entomologische berichten 13 71 (1) 2011

met de tabel van Vogt (1967) (figuur 1, 2). Hoewel deze keversoort zeldzaam is Klassifikation der Käfer Mitteleuropas. Die Het geslacht Thymalus is van de andere komt hij wel verspreid in Europa voor. Käfer Mitteleuropas 15: 11-19. geslachten direct te onderscheiden door Kolibac (2007) vermeldt een verspreiding Köhler F & Klausnitzer B 1998. Verzeichnis der Käfer Deutschlands. Entomologische de afstaande beharing op de bovenzijde, over bijna heel Europa, ook in België, Nachrichten und Berichte Beiheft 4: 1-185. de ovale vorm, en de door het halsschild maar met uitzondering van onder andere Kolibac J 2007. Peltinae. In: Catalogue of Palae- bedekte kop. Sommige coleopterologen Luxemburg, het Verenigd Koninkrijk en arctic Coleoptera 4 (Löbl I & Smetana A kunnen de verleiding niet weerstaan een enkele kleine landen. In Duitsland is deze eds): 364-366. Apollo. gelijkenis met schildpadkevers (Chryso- soort bekend uit alle regio’s met uitzon- Kolibac J 2010. Fauna Europaea: Thymalus limbatus. In: Fauna Europaea: Trogositidae melidae: Cassidinae) te zien. Van het dering van Rheinhessen-Pfalz, Branden- (Audisio P ed). http://www.faunaeur.org. geslacht Thymalus is T. limbatus de enige burg en Thüringen (Köhler & Klausnitzer Fauna Europaea version 2.2. [Geraad- Midden-Europese soort. 1998). Bevreemdend is dan dat volgens pleegd op 23 augustus 2010] Fauna Europaea (Kolibac 2010) de ver- Lawrence JF & Newton AF 1995. Families and spreiding in Europa niet erg groot is. In subfamilies of Coleoptera. In: Biology, phy- Zeldzaamheid en verspreiding logeny and classification of Coleoptera vele Europese landen zou de soort ont- (Pakaluk J & Slipi´ ´nski SA eds): 779-1006. De enige vondst van deze soort in Neder- breken, ook in België. Muzeum i Instytut Zoologii PAN. land is gedaan door de heer Klynstra. In Lucht W 1998. 32.b. Familie Peltidae. Die Käfer de collectie Everts in het Nederlands Mitteleuropas 15: 206-207. Biologie Centrum voor Biodiversiteit Naturalis Müller J & Bussler H, 2008. Key factors and critical thresholds at stand scale for (Leiden) bevinden zich twee exemplaren De soort is nachtactief, leeft van myce- saproxylic beetles in a beech dominated van Norg, 29 juni 1930, verzameld door lium- en ander paddenstoelweefsel, en forest, southern Germany. Revue d’Éco- Klynstra. is te vinden op met paddenstoelen en logie (La Terre et la Vie) 63: 73-82. Everts (1930) meldt de soort als nieuw schimmels begroeid dood loof- en naald- Reitter E 1911. Fauna Germanica. Die Käfer des voor de fauna aldus: ‘In een oud eiken- hout, zowel onder de schors als in boom- Deutsches Reiches III. K. G. Lutz Verlag. Vogt H 1967. 48. Familie: Ostomidae. Die Käfer bosch bij Norg (Drente), Juni, achter de zwammen (Horion 1960, Vogt 1967, Be- Mitteleuropas 7: 14-18. losse, schimmelende schors van eiken. nisch 2009). Vorst O, Alders K, Beenen R, Cuppen J, Drost B, Van den heer B.K. Klynstra ontving ik, Edzes H, Felix R, Heijerman Th, Huijbregts met mijn dank, eenige exemplaren voor H, Muilwijk J, De Oude J, Van de Sande C, Dankwoord de standaard-collectie.’ Teunissen D, Tiemersma S & Winkelman J Zelf vond ik de kevers aan de onder- Hier wil ik de heer O.F.J. Vorst bedanken 2010. Catalogus van de Nederlandse kevers (Coleoptera). Monografieën van kant van een berkenzwam die enigszins voor zijn snelle actie (op de fiets van de Nederlandse Entomologische Vereni- volgezogen was met water, en daardoor Utrecht naar de Westerheide!) waarmee ging 11. bepaald niet meer stevig was. Medebewo- de vondst bevestigd werd, en voor zijn ners waren Diaperis boleti (Linnaeus), informatie over het voorkomen van A.J.A. (Fons) Heetman Dacne bipustulata (Thunberg), Scaphisoma T. limbatus in de bestaande collecties en Borchsatelaan 6 agaricinum (Linnaeus) en Oxypselaphus de hierop betrekking hebbende literatuur. 