Program Ochrony Środowiska Program Ochrony Środowiska Wraz Z Projektem Planu Gospodarki Odpadami Gminy Gminy Ostrowitte

Urz ąd Gminy w Ostrowitem

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PROJEKTEM PLANU GOSPODARKI ODPADAMI GMINY OSTROWI TET

Tom I Program Ochrony Środowiska

Maj 2003 r. ul. Zeylanda 6, 60 – 808 Pozna ń

tel. (+48 61) 65 58 100 fax: (+48 61)65 58 101 www.abrys.pl e – mail: [email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PROJEKTEM PLANU GOSPODARKI ODPADAMI GMINY OSTROWITE

Zespół autorski pod kierownictwem: mgr in Ŝ. Mariana Walnego w składzie m.in. mgr in Ŝ. Jan Grewling mgr in Ŝ. Joanna Mieszkowicz

Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Ostrowite

1.Wst ęp ...... 1 1.1.Przedmiot opracowania ...... 1 1.2.Cel i zakres opracowania ...... 1 1.3.Podstawa prawna opracowania ...... 1 1.4.Podstawa formalna opracowania ...... 1 1.5.Merytoryczna dokumentacja źródłowa stanowi ąca podstaw ę opracowania ...... 1 1.5.1.Polityki, programy, plany i inne dokumenty rządowe ...... 10 1.5.2.Programy, plany, rejestry, dane administracji rz ądowej i samorz ądowej Województwa i Powiatu 11 1.5.3.Dane uzyskane od podmiotów gospodarczych ...... 12 1.5.4.Programy gmin zlewni, programy ochrony powietrza wynikaj ące z przepływów zanieczyszcze ń, programy ochrony ró Ŝnorodno ści biologicznej ...... 12 1.5.5.Programy, plany, rejestry, dane, uzyskane z Gminy ...... 12 1.6.Metodyka opracowania Programu i jego korygowania ...... 12 1.6.1.Uwagi ogólne ...... 12 1.6.2.Zasadnicze kroki post ępowania ...... 13 2.Charakterystyka Gminy ...... 18 2.1.Poło Ŝenie i uwarunkowania z nim zwi ązane ...... 18 2.2.Stan przestrzeni ...... 18 2.3. Środowisko przyrodnicze ...... 19 2.4. Środowisko kulturowe ...... 20 2.5.Społeczno ść ...... 20 2.6.Gospodarka oraz postulowane kierunki i dziedziny rozwoju ...... 21 2.7.Rolnictwo i postulowane kierunki rozwoju ...... 21 3.Cele, priorytety i przedsi ęwzi ęcia, inwestycyjne i pozainwestycyjne, konieczne do realizacji w perspekty - wie wieloletniej, w sferze ochrony dziedzictwa przyrodniczego i racjonalnego u Ŝytkowania zasobów przy - rody ...... 26 3.1.Ochrona przyrody. Ró Ŝnorodno ść biologiczna i krajobrazowa ...... 26 3.1.1.Analiza stanu istniej ącego ...... 26 3.1.2.Przewidywane kierunki zmian ...... 28 3.1.3.Przyj ęte cele i priorytety ...... 28 3.1.4.Lista przedsi ęwzi ęć własnych i koordynowanych wynikaj ących z dokumentów rz ądowych ...... 29 3.1.5.Lista przedsi ęwzi ęć własnych i koordynowanych wynikaj ących z Programu Województwa ...... 30 3.1.6.Lista przedsi ęwzi ęć wynikaj ących z dokumentów, koncepcji władz, postulatów rozmaitych środo - wisk, w tym organizacji pozarz ądowych i mieszka ńców ...... 32 3.1.7.Przyj ęte kryteria wyboru i hierarchizacji przedsi ęwzi ęć ...... 32 3.1.8.Zhierarchizowana lista przedsi ęwzi ęć własnych i koordynowanych, w podziale na inwestycyjne i pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji w ramach Programu w perspektywie wieloletniej ...... 32 3.2.Ochrona i zrównowa Ŝony rozwój lasów ...... 36 3.2.1.Analiza stanu istniej ącego ...... 36 3.2.2.Przewidywane kierunki zmian ...... 36 3.2.3.Przyj ęte cele i priorytety ...... 36 3.2.4.Lista przedsi ęwzi ęć własnych i koordynowanych wynikaj ących z dokumentów rz ądowych ...... 37 3.2.5.Lista przedsi ęwzi ęć własnych i koordynowanych wynikaj ących z Programów Województwa i Po - wiatu ...... 39 3.2.6.Lista przedsi ęwzi ęć własnych Gminy wynikaj ących z dokumentów, koncepcji jej władz, postula - tów rozmaitych środowisk, w tym organizacji pozarz ądowych i mieszka ńców ...... 40 3.2.7.Przyj ęte kryteria wyboru i hierarchizacja przedsi ęwzi ęć ...... 40 3.2.8.Zhierarchizowana lista przedsi ęwzi ęć własnych i koordynowanych, w podziale na inwestycyjne i pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji w ramach Programu w perspektywie wieloletniej ...... 40 3.3.Ochrona gleb ...... 42 3.3.1.Analiza stanu istniej ącego ...... 42 3.3.2.Potencjalne zagro Ŝenia gleb na terenie gminy ...... 43 3.3.3.Potrzeby bada ń gleb, monitoringu i weryfikacji ich klasyfikacji ...... 44 3.3.4.Przewidywane kierunki zmian ...... 44 3.3.5.Przyj ęte cele i priorytety ...... 45 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Ostrowite

3.3.6.Lista przedsi ęwzi ęć własnych i koordynowanych wynikaj ących bezpo średnio lub po średnio z do - kumentów rz ądowych ...... 45 3.3.7.Lista przedsi ęwzi ęć własnych i koordynowanych wynikaj ących z Programów Województwa i Po - wiatu ...... 46 3.3.8.Lista przedsi ęwzi ęć własnych Gminy, koncepcji jej władz, postulatów rozmaitych środowisk, w tym organizacji pozarz ądowych i mieszka ńców ...... 47 3.3.9.Przyj ęte kryteria wyboru i hierarchizacji przedsi ęwzi ęć ...... 47 3.3.10.Zhierarchizowana lista przedsi ęwzi ęć własnych i koordynowanych, w podziale na inwestycyjne i pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji w ramach Programu w perspektywie wieloletniej ...... 47 3.4.Ochrona zasobów kopalin i wód podziemnych ...... 50 3.4.1.Analiza stanu istniej ącego ...... 50 3.4.2.Przewidywane kierunki zmian ...... 53 3.4.3.Lista przedsi ęwzi ęć przewidzianych do realizacji w ramach Programu ...... 54 4.Cele, priorytety i przedsi ęwzi ęcia, inwestycyjne i pozainwestycyjne, konieczne do realizacji w perspekty - wie wieloletniej, w sferze zrównowa Ŝonego wykorzystania surowców, materiałów, wody i energii ...... 58 4.1.Zmniejszenie wodochłonno ści, materiałochłonno ści (w tym odpadowo ści) i energochłonno ści gospodarki 58 4.1.1.Analiza stanu istniej ącego ...... 58 4.1.2.Przewidywane kierunki zmian ...... 60 4.1.3.Przyj ęte cele, priorytety, limity i wynikaj ące z dokumentów rz ądowych, terminy ich uzyskania .... 60 4.1.4.Lista przedsi ęwzi ęć własnych i koordynowanych wynikaj ących bezpo średnio lub po średnio z do - kumentów rz ądowych ...... 60 4.1.5.Lista przedsi ęwzi ęć własnych i koordynowanych wynikaj ących z Programu Województwa ...... 61 4.1.6.Lista przedsi ęwzi ęć własnych Gminy wynikaj ących z dokumentów, koncepcji jej władz, postula - tów rozmaitych środowisk, w tym organizacji pozarz ądowych i mieszka ńców ...... 61 4.1.7.Przyj ęte kryteria wyboru i hierarchizacji przedsi ęwzi ęć ...... 62 4.1.8.Zhierarchizowana lista przedsi ęwzi ęć własnych i koordynowanych, w podziale na inwestycyjne i pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji w ramach Programu w perspektywie wielolet - niej ...... 63 4.2.Wykorzystanie energii odnawialnej ...... 64 4.2.1.Analiza stanu istniej ącego ...... 64 4.2.2.Przewidywane kierunki zmian ...... 67 4.2.3.Przyj ęte cele, priorytety, limity i wynikaj ące z dokumentów rz ądowych terminy ich uzyskania ..... 67 4.2.4.Lista przedsi ęwzi ęć przewidzianych do realizacji w ramach Programu ...... 68 4.3.Kształtowanie stosunków wodnych i ochrona przed powodzi ą ...... 70 4.3.1.Analiza stanu istniej ącego ...... 70 4.3.2.Przewidywane kierunki zmian ...... 72 4.3.3.Przyj ęte cele, priorytety, limity i wynikaj ące z dokumentów rz ądowych, terminy ich uzyskania .... 72 4.3.4.Lista przedsi ęwzi ęć własnych i koordynowanych wynikaj ąca z dokumentów rz ądowych ...... 73 4.3.5.Lista przedsi ęwzi ęć własnych i koordynowanych wynikaj ących z Programu Województwa ...... 73 4.3.6.Przyj ęte kryteria wyboru i hierarchizacji przedsi ęwzi ęć ...... 73 4.3.7.Zhierarchizowana lista przedsi ęwzi ęć własnych i koordynowanych, w podziale na inwestycyjne i pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji w ramach Programu w perspektywie wieloletniej ...... 73 5.Cele, priorytety i przedsi ęwzi ęcia, inwestycyjne i pozainwestycyjne, konieczne do realizacji w perspekty - wie wieloletniej w sferze poprawy jako ści środowiska ...... 77 5.1.Gospodarowanie odpadami ...... 77 5.2.Jako ść wód ...... 77 5.2.1.Analiza stanu istniej ącego ...... 77 5.2.2.Przewidywane kierunki zmian ...... 80 5.2.3.Przyj ęte cele, priorytety, limity i wynikaj ące z dokumentów rz ądowych, terminy ich uzyskania .... 80 5.2.4.Lista przedsi ęwzi ęć własnych i koordynowanych wynikaj ących z dokumentów rz ądowych ...... 83 5.2.5.Lista przedsi ęwzi ęć własnych i koordynowanych wynikaj ących z programu województwa ...... 83 5.2.6.Lista przedsi ęwzi ęć własnych Gminy wynikaj ących z dokumentów, koncepcji jej władz, postula - tów rozmaitych środowisk, w tym organizacji pozarz ądowych i mieszka ńców ...... 84 5.2.7.Przyj ęte kryteria wyboru i hierarchizacji przedsi ęwzi ęć ...... 84 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Ostrowite

5.2.8.Zhierarchizowana lista przedsi ęwzi ęć własnych, koordynowanych i gminnych, w podziale na inwe - stycyjne i pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji w ramach Programu w perspekty - wie wieloletniej ...... 85 5.3.Jako ść powietrza i zmiany klimatu ...... 87 5.3.1.Analiza stanu istniej ącego ...... 87 5.3.2.Przewidywane kierunki zmian ...... 91 5.3.3.Przyj ęte cele, priorytety, limity i wynikaj ące z dokumentów rz ądowych terminy ich uzyskania ..... 91 5.3.4.Lista przedsi ęwzi ęć własnych i koordynowanych wynikaj ących z dokumentów rz ądowych ...... 92 5.3.5.Lista przedsi ęwzi ęć własnych i koordynowanych wynikaj ących z Programu Województwa ...... 92 5.3.6.Lista przedsi ęwzi ęć własnych gminy wynikaj ących z dokumentów, koncepcji jej władz, postulatów rozmaitych środowisk, w tym organizacji pozarz ądowych i mieszka ńców ...... 93 5.3.7.Przyj ęte kryteria wyboru i hierarchizacji przedsi ęwzi ęć ...... 93 5.3.8.Zhierarchizowana lista przedsi ęwzi ęć własnych i koordynowanych, w podziale na inwestycyjne i pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji w ramach Programu w perspektywie wieloletniej ...... 93 5.4.Stres miejski – oddziaływanie hałasu ...... 97 5.4.1.Analiza stanu istniej ącego ...... 97 5.4.2.Przewidywane kierunki zmian ...... 98 5.4.3.Przyj ęte cele i priorytety ...... 98 5.4.4.Lista przedsi ęwzi ęć własnych i koordynowanych wynikaj ących z dokumentów rz ądowych ...... 98 5.4.5.Lista przedsi ęwzi ęć własnych i koordynowanych wynikaj ących z Programu Województwa ...... 99 5.4.6.Lista przedsi ęwzi ęć własnych gminy wynikaj ących z dokumentów, koncepcji jej władz, postulatów rozmaitych środowisk, w tym organizacji pozarz ądowych i mieszka ńców ...... 100 5.4.7.Przyj ęte kryteria wyboru i hierarchizacji przedsi ęwzi ęć ...... 100 5.4.8.Zhierarchizowana lista przedsi ęwzi ęć własnych i koordynowanych, w podziale na inwestycyjne i pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji ramach Programu w perspektywie wieloletniej ...... 100 5.5.Oddziaływanie pól elektromagnetycznych ...... 103 5.5.1.Analiza stanu istniej ącego ...... 104 5.5.2.Przewidywane kierunki zmian ...... 104 5.5.3.Przyj ęte cele i priorytety ...... 105 5.5.4.Lista przedsi ęwzi ęć przewidzianych do realizacji w ramach Programu ...... 106 5.6.Chemikalia w środowisku, powa Ŝne awarie przemysłowe, kl ęski Ŝywiołowe ...... 107 5.6.1.Analiza stanu istniej ącego ...... 107 5.6.2.Przyj ęte cele i priorytety ...... 109 5.6.3.Przyj ęte kryteria wyboru i hierarchizacji przedsi ęwzi ęć ...... 110 5.6.4.Zhierarchizowana lista przedsi ęwzi ęć własnych, koordynowanych i gminnych, w podziale na inwe - stycyjne i pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji w ramach Programu w perspekty - wie wieloletniej ...... 111 6.Narz ędzia i instrumenty realizacji Programu ...... 115 6.1.Narz ędzia i instrumenty programowo-planistyczne ...... 115 6.2.Narz ędzia i instrumenty reglamentuj ące mo Ŝliwo ści korzystania ze środowiska ...... 115 6.3.Narz ędzia i instrumenty finansowe ...... 115 6.4.Narz ędzia i instrumenty karne i administracyjne ...... 116 6.5.Działalno ść kontrolna gminy ...... 116 6.6.Fundusze wspomagaj ące ...... 116 6.7.Edukacja społeczno ści lokalnej ...... 117 6.8.Udział społecze ństwa w podejmowaniu decyzji ...... 118 6.9.Nowe podej ście do planowania przestrzennego – ekologizacja ...... 118 6.9.2.Analiza mo Ŝliwo ści zasilania z zewn ątrz bud Ŝetu Gminy ...... 125 6.9.3.Sumaryczna wielko ść środków, które Powiat i Gminy w okresie o śmioletnim b ędą mogły przezna - czy ć na realizacj ę programu ...... 126 7.Procedury kontroli realizacji Programu ...... 132 7.1.Mierniki post ępów w realizacji Programu ...... 132 7.2.Instytucje i osoby odpowiedzialne za kontrol ę ...... 133 7.3.Procedury kontroli realizacji ...... 133 7.4.Procedury aktualizacji Programu ...... 133 8.Streszczenie Programu Ochrony Środowiska ...... 136 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Ostrowite Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Ostrowite

WST ĘP Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Ostrowite

Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Ostrowite

1. Wst ęp 1.1. Przedmiot opracowania Przedmiotem niniejszego opracowania jest Program Ochrony Środowiska Gminy Ostrowite. Jego zał ącznikiem jest Plan Gospodarki Odpadami. Program ten stanowi rozwini ęcie, na poziomie lokalnym, uchwalonych dnia 09.07.2002 Programu Ochrony Środowiska Województwa Wielkopol- skiego oraz uchwalonego niedawno Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa Wielkopolskie- go oraz Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Słupeckiego wraz z Planem Gospodarki Odpa- dami dla Powiatu Słupeckiego. 1.2. Cel i zakres opracowania Zasadniczym zadaniem, jakie niniejsze opracowanie ma spełni ć jest okre ślenie celów, priory- tetów i w konsekwencji działa ń, jakie stoj ą przed samorz ądem gminnym w dziedzinie ochrony środo- wiska. Ich podj ęcie i wykonanie ma na celu realizacj ę mi ędzynarodowych zobowi ąza ń naszego kraju, a w szczególno ści podj ętych w zwi ązku z przyst ąpieniem Polski do Unii Europejskiej oraz, w znacznej mierze wynikaj ącej z nich, Polityki Ekologicznej Pa ństwa. Głównym celem polityki ekologicznej pa ństwa jest zapewnienie bezpiecze ństwa ekologicznego społecze ństwa polskiego w XXI wieku oraz stworzenie podstaw dla opracowania i realizacji strategii zrównowa Ŝonego rozwoju kraju. Dokument ten powstał w wyniku szeregu kompromisów pomi ędzy Starostwem Powiatowym i gminami tworz ącymi Powiat. Osi ągni ęcie ich było warunkiem niezb ędnym dla stworzenia warun- ków prowadzenia przez gminy i powiat wspólnej polityki w dziedzinie ochrony środowiska, a w jej wyniku zwielokrotnienia efektów, rozszerzenia współpracy, realizacji zada ń zakrojonych na wi ększ ą, umo Ŝliwiaj ącą starania o wsparcie funduszy unijnych, skal ę. Program swoj ą struktur ą bezpo średnio nawi ązuje do Polityki Ekologicznej Pa ństwa na lata 2003 – 2006 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2007 – 2010. Podejmuje, wi ęc zagadnienia ochrony dziedzictwa przyrodniczego, racjonalnego u Ŝytkowania zasobów przyrody, surowców, ma- teriałów i energii oraz poprawy jako ści środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego. Zagadnienia te są analizowane w odniesieniu do zasadniczych komponentów środowiska, a wi ęc: przyrody i krajobrazu, lasów, gleb, kopalin i wód podziemnych, wód powierzchniowych i powietrza oraz skutków bytowania i prowadzenia działalno ści gospodarczej przez człowieka, czyli odpadów stałych i ciekłych, hałasu, pól elektromagnetycznych, chemikaliów i awarii. Bardzo wa Ŝnym i całkowicie nowym elementem Programu, zwi ązanym z konieczno ści ą zda- wania przez Wójta, co dwa lata sprawy przed rad ą z jego realizacji, jest zbilansowanie potrzeb z mo Ŝliwo ściami finansowymi, a wi ęc osadzenie go w realiach ekonomicznych. 1.3. Podstawa prawna opracowania Dokument został opracowany w zwi ązku z obowi ązkiem nało Ŝonym na gminy przez ustaw ę z 27.04.2001 Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2001.62.627) w art.17 i 18, ustaw ę z 27.04.2001 o odpadach (Dz. U. 2001.62.628) w art. 14 ust.6 oraz ustaw ę z 27.07.2001 o wprowadzeniu ustawy – Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. 2001.100.1085) w art. 10 w zakresie terminu jego realizacji. Zakres merytoryczny Programu ochrony środowiska okre ślaj ą Wytyczne sporz ądzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym (M Ś grudzie ń 2002) oraz Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z 09.04.2003 w sprawie sporz ądzania planów gospodarki odpadami (Dz. U. 2003.66.620) i Poradnik powiatowe i gminne plany gospodarki odpadami. 1.4. Podstawa formalna opracowania Formaln ą podstaw ą opracowania jest podpisana umowa pomi ędzy Urz ędem Gminy Ostrowite a firm ą ABRYS Sp. z o.o. w Poznaniu. 1.5. Merytoryczna dokumentacja źródłowa stanowi ąca podstaw ę opracowania Konieczno ść pozyskania, dla celów realizacji opracowania, szeregu dokumentów spowodo- wała wyst ąpienie Wykonawcy do Urz ędu Gminy o przygotowanie kopii lub udost ępnienie do skopio- wania, nast ępuj ących danych: 1. Wojewódzki Program Ochrony Środowiska 2. Powiatowy Program Ochrony Środowiska 3. Program zalesiania nieu Ŝytków (o ile taki został opracowany przez gmin ę lub powiat) 4. Wojewódzki i/lub powiatowy raport o stanie środowiska zrealizowany przez WIO Ś 5. Mapy terenów zalewowych opracowane przez RZGW 6. Mapy akustyczne opracowane przez zobowi ązane organy, np. zarz ądców dróg

1 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Ostrowite

7. Wykaz i krótka charakterystyka wydanych od pocz ątku roku 1999 pozwole ń na budow ę dla inwestycji mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko 8. Wykaz zakładów zobowi ązanych przez Pa ństwow ą Stra Ŝ Po Ŝarn ą do opracowania wewn ętrz- nych planów operacyjno – ratunkowych 9. Dane odno śnie lokalizacji nadajników radiowych i telewizyjnych 10. Dane odno śnie lokalizacji stacji bazowych telefonii komórkowej 11. Wykaz i kopie pozwole ń wydanych przez wojewod ę, starost ę lub wójta/burmistrza zgodnie z art.181 Ustawy Prawo Ochrony Środowiska 12. Wykaz i kopie wydanych przez organy ochrony środowiska decyzji nakładaj ących na prowadz ącego instalacj ę obowi ązek dokonania przegl ądu ekologicznego (o ile takie były wydane) wraz z dokumentacjami z tych przegl ądów (z pomini ęciem składowisk i instalacji gospodarki odpadami) zawieraj ącymi dane odno śnie: - Lokalizacji na mapie w skali 1:10000 - Sposobu zagospodarowania wód odciekowych - Ewentualnej ich lokalizacji w strefach ochronnych uj ęć wód - Budowy geologicznej i warunków hydrogeologicznych rejonu składowiska - Posiadania przez eksploatuj ącego dokumentacji hydrogeologicznej wykona- nej przed przyst ąpieniem do budowy składowiska - Zakresu prowadzonego monitoringu 13. Wykaz i kopie wydanych przez organ ochrony środowiska decyzji okre ślaj ących zakres, spo- sób i termin rekultywacji (o ile takie były wydane) 14. Wykaz i kopie wydanych przez organ ochrony środowiska decyzji nakładaj ących na prowadz ącego instalacj ę obowi ązek prowadzenia pomiarów spowodowany przekroczeniami dopuszczalnej emisji (o ile takie były wydane) 15. Wykaz instalacji niewymagaj ących pozwole ń, zgłoszonych organowi ochrony środowiska zgodnie z tre ści ą art.152 PO Ś (Rozp. M Ś 2001.140.1585) (o ile takie były dokonane) 16. Wykaz i kopie decyzji wydanych przez organ ochrony środowiska zgodnie z art.154 ust.1 PO Ś, a dotycz ących spełnienia wymaga ń w zakresie ochrony środowiska przez instalacje niewymagaj ące pozwole ń (o ile takie były wydane) 17. Wykaz i kopie wydanych przez organ ochrony środowiska decyzji dotycz ących ograniczenia negatywnych skutków dla środowiska i przywrócenia go do stanu wła ściwego (o ile takie były wydane) 18. Dane charakteryzuj ące ilo ść po Ŝarów, katastrof drogowych z udziałem pojazdów przewo Ŝą - cych towary stanowi ące zagro Ŝenie ekologiczne, awarii przemysłowych stanowi ących zagro- Ŝenie dla środowiska (Pa ństwowa Powiatowa Stra Ŝ Po Ŝarna, Policja) 19. Dane dotycz ące potrzeb w zakresie budowy, naprawy i modernizacji obwałowa ń przeciwpo- wodziowych 20. Lista stanowisk archeologicznych (Wojewódzki Konserwator Zabytków) 21. Lista obiektów wpisanych do rejestru zabytków (Wojewódzki Konserwator Zabytków) 22. Studium, uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego 23. Zestawienie, wraz z zaznaczeniem na mapie obszaru, jeszcze obowi ązuj ących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego wraz z zał ączonymi prognozami ich oddziaływania na środowisko 24. Strategia rozwoju społeczno – gospodarczego gminy wraz z okresowymi ocenami jej realizacji (o ile taka była dla gminy opracowana) 25. Wieloletnie Plany Inwestycyjne gminy: lokalizacja, zakres rzeczowy i finansowy, termin realizacji, jednostka odpowiedzialna 26. Gminny program ochrony środowiska i/lub zrównowa Ŝonego rozwoju (o ile był wcze śniej opracowany) 27. Gminny program gospodarki odpadami (o ile był wcze śniej opracowany) 28. Gminne programy rozwoju mieszkalnictwa, zalesie ń, transportu, ochrony zabytków, zaopatrzenia w wod ę i odbioru ścieków, ochrony złó Ŝ kopalin i rekultywacji terenów po eksploatacji, rozwoju rolnictwa ( w tym ekologicznego), edukacji ekologicznej (o ile takowe nie zostały wł ą- czone do innych dokumentów lub zostały opracowane) 29. Plan zaopatrzenia w ciepło, energi ę elektryczn ą i paliwa gazowe (o ile został opracowany) 30. Inwentaryzacja przyrodnicza lub waloryzacja przyrodniczo – krajobrazowa (o ile takowa była opracowana) 31. Wykaz form ochrony przyrody na terenie gminy: rezerwaty, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, ochrona gatunkowa, pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne, u Ŝyt-

2 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Ostrowite

ki ekologiczne, zespoły przyrodniczo – krajobrazowe wraz z danymi o ich powierzchni, przed- miocie ochrony, wła ścicielu i zarz ądzaj ącym (o ile nie zostały szczegółowo opisane w innych dokumentach) 32. Pochodz ące z zatwierdzanych przez wójta/burmistrza dokumentów dane dotycz ące obwodów łowieckich, w szczególno ści rocznych planów łowieckich i wieloletnich planów hodowlanych 33. Dane dotycz ące sieci dróg na terenie gminy w podziale na krajowe, wojewódzkie, powiatowe i gminne, w układzie nr drogi, długo ść przebiegu na terenie gminy, przebieg trasy przez miejscowo ści, podmiot zarz ądzaj ący, ponadto informacje dotycz ące lokalizacji i długo ści zastoso- wanych ekranów akustycznych oraz lokalizacji, ilo ści i wielko ści przej ść dla zwierz ąt pod drogami, o ile takowe istniej ą 34. Dane dotycz ące dróg rowerowych i ich oznakowania w układzie jak wy Ŝej 35. Informacje dotycz ące udziału gminy w realizacji kontraktu wojewódzkiego w zakresie ochrony środowiska (o ile takowy gminy dotyczy) 36. Informacje dotycz ące zada ń rz ądowych wprowadzonych do planów miejscowych wraz z ko- piami umów (o ile takie zostały podpisane) 37. Szczegółowe dane dotycz ące gospodarki wodno- ściekowej, a wi ęc: - Dane dotycz ące funkcjonuj ących jeszcze wylewisk ścieków - Rejestr zbiorników bezodpływowych i oczyszczalni przydomowych - Schematy ideowe sieci obrazuj ące obszar ju Ŝ skanalizowany i ilo ść mieszka ńców, któr ą mo Ŝna byłoby przył ączy ć - Informacje o punktach zlewczych ścieków, ich opomiarowania i hermetyzacji oraz ilo ści dostarczanych t ą drog ą ścieków - Rodzaj kanalizacji (grawitacyjna, ci śnieniowa, podci śnieniowa) - Ilo ści przył ączy i mieszka ńców faktycznie wł ączonych do kanalizacji sanitarnej - Parametry techniczne istniej ących oczyszczalni (komunalnych, zakłado- wych, spółdzielczych), a wi ęc: - Przepustowo ść , - Zapotrzebowanie na energi ę dla oczyszczenia 1 m3 ścieków, - Krótki opis technologii, - Kopie pozwole ń wodno-prawnych; - Parametry techniczne istniej ących stacji uzdatniania wody oraz sieci wodoci ągo- wych - Schematy ideowe sieci obrazuj ące obszar i ilo ść mieszka ńców nimi obj ętych oraz stopie ń integracji sieci wraz ze stacjami - Dane odno śnie ilo ści przył ączy do poszczególnych sieci, - Lokalizacje stacji i studni, - Krótkie opisy technologii uzdatniania wody, - Dane techniczne studni, a w szczególno ści gł ęboko ści, warstwy wodono śnej, zatwierdzonych zasobów oraz wydajno ści, mocy zainstalowanych pomp, - Kopie pozwole ń wodno-prawnych, - Zapotrzebowanie na energi ę dla dostarczenia 1 m3 wody do odbiorców; - Dane dotycz ące eksploatacji sieci i stacji - Roczny poziom rozbioru wody na poszczególnych stacjach, - Maksymalne i minimalne rozbiory dobowe, - Opomiarowania przył ączy; - Wła ścicieli obiektów i urz ądze ń dostarczaj ących wod ę i odbieraj ących ścieki, - UŜytkowników obiektów i urz ądze ń dostarczaj ących wod ę i odbieraj ących ścieki oraz ich formy organizacyjnej, - Regulaminu dostarczania wody i odbioru ścieków, taryf oraz kształtu umów, - Planów modernizacji i rozbudowy urz ądze ń oraz sieci dostarczaj ących wod ę i odbieraj ących ścieki, - Wykaz uj ęć wody indywidualnych u Ŝytkowników (osób fizycznych i prawnych); 38. Dane dotycz ące ujmowania, odprowadzania i oczyszczania wód opadowych na wszystkich kategoriach dróg z uwzgl ędnieniem odcinków ogólnospławnych 39. Wykaz cieków wraz z krótk ą charakterystyk ą dotycz ącą zagro Ŝenia powodziowego i nielegalnych przył ączy kanalizacji sanitarnej i deszczowej 40. Wykaz jezior naturalnych i sztucznych wraz z powierzchni ą, gł ęboko ści ą, u Ŝytkownikiem

3 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Ostrowite

41. Wykaz, wraz z lokalizacj ą, stawów i oczek wodnych hodowlanych, przeciwpo Ŝarowych i innych wraz z powierzchni ą i danymi o wła ścicielu b ądź u Ŝytkowniku 42. Dane dotycz ące k ąpielisk zorganizowanych w układzie: miejscowo ść , nazwa jeziora lub rzeki, uŜytkownik 43. Dane okre ślaj ące wska źnik mieszka ńców korzystaj ących z ogrzewania zbiorowego w podziale na: zdalaczynne z elektrociepłowni, kotłowni gazowych i kotłowni w ęglowych, oraz indywidualnego: gazowego, w ęglowego 44. Dane charakteryzuj ące sie ć gazow ą: długo ść na terenie gminy, ci śnienie, rodzaj gazu, ilo ść odbiorców indywidualnych i zbiorowych w podziale na miejscowo ści, średni roczny pobór gazu przez odbiorc ę indywidualnego i zbiorowego, ilo ść odbiorców indywidualnych i zbiorowych korzystaj ących z gazu dla celów grzewczych (Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo) 45. Schemat przebiegu sieci elektroenergetycznych wysokiego napi ęcia (Polskie Sieci Elektro- energetyczne) 46. Ilo ść odbiorców energii elektrycznej (indywidualnych i zbiorowych), średni roczny pobór mocy przez odbiorców z terenu gminy (indywidualnych i zbiorowych) - (Zakłady Energetyczne) 47. Potrzeby w zakresie modernizacji o świetlenia ulicznego – czy, kiedy i na jakich warunkach była realizowana 48. Informacje o tym, jaki jest procentowy wska źnik mieszka ń spełniaj ących aktualne normy ter- miczne, czyli docieplonych 49. Dane według ewidencji gruntów dotycz ące struktury ich u Ŝytkowania 50. Dane, według ewidencji gruntów, dotycz ące struktury u Ŝytkowania gruntów rolnych (rodzaj, powierzchnia zasiewu, średnie plony) 51. Dane charakteryzuj ące poziom zu Ŝycia nawozów i środków ochrony ro ślin dla podstawowych zasiewów i nasadze ń (O środek Doradztwa Rolniczego) 52. Pogłowie bydła i trzody chlewnej w gminie 53. Powierzchnia i lokalizacja gruntów zmeliorowanych (Gminna Spółka wodna) 54. Procentowy wska źnik zalesienia w podziale lasy pa ństwowe i prywatne w gminie 55. Plany operacyjne ochrony przed powodzi ą (o ile tego rodzaju dokumenty zostały opracowane) 56. Wykaz zakładów i instalacji stanowi ących szczególne zagro Ŝenie dla środowiska 57. Wykaz uchwał rady gminy ograniczaj ących czas funkcjonowania urz ądze ń (o ile takie były podj ęte) 58. Wykaz czynnych kopalni piasku, Ŝwiru, torfu itp. 59. Wykaz niezrekultywowanych terenów z których czerpano kopaliny 60. Wykaz zewn ętrznych planów operacyjno – ratunkowych 61. Wykaz przyj ętych w minionym roku kalendarzowym, informacji o awariach lub zagro Ŝeniu nimi (o ile takie do gminy dotarły) 62. Wykaz i tre ść decyzji nakazuj ących wykonanie czynno ści ograniczaj ących negatywne skutki dla środowiska lub wstrzymanie u Ŝytkowania instalacji (o ile takie zostały wydane) 63. Rejestr decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu dla inwestycji mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko 64. Wykaz funkcjonuj ących na terenie gminy instalacji do produkcji energii z wykorzystaniem wiatru, wody, biomasy, sło ńca 65. Dane o strukturze organizacyjnej stra Ŝy po Ŝarnej 66. Dane o sposobie udost ępniania informacji o środowisku 67. Lista przedsi ęwzi ęć zwi ązanych z edukacj ą ekologiczn ą lokalnej społeczno ści 68. Ogólne dane o gminie: - Powierzchnia gminy, - Liczba mieszka ńców w podziale na jednostki osadnicze (miasto, sołectwo, przysiółek) dane z okresu minionych pi ęciu lat; 69. Informacje dotycz ące prasy lokalnej z podaniem danych kontaktowych 70. Informacje o funkcjonuj ących na terenie gminy organizacjach pozarz ądowych z podaniem danych kontaktowych 71. Dane o wysoko ści rocznych przychodów Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska z minionych czterech lat oraz Plan wpływów i wydatków na rok bie Ŝą cy 72. Szczegółowe dane dotycz ące dochodów, przychodów, kredytów, po Ŝyczek, dotacji i wydat- ków bud Ŝetowych w latach 2001-2003 wraz z ich projekcj ą do roku 2012 zestawione w wypeł- nionych tabelach.

4 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Ostrowite

Tabela 1.

DO- CH O- DY RA- ZE M Do- cho dy wła- sne, w tym : S p r z e d a Ŝ

m a j ą t k u Udz iał w po- dat- kac h do- cho do- wyc h Sub wen cje Do- ta- cje ce- lo- we z bu- dŜe- tu pa ń stw a Z

5 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Ostrowite

a d a n i a

z l e c o n e ,

p o w i e r z o n e

p o r o z u m i e n i a Z a d a n i a

w ł a s n e I n w e s t y c j e

6 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Ostrowite

z l e c o n e

( a d m .

r z ą d o w a ) Do- ta- cje ce- lo- we na pod st. po- roz. mi ę- dzy j.s.t Z a d a n i a

b i e Ŝ ą c e I n w e s t y c j e Śro dki na do-

7 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Ostrowite

fi- nan so- wa- nie zada ń ze źró- deł poza- bu- dŜe to- wyc h Z a d a n i a

b i e Ŝ ą c e I n w e s t y c j e Tabela 2.

WY- DA TKI BIE śĄ - CE: W

WY- DA

8 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Ostrowite

TKI IN- WE- ST Y- CY J- NE: Fi- nan so- wa- ne z: Ś

WY- DA TKI RA- ZE M: DE- FI- CY T BU- Dś E- TO- WY (DO CH O- DY RA- ZE M – WY- DA TKI RA- ZE M) UWAGA: Pola zaciemnione wypełniane tylko w przypadku inwestycji zatwierdzonych, b ądź realizowanych.

Informacji o spłacie zaci ągni ętych / planowanych zobowi ąza ń finansowych (dane w PLN) Dla ka Ŝdego zobowi ązania prosili śmy o wypełnienie poni Ŝszej tabeli Wierzyciel: Data podpisania umowy: Cel: Wielko ść zobowi ązania: Tabela 3. Rok 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Kolejne transze

9 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Ostrowite

Stan z obowi ązania na koniec okresu Opłata odsetek Spłata rat Informacje o inwestycjach – dotyczy tylko inwestycji ju Ŝ zatwierdzonych lub realizowanych (dane w tys. PLN) Dla ka Ŝdej przyj ętej lub realizowanej inwestycji, której wydatki inwestycyjne przekraczaj ą 5% dochodów ogółem, prosili śmy o wypełnienie poni Ŝszej tabeli. (np. w 2003 roku Rada zdecydowała o budowie dróg, co ma wpływ na wydatki inwestycyjne w kolejnych latach) Tabela 4. Nazwa inwestycji Rok 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Ogółem, z tego: Środki własne Kredyty preferencyjne Kredyty komercyjne Obligacje komunalne Dotacje z bud Ŝetu pa ństwa Środki pozabud Ŝetowe (np. UKFiT)

W przypadku w ątpliwo ści mog ą by ć przydatne nast ępuj ące sprawozdania i dokumenty bud Ŝe- towe: 1. Sprawozdanie o nadwy Ŝce/deficycie za 2001, 2002 i 2003 rok. 2. Sprawozdanie Rb-49 - Roczny bilans z wykonania bud Ŝetu sporz ądzony na 31.12.2000r., 31.12.2001r. 3. Bilans sporz ądzony na 31.12.2002r. oraz 31.12.2003r. 4. Sprawozdania o stanie zobowi ąza ń wg tytułów dłu Ŝnych oraz por ęcze ń i gwarancji za 2001, 2002 i 2003 rok. 5. Rb-27S, Rb-28S za okres od pocz ątku roku do dnia 31 grudnia 2002 roku. 6. Rb-27S, Rb-28S za okres od pocz ątku roku do dnia 31 grudnia 2003 roku. 7. Prognozy bud Ŝetowe (tj.2004-2012). 8. Plan spłat po Ŝyczek, kredytów i obligacji w latach 2004 - 2012. 9. Charakterystyk ę wnioskowanych oraz planowanych kredytów i po Ŝyczek, (w jakim banku, na jaki czas, oprocentowanie, umorzenie i cel). 10. Charakterystyk ę przygotowywanych por ęcze ń. 11. Pliki z systemu sprawozdawczego Bud Ŝet ST wysyłane do RIO za IV kwartał w latach 2001 – 2003 oraz (w przypadku, gdy analiza jest realizowana pod koniec roku) za III kwartał 2004.

W sytuacji gdyby okazało si ę, i Ŝ konieczny b ędzie dost ęp do informacji, których potrzeby obecnie nie przewidzieli śmy, niezwłocznie zwrócimy si ę o nie. Prosimy tak Ŝe o podanie danych umo Ŝliwiaj ących kontakt z nast ępuj ącymi instytucjami: Ko- mendantem Powiatowym Pa ństwowej Stra Ŝy Po Ŝarnej, Pa ństwowym Powiatowym Inspektorem Sa- nitarnym, Powiatowym Lekarzem Weterynarii, Spółkami wodnymi, O środkiem Doradztwa Rolnicze- go, Rejonowym Zakładem Energetycznym.

