LUGARES DE INTERESE

1 Ponte de pedra

2 Pazo de Raxoi PONTE DE PEDRA 3 Convento de Santo Agostiño S.XIV. Ponte de orixe medieval. Antigamente Avenida de Ferrol 1 constaba de 68 arcos, na 4 Igrexa das Virtudes actualidade 15. 5 Igrexa de

6 Praza de San Roque

XARDÍNS DE LOMBARDERO 7 Torreón dos Andrade Antiga horta do pazo. Xardín público desde 1917. Rúa Peirao 8 Praza Real Avenida da Coruña

Rúa Frei ALBERGUE DE PEREGRINOS Avenida del 9 Xardíns de Lombardero Rúa Peirao Gumersindo Placer 9 10 Castelo de Andrade Doctor Villanueva 7 Avda. Lombardero Avda. Saavedra Meneses 11 Ermida San Miguel de Breamo

Rúa Porto 12 Fragas do Eume Rúa Rúa Inmaculada Rúa TORREÓN DOS ANDRADE 2

S. XIV. Arquitectura militar PAZO DE RAXOI medieval de . Forma- Praza do Conde ba parte do antigo complexo Rúa San Miguel 8 S.XVIII. Fachada con elemen- Rúa Santiago da casa-pazo dos Andrade. Rúa Pescadería tos típicos da escola com- Rúa Real postelá e influenza francesa, OFICINA DE TURISMO Rúa Picho R máis clasicista.

ú a r e Rúa Cantón 3 A l ác c Rúa Ferreiros

Rúa San Agustín PRAZA REAL

Antiga Praza do Rolo, despois Rúa Mancebo Paseo de Raxoi CONVENTO DE SANTO AGOSTIÑO Praza Real, presente desde a CASTELO DE ANDRADE fundación da vila en 1270 e 4 S. XVI. Claustro renacentista, facha- 1369-1377. Construído por ampliada en 1617 tralo 5 da barroca. Actualmente Casa da Fernán Pérez de Andrade incendio de 1607. Casa Con- Praza das Cultura. sistorial. Travesía Picho Rúa Igrexa Angustias “o Boo”, domina coa súa Rúa Corredoira das Avda. Ricardo Sánchez torre da homenaxe a ría de Rúa da Atafona Praza de San Roque Ares e vila de . IGREXA DE SANTIAGO 6 Avda. da Coruña

S. XVI e XVIII. Capela 3km 10 maior de bóveda estre- lada gótica e retablo IGREXA DAS VIRTUDES

renacentista. Fachada Fontenova do Rúa 12 barroca e interior clasi- ERMIDA SAN MIGUEL DE BREAMO S. XIV e XVII. Retablo cista. 6km. maior barroco, do s. XVIII.

Ermida románica rematada en Empredado do Rúa FRAGAS DO EUME 1187, formaba parte dun antigo PRAZA DE SAN ROQUE Maior bosque atlántico mosteiro. Situada no alto do monte costeiro de Europa. Breamo. Espazo fóra da antiga muralla contiguo a

