jako ści wody jez. Zdedy przeprowadzono w rejonie maksymalnej gł ęboko ści (2 m). 50 proeko Warto ści wska źników fizykochemicznych wskazywały na dobry stan ekologiczny jeziora, natomiast warto ści wska źników charakteryzuj ących warunki biologiczne (azot i fosfor ogólny) mie ściły si ę w I i II klasach jako ści. Ocena jednolitej cz ęś ci wód w oparciu o elementy biologiczne i wspieraj ące wska źniki fizykochemiczne wskazywała na II klas ę jako ści wody i stan ekologiczny dobry. Stan chemiczny w ogólnej ocenie okre ślono jako dobry.

Zanieczyszczenia wniesione przez wody opadowe Według danych z 2010 r. (Raport..., 2011), wyniki obci ąż enia powierzchniowego powiatu ełckiego substancjami wniesionymi przez opady atmosferyczne wynosiły odpowiednio (ładunki całkowite i ładunki jednostkowe), przy średnich wojewódzkich ładunkach jednostkowych dla województwa warmi ńsko-mazurskiego (podane w nawiasach): -2 siarczany [SO 4 ]; 1302 ton/rok i 11,71 kg/ha*rok (12,57 kg/ha*rok); chlorki [Cl]; 847 ton/rok i 7,62 kg/ha*rok (7,89 kg/ha*rok); azotyny + azotany

[ N NO-2+NO-3] 279 ton/rok i 2,51 kg/ha*rok (2,76 kg/ha*rok); azot amonowy [N NH+4] 568 ton/rok i 5 ,11 kg/ha*rok (4,91 kg/ha*rok);

Azot ogólny [N og ] 1074 ton/rok i 9 ,66 kg/ha*rok (10,68 kg/ha*rok);

Fosfor ogólny [P og ] 33,4 ton/rok i 0,3 kg/ha*rok (0,260 kg/ha*rok);

Sód [Na] 430 ton/rok i 3 ,87kg/ha*rok (4,24 kg/ha*rok); Potas [K] 173 ton/rok i 1,56 kg/ha*rok (1,73 kg/ha*rok);

Wap ń [Ca] 757 ton/rok i 6 ,81 kg/ha*rok (6,48 kg/ha*rok); Magnez [Mg] 153 ton/rok i 1,38 kg/ha*rok (1,14 kg/ha*rok); Cynk [Zn] 62,6 ton/rok i 0,563 kg/ha*rok (0,437 kg/ha*rok); Mied ź [Cu] 3,4 ton/rok i 0,0309 kg/ha*rok (0,0317 kg/ha*rok); Żelazo [Fe] 37,8 ton/rok i 0,340 kg/ha*rok (0,227 kg/ha*rok); Ołów [Pb] 1,43 ton/rok i 0,0129 kg/ha*rok (0,0095 kg/ha*rok); Kadm [Cd] 0,115 ton/rok i 0,00103 kg/ha*rok (0,00201kg/ha*rok); Nikiel [Ni] 0,72 ton/rok i 0,0065 kg/ha*rok (0,0057 kg/ha*rok); Chrom [Cr] 0,523 ton/rok i 0,0047 kg/ha*rok (0,0040 kg/ha*rok); Mangan [Mn] 4,24 ton/rok i 0,0381 kg/ha*rok (0,0325 kg/ha*rok); Jon wodorowy [H +] 2,38 ton/rok i 0,0214 kg/ha*rok (0,0252 kg/ha*rok).

Jako ść wód podziemnych 12 Ze wzgl ędu na mał ą liczb ę zakładów przemysłowych na terenie powiatu ełckiego wody podziemne nara żone s ą na zanieczyszczenia w stopniu małym i średnim. Pod wzgl ędem warunków dla wody do picia, wody podziemne z utworów czwartorz ędowych charakteryzuj ą si ę przede wszystkim podwy ższon ą i wysok ą zawarto ści ą zwi ązków żelaza i manganu. Niekiedy stwierdza si ę du że ilo ści amoniaku, przekraczaj ące 1,5 mg/dm³. Jako ść gł ębiej zalegaj ących warstw wód podziemnych jest dobra lub bardzo dobra. Ze wzgl ędu na istniej ącą łączno ść hydrauliczn ą, zanieczyszczone płytkie wody gruntowe mog ą pogarsza ć równie ż jako ść wód poło żonych gł ębiej. Mo żna przyj ąć , że

12 „Program ochrony środowiska powiatu ełckiego” (2008). 51 proeko podstawowym problem zasobów wód podziemnych na terenie powiatu ełckiego jest nadmierna zawarto ść żelaza i manganu. Wody gruntowe s ą na ogół gorszej jako ści ni ż wody wgł ębne, głównie ze wzgl ędu na czynniki antropogeniczne. Jako ść płytko zalegaj ących wód podziemnych ujmowanych przez studnie kopane odpowiada obowi ązuj ącym normom wody do picia. W wielu studniach pojawiaj ą si ę zanieczyszczenia bakteriologiczne i chemiczne (głównie azotany). Jako ść wód podziemnych uzale żniona jest równie ż od sposobu post ępowania z odpadami ciekłymi. Brak sieci kanalizacyjnej na terenach wiejskich przyczynia si ę do zanieczyszczenia wód podziemnych na skutek przesi ąków z nieszczelnych szamb, o czym mog ą świadczyć podwy ższone warto ści miana Coli. Do głównych zagro żeń wpływaj ących na pogorszenie jako ści wód gruntowych i podziemnych zaliczy ć mo żna: • brak dostatecznej ilo ści systemów oczyszczania ścieków (w tym indywidualnych i szczelnych) oraz niedostateczna efektywno ść oczyszczania istniej ących; • brak systemów kanalizacyjnych przy jednoczesnym zwodoci ągowaniu; • nieodpowiednio izolowane składowiska odpadów; • nadmierne i niewła ściwe stosowanie nawozów (w tym równie ż naturalnych – gnojowicy) oraz środków chemicznych (SOR) w rolnictwie i le śnictwie – spływy powierzchniowe.

Przekształcenia litosfery Do podstawowych przekształce ń litosfery na obszarze projektu zmiany „Studium…” nale żą : • przekształcenia wła ściwo ści fizykochemicznych gleb zwi ązane z zabiegami agrotechnicznymi na terenach u żytkowanych rolniczo; • geomechaniczne zniszczenia powierzchni terenu typowe dla terenów zabudowy wiejskiej, przejawiaj ące si ę przede wszystkim w przekształceniach przypowierzchniowej warstwy litosfery, a w szczególno ści wykopy i nasypy, zwi ązane z posadowieniem budynków, lokalizacj ą infrastruktury technicznej itp.; • przekształcenia zwi ązane z infrastruktur ą komunikacyjn ą, w tym nasypy i wykopy; • wyrobiska poeksploatacyjne.

Podsumowuj ąc, środowisko przyrodnicze obszaru „Studium …” (2012) jest w du żym stopniu zantropizowane, przede wszystkim w wyniku dominacji rolniczego użytkowania ziemi. Efektem tego s ą przede wszystkim synantropizacja ro ślinno ści i wyra źne zubo żenie struktury ekologicznej terenu. Do głównych źródeł uci ąż liwo ści środowiskowych wyst ępuj ących w rejonie obszaru projektu zmiany „Studium …” (2012) nale żą : • brak skanalizowania wsi, co stwarza potencjalne zagro żenie przenikania zanieczyszcze ń komunalnych do gruntu i wód podziemnych; • obiekty obsługi i produkcji rolniczej w otoczeniu (m.in. emisja technologiczna); • droga wojewódzka i drogi powiatowe (zanieczyszczenia motoryzacyjne i hałas).

52 proeko

5.2. Problemy ochrony przyrody

5.2.1. Ustanowione formy ochrony na obszarze zmiany „Studium...” (2012) Północny kraniec obszaru zmiany „Studium...” (2012), w tym planowana do rozbudowy stacja elektroenergetyczna 220/110 kV „Ełk”, poło żony jest w zasi ęgu Obszaru Chronionego Krajobrazu Pojezierza Ełckiego (rys. 7). Pozostały obszar zmiany „Studium …” poło żony jest poza zasi ęgiem obszarowych form ochrony przyrody, w rozumieniu ustawy o ochronie przyrody (Dz. U. z 2004 r., Nr 92, poz. 880 z pó źn. zm., w tym ze zmianami wprowadzonymi ustaw ą z dnia 13 lipca 2012 r. o zmianie ustawy o ochronie przyrody oraz niektórych innych ustaw (dz. U z 31 sierpnia 2012, poz. 985). Obszar Chronionego Krajobrazu Pojezierza Ełckiego zajmuje powierzchni ę 49 297 ha i obejmuje gminy: Stare Juchy, Ełk, Kalinowo i Prostki (powiat ełcki), Wydminy (powiat gi życki), Świ ętajno oraz Olecko (powiat olecki). OChK Pojezierza Ełckiego obejmuje kompleksy le śne otaczaj ące miasto Ełk wraz z zespołami jezior: Szarek, Selm ęt, Sunowo, Woszczelskie, Sawinda Wielka, Garba, Krzywa, J ędzelewo, Wydmi ńskie, Białe, Szóstak, Gawlik, Czarne, Zawadzkie, Rek ąty, Ulówki, Ła śmiady, Krzywe, Chełchy, Dworackie, Dudeckie, Zajdy, Kukowino, Małe, Przytulskie, Krzywionka, Zdre źno, Haleckie, Regielskie oraz doliny rzek Gawlik, Ełk i Połomska Młynówka. Na terenie Obszaru Chronionego Krajobrazu Pojezierza Ełckiego obowi ązuj ą regulacje zgodnie z Uchwał ą Nr VII/126/11 z dnia 24 maja 2011 r. Sejmiku Województwa Warmi ńsko Mazurskiego w sprawie wyznaczenia Obszaru Chronionego Krajobrazu Pojezierza Ełckiego (Dz. Urz. Woj. Warmi ńsko - Mazurskiego Nr 74, poz. 1295 z 2011 r.) - zob. rozdz. 7.2.10.

Ochrona gatunkowa ro ślin, zwierz ąt i grzybów. Zgodnie z rozpoznaniem florystyczno-siedliskowym terenu lokalizacji przedsi ęwzi ęcia Buli ńskiego (2012), na terenie przeznaczonym pod planowan ą stacj ę 400/110 kV „Ełk Bis” stwierdzono wyst ępowanie chronionych gatunków ro ślin (Rozp. Ministra Środowiska z dnia 5 stycznia 2012 r. w sprawie ochrony gatunkowej ro ślin. Dz. U. z dnia 20 stycznia 2012 r., poz. 81), wymienionych poni żej (rys. 4):

• ro śliny naczyniowe obj ęte ochron ą ścisł ą: − zimowit jesienny Colchicum autumnale – gatunek ze wskazaniem na konieczno ść ochrony czynnej (jeden osobnik na stanowisku na wschodniej granicy terenu lokalizacji stacji 400/110 kV „Ełk Bis” );

• ro śliny naczyniowe obj ęte ochron ą cz ęś ciow ą: − kalina koralowa Viburnum opulus (powszechna w kompleksach le śnych na terenie stacji 400/110 kV „Ełk Bis”); − konwalia majowa Convallaria majalis (na północno-zachodnim skraju terenu stacji 400/110 kV „Ełk Bis” i w jego obr ębie w kompleksie le śnym nr 2); − kruszyna pospolita Frangula alnus (w niektórych kompleksach le śnych na terenie stacji 400/110 kV „Ełk Bis”);

• mszaki obj ęte ochron ą cz ęś ciow ą: − fałdownik trzyrz ędowy Rhytidiadelphus triquetrus (jedno stanowisko na terenie stacji 400/110 kV „Ełk Bis”). 53 proeko

54 proeko Zgodnie z rozpoznaniem grzybów, w tym porostów porostów (Inwentaryzacja 2012 i Buli ński 2012) na terenie przeznaczonym pod planowan ą stacj ę 400/110 kV „Ełk Bis” stwierdzono wyst ępowanie chronionych gatunków grzybów – porostów (grzyby zlichenizowane) (Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko wyst ępuj ących grzybów obj ętych ochron ą. Dz. U. Nr 168, poz. 1764), wymienionych poni żej:

• porosty obj ęte ochron ą ścisł ą: − odno życa jesionowa Ramalina fraxinea; − odno życa k ępkowa R. fastigiata ; − przylepki Melanelia sp. div. , w tym przylepnik okopcony Melanelixia fuliginosa i przylepka łuseczkowata Melanohalea exasperatula ; − pustułka rurkowata Hypogymnia tubulos;

• porosty obj ęte ochron ą cz ęś ciow ą: − mąkla tarniowa Evernia prunastri .

Na trasie planowanych linii elektroenergetycznych 110 kV i 400 kV oraz na terenie stacji elektroenergetycznej „Ełk” nie stwierdzono wyst ępowania chronionych gatunków ro ślin i grzybów. Zgodnie z „Raportem ko ńcowym z inwentaryzacji przyrodniczej dla nowej stacji Ełk wraz z obszarem, na którym b ędą znajdowa ć si ę wyprowadzenia linii 400 kV (Ełk - granica RP i Ełk - Łom ża) oraz linii 110 kV za okres bada ń od maja 2011 r. do ko ńca maja 2012 r.” (2012) na terenie lokalizacji stacji elektroenergetycznej 400/110 kV „Ełk Bis” i linii elektroenergetycznych 100 kV i 400 kV oraz w ich otoczeniu stwierdzono wyst ępowanie chronionych gatunków zwierz ąt (Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 12 pa ździernika 2011 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierz ąt. Dz. U. 2011, Nr 237, poz. 1419, wymienionych poni żej (rys. 4 i 5): • 14 gatunków owadów (błonkoskrzydłe i chrz ąszcze) obj ętych ochron ą ścisł ą, obserwowanych na całym terenie obj ętym monitoringiem, nie stwierdzono wyst ępowania gatunków wymienionych w Zał ącznikach II i IV Dyrektywy Siedliskowej; z tej liczby w rejonie terenu lokalizacji przedsi ęwzi ęcia wyst ępowały: − biegacz gładki Carabus glabratus (1 stanowisko w obr ębie stacji 400/110 kV „Ełk Bis” – 1 osobnik); − biegacz le śny Carabus arcensis (1 stanowisko w s ąsiedztwie trasy przebiegu linii elektroenergetycznej 110 kV – 4 osobniki i 1 stanowisko w s ąsiedztwie stacji 400/110 kV „Ełk Bis” – 1 osobnik); − biegacz ogrodowy Carabus hortensis (1 stanowisko w s ąsiedztwie trasy przebiegu linii elektroenergetycznej 110 kV – 1 osobnik); − trzmiel ziemny Bombus terrestris (1 stanowisko w obr ębie planowanej do rozbudowy stacji 220/110 kV „Ełk” – 3 osobniki, 2 stanowiska w s ąsiedztwie trasy przebiegu linii elektroenergetycznej 110 kV – 2 i 3 osobniki i 1 stanowisko w obr ębie stacji 400/110 kV „Ełk Bis” – 2 osobniki); − trzmiel ł ąkowy Bombus pratorum (1 stanowisko w obr ębie stacji 400/110 kV „Ełk Bis” – 1 osobnik); − trzmiel rudy Bombus pascuorum (1 stanowisko w s ąsiedztwie trasy przebiegu linii elektroenergetycznej 110 kV – 4 osobniki i 1 stanowisko w obr ębie stacji 55 proeko 400/110 kV „Ełk Bis” – 3 osobniki); − trzmiel rudoszary Bombus sylvarum (1 stanowisko w s ąsiedztwie trasy przebiegu linii elektroenergetycznej 110 kV – 2 osobniki i 1 stanowisko w sąsiedztwie stacji 400/110 kV „Ełk Bis” – 1 osobnik); − trzmiel gajowy Bombus lucorum (3 stanowiska w s ąsiedztwie stacji 400/110 kV „Ełk Bis” – po 2-4 osobniki); − trzmiel zmienny Bombus humilis (1 stanowisko w s ąsiedztwie stacji 400/110 kV „Ełk Bis” – 1 osobnik); • 7 gatunków płazów obj ętych ochron ą ścisł ą: − kumak nizinny Bombina bombina (głosy kumaka nizinnego było słycha ć w pobli żu terenu bada ń w okresie wiosennym na zachód od planowanej do rozbudowy stacji 220/110 kV „Ełk”); − rzekotka drzewna Hyla arborea (1 stanowisko w s ąsiedztwie trasy przebiegu linii elektroenergetycznej 110 kV – 3 osobniki oraz 1 stanowisko w obr ębie stacji 400/110 kV „Ełk Bis” – 3 osobniki); − grzebiuszka ziemna Pelobates fuscus (1 stanowisko w obr ębie planowanej do rozbudowy stacji 220/110 kV „Ełk” – 3 osobniki); − żaba moczarowa Rana arvalis (4 stanowiska w s ąsiedztwie trasy przebiegu linii elektroenergetycznej 110 kV – po 3 i 4 osobniki oraz 5 stanowisk w obr ębie i kolejne 2 stanowiska w s ąsiedztwie stacji 400/110 kV „Ełk Bis” – po 2-4 osobniki); − ropucha szara Bufo bufo (1 stanowisko w obr ębie planowanej do rozbudowy stacji 220/110 kV „Ełk” – 4 osobniki, 3 stanowiska w obr ębie i kolejne 2 stanowiska w s ąsiedztwie stacji 400/110 kV „Ełk Bis” – po 1-4 osobniki); − żaba jeziorkowa Pelophylax lessonae syn. Rana lessonae (3 stanowiska w sąsiedztwie trasy przebiegu linii elektroenergetycznej 110 kV – po 3 osobniki oraz 3 stanowiska w obr ębie stacji 400/110 kV „Ełk Bis” – po 2 osobniki); − żaba trawna R. temporaria (1 stanowisko w obr ębie planowanej do rozbudowy stacji 220/110 kV „Ełk” – 4 osobniki); spo śród ww. gatunków 5 pierwszych (tj. Bombina bombina, Hyla arborea, Pelobates fuscus, Pelophylax lessonae, Rana arvalis) wymienione jest w Zał ączniku IV Dyrektywy Siedliskowej, b ędących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, które wymagaj ą ścisłej ochrony; • 1 gatunek gada – jaszczurka zwinka Lacerta agilis , obj ęta ochron ą ścisł ą i wymieniona w Zał ączniku IV Dyrektywy Siedliskowej, b ędących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty (2 stanowiska w s ąsiedztwie trasy przebiegu linii elektroenergetycznej 110 kV oraz 2 stanowiska w s ąsiedztwie stacji 400/110 kV „Ełk Bis” – po 1 osobniku); • ptaki – spo śród 95 gatunków ptaków stwierdzonych na całym obszarze obj ętym monitoringiem, 84 gatunki obj ęte są ochron ą ścisł ą, a 5 ochron ą cz ęś ciow ą, ponadto 14 gatunków ptaków wymieniono w I Zał ączniku Dyrektywy Ptasiej; na terenie planowanego przedsi ęwzi ęcia i w jego otoczeniu do ok. 100 m stwierdzono wyst ępowanie nast ępuj ących gatunków l ęgowych: − przepiórka – 1 stanowisko; − gąsiorek – 2 stanowiska; 56 proeko − myszołów – 1 stanowisko; − żuraw – 1 stanowisko; • 8 chronionych gatunków ssaków, w tym 5 gatunków nietoperzy (w kilku przypadkach odnotowano nietoperze z rodzajów Myotis spp . i Pipistrellus spp. nie oznaczone do gatunku) i 3 gatunki innych ssaków: o nietoperze (wszystkie gatunki obj ęte ochron ą ścisł ą): − karlik wi ększy Pipistrellus nathusii (stwierdzony m.in. w rejonie trasy przebiegu linii elektroenergetycznej 110 kV – punkt nasłuchowy nr 28 oraz w obr ębie stacji 400/110 kV „Ełk Bis” – punkt nasłuchowy nr 30); − borowiec wielki Nyctalus noctula (stwierdzony jw.); − mroczek pó źny Eptesicus serotinus (stwierdzony jw.); − karlik malutki Pipistrellus pipistrellus (stwierdzony jw.); − nocek łydkowłosy Myotis dasycneme (gatunek z Zał ącznika II Dyrektywy Siedliskowej) (stwierdzony w punkcie nasłuchowym nr 29 w znacznej odległo ści od terenu lokalizacji przedsi ęwzi ęcia); o inne ssaki (nie stwierdzono wyst ępowania gatunków wymienionych w Zał ącznikach II i IV Dyrektywy Siedliskowej): − kret europejski Talpa europaea (ochrona cz ęś ciowa) – ślady wyst ępowania - kretowiska w rejonie trasy przebiegu linii 110 kV oraz w otoczeniu stacji 400/110kV „Ełk Bis”; − gronostaj Mustela erminea ( ochrona ścisła) – pojedyncza obserwacja (w sąsiedztwie stacji 400/110 kV „Ełk Bis”); − je ż wschodni Erinaceus roumanicus (ochrona ścisła) – nieliczny (obserwowany w odległo ści ponad 750 m od terenu lokalizacji przedsi ęwzi ęcia) .

5.2.2. Regionalne otoczenie terenu lokalizacji przedsi ęwzi ęcia W regionalnym otoczeniu terenu zmiany „Studium …” , w odległo ści do 15 km wyst ępuj ą (rys. 8): • rezerwat przyrody: – „Ostoja Bobrów Bartosze” (w minimalnej odległo ści ok. 3,5 km w kierunku północnym od terenu lokalizacji przedsi ęwzi ęcia); – „Jezioro Zdedy” (w minimalnej odległo ści ok. 7,5 km w kierunku zachodnim); • obszary chronionego krajobrazu: – Obszar Chronionego Krajobrazu Jezior Orzyskich (w minimalnej odległo ści ok. 2 km w kierunku zachodnim); – Obszar Chronionego Krajobrazu Wzgórz Dybowskich (w minimalnej odległo ści ok. 7,2 km w kierunku południowo-zachodnim); – Obszar Chronionego Krajobrazu Puszczy i Jezior Piskich (w minimalnej odległo ści ok. 8 km w kierunku południowo-zachodnim); – Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Legi (w minimalnej odległo ści ok. 9,9 km w kierunku północno-zachodnim);

57 proeko • obszary Natura 2000: – ustanowiony obszar specjalnej ochrony ptaków „Ostoja Poligon Orzysz” PLB280014 (w minimalnej odległo ści ok. 6,9 km w kierunku zachodnim); – obszary maj ące znaczenie dla Wspólnoty: o „Jezioro Woszczelskie” PLH280034 (w minimalnej odległo ści ok. 8,1 km w kierunku północno-zachodnim); o „Murawy na Pojezierzu Ełckim” PLH280041 (w minimalnej odległo ści ok. 13,5 km w kierunku północnym). • użytki ekologiczne: − „Ostoje Ptasie nad Jeziorem Zdedy” (w minimalnej odległo ści ok. 6,9 km w kierunku zachodnim); − „Torfowisko Sikora” (w minimalnej odległo ści ponad 14 km na północ).

Rezerwaty przyrody Rezerwat faunistyczny „Ostoja bobrów Bartosze” powołany został w 1964 r. (MP Nr 45, poz.290). Poło żony jest w gminie Ełk, przy północnym brzegu jeziora Szarek. Rezerwat liczy 190,17 ha powierzchni. Został utworzony dla ochrony ostoi bobra i obejmuje niskie torfowisko poro śni ęte brzoz ą z bogatym podszytem, zło żonym z wierzby, kruszyny i świerka. Rezerwat przyrody „Jezioro Zdedy”, utworzony Rozporz ądzeniem Wojewody Warmi ńsko-Mazurskiego z dn. 26 maja 2003 r. (Dz. Urz. Woj. Warm.-Maz. Nr 72, poz. Nr 1070), obejmuje obszar o powierzchni 182 ha, w cało ści poło żony na gruntach w zarz ądzie Nadle śnictwa Drygały (oddziały i wydzielenia: 272, 273, 318- 321, 479, 480, 481a,b,d,h,j.). Celem utworzenia rezerwatu jest zachowanie walorów przyrodniczych i krajobrazowych Jeziora Zdedy, w wi ększo ści poro śni ętego ro ślinno ści ą szuwarow ą oraz otaczaj ących je lasów i zabagnie ń ze stanowiskami wielu rzadkich i chronionych gatunków ro ślin i zwierz ąt (Program Ochrony Przyrody Nadle śnictwo Drygały, 2010, http://bip.lasy.gov.pl).