1.5.1. Polityki, programy, plany i inne dokumenty rządowe - II Polityka ekologiczna pa ństwa (RM 2000, Uchwała Sejmu RP 2001) - Długookresowa strategia zrównowa Ŝonego rozwoju Polski do roku 2025 (M Ś 1999) - Narodowa strategia ochrony środowiska na lata 2000-2006 (M Ś 2000) - Polityka Ekologiczna Pa ństwa na lata 2003 – 2006 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2007 – 2010 (RM 2002) - Program wykonawczy do II Polityki Ekologicznej Pa ństwa na lata 2002-2010 (RM 2002) - Krajowy Plan Gospodarki Odpadami (M Ś 2002) - Strategia Zrównowa Ŝonego Rozwoju Polski do 2025 roku (M Ś 1999) - Wytyczne dotycz ące zasad i zakresu uwzgl ędniania zagadnie ń ochrony śro- dowiska w programach sektorowych (RM 2002)

10 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Ostrowite

- Krajowa strategia ochrony i zrównowa Ŝonego u Ŝytkowania ró Ŝnorodno ści biologicznej (Projekt 2002) - Zało Ŝenia polityki energetycznej Polski do roku 2020 (MG 2000) - Koncepcja Polityki Przestrzennego Zagospodarowania Kraju (PRM 2001) - Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest stosowanych na terytorium Polski (RM 2002) - Polityka le śna pa ństwa (M Ś 1996) - Krajowa strategia ograniczenia emisji metali ci ęŜ kich i trwałych zanieczyszcze ń organicznych (M Ś1999) - Narodowa strategia edukacji ekologicznej (M Ś 1998) - Narodowa Strategia Rozwoju Regionalnego (MG 2000) - Polityka transportowa pa ństwa na lata 2001 – 2015 dla zrównowa Ŝonego rozwoju kraju (MI 2001) - Średniookresowa strategia rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich (MRiRW 1998) - Spójna polityka strukturalna rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa (MRiRW 1999) - Strategia rozwoju turystyki w latach 2001 – 2006 (MG 2001) - Polityka resortu obrony narodowej w zakresie ochrony środowiska (MO 2002) - Narodowy program przygotowania do członkostwa w Unii Europejskiej (KIE 1998) - Narodowy plan rozwoju (NPR) – (Projekt MG 2002) Koncepcja Sektorowego Programu operacyjnego (SPO) Ochrona Środowiska i Gospodarka Wodna (Projekt M Ś 2002) - Strategia Rozwoju Energetyki Odnawialnej. (M Ś 2000) - Zintegrowany Program operacyjny Rozwoju Regionalnego – komponent śro- dowiskowy (w opracowaniu) - Dokument programowy dla Funduszu Spójno ści w cz ęś ci dotycz ącej środo- wiska (w opracowaniu) - Poselski Projekt Ustawy o Racjonalnym Wykorzystaniu Odnawialnych Zaso- bów Energii. Materiały IX Ogólnopolskiego Forum Odnawialnych Źródeł Energii, Zakopane – Ko ścielisko 2003

1.5.2. Programy, plany, rejestry, dane administracji rz ądowej i samorz ądowej Województwa i Powiatu - Strategia Rozwoju Województwa Wielkopolskiego (lipiec 2000) - Plan zagospodarowania przestrzennego województwa wielkopolskiego (listopad 2001) - Program Ochrony Środowiska dla Województwa Wielkopolskiego na lata 2002 – 2010 (lipiec 2002) - Plan Gospodarki Odpadami Województwa Wielkopolskiego (wrzesie ń 2002) - Dane dost ępne w opracowaniach WIO Ś - Informacje z Wojewódzkiej Inspekcji Ochrony Ro ślin i Nasiennictwa - Dane z programów ochrony rezerwatów, parków krajobrazowych i parków narodowych - Informacje spółek wodnych i WZMiUW - Urz ąd Wojewódzki – informacje o programach dostosowawczych, programach ochrony przed hałasem i ochrony powietrza, programach gospodarowania odpadami niebezpiecznymi, o wytwarzaniu odpadów, wydanych ze- zwoleniach na prowadzenie działalno ści w zakresie gospodarki odpadami, informacje hydrogeologiczne, dane o zagro Ŝeniach spowodowanych wydo- bywaniem kopalin - koncesje, zatwierdzonych zasobach złó Ŝ i wody, informacje z centrum zarz ądzania kryzysowego (powód ź), dane archeologiczne oraz z rejestru zabytków, zasoby baz danych zawieraj ących informacje dotycz ące ochrony powietrza i poziomu hałasu, decyzje i raporty dotycz ące lokalizacji autostrady, zmiany stosunków wodnych na terenach o szczególnych warto ściach przyrodniczych

11 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Ostrowite

- Urz ąd Marszałkowski – dane dotycz ące płatników opłaty produktowej, dane o korzystaj ących ze środowiska - Dane o programach ochrony wód opracowanych przez RZGW - Dane hydrometeorologiczne z IMGW - Program Ochrony Środowiska Powiatu Słupeckiego (listopad 2003) - Plan Gospodarki Odpadami w Powiecie (listopad 2003) - Dane ze Starostwa zgodnie z wykazem zamieszczonym w p.1.5. - Dane z wizji lokalnej w gminie - Szczegółowe dane statystyczne uzyskane z Banku Danych Regionalnych- GUS nt. gminy Ostrowite i powiatu słupeckiego - Dane z raportów Inspekcji Sanitarnej - Dane z Inspekcji Weterynaryjnej - Dane hydrometeorologiczne z IMGW - Dane o planach urz ądzania lasów i lasach ochronnych z nadle śnictw - Dane z Policji i Stra Ŝy Po Ŝarnej odno śnie katastrof

1.5.3. Dane uzyskane od podmiotów gospodarczych - Informacja z Polskich Sieci Elektroenergetycznych nt. sieci i obiektów elektroenergetycznych o napi ęciu 400 kV i 220 kV, - Informacja z firmy ENEA S.A. Oddział w Poznaniu nt. sieci i obiektów elektroenergetycznych o napi ęciu 15 kV i 20 kV.

1.5.4. Programy gmin zlewni, programy ochrony powietrza wynikaj ące z przepływów zanieczyszcze ń, programy ochrony ró Ŝnorodno ści biologicznej - Natura 2000 - ECONET

1.5.5. Programy, plany, rejestry, dane, uzyskane z Gminy - Strategia Rozwoju Gminy (wersja robocza, w trakcie realizacji) - Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Ostrowie (listopad 2000) - Program Ochrony Środowiska w zakresie Gospodarki Odpadami dla powiatu słupeckiego dla potrzeb budowy składowiska odpadów (2000 r.) - Program Gospodarki Odpadami – wariant II (luty 2000 r.) - Program ochrony Powidzkiego Parku krajobrazowego – chłonno ść turystyczna (grudzie ń 2000) - Projekt granicy polno-le śnej dla gminy Ostrowite (1994 r., nieaktualny), - Wykaz dróg powiatowych i gminnych, - Wykaz podmiotów gospodarczych w rejestrze gminy, - Operat wodnoprawny na zrzut ścieków oczyszczonych dla oczyszczalni ścieków Gosty ń (kwiecie ń 2003 r.) - Informacja z gminy Ostrowite zgodnie z pkt. 1.5 - Projekt oczyszczalni ścieków w miejscowo ści Gosty ń (maj 2001 r.) - Informacje z zasobów internetowych województwa, powiatu i gminy - Dane finansowe konieczne do oszacowania mo Ŝliwo ści inwestycyjnych Gminy Ostrowite - Informacja z Gminy Ostrowite nt. azbestu - Dane z wizji lokalnej w gminie 1.6. Metodyka opracowania Programu i jego korygowania

1.6.1. Uwagi ogólne Rozpoczynaj ąc prace nad Programem przedstawiciele Wykonawcy odwiedzili Urz ąd Gminy celem przedstawienia im metodyki realizacji opracowania oraz odwiedzenia najwa Ŝniejszych z punktu widzenia ochrony środowiska, obiektów komunalnych takich jak oczyszczalnie ścieków i oraz obiektów chronionej przyrody. Wizja terenowa oraz rozmowy z pracownikami samorz ądowymi zajmuj ącymi si ę problematyk ą ochrony środowiska pozwoliły na szybkie wyrobienie sobie opinii na temat sytuacji w Gminie, ułatwiły te Ŝ lepsze rozumienie wszelakich dokumentów oraz pó źniejsze koordynowanie prac pro-

12 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Ostrowite

jektowo-programowych. Pó źniejsza analiza dokumentów pozwoliła na poszerzenie i weryfikacj ę wst ępnych ocen. Gminny Program Ochrony Środowiska musiał powstawa ć w ścisłej współpracy z dan ą gmi- ną. Konieczne było, bowiem uwzgl ędnienie zada ń planowanych przez gmin ę. Zwracaj ąc si ę o udost ępnienie danych, zespół redakcyjny miał świadomo ść , Ŝe pewne rejestry nie s ą prowadzone, albo s ą niekompletne. Nieliczne braki zostały w Programie uwidocznione, gdy Ŝ i taka jest jego rola. Zaproponowane zostały te Ŝ środki zaradcze. Program , b ędący dokumentem interdyscyplinarnym, został zrealizowany przez szesnasto- osobowy zespół, w skład, którego wchodzili specjaliści z nast ępuj ących dziedzin: ochrony przyrody, le śnictwa, ochrony gleb i gospodarki odpadami, geologii i hydrogeologii, energii odnawialnej i energochłonno ści, gospodarki wodnej i wodno – ściekowej, ochrony powietrza i przed hałasem, ochrony przez działaniem pól elektromagnetycznych, awarii przemysłowych i kl ęsk Ŝywiołowych oraz systemów informacji o terenie, finansów, strategii i prawa. Zapisanie w li ście przedsi ęwzi ęć inwestycji planowanych przez gmin ę, otwiera drog ę do podj ęcia realizacji cz ęś ci z nich wspólnie przez kilka jednostek samorz ądu i tym samym, poprzez efekt skali, stworzenie mo Ŝliwo ści podj ęcia stara ń o dofinansowanie z funduszy UE. Nowo ści ą, w tego rodzaju opracowaniach, jest zbilansowanie potrzeb z mo Ŝliwo ściami ich sfinansowania. Zgodnie z wytycznymi sporz ądzania programów ochrony środowiska na szczeblu lokalnym zadania podzielono na własne i koordynowane, przy czym: - Zadania własne obejmuj ą te przedsi ęwzi ęcia, które b ędą w cało ści lub cz ę- ściowo finansowane ze środków b ędących w dyspozycji gminy, - Zadania koordynowane obejmuj ą przedsi ęwzi ęcia finansowe ze środków przedsi ębiorstw oraz środków zewn ętrznych b ędących w dyspozycji orga- nów i instytucji szczebla wojewódzkiego i centralnego, b ądź instytucji działa- jących na terenie gminy, ale podległych organom wojewódzkim b ądź cen- tralnym.

1.6.2. Zasadnicze kroki post ępowania - Okre ślenie struktury Programu w nawi ązaniu do Polityki ekologicznej pa ń- stwa na lata 2003 – 2006 i Programu ochrony środowiska Województwa - Ocena stanu poszczególnych komponentów środowiska w świetle doku- mentów - Ustalenie list priorytetowych przedsi ęwzi ęć inwestycyjnych i pozainwestycyj- nych - Zbilansowanie mo Ŝliwo ści inwestycyjnych z list ą priorytetów i ustalenie zada ń i harmonogramu realizacji na okres o śmiu lat - Analiza instrumentów prawnych, ekonomicznych i kontrolnych realizacji Pro- gramu

13 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Ostrowite

14 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Ostrowite

15 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Ostrowite

CHARAKTERYSTYKA GMINY

16 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Ostrowite

17 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Ostrowite

2. Charakterystyka Gminy 2.1. Poło Ŝenie i uwarunkowania z nim zwi ązane Gmina Ostrowite le Ŝy w północnej cz ęś ci powiatu słupeckiego, stanowi ąc jedn ą z o śmiu gmin tego powiatu. Poło Ŝona jest na terenie byłego województwa koni ńskiego, a obecnie wielkopolskiego i s ąsiaduje: od wschodu z gmin ą Kleczew(powiat koni ński), a od południowego-wschodu z gmin ą Kazimierz Biskupi (powiat koni ński). Na południu graniczy z gmin ą Słupca, na zachodzie – z gmin ą Powidz nale Ŝą cą do powiatu słupeckiego. Zajmuje powierzchni ę 10410 ha (tj. 104,1 km 2). Według podziału fizjograficznego prof. Kondrackiego, gmina Ostrowite poło Ŝona jest w obr ę- bie Pojezierza Gnie źnie ńskiego b ędącego fragmentem makroregionu Pojezierze Wielkopolskie. Obecny krajobraz utworzył si ę dzi ęki procesom lodowcowym – mo Ŝna tu wyró Ŝni ć m.in.: wał spi ę- trzonej moreny czołowej (południowa i zachodnia cz ęść gminy), sandr (na północy) oraz terasy sandrowe (północny wschód). Siedzib ą władz administracyjnych jest wie ś Ostrowite. Gmina składa si ę z 21 sołectw: Doły, Giewartów, Giewartów Holendry, Gostu ń, Izdebno, Grabina, Jarotki, Kania, K ąpiel, Kosewo, Mie- czownica, Naprusewo, Ostrowite, Przecław, Sienno, Siernicze Małe, Siernicze Wielkie, Skrzynka, Stara Olszyna, Szyszłowo, Tomaszewo. W sumie na tym terenie znajduje si ę 37 miejscowo ści. Przez gmin ę nie przebiegaj ą główne arterie drogowe, jak równie Ŝ brak jest tras kolejowych. Blisko ść autostrady A2 (Berlin - Moskwa), biegn ącej na południe od gminy, z jednej strony bezpo- średnio nie wpływa negatywnie na środowisko, z drugiej strony pozwala na łatwy dojazd. 2.2. Stan przestrzeni Gmina Ostrowite jest gmin ą typowo rolnicz ą, gdzie u Ŝytki rolne zajmuj ą 74% jej powierzchni (7680 ha). Jako ść gleb w gminie jest, wi ęc bardzo istotnym czynnikiem dla rozwoju rolnictwa warunkuj ą- cym wysoko ść i jako ść uzyskiwanych plonów. Du Ŝe zró Ŝnicowanie pokrywy glebowej wynika z ró Ŝnorodno ści przypowierzchniowych utwo- rów geologicznych tworz ących skał ę macierzyst ą gleb. Na obszarze gminy wyst ępuj ą 3 strefy wyra źnie ró Ŝni ące si ę warunkami glebowymi. W cz ęś ci północnej s ą to słabe gleby brunatne wyługo- wane klasy VI, wykształcone z gł ębokich piasków. Jedynie w rejonie Kosewa-Lipnicy wyst ępuj ą nieco lepsze gleby bielicowe klasy IV i V. Centraln ą cz ęść gminy zajmuj ą wykształcone na podło Ŝu gliniastym gleby bielicowe, brunatne wyługowane oraz zdegradowane czarne ziemie kl. IV. Tylko w rejonie Siernicze Małe i Wielkie wyst ępuj ą bardzo dobre gleby bielicowe i brunatne wyługowane klasy III. Gleby te niewielkim płatem wyst ępuj ą równie Ŝ w okolicy Mieczownicy. Natomiast w cz ęś ci połu- dniowej dominuj ą gleby klasy VI, lokalnie V wykształcone z piasków. W zwi ązku z małymi ilo ściami opadów atmosferycznych gleby wykazuj ą deficyt wody i wymagaj ą nawadniania. Gleby gminy Ostrowite zaliczane s ą do ni Ŝszych klas bonitacyjnych. St ąd, na analizowanym terenie dominuje rolnicze wykorzystanie z przewag ą upraw zbó Ŝ i ziemniaków. Tabela 5. Formy u Ŝytkowania gruntów w gminie Ostrowite Wyszczególnienie Powierzchnia (ha) % powierzchni gminy Powierzchnia ogólna 10410 100 UŜytki rolne, w tym: 7680 73,8 Grunty orne/ odłogi/ugory 6588/150/30 88/2,2/0,4 Sady 37 0,5 Ł ąki 262 3,5 Pastwiska 120 1,6 UŜytki le śne 871 8,3 Grunty zabudowane i zurbanizowane 241 2,3 Wody 597 5, 7 Pozostałe tereny 1021 9,8 Źródło: Urz ąd Gminy

18 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Ostrowite

uŜytki rolne uŜytki le śne grunty orne odłogi ugory sady grunty zabudow ane w ody łąki pastw iska lasy pozostałe pozostałe tereny

Rysunek 1. Struktura u Ŝytkowania gruntów w gminie oraz struktura u Ŝytkowania u Ŝytków rolnych w gminie Ostrowite. 2.3. Środowisko przyrodnicze Ze wzgl ędu na du Ŝe walory przyrodnicze środowiska, prawie cała gmina znalazła si ę w zasi ę- gu Powidzko-Bieniszewskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu , zatwierdzonego uchwał ą nr 53 WRN w Koninie w dniu 29.01.1986r. Szczególnie atrakcyjne s ą tereny w północno-zachodniej cz ęś ci gminy poło Ŝone wzdłu Ŝ jeziora Powidzkiego, które znajduj ą si ę w granicach Powidzkiego Parku Krajobrazowego. W obr ębie gminy Park zajmuje 3230 ha, co stanowi zaledwie 13% jego powierzchni całkowitej (24600 ha). Ochron ą konserwatorsk ą obj ęte s ą 3 pomniki przyrody rosn ące w zabytkowych parkach dworskich: 2 d ęby szypułkowe w Kosewie oraz 1 d ąb szypułkowy w Giewartowie. Lasy zajmuj ą 871 ha, tj. 8,3% powierzchni gminy. Wi ększy kompleks wyst ępuje w północno- zachodniej cz ęś ci gminy, gdzie dominuj ącym typem siedliskowym lasu jest bór świe Ŝy, a gatunkiem drzewostanu sosna. Drugi kompleks skupiony jest w południowozachodniej cz ęś ci gminy w rejonie Mieczownicy. Dominuje tam bór mieszany świe Ŝy, a w poło Ŝonych ni Ŝej partiach ols. W śród drzewostanu dominuje sosna i olcha. Północno-zachodnia cz ęść gminy le Ŝy na obszarze wodono śnego zbiornika Wielkopolskiej Doliny Kopalnej, głównego zbiornika wód podziemnych, wymagaj ącego szczególnej ochrony, zwłaszcza, Ŝe nie uległy one jeszcze zanieczyszczeniu. W rejonie wsi Jarotki wyst ępuje zło Ŝe w ęgla brunatnego („P ątnów III”). Zło Ŝe nie jest eksploatowane. Zasoby wynosz ą 1587 tys. ton. W rejonie Skrzynki-Salomonowa spotykamy udokumentowane zło Ŝa torfów, których zasoby bilansowe wynosz ą 111,2 tys. m 3. Zło Ŝa nie s ą eksploatowane. Klimat gminy nale Ŝy do strefy klimatu umiarkowanego, na obszarze ścierania si ę i przenikania klimatu morskiego i kontynentalnego. Na tle innych obszarów wyró Ŝnia si ę: - Stosunkowo cz ęstsze wyst ępowanie dni z pogod ą bardzo ciepł ą i zarazem pochmurn ą ( średnio 60 w roku, z czego około 39 cechuje brak opadów), - Znaczn ą frekwencj ą dni przymrozkowych bardzo chłodnych, w których jednocze śnie wyst ępuje opad ( średnio 20 w roku). Na danym obszarze przewa Ŝaj ą wiatry zachodnie i południowo-zachodnie. Średnia roczna pr ędko ść wiatru nie uwarunkowana czynnikami lokalnymi jest nie wi ększa ni Ŝ 2m/s (wiatry bardzo słabe) i nie przekracza 4m/s (wiatry słabe). Wiatry silne i bardzo silne pojawiaj ą si ę sporadycznie. Gmina znajduje si ę w strefie najmniejszych opadów atmosferycznych. Średnia roczna suma opadów za okres wieloletni nie przekracza z reguły 550 mm. Miesi ącami najbardziej obfite w opady to czerwiec, lipiec i sierpie ń. Średnia roczna temperatura wynosi 8 0C. Najcieplejszym miesi ącem jest lipiec (18 C), naj- chłodniejszym – stycze ń –2,2 C. Okres wegetacyjny trwa od 31 marca do 5 listopada, wynosi, wi ęc 220 dni. Przeci ętny czas wyst ępowania pokrywy śnie Ŝnej waha si ę od 38 do 60 dni. Ostatnie przymrozki wiosenne wyst ępuj ą około połowy kwietnia, a pierwsze przymrozki jesienne pojawiaj ą si ę około połowy pa ździernika. Gmina Ostrowite poło Ŝona jest na Pojezierzu, st ąd wyst ępuj ą tu liczne naturalne zbiorniki wodne, których charakterystyk ę przedstawia tabela. Znajduje si ę w dorzeczu rzeki Warty, na obsza-

19 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Ostrowite

rze zlewni rzeki Meszny i Kanału Slesi ńskiego. Wody zajmuj ą powierzchni ę 597 ha, co stanowi 5,7% powierzchni gminy. Tabela 6. Wykaz jezior na terenie gminy Ostrowite Gł ęboko ść Nazwa(y) Wła ściciele/ u Ŝytkow- Powierzchnia Długo ść Szeroko ść Klasa średnia/ jeziora nik (km 2) max (m) max (m) czysto ści max (m) AWRSP Gospodarstwo Jeziora Powidzkiego Powidzkie „RYBMAR”, Powidz ul. 10,36 12,7/45,4 11050 2060 I Strzałkowska AWRSP, Zwi ązek W ęd- karski w Koninie ul. Wy- Kosewskie, spia ńskiego, Gospodar- Naprusewskie stwo Jeziora Powidzkie- go „RYBMAR”, Powidz 0,9 5,9/9,9 1800 670 ul. Strzałkowska AWRSP, Zwi ązek W ęd- karski w Koninie ul. Wy- Ostrowite, spia ńskiego, Gospodar- Karotki stwo Jeziora Powidzkie- go „RYBMAR”, Powidz 0,35 6,0/10,7 1670 265 ul. Strzałkowska AWRSP, Zwi ązek W ęd- Koziegłowskie karski w Koninie ul. Wy- 0,385 6,1/14,1 1100 525 spia ńskiego Ka ńskie, Salomonowskie Musiałkiewicz Eugeniusz 0,22 0,9/1,6 860 385 Skrzynka Tabela 7. Wykaz cieków wodnych na terenie gminy Ostrowite Długo ść /długo ść w Powierzchnia zlewni / Nazwa cieku Klasa czysto ści gminie (km) Pow. w gminie (km 2) Meszna 24,3/2,7 705,3 (całkowita) non Sucha Rzeka 19,5/1,36 b.d.* non Struga Ostrowicka 18,7/9,13 b.d. non Kanał Kosewski 2/2 b.d. non

2.4. Środowisko kulturowe Gmina Ostrowite mo Ŝe poszczyci ć si ę wieloma zabytkami dziedzictwa kulturowego, do któ- rych zalicza si ę: - Zespół pałacowy w Giewartowie – z połowy XIX w., park o powierzchni 5,31 ha, - Zespół pałacowo-parkowy w Kosewie- o powierzchni 8,83 ha, - Dwór i park w Naprusewie z około 1890 r., park o powierzchni 1 ha, dwór w fazie ruiny - Park dworski w Jarotkach z II poł. XIX w., znajduje si ę tam cmentarz cało- palny kultury łu Ŝyckiej, obj ęty stref ą obserwacji archeologicznej, - Eklektyczny pałac w Mieczownicy z XIX w., park o pow. 4,5 ha oraz staw, - Ko ścioły w Ostrowitem i Gierwatowie z pocz. XXw., - Młyn z pocz. XX w. oraz karczma z wozowni ą w K ąpielu, - Dwa cmentarze ewangelicko-augsburskie z przełomu XIX/XX wieku w Brzo- zogaju i Dołach (nieczynne), - Dwie osady średniowieczne w Giewartowie. 2.5. Społeczno ść Gmin ę Ostrowite zamieszkuje 5290 osób (stan na dzie ń 30.12.2003 r.), z czego 51% stanowi ą kobiety (2721 os.), a 49% m ęŜ czy źni (2569 os.). G ęsto ść zaludnienia gminy to niespełna 51 osób/km 2 (2,5-krotnie mniejsze od średniej krajowej). Najwi ększe skupiska to Ostrowite (766 mieszk.), Giewartów (411 mieszk.) oraz Mieczownica i Siernicze Małe (odpowiednio

20 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Ostrowite

338 i 300 mieszk.). Najmniejsza wie ś sołecka to Doły z liczb ą osób równ ą 64. Przyrost naturalny jest dodatni i wynosi 8 (dane za rok 2003). Stopa bezrobocia wynosiła 21,5% w 2003r. i z roku na rok zdecydowanie wzrasta (w ko ńcu lat 90-tych było to 13,8%). Wska źnik bezrobocia w gminie jest wy Ŝszy od wska źnika dla województwa i kraju, na tle powiatu jest to wynik średni. Najwi ększ ą grup ę stanowi ą osoby młode z wykształce- niem zawodowym zasadniczym i podstawowym. Wi ększo ść z tych osób nie posiada prawa do zasił- ku. 2.6. Gospodarka oraz postulowane kierunki i dziedziny rozwoju Gmina Ostrowite to gmina wiejska, cechuj ąca si ę typowo rolniczym charakterem. Mimo tego, spo śród 152 podmiotów gospodarczych b ędących w ewidencji gminy w roku 2003, przedsi ębior- stwa zwi ązane z rolnictwem stanowi ą jedynie 9% (14 podmiotów). Wi ększo ść z podmiotów gospodaruj ących na terenie Gminy zajmuje si ę usługami (w tym naprawy i transport) oraz handlem i ga- stronomi ą (60%). Najmniejszy odsetek stanowi ą jednostki o światowe i opieki zdrowotnej. Najwi ększe przedsi ębiorstwa w gminie to: - „Przempol” Janusz Miłos, Ostrowite - usługi transportowe i ogólnobudowla- ne, roboty ziemne-komunalne; - „Baj” Bła Ŝej Osowczyk, Giewartów – produkcja mebli biurowych; - Wytwórnia Materiałów Budowlanych El Ŝbieta i Leszek Szydlarek, Giewartów Holendry; - Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska” – handel, usługi, sprzeda Ŝ środków produkcji rolnej, skup zbó Ŝ, piekarnia; - Spółdzielnia Kółek Rolniczych – obsługa wodoci ągów oraz oczyszczalni i sieci kanalizacyjnej, usługi rolnicze. Funkcj ą uzupełniaj ącą i odgrywaj ącą coraz wi ększ ą rol ę jest funkcja rekreacyjna zwi ązana z terenami poło Ŝonymi wokół jezior Powidzkiego i Kosewskiego. Sprzyja temu równie Ŝ poło Ŝenie gminy z dala od głównych arterii drogowych i tras kolejowych. Wiele wsi (m.in. Giewartów, Kosewo, Naprusewo) uzyskało status miejscowo ści o korzystnych wła ściwo ściach klimatycznych i walorach krajobrazowych. W zwi ązku z rozwojem turystki we wsi Mieczownica działa stadnina koni, a w okolicy jezior powstaje coraz wi ęcej działek letniskowych. Na terenie gminy zorganizowano dwa k ąpieli- ska nad jeziorem Powidzkim: - Przy placówce wspierania rodziny Szansa w Kosewie, - Przy O środku Szkoleniowo-Wypoczynkowym w Giewartowie Na terenie gminy nie zlokalizowano zakładów mog ących szczególnie oddziaływa ć na środowi- sko. 2.7. Rolnictwo i postulowane kierunki rozwoju Jak ju Ŝ powy Ŝej wspomniano, gmina Ostrowite to gmina typowo rolnicza, gdzie u Ŝytki rolne zajmuj ą 73,8% jej powierzchni. Znajduj ą si ę tutaj 847 indywidualne gospodarstwa rolne (dane ze Spisu Rolnego za rok 2002). Gospodaruj ą one na powierzchni 7486,2 ha, czyli na blisko 97,4% wszystkich u Ŝytków rolnych w Gminie. Wykorzystanie rolnicze gruntów jest uzale Ŝniona od jako ść gleb, które na terenie gminy zosta- ły w wi ększo ści zakwalifikowane do ni Ŝszych klas bonitacyjnych. Dominuj ącą rol ę odgrywa produkcja zbo Ŝowa (niemal 80% powierzchni zasiewów). W śród zbó Ŝ dominuj ącymi s ą: Ŝyto (1862 ha), pszen Ŝyto (976,5 ha), j ęczmie ń jary (598 ha) oraz pszenica ozima (567 ha). Uprawa ziemniaków zajmuje około 273 ha, a rzepaku – 495 ha. W śród drzew owocowych dominuj ą jabłonie, które zajmuj ą niewielk ą powierzchni ę 40,5 ha. Ze wzgl ędu na warunki klimatyczne i glebowe oraz stosunki wodne uzyskuje si ę średnio ni Ŝsze plony ni Ŝ na terenie województwa, a nawet kraju. Poziom zu Ŝycia nawozów ogółem to 920 ton/rok, z czego: azot – 70%, fosfor – 15%, potas – 15%. Wielko ść zu Ŝycia środków ochrony ro ślin oscyluje w granicach 6,25 t/rok. Spo śród 848 gospodarstw rolnych 638 jednostek dokonuje zakupu nawozów, wapna i środków ochrony ro ślin. Hodowla zwierz ąt w gminie to głównie: trzoda chlewna – ogółem – 18811 sztuk, w tym lochy – 1694, drób 14175 oraz bydło w ilo ści ogólnej 1711, w tym krowy mleczne - 699. Ponadto w niewielkiej skali owce 1057 sztuk. Struktura agrarna relatywnie nie jest znacznie rozdrobniona, niemniej jednak gospodarstw du- Ŝych (powy Ŝej 15 ha) jest tylko 130, gospodaruj ą one na 2.834 ha. Gospodarstw małych (do 5 ha) jest 364 i zajmuj ą one powierzchni ę 1.166 ha.

21 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Ostrowite

Najwi ększe gospodarstwa rolne w Gminie to: - SK Mieczownica – 475 ha - SKR Złotków – 300 ha - Maciej Sobczak, Świnna – 66,81 ha - Józef Lisiecki, Witkowo – 65,89 ha - Marek Głembicki, Borówiec – 56,87 ha - Tadeusz Bojarski, Doły – 53,57 ha - Andrzej Miłos, Andrzejewo – 50,94 ha - Józef Szczepankowski, K ąpiel – 48,07 ha - Danuta Świ ątek, Hejna – 46,53 ha. Gmina ma predyspozycje do rozwoju na swoim terenie rolnictwa ekologicznego, za czym przemawia: - Brak przemysłu na tym terenie, - Brak głównych arterii drogowych, - Niskie zu Ŝycie nawozów sztucznych; Szczególnie w północnej cz ęś ci gminy (du Ŝo lasów i jezior) istnieje dobre warunki dla zakła- dania gospodarstw agroturystycznych. Istniej równie Ŝ szansa rozwoju alternatywnych źródeł energii, w tym przede wszystkim wykorzystanie biomasy (słoma) oraz tworzenie plantacji wierzby energetycznej.

22 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Ostrowite

23 CELE, PRIORYTETY I PRZEDSI ĘWZI ĘCIA, INWESTYCYJNE I POZAINWESTYCYJNE, KONIECZNE DO REALIZACJI W PERSPEKTYWIE WIELOLETNIEJ, W SFERZE OCHRONY DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO I RACJONALNEGO U śYTKOWANIA ZASOBÓW PRZYRODY

3. Cele, priorytety i przedsi ęwzi ęcia, inwestycyjne i pozainwestycyjne, konieczne do realizacji w perspektywie wieloletniej, w sferze ochrony dziedzictwa przyrodniczego i racjonalnego uŜytkowania zasobów przyrody 3.1. Ochrona przyrody. Ró Ŝnorodno ść biologiczna i krajobrazowa

3.1.1. Analiza stanu istniej ącego

3.1.1.1. Stan krajobrazu rolniczego Wi ększ ą cz ęść gminy zajmuj ą tereny rolnicze. Intensywne u Ŝytkowanie gruntów stanowi zagro Ŝenie dla ró Ŝnorodno ści biologicznej: - Zamiana ł ąk ko śnych i pól na monokultury ro ślin pastewnych i zbo Ŝowych; - Osuszanie gruntów i eutrofizacja nielicznych cieków wodnych; - Nadmierne lub nieodpowiednie stosowanie nawozów sztucznych oraz ŚOR; - Efektem tych działa ń b ędzie: - Ust ępowaniu rodzimych gatunków ro ślin i zwierz ąt; - Wi ększe ryzyko wyst ępowania chorób ro ślin i szkodników - Obni Ŝenie jako ści gruntów oraz plonów Brak inwentaryzacji przyrodniczej gminy oraz planu ochrony parku nie pozwala na szcze- gółow ą analiz ę stanu środowiska i utrudnia podj ęcie niezb ędnych działa ń zapobiegawczych. Ochronie sprzyjaj ą po średnio działania prowadzone przez nadle śnictwa oraz na terenie parku krajobrazowego

3.1.1.2. Formy ochrony przyrody Parki krajobrazowe Szczególnie atrakcyjne tereny w północno-zachodniej cz ęś ci gminy poło Ŝone wzdłu Ŝ jeziora Powidzkiego znajduj ą si ę w granicach Powidzkiego Parku Krajobrazowego. W obr ębie gminy Park zajmuje 3230 ha, co stanowi zaledwie 13% jego powierzchni całkowitej (24600 ha). Ochron ą konserwatorsk ą obj ęte s ą 3 pomniki przyrody: 2 d ęby szypułkowe w Kosewie i 1 d ąb szypułkowy w Gierwatowie. Drzewa rosn ą w zabytkowych parkach dworskich. Ile dalszych wielowiekowych drzew powinno otrzyma ć ten status nie wiadomo, gdy Ŝ nie została przeprowadzona inwentaryzacja przyrodnicza gminy. Obszary Chronionego Krajobrazu Ze wzgl ędu na du Ŝe walory przyrodnicze środowiska, prawie cała gmina znalazła si ę w zasi ęgu Powidzko-Bieniszewskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu , zatwierdzonego uchwał ą nr 53 WRN w Koninie w dniu 29.01.1986 r. Obejmuje teren z najbardziej charaktery- stycznymi formami rze źby młodoglacjalnej zwi ązanej z ostatnim zlodowaceniem – północnopol- skim. Rezerwaty przyrody Na terenie gminy nie wyst ępuj ą rezerwaty przyrody, aczkolwiek w cz ęś ci Parku na obszarze gminy Ostrowite proponuje si ę utworzenie ścisłego rezerwatu wodno-torfowiskowego „Jezio- ro Ka ńskie”. Obiekt stanowi aktualnie własno ść prywatn ą, jednak ze wzgl ędu na jego wybitne walory przyrodnicze nale Ŝałoby go za wszelk ą cen ę obj ąć ochron ą. W jego skład powinny wej ść : zarastaj ące jezioro, przyległe kompleksy torfowisk niskich i przej ściowych, wilgotne ł ąki oraz bagienne lasy i zaro śla. Stwierdzono tam wyst ępowanie interesuj ących i zagro Ŝonych zbiorowisk ro ślinnych, takich jak: zespół aldrowandy p ęcherzykowatej, zespół osoki aloesowej, mszar z tu- rzyc ą bagienn ą i dzióbkowat ą, pło czermieniowe i szalejowe, zespół lilii wodnych, zespół grze- bieni północnych, zaro śla brzóz i wierzby uszatej, bór bagienny, ols torfowcowy i porzeczkowy. Z bardzo licznych osobliwo ści florystycznych wymieni ć nale Ŝy takie gatunki jak np.: rogowic ę wielkoowocow ą, turzyce, rosiczk ę okr ągłolistn ą, Ŝurawin ę błotn ą, selery błotne. Jezioro Ka ńskie wraz z otoczeniem jest miejscem wyst ępowania i rozmna Ŝania wielu ga- tunków zwierz ąt chronionych. Wyst ępuj ą m.in.: szcze Ŝuja wielka, piskorz, grzebiuszka ziemna, Ŝekotka drzewna, jaszczurka Ŝyworodna, wydr. Na jeziorze odbywaj ą si ę l ęgi łab ędzia niemego i g ęgawy. Pomniki przyrody Ochron ą konserwatorks ą obj ęte s ą 3 pomniki przyrody: - 2 d ęby szypułkowe w Kosewie: „Paweł” (obwód 597 cm) i „Gaweł” (obwód 548 cm) - 1 d ąb szypułkowy w Gierwatowie: „Sokół” – to najwi ększe drzewo w gminie o obwodzie 702 cm. Drzewa rosn ą w zabytkowych parkach dworskich. Chocia Ŝ pomniki przyrody nie maj ą wi ększego znaczenia dla ustalania strategii rozwoju i zagospodarowania przestrzennego gmin i powiatu, to po średnio świadcz ą o naturalno ści ele- mentów przyrody, a tak Ŝe stosunkowo dobrym stanie środowiska abiotycznego i niewielkim przekształceniu antropogennym obszaru. Niewielka liczba pomników przyrody mo Ŝe, zatem przemawia ć za silnym przekształce- niem środowiska naturalnego w gminie. Ile dalszych wielowiekowych drzew powinno otrzyma ć ten status nie wiadomo, gdy Ŝ nie została przeprowadzona inwentaryzacja przyrodnicza gminy. UŜytki ekologiczne Na terenie gminy Ostrowite nie powołano dotychczas tej formy ochrony, jednak Ŝe istniej ą obszary nie mniej cenne pod wzgl ędem przyrodniczym, które powinny zosta ć uznane za u Ŝytki ekologiczne: - Rynna ł ącz ąca Jez. Powidzkie i Jez. Budzisławskie - Kompleks ł ąk, bagien i olsów w rynnie Jez. Ka ńskiego w okolicach Skrzynki - Kompleks ł ąk i lasów ł ęgowych w rynnie terenowej mi ędzy Naprusewem a Tomiszewem

3.1.1.3. Korytarze ekologiczne, doliny rzeczne, obszary wodno-błotne ECONET Europejska Sie ć Ekologiczna EECONET to spójny przestrzennie i funkcjonalnie system reprezentatywnych i najlepiej zachowanych pod wzgl ędem ró Ŝnorodno ści biologicznej obszarów Europy utworzona przez Mi ędzynarodow ą Uni ę Ochrony Przyrody (IUCN). Sie ć składa si ę z ob- szarów w ęzłowych najlepiej zachowanych pod wzgl ędem przyrodniczym i reprezentatywnych dla ró Ŝnych regionów przyrodniczych kraju, wzajemnie ze sob ą powi ązanych korytarzami ekologicznymi, które zapewniaj ą ci ągło ść wi ęzi przyrodniczych w obr ębie tego systemu. W granicach polskiej cz ęś ci tego systemu (ECONET-POLSKA) wyst ępuje 46 obszarów w ęzłowych. W obr ębie jednego z nich o znaczeniu mi ędzynarodowym, o nazwie Obszar Powidzko-Gopla ński , poło Ŝo- na jest gmina Ostrowite. NATURA 2000 W ramach procesu integracji z Uni ą Europejsk ą, Polska została zobowi ązana do wyznaczenia na swoim terytorium sieci NATURA 2000 . Zgodnie z Dyrektyw ą Siedliskow ą UE, NATU- RA 2000 to spójna Europejska Sie ć Ekologiczna obejmuj ąca specjalne obszary ochrony (SOO) tworzone dla ochrony siedlisk naturalnych oraz siedlisk gatunków ro ślin i zwierz ąt, oraz obszary specjalnej ochrony (OSO) tworzone dla ochrony siedlisk ptaków, tworzone w ramach Dyrektywy Ptasiej. Obszary takie nazwano ostojami. Gmina Ostrowie znajduje si ę na terenie jednego z 277 specjalnych obszarów ochrony utworzonych na obszarze Polski. Jest to Pojezierze Gnie źnie ńskie , na którym wyst ępuje kompleks jezior rynnowych i charakterystycznych form polodowcowych. Na dnie rynien, wzdłu Ŝ jezior zachowały si ę fragmenty ł ęgów olszowo-jesionowych i olsów. W zarastaj ącej misie Jeziora Ka ń- skiego wykształciły si ę interesuj ące zbiorowiska ro ślinno ści torfowisk niskiego i przej ściowego. Realizacja Programu ma umo Ŝliwi ć ochron ę dziedzictwa przyrodniczego dla przyszłych pokole ń.