11 unha das súas portas. Tivo unha capela desde o século XVI ata 1840. A CORUÑA Escudo de Don Ginés Ruiz de Terraza 3ª Planta Nela estaba a estancia do señor, xa que era a máis segura e confortable. Podemos contem- Castro Andrade y Portugal Na terraza vixiábanse os arredores e defendíase o plar nela unha cheminea e dúas fiestras góticas. Realizado a finais do século XVII. Contén as armas dos Castro (seis foxo mediante pequenas garitas. roeles ), Enríquez de Castela (león e castelo), Silva (león rampante), Actualmente, ademais de poder ver o coroamento, Nesta planta, a historia dos Andrade vese Mendoza (cadea) e a banda coa lenda piadosa Ave María dos Andra- desde os seus 18 metros de altura pódese con- ampliada visualmente a través das maquetas de, un anxo sostendo unha filacteria coa divisa NOLITE NOCERE (“non templar a vila, a ría ou mesmo o castelo no alto de da ponte de pedra sobre o Eume, do torreón “Nolite Nocere” (Non fagas dano) fagas dano”), a coroa condal, as dezaoito bandeiras flordelisadas , ga- Nogueirosa. actual e do castelo de Nogueirosa nos séculos ñadas por Fernando de Andrade, primeiro conde de Andrade e o co- XIV-XV. Ademais disto, está situada a exposición chamado “torreón” é unha torre Testemuña do convulso século XV coas re- lar da Orde do Toisón de Ouro, permanente de gravados de Julio Prieto Nes- da homenaxe que formaba parte voltas irmandiñas, a torre comezou un pe- fundada polo Duque de Borgo- pereira, fillo adoptivo da vila e un dos artistas Odo complexo da antiga casa-pazo ríodo de progresivo deterioro desde o s.XVI. ña Filipe o Bo que Carlos II lle galegos máis internacionais do século XX. concedeu a don Ginés. Está ro- dos Andrade, construído posiblemente por Fernán Pérez de Andrade, o Boo, despois No século XIX funcionou como cárcere. En deado de follas grandes, quizais de converterse en señor de Pontedeume en 1905 o Concello fíxose coa propiedade do de carballo, e conta tamén cun- 1371. pazo, derrubando en 1911 unha parte das ha cuncha entre grandes follas construcións que o conformaban para abrir e adornos florais que sosteñen 2ª Planta Está dividido interiormente en catro plantas a estrada cara a estación de ferrocarril. Nos a coroa. Nos extremos da parte e unha terraza, podendo destacar as súas anos 30, trala desaparición do pazo, trasla- superior vense dúas figuriñas

Rúa Peirao Servía como espazo da cociña, á maneira de alfís do xadrez. E ventás oxivais e xeminadas, con pedra cala- douse o escudo á cara sur do torreón. En comedor e resto dos servizos, da que debuxa nalgún caso un pentagrama, 1951 e 1974 realizáronse dous proxectos de Avda. Lombardero todo o conxunto está rematado

Rúa Porto contando cunha ampla lareira e unha Rúa Fene Rúa Inmaculada Rúa Betanzos por unha sinxela cenefa. símbolo para os cristiáns dos cinco estigmas restauración. Con posterioridade a este ano latrina na súa cara oeste. Nas súas

Praza do Conde Rúa San Miguel Rúa Santiago de Cristo. creouse o actual Centro de Interpretación Rúa Pescadería Rúa Real caras leste e sur contaba con seteiras,

Rúa Picho R

ú a r e Rúa Cantón A lc ác dos Andrade. Rúa Ferreiros Rúa San Agustín e na norte cunha ventá gótica de arcos lobulados, que probablemente daba a RESTAURACIÓN - Dende 1905 a 1974 un balcón que corría por todo o muro.

Actualmente esta planta está dedicada á vila de Pontedeume na Idade Media e ás revoltas irmandiñas.

1ª Planta Antes de 1911 Co escudo situado 1930 1953 1970 Na actualidade no seu lado sur Planta baixa Planta do corpo de garda, onde Era calabozo en tempos de paz, e se aloxaban os soldados. Ade- puntualmente almacén de víveres mais da parte de acceso, conta Plantas e Sección do Proxecto de e materiais. cunha pequena porta de arco Restauración de 1974 lixeiramente apuntado e unha Fernán Pérez Actualmente, acolle a oficina de seteira na cara leste, e outra na turismo de Pontedeume, onde, cara sur. de Andrade, ademais de paneis explicativos “O Boo” e cartografía histórica, pódese Actualmente está dedicada á contemplar algunha das pezas que liñaxe dos Andrade e certos as- se conservaron do antigo pazo. pectos da sociedade medieval. (m. 1397) Primeiro señor de Pontedeume, Ferrol e Vilalba, foi un dos prin-

OFICINA A NOBREZA E O CLERO NA ÉPOCA DOS ANDRADE. cipais membros da nobreza ga- DE CENTRO DE INTERPRETACIÓN DOS ANDRADE TURISMO A casa de Andrade. DE PONTEDEUME

FORTUNIO I BERMÚDEZ lega durante o século XIV. c.c. N.N.

