Franciszek Karol Blachnicki (1921-1987)

ARTYKUŁY FRANCISZEK KAROL BLACHNICKI (1921-1987)

Biografia profilowana pedagogicznie

Dr Marek Mariusz Tytko – UJ Kr a k ó w Ur. 1967, dr nauk humanistycznych w zakresie pedagogiki, 2007, mgr historii sztuki – UJ, 1992, pracownik Biblioteki Jagiellońskiej (1991-1994 i od 2009-), pracownik Archiwum UJ (1994-2009), nauczyciel akademicki (asystent) Katedry Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej WSP im. KEN w Krakowie (1997-1998), wykładowca wychowania patriotycznego w Instytucie Historii UJ (konwersatorium z wychowania patriotycznego dla nauczycieli historii, 2010-), jako pracownik UJ oddelegowany na stałe do Fundacji Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego w Krakowie (2009-). Członek wielu organizacji, autor kilkudziesięciu artykułów naukowych, autor haseł do Powszechnej Encyklopedii Fi- lozofii (wyd. Pol. Tow. Tomasza z Akwinu, t. 9, Lublin 2009) i Encyklopedii Katolickiej (t. 12 i 14, TN KUL, Lublin 2008 i 2010), stażysta naukowy w Bibliotece PAU i PAN w Krakowie (2010), stypendysta Funda- cji im. Lanckorońskich, dwukrotny stypendysta Austriackiego Instytutu Historycznego w Rzymie.

Wstęp wpływ istotny na proces formowania się Artykuł niniejszy dotyczy biografii ks. jego koncepcji pedagogicznej. Franciszka Karola Blachnickiego, z którego Franciszek Karol Blachnicki, ksiądz, doktor życiorysu starano się pokazać elementy [habilitowany], teolog (pastoralista, liturgi- wychowawcze, istotne, zdaniem autora, sta), społecznik, wychowawca, organizator dla procesu kształtowania się koncepcji katolickich ruchów społeczno-religijnych, pedagogicznej założyciela oaz, tj. waż- założyciel Ruchu Światło-Życie, Sługa Boży, ne z punktu widzenia pedagogiki kultury urodził się dnia 24 marca 1921 r. w Rybniku chrześcijańskiej. Tekst uwzględnia histo- na Górnym Śląsku3 w katolickiej, polskiej riograficzną, biodoksograficzną metodolo- rodzinie wielodzietnej starszego pielęgnia- gię badawczą1. Artykuł nie stanowi jednak rza Józefa Blachnickiego i Marii z Millerów. kompletnego zarysu biograficznego, ale Miał pięcioro rodzeństwa: Elżbietę, Adelaj- jako przyczynek o typie biografii profilo- dę, Rudolfa, Ernesta, Henryka. Początkowo wanej pedagogicznie, tj. rekonstruuje nie mieszkał z rodziną w Rybniku, następnie tylko proces uzyskiwania wykształcenia, krótko w Orzeszu, a od 1929 r. w Tarnow- lecz i etapy formacji tzn. pokazuje pewne skich Górach w polskiej części Górnego ważne zwrotne elementy wychowaw- Śląska. W rodzinie Blachnickich używano cze w jego życiu2 (przełomy), które miały polskiej gwary śląskiej w odmianie toszec-

1 Por. Łuczyńska Barbara, Badania historyczne w pedagogice, [w:] Orientacje w metodologii badań pedagogicznych, pod redakcją Stanisława Palki, Kraków 1998, s. 121-134; Sławomir Sztobryn, Historiografia edukacyj- na i jej metodologia. Wybrane zagadnienia, [w:] Podstawy metodologii badań w pedagogice, pod red. Stanisława Palki, Gdańsk 2009 [2010], s. 295-307; Sławomir Sztobryn, Biodoksografia pedagogiczna, [w:] Uczenie się z biografii innych, pod red. E. Dubas i W. Świtalskiego, Łódź 2011, s. 39-51, por. http://dspace.uni.lodz. pl:8080/xmlui/handle/11089/1031 [wyświetlono 30 XII 2012]. 2 Więcej informacji źródłowych na temat biografii i dorobku Blachnickiego zawarto w obszernej, wybranej bibliografii zamieszczonej przy końcu niniejszego artykułu. 35 ARTICLES ko-gliwickiej. Śląska (polska) rodzina była Wg Stanisława Obcowskiego5, to przed- podstawą pierwszej formacji religijno-pa- wojenna edukacja i harcerstwo (skauting) triotycznej Blachnickiego. Pierwszy etap wszczepiły młodemu Blachnickiemu umi- jego życia naznaczony jest wychowaniem łowanie wolności. Zdaniem Pawła Wieczor- katolickim w domu rodzinnym. ka, „W centrum zainteresowania [Blachnic- kiego] była fascynująca przygoda harcerska 1. Państwowe wykształcenie W ii RP. ze swoim programem wychowawczym, W roku szkolnym 1929/1930 chodził do zawartym w przyrzeczeniu harcerskim, ze Szkoły Powszechnej przy ul. Sobieskie- swoją metodą wychowania rówieśniczego, go w Tarnowskich Górach a następnie systemem małej grupy-zastępu, wycho- uczęszczał w latach 1930/1931-1937/1938 wania metodą gry wzbudzającej inicjaty- do neoklasycznego Gimnazjum w Tarnow- wę i aktywność, ze swoją obrzędowością skich Górach. Zdał maturę w Tarnowskich i bliskim kontaktem z przyrodą oraz ideą Górach dnia 1 czerwca 1938 r.4, otrzymaw- rycerskiej służby wobec bliźnich”6. We- szy dość solidne, klasyczne wykształcenie dług S. Obcowskiego, młody Blachnicki, (humanistyczne podstawy kulturowe, ze „Jako przyboczny I Męskiej Drużyny ZHP znajomością łaciny, literatury pięknej i hi- (...) był jej niespokojnym duchem. Jedno- storii cywilizacji chrześcijańskiej włącznie). cześnie spełniał się w pracach i instrukta- Drugi etap życia (lata trzydzieste) obejmuje żach udzielanych harcerzom z zastępów prócz religijnego wychowania rodzinnego, i drużyn wiejskich w okolicznych miejsco- również polskie wychowanie patriotyczne wościach”7, a „Druhowie jego [Blachnickie- (katolickie, narodowe, państwowe) w szko- go] drużyny przekazywali im [harcerzom łach polskich na Górnym Śląsku. wiejskim] nabyte wiadomości sanitarne i medyczne, uzyskane na szkoleniach me- 2. Przedwojenne harcerstwo dycznych, prowadzonych przez mjr[a] Lon- (wychowanie harcerskie) gina Konachewicza, lekarza 11. Pułku Pie- Przynależał do tarnogórskiego hufca choty. Opowiadali także o historii i pięknie Związku Harcerstwa Polskiego, gdzie ka- miejscowości rozsianych na wschodnich pelanem był ks. Emil Skudrzyk. Poza do- rubieżach — Polesia, Podola, Rusi, Ukra- mem rodzicielskim kształtowali go przez iny, w których przebywali podczas wakacji skauting harcerze z Tarnowskich Gór: i wycieczek organizowanych przez p. Paw- harcmistrz Ryszard Kalyta podharcmistrz lika8, ks. [Emila] Skudrzyka, drużynowego Alojzy Pakosz, ks. Emil Skudrzyk i in. Zacho- Markowiaka i innych wychowawców. Pro- wała się fotografia harcerska Blachnickiego wadzili zajęcia topograficzne na biwakach z tamtych czasów (lata trzydzieste XX w.). w terenie z druhami i zuchami – członkami

3 Rybnik, miasto powiatowe do 1922 r. pozostawało w granicach Niemiec, od lipca 1922 r. już w granicach Polski po powrocie części Śląska do Macierzy). 4 Według teczki F. K. Blachnickiego w Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, sygn. AUJ WT II 252, Blachnicki Franciszek. 5 S. Obcowski, Ksiądz Franciszek Blachnicki. Sługa Boży z Tarnowskich Gór, cz. I, „Montes Tarnovicen- sis”, nr 23, 2006, s. 1. 6 Ibidem. 7 Ibidem. 36 8 P. Pawlik – tarnogórski nauczyciel gimnazjalny, wychowawca Blachnickiego. Imienia nie ustalono. ARTYKUŁY szczepów: »wilcząt«, których w powiecie Piechoty w Katowicach (Dywizyjny Kurs [tarnogórskim] było 30 [trzydzieści] (...)”9. Podchorążych Rezerwy miał mu umożliwić Przeżyciowa metoda oazowa sformuło- następnie zamierzoną pracę w dyplomacji). wana ok. 1960 r. przez Blachnickiego i re- Praktykę wojskową odbywał w Mikołowie alizowana w Ruchu Światło-Życie wzoruje na Górnym Śląsku w Batalionie Fortecznym się, moim zdaniem, m. in. na elementach Korpusu Ochrony Pogranicza „Mikołów”, metody harcerskiej (przeżycie, przyroda, który wchodził był w skład Obszaru Warow- wychowanie rówieśnicze, praca w grupach nego „Śląsk”. Kurs wojskowy w 1938/1939 z instruktorem-animatorem, podział na r. ukończył w stopniu podchorążego i jako grupy wiekowe, przechodzenie kolejnych podchorąży 11. Pułku Piechoty pułkownika stopni (kursów), zdobywanie sprawności Gorgonia w Tarnowskich Górach otrzymał (hierarchia: oaza I, II, III stopnia; animato- kartę mobilizacyjną, po czym wyruszył na rzy, moderatorzy, struktura hierarchiczna). kampanię wrześniową w wojnie obronnej Blachnicki przeniósł, znane z własnego 1939 r., po agresji Niemiec hitlerowskich doświadczenia w młodości, metody wy- na Polskę. Etap formacji wojskowej był chowania harcerskiego na grunt wycho- kontynuacją wychowania harcerskiego, wania katolickiego: oazy jako „harcerstwo dopełniał nie tylko jego wykształcenie, ale bez mundurów” (określenie funkcjonujące i jego propolskie wychowanie patriotyczne, w środowisku pierwszych animatorów oaz, propaństwowe i pronarodowe. Wszystkie wykształconych ok. 1976 r. osobiście przez te elementy formacyjne (komponenty: pa- Blachnickiego)10. Ten etap wychowania har- triotyczne, pronarodowe, propaństwowe, cerskiego w II RP wywarł, moim zdaniem, proreligijne, prorodzinne, skautingowe, tj. znaczny wpływ na późniejsze jego poglądy harcerskie) dadzą się zauważyć następnie wychowawcze. w jego działalności powojennej wychowawczej w ramach Kościoła i jego poglą- 3. Wykształcenie wojskowe dach na człowieka, wychowanie, kulturę, Od sierpnia 1938 r. do sierpnia 1939 r. od- wartości. Poglądy te omówione zostały bywał służbę wojskową, ukończył roczny osobno w innych opublikowanych artyku- kurs podchorążych rezerwy w 23. Dywizji łach autora niniejszego tekstu11.