3.1.1.4. Zadrzewienia śródpolne i przydro Ŝne oraz ziele ń urz ądzona Ze wzgl ędu na niewielk ą lesisto ść , wa Ŝną rol ę w systemie ekologicznym gminy spełnia ro- ślinno ść niele śna, czyli zadrzewienia śródpolne i przydro Ŝne oraz ziele ń parkowa i cmentarna. Zadaniem ochrony i kształtowania zadrzewie ń jest wspomaganie funkcji ekologicznych w systemie przyrodniczym, poprawa agroklimatu i czysto ści powietrza w strefach przydro Ŝnych oraz wzbogacenie krajobrazu gminy (podwy Ŝszenie walorów estetycznych krajobrazu). Najistotniejsze kompleksy zadrzewie ń wyst ępuj ą na terenie Powidzkiego Parku Krajobra- zowego oraz wzdłu Ŝ wi ększo ści dróg. Przewa Ŝaj ącymi gatunkami drzew s ą: grusza, topola, wierzba, kasztanowiec, jesion oraz olsza czarna. Najciekawsze parki w gminie pod wzgl ędem krajobrazowym, poznawczym i estetycznym: - Giewartów – cały dorodny drzewostan parku dworskiego z licznymi okazały- mi d ębami szypułkowymi o obwodach 390-290 cm, kilkoma gatunkami klo- nu, lipami drobnolistnymi (obwody ponad 200 cm), wiązami szypułkowymi i olszami czarnymi o ponad dwumetrowych obwodach w pier śnicach, w tym dąb szypułkowy, pomnik przyrody zarejestrowany pod nr 71, zwany “Sokół”, najwi ększe drzewo w Parku, 702 cm. Uwag ę zwróci ć winna równie Ŝ poło Ŝo- na za parkiem grupa buków pospolitych. - Kosewo – park i okolice, brzoza brodawkowata, 200 cm, liczne d ęby szypuł- kowe, z których dwa, o obwodach 597 cm i 548 cm, oznaczone s ą jako pomniki przyrody, jesion wyniosły, 325 cm, grusza pospolita, 166 cm. Park w Kose- wie jest miejscem najliczniejszego wyst ępowania klonów polnych, z których kilka osi ąga obwód ponad 2 m (najokazalszy – 283 cm). - Naprusewo – w obr ębie parku aleja starych grabów oraz inne okazałe drzewa: d ęby szypułkowe, (343-262 cm). Interesuj ący jest okaz buka zwyczajne- go, formy purpurowej, szczepiony, gdy Ŝ doskonale wida ć niezgodno ść pomi ędzy tempem przyrostu na grubo ść podkładki (obwód 334 cm) i zaszcze- pionego na niej zrazu (239 cm).

3.1.1.5. Problem pozyskiwania zasobów przyrodniczych z ich naturalnych siedlisk Z dost ępnych informacji wynika, Ŝe surowce ro ślinne (głównie zioła) nie s ą pozyskiwane ze stanu naturalnego.

3.1.1.6. Stan świadomo ści ekologicznej mieszka ńców Według informacji otrzymanych z Urz ędu Gminy, zagro Ŝenia przyrody z tytułu wypalania łąk wyst ępuj ą sporadycznie i dotycz ą jedynie wypalania rowów. Mimo to, świadomo ść ekologiczna mieszka ńców gminy jest niewielka. W gminie nie działa Ŝadna pozarz ądowa organizacja ekologiczna. Jedynie przy gimnazjum w Ostrowitem działa koło przyrodniczo-ekologiczne, którego działalno ść skierowana jest tylko do jednej grupy mieszka ń- ców gminy. Wydano broszur ę „W trosce o środowisko”.

3.1.2. Przewidywane kierunki zmian Nale Ŝy przewidywa ć, Ŝe niezadowalaj ący stan ochrony przyrody, b ędzie si ę pogł ębiał o ile nie zostan ą na ten cel przeznaczone znaczne środki finansowe i o ile nie uzyska on pełnej akceptacji społecznej. Pogł ębia ć b ędą si ę negatywne zmiany krajobrazowe oraz nast ępowa ć b ędzie spadek ró Ŝnorodno ści biologicznej. Procesy te zachodz ą, bowiem bardzo intensywnie, a ich powstrzymanie jest ju Ŝ w wielu przypadkach, np. na terenach rolniczych, trudne lub niemo Ŝliwe. Re- alizacja wymienionych działa ń ochronnych umo Ŝliwi natomiast utrzymanie istniej ącego obecnie stanu ró Ŝnorodno ści gatunkowej, ekosystemowej i krajobrazowej.

3.1.3. Przyj ęte cele i priorytety W celu wła ściwie prowadzonej ochrony przyrody na terenie gminy niezb ędne jest: - Wzmo Ŝenie ochrony obiektów obj ętych ju Ŝ ochron ą prawn ą; - Ograniczenie procesów urbanizacyjnych w pobli Ŝu obszarów przyrodniczocennych (ograniczenie zabudowywania terenu) – szczególnie wa Ŝne przy tworzeniu planów zagospodarowania przestrzennego; - Wykonanie pełnej inwentaryzacji przyrodniczej na terenie gminy, - Wykonanie inwentaryzacji i waloryzacji siedlisk przyrodniczych oraz gatun- ków ro ślin i zwierz ąt podlegaj ących ochronie, i obj ęcie ich ochron ą; - Przygotowanie i wdro Ŝenie programów edukacyjnych dotycz ących ochrony przyrody (np. we współpracy z nadle śnictwami, O środkiem Doradztwa Rol- niczego, organizacjami ekologicznymi) skierowanych do ró Ŝnych odbiorców; - Ochrona i utrzymanie wszystkich obiektów przyrodniczych, składaj ących si ę na cało ść terenów zieleni urz ądzonej, jak parki, ziele ńce, cmentarze; 3.1.4. Lista przedsi ęwzi ęć własnych i koordynowanych wynikaj ących z dokumentów rz ądo- wych Ochrona ró Ŝnorodno ści biologicznej i krajobrazowej to jeden z wa Ŝniejszych obszarów w zakresie bezpiecze ństwa ekologicznego pa ństwa ( II Polityki Ekologicznej Pa ństwa) . Ró Ŝno- rodno ść biologiczna kraju nale Ŝy do najbogatszych w Europie. Decyduj ą o tym zarówno dogodne warunki naturalne, jak i odmienny charakter w stosunku do pozostałych krajów europejskich, od- działywa ń antropogenicznych (nierównomierne uprzemysłowienie i urbanizacja kraju, tradycyjne ekstensywne rolnictwo zachowane na znacznych obszarach oraz rozległe i trwałe historycznie lasy). II Polityka Ekologiczna Pa ństwa precyzuje kierunki działa ń w sferze ochrony środowiska, w tym tak Ŝe w zakresie ochrony ró Ŝnorodno ści biologicznej, w perspektywie najbli Ŝszych 25 lat. Jako cele perspektywiczne ochrony ró Ŝnorodno ści biologicznej i krajobrazowej przyj ęto: - Zabezpieczenie zachowania cennych przyrodniczo obszarów, dotychczas nie chronionych prawnie, poprzez obj ęcie ich ró Ŝnymi formami ochrony przyrody; - Stworzenie na pozostałym terytorium kraju takich warunków i zasad prowadzenia działalno ści gospodarczej (w tym zasad ochrony gatunkowej zwierz ąt i ro ślin), aby ró Ŝnorodno ść biologiczna ulegała stopniowemu wzbogaca- niu. - Wśród celów o krótszym horyzoncie czasowym za najwa Ŝniejsze nale Ŝy uzna ć: - Opracowanie i przyj ęcie krajowej strategii ochrony ró Ŝnorodno ści biologicznej, jako realizacji zobowi ąza ń wobec Konwencji o ochronie ró Ŝnorodno ści biologicznej; - Wł ączenie ustale ń tej strategii do resortowych programów zrównowa Ŝonego rozwoju i ochrony środowiska, sporz ądzanych na szczeblu samorz ądowym; - Utworzenie w Polsce Europejskiej Sieci Obszarów Chronionych NATURA 2000; - Wspieranie prac badawczych i inwentaryzacyjnych w zakresie oceny stanu i rozpoznawania zagro Ŝeń ró Ŝnorodno ści biologicznej; - Wprowadzenie monitoringu ró Ŝnorodno ści biologicznej, wdro Ŝenie kryteriów i wska źników do kontroli skuteczno ści wprowadzania polityki ekologicznej Pa ństwa; - Ustanowienie przepisów prawnych reguluj ących bezpiecze ństwo biologiczne kraju oraz zapewnienie środków na wykonywanie prawa i kontrolowanie zagro Ŝeń zwi ązanych z wykorzystaniem biotechnologii; - Ochron ę i gospodarowanie ró Ŝnorodno ści ą biologiczn ą na całym terytorium kraju, wł ączaj ąc w to obszary zagospodarowane i tereny zurbanizowane; - Działania na rzecz wzrostu świadomo ści ekologicznej i kształtowania opinii społecze ństwa oraz władz szczebla lokalnego, a tak Ŝe promowanie zagadnie ń ró Ŝnorodno ści biologicznej; - Prowadzenie wymiany informacji z zakresu ochrony róŜnorodno ści biologicznej i mi ędzynarodowej współpracy naukowej. Ochrona gatunków i siedlisk Ochron ę gatunkow ą realizuje si ę w Polsce w celu zabezpieczenia dziko wyst ępuj ących ro- ślin i zwierz ąt w tym zwłaszcza gatunków rzadkich lub zagro Ŝonych wygini ęciem, jak te Ŝ w celu zachowania ró Ŝnorodno ści genetycznej. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. Nr 92 poz. 880) i towarzysz ące jej wykonawcze akty prawne okre ślaj ą list ę gatunków obj ętych ochron ą, sposoby jej wykonywania, stosowne ograniczenia, nakazy i zakazy. MoŜliwe odst ępstwa od zakazów w zakresie pozyskiwania ro ślin i zwierz ąt chronionych oraz zezwolenia na inne czynno ści podlegaj ące ogra- niczeniom, zakazom i nakazom okre śla Minister Środowiska. Prawo obejmowania zagro Ŝonych gatunków ochron ą prawn ą przysługuje tak Ŝe wojewodom, o ile re Ŝim ochronny nie został ustalony w stosownym rozporz ądzeniu Ministra Środowiska, a potrzeba taka wyst ępuje w danym regionie. Pomoc w ochronie stanowi Polska Czerwona Ksi ęga Zwierz ąt. Poszczególne gatunki klasy- fikowane s ą do odpowiednich grup. Kryteria klasyfikacji oparto na wzorcach opracowanych przez IUCN. W zakresie ochrony przyrody podstawowymi aktami prawnymi w Unii Europejskiej s ą Dy- rektywa Siedliskowa (dyrektywa Rady 92/43/EWG w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory) i Dyrektywa Ptasia (dyrektywa Rady 79/409/EWG o ochronie dziko Ŝyj ących ptaków). Maj ą one na celu utrzymanie ró Ŝnorodno ści biologicznej pa ństw członkowskich Unii poprzez ochron ę najcenniejszych siedlisk oraz gatunków fauny i flory na ich terytorium. Cel ten realizowany b ędzie m.in. poprzez utworzenie europejskiej sieci ekologicznej NATU- RA 2000, zło Ŝonej z tzw. Specjalnych Obszarów Ochrony (SOO), wytypowanych na podstawie Dyrektywy Siedliskowej i Obszarów Specjalnej Ochrony (OSO) wytypowanych na podstawie Dy- rektywy Ptasiej. Trendy Przez ostatni ą dekad ę w całym kraju stale wzrastała powierzchnia obszarów chronionych wszystkich kategorii. Obszary chronionego krajobrazu stanowi ą najbardziej rozległ ą powierzch- niowo (22,8 % powierzchni kraju) i równocze śnie najmniej restrykcyjn ą form ę ochrony przyrody. W my śl zapisów II Polityki Ekologicznej Pa ństwa obszary te maj ą obj ąć ł ącznie 30 % powierzchni kraju. Obszary chronione obejmuj ą ju Ŝ w sumie około 32,5% powierzchni kraju. Szcze- gólny ich przyrost nast ąpił w ostatnich latach. Jednocze śnie, obok wymiernych sukcesów w ochronie obszarowej i indywidualnej, wyst ępuje cały szereg trudnomierzalnych, b ądź niemie- rzalnych trendów, głównie niekorzystnych. S ą to najcz ęś ciej lokalne degradacje siedlisk, powodu- jących spadek ró Ŝnorodno ści biologicznej. Opracowanie pt. „Strategia ochrony Ŝywych zasobów przyrody w Polsce” uwzgl ędnia ścisły zwi ązek stanu przyrody ze stanem środowiska. Strategia okre śla wyst ępuj ące zagro Ŝenia dla środowiska, ocen ę stanu działa ń w zakresie ochrony ró Ŝnorodno ści biologicznej w ró Ŝnych działach gospodarki oraz zało Ŝenia do dalszych działa ń. Charakteryzuje główne zagro Ŝenia dla środowiska wynikaj ące z antropopresji. Omawia zagadnienia zagro Ŝenia zasobów genowych or- ganizmów Ŝywych. Okre śla kierunki działa ń dla ochrony Ŝywych zasobów przyrody, zasobów hy- drobiologicznych, biotopów podmokłych, zasobów le śnych, Ŝywych zasobów Bałtyku, obszarów przyrodniczo cennych oraz gin ących gatunków. Uwzgl ędnia te Ŝ problemy edukacji ekologicznej, potrzeby regulacji prawnych i bada ń naukowych. W 1991 r. opracowano Polskie studium róŜno- rodno ści biologicznej. Kolejnym dokumentem, który odnosi si ę do ochrony i trwałego i zrównowa Ŝonego wykorzystania ró Ŝnorodno ści biologicznej w lasach jest przyj ęta przez Rad ę Ministrów w 1997 roku Poli- tyka Le śna Pa ństwa . Dokument ten podkre śla potrzeb ę zapewnienia ochrony wszystkim lasom, a szczególnie najcenniejszym ekosystemom oraz kluczowym i rzadkim elementom biocenoz. Jed- nym z priorytetów polityki le śnej jest zwi ększanie ró Ŝnorodno ści genetycznej i gatunkowej biocenoz le śnych oraz ró Ŝnorodno ści ekosystemów w kompleksach le śnych w oparciu o naturalne procesy.

3.1.5. Lista przedsi ęwzi ęć własnych i koordynowanych wynikaj ących z Programu Woje- wództwa Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne u Ŝytkowanie zasobów przyrody jest jednym z wojewódzkich priorytetów programu ochrony środowiska województwa wielkopolskiego. Zwi ązane to jest z konieczno ści ą uwzgl ędniania wymogów Unii Europejskiej. Główne kierunki to: - Wdro Ŝenie systemu NATURA 2000; - Optymalizacja sieci obszarów chronionych; - Realizacja programów rolno- środowiskowych; - Zalesianie gruntów porolnych lub zdegradowanych; - Rekultywacja wyrobisk poeksploatacyjnych. Poznanie zasobów przyrodniczych regionu jest niezb ędnym warunkiem do okre ślenia kie- runków i form jego ochrony. Warunkiem ich rozpoznania jest wykonanie inwentaryzacji przyrodniczej gmin. Wynika to z zapisów Programu Wykonawczego do II Polityki Ekologicznej Pa ństwa, który wskazuje na konieczno ść wsparcia prac badawczych dotycz ących stanu polskiej przyrody i bioró Ŝnorodno ści oraz rozpoznania zagro Ŝeń ró Ŝnorodno ści biologicznej. Podstawowe strategiczne kierunki działa ń to: - Obj ęcie formami ochrony przyrody pełnej reprezentacji zasobów przyrody województwa; - Wzmocnienie ci ągło ści i spójno ści przestrzennej systemu obszarów chronionych; - Nowelizacja granic obszarów chronionego krajobrazu; - Opracowanie i bie Ŝą ce wdra Ŝanie planów ochrony rezerwatów, parków krajobrazowych; - Przygotowanie opracowa ń ekofizjograficznych gmin z wykorzystaniem dokumentacji dotycz ących inwentaryzacji i waloryzacji przyrodniczej gmin; - Rygorystyczne przestrzeganie wymaga ń ochrony przyrody w odniesieniu do obiektów turystycznych i rekreacyjnych w aspekcie ochrony walorów przyrodniczych; - Wspieranie gmin w ustanawianiu u Ŝytków ekologicznych i zespołów przyrodniczo-krajobrazowych na terenach rolniczych, gdzie wyst ępuj ą pozosta- ło ści ekosystemów i cennych fragmentów krajobrazu; - Wprowadzanie odpowiednich procedur lokalizacyjnych chroni ących tereny cenne przyrodniczo przed przeinwestowaniem. - Utrzymanie i rozwój śródmiejskich, w tym osiedlowych terenów zieleni. Ochrona fauny i flory Ochrona gatunkowa ro ślin i zwierz ąt ma na celu zabezpieczenie dziko wyst ępuj ących ro ślin lub zwierz ąt oraz ich siedlisk, a w szczególno ści gatunków rzadko wyst ępuj ących, endemicznych, podatnych na zagro Ŝenia i zagro Ŝonych wygini ęciem. Niezb ędne jest podj ęcie działa ń zwi ąza- nych z aktywn ą ochron ą fauny i flory oraz opracowanie programów ochrony tych populacji, dla których niewystarczaj ąca do podtrzymania gatunku jest ochrona siedlisk. Na stan fauny i flory wpływaj ą poszczególne sektory gospodarki. Wobec degradacji środo- wiska spowodowanej m.in. rozwojem turystyki, zachodzi potrzeba dokonania inwentaryzacji i waloryzacji przyrodniczej terenów przeznaczonych do uŜytkowania turystyczno-rekreacyjnego. Wa- loryzacja ułatwi wyznaczenie na zagospodarowywanym obszarze terenów istotnych dla zwierz ąt np. ze wzgl ędu na gody, ł ęgi itp. Kierunki działa ń: - Okre ślenie potrzeb w zakresie reintrodukcji gatunków ro ślin i zwierz ąt; - Opracowanie planów ochrony siedlisk gatunków, które s ą zagro Ŝone; - Tworzenie sieci ostoi ptaków IBA, (Important Bird Area) b ędących elementem mi ędzynarodowego systemu ochrony ptaków i ich ostoi. - Planowane jest wyznaczenie analogicznej sieci, IPA (Important Plant Area) - obszarów wa Ŝnych dla flory.

Ochrona i utrzymanie krajobrazu rekreacyjnego Pokrywanie si ę obszarów najcenniejszych pod wzgl ędem przyrodniczym z obszarami atrakcyjnymi turystycznie stwarza niebezpiecze ństwo wzrostu ilo ści turystów i wzrostu negatywnego oddziaływania turystyki i rekreacji na zasoby przyrodnicze, w tym tereny chronione. Dyna- miczny rozwój turystyki wymusza konieczno ść okre ślenia zasad korzystania z zasobów przyrody. Szczególnie wa Ŝna jest edukacja przyrodnicza społecze ństwa w tym zakresie, która powinna przebiega ć na ró Ŝnych płaszczyznach, obejmuj ąc zarówno sfer ę środowiska przyrodniczego jak i środowiska kulturowego. Rozwój edukacji i wymiany informacji w celu podnoszenia społecznej świadomo ści celów i potrzeb w dziedzinie ochrony przyrody i ró Ŝnorodno ści biologicznej, a tak Ŝe zwi ązanych z działaniami w tej sferze nie tylko kosztów, ale równie Ŝ korzy ści jest jednym z zada ń okre ślonych w programie wykonawczym do II Polityki Ekologicznej Pa ństwa. W gminach maj ących du Ŝy potencjał dla rozwoju turystyki, wa Ŝnym zadaniem b ędzie zapewnienie warunków do ochrony zasobów przyrodniczych, walorów kulturowych i krajobrazowych. Wa Ŝne w województwie wielkopolskim ze wzgl ędu na sprzyjaj ące warunki do rozwoju turystyki i rekreacji b ędzie zapewnienie mo Ŝliwo ści mieszkania, pracy oraz wypoczynku mieszka ńcom wo- jewództwa, zapewnienie warunków wypoczynku przyjezdnym, przy jednoczesnym zapewnieniu warunków dla wła ściwej ochrony walorów przyrodniczych i krajobrazowych poprzez odpowiednie udost ępnianie obiektów i obszarów chronionych oraz wykreowanie wła ściwych zachowa ń społe- cze ństwa w zakresie ochrony przyrody. Kierunki działa ń: - Promowanie zachowa ń zgodnych z zasadami ochrony przyrody i krajobrazu; - Rozwój sieci szlaków turystycznych i przyrodniczych ście Ŝek dydaktycznych; - Monitoring ruchu turystycznego, szczególnie na obszarach chronionych; - Selektywny dost ęp do terenów cennych przyrodniczo oraz ochrona tych te- renów przed zainwestowaniem i tzw. dzikim zagospodarowaniem;

Utrzymanie tradycyjnego krajobrazu rolniczego Działania na rzecz ochrony ró Ŝnorodno ści biologicznej obejmuj ą równie Ŝ sektor rolnictwa. Wspieranie form rolnictwa stosuj ącego metody produkcji nienaruszaj ące równowagi przyrodniczej, przede wszystkim rolnictwa ekologicznego jest jednym z celów stawianych przez II Polityk ę Ekologiczn ą Pa ństwa w zakresie ró Ŝnorodno ści biologicznej i ochrony przyrody. W przyszło ści planowane s ą działania maj ące na celu gł ębok ą restrukturyzacj ę wsi i rolnictwa. Bardzo istotne b ędzie doło Ŝenie stara ń, aby zmiany struktury obszarowej i agrarnej gospodarstw wiejskich nie spowodowały znacznych zmian w krajobrazie. Tereny wiejskie powinny by ć rozwijane w zgodzie z naturalnymi uwarunkowaniami. W województwie wielkopolskim szczególne znaczenie, ze wzgl ędu na naturalne uwarunkowania b ędzie miało promowanie i rozwój gospodarstw ekologicznych. W rolnictwie ekologicznym du Ŝe znaczenie odgrywa wykorzystanie naturalnych uwarunkowa ń środowiska i stosowanie jak najbardziej zbli Ŝonych do naturalnych metod produkcji. Ten rodzaj rolnictwa mo Ŝe by ć stosowany m.in. w strefach ochronnych parków krajobrazowych. Dynamika zmian w środowisku powoduje, Ŝe wiele z naturalnych korytarzy ekologicznych zostaje zniszczonych lub ulega znacznym przekształceniom, za ś w innych miejscach powstaj ą nowe poł ączenia, zmienia si ę w pewnym stopniu cały system. Wa Ŝne jest tworzenie nowych nasadze ń drzew na granicach nowo powstaj ących, pól. Korzystny wpływ ma równie Ŝ zalesianie te- renów okre ślanych jako nieu Ŝytki rolne. Władze wojewódzkie b ędą sprzyja ć wła ściwemu urz ądzaniu rolniczej przestrzeni produkcyjnej, zapewniaj ącej realizacje celów produkcyjnych i ró Ŝnorodno ści krajobrazu. Działania te m.in. przeciwdziała ć b ędą zjawisku degradacji gleb, sprzyja ć b ędą równie Ŝ zachowaniu charakteru pod wzgl ędem krajobrazowym. Kierunki działa ń: - Rozwój rolnictwa ekologicznego, - Przeciwdziałanie degradacji struktury ekologicznej i fizjonomii krajobrazu ob- szarów rolniczych, - Szkolenia dla rolników.

3.1.6. Lista przedsi ęwzi ęć wynikaj ących z dokumentów, koncepcji władz, postulatów rozmaitych środowisk, w tym organizacji pozarz ądowych i mieszka ńców Na terenie gminy nie wyst ępuj ą rezerwaty przyrody, aczkolwiek w cz ęś ci Parku na obszarze gminy Ostrowite proponuje si ę utworzenie ścisłego rezerwatu wodno-torfowiskowego „Jezioro Ka ńskie”. Obiekt stanowi aktualnie własno ść prywatn ą, jednak ze wzgl ędu na jego wybitne walory przyrodnicze nale Ŝałoby go za wszelk ą cen ę obj ąć ochron ą. W jego skład powinny wej ść : zarastaj ące jezioro, przyległe kompleksy torfowisk niskich i przej ściowych, wilgotne ł ąki oraz bagienne lasy i zaro śla. Stwierdzono tam wyst ępowanie interesuj ących i zagro Ŝonych zbiorowisk ro ślin- nych. Jezioro Ka ńskie wraz z otoczeniem jest równie Ŝ miejscem wyst ępowania i rozmna Ŝania wielu gatunków zwierz ąt chronionych. Istniej ą obszary nie mniej cenne pod wzgl ędem przyrodniczym, które powinny zosta ć uznane za u Ŝytki ekologiczne: - Rynna ł ącz ąca Jez. Powidzkie i Jez. Budzisławskie, - Kompleks ł ąk, bagien i olsów w rynnie Jez. Ka ńskiego w okolicach Skrzynki, - Kompleks ł ąk i lasów ł ęgowych w rynnie terenowej mi ędzy Naprusewem a Tomiszewem.

3.1.7. Przyj ęte kryteria wyboru i hierarchizacji przedsi ęwzi ęć Kryteria wyboru narzucaj ą obowi ązuj ące przepisy w zakresie ochrony przyrody oraz strategia pa ństwa, wojewódzka oraz powiatu w zakresie ochrony przyrody. Zgodnie z przepisami starosta nie jest organem ochrony przyrody.

3.1.8. Zhierarchizowana lista przedsi ęwzi ęć własnych i koordynowanych, w podziale na inwestycyjne i pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji w ramach Programu w perspektywie wieloletniej Wi ększo ść działa ń to przedsi ęwzi ęcia pozainwestycyjne, które gmina wykonuje w ramach współpracy z organami ochrony przyrody i nadle śnictwami. W działaniach gminy dotycz ących ró Ŝnych aspektów gospodarczych i społecznych nale Ŝy uwzgl ędni ć realizacj ę nast ępuj ących zasad zwi ązanych z ochron ą przyrody: - Zakaz lokalizacji obiektów powoduj ących zanieczyszczenie powietrza, wody i gleby lub te Ŝ uci ąŜ liwych dla otoczenia ze wzgl ędu na źródła hałasu b ądź odra Ŝaj ącego zapachu (odoru); - Lokalizacja obiektów rekreacyjnych i turystycznych podporz ądkowana wy- mogom ochrony środowiska przyrodniczego; - Wszelkie budownictwo mieszkaniowe, usługowe, turystyczne itp. nale Ŝy har- monizowa ć z otaczaj ącym krajobrazem; - Zakaz lokalizowania bez ściółkowych, przemysłowych ferm hodowlanych; - Stosowanie środków ochrony ro ślin musi uwzgl ędnia ć zasad ę ich selektyw- nego działania, a w przyszło ści ograniczenia na rzecz upowszechniania biologicznych metod zwalczania szkodników; - Przeciwdziała ć wypalaniu traw; - DąŜ yć do zwi ększenia powierzchni le śnej oraz zadrzewie ń i zakrzewie ń śródpolnych, przeciwdziała ć dewastacji powierzchni le śnych w tym runa le- śnego; - Zabezpieczenie lasów i zadrzewie ń przed zanieczyszczeniami i po Ŝarami; - Ograniczenie mo Ŝliwo ści wycinania drzew i krzewów oraz likwidacji terenów zieleni. - Wzmo Ŝenie działa ń ochronnych i konserwatorskich podejmowanych w takich obiektach jak: rezerwaty przyrody, obszary chronionego krajobrazu, pomniki przyrody, u Ŝytki ekologiczne, stanowiska dokumentacyjne, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe, parki rekreacyjne, szczególnie chronione gatunki fauny i flory, obiekty zabytkowe, - Prowadzenie prac inwentaryzacyjnych, zwłaszcza dotycz ących wyst ępowa- nia siedlisk przyrodniczocennych podlegaj ących ochronie – podejmowanie działa ń zmierzaj ących do sformalizowania prawnego tej ochrony. Tabela 8. Działania w ramach ochrony przyrody Termin realizacji Okres Okres

Krótkotermi- średniotermi- cia ę

Rodzaj nowy nowy

Jednostka odpo- wzi ę cia ę Opis przedsi ęwzi ęcia wiedzialna / Jed- L.p. nostki współpra- ródłafinansowania wzi ź ę cuj ące nakładyzł Szacunkowe 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Celprzedsi przedsi Potencjalne 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Zadania własne Przeprowadzenie inwentaryzacji przyrodni- Gmina/ towarzy- Okre ślenie za- Bud Ŝet gmi- czej gminy stwo regionalne sobów przyrod- ny niczych oraz 1 P zabezpieczenie ich przed degradacj ą Program ochrony i ekspozycji warto ści Gmina/ towarzy- Zabezpieczenie Bud Ŝet gmi- przyrodniczych i kulturowych gminy, walo- stwo regionalne terenów cenny 2 P ryzacja środowiska przyrodniczego nych przyrodniczo przed degradacj ą Utworzenie u Ŝytków ekologicznych: Gmina, Wojewódz- Zabezpieczenie Bud Ŝet gmi- Rynna ł ącz ąca Jez. Powidzkie i Jez. Budzi- ki Konserwator terenów cenny, fundusze sławskie, Przyrody nych przyrodni- ochrony śro- Kompleks ł ąk, bagien i olsów w rynnie Jez. czo przed de- dowiska Ka ńskiego w okolicach Skrzynki, gradacj ą 3 P/I Kompleks ł ąk i lasów ł ęgowych w rynnie terenowej mi ędzy Naprusewem a Tomisze- wem;

Podejmowanie działa ń w sprawie ustano- Gmina, Wojewódz- Obj ęcie ochro- Bud Ŝet gmi- wienia małych form ochrony przyrody (ob- ki Konserwator ną wszystkich ny szary chronionego krajobrazu, pomniki Przyrody zasługuj ących 4 P przyrody, stanowiska dokumentacyjne, na to obiektów uŜytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo- krajobrazowe) Wspomaganie urz ądzania i utrzymania tere- Gmina, wła ściciele Wł ączenie tych Środki wła- nów zieleni, zadrzewie ń i zakrzewie ń oraz obiektów obszarów w ścicieli, bu- parków wiejskich ci ągi ł ączników dŜetu pa ń- ekologicznych, stwa, fundu- 5 P/I ochrona zabyt- sze ochrony ków kultury środowiska, fundusze strukturalne Renowacja terenów zielonych, w szczegól- Gmina, wła ściciele Wł ączenie par- Środki wła- no ści zabytkowych parków nieruchomo ści ków w system ścicieli, fun- korytarzy ekolo- dusze ekologicznych, giczne, 6 I ochrona krajo- sponsorzy brazu kulturowego

Zwi ększanie zasobów zieleni parkowej, Gmina, wła ściciele Wł ączenie tych Bud Ŝet gmi- śródpolnej i przydro Ŝnej nieruchomo ści obszarów w ny, fundusze 7 I ci ągi ł ączników ochrony śro- ekologicznych dowiska Uwzgl ędnienie w ramach przestrzennego Gmina Wł ączenie tych Bud Ŝet gmi- zagospodarowania terenu wysokiego obszarów w ny 8 P udziału powierzchni biologiczne czynnych ci ągi ł ączników (ziele ń niska, ziele ń średnia i wysoka, ekologicznych oczka wodne itp.) Uwzgl ędnienie w planowaniu przestrzen- Gmina Realizacja poli- Bud Ŝet gmi- 9 P nym działa ń na rzecz zwi ększenia lesisto ści tyki ekologiczny obszaru gminy nej pa ństwa Uwzgl ędnienie w planach zagospodarowa- Gmina Zabezpieczenie nia przestrzennego potrzeb i wspólnie opra- terenów cen- Bud Ŝet gmi- 10 P cowanych zasad realizacji budownictwa let- nych przyrodni- ny niskowego czo przed degradacj ą Wydzielenie stref buforowych oddzielaj ą- Gmina / RZGW Bud Ŝet Ochrona wód cych jeziora od działalno ści rolniczej; RZGW, poprzez wła ści- gmin, fundu- 11 P we podej ście sze ochrony do planowania środowiska, przestrzennego strukturalne Optymalne wykorzystanie atutów przyrod- Gmina / instytucje Element kom- Bud Ŝety wo- niczo- uzdrowiskowych, rozwój zaplecza tu- uzdrowiskowe, za- promisowego jewództwa, rystycznego przy pełnej ochronie przyrody rz ąd powiatu współistnienia powiatu i i krajobrazu oraz podnoszenie zdrowotnego rozwoju gospo- gmin oraz 12 P standardu wypoczynku darczego i środki insty- ochrony środo- tucji uzdrowi- wiska skowych i gospodarczych Wspieranie rozwoju agroturystyki, Gmina / ODR, rol- Udost ępnienie i Rolnicy, or- nicy, zarz ąd powia- regulacja ruchu ganizacje tu na obszarach gospodarcze 13 P przyrodniczo i pozarz ądo- cennych we, bud Ŝety gmin i powiatu Wprowadzenie turystyki wodnej w wydzie- Gmina / zarz ąd po- Udost ępnienie i Bud Ŝet gmi- lonych obszarach, niekoliduj ących z intere- wiatu, wojewoda regulacja ruchu ny, powiatu, sem ochrony środowiska na obszarach wojewódz- 14 P przyrodniczo twa, fundu- cennych szy ochrony środowiska, strukturalne Restrykcyjne przestrzeganie zakazu wypa- Władze gminy, Ochrona zaso- Bud Ŝet gmi- lania ł ąk, ściernisk, rowów Organizacje poza- bów przyrodni- ny 15 P rz ądowe czych przed degradacj ą Zadania koordynowane Ochrona obszarów, zespołów i obiektów Wojewoda/ zarz ąd Obj ęcie ochro- Bud Ŝet pa ń- nie obj ętych jeszcze ochron ą prawn ą, a powiatu, gminy, or- ną wszystkich n stwa, woje- 1 P prezentuj ących du Ŝą warto ść przyrodnicz ą ganizacje pozarz ą- warto ściowych wództwa, dowe obszarów i powiatu, obiektów gminy Prowadzenie masowych edukacyjnych ak- Zarz ąd powiatu/ Świadoma Bud Ŝet gmi- cji proekologicznych dla dzieci, młodzie Ŝy i władze gmin, ochrona zaso- ny, powiatu, dorosłych Placówki o świato- bów przyrodni- wojewódz- 2 P we, czych twa, fundu- Organizacje poza- szy ochrony rz ądowe środowiska, strukturalne Edukacja rolników w zakresie prawidłowej Władze gmin, Świadoma Bud Ŝet gmi- uprawy gruntów rolnych ODR, ochrona zaso- ny, powiatu, Placówki o świato- bów przyrodni- wojewódz- 3 P we, czych twa, fundu- Organizacje poza- szy ochrony rz ądowe środowiska, strukturalne Popularyzacja, inicjowanie i podejmowanie Organizacje spo- Świadoma Bud Ŝet gmi- działa ń na rzecz rozwoju rolnictwa proeko- łeczne i zawodowe ochrona zaso- ny, powiatu, logicznego rolników, rolnicy/ bów przyrodni- wojewódz- 4 P ODR, władze po- czych twa, fundu- wiatu i gmin szy ochrony środowiska, strukturalne

Legenda: - Zapisy wytłuszczone obejmuj ą przedsi ęwzi ęcia przewidziane do realizacji w dokumentach powiatu i gmin; - Litery w kolumnie 2 oznaczaj ą przedsi ęwzi ęcia: pozainwestycyjne – P, inwestycyjne – I oraz mieszane P/I; - Kolumna dotycz ąca przewidywanych nakładów pozostała niemal wsz ędzie niewypełniona z dwu powodów: braku danych liczbowych pozwalaj ących na oszacowanie nakładów oraz braku funduszy w dyspozycji gminy, co dokładnie zostało przedstawione w p. 6.10.4. B ędzie ona wypełniana w miar ę post ępu prac nad przygotowaniem do realizacji przedsi ęwzi ęć , któ- rych podj ęcie oka Ŝe si ę mo Ŝliwe; - Pozostawienie w tabelach znacznie wi ększej ni Ŝ mo Ŝna b ędzie zrealizowa ć, liczby zada ń, po- dyktowane było potrzeb ą pozostawienia mo Ŝliwo ści ich podj ęcia w sytuacji gdyby taka si ę po- jawiła; kolejnym wzgl ędem tej decyzji było umo Ŝliwienie władzom gminy wykazania jak wielka jest dysproporcja pomi ędzy nało Ŝonymi zadaniami i narz ędziami ich realizacji. 3.2. Ochrona i zrównowa Ŝony rozwój lasów

3.2.1. Analiza stanu istniej ącego Według klasyfikacji geobotanicznej W. Szafera, lasy gminy Ostrowite zaliczane s ą do Dział u Bałtyckiego, III Wielkopolsko-Pomorskiej Krainy Przyrodniczo-Le śnej, 7 Dzielnicy Niziny Wielko- polsko-Kujawskiej. Lasy gminy Ostrowite zajmuj ą 871 ha, tj. 8,3% powierzchni gminy (lesisto ść województwa 25,1%). Wi ększy kompleks wyst ępuje w północno-zachodniej cz ęś ci gminy (na terenie Powidzkie- go Parku Krajobrazowego), gdzie dominuj ącym typem siedliskowym lasu jest bór świe Ŝy, a gatunkiem drzewostanu sosna. Drugi kompleks skupiony jest w południowo-zachodniej cz ęś ci gminy w rejonie Mieczownicy. Dominuje tam bór mieszany świe Ŝy, a w poło Ŝonych ni Ŝej partiach ols. Wśród drzewostanu dominuje sosna i olcha. Lasy pa ństwowe, nale Ŝą ce do nadle śnictwa Gniezno, zajmuj ą powierzchni ę 584 ha, co stanowi 66% powierzchni wszystkich lasów w gminie. Lasy b ędące w r ękach prywatnych wła ścicieli to 287 ha, czyli 34%. Na terenie gminy wyznaczono lasy wodochronne wzdłu Ŝ Jeziora Powidzkiego oraz w rejonie jezior Kosewskiego i Ka ńskiego. Lasy tej kategorii wyznaczaj ą podstawowy cel – ochron ę lokalnych układów hydrograficznych i w szczególnych wypadkach mog ą uszczupla ć zasoby rekreacyjne środowiska. Lasy wodochronne poło Ŝone s ą na terenie udokumentowanych zbiorników wód podziemnych i z tej racji podlegaj ą szczególnemu traktowaniu.

3.2.1.1. Obszary, których klasyfikacja gruntów budzi w ątpliwo ści Nie wyró Ŝnia si ę obszarów, których klasyfikacja gruntów budzi w ątpliwo ści. Szczegółowe dane dotycz ące klasyfikacji gruntów zawieraj ą operaty urz ądzeniowe gospodarstwa le śnego po- szczególnych nadle śnictw.

3.2.1.2. Stan gospodarki w lasach prywatnych Powierzchnia lasów prywatnych na terenie gminy wynosi 287ha. Nadzór nad gospodark ą w lasach niestanowi ących własno ści skarbu pa ństwa sprawuje starosta w oparciu o uproszczo- ne plany urz ądzania lasu. Dla lasów prywatnych gminy Ostrowite nie wykonano tych Ŝe planów, st ąd istnieje du Ŝe zagro Ŝenie wyst ępowania nielegalnych wyr ębów, po Ŝarów i szkodliwych owa- dy.