Obszary chronionego krajobrazu Obszar Chronionego Krajobrazu Jezior Orzyskich zajmuje powierzchni ę 21 153 ha i obejmuje gminy: Biała Piska i Orzysz (powiat piski), Miłki, Wydminy (powiat gi życki), Ełk, Stare Juhy (powiat ełcki). OChK Jezior Orzyskich obejmuje zespoły jezior: Bajtkowskie, Karbowskie, Zdedy, Pi ńskie, Druglin Du ży, Krakszły, Przykop, Kale ńskie, Rostki, Orzysz, Strzelniki, Wierzbi ńska, Bielskie, Pamer, oraz otaczaj ące je kompleksy le śne. Obszar Chronionego Krajobrazu Wzgórz Dybowskich zajmuje powierzchni ę 10 608 ha i poło żony jest na terenie powiatów piskiego i ełckiego, w gminach: Biała Piska, Prostki. OChK Wzgórz Dybowskich obejmuje lasy, poło żone na wschód od Białej Piskiej. W granicach OChK Wzgórz Dybowskich znajdują si ę jeziora: Dybowskie, Długochwały i Borowskie. Obszar Chronionego Krajobrazu Puszczy i Jezior Piskich zajmuje powierzchni ę 43 629 ha. Poło żony jest na terenie powiatu piskiego, w gminach: Ruciane Nida, Ruciane Nida-miasto, Pisz, Biała Piska i Orzysz. OChK obejmuje rozległy kompleks le śny wraz z jeziorem Ro ś (jez. Warszawskie). W jego granicach znajduje si ę obszar Natura 2000 ustanowiony obszar specjalnej ochrony ptaków „Ostoja Poligon Orzysz” PLB280014.

58 proeko

Rys. 21 Poło żenie terenu lokalizacji przedsi ęwzi ęcia na tle form ochrony przyrody w regionalnym otoczeniu (1:100.000) 59 proeko Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Legi zajmuje powierzchni ę 21.153 ha. Poło żony jest w powiecie piskim, w gminach Biała Piska i Orzysz, w powiecie gi życkim, w gminach Miłki i Wydminy oraz w powiecie ełckim, w gminach Ełk i Stare Juchy.

Obszary Natura 2000 Ustanowiony obszar specjalnej ochrony ptaków „Ostoja Poligon Orzysz” PLB280014 poło żony jest na Równinie Mazurskiej. Znaczna cz ęść ostoi wchodzi w skład czynnego poligonu wojskowego Orzysz. Teren ostoi to lekko falista równina sandrowa. Ponad powierzchni ą piaszczystego sandru wyniesione s ą pagórki morenowe. Na obrze żach ostoi znajduje si ę 6 jezior ro żnej wielko ści. Najwi ększym jest jezioro Ro ś. Sie ć hydrograficzn ą tworz ą cieki: Świ ęcek, Dziekałówka, Kanał Kozielski, Czarna Struga i liczne rowy. W niektórych rejonach zachowały si ę du że powierzchnie torfowisk niskich poro śni ętych zbiorowiskami turzycowisk czy szuwarami trzcinowymi. Do ść licznie wyst ępuj ą tu polany śródle śne. Lasy zajmuj ą znaczn ą cz ęść ostoi. S ą to głównie bory sosnowe świe że, bory mieszane oraz bory wilgotne. W dolinach rzek oraz na obrze żach torfowisk wyst ępuj ą równie ż olsy i brzezina bagienna. Niezwykle wa żnym elementem środowiska s ą rozległe, otwarte polany poligonowe z podmokłymi obni żeniami i piaszczystymi wyniesieniami, cz ęś ciowo poro śni ęte samosiewami sosny, brzozy, osiki. Znaczn ą cz ęść polan porastaj ą tylko trawy i ziołoro śla. W ostoi Poligon Orzysz stwierdzono wyst ępowanie co najmniej 11 gatunków ptaków wymienionych w Zał ączniku I Dyrektywy Ptasiej. Liczebno ści 3 gatunków (cietrzewia, derkacza i żurawia) mieszcz ą si ę w kryteriach wyznaczania ostoi ptaków wprowadzonych przez BirdLife International. Ponadto 7 z wymienionych gatunków zostało zamieszczonych na li ście ptaków zagro żonych w Polskiej czerwonej ksi ędze zwierz ąt. Poligon Orzysz jest jedn ą z 10 najwa żniejszych w Polsce ostoi cietrzewia. Zagro żenia dla ww. obszaru Natura 2000 stanowi ą wypalanie ro ślinno ści, stosowanie zr ębów zupełnych oraz penetracja siedlisk przez ludzi i zwierz ęta domowe. Obszar Natura 2000 maj ący znaczenie dla Wspólnoty „Jezioro Woszczelskie” PLH280034 poło żony jest w środkowej cz ęś ci Pojezierza Ełckiego, o urozmaiconej rze źbie terenu. Wyst ępuje tu szereg jezior o du żej powierzchni, jak Krukiln, Wydmi ńskie, J ędzelek i Sawinda. Obszar utworzono w celu ochrony mezotroficznego Jeziora Woszczelskiego oraz torfowiska przej ściowego. Jezioro Woszczelskie powstało w wyniku wytapiania si ę w śród piasków brył martwego lodu. Jest zbiornikiem otwartym hydrologicznie, o powierzchni 172,6 ha i gł ęboko ści maksymalnej 10,6 m oraz średniej 3,3 m. W południowo-środkowej jego cz ęś ci znajduje si ę pagórkowata wyspa, o powierzchni 1,7 ha. Zbiornik jest długi ponad 2,5 km i szeroki około 1,2 km. Długo ść linii brzegowej wynosi 8,3 km. Wa żnym siedliskiem jest równie ż torfowisko przej ściowe, znajduj ące si ę w południowo- wschodniej cz ęś ci obszaru, mi ędzy małymi, eutroficznymi zbiornikami, powstałymi w miejscu wyrobisk kopalni żwiru. Zbiorniki opisywanego obszaru reguluj ą stosunki wodne najbli ższego otoczenia, w tym wymienionego torfowiska. Głównymi elementami obszaru "Jezioro Woszczelskie" s ą: mezotroficzne jezioro, zbiorniki eutroficzne, torfowisko przej ściowe oraz niewielkie powierzchnie ł ąkowe (wilgotne ł ąka trz ęś licowa i dwie powierzchnie świe żych ł ąk u żytkowanych ekstensywnie) i niewielki fragment ni żowego ł ęgu jesionowo-olszowego, który rozwija si ę wzdłu ż cieku ł ącz ącego jeziora Sawinda Wielka z Woszczelskim. Jezioro Woszczelskie stanowi siedlisko wyst ępowania zbiorowisk ramienic oraz rzadkich 60 proeko gatunków naczyniowych ro ślin zanurzonych. W obr ębie zbiorowisk ramienic zidentyfikowano pi ęć gatunków, które znajduj ą si ę rejestrze Czerwonej Listy glonów w Polsce. Spo śród nich, trzy gatunki: Chara rudis, Ch. contraria i Ch. fragilis posiadaj ą kategori ę nara żonych na wymarcie, a dwa gatunki: Ch. tomentosa i Nitellopsis obtusa zaliczono do rzadkich. Z ro ślin naczyniowych do gatunków ści śle chronionych nale ży Utricularia vulgaris , Epipactis palustris i Dactylorhiza incarnata ssp. incarnata i cz ęś ciowo chronionych Nuphar lutea . Do rzadkich ro ślin wodnych nale ży Najas marina , Myriophyllum verticillatum i Potamogeton praelongus , a z torfowiskowych Equisetum variegatum . Brzegi jeziora oraz wypłycenia obficie porasta ro ślinno ść szuwarowa. Ma ona du że znaczenia dla wyst ępuj ącej tu fauny kr ęgowców i bezkr ęgowców. Zbiorowiska szuwarowe wykorzystywane s ą jako schronienie oraz miejsca l ęgowe i tarliskowe. Na południe od Jeziora Woszczelskiego znajduje si ę przyrodniczo cenne torfowisko przej ściowe, o niewielkiej powierzchni, gdzie w śród torfowców obficie rozwija si ę Equisetum variegatum - gatunek stanowi ący relikt glacjalny oraz chronione stroczyki: bardzo liczny Epipactis palustris i rzadszy Dactylorhiza incarnata . Florę tego siedliska dodatkowo wzbogaca wyst ępowanie dwóch gatunków gruszyczek: Pyrola rotundifolia i P. minor . Bezpo średnie zagro żenia dla obszaru, zwi ązane s ą głównie ze zmianami poziomu wód powierzchniowych. W południowej cz ęś ci obszaru, pozostawiono znaczne tereny zaj ęte przez podmokłe ł ąki w celu ochrony samego jeziora i stabilizacji poziomu wód. W przypadku Jeziora Woszczelskiego du że zagro żenie stanowi nadmierny rozwój zabudowy letniskowej i rekreacyjnej w bezpo średnim sąsiedztwie brzegów. W wi ększo ści przypadków nie jest zachowany obowi ązuj ący pas ochronny wokół brzegów. Stwierdzono niszczenie szuwarów w celach rekreacyjnych oraz grodzenie posesji bezpo średnio do lustra wody. Zagro żeniem dla torfowiska przej ściowego mo że by ć zmiana stosunków wodnych w s ąsiaduj ących niewielkich zbiornikach. Obecnie prace wydobywcze prowadzone s ą w jednym, południowym zbiorniku, koło miejscowo ści Chrzanowo. Je śli nie zostanie ,naruszona warstwa wodono śna i nie nast ąpi obni żenie poziomu wód, praca zakładu nie ma negatywnego wpływu na ro ślinno ść tego siedliska. Wszelkie zmiany w zlewniach bezpo średnich, zwi ązane ze zmian ą poziomu wód powierzchniowych b ędą miały bezpo średni, negatywny wpływ na cenne gatunki flory. Obszar Natura 2000 maj ący znaczenie dla Wspólnoty „Murawy na Pojezierzu Ełckim” PLH 280041 poło żony jest na północ od Ełku, w mikroregionie Pojezierze Ła śmiadzkie, stanowi ącego środkow ą cz ęść Pojezierza Ełckiego. Całe Pojezierze Ełckie cechuje urozmaicona rze źba terenu, ukształtowana przez mazurski lob lodowcowy fazy pozna ńskiej i pomorskiej zlodowacenia bałtyckiego. Jest to krajobraz młodoglacjalny pagórkowatych pojezierzy. Samo Pojezierze Ła śmiadzkie obejmuje tereny bardzo bogate w wi ększe jeziora, z niewielkim udziałem lasów i przewaga gleb u żytkowanych rolniczo. Obszar obejmuje 4 pagórki o charakterze kemowym wraz z otaczaj ącymi je pastwiskami i polami uprawnymi. ,Znajduje si ę on w północnej cz ęś ci wsi Straduny, gminie Ełk. Pagóry kemowe o wysoko ści kilkunastu metrów, szeroko ści i długo ści do 200 metrów s ą ograniczone stromymi stokami, opadaj ącymi ku równinnym obni żeniom. Kemy utworzone s ą ze żwirów i piasków gliniastych przewa żnie poziomo warstwowanych, które zostały osadzone w wyniku działalno ści wód lodowcowych w obr ębie szczelin lodowców. Na całym obszarze przewa żaj ą gleby brunatne i zbli żone do brunatnych, a same wzgórza kemowe s ą zasobne w węglan wapnia. W granicach obszaru wyst ępuje tylko jeden typ siedliska z Zał ącznika I oraz 1 61 proeko gatunek z Zał ącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Pierwszoplanow ą warto ści ą tego obszaru s ą kserotermiczne murawy z klasy Festuco-Brometea i wył ącznie dla ich ochrony został powołany obszar. S ą to barwne, bujne, półnaturalne zbiorowiska o charakterze mezofilnym. Wyró żniaj ą si ę one du żym udziałem gatunków kserotermicznych i wapieniolubnych. Chocia ż nie ma tutaj najbardziej kserotermicznych gatunków o charakterze pontyjskim, które s ą charakterystyczne dla ni ższych jednostek fitosocjologicznych, to jednak wyst ępuje tutaj wiele ro ślin z klasy Festuco-Brometea . Zanotowano kilka rzadkich gatunków w skali całego kraju, a bardzo rzadkich dla flory lokalnej, jak np.: Anemone sylvestris , , Centaurium erythraea, Gentiana cruciata, Gypsophila fastigiata, Oxytropis pilosa, Primula veris, Trifolium montanum . Polska północno-wschodnia, a szczególnie Pojezierze Mazurskie cechuje si ę brakiem ciepłolubnych zespołów muraw kserotermicznych. Dlatego te ż, pomimo że proponowany obszar uwzgl ędnia ubo ższe, wtórne murawy powstałe po usuni ęciu drzew i krzewów przez człowieka - to jednak zasługuj ą one w tym krajobrazie na szczególny rodzaj ochrony, ze wzgl ędu na swoj ą rzadko ść i zwi ększenie ró żnorodno ści biologicznej. Omawiane zbiorowiska muraw kserotermicznych wyst ępuj ą na wierzchołkach i południowych oraz południowo-zachodnich zboczach pagórków kemowych. S ą to niewielkie powierzchnie do kilkudziesi ęciu arów, o charakterze barwnej, kwiecistej murawy, wykazuj ącej najwi ększe podobie ństwo do zespołu Origano-Brachypodietum . Istnienie tych zbiorowisk jest mo żliwe tylko przy ekstensywnym wypasie. Zarzucenie wypasu powoduje powstawanie zaro ślowych zbiorowisk murawowych i eliminacj ę gatunków światłolubnych. Równocze śnie nadmierny wypas eliminuje wi ększo ść gatunków rzadkich. Obszar jest równie ż cenny dla płazów, gadów i owadów zamieszkuj ących ł ąki i murawy kserotermiczne. Na terenie muraw jest bardzo prawdopodobne wyst ępowanie motyla czerwo ńczyka nieparka ( Lycaena dispar ). Gatunek ten wyst ępuje bowiem w pobli żu jeziora Selment Wielki, na Pojezierzu Ełckim (ten sam korytarz ekologiczny). Zagro żenia dla ww. obszaru Natura stanowi brak kontrolowanego, umiarkowanego wypasu bydła. Umiarkowany wypas lub odpowiednie koszenie jest warunkiem istnienia muraw kserotermicznych.

Użytki ekologiczne Użytek ekologiczny „Ostoje Ptasie nad Jeziorem Zdedy” o pow. 199,12 ha (http://olsztyn.rdos.gov.pl) znajduje si ę na terenie gmin Biała Piska i Pisz. Został utworzony na mocy Rozporz ądzenia Nr 128 Wojewody Warmi ńsko-Mazurskiego z dnia 4 listopada 2008 r. w sprawie ustanowienia u żytku ekologicznego „ostoje ptasie nad Jeziorem Zdedy” (Dz. Urz. Woj. Warm.-Maz. z 2008 r. Nr 177, poz. 2597) w celu zachowania naturalnych i zrenaturalizowanych oczek wodnych, bagien, torfowisk stanowi ących miejsce wyst ępowania oraz ostoj ę l ęgow ą licznych ptaków wodno- błotnych. Użytek ekologiczny „Torfowisko Sikora” o pow. 50,4995 ha, znajduje si ę na terenie gmin Stare Juchy i Ełk. Utworzony został na mocy Rozporz ądzenia Nr 76 Wojewody Warmi ńsko-Mazurskiego z dnia 30 lipca 2009 r. w sprawie ustanowienia użytku ekologicznego "Torfowisko Sikora", zmienionego Uchwałą Nr LII/286/2010 Rady Gminy Stare Juchy z dnia 9 sierpnia 2010 r. w sprawie zmiany granic u żytku ekologicznego „Torfowisko Sikora” (Dz. Urz. Woj. Warm.-Maz. z 2009 r. Nr 105, poz. 1709 i Dz. Urz. Woj. Warm.-Maz. z 2010 r. Nr 136, poz. 1839) w celu zachowania śródpolnego torfowiska, stanowiska wielu gatunków ro ślin chronionych. 62 proeko 6. ANALIZA CELÓW OCHRONY ŚRODOWISKA USTANOWIONYCH NA SZCZEBLU MI ĘDZYNARODOWYM, WSPÓLNOTOWYM, KRAJOWYM I REGIONALNYM ISTOTNYCH Z PUNKTU WIDZENIA PROJEKTU STUDIUM

6.1. Poziom mi ędzynarodowy i krajowy Priorytety Unii Europejskiej w zakresie ochrony środowiska na lata 2002-2012 formułuje „VI Program Działa ń Wspólnoty w zakresie środowiska” (Decyzja NR 1600/2002/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dn. 22 lipca 2002r ustanawiaj ąca Szósty Wspólnotowy Program Działa ń w zakresie środowiska naturalnego). Jego realizacja ma na celu zapewnienie wysokiego poziomu ochrony środowiska naturalnego i zdrowia ludzkiego oraz ogóln ą popraw ę środowiska i jako ści życia. B ędzie realizowany poprzez 7 strategii tematycznych w zakresie: zrównowa żonego u żytkowania zasobów naturalnych, zapobiegania powstawaniu odpadów i upowszechniania recyklingu, poprawy jako ści środowiska miejskiego, ograniczania emisji zanieczyszcze ń, ochrony gleb, zrównowa żonego u żytkowania pestycydów oraz ochrony i zachowania środowiska morskiego. „Program...” wspiera proces wł ączania problemów ochrony środowiska we wszystkie polityki i działania Wspólnoty w celu zmniejszenia nacisków na środowisko naturalne pochodz ących z ró żnych źródeł. Cele okre ślone w projekcie zmiany „Studium ...” s ą zgodne z ww. zapisami. Ponadto wa żne cele ekologiczne zapisane zostały w nast ępuj ących dokumentach: • ratyfikowanych przez Rzeczpospolit ą Polsk ą konwencjach mi ędzynarodowych: − Konwencja o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk, Berno (1979); − Konwencja Ramsarska o obszarach wodno-błotnych, maj ących znaczenie mi ędzynarodowe, zwłaszcza jako środowisko życiowe ptactwa wodnego (1975), ze zmianami wprowadzonymi w Pary żu (1982) i Reginie (1987); − Ramowa konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu z Rio de Janeiro (1992); − Konwencja Helsi ńska o ochronie środowiska morskiego obszaru Morza Bałtyckiego (1992); − Konwencja o ró żnorodno ści biologicznej z Rio de Janeiro (1992); − Ramowa konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu z Kioto, wraz z Protokołem (1997). • innych dokumentach mi ędzynarodowych: − Europejska Konwencja krajobrazowa; • innych dokumentach UE: − Strategia Zrównowa żonego Rozwoju Unii Europejskiej. Przyj ęta w 1997 r. Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej zapewnia ochron ę środowiska człowieka, kieruj ąc si ę zasad ą zrównowa żonego rozwoju. Zasad ę t ę uwzgl ędnia „II Polityka ekologiczna pa ństwa” oraz dostosowane do niej strategie i programy środowiskowe, w tym przede wszystkim: 63 proeko • „Polityka ekologiczna pa ństwa w latach 2009-2012 z perspektyw ą do roku 2016”, • „Krajowa strategia ochrony i umiarkowanego u żytkowania ró żnorodno ści biologicznej” • „Strategia gospodarki wodnej”. Wymienione dokumenty strategiczne uwzgl ędniaj ą zobowi ązania i cele ochrony środowiska przyj ęte w ratyfikowanych przez Rzeczpospolit ą Polsk ą konwencjach mi ędzynarodowych. Projekt zmiany „Studium...” opracowany jest w „duchu” tych dokumentów a ich wytyczne uwzgl ędnia poprzez opracowania regionalne.

6.2. Poziom regionalny

Obszar „Zielone Płuca Polski” Obszar projektu zmiany „Studium…” poło żony jest w obr ębie obszaru „Zielone Płuca Polski”. Idea „Zielonych Płuc Polski”, sformułowana w 1983 r. przez Wolframa (2004), sformalizowana została w latach 1988-1990, przez zawarcie porozumie ń władz administracyjnych i samorz ądowych dawnych województw północno- wschodniej Polski w sprawie kompleksowej ochrony i racjonalnego kształtowania środowiska regionu funkcjonalnego kształtowania środowiska regionu funkcjonalnego „Zielone Płuca Polski”. Aktualnie do porozumienia nale żą samorz ądy województw województwa warmi ńsko-mazurskiego i podlaskiego oraz cz ęś ci województw: mazowieckiego, kujawsko-pomorskiego i pomorskiego. Region funkcjonalny „Zielone Płuca Polski” zajmuje około 20% powierzchni Polski. Istot ą porozumienia „Zielone Płuca Polski” jest przyj ęcie idei i zasad ekorozwoju jako podstawowego kierunku bytu gospodarczego, społecznego i kulturalnego. Rozwój społeczno-gospodarczy realizowany ma by ć (jest) w zrównowa żeniu z rozbudowywanym, regionalnym systemem ochrony zasobów przyrodniczych i kulturowych o randze europejskiej. Zgodnie z najnowszym dokumentem „Porozumienia w sprawie współdziałania na rzecz zrównowa żonego rozwoju oraz promocji obszaru Zielone Płuca Polski z zachowaniem jego bioró żnorodno ści biologicznej i to żsamo ści kulturowej” (2004) główne cele zrównowa żonego rozwoju obszaru to: • ożywienie oraz proekologiczne ukierunkowanie rozwoju społeczno- gospodarczego obszaru Zielone Płuca Polski, ze szczególnym uwzgl ędnieniem rolnictwa i przetwórstwa rolno-spo żywczego, le śnictwa, gospodarki wodnej , turystyki i lecznictwa uzdrowiskowego; • wspieranie inicjatyw organizacyjnych i finansowych tworz ących materialne podstawy rozwoju obszaru Zielone Płuca Polski; • pozyskiwanie środków Unii Europejskiej; • wzrost atrakcyjno ści i konkurencyjno ści obszaru Zielone Płuca Polski w przestrzeni europejskiej; • doskonalenie i promocja produktów oraz usług wytwarzanych na obszarze Zielone Płuca Polski; • uwzgl ędnienie areału i funkcji Zielonych Płuc Polski w polityce przestrzennej i regionalnej Pa ństwa; 64 proeko • podnoszenie poziomu wiedzy o walorach przyrodniczych i kulturowych obszaru Zielone Płuca Polski w śród mieszka ńców regionu, Polski i Europy. Dopuszczenie lokalizacji obiektów elektroenergetycznych na obszarze zmiany „studium …” mo że by ć traktowane jako zgodne z ide ą „Zielonych Płuc Polski”, pod warunkiem spełnienia wymogów prawnych w zakresie ochrony środowiska.

Program ochrony środowiska województwa warmi ńsko-mazurskiego na lata 2011-2014 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2015-2018 (2012) Program ochrony środowiska województwa warmi ńsko-mazurskiego na lata 2011-2014 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2015-2018 (2012) uchwalony został uchwał ą Nr XVI/301/12 Sejmiku Województwa Warmi ńsko-Mazurskiego z dnia 24 kwietnia 2012 r. Celem strategicznym „Programu …” jest: ochrona zasobów naturalnych, poprawa jako ści środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego. Priorytety i kierunki działa ń Priorytet I: Doskonalenie działa ń systemowych Kierunki działa ń: I.1. Uwzgl ędnianie zasad ochrony środowiska w strategicznych programach rozwoju województwa. I.2. Rozwój współpracy mi ędzyregionalnej i mi ędzynarodowej dla realizacji celów Programu Ochrony Środowiska. I.3. Aktywizacja rynku na rzecz ochrony środowiska. I.4. Rozwój systemu ekozarz ądzania. I.5. Wzrost udziału społecze ństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska. I.6. Rozwój bada ń i post ęp techniczny w dziedzinie ochrony środowiska. I.7. Wzrost odpowiedzialno ści za szkody w środowisku. I.8. Uwzgl ędnianie aspektów ekologicznych w planowaniu przestrzennym. I.9. Wzrost świadomo ści ekologicznej społecze ństwa. Priorytet II: Zapewnienie ochrony i racjonalnego u żytkowania zasobów naturalnych: Kierunki działa ń: II.1. Ochrona przyrody i krajobrazu. II.2. Rozwijanie trwale zrównowa żonej, wielofunkcyjnej gospodarki le śnej. II.3. Racjonalne gospodarowanie zasobami wody. II.4. Ochrona powierzchni ziemi. II.5. Wła ściwe gospodarowanie zasobami geologicznymi. II.6. Ochrona klimatu. II.7. Doskonalenie gospodarowania zasobami energetycznymi. Priorytet III: Poprawa jako ści środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego Kierunki działa ń: III.1. Ograniczanie środowiskowych zagro żeń zdrowia i życia. III.2. Poprawa jako ści powietrza. III.3. Poprawa jako ści wód. 65 proeko III.4. Doskonalenie systemu gospodarki odpadami. III.5. Ograniczanie oddziaływania hałasu i pól elektromagnetycznych. III.6. Ograniczanie zagro żeń ze strony substancji chemicznych w środowisku.