I II III BERMUDO I PAIO ELIO FORTÚNEZ FORTÚNEZ FORTÚNEZ c.c. c.c. N. ARIAS FROILA ATÁNIZ

I II FORTUNIO II PAIO BERMÚDEZ DE ANDRADE BERMÚDEZ c.c. HERMESENDA

S S e SIGLO XII e Paneis Interpretativos p ) p u o I II III IV u s) lcr fer lc zo o d on ro an e N (M de Bet uño aría BERMUDO II ELVIRA XIMENA PEDRO Fern co ( Freir nta M án P ncis e de A ro de Sa FORTÚNEZ DE ANDRADE FORTÚNEZ FORTÚNEZ FORTÚNEZ érez an Fra ndrade - Mostei de Andrade - Igrexa de S c.c. c.c. LUPA DIÉGUEZ N.N.

I II III IV V VI I II PEDRO FERNAN RODRIGO OVECO MARTIÑO HERMESENDA FERNÁN FROILA BERMÚDEZ DE ANDRADE BERMÚDEZ BERMÚDEZ BERMÚDEZ BERMÚDEZ DE ANDRADE BERMÚDEZ PÉREZ DE SANXURXO PÉREZ DE SANXURXO c.c. x (1) c.c. c.c. URRACA GONZÁLEZ N.N. N.N. c.c. x (2) Destacou polo seu mecenado MAIOR LÓPEZ (1) En Urraca González (2) En Maior López

I II III I II FERNÁN I URRACA LOPO ROI FERNÁN I PAIO PÉREZ DE ANDRADE PÉREZ PÉREZ DE ANDRADE MARTÍNEZ DE ANDRADE FERNÁNDEZ DE SANXURXO FERNÁNDEZ c.c. c.c. c.c. x (1) c.c. MARÍA EÁNS N.N. URRACA PÉREZ N.N. c.c. x (2) ALDARA FERNÁNDEZ SIGLO XIII

I II I I II III PEDRO I MAIOR MARÍA PEDRO MARIÑA MARIA  FERNÁNDEZ LÓPEZ PÁEZ PÁEZ PÁEZ Árbore xenealóxica - A casa de Andrade. FERNÁNDEZ DE ANDRADE construtivo e nas letras galegas, c.c. c.c. c.c. TERESA GÓMEZ SANCHO FERNÁNDEZ N.N.

SIGLO XIII I II I II III FERNÁN II PEDRO II XOÁN NUÑO I PEDRO PÉREZ DE ANDRADE FERNÁNDEZ PÁEZ DE CALLOBRE PÁEZ / FREIRE PÁEZ c.c. DE ANDRADE c.c. MARÍA RODRÍGUEZ N.N.

I II I II III PEDRO III TEREIXA ROI I XOÁN I PAIO FERNÁNDEZ DE ANDRADE FERNÁNDEZ FREIRE FREIRE FRADE / EANS DE FRADIZ  c.c. c.c. c.c. c.c. Vida e Costumes. así como polas xenerosas doa- LOPO I NUÑEZ N.N. N.N. URRACA PÉREZ DE MONTENEGRO