3.2.1.3. Program zalesiania nieu Ŝytków Z informacji otrzymanych ze Starostwa Powiatowego w Słupcy nie istnieje Program zalesiania nieu Ŝytków dla gminy Ostrowite. Przyczyn ą tego stanu jest brak środków finansowych. Zalesienia wykonuje si ę jedynie na pro śby kierowane bezpo średnio od zainteresowanych wprowadzeniem zalesie ń na swoich terenach. Według danych otrzymanych od Starostwa Po- wiatowego w Słupcy w latach 1999-2004 (zalesiono 30 ha gruntów. Wnioski dotycz ących przeznaczenia gruntu rolnego na zalesienie zło Ŝone w Starostwie na lata 2004-2008 obejmuj ą grunty o wielko ści 105 ha.

3.2.2. Przewidywane kierunki zmian Przewidywane kierunki zmian zwi ązane s ą z jednej strony ze zwi ększeniem powierzchni le- śnych poprzez zalesianie, a z drugiej z przebudow ą drzewostanów zgodnie z wyst ępuj ącymi siedliskami, co szczegółowo okre ślaj ą operaty urz ądzeniowe w poszczególnych nadle śnictwach. Osi ągni ęcie na terenie powiatu, podobnie jak i w całym regionie, lesisto ści zbli Ŝonej do docelowej średniej krajowej jest niemo Ŝliwe ze wzgl ędów przyrodniczych i gospodarczych. W zwi ązku z rozwojem turystyki w północnej cz ęś ci gminy, na terenie Powidzkiego PK, istnieje zagro Ŝenie przekształcania gruntów le śnych pod działki letniskowe. Istnieje niebezpiecze ń- stwo degradacji ekosystemów le śnych, je śli rozwój turystyki nie b ędzie prowadzony w sposób zrównowa Ŝony.

3.2.3. Przyj ęte cele i priorytety Podstawowym celem dla gminy Ostrowite jest z jednej strony zwi ększenie lesisto ści, a z drugiej pełna kompleksowa ochrona wszystkich ekosystemów le śnych. Szczególn ą uwag ę nale Ŝy zwróci ć na ekosystemy poło Ŝone w okolicy jezior i cieków wodnych maj ących funkcje ochronne. Według danych zawartych w Programie Zwi ększania Lesisto ści dla Rejonu Słupeckiego na lata 1998-2020 grunty podlegaj ące zalesieniu wszystkich własno ści to: Tabela 9. 1998 1999 2000 2001-2005 2006–2010 2011-2015 2016-2020 7 ha 7 ha 9 ha 30 ha 4 ha 40 ha 50 ha

Dotychczas, zalesiono grunty o powierzchni 30ha, co nie pokrywa si ę z w/w zało Ŝeniami. Program mo Ŝliwy jest do zrealizowanie jedynie przy odpowiednim nakładzie środków finansowych.

3.2.4. Lista przedsi ęwzi ęć własnych i koordynowanych wynikaj ących z dokumentów rz ądo- wych Ekosystemy le śne stanowi ą w Polsce najcenniejszy i najliczniej reprezentowany składnik wszystkich zasobów przyrody, obejmuj ących około 25 % powierzchni kraju. Prawie połow ę (45,8 %) powierzchni obszarów chronionych zajmuj ą lasy, a tym samym ponad 40 % powierzchni lasów zostało zaliczonych do jednej z licznych form ochrony przyrody. Ponadto uwzgl ędnianie w gospodarce le śnej środowiskowych funkcji lasu znajduje wyraz w wyró Ŝnianiu od 1957 r. lasów ochronnych, do których zaliczono do 1997 r. 48,8 % powierzchni lasów Pa ństwowego Gospodar- stwa Le śnego Lasy Pa ństwowe. Lasy s ą odnawialnym źródłem przede wszystkim surowców drzewnych, warunkuj ących roz- wój cywilizacyjny i ekologizacj ę bezpo średniego otoczenia człowieka. U Ŝytkowanie zasobów drzewnych w ostatnich latach realizowane jest na poziomie zbli Ŝonym do mo Ŝliwo ści przyrodniczych okre ślonych zgodnie z zasad ą trwało ści lasów i zwi ększania zasobów le śnych. Lasy znajduj ą si ę w sytuacji stałego zagro Ŝenia stanu zdrowotnego przez czynniki abiotycznego, biotycznego i antropogenicznego pochodzenia takie, jak np. - Zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego (dwutlenek siarki i tlenki azotu), - Kumulacja zanieczyszcze ń w środowisku, - Szkodniki i grzyby chorobotwórcze; - Obni Ŝanie poziomu wód gruntowych; - Nadmierne rozdrobnienie obszarów le śnych; - Schematyczn ą gospodarka le śną nastawiona tylko na pozyskiwanie surow- ca; - Wzmo Ŝon ą penetracj ą lasów przez ludzi, zanieczyszczanie i za śmiecanie terenów le śnych; - Po Ŝary i anomalie pogodowe. W ostatnich kilku latach stwierdza si ę zauwa Ŝaln ą popraw ę w stanie uszkodzenia drzewo- stanów w Polsce. Chocia Ŝ uwa Ŝa si ę, Ŝe proces degradacji polskich lasów został powstrzymany, to jednak lasy Polski nadal nale Ŝą do najbardziej zagro Ŝonych w Europie. Udział drzewostanów znajduj ących si ę pod wpływem szkodliwych czynników na naszym kontynencie wynosi średnio 25 %, a w krajach Unii Europejskiej 17 %. Rozwi ąza ń systemowych kojarz ących cele ochrony środowiska i gospodarki przestrzennej oraz gospodarki le śnej i rolnej wymaga problem zwi ększe- nia lesisto ści kraju do 30 % w 2020 r. i 33 % w dalszej perspektywie. Zapobieganie wylesieniem wyra Ŝaj ące si ę działaniami dla zachowania trwało ści lasów i zwi ększenia ich areału w Polsce oraz dbało ść o ró Ŝnorodno ść biologiczn ą lasów maj ą silne umo- cowanie prawne. Najwa Ŝniejsze ustawy to: Ustawa z dnia 28 wrze śnia 1991 r. o lasach (Dz. U. z 2000 r., Nr 56, poz. 679, ze zm.) okre ślaj ąca m.in. kierunki ekologizacji gospodarki le śnej. Ustawa odwołuje si ę do zasad trwałego i zrównowa Ŝonego gospodarowania lasami oraz ochrony ich ró Ŝnorodno ści biologicznej. Wprowa- dza obowi ązek tworzenia programów ochrony przyrody do planów zagospodarowania lasów. Ustawa o lasach reguluje te Ŝ po średnio lub bezpo średnio pewne zagadnienia z zakresu ró Ŝno- rodno ści biologicznej zwi ązane z: zachowaniem i ochron ą naturalnych bagien i torfowisk, ochron ą przyrody w lasach przez powoływanie i specjalne zagospodarowanie Le śnych Kompleksów Pro- mocyjnych (LKP), ustanawianiem lasów ochronnych oraz zakazem działalno ści zagra Ŝaj ącej le- śnej ró Ŝnorodno ści biologicznej. Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i le śnych (Dz. U. Nr 16, poz. 78, ze zm.). Zgodnie z ustaw ą ochrona gruntów le śnych polega mi ędzy innymi na ograniczaniu przeznaczania ich na cele niele śne lub nierolnicze, zapobieganiu procesom degradacji lub dewastacji gruntów le śnych oraz szkodom w drzewostanach i produkcji le śnej, powstaj ących w wyniku działalno ści niele śnej, przywracaniu warto ści u Ŝytkowych gruntom, które utraciły charakter gruntów le śnych na skutek działalno ści niele śnej oraz poprawianiu ich warto ści u Ŝytkowej. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U.Nr 92 poz. 880). Gospoda- rowanie zasobami i składnikami przyrody ma zapewniać dziko wyst ępuj ącym zwierz ętom i ro śli- nom trwało ść i optymaln ą liczebno ść , przy zachowaniu równocze śnie w mo Ŝliwie najwi ększym stopniu ró Ŝnorodno ści genetycznej. Wprowadzanie do wolnej przyrody oraz przemieszczanie zwierz ąt i ro ślin obcych faunie i florze krajowej bez zgody Ministra Środowiska jest zabronione. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627, ze zm.). Ustawa, reguluj ąca wła ściwie wszystkie zagadnienia zwi ązane z ochron ą środowiska na- kazuje mi ędzy innymi zachowanie cennych ekosystemów, ró Ŝnorodno ści biologicznej i równowagi przyrodniczej, zapobieganie i ograniczanie negatywnych oddziaływa ń mog ących niekorzystnie wpływa ć na stan ro ślin i zwierz ąt, zabezpieczanie lasów i zadrzewie ń przed zanieczyszczeniem i po Ŝarami, oraz zalesianie, gdy przemawiaj ą za tym potrzeby przyrodnicze. Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 roku o le śnym materiale rozmno Ŝeniowym (Dz U. Nr 73, poz. 761) przenosz ąca do polskiego prawodawstwa postanowienia dyrektywy UE o obrocie materiałami rozmno Ŝeniowymi. Zapobieganie wylesieniem w Polsce okre ślone zostało jako jeden z podstawowych celów Polityki Le śnej Pa ństwa z 1997 r. Cel ten zamierza si ę osi ągn ąć poprzez zapewnienie trwało ści lasów wraz z ich wielofunkcyjno ści ą, w tym zwłaszcza powi ększanie zasobów le śnych kraju, po- lepszenie stanu zasobów le śnych i ich kompleksow ą ochron ę oraz rezygnacj ę z dominacji w gospodarce le śnej modelu surowcowego oraz reorientacj ę zarz ądzania lasami i wprowadzeniu modelu proekologicznej i zrównowa Ŝonej gospodarki le śnej odpowiadaj ącej kryteriom obowi ązuj ą- cym obecnie w Europie. Niezale Ŝnie od prac zwi ązanych z ochron ą istniej ących ekosystemów le- śnych podejmowane s ą te Ŝ sukcesywne działania zwi ązane ze zwi ększaniem ich powierzchni. Koncepcja zwi ększania lesisto ści i zadrzewie ń, preferuj ąca środowiskotwórcz ą rol ę lasów stanowi podstaw ę Krajowego Programu Zwi ększania Lesisto ści , przyj ętego przez Rad ę Mini- strów w 1995 r. Program zakłada wzrost lesisto ści kraju z obecnych 28 % do 30 % w 2020 r. i 33 % w 2050 r., przewiduj ąc uruchomienie mechanizmów ekonomicznych stymuluj ące le śne zagospodarowanie cz ęś ci gruntów marginalnych dla rolnictwa oraz okre ślenie priorytetów przestrzennych wynikaj ących z roli lasów w kształtowaniu środowiska. Jako jedno z najwa Ŝniejszych zada ń program okre śla zalesianie gruntów zanieczyszczonych i zdegradowanych. Kierunki modernizacji le śnictwa w stron ę jego ekologizacji i bardziej zrównowa Ŝonego eks- ploatowania zasobów biologicznych lasów wytyczyła Polska polityka zrównowa Ŝonej gospodarki le śnej , wprowadzona do realizacji w 1999 r. przez Dyrektora Generalnego Lasów Pa ń- stwowych. Zasady gospodarki le śnej maj ące zapewni ć lepsze zabezpieczenie ró Ŝnorodno ści biologicznej ekosystemów le śnych wdra Ŝane s ą w pierwszej kolejno ści w tzw. Le śnych Kompleksach Promocyjnych. Przyj ęta w 1991 r. ustawa o lasach przewarto ściowała ich społeczne i gospodarcze znaczenie, stawiaj ąc funkcje środowiskotwórcze i społeczne lasów na równi z funkcjami produkcyj- nymi. Rozwój le śnictwa zgodnie z zawartymi w niej ustaleniami jest gwarancj ą zachowania du Ŝej bioró Ŝnorodno ści obszarów le śnych. Pełna realizacja postanowie ń ustawy jest du Ŝym wyzwaniem dla sektora le śnego, zakłada ona, bowiem: - Zachowanie lasów i ich korzystnego wpływu na środowisko; - Ochron ą lasów, w tym szczególnie lasów stanowi ących naturalne fragmenty przyrody; - Ochron ą gleb i terenów szczególnie zagro Ŝonych; - Produkcj ą drewna i innych produktów u Ŝytkowania lasu. Wspomniane wcze śniej działania na rzecz zachowania trwało ści lasów polegaj ą m.in. na: - Diagnozowaniu stanu lasów; - Monitorowaniu zachodz ących zmian oraz zagro Ŝeń czynnikami biotycznymi, abiotycznymi i antropogenicznymi; - Opracowywaniu i realizowaniu długofalowych programów le śnictwa, w tym planów urz ądzania lasów dla programów nasiennictwa, przebudowy drze- wostanów i ochrony przyrody; - Wyznaczaniu i ochronie cennych pod wzgl ędem ró Ŝnorodno ści biologicznej ekosystemów le śnych i śródle śnych; - Prowadzeniu przebudowy drzewostanów według zasad dostosowania skła- du gatunkowego drzewostanów do warunków siedliskowych; - Realizowaniu programu małej retencji wodnej lasów (ograniczenie degradacji stosunków wodnych uznano za jeden z czynników decyduj ących o trwa- ło ści lasów); - Przeciwdziałaniu zagro Ŝeniom po Ŝarowym (Lasy Pa ństwowe w ostatnich latach stworzyły nowoczesny system wczesnego wykrywania po Ŝarów oraz osi ągn ęły wysok ą sprawno ść organizacyjn ą jednostek ratownictwa przeciwpo Ŝarowego, wyposa Ŝonych w nowoczesny sprz ęt ga śniczy naziemny i powietrzny); - Propagowaniu w społecze ństwie idei ochrony lasów miedzy innymi, poprzez organizowanie o środków edukacji le śnej, wydawanie materiałów informacyj- nych i propagandowych, współprac ę ze szkołami, z samorz ądami itp.; - Rozwijaniu współpracy z zagranic ą, w tym zawieranie umów o współpracy, uczestniczenie w regionalnych (europejskich) i światowych konferencjach, udział w pracach mi ędzynarodowych organizacjach le śnych. Konsekwentna realizacja powy Ŝszych ustale ń powinna w perspektywie XXI wieku zapewni ć nast ępuj ące korzy ści: - Popraw ę jako ści lasów, - Zwi ększenie lesisto ści kraju do 33 %, - Uporz ądkowanie granicy rolno-le śnej, - Zwi ększenie wła ściwo ści retencyjnej lasów i złagodzenie deficytu wodnego, - Zwi ększenie wielko ści akumulacji tlenku w ęgla, do 20 % emisji krajowej, - Popraw ę mikroklimatów, - Zwi ększenie ró Ŝnorodno ści biologicznej lasów, - Zwi ększenie zasobów drzewnych w lasach o 20 %, - Pełn ą waloryzacj ę zasobów przyrody le śnej, - Zwi ększenie drzew ponad 80-letnich do 25 % ogółu, - Popraw ę jako ści lasów prywatnych.

3.2.5. Lista przedsi ęwzi ęć własnych i koordynowanych wynikaj ących z Programów Woje- wództwa i Powiatu Głównymi celami programów na szczeblu wojewódzkim i powiatowym s ą: - Zachowanie bioró Ŝnorodno ści, - Poprawa stanu ekologicznego lasów, - Zwi ększenie pozaprodukcyjnej roli lasu (funkcja edukacyjna, rekreacyjna), - Realizacja programów zalesiania. Strategia krótkoterminowa w Programie ochrony środowiska województwa wielkopolskiego oraz w Programie ochrony środowiska powiatu słupeckiego w grupie celów niezb ędnych do osi ągni ęcia zakłada: - Opracowanie i wdro Ŝenie Regionalnego Planu Zwi ększania Lesisto ści, - Tworzenie zwartych systemów le śnych poprzez wyznaczanie granicy polno- le śnej tak Ŝe na gruntach nieb ędących własno ści ą skarbu pa ństwa, - Prowadzenie zalesiania równolegle z działaniami prowadz ącymi do zró Ŝni- cowania struktury gatunkowej lasów i poprawy struktury wiekowej drzewo- stanów oraz bie Ŝą ca ochrona istniej ących kompleksów le śnych, - Zalesianie odłogowanych u Ŝytków rolnych, - Stały monitoring środowiska le śnego w celu przeciwdziałania stanom niepo- Ŝą danym (po Ŝary, choroby, szkodniki), - Rozwój roli ochronnej i buforowej lasów. W „Polityce Le śnej Pa ństwa” bardzo du Ŝą wag ę przypisuje si ę ochronie zasobów przyrodniczych lasów i zwi ększeniu ich powierzchni. Średnia lesisto ść woj. wielkopolskiego wynosi 25,1%, podczas gdy średnia krajowa si ęga 28%. Od pocz ątku lat dziewi ęć dziesi ątych na terenie województwa czyniono starania na rzecz zwi ększania lesisto ści zgodnie z zało Ŝeniami „Krajowe- go programu zwi ększania lesisto ści”. Władze województwa zakładaj ą zwi ększenie lesisto ści do roku 2020 do 29,2%. Pod zalesienia, w pierwszej kolejno ści b ędą przeznaczane grunty zdewasto- wane, zdegradowane, tereny z widocznymi oznakami „stepowienia” wynikaj ące z niewielkich za- sobów wód powierzchniowych lub odłogowane oraz grunty posiadaj ące funkcje ochronne wód podziemnych (np. powiat słupecki). Prowadzenie zalesiania b ędzie odbywało si ę równolegle z działaniami prowadz ącymi do zró Ŝnicowania struktury gatunkowej lasów i poprawy struktury wiekowej drzewostanów oraz bie Ŝą ca ochrona istniej ących kompleksów le śnych. Działania maj ą prowadzi ć do tworzenie zwartych systemów le śnych poprzez wyznaczanie granicy polno-le śnej tak Ŝe na gruntach nieb ędących własno ści ą skarbu pa ństwa. Obj ęcie środowiska le śnego stałym monitoringiem pozwoli przeciwdziała ć stanom niepo Ŝą danym (po Ŝary, choroby, szkodniki). Podmiotami realizuj ącymi wymienione działania s ą: - W lasach własno ści Skarbu Pa ństwa: Regionalne Dyrekcje Lasów Pa ństwo- wych w Poznaniu i podległe im Nadle śnictwo Gniezno, Agencja Własno ści Rolnej Skarbu Pa ństwa, - W lasach niestanowi ących własno ści Skarbu Pa ństwa: Wojewoda, Starosto- wie, Wójtowie, prywatni wła ściciele lasów i ich zrzeszenia oraz inni zarz ądcy lasów. Dodatkowo działania podejmuj ą: Marszałek i organizacje pozarz ądowe.

3.2.6. Lista przedsi ęwzi ęć własnych Gminy wynikaj ących z dokumentów, koncepcji jej władz, postulatów rozmaitych środowisk, w tym organizacji pozarz ądowych i mieszka ńców W dziedzinie le śnictwa, poza normaln ą działalno ści ą gospodarcz ą okre ślon ą w planach urz ądzenia lasu, głównym celem jest zwi ększenie lesisto ści gminy poprzez sukcesywne zalesiania gruntów najni Ŝszych klas bonitacyjnych, poło Ŝonych w obszarze pradoliny. Szczególnie chronione ze wzgl ędów gospodarczych, ekologicznych i kulturowych winny by ć lasy poło Ŝone na obszarach chronionego krajobrazu i otuliny parków krajobrazowych. Nie- zb ędne działania sprzyjaj ące zachowaniu walorów le śnych zbiorowisk ro ślinnych i przywracaniu utraconych warto ści (renaturalizacja) lub kształtowaniu nowych s ą realizowane na mocy regulacji prawnych (ustawa o lasach). Do działa ń tych nale Ŝą : - Renaturalizacja drzewostanów na gruntach porolnych, - Minimalizowanie wpływu le śnych zabiegów na ró Ŝnorodno ść biologiczn ą, w celu zapewnienia ci ągło ści naturalnych procesów odnawiania si ę lasu, za- równo na obszarach chronionych jak i u Ŝytkowanych gospodarczo (wykorzy- stywaniu odnowie ń naturalnych, ograniczaniu zr ębów zupełnych, ochronie starych drzew, utrzymywaniu w lesie drzew zamieraj ących i martwych itd.), - Ochrona siedlisk zagro Ŝonych gatunków'(np. stare dziuplaste drzewa, po- susz, martwe drewno le Ŝą ce, podszyty li ściaste w drzewostanach iglastych), - Wyeksponowania cennych dla bioró Ŝnorodno ści zbiorowisk w planach urz ą- dzenia lasu (w aneksie stanowi ącym plan ochrony przyrody w nadle śnic- twie), - Odst ąpienia od standardowych metod hodowlanych, na rzecz indywidualnego traktowania zbiorowisk, stosownie do specyfiki typologicznej i siedliskowej drzewostanów, - Prowadzenie racjonalnej gospodarki le śnej i działa ń zwi ększaj ących zasoby le śne, - Ochrona siedlisk le śnych przed degradacj ą, wzmaganie odporno ści drzewo- stanów na czynniki antropogeniczne, - Utrzymanie aktualnego rodzaju u Ŝytkowania i kierunku zagospodarowania gruntów le śnych, niestosowanie wylesienia na cele niele śne.

3.2.7. Przyj ęte kryteria wyboru i hierarchizacja przedsi ęwzi ęć Ochrona ekosystemów le śnych wi ąŜ e si ę w szczególno ści z utrzymaniem dobrej kondycji lasów gospodarczych, wprowadzenie ró Ŝnorodno ści w monokulturach borów sosnowych, zorganizowaniem miejsc biwakowania dla turysty penetruj ącego ekosystem le śny (grzybiarz, my śliwy, wędkarz), okre śleniem tras umo Ŝliwiaj ących penetracj ę turystyczn ą lasów – niezb ędna współpra- ca na szczeblu gmina–zarz ądca lasu oraz prowadzeniem dodatkowych zalesie ń. Kierunki rozwoju produkcji le śnej okre ślaj ą plany urz ądzeniowe lasów sporz ądzane przez wła ściwe Nadle śnictwa, uwzgl ędniaj ące m.in. krajowy program zwi ększenia lesisto ści.

3.2.8. Zhierarchizowana lista przedsi ęwzi ęć własnych i koordynowanych, w podziale na inwestycyjne i pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji w ramach Programu w perspektywie wieloletniej Program ochrony środowiska zakłada prowadzenie działa ń na rzecz ochrony i wykorzystania naturalnych walorów przyrodniczo-krajobrazowych i kulturowych jako miejsca wypoczynku i rekreacji: Działania na rzecz prawidłowej gospodarki le śnej to: - Zalesianie gruntów porolnych i gleb zdegradowanych, - Wzbogacanie składu gatunku sztucznych odnowie ń le śnych przy uwzgl ęd- nieniu dostosowania do naturalnej mozaikowato ści siedlisk, - Wzmo Ŝenie kontroli gospodarki le śnej na obszarach nowych nasadze ń i w lasach prywatnych, - Wł ączenie do działa ń edukacyjnych problematyki gospodarki le śnej i ochrony lasu. Tabela 10. Ochrona i zrównowa Ŝony rozwój lasów Termin realizacji

Okres Okres

Krótkotermi- średniotermi- cia ę

Rodzaj nowy nowy

Jednostka odpo- wzi ę cia ę Opis przedsi ęwzi ęcia wiedzialna / Jed- Szacunkowe L.p. nostki współpra- ródłafinansowania wzi ź ę cuj ące 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Celprzedsi nakłady zł przedsi Potencjalne 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Zadania własne Konieczno ść wyznaczenia granicy polno- Gmina Powstrzymanie Bud Ŝet gmi- le śnej przy sporz ądzaniu „Studium u. I post ępuj ącej ny 1 P k.z.p.g.” degradacji la- sów Wydawanie zezwole ń na uzasadnione wy- Gmina/ nadle śnic- Powstrzymanie Bud Ŝet gmi- cinki drzew oraz stosowanie sankcji w twa, Starosta post ępuj ącej ny 2 P przypadku ujawnienia samowoli przy wy- degradacji la- ci ęciu drzew i ich zniszczeniu sów Ochrona i wzmocnienie funkcji lasów wo- Gmina/zarz ądcy Powstrzymanie Bud Ŝet gmi- doochronnych lasów post ępuj ącej ny 3 degradacji la- sów, ochrona wód Ochrona i wzmocnienie funkcji zadrzewie ń Gmina/wła ściciele Powstrzymanie Bud Ŝet gmi- jako wa Ŝnych korytarzy ekologicznych gruntów post ępuj ącej ny 4 P degradacji la- sów Wł ączenie do działa ń edukacyjnych proble- Gmina/ nadle śnic- Świadoma Bud Ŝet gmi- 5 P matyki gospodarki le śnej i ochrony lasu twa ochrona zaso- ny, fundusze bów przyrody ekologiczne Tworzenie „zielonych szkół” i ście Ŝek edu- Gmina/ nadle śnic- Świadoma Bud Ŝet gmi- 6 P/I kacyjnych w lasach twa ochrona zaso- ny, fundusze bów przyrody ekologiczne Zadania koordynowane Podniesienie wska źnika lesisto ści gminy Wła ściciele nieru- Przygotowanie Środki pro- przez stopniowe zalesianie terenów nie chomo ści/ Zarz ąd planistyczne do ducentów, 1 I przydatnych dla rolnictwa Powiatu, gminy zwi ększania le- bud Ŝet Po- sisto ści wiatu Ochrona lasów prywatnych i kontrola ich Zarz ądcy lasów/ Przeciwdziała- Bud Ŝet pa ń- stanu, pomoc przy tworzeniu uproszczo- Zarz ąd Powiatu, nie szkodliwej stwa, bud Ŝe- nych planów urz ądzeniowych nadle śnictwa działalno ści w ty lasów 2 P lasach pa ństwo- wych, PFO- ŚiGW Opracowanie projektu zalesie ń, struktury Zarz ądcy lasów/ Realizacja zało- Bud Ŝet pa ń- nasadze ń, składu gatunkowego, formy Zarz ąd Powiatu, Ŝeń polityki le- stwa, bud Ŝe- zmieszania nadle śnictwa śnej pa ństwa, ty lasów 3 P dostosowanie pa ństwo- do siedlisk wych, PFO- ŚiGW Zalesianie terenów o niskich klasach boni- Starostwo Powia- Przeciwdziała- Bud Ŝet Po- tacyjnych gleb i gruntów porolnych towe/ gminy, wła- nie erozji, two- wiatu, bu- ściciele gruntów rzenie ł ączni- dŜet Pa ń- 4 I ków ekologicz- stwa, środki nych wła ścicieli, PFO ŚiGW 3.3. Ochrona gleb

3.3.1. Analiza stanu istniej ącego Du Ŝe zró Ŝnicowanie pokrywy glebowej wynika z ró Ŝnorodno ści przypowierzchniowych utworów geologicznych tworz ących skał ę macierzyst ą gleb. Utwory skał macierzystych wyst ępu- jących na wysoczy źnie s ą zbudowane z gliny morenowej mocno spiaszczonej, a pagórki z pia- sków i Ŝwirów. Tereny sandrowe powstały z piasków wodno-lodowcowych, warstwowych moreny dennej. Na obszarze gminy wyst ępuj ą 3 strefy wyra źnie ró Ŝni ące si ę warunkami glebowymi. W cz ęś ci północnej s ą to słabe gleby brunatne wyługowane klasy VI, wykształcone z gł ębokich piasków. Jedynie w rejonie Kosowa-Lipnicy wyst ępuj ą nieco lepsze gleby bielicowe klasy IV i V. Centraln ą cz ęść gminy zajmuj ą wykształcone na podło Ŝu gliniastym gleby bielicowe, brunatne wy- ługowane oraz zdegradowane czarne ziemie kl. IV. Tylko w rejonie Siernicz Małych i Wielkich wyst ępuj ą bardzo dobre gleby bielicowe i brunatne wyługowane klasy III. Gleby te niewielkim płatem wyst ępuj ą równie Ŝ w okolicy Mieczownicy. Natomiast w cz ęś ci południowej dominuj ą gleby klasy VI, lokalnie V wykształcone z piasków. Szczegółow ą klasyfikacj ę gleb przedstawia tabela. Tabela 11. Klasyfikacja gleb na terenie gminy Klasa bonitacyjna gruntów ornych wyra Ŝona w % Wyszczególnienie I II IIIa IIIb IVa IVb V VI VI RZ Gmina Ostrowite 0 0 0 7 24 19 22 26 2 Powiat Słupecki 0 0 8 14 24 13 21 19 1

Podstawowe typy gleb wyst ępuj ące w gminie to gleby pseudobielicowe i brunatne. Tworz ą one nast ępuj ące kompleksy rolniczej przydatno ści gleb:

kompleks (2,3) pszenny dobry i w adliw y 6% 1% 2% 9% kompleks (4) Ŝytni bardzo 22% dobry

29% kompleks (5) Ŝytni dobry

kompleks (6) Ŝytni słaby

kompleks (7) Ŝytni bardzo słaby

kompleks (8) zbo Ŝow o- pastew ny mocny

kompleks (9) zbo Ŝow o- pastew ny słaby 31%

Rysunek 2. Kompleksy rolniczej przydatno ści gleb gminy Ostrowite Najwi ększ ą powierzchni ę zajmuj ą kompleksy 6 i 7. W u Ŝytkach zielonych przewa Ŝa kompleks u Ŝytków zielonych słabych (78,8% ogółu u Ŝytków zielonych). Ogólnie na terenie gminy przewa Ŝaj ącymi glebami s ą gleby średniej jako ści. W zwi ązku z małymi ilo ściami opadów atmosferycznych gleby wykazuj ą deficyt wody i wymagaj ą nawadniania. St ąd, na analizowanym terenie dominuje rolnicze wykorzystanie z przewag ą upraw zbó Ŝ i ziemniaków. Gmina Ostrowite została równie Ŝ sklasyfikowana przez Instytut Nawo Ŝenia i Gleboznaw- stwa w Puławach pod wzgl ędem wska źnika jako ści rolniczej przestrzeni produkcyjnej, który charakteryzuje warunki danego obszaru do produkcji rolnej. Ostrowite charakteryzuje si ę wska źni- kiem nieco gorszym od średniego wska źnika dla powiatu (44,3) i województwa wielkopolskiego (63,4). Tabela 12. Wska źnik rolniczej przestrzeni produkcyjnej na terenie gminy na tle powiatu Ocena gleb w punktach IUNG Jako ści i przydatno ści Wska źnik syntetyczny ja- Bonitacja Ogólny wska źnik Wyszczególnie- rolniczej ko ści rolniczej przestrzeni nie UŜytki Grunty Grunty UŜytki zie- UŜytki zie- produkcyjnej zielo- Grunty orne orne orne lone lone ne Gmina Ostrowite 38,8 28,5 38,6 26,3 38,7 27,4 37,9 Powiat Słupecki 46,0 34,5 46,2 33,4 46,1 33,9 44,3

3.3.2. Potencjalne zagro Ŝenia gleb na terenie gminy

3.3.2.1. Erozje (wodna i powietrzna) Najwi ększe zagro Ŝenie dla gleb gminy Ostrowite stanowi erozja wietrzna. Erozja wodna powierzchniowa i w ąwozowa nie stanowi wi ększego zagro Ŝenia dla u Ŝytków rolnych i le śnych. Proces przeobra Ŝania i niszczenia powierzchni ziemi przebiega nieustannie (działanie sił przyrody). W wypadku wspomagania b ądź inicjowania tego procesu przez działalno ść ludzi (nadmierny wyr ąb lasów, niszczenie szaty ro ślinnej, nieprawidłowa uprawa gruntów i dobór ro- ślin uprawnych, odwadnianie bagien, itp.) mówi si ę o erozji gleb (przyspieszonej). Charakter i nasilenie procesów erozyjnych zale Ŝą głównie od rze źby terenu, składu mechanicznego gruntu, wielko ści i rozkładu opadów atmosferycznych oraz sposobu uŜytkowania terenu. Naturalne procesy działały zawsze, ale główn ą przyczyn ą zachwiania równowagi w przy- rodzie był czynnik antropogeniczny – przede wszystkim trzebie Ŝ lasów, a ponadto: - Niewła ściwa uprawa roli, zwłaszcza orka wzdłu Ŝ stoków, - Zaorywanie u Ŝytków zielonych, - Likwidacja zadrzewie ń i zakrzewie ń śródpolnych, - Wadliwie prowadzone melioracje (głównie odwadniaj ące, nawet stosunkowo niewielkie powierzchnie podmokłych gruntów), - Nieumiej ętne stosowanie nawozów i środków ochrony ro ślin, - Niewła ściwie prowadzone prace rolnicze. Na skutek działa ń człowieka tak Ŝe odczuwalny jest proces stepowienia gruntów rolnych i le śnych. Omawiany obszar ponadto cierpi na deficyt wody w okresie wegetacyjnym, dlatego niezb ędnym jest podj ąć działania zwi ększaj ące retencje wodn ą. Wskazane jest wprowadzenie zalesie ń i zadrzewie ń śródpolnych oraz budowa niewielkich stawów w obr ębie dolin cieków.

3.3.2.2. Urbanizacja Potencjalne zagro Ŝenie stanowi równie Ŝ rosn ący udział powierzchni uszczelnionej – tereny przekazywane pod zabudow ę letniskow ą. Budowa domków, uzbrojenie terenów mog ą powodowa ć kontaminacj ę, przemieszczanie mas ziemnych, przekształcenia powierzchni.

3.3.2.3. Tereny zdegradowane przez przemysł i nieodpowiednie składowanie odpadów, w tym mogilniki Na terenie gminy nie wyst ępuj ą du Ŝe zakłady przemysłowe, ani mogilniki, st ąd zagro Ŝenie jest niewielkie. W miejscowo ści Skrzynka istniało komunalne wysypisko śmieci, bez ekranizacji podło Ŝa. Od 1 stycznia 2003r. wysypisko nie przyjmuje odpadów i zostało zamkni ęte decyzj ą starosty. W zwi ązku z du Ŝym zagro Ŝeniem dla środowiska przyrodniczego - usytuowanie na terenie parku krajobrazowego, a co najwa Ŝniejsze na obszarze zbiornika wód podziemnych, opracowano projekt rekultywacji zgodnie z decyzj ą starosty z 14 stycznia 2004r. 3.3.2.4. Transport i jego infrastruktura Z dost ępnych informacji oraz dokumentów wynika, Ŝe w ostatnich latach nie wyst ępowały na terenie gminy powa Ŝne awarie spowodowane za po średnictwem środków transportu. Nie do- szło, zatem do ska Ŝenia ziemi lub wód podziemnych i powierzchniowych spowodowanego przewo Ŝonymi substancjami ró Ŝnorakiego pochodzenia. Ogólnie w gminie stan techniczny dróg i ich system oceniany jest jako dobry. Przez gmin ę nie przebiegaj ą główne szlaki komunikacyjne, nat ęŜ enie ruchu jest niewielkie, st ąd zagro Ŝenie jest nieznaczne. Brak tras kolejowych i głównych arterii drogowych o wysokim nat ęŜ eniu ruchu powoduje, Ŝe gleby gminy Ostrowite nie wykazuj ą wysokiego zanieczyszczenia metalami ci ęŜ kimi.

3.3.2.5. Obszary, z których czerpano kopaliny Na terenie gminy Ostrowite nie wyst ępuj ą obszary, na których czerpano kopaliny.

3.3.2.6. Obszary wył ączone z u Ŝytkowania Przez teren gminy przebiega odcinek ruroci ągu przemysłowego ropy naftowej „Przyja źń ” Pern-Płock. Składa si ę z dwóch nitek o średnicach: 800 i 500 mm. Obszar wokół ruroci ągu wył ą- czony jest z zainwestowania i jest to teren o ograniczonej dost ępno ści. Obowi ązuj ąca strefa bezpiecze ństwa powinna wynosi ć 80m, minimum 50 m. Nie jest to egzekwowane i w strefie prowadzone s ą uprawy rolnicze.

3.3.3. Potrzeby bada ń gleb, monitoringu i weryfikacji ich klasyfikacji Badania gleb na terenie województwa wielkopolskiego dla potrzeb rolnictwa s ą realizowane przez Stacj ę Chemiczno – Rolnicz ą Oddział w Poznaniu. Badaniami odczynu i zawarto ści przy- swajalnego fosforu, potasu i magnezu obj ęto gleby tak Ŝe na terenie gminy w miejscowo ści Ostro- wite w roku 2002. Tabela 13. Wyniki bada ń gleb w monitoringu regionalnym w 2002 r. Kompleks - Nr Zawarto ść całkowita [mg/kg] S-SO 4 typ – podtyp Klasa bo- punk Próch- Odczyn mg/100 – gatunek nitacyjna - nica % pH Cu Zn Cd Pb Ni Cr Mn Fe As g gleby gleby tu 6 43 1,66 0,86 7,3 6,7 47,0 0,25 11,3 5,87 6,67 330 5733 2,867 A ps:gl 43A 0,31 0,75 6,7 3,0 16,0 3 4,5 5,07 6,67 175 4976 1,533 5 0,05 3

Podsumowanie: - Zawarto ść metali ci ęŜ kich i zanieczyszczenie tymi składnikami gleb jest stosunkowo niewielkie i kształtuje si ę głównie na poziomie zawarto ści naturalnej (dotyczy miedzi, kadmu, Ŝelaza, chromu i arsenu). - Siarka siarczanowa jako podstawowy składnik w cyklu pokarmowym ro ślin uprawnych wyst ępuje w wysokim procencie badanych gleb na poziomie niskiej zawarto ści, co jest wa Ŝne dla producentów ro ślin krzy Ŝowych i motyl- kowych, wymagaj ących nawo Ŝenia siark ą, szczególnie na glebach lekkich. - Gleby u Ŝytkowane rolniczo s ą w niewielkim stopniu zanieczyszczone metalami ci ęŜ kimi i spełniaj ą warunki dla produkcji zdrowej Ŝywno ści.

3.3.4. Przewidywane kierunki zmian Zarówno cele średniookresowe, priorytety, limity i okresy ich uzyskania wynikaj ą z opracowanych i zatwierdzonych dokumentów: - Polityki Ekologicznej Pa ństwa na lata 2003 – 2006 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2007 – 2010; - Programu ochrony środowiska dla województwa wielkopolskiego na lata 2002 – 2010, - Strategii rozwoju dla województwa wielkopolskiego; Racjonalne wykorzystanie zasobów gleb, zwłaszcza w uj ęciu długookresowym, powinno polega ć na: - Zagospodarowaniu gleb w sposób, który odpowiada w pełni ich przyrodniczym walorom i klasie bonitacyjnej, - Lepszym dostosowaniu do naturalnego, biologicznego potencjału gleb, formy ich zagospodarowania oraz kierunków i intensywności produkcji, - Wzmocnienie funkcji ochronnej gleb. Istotnym kierunkiem działa ń b ędzie wdra Ŝanie Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej (KDPR) oraz intensyfikacja edukacji ekologicznej rolników, maj ąca na celu u świadomienie konsekwencji nieprawidłowej gospodarki rolnej i wskazanie wła ściwych rozwi ąza ń. Wzrost świadomo ści ekologicznej społecze ństwa spowoduje, Ŝe coraz silniej popierane b ę- dzie rolnictwo ekologiczne, które pozwala na zachowanie w krajobrazie naturalnych i półnatural- nych układów ekologicznych, co jest szczególnie istotne na obszarach o cennych walorach przyrodniczych i w ich bezpo średnim s ąsiedztwie. Rolnictwo ekologiczne, zwłaszcza poł ączone z turystyk ą stanie si ę szans ą dla rolników indywidualnych. Zgodnie z Kodeksem Dobrej Praktyki Rolniczej nale Ŝy odst ępowa ć od bez ściółkowej hodowli bydła, propaguj ąc hodowl ę ściółkow ą, dostarczaj ącą obornika, wa Ŝnego składnika strukturotwórczego gleby. Poza tym preferuje on nawozy organiczne, które s ą naturalnym składnikiem środowiska i ich wła ściwe wykorzystanie zale Ŝy od naturalnych procesów przyrodniczych. Wa Ŝną form ą rozwoju obszarów wiejskich, obok rolnictwa ekologicznego, b ędzie agroturystyka. Regulacje dotycz ące ochrony kopalin, zawarte w ustawie Prawo ochrony środowiska , zapewniaj ą ochron ę złó Ŝ kopalin poprzez racjonalne gospodarowanie ich zasobami i kompleksowe wykorzystanie kopalin, w tym kopalin towarzysz ących. W przypadku złó Ŝ nieeksploatowanych, jakie wystepuj ą na terenie gminy, jedynym sposobem zabezpieczenia zasobów udokumentowanych złó Ŝ przed ich utrat ą jest ochrona obszarów, na których wyst ępuj ą przed zainwestowaniem uniemo Ŝliwiaj ącym pó źniejsz ą eksploatacj ę. Stosowane s ą zabezpieczenia minimalizuj ące negatywny wpływ na środowisko efektów nieprzewidzianych nagłych zdarze ń, lecz w cało ści wpływu ich nie mo Ŝna zlikwidowa ć.