Do istotnych z punktu widzenia projektu zmiany „Studium…” nale ży priorytet III – kierunek III.5. Plan gospodarki odpadami dla województwa warmi ńsko-mazurskiego na lata 2007-2010 z uwzgl ędnieniem perspektywy 2011-2014 (2007) 13 W „Planie gospodarki odpadami …” (2007) okre ślono nast ępuj ące c ele strategiczne: • Minimalizacja ilo ści powstaj ących odpadów i zmniejszenie ich toksyczno ści. • Optymalne zagospodarowanie odpadów. • Edukacja ekologiczna. • Likwidacja i rekultywacja nieczynnych miejsc składowania odpadów. • Konsekwentna i skuteczna egzekucja przepisów prawa. W zakresie gospodarki odpadami komunalnymi przyj ęto nast ępuj ące cele szczegółowe : • obj ęcie zorganizowanym systemem odbierania odpadów komunalnych 100% mieszka ńców, najpó źniej do ko ńca 2010r., • obj ęcie wszystkich mieszka ńców zorganizowanym systemem selektywnego zbierania odpadów, najpó źniej do ko ńca 2010r., • zmniejszenie ilo ści odpadów biodegradowalnych składowanych na składowiskach odpadów innych ni ż niebezpieczne i oboj ętne (…); • traktowanie składowania odpadów, jako najmniej po żą danego sposobu post ępowania z odpadami, • zmniejszenie do 2014 r. masy składowanych odpadów komunalnych max. do 85% odpadów wytworzonych, • zredukowanie liczby składowisk odpadów innych ni ż niebezpieczne i oboj ętne, na których s ą składowane odpady komunalne, • eliminowanie odpadów niebezpiecznych ze strumienia odpadów komunalnych, • eliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów, • prowadzenie skutecznej kampanii informacyjno-edukacyjnej. Podstaw ą gospodarki odpadami komunalnymi powinny sta ć si ę Zakłady Zagospodarowania Odpadów (ZZO) o przepustowo ści wystarczaj ącej do przyjmowania i przetwarzania odpadów z obszaru zamieszkałego minimum przez 150 tys. mieszka ńców, spełniaj ące w zakresie technicznym kryteria BAT. W „Planie gospodarki odpadami ...” (2007) gmina Ełk została przypisana do ZZO „Ełk” (Rejon Gospodarki Odpadami E). Rejon Gospodarki Odpadami E opiera si ę o zasi ęg działalno ści prowadzonej przez Zwi ązek Mi ędzygminny „Gospodarka Komunalna” obejmuj ący swym zasi ęgiem działania powiaty ełcki i olecki, a tak że gminy z powiatu gołdapskiego i piskiego.

13 Na stronie internetowej Urz ędu Marszałkowskiego Woj. Warmi ńsko-Mazurskiego dost ępny jest projekt (nie uchwalony) „Planu gospodarki odpadami dla województwa warmi ńsko-mazurskiego na lata 2011-2016 (2012). 66 proeko 7. ANALIZA I OCENA PRZEWIDYWANYCH, ZNACZ ĄCYCH ODDZIAŁYWA Ń USTALE Ń PROJEKTU STUDIUM NA ŚRODOWISKO

7.1. Wprowadzenie Ustalenia „Studium…” (2001 ze zm. z lat 2004 - 2012) pozostan ą obowi ązuj ące poza tymi, które ulegn ą zmianie na mocy projektu zmiany „Studium…” (2012) obj ętego niniejsz ą prognoz ą. Ocen ą skutków środowiskowych obj ęto ustalenia projektu zmiany „Studium…” (2012). Przytaczane (wybiórczo) podczas prognozowania ustalenia obowi ązuj ącego „Studium…” (2001 ze zm. z 2010) stanowi ą tło dla przeprowadzania pełnej analizy. Jak wykazano w rozdz. 2.1.3., projekt zmiany „Studium…” (2012) dotyczy nast ępuj ących planowanych inwestycji: • stacja elektroenergetyczna 400/110 kV „Ełk Bis” na terenie Nowej Wsi Ełckiej; • linie elektroenergetyczne 400 kV relacji Łom ża - Ełk i Ełk – granica Polski z Litw ą wł ączone do ww. planowanej stacji elektroenergetycznej 400/110 kV „Ełk Bis” (linia planowana w celu zapewnienia niezawodnego transgranicznego tranzytu energii elektrycznej pomi ędzy Polsk ą a Litw ą); • rozbudowa istniej ącej stacji elektroenergetycznej 220/110 kV „Ełk”; • linia elektroenergetyczna 110 kV łącz ąca planowan ą stacj ę elektroenergetyczn ą 400/110 kV „Ełk Bis” z przebudowan ą stacj ą elektroenergetyczn ą 220/110 kV”Ełk”. Zgodnie z informacjami uzyskanymi od Inwestora, dotycz ącymi parametrów technicznych, stacja 400/110 kV „Ełk Bis” zostanie wyposa żona w: bramki liniowe 400 kV i 110 kV, konstrukcje wsporcze pod aparatur ę 400 kV i 110 kV, wył ączniki, odł ączniki, przekładniki napi ęciowe, przekładniki pr ądowe, ograniczniki przepi ęć , dławiki kompensacyjne, autotransformator. Powy ższe elementy zlokalizowane b ędą w rozdzielni 400 kV i w rozdzielni 110 kV. Stacja wyposażona b ędzie równie ż w agregat pr ądotwórczy, zbiornik retencyjny wody opadowej, budynek technologiczny, budynek pompowni wody p.po ż. Budynek technologiczny stacji zostanie wyposa żony w: transformatory potrzeb własnych, rozdzielnie nn oraz SN, baterie akumulatorów, pomieszczenia technologiczne sterowania i nadzoru nad prac ą stacji. Planowana linia 110 kV b ędzie si ę składa ć z nast ępuj ących elementów: 10 słupów stalowych, tylu samych kompletów fundamentów pod słupy, przewodów wi ązkowych 3 x AFL 8 350 mm 2 na faz ę, przewodów odgromowych typu OPGW, izolatorów ceramicznych. Prognoz ę oddziaływania na środowisko przewidzianej w projekcie zmiany „Studium …” ww. infrastruktury opracowano z uwzgl ędnieniem oddziaływania na nast ępuj ące elementy środowiska w ich wzajemnych powi ązaniach: przypowierzchniowa warstwa litosfery, wody powierzchniowe i podziemne, powietrze atmosferyczne i klimat, warunki akustyczne (hałas), ro ślinno ść , zwierz ęta, ró żnorodno ść biologiczna, formy ochrony przyrody, w tym obszary Natura 2000, zasoby naturalne, zabytki, dobra materialne, krajobraz i ludzi. Oceniano oddziaływania bezpo średnie, po średnie i wtórne, krótko-, średnio- i długoterminowe, chwilowe, okresowe i stałe. W rozdz. 7.4. przedstawiono klasyfikacj ę oddziaływa ń, zgodn ą art. 51 Ustawy z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 Nr 199, poz. 1227 z pó źniejszymi zmianami). 67 proeko 7.2. Analiza i ocena oddziaływa ń na elementy środowiska

7.2.1. Przypowierzchniowa warstwa litosfery Oddziaływanie planowanych obiektów infrastruktury elektroenergetycznej na powierzchni ę ziemi b ędzie si ę ogranicza ć głównie do etapu ich realizacji. Oddziaływanie to b ędzie zwi ązane przede wszystkim z niwelacjami terenu, wykonaniem wykopów na cele posadowienia obiektów infrastrukturowych, wykonaniem dróg dojazdowych. Stacja elektroenergetyczna 400/110 kV „Ełk Bis” Wła ściwą budow ę stacji „Ełk Bis” poprzedz ą prace ziemne, których celem b ędzie zniwelowanie terenu i przystosowanie go do prac budowlanych. Prace niwelacyjne obejm ą prawie cały teren lokalizacji przedsi ęwzi ęcia (ok. 15,7 ha) i spowoduj ą: • zmiany ukształtowania terenu – zlikwidowane zostan ą zagł ębienia terenu, a wzniesienia terenu ulegn ą niwelacji; • przekształcenia przypowierzchniowych struktur geologicznych – utwory zdj ęte ze wzniesie ń terenu zostan ą zakumulowane w zagł ębieniach terenu; • likwidacj ę pokrywy glebowej – warstwa humusu i lokalnie wyst ępuj ących płytkich torfów b ędzie składowana na hałdzie, w celu wykorzystania do rekultywacji terenu stacji pozbawionego bezpo średnio zainwestowania; • powstanie odpadu w postaci nadmiaru mas ziemi (zob. rozdz. 7.2.6). Wykonanie wykopów pod fundamenty nie spowoduje likwidacji pokrywy glebowej (zostanie wcze śniej zlikwidowana w trakcie niwelacji terenu). Wystąpi ą natomiast nie- wielkie przekształcenia w przypowierzchniowych strukturach geologicznych w zasi ęgu wykopów pod fundamenty. Ziemia wydobyta z wykopów stanowi ć b ędzie odpad. Na ko ńcowym etapie budowy stacji jej niezainwestowany obszar zostanie zrekultywowany, przez docelowe ukształtowanie powierzchni terenu, wprowadzenie warstwy humusu, wcze śniej zdj ętej z terenu inwestycji oraz zasianie mieszanki traw. Na etapie eksploatacji stacji „Ełk Bis” nie wyst ąpi oddziaływanie na litosfer ę. Na etapie likwidacji stacji przekształcenia przypowierzchniowej warstwy litosfery obejm ą: • przekształcenia podło ża w zwi ązku z wykopami niezb ędnymi dla likwidacji fundamentów; • likwidacj ę kulturoziemnych gleb w rejonie wykopów, wcze śniej ukształtowanych na etapie budowy stacji; • zasypanie wykopów po fundamentach materiałem przywiezionym z zewn ątrz; • rekultywacj ę pokrywy glebowej i jej przystosowanie do docelowego u żytkowania (aktualnie nieznany jest kierunek rekultywacji, najbardziej prawdopodobne kierunki to rolniczy lub le śny. Stacja elektroenergetyczna 220/110 „Ełk” Prace zwi ązane z rozbudow ą stacji elektroenergetycznej 220/110 kV „Ełk” b ędą miały wył ącznie charakter monta żowy (zamontowanie dodatkowych urz ądze ń na istniej ącej konstrukcji stacji). Ich realizacja nie spowoduje oddziaływania na litosfer ę, w tym na gleby. Na etapie eksploatacji stacji „Ełk” nie wyst ąpi oddziaływanie na litosfer ę. Na etapie likwidacji przekształcenia przypowierzchniowej warstwy litosfery b ędą analogiczne do wymienionych powy żej dla stacji „Ełk Bis”. 68 proeko Linie elektroenergetyczne 110 kV i 220 kV Wykonanie wykopów w celu wykonania fundamentów słupów spowoduje likwidacj ę pokrywy glebowej i przekształcenia w przypowierzchniowych strukturach geologicznych. Zmiany te b ędą miały małe znaczenie, wobec niewielkich rozmiarów fundamentów i małej ilo ści słupów na obszarze obj ętym zmian ą „Studium …” . W zwi ązku z ww. robotami ziemnymi powstanie odpad w postaci gleby i ziemi wydobytej z wykopów (zob. rozdz. 7.2.6.). Przekształcenia fizycznych wła ściwo ści gleb wyst ąpi ą równie ż na terenach składowania materiałów budowlanych linii, a tak że w wyniku pracy sprz ętu budowlanego i transportowego, w tym na trasach dojazdu do miejsc lokalizacji słupów. Skutkiem tych prac b ędą: • zmiany struktury litologicznej skały macierzystej (podglebia); • przekształcenia lub zniszczenie profilu glebowego; • zmiany fizycznej struktury gleby w wyniku ugniatania sprz ętem budowlanym i składowanymi materiałami budowlanymi. Na etapie eksploatacji linii elektroenergetycznych nie wystąpi oddziaływanie na litosfer ę. Na etapie likwidacji linii przekształcenia przypowierzchniowej warstwy litosfery obejm ą: • przekształcenia podło ża w zwi ązku z wykopami niezb ędnymi dla likwidacji fundamentów słupów – zasi ęg terenu przekształce ń wyniesie do 1 500 m 2;; • likwidacj ę gleb w rejonie wykopów, o maksymalnym zasi ęgu jw.; • zasypanie wykopów po fundamentach materiałem przywiezionym z zewn ątrz; • rekultywacj ę pokrywy glebowej i jej przystosowanie do docelowego u żytkowania, prawdopodobnie rolniczego, ze wzgl ędu na charakter terenów otaczaj ących. W sytuacjach awaryjnych na etapach budowy i likwidacji stacji i linii elektroenergetycznych (uszkodzenie sprz ętu budowlanego lub transportowego) mo żliwe jest lokalne zanieczyszczenie gruntu substancjami ropopochodnymi. Sposoby przeciwdziałania takim sytuacjom omówiono w rozdz. 9. Praca ci ęż kiego sprz ętu budowlanego (rozbiórkowego) mo że wywoła ć drgania , które zlokalizowane b ędą w strefie prowadzonych prac i ust ąpi ą z chwil ą ich zako ńczenia. Ze wzgl ędu na znaczne odległo ści zabudowy mieszkalnej od placu nie wyst ąpi zagro żenie wibracjami dla najbli ższych budynków i ludzi w nich przebywaj ących.

7.2.2. Wody powierzchniowe i podziemne Na obszarze zmiany „Studium …” (2012) wyst ępuj ą wył ącznie drobne cieki, głównie okresowe, o charakterze rowów melioracyjnych. Obszar zmiany „Studium...” poło żony jest poza strefami ochronnymi uj ęć wód podziemnych. Znajduje si ę on cz ęściowo (cz ęść północna) na terenie strefy ochronnej GZWP nr 217 (wyznaczonej w „Studium…”, 2001 ze zm.). Na obszarze zmiany „Studium …” nie wyst ępuj ą typowe tereny wodno-błotne. Tereny o płytkim zaleganiu wód podziemnych wyst ępuj ą w lokalnych zagł ębieniach terenu, z okresow ą retencj ą wód opadowych. 69 proeko Stacja elektroenergetyczna 400/110 kV „Ełk Bis” Wykonanie niwelacyjnych prac ziemnych na terenie lokalizacji stacji przez zlikwidowanie wzniesie ń i zasypanie obni żeń terenu nie spowoduje bezpo średniego oddziaływania na wody podziemne. W efekcie prac ziemnych mi ąż szo ść warstwy suchej zostanie „u średniona” do kilku m. Na terenie planowanej stacji 400/110 kV „Ełk Bis” nie wyst ępuj ą wody powierzchniowe, w zwi ązku z tym nie wyst ąpi bezpo średnie oddziaływanie na nie. Oddziaływanie po średnie mo że by ć zwi ązane z ograniczeniem spływu powierzchniowego wody, w zwi ązku z niwelacj ą terenu stacji. Spowodowałoby to niewielkie ograniczenia zasilania okresowych cieków w otoczeniu terenu lokalizacji stacji. Budowa stacji spowoduje lokalne, okresowe ograniczenie infiltracji wód opadowych do gruntu, które jednak wsi ąkn ą w podło że w otoczeniu powierzchni nieprzepuszczalnych w granicach terenu stacji, dzi ęki czemu zmianie nie ulegnie lokalny bilans wodny. W trakcie wykonywania wykopów pod fundamenty obiektów stacji 400/110 kV „Ełk Bis” nie wyst ąpi naruszenie pierwszego poziomu wód podziemnych, który po wykonaniu prac niwelacyjnych b ędzie zalega ć na gł ęboko ści co najmniej kilku m p.p.t. Na etapie eksploatacji stacji nie przewiduje si ę znacz ącego poboru wody i powstawania ścieków. Zaopatrzenie stacji w wod ę b ędzie realizowane z sieci wodoci ągowej, natomiast ścieki kierowane b ędą do sieci kanalizacyjnej b ądź do bezodpływowego zbiornika na nieczysto ści ciekłe. Stanowiska dla transformatorów wyposa żane powinny by ć w: • szczelne zbiorniki (misy olejowe), mog ące pomie ści ć w przypadku awarii 100% zawarto ści oleju znajduj ącego si ę w transformatorach oraz wody ga śnicze; • odwodnienie wyposa żone w separator, w celu oczyszczenia odprowadzanych wód opadowych z zanieczyszcze ń ropopochodnych (oleju mineralnego, którym wypełnione s ą transformatory) do warto ści okre ślonych w Rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 8 lipca 2004 r., w sprawie warunków, jakie nale ży spełni ć przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych – Dz. U. Nr 168. poz. 1763.

Ponadto stacja powinna by ć wyposa żona w systemy zabezpieczaj ące przed przedostawaniem si ę zanieczyszcze ń ropopochodnych do wód zminimalizuje zagro żenie zanieczyszczenia gruntu i wód podziemnych. Likwidacja stacji i rekultywacja jej terenu spowoduj ą powrót do sytuacji sprzed budowy stacji – powierzchniowej infiltracji wód opadowych na całym terenie.

Stacja elektroenergetyczna 220/110 kV „Ełk” Planowane prace zwi ązane z rozbudow ą stacji elektroenergetycznej 220/110 kV „Ełk” b ędą miały wył ącznie charakter monta żowy (zamontowanie dodatkowych urz ądze ń na istniej ącej konstrukcji stacji). Ich realizacja nie spowoduje oddziaływania na hydrosfer ę. Na etapie eksploatacji linii elektroenergetycznych potencjalne oddziaływanie na środowisko wodne powinno by ć zabezpieczone analogicznie do planowanej stacji „Ełk Bis”. Likwidacja stacji i rekultywacja jej terenu spowoduj ą powrót do sytuacji sprzed budowy stacji – powierzchniowej infiltracji wód opadowych na całym terenie. 70 proeko Linie elektroenergetyczne 110 kV i 400 kV Nie przewiduje si ę wyst ąpienia przekształce ń stosunków wodnych w rejonie budowy planowanych linii, z wyj ątkiem ewentualnego, krótkotrwałego naruszenia pierwszego poziomu wód podziemnych w wykopach, zwi ązanych z wykonaniem fundamentów słupów. Ze wzgl ędu na niewielkie rozmiary wykopów, w tym gł ęboko ść do kilku m p.p.t. i ich likwidacj ę po wykonaniu fundamentów, ewentualne zmiany warunków gruntowo-wodnych b ędą krótkotrwałe i bez znaczenia dla funkcjonowania przyrody. W przypadku wyst ąpienia wód gruntowych w wykopach nie b ędą one odwadniane - fundamenty wykonane zostan ą metod ą ”na mokro” lub z zastosowaniem ścianek „Larsena” lub jako prefabrykowane. W rejonie lokalizacji linii wody powierzchniowe reprezentowane s ą przez okresowe cieki, o charakterze rowów melioracyjnych. W trakcie budowy linii nie wyst ąpi ani bezpo średnie, ani po średnie oddziaływanie na ich stan.

W sytuacjach awaryjnych na etapach budowy i likwidacji stacji i linii elektroenergetycznych (uszkodzenie sprz ętu budowlanego lub transportowego) mo żliwe jest w skrajnym przypadku zanieczyszczenie pierwszego poziomu wód podziemnych, substancjami ropopochodnymi. Sposoby przeciwdziałania takim sytuacjom omówiono w rozdz. 9.

„Plan gospodarowania wodami …” Teren lokalizacji planowanego przedsi ęwzi ęcia poło żony jest w zasi ęgu obj ętym „Planem gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły” (Uchwała Rady Ministrów z dnia 22 lutego 2011 r. - M.P. z dnia 21 czerwca 2011 r.), w zlewni Ełk od wypływu z jez. Ełckiego do uj ścia (kod JCWP PLRW2000192628999) zakwalifikowanej jako naturalna cz ęść wód. W „Planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły” (2011) szczególn ą rol ę zajmuje podsumowanie działa ń zawartych w Programie wodno- środowiskowym kraju (PW ŚK). Działania te powinny zosta ć zrealizowane na obszarze dorzecza w celu zapewniania utrzymania lub poprawy, jako ści wszystkich wód do 2015 r., a w uzasadnionych przypadkach w terminie pó źniejszym. Przy ustalaniu celów środowiskowych dla jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych brano pod uwag ę aktualny stan JCWP w zwi ązku z wymaganym zgodnie z RDW warunkiem niepogarszania ich stanu. Dla jednolitych cz ęś ci wód, będących obecnie w bardzo dobrym stanie/potencjale ekologicznym, celem środowiskowym b ędzie utrzymanie tego stanu/potencjału. Ponadto, ustalaj ąc cele uwzgl ędniano tak że ró żnic ę pomi ędzy naturalnymi, a silnie zmienionymi oraz sztucznymi cz ęś ciami wód. Dla naturalnych cz ęś ci wód celem b ędzie osi ągni ęcie co najmniej dobrego stanu ekologicznego, dla silnie zmienionych i sztucznych cz ęś ci wód - co najmniej dobrego potencjału ekologicznego. Ponadto, w obydwu przypadkach, w celu osi ągni ęcia dobrego stanu/potencjału konieczne b ędzie dodatkowo utrzymanie co najmniej dobrego stanu chemicznego. W ww. „Planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły” (2011) stan wód rzeki Ełk JCWP PLRW2000192628999 oceniono jako zły i osi ągni ęcie zało żonych celów środowiskowych dla wód do 2015 r. uznano za zagro żone. Przesuni ęto termin realizacji celów środowiskowych do 2021 r. lub najpó źniej do 2027 r. (derogacje czasowe ze wzgl ędu na brak mo żliwo ści technicznych). 71 proeko Teren planowanego przedsi ęwzi ęcia pod wzgl ędem podziału na jednolite cz ęś ci wód podziemnych poło żony jest w jednostce JCWPd nr 34 - kod PLGW230034, której stan w „Planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły” (2011) oceniono jako dobry i osi ągni ęcie celów środowiskowych uznano jako niezagro żone. Są one nast ępuj ące: • zapobieganie dopływowi lub ograniczanie dopływu zanieczyszcze ń do wód podziemnych; • zapobieganie pogarszania si ę stanu wszystkich cz ęś ci wód podziemnych (z zastrze żeniami wymienionymi w RDW); • zapewnianie równowagi mi ędzy poborem a zasilaniem wód podziemnych; • wdro żenie działa ń niezb ędnych do odwrócenia znacz ącego i utrzymuj ącego si ę rosn ącego trendu st ęż enia ka żdego zanieczyszczenia podstałego wskutek działalno ści człowieka. Wdro żenie ustale ń zmiany „Studium …” nie spowoduje utrudnienia osi ągni ęci a ww. celów środowiskowych, okre ślonych w „Planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły” (2011) dla JCWPd nr 34 - kod PLGW230034.

7.2.3. Stan aerosanitarny Podczas robót budowlanych zwi ązanych ze stacjami elektroenergetycznymi ”Ełk Bis” i „Ełk” (rozbudowa) oraz z liniami elektroenergetycznymi 110 kV i 400 kV wystąpi emisja spalin i pyłów pochodz ących z pracuj ącego sprz ętu i z placów budowy oraz emisja pyłów i spalin pochodz ących ze środków transportu. Emisja pyłów mo że by ć zwi ązana z rozwiewaniem urobku wydobytego podczas robót ziemnych i składowanego w rejonie budowy. Będzie to oddziaływania krótkookresowe – w czasie budowy inwestycji. B ędą to oddziaływania odwracalne, ustaj ące po zako ńczeniu funkcjonowania placu budowy. Na etapie eksploatacji oddziaływanie obiektów elektroenergetycznych na atmosfer ę b ędzie praktycznie ograniczone do emisji hałasu, wibracji i promieniowania elektromagnetycznego.