9 S. Obcowski, Ksiądz.., op. cit., ibidem. 10 Wg osobistego świadectwa złożonego autorowi niniejszego artykułu (w Krakowie w r. 2007) przez o. mgra Eugeniusza Grzywacza, SP (ówczesnego dyrektora Liceum Ogólnokształcącego Za- konu Pijarów im. ks. Stanisława Konarskiego w Krakowie), bezpośredniego wychowanka ks. dra F. Blachnickiego. Eugeniusz Grzywacz jako nastolatek był uczestnikiem (jednym z sześciu pierwszych uczestników) pierwszego kursu dla animatorów oazy prowadzonego przez ks. Blachnickiego latem 1976 r. w Krościenku nad Dunajcem. Ww. informacje z relacji ks. E. Grzywacza. 11 Tytko Marek Mariusz, Animacja kultury metodą skautingu w Ruchu Światło-Życie ks. Franciszka Ka- rola Blachnickiego, [w:] Wychowanie chrześcijańskie metodą harcerską, red. Anna Petkowicz, wyd. KUL, Lublin 2009, s. 285-303; idem, Elementy teorii wartości w koncepcji ks. Franciszka Karola Blachnickiego, [w:] Wartości drogą ku wzrastaniu. Praca zbiorowa, pod red. ks. Prof. dr hab. Jana Zimnego, Dra Roma- na Króla, wyd. Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II w Lublinie, Katedra Pedagogiki Katolic- kiej, Akademia Pedagogicznych Nauk Ukrainy, Katolicki Uniwersytet w Ružomberku, Stalowa Wola – Kijów – Ružomberok 2012, s. 226-268; idem, Elementy wychowania chrześcijańskiego w koncepcji ks. Franciszka Karola Blachnickiego, „Pedagogika Katolicka”, r. 5: 2011, nr 1 (8), styczeń-czerwiec 2011, s. 37 ARTICLES 4. Konspiracja i uwięzienie obozach i więzieniach III Rzeszy. Skierowa- Podczas okupacji zaangażował się w pol- ny do jednego z podobozów niemieckiego skie, niepodległościowe struktury konspira- obozu koncentracyjnego KL Flössenbürg cyjne, tj. od przełomu lat 1939 i 1940 był w Bawarii; ostatecznie przebywał w obo- komendantem oddziału w Tarnowskich Gó- zie w Lengenfeld do kwietnia 1945 r., wy- rach. Po donosie został aresztowany w mar- zwolonym przez armię amerykańską. Pięć cu 1940 r. przez Gestapo w Zawichoście, lat (1940-1945) w niemieckich więzieniach po kilku tygodniach aresztu i przesłuchań i obozach koncentracyjnych odcisnęło pięt- uwięziono go w niemieckim obozie kon- no w doświadczeniu (cierpienie fizyczne centracyjnym KL Auschwitz (miał numer i umocnienie duchowe, głęboko religijne, 1201), gdzie przebywał przez czternaście decyzja o kapłaństwie). Etap trzeci – wo- miesięcy, w tym dwukrotnie — łącznie dzie- jenny ma zasadnicze znaczenie w jego bio- więć miesięcy — w karnej kompanii (w blo- grafii w sensie formacyjnym (ekstremalne ku trzynastym) oraz przez niemal miesiąc doświadczenie życiowe uodporniło go na w bunkrze (tym samym, w którym zginął przeciwności ‘losu’, uczyniło go silnym we- później św. Maksymilian Maria Kolbe). We wnętrznie, w pełni oddanym Bogu, zdol- wrześniu 1941 r. został wywieziony do Hin- nym do przetrwania w skrajnych warun- denburga (Zabrza) do więzienia śledczego, kach, realna ‘szkoła przetrwania’, wojenna potem zaś do Katowic (Katowitz). W marcu ‘szkoła życia’, realizm życiowy, który był 1942 r. Oberlandesgericht (niemiecki sąd) ważną komponentą jego poglądów peda- skazał go na karę śmierci przez ścięcie, gogicznych). przetrzymywano go następnie około pię- ciu miesięcy w celi śmierci w Katowicach, 5. Wykształcenie wyższe tam 17 czerwca 1942 r. dokonało się jego Po przerwie wojennej podjął studia na głębokie nawrócenie (metanoia) na osobo- Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Ja- wą wiarę w Jezusa Chrystusa i podjął decy- giellońskiego (w latach 1945/46-1949/50), zję o oddaniu się na służbę Bogu (moment wstąpiwszy jednocześnie do Śląskiego Se- przełomowy w jego biografii). W celi śmier- minarium Duchownego w Krakowie przy al. ci jako skazaniec przebywał aż do niespo- Mickiewicza 3. Tu dokonała się zasadnicza dziewanego ułaskawienia dnia 6 sierpnia formacja duchowa. Dnia 25 czerwca 1950 1942 r. przez Ministerstwo Sprawiedliwo- r. otrzymał święcenia kapłańskie w Krako- ści III Rzeszy. Karę śmierci zamieniono mu wie. W 1950 r. otrzymał stopień magistra na karę dziesięciu lat więzienia (do odbycia teologii (ówcześnie był to niższy stopień po zakończeniu wojny). Przebywał w kilku naukowy). Dyplom magistra teologii (L.