I II Se I pu lcr Fernán Pérez de Andrade o Bóo o ) LOURENZO MARTIÑO I MAIOR de me Fer deu RODRÍGUEZ dito FREIRE PÁEZ/FREIRE PÁEZ (c. 1310/17 - † 1397). nán onte Pére o (P c.c. c.c. c.c. z de A Santiag I Señor da Casa de Andrade. ndrade - Igrexa de N.N. N.N. XOÁN PÁEZ DE AMBROA - Fillo menor de Roi Freire de Andrade, caba- - 1369: Comeza a construción do Castelo de I I I II leiro da Orde da Banda, e de dona Inés Gon- Nogueirosa. XOAN II Frai XOÁN III Frai XOÁN PAIO  zález de Soutomaior destaca como milite (sol- A vila de Pontedeume e os seus moradores. FREIRE FREIRE EÁNS EÁNS zóns que fixo. Porén, non dubi- dado) e acada vantaxes nas guerras fraticidas c.c. - 1370: Falecemento de Lopo Núñez de Mon- entre o rei don Pedro o Cruel e o seu irmán MARÍA tenegro e Andrade, recibe as posesións do alfoz SÚAREZ DE DEZA bastardo, o futuro Enrique II de Trastámara. da vila de Vilalba entre as que destaca o Cas- SIGLO XIV I II III telo de Vilaxoán. NUÑO II ROI II SANCHA - 1356-1360: Recibe de Enrique II de Tras- FREIRE DE ANDRADE FREIRE DE ANDRADE OANES támara a freguesía de Santa María de Recemel - 1371: Recibe como mercé de Enrique II os c.c. c.c. x (1) c.c. () e o foro sobre unha parte da INÉS RODRÍGUEZ INÉS GONZÁLEZ DE DIEGO termos e xurisdicións de Pontedeume e Ferrol. DE TÁBORA SOUTOMAYOR MARTÍNEZ DE PANTÍN vila de Neda. c.c. x (2) MAIOR  - 1384 - 1393: Construción ponte de pedra FERNÁNDEZ DE CORNADO As guerras irmandiñas dou tampouco en usurpar terras - 1362: Falecemento do seu pai, convírtese na de Pontedeume, Mosteiro de Montefaro e Igrexa ¿c.c. x (3)? figura principal da súa familia e recibe a enco- de San Francisco de Betanzos. ELVIRA ARIAS menda do mosteiro de Caaveiro. Falecemento de c.c. x (4) MARÍA GARCÍA BICOS Aras Pardo, pai da súa dona Sancha Rodríguez, (1) En Inés González de Soutomaior (3) En Elvira Arias