7.2.4. Klimat akustyczny i wibracje W zwi ązku z planowanymi na obszarze zmiany „Studium...” obiektami elektroenergetycznymi uci ąż liwo ść akustyczna i zwi ązana z wyst ąpieniem wibracji będzie miała miejsce na etapie budowlanym, w efekcie pracy ci ęż kiego sprz ętu budowlanego oraz pojazdów transportowych. Przy prawidłowo i sprawnie prowadzonych robotach oddziaływanie to będzie krótkookresowe i nieznaczne. Na etapie eksploatacji oddziaływanie planowanych obiektów elektroenergetycznych b ędzie równie ż nieznaczne pod wzgl ędem nat ęż enia hałasu – hałas emitowa ć b ędą stacje elektroenergetyczne i okre ślonych warunkach meteorologicznych (m żawka, lekki deszcz, szad ź) linie 110 kV i 400 kV. Podstawowym źródłem hałasu na terenie stacji elektroenergetycznych najwy ższych napi ęć (220 i 400 kV) są spr ęż arki stosowane do nap ędu ł ączników oraz transformatory, a przede wszystkim wentylatory chłodz ące te urz ądzenia. Istotnym 72 proeko źródłem krótkotrwałego (impulsowego) hałasu s ą wył ączniki powietrzne w momencie zadziałania. Źródłem hałasu o znacznie mniejszym poziomie, jest równie ż ulot z elementów wysokonapi ęciowych stacji, tj. oszynowania i aparatury ł ączeniowej (Prognoza oddziaływania na środowisko projektu >Programu rozbudowy Krajowej Sieci Przesyłowej w zakresie poł ączenia Polska-Litwa<, 2011). Projektowana stacja elektroenergetyczna „Ełk Bis” zlokalizowana b ędzie na terenach rolnych, w oddaleniu od zabudowa ń mieszkalnych. W istniej ącej stacji „Ełk” poziom hałasu nie wzro śnie w porównaniu ze stanem obecnym (przed rozbudow ą). Jak wykazuj ą obliczenia dla analogicznych obiektów, ponadnormatywne nat ęż enie hałasu, obejmowa ć b ędzie tereny stacji transformatorowych i nie spowoduje przekroczenia obowi ązuj ących norm akustycznych (Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku. Dz.U. Nr 120 poz. 826) w otoczeniu. Nie przewiduje si ę wyst ąpienia ponadnormatywnych poziomów hałasu emitowanego od planowanej stacji elektroenergetycznej „Ełk Bis” i rozbudowanej stacji „Ełk” na terenach chronionych akustycznie. Planowana dwutorowa linia 400 kV w granicach zmiany „Studium...” znajduje si ę w minimalnej odległo ści 150 m od istniej ącej i projektowanej zabudowy wielofunkcyjnej. Poziom hałasu emitowanego przez lini ę 400 kV w odległo ści kilkunastu metrów od linii nie przekracza na ogół, warto ści 36-46 dB, w zwi ązku z tym nie przewiduje si ę przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku okre ślonych w Rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 120 poz. 826), które na terenach zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej wynosz ą 50 dB w dzie ń i 45 dB w nocy, a na terenach zabudowy zagrodowej - 45 dB w dzie ń i 40 dB w nocy. Oddziaływanie planowanej linii 110 kV b ędzie istotnie mniejsze ni ż linii 400 kV i równie ż nie spowoduje przekroczenia dopuszczalnych norm na terenach chronionych akustycznie.

7.2.5. Promieniowanie elektromagnetyczne Podczas eksploatacji linii i stacji elektroenergetycznych wyst ąpi stała (długookresowa) emisja pól elektromagnetycznych. Wyst ępowanie pól elektromagnetycznych wokół przewodów tworz ących linie przesyłow ą energii wysokiego napi ęcia, jest naturalnym zjawiskiem fizycznym dla tego rodzaju inwestycji. W otoczeniu przewodu, w którym płynie pr ąd powstaje pole elektromagnetyczne, okre ślane w warto ściach fizycznych (składowa elektryczna; kV/m i składowa magnetyczna; A/m). Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 30 pa ździernika 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. nr 192, poz. 1883) okre śla dopuszczalne poziomy promieniowania elektromagnetycznego w środowisku, które dla składowej elektrycznej wynosz ą: 10 kV/m – dla miejsc dost ępnych dla ludno ści i 1 kV/m – dla terenów przeznaczonych pod zabudow ę mieszkaniow ą, a dla składowej magnetycznej: 60 A/m – dla jednych i drugich. Podane warto ści to okre ślone normatywnie dopuszczalne poziomy elektromagnetycznego promieniowania 73 proeko niejonizuj ącego dla cz ęstotliwo ści 50 Hz. Wymagania dotycz ące projektowania i budowy tego rodzaju przedsi ęwzi ęć okre śla Polska Norma PN-E-05100-1. Wyst ępowanie istniej ącej i planowanej zabudowy wyklucza mo żliwo ść jej obj ęcia ponadnormatywnym promieniowaniem (zgodnie z powy ższymi aktami prawnymi). Podmiot realizuj ący linie WN musi by ć posiadaczem stosownych praw do terenu ich ponadnormatywnego oddziaływania na środowisko. Nabycie tych praw nast ępuje przed rozpocz ęciem prac budowlanych (wydaniem pozwolenia na budow ę). Sama ewentualna emisja b ędzie zatem miała miejsce w obszarze, do którego prowadzący będzie posiadał tytuł prawny. Ponadnormatywne promieniowanie elektromagnetyczne planowanej stacji 400/110 kV „Ełk Bis” i rozbudowanej stacji „Ełk” mie ści ć si ę b ędzie na ich ogrodzonych terenach. Dla planowanych linii elektroenergetycznych 400 kV i 110 kV w projekcie zmiany „Studium…” wprowadzono tzw. pasy technologiczne o szeroko ściach: - 70 m dla linii 400 kV (35 metrów po obu stronach od osi linii); - 40 m dla linii 110 kV (20 metrów po obu stronach od osi linii); i dodatkowo - 50 m dla istniej ącej linii 220 kV (25 metrów po obu stronach od osi linii). Pasy te nale ży traktowa ć jako wył ączone z zainwestowania dla potrzeb zabudowy mieszkaniowej (w tym zagrodowej) W pasach tych nie wyst ępuje istniej ąca zabudowa mieszkaniowa (w tym zagrodowa). W zwi ązku z wprowadzeniem ww. pasów technologicznych nie wyst ąpi zagro żenie oddziaływania ponadnormatywnego promieniowania elektromagnetycznego emitowanego przez planowane (i istniej ącą) linie elektroenergetyczne wysokich i najwy ższych napi ęć . Zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 30 pa ździernika 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. nr 192, poz. 1883) planowane obiekty elektroenergetyczne powinny mie ć wykonane pomiary poziomu promieniowania w otoczeniu, po ich oddaniu do eksploatacji (zob. rozdz. 11). Reasumuj ąc, emisja elektromagnetycznego promieniowania niejonizuj ącego od planowanych linii 400 kV i 110 kV oraz planowanej stacji elektroenergetycznej 400/110 kV „Ełk Bis” i rozbudowanej stacji 220/110 kV nie będzie kolidowała z obecno ści ą obszarów o funkcjach chronionych przed ich oddziaływaniem i nie pogorszy warunków pobytu ludzi w obr ębie najbli ższej zabudowy mieszkaniowej ani warunków aktualnego i planowanego u żytkowania gruntów.

74 proeko 7.2.6. Odpady W trakcie budowy przewidzianych w projekcie zmiany „Studium …” obiektów elektroenergetycznych powstan ą odpady materiałowo-budowlane w wyniku prowadzenia nast ępuj ących prac: • roboty ziemne (niwelacja terenu, wykopy pod fundamenty, inne); • prace budowlane; • monta ż elementów i urz ądze ń stacji 400/110 kV „Ełk Bis” oraz 220/110kV „Ełk”; • monta ż elementów napowietrznych linii dwutorowych 110 kV i 400 kV. Cz ęść ww. odpadów nale żeć b ędzie do kategorii odpadów niebezpiecznych. Nieuniknione jest tak że powstanie odpadów socjalno-bytowych, w zwi ązku z przebywaniem na placach budów pracowników. Na etapie eksploatacji stacje i linie elektroenergetyczne s ą źródłem znikomej ilo ści odpadów - stacje i linie nie wytwarzaj ą odpadów technologicznych. Stacje elektroenergetyczne 400/110 kV „Ełk Bis” i 220/110k V „Ełk” oraz napowietrzne linie dwutorowe 110 kV i 400 kV nie s ą obiektami produkcyjnymi i słu żą wył ącznie do rozdziału i przesyłu energii elektrycznej. Na etapie ich eksploatacji powstawa ć b ędą niewielkie ilo ści odpadów zaliczanych zarówno do niebezpiecznych, jak i do innych ni ż niebezpieczne. B ędą to odpady powstaj ące w nast ępstwie normalnej eksploatacji obiektów, a tak że odpady powstaj ące w czasie prowadzonych okresowo prac konserwacyjnych i remontowych. Ilo ść odpadów powstaj ących w okresie eksploatacji będzie znacznie mniejsza ni ż w fazie budowy. Du że ilo ści odpadów powstan ą w trakcie ewentualnej likwidacji planowanych obiektów. Najistotniejsze regulacje prawne dotycz ące zarówno powstawania, jak i usuwania i unieszkodliwiania odpadów zawarte s ą w ustawie o odpadach (Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach. Tekst jednolity: Dz. U. z 2007 r. Nr 39, poz. 251 z pó źn. zmianami). Regulacje te nakierowane s ą na minimalizacj ę uci ąż liwo ści dla ludzi i środowiska, zwi ązanych z powstawaniem, usuwaniem i unieszkodliwianiem odpadów. Stanowi ą one uszczegółowienie zasad ogólnych dotycz ących post ępowania z odpadami, zawartych w Ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska. Tekst jednolity: Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z pó źn. zm.). Podstaw ą do oceny gospodarki odpadami zarówno w czasie budowy, eksploatacji jak i potencjalnej likwidacji przedsi ęwzi ęcia jest ich szczegółowa klasyfikacja na podstawie Rozporz ądzenia Ministra Środowiska w sprawie katalogu odpadów (Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 27 wrze śnia 2001 roku w sprawie katalogu odpadów. Dz.U. Nr 112, poz. 1206.).

7.2.7. Szata ro ślinna, grzyby i siedliska przyrodnicze

Stacja elektroenergetyczna 400 kV/110 kV „Ełk Bis” Na terenie lokalizacji stacji zlikwidowana zostanie prawie całkowicie aktualnie wyst ępuj ąca ro ślinno ść , reprezentowana przez agrocenozy (w 2012 r. uprawy pszenicy) z zestawem pospolitych gatunków zbiorowisk segetalnych, niewielkie kompleksy le śne na terenach ł ącznej o powierzchni ok. 1,76 ha z dominacj ą w składzie gatunkowym olszy czarnej Alnus glutinosa oraz ro ślinno ść ruderalna. 75 proeko Na niektórych drzewach w kompleksach le śnych wyst ępuj ą porosty – grzyby zlichenizowane, których stanowiska i osobniki ulegn ą likwidacji wraz z wyr ębem drzewostanu. W śród porostów wyst ępuj ą gatunki obj ęte ochron ą ścisł ą i cz ęś ciow ą (zob. rozdz. 3.1.5., 3.1.6. i 7.2.10.). W zwi ązku z wyr ębem drzewostanu i rozległymi pracami ziemnymi likwidacji ulegn ą tak że grzyby i ich stanowiska. Na terenie stacji nie reprezentuj ą one istotnych warto ści przyrodniczych – nale żą do pospolitych gatunków. Na terenie planowanej stacji 400/110 kV „Ełk Bis” stwierdzono obecno ść powierzchni, których fitocenozy nawi ązuj ą do siedlisk przyrodniczych Natura 2000: gr ądu subkontynentalnego Tilio-Carpinetum (kod – 9170) oraz ł ęgu jesionowo- olszowego Fraxino-Alnetum (ł ęgi – siedlisko priorytetowe: kod – *91E0) Siedliska te, ze wzgl ędu na silne przekształcenie antropogeniczne (zwłaszcza zmiany stosunków wodnych, w tym przesuszenie) i charakter ro ślinno ści nie spełniaj ą warunków uznania ich za siedliska , o których mowa w Rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 16 maja 2005 r. w sprawie typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków ro ślin i zwierz ąt wymagaj ących ochrony w formie wyznaczenia obszarów Natura 2000 (Dz. U. z 2005 r., Nr 94, poz. 795) i w Rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 sierpnia 2012 r. zmieniaj ącym rozporz ądzenie w sprawie typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków ro ślin i zwierz ąt wymagaj ących ochrony w formie wyznaczenia obszarów Natura 2000 (Dz. U. z 20.09.2012, poz. 1041).

Stacja elektroenergetyczna 220/110 kV „Ełk” Planowane prace zwi ązane z rozbudow ą stacji elektroenergetycznej 220/110 kV „Ełk” b ędą miały wył ącznie charakter monta żowy (zamontowanie dodatkowych urz ądze ń na istniej ącej konstrukcji stacji). Prace te nie spowoduj ę oddziaływania na szat ę ro ślinn ą, grzyby i siedliska przyrodnicze. Na terenie stacji „Ełk” nie stwierdzono wyst ępowania chronionych gatunków ro ślin i grzybów.

Linie elektroenergetyczne 110 kV i 400 kV Linie zbudowane mają by ć na terenach pól uprawnych i cz ęś ciowo pastwisk z mieszankami ro ślin pastewnych, Specyficzny obiekt na trasie linii 110 kV stanowi żwirownia, w obr ębie której wyst ępuje du że zró żnicowanie gatunków ro ślin naczyniowych, w tym pochodz ących z upraw oraz gatunków zbiorowisk ruderalnych. Planowane linie elektroenergetyczne 400 kV na obszarze zmiany „Studium...”(2012) nie b ędą przebiega ć przez obszary le śne. Oddziaływanie na etapie budowy linii 110 kV i 400 kV na szat ę ro ślin ą spowoduj ą: • wykopy pod fundamenty słupów; • okresowe składowanie materiałów budowlanych; • praca sprz ętu budowlanego i transportowego. Ww. prace budowlane spowoduj ą oddziaływanie fizyczne (likwidacja ro ślinno ści lub jej uszkodzenia) oraz bardzo ograniczone oddziaływanie po średnie poprzez emisj ę zanieczyszcze ń do atmosfery. Fizyczne przekształcenia szaty ro ślinnej wyst ąpi ą na terenach lokalizacji słupów, na placach składowych materiałów budowlanych oraz na trasach dojazdu do słupów, poza istniej ącymi drogami. Budowa linii nie spowoduje konieczno ści wycinki drzew i krzewów, w tym w szczególno ści nieowocowych o wieku powy żej 10 lat. 76 proeko Na trasach planowanych linii 110 kV i 400 kV nie stwierdzono wyst ępowania chronionych gatunków ro ślin i grzybów oraz siedlisk przyrodniczych chronionych w programie Natura 2000. Po zako ńczeniu budowy nast ąpi rewaloryzacja szaty ro ślinnej na przekształconych terenach przez: • zabiegi rolne na terenach u żytkowanych rolniczo; • spontaniczn ą sukcesj ę ro ślinno ści na pozostałych terenach. Na etapie eksploatacji planowanych obiektów elektroenergetycznych nie wyst ąpi oddziaływanie na szat ę ro ślinn ą. Na etapie likwidacji przekształcenia dotyczy ć b ędą ro ślinno ści ukształtowanej na terenach stacji (mieszanki traw) oraz ro ślinno ści w otoczeniu słupów linii elektroenergetycznych 110 kV i 400 kV (głównie agrocenozy). Reasumuj ąc, najistotniejsze przekształcenia środowiska zwi ązane z wdro żeniem ustale ń projektu zmiany „Studium …” (2012) wyst ąpi ą na etapie budowy i b ędą dotyczy ć likwidacji niewielkich kompleksów le śnych na terenie planowanej stacji 400/110 kV „Ełk Bis”.

7.2.8. Fauna

Stacja elektroenergetyczna 400 kV/110 kV „Ełk Bis” Na etapie budowy stacji zlikwidowane zostan ą siedliska zwierz ąt wszystkich stwierdzonych tu grup systematycznych (bezkr ęgowce, płazy, ptaki i ssaki). W trakcie realizacji prac ziemnych i wyr ębu drzewostanu, w wyniku płoszenia przez sprz ęt budowlany i przez ludzi, wi ększo ść zwierz ąt przemie ści si ę na s ąsiednie tereny. Straty w faunie mog ą dotyczy ć edafonu (fauna glebowa) i ssaków ziemnych (np. krety). Na terenie planowanej stacji przewa żają powierzchniowo u żytki rolne (grunty orne), w zwi ązku z tym straty siedlisk b ędą umiarkowane. Dotyczy ć one b ędą przede wszystkim kompleksów le śnych. Na terenie planowanej stacji i w jej s ąsiedztwie nie wyst ępuj ą szlaki migracji i lokalnych przemieszcze ń zwierz ąt, w szczególno ści płazów, ptaków i ssaków, w tym nietoperzy. W zwi ązku z tym nie wyst ąpi oddziaływanie na nie przedsi ęwzi ęcia. Na terenie planowanej stacji 400/110 KV „Ełk Bis” stwierdzono wyst ępowanie zwierz ąt obj ętych prawn ą ochron ą gatunkow ą – ich zagro żenie w zwi ązku z realizacj ą planowanego przedsi ęwzi ęcia omówiono w rozdz. 7.2.10. Ww. oddziaływania na faun ę mo żna ograniczy ć przez dobór wła ściwej technologii prac budowlanych i okresu ich wykonania (zob. rozdz. 9). Na etapie eksploatacji stacji jej teren będzie ogrodzony, zatem oddziaływanie składowych magnetycznych pól elektromagnetycznych, powstaj ących na jej obszarze, nie b ędzie wpływało na zwierz ęta poruszaj ące si ę po ziemi, które nie b ędą miały dost ępu na teren stacji. Okresowe oddziaływanie promieniowania elektromagnetycznego na ptaki, nietoperze i owady, przelatuj ące nad stacj ą na niskich wysoko ściach, będzie krótkotrwałe i nie spowoduje dla nich zagro żenia. Na etapie likwidacji oddziaływanie na faun ę dotyczy ć b ędzie głównie jej płoszenia w otoczeniu terenu stacji. 77 proeko Stacja elektroenergetyczna 220/110 kV „Ełk” Planowane prace zwi ązane z rozbudow ą stacji elektroenergetycznej 220/110 kV „Ełk” b ędą miały wył ącznie charakter monta żowy (zamontowanie dodatkowych urz ądze ń na istniej ącej konstrukcji stacji). Prace te nie spowoduj ą oddziaływania na faun ę, poza ewentualnym płoszeniem zwierz ąt w otoczeniu stacji – głównie ptaków. Na etapie eksploatacji oddziaływanie stacji „Ełk” na faun ę b ędzie analogiczne do oddziaływania planowanej stacji „Ełk Bis”. Na etapie likwidacji oddziaływanie na faun ę, podobnie jak w przypadku stacji „Ełk Bis” dotyczy ć b ędzie głównie jej płoszenia w otoczeniu terenu stacji.

Linie elektroenergetyczne 110 kV i 400 kV Oddziaływanie na faun ę budowy planowanych linii 110 kV i 400 kV zwi ązane b ędzie z odstraszaj ącym wpływem pracy sprz ętu budowlanego i transportowego (hałas, spaliny, drgania, zagro żenie fizyczne),oraz z lokalnymi zmianami siedlisk, w wyniku przekształce ń pokrywy glebowej i szaty ro ślinnej terenów rolnych. Oddziaływanie odstraszaj ące dotyczy ć b ędzie wszystkich grup systematycznych zwierz ąt. Fauna wyemigruje okresowo na s ąsiednie tereny, z wyj ątkiem gatunków łatwo podlegaj ących synantropizacji, o du żych zdolno ściach adaptacyjnych do zmiennych warunków środowiskowych (przede wszystkim niektóre gatunki ptaków, gryzoni i owady). Przekształcenia siedlisk w zasi ęgu terenów lokalizacji i słupów spowoduj ą przede wszystkim zmiany fauny glebowej (edafon). Nie wyst ąpi likwidacja istotnych siedlisk fauny, gdy ż wykopy realizowane będą na gruntach rolnych. Po zako ńczeniu prac budowlanych warunki bytowania zwierz ąt powróc ą do stanu sprzed budowy. Na etapie funkcjonowania linie elektroenergetyczne mog ą potencjalnie oddziaływa ć przede wszystkim na zwierz ęta fruwaj ące. Dotyczy to głównie ptaków, gdy ż nietoperze posiadaj ą mechanizm echolokacyjny, pozwalaj ący skutecznie unika ć ewentualnych kolizji, a oddziaływanie na owady jest nierozpoznane naukowo. Ponadto na trasach planowanych linii i w ich s ąsiedztwie nie stwierdzono szlaków lokalnych przelotów nietoperzy (podobnie jak ptaków). Oddziaływanie planowanych linii 110 kV i 400 kV na etapie eksploatacji na ptaki mo że mie ć dwojaki charakter. Ze wzgl ędu na du żą wysoko ść słupy oraz przewody linii mog ą słu żyć za miejsca odpoczynku i punkty obserwacyjne dla ptaków, a tak że stanowi ą czasem miejsca ich gniazdowania (np. bociana białego). Z drugiej strony elementy infrastruktury stanowi ą przeszkod ę w przestrzeni powietrznej, wykorzystywanej przez awifaun ę, stanowi ąc potencjalne ryzyko kolizji, a w przypadku du żych ptaków, o znacznej rozpi ęto ści skrzydeł, równie ż ryzyko pora żenia pr ądem. Prawdopodobie ństwo potencjalnego negatywnego oddziaływania wzrasta wraz z liczebno ści ą ptaków u żytkuj ących dany teren, spadkiem widoczno ści (np. noc, mgła) i wzrostem liczby przewodów elektrycznych biegn ących obok siebie.

Dla oceny potencjalnego oddziaływania planowanych linii elektroenergetycznych 110 kV i 400 kV na ptaki podstawowe znaczenie maj ą nast ępuj ące uwarunkowania: • linia przebiega ć b ędzie w rejonie istniej ących linii 110 i 220 kV – pomimo istnienia linii 110 i 220 kV awifauna ich otoczenia jest typowa dla terenów rolnych – mo żna przyj ąć , że linie WN nie ograniczyły istotnie atrakcyjno ści przestrzeni dla ptaków; • nad tras ą lokalizacji linii przebiega szeroki szlak sezonowych migracji ptaków (obejmuje on prawie cał ą Polsk ę północno-wschodni ą) – przeloty odbywaj ą si ę 78 proeko głównie na du żych wysoko ściach, a w rejonie linii nie stwierdzono miejsc odpoczynku lub żerowania migruj ących ptaków; • w rejonie lokalizacji linii nie stwierdzono tras nasilenia lokalnych przelotów ptaków. • w rejonie lokalizacji linii nie stwierdzono gatunków szczególnie cennych, przemieszczaj ących si ę na konfliktowych wysoko ściach. W zwi ązku z powy ższym mo żna prognozowa ć, że planowana linia elektroenergetyczna 110 kV nie b ędzie stanowi ć bariery dla przelotów ptaków – zarówno sezonowych jak i lokalnych oraz nie spowoduje istotnego ograniczeni a dotychczasowej atrakcyjno ści przestrzeni dla ptaków. Ryzyko kolizji zaistnieje w przypadku dolotów na lokalne żerowiska przez niektóre gatunki ptaków - głównie wróblowych. Reasumuj ąc, projektowana linia 110 kV nie b ędzie stanowi ć znacz ącego zagro żenia dla ornitofauny. Ww. oddziaływania mo żna zminimalizowa ć przez dobór wła ściwej technologii prac budowlanych i okresu ich wykonania (zob. rozdz. 9). Ponadto, jak wykazano w „Prognozie oddziaływania na środowisko projektu >Programu rozbudowy Krajowej Sieci Przesyłowej w zakresie poł ączenia Polska- Litwa<” (2011), planowane inwestycje nie spowoduj ą zagro żenia wygini ęciem dla którego ś z gatunków ptaków, nietoperzy czy te ż innych zwierz ąt.

7.2.9. Krajobraz

Przewidziane w zmianie „Studium …” obiekty elektroenergetyczne spowoduj ą dalsz ą antropizacj ę krajobrazu w rejonie miejscowo ści Nowa Wie ś Ełcka, w otoczeniu której wyst ępuj ą ju ż: stacja elektroenergetyczna 220/110 kV „Ełk”, linie elektroenergetyczne WN (110 i 220 kV), SN i nn, linia kolejowa, sie ć dróg ró żnej rangi, zainwestowanie osadnicze i gospodarcze. Taka koncentracja oddziaływania na krajobraz infrastruktury technicznej jest korzystniejsza ni ż jego rozpraszanie.

Stacja elektroenergetyczna 400/110kV Na etapie budowy stacji wyst ąpi ą bardzo du że przekształcenia krajobrazu, zwi ązane z całkowit ą zmian ą jego fizjonomii, z kulturowego krajobrazu rolno-le śnego w krajobraz rozległego placu budowy i docelowo w krajobraz industrialny (infrastrukturalny), w którym dominuj ącą rol ę b ędą odgrywa ć obiekty budowlane i urz ądzenia techniczne. Planowana stacja b ędzie w ograniczonym stopniu widoczna z otoczenia, dzi ęki przesłoni ęciu od północy i zachodu przez kompleksy le śne. Nie wyst ąpi ekspozycja krajobrazowa stacji z jednostek osadniczych w otoczeniu.

Stacja elektroenergetyczna 220/110 kV Rozbudowa stacji o monta ż dodatkowych urz ądze ń technicznych nie spowoduje zmiany oddziaływania stacji na krajobraz. Stacja pozostanie lokalnym obiektem antropizacji krajobrazu, o niewielkim zasi ęgu oddziaływania na fizjonomi ę otoczenia.