3055 ZK Rotterdam obscurus (Herbst). Hiervan is alleen de Tevens dank ik de heer Th. Heijerman [email protected] laatste soort als loopkever niet gebonden voor het vervaardigen van de uitmun- aan boomzwammen. tende foto’s. Het voorkomen van T. limbatus in Summary Midden-Europa wordt door Vogt (1967) Literatuur beschreven als ‘niet algemeen’. Ook in Thymalus limbatus in the ‘Westerheide’ het verdere verleden was de soort niet Benisch C 2007-2010. Bemerkenswerte Käfer- near Hilversum (Coleoptera: Peltidae) algemeen volgens Reitter (1911). funde aus Deutschland. Die Käferfauna Thymalus limbatus, a rare beetle, was found Deutschlands. http:// www.kerbtier.de. Benisch (2007-2010) voert T. limbatus again in The Netherlands after 79 years. [Geraadpleegd op 14 maart 2010] op als opmerkelijke kevervondst in het Brakman PJ 1966. Lijst van Coleoptera uit Ne- The first and only record of this species in Lampertheimer Wald (Südhessen) op derland en het omliggend gebied. Mono- The Netherlands is from the province of 31 juli 2009 op een door paddenstoelen graphieën van de Nederlandsche Entomo- Drenthe, Norg, 1930. Hilversum lies in the aangetaste dode beuk (Fagus sylvatica). logische Vereeniging 2. province of Noord-Holland. Five beetles were Everts E 1930. Elfde vervolg op het aanhangsel De status wordt ‘zeldzaam’ en ‘in kleine found on the underside of a Piptoporus betuli- in Coleoptera Neerlandica III. Entomo- aantallen voorkomend’ genoemd (zie logische Berichten 8: 142-148. nus fungus which had broken off a fallen stem ook Müller & Bussler 2008). Voor Duits- Horion A 1960. Faunistik der Mitteleuropäi- of a birch. The fungus was soaking wet and in land is T. limbatus nu een Rode Lijst-soort schen Käfer Band VII, Teil 1, 18-20. a state of decomposition. (Benisch 2007-2010). Klausnitzer B 1998. Derzeitiger Stand der

Beuk, een nieuwe waardplant van decidua is dat uiteindelijk de bovenepidermis van (: Tischeriidae) het blad rondom de cocon wordt doorge- sneden, waarna de cocon uit het blad op Hoewel Tischeria decidua pas vrij recent in gemakkelijk te herkennen aan de blad- de grond valt. Alleen enkele minerende Nederland is waargenomen (Kuchlein & mijn die de larve maakt. Zoals bij alle bladwespen vertonen binnen onze fauna Kuchlein-Nijsten 2002), is de soort in het soorten van dit geslacht is dat een blaas- een soortgelijk gedrag (Ellis 2010). gebied rondom en ten zuiden van Tilburg mijn, waarin de larve al snel begint met Het geslacht Tischeria telt in Europa niet zeldzaam. Min of meer geïsoleerd de aanleg van een schijfvormige cocon; maar een klein aantal soorten: T. ekebla- staat op dit moment een waarneming uit hier trekt hij zich tijdens rustpauzes della (Bjerkander), T. dodonaea Stainton, de Mariapeel door Alders (Kuchlein & terug in een kenmerkende, hoefijzer- T. decidua Wocke en T. ekebladiodes Puple- Alders 2006). De soort is in de nazomer vormige, houding. Uniek voor T. decidua sis & Diskus. De eerste drie komen in 14 entomologische berichten 71 (1) 2011

1. De beuk waarop de mijn van Tischeria 2. Een grote blaasmijn van Tischeria in 3. Tischeria decidua in het beukenblad, met de decidua werd aangetroffen aan de bosrand beukenblad met cocon (1 september 2010). uitgesneden cocon (13 september 2010). Foto in De Kaaistoep (11 september 2010). Foto Foto Paul van Wielink Paul van Wielink Paul van Wielink 2. A big blotch of Tischeria in leaf of beech 3. Tischeria decidua in the beech leaf, with the 1. The beech which hosted Tischeria decidua with cocoon (September 1st 2010). cocoon cut out (September 13th 2010). at the edge of the forest in “De Kaaistoep” (September 11th 2010).