3.3.5. Przyj ęte cele i priorytety Ochrona powierzchni ziemi, w tym powierzchni biologicznie czynnej i gleb przed degradacj ą to cel II Polityki ekologicznej Pa ństwa , który winien by ć osi ągniety do 2015 roku. Realizowany będzie poprzez ochron ę, rekultywacj ę i wła ściwe wykorzystanie istniej ących zasobów glebowych, efektywne wykorzystywanie eksploatowanych złó Ŝ, ochrona zasobów złó Ŝ niezagospodarowa- nych (nieeksploataowanych) oraz rekultywacj ę terenów poeksploatacyjnych. Wśród priorytetów wymienia si ę przede wszystkim - Racjonalne zu Ŝycie środków ochrony ro ślin i nawozów. - Ochrona gleb przed negatywnym wpływem transportu i infrastruktury transportowej. - Podniesienie poziomu wiedzy u Ŝytkowników gleb i gruntów w zakresie mo Ŝ- liwo ści eksploatacji gleb, przy zwróceniu szczególnej uwagi na nieodwracal- no ść degradacji zasobów glebowych. - Wdra Ŝanie systemu informacji umo Ŝliwiaj ącego propagacj ę sposobu produkcji zgodnego z Ustaw ą o rolnictwie ekologicznym . - Obj ęcie monitoringiem i rejestracja gleb, w których nast ąpiły zmiany fizycz- ne, chemiczne i biologiczne wynikaj ące z rodzaju i intensyfikacji eksploatacji oraz oddziaływania ró Ŝnych negatywnych czynników (erozji, inwestycji, przemysłu, emisji, odpadów, ścieków itd.). - Zabezpieczenie obszarów rolnych i le śnych przed procesem pustynnienia / stepowienia - Ochrona i wprowadzanie zadrzewie ń i zakrzewie ń śródpolnych oraz przydro Ŝnych spełniaj ących rol ę przeciwerozyjn ą - Zalesianie gruntów marginalnych, nieprzydatnych do produkcji rolniczej

3.3.6. Lista przedsi ęwzi ęć własnych i koordynowanych wynikaj ących bezpo średnio lub po- średnio z dokumentów rz ądowych Działania wynikaj ące z polityki ekologicznej pa ństwa w zakresie ochrony gleb maj ą obejmowa ć: - Ochron ę zasobów gleb u Ŝytkowanych przyrodniczo przed ich wył ączeniem z tego u Ŝytkowania; - Maksymalne wykorzystanie nieu Ŝytków poprzemysłowych; - Ochron ę gleb przed erozj ą; - Ochron ę gleb przed dewastacja fizyczn ą i zanieczyszczeniem chemicznym; - Rekultywacj ę gleb zdegradowanych w celu wł ączenia ich do zagospodarowania przyrodniczego lub w przypadku niektórych terenów poprzemysło- wych do obiegu gospodarczego.; - Utrzymanie lub przywrócenie na terenach rolniczych jako ści gleb odpowiedniej do zdrowej produkcji ro ślinnej, poprzez utrzymanie mi ędzy innymi odpowiedniej kwasowo ści gleb i likwidacj ę niedoborów magnezu determinuj ące- go prawidłowe funkcjonowanie organizmów Ŝywych, - Ochron ę gleb przed degradacj ą powodowan ą przez szeroko rozumian ą intensyfikacj ę produkcji rolniczej; - Wdra Ŝanie zasad dobrych praktyk rolniczych, dostosowanych do warunków przyrodniczych i konkretnych czynników antropopresji na danym terenie. Do zada ń najpilniejszych zalicza si ę: - Prace nad ocen ą warto ści naturalnego potencjału produkcyjnego gleb i ustalenie mo Ŝliwo ści u Ŝytkowania gleb zgodnie z zasadami trwałego i zrówno- wa Ŝonego rozwoju, - Prowadzenie rejestru gleb nadmiernie zanieczyszczonych i sposobu ich rekultywacji, - Opracowanie i realizacja powiatowego programu rekultywacji i zalesienia zdegradowanych gleb na obszarach u Ŝytkowanych rolniczo, - Wdra Ŝanie na terenach chronionych produkcji rolnej, zgodnej z prawem o rolnictwie ekologicznym.

3.3.7. Lista przedsi ęwzi ęć własnych i koordynowanych wynikaj ących z Programów Woje- wództwa i Powiatu W Programie ochrony środowiska dla województwa wielkopolskiego wykazano, Ŝe wyst ę- puj ą tu gleby charakteryzuj ące si ę znacznym zró Ŝnicowaniem pod wzgl ędem ich jako ści. Racjo- nalne wykorzystanie gleb, zwłaszcza w uj ęciu długookresowym, powinno polega ć na: - Zagospodarowaniu gleb w sposób, który odpowiada w pełni ich przyrodniczym walorom i klasie bonitacji, - Lepszym dostosowaniu do naturalnego, biologicznego potencjału, formy ich zagospodarowania oraz kierunków i intensywno ści produkcji. Ponadto Program zakłada, realizacje nast ępuj ących działa ń prowadzonych w celu ochrony gleb: - Prowadzenie neutralizacji gleb przy u Ŝyciu wapna w celu obni Ŝenia poziomu zakwaszenia gleb, zwi ększeniu odporno ści gleb na ich zakwaszanie, - Gleby klasy VI nale Ŝy przeznaczy ć pod zalesienia, pami ętaj ąc jednak o za- rezerwowaniu terenów pod inwestycje (drogowe, infrastruktury dot. obiektów gospodarki odpadami, baza turystyczna, itp.). - Gleby nara Ŝone na erozj ę nale Ŝy chroni ć poprzez wprowadzanie zadrzewie ń i zakrzewie ń śródpolnych oraz przydro Ŝnych, a tak Ŝe wła ściw ą struktu- rę upraw. - Upowszechnianie Kodeksu dobrych praktyk rolniczych. - Ograniczenie emisji substancji do powietrza i wody. - Wdra Ŝanie programów zapobiegania erozji dla obszarów podatnych na to zjawisko. - Realizacja wła ściwej gospodarki przestrzennej. - Rekultywacj ę składowisk odpadów przemysłowych i komunalnych. - Rekultywacj ę gleb zdegradowanych na obszarach rolniczego u Ŝytkowania (zerodowanych, zakrzaczonych itp.) z cz ęś ciowym wł ączeniem ich pod zalesienia lub wykorzystanie produkcji rolnej z przeznaczeniem na cele energetyczne. - Zminimalizowanie powierzchni gruntów rolnych o wysokich klasach bonitacyjnych, która b ędzie wył ączona z produkcji i przeznaczona na inne cele. - Ochron ę i wprowadzanie zadrzewie ń i zakrzewie ń śródpolnych oraz przydro Ŝnych spełniaj ących rol ę przeciwerozyjn ą. Z Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Słupeckiego wynika, Ŝe w zakresie ochrony gleb i rozwoju rolnictwa zakłada si ę organizacj ę systemu edukacji ekologicznej i racjonalne u Ŝyt- kowania gleb. Wi ąŜ e si ę to z szeroko rozumian ą ochron ą gleb nadaj ących si ę do wykorzystania rolniczego i le śnego przed ich przeznaczeniem na inne cele, ochron ą gleb przed degradacj ą i zanieczyszczeniem, powodowanymi czynnikami antropogenicznymi. Szczególny nacisk nale Ŝy poło Ŝyć na edukacj ę rolników w zakresie stosowania wła ściwych metod agrotechnicznych upraw oraz ograniczania niewła ściwej intensyfikacji produkcji rolnej. Działania inwestycyjne obejmuj ą przede wszystkim ró Ŝnego rodzaju prace rekultywacyjne oraz przywracanie do obiegu gospodarczego gleb zdegradowanych.

3.3.8. Lista przedsi ęwzi ęć własnych Gminy, koncepcji jej władz, postulatów rozmaitych śro- dowisk, w tym organizacji pozarz ądowych i mieszka ńców Gleby gminy Ostrowite s ą glebami o średniej zdolno ści retencji wody, st ąd grozi im pustyn- nienie. Dla utrzymania optymalnego uwilgocenia i prawidłowego systemu odwadniania konieczna będzie budowa i odbudowa urz ądze ń melioracyjnych, małych urz ądze ń pi ętrz ących oraz utrzymanie rowów i drena Ŝu w dobrym stanie. Niezb ędnym działaniem b ędzie aktualizacja stanu sieci melioracyjnej w gminie i realizacja Programu odbudowy sieci melioracyjnej podstawowej i szczegóło- wej. Instytucj ą odpowiedzialn ą za urz ądzenia melioracyjne w województwie jest Wielkopolski Za- rz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych. Erozja wietrzna jest typowa dla otwartych przestrzeni rolnych, dlatego niezb ędne b ędzie stosowanie zadrzewie ń i zakrzewie ń śródpolnych oraz podobnie jak przy zapobieganiu erozji wodnej stałe utrzymanie gleby pod pokryw ą ro ślinn ą.

3.3.9. Przyj ęte kryteria wyboru i hierarchizacji przedsi ęwzi ęć Kryteria wyboru i hierarchizacji przedsi ęwzi ęć : Priorytety ekologiczne w perspektywie do 2006 roku rozpatrywano z dwóch punktów widzenia. Pierwszy punkt - to priorytetowe komponenty (lub uci ąŜ liwo ści) środowiska, a drugi punkt widzenia - to priorytetowe przedsi ęwzi ęcia zmierzaj ące do poprawy aktualnego stanu środowiska. Wśród najwa Ŝniejszych kryteriów, branych pod uwag ę przy formułowaniu priorytetów w skali gminy, nale Ŝy wymieni ć: - Zadania i kierunki wynikaj ące z Polityki Ekologicznej Pa ństwa na lata 2003 – 2006 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2007 – 2010; - Zadania i kierunki wynikaj ące z Programu ochrony środowiska dla woje- wództwa wielkopolskiego na lata 2002 – 2010 ; - Kryteria przyj ęte w Strategii rozwoju województwa wielkopolskiego ; - Zadania i kierunki wynikaj ące z Programu ochrony środowiska dla Powiatu Słupeckiego; - Wymogi wynikaj ące z obowi ązuj ących przepisów; - Wynegocjowane przez Polsk ę okresy przej ściowe dot. implementacji dyrektyw UE; - Dysproporcj ę pomi ędzy stanem wymaganym a aktualnym; - Ponadlokalny wymiar przedsi ęwzi ęcia; - Mo Ŝliwo ść uzyskania zewn ętrznego wsparcia finansowego; - Obecne zaawansowanie inwestycji; - Wielokrotna korzy ść z tytułu realizacji przedsi ęwzi ęcia.

3.3.10. Zhierarchizowana lista przedsi ęwzi ęć własnych i koordynowanych, w podziale na inwestycyjne i pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji w ramach Programu w perspektywie wieloletniej Tabela 14. Termin realizacji

Okres Okres

krótkotermi- średniotermi- cia ę

Rodzaj nowy nowy

Jednostka odpo- wzi ę cia ę Opis przedsi ęwzi ęcia wiedzialna / Jed- L.p. nostki współpra- ródłafinansowania wzi ź

ę cuj ące nakłady zł Szacunkowe 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Celprzedsi przedsi Potencjalne 12 3 4 56789101112 13 14 15 Zadania własne Bie Ŝą ca ochrona gruntów rolnych, ochro- Gmina/ spółki wod- Zapewnienie od- Bud Ŝet gmina ro ślin, urz ądze ń melioracyjnych, wiej- ne, wła ściciele powiedniego na- ny, PFO- 1 P skich zbiorników wodnych wodnienia gleb i ŚiGW zatrzymania wód opadowych Uwzgl ędnianie w planowaniu przestrzen- Gmina Ograniczenie Bud Ŝet gmi- nym ochrony gruntów warto ściowych dla mo Ŝliwo ści roz- ny 2 P rolnictwa proszonej zabudowy gruntów Opracowanie planu i wdro Ŝenie do realiza- Gmina / wła ścicie- Zabezpieczenie Środki pro- cji przeciwerozyjnych pasów zadrzewienio- le nieruchomo ści gleb przed erozj ą ducentów, 3 P/I wych i zalesieniowych zarz ąd powiatu, bud Ŝet Po- wiatu, gmin Modernizacja i odbudowa systemów melio- Gmina / WZMiUW, Zapewnienie od- Bud Ŝet gmi- racji szczegółowej spółki wodne, mar- powiedniego na- ny, PFO- 4 I szałek wojewódz- wodnienia gleb ŚiGW twa Wsparcie działa ń na rzecz prawidłowego Gmina / prowadz ą- Ochrona wód i Środki pro- 5 zagospodarowania obornika, gnojowicy cy hodowl ę i chów gleby ducentów, P/I i gnojówki w fermach zwierz ąt gospodar- zwierz. Gospod bud Ŝet Po- skich. zarz ąd powiatu, wiatu ODR, izby rolnicze Rekultywacja „starego” składowisk odpa- Gmina Ochrona gleby i Bud Ŝet gmi- 6 I dów we wsi Skrzynka wód ny, PFO- ŚiGW Optymalne zu Ŝycie nawozów mineralnych i Rolnicy/ WODR, Ochrona gleb i Środki pro- środków ochrony ro ślin, zapewnienie gminy, zarz ąd po- wód ducentów, 7 P/I wzrostu poziomu świadomo ści ekologicz- wiatu ODR nej w śród rolników Kontrola wywozu odpadów z posesji oraz Gmina Ochrona gleby, Bud Ŝet gmi- systematyczne rozszerzanie zasi ęgu selek- wód i powietrza, ny, PFO- tywnej zbiórki odpadów „u źródła” dąŜ enie do uzy- ŚiGW, orga- 8 P skania odpo- nizacje odzy- wiedniego sku, opłaty wska źnika odzy- mieszka ń- sku ców Opracowanie i realizacja lokalnego syste- Gmina/ producenci Zapewnienie WFO ŚiGWP- mu zagospodarowania padłych zwierz ąt. rolni, zakłady prze- bezpiecze ństwa FO ŚiGW, 9 P/I twarzaj ące, zarz ąd sanitarnego inne fundu- województwa, za- sze rz ąd powiatu, Rozwijanie działa ń na rzecz segregacji i re- Gminy/ zwi ązek Działania maj ące Bud Ŝet gmi- cyklingu odpadów celem ograniczenia ilo- komunalny na celu spełnie- ny 10 P/I ści odpadów przeznaczonych do składo- nie wymogów wania. UE Utworzenie Zwi ązku Mi ędzygminnego i po- Gminy/ zwi ązek Racjonalizacja Bud Ŝet gmi- wołanie mi ędzygminnego Centrum Zago- komunalny ekonomiczna go- ny 11 P spodarowania Odpadów do wdro Ŝenia i spodarki odpa- eksploatacji proponowanego systemu go- dami spodarowania odpadami Udział w tworzeniu rynku surowców wtór- Gminy/ zwi ązek Rozwój poprzez Bud Ŝet gmi- 12 P nych wraz z przedsi ębiorcami je przetwa- komunalny stały strumie ń ny rzaj ącymi dostaw Wspomaganie rozwoju agroturystyki jako Gmina / ODR, rol- Udost ępnienie i Rolnicy, or- uzupełniaj ącego źródła dochodów dla go- nicy, zarz ąd po- regulacja ruchu ganizacje gospodarstw rolnych wiatu na obszarach spodarcze i 13 P/I przyrodniczo pozarz ądo- cennych we, bud Ŝety gmin i powiatu Podejmowanie przedsi ęwzi ęć na rzecz eli- Gmina Bezpieczne skła- Bud Ŝet gmi- minowania odpadów niebezpiecznych z dowanie ny, opłaty 14 P przeznaczonych do składowania. mieszka ń- ców Podj ęcie działa ń na rzecz efektywnego za- Gmina/ zwi ązek Bezpieczne skła- Bud Ŝet gmi- 15 gospodarowania odpadów problemowych komunalny dowanie ny, opłaty P/I (niebezpiecznych, ogumienia pojazdów, mieszka ń- wielkogabarytowych itp.) ców Zadania koordynowane Pomoc przy ustalanie granicy polno- le- Starostwo Powia- Zabezpieczenie Bud Ŝet Po- 1 P śnej towe/ Gmina przed wylesie- wiatu, woje- niami wództwa Pomoc przy opracowywaniu i realizacja Gmina /Zarz ąd wo- Rozwini ęcie kra- Bud Ŝet woje- programu rolno- środowiskowego jewództwa, Zarz ąd jowego progra- wództwa 2 P Powiatu, organiza- mu rolno- środo- cje rolnicze wiskowego Promocja wykorzystania kompostu w celu Gmina, Ochrona gleby i Bud Ŝet gmi- 3 I podnoszenie jako ści i struktury gleb Powiat/ODR, rolni- wód ny, PFO- cy ŚiGW Produkcja zdrowej Ŝywno ści i wypracowa- WODR, agrobiz- Ochrona gleb środki produ- nie standardów produktu ekologicznego nes/ Zarz ąd Gmi- oraz wzmocnie- centów 4 P/I ny, Tow. Regional- nie konkurencyj- ne no ści rolnictwa Wypracowanie programu wdra Ŝania metod WODR, agrobiz- Ochrona gleb środki produ- ekologicznych w wytypowanych gospodar- nes/ Zarz ąd Gmi- oraz wzmocnie- centów 5 P stwach ny, Tow. Regional- nie konkurencyj- ne no ści rolnictwa Rozwój przetwórstwa, konfekcjonowania i WODR, agrobiz- Ochrona gleb środki produ- dystrybucji zdrowej Ŝywno ści nes/ Zarz ąd Gmi- oraz wzmocnie- centów 6 P/I ny, Tow. Regional- nie konkurencyj- ne no ści rolnictwa Opracowanie programu rozwoju infrastruk- WODR, zwi ązki Współistnienie Organizacje tury obsługuj ącej agroturystyk ę rolnicze/ rolnicy, rozwoju gospod i gospodarcze gminy, zarz ąd po- ochrony środowi- i pozarz ądo- 7 P wiatu ska we, Bud Ŝet gminy i powiatu Program powstawania gospodarstw ekolo- WODR/ rolnicy, Współistnienie Organizacje gicznych i agroturystycznych gminy, Zarz ąd Po- rozwoju gospod i gospodarcze wiatu ochrony środowi- i pozarz ądo- 8 P ska we, bud Ŝety gmin i powiatu Zmniejszenie chemizacji gleb Rolnicy/ WODR, Ochrona gleb i Środki pro- 9 P/I gminy, zarz ąd po- wód ducentów, wiatu ODR, Zmniejszenie erozji gleb poprzez zalesianie, Producenci rolni, Ochrona przed Bud Ŝet gmi- zadarnianie terenów wła ściciele nieru- erozj ą, zwi ększe- ny, powiatu, chomo ści/ gminy, nie kultury rolnej wojewódz- instytucje ochrony twa, pa ń- 10 P/I przyrody, organi- stwa, fundu- zacje pozarz ądo- szy ochrony we, środow, pro- ducentów rolnych Poprawa struktury agrarnej gospodarstw Producenci rolni/ Poprawa efek- Środki prod rolnych gminy, zarz ąd po- tywno ści ekono- rol, bud Ŝety wiatu, organizacje micznej gospo- gmin i powia- 11 P/I rolnicze darstw, realizacja tu, fundusze zada ń prog rol- ochrony śro- no- środow dow. Wdra Ŝanie rolnictwa ekologicznego- pro- Producenci rolni/ Realizacja zada ń Środki prowadzenie upraw bez u Ŝycia nawozów gminy, Zarz ąd Po- prog rolno- śro- ducentów, 12 P/I sztucznych, gospodarowanie odpadami i wiatu, organizacje dow wzmocnie- bud Ŝet pa ń- energi ą w sposób maj ący niewielki wpływ gospodarcze nie konkurencyj- stwa na środowisko no ści rolnictwa Prowadzenie prac zalesieniowych na grun- Wła ściciele nieru- Zwi ększanie lesi- Środki pro- tach o niskiej przydatno ści rolniczej. chomo ści/ Zarz ąd sto ści ducentów, 13 I Powiatu, gminy bud Ŝet Po- wiatu Opracowanie planu i wdro Ŝenie do realiza- Wła ściciele nieru- Zabezpieczenie Środki pro- cji przeciwerozyjnych pasów zadrzewienio- chomo ści/ Zarz ąd gleb przed erozj ą ducentów, 14 I wych i zalesieniowych Powiatu, gminy bud Ŝet Po- wiatu, gmin 3.4. Ochrona zasobów kopalin i wód podziemnych

3.4.1. Analiza stanu istniej ącego Zło Ŝa kopalin Na analizowanym terenie najwi ększymi zasobami naturalnymi s ą zło Ŝa w ęgla brunatnego – znajduj ące si ę w gminie Ostrowite (zło Ŝe P ątnów III oraz Piaski – s ą to zło Ŝa o zasobach rozpo- znanych szczegółowo). W ęgle brunatne na tym terenie, s ą to utwory mioce ńskie wykształcone w postaci jednego pokładu zalegaj ącego w formie nieregularnej soczewki w niecce erozyjnej z rynnowymi odgał ęzieniami. Mi ąŜ szo ść ich jest najwi ększa w centralnej cz ęś ci niecki i wynosi od kilku do kilkunastu metrów i maleje w kierunku brzegu. Utwory nad stropem w ęgla stanowi ą nad- kład, który w procesie eksploatacji odkrywkowej musi by ć usuni ęty. Licz ąc od powierzchni terenu są to: gliny zwałowe Ŝółte ze zlodowacenia środkowopolskiego. Gliny te s ą przewarstwione pia- skami ró Ŝnoziarnistymi. Bezpo średnio nad w ęglem wyst ępuj ą iły plioce ńskie, równie Ŝ cz ęsto przewarstwione piaskiem lub utworami pylastymi. W ęgiel zalega na serii mioce ńskich piasków ró Ŝno- ziarnistych o znacznej mi ąŜ szo ści. Pod piaskiem wyst ępuj ą utwory kredowe w postaci margli lub piasków wapnistych. Sumaryczna mi ąŜ szo ść nakładu waha si ę w granicach 30-70 m. Na obszarze gminy stwierdzono zasoby torfowiska w rejonie miejscowo ści Skrzynka – Sa- lomonowo, udokumentowane zasoby bilansowe wynosz ą 111,2 tys. m 3. Torfowiska nie s ą obecnie eksploatowane, ze wzgl ędu na ich lokalizacj ę, przyszła eksploatacja jest trudna do realizacji.

Wody podziemne Na obszarze gminy Ostrowite poziomy wodono śne wyst ępuj ą w trzech ró Ŝnowiekowych wydzieleniach litostratygraficznych: - Czwartorz ędowe – zasoby wodne poziomu czwartorz ędowego w zdecydowanej wi ększo ści zlokalizowane s ą w piaskach, Ŝwirach rzecznych i wodno- lodowcowych. Wody te maj ą układ pi ętrowy. Wody gruntowe pierwszego poziomu na obszarach równinnych wyst ępuj ą na ogół na gł ęboko ściach poni- Ŝej 1,5 m. p.p.t. Mi ąŜ szo ść tych warstw waha si ę od kilku do 60 m., przy czym średnio wynosi ona 10-25m. - Trzeciorz ędowe – poziom wód trzeciorz ędowych nale Ŝy zaliczy ć do stosunkowo zasobnych. Tworz ą go ilaste utwory pliocenu oraz mioce ńskie piaski drobno i średnioziarniste. - Kredowe – wody kredowe znajduj ą si ę w szczelinach i sp ękaniach. Wody tego poziomu s ą u Ŝytkowane w zdecydowanej mniejszo ści. Wyst ępuj ą one najcz ęś ciej na gł ęboko ści od 50-100 m. Znaczna cz ęść powiatu słupeckiego, do którego nale Ŝy gmina Ostrowite znajduje si ę w zasi ęgu Głównych Zbiorników Wód Podziemnych (o nr 143, 144, 150, 311), które nale Ŝą do obsza- rów najwy Ŝszej ochrony albo do obszarów wysokiej ochrony, lecz nie obejmuj ą one terenów gminy Ostrowite. Jako ść wód podziemnych na obszarze gminy okre ślana jest poprzez badanie (uj ę- cie K ąpiel) w regionalnych sieciach pomiarowych.

Przegl ąd danych zwi ązanych z mo Ŝliwo ści ą ujmowania wód podziemnych, zaopatrywania gminy w wod ę. Przemieszczanie si ę wód podziemnych wi ąŜ e si ę z budow ą geomorfologiczn ą. Pas moren czołowych rozci ągaj ących si ę wzdłu Ŝ zachodniego brzegu jeziora Powidzkiego oraz na północ od jeziora Skorz ęci ńskiego. Stanowi dział wodny rozgraniczaj ący zlewni ę Górnej Noteci i Środkowej Warty. Górna warstwa wodono śna gromadz ąca wody gruntowe składa si ę z piasków oraz Ŝwirów rozległego sandru, poło Ŝonego na południowy zachód od jezior Skorz ęci ńskiego i Powidzkiego. Poziom ten posiada swobodne zwierciadło wody gruntowej i zasilany jest głównie wodami opadowymi. Zwierciadło zalega na gł ęboko ści 1-10 m. p.p.t. w zale Ŝno ści od ukształtowania terenu. Warstwa glin o mi ąŜ szo ści 50-60 m. stanowi sp ąg warstwy wodono śnej. W podło Ŝu glin zwało- wych wyst ępuj ą osady piaszczysto- Ŝwirowe pochodzenia rzecznego. Osady te s ą przypisywane wielkopolsko-kujawskiej pradolinie kopalnianej. Poziom tej pradoliny gromadzi znaczne ilo ści wody. Wydajno ść jednostkowa wód pradoliny kopalnej waha si ę w granicach: 1,4-3,3 m 3/h/1m. depresji w rejonie Mieczownicy, 6,1-12,8 m 3/h/1m depresji w rejonie Siernicze Wielkie, 18,8-28,8 m3/h/1m. depresji w rejonie Siernicze Małe i Giewartowa. Zwierciadło wody tego poziomu jest napi ęte i stabilizuje si ę na rz ędnej 98,50 m. n.p.m. w rejonie rynny jeziora Powidzkiego. Wskazuje to na wyst ępowanie zale Ŝno ści mi ędzy wodami powierzchniowymi i podziemnymi w tym rejonie. Poza granicami pradoliny kopalnej wyst ępuje mioce ński poziom wodono śny. Wydajno ść tego poziomu waha si ę w granicach 1-10 m 3/h/1m. Grubo ść mioce ńskiej warstwy wodono śnej waha si ę w granicach 10-15 m.

Zaopatrzenie w wod ę Głównym źródłem zaopatrzenia wsi oraz o środków wypoczynkowych s ą wody czwartorz ę- dowe. System wodoci ągów w gminie Ostrowite oparty jest na trzech uj ęciach: Giewartów Holen- dry, K ąpiel, Siernicze Małe. Wykaz uj ęć na terenie gminy: Tabela 15. Wydajno ść Gł ęboko ść Obsługiwane Lokalizacja UŜytkownik Nr studni [m 3/h] [m] Miejscowo ści Giewartów Holendry, Kose- wo, Tomiszewo, Lipnica, Ka- Giewartów Holen- nia, Sienno, Salomonowo, dry 1 36,0 82,0 Wiktorowo, Naprusewo, Skrzynka Urz ąd Gminy w 1 61,0 80,0 Ostrowite, K ąpiel, Lucynowo Ostrowitem Hol., Szyszłowo, Izdebno, Kąpiel Doły, Przecław, Jarotki, Go- 2 61,0 74,0 stu ń, Giewartów, Tomasze- wo, Mieczownica Siernicze Małe 1 4,6 70,0 Siernicze Wielkie, Siernicze 2 4,6 70,0 Małe, Borowiec, Michałowo Ośrodek wspiera- Kosewo nia rodziny „Szan- 1 40,0 - Potrzeby własne sa”

Długo ść sieci wodoci ągowej w chwili obecnej wynosi 154,8 km i jest w dobrym stanie technicznym (brak rur azbestowych). Z przedło Ŝonych materiałów wynika, Ŝe gmina zwodoci ągowana jest w 99%, za wyj ątkiem nielicznych osad o zabudowie rozproszonej, do których budowa sieci wodoci ągowych jest ekonomicznie nieuzasadniona. Wła ścicielem uj ęć wodnych na terenie gminy jest gmina Ostrowite, a uŜytkownikiem Spół- dzielnia Kółek Rolniczych. Wprowadzaj ąc na tym terenie zakazy i ograniczenia, m.in. w strefie bezpo średniej zabronione jest wszelkie budownictwo niezwiązane z uj ęciem, zamieszkiwanie ja- kichkolwiek osób, wprowadzenie osób i pojazdów, rolnicze i ogrodnicze wykorzystanie terenu, wprowadzenie do gruntów ścieków, u Ŝywanie chemicznych środków ochrony ro ślin, nawo Ŝenie gleb. Aktualnie Starostwo Powiatowe w Słupcy wydało now ą decyzj ę pozwolenia wodno-prawnego nr SR.6223-10/03 z dnia 16.05.2003 dla Urz ędu Gminy Ostrowite dla uj ęcia wody zlokalizowanego w miejscowo ści Holendry Giewartowskie na pobór wód podziemnych w ilo ściach Q max h = 36,0 m 3/h oraz dla uj ęcia zlokalizowanego w miejscowo ści K ąpiel na pobór wód podziemnych w ilo ści Q max h = 61,0 m 3/h. Dodatkowo na terenie gminy w miejscowo ści Kosewo nast ępuje pobór wody na potrzeby własne dla o środka wspierania rodziny „Szansa”.

Zagro Ŝenie wód podziemnych zanieczyszczeniem Zanieczyszczenie wód podziemnych w danym regionie zwi ązane jest z przede wszystkim z intensywnie rozwini ętym rolnictwem. Najgro źniejszymi zagro Ŝeniami wprowadzanymi przez rolnictwo do środowiska s ą środki ochrony ro ślin – pestycydy oraz nawozy mineralne, które stosowane w du Ŝych ilo ściach mog ą spowodowa ć zanieczyszczenie wód gruntowych. Badany obszar jest bardzo intensywnie u Ŝytkowany rolniczo, a poniewa Ŝ w wi ększo ści wyst ępuj ą tu grunty śred- nio i łatwo przepuszczalne, z infiltracyjnym typem kr ąŜ enia wód, istnieje, wi ęc du Ŝe niebezpiecze ństwo ucieczki pestycydów i niewykorzystanych przez ro śliny nawozów mineralnych w gł ąb profilu glebowego i prawdopodobie ństwo zanieczyszczenia wód gruntowych.

Zanieczyszczenie wód powierzchniowych Wody powierzchniowe na terenie gminy charakteryzuj ą si ę nisk ą jako ści ą. W przypadku rzeki Meszny zanieczyszczenie materi ą organiczn ą utrzymywało si ę na poziomie klasy II i III, zawarto ść substancji biogennych nie mie ściła si ę w Ŝadnej z klas czysto ści. Jedynie na odcinku źró- dłowym stan sanitarny rzeki utrzymywał si ę na poziomie klasy III. Wody w zbiornikach wodnych są bardziej podatne na zanieczyszczenia, głównie ze wzgl ędu na poło Ŝenie w zagł ębieniach terenu. Podlegaj ą one wpływom otaczaj ącego obszaru zwi ązanym ze spływem wód powierzchniowych zawieraj ących zwi ązki biogenne, a substancje zanieczyszczaj ące mog ą by ć stale kumulo- wane w osadach dennych i jezior. Niewła ściwe zagospodarowanie obszarów wokół jezior (bezpo- średnich zlewni), bardzo intensywnie oddziałuje, zwłaszcza na jeziora podatne na degradacj ę. Do kategorii II, pod wzgl ędem podatno ści na degradacj ę nale Ŝy mi ędzy innymi jezioro Powidzkie stanowi ące jednocze śnie najwi ększy potencjał rekreacyjno – turystyczny. W celu ochrony, zlewnie jezior powinny posiada ć naturalny płaszcz ochronny w postaci znacznych obszarów le śnych, zadrzewie ń, których zadaniem jest udaremnianie spływów powierzchniowych z pól oraz wykluczenie dopływu ścieków bytowych.

Warunki hydrogeologiczne Pod wzgl ędem geomorfologicznym według podziału B. Krygowskiego, rynna Powidzko – Wilczy ńska le Ŝy na wysoczy źnie Gnie źnie ńskiej. Teren przyległy do niej jest bardzo urozmaicony, wyst ępuj ą tu płaskie wysoczyzny morenowe, pola sandrowe towarzysz ące morenom czołowym zlodowacenia bałtyckiego jak i liczne pagórki morenowe. Na wschód od rynny Powidzko – Wil- czy ńskiej, rozci ąga si ę płaska wysoczyzna morenowa – równina z glin i piasków. Na wysoczy źnie tej znajduj ą si ę wyspy moreny pagórkowatej pochodzenia akumulacyjnego. Wyspy takie znajduj ą si ę mi ędzy miejscowo ści ą, Siernicze Małe i Siernicze Wielkie. Wysoko ści tych wysp dochodz ą do 155 m. n.p.m. Od jeziora Powidzkiego w stron ę Goliny, rozci ąga si ę pasmo moreny czołowej zwa- nej pagórkami Powidzko – Koni ńskimi. S ą to utwory zbudowane z glin i piasków ró Ŝnoziarnistych. Ich wysoko ści bezwzgl ędne mieszcz ą si ę w przedziale 96,00-102,00 m. n.p.m. Genez ę kształtowania si ę formy rynnowej nale Ŝy wi ąza ć z okresem topnienia l ądolodu, kiedy to rozwin ęły si ę na nim szczeliny daj ące pocz ątek rynnom subglacjalnym. T ą drog ą były odprowadzane w kierunku Pradoliny Warszawsko – Berli ńskiej. Wody roztopowe płyn ące od czoła l ądo- lodu, dały pocz ątek syndrom. Dalszy rozwój formy rynnowej nast ąpił w okresie topnienia zasypa- nego martwego lodu, wypełniaj ącego zagł ębienia. Po wytopieniu lodu powstały jeziora rynnowe.

3.4.1.1. Odzwierciedlenie problemu w planach zagospodarowania przestrzennego Gospodarowanie zasobami naturalnymi w tym wodami powierzchniowymi, podziemnymi i kopalinami zapisane jest jako priorytetowe zadanie w zakresie ochrony środowiska i zrównowa- Ŝonego rozwoju kraju i regionów. Szczególnie wa Ŝna jest ochrona przed zanieczyszczeniem oraz poprawa jako ści wód powierzchniowych i podziemnych cele te zawarte s ą w nast ępuj ących dokumentach: - Polityka Ekologiczna Pa ństwa na lata 2003 -2006 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2007-2010, - Program ochrony środowiska dla województwa wielkopolskiego, - Strategia rozwoju dla województwa wielkopolskiego. Problematyka ta znajduje odzwierciedlenie w planistycznych opracowaniach gminnych i wymaga ujednolicenia formy i u ści ślenia danych dotycz ących zestawienia zbiorczego dla gminy, danych dotycz ących wielko ści zasobów wód podziemnych (zasoby eksploatacyjne i dyspo- zycyjne), wielko ści poborów wód według pozwole ń wodno – prawnych i faktyczne pobory wód.

3.4.1.2. Problem nie u Ŝytkowanych studni i uj ęć wody Nie u Ŝytkowane studnie i uj ęcia wody powinny by ć poddane przegl ądowi maj ącemu na celu: - Ocen ę sprawno ści studni lub uj ęcia, - Dokumentowanie analizy potrzeby istnienia studni lub uj ęcia w kontek ście dokonanych zmian w zagospodarowaniu przestrzennym obszaru oraz zmian w skali wykorzystania wód podziemnych, - Dokonanie analizy jako ści ujmowanej wody. Na podstawie opisanych powy Ŝej działa ń powinna by ć podj ęta decyzja o pozostawieniu studni lub uj ęcia do dalszej eksploatacji lub likwidacja nieczynnych lub niesprawnych studni. Nale Ŝy uwzgl ędni ć fakt, i Ŝ nieczynne i niesprawne studnie stanowi ą zagro Ŝenie dla jako ści wód podziemnych. Likwidacja studni i uj ęć powinna by ć dokonywana z zachowaniem procedur wynikaj ącej z ustawy- prawo geologiczne i górnicze. 3.4.1.3. Mo Ŝliwo ści wykorzystania wód termalnych Brak danych na temat wykorzystania wód termalnych 3.4.1.4. Wpływ eksploatacji zasobów na stosunki wodne Eksploatacja zasobów wód podziemnych powinna odbywać si ę poprzez dostosowywanie przyznawanych w pozwoleniach wodno-prawnych poborów wód do rzeczywistych potrzeb u Ŝyt- kowników uj ęć , zasobów eksploatacyjnych poszczególnych uj ęć lub zasobów dyspozycyjnych ustalonych dla zbiorników wód podziemnych. Nie przestrzeganie bilansowania w powy Ŝszym zakresie mo Ŝe doprowadzi ć do nadmiernego rozwoju leja depresyjnego i w konsekwencji do obni Ŝenia poziomu wód podziemnych oraz zaburzenia warunków hydrogeologicznych. Eksploatacja kopalni mo Ŝe negatywnie oddziaływa ć na stosunki wodne. Niebezpiecze ń- stwo takie mo Ŝe wyst ąpi ć w przypadku gł ębokich, odkrywkowych lub gł ębinowych wyrobisk kopalnianych, wokół których niezb ędne jest obni Ŝenie poziomu wód podziemnych. Przed wydaniem koncesji na wydobywanie kopalin, opracowywany jest raport oddziaływa- nia planowanej eksploatacji na poszczególne elementy środowiska, w tym na wody podziemne wraz z okre ślenie sposobów unikni ęcia ewentualnych zagro Ŝeń oraz uwarunkowa ń dotycz ących rekultywacji wyrobisk poeksploatacyjnych.

3.4.1.5. Problematyka rekultywacji terenów poeksploatacyjnych Rekultywacja terenów poeksploatacyjnych jest obowi ązkiem przedsi ębiorcy wydobywaj ą- cego kopalin ę i przeprowadzana jest zgodnie z wyznaczonym jej kierunkiem i pod nadzorem Okr ęgowego Urz ędu Górniczego. Wła ściwie przeprowadzona rekultywacja przy niewypełnieniu wtórnym wyrobiska eksploatacyjnego prowadzi do powstania stawów, terenów nowo zalesio- nych i gruntów ornych o wysokiej klasie bonitacyjnej. Wykonana w ten sposób rekultywacja nie stanowi zagro Ŝenia dla środowiska i powoduje podniesienie jego walorów przyrodniczych, krajobrazowych i gospodarczych. W tym zakresie w pełni znajduje zastosowanie zasada zrównowa- Ŝonego rozwoju.