79 proeko Linie elektroenergetyczne 110 kV i 400 kV Podstawowe, obiektywne, ogólne przesłanki oceny wpływu na krajobraz planowanych linii to: • przebiegi przez tereny rolnicze – otwarte, bezle śne, o falistym ukształtowaniu terenu, co sprawia, że linia b ędzie lokalnie eksponowana krajobrazowo; • przebiegi w s ąsiedztwie zainwestowania osadniczego wsi: PGR Nowa Wie ś i Nowa Wie ś Ełcka oraz nieco dalej wsi Maleczewo i M ąki, z których linie b ędą w wi ększo ści widoczne z du żych odległo ści, rz ędu co najmniej kilkuset metrów; • przebiegi w rejonie istniej ącej linii 220 kV i 110 kV; • przebieg poza formami ochrony przyrody (z wyj ątkiem wej ścia linii 110 kV do stacji 220/110 kV „Ełk”., która poło żona jest w zasi ęgu Obszaru Chronionego Krajobrazu Pojezierza Ełckiego; Planowane linie 110 kV i zwłaszcza 400 kV b ędą nowymi, linijnymi elementami antropizacji krajobrazu - ingerencja w krajobraz linii 110 kV będzie umiarkowana, a linii 400 kV znaczna. Oddziaływanie planowanych linii na krajobraz OChK Pojezierza Ełckiego b ędzie małe – będą one widoczna wył ącznie z obrze ży OChK.

7.2.10. Formy ochrony przyrody, w tym obszary Natura 2000

7.2.10.1. Obszar zmiany „Studium …”

Stacja elektroenergetyczna 400/110 kV „Ełk Bis” Teren lokalizacji stacji 400/110 kV „Ełk Bis” poło żony jest poza obszarowymi formami ochrony przyrody. Najbli ższ ą, obszarow ą form ą ochrony przyrody jest Obszar Chronionego Krajobrazu Pojezierza Ełckiego (odległo ść ok. 2 km). Nie wyst ępuj ą tu tak że pomniki przyrody. Budowa stacji nie spowoduje oddziaływania na wymienione formy ochrony przyrody. Budowa stacji spowoduje oddziaływanie na chronione gatunki ro ślin, grzybów i zwierz ąt w nast ępuj ących zakresach: • oddziaływanie na chronione gatunki ro ślin - likwidacja co najmniej kilkudziesi ęciu osobników kaliny koralowej (ochrona cz ęś ciowa) i kilkunastu osobników kruszyny pospolitej (ochrona cz ęś ciowa) i ich siedlisk w kompleksach le śnych (gatunki wyst ępuj ące pospolicie w Polsce, chronione w celu pozyskiwania dla potrzeb leczniczych) oraz likwidacja jednego stanowiska konwalii majowej (gatunek pospolity) - wymagane jest uzyskanie zgody Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Olsztynie na likwidacj ę osobników ww. ro ślin i ich stanowisk, zgodnie z obowi ązuj ącą ustaw ą o ochronie przyrody i rozporz ądzeniem Ministra Środowiska, w sprawie ochrony gatunkowej ro ślin (2012 r.). - nie wyst ąpi likwidacja osobnika i siedliska zimowitu jesiennego (ochrona ścisła), pozostałych stanowisk konwalii majowej i mchu fałdownik trzyrz ędowy (ochrona cz ęś ciowa) - ich stanowiska znajduj ą si ę na obrze żach terenu lokalizacji stacji - sposób zabezpieczenia stanowisk okre ślono w rozdz. 9. • oddziaływanie na chronione gatunki grzybów - likwidacja kilku stanowisk porostów (grzyby zlichenizowane) obj ętych ochron ą ścisł ą i jednego gatunku obj ętego ochron ą cz ęś ciow ą trzech (wyst ępuj ą na drzewach w kompleksach 80 proeko le śnych przewidzianych do likwidacji) - Fałtynowicz („Inwentaryzacja …”, 2012) okre ślił gatunki porostów przewidziane do likwidacji jako pospolicie wyst ępuj ące w Polsce; • oddziaływanie na chronione gatunki zwierz ąt - likwidacja czterech stanowisk bezkr ęgowców obj ętych ochron ą ścisł ą (owady), kilku stanowisk płazów (wszystkie podlegaj ą ścisłej ochronie) oraz stanowisk l ęgowych chronionych, pospolitych ptaków terenów rolno-le śnych (na terenie stacji nie stwierdzono stanowisk l ęgowych rzadkich i średniolicznych ptaków obj ętych ochron ą); ponadto wyst ąpi płoszeni zwierz ąt, zwłaszcza ptaków i nietoperzy. Na terenie planowanej stacji i w jej s ąsiedztwie nie wyst ępuj ą szlaki migracji i lokalnych przemieszcze ń zwierz ąt, w szczególno ści płazów, ptaków i ssaków, w tym nietoperzy. W zwi ązku z tym nie wyst ąpi oddziaływanie na ich chronione gatunki budowy przedsi ęwzi ęcia jak i jej eksploatacji.

Stacja elektroenergetyczna 220/110 „Ełk” Stacja poło żona jest w zasi ęgu (na skraju) Obszaru Chronionego Krajobrazu Pojezierza Ełckiego. Monta ż dodatkowych urz ądze ń na stacji nie spowoduje wzrostu dotychczasowego oddziaływania stacji na OChK. Dla OChK Pojezierza Ełckiego obowi ązuje Uchwała Nr VII/126/11 Sejmiku Województwa Warmi ńsko Mazurskiego, z dnia 24 maja 2011 r. w sprawie wyznaczenia Obszaru Chronionego Krajobrazu Pojezierza Ełckiego (Dz. Urz. Woj. Warmi ńsko - Mazurskiego Nr 74, poz. 1295 z 2011 r.). W paragrafie 5.1. zawarto obowi ązuj ące na terenie OChK Pojezierza Ełckiego nast ępuj ące zakazy: 1) zabijania dziko wyst ępuj ących zwierz ąt, niszczenia ich nor, legowisk, innych schronie ń i miejsc rozrodu oraz tarlisk, zło żonej ikry, z wyj ątkiem amatorskiego połowu ryb oraz wykonywania czynno ści zwi ązanych z racjonaln ą gospodark ą roln ą, le śną, ryback ą i łowieck ą; 2) realizacji przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko; 3) likwidowania i niszczenia zadrzewie ń śródpolnych, przydro żnych i nadwodnych, je żeli nie wynikaj ą one z potrzeby ochrony przeciwpowodziowej i zapewnienia bezpiecze ństwa ruchu drogowego lub wodnego lub budowy, odbudowy, utrzymania, remontów lub naprawy urz ądze ń wodnych; 4) wydobywania do celów gospodarczych skał, w tym torfu, oraz skamieniało ści, w tym kopalnych szcz ątków ro ślin i zwierz ąt, a tak że minerałów i bursztynu; 5) wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcaj ących rze źbę terenu, z wyj ątkiem prac zwi ązanych z zabezpieczeniem przeciwsztormowym, przeciwpowodziowym lub przeciwosuwiskowym lub utrzymaniem, budow ą, odbudow ą, napraw ą lub remontem urz ądze ń wodnych; 6) dokonywania zmian stosunków wodnych, je żeli słu żą innym celom ni ż ochrona przyrody lub zrównowa żone wykorzystanie u żytków rolnych i le śnych oraz racjonalna gospodarka wodna lub rybacka; 7) likwidowania naturalnych zbiorników wodnych, starorzeczy i obszarów wodno- błotnych; 8) lokalizowania obiektów budowlanych w pasie szeroko ści 100 m od linii brzegów rzek, 81 proeko jezior i innych zbiorników wodnych, z wyj ątkiem urz ądze ń wodnych oraz obiektów słu żą cych prowadzeniu racjonalnej gospodarki rolnej, le śnej lub rybackiej; 2. Zakazy, o których mowa w ust. 1 nie dotycz ą: 1) wykonywania zada ń na rzecz obronno ści kraju i bezpiecze ństwa pa ństwa; 2) prowadzenia akcji ratowniczej oraz działań zwi ązanych z bezpiecze ństwem powszechnym; 3) realizacji inwestycji celu publicznego. 3. Zakaz, o którym mowa w ust. 1 pkt 2 nie dotyczy realizacji przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko, dla których przeprowadzona ocena oddziaływania na środowisko wykazała brak znacz ąco negatywnego wpływu na ochron ę przyrody obszaru chronionego krajobrazu 14 . (…)

Rozbudowa stacji elektroenergetycznej 220/110 kV „Ełk” o dodatkowe urz ądzenia techniczne, jak wykazano w rozdz.. 7., nie spowoduje negatywnego wpływu na ochron ę przyrody Obszaru Chronionego Krajobrazu Pojezierza Ełckiego. Wpływ planowanej rozbudowy stacji na przyrod ę OChK nie wyst ąpi, w tym planowana rozbudowa stacji nie b ędzie miała znaczenia dla funkcji OChK jako korytarza ekologicznego. Wpływ na walory krajobrazowe OChK b ędzie mały. Planowana do rozbudowy stacja zlokalizowana jest na skraju OChK, w s ąsiedztwie terenu w znacznym stopniu przekształconego antropogenicznie, z istniej ącą sieci ą osadnicz ą i infrastruktur ą elektroenergetyczn ą (linie 110 i 220 kV). W zwi ązku z powy ższym planowana rozbudowa stacji „Ełk” nie jest sprzeczna z ww. Uchwał ą Nr VII/126/11 Sejmiku Województwa Warmi ńsko Mazurskiego, z dnia 24 maja 2011 r. w sprawie wyznaczenia Obszaru Chronionego Krajobrazu Pojezierza Ełckiego (Dz. Urz. Woj. Warmi ńsko - Mazurskiego Nr 74, poz. 1295 z 2011 r.).

Na terenie stacji i w jej otoczeniu nie stwierdzono wyst ępowania chronionych gatunków ro ślin i grzybów, a spo śród zwierz ąt stwierdzono wyst ępowanie jedynie pojedynczych stanowisk owada i trzech płazów. Ich stanowiska nie b ędą zagro żone w trakcie monta żu dodatkowych urz ądze ń na stacji. Mo że okresowo wyst ąpi ć płoszenie zwierz ąt. Na etapie eksploatacji oddziaływanie stacji na faun ę pozostanie na obecnym poziomie (o ile w ogóle wyst ępuje).

Linie elektroenergetyczne 110 kV i 400 kV Planowane linie mają przebiega ć poza obszarowymi formami ochrony przyrody. Na trasach ich przebiegu nie wyst ępuj ą tak że pomniki przyrody oraz nie stwierdzono tam wyst ępowania chronionych gatunków ro ślin i grzybów. Podczas budowy linii mog ą wyst ąpi ć jednostkowe oddziaływania na chronione gatunki zwierz ąt w miejscach lokalizacji słupów. Na trasach planowanych linii w ich sąsiedztwie nie wyst ępuj ą szlaki migracji i lokalnych przemieszcze ń zwierz ąt, w szczególno ści płazów, ptaków i ssaków, w tym nietoperzy. W zwi ązku z tym nie wyst ąpi oddziaływanie na ich chronione gatunki w

14 Aktualnie obowi ązuje Rozporz ądzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko (Dz.U. Nr 213, poz. 1397) 82 proeko czasie budowy przedsi ęwzi ęcia. Na etapie eksploatacji linii mo że potencjalnie wyst ąpi ć oddziaływanie na chronione gatunki zwierz ąt, przede wszystkim ptaków. Potencjalnie mo żliwe kolizje ptaków chronionych gatunków z lini ą (zderzenia z konstrukcjami słupów i z przewodami, pora żenie pr ądem) b ędą miały osobniczy charakter i nie b ędą miały znaczenia dla lokalnych populacji ptaków.

Ochron ę gatunkow ą w Polsce reguluj ą: 1) Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (tekst jednolity Dz. U. z 2009, Nr 151, poz. 1220 z pó źn. zmianami, w tym wprowadzonymi Ustaw ą z dnia 13 lipca 2012 r. o zmianie ustawy o ochronie przyrody oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 31 sierpnia 2012, poz. 985), 2) Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 5 stycznia 2012 r. w sprawie ochrony gatunkowej ro ślin (Dz. U. z dnia 20 stycznia 2012 r., poz. 81), 3) Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko wyst ępuj ących grzybów obj ętych ochron ą (Dz. U. Nr 168, poz. 1764), 4) Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 12 pa ździernika 2011 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierz ąt - Dz. U. 2011, Nr 237, poz. 1419. Na usuni ęcie stanowisk ww. gatunków zwierz ąt nale ży, zgodnie z ustaw ą o ochronie przyrody, uzyska ć zgod ę Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Olsztynie.

7.2.10.2. Otoczenie obszaru zmiany „Studium …” – obszary Natura 2000 Głównym celem utworzenia sieci Natura 2000 jest utrzymanie bioró żnorodno ści poprzez ochron ę cennych siedlisk oraz gatunków flory i fauny w pa ństwach nale żą cych do Unii Europejskiej. Sie ć obszarów Natura 2000 obejmuje obszary specjalnej ochrony ptaków i specjalne obszary ochrony siedlisk. W stosunku do obszarów Natura 2000 zgodnie z Art. 33. 1. Ustawy o ochronie przyrody (Dz. U. z 2004 r., Nr 92, poz. 880 z pó źn. zm.): Zabrania si ę, z zastrze żeniem art. 34, podejmowania działa ń mog ących, osobno lub w poł ączeniu z innymi działaniami, znacz ąco negatywnie oddziaływa ć na cele ochrony obszaru Natura 2000, w tym w szczególno ści: 1) pogorszy ć stan siedlisk przyrodniczych lub siedlisk gatunków ro ślin i zwierz ąt, dla których ochrony wyznaczono obszar Natura 2000 lub 2) wpłyn ąć negatywnie na gatunki, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000, lub 3) pogorszy ć integralno ść obszaru Natura 2000 lub jego powi ązania z innymi obszarami. 2. Przepis ust. 1 stosuje si ę odpowiednio do proponowanych obszarów maj ących znaczenie dla Wspólnoty, znajduj ących si ę na li ście, o której mowa w art. 27 ust. 3 pkt 1, do czasu zatwierdzenia przez Komisj ę Europejsk ą jako obszary maj ące znaczenie dla Wspólnoty i wyznaczenia ich jako specjalne obszary ochrony siedlisk. W ustawie o ochronie przyrody zapisano tak że: Art. 34. 1. Je żeli przemawiaj ą za tym konieczne wymogi nadrz ędnego interesu publicznego, w tym wymogi o charakterze społecznym lub gospodarczym, i wobec braku rozwi ąza ń alternatywnych, wła ściwy miejscowo regionalny dyrektor ochrony środowiska, a na obszarach morskich - dyrektor wła ściwego urz ędu morskiego, mo że zezwoli ć na realizacj ę planu lub działa ń, mog ących znacz ąco negatywnie oddziaływa ć na cele ochrony obszaru 83 proeko Natura 2000 lub obszary znajduj ące si ę na li ście, o której mowa w art. 27 ust. 3 pkt 1, zapewniaj ąc wykonanie kompensacji przyrodniczej niezb ędnej do zapewnienia spójno ści i wła ściwego funkcjonowania sieci obszarów Natura 2000. 2. W przypadku gdy znacz ące negatywne oddziaływanie dotyczy siedlisk i gatunków priorytetowych, zezwolenie, o którym mowa w ust. 1, mo że zosta ć udzielone wył ącznie w celu: 1) ochrony zdrowia i życia ludzi; 2) zapewnienia bezpiecze ństwa powszechnego; 3) uzyskania korzystnych nast ępstw o pierwszorz ędnym znaczeniu dla środowiska przyrodniczego; 4) wynikaj ącym z koniecznych wymogów nadrz ędnego interesu publicznego, po uzyskaniu opinii Komisji Europejskiej."; (…) Art. 36.1. Na obszarach Natura 2000, z zastrze żeniem ust. 2, nie podlega ograniczeniu działalno ść zwi ązana z utrzymaniem urz ądze ń i obiektów słu żą cych bezpiecze ństwu przeciwpowodziowemu oraz działalno ść gospodarcza, rolna, le śna, łowiecka i rybacka, a tak że amatorski połów ryb, je żeli nie oddziałuje znacz ąco negatywnie na cele ochrony obszaru Natura 2000."; 2. Prowadzenie działalno ści, o której mowa w ust. 1, na obszarach Natura 2000 wchodz ących w skład parków narodowych i rezerwatów przyrody, jest dozwolone wył ącznie w zakresie, w jakim nie narusza to zakazów obowi ązuj ących na tych obszarach. Najbli ższe obszary Natura 2000 w stosunku do obszaru zmiany „Studium …” to: • ustanowiony obszar specjalnej ochrony ptaków „Ostoja Poligon Orzysz” PLB280014 (w minimalnej odległo ści ok. 6,9 km w kierunku zachodnim); • obszary maj ące znaczenie dla Wspólnoty: o „Jezioro Woszczelskie” PLH280034 (w minimalnej odległo ści ok. 8,1 km w kierunku północno-zachodnim); o „Murawy na Pojezierzu Ełckim” PLH280041 (w minimalnej odległo ści ok. 13,5 km w kierunku północnym). Zgodnie z Ustaw ą o ochronie przyrody (Dz. U. z 2004 r., Nr 92, poz. 880 z pó źn. zm.) dla obszaru Natura 2000 sprawuj ący nadzór nad obszarem sporz ądza projekt planu zada ń ochronnych na okres 10 lat (projekt podlega ustanowieniu przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska w drodze zarz ądzenia) i projekt planu ochrony (projekt podlega ustanowieniu przez ministra wła ściwego do spraw środowiska w drodze rozporz ądzenia). Projekty takie nie zostały dotychczas opracowane dla obszarów Natura 2000 wyst ępuj ących w otoczeniu terenu lokalizacji planowanego przedsi ęwzi ęcia. Przewidziane w projekcie zmiany „Studium…” inwestycje nie spowoduj ą znacz ącego oddziaływania na obszary Natura 2000, gdy ż nie wyst ąpi ich oddziaływanie na: • chronione gatunki zwierz ąt i ich siedliska obszaru „Ostoja Poligon Orzysz” PLB280014; • gatunki chronionych ro ślin obszarów Jezioro Woszczelskie” PLH280034 i „Murawy na Pojezierzu Ełckim” PLH280041; • chronione, naturowe siedliska, gatunki ro ślin i zwierz ąt obszarów Jezioro Woszczelskie” PLH280034 i „Murawy na Pojezierzu Ełckim” PLH280041; • dezintegracj ę terytorialn ą ww. obszarów Natura 2000; 84 proeko • spójno ść sieci obszarów Natura 2000 (planowane obiekty elektroenergetyczne nie wyeliminuj ą i nie ogranicz ą powi ąza ń ekologicznych ww. obszarów Natura 2000 mi ędzy nimi i z pozostałymi obszarami Natura 2000. W zwi ązku z powy ższym ustalenia zmiany „Studium …” s ą zgodne z przepisami dotycz ącymi obszarów Natura 2000, okre ślonymi w ustawie o ochronie przyrody (Dz. U. z 2004 r., Nr 92, poz. 880 z pó źn. zm.).

7.2.11. Zasoby naturalne Zasoby agroekologiczne Wpływ realizacji planowanych wg zmiany „Studium …” obiektów elektroenergetycznych będzie dotyczył przede wszystkim ograniczenia areału terenów przeznaczonych pod produkcje roln ą i le śną. W przypadku produkcji rolnej, będzie to wył ączenie kilku ha na terenie planowanej stacji 400/110 KV „Ełk Bis” oraz niewielkich powierzchni pod słupami linii 110 kV i 400 kV. Teren zaj ęty pod jeden słup linii 400 kV b ędzie miał wymiary ok. 100 m 2 („Prognoza oddziaływania na środowisko projektu >Programu rozbudowy Krajowej Sieci Przesyłowej w zakresie poł ączenia Polska-Litwa<”, 2011), a linii 110 kV – kilkadziesi ąt m2.

Lasy W granicach obszaru zmiany „Studium...” wycinka drzewostanów le śnych obejmie niewielkie kompleksy le śne, nieistotne dla produkcji le śnej - kompleksy le śne wyst ępuj ące na obszarze planowanej stacji 400/110 kV „Ełk Bis” zajmuj ą powierzchni ę 1,76 ha. Uwarunkowania przeznaczenia gruntów le śnych na cele niele śne zawiera ustawa z dnia 03 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i le śnych (tekst jednolity z 2004 r. Dz. U. Nr 121, poz. 1266 ze. zm.).Zgodnie z art. 7 ww. ustawy zmiana przeznaczenia na cele niele śne musi by ć dokonana w drodze sporz ądzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego i wymaga w zale żno ści od własno ści gruntów le śnych uzyskania odpowiednich zgód: Art. 7. 1. Przeznaczenia gruntów rolnych i le śnych na cele nierolnicze i niele śne wymagaj ące zgody, o której mowa w ust. 2, dokonuje si ę w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, sporz ądzanym w trybie okre ślonym w przepisach o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. 2. Przeznaczenie na cele nierolnicze i niele śne: 1) gruntów rolnych stanowi ących u żytki rolne klas I-III, je żeli ich zwarty obszar projektowany do takiego przeznaczenia przekracza 0,5 ha – wymaga uzyskania zgody Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywno ściowej [obecnie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi] ; 2) gruntów le śnych stanowi ących własno ść Skarbu Pa ństwa – wymaga uzyskania zgody Ministra Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Le śnictwa [obecnie Ministra Środowiska] lub upowa żnionej przez niego osoby; 3) skre ślony, 4) skre ślony, 5) pozostałych gruntów le śnych wymaga uzyskania zgody marszałka województwa wyra żonej po uzyskaniu opinii izby rolniczej.” W odniesieniu do planowane przedsi ęwzi ęcia wymagane b ędzie uzyskanie zgody Ministra Środowiska. 85 proeko Wg ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717, ze zm.) w sprawach ustalania inwestycji celu publicznego, w przypadku braku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, okre ślenie sposobów zagospodarowania i warunków zabudowy terenu nast ępuje w drodze decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Jednak zgodnie z Art. 61. ustawy w przypadku obiektów liniowych i urz ądze ń infrastruktury technicznej wydanie decyzji o warunkach zabudowy jest mo żliwe jedynie w przypadku łącznego spełnienia nast ępuj ących warunków: 1) (…) 2) (…) 3) istniej ące lub projektowane uzbrojenie terenu, z uwzgl ędnieniem ust. 5, jest wystarczaj ące dla zamierzenia budowlanego; 4) teren nie wymaga uzyskania zgody na zmian ę przeznaczenia gruntów rolnych i le śnych na cele nierolnicze i niele śne albo jest obj ęty zgod ą uzyskan ą przy sporz ądzaniu miejscowych planów, które utraciły moc na podstawie art. 67 ustawy, o której mowa w art. 88 ust. 1; 5) decyzja jest zgodna z przepisami odr ębnymi. (…). W sytuacji wyst ępowania gruntów wymagaj ących uzyskania zgody na zmian ę przeznaczenia na niele śne, konieczne jest spełnienie art. 7 ustawy z dnia 03 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i le śnych (tekst jednolity z 2004 r. Dz. U. Nr 121, poz. 1266 ze. zm.). Ww. ustawa i rozporz ądzenia wykonawcze do niej okre ślaj ą warunki wył ączania gruntów z produkcji le śnej oraz wysoko ści opłat i nale żno ści.

Zasoby wodne Realizacja ustale ń zmiany „Studium …” nie spowoduje zagro żenia negatywnego oddziaływania na zasoby wodne czwartorz ędowego zbiornika wód podziemnych GZWP 217– Pradolina Rzeki Biebrzy.

7.2.12. Dobra materialne i zabytki

Stacja elektroenergetyczna 400/110 kV „Ełk Bis” Na terenie stacji nie wyst ępuj ą dobra materialne poza zdewaloryzowanym systemem drenów – zostanie on w cało ści zlikwidowany. W sąsiedztwie terenu lokalizacji stacji dobra materialne reprezentowane s ą przez drogi gruntowe, lini ę kolejow ą, zainwestowanie osadnicze i urz ądzenia melioracji na terenach rolnych. W trakcie budowy i eksploatacji stacji nie wyst ąpi oddziaływanie na ww. dobra materialne, z wyj ątkiem wykorzystania dróg.

Stacja elektroenergetyczna 220/110 „Ełk” Rozbudowa stacji b ędzie stanowi ć wkład do zwi ększenia potencjału stacji i spowoduje wzrost jej materialnej warto ści. W trakcie rozbudowy i eksploatacji stacji nie wyst ąpi oddziaływanie na dobra materialne w jej otoczeniu (zainwestowanie osadnicze, sie ć dróg, linie elektroener- getyczne wysokiego i średniego napi ęcia), z wyj ątkiem u żytkowania drogi dojazdowej.

86 proeko Linie elektroenergetyczne 110 kV i 400 kV Planowane linie elektroenergetyczne 110 kV i 400 kV maj ą przebiega ć przez tereny u żytkowane rolniczo, w rejonie istniej ących linii 110 i 220 kV. W otoczeniu tras planowanych linii dobra materialne reprezentowane s ą przez drogi gruntowe, lini ę kolejow ą, zainwestowanie osadnicze (zabudowania w minimalnej odległo ści 32 m, budynek mieszkalny 54 m) i urz ądzenia melioracji na terenach rolnych. W trakcie budowy linii nie wyst ąpi oddziaływanie na ww. dobra materialne, z wyj ątkiem u żytkowania dróg.