65-77; idem, Kultura w ujęciu Franciszka Karola Blachnickiego, „Kultura i Edukacja. Kwartalnik”, r. 2009, nr 4 (73), s. 127-134; idem, Pedagogika kultury chrześcijańskiej. Wychowanie do wiary, nadziei i miłości w koncepcji ks. Franciszka Karola Blachnickiego, [w:] Wychowanie w rodzinie chrześcijańskiej. W 25. rocznicę adhortacji apostolskiej Jana Pawła II »Familiaris consortio«. Przesłanie moralne Kościoła, pod red. nauko- wą ks. Krzysztofa Jeżyny, ks. Tadeusza Zadykowicza, Wydawnictwo KUL, Lublin 2008, s. 193-220, seria: Instytutu Teologii Moralnej, Wydziału Teologii KUL: Przesłanie moralne Kościoła, t. 13, idem, Studia teologiczne Franciszka Karola Blachnickiego w Uniwersytecie Jagiellońskim 1945-1950 oraz początki koncepcji świętości w jego teologii moralnej i pastoralnej, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne. Organ Instytutu Archiwów, Bibliotek i Muzeów Kościelnych w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana 38 Pawła II. Półrocznik”, r.: 2009, t. 91, s. 343-354. ARTYKUŁY 468/50) UJ stwierdzał, że Blachnicki „odbył stych zrealizować w okresie II wojny. Okres przepisane studia filozoficzno-teologiczne seminaryjno-uniwersytecki uformował na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Ja- w nim dojrzałego, wykształconego kapła- giellońskiego w Krakowie od roku 1945/46 na-teologa i filozofa zarazem. Etap następ- do roku 1949/50 i zdał następujące egzami- ny, piąty (1950-1960) zaznacza się jako kon- ny: z filozofii chrześcijańskiej i historii filo- tynuacja i realizacja powołania, Blachnicki zofii z wynikiem celującym, z nauk biblij- występuje jednak w nowej funkcji – jako nych Nowego Zakonu z wynikiem bardzo wychowawca (kapłan, formator) w relacji dobrym, z nauk biblijnych Starego Zakonu do innych, przestaje być wychowankiem. z wynikiem celującym, z historii Kościoła katolickiego z wynikiem celującym, z teo- 6. Praca duszpasterska logii fundamentalnej (apologetyki) z wyni- (wybrane przykłady). kiem celującym, z teologii dogmatycznej Od 1950 pracował jako wikary w róż- z wynikiem celującym, z teologii moralnej nych parafiach Górnego Śląska w Diecezji ogólnej i szczegółowej z wynikiem celują- Katowickiej m. in. w Rydułtowach. Był apo- cym, z prawa kanonicznego z wynikiem stołem Żywego Różańca, Legionu Maryi, celującym, z teologii pastoralnej z litur- Miłosierdzia Bożego. 1953-1956 brał udział giką i homiletyką z wynikiem celującym, w pracach tajnej kurii katowickiej (tajny z pedagogiki, katechetyki i metodyki z wy- ośrodek koordynacyjny dla duchowień- nikiem celującym, oraz przedstawił z wy- stwa po uwięzieniu i wygnaniu biskupów nikiem bardzo dobrym pracę magisterską katowickich przez władze komunistyczne). na temat: »Istota świętości. Studium religij- Od dnia 15 lutego 1956 do dnia 1 września no-filozoficzne«. Wobec tego Rada Wydziału 1957 r. miał urlop naukowy, przebywał Teologicznego Uniwersytetu Jagiellońskie- wtedy w Niepokalanowie. Na apel kard. S. go na wniosek Komisji Egzaminacyjnej Wyszyńskiego o trzeźwość (1956), w 1957 nadaje księdzu Franciszkowi Karolowi (2 r. zorganizował Apostolat Trzeźwości (Kru- im.) BLACHNICKIEMU stopień MAGISTRA cjatę Wstrzemięźliwości) przy Referacie TEOLOGII. Jako dowód zakończenia stu- Duszpasterskim w Kurii Diecezjalnej w Ka- diów uniwersyteckich // w Krakowie, dnia towicach, największy ruch trzeźwościowy 20 października 1950 r.”12. Pełny tytuł jego w PRL. Krucjatę proklamował dnia 8 wrze- pracy magisterskiej (1950) brzmiał: Istota śnia 1957 r. w Piekarach Śląskich przed ob- świętości. Studium religijno-filozoficzne na tle razem Matki Bożej Piekarskiej oraz przed powieści Władysława Grabskiego pt. „W cie- grobem ks. Alojzego Ficka, następnie ty- niu kolegiaty”. Etap czwarty, formacji semi- dzień później w Tychach u grobu ks. Jana naryjnej i równolegle edukacji teologicz- Kapicy (dwaj patronowie kultu maryjnego nej, uniwersyteckiej z okresu krakowskiego oraz idei abstynenckiej). Krucjata szybko (1945-1950) uzupełniał poprzednie etapy, osiągnęła liczbę członków ponad sto ty- w tym czasie Blachnicki zrealizował swoje sięcy osób. Krucjatę zlikwidowały władze postanowienie z celi śmierci o całkowitym komunistyczne (funkcjonariusze Wydzia- oddaniu się Chrystusowi na służbę kapłań- łu Spraw Wewnętrznych) dnia 28 sierpnia ską. Był to etap realizacji uprzedniego za- 1960 r. W konsekwencji Blachnicki został mierzenia, pójścia za głosem powołania, aresztowany i osadzony w więzieniu w Ka- którego nie można było z przyczyn oczywi- towicach od dnia 15 marca do dnia 19 lipca 12 Archiwum UJ, teczka studencka F. Blachnickiego sygn. AUJ WT II 252, Blachnicki Franciszek. 39 ARTICLES 1961 r. przez władze komunistyczne (był to Teologicznym. Otrzymał stopień licencjacki ten sam budynek więzienia, w którym trzy- na podstawie pracy licencjackiej pt. Meto- mali go Niemcy w celi śmierci w 1942 r.). da przeżyciowo-wychowawcza dziecięcych Drugie uwięzienie Blachnickiego (1960) jest rekolekcji zamkniętych. Studium pedagogicz- symptomatyczne (drugi moment zwrotny no-pastoralne, obronionej w Lublinie (KUL) w jego biografii). Dwa totalitaryzmy socja- w 1963 u personalisty i pedagoga kultury listyczne (narodowy socjalizm oraz komu- prof. dra Stefana Kunowskiego, a zrecenzo- nizm) uwięziły Blachnickiego, bo był „nie- wanej przez innego personalistę ks. prof. bezpieczny” z racji prezentowanych poglą- dra hab. Józefa Pastuszkę. Tytuł licencja- dów i działań antytotalitarnych, patriotycz- ta uzyskał dnia 29 maja 1963 r. Następnie nych, pronarodowych, religijnych. W okre- (w 1965 r.) na Wydziale Teologicznym KUL sie tym (1950-1960) prócz wielu doświad- obronił dysertację doktorską pt. Pośrednic- czeń formatorskich wyróżniają się dwa: two zbawcze Kościoła w ujęciu Franciszka 1) zorganizowanie proto-oazy w postaci Ksawerego Arnolda. Problem zasady formal- rekolekcji wyjazdowych dla ministrantów, nej teologii pastoralnej. Promotorem był per- 2) zorganizowanie masowego ruchu prore- sonalista ks. prof. dr hab. Wincenty Granat ligijnego, pronarodowego, tzn. faktycznej (KUL). Pracę recenzowali ks. prof. dr hab. niezależnej od komunistów organizacji wy- Władysław Poplatek (KUL) i ks. prof. dr hab. chowawczej w postaci masowej, tj., ruchu Józef Dejczak (Akademia Teologii Katolic- na rzecz trzeźwości chrześcijańskiego na- kiej w Warszawie). Stopień doktora uzyskał rodu polskiego, za co zresztą został skazany dnia 19 czerwca 1965 r.. W wyniku dalszych i uwięziony. Powtórne uwięzienie umocniło studiów teologicznych powstała jego praca jego ducha formatorskiego. Te dwa elemen- ‘habilitacyjna’ pt. Eklezjologiczna deduk- ty połączył w szóstym okresie swego życia, cja teologii pastoralnej (wydana przez KUL tj. w latach 1961-1981, kiedy to stworzył drukiem w Lublinie w 1971 r.). W 1971 r. teoretyczne (naukowe) podstawy ruchu w KUL na Wydziale Teologicznym otwarto oazowego i praktycznie stworzył tenże ma- mu przewód habilitacyjny, a recenzentami sowy, katolicki ruch religijny o zadaniach jego dorobku naukowego zostali: ks. prof. formacyjnych, wychowawczych. Wcześniej dr hab. Adam Szafrański (KUL), ks. prof. dr wypróbowana, prototypowa, formacyjna hab. Czesław Bartnik (KUL), ks. prof. dr hab. metoda przeżyciowa rekolekcji dla mini- Henryk Bogucki (Akademia Teologii Katolic- strantów (z lat 50.) została udoskonalona kiej w Warszawie). Kolokwium habilitacyjne i przystosowana do nowych zadań, tj. do zaliczył pomyślnie dnia 13 kwietnia 1973 r., struktury masowego ruchu wychowaw- jego habilitacja została zatwierdzona przez czo-religijnego (religijno-wychowawczego) Radę Wydziału Teologicznego KUL dnia 13 młodzieży (a także dzieci i dorosłych), jakim kwietnia 1973 r., a następnie przez Senat był Ruch Światło-Życie, stworzony od pod- Akademicki KUL dnia 23 czerwca 1973 r. staw przez Blachnickiego. Ten nowy etap Władze komunistyczne (przez Centralną formatorski (1961-1981) Komisję Kwalifikacyjną) odmówiły jednak zatwierdzenia habilitacji Blachnickiego 7. Działalność naukowa (sprawa habilitacji udokumentowana jest Po wyjściu z więzienia, w latach 1961- w Archiwum KUL aż do 1981 r.). Habilitacja 1963 podjął studia w KUL na Wydziale Blachnickiego „do tej pory nie została uzna- 40 ARTYKUŁY na przez władze państwowe”13. Blachnicki na jego apel o godność ludzką z dnia 23 od 1964 r. do 1975 r. był pracownikiem na- października 1978 r.), Niezależną Chrześci- ukowym KUL na Wydziale Teologicznym14. jańską Służbę Społeczną (1980/1981), a po Zorganizował grupę studyjną znaną pod wyjeździe za granicę do Rzymu (na kilka nazwą „Lubelskiego Zespołu Liturgistów”, dni przed stanem wojennym w grudniu w latach 1965-1972 zajmującą się promo- 1981 r.), skąd udał się do RFN do Carlsber- waniem odnowy liturgii po Vaticanum II, gu, gdzie osiadł i stworzył Ośrodek „Ma- w konsekwencji czego zorganizował re- rianum” i ośrodek Ruchu „Światło-Życie”, dakcję i był redaktorem czasopisma „Biu- stworzył także na emigracji kolejną „kru- letyn Odnowy Liturgii” (1965-1976), który cjatę”, tj. Chrześcijańską Służbę Wyzwole- w latach 1967-1976 był częścią naukowego nia Narodów (1982/1983) oraz czasopismo periodyku teologicznego pt. „Collectanea „Prawda-Krzyż-Wyzwolenie”. Wydał tam Theologica”. Odnowicielskie dla Kościoła m. in. Deklarację Carlsberską oraz Mani- Vaticanum Secundum (1962-1965) przypada fest Wyzwolenia Narodów Europy Środko- na okres po drugim uwięzieniu Blachnickie- wo-Wschodniej. Etap siódmy, emigracyjny go (1960-1961), co w konsekwencji stało się (od grudnia 1981 do 1987 r.) jest etapem impulsem dla tegoż kapłana do założenia tragicznym w istocie dla niego, z ludzkie- Ruchu Światło-Życie jako masowego ru- go punktu widzenia patrząc, ponieważ: chu odnowy poprzez inne metody formacji 1) został odcięty od kraju rodzinnego i od (wychowania religijnego) w Kościele Kato- wszystkich swoich dzieł wychowawczych lickim (oaza powstała nieformalnie w 1964 (‘Oazy’, ‘Krucjaty’ itd.) poprzez stan wo- r. i była praktyczną realizacją założeń teore- jenny wprowadzony przez komunistyczną, tycznych jego licencjatu z pedagogiki napi- nielegalną, zbrodniczą juntę dnia 13 XII sanego i obronionego u prof. S. Kunowskie- 2012 r., 2) jako zdeklarowany antykomuni- go w KUL (1963). sta został najprawdopodobniej podstępnie pozbawiony życia (1987 r.) przez komuni- 8. Ruchy społeczno-religijne styczne służby specjalne15. Zmarł, mając za- Poza masową, niezależną Krucjatą ledwie 66 lat. To przedwcześnie przerwało Wstrzemięźliwości, tj. Apostolatem Trzeź- jego dobrze zapowiadającą się jego dalszą wości (1957-1960), założył masowy, nie- działalność, w tym potencjalnie otwartą na zależny ruch oazowy w 1964 r., ruch ten dalszy rozwój teoretyczną i praktyczną ak- w 1976 r. przyjął nazwę Ruchu „Światło- tywność w zakresie wychowania, formacji Życie” i osiągnął już za jego życia liczbę patriotyczno-religijnej. Zmarł nagle w nie- około stu tysięcy uczestników. Założył rów- wyjaśnionych okolicznościach16 dnia 28 lu- nież Krucjatę Wyzwolenia Człowieka (dnia tego 1987 w Carlsbergu w RFN Pochowany 8 czerwca 1979 r. w czasie I pielgrzymki został pierwotnie w Carlsbergu, następnie Jana Pawła II do Polski, jako odpowiedź przewieziono go do Polski i powtórnie po-

13 Marek Marczewski, Blachnicki Franciszek Karol, [w:] Encyklopedia Białych Plam, POLWEN, Radom 2000, s. 102. 14 Archiwum KUL, teczka pracownicza ks. Franciszka Blachnickiego. 15 Publicznie wyrażane w prasie podejrzenie udziału w śmierci Blachnickiego tzw. osób trzecich, do- mniemanych sprawców z kręgu służb specjalnych PRL, nie zakończyło się jednak nigdy skutecznym proce- sem i skazaniem kogokolwiek w tej sprawie w III RP. 16 Jednak poszlaki, hipotezy nigdy nie zostały przekształcone w tzw. ‘niezbite dowody’. 41 ARTICLES chowano w Krościenku nad Dunajcem na komunistycznej rzeczywistości, bo praw- Kopiej Górce, w Centrum Oazy, które sam dziwe harcerstwo (skauting) było zakazane za życia stworzył. (1949). Metody pracy z ministrantami na letnich wyjazdach narzucały się natural- 9. Wybrany dorobek. nie, czerpane z doświadczenia osobistego, W dorobku publikacji autorstwa ks. Blach- z przeszłości własnego życia. Blachnicki nickiego do 2002 roku zanotowano około zsyntetyzował wszystkie swoje dotych- 1060 pozycji17. Pozostawił spuścizny, prze- czasowe doświadczenia wychowawcze chowywane w centrach oazy w Krościenku (rodzinne, harcerskie, gimnazjalne, woj- nad Dunajcem i w Lublinie. Zachowało się skowe, konspiracyjne, seminaryjne) oraz ok. 850 taśm z nagraniami jego przemó- swoją wiedzę etyczno-pedagogiczną, czer- wień. Ich treść jest stopniowo wydawana paną na studiach teologicznych w Uniwer- w formie pisanej. Pisma Blachnickiego są sytecie Jagiellońskim i Katolickim Uniwer- stopniowo wydawane m. in. przez Insty- sytecie Lubelskim. System komunistyczny, tut im. ks. Franciszka Blachnickiego w Kro- zaprogramowany na planową ateizację ścienku oraz przez ośrodek lubelski. Dnia 17 i materializację m.in. Narodu Polskiego nie lutego 1994 r. odznaczony został Krzyżem był w stanie złamać Blachnickiego w dąże- Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. niu do pracy wychowawczej z młodymi, Obchody pośmiertne i formy utrwalania na rzecz odnowy moralnej i pogłębienia pamięci po Blachnickim są to konferencje religijności w społeczności. Sposoby osią- naukowe, zloty-pielgrzymki ‘oazowiczów’ gnięcia wzrostu indywidualnej dojrzało- u jego grobu w Krościenku, nadawanie ści chrześcijańskiej we wspólnocie przy imienia szkołom (np. Wyższa Szkoła Służby udziale pedagogicznych (wychowawczych) Społecznej im. ks. Franciszka Blachnickiego metod charakterystycznych dla skautingu w Suwałkach) itd. W Kościele Rzymsko-Kato- Blachnicki rozwijał w sposób „ukryty”, nie lickim dnia 5 grudnia 1995 r. w Katowicach nazywając tego skautingiem, nie odwoły- rozpoczęto proces beatyfikacyjny na etapie wał się jawnie do harcerstwa w publika- diecezjalnym w Diecezji Katowickiej, przez cjach. Chodziło mu o wychowanie i ukształ- co odtąd przysługuje mu tytuł Sługi Bożego. towanie elit chrześcijańskich w ruchu oa- Blachnicki pośmiertnie ‘działa’ formacyjnie zowym w Kościele Katolickim. Metodyka w Kościele poprzez dzieła, jakie pozosta- charakterystyczna dla skautingu ujawniła wił za życia (teksty, nagrania, odnawialne się w strukturze i w funkcji młodzieżowe- struktury osobowe ruchu i wypracowane go ruchu oazowego w związku z aggiorna- metody wychowawcze). mento Vaticanum II (wzór nowego człowie- ka: chrześcijanina nowoczesnego, uczestni- 10. Metody oazowej pracy czącego w życiu i uduchowionego, o osobo- wychowawczej inspirowane wości kontemplatywno-czynnej, człowieka skautingiem dającego świadectwo). Praktyka rekolekcyj- Podczas pracy duszpasterskiej poznane na, trzeźwościowa, wstrzemięźliwościowa, przed wojną metody wychowawcze (skau- w postaci stworzonych przez Blachnickie- ting) rozwijał po 1950 r. na gruncie kościel- go w latach 50. nowego ruchu społeczne- nym (z młodzieżą ministrancką) w nowej, go, doprowadziły do wykrystalizowania