I II III IV V VI recibe a encomenda de . NUÑO III XOÁN IV FERNÁN III MARIÑA LOPE II SANCHA FREIRE DE ANDRADE FREIRE DE ANDRADE PÉREZ PÁEZ NÚÑEZ DE MONTENEGRO NÚÑEZ c.c. DE ANDRADE O BÓO E ANDRADE - 1364: Pedro I concédelle a xurisdición de MARÍA AFONSO c.c. x (1) c.c. OFICINA Naraío e xunto con outras achegas funda o es- SANCHA RODRÍGUEZ MAIOR DE AGUIAR A NOBREZA E O CLERO NA ÉPOCA DOS ANDRADE. tado da Casa de Andrade. c.c. x (2) DE CONSTANZA DE MOSCOSO TURISMO Vida e costumes. OFICINA OFICINA á Igrexa. I I II “Eu non quito nin pongo rei pero axudo ao meu señor”. B A VILA A VILA PEDRO IV FERNÁNDEZ INÉS FERNÁNDEZ MARÍA FERNÁNDEZ DE DE DE ANDRADE DE ANDRADE DE ANDRADE DE 1 c.c. TURISMO As guerras irmandiñas TURISMO A A Vila de Pontedeume e os seus moradores MENCÍA DE PONTEDEUME 4 PENACHO “Esta vila está situada nun outeiro que remata na ca- para a súa construción eran pedra, barro e madeira; “O clero”. Os mosteiros da zona tamén posuían casas militar e vencellados á nobreza. Os máis sobresaíntes foron A GUERRA: DE beza da Ponte... E está cercada dunha muralla antiga e as casas, en conxunto, eran moi semellantes. Soa- en Pontedeume, que foran cedidas polos seus propie- DE Pedro Osorio, Alonso de Lanzós e Diego de Lemos. I II III IV CRISTA C con torreóns...” mente as dos fidalgos, clero e mercaderes destacaban tarios a cambio de misas pola redención das súas al- O obxectivo principal dos inmandiños era a destrución das Os exércitos medievais eran moi pequenos, sendo unha mes- NUÑO IV PEDRO V INÉS MARÍA ALMETE VENTALLE PONTEDEUME 3 polas súas arcadas ou polos escudos. mas. PONTEDEUME FERNÁNDEZ FERNÁNDEZ GONZÁLEZ GONZÁLEZ fortalezas, dende onde os señores e os seus escudeiros co- tura das mesnadas dos señores feudais, as hostes reais e Fernando de Andrade y Pérez das Mariñas, 2 8 0 30 de decembro de 1270 o rei Afonso X conce- DE ANDRADE O MAO DE ANDRADE metían toda clase de roubos e abusos. A Irmandade galega as milicias populares. Non existía un exército permanente xa 7 9 6 de unha Carta Póboa ao lugar de Pontedeume, dende “Os campesiños” adicábanse á agricultura e gandería e 5 comezou a actuar en abril de 1467. que as campañas eran curtas. Mentres durou a supremacía c.c. x (1) c.c. x (1) I Conde de Andrade e II de Vilalba, 11 ese momento a vida dos habitantes desenvolverase no vivían en “extramuros” e vendían os seus productos na 12 A Poboación de Pontedeume na Idade Media BEATRIZ SABELA DÍAZ Clarisas pobres na mesa. marco administrativo e xudicial do Foro de Benavente. Estaba composta por pescadores, artesáns, comercian- vila. Sometidos á autoridade do señor ou dos mostei- En Pontedeume, o levantamento dirixiuse directamente contra da cabalería, as batallas reducíanse a choques de xinetes. O Conde de Caserta, 15 MÉNDEZ DE VALDÉS c.c. x (2) A vila articulouse formando un plano duns trece rueiros tes, nobres e clérigos. Os pescadores representaban o ros da comarca, estaban obrigados ao pagamento de Fernán Pérez de Andrade “o Mozo”. Dos tres capitáns da ir- século XV trae consigo a aparición de exércitos permanentes LEONOR VÁZQUEZ VIII Sr da Casa de Andrade de casas e debido a que as costas sufrían frecuentes sector máis numeroso, dado que a pesca, fundamen- multitude de xuros ou décimos. mandade, foi Alonso de Lanzós o que actuou por terras de que comezan a súa profesionalización. As guerras eran lon- BUFA 10 (1) En Beatriz SIGLO XV (2) Fillos naturais ou bastardos 13 D ataques de corsarios constrúese un sistema de defensa talmente de sardiña, era a ocupación principal dos ha- Betanzos, Pontedeume e a diócese de Mondoñedo. En