Planowane na obszarze zmiany „Studium …” inwestycje elektroenergetyczne to przedsi ęwzi ęcia o znaczeniu mi ędzynarodowym, umo żliwiaj ące transgraniczn ą wymian ę energii z krajami s ąsiednimi („Program rozbudowy KSP w zakresie poł ączenia Polska – Litwa”, 2011). W generalnym bilansie b ędą one po średnio słu żyły wzbogaceniu regionu w dobra materialne.

Na terenie i w s ąsiedztwie planowanej stacji 400/110 kV „Ełk Bis” jak i w sąsiedztwie stacji 220/110 kV „Ełk” oraz na trasach planowanych linii 110 kV i 400 kV nie wyst ępuj ą dobra kultury – najbli ższe znajduj ą si ę we wsi Nowa Wieś Ełcka. Realizacja inwestycji nie spowoduje jakiegokolwiek oddziaływania na nie.

W s ąsiedztwie trasy przebiegu linii 110 kV i zarazem w sąsiedztwie stacji elektroenergetycznej 220/110 kV „Ełk” znajduje si ę stanowisko archeologiczne – Nowa Wie ś Ełcka, stan. XV (AZP 24-78/17). W przypadku tego stanowiska prace budowlane musz ą by ć poprzedzone badaniami archeologicznymi i uzgodnione z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków (w tym wypadku zgodnie z wła ściwo ści ą terytorialn ą – z Wojewódzkim Urz ędem Ochrony Zabytków w Olsztynie - Delegatura w Ełku) (zał ącznik 3).

7.2.13. Ludzie Na etapie budowy planowanych obiektów elektroenergetycznych na zdrowie ludzi będzie miało miejsce głównie w wyniku transportu samochodami: • urobku z prac ziemnych; • materiałów budowlanych, instalacyjnych i monta żowych na place budów; • odpadów materiałów budowlanych; • ludzi na place budów i z powrotem. Uci ąż liwo ści zwi ązane z oddziaływaniem transportu samochodowego, tj. zanieczyszczenie atmosfery (spaliny i pylenie z dróg), hałas oraz zagro żenie wypadkowe b ędą ograniczone przestrzennie (otoczenie dróg) i czasowo. Uci ąż liwo ści dla ludzi, zwi ązane z bezpo średnimi pracami budowlanymi, powoduj ącymi emisj ę zanieczyszcze ń atmosfery i hałasu, b ędą niewielkie ze wzgl ędu na charakter technologii budowy (głównie prace monta żowe) i odległo ści od zabudowa ń.

Na etapie eksploatacji tereny stacji elektroenergetycznej 400/110 kV „Ełk Bis” i 220/110 kV „Ełk” b ędą zamkni ęte (ogrodzone), a wyst ępowanie ponadnormatywnych pól elektromagnetycznych pozostawa ć b ędzie w miejscach niedost ępnych dla ludzi. Pola te nie spowoduj ą negatywnego oddziaływania na zdrowie ludzi. 87 proeko Zgodnie z projektem zmiany „Studium …” (2012) obowi ązuje: Uwzgl ędnienie przy realizacji zabudowy, zagospodarowania i u żytkowania terenu pasów technologicznych zwi ązanych z istniej ącymi i projektowanymi liniami elektro energetycznymi. Poprzez poj ęcie pasa technologicznego dla linii elektroenergetycznymi nale ży rozumie ć obszar o szeroko ści: - 70 m – dla linii 400 kV (35 metrów po obu stronach od osi linii), - 50 m – dla linii 220 kV (25 metrów po obu stronach od osi linii), - 40 m – dla linii 110 kV (20 metrów po obu stronach od osi linii), co oznacza m. in. wył ączenie tych stref z lokalizacji zabudowy mieszkaniowej (w tym zagrodowej). Najbli ższa w stosunku do planowanych obiektów zabudowa znajdować si ę b ędzie w odległo ści: − od planowanej linii dwutorowej 110 kV – ok. 50 m 15 ; − od planowanej linii dwutorowej 400 kV (na odcinkach znajduj ących si ę w granicach zmiany „Studium...”) – ok. 150 m; − od planowanej stacji elektroenergetycznej „Ełk Bis” – ok. 320 m. Zatem eksploatacja linii elektroenergetycznych 110kV i 400 kV nie spowoduje wyst ępowania ponadnormatywnego promieniowania elektrycznego i magnetycznego w miejscach stałego przebywania ludzi.

Sytuacje awaryjne Napowietrzne linie elektroenergetyczne s ą potencjalnym źródłem zagro żenia dla najbli ższego jej otoczenia w tym i ludzi z uwagi na mo żliwo ść wyst ąpienia awarii mechanicznej jej elementów konstrukcyjnych. Równie ż na terenie stacji mog ą wyst ąpi ć stany awaryjne, jak po żar transformatora i wyciek oleju z kadzi transformatora (zagadnienie omówiono w rozdziale 7.3.2.). Polska Norma PN-E-05100-1 szczegółowo okre śla zasady projektowania i budowy w zakresie eliminacji lub ograniczenia zagro żeń w miejscach zbli żenia lub krzy żowania obiektów przez lini ę lub cz ęstego przebywania ludzi. Pomimo to awarie te w postaci zgi ęć , złama ń lub przewrócenia si ę słupów, zerwania lub opadni ęcia przewodów, zerwania lub połamania elementów izolacji i osprz ętu na słupach, mog ą wyst ąpi ć, szczególnie w katastrofalnych warunkach atmosferycznych, jak huragany i oblodzenia. W takich sytuacjach wyst ąpi ą zniszczenia i uszkodzenia drzew i innych ro ślin w zasi ęgu upadku słupa (słupów) i opadni ęcia przewodów. Dalsze zniszczenia mog ą wówczas wyst ąpi ć w wyniku działa ń zwi ązanych z usuwaniem skutków awarii, szczególnie w przypadku wi ększych uszkodze ń, gdy wyst ąpi konieczno ść u życia sprz ętu budowlanego, przy ich usuwaniu. Awarie elektryczne nie stanowi ą bezpo średniego zagro żenia dla ludzi, zwierz ąt i ro ślin, gdy ż w przypadku ich zaistnienia napi ęcie na linii jest natychmiast automatycznie wył ączane. Dotychczasowe do świadczenia z eksploatacji linii wysokiego napi ęcia w Polsce, wykazuj ą brak istotnego zagro żenia zwi ązanego z awariami.

15 najbli ższa zabudowa mieszkaniowa znajduje si ę w minimalnej odległo ści 54 m od planowanej linii dwutorowej 110 kV, a najbli ższe budynki gospodarcze – 32 m. 88 proeko 7.3. Efekt kumulowania si ę oddziaływa ń środowiskowych Wprowadzenie Oddziaływanie na środowisko dopuszczonych w projekcie zmiany „Studium …” – budowy stacji elektroenergetycznej 400/110 kV „Ełk Bis”, rozbudowy stacji elektroenergetycznej 220/110 kV „Ełk”, budowy linii elektroenergetycznych 110 kV łącz ącej wymienione stacje oraz budowy linii 400 kV mo że si ę kumulowa ć z oddziaływaniem istniej ących i planowanych obiektów przemysłowych, infrastrukturowych i innych w otoczeniu, a zwłaszcza: 1) istniej ących linii elektroenergetycznych 110 i 220 kV (zob. rys. 1), 2) planowanych zespołów elektrowni wiatrowych (zob. rys. 9), 3) istniej ącej i planowanej infrastruktury komunikacyjnej (zob. rys. 1), 4) istniej ącego zainwestowania osadniczego (zob. rys. 1). Kumulacja oddziaływa ń na środowisko obiektów uwzgl ędnionych w projekcie zmiany „Studium …” i ww. istniej ących oraz planowanych obiektów mo że wyst ąpi ć przede wszystkim w zakresie nast ępuj ących rodzajów oddziaływa ń: 1) promieniowanie elektromagnetyczne, 2) hałas, 3) oddziaływanie na zwierz ęta, 4) wpływ na krajobraz. Skumulowane oddziaływanie w zakresie promieniowania elektromagnetycznego Skumulowane oddziaływanie danego obiektu mo że si ę kumulowa ć z oddziaływaniem innych obiektów elektroenergetycznych wyst ępuj ących lub planowanych w otoczeniu, w przypadku bezpo średniego s ąsiedztwa lub krzy żowania si ę tras linii. W odniesieniu do obiektów przewidzianych w projekcie zmiany „Studium…” oraz obiektów istniej ących mo że to dotyczy ć: 1) oddziaływania skumulowanego planowanej linii 110kV „Ełk Bis” – SE „Ełk” z istniej ącą, cz ęś ciowo równoległ ą lini ą 220 kV „Ełk”- „Ostroł ęka”; 2) oddziaływania skumulowanego planowanej linii 110 kV SE „Ełk Bis” – SE „Ełk” z istniej ącą, krzy żuj ącą si ę lini ą 110 kV Ełk-Grajewo; Bazuj ąc na do świadczeniu w analizowaniu obiektów wymienionych w ww. punktach 1 i 2 pod k ątem oddziaływania pola elektromagnetycznego oraz dokonywanych pó źniej rzeczywistych pomiarów pola elektromagnetycznego, prognozuje si ę, i ż nat ęż enie pola elektrycznego nie b ędzie przekraczało warto ści wi ększych ni ż 10 kV/m, a nat ęż enie pola magnetycznego warto ści wi ększych ni ż 60 A/m, czyli nie wyst ąpi ą przekroczenia dopuszczalnych norm okre ślonych w Rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 pa ździernika 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymywania tych poziomów obowi ązuj ących przy wykonywaniu pomiarów kontrolnych promieniowania (Dz. U. nr 192, poz. 1883). 3) oddziaływania skumulowanego planowanej stacji 400/110kV „Ełk Bis” z planowanymi liniami 400 kV - skumulowane oddziaływanie stacji elektroenergetycznej 400/100kV „Ełk Bis” i projektowanych linii 400 kV mo że wyst ąpi ć wył ącznie w otoczeniu wprowadze ń liniowych do stacji. 89 proeko Skumulowane oddziaływanie w zakresie hałasu Źródłami hałasu w otoczeniu planowanych wg projektu zmiany „Studium …” obiektów elektroenergetycznych będą: • komunikacja samochodowa i kolejowa (linia kolejowa przebiega w s ąsiedztwie od wschodu terenu lokalizacji stacji elektroenergetycznej 400/110 kV „Ełk Bis”; • elektrownie wiatrowe planowanego zespołu elektrowni „Nowa Wie ś Ełcka” przewidzianego w projekcie „Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Ełk dla fragmentu obejmuj ącego cz ęść obr ębów: Nowa Wie ś Ełcka, M ącze, M ąki, Maleczewo, Szarejki, Rostki Bajtkowskie, Ciernie, Niekrasy, Bajtkowo, Karbowskie, Talusy”, opracowanego w 2012 r, na podstawie Uchwały Nr XVI-99-2011 Rady Gminy Ełk z dnia 26 pa ździernika 2010 roku w sprawie przyst ąpienia do sporz ądzenia zmiany „Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Ełk” (lokalizacja planowanych zespołów elektrowni na rys. 9). Bior ąc pod uwag ę nisk ą moc akustyczn ą urz ądze ń w obiektach elektroenergetycznych i ich niewielk ą emisj ę hałasu niemo żliwe, aby wyst ąpiła kumulacja, która spowoduje wzrost hałasu emitowanego z elektrowni wiatrowych i z ci ągów komunikacyjnych.

Skumulowane oddziaływanie w zakresie potencjalnego oddziaływania na zwierz ęta Kumulacja oddziaływania na zwierz ęta przewidzianych w projekcie zmiany „Studium …”: budowy stacji elektroenergetycznej 400/110 kV „Ełk Bis”, rozbudowy stacji elektroenergetycznej 220/110 kV „Ełk” oraz budowy linii elektroenergetycznej 110 kV i 400 kV, mo że wyst ąpi ć z istniej ącymi liniami elektroenergetycznymi 110 kV i 220 kV oraz przede wszystkim z oddziaływaniem planowanych zespołów elektrowni wiatrowych. W otoczeniu obszaru lokalizacji przedsi ęwzi ęcia w gminie Ełk i w gminach sąsiednich, trwaj ą prace planistyczne maj ące na celu usytuowanie wielu zespołów elektrowni wiatrowych. Według informacji urz ędów gmin Ełk, Prostki, Grajewo, Biała Piska, Rajgród, Stare Juchy i Wydminy oraz posiadanych przez autorów niniejszej prognozy planuje si ę liczne lokalizacje elektrowni wiatrowych w gminach Ełk, Prostki, Grajewo, Rajgród, Biała Piska, Stare Juchy i Wydminy Elektrownie wiatrowe, w przypadku ich realizacji, dadz ą efekt skumulowany m. in. w skali subregionalnej w zakresie potencjalnego oddziaływania na faun ę, zwłaszcza awifaun ę, przez zmian ę siedlisk i jako przeszkoda w przemieszczaniu si ę ptaków o du żej skali przestrzennej. Oddziaływanie to mo że skumulowa ć si ę z oddziaływaniem istniej ących linii elektroenergetycznych (110 i 220 kV) i planowanych linii (110 i 400 kV). W wyniku realizacji ww. zespołów elektrowni wiatrowych zmniejszy si ę tak że atrakcyjno ść rejonu ich lokalizacji jako żerowisko dla ptaków. Prawdopodobnie nast ąpi ą zmiany rozmieszczenia i zachowania ptaków, wywołane odstraszaj ącym efektem pracuj ących turbin wiatrowych. W takim przypadku prawdopodobie ństwo kolizji ptaków z istniej ącymi liniami elektroenergetycznymi (110 i 220 kV) i planowanymi liniami (110 i 400 kV) w s ąsiedztwie elektrowni wiatrowych zmalałoby.

90 proeko 91 proeko Ponadto w gminie Ełk projektowany jest odcinek drogi ekspresowej Via Baltica Nie nast ąpi kumulacja oddziaływania planowanej drogi z liniami elektroenergetycznymi i z zespołami elektrowni wiatrowych w aspekcie bariery migracyjnej dla zwierz ąt, poniewa ż droga będzie stanowić potencjaln ą barier ę dla zwierz ąt l ądowych, a zgrupowania elektrowni wiatrowych i ci ągi linii 110, 220 i 400 kV potencjalnie dla awifauny i nietoperzy.

Skumulowane oddziaływanie w zakresie oddziaływania na krajobraz Kumulacja oddziaływania na krajobraz przewidzianych w projekcie zmiany „Studium …”: budowy stacji elektroenergetycznej 400/110 kV „Ełk Bis”, rozbudowy stacji elektroenergetycznej 220/110 kV „Ełk” oraz budowy linii elektroenergetycznej 110 kV i 400 kV wyst ąpi przede wszystkim z: • istniej ącymi (110 i 220 kV) liniami elektroenergetycznymi; • planowanymi zespołami elektrowni wiatrowych; • zainwestowaniem osadniczym. Dominuj ącym elementem krajobrazowym gminy Ełk i jej otoczenia b ędą w przyszło ści elektrownie wiatrowe, które w skumulowanym oddziaływaniu spowoduj ą zmian ę oblicza krajobrazowego rejonu. Wyst ępuj ący tam w wi ększo ści krajobraz rolniczo-le śny-osadniczy zast ąpiony zostanie krajobrazem osadniczo- przemysłowym, w którym specyficzn ą dominant ę fizjonomiczn ą b ędą stanowi ć konstrukcje elektrowni wiatrowych, postrzegane w zespołach z ró żnych odległo ści. Pod wzgl ędem krajobrazowym dominuj ący b ędzie w przyszło ści wpływ elektrowni wiatrowych (rys. 9) ze wzgl ędu na bardzo wysokie konstrukcje do 200 m z obracaj ącymi si ę śmigłami – słupy linii elektroenergetycznych 110, 220 i 400 kV stanowi ć b ędą przy nich mniej istotne akcenty w krajobrazie. Kumulacja oddziaływania na krajobraz b ędzie okresowa - eksploatacj ę elektrowni przewiduje si ę na 25 – 30 lat.

Ocena oddziaływania skumulowanego w zakresie całego Projektu poł ączenia Polska-Litwa. Planowane przedsi ęwzi ęcie stanowi element rozbudowy sieci przesyłowej w północno-wschodniej cz ęś ci Krajowego Systemu Elektroenergetycznego, w ramach Projektu „Poł ączenia elektroenergetycznego Polska – Litwa”, który został zakwalifikowany jako indywidualny projekt kluczowy na li ście podstawowej Programu Operacyjnego „Infrastruktura i Środowisko”. Problem oddziaływania skumulowanego elementów ww. Projektu z inwestycjami innego typu, takich jak drogi, linie kolejowe, gazoci ągi itp. został opisany w „Prognozie oddziaływania na środowisko Projektu Rozbudowy KSP w zakresie poł ączenia Polska - Litwa” (http://www.pse-operator.pl/uploads/pliki/prognoza- grudzien2011.pdf). Najwa żniejsze wnioski tej „Prognozy …” w zakresie oddziaływania skumulowanego podano poni żej. Podstawowym czynnikiem zwi ązanym z oddziaływaniem linii lub stacji elektroenergetycznych, którego oddziaływanie oceniono jako istotne, jest promieniowanie elektromagnetyczne. Czynnik ten nie ma jednak w śród pozostałych typów przedsi ęwzi ęć mo żliwo ści oddziaływania w skumulowaniu. Budowa linii lub stacji elektroenergetycznych mo że potencjalnie oddziaływa ć negatywnie na poł ączenia przyrodnicze – mog ą to by ć przede wszystkim bariery na 92 proeko trasie migracji ptaków. Pozostałe elementy infrastruktury technicznej (drogi, gazoci ągi, koleje) mog ą za ś potencjalnie wpływa ć negatywnie na inne poł ączenia przyrodnicze - np. na trasy migracji ssaków l ądowych, fragmentacj ę ekosystemów, rozdrobnienie i izolacj ę siedlisk populacji poszczególnych gatunków zwierz ąt lądowych. Opracowana w 2006 r. „Strategia ochrony obszarów wodno-błotnych w Polsce wraz z planem działa ń (na lata 2006-2013)” wskazuje jako istotne zagro żenie fragmentację bagiennych dolin rzecznych poprzez budow ę tras szybkiego ruchu. Wśród bezpo średnich zagro żeń wskazanych dla utrzymania ekosystemów wodno- błotnych nie znalazły si ę natomiast inwestycje elektroenergetyczne (stacje czy linie). Mo żna wi ęc stwierdzi ć, że budowa linii lub stacji elektroenergetycznej nie b ędzie oddziaływa ć w skumulowaniu z innymi elementami infrastruktury technicznej i drogowej na poł ączenia przyrodnicze. Prowadzenie tras linii elektroenergetycznych oraz linii kolejowych czy tras drogowych mo że, w przypadku braku uwzgl ędnienia na etapie planowania powi ązanych inwestycji, wpływa ć negatywnie przede wszystkim na walory krajobrazowe. Maj ąc to na uwadze, planowana trasa linii 400 kV Ełk – Łomża prowadzona b ędzie w jednym korytarzu infrastrukturalnym z drog ą S61. Pozwoli to zminimalizowa ć ingerencj ę obu tych inwestycji w urozmaicony krajobraz regionu.

7.4. Klasyfikacja oddziaływa ń Istot ą zmiany „Studium…” jest dopuszczenie lokalizacji stacji elektroenergetycznej 400/110 kV „Ełk Bis”, rozbudowy stacji elektroenergetycznej 220/110 kV „Ełk” oraz budowy linii elektroenergetycznych110 kV i 400 kV. Klasyfikacj ę oddziaływa ń na środowisko ustale ń projektu zmiany „Studium ...”, w tym oddziaływania skumulowanego na zdrowie ludzi i na biosfer ę, zgodnie z art. 51 Ustawy z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 Nr 199, poz. 1227 z pó źniejszymi zmianami) przedstawiono w poni ższej tabeli.

Tabela 2 Klasyfikacja oddziaływa ń na środowisko ustale ń projektu zmiany „Studium ...” w zakresie realizacji infrastruktury elektroenergetycznej (SE 400/110 kV „Ełk Bis”, SE 220/110 kV „Elk”, dwutorowe linie 110 kV i 400 kV), w tym oddziaływania potencjalnie znacz ące Trwało ść skutków Ocena oddziaływania Rodzaje oddziaływania Czas oddziaływania Oddziaływania na oddziaływania środowisko bezpo śred- krótko- średnio- długo- po średnie wtórne chwilowe okresowe stałe pozytywne negatywne neutralne nie terminowe terminowe terminowe A. ETAP BUDOWY Przekształcenia wierzchniej warstwy litosfery (wykopy) X X X X X Likwidacja pokrywy glebowej X X X X Likwidacja ro ślinno ści X X X X Wpływ na faun ę (głownie płoszenie) X X X X X X Emisja zanieczyszcze ń do atmosfery X X X X (samochody i sprz ęt budowlany) Emisja hałasu (samochody i sprz ęt budowlany) X X X X Powstanie odpadów (głównie ziemia z wykopów) X X X X B. ETAP EKSPLOATACJI Emisja hałasu X X X X Emisja promieniowania elektromagnetycznego* X X X X Potencjalne oddziaływanie na zwierz ęta fruwaj ące, zwłaszcza X X X X X X na ptaki Antropizacja krajobrazu X X X X X 94 proeko

ETAP LIKWIDACJI Emisja zanieczyszcze ń do X X X X atmosfery (samochody i sprz ęt rozbiórkowy) Emisja hałasu (samochody i X X X X sprz ęt rozbiórkowy) Powstanie odpadów X X X X materiałów budowlanych, kabli i urz ądze ń elektrycznych Rewaloryzacja krajobrazu X X X X * oddziaływanie znaczarce poza miejscami dost ępnymi dla ludzi. Źródło: opracowanie własne.

95 proeko

7.5. Procedura ocen oddziaływania na środowisko Zgodnie z Ustaw ą z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 Nr 199, poz. 1227 z pó źn. zm.) oraz z Rozporz ądzeniem Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko (Dz. U. Nr 213, poz. 1397) planowane wg projektu zmiany „Studium …” przedsi ęwzi ęcia: • budowa stacji elektroenergetycznej 400/110 kV „Ełk Bis” jest przedsi ęwzi ęciem mog ącym zawsze znacz ąco oddziaływa ć na środowisko (§ 2, ust. 1 pkt 6 ww. Rozporz ądzenia); • budowa linii elektroenergetycznych 400 kV jest przedsięwzi ęciem mog ącym zawsze znacz ąco oddziaływa ć na środowisko (§ 2, ust. 1 pkt 6 ww. Rozporz ądzenia); • rozbudowa stacji elektroenergetycznej 220/110 kV „Ełk” jest przedsi ęwzi ęciem mog ącym potencjalnie znacz ąco oddziaływa ć na środowisko (§ 3, ust. 2, pkt 1 ww. Rozporz ądzenia); • budowa linii elektroenergetycznej 110 kV relacji SE „Ełk Bis” – SE „Ełk” jest przedsi ęwzi ęciem mog ącym potencjalnie znacz ąco oddziaływa ć na środowisko (§ 3, ust. 1, pkt 7 ww. Rozporz ądzenia).

Zgodnie z ustaw ą z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227 z pó źn. zm.) przedsi ęwzi ęcia mog ące zawsze lub potencjalnie oddziaływa ć na środowisko wymagaj ą uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Wydanie ww. decyzji wymaga (w przypadku przedsi ęwzi ęć mog ących zawsze znacz ąco oddziaływa ć na środowisko) oraz mo że wymaga ć (w przypadku przedsi ęwzi ęć mog ących potencjalnie znacz ąco oddziaływa ć na środowisko) poprzedzenia wykonaniem raportu o oddziaływaniu przedsi ęwzi ęcia na środowisko (RO Ś). Postanowienie o obowi ązku przeprowadzenia i o zakresie RO Ś wydaje organ uprawniony do wydania decyzji środowiskowej (po zaopiniowaniu wniosku przez Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska i przez Pa ństwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego).