17 Por. Bibliografia prac ks. Franciszka Blachnickiego, oprac. Grażyna Wilczyńska, wyd. Instytut im. ks. Fran- 42 ciszka Blachnickiego, Krościenko nad Dunajcem 2002, s. 94. ARTYKUŁY się szczegółowej, pedagogicznej koncepcji, w zakresie pracy wychowawczej z młodzie- której wyraz można znaleźć w jego pracy żą. Pod pretekstem rekolekcji rozwijał się licencjackiej na KUL (1963), obronionej już skauting katolicki, a zamiast instruktorów po wyjściu z więzienia katowickiego, które (harcmistrzów, podharcmistrzów, drużyno- opuścił w 1961 r. W pracy licencjackiej za- wych, przybocznych w mundurach) poja- warł istotę swojej metody poznawczo-prze- wili się animatorzy oazowi, moderatorzy, życiowej, wywodzącej się korzeniami także których zadaniem było animować (ożywiać) ze skautingu, choć tego wprost nie napisał. i moderować kulturę chrześcijańską wśród W praktyce ruchu oazowego do lat sie- młodych, prowadzić formację wychowaw- demdziesiątych to F. K. Blachnicki osobiście czą (praca w małej grupie, letnie biwaki, kształtował pierwszą kadrę, np. w ramach ogniska-wieczornice, wycieczki, rekolekcyj- kursów zwanych w skrócie: „KODA” (kurs ne obozy letnie, przeżycie przygody w no- oazowy dla animatorów). Osobiście szkolił wym terenie, podchody, rozwój inicjatywy animatorów w Krościenku nad Dunajcem18. wychowanków, wychowanie rówieśnicze, Wg świadectwa o. Eugeniusza Grzywacza gry, zdobywanie sprawności harcerskich SP, ks. Blachnicki stwarzał oazowiczom wa- (stopni), wychowanie przez piosenkę, in- runki polowe, typowe dla skautingu (np. spirowaną po części melodiami piosenek mycie się w zimnym potoku, prymitywizm harcerskich, pomoc letnia rolnikom w polu wyposażenia mieszkalnego, dyscyplina, — praca dla innych ludzi, wspólne czytanie proste posiłki, warunki półkonspiracyjne, tekstów, dyskusje, gry i zabawy z akcentem bo oazy odbywały się nielegalnie, bez zgo- religijnym). Ogólne założenia skautingu: dy władz komunistycznych). Animacja kul- harcerz służy Bogu (wyznawanemu w swo- tury chrześcijańskiej wymagała świeckich jej religii), Ojczyźnie i drugiemu człowieko- animatorów, zahartowanych do trudnych wi — pojawiły się także w koncepcji oazo- warunków. Ks. Blachnicki stawiał na wy- wej (w Ruchu Światło-Życie): oazowicz służy chowanie rówieśnicze (osiemnastoletni- Bogu (Chrystusowi i Jego Matce — Maryi), dwudziestoletni animatorzy byli niewiele Ojczyźnie (ziemskiej), tj. Polsce, braciom (in- starsi od swoich wychowanków), co nawią- nym ludziom). Wartości skautingu, np. od- zywało do skautingu (szkolenie świeckich waga, sprawiedliwość, uczciwość, pomoc instruktorów — animatorów, czyli zhierar- innym, także były i są obecne w praktyce chizowanej kadry, wychowanie rówieśni- ruchu oazowego. Koncepcja harcerza jako cze w małych grupach). przyjaciela przyrody pojawia się w ruchu Autentyczne harcerstwo (skauting) i oaza oazowym w postaci miłości natury stwo- nie podążały materialistycznymi droga- rzonej przez Boga. Podstawowe założenie mi depersonalizacji, instrumentalizacji, abstynencji (od tytoniu-papierosów, alkoho- manipulacji w wychowaniu młodych polu i narkotyków) obecne w autentycznym koleń. Nazywano oazę (oazowiczów) „har- harcerstwie, przejawiło się nie tylko w ru- cerstwem bez mundurów”, co było zna- chu abstynenckim, założonym przez ks. F. mienne. Oficjalnie skauting chrześcijański K. Blachnickiego (wstrzemięźliwościowym), w okresie komunizmu był zabroniony, stąd ale i krucjatach wyzwolenia człowieka zrodził się pomysł na przeniesienie metod i krucjatach wyzwolenia narodów, w ruchu skautingowych do Kościoła Katolickiego oazowym, gdzie palenie tytoniu, picie alko-

18 Wg naocznego świadka, Eugeniusza Grzywacza, jednego z pierwszej szóstki animatorów wyszkolo- nych 1976/1977 przez ks. Blachnickiego. 43 ARTICLES holu, zażywanie narkotyków było od po- powiedniki „hufca”, spotykające się wspól- czątku wykluczone. Funkcje w harcerstwie nie na dniach skupienia w lokalnym sank- i ruchu oazowym są podobne, systemowe. tuarium. Podobnie wszystkie oazy z diecezji Oaza, podobnie jak harcerstwo, jest rodza- (i archidiecezji) podlegają jednemu biskupo- jem wychowania równoległego (w stosun- wi (tak jest od wiosny 1983 r., przedtem było ku do wychowania rodzinnego w domu to w gestii poszczególnych prowincji zako- i wychowania w szkole. W oazie zachowa- nów w Polsce), tworząc strukturę (archi)die- no ww. elementy funkcji wychowawczych cezjalną na kształt „chorągwi” harcerskiej. (zajęcia cotygodniowe w czasie wolnym od W skali ogólnokrajowej istnieje centrala Ru- zajęć szkolnych, wycieczki w postaci piel- chu Światło-Życie, odpowiednik harcerskiej grzymek religijnych, obozy w postaci re- „kwatery głównej”. Centrala ta w Polsce kolekcji letnich, odbywanych początkowo, mieści się od początku, zgodnie z wolą ks. programowo w spartańskich warunkach, Blachnickiego na Kopiej Górce w Krościenku przeżycie przygody duchowej w odkrywa- nad Dunajcem w Pieninach (czynnik przyro- niu Boga i Jego Stworzenia, rozwój inicjaty- dy, góry, istotny nawet w strukturze orga- wy wewnętrznej i zewnętrznej, nakierowa- nizacji). Hierarchiczność struktur oazowych nej na pomoc innym ludziom, zdobywanie była zaplanowana przez ks. Blachnickiego. sprawności, tj. kolejnych „stopni”: stopień Obydwie hierarchizacje (harcerska i oa- I oazy, stopień II oazy, stopień III oazy, dla zowa) strukturalne mają w sobie czynnik animatorów — służących rozwojowi kultu- hierarchiczności na wzór struktur wojsko- ry chrześcijańskiej, podział oazowiczów na wych (Baden-Powella). Tak jak harcerstwo poszczególne diakonie: muzyczną, liturgicz- jest podzielone (wiekowo, według wieku) ną, porządkową, lektorską, charytatywną na: 1) zuchów (uczniów II-IV klasy szkoły itd.). Widać podobieństwa w ustroju i orga- podstawowej), 2) harcerzy (uczniów V, VI nizacji struktur harcerstwa i ruchu oazowe- klasy szkoły podstawowej, uczniów klas go. Tak, jak w harcerstwie istnieją jednostki gimnazjalnych) oraz drużyny starszohar- strukturalne (komórki organizacyjne), kolej- cerskie (uczniowie szkoły średniej i wyżej), no (hierarchicznie): zastęp, drużyna, hufiec, tak i ruch oazowy jest podzielony według chorągiew aż do kwatery głównej (centrali wieku na: 1) Oazę Dzieci Bożych (uczniów ogólnokrajowej), tak jest i w ustroju i orga- szkoły podstawowej), 2) Oazę Nowego Ży- nizacji struktur oazowych (wymyślonych cia (uczniów gimnazjów i szkół średnich), przez ks. Blachnickiego na wzór struktur 3) Oazę Nowej Drogi (młodzież starszą, np, harcerskich). W Ruchu Światło-Życie istnie- studentów), 4) Oazę Rodzin (obejmującą ją grupy (zwykle kilkuosobowe, kierowa- Ruch Żywego Kościoła: całe rodziny). Owo ne przez „animatora”) na wzór „zastępu”, zróżnicowanie form jest podyktowane spe- następnie w jednej parafii (do 1983 r. przy cyfiką wychowawczą poszczególnych grup jednym klasztorze)19 istnieje oaza parafialna wiekowych (nazwy danych typów oaz po- (odpowiednik „drużyny”), kierowana przez chodzą od ks. F. K. Blachnickiego). „moderatora” (księdza) składająca się z kilku grup oazowych (odpowiedników „zastę- Streszczenie pu”). Oazy z jednego miasta tworzą luźno 1. Celem artykułu jest pokazanie niektó- z sobą związane struktury równoległe, od- rych wychowawczych elementów biografii