Pon- gas, sendo o seu obxectivo, o sitio e a posesión dunha vila (1477-1540) OMBREIRAS F bitantes da vila. Dentro deste colectivo, existían dife- PETO E polo que a vila tiña un aspecto típicamente medieval I II III IV V VI tedeume había un importante grupo irmandiño, sendo os seus ou fortificación que amosaba a súa conquista. O armamento cun perímetro compacto rodeado por murallas con ac- rentes estatus sociais: Recursos Económicos da Comarca Eumesa. PEDRO VI FERNÁNDEZ FERNÁN IV PÉREZ CATERINA ROI FREIRE GÓMEZ FREIRE MARTIÑO II FREIRE Por un lado destacaba o cultivo de viñedos propiedade xefes os veciños da vila Alfonso do Casal e Gonzalo Pillarte. consistía en picas, béstas, arcos galeses… DORSAL ceso polas súas seis portas que se pechaban en caso DE ANDRADE DE ANDRADE NÚÑEZ DE ANDRADE DE ANDRADE DE ANDRADE 1 IGREXA PARROQUIAL (1538, 1754 - 1761, 1763) dos mosteiros e os soutos de castiñeiros que propor- Alonso de Lanzós tomaría este enclave facendo fuxir a Fer- - Crece e edúcase na corte itinerante dos 14 de perigo. “Os mariñeiros” eran os máis humildes, traballaban por c.c. c.c. c.c. c.c. 2 IGREXA DAS VIRTUDES (Século XV, XVII) unha parte da captura e o compaxinaban con tarefas cionaban un alimento fundamental na dieta dos cam- nán Pérez “o Mozo”, que morrería pouco despois, sendo o No século XVI cobrará auxe a infantería, sendo a española Reis Católicos. Representación dun parto. Cantigas de Santa María. VARAESCUDO A muralla estendíase formando unha media lúa que ELVIRA ARIAS CONSTANZA MÉNDEZ 3 CAPELA DE SAN MIGUEL (Restos en 1909) pesiños, xa que durante varios meses a castaña era ELVIRA MARÍA DE MOSCOSO RÍA DE ARES enmarcaba un espazo de duascentas varas dende a de agricultura. Non estaban agrupados en confrarías. seu fillo Diego quen recuperaría a vila. a máis reputada da época. As béstas quedarán desprazadas DE MONTENEGRO 4 CAPELA DE SAN ROQUE (Desaparecida en 1841) case o único alimento diario co que contaban. CÓBADO Porta da Ponte ata a Porta da Vila ou de San Roque “Os mareantes” adicábanse a faenas de pesca a gran Ante a rebelión, a nobreza reacciou formando unha alian- pola chegada das armas de fogo, bombardas (un canón pri- 5 CONVENTO DE SAN AGUSTÍN (1538 - 1835) - 1500: Participa como capitán na con- e trescentas varas dende o convento de San Agostiño escala e á súa comercialización agrupándose en gre- za para derrotar ás irmandades. A represión sería dura, pero mitivo cun proxectil de pedra toscamente labrado e coñecido 6 CÁTEDRA DE LATINIDADE (Fundada en 1626) A pesca trouxo consigo o desevolvemento da indus- á Porta do Porto. mios ou confrarías. foron poucas as execucións, xa que a principal preocupación como bolaño), arcabuces, escopetas, alabardas… I I II III A muller COPA quista de Granada. 7 CASA DO CONCELLO tria da salgadura co obxecto de facilitar a conservación Tácticas de asedio. A vila sufriu dous incendios de importancia nos anos dos nobres era a reedificación das fortalezas que foron toma- MARÍA DIEGO PEDRO VII FERNÁNDEZ FERNANDO V 8 PAZO DOS CONDES do produto, así como o da cestería para realizar o seu “Logo en este tiempo se levanto la Hermandad que to- 1553 e 1607. “Os artesáns e comerciantes” son grupos sociais que 9 PRAZA DO CONCELLO transporte. das e que correrían por conta dos vencidos. DE ANDRADE DE ANDRADE DE ANDRADE PÉREZ DE ANDRADE (1617) A PORTA DA VILA OU SAN ROQUE cobran importancia co nacemento das ciudades e agru- dos los villanos se levantaron contra sus señores, en que - 1505: Acada a victoria de Seminara “Otrosi de mejor condición es el varón que la mujer en Caza con falcón. Cantigas de Santa María MANOPLAS OU MANDILETES c.c. c.c. VOLANTE DO DORSAL 10 ALMACÉNS DE RAXOI (1763) B PORTA DO POSTIGO pábanse en confrarías ou gremios dende onde loitaban derrocaron quantas fortalezas havia en Galicia…” muchas cosas e en muchas maneras…” 11 FONTE DE SAN AGUSTÍN C PORTA DO PORTO OU SAN MIGUEL Tamén foi importante a produción de ostras, exporta- MARÍA DAS MARIÑAS XOANA DÍAZ (Italia) sobre os franceses, recibindo o tí- ESCARCELAS As Casas Medievais por ceibarse da presión dos Andrade. A súa pegada Vasco da Ponte. DE LEMOS tulo de conde de Caserta. (As dezaoi- As partidas de Afonso X. 12 FONTE DA PRAZA DO CONDE (1671) D PORTA DA SALGA OU DO TORREÓN As casas medievais eran de pequenas dimensións, as pode atoparse na toponimia da vila como a rúa Fe- das a Castela, así como a captura de baleas durante 13 ARCO DE MALDONADO E PORTA DA PONTE os séculos XIV e XV tanto pola venda da súa carne I III fachadas non eran superiores a 4 metros e constaban rreiros, a praza do Pan, etc… II A caza SAIA F PORTA DA CARNICERÍA OU TRABANCA to bandeiras tomadas ás tropas france- 14 PONTE (Finais do século XIV) dun baixo e un piso cunha superficie total construída como aceite e graxa. A caza destes cetáceos realizá- FERNANDO DE ANDRADE TERESA DE HARO VIOLANTE AS GUERRAS IRMANDIÑAS: sas nesta batalla amósanse no escudo dos 15 ALFOLÍ de ao redor de 32 metros cadrados. Na parte pos- Entre “os nobres e fidalgos” sobresaían os Andrade e base nas proximidades do porto do Prioiro, preto de Fe- Y PÉREZ DAS MARIÑAS E ANDRADE DE ANDRADE COXA rrol. Durante a idade media a muller era considerada inferior Durante a idade media a caza foi unha activida- terior das vivendas existía unha pequeña horta (“eixi- os cabaleiros do seu séquito que gozaban de vivenda c.c. x (1) c.c. c.c. Andrade) As guerras irmandiñas xorden como reacción aos abu- ao home e estaba sometida á tutela que exercían os va- Matrimonios concertados. Cantigas de Santa María Pontedeume na segunda metade do século XVIII. do”) cun pozo ou pilón. Os materiais empregados na vila, próxima so do seu señor. FRANCISCA DE ZÚÑIGA RODRIGO OSORIO PEDRO BERMÚDEZ de exclusiva da nobreza. Unha cacería, ademais XEONLLEIRAS sos cometidos polos señores sobre os seus vasalos. O róns da súa familia. As mulleres tiñan dous formas de ÁBANO DAS XEONLLEIRAS c.c. x (2) DE MOSCOSO DE CASTRO da súa finalidade lúdica, servía de entrenamento primeiro movemento social rexistrado en España contra XOANA - 1520: Volta a súa terra. Nomeado ca- vida: o matrimonio ou o convento. para a guerra e cumpría funcións diplomá- a opresión señorial é a sublevación de 1431, contra DE LEIVA E GUEVARA pitán xeral de Galicia. Reclama o voto en ticas. Tiña incluso unha función relixiosa, Nuño Freire de Andrade “o Mao”, por parte dos seus Ataque a unha fortaleza. Cantigas de Santa María. Cortes para Galicia. Como casadas as súas funcións serían concibir e educar vasalos de Ferrol, Pontedeume e Vilalba, debido a que Zamora, a condición de reguengo (realengo, cualificación xu- (1)En descoñecida (2)En Francisca (3)En Maior de Ulloa pois era contraria ao ocio, que era con- SIGLO XVI aos seus fillos e fillas. A idade fixada para casar era 12 “era un señor moi forte e duro e non o podían atu- ridiscional dos lugares dependentes directamente do rei) da I II III IV V siderado fonte de pecado. QUIXOTES (medios) - 1538: Funda o covento dos agostiños anos para a muller e 14 para os homes. rar”, (Segunda parte da “Crónica del Señor Rey Don vila de Ferrol, que desexaba ceibarse do xugo señorial. En MARTIÑO TEREIXA CATERINA FERNANDO MARÍA