Nederland voor. Tischeria dodonea is tame- gemaakt te hebben in de bovenepidermis Ecological Entomology 33: 346-356. lijk algemeen en T. ekebladella is zelfs zeer (figuur 3). Daarmee was onze eerste Janzen DH 1968. Host plants as islands in algemeen. Tischeria ekebladioides is kort- indruk, dat het om T. decidua zou gaan, evolutionary and contemporary time. American Naturalist 102: 592-595. geleden beschreven (Puplesis & Diskus met zekerheid bevestigd. De kleinere Jordan T 1995. Life history and parasitoid 2003) en alleen bekend van het Iberisch mijn bevatte een dode larve, duidelijk community of the oak-leaf-mining Schiereiland. eveneens van een Tischeria, maar determi- (Bjerkander, 1975) (Lep., Doordat de mijnen van T. ekebladella natie op soortsniveau was niet mogelijk. Tischeriidae) in Northern Germany. Jour- niet alleen talrijk zijn, maar ook mak- Bij grondig naspeuren van de betref- nal of applied Entomology 119: 447-454. Kuchlein JH & Alders K 2006. De Nederlandse kelijk herkenbaar, is de soort onderwerp fende beuk op 11 september is geen soorten van de Tischeriidae met de intro- geweest van gericht oecologisch onder- nieuw Tischeria-materiaal aangetroffen. ductie van Tischeria decidua als nieuw voor zoek (ondermeer van Frankenhuzen & Wel zijn er de bladmijnen aangetroffen de fauna (Lepidoptera). Tinea Nederland Freriks 1979, Jordan 1995, Gripenberg & van Phyllonorycter maestingella (Müller), 1(5-8): 41-45. Roslin 2008). Stigmella hemargyrella (Kollar) en S. tityrella Kuchlein JH & Kuchlein-Nijsten C 2002. Prélu- des. Tinea, Nederland 1: 7. Alle vier genoemde soorten leven (Stainton) en bovendien de gallen van Puplesis R & Diskus A 2003. The Nepticuloidea op eik (Quercus). De eerstgenoemde drie Hartigiola annulipes (Hartig) en Mikiola fagi and (Lepidoptera): a global daarnaast ook op tamme kastanje (Casta- (Hartig) – het gewone assortiment op review, with strategic regional revisions. nea). Waarnemingen op tamme kastanje beuk. Apollo books. zijn, althans in Nederland, vele malen Hoewel het geslacht Fagus tot Van Frankenhuzen A & Freriks JM 1979. Tischeria ekebladella (Bjerkander, 1795) zeldzamer dan waarnemingen op eik. dezelfde familie behoort als Quercus en (Lepidoptera, Tischeriidae). Entomo- Op een beuk (Fagus sylvatica) in het Castanea, namelijk Fagaceae (napjes- logische Berichten 39: 83-87. oostelijk deel van De Kaaistoep (bij Til- dragers), is ons uit de bekende Europese burg RD 129-395) werden op 31 augustus literatuur niet één waarneming bekend Paul van Wielink 2010 twee ongewone bladmijnen aan- van T. decidua, of enige andere Tischeria, Tobias Asserlaan 126 getroffen. De boom staat in een op het op beuk. 5056 VD Berkel-Enschot zuiden geëxponeerde bosrand en is In De Kaaistoep zijn de mijnen van [email protected] omgeven door zomereiken () T. decidua, T. dodonea en T. ekebladella fre- en ook een enkele amerikaanse eik (Quer- quent aangetroffen op zomereik, ook op Willem Ellis cus rubra) (figuur 1). De grootste bladmijn, de zomereiken rondom de betreffende Jisperveldstraat 591 een blaasmijn (ongeveer 3,5 cm lang en beuk. Omdat de takken van beide boom- 1024 BD Amsterdam tot 1,5 cm breed) had geen begingang, soorten door elkaar zaten, was de over- overschreed zijnerven en de hoofdnerf stap naar de nieuwe gastheerplant ruim- en was bruinachtig van kleur. In de mijn telijk niet heel moeilijk. Het is nu zaak Summary was een schijfvormige cocon aanwezig om te blijven volgen of deze overstap een (figuur 2). De nog levende larve trok zich eenmalige gebeurtenis is geweest, dan Tischeria decidua mining a beech in daarin terug als hij niet vrat en lag in de wel misschien het begin van een nieuwe ‘De Kaaistoep’ (Lepidoptera: Tische- cocon in hoefijzervormige houding te kolonisatie (Janzen 1968). riidae) rusten. Op basis van deze kenmerken A single specimen of Tischeria decidua Wocke werd de mineerder gedetermineerd als was found on August 31 2010 mining in beech Literatuur een Tischeria. Het blad met de mijn is (Fagus sylvatica) in ‘De Kaaistoep’ (Tilburg, The van 31 augustus tot 6 september in een Ellis WN 2010. Bladmineerders van Europa / Netherlands). The diagnosis was confirmed plastic doosje met vochtig doekje in de Leafminers of Europe - http://www. when on September 13 the larvae had made bladmineerders.nl/. koelkast bewaard en daarna in een ruime a circular cut through the upper epidermis – Gripenberg S & Roslin T 2008. Neither the devil glazen pot in de donkere en koele garage nor the deep blue sea: larval mortality behaviour typical of T. decidua. Never before a weggezet. Bij controle op 13 september factors fail to explain the abundance larva of Tischeria has been found in Fagus. bleek de larve een cirkelronde uitsnede and distribution of Tischeria ekebladella.