19 W roku 1983 zreformowano w Polsce system oazowy, uprzednio podporządkowany zakonom, 44 a od 1983 r. – diecezjom i parafiom katolickim. ARTYKUŁY ks. Franciszka Karola Blachnickiego (ur. 1921 1921 in Rybnik, Poland, died in 1987 in Carls- w Rybniku, Polska, zm. 1987 w Carlsbergu, berg, Germany), a Polish theologian and an Niemcy), polskiego teologa i wychowawcy, educator (a former), a creator of new mass twórcy nowego, masowego ruchu w Koście- movement in the Roman Catholic Church le Rzymskokatolickim o nazwie Ruch Świa- named the Movement Light-Life, a habili- tło-Życie, doktora habilitowanego, ucznia tated doctor of theology, a follower of prof. prof. Stefana Kunowskiego w Katolickim Stefan Kunowski, pedagogue of culture at Uniwersytecie Lubelskim. 2. Autor w swoim the Catholic University in Lublin. 2. An au- artykule użył historiograficznej metodologii thor in his article used a historiographical analizy dokumentu źródłowego. 3. Głów- methodology of sourced document analy- ne wyniki analizy. W biografii Blachnickie- sis. 3. The main results of the analysis. In go znajdują się elementy wychowawcze, Blachnicki’s biography there are educa- ważne dla kształtowania się jego koncepcji tional elements, important for formation chrześcijańskiego wychowania religijne- his concept of Christian religious education go (formacji). Autor niniejszego artykułu (formation). The author of this article (this (studium) wyjaśnia niektóre uniwersalne study) explains some universal elements of elementy przełomów (zmian), punktów Blachnicki’s turns (changes), turning-points zwrotnych w biografii (życiu) Blachnickiego of his biography (life) in educational aspect. w aspekcie wychowawczym. [...] 4. Ograni- 4. Limitations of results of an analysis. Re- czenia wyników analizy. Otrzymane wyniki ceived results are a contribution to research są przyczynkiem do badań nad biograficz- of bigraphical genesis of the concept of ną genezą koncepcji wychowania chrześci- Christian education by rev. F. K. Blachnicki. jańskiego według ks. F. K. Blachnickiego. 5. 5. Practical implications. The results of anal- Implikacje praktyczne. Wyniki analiz moż- ysis may be used to educational practice in na zastosować w praktyce wychowawczej the Church in children and youth education w Kościele w wychowaniu dzieci i młodzieży (example of life of this person, deserving of (przykład życia osoby godny naśladowania). imitation). 6. Social implications. Results of Implikacje społeczne. Wyniki analiz można analysis may be used to social life in Chris- zastosować do życia społecznego wspólnot tian communities. 7. Originality of the ar- chrześcijańskich. 7. Oryginalność artykułu ticle (new value). This article presents some (nowa wartość). Artykuł ukazuje elementy elements of rev. F. K. Blachnicki; s biography biografii ks. F. K Blachnickiego ze sfery wy- (life), from educational sphere, in a source- chowania, w sposób źródłowy, w nowym based way, in new light of biodoxography świetle biodoksografii (teorii przełomów (theory of life turns), showing biographical życiowych), pokazując biograficzną genezę genesis of his pedagogical concept. jego koncepcji pedagogicznej. Bibliografia Summary 1. AUJ, Wydział Teologiczny, teczki studenc- Franciszek Karol Blachnicki (1921-1987). Bi- kie, sygn. WT II 252, Blachnicki Franciszek, ography profiled pedagogically. [1945]-1950. 1. The aim of this article is presentation 1) Blachnicki F. ks., Metoda przeżyciowo- some educational elements of biography wychowawcza dziecięcych rekolekcji zamknię- of rev. Franciszek Karol Blachnicki (born in tych. Studium pedagogiczno-pastoralne, praca 45 ARTICLES licencjacka, Lublin 1963, s. XIII, 397, sygn. skie Studia Historyczno-Teologiczne”, r.: AU KUL: T. lic. 219. [Promotor pracy: prof. dr 1969, nr 2, s. 205-213. S. Kunowski, recenzent: ks. prof. dr hab. J. Blachnicki F., Idea Kościoła we współczesnej Pastuszka; tytuł licencjata został uzyskany literaturze teologiczno-pastoralnej, „Śląskie w dniu 29 maja 1963 r.]. Studia Historyczno-Teologiczne”, r. 1971, nr 2) Blachnicki F. ks. Pośrednictwo zbawcze 4, s. 39-141. Kościoła w ujęciu Franciszka Ksawerego Ar- Blachnicki F., Problem metody w teologii nolda. Problem zasady formalnej teologii pa- pastoralnej, „Śląskie Studia Historyczno-Te- storalnej, praca doktorska, Lublin 1965, s. ologiczne”, r.: 1973, nr 6, s. 145-155. 353, sygn. AU KUL: T. d. 146. [Promotor: ks. Blachnicki F., Trzy przemówienia Francisz- prof. dr hab. W. Granat, recenzenci: ks. prof. ka Blachnickiego, wyd. księgarnia Św. Stani- dr hab. W. Poplatek, KUL, ks. prof. dr hab. sława [1982]. [druk II obiegu]. J. Dajczak, ATK, stopień doktora uzyskany Blachnicki F., „Prawda, etyka i polityka”. w dniu 19 czerwca 1965 r.]. Refleksje nad tezami Prymasowskiej Rady Spo- 3) Blachnicki F. ks., Eklezjologiczna deduk- łecznej 5 IV 1982 r., [Warszawa], [1982], s. 12 cja teologii pastoralnej, [praca habilitacyjna], [druk II obiegu]. wyd. Mała Poligrafia KUL, Lublin 1971, s. V, Blachnicki F., Nowe światło nadziei, wyd. 529, sygn. AU KUL: T. h. 20. [Recenzenci: ks. R. K. S., Region Dolny Śląsk, NSZZ Solidar- prof. dr hab. A. Szafrański, KUL, ks. prof. dr ność, Wrocław 1983, s. 12 [druk II obiegu]. hab. Cz. Bartnik, ks. prof. dr hab. H. Bogucki, Blachnicki F., Suwerenność wewnętrzna — ATK; kolokwium habilitacyjne: 13 kwietnia program wyzwolenia Polaków, „Spotkania”, 1973; zatwierdzenie przez Radę Wydziału r.: 1982, nr 19/20, [Paris 1984], s. 117-125. Teologicznego KUL: 13 kwietnia 1973 r.; Blachnicki F., W obliczu zbrodni. Testament zatwierdzenie przez Senat Akademicki KUL Księdza Jerzego Popiełuszki, [Carlsberg 31 X 23 czerwca 1973 r.]. 1984 r.], [1984], s. 5 [druk II obiegu]. 4) AU KUL, Wydział Teologii, akta oso- Blachnicki F., Przemówienie do dyrektorów bowe studentów, Blachnicki Fr., ks., 1961- wydziałów duszpasterskich dnia 1 września 1965, sygn. T 17961 [dotyczy licencjatu 1980 r. w sprawie Krucjaty Wyzwolenia Czło- i doktoratu]. wieka, „Studia Sandomierskie”, t. 6: 1990- 5) AU KUL, Wydział Teologii, Akta prze- 1996, s. 161-168. wodu habilitacyjnego, Blachnicki Fr. ks., Blachnicki F., Świętość w świetle filozofii re- 1970-1981, sygn. II.2.1.5. ligii, wyd. Gaudium, Lublin 1997. 6) AU KUL, Referat Personalny, Akta oso- Blachnicki F., Drogowskazy nowego czło- bowe pracowników, Blachnicki Fr. ks., 1964- wieka: zasday życia wspólnot Ruchu Światło - 1975 [1995], sygn. A — 849. Życie, oprac. Barbara Młodzianowska, wyd. 2. Archiwum Ruchu Światło-Życie w Lublinie. Fundacja Światło - Życie, Katowice 1997. 3. Archiwum Instytutu im. ks. Fr. Blachnic- Blachnicki F., Kim jest człowiek, wyd. In- kiego (Centrum Oazy, Centrum Ruchu Światło- stytut im. ks. Franciszka Blachnickiego, Kro- Życie), Krościenko nad Dunajcem. ścienko nad Dunajcem 1999, s. 62. Blachnicki F., Panie, naucz nas modlić się, 2. Wybrana literatura cz. I, wyd. wyd. Instytut im. ks. Franciszka Blachnicki F., Odnowa katechezy euchary- Blachnickiego, Krościenko nad Dunajcem stycznej w świetle instrukcji z 25.V.1967, „Ślą- 1999, s. 46. 46 ARTYKUŁY Blachnicki F., Panie, naucz nas modlić się, Blachnicki F., Sympatycy czy chrześcijanie?, cz. II, wyd. wyd. Instytut im. ks. Franciszka Wydawnictwo Światło - Życie, Krościenko Blachnickiego, Krościenko nad Dunajcem nad Dunajcem 2002, s. 130. 