96 proeko 8. INFORMACJE O MO ŻLIWYM TRANSGRANICZNYM ODDZIAŁYWANIU USTALE Ń PROJEKTU STUDIUM NA ŚRODOWISKO

Inwestycje planowane do realizacji w granicach projektu zmiany „Studium...” (2012) nie spowoduj ą transgranicznego oddziaływanie na środowisko , ze wzgl ędu na charakter i skal ę przedsi ęwzi ęć oraz poło żenie w odległo ści ponad 60 km od granicy Polski z Federacj ą Rosyjsk ą – Obwód Kaliningradzki. Do stacji elektroenergetycznej 40/220/110 kV wł ączona b ędzie projektowana linia 2x400 kV Ełk – Granica RP. Kontynuacja planowanej linii elektroenergetycznej 400 kV na teren Litwy wywoływa ć b ędzie oddziaływanie transgraniczne ze wzgl ędu na jej zasi ęg terytorialny. Oddziaływanie to wyst ąpi potencjalnie równie ż ze strony litewskiej, w zwi ązku z budow ą linii elektroenergetycznej z kierunku Alytus – granica RP. W ramach procedury strategicznej oceny oddziaływania na środowisko Projektu Programu rozbu dowy Krajowej Sieci Przesyłowej w zakresie poł ączenia Polska- Litwa<”, zgodne z art. 104 Ustawy OO Ś z dnia 3 pa ździernika 2008 r., zostało przeprowadzone post ępowanie w sprawie transgranicznego oddziaływania na środowisko („Prognoza oddziaływania na środowisko projektu >Programu rozbudowy Krajowej Sieci Przesyłowej w zakresie poł ączenia Polska-Litwa<”, 2011). Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Warszawie poinformowała w pi śmie DOO Śto ś- 050/3002/1542/10/AP-43, że „ strona litewska odst ępuje od udziału w post ępowaniu w sprawie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko w kontek ście transgranicznym dla przedmiotowego Programu ”.

97 proeko 9. ROZWI ĄZANIA MAJ ĄCE NA CELU ZAPOBIEGANIE, OGRANICZENIE LUB KOMPENSACJ Ę PRZYRODNICZ Ą NEGATYWNYCH ODDZIAŁY- WA Ń NA ŚRODOWISKO, MOG ĄCYCH BY Ć REZULTATEM REALIZACJI PROJEKTU STUDIUM, W TYM ODDZIAŁYWA Ń NA CELE I PRZEDMIOT OCHRONY OBSZARÓW NATURA 2000 ORAZ INTEGRALNO ŚĆ TYCH OBSZARÓW

Na etapie budowy dopuszczonych w projekcie zmiany „Studium ..” obiektów elektroenergetycznych celowe jest wdro żenie nast ępuj ących działa ń ograniczaj ących oddziaływanie na środowisko: 1. Prowadzenie wszystkich prac budowlanych poza godzinami nocnymi (22 – 6). 2. Prowadzenie prac budowlanych linii elektroenergetycznych 110 kV i 400 kV poza okresem l ęgowym ptaków i poza okresem rozrodczym płazów, gadów i ssaków, czyli w okresie wrzesie ń – połowa marca. 3. Przeprowadzenie wyr ębu drzewostanu kompleksów le śnych w okresie pozawegetacyjnym i w okresie pozal ęgowym ptaków, czyli w okresie listopad – połowa marca.. 4. Rozwieszenie przewodów na słupach metod ą bezdotykow ą w stosunku do powierzchni ziemi (zastosowanie wci ągarek), eliminuj ącą zagro żenie niekorzystnego oddziaływania na powierzchni ę terenu i na szat ę ro ślinn ą na odcinkach mi ędzy słupami 5. Zdj ęcie próchnicznych warstw gleby z wykopów pod nowe słupy i ich wykorzystanie do rekultywacji terenów wykopów po ustawieniu nowych słupów . 6. Minimalizacja ilo ści odpadów i gospodarka odpadami uwzgl ędniaj ąca: • segregacj ę odpadów na etapie ich powstawania; • selektywne gromadzenie i przechowywanie odpadów w miejscach do tego przeznaczonych i oznakowanych (pojemniki, zbiorniki itp.); • przechowywanie i składowanie odpadów niebezpiecznych w miejscach zabezpieczonych od bezpo średniego wpływu na nie warunków atmosferycznych oraz dost ępu osób niepowołanych i zwierz ąt; • użycie zbiorników szczelnie zamykanych na odpady niebezpieczne. 7. Wykorzystanie wył ącznie nowoczesnego, sprawnego technicznie sprz ętu, w celu minimalizacji emisji zanieczyszcze ń do środowiska, unikni ęcia jego awarii i potencjalnego przedostania si ę do środowiska jakichkolwiek zanieczyszcze ń. 8. Wprowadzenie logistyki transportu: • ograniczaj ącej przejazdy, a tym samym zu życie paliwa i zmniejszaj ącej emisj ę do środowiska motoryzacyjnych zanieczyszcze ń powietrza, hałasu i drga ń podło ża; • ograniczaj ącej emisji spalin z maszyn budowlanych i samochodowych poprzez wył ączanie silników podczas postoju b ądź załadunku; • wytyczenie dróg tymczasowych i serwisowych omijaj ących stanowiska chronionych ro ślin. 98 proeko 9. Zabezpieczenie na czas budowy stanowisk chronionych roślin (jedno stanowisko zimowitu jesiennego Colchicum autumnale – ochrona ścisła, trzy stanowiska na skraju obszaru lokalizacji stacji „Ełk Bis” konwalii majowej Convallaria majalis – ochrona cz ęś ciowa, jedno stanowisko mszaka fałdownik trzyrz ędowy Rhytidiadelphus triquetrus – ochrona cz ęś ciowa) przez ogrodzenie miejsc ich wyst ępowania w promieniu 5 m od stanowisk. 10. Zastosowanie ogrodze ń terenu budowy stacji „Ełk Bis”, zabezpieczaj ących przed dostaniem si ę na teren budowy płazów, gadów i innych zwierz ąt. 11. Ochrona drzew nieprzeznaczonych do likwidacji przez osłoni ęcie ich pni matami słomianymi. 12. Kontrolowanie robót, aby nie uległy naruszeniu wyst ępuj ące w s ąsiedztwie terenu lokalizacji przedsi ęwzi ęcia kompleksy le śne. 13. Prowadzenie systematycznych kontroli w zakresie post ępowania z odpadami i rozwi ązania kwestii sanitarnych. 14. Po zako ńczeniu prac budowlano-monta żowych uporz ądkowanie terenu wokół stacji i ukształtowanie terenów zieleni urz ądzonej na niezabudowanym terenie stacji.

Na etapie eksploatacji celowe jest: 1. Zastosowane technologii minimalizuj ącej oddziaływanie obiektów elektroenergetycznych na środowisko, z uwzgl ędnieniem bezpiecze ństwa osób i mienia w ich sąsiedztwie. 2. Odprowadzenie ścieków sanitarnych powstaj ących okresowo na stacjach elektroenergetycznych do bezodpływowych, szczelnych zbiorników ścieków i wywóz ścieków do oczyszczalni. 3. Podczyszczanie wód opadowych na terenach stacji elektroenergetycznych w separatorze substancji ropopochodnych, przed ich odprowadzeniem do odbiornika. 4. Minimalizacja ilo ści odpadów i post ępowanie z nimi zgodnie z ustaw ą o odpadach. 5. Wyposa żenie stanowisk autotransformatorów/dławików kompensacyjnych na stacji w szczelne, żelbetowe awaryjne zbiorniki. Zgromadzone (w przypadku awarii) zanieczyszczenia ropopochodne w misach olejowych nale ży wypompowywa ć i przekazywa ć wyspecjalizowanej, koncesjonowanej firmie do utylizacji. 6. Zainstalowanie w pomieszczeniach baterii akumulatorów na stacjach zabezpiecze ń przed przedostaniem si ę elektrolitu do środowiska w razie ewentualnej awarii. 7. Wyposa żenie stacji w systemy powiadamiania o wyst ąpieniu awarii. 8. Zastosowanie prewencyjnych rozwi ąza ń technicznych linii 110 kV i 400 kV minimalizuj ących potencjalne, negatywne oddziaływanie na ptaki, tj.: a) w przypadku izolatorów wisz ących pod ramieniem słupa, przyj ęcie minimalnej odległo ści 60 cm mi ędzy ramieniem a przewodem pr ądowym, w celu eliminacji zagro żenia spowodowania przez du że ptaki zwarcia mi ędzy przewodem a słupem, 99 proeko b) w przypadku stosowania izolatorów przebiegaj ących w linii przewodów, przyj ęcie minimalnej długo ści izolatora 60 cm, w celu eliminacji zagro żenia spowodowania przez du że ptaki zwarcia mi ędzy przewodem a słupem. 9. Zastosowanie kolorystyki słupów (jasnoszara) minimalizuj ącej ich postrzeganie przez ludzi w krajobrazie.

Na etapie likwidacji wskazane jest wdro żeń działa ń analogicznych do okre ślonych dla etapu budowy planowanych obiektów elektroenergetycznych.

Kompensacja przyrodnicza Przy wykazanym braku oddziaływania planowanych na obszarze zmiany „Studium …” obiektów elektroenergetycznych na obszary Natura 2000 i wdro żeniu ww. działa ń ograniczaj ących oddziaływanie na środowisko, dotycz ących terminu budowy i technologii prac budowlanych, nie ma potrzeby podejmowania działa ń kompensacji przyrodniczej.

100 proeko 10. ROZWI ĄZANIA ALTERNATYWNE DO ROZWI ĄZA Ń ZAWARTYCH W PROJEKCIE STUDIUM

Planowane na obszarze zmiany „Studium …” obiekty elektroenergetyczne stanowi ą elementy >Programu rozbudowy Krajowej Sieci Przesyłowej w zakresie poł ączenia Polska-Litwa<” (2011). „Program …” został zakwalifikowany jako indywidualny projekt kluczowy na li ście podstawowej Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko pod numerem 10.1 – 1.1 - nie przewiduje si ę wariantu niepodejmowania jego realizacji. Projekt zmiany „Studium …” nie wymaga rozwi ąza ń alternatywnych w zakresie lokalizacji planowanych obiektów elektroenergetycznych. Alternatyw ą dla napowietrznych linii elektroenergetycznych mo że by ć zastosowanie sieci kablowych. Do ich zalet nale ży brak wyst ępowania pola elektrycznego (znaczne ograniczenie), hałasu oraz brak oddziaływania na krajobraz, a tak że potencjalnego oddziaływania na zwierz ęta fruwaj ące. Pomimo tych niew ątpliwych zalet linii kablowych nie mo żna ich zastosowa ć wsz ędzie oraz w ka żdym przypadku . („Prognoza oddziaływania na środowisko projektu >Programu rozbudowy Krajowej Sieci Przesyłowej w zakresie poł ączenia Polska-Litwa<”, 2011). Obecnie w Polsce nie ma żadnej linii kablowej 400 kV, a na świecie jest to rozwi ązanie sporadycznie stosowane i dotyczy krótkich odcinków w terenach miejskich. (...) Aspekty techniczne i ekonomiczne oraz w ątpliwe korzy ści środowiskowe powoduj ą konieczno ść odrzucenia takiej alternatywy.

101 proeko 11. PROPOZYCJE DOTYCZ ĄCE PRZEWIDYWANYCH METOD ANALIZY SKUTKÓW REALIZACJI POSTANOWIE Ń PROJEKTU STUDIUM ORAZ CZ ĘSTOTLIWO ŚCI JEJ PRZEPROWADZANIA

Po oddaniu do eksploatacji planowanych na obszarze zmiany „Studium …” obiektów elektroenergetycznych nale ży wykona ć pomiary nat ęż enia pola elektromagnetycznego. Okre ślenie zasi ęgu stref o ograniczeniach inwestycyjnych, zgodnie z obowi ązuj ącymi przepisami, wymaga rozpoznania pomiarowego, a zasady ich wykonywania okre ślaj ą odpowiednie przepisy szczegółowe (Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 30 pa ździernika 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymywania tych poziomów, Dz. U. Nr 192, poz. 1883). Zgodnie z zał ącznikiem do Rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 30 pa ździernika 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymywania tych poziomów, Dz. U. Nr 192, poz. 1883) „pomiary przeprowadza si ę w szczególno ści w tych miejscach, w których, na podstawie uprzednio przeprowadzonych oblicze ń, stwierdzono wyst ępowanie pól elektromagnetycznych o poziomach zbli żonych do poziomów dopuszczalnych ”.

102 proeko 12. WSKAZANIE NAPOTKANYCH W PROGNOZIE TRUDNO ŚCI WYNIKAJ ĄCYCH Z NIEDOSTATKÓW TECHNIKI LUB LUK WE WSPÓŁCZESNEJ WIEDZY

Przy sporz ądzaniu prognozy oddziaływania na środowisko projektu zmiany „Studium...” nie napotkano trudno ści wynikaj ących z niedostatków techniki i luk we współczesnej wiedzy.

103 proeko 13. WYKAZ ŹRÓDEŁ INFORMACJI UWZGL ĘDNIONYCH W PROGNOZIE

Aktualizacja „Planu gospodarki odpadami dla gmin Zwi ązku Mi ędzygminnego „Gospodarka Komunalna” z siedzib ą w Ełku na lata 2010-2013 z perspektyw ą do roku 2015, 2010, „Wessling”, Kraków. Augustyn S., 2011, Fakty wspieraj ące projekt instalowania elektrowni wiatrowych. W: Mroczek B. (red.), 2011, Człowiek i środowisko. Świadomo ść i akceptacja społeczna. V Konferencja Rynek Energetyki Wiatrowej. Wydawnictwo Continuo Wrocław. BEMIP – Plan działa ń w zakresie poł ącze ń mi ędzysystemowych na rynku energii pa ństw bałtyckich, porozumienie z 17 czerwca 2009 r. Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce, PIG Warszawa 2004 i 2008. Bogdanowski J., 1976, Kompozycja i planowanie w architekturze krajobrazu, Ossolineum, Kraków. Buli ński M. 2012, Rozpoznanie szaty ro ślinnej i siedlisk terenów przeznaczonych pod projektowane przedsi ęwzi ęcie, BPiWP „Proeko”, Gda ńsk. Chmielewski H. (red.) 2007 Jeziora Pojezierza Ełckiego. Wyd. IRS, Olsztyn. Cichocki Z., 2004, Metodyka prognoz oddziaływania na środowisko do projektów strategii i planów zagospodarowania przestrzennego, IO Ś, Warszawa. Daan S., Dijkstra C., Weissing F. J.. 1996. An evolutionary explanation for seasonal trends in avian sex ratios. Behav. Ecol 7: 426–430. Decyzja nr 1364/2006/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 wrze śnia 2006 roku ustanawia wytyczne dla transeuropejskich sieci elektroenergetycznych. Deja A., Kram B., 1995, Prognozy skutków wpływu ustale ń miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego na środowisko przyrodnicze - elementem realizacji zasad ekorozwoju i zapewnienia ładu przestrzennego (materiał szkoleniowy). Dyrektywa 2003/54/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 czerwca 2003 r. dotyczy wspólnych zasad rynku wewn ętrznego energii elektrycznej. Dyrektywa 2005/89/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 stycznia 2006 roku dotyczy działa ń na rzecz zagwarantowania bezpiecze ństwa dostaw energii elektrycznej i inwestycji infrastrukturalnych. Dyrektywa 2009/72/WE Parlamentu Europejskiego i Rady dotycz ąca wspólnych zasad rynku wewn ętrznego energii elektrycznej i uchylaj ąca Dyrektyw ę 2003/54/WE z dniem 3 marca 2011 r. Erickson W.P., Johnson G.D., Young D.P.. 2006. Summary of anthropogenic causes of bird mortality. Proceedings of the 2002 International Partner’s in Flight Conference, Monterrey, California. Gromadzki M. i in., 1994, Ostoje ptaków w Polsce, Biblioteka Monitoringu środowiska, Gda ńsk. Koziróg L. 2009. Monitoring chiropterologiczny terenu planowanej farmy wiatrowej >Nowa Wie ś Ełcka”, BPiWP Proeko, 2010. Kondracki J. 1998, Geografia fizyczna Polski, PWN, Warszawa. Liro A., Głowacka I., Jakubowski W., Kaftan J., Matuszkiewicz A.J., Szacki J., 1995: Koncepcja krajowej sieci ekologicznej ECONET-PL, IUCN - Poland, Warszawa. Mackiewicz J., Brzozowski J., Studium warto ści kulturowych gminy Ełk, 2001, Ełk. 104 proeko Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego w obr ębach Nowa Wie ś Ełcka, Mącze, Maleczewo, Szarejki, Rostki Bajtkowskie, Ciernie, Niekrasy, Bajtkowo, Karbowskie, Taluzy” zwanego >Planem elektrowni wiatrowych – Nowa Wie ś Ełcka< w gminie Ełk. 2010 (projekt). Ocena skutków środowiskowych planów zagospodarowania przestrzennego, 1995, Gospodarka przestrzenna - praktyczny podr ęcznik, IGPiK - Oddział w Krakowie. Ochrona przyrody i krajobrazu w planowaniu przestrzennym gmin - wskazania, 1994, praca zbior. pod red. E. Gackiej-Grzesikiewicz i M. Wilanda, IO Ś, Warszawa. Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe terenu planowanego zespołu elektrowni wiatrowych „Ełk” w gminie Ełk (pow. ełcki, woj. warmi ńsko-mazurskie). BPiWP „Proeko” 2009. Plan gospodarki odpadami dla województwa warmi ńsko-mazurskiego na lata 2007- 2010 z uwzgl ędnieniem perspektywy 2011-2014, 2007, Urz ąd Marszałkowski Województwa Warmi ńsko-Mazurskiego, Departament Ochrony Środowiska, SPW "EDYCJA" s.c., Olsztyn Plan zagospodarowania przestrzennego województwa warmi ńsko-mazurskiego, 2002, U chwała nr XXXIII/505/02 Sejmiku Województwa Warmi ńsko- Mazurskiego z dnia 12 lutego 2002 r. Podsumowanie „Strategicznej oceny oddziaływania na środowisko projektu >Programu rozbudowy Krajowej Sieci Przesyłowej w zakresie poł ączenia Polska-Litwa<”, 2011, EPC S.A. Warszawa Polakowski M., Broniszewska M. 2010. Monitoring ornitologiczny terenu planowanej farmy wiatrowej >Nowa Wie ś Ełcka”, BPiWP Proeko. Polityka ekologiczna pa ństwa w latach 2009 – 2012 z perspektyw ą do roku 2016, Minister Środowiska, 2008, Warszawa. Polityka energetyczna Polski do 2030 roku, 2009, Ministerstwo Gospodarki, Polska czerwona ksi ęga zwierz ąt. Kr ęgowce, 2001, Pa ństwowe Wydawnictwo Rolnicze i Le śne, Warszawa. Polska Norma PN-ISO 9613-2 Akustyka. Tłumienie d źwi ęku podczas propagacji w przestrzeni otwartej. Ogólna metoda obliczania i program komputerowy LEQ Professional 6.0 for Windows zgodny z t ą norm ą. Polski atlas ornitologiczny, 2007, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Pozna ń. Poradnik przeprowadzania ocen oddziaływania na środowisko, 1998, praca zbior. pod red. W. Lenarta i A. Tyszeckiego, NFO ŚiGW, Warszawa. Problematyka przyrodnicza w studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, 1997, praca zbior. pod red. M. Teisseyre- Sierpi ńskiej, IGPiK, Warszawa. Problemy Ocen Środowiskowych. Prognoza oddziaływania na środowisko projektu „Miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w obr ębach Nowa Wie ś Ełcka, M ącze, Maleczewo, Szarejki, Rostki Bajtkowskie, Ciernie, Niekrasy, Bajtkowo, Karbowskie, Taluzy” zwanego >Planem elektrowni wiatrowych – Nowa Wie ś Ełcka< w gminie Ełk. Aktualizacja, 2011, BPIWP „Proeko”, Gda ńsk Prognoza oddziaływania na środowisko projektu „Programu rozbudowy Krajowej Sieci Przesyłowej w zakresie poł ączenia Polska-Litwa”, 2011, EPC S.A. Warszawa (http://www.pse-operator.pl/uploads/pliki/prognoza-grudzien2011.pdf). 105 proeko Prognoza oddziaływania na środowisko projektu „Programu rozbudowy Krajowej Sieci Przesyłowej w zakresie poł ączenia Polska-Litwa”, Zał ącznik II – Oddziaływanie linii i stacji elektroenergetycznych na środowisko, 2011, EPC S.A. Warszawa. Program ekoenergetyczny województwa warmi ńsko-mazurskiego, 2005. Program ochrony przyrody, Nadle śnictwo Drygały, 2010, Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Le śnej, Oddział w Warszawie (http://bip.lasy.gov.pl ) Program ochrony środowiska powiatu ełckiego, 2008. Program ochrony środowiska województwa warmi ńsko-mazurskiego na lata 2007- 2010 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2011-2014, 2007, Urz ąd Marszałkowski Województwa Warmi ńsko-Mazurskiego, Olsztyn. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na lata 2007-2013, Decyzja Komisji Europejskiej z dnia 7 grudnia 2007 r., Uchwała Rady Ministrów z dnia 3 stycznia 2008 r. Program rozbudowy Krajowej Sieci Przesyłowej, 2011, Uchwała Nr 1096/74/2011 Zarz ądu Polskich Sieci Elektroenergetycznych Operator S.A. z dnia 28 grudnia 2011 roku, Konstancin – Jeziorna Przewo źniak M., 1987, Podstawy geografii fizycznej kompleksowej, Wyd. UG, Gda ńsk. Przewo źniak M., 1995, Studia przyrodniczo-krajobrazowe w ocenach oddziaływania na środowisko, w: Studia krajobrazowe jako podstawa racjonalnej gospodarki przestrzennej, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław. Przewo źniak M., 1997, Teoria i praktyka w prognozowaniu zmian środowiska przyrodniczego dla potrzeb planowania przestrzennego, w: Materiały szkoleniowe do konferencji nt. “Prognoza skutków wpływu ustale ń miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego na środowisko przyrodnicze, jako istotne narz ędzie przeciwdziałania powstawaniu zagro żeń ekologicznych”, TUP, Katowice. Przewo źniak M., 2005, Ochrona przyrody w planowaniu przestrzennym. Teoria, prawo i realia, Przegl ąd Przyrodniczy t. XVI, z. 1-2. Przewo źniak M., 2007. Ochrona przyrody w planowaniu przestrzennym, czyli o tym, że przyroda jest krzywa, a jej ochrona w planowaniu przestrzennym nie jest prosta, Urbanista 1(49). Racinowski R., 1987, Wprowadzenie do fizjografii osadnictwa, PWN, Warszawa. Raport ko ńcowy z inwentaryzacji przyrodniczej dla nowej stacji Ełk wraz z obszarem, na którym b ędą znajdowa ć si ę wyprowadzenia linii 400kV (Ełk – granica RP i Ełk – Łom ża) oraz linii 110kV za okres bada ń od maja 2011r. do ko ńca maja 2012 r., wrzesie ń 2012, NFOS, URS, Warszawa. Raport o stanie środowiska województwa warmi ńsko-mazurskiego w 2008 r., 2009, WIO Ś, Olsztyn. Raport o stanie środowiska województwa warmi ńsko-mazurskiego w 2010 r., 2011, WIO Ś, Olsztyn. Rejestracja i inwentaryzacja naturalnych zagro żeń geologicznych na terenie całego kraju (ze szczególnym uwzgl ędnieniem osuwisk oraz innych zjawisk geodynamicznych)”. Projekt badawczy nr: 415/2002/Wn-12/FG-go-tx/D. AGH Kraków 106 proeko Roczna ocena zanieczyszcze ń powietrza województwa warmi ńsko-mazurskiego w 2008, WIO Ś, Olsztyn. Rozporz ądzenia Ministra Środowiska w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 z dnia 21 lipca 2004 r. 2000 z pó źniejszymi zmianami (Dz. U. z 2004 r. 229 poz. 2313, Dz. U. z 2007 r. Nr 179 poz. 1275 i Dz. U. z 2008 r. Nr 198, poz. 1226). Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 12 listopada 2007 r. w sprawie zakresu i sposobu prowadzenia okresowych bada ń poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku (Dz. U. Nr 221, poz. 1645). Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko wyst ępuj ących grzybów obj ętych ochron ą. Dz. U. Nr 168, poz. 1764. Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 12 pa ździernika 2011 r., w sprawie ochrony gatunkowej zwierz ąt (Dz. U. Nr 237,poz. 1419). Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 12 stycznia 2011 w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków (Dz. U. 2011, Nr 25, poz. 133). Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 120 poz. 826). Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 13 kwietnia 2010 r. w sprawie siedlisk przyrodniczych oraz gatunków b ędących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, a tak że kryteriów wyboru obszarów kwalifikuj ących si ę do uznania lub wyznaczenia jako obszary Natura 2000 (Dz. U. z 2010 r., Nr 77, poz. 510). Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. nr 120, poz. 826 z dn. 05.07.2007 r.) zmienione Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 1 pa ździernika 2012 r. zmieniaj ące rozporz ądzenie w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z dn. 08.10.2012 r. poz. 1109). Rozporz ądzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko (Dz.U. Nr 213, poz. 1397). Sidło P.O., Błaszkowska B., Chylarecki P. (red.) 2004, Ostoje ptaków o znaczeniu europejskim w Polsce, OTOP, Warszawa. Sidło P.O., Błaszkowska B., Chylarecki P. (red.) 2004, Ostoje ptaków o znaczeniu europejskim w Polsce, OTOP, Warszawa. Sie ć Natura 2000, 2004, Ministerstwo Środowiska. Stanowska - Sikorska A., 1994, Ocena oddziaływania na środowisko jako narz ędzie planowania przestrzennego w ekorozwoju, Wyd. Ekonomia i Środowisko, Białystok. Strategia Rozwoju Kraju na lata 2007 – 2015, 2006 Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Ełk (Uchwała nr XXXII/207.2001 Rady Gminy Ełk z 30 listopada 2001 r. ze zmianami z lat 2004 - 2012). Szafer W., 1977, (red) Szata ro ślinna Polski, PWN, Warszawa. Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 27 marca 2003 r. (Dz. U. Nr 80, poz. 717 z pó źniejszymi zmianami). Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo Energetyczne Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (tekst jednolity Dz. U. z 2009, Nr 151, poz. 1220 ze zm., w tym z 2012 r.). 107 proeko Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. „Prawo wodne” (tekst jednolity Dz. U. z 2005 r. Nr 239, poz. 2019 z pó źniejszymi zmianami). Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. „Prawo ochrony środowiska” (tekst jednolity Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z pó źn. zm.). Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (tekst jednolity Dz. U. z 2007 r. nr 39, poz. 251 z pó źn. zm.). Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717 ze zm.). Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i le śnych (tekst jednolity z 2004 r. Dz. U. Nr 121, poz. 1266 z pó źniejszymi zmianami). Ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy o ochronie gruntów rolnych i le śnych (Dz. U. z 2008 r. Nr 237, poz. 1657). Ustawa z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227 z pó źniejszymi zmianami). Ustawa z dnia 25 czerwca 2010 r. o zmianie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, ustawy o Pa ństwowej Inspekcji Sanitarnej oraz ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. 2010 nr 130 poz. 871). Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami Dz.U. 2003 nr 162 poz. 1568 z pó źniejszymi zmianami). Wo ś A., 1999, Klimat Polski, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa. www.mos.gov.pl www.natura2000.mos.gov.pl .

108 proeko 14. SPIS DOKUMENTACJI KARTOGRAFICZNEJ Rys. 1 Rysunek zmiany „Studium …” Rys. 2 Obszar zmiany „Studium...” na tle podziału administracyjnego (1:150.000). Rys. 3 Poło żenie obszaru zmiany „Studium …” na tle GZWP 217 (1:250.000). Rys. 4 Wyniki inwentaryzacji ro ślin, siedlisk i bezkr ęgowców z oznaczonym obszarem zmiany „Studium …”. Rys. 5 Wyniki inwentaryzacji płazów, gadów, ptaków i ssaków z oznaczonym obszarem zmiany „Studium …”. Rys. 6 Obszar zmiany „Studium...” na tle koncepcji korytarzy ekologicznych wg opracowa ń ogólnopolskich Rys. 7 Poło żenie obszaru zmiany „Studium...” na tle OChK Pojezierza Ełckiego (1:10.000). Rys. 8 Obszar zmiany „Studium...” na tle form ochrony przyrody w regionalnym otoczeniu (1:100.000). Rys. 9 Planowane zespoły elektrowni wiatrowych w otoczeniu obszaru zmiany „Studium...” (1:150.000). 109 proeko 15. STRESZCZENIE PROGNOZY W J ĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM

1. Wprowadzenie Przedmiotem opracowania jest prognoza oddziaływania na środowisko projektu zmiany „Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Ełk” dla obszaru obejmuj ącego cz ęść obr ębu Nowa Wie ś Ełcka i obr ębu Maleczewo, pod lokalizacj ę stacji elektroenergetycznej 400/110 kV „Ełk Bis” oraz napowietrznej, dwutorowej linii elektroenergetycznej 110 kV, opracowanej w 2012 r, na podstawie Uchwały Nr XXXVII/287/2012 Rady Gminy Ełk z dnia 13 wrze śnia 2012 r. Projekt zmiany „Studium …” (2012) stanowi aktualizacj ę „Studium …” opracowanego w 2001 r. ze zmianami z lat 2004 – 2012. „Prognoza…” dotyczy projektowanych zmian „Studium…” (2012), natomiast nie obejmuje ustale ń obowi ązuj ącego „Studium…” (2001 ze zmianami z lat 2004 - 2012), które nie ulegaj ą modyfikacji.

2. Tre ść projektu zmiany „Studium...” (2012) Podstawowym celem projektu zmiany „Studium...” (2012) jest umo żliwienie: • lokalizacji stacji elektroenergetycznej 400/110 kV „Ełk Bis” z wł ączonymi do niej planowanymi liniami 400 kV, maj ącymi stanowi ć poł ączenie energetyczne Polski z Litw ą; • przebudowy stacji elektroenergetycznej 220/110 kV „Ełk” ; • lokalizacji ł ączącej ww. stacje linii elektroenergetycznej 110 kV.

W projekcie zmiany „Studium …” zapisano tak że (…): Uwzgl ędnienie przy realizacji zabudowy, zagospodarowania i u żytkowania terenu pasów technologicznych zwi ązanych z istniej ącymi i projektowanymi liniami elektro energetycznymi. Poprzez poj ęcie pasa technologicznego dla linii elektroenergetycznymi nale ży rozumie ć obszar o szeroko ści: - 70 m – dla linii 400 kV (35 metrów po obu stronach od osi linii), - 50 m – dla linii 220 kV (25 metrów po obu stronach od osi linii), - 40 m – dla linii 110 kV (20 metrów po obu stronach od osi linii).

3. Struktura środowiska Administracyjnie obszar zmiany „Studium...” (2012) poło żony jest w południowo- zachodniej cz ęś ci gminy Ełk (powiat ełcki, woj. warmi ńsko-mazurskie). Pod wzgl ędem fizycznogeograficznym obszar projektu zmiany „Studium...” (2012) poło żony jest w zachodniej cz ęś ci mezoregionu Pojezierze Ełckie. Rze źba terenu rejonu zmiany „Studium …” jest zró żnicowana. Stanowi j ą wysoczyzna morenowa pagórkowata, poprzecinana obni żeniami dolinnymi. W podło żu wyst ępuj ą głównie utwory polodowcowe - piaski gliniaste i gliny. Na terenie istniej ącej stacji „Ełk” na utworach akumulacji glacjalnej wyst ępuj ą grunty nasypowe – pozostało ść bo budowie stacji. Powierzchniowo dominuj ą gleby brunatne wła ściwe oraz gleby brunatne wyługowane i kwa śne. W obni żeniach terenu wykształciły si ę gleby organiczne (torfowe, mułowo-torfowe i torfowo-mułowe). Obszar zmiany „Studium …” poło żony jest w dorzeczu Wisły. W odległo ści ok. 200 m na wschód od planowanej do rozbudowy stacji elektroenergetycznej „Ełk” oraz 110 proeko ok. 2 km od planowanej stacji „Ełk Bis” przepływa rzeka Ełk. Jest ona prawobrze żnym dopływem Biebrzy, o długo ści 113,6 km. Pierwszy poziom wody podziemnej wyst ępuje kilka, a nawet kilkana ście m p.p.t. Lokalnie mog ą wyst ępowa ć płytkie s ączenia wód podziemnych. W dnach zagł ębie ń terenu pierwszy poziom wody podziemnej wyst ępuje płytko, miejscami tworz ąc zabagnienia Obszar zmiany „Studium...” poło żony jest cz ęś ciowo w obr ębie czwartorz ędowego zbiornika wód podziemnych GZWP 217 – Pradolina Rzeki Biebrzy. Obszar obj ęty zmian ą „Studium...” wg regionalizacji klimatycznej Polski nale ży do regionu Mazursko-Podlaskiego. Region ten obejmuje zasi ęgiem wschodni ą cz ęść Pojezierza Mazurskiego i cz ęść Podlasia. W Regionie Mazursko-Podlaskim wyst ępuj ą maksymalne na obszarze całego kraju liczby dni z pogod ą przymrozkow ą umiarkowanie zimn ą z du żym zachmurzeniem bez opadu (6 dni) lub z opadem (10 dni). Ekosystemy obszaru zmiany „Studium...” (2012) reprezentuj ą trzy główne grupy: • zbiorowiska nawi ązuj ące do naturalnych, jak torfowiskowe i le śne; • ekosystemy zwi ązane z krajobrazem wiejskim, tj. pola i ugory, ł ąki i pastwiska, • ekosystemy silnie przekształconych terenów zabudowy osadniczej w otoczeniu z przydomowymi ogrodami i sadami. Ponadto na obszarze projektu zmiany „Studium...” (2012) wyst ępuj ą: • śródpolne zakrzaczenia, miejscami z ro ślinno ści ą hydrogeniczn ą; • przydro żne i śródpolne szpalery drzew; • ro ślinno ść ruderalna. Dla terenu obj ętego zmian ą ”Studium …” przeprowadzono inwentaryzacj ę przyrodnicz ą w okresie od maja 2011 do maja 2012. W trakcie inwentaryzacji bezkr ęgowców stwierdzono wyst ępowanie: • 14 gatunków owadów obj ętych ochron ą; • 7 gatunków płazów (wszystkie chronione); • 95 gatunków ptaków (prawie wszystkie chronione); • 6 gatunków nietoperzy (wszystkie chronione) oraz 3 chronione gatunki innych ssaków (je ż wschodni, kret europejski i gronostaj.

4. Walory kulturowe Na obszarze projektu zmiany „Studium …” (2012) nie wyst ępuj ą obiekty wpisane do rejestru zabytków na podstawie przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. W otoczeniu obszaru projektu zmiany „Studium …” (2012) obiekty wpisane do rejestru i ewidencji zabytków Warmi ńsko-Mazurskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków (WKZ), na podstawie przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, znajduj ą si ę w Nowej Wsi Ełckiej i w Bajtkowie. W rejonie terenu lokalizacji przedsi ęwzi ęcia (w s ąsiedztwie trasy przebiegu planowanej linii elektroenergetycznej 110 kV, w rejonie jej wej ścia na teren stacji 220/110 kV „Ełk”) wyst ępuje stanowisko archeologiczne – Nowa Wie ś Ełcka. Dobra kultury współczesnej reprezentowane s ą na obszarze projektu zmiany „Studium…” (2012) przede wszystkim przez: 111 proeko • zabudowania zagrodowe i mieszkalne; • obiekty gospodarcze i usługowe; • sie ć dróg ró żnej rangi (wojewódzka, powiatowe, gminne i prywatne); • lini ę kolejow ą; • infrastruktur ę techniczn ą, zwłaszcza elektroenergetyczn ą (stacja 220/110 kV „Ełk”, linia 220 kV). Krajobraz kulturowy reprezentuje typ krajobrazu rolniczo-osadniczego, z enklawami krajobrazu przyrodniczego, reprezentowanego przez niewielkie kompleksy le śne, zbiorniki wodne itp.

5. Analiza istniej ących problemów ochrony środowiska istotnych z punktu widzenia realizacji projektu studium, w szczególno ści na obszarach form ochrony przyrody Główne przejawy przekształce ń środowiska przyrodniczego obszaru projektu zmiany „Studium…” i jego bezpo średniego otoczenia to: • dominacja rolniczego u żytkowania ziemi, czego efektem s ą m. in. synantropizacja ro ślinno ści, zubo żenie struktury ekologicznej terenu oraz specyfika krajobrazu o cechach kulturowego krajobrazu rolniczego; • osadnictwo wiejskie (w tym drobne obiekty gospodarcze i usługowe – źródła emisji zanieczyszcze ń do atmosfery, ścieków komunalnych i gospodarczych oraz odpadów komunalnych i gospodarczych): • sie ć lokalnych dróg utwardzonych i gruntowych (komunikacja samochodowa jako źródło emisji zanieczyszcze ń atmosfery i hałasu); • napowietrzne linie elektroenergetyczne, w tym wysokiego (220 kV) i średniego napi ęcia ( źródło promieniowania elektromagnetycznego); • jednotorowa, niezelektryfikowana linia kolejowa przebiegaj ąca przez południow ą cz ęść obszaru zmiany „Studium …” (2012); W dalszym otoczeniu koncentracja antropogenicznych przekształce ń środowiska przyrodniczego ma miejsce w Ełku (na północny-wschód od obszaru zmiany „Studium..,.”).

Formy ochrony przyrody na obszarze zmiany „Studium...” (2012) Północny kraniec obszaru zmiany „Studium...” (2012), w tym planowana do rozbudowy stacja elektroenergetyczna 220/110 kV „Ełk”, poło żony jest w zasi ęgu Obszaru Chronionego Krajobrazu Pojezierza Ełckiego. Na terenie przeznaczonym pod planowan ą stacj ę 400/110 kV „Ełk Bis” stwierdzono wyst ępowanie czterech gatunków chronionych ro ślin naczyniowych , jednego gatunku mchu i pi ęciu gatunków porostów. Na trasie planowanych linii elektroenergetycznych 110 kV i 400 kV oraz na terenie stacji elektroenergetycznej „Ełk” nie stwierdzono wyst ępowania chronionych gatunków ro ślin i porostów. Na obszarze zmiany „Studium …” stwierdzono wyst ępowanie chronionych gatunków zwierz ąt: • 14 gatunków owadów; • 7 gatunków płazów; 112 proeko • 1 gatunek gada (jaszczurka zwinka); • 84 gatunki ptaków; • 8 chronionych gatunków ssaków, w tym 5 gatunków nietoperzy.

W regionalnym otoczeniu obszaru zmiany „Studium …” , w odległo ści do 15 km wyst ępuj ą • rezerwat przyrody: – „Ostoja Bobrów Bartosze” (w minimalnej odległo ści ok. 3,5 km w kierunku północnym od terenu lokalizacji przedsi ęwzi ęcia); – „Jezioro Zdedy” (w minimalnej odległo ści ok. 7,5 km w kierunku zachodnim); • obszary chronionego krajobrazu: – Obszar Chronionego Krajobrazu Jezior Orzyskich (w minimalnej odległo ści ok. 2 km w kierunku zachodnim); – Obszar Chronionego Krajobrazu Wzgórz Dybowskich (w minimalnej odległo ści ok. 7,2 km w kierunku południowo-zachodnim); – Obszar Chronionego Krajobrazu Puszczy i Jezior Piskich (w minimalnej odległo ści ok. 8 km w kierunku południowo-zachodnim); – Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Legi (w minimalnej odległo ści ok. 9,9 km w kierunku północno-zachodnim); • obszary Natura 2000: – ustanowiony obszar specjalnej ochrony ptaków „Ostoja Poligon Orzysz” (w minimalnej odległo ści ok. 6,9 km w kierunku zachodnim); – obszary maj ące znaczenie dla Wspólnoty: o „Jezioro Woszczelskie” (w minimalnej odległo ści ok. 8,1 km w kierunku północno-zachodnim); o „Murawy na Pojezierzu Ełckim” (w minimalnej odległo ści ok. 13,5 km w kierunku północnym). • użytki ekologiczne: − „Ostoje Ptasie nad Jeziorem Zdedy” (w minimalnej odległo ści ok. 6,9 km w kierunku zachodnim); − „Torfowisko Sikora” (w minimalnej odległo ści ponad 14 km na północ).

6. Analiza celów ochrony środowiska ustanowionych na szczeblu mi ędzynarodowym, wspólnotowym, krajowym i regionalnym istotnych z punktu widzenia projektu studium Projekt zmiany „Studium …” nawi ązuje do priorytetów Unii Europejskiej w zakresie ochrony środowiska, do celów ekologicznych zapisanych w ratyfikowanych przez Rzeczpospolit ą Polsk ą konwencjach mi ędzynarodowych oraz do krajowych strategii i programów środowiskowych Obszar „Zielone Płuca Polski”. Obszar projektu zmiany „Studium…” poło żony jest w obr ębie obszaru „Zielone Płuca Polski”. Dopuszczenie lokalizacji obiektów elektroenergetycznych mo że by ć traktowane jako zgodne z ide ą „Zielonych Płuc Polski”, pod warunkiem spełnienia wymogów prawnych z zakresu ochrony środowiska. 113 proeko Program ochrony środowiska województwa warmi ńsko-mazurskiego na lata 2011-2014 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2015-2018 (2012) zawiera m. in..priorytet III: Poprawa jako ści środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego, w tym kierunek działa ń III.5. Ograniczanie oddziaływania hałasu i pól elektromagnetycznych. Jest to kierunek istotny z punktu widzenia projektu zmiany „Studium…”. W „Planie gospodarki odpadami dla województwa warmi ńsko-mazurskiego na lata 2007-2010 z uwzgl ędnieniem perspektywy 2011-2014 (2007) gmina Ełk została przypisana do ZZO „Ełk” (Rejon Gospodarki Odpadami E). Rejon Gospodarki Odpadami E opiera si ę o zasi ęg działalno ści prowadzonej przez Zwi ązek Mi ędzygminny „Gospodarka Komunalna” obejmuj ący swym zasi ęgiem działania powiaty ełcki i olecki, a tak że gminy z powiatu gołdapskiego i piskiego.

7. Analiza i ocena przewidywanych, znacz ących oddziaływa ń ustale ń projektu studium na środowisko Prognoz ę oddziaływania na środowisko przewidzianej w projekcie zmiany „Studium …” infrastruktury elektroenergetycznej opracowano z uwzgl ędnieniem oddziaływania na nast ępuj ące elementy środowiska w ich wzajemnych powi ązaniach: • przypowierzchniowa warstwa litosfery; • wody powierzchniowe i podziemne; • powietrze atmosferyczne i klimat; • warunki akustyczne (hałas); • ro ślinno ść ; • zwierz ęta; • ró żnorodno ść biologiczna; • formy ochrony przyrody, w tym obszary Natura 2000; • zasoby naturalne; • zabytki; • dobra materialne; • krajobraz; • ludzi. Najistotniejsze, prognozowane oddziaływania na środowisko planowanych w zmianie „Studium ..” obiektów elektroenergetycznych to • przekształcenia powierzchni ziemi – głównie zaj ęcie terenu i jego niwelacje; • oddziaływania na wody powierzchniowe i podziemne – potencjalne zagro żenie dla wód gruntowych, w wyniku awaryjnych wycieków substancji ropopochodnych; • oddziaływanie na warunki akustyczne, ale: - nie przewiduje si ę wyst ąpienia ponadnormatywnych poziomów hałasu emitowanego od planowanych obiektów na terenach chronionych akustycznie, - nie przewiduje si ę przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku okre ślonych w Rozporz ądzeniu Ministra Środowiska; • emisja promieniowania elektromagnetycznego, ale 114 proeko - nie zachodzi konieczno ść utworzenia wokół stacji elektroenergetycznej 400/110 kV „Ełk Bis” i rozbudowanej stacji 220/110 kV „Ełk” obszaru ograniczonego użytkowania - nie wyst ąpi emisja pól elektromagnetycznych o ponadnormatywnej warto ści poza ogrodzony teren stacji; - emisja elektromagnetycznego promieniowania niejonizuj ącego od planowanych linii 110 kV i 400 kV, 110 kV nie b ędzie kolidowała z obecno ści ą obszarów o funkcjach chronionych przed ich oddziaływaniem i nie pogorszy warunków pobytu ludzi w obr ębie najbli ższej zabudowy mieszkaniowej ani warunków aktualnego i planowanego u żytkowania gruntów; • oddziaływanie na ro śliny i zwierz ęta: - konieczno ści wycinki niewielkich kompleksów le śnych wyst ępuj ących na terenie planowanej stacji „Ełk Bis”; - oddziaływanie na faun ę na etapie budowy ograniczone do płoszenia wyst ępuj ących tu zwierz ąt; • wpływ na formy ochrony przyrody, w tym obszary Natura 2000: - niewielkie oddziaływanie na Obszar Chronionego Krajobrazu Pojezierza Ełckiego; - likwidacja stanowisk chronionych ro ślin i porostów w ww. kompleksach le śnych; - brak oddziaływania na poło żone w regionalnym otoczeniu obszary Natura 200 i inne formy ochrony przyrody; • znacz ące przekształcenia krajobrazu - wycinka drzew, lokalizacja słupów linii elektroenergetycznych oraz budowa stacji; • oddziaływanie na warunki życia ludzi - nie przewiduje si ę wyst ąpienia szkodliwego oddziaływania na zdrowie i warunki życia w ludzi w obr ębie zabudowy przeznaczonej na stały pobyt ludzi, z wyj ątkiem uci ąż liwo ści zwi ązanych z transportem materiałów budowlanych i odpadów.

Skumulowane oddziaływanie na środowisko Oddziaływanie skumulowane planowanych obiektów elektroenergetycznych oraz planowanych w otoczeniu elektrowni wiatrowych wyst ąpi głównie w zakresie oddziaływania na krajobraz i potencjalnie mo że wyst ąpi ć w odniesieniu do wpływu na ptaki. Oddziaływanie projektowanych linii 110 kV i 220 kV będzie si ę kumulowa ć w niewielkim stopniu z oddziaływaniem stacji elektroenergetycznych i istniej ących linii 110 kV i 220 kV. Kumulacja ta nie wyst ąpi na terenach dost ępnych dla ludzi.

Post ępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko Zgodnie z Ustaw ą z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 Nr 199, poz. 1227 z pó źn. zm.) oraz z Rozporz ądzeniem Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko (Dz. U. Nr 213, poz. 1397) planowane wg projektu zmiany „Studium …” przedsi ęwzi ęcia: • budowa stacji elektroenergetycznej 400/110 kV „Ełk Bis” jest przedsi ęwzi ęciem mog ącym zawsze znacz ąco oddziaływa ć na środowisko; 115 proeko • budowa linii elektroenergetycznych 400 kV jest przedsięwzi ęciem mog ącym zawsze znacz ąco oddziaływa ć na środowisko; • rozbudowa stacji elektroenergetycznej 220/110 kV „Ełk” jest przedsi ęwzi ęciem mog ącym potencjalnie znacz ąco oddziaływa ć na środowisko; • budowa linii elektroenergetycznej 110 kV relacji SE „Ełk Bis” – SE „Ełk” jest przedsi ęwzi ęciem mog ącym potencjalnie znacz ąco oddziaływa ć na środowisko. Zgodnie z ww. ustaw ą przedsi ęwzi ęcia mog ące zawsze lub potencjalnie oddziaływa ć na środowisko wymagaj ą uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Wydanie ww. decyzji wymaga (w przypadku przedsi ęwzi ęć mog ących zawsze znacz ąco oddziaływa ć na środowisko) oraz mo że wymaga ć (w przypadku przedsi ęwzi ęć mog ących potencjalnie znacz ąco oddziaływa ć na środowisko) poprzedzenia wykonaniem raportu o oddziaływaniu przedsięwzi ęcia na środowisko.

8. Informacje o mo żliwym transgranicznym oddziaływaniu ustale ń projektu studium na środowisko Inwestycje planowane do realizacji w granicach projektu zmiany „Studium...” nie spowoduj ą transgranicznego oddziaływanie na środowisko, ze wzgl ędu na charakter i skal ę przedsi ęwzi ęć oraz poło żenie w odległo ści ponad 60 km od granicy Polski z Federacj ą Rosyjsk ą – Obwód Kaliningradzki.

9. Rozwi ązania minimalizuj ące negatywne oddziaływania na środowisko Propozycje minimalizacji negatywnego oddziaływania na środowisko planowanych na obszarze zmiany „Studium …” obiektów zawiera rozdz. 9 „Prognozy…”. Działania ograniczaj ące oddziaływanie na środowisko okre ślono dla etapów budowy, eksploatacji i likwidacji obiektów.

10. Rozwi ązania alternatywne do rozwi ąza ń zawartych w projekcie studium Planowane na obszarze zmiany „Studium …” obiekty elektroenergetyczne stanowi ą elementy >Programu rozbudowy Krajowej Sieci Przesyłowej w zakresie poł ączenia Polska-Litwa<” (2011). „Program …” został zakwalifikowany jako indywidualny projekt kluczowy na li ście podstawowej Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko - nie przewiduje si ę wariantu niepodejmowania jego realizacji. Projekt zmiany „Studium …” nie wymaga rozwi ąza ń alternatywnych w zakresie lokalizacji planowanych obiektów elektroenergetycznych. Alternatyw ą dla napowietrznych linii elektroenergetycznych mo że by ć zastosowanie sieci kablowych, ale byłoby to rozwi ązanie bardzo drogie.

11. Propozycje dotycz ące przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowie ń projektu studium oraz cz ęstotliwo ści jej przeprowadzania Po oddaniu do eksploatacji planowanych na obszarze zmiany „Studium …” obiektów elektroenergetycznych nale ży wykona ć pomiary nat ęż enia promieniowania elektromagnetycznego. 116 proeko 12. Wskazanie napotkanych w prognozie trudno ści wynikaj ących z niedostatków techniki lub luk we współczesnej wiedzy Przy sporz ądzaniu prognozy oddziaływania na środowisko projektu zmiany „Studium...” nie napotkano trudno ści wynikaj ących z niedostatków techniki i luk we współczesnej wiedzy.

Gda ńsk, 19 grudnia 2012 r.