3.4.2. Przewidywane kierunki zmian Eksploatacja kopalin i poszukiwanie nowych złó Ŝ uzale Ŝnione jest od sytuacji rynkowej i gospodarczej kraju oraz regionu. Przewiduje si ę kontynuacj ę poszukiwania złó Ŝ kopalin pospolitych. Zainteresowanie przedsi ębiorców poszukiwaniem i eksploatacj ą kopalin pospolitych zale Ŝy od aktywizacji gospodarczej rynków lokalnych i inwestycji w zakresie budownictwa i drogownic- twa. Wa Ŝna jest, zatem promowanie na szczeblach gmin i powiatu działa ń powoduj ących zwi ęk- szenie zapotrzebowania rynku na kopaliny pospolite (kruszywa naturalne, surowce do produkcji wyrobów ceramiki budowlanej, torfy dla potrzeb ogrodnictwa i rolnictwa). Przewiduje si ę wi ększe zainteresowanie gmin i powiatu unikaniem zagro Ŝeń dla jako ści wód podziemnych, rekultywacji wyrobisk powstaj ących po odkrywkowej eksploatacji kopalin. W zakresie gospodarowania wodami podziemnymi przewiduje si ę: - Umiarkowany wzrost zu Ŝycia wód podziemnych dla celów komunalnych, - DąŜ enie do minimalizacji wykorzystywania wód podziemnych do celów prze- mysłowych, zgodnie z obowi ązuj ącą zasad ą stosowania wodo-oszcz ędnych technologii produkcji w przemy śle, - Aktywizacj ę działa ń zmierzaj ących do ustanawiania stref ochronnych uj ęć , z których woda pobierana jest do celów komunalnych, na podstawie procedur wynikaj ących z ustawy Prawo Wodne i ustawy Prawo Geologiczne i Górnicze, - Podejmowanie zdecydowanych działa ń maj ących na celu likwidacj ę źródeł zanieczyszczenia wód podziemnych, powierzchniowych i gruntów. 3.4.3. Lista przedsi ęwzi ęć przewidzianych do realizacji w ramach Programu Tabela 16. Termin realizacji

Okres Okres

krótkotermi- średniotermi- cia ę

Rodzaj nowy nowy

Jednostka odpo- wzi ę cia ę Opis przedsi ęwzi ęcia wiedzialna / Jed- L.p. nostki współpra- ródłafinansowania wzi ź

ę cuj ące nakładyzł Szacunkowe 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Celprzedsi przedsi Potencjalne 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Zadania własne Uj ęcie ustanowionych stref ochronnych uj ęć Gmina/ Ochrona wód Środki wła- 1 P wód podziemnych w miejscowych planach za- podziemnych sne, Inne gospodarowania przestrzennego gminy fundusze Budowa oczyszczalni ścieków, kanalizacji sa- Gmina/ Ochrona wód Środki wła- 2 I nitarnych i deszczowych, rekultywacja „sta- podziemnych i sne, Inne rych” składowisk odpadów kanalizacja wsi fundusze Racjonalizacja wykorzystania kopalin w pla- Gmina/ Ochrona zaso- Środki wła- 3 P nach zagospodarowania przestrzennego bów kopalin sne, Inne fundusze Kontrola szczelno ści i likwidowanie szamb, Gmina/stra Ŝ gmin- Ochrona wód Środki wła- 4 P zało Ŝenie ich rejestru na podziemnych sne, Inne fundusze Propagowanie Kodeksu Dobrej Praktyki Rolni- ODR/gmina Ochrona wód Środki wła- podziemnych i sne, Inne 5 P czej polegaj ącej na stosowaniu wła ściwych dawek nawozów sztucznych i naturalnych powierzchnio- fundusze wych Wspólna, dla potrzeb kilku gmin, budowa Gmina, komunalny Uregulowanie Środki wła- 6 I Centrum Gospodarki Odpadami, uwzgl ędnia- zwi ązek celowy/ gospodarki od- sne, Inne jąca aktualne wymogi w tym zakresie padami fundusze Inwentaryzacja uj ęć wód podziemnych, zwe- Gmina, wła ściciele Ochrona wód Środki wła- ryfikowanie ich zasobów eksploatacyjnych i uj ęć / podziemnych sne, Inne 7 P danych dotycz ących poborów, co pozwoli na fundusze zebranie aktualnych danych do bilansu wodno – gospodarczego województwa Utrzymywanie nale Ŝytego stanu sanitarnego, Gmina/ Zaopatrzenie w Środki wła- porz ądku i czysto ści w strefach ochronnych wod ę sne, Inne 8 P uj ęć wód podziemnych wodoci ągów komunal- fundusze nych Eksploatacja uj ęć wód podziemnych w spo- Gmina, wła ściciele Ochrona wód Środki wła- 9 P sób nienaruszaj ący ich zasobów uj ęć / podziemnych sne, Inne fundusze Zadania koordynowane Opracowanie regionalnej dokumentacji hydro- Wojewoda/ RZGW, Ochrona wód Środki wła- geologicznej okre ślaj ącej zasoby dyspozycyj- zarz ąd wojewódz- podziemnych sne, Inne ne wód podziemnych oraz maksymalne wy- twa, zarz ąd powia- fundusze 1 P tu dajno ści eksploatacyjne gwarantuj ące elimi- nacje oddziaływania na jako ść ujmowanych wód DąŜ enie do ograniczania poboru wód pod- RZGW/ wojewoda, Ochrona wód Środki wła- 2 P ziemnych do celów przemysłowych zarz ąd powiatu, podziemnych sne, Inne gmina fundusze Likwidacja nieczynnych, nie sprawnych uj ęć Wła ściciele / za- Ochrona wód Środki wła- 3 I wód podziemnych rz ąd powiatu, gmi- podziemnych sne, Inne ny fundusze Prowadzenie monitoringu jako ści wód po- WIO Ś/ IMGW, Ochrona wód Środki wła- PIG, zarz ąd powia- podziemnych i sne, Inne 4 P wierzchniowych i podziemnych tu, gmina powierzchnio- fundusze wych Usprawnienie procedur przeprowadzania Wojewoda/ zarz ąd Ochrona zaso- Środki wła- ocen oddziaływania na środowisko przy lokali- powiatu, biegli eks- bów kopalin i sne, Inne 5 P zowaniu i realizowaniu inwestycji mog ących w perci, firmy i uczel- wód fundusze nie oferuj ące szko- znaczny sposób wpłyn ąć na środowisko oraz lenia wydawania pozwole ń zintegrowanych Aktywizacja działa ń zmierzaj ących do ustana- Wła ściciele /, za- Ochrona wód Środki wła- 6 P wiania stref ochronnych uj ęć wód podziem- rz ąd powiatu, gmi- podziemnych sne, Inne nych na fundusze Racjonalizacja gospodarowania woda pod- Zarz ąd powiatu/ Ograniczenie ko- Środki wła- ziemn ą pod k ątem rezygnacji z korzystania z RZGW, wojewoda, rzystania z wód sne, Inne 7 P niej przez przemysł z wył ączeniem rolno-spo- gmina podziemnych fundusze przez przemysł Ŝywczego i farmaceutycznego Weryfikacja pozwole ń wodno-prawnych w Zarz ąd powiatu/ Ochrona wód Środki wła- RZGW, wojewoda, podziemnych i sne, Inne 8 P oparciu o zasoby eksploatacyjne uj ęć wód i bilansie wodno gospodarczym zlewni gmina, wła ściciele powierzchnio- fundusze uj ęć wych Opracowanie programu likwidacji nieczynnych Zarz ąd powiatu/ Ochrona wód Środki wła- 9 P niesprawnych uj ęć wód podziemnych wła ściciele uj ęć podziemnych sne, Inne fundusze CELE, PRIORYTETY I PRZEDSI ĘWZI ĘCIA, INWESTYCYJNE I POZAINWESTYCYJNE, KONIECZNE DO REALIZACJI W PERSPEKTYWIE WIELOLETNIEJ, W SFERZE ZRÓWNOWA śONEGO WYKORZYSTANIA SUROWCÓW, MATERIAŁÓW, WODY I ENERGII

4. Cele, priorytety i przedsi ęwzi ęcia, inwestycyjne i pozainwestycyjne, konieczne do realizacji w perspektywie wieloletniej, w sferze zrównowa Ŝonego wykorzystania surowców, materia- łów, wody i energii 4.1. Zmniejszenie wodochłonno ści, materiałochłonno ści (w tym odpadowo ści) i energo- chłonno ści gospodarki

4.1.1. Analiza stanu istniej ącego

4.1.1.1. Analiza zu Ŝycia wody przez gospodarstwa domowe Według danych na rok 2003 ogólna produkcja wody w gminie Ostrowie wyniosła 252,91 tys. m 3, a sprzeda Ŝ wody 209,41 tys. m 3. Na podstawie danych z poprzednich lat zarów- no produkcja jak i sprzeda Ŝ wody charakteryzuj ą si ę tendencj ą wzrostow ą w kolejnych latach. Obecnie, poza niewielk ą ilo ści ą poboru wody z uj ęć własnych (studnie kopane) znajduj ą- cych si ę w gospodarstwach wiejskich, poprzez wykonanie sieci wodoci ągowych prawie cały obszar obj ęty jest dostaw ą wody pochodz ącej z wodoci ągów komunalnych (uj ęcia publiczne). Dłu- go ść czynnej sieci wodoci ągowej na terenie gminy wynosi 153,188 km., liczba przył ączy 1424. Zgodnie z danymi uzyskanymi z Urz ędu Gminy sieci wodoci ągowe wykonane s ą głównie z rur PVC i PE. Generalnie sieci wodoci ągowe s ą w dobrym stanie technicznym. Dotyczy to zwłasz- cza sieci wybudowanych w ostatnich latach.

4.1.1.2. Analiza zu Ŝycia wody przez firmy produkcyjne i usługowe Na terenie gminy Ostrowie znajduj ą si ę nast ępuj ące zakłady przemysłowe, usługowe i instytucje u Ŝyteczno ści publicznej pobieraj ących wi ęcej ni Ŝ 5 m 3 wody/dob ę: - Spółdzielnia Kółek Rolniczych w Budzisławiu – ferma świ ń w Sierniczu Wiel- kim, - Stadnina Koni Mieczownica – ferma świ ń, - Stadnina Koni Mieczownica – warsztaty, - Konsol Bis – ferma drobiu, - Śmigielski – ferma świ ń w Sierniczu Małym, - Szkoła Podstawowa w Ostrowitem, - Szkoła Podstawowa w Giewartowie, - Gminna Spółdzielnia SCH Ostrowie ł ącznie z sieci ą sklepów, - Restauracja Hotel „D ębina” – Giewartów. Pozostałe firmy znajduj ące si ę na terenie gminy pobieraj ą wod ę w mniejszej ilo ści (brak dokładnych danych).

4.1.1.3. Analiza zu Ŝycia wody przez rolnictwo Procesem zwodoci ągowania obj ęte jest ok. 99% ludno ści zamieszkuj ącej gmin ę Ostrowie. Pozostali u Ŝytkuj ą własne uj ęcia wód podziemnych bez dokonywania pomiaru ich poboru. Po- nadto, tak Ŝe woda wykorzystywana do celów rolniczych cz ęsto pobierana jest z własnych uj ęć wody podziemnej lub powierzchniowej niezale Ŝnie od dostarczanej wody zorganizowanymi systemami wodoci ągowymi na potrzeby komunalne. W zwi ązku z tym na obecnym etapie nie mo Ŝ- na oszacowa ć wielko ści poboru i zu Ŝycia wody w tym zakresie. Ponadto nie zostały opracowane i wprowadzone do stosowania wska źniki zu Ŝycia wody na jednostk ę produkcji i st ąd nie mo Ŝna obecnie okre śli ć racjonalnego poziomu wykorzystywania wody na potrzeby rolnictwa w uwarun- kowaniach gminy Ostrowie.

4.1.1.4. Analiza dost ępnych zasobów wody Na obszarze gminy Ostrowite poziomy wodono śne wyst ępuj ą w trzech ró Ŝnowiekowych wydzieleniach litostratygraficznych: - Czwartorz ędowe – zasoby wodne poziomu czwartorz ędowego w zdecydowanej wi ększo ści zlokalizowane s ą w piaskach, Ŝwirach rzecznych i wodno- lodowcowych. Wody te maj ą układ pi ętrowy. - Trzeciorz ędowe – poziom wód trzeciorz ędowych nale Ŝy zaliczy ć do stosunkowo zasobnych. Tworz ą go ilaste utwory pliocenu oraz mioce ńskie piaski drobno i średnioziarniste. - Kredowe – wody kredowe znajduj ą si ę w szczelinach i sp ękaniach. Wody tego poziomu s ą u Ŝytkowane w zdecydowanej mniejszo ści. Wyst ępuj ą one najcz ęś ciej na gł ęboko ści od 50-100 m. Znaczna cz ęść powiatu słupeckiego, do którego nale Ŝy gmina Ostrowite znajduje si ę w zasi ęgu Głównych Zbiorników Wód Podziemnych (o nr 143, 144, 150, 311), które nale Ŝą do obszarów najwy Ŝszej ochrony albo do obszarów wysokiej ochrony, lecz nie obejmuj ą one tere- nów gminy Ostrowite. Jako ść wód podziemnych na obszarze gminy okre ślana jest poprzez badanie (uj ęcie K ąpiel) w regionalnych sieciach pomiarowych.

4.1.1.5. Analiza stanu izolacji termicznej obiektów budowlanych, zapotrzebowanie na cie- pło Struktura wieku zasobów mieszkaniowych na terenie gminy przedstawia si ę ró Ŝnorodnie. Pocz ąwszy od budynków powstałych w XIX w. do najnowszych. Brak danych na temat wieku i stanu. W gminie wyst ępuje głównie zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna i zagrodowa. Z ogólnej liczby obiektów budowlanych, niewielki procent z nich zostało wybudowanych po 1997 roku, czyli po wprowadzeniu nowych norm obowi ązuj ących w zakresie izolacji termicznej budynków mieszkalnych (zgodnie z norm ą PN-91/B-02020). Pozostałe budynki wymagaj ą prac modernizacyjnych poprawiaj ących ich termoizolacyjno ść , a tym samym wpływaj ących na ograniczenia zu Ŝycia energii cieplnej. Zapotrzebowanie na ciepło nowego budownictwa jest coraz mniejsze. Mo Ŝna spodziewa ć si ę, i Ŝ nast ąpi dalszy spadek energochłonno ści budynków ju Ŝ istniej ących w wyniku działa ń ter- momodernizacyjnych.

4.1.1.6. Analiza zu Ŝycia energii przez o świetlenie uliczne W gminie zasilanie w energi ę elektryczn ą jest zorganizowane liniami napowietrznymi z Głównych Punktów Zasilania znajduj ących si ę w Ostrowitem. Rozsył energii elektrycznej po terenie gminy odbywa si ę liniami napowietrznymi do stacji transformatorowych typu miejskiego, wie Ŝowego i słupowego. Dystrybucja energii elektrycznej bezpo średnio do odbiorców odbywa si ę sieci ą rozdzielcz ą w przewa Ŝaj ącej cz ęś ci liniami napowietrznymi. Oświetlenie uliczne zorganizowane jest w gminie na odcinkach dróg krajowych, woje- wódzkich, powiatowych i gminnych przebiegaj ących w terenach zabudowanych miast, wsi, osad. Wska źnik zu Ŝycia energii dla jednego punktu o świetleniowego starego typu (nie energooszcz ęd- nego) kształtuje si ę na poziomie 250 W/1 pkt. Modernizacja punktów na poziomie 50% ich ilo ści powoduje, Ŝe wska źnik ten mo Ŝe zosta ć obni Ŝony do poziomu około 150 W/1 pkt. Modernizacja wszystkich punktów spowoduje dalsze obni Ŝenie poziomu energochłonno ści o świetlenia ulicznego, nawet poni Ŝej 100 W/1 pkt.

4.1.1.7. Analiza zu Ŝycia energii przez urz ądzenia dostarczaj ące wod ę i odbieraj ące ścieki Zu Ŝycie energii wykorzystywanej na produkcje wody podawanej do sieci wodoci ągowej jest wy Ŝsze od zu Ŝycia energii wykorzystywanej na oczyszczalni ę ścieków. Jest to konsekwen- cja przede wszystkim znacznie wy Ŝszych nakładów na przesyłach, gdy Ŝ długo ść sieci wodoci ą- gowej na terenie gminy Ostrowie wynosi 154,8 km, a długo ść czynnej sieci kanalizacyjnej wynosi 8,3 km.

4.1.1.8. Mo Ŝliwo ści racjonalizacji energetycznych potrzeb transportu Zmniejszenie si ę zu Ŝycia energii we wszystkich aspektach gospodarczych, stanowi jeden z podstawowych czynników stymuluj ących rozwój z zachowaniem stabilno ści środowiska. Energetyczne potrzeby transportu nale Ŝy przede wszystkim ogranicza ć bezpo średnio poprzez szeroko rozumian ą racjonalizacj ę przewozów oraz po średnio poprzez wydłu Ŝanie cyklu Ŝycia produktów. Wi ąŜ e si ę z tym konieczno ść opracowania programu obni Ŝenia energochłonno- ści przewozów osobowych i towarowych. W tym celu niezb ędne jest promowanie takich form transportu, który zapewni optymalne jego wykorzystanie przy maksymalnym dopuszczalnym obci ąŜ eniu. Odbywa ć si ę to b ędzie poprzez m.in.: rozwój ró Ŝnorodnych sieci komunikacyjnych, ich racjonalne wykorzystanie, optymali- zowanie środków transportu, ale tak Ŝe poprzez promowanie i wdra Ŝanie systemów zarz ądzania środowiskowego, zidentyfikowanie istotnych problemów środowiskowych (w tym tak Ŝe oddziały- wania transportu) i wdro Ŝenia odpowiednich procedur post ępowania oraz prowadzenia w ramach systemu wymaganej dokumentacji. 4.1.2. Przewidywane kierunki zmian Dynamiczny rozwój gospodarczy w skali globalnej oraz w latach wcze śniejszych, nieplano- wana i nieprzemy ślana działalno ść człowieka spowodowały nadmiern ą eksploatacj ę zasobów su- rowców naturalnych dla przemysłu i energetyki, wzrastaj ącą pod wzgl ędem ilo ściowym i jako ścio- wym odpadowo ść gospodarki oraz pogarszaj ące si ę warunki w dost ępno ści do korzystania z zasobów wodnych. Nieracjonalne gospodarowanie zasobami naturalnymi spowodowało stały wzrost kosztów ich pozyskiwania i wykorzystywania, a tak Ŝe stałe wyczerpywanie si ę ich pokładów. Wymusza to świadome działania prowadz ące do wzrostu efektywno ści ich wykorzystywania, co b ędzie powo- dowało obni Ŝanie zu Ŝycia na jednostk ę produktu, jednostkow ą warto ść usługi bez pogarszania standardu Ŝycia ludno ści i perspektyw rozwojowych gospodarki. Konieczne jest d ąŜ enie do racjonalizacji wykorzystywania wody, zminimalizowanie ilo ści powstaj ących odpadów oraz ilo ści wykorzystywanej energii elektrycznej i cieplnej zarówno w przemy śle, usługach, transporcie jak i w gospodarstwach domowych. Zmniejszenie zu Ŝycia wody, materiałów i energii oraz wykorzystywanie surowców wtórnych jest tak Ŝe najbardziej racjonalnym podej ściem w dziedzinie poprawy ekonomiki produkcji. Z jednej strony zmniejsza si ę presja na środowisko, a z drugiej mniejsze s ą opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska, mniejsze koszty energii i surowców stosowanych w produkcji. Realizacja powy Ŝszego celu ekologicznego zale Ŝy przede wszystkim od działa ń podejmowanych przez przemysł i energetyk ę zawodow ą, a tak Ŝe przez sfer ę komunaln ą.

4.1.3. Przyj ęte cele, priorytety, limity i wynikaj ące z dokumentów rz ądowych, terminy ich uzyskania Zarówno cele średniookresowe, priorytety, limity i okresy ich uzyskania wynikaj ą z opracowanych i zatwierdzonych dokumentów: - Polityki Ekologicznej Pa ństwa na lata 2003 – 2006 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2007 – 2010; - Programu ochrony środowiska dla województwa wielkopolskiego na lata 2002 – 2010, - Strategii rozwoju dla województwa wielkopolskiego.

Cel średniookresowy do 2010roku: Racjonalizacja zu Ŝycia energii, surowców i materiałów w tym tak Ŝe odpadowo ści

Priorytety do 2010 roku: 1. Ograniczanie zu Ŝycia wody z uj ęć podziemnych do celów przemysłowych 2. Kontynuacja wprowadzania zamkni ętych obiegów wody i wodooszcz ędnych technologii produkcji w przemy śle 3. Kontynuacja modernizacji sieci wodoci ągowych w celu zmniejszenia strat wody w systemach przesyłowych 4. Wprowadzanie energooszcz ędnych technologii i urz ądze ń w przemy śle oraz energetyce 5. Zmniejszenie strat energii, zwłaszcza cieplnej w systemach przesyłowych, poprawa pa- rametrów energetycznych budynków oraz podnoszenie sprawno ści wytwarzania energii 6. Wprowadzanie technologii małoodpadowych i bezodpadowych zmniejszaj ących materia- łochłonno ść oraz technologii z zastosowaniem recyklingu niektórych cz ęś ci mechani- zmów i maszyn. Limity: 1. Zmniejszenie jednostkowe zu Ŝycia wody do celów przemysłowych o 50% w stosunku do roku 1990 – do 2010 roku. 2. Zmniejszenie wykorzystania surowców ze źródeł pierwotnych o 40% w stosunku do roku 1990 – do 2010 roku. 3. Zmniejszenie zu Ŝycia energii (w przeliczeniu na olej ekwiwalentny) o 60% w stosunku do roku 1990 – do 2010 roku.

4.1.4. Lista przedsi ęwzi ęć własnych i koordynowanych wynikaj ących bezpo średnio lub po- średnio z dokumentów rz ądowych Działania wynikaj ące z polityki ekologicznej pa ństwa w zakresie wodochłonno ści, energo- chłonno ści i materiałochłonno ści maj ą obejmowa ć: - Wprowadzenie wska źników wodochłonno ści, materiałochłonno ści i energo- chłonno ści produkcji do programu ochrony środowiska po ich ogłoszeniu, - Wdro Ŝenie systemu recyklingu okre ślonej kategorii pojazdów wycofanych z eksploatacji, - Wprowadzenie systemu kontroli wodochłonno ści produkcji w formie obowi ązku rejestracji zu Ŝycia wody na cele przemysłowe i rolnicze w przeliczeniu na jednostk ę produkcji, - Wprowadzenie normatywów zu Ŝycia wody w wybranych, szczególnie wodo- chłonnych procesach produkcyjnych w oparciu o dane najlepszych dost ęp- nych technik, - Ograniczanie zu Ŝycia wody z uj ęć podziemnych, - Intensyfikacj ę stosowania zamkni ętych obiegów wody wtórnego wykorzystywania mniej zanieczyszczonych ścieków, - Zmniejszenie energochłonno ści gospodarki poprzez stosowanie energooszcz ędnych technologii, racjonalizacj ę przewozów, wydłu Ŝanie cyklu produk- tów, - Zmniejszenie materiałochłonno ści gospodarki poprzez wprowadzanie technologii niskoodpadowych oraz recyklingu.

4.1.5. Lista przedsi ęwzi ęć własnych i koordynowanych wynikaj ących z Programu Woje- wództwa W programie ochrony środowiska dla województwa wielkopolskiego wykazano, Ŝe działania w zakresie ograniczania wodochłonno ści, energochłonno ści i zu Ŝycia surowców i materiałów powinny obj ąć wszystkie dziedziny gospodarki korzystaj ące z zasobów wody, a w szczególno ści: - Przemysł, - Gospodark ę komunaln ą, - Rolnictwo. Niezb ędnym, wi ęc staje si ę dokonanie oceny wszystkich tych dziedzin pod k ątem korzystania z zasobów wodnych, w celu wyeliminowania korzystania nieuzasadnionego. Nale Ŝy d ąŜ yć do ograniczania strat wody w systemach przesyłowych i wykorzystywania wody w gospodarstwach domowych. Zało Ŝenia polityki energetycznej pa ństwa przewiduj ą, Ŝe w zwi ązku z urealnieniem cen energii, post ępem w modernizacji i restrukturyzacji działalno ści gospodarczej oraz wzrostem świadomo ści ekologicznej społecze ństwa, zu Ŝycie energii w przeliczeniu na jednostk ę krajowego produktu b ędzie si ę nadal zmniejsza ć i w 2010 roku zu Ŝycie powinno zmniejszy ć si ę o ok. 25% w stosunku do 2000 r. Zgodnie z zało Ŝeniami Programu Ochrony środowiska dla województwa wielkopolskiego okre ślono główne kierunki działa ń w tym obszarze: 1. Wprowadzenie wska źników materiałochłonno ści i odpadowo ści produkcji, m.in. do woje- wódzkiego programu ochrony środowiska, 2. Powołanie Wojewódzkiego Centrum BAT 3. Szerokie wprowadzenie do praktyki dobrowolnych porozumie ń z przemysłem w zakresie ograniczania materiałochłonno ści i odpadowo ści produkcji. 4. Wprowadzanie energooszcz ędnych technologii i urz ądze ń w przemy śle oraz energetyce 5. Zmniejszenie strat energii, zwłaszcza cieplnej w systemach przesyłowych, poprawy pa- rametrów energetycznych budynków oraz podnoszenie sprawno ści wytwarzania energii

4.1.6. Lista przedsi ęwzi ęć własnych Gminy wynikaj ących z dokumentów, koncepcji jej władz, postulatów rozmaitych środowisk, w tym organizacji pozarz ądowych i mieszka ńców Celami rozwoju gminy Ostrowie, wynikaj ącymi ze strategii gminy w zakresie działa ń na rzecz ograniczania wodochłonno ści, energochłonno ści, zu Ŝycia surowców i materiałów s ą: racjonalne wykorzystanie złó Ŝ kopalin głównych, organizacja systemu edukacji dla inwestorów i przedsi ębiorców, wspieranie inwestorów i przedsi ębiorców oraz współpraca z nimi. Wi ąŜ e si ę to ze zorganizowaniem systemu kontroli wodochłonności, materiałochłonno ści i energochłonno ści oraz spełniania normatywów zu Ŝycia wody w najbardziej wodochłonnych dziedzinach. Instrumentem w tych obszarach maj ą by ć m.in. pozwolenia sektorowe i zintegrowane na korzystanie ze środowiska oraz dobrowolnych porozumie ń z przemysłem. Ponadto gmina maj ąc na uwadze konieczno ść osi ągni ęcia zało Ŝonych limitów b ędzie brała udział w doskonaleniu organizacji rynku energii, promowania wysokoefektywnych energetycznie maszyn i urz ądze ń, stymulowaniu rozszerzenia zakresu inwestycji termoizolacyjnych, uwzgl ędnie- nia efektywno ści energetycznej w podstawach programowych kształcenia we wszystkich typach szkół. W oparciu o przeprowadzone konsultacje, w szczególno ści, z administracj ą samorz ądow ą na terenie gminy Ostrowite, instytucjami, przedstawicielami przemysłu, organizacjami społeczny- mi i pozarz ądowymi oraz społecze ństwem sporz ądzono list ę przedsi ęwzi ęć do realizacji w celu realizacji zada ń w zakresie ograniczania wodochłonno ści, materiałochłonno ści i energochłonno- ści: 1. Realizacja programu modernizacji i uzupełnienia sieci wodoci ągowo-kanalizacyjnej w gminie 2. Opracowanie bilansów wodno-gospodarczych zlewni, weryfikacja pozwole ń wodno- prawnych, 3. Działania maj ące na celu ograniczenie i eliminowanie wykorzystania wód podziemnych do celów innych ni Ŝ zaopatrzenie ludno ści oraz potrzeby przemysłu spo Ŝyw- czego i farmaceutycznego, 4. Wdro Ŝenie systemu taryf za usługi wodno-kanalizacyjne, 5. Instalacja brakuj ących wodomierzy i zawarcie z korzystaj ącymi z usług wodno-kanalizacyjnych nowych umów, 6. Gazyfikacja gminy Ostrowite, 7. Realizacja programu zmiany ogrzewania w ęglowego na przyjazne środowisku, 8. Preferowanie lokalizacji zakładów o „czystszych” technologiach, 9. Wprowadzanie stref ograniczonego ruchu pojazdów, 10. Racjonalne zagospodarowanie odpadów, 11. Selektywna zbiórka, transport i recykling odpadów z opakowa ń, 12. Odzyskiwanie energii z odpadów, 13. Wdro Ŝenie obowi ązku przedsi ębiorców uzyskania pozwolenia na wytwarzanie odpa- dów i zatwierdzenia programu gospodarowania odpadami niebezpiecznymi, 14. Upowszechnianie wiedzy o stanie środowiska w gminie, 15. Kształtowanie postaw proekologicznych, 16. Edukacja ekologiczna dzieci i młodzie Ŝy, 17. Modernizacja systemu zaopatrzenia w wod ę, 18. Opracowanie dla gminy zało Ŝeń do planów zaopatrzenia w energi ę.

4.1.7. Przyj ęte kryteria wyboru i hierarchizacji przedsi ęwzi ęć Kryteria wyboru i hierarchizacji przedsi ęwzi ęć : Priorytety ekologiczne w perspektywie do 2006 roku rozpatrywano z dwóch punktów widzenia. Pierwszy punkt - to priorytetowe komponenty (lub uci ąŜ liwo ści) środowiska, a drugi punkt widzenia - to priorytetowe przedsi ęwzi ęcia zmierzaj ące do poprawy aktualnego stanu środowiska. Wśród najwa Ŝniejszych kryteriów, branych pod uwag ę przy formułowaniu priorytetów w skali gminy, nale Ŝy wymieni ć: - Zadania i kierunki wynikaj ące z Polityki Ekologicznej Pa ństwa na lata 2003 – 2006 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2007 – 2010; - Zadania i kierunki wynikaj ące z Programu ochrony środowiska dla woje- wództwa wielkopolskiego na lata 2003 – 2010; - Kryteria przyj ęte w Strategii rozwoju województwa wielkopolskiego; - Zadania i kierunki przyj ęte w strategii rozwoju zrównowa Ŝonego gminy Ostrowite; - Wymogi wynikaj ące z obowi ązuj ących przepisów; - Wynegocjowane przez Polsk ę okresy przej ściowe dot. implementacji dyrektyw UE; - Dysproporcj ę pomi ędzy stanem wymaganym a aktualnym; - Szczególne potrzeby regionu (powiatu) w zakresie osi ągni ęcia rozwoju zrównowa Ŝonego; - Likwidacj ę lub zmniejszenie oddziaływania tzw. gor ących punktów na środo- wisko i człowieka; - Ponadlokalny wymiar przedsi ęwzi ęcia; - Mo Ŝliwo ść uzyskania zewn ętrznego wsparcia finansowego; - Obecne zaawansowanie inwestycji; - Wielokrotna korzy ść z tytułu realizacji przedsi ęwzi ęcia. 4.1.8. Zhierarchizowana lista przedsi ęwzi ęć własnych i koordynowanych, w podziale na inwestycyjne i pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji w ramach Programu w perspektywie wieloletniej Tabela 17. Termin realizacji Okres Okres

krótkotermi- średniotermi- cia ę

Rodzaj nowy nowy

Jednostka odpo- wzi ę cia ę Opis przedsi ęwzi ęcia wiedzialna / Jed- L.p. nostki współpra- ródłafinansowania wzi ź

ę cuj ące nakłady zł Szacunkowe 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Celprzedsi przedsi Potencjalne 12 3 4 56789101112 13 14 15 Zadania własne Ograniczenie nielegalnej emisji zanieczysz- Gmina/ stra Ŝ gmin- Zmniejszenie Środki wła- P cze ń, w tym odpadów, poprzez działania kon- na materiałochłon- sne 1 trolne słu Ŝb gminnych i ścisł ą współprac ę ze no ści i odpado- Starostwem i WIO Ś wo ści Wdro Ŝenie mechanizmów ekonomicznych i Zmniejszenie Środki wła- P Gmina/ 2 kontrolnych maj ących na celu ograniczenie wodochłonno ści sne zu Ŝycia wody P Opracowanie i wdra Ŝanie programu ograni- Gmina/ Zmniejszenie Środki wła- 3 czania poboru wody na cele przemysłowe wodochłonno ści sne Opracowanie planu wykorzystania ró Ŝnych Gmina/ lokalne Zmniejszenie Środki wła- P 4 technologii w zakresie „termomodernizacji” media energochłonno- sne ci budynków ś Opracowanie zało Ŝeń do koncepcji zaopatrze- Gmina/ Zmniejszenie Środki wła- P 5 nia gminy w energi ę (ciepln ą, elektryczn ą, energochłonno- sne gaz) ści Modernizacja o świetlenia drogowego oraz Gmina/ zarz ądcy Zmniejszenie Środki wła- 6 I ulicznego dróg energochłonno- sne ści Podejmowanie działa ń stymuluj ących rozwój Gmina/ Zmniejszenie Środki wła- 7 P rynku surowców wtórnych materiałochłon- sne no ści Zadania koordynuj ące Wymiana źródeł energii cieplnej zasilanych Wła ściciele/ za- Zmniejszenie Środki wła- paliwem nieodnawialnym na urz ądzenia, o rz ąd powiatu, gmi- energochłonno- sne 1 I mniejszym stopniu negatywnego oddziaływa- na ści, modernizacja kotłowni nia na środowisko Podejmowanie działa ń celem wykorzystania, Wła ściciele/ za- Zmniejszenie od- Środki wła- do celów bytowych i gospodarczych alterna- rz ąd powiatu, gmi- padowo ści sne, Inne na fundusze w 2 P/I tywnych źródeł energii tym strukturalne UE, PFO ŚiGW Reelektryfikacja obszarów wiejskich Zakłady energe- Reelektryfikacja Środki wła- 3 I tyczne/ gminy, za- wsi sne rz ąd powiatu Modernizacja i rozbudowa sieci elektroener- Zakłady energe- Zmniejszenie Środki wła- 4 I getycznych tyczne/ gminy, za- energochłonno- sne rz ąd powiatu ści Podj ęcie współdziałania z innymi jednostkami Zarz ąd powiatu/ Zmniejszenie od- Środki wła- 5 P samorz ądu terytorialnego na rzecz racjonali- gmina padowo ści sne zacji systemu gospodarowania odpadami 4.2. Wykorzystanie energii odnawialnej

4.2.1. Analiza stanu istniej ącego Poprawa zaopatrzenia energetycznego gminy Ostrowite mo Ŝe by ć urzeczywistniona poprzez wykorzystanie odnawialnych surowców energetycznych, w tym wody, wiatru i surowców organicznych. Dlatego te Ŝ istotne s ą realne mo Ŝliwo ści wykorzystania źródeł energii odnawialnej na tym terenie. Celem wiod ącym jest poprawa efektywno ści zaopatrzenia i zabezpieczenia potrzeb energetycznych regionu, ale tak Ŝe czyste powietrze atmosferyczne.

4.2.1.1. Analiza stanu i mo Ŝliwo ści korzystania z energii wiatru Wielkopolska nale Ŝy do II klasy obszarów w Polsce pod wzgl ędem zasobów energii wiatrowej. Średnia roczna pr ędko ść wiatru nie uwarunkowana czynnikami lokalnymi jest wi ększa od 2 m/s (wiatry bardzo słabe) i nie przekracza 4 m/s (wiatry słabe). Wiatry silne i bardzo silne pojawiaj ą si ę sporadycznie, zwłaszcza w okresie zimowym i wiosennym. Ich średnia roczna cz ęsto ść wyst ępowania nie przekracza, 3% co oznacza, Ŝe średnio w roku nie notuje si ę z nimi wi ęcej ni Ŝ 10 dni. Wiatry słabe i bardzo słabe wyst ępuj ą w okresie lipiec-pa ździernik (źródło: zasoby energii wiatru, www.imgw.pl). Z uwagi na średni ą roczn ą pr ędko ść wiatru okre ślon ą na podstawie wieloletnich bada ń wynosz ącą około 3,0 m/s nie zaleca si ę budowy elektrowni wiatrowych. Ta pr ędko ść wiatru nie klasyfikuje terenu do budowy siłowni wiatrowych. Teren gminy jest lekko pagórkowaty, st ąd na jednym ze wzniesie ń planowano uruchomi ć turbin ę wiatrow ą. Realizacja inwestycji nie doszła do skutku ze wzgl ędu na poło Ŝenie lotniska wojskowego w s ąsiedniej gminie Powidz.

4.2.1.2. Analiza stanu i mo Ŝliwo ści wykorzystania energii wodnej Na terenie gminy Ostrowite wyst ępuj ą tylko niewielkie cieki wodne. Poło Ŝone w równin- nych dolinach, cz ęsto zatorfionych, nie stwarzaj ą warunków do rozwoju tej gał ęzi energii odnawialnej.