Juan”). A sublevación, capitaneada por Roi Xordo, un 1465 Henrique IV concede aos veciños da Coruña, Ferrol, en Pontedeume. SÁNCHEZ DE ANDRADE DE ANDRADE E ZÚÑIGA DE ANDRADE DE ANDRADE E ULLOA As escenas de caza labradas en fidalgo da Casa dos Mariñas, iníciase no señorío dos Betanzos e As Mariñas licenza de irmandade. c.c. c.c. c.c. c.c. Como relixiosas gozarían de maior liberdade e autonomía, tumbas e capiteis amosan a im- GREBAS OU GREBÓN ESQUINELAS Andrade. Os rebeldes apoderáronse das terras de Nuño FERNANDO RUIZ FERNANDO DE SILVA TEREIXA VASCO DAS SEIXAS - A súa filla Tereixa casa con Fernando xa que non tiñan que sufrir a disciplina imposta naqueles portancia que a nobreza outorga- Freire pero serían derrotados, e finalmente presos e A irmandade tiña unha organización interna en vilas, cidades e DE CASTRO E PORTUGAL DE SOUTOMAIOR de Castro e Osorio, conde de Lemos, uni- tempos pola sociedade da que vivían afastadas, gozando ba a esta actividade. En Galicia des- aforcados gran número deles. fregresías onde a actividade é dirixida por deputados, alcaldes dos seus dotes transferidos ao mosteiros e posuíndo ser- tacan as representacións do sepulcro ESCARPES e cuadrilleiros, tendo por órgano superior as xuntas xerais que to- ficando as dúas linaxes galegas. Non cesaron aquí as protestas, no 1432 Pedro Pa- maban as decisións en todo o territorio galego. Por riba de al- vidores e criados. de Fernán Pérez “o Bóo” na Igrexa de drón reivindicará ante as portas do pazo real de caldes e cuadrilleiros atopábanse os capitáns, de clara función San Francisco en Betanzos. A Árbore Xenealóxica - Xosé Lois Lamigueiro - 2017 us Partes dunha armadura. ca éb Ilustración de El Atlas del Rey Planeta. Pedro Teixeira (1634). Arco de Maldonado (1905). Arando co gando. Cantigas de Santa María Comercio marítimo. Cantigas de Santa María Comerciante. Cantigas de Santa María Castelo de Andrade . Castelo de . za n F e a asto OFICINA DE TURISMO matanza do xabaril de G PONTEDEUME Lendas Xardíns da antiga horta do MONUMENTOS PONTEDEUME 981 43 02 70 Unha destas lendas é a que afirma que existe un pasadizo entre o torreón e o castelo de Nogueirosa, e que outra Conde de Andrade Ano de construcción Sección das súas saídas chegaría ata a estación de ferrocarril. Estes Estaba situada fóra pasadizos serían empregados como vías de comunicación ou da antiga muralla. ERMIDA SAN MIGUEL DE BREAMO para fuxir en caso de perigo, como por exemplo durante as Contou cunha historia 1800 TORREÓN DOS ANDRADE revoltas irmandiñas do século XV. estreitamente ligada á CASTELO DE ANDRADE casa-pazo dos Andrade, 1600 IGREXA DAS VIRTUDES Minla, unha filla do señor de Andrade, estaba namorada dun pois desde facía séculos CONVENTO DE SAN AGUSTÍN mozo dos arredores e miraba tódolos días cara a ría para ver ámbalas dúas entidades 1400 ao seu amado cruzala a nado. Pero un día unha tormenta CONCELLO DE PONTEDEUME descobre-pontedeume constituían a principal IGREXA DE SANTIAGO fixo afogar ao mozo. Ante a angustia de Minla, o demo propiedade dos señores en 1200 PAZO DE RAXOI aparecéuselle coa promesa de construír unha ponte nunha Pontedeume. www.pontedeume.gal 1000 PONTE DE PEDRA soa noite a cambio da súa alma. Mais o amencer sorprendeu Desde 1912 foi espazo ao demo cando aínda lle faltaba un arco para rematar, de tal público e xardíns desde 1187 1371 1377 1378 1538 1609 1763 1767 1870 xeito que Minla puido saltar o oco que quedaba e achegarse 1917. Actualmente, son os Planta 3ª Planta de cuberta ata o corpo do seu amado sen perder a súa alma. Xardíns de Lombardero. ANO DE CONSTRUCCIÓN