1999, s. 52. Blachnicki F., Charyzmat i wierność: do Ruchu Blachnicki F., Jeśli się nie odmienicie, wyd. Światło - Życie z Obczyzny: 1981 - 1984, wyd. 2, Instytut im. Ks. Franciszka Blachnickiego, Wydawnictwo Światło - Życie, Kraków 2003. Krościenko nad Dunajcem 2000, s. 60. Blachnicki F., Modlitwa tętniąca życiem, Blachnicki F., Aż dojdziemy do człowieka Wydawnictwo Światło - Życie, Kraków doskonałego, Wyd. Instytut im. ks. Fran- 2003, s. 100. ciszka Blachnickiego, Krościenko nad Du- Blachnicki F., Pułapka na drodze do święto- najcem 2000, s. 44. ści, Wydawnictwo Światło - Życie, Kraków Blachnicki F., Namiot Spotkania, wyd. 2003, s. 116. Instytut im. ks. Franciszka Blachnickiego, Blachnicki F., Wyroki Bożej Opatrzności. Li- Krościenko nad Dunajcem 2000, s. 28 [mo- sty z czasu wojny, tłum. Gizela Maria Skop, dlitwy]. Wydawnictwo Światło - Życie, Kraków Blachnicki F., Oto Matka twoja, wyd. Insty- 2003, s. 284. tut im. ks. Franciszka Blachnickiego, Kro- Blachnicki F., Eucharystia pokarm na ścienko nad Dunajcem 2000, s. 38. śmierć i wyzwolenie, Wydawnictwo Światło Blachnicki F., Oto Oblubieniec nadchodzi, - Życie, Kraków 2004, s. 124. wyd. Instytut im. ks. Franciszka Blachnickie- Blachnicki F., Noc w światło przemienio- go, Krościenko nad Dunajcem 2000, s. 52. na, wybór tekstów i opracowanie Grażyna Blachnicki F., Ewangelia wyzwolenia, Wydaw- Wilczyńska, Wydawnictwo Światło - Życie, nictwo Światło - Życie, Krościenko nad Dunaj- Kraków 2004, s. 40. cem 2001, s. 140 [zapiski z lat 1980-1984]. Blachnicki F., Postsovieticum, czyli nie wol- Blachnicki F., Jedność i Diakonia, Wydaw- no ci być niewolnikiem, Wydawnictwo Świa- nictwo Światło - Życie, Krościenko nad Du- tło - Życie, Kraków 2004, s. 252. najcem 2001, s. 248. Blachnicki F., Kerygmatyczna odnowa ka- Blachnicki F., O chrześcijaństwie konse- techezy (zorientowanie w problematyce), Wy- kwentnym i o polskiej teologii wyzwolenia dawnictwo Salzezjańskie, Warszawa 2005. (mówi Franciszek Blachnicki), Wydawnictwo Blachnicki F., Wyzwoleni w Chrystusie. Pod- Światło - Życie Instytutu im. Ks. Franciszka ręcznik rekolekcji parafialnych, Wydawnic- Blachnickiego, Krościenko nad Dunajcem two Światło - Życie, Kraków 2005, s. 196. 2001, s. 79. Blachnicki F., Życie swoje oddałem za Ko- Blachnicki F., Rekolekcje więzienne, Wy- ściół, Wydawnictwo Światło - Życie, Kra- dawnictwo Światło - Życie, Krościenko nad ków 2005, s. 240. Dunajcem 2001, s. 135. Blachnicki F., Oaza Nowego Życia I stopnia: Blachnicki F., Trzy nawrócenia, Wydawnic- podręcznik, Wydawnictwo Światło - Życie, two Światło - Życie, Krościenko nad Dunaj- Kraków 2006. cem 2001, s. 88. Blachnicki F., Oaza Nowego Życia II stop- Blachnicki F., Myśli. Wyznania. Testament, nia: podręcznik, Wydawnictwo Światło - Ży- wybór i opracowanie Agnieszka Oleszczuk cie, Kraków 2006. i Andrzej Wojnowski, wyd. Gaudium, Lu- Blachnicki F., Uwierzyliśmy miłości i o niej blin 2002, s. 320. świadczymy. Konferencje ewangelizacyjne, 47 ARTICLES red. Irena Chłopkowska, Wydawnictwo Biela B., Kościół — wspólnota: wspólnota Światło - Życie. Kraków 2006. jako zasada urzeczywistniania się Kościoła Blachnicki F., A z tej śmierci życie tryska. w ujęciu ks. Franciszka Blachnickiego (1921- Wybór tekstów o tajemnicy krzyża, Wydaw- 1987), wyd. Kuria Metropolitalna, Katowice nictwo Światło - Życie, Kraków 2007, s. 79. 1993, s. 298, bibliogr. Blachnicki F., Chrystus Sługa Światłem Ko- Biela B., Ks. Franciszek Blachnicki — uwa- ścioła, Wydawnictwo Światło - Życie, Kra- runkowania jego poglądów teologiczno-pasto- ków 2007, s. 64. ralnych, „Śląskie Studia Historyczno- Teolo- Blachnicki F., Przekonująca moc miłości, giczne”, t. 25/26: 1992/1993, s. 205-221. Wydawnictwo Światło - Życie, Kraków Biela B., Miejsce i rola liturgii w urzeczy- 2007, s. 61. wistnianiu się Kościoła w ujęciu ks. Francisz- Blachnicki F., Rekolekcje ewangelizacyjne: ka Blachnickiego, „Ateneum Kapłańskie”, t. podręcznik, wyd. 3, Wydawnictwo Światło 127: 1996, z. 2, s. 222-238. - Życie, Kraków 2007. Biela B., Zarys koncepcji teologii pastoralnej ks. Blachnicki F., Została nam powierzona Eu- Franciszka Blachnickiego, wyd. Księgarnia Św. charystia, Wydawnictwo Światło - Życie, Jacka, Katowice 2004, s. 120, bibliogr., seria: Bi- Kraków 2007, s. 104. blioteka Teologiczna Wydziału Teologicznego Blachnicki F., Życie moje oddaję, wyd. In- - Uniwersytet Śląski w Katowicach, nr 3. stytut im. ks. Franciszka Blachnickiego, Kro- Bochenek G., ks. Franciszek Blachnicki, [w:] ścienko nad Dunajcem 2007, s. 52. Opozycja w PRL. Słownik biograficzny 1956 - 1989, red. Jan Skórzyński, wyd. Ośrodek 3. Bibliografia przedmiotowa „Karta”, Warszawa 2000, t. 1, s. 38-40, fot. [Biogram:] Blachnicki F., [w:] Wielka Encyklo- Bolczyk H., Życie i charyzmat ks. Francisz- pedia PWN, Warszawa 2001, t. 4, s. 143-144. ka Blachnickiego, „Ethos”, 1993, nr 23, s. [Zbiorowe], Diakonia: XXIX Kongregacja Od- 146-161. powiedzialnych Ruchu Światło - Życie, Częstocho- Bolczyk H., Życie i charyzmat ks. Francisz- wa - Jasna Góra, 27 litego - 1 marca 2004 r.: refe- ka Blachnickiego, założyciela Ruchu „Światło raty, świadectwa, homilie, wyd. Stowarzyszenie - Życie”, „Roczniki Teologiczne” (Lublin), r.: Diakonia Ruchu Światło - Życie, Katowice — 1998, z. 8, s. 7-29. Krościenko nad Dunajcem 2004, s. 120. Godziek M., Kult maryjny w życiu, twórczo- Bagrowicz J., [rec.], „Paedagogia Christia- ści pisarskiej i aktywności pastoralnej Sługi na”, 2001, t. 1, s. 228-230, [recenzja z książki Bożego księdza Franciszka Blachnickiego, [Pa- Marka Marczewskiego pt. Posługa zbawcza pieska Akademia Teologiczna w Krakowie, Kościoła w ujęciu ks. Franciszka Blachnickie- Wydział Teologiczny], Wydawnictwo Na- go, Lublin 2000]. ukowe PAT, Kraków 2001, s. 235, bibliogr. Biela B., [rec.], „Śląskie Studia Historycz- Grajewski A., Oskarżony ks. Franciszek no-Teologiczne”, t. 36: 2003, z. 2, s. 563-566 Blachnicki, „Więź”, r.: 2001, nr 5, s. 112-128. [recenzja z książki Marka Marczewskiego Karwat K., Na ołtarze, „Śląsk” 1999, nr 8, Posługa zbawcza Kościoła w ujęciu ks. Fran- s. 17. ciszka Blachnickiego, Lublin 2000]. Kopeć J., Ks. Franciszek Blachnicki jako pro- Biela B., Bibliografia publikacji ks. Franciszka motor formacji liturgicznej kapłanów w Pol- Blachnickiego, „Śląskie Studia Historyczno-Te- sce, „Roczniki Teologiczne” (Lublin), r.: 1998, ologiczne”, t. 25/26: 1992/1993, s. 223-231. z. 8, s. 75-113. 48 ARTYKUŁY Kopeć J., Rutkowski Andrzej, Sługa Boży Marczewski M., Ewangelia wyzwolenia ksiądz Franciszek Blachnicki (1921 - 1987) / Franciszek Blachnicki, Krościenko 2001, charyzmatyk Kościoła posoborowego: sesja „Homo Dei”, r.: 2002, nr 4, s. 172-175 [rec. naukowa w KUL (7.V.1998), „Liturgia Sacra”, z książki ks. Franciszka Blachnickiego, r. 1998, nr 1, s. 127-130. Ewangelia wyzwolenia, Krościenko 2001]. Kopeć J., Sługa Boży ks. Franciszek Blach- Marczewski M., Gwałtownik Bożego Kró- nicki (1921 - 1987). Charyzmatyk Kościoła lestwa (ks. Franciszek Blachnicki 24.III.1921 posoborowego, „Roczniki Teologiczne” (Lu- - 27.II.1987), [nekrolog], „Ateneum Kapłań- blin), r. 1998, z. 8, s. 5-6. skie”, t. 118: 1992, z. 3, s. 470-477. Kowalski M., Wychowanie elit chrześcijań- Marczewski M., Ks. Franciszek Blachnicki, skich w ujęciu ks. Franciszka Blachnickiego, „Pa- Sympatycy czy chrześcijanie? Katechumenat edagogia Christiana”, r. 2002, t. 2, s. 177-188. na dzisiejszą godzinę. Wydawnictwo Światło Łaszczyk M., [rec.], „Ateneum Kapłań- - Życie Krościenko 2002, „Katecheta”, r. 2003, skie”, t. 136: 2001, z. 3, s. 577-580, [Recenzja nr 4, s. 77-79. z książki Marka Marczewskiego Posługa Ko- Marczewski M., Ks. Jan Mikulski, Polska ścioła w ujęciu ks. Franciszka Blachnickiego, teologia wyzwolenia. Teologia wyzwolenia Lublin 2000]. człowieka w ujęciu ks. Franciszka Blachnic- Łaszczyk M., Ruch „Światło - Życie” w służ- kiego, Tarnów 2000, 424 s, „Ateneum Ka- bie odnowy parafii i duszpasterstwa według płańskie”, t. 140: 2003, z. 1, s. 175 - 180 koncepcji pastoralnej ks. Franciszka Blachnic- [rec. z książki ks. J. Mikulskiego]. kiego, „Studia Włocławskie”, t. 5: 2002, s. Marczewski M., Młodzież w Kościele w wi- 198-215. zji ks. Franciszka Blachnickiego, „Ateneum Marczewski M., [rec.], „Ateneum Kapłań- Kapłańskie”, t. 128: 1997, z. 2, s. 180 - 188. skie”, t. 140: 2003, z. 1, s. 175-180 [rec. Marczewski M., Nauczyciel przeniknięty z książki Jana Mikulskiego, Polska teologia duchem i mocą liturgii (ks. Franciszek Blach- wyzwolenia: teologia wyzwolenia człowieka nicki 1921 - 1987), „Liturgia Sacra”, r. 2003, w ujęciu ks. Franciszka Blachnickiego, Tar- nr 2, s. 331-347. nów 2000]. Marczewski M., Pedagogika katolicka jako Marczewski M., [rec.], „Katecheta”, r. 2003, pedagogika wiary w ujęciu ks. Franciszka nr 4, s. 77-79 [rec. książki ks. Franciszka Blach- Blachnickiego, „Paedagogia Christiana”, r. nickiego pt. Sympatycy czy chrześcijanie?: kate- 1998, t. 2, s. 56-77. chumenat na dzisiejszą godzinę, Krościenko]. Marczewski M., Posługa zbawcza Kościoła Marczewski M., Blachnicki Franciszek Ka- w ujęciu ks. Franciszka Blachnickiego, wyd. rol, [w:] Encyklopedia „białych plam”, t. 3, Polihymnia, Lublin 2000, s. 421, bibliogr. Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne, Marczewski M., Posoborowy apostoł Radom 2000, s. 102-104. formacji laikatu (Sługa Boży ks. Franciszek Marczewski M., Charyzmatyk Kościoła Blachnicki 24 III 1921 - 27 II 1987), „Rocz- posoborowego [ks. Franciszek Blachnicki], niki Teologiczne” (Lublin), r. 1998, z. 8, „Ethos”, r.: 2000, nr 3, s. 331-334. s. 53-73 Marczewski M., Dziedzictwo Sługi Bożego: Marczewski M., Prawda - krzyż - wyzwo- w dziesiątą rocznicę śmierci ks. Franciszka lenie: polska teologia wyzwolenia epoki tota- Blachnickiego + 27 II 1987, „Collectanea The- litaryzmu i jej aktualne przesłanie, „Ethos”, r. ologica”, r. 1997, nr 1, s. 161-171. 2000:, nr 3, s. 126-140. 49 ARTICLES Marczewski M., Rekolekcje więzienne: „Montes Tarnovicensis”, nr 24, marzec notatki z „rekolekcji zamkniętych” w Cen- 2007, s. 1, fot. tralnym Więzieniu w Katowicach w czasie Obcowski St., Ksiądz Franciszek Blach- od 15 marca do 19 lipca 1961 r., ks. Francisz- nicki Sługa Boży z Tarnowskich Gór, cz. III., ka Blachnickiego, Krościenko 2001, „Homo „Montes Tarnovicensis”, nr 25, czerwiec Dei”, r. 2002, nr 4, s. 172-175. 2007, s. 1, fot. Marczewski M., Teolog odnowy Kościoła Obcowski St., Ksiądz Franciszek Blach- (ks. Franciszek Blachnicki 24.III.1921 - 27.II. nicki Sługa Boży z Tarnowskich Gór, cz. IV., 1987), „Ateneum Kapłańskie”, t. 109: 1987, „Montes Tarnovicensis”, nr 26, wrzesień z. 2, s. 371-377. 2007, s. 1, fot. Marczewski M., Teologia Chrystusa-Sługi Orzeł St., Działalność trzeźwościowa Ks. jako odpowiedź na znaki czasu, „Kieleckie Stu- Franciszka Blachnickiego i jej realizacja dia Teologiczne”, t. 1: 2002, cz. 2, s. 119-134. w ruchu Światło - Życie, „Rocznik Naukowy Maślanka J., Ideał nowego człowieka Wyższej Szkoły Służby Społecznej im. ks. w duchowości chrystologicznej ks. Francisz- Franciszka Blachnickiego w Suwałkach”, ka Blachnickiego, „Ateneum Kapłańskie”, r. 3: 1995/1996, s. 132-145. t. 140: 2003, z. 1, s. 98-108. Ośko J., Ten człowiek się nie bał (rzecz Michalczyk T., Niepokalana w tajemnicy o ks. Franciszku Blachnickim), wyd. Aposto- Kościoła w nauczaniu Sł. Bożego ks. Fran- licum, Ząbki 2000, s. 134, 2 nlb. bibliogr., ciszka Blachnickiego: fragm. pracy, „Salva- seria: Victores. toris Mater”, r.: 2004, nr 1, s. 155-173. Podlewska Z., ks. Franciszek Blachnicki Michałowska K., Oaza Nowej Pragi: założyciel Instytutu Życia Konsekrowanego, (w parafii Matki Bożej z Lourdes), wyd. SKW „Roczniki Teologiczne” (Lublin), r.: 1998, Łomianki, Warszawa 1994, seria: Studium z. 8, s. 115-132. kultury współczesnej, Spotkanie 2. Rutkowski A., Diakonia służbą Bogu Mikulski J., Polska teologia wyzwolenia: i ludziom w nauczaniu księdza Franciszka teologia wyzwolenia człowieka w ujęciu Blachnickiego (Lublin, 9 maja 2001 r.), „Li- ks. Franciszka Blachnickiego, wyd. 1, Wy- turgia Sacra”, r. 2001, nr 1, s. 140-144. dawnictwo Diecezji Tarnowskiej Biblos, Tarnów 2000, seria: Rozprawy Doktorskie Tytko M. M., Animacja kultury metodą PAT, Wydział Teologiczny, s. 424 [wyd. 2, skautingu w Ruchu Światło-Życie ks. Fran- Biblos, Tarnów 2002, s. 424]. ciszka Karola Blachnickiego, [w:] Wychowa- Narecki Zb., Formacja duchowa chrześci- nie chrześcijańskie metodą harcerską, red. jan świeckich w ujęciu Sługi Bożego ks. Fran- Anna Petkowicz, wyd. KUL, Lublin 2009, ciszka Blachnickiego, „Roczniki Teologicz- s. 285-303, bibliogr. ne” (Lublin), r. 1998, z. 8, s. 31-51. Tytko M. M., Elementy teorii wartości Obcowski St., Ksiądz Franciszek Blach- w koncepcji ks. Franciszka Karola Blachnic- nicki Sługa Boży z Tarnowskich Gór, cz. I., kiego, [w:] Wartości drogą ku wzrastaniu. „Montes Tarnovicensis”, nr 23, grudzień Praca zbiorowa, pod red. ks. Prof. dr hab. 2006, s. 1, fot. Jana Zimnego, Dra Romana Króla, wyd. Obcowski St., Ksiądz Franciszek Blach- Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła nicki Sługa Boży z Tarnowskich Gór, cz. II., II w Lublinie, Katedra Pedagogiki Kato- 50 ARTYKUŁY lickiej, Akademia Pedagogicznych Nauk Werbiński I., Droga do dojrzałości chrześci- Ukrainy, Katolicki Uniwersytet w Ružom- jańskiej według ks.Franciszka Blachnickiego, berku, Stalowa Wola – Kijów – Ružombe- „Studia Włocławskie”, t. 3: 2000, s. 296-311. rok 2012, s. 226-268, bibliogr. Wilczyńska G., (oprac.), Bibliografia prac Tytko M. M., Elementy wychowania chrze- ks. Franciszka Blachnickiego, wyd. Insty- ścijańskiego w koncepcji ks. Franciszka Ka- tut im. ks. Franciszka Blachnickiego, Kro- rola Blachnickiego, „Pedagogika Katolicka” ścienko nad Dunajcem 2002, s. 94, 2 nlb. (wyd. Katedry Pedagogiki Katolickiej Wy- Wilczyńska G., Centrum Oazy czyli Cen- działu Zamiejscowego Nauk o Społeczeń- trum Ruchu Światło-Życie w Krościenku nad stwie KUL w Stalowej Woli), r. 5: 2011, nr Dunajcem, wyd. Instytut im. ks. Francisz- 1 (8), styczeń-czerwiec 2011, s. 65-77. ka Blachnickiego, Krościenko nad Dunaj- Tytko M. M., Kultura w ujęciu Franciszka cem 2000, s. 79, 1 nlb. Karola Blachnickiego, „Kultura i Edukacja. Wilczyńska G., Sprawozdanie z sesji na- Kwartalnik”, r. 2009, nr 4 (73), s. 127-134, ukowej „Sługa Boży ks. Franciszek Blach- bibliogr. nicki (1921-1987) - charyzmatyk Kościoła Tytko M. M., Pedagogika kultury chrze- posoborowego”, „Roczniki Teologiczne” ścijańskiej. Wychowanie do wiary, nadziei (Lublin), 1999, z. 8, s. 237-242. i miłości w koncepcji ks. Franciszka Karola Włodarczyk A., Posługa duszpasterska Blachnickiego, [w:] Wychowanie w rodzinie i społeczna ks. Franciszka Blachnickiego chrześcijańskiej. W 25. rocznicę adhortacji w latach 1950-1961, „Rocznik Naukowy apostolskiej Jana Pawła II »Familiaris con- Wyższej Szkoły Służby Społecznej im. ks. sortio«. Przesłanie moralne Kościoła, pod Franciszka Blachnickiego w Suwałkach”, red. naukową ks. K. Jeżyny, ks. T. Zadyko- r. 2: 1994/1995, s. 224-239. wicza, Wydawnictwo KUL, Lublin 2008, Włodarczyk A., Ruch Światło-Życie: osoba s. 193-220, seria: Instytutu Teologii Mo- założyciela, historia Ruchu i rozwój w Archi- ralnej, Wydziału Teologii KUL: Przesłanie diecezji Katowickiej, „Śląskie Studia Histo- moralne Kościoła, t. 13. ryczno-Teologiczne”, t. 27/28: 1994/95, s. Tytko M. M., Studia teologiczne Fran- 343-257. ciszka Karola Blachnickiego w Uniwersyte- Wojtas A., Apostoł żywego Kościoła, Wyd. cie Jagiellońskim 1945-1950 oraz początki Światło -Życie, Kraków 2003, s. 72. koncepcji świętości w jego teologii moralnej i pastoralnej, „Archiwa, Biblioteki i Muzea 4. Informacje ustne Kościelne. Organ Instytutu Archiwów, Bi- Ks. Eugeniusz Grzywacz SP, Kraków bliotek i Muzeów Kościelnych w Katolic- (2007 r.), ówczesny dyrektor Liceum Ogól- kim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła nokształcącego Zakonu Pijarów w Kra- II. Półrocznik” [Wydawnictwo Katolickie- kowie, ul. Akacjowa 5, naoczny świadek go Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła działalności ks. Blachnickiego, animator II, Lublin 2009], r.: 2009, t. 91, s. 343-354, wyszkolony przez ks. Blachnickiego pod- bibliogr. czas „KODY” (1976/1977).