4.2.1.3. Analiza stopnia korzystania z energii biomasy Gmina Ostrowite to obszar o du Ŝych zasobach ziem wykorzystywanych rolniczo. Na ogóln ą powierzchni ę 10410 ha - grunty orne zajmuj ą 7860 ha, u Ŝytki zielone – 582,96 ha sady – 32 ha,. Zbo Ŝa uprawiane s ą na powierzchni 6558,3, co stanowi 63% powierzchni upraw, rzepak na 603,78 – 0,01 % powierzchni upraw. Polem działania dla wykorzystania biomasy jest energetyka cieplna. Biomas ę mo Ŝna tak Ŝe wykorzystywa ć do produkcji estrów rzepakowych, stosowanych jako dodatek do olejów nap ędowych. Jednocze śnie kierunkiem strategicznym, zbli Ŝaj ącym do warunków funkcjonowania w Unii Europejskiej, b ędzie zmniejszenie roli rolnictwa w kształtowaniu przyszłych struktur obszarów wiejskich. W Strategii Wojewódzkiej zakłada si ę wielofunkcyjny rozwój wsi w zakresie infrastruktury otoczenia rolnictwa oraz zagospodarowanie w tych dziedzinach nadwy Ŝki osób dzi ś zatrud- nionych w rolnictwie. Jest to jeden z najwa Ŝniejszych czynników, który pozwoli zintensyfikowa ć produkcje roln ą i stworzy ć gospodarstwa towarowe zdolne do kooperacji i wolnej konkurencji z gospodarstwami farmerskimi krajów Unii Europejskiej. Wykorzystanie biomasy na cele energetyczne doskonale wpisuje si ę w polityk ę okre ślon ą w strategii województwa. Lasy Pa ństwowe zajmuj ą powierzchni ę 615 ha i stanowi ą 66,5% ogólnej powierzchni lasów powiatu. Lasy prywatne zajmuj ą powierzchni ę 310 ha tj. 33,5% ogólnej powierzchni lasów. Aby sprosta ć współczesnym wyzwaniom rolnictwo gminy Ostrowite winno pozosta ć rolnictwem zrównowa Ŝonym z rozwijaniem ekologicznych warunków do produkcji rolnej. W dolinach rzek istniej ą mo Ŝliwo ści uprawy ro ślin energetycznych, w tym wierzby, z przeznaczeniem na opał. Potencjalne zasoby energetyczne biomasy mo Ŝna podzieli ć na dwie grupy: 1. Plantacje ro ślin uprawnych z przeznaczeniem na cele energetyczne (np. wierzba, ku- kurydza, rzepak, szybkorosn ące uprawy traw), 2. Organiczne pozostało ści i odpady: - Pozostało ści ro ślin uprawnych, - Odpady powstaj ące przy produkcji i przetwarzaniu produktów ro ślinnych, - Odpady zwierz ęce (obornik, gnojowica), - Organiczne odpady komunalne. Na rozwój wykorzystania biomasy w energetyce ma wpływ wzrost cen paliw: w ęgla, oleju, gazu, oraz dost ępno ść na rynku technologii (kotłów) do spalania biopaliwa w ró Ŝnej postaci np. mokrego, ( świe Ŝego) i mo Ŝliwo ść otrzymania dofinansowania inwestycji. Słoma w porównaniu do paliw konwencjonalnych takich jak w ęgiel, czy koks charakteryzuje si ę ni Ŝsz ą warto ści ą opałow ą, ni Ŝsz ą g ęsto ści ą i wi ększym udziałem lotnych składników spalania. Ponadto, na podstawie bada ń na tym obszarze stwierdzono, Ŝe istniej ą mo Ŝliwo ści wykorzystania słomy na cele energetyczne w ilo ści 25-30 % (pozostała cz ęść wykorzystywana jest w gospodarstwie rolnym oraz przyorywana, co drugi-trzeci rok). Drewno opałowe pozyskiwane jest najcz ęś ciej z takich miejsc jak; - Lasy, z których otrzymujemy: drewno opałowe grube ("metry"), drobnic ę ("gał ęziówk ę") oraz odpady np. chrust, igliwie, kor ę, ścinki itp. Jest to drewno świe Ŝe, o wilgotno ści wzgl ędnej od 40 - 60%, - Zakłady przemysłu drzewnego (tartaki, zakłady meblarskie itp.), sk ąd pozy- skujemy: trociny, kor ę, klocki, drewno kawałkowe, wióry. Wilgotno ść paliwa zale Ŝy od stosowanych w produkcji wyrobów procesów technologicznych. W tartakach najcz ęś ciej s ą to odpady drewna świe Ŝego o znacznej wilgotno ści od 35-50%. W zakładach produkuj ących wyroby z drewna suchego wilgotno ść odpadów mo Ŝe by ć w granicach 10 - 25%, - Pobocza dróg, gdzie istnieje mo Ŝliwo ść zagospodarowania pozostało ści po czyszczeniu i piel ęgnacji, głównie wyst ępuje tu drobnica o wilgotno ści 40 - 60%, - Sady. Jedn ą z mo Ŝliwych dróg pozyskiwania du Ŝych ilo ści biomasy jest uprawa ro ślin energetycznych na gruntach rolniczych. Wierzba jako surowiec energetyczny stanowi niewyczerpywal- ne i samoodtwarzaj ące si ę źródło. Odporna na choroby i szkodniki, szybka regeneracja po zbiorze, odporno ść na zmienne warunki klimatyczne oraz wysokie plony biomasy (15-20 t s.m./ha/rok pocz ąwszy od drugiego roku po posadzeniu) to tylko niektóre z cechy cha- rakterystyczne wierzby. Poni Ŝsza tabela przedstawia porównanie kosztu jednostkowego ciepła wyprodukowanego z wierzby i innych no śników. Tabela. 18 Porównanie kosztu jednostkowego ciepła wyprodukowanego z wierzby i innych no- śników Koszt jednostkowy przy PW zakupie paliwa ( z

O 4 1 3

G 3 1 2

W 2 3 1

M 2 2 1

D 1 1 8

Z 1 1 8

S 1 8 5

Źródło: Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Słupeckiego

Wprowadzenie szybko rosn ących wierzb krzewiastych na grunty rolnicze i pozyskiwanie ich biomasy pozwoli na: - Zagospodarowanie cz ęś ci gruntów aktualnie nie u Ŝytkowanych rolniczo, - Wprowadzenie na rynek nowego przyjaznego dla środowiska biopaliwa, - Uzyskanie ta ńszej energii cieplnej, - Dopływ nowego źródła pieni ędzy dla lokalnych społeczno ści, - Poprawa jako ści powietrza i zmniejszenie ilo ści powstaj ących odpadów. W celu łatwiejszego i efektywnego wykorzystania drewna, wierzby czy słomy pod wzgl ę- dem energetycznym poddaje si ę je prasowaniu, rolowaniu, brykietowaniu, granulowaniu, roz- drabnianiu. Równie Ŝ inne rodzaje biomasy w tym specjalne uprawy traw mog ą by ć poprzez zmian ę postaci w procesach prasowania, czy rolowania przygotowane do wykorzystania energetycznego. Podstawowymi kosztami zwi ązanymi z pozyskaniem biomasy s ą: - Zakup biomasy na cele energetyczne, - Zakup maszyn i urz ądze ń do obróbki biomasy (np. zr ębkowanie drewna, prasowanie słomy) i transportu, - Koszty zwi ązane ze zu Ŝyciem paliwa podczas obróbki i transportu biomasy do magazynów, - Koszty dodatkowych materiałów potrzebnych przy obróbce biomasy (np. sznurek wi ąŜą cy).

4.2.1.4. Analiza mo Ŝliwo ści wykorzystania energii słonecznej Potencjał energii słonecznej na terenie Wielkopolski jest mniejszy od wiatrowej. Region został zaliczony do III klasy zasobów energii słonecznej w Polsce ze wzgl ędu na cz ęstsze, na tle kraju, wyst ępowanie dni z pogod ą pochmurn ą. Mimo tego, istnieje mo Ŝliwo ść stosowania z po- wodzeniem urz ądze ń do pozyskiwania, przetwarzania w ciepło u Ŝytkowe i magazynowania energii słonecznej. Uprawa zbó Ŝ oraz rozwój funkcji agroturystycznej na obszarze gminy pozwala na wykorzystanie energii słonecznej zarówno do celów produkcyjnych przemysłu rolnego i rolno – spo- Ŝywczego do podgrzewania powietrza w suszarnictwie niskotemperaturowym jak i na potrzeby bytowe mieszka ńców w tym turystów, do podgrzewania ciepłej wody. Średnia u Ŝyteczna g ęsto ść strumienia promieniowania słonecznego przy optymalnym k ącie nachylenia kolektora słoneczne- go w warunkach Polski w skali roku wynosi około 350 W/m 2, w okresie jesie ń, wiosna 200 W/m 2. Koszt wytworzenia energii cieplnej w kolektorze słonecznym w zale Ŝno ści od wielko- ści instalacji wynosi od 20 do 26 zł/GJ. Energia promieniowania słonecznego mo Ŝe by ć przetwarzana: - Na ciepło, - W energi ę elektryczn ą, - W procesie rozwoju ro ślin podczas asymilacji (powstawanie biomasy). Technologie konwersji termicznej mo Ŝna podzieli ć na systemy czynne (aktywne) zmienia- jące energi ę promieniowania słonecznego na ciepło w ró Ŝnego rodzaju instalacjach z kolektorami słonecznymi oraz systemy bierne (pasywne) zmieniaj ące energi ę promieniowania słoneczne- go na ciepło wykorzystuj ąc elementy struktury budynku. Aktywne systemy z płaskimi kolektorami to kierunek, który na rynku polskim rozwija si ę najszybciej. Kolektor słoneczny jest specjalnym rodzajem wymiennika ciepła, w którym nast ępu- je przetwarzanie energii promieniowania słonecznego w ciepło (konwersja termiczna). W systemach aktywnych dostarcza si ę do instalacji dodatkow ą energi ę z zewn ątrz zwykle do nap ędu pompy lub wentylatora. Mo Ŝliwo ści zastosowania niektórych typów kolektorów słonecznych w wybranych działach gospodarki krajowej przedstawia Tabela 19. [Gogół W.1993, Konwersja termiczna energii promieniowania słonecznego w warunkach krajowych]. Tabela 19. Budownictwo Budownictwo Budownictwo wiej- Ośrodki rekreacyjne Rodzaje mieszkaniowe sku- mieszkaniowe roz- skie i sportowe kolektorów pione proszone i rolnictwo ABCABCABCABC Kolektory płaskie cieczowe × × × × Kolektory płaskie powietrzne × × × × × Instalacje pasywne × × × × Kolektory cieczowe magazy- × × × × nuj ące Instalacje z magazynowaniem × × × × w gruncie A - dobre, B - średnie, C - słabe lub ich brak

Energia słoneczna mo Ŝe by ć przetwarzana w kolektorach wodnych i powietrznych w cie- pło, słu Ŝą ce do ogrzewania pomieszcze ń, wody, suszenia produktów rolnych i drewna. Podstawowym celem rozwoju fotowoltaiki jest uzyskanie energii elektrycznej w cenie po- równywalnej z cenami energii uzyskanej z konwencjonalnych źródeł energii. Na naszym rynku wyst ępuje około dwudziestu producentów b ądź dystrybutorów kolekto- rów słonecznych wodnych. Zapotrzebowanie ciepła do przygotowania ciepłej wody u Ŝytkowej jest praktycznie niezale Ŝne od pory roku, a w miesi ącach letnich istnieje czasowa zgodno ść zapotrzebowania na ciepł ą wod ę z b ędącą do dyspozycji energi ą promieniowania słonecznego. Mo Ŝna, wi ęc do przygotowania ciepłej wody u Ŝytkowej, jak równie Ŝ do podgrzewania wody w basenach wykorzystywa ć kolektory słoneczne. 4.2.2. Przewidywane kierunki zmian Szans ą na bli Ŝsz ą i dalsz ą przyszło ść jest upowszechnianie nowoczesnych form infrastruktury wspomagaj ącej przedsi ębiorczo ść . Baz ę ekonomiczn ą regionu stanowi ć mog ą drobne i śred- nie firmy zajmuj ące si ę ró Ŝnymi działami odnawialnych źródeł energii, np. uprawa plantacji energetycznych. B ędzie to warunkowało wielofunkcyjny rozwój wsi. Zmiany na wsi b ędą uwarunkowane od prowadzonej polityki władz gminy i powiatu. - Opracowanie programu oszcz ędzania energii dla gminy oraz wykorzystania energii odnawialnej dla potrzeb produkcyjnych mo Ŝe przyczyni ć si ę do rozwoju drobnej przedsi ębiorczo ści opartej o wykorzystanie OZE. - Opracowanie strategii gminnego wykorzystania odnawialnych źródeł energii. - Samorz ąd nie ma mo Ŝliwo ści ingerencji w działalno ść gospodarcz ą swoich mieszka ńców, to jednak mo Ŝe by ć inicjatorem modelowych instalacji wykorzystuj ących OZE, czy wreszcie ułatwi ć pozyskanie funduszy europejskich. - Opracowanie w gminie Projektu zało Ŝeń planów energetycznych uwzgl ęd- niaj ących wykorzystanie OZE. - Wdro Ŝenie instalacji pilotowych w zakresie wykorzystana energii słonecznej do podgrzewania wody na cele bytowe w budynkach komunalnych lub gminnych u Ŝyteczno ści publicznej. - Wdro Ŝenie instalacji w zakresie wykorzystana biomasy w szczególno ści sło- my do ogrzewania obiektów gminnych. Utworzenie spółki publiczno-prywatnej zaopatruj ącej w biomas ę ( drewno, słoma) kotłownie w gminie.

4.2.3. Przyj ęte cele, priorytety, limity i wynikaj ące z dokumentów rz ądowych terminy ich uzyskania Problematyka OZE znalazła swoje miejsce w nast ępuj ących dokumentach: - Prawo Energetyczne z dnia 10 kwietnia 1997 r. z pó źniejszymi zmianami - Prawo Ochrony Środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 (Dz. U., Nr 62, poz. 827) - Narodowa Strategia Ochrony Środowiska , - II Polityka Ekologiczna Pa ństwa , - Strategia Rozwoju Energetyki Odnawialnej , - Rozporz ądzenie Ministra Gospodarki, Pracy I Polityki Społecznej z dnia 30 maja 2003 r. w sprawie szczegółowego zakresu obowi ązku zakupu energii elektrycznej i ciepła z odnawialnych źródeł energii oraz energii elektrycznej wytwarzanej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła (Dz. U. z dnia 13 czerwca 2003 r.) W Prawie Energetycznym podane s ą zało Ŝenia polityki energetycznej pa ństwa. Art. 15 pkt 7 i 8 podaj ą, Ŝe: „ Zało Ŝenia polityki energetycznej pa ństwa powinny by ć opracowane zgodnie z zasad ą zrównowa Ŝonego rozwoju kraju i okre śla ć: - Rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii, - Polityk ę efektywno ści energetycznej .” W Prawie Energetycznym zawarta jest równie Ŝ tre ść dotycz ąca planowania energetycznego (art.16,19i20), która obliguje gminy do sporz ądzania planów energetycznych z uwzgl ędnieniem zagadnie ń energetyki odnawialnej. Ponadto Prawo Energetyczne formułuje obowi ązek zakupu przez przedsi ębiorstwa energetyczne energii elektrycznej i ciepła ze źródeł odnawialnych (art. 9a ust.1 i 3), oraz upowa Ŝnia wła ściwego ministra do wydania rozporz ądzenia w sprawie szczegóło- wego zakresu zakupu energii elektrycznej i ciepła zarówno ze źródeł odnawialnych jak i energii elektrycznej produkowanej w skojarzeniu (Dz.U.nr 104 poz. 971). Obowi ązek, o którym mowa w Rozporz ądzeniu, uznaje si ę za spełniony, je Ŝeli udział ilo ściowy zakupionej energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii lub wytworzonej we własnych odnawialnych źródłach energii i sprzedanej odbiorcom dokonuj ącym zakupu energii elektrycznej na własne potrzeby, w wykona- nej całkowitej rocznej sprzeda Ŝy energii elektrycznej przez dane przedsi ębiorstwo energetyczne tym odbiorcom, wynosi nie mniej ni Ŝ: 1) 2,65% w 2003 r.; 2) 2,85% w 2004 r.; 3) 3,1% w 2005 r.; 4) 3,6% w 2006 r.; 5) 4,2% w 2007 r.; 6) 5,0% w 2008 r.; 7) 6,0% w 2009 r.; 8) 7,5% w 2010 r. W Zało Ŝeniach Polityki Energetycznej Polski do roku 2020 przyj ętych przez Rz ąd w 2000 r., przyjmuje si ę, Ŝe całkowite zapotrzebowanie na energi ę w roku 2010, dla scenariusza odniesienia, wyniesie 4570 PJ. Przy tym zało Ŝeniu uzyskanie 7,5% udziału energii ze źródeł odnawialnych w bilansie energii pierwotnej, oznacza konieczno ść wyprodukowania w 2010 r. ok. 340 PJ energii ze źródeł odnawialnych, co oznacza zwi ększenie w stosunku do roku 1999 zdolno ści produkcyjnych w sektorze energetyki odnawialnej o dodatkowe ok. 235 PJ. Cele krótkookresowe według „Programu ochrony środowiska dla województwa wielkopolskiego” to: - Intensywny rozwój energetyki odnawialnej na szczeblu regionalnym i lokalnym, pracuj ącej w układach zdecentralizowanych na regionalne i lokalne potrzeby, - Popularyzacja i wdro Ŝenie najlepszych praktyk w dziedzinie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych, w sferze rozwi ąza ń technologicznych, organizacyjnych i finansowych. Cele długookresowe to: - Wprowadzanie energooszcz ędnych technologii i urz ądze ń w przemy śle oraz energetyce, - Zmniejszenie strat energii, zwłaszcza cieplnej w systemach przesyłowych, poprawy parametrów energetycznych budynków oraz podnoszenie sprawno ści wytwarzania energii.

4.2.4. Lista przedsi ęwzi ęć przewidzianych do realizacji w ramach Programu Tabela 20. Lista przedsi ęwzi ęć przewidzianych do realizacji w ramach odnawialnych źródeł energii Termin realizacji

Okres Okres

krótkotermino- średniotermi- cia ę

Rodzaj wy nowy

Jednostka odpo- wzi ę cia ę Opis przedsi ęwzi ęcia wiedzialna / Jed- Szacunkowe L.p. nostki współpra- ródłafinansowania wzi ź

ę cuj ące 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Celprzedsi nakładyzł przedsi Potencjalne 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Zadania własne Opracowanie w gminie projektów zało Ŝeń Gmina Ocena poten- Bud Ŝet gmi- planów energetycznych i wprowadzenie do cjału gminy w ny 1 P nich wykorzystania odnawialnych źródeł zakresie wyko- energii rzystania OEZ Sporz ądzenie bilansu biomasy (drewna i Gmina Ocena poten- Bud Ŝet gmi- słomy) mo Ŝliwej do wykorzystania na cele cjału gminy w ny, fundusze 2 P energetyczne zakresie wyko- ekologiczne rzystania OEZ Opracowanie gminnej strategii Gmina Ocena poten- Bud Ŝet gmi- wykorzystania odnawialnych źródeł energii cjału gminy w ny 3 P zakresie wykorzystania OEZ Wspieranie inicjatyw w zakresie Gmina Ograniczenie Środki inwe- wykorzystania energii odnawialnej, zu Ŝycia zaso- storów, fun- 4 P stworzenie sprawnie funkcjonuj ącego bów nieodna- dusze ekolo- systemu konsultacji w gminie dotycz ących wialnych giczne problemów OZE, przy współpracy ODR Wdro Ŝenie instalacji pilotowych w zakresie Gmina Ograniczenie Środki inwe- wykorzystana energii słonecznej do zu Ŝycia zaso- storów, fun- 5 I podgrzewania wody na cele bytowe w bów nieodna- dusze ekolo- budynkach komunalnych, gminnych, w wialnych giczne domkach letniskowych Wdro Ŝenie instalacji pilotowych w zakresie Gmina Ograniczenie Środki inwe- wykorzystana biomasy w szczególno ści zu Ŝycia zaso- storów, fun- 6 I słomy do ogrzewania obiektów gminnych bów nieodna- dusze ekolo- wialnych giczne Zbilansowanie potrzeb energetycznych na Gmina Bud Ŝet gmi- cele suszarnicze, które mog ą by ć ny 7 zrealizowane przy wykorzystaniu powietrznych kolektorów słonecznych Utworzenie spółki gminnej lub Gmina Ograniczenie Bud Ŝet gmi- mi ędzygminnej zaopatruj ącej kotłownie w zu Ŝycia zaso- ny 8 biomas ę (drewno, słoma) bów nieodna- wialnych Powi ązanie rozwoju drobnej Gmina, Fundusze 9 przedsi ębiorczo ści na szczeblu gminy z organizacje strukturalne wykorzystaniem OZE regionalne Zadania koordynowane Propagowanie na terenach wiejskich źró- WODR/ Starostwo Oszcz ędno ść deł energii cieplnej wykorzystuj ących bio- Powiatowe, surowców nie- mas ę –słom ę i biogaz otrzymywany z fermen- Gmina, producenci odnawialnych tacji metanowej odchodów zwierz ęcych urz ądze ń

1 P

Prowadzenie edukacji mieszka ńców w Gmina, Starostwo Oszcz ędno ść zakresie m.in.: skutków spalania w piecach Powiatowe surowców nie- odpadów i w ęgla o niskich walorach odnawialnych 2 P grzewczych a zasiarczonego, systemów grzewczych oraz sposobów oszcz ędzania ciepła 4.3. Kształtowanie stosunków wodnych i ochrona przed powodzi ą 4.3.1. Analiza stanu istniej ącego Gmina Ostrowite le Ŝą ca na Wysoczy źnie Gnie źnie ńskiej wykazuje stosunkowo wysok ą zasobno ść w wody powierzchniowe. Teren gminy Ostrowite poło Ŝony na północny – zachód od drogi powiatowej nr 102 Kosewo – Uwiertów – Naprusewo – Siernicze nale Ŝy do „ Powidzkiego Parku Krajobrazowego”, który stanowi integraln ą cz ęść Powidzko – Bieniszewskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Na terenie gminy znajduj ą si ę nast ępuj ące prawnie chronione obiekty przyrodnicze: - Rezerwat ścisły wodno – torfowiskowy „Jezioro Ka ńskie” - UŜytki ekologiczne (kompleks ł ąk, bagien i lasów w rynnie Jeziora Ka ńskie- go w okolicach Skrzynki, kompleks ł ąk i lasów ł ęgowych w rynnie terenowej mi ędzy Naprusewem, a Tomiszewem oraz brzegi Jeziora Powidzkiego i bagienne lasy olszowe mi ędzy Kochowem, a Zdrojami). Teren gminy Ostrowie (o powierzchni 705,3 km 2), poło Ŝony jest w przewa Ŝaj ącej cz ęś ci w zlewni rzeki Meszny b ędącej lewobrze Ŝnym dopływem rzeki Warty, który uchodzi do niej w miejscowo ści Dziedzice. Źródłem rzeki Meszny jest jezioro Powidzkie wraz z jego zlewni ą o powierzchni 76,4 km 2. Rzeka ta bierze swój pocz ątek w południowym kra ńcu jeziora, na wysoko ści 97,8 m n.p.m.. Dorzecze Meszny le Ŝy na Równinie Wrzesi ńskiej i w Dolinie Koni ńskiej. Pół- noc ą cz ęść zlewni pokrywaj ą piaski sandrowe, południow ą – gliny zwałowe. W zlewni tej oprócz jeziora Powidzkiego znajduje si ę jeszcze kilka mniejszych jezior jak: Powidzkie Małe, Smólnickie oraz Kosewskie. Jezioro Powidzkie jest typowym jeziorem rynnowym o długo ści 11.050 m i szeroko ści maksymalnej 2060 m. Powierzchnia jeziora Powidzkiego wynosi 1224 ha. Jezioro to jest najwi ększym i najgł ębszym jeziorem na terenie powiatu słupeckiego. Gł ęboko ść średnia jeziora kształtuje si ę na poziomie 12.7 m, a gł ęboko ść maksymalna si ęga nawet 45. 4m. Znajduje si ę w rynnie jezior- nej ci ągn ącej si ę od Powidza po Wilczyn, w której oprócz jeziora Powidzkiego znajduje si ę jeszcze jezioro Budzisławskie, Suszewskie i Wilczy ńskie. Na obszarze gminy oprócz jeziora Powidzkiego, le Ŝą cego na granicy gminy Ostrowie i Po- widz, wyst ępuj ą jeszcze nast ępuj ące akweny wodne: - Jezioro Kosewskie o powierzchni 90 ha, gł ęboko ści średniej 5.9 m i gł ębo- ko ści maksymalnej 9.9 m, długo ści maksymalnej 1800 m oraz szeroko ści maksymalnej 670 m - Jezioro Ka ńskie (Salomonowskie, Skrzynka) o powierzchni 22 ha i gł ęboko- ści średniej 0.9 m, długo ści maksymalne 860 m oraz szeroko ści maksymalnej 385 m, a wi ęc jest jeziorem bardzo płytkim o charakterze polimiktycznym - Jezioro Ostrowite o powierzchni 267,7 ha, gł ęboko ści średniej na poziomie 6.0 m, długo ści maksymalnej 1670 m oraz szeroko ści maksymalnej 265 m - Jezioro Koziegłowskie o powierzchni 38.5 ha, gł ęboko ści maksymalnej 14.1 m. długo ści maksymalnej 1100 m oraz szeroko ści maksymalnej 525m

Poziom zwierciadła wody w jeziorze Budzisławskim układa si ę na rz ędnej 99,00 m n.p.m. Maksymalny poziom zwierciadła wody w jeziorze Powidzkim układa si ę na rz ędnej 98,80 m n.p.m.. Wynika st ąd, Ŝe misa jeziorna jeziora Powidzkiego mo Ŝe by ć zasilana wodami z jeziora Budzisławskiego. Brzegi jezior s ą ogólnie łatwo dost ępne, wokół jezior znajduj ą si ę tak Ŝe tereny podmokłe o charakterze wodno – torfowiskowe w obr ębie jeziora Ka ńskiego. W malowniczym krajobrazie gminy mo Ŝna równie Ŝ znale źć liczne małe zbiorniki wodne w postaci oczek śródpolnych (o po- wierzchniach mniejszych ni Ŝ 1 ha). Gmina Ostrowite jest typow ą gmin ą o charakterze rolniczym. Na ogóln ą powierzchni ę gminy wynosz ącą 10345 ha u Ŝytki rolne zajmuj ą 8300 ha, co stanowi 80,23% do ogólnej powierzchni. W u Ŝytkach rolnych wi ększ ą cz ęść stanowi ą grunty orne, które zajmuj ą powierzchni ę 7680 ha to jest 74,24%, ł ąki 269 ha – 2,6%, pastwiska 319 ha – 3,08%, sady 32 ha – 0,31% do ogólnej powierzchni gminy tak jak w w/w przypadkach.. Pozostała cz ęść to lasy 764 ha oraz zabudowania, drogi, wody i nieu Ŝytki 1281 ha. W przypadku wód wyst ępuj ących na terenie gminy w postaci cieków wodnych oprócz Rzeki Meszny, która na terenie gminy Ostrowite ma długo ść 2,7 km (przy całkowitej długo ści 24,3 km) mo Ŝna wyró Ŝni ć jeszcze cieki o nazwie Sucha Rzeka o długo ści 1,36 km, Struga Ostrowicka o długo ści 9,13 km i Kanał Kosewski gdzie jego długo ść , na terenie gminy tak jak w/w przypadkach, jest 2 km. Struga Ostrowicka b ędąca odbiornikiem ścieków oczyszczonych pochodz ących z oczyszczalni znajduj ącej si ę w miejscowo ści Gostu ń, posiada swój odcinek źródłowy we wsi Gwiertowskie Holendry w odległo ści 1,5 km od jeziora Powidzkiego, dalej płynie w kierunku przeciwnym przez wsie Gostu ń, Sienno, Gostu ń Stary i przepływa do jeziora Koziegłowskiego. W ramach mo Ŝliwo ści odprowadzania ścieków rozbudowano Strug ę Ostrowieck ą, która nale Ŝy do melioracji podstawowej i jest głównym odpływem wód z omawianego terenu. Na odcinku znajduj ą- cym si ę bezpo średnio na obszarze gminy wpada do niej szereg rowów bocznych, które wszystkie nale Ŝą do melioracji szczegółowej, a ich poszczególne zlewnie nie przekraczaj ą 5,0 km 2. Górna cz ęść zlewni Strugi Ostrowickiej graniczy ze zlewni ą jeziora Powidzkiego. Spadki poprzeczne zlewni Strugi Ostrowickiej s ą zró Ŝnicowane i wahaj ą si ę od 1-10 ‰. Przepływ na wysoko ści zrzutu ścieków oczyszczonych (km 21+165) przedstawia si ę nast ępuj ąco: 3 - średnia roczna woda Q R = 0,0134 m /s, - mała normalna woda Q 1 = 0,0040 m3/s, 3 - normalna woda Q 2 = 0,0070 m /s, 3 - wielka letnia woda Q 3 = 0,0165 m /s, 3 - wielka zimowa woda Q 4 = 0,0217 m /s. W przypadku Strugi Ostrowickiej na drodze Gwiertów – Ostrowite w km 20+300 wykonano przepust z zastawk ą, celem wstrzymania odpływu z własnej zlewni. W rzece Mesznie, poni Ŝej jeziora Powidzkiego, wyst ępuj ą zarówno wezbrania wiosenne roztopowe jak i letnie typu burzowego. Znaczny udział jezior w powierzchni zlewni powoduje, Ŝe wezbrania te maj ą łagodny, ale długotrwały przebieg. W celu mo Ŝliwo ści regulacji poziomów wody w jeziorze w latach sze ść dziesi ątych na wypływie rzeki Meszny z jeziora Powidzkiego wybudowa- no jaz Ŝelbetowy, co umo Ŝliwia regulacj ę poziomów wody w jeziorze w zakresie rz ędnych 98,00-98,80 m n.p.m., a tak Ŝe retencjonowanie wody w jeziorze oraz wyrównanie przepływu w rzece Mesznie. Pojemno ść retencyjna jeziora Powidzkiego wynosi 5,9 mln m 3.

4.3.1.1. Stan i potrzeby w zakresie budowy i modernizacji obiektów chroni ących przed powodzi ą W gospodarce wodnej zakłada si ę w szczególno ści m.in.: - Tworzenie dodatkowych zbiorników retencyjnych oraz odbudow ę i modernizacj ę istniej ących w celu poprawy warunków hydrologicznych na terenie gmin; - Ograniczanie spływu zanieczyszcze ń do cieków i wód powierzchniowych; - Likwidacj ę lokalnych źródeł zanieczyszcze ń wód; - ochron ę uj ęć wody oraz stref źródłowiskowych cieków wodnych przed zanieczyszczeniami wyznaczenie strefy ochrony po średniej dla uj ęć , które jej nie posiadaj ą. Na terenie gminy Ostrowite nieznaczne zagro Ŝenia powodziowe mog ą wyst ąpi ć jedynie w przypadku wyst ępowania niekorzystnych warunków klimatycznych w danym okresie, np. zbyt intensywne opady, szybkie topnienie śniegu w okresach wczesnej wiosny, zjawiska lodowe (np. zatory kry lodowej na ciekach), powoduj ące podwy Ŝszenie stanu wód w rowach i ciekach, co mo Ŝe powodowa ć lokalne podtopienia, zwłaszcza terenów rolniczych. Wa Ŝna jest, wi ęc systematyczna i planowana konserwacja urz ądze ń wodnych, zwłaszcza obiektów hydrotechnicznych, gdy Ŝ brak kontroli mo Ŝe by ć bezpo średni ą przyczyn ą podtapiania pól uprawnych, ł ąk i pastwisk, znajduj ących si ę w bezpo średnim s ąsiedztwie zbiorników wodnych i cieków. Wa Ŝne jest tak Ŝe utrzymanie dro Ŝno ści zwłaszcza rowów melioracyjnych i strug, w tym przypadku Strugi Ostrowickiej na całej długo ści, nie tylko w miejscu doprowadzania do niej ścieków.

4.3.1.2. Mo Ŝliwo ści i potrzeby retencjonowania wody (tzw. du Ŝa i mała retencja) Na terenie gminy Ostrowite najwi ększ ą pojemno ść retencyjn ą posiada jezioro Powidzkie, w którym istnieje mo Ŝliwo ść zretencjonowania wody za pomoc ą zamkni ęcia jazu umieszczonego na odpływie (rzeka Meszna). W planach mo Ŝna uwzgl ędni ć program rozbudowy małej retencji i w tym celu wykorzysta ć istniej ące na terenie gminy mniejsze zbiorniki wodne.

4.3.1.3. Mo Ŝliwo ści i potrzeby prowadzenia Ŝeglugi Niewielkie cieki na terenie gminy uniemo Ŝliwiaj ą prowadzenie Ŝeglugi. Ze wzgl ędu na wyst ępowanie na terenie gminy akwenów wodnych zwłaszcza jeziora Po- widzkiego, b ędącego najwi ększym jeziorem równie Ŝ w skali kraju, istnieje mo Ŝliwo ść uprawiania sportów wodnych np. Ŝeglarstwa i kajakarstwa. Mo Ŝliwo ść wykorzystania jeziora do celów rekreacyjnych wpływa pozytywnie na rozwój gminy pod względem turystycznym. 4.3.1.4. Budowle hydrotechniczne W najbli Ŝszym czasie nale Ŝy dokona ć inwentaryzacji urz ądze ń wodnych na wszystkich ciekach i akwenach wodnych na terenie gminy. Istniej ące na rzece Mesznie obiekty hydrotechniczne pochodzą z lat sze ść dziesi ątych. Nowszym obiektem jest zastawka wbudowana w przekrój Strugi Ostrowieckiej, ze wzgl ędu na jej wykorzystanie jako odbiornika ścieków oczyszczonych pochodz ących z gminnej oczyszczalni ścieków. Zastawka ta ma za zadanie regulowanie odpływem ze zlewni Strugi Ostrowickiej.

4.3.1.5. Stan i potrzeby budowy oraz odbudowy stawów i oczek wodnych Teren gminy Ostrowite wyró Ŝnia si ę do ść du Ŝą zasobno ści ą w wody powierzchniowe, co nie oznacza, i Ŝ mo Ŝna bagatelizowa ć rol ę znacznie mniejszych zbiorników wodnych, które cz ę- sto wyst ępuj ą w postaci stawów śródpolnych i „oczek wodnych”. Pełni ą one, bowiem nie tylko znaczn ą funkcj ę biocenotyczn ą, ale stanowi ą cenny element urozmaicenia krajobrazu rolniczego, rozrywaj ący jego monotoni ę. Umo Ŝliwiaj ą one tak Ŝe zahamowanie i magazynowanie spływu wód z terenów rolniczych i wykorzystanie ich do celów nawodnieniowych

4.3.1.6. Mo Ŝliwo ści wykorzystania wód płyn ących dla celów rozwoju turystyki Zapewnienie wysokiego poziomu infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej nale Ŝy rozumie ć w kontek ście zasady zrównowa Ŝonego rozwoju, któr ą w odniesieniu do rekreacji oznacza taki sposób oraz zakres uwypuklenia i udost ępnienia walorów danego terenu, który sprzyjałby roz- wojowi turystyki i rekreacji, był przyjazny środowisku przyrodniczemu oraz dawał szans ę wyko- nalno ści pod wzgl ędem ekonomicznym. W przypadku gminy Ostrowite zakres rozwoju jej funkcji rekreacyjnej i turystycznej jest du Ŝy, poniewa Ŝ badany obszar posiada wiele walorów mog ących sta ć si ę podstaw ą do rozwoju turystyki tzn. jeziora, kompleksy le śne oraz blisko ść Powidzkiego Parku Krajobrazowego b ędą- cego cennym terenem pod wzgl ędem ró Ŝnorodno ści flory i fauny. Wa Ŝnymi elementami s ą zwłaszcza znajduj ące si ę na tym obszarze zbiorniki wodne, w tym oczywi ście jezioro Powidzkie, które ju Ŝ stanowi główn ą baz ę turystyczn ą powiatu słupeckiego i m.in. gminy Ostrowite. Sam Gwiertów le Ŝą cy na terenie gminy przyci ąga na pla Ŝe i k ąpielisko coraz wi ększe liczby turystów, staj ąc si ę coraz popularniejsz ą miejscowo ści ą letniskow ą zwłaszcza ze wzgl ędu na mo Ŝliwo ść wędkowania i uprawiania sportów wodnych np.: kajakarstwo, Ŝeglarstwo. Bogactwo krajobrazu, wyst ępowanie wód powierzchniowych oraz obszarów umo Ŝliwiaj ących tworzenie kompleksów wypoczynkowych stanowi o du Ŝej mo Ŝliwo ści rozwoju sektora turystycznego jeszcze w wi ęk- szym zakresie ni Ŝ istnieje dzi ś. Na terenie gminy istniej ą miejsca o wysokich walorach przyrodniczych np.: rezerwat wodno – torfowiskowy “jezioro Ka ńskie”, a tak Ŝe u Ŝytki ekologiczne, które mog ą by ć wykorzystane w celu udost ępnienia ich dla kontrolowanej turystyki kwalifikowanej.

4.3.2. Przewidywane kierunki zmian Przewidywane kierunki zmian zwi ązane s ą głównie z zwi ększeniem czysto ści wód powierzchniowych, zwłaszcza wód stoj ących (jeziora) oraz stawów. Wa Ŝnym jest zapobieganie przed wzrostem nadmiernej Ŝyzno ści jezior (ich eutrofizacj ą), a wi ęc uregulowanie gospodarki ściekowej, ograniczenie stosowania chemicznych środków ochrony ro ślin, zakaz lokalizowania obiektów uci ąŜ liwych dla otoczenia, przeciwdziałanie degradacji. Jest to wa Ŝne zwłaszcza ze wzgl ędu na wyst ępowanie na terenie gminy obszarów chronionych, które s ą obj ęte szczególna trosk ą.

4.3.3. Przyj ęte cele, priorytety, limity i wynikaj ące z dokumentów rz ądowych, terminy ich uzyskania Zarówno cele średniookresowe, priorytety, limity i okresy ich uzyskania wynikaj ą z opracowanych i zatwierdzonych ró Ŝnych dokumentów planistycznych (strategie, studia), a tak Ŝe z Polity- ki Ekologicznej Pa ństwa na lata 2003 – 2006 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2007 – 2010; Ochrona przed powodzi ą – wybór priorytetów do 2010 r.: - DąŜ enie do pozostawienia wód powierzchniowych w stanie ukształtowanym przez przyrod ę i jednocze śnie do wyznaczenia odcinków lub akwenów przydatnych m.in. do: wykorzystania w zbiorowym zaopatrzeniu w wod ę do picia, celów k ąpielowych – do 2015 r.; - Opracowanie warunków korzystania z wód dorzecza dla poszczególnych zlewni (RZ-GW); - Opracowanie cało ściowego bilansu wodno – gospodarczego powiatu; - Uj ęcie w planach zagospodarowania przestrzennego terenów zlewowych (podtapianych); - Naprawa, odbudowa i modernizacja urz ądze ń melioracji wodnych; - Zwi ększenie zdolno ści retencyjnej zlewni poprzez mał ą retencj ę zbiorniko- wą, zalesienia, wła ściwe zabiegi agrotechniczne i melioracyjne; - Wprowadzenie Wojewódzkiego Systemu informacyjnego z zakresu Gospo- darki Wodnej (we współpracy z RZGW) Ochrona przed powodzi ą – zadania na lata 2004-2006: - Sporz ądzanie wykazów wód - Utworzenie katastru wodnego dla regionów wodnych, - Stworzenie systemu wymiany informacji, komunikacji i ł ączno ści w zakresie ochrony przeciwpowodziowej Ochrona przed powodzi ą – cel średniookresowy do 2010 r. Kierunki działa ń: - Uj ęcie w planach zagospodarowania przestrzennego terenów zalewowych (podtapianych); - Naprawa, odbudowa i modernizacja urz ądze ń melioracji wodnych oraz urz ą- dze ń ochrony przeciwpowodziowej, poprawa stabilno ści obwałowa ń na odcinkach wysokiego ryzyka; - Zwi ększenie zdolno ści retencyjnej zlewni poprzez mał ą retencj ę zbiorniko- wą, zalesienia, wła ściwe zabiegi agrotechniczne i melioracyjne

4.3.4. Lista przedsi ęwzi ęć własnych i koordynowanych wynikaj ąca z dokumentów rz ądo- wych Wszystkie zadania przypisane do realizacji samorz ądom powiatowym i gminnym, a wynika- jące z programu wykonawczego do drugiej polityki ekologicznej pa ństwa na lata 2000 – 2010 zo- stały uj ęte w ni Ŝej przedstawionych tabelach.

4.3.5. Lista przedsi ęwzi ęć własnych i koordynowanych wynikaj ących z Programu Woje- wództwa Cele zawarte kryteria PO Ś woj. wielkopolskiego zostały przetransportowane do warunków kryteria potrzeb dla gminy Ostrowite. Program wojewódzki nie przewiduje realizacji zada ń inwestycyjnych na terenie gminy Ostrowite.

4.3.6. Przyj ęte kryteria wyboru i hierarchizacji przedsi ęwzi ęć Środowisko przyrodnicze, a zwłaszcza obszary chronione stanowi ą uwarunkowania, które w rozmaity sposób ograniczaj ą i reguluj ą mo Ŝliwo ści zagospodarowania przestrzennego, w tym tak Ŝe zwi ązanego z wodami powierzchniowymi. Wśród najwa Ŝniejszych kryteriów, branych pod uwag ę przy formułowaniu priorytetów w skali gminy, nale Ŝy wymieni ć: - Zadania i kierunki wynikaj ące z Polityki Ekologicznej Pa ństwa na lata 2003-2006 z uwzgl ędnieniem perspektyw na lata 2007 – 2010; - Zadania i kierunki przyj ęte w strategiach rozwoju zrównowa Ŝonego gmin; - Wymogi wynikaj ące z obowi ązuj ących przepisów; - Dysproporcj ę pomi ędzy stanem wymaganym, a aktualnym; - Szczególne potrzeby regionu (gminy) w zakresie osi ągni ęcia rozwoju zrów- nowa Ŝonego; - Ponadlokalny wymiar przedsi ęwzi ęcia; - Mo Ŝliwo ść uzyskania zewn ętrznego wsparcia finansowego; - Obecne zaawansowanie inwestycyjne; - Wielokrotna korzy ść z tytułu realizacji przedsi ęwzi ęcia.

4.3.7. Zhierarchizowana lista przedsi ęwzi ęć własnych i koordynowanych, w podziale na inwestycyjne i pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji w ramach Programu w perspektywie wieloletniej Tabela 21. Termin realizacji

Okres Okres

krótkotermi- średniotermi- cia ę

Rodzaj nowy nowy

Jednostka odpo- wzi ę cia ę Opis przedsi ęwzi ęcia wiedzialna / Jed- L.p. nostki współpra- ródłafinansowania wzi ź ę cuj ące nakładyzł Szacunkowe 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Celprzedsi przedsi Potencjalne 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Zadania własne Działania na rzecz wła ściwego zagospodaro- Gmina/ Kształtowanie Środki wła- 1 P/l wania terenów przyległych do wód stoj ących i stosunków sne, Inne płyn ących wodnych fundusze. Zapobieganie i przeciwdziałanie naruszaniu Gmina/RZGW Kształtowanie Środki wła- równowagi przyrodniczej na rzekach i jezio- stosunków sne. rach oraz przywracanie im odpowiedniej klasy wodnych czysto ści poprzez likwidacje nielegalnych 2 P spływów ścieków oraz nawozów – rzeka Meszna, Struga Ostrowicka , Jezioro Powidz- kie, Ostrowieckie, Ka ńskie, Kosewski, Kozie- głowskie Modernizacja i odbudowa systemów meliora- Gmina, spółki wod- Kształtowanie Środki wła- 3 L cyjnych ne/ stosunków sne, Inne wodnych fundusze Gmina/ Kształtowanie P Współpraca z zarz ądem powiatu przy opraco- Środki wła- 4 waniu koncepcji programowej małej retencji stosunków sne wodnych Wył ączenie, w planach zagospodarowania Gmina/ Kształtowanie Środki wła- przestrzennego zabudowy terenów zalewo- stosunków sne, Inne 5 P wych, przestrzeganie zasad zagospodarowa- wodnych fundusze. nia tych terenów zapisanych w prawie wod- nym Wyznaczenie terenów mog ących stanowi ć na- Gmina/ Kształtowanie Środki wła- 6 P turalne zbiorniki retencyjne – poldery i zabez- stosunków sne, Inne pieczenie ich przed mo Ŝliwo ści ą zabudowy wodnych fundusze

Współudział w opracowaniu programu dena- Gmina/ Ochrona zbior- Środki wła- 7 P turalizacji i ochrony litoralu zbiorników natural- ników wodnych sne, Inne nych i rzek i rzek fundusze

Budowa instalacji odprowadzania do kanaliza- Gmina/ Oczyszczanie Środki wła- cji deszczowej oraz oczyszczania wód opado- wód opado- sne, Inne 8 I wych i roztopowych spływaj ących z dróg wych i roztopo- fundusze w wych gminnych tym strukturalne UE. Zadania koordynowane Współudział w prowadzeniu monitoringu jako- WIO Ś/ zarz ąd po- Ochrona wód Środki wła- 1 P ści wód powierzchniowych wiatu, gminy powierzchnio- sne, Inne wych fundusze. Podejmowanie przedsi ęwzi ęć z zakresu odbu- Spółki wodne/ wła- Modernizacja Środki wła- ściciele nierucho- systemów me- sne, Inne 2 I dowy zdekapitalizowanych systemów melioracji wodnych szczegółowych mo ści, gmina, za- lioracji wodnych fundusze. rz ąd powiatu szczegółowych Opracowanie programu i podj ęcie jego reali- WZMiUW/ zarz ąd Modernizacja Środki wła- zacji w zakresie odbudowy oraz modernizacji powiatu, gmina systemów me- sne, Inne 3 I cieków i urz ądze ń melioracji wodnych podsta- lioracji wodnych fundusze. wowych Budowa systemu wymiany informacji, komuni- Wojewoda/ RZGW, Oczyszczanie Środki wła- IMGW, WIO Ś, za- wód opado- sne, Inne 4 P kacji i ł ączno ści w zakresie ochrony przeciwpowodziowej rz ąd powiatu, gmi- wych i roztopo- fundusze. na wych Kontrola istniej ących urz ądze ń sieci deszczo- Zarz ądcy dróg/ za- Kształtowanie Środki wła- 5 P wej rz ąd powiatu, gmi- stosunków sne, Inne na wodnych fundusze. Wła ściwe zagospodarowanie terenów przyle- Wła ściciele nieru- Kształtowanie Środki wła- chomo ści/ RZGW, stosunków sne, Inne 6 P/I głych do wód stoj ących i płyn ących WZMiUW, zarz ąd wodnych fundusze powiatu, gmina CELE, PRIORYTETY I PRZEDSI ĘWZI ĘCIA, INWESTYCYJNE I POZAINWESTYCYJNE, KONIECZNE DO REALIZACJI W PERSPEKTYWIE WIELOLETNIEJ W SFERZE POPRAWY JAKO ŚCI ŚRODOWISKA

5. Cele, priorytety i przedsi ęwzi ęcia, inwestycyjne i pozainwestycyjne, konieczne do realizacji w perspektywie wieloletniej w sferze poprawy jako ści środowiska 5.1. Gospodarowanie odpadami Cało ść problematyki zwi ązanej z gospodarowaniem odpadami b ędzie zawarta w Planie gospodarki odpadami. 5.2. Jako ść wód 5.2.1. Analiza stanu istniej ącego

5.2.1.1. Zaopatrzenie mieszka ńców w wod ę Gmina w zakresie zaopatrzenia w wod ę korzysta z uj ęć poło Ŝonych na terenie gminy. Do- minuj ącą form ą zaopatrzenia w wod ę zarówno na potrzeby gospodarstw domowych, gospodarstw rolnych (głównie dla chowu i hodowli zwierz ąt) oraz przemysłu jest woda podziemna. Obecnie, poza niewielk ą ilo ści ą poboru wody z uj ęć własnych (studnie kopane) znajduj ących si ę w gospodarstwach wiejskich, poprzez wykonanie sieci wodoci ągowych prawie cały obszar obj ęty jest dostaw ą wody pochodz ącej z wodoci ągów komunalnych (uj ęcia publiczne). Długo ść czynnej sieci wodoci ągowej na terenie gminy wynosi 153,188 km., liczba przył ączy 1424. Zgodnie z danymi uzyskanymi z Urz ędu Gminy sieci wodoci ągowe wykonane s ą głównie z rur PVC i PE. Ge- neralnie sieci wodoci ągowe s ą w dobrym stanie technicznym. Dotyczy to zwłaszcza sieci wybudowanych w ostatnich latach. Mieszka ńcy gminy Ostrowite zaopatruj ą si ę w wod ę z trzech stacji wodoci ągowych na terenie wsi: - stacja K ąpiel (rok budowy 1987) o wydajno ść Q = 1464 m 3/d, składa si ę z dwóch studni. Studnia 1 o gł ęboko ści 80m. i studnia 2 o gł ęboko ści 74m. (pracuj ą przemiennie). Pobór wody kształtuje si ę na poziomie 300 m 3/d, przy czym jej sprzeda Ŝ wynosi 290 m 3/d. Z uj ęcia tego zaopatrywana jest środkowowschodnia cz ęść gminy, miejscowo ści: Ostrowite, K ąpiel, Lucynowo, Szyszłowskie Holendry, Iz- debko, Doły, Przecław, Jarotki, Gosty ń, Giewartów, Tomaszewo i Mieczow- nica. - stacja Siernicze Małe (rok budowy 1980) o wydajno ści Q = 110 m 3/d. Uj ęcie to składa si ę tak Ŝe z dwóch studni o gł ęboko ściach 70 m., które pracuj ą przemiennie. Pobór wody z danego uj ęcia wynosi 110 m 3/d, a sprzeda Ŝ wynosi 100 m 3/d. Ze stacji Siernicze Małe zaopatrywane s ą miejscowo ści: Sier- nicze Wielkie, Siernicze Małe, Borówiec, Michałowi. - Stacja Giewartów Holendry (rok budowy 1998) o wydajno ści Q = 864 m 3/d. Uj ęcie to składa si ę z jednej studni o gł ęboko ści 82 m. Pobór dobowy wody wynosi 300 m 3/d, a sprzeda Ŝ 290 m 3/d. Rozległy wodoci ąg swym zasi ęgiem obejmuje miejscowo ści: Giewartów Holendry, Kosewo, Tomiszewo, Lipnica, Kania, Sien- no, Salomonowo, Wiktorowo, Naprusewo i Skrzynka. Mieszka ńcy wsi Stara Olszyna, Grabina, Milejewo zaopatrywani s ą w wod ę z gminy Słup- ca, ale w najbli Ŝszym czasie zostan ą przeł ączeni do stacji K ąpiel. Te trzy wodoci ągi grupowe współpracuj ą ze sob ą, co powoduje wyrównane ci śnienia w sieci wodoci ągowej, sprzyja to równomiernej dostawie wody do odbiorców, nawet znajduj ą- cych si ę w du Ŝej odległo ści od stacji wodoci ągowych. Stacje wodoci ągowe zlokalizowane na terenie gminy charakteryzuj ą si ę niskim wska źnikiem wykorzystania zdolno ści produkcyjnej okre- ślanym jako stosunek wielko ści produkcji średniej dobowej do maksymalnej zdolno ści produkcyjnej. Według danych na rok 2003 ogólna produkcja wody wynosiła 252,91 tys. m 3, a sprzeda Ŝ wody 209,41 tys. m 3. Na podstawie danych z poprzednich lat zarówno produkcja jak i sprzeda Ŝ wody charakteryzuj ą si ę tendencj ą wzrostow ą w kolejnych latach. W ramach krajowej sieci monitoringu wód podziemnych na terenie gminy, nie s ą prowadzone badania wód podziemnych przez jednostk ę WIO Ś. Zasoby wodne, stanowi ące źródło wody pitnej na obszarze gminy, pochodz ące z poziomu czwartorz ędowego, trzeciorz ędowego na podstawie bada ń wykonanych dla powiatu słupeckiego mo Ŝna okre śli ć jako średniej i niskiej jako ści. W wodach poziomu trzeciorz ędu stwierdzono tak Ŝe zawarto ść domieszek w ęgla brunatnego. Szacuje si ę, i Ŝ procesem zwodoci ągowania obj ęta jest cała ludno ści zamieszkuj ąca terytorium gminy. Nieliczni u Ŝytkuj ą własne uj ęcia wód podziemnych bez dokonywania pomiaru ich poboru. Woda wykorzystywana do celów rolniczych takŜe cz ęsto pobierana jest z własnych uj ęć , zarówno wody podziemnej jak i powierzchniowej niezale Ŝnie od dostarczanej wody zorganizowanymi systemami wodoci ągowymi na potrzeby komunalne. Na obszarach wiejskich mamy przede wszystkim do czynienia z u Ŝytkowaniem wód na cele rolnicze. Na jako ść wód podziemnych na analizowanym terenie wpływ maj ą istniej ące tu warunki hydrogeologiczne oraz formy prowadzonej działalno ści. Odnosi si ę to szczególnie do dominuj ą- cego, rolniczego u Ŝytkowania gruntu. Niska jako ść wód podziemnych w danym regionie wynika z braku izoluj ącej pokrywy w stropie warstw wodono śnych. Umo Ŝliwia to łatwe przenikanie do wód zanieczyszcze ń z powierzchni. 5.2.1.2. Odprowadzanie ścieków komunalnych Gospodarka ściekowa w gminie jest obecnie tylko cz ęś ciowo uregulowana. Na terenie gminy znajduje si ę oczyszczalnia komunalna w miejscowo ści Gostu ń. Słu Ŝy ona do oczyszczania ścieków komunalnych dopływaj ących kanalizacj ą sanitarn ą oraz dowo Ŝonych wozami asce- nizacyjnymi ze zbiorników bezodpływowych. Jest to oczyszczalnia mechaniczno- biologiczna typu SBR o przepustowo ści 400 m 3/d. Długo ść czynnej sieci kanalizacyjnej wynosi 8,3 km, liczba przył ączy 54. Ogółem ilo ść ścieków, zarówno pochodz ących z sieci kanalizacyjnej jak i dowo Ŝo- nych wynosi średnio 2,464 tys. m 3. Odbiornikiem ścieków z oczyszczalni jest Struga Ostrowicka. Ruroci ąg ścieków oczyszczonych wpływa do Strugi Ostrowickiej w km 20 + 940. Oprócz oczyszczalni gminnej w miejscowo ści Gostu ń znajduje si ę oczyszczalnia przy Ośrodku Socjoterapii i Rehabilitacji w miejscowo ści Kosewo, jest to oczyszczalnia mechaniczno- biologiczna o przepustowo ści 38 m 3/d. Gmina Ostrowite ze wzgl ędu na rozwijaj ącą si ę struktur ę turystyczn ą wymaga odpowiedniego uregulowania gospodarki ściekowej, co wi ąŜ e si ę z dalsz ą rozbudow ą sieci kanalizacyjnej na terenie gminy. Głównym źródłem zanieczyszcze ń przyczyniaj ących si ę degradacji środowiska naturalnego, a przede wszystkim powierzchniowych zbiorników wodnych s ą ścieki komunalne.

5.2.1.3. Wody opadowe Na terenie gminy problemem jest tak Ŝe kanalizacja deszczowa i spływ wód opadowych cz ęsto bezpo średnio do odbiornika, którym jest środowisko gruntowo- wodne. Ze wzgl ędu na rozwój terenów, utwardzanie powierzchni powoduje konieczno ść skanalizowania powierzchni ziemi i ujmowanie wód opadowych. Wi ększo ść terenów wiejskich na obszarze Polski nie posiada systemów ujmowania wód opadowych. W planach gospodarki ściekowej nale Ŝy tak Ŝe przewidzie ć oczyszczanie wód opadowych.

5.2.1.4. Odprowadzanie ścieków przemysłowych Na obszarze gminy Ostrowite b ędącej typowym regionem rolniczym nie wyst ępuj ą jednostki przemysłowe mog ące by ć źródłem substancji szkodliwych dla zasobów wodnych. Poza typowymi ściekami komunalnymi pochodz ącymi z gospodarstw domowych, wyst ępuj ą tak Ŝe ścieki powstaj ące przy hodowli zwierz ąt. Ścieki pochodz ące z ró Ŝnych zakładów przemysłowych s ą zupełnie odmienne pod wzgl ę- dem składu chemicznego i metod, które trzeba zastosowa ć do ich oczyszczania. Ponadto ścieki przemysłowe odznaczaj ą si ę du Ŝą zawarto ści ą jednej czy kilku szczególnych substancji, cz ęsto silnie truj ących (np. metale ci ęŜ kie). Ze wzgl ędu na brak typowego przemysłu w gminie Ostrowite, nie wyst ępuje konieczno ść stosowania specyficznych metod oczyszczania.

5.2.1.5. Wpływ rolnictwa na jako ść wód Teren gminy Ostrowite nale Ŝy do regionu o charakterze typowo rolniczym. Wpływ rolnictwa na jako ść wód jest stosunkowo bardzo du Ŝy i zale Ŝy od wielu czynników: ukształtowania terenu, stosowanej gospodarki nawozowej, warunków klimatycznych, wielko ści opadów atmosferycznych itp. Zanieczyszczenia spłukiwane opadami atmosferycznymi z terenów rolnych i le- śnych nale Ŝą do zanieczyszcze ń powierzchniowych lub obszarowych. Spłukiwane z wodami opadowymi stosowane w rolnictwie nawozy sztuczne i pestycydy powoduj ą zanieczyszczenie cieków wodnych i wód powierzchniowych. Cz ęść wód opadowych zawieraj ących zanieczyszczenia infiltruje w gł ąb gleby powoduj ąc zanieczyszczenia wód gruntowych. Zagro Ŝeniem dla wód są tak Ŝe odpady płynne z hodowli zwierz ąt – gnojowica, trafiaj ąca na pola bez Ŝadnego przetworzenia stanowi powa Ŝne zagro Ŝenie wpływaj ące na jako ść wód. Czynnikami zanieczyszczaj ący- mi, dostaj ącymi si ę do wód w postaci spływów b ądź wód infiltruj ących, s ą chemiczne środki ochrony ro ślin i ścieki. Ze wzgl ędu na struktur ę gruntów na terenie gminy, przewa Ŝaj ącą ilo ść te- renów u Ŝytkowanych rolniczo, zagro Ŝenia ze strony rolnictwa na jako ść wód s ą wa Ŝnym problemem. W stosunku do zanieczyszcze ń pochodz ących ze źródeł rolniczych, dyrektor Regionalne- go Zarz ądu Gospodarki Wodnej, okre śli, w drodze rozporz ądzenia, wody powierzchniowe i podziemne wra Ŝliwe na zanieczyszczenie zwi ązkami azotu ze źródeł rolniczych oraz obszary szcze- gólnie nara Ŝone, z których odpływ azotu ze źródeł rolniczych do tych wód nale Ŝy ograniczy ć uwzgl ędniaj ąc: - Zawarto ść zwi ązków azotu w wodach powierzchniowych i podziemnych, ze szczególnym uwzgl ędnieniem wód pobieranych do zaopatrzenia ludno ści w wod ę przeznaczon ą do spo Ŝycia, - Stopie ń eutrofizacji śródl ądowych wód powierzchniowych, morskich wód wewn ętrznych i wód przybrze Ŝnych, dla których czynnikiem eutrofizacji jest azot, - Charakterystyk ę terenu ze szczególnym uwzgl ędnieniem: rodzaju działalno- ści rolniczej, struktury u Ŝytków rolnych, koncentracji produkcji zwierz ęcej, rodzaju gleb i klimatu.

5.2.1.6. Prawidłowa eksploatacja uj ęć a jako ść wody Obecnie, w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód, obowi ązuje Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 (Dz. U. Nr 32, poz.284). Rozporz ądzenie to wprowadza pi ęcioklasowy podział kategorii jako ści wody (co jest zgodne z wymogami UE, okre ślanymi przez dyrektywy).

5.2.1.7. Problem nieszczelnych zbiorników bezodpływowych W zwi ązku z tym, Ŝe obszar gminy nie jest skanalizowany w stopniu zadawalaj ącym, gospodarka ściekowa w znacznym stopniu oparta jest na gromadzeniu ścieków w zbiornikach bez- odpływowych i wywozie ich do oczyszczalni ścieków. Zgodnie z art.3 ust.3 pkt.1 ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach, gminy maj ą obowi ązek prowadzi ć ewidencj ę zbiorników bezodpływowych w celu kontroli cz ęstotliwo ści ich opró Ŝniania oraz opracowania planu rozwoju sieci kanalizacyjnej. Gmina nie posiada pełnej ewidencji wszystkich zbiorników bezodpływowych, dlatego oszacowanie ich ilo ści, pojemno ści, stanu technicznego oraz dokonanie oceny prawidłowo ści ich eksploatacji jest niemo Ŝliwe. Zły stan technicznych zbiorników bezodpływowych gromadz ących ścieki (nieszczelno ści), jak i niekontrolowany ich wywóz stanowi ą powa Ŝne zagro Ŝenie dla środowiska gruntowo-wodnego. Takie działania powoduj ą zachwiania równowagi biologicznej i gospodarczej oraz stanowi ą m.in. zagro Ŝenie bakteriologiczne dla wód powierzchniowych przeznaczonych na k ąpieliska, ska Ŝenia uj ęć infiltracyjnych wody, zanieczyszczenia wód przeznaczonych na hodowle ryb i do rekreacji oraz nadmiernego zanieczyszczenia i eutrofizacji wód stoj ących powierzchniowych.

5.2.1.8. Problem kanalizacji ogólnospławnej Istniej ąca na terenie gminy sie ć kanalizacyjna wraz z oczyszczalni ą, która została oddana do eksploatacji w roku ubiegłym, wykazuje si ę dobrym stanem technicznym. W miar ę wydłu Ŝa- nia si ę czasu eksploatacji sieci kanalizacyjnej nale Ŝy dokonywa ć kontroli stanu technicznego ko- lektorów głównych. W przypadku planowania budowy sieci odprowadzaj ącej ścieki opadowe, zaleca si ę projektowanie sieci rozdzielczej.

5.2.1.9. Zabezpieczenie ilo ściowe i jako ściowe wody dostarczanej mieszka ńcom Pod wzgl ędem ilo ściowym zasoby wodne poszczególnych uj ęć (K ąpiel, Siernicze Małe, Giewartów Holendry) s ą wystarczaj ące do pokrycia zapotrzebowania wody dla ludno ści całej gminy. Brak danych okre ślaj ących jako ść wody podziemnej dostarczanej mieszka ńcom, za pomoc ą sieci wodoci ągowej. Stacja w Giewartowie Holendrach powinna mie ć drug ą studni ę awaryjn ą, aby mogły pracowa ć przemiennie. Nale Ŝy tak Ŝe dokona ć modernizacji lub przebudowy pozostałych stacji uzdatniania wody, gdy Ŝ w du Ŝej mierze dotychczasowe ich wyposa Ŝenie nie zapewnia dosta- tecznego stopnia redukcji zanieczyszcze ń w wodzie dla potrzeb gospodarczych.

5.2.1.10. Współpraca gmin w dziedzinie ochrony wód Brak w opracowanej aktualnie strategii rozwoju gminy zdefiniowanych zasad oraz potrzeb współpracy gmin w dziedzinie ochrony wód, wskazuje, i Ŝ wła śnie to jest czynnik ograniczaj ący w niej rozwój. W oparciu o udost ępnione dokumenty, b ędące w posiadaniu administracji samorz ądowej na szczeblu gminy, mo Ŝna zdefiniowa ć nast ępuj ące problemy: brak spójnej polityki in- westycyjnej prowadzonej przez gminy, słabe rozpoznanie sytuacji przedsi ębiorców w zakresie gospodarki wodno- ściekowej i zły stan obiektów melioracyjnych. Uwarunkowania takie nie sprzy- jały dotychczasowej współpracy gmin, tak Ŝe wspólnego programu wypracowanego dla ochrony wód. Na obecnym etapie opracowywania programów gminnych nale Ŝy rozwa Ŝyć mo Ŝliwo ść utworzenia celowego zwi ązku gmin na potrzeby ochrony wód. Gmina poło Ŝona jest w dorzeczu rzeki Warty, na obszarze zlewni rzeki Meszny. Rzeki badane w ramach Pa ństwowego Monitorin- gu Środowiska (Warta) nios ą wody zanieczyszczone ponadnormatywnie. Na ich stan wpływaj ą w du Ŝym stopniu zanieczyszczenia pochodz ące z nielegalnych wylotów kanalizacyjnych, niele- galne zrzuty do kanalizacji, niedostateczna infrastruktura odprowadzaj ąca ścieki bytowo-gospodarcze, zwłaszcza na obszarach rekreacji usytuowanych w s ąsiedztwie jezior, a tak Ŝe z nieszczelnych zbiorników bezodpływowych, zrzutu niedostatecznie oczyszczonych ścieków oraz niewła ściwego wykorzystania ścieków komunalnych do celów rolniczych, itp. Rozwi ązanie tego problemu wymaga ścisłej współpracy mi ędzy gminami i koordynacji powiatu i podj ęcia dzia- ła ń systemowych dla całego obszaru słupeckiego.

5.2.1.11. Sposób kształtowania taryf Koszty jednostkowe za pobór wody i odprowadzanie ścieków musz ą uwzgl ędnia ć wszystkie składniki cenotwórcze, które s ą ponoszone przez przedsi ębiorstwa produkuj ące wod ę poda- wan ą do sieci wodoci ągowych, oczyszczaj ących ścieki. Cena 1 m 3 wody czy ścieków musi uwzgl ędnia ć: koszty remontów, konserwacji, wynagrodze ń pracowników, opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska, planowane modernizacje, amortyzacje obiektów i urz ądze ń, zysk firmy, itp. Koszt jednostkowy ustalany dla u Ŝytkowników indywidualnych (mieszka ńców) powinien by ć ni Ŝszy ni Ŝ koszt jednostkowy na potrzeby przemysłu. Jest to m.in. zwi ązane z realizacj ą za- ło Ŝeń polityki ekologicznej pa ństwa, w której to tak Ŝe cena za pobór wody i zrzut ścieków ma by ć jednym z elementów stymuluj ących do ograniczania wodochłonno ści, materiałochłonno ści i energochłonno ści.

5.2.2. Przewidywane kierunki zmian Dobrej jako ści woda jest jednym z najwa Ŝniejszych celów zaspokajania potrzeb ludno ści. Urz ądzenia słu Ŝą ce do poboru wody oraz jej uzdatniania wymagaj ą rozbudowy i modernizacji w taki sposób, aby obejmowały one jak najwi ększ ą liczb ę u Ŝytkowników na terenie gminy. Przewi- duje si ę, Ŝe w systemach indywidualnego zaopatrzenia pozostan ą te gospodarstwa, dla których doprowadzenie wodoci ągów b ędzie ekonomicznie nieuzasadnione. Takie rozwi ązania maj ą zapewni ć popraw ę jako ści wody dostarczanej do odbiorców tak, aby spełniała wymagania stawiane obowi ązuj ącymi przepisami. W celu ochrony wody i środowiska gruntowo - wodnego niezb ędne jest ograniczenie źródeł zagra Ŝaj ących jako ści wód podziemnych i powierzchniowych. Przewiduje si ę współprac ę z organami RZGW odpowiadaj ącymi za zarz ądzanie wodami powierzchniowymi na terenie gminy. Współpraca ta niezb ędna jest do sporz ądzenia wykazu wód powierzchniowych i podziemnych, które mog ą by ć wykorzystane do zaopatrzenia ludno ści w wod ę do spo Ŝycia, sporz ądzeniu wykazu wód powierzchniowych do celów rekreacyjnych (do kąpieli), analizy zasobów wodnych na terenie gminy, sporz ądzenie wykazu obszarów chronionych na terenie regionu wodnego, ustanowionych na podstawie ustawy i przepisów o ochronie przyrody oraz terenów okre ślonych w art. 6 Ramowej Dyrektywy Wodnej oraz zał ączniku nr IV pkt.1.5, sprz ędzeniu wykazu obszarów szczególnie nara Ŝonych na zanieczyszczenia zwi ązkami azotu. Wa Ŝnym elementem wpływaj ącym na jako ść oraz stan zasobów wodnych jest gospodarka ściekowa. Zgodnie z takimi uwarunkowaniami na terenie gminy musz ą by ć podj ęte działania ma- jące na celu realizacje zada ń w gospodarce ściekowej wynikaj ących z zobowi ąza ń mi ędzynarodo- wych Polski i zapisów Prawa Wodnego oraz aktualnego stanu gospodarki ściekowej w wojewódz- twie. Do roku 2015 wszystkie aglomeracji o RLM ≥15000 powinny zosta ć wyposa Ŝone w mechaniczno – biologiczne oczyszczalnie ścieków z usuwaniem zwi ązków biogennych wraz z systemami kanalizacji.

5.2.3. Przyj ęte cele, priorytety, limity i wynikaj ące z dokumentów rz ądowych, terminy ich uzyskania Cele średniookresowe, priorytety, limity okresy ich uzyskania wynikaj ą z opracowanych i zatwierdzonych dokumentów: - Polityki Ekologicznej Pa ństwa na lata 2003 – 2006 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2007 -2010, - Programu ochrony środowiska dla województwa Wielkopolskiego na lata 2002 – 2010, - Strategii rozwoju dla województwa wielkopolskiego, Priorytetowe zadanie w zakresie ochrony środowiska i zrównowa Ŝonego rozwoju stanowi ą zało Ŝenia polityki pa ństwa w zakresie ochrony i poprawy jako ści wód powierzchniowych i podziemnych. Czysto ść jezior oraz wód płyn ących jest ci ągle niezadowalaj ąca pomimo znacznej poprawy w ostatnich latach. Bardzo niski poziom skanalizowania (w szczególno ści terenów wiejskich) oraz niedostateczne wyposa Ŝenie w urz ądzenia do oczyszczania ścieków stanowi jednak nadal przyczyn ę post ępuj ącej degradacji zbiorników wodnych. Technologie oczyszczania ścieków s ą cz ęsto przestarzałe i nie spełniaj ą wymaga ń w zakresie redukcji zanieczyszcze ń w ściekach. W zwi ązku z t ą redukcj ą powinny zosta ć podj ęte działania inwestycyjne w zakresie budowy urz ą- dze ń kanalizacyjnych i oczyszczaj ących. Gmina charakteryzuje si ę przewa Ŝaj ąca działalno ści ą rolnicz ą, w zwi ązku z tym, szczegól- na uwag ę zasługuje konieczno ść ograniczania ładunków azotu wprowadzanego ze ściekami lub nawozami do wód powierzchniowych do ziemi. Cel średniookresowy do 2010 roku: Zapewnienie odpowiedniej jako ści u Ŝytkowej wód powierzchniowych, ochrona wód podziemnych oraz zapewnienie wszystkim mieszka ńcom województwa odpowiedniej jako ści i ilo ści wody do picia. Mniejsze zanieczyszczenie wód powierzchniowych gruntowych. Zaopatrzenie w wod ę – zasoby wodne. Priorytety do 2010 roku: 1. Ograniczenie zu Ŝycia wody z uj ęć podziemnych do celów przemysłowych. Konty- nuacja podj ętych działa ń w zakresie racjonalizacji zu Ŝycia wody, które sprawiły, Ŝe od 1990 r. pobór wody w gospodarce narodowej zmniejszył si ę o 30%, szczególnie poprzez wdra Ŝanie najlepszych dost ępnych technik (BAT) tak w przemy śle i w gospodarstwach domowych. Eliminowanie wykorzystania w ód podziemnych na cele przemysłowe przez stosowanie odpowiednich instrumentów ekonomicznych. 2. Kontynuacja wprowadzania zamkni ętych obiegów wody i wodooszcz ędnych technologii w produkcji w przemy śle. 3. Kontynuacja modernizacji sieci wodoci ągowych w celu zmniejszenia strat wody w systemach przesyłowych. 4. Zwi ększenie skuteczno ści ochrony zasobów wód podziemnych, zwłaszcza głów- nych zbiorników tych wód, przed ich ilo ściow ą i jako ściowa degradacja na skutek nadmiernej eksploatacji oraz przenikania do warstw wodono śnych zanieczyszcze ń z powierzchni ziemi. 5. DąŜ enie do pozostawienia wód powierzchniowych w stanie ukształtowanym przez przyrod ę i jednocze śnie do wyznaczenia odcinków lub akwenów przydatnych do wykorzystania w zbiorowym zaopatrzeniu w wod ę do picia, celów k ąpielowych, bytowania ryb łososiowatych – 2015 roku. 6. Wdra Ŝanie programów zaopatrzenia miast i gminy w wod ę. 7. Budowa i modernizacja sieci wodoci ągowych z uwzgl ędnieniem uwarunkowa ń zawartych w programie województw wielkopolskiego. 8. Modernizacja uj ęć wody i stacji uzdatniania wody. 9. Opracowanie warunków korzystania z wód dorzecza dla poszczególnych zlewni (RZGW). 10. Opracowanie cało ściowego bilansu wodno gospodarczego powiatu. 11. Opracowanie warunków korzystania z wód dorzecza dla poszczególnych zlewni (RZGW). 12. Opracowanie cało ściowego bilansu wodno gospodarczego województwa. 13. Wprowadzenie Wojewódzkiego Systemu Informacyjnego Gospodarki Wodnej (we współpracy z RZGW). 14. Zapewnienie 75 % usuwania biogenów ze ścieków komunalnych w dorzeczu Odry – do 2015 roku. 15. Zaprzestanie odprowadzania do wód zlewni Bałtyku substancji niebezpiecznych oraz istotnie ograniczy ć zrzuty pozostałych substancji tego typu, a tak Ŝe nie dopuszcza ć do przyrostu ładunku azotu ze źródeł rolniczych – 2006 roku. 16. Zmodernizowanie, rozbudowanie oczyszczalni ścieków: do 2010 roku komunalne z podwy Ŝszonym usuwaniem substancji biogennych w aglomeracjach w RLM ≥ 15000, do 2015 roku komunalne w aglomeracjach o RLM ≥2000. 17. Ograniczenie emisji zanieczyszcze ń ze źródeł punktowych: miejskich, przemysło- wych i wiejskich poprzez budow ę systemów kanalizacyjnych i oczyszczalni. 18. Porz ądkowanie gospodarki ściekowej w aglomeracjach RLM<2000. 19. Wspieranie i egzekwowanie programów racjonalnej gospodarki wodno – ściekowej w zakładach przemysłowych w szczególno ści znacz ących dla powiatu z punktu widzenia gospodarki ściekowej. Limity: 1. Zmniejszenie jednostkowe zu Ŝycia wody do celów przemysłowych 50% w stosunku do lat 1990 – 2010. 2. Zapewnienie 75 % redukcji substancji biogennych ze ścieków komunalnych odprowadzanych do cieków stanowi ących element zlewiska Bałtyku – do roku 2015. 3. Zaprzestanie odprowadzania do Bałtyku substancji niebezpiecznych oraz istotne ograniczenie zrzutów pozostałych substancji i niedopuszczenie do przyrostu ładun- ku azotu ze źródeł rolniczych – do roku 2006. 4. Zapewnienie 75 % redukcji substancji biogennych ze ścieków odpływaj ących z oczyszczalni dla aglomeracji powy Ŝej RLM>15000 – do roku 2015. Zadania na lata 2004-2007: 1. Kontynuowanie działa ń w zakresie ograniczani i eliminowania i wykorzystania wód podziemnych do celów innych ni Ŝ zaopatrzenie ludno ści w wod ę do picia oraz zastosowanie technologiczne w przemy śle spo Ŝywczym i farmaceutycznym zarówno poprzez działania prawno – administracyjne (przepisy, pozwolenia) jak i o charakterze ekonomicznym (podwy Ŝszone stawki opłat) - praca ci ągła 2004 -2007. 2. Monitorowanie stanu ilo ściowego i jako ściowego głównych zbiorników wód podziemnych oraz dokumentowanie tych zbiorników dla potrzeb ich ochrony przed ne- gatywnymi skutkami aktualnej i przyszłej działalno ści gospodarczej prowadzonej na powierzchni (w tym dla potrzeb wła ściwego uwzgl ędnienia tych zbiorników w planach zagospodarowania przestrzennego oraz w procesach lokalizacji inwestycji) – praca ci ągła 2004 -2007. 3. Modernizacja znacz ących stacji uj ęć wody i uzdatniania wody – sukcesywnie. 4. Wprowadzenie w Ŝycie wszystkich przepisów obowi ązuj ących w zwi ązku z ustaw ą Prawo Wodne i ustaw ą o zbiorowym zaopatrzeniu w wod ę i zbiorowym odprowa- dzaniu ścieków – 2004 rok. 5. Zastosowanie wprowadzonych wska źników wodochłonno ści do systemu statystyki publicznej, statystyki pa ństwowego monitoringu środowiska i powiatowego oraz gminnych programów ochrony środowiska – do ko ńca 2004 roku. 6. Utworzenie katastru wodnego dla regionów wodnych na terenie województwa wielkopolskiego – lata 2004 -2005. 7. Stworzenie bazy danych i systemu wymiany informacji z zakresu gospodarki wodnej na obszarze województwa wielkopolskiego – lata 2004-2006. 8. Przygotowanie opracowa ń programowych (sukcesywnie do 2006) ukierunkowa- nych na ograniczenie ładunków zanieczyszcze ń wprowadzanych do wód ze ście- kami komunalnymi o 50% i ściekami przemysłowymi o 30%: opracowanie krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych (wraz z rozbudow ą i modernizacj ą kanalizacji), opracowanie planów gospodarowania wodami w dorzeczu Odry oraz systemu kontroli w tym zakresie, wdro Ŝenie katastru wodnego, opracowanie warunków korzystania z wód regionów wodnych, opracowanie i wdro Ŝenie progra- mów działa ń na rzecz ograniczania spływu zanieczyszcze ń azotowych ze źródeł rolniczych. 9. Wdro Ŝenie nowego systemu opłat za korzystanie ze środowiska wodnego – 2004 rok. 10. Wdro Ŝenie nowego systemu taryf za usługi wodno – kanalizacyjne – 2004 rok. 11. Przebudowa systemu monitorowania jako ści wody dostarczonej przez wodoci ągi, stanu wód powierzchniowych i podziemnych ora emisji zanieczyszcze ń do tych wód – 2005 rok 12. Modernizacja, rozbudowa i budowa systemów kanalizacji zbiorczej i oczyszczalni ścieków w aglomeracjach o RLM>2000 – sukcesywnie do 2010 roku. 13. Modernizacja i rozbudowa podczyszczalni i oczyszczalni ścieków przemysłowych /lub modernizacja technologii produkcji w niektórych dziedzinach wytwarzania w celu ograniczenia zrzutu substancji niebezpiecznych – sukcesywnie do 2007 roku. 14. Ograniczenie zanieczyszcze ń azotowych pochodz ących z rolnictwa (głównie: budowa nowoczesnych stanowisk do składowania obornika i zbiorników na gnojówk ę w gospodarstwach rolnych) – sukcesywnie do 2010 roku.

5.2.4. Lista przedsi ęwzi ęć własnych i koordynowanych wynikaj ących z dokumentów rz ądo- wych Znaczna cz ęść obszaru Polski znajduje si ę w zlewisku Bałtyku i dorzeczach Wisły i Odry. W ostatnich latach odnotowano znacz ącą popraw ę stanu jako ści wód powierzchniowych, jednak w ocenie ogólnej jest on niezadowalaj ący. W swojej ocenie, woda nie spełnia jako ści: wody wykorzystywanej do zaopatrzenia ludno ści w wod ę do picia, wody do celów rekreacyjnych oraz dla potrzeb gospodarczych. Przyczyn ą takiego stanu jest brak wyposa Ŝenia w stopniu zadawalaj ącym miast, wsi, infrastruktur ą kanalizacyjn ą i oczyszczalnie ścieków oraz zbyt niskim stopniem redukcji zanieczyszcze ń w ściekach odprowadzanych do środowiska naturalnego. Na obszarze Polski, niekorzystny wpływ na stan wód ma tak Ŝe nieprawidłowa gospodarka nawozowa w rolnictwie. W celu osi ągni ęcia dobrego stanu ekologicznego wód pod wzgl ędem jako ściowym i ilo ścio- wym Polityka Ekologiczna Pa ństwa zakłada, Ŝe: - Wody powierzchniowe powinny pozostawa ć w stanie ukształtowanym przez przyrod ę i jednocze śnie na wyznaczonych odcinkach lub akwenach by ć przydatne do: wykorzystywania w zbiorowym zaopatrzeniu w wod ę do picia, celów k ąpielo- wych, bytowania ryb łososiowatych lub przynajmniej karpiowatych. - Nast ąpi ograniczenie emisji zanieczyszcze ń ze źródeł punktowych miejskich, przemysłowych i wiejskich d ąŜą c do spełnienia okre ślonych w Polity- ce limitów. - Nast ąpi zmniejszenie ładunków zanieczyszcze ń pochodz ących ze źródeł przestrzennych, trafiaj ących do wód wraz ze spływami powierzchniowymi (przede wszystkim z terenów rolnych oraz z terenów zurbanizowanych) - Nast ąpi eliminacja lub ograniczenie zrzutu ścieków przemysłowych do wód powierzchniowych zawieraj ących substancje niebezpieczne dla środowiska wodnego. - Rozwi ązywanie problemów w dziedzinie wód w układach zlewniowych w oparciu o plany gospodarowania wodami. - Nast ąpi zmiana systemu opłat za korzystanie ze środowiska wodnego stymuluj ąc realizacj ę inwestycji maj ących na celu popraw ę stanu wód. Zało Ŝone cele maj ą umo Ŝliwi ć usuni ęcie wyst ępuj ących dotychczasowo zaniedba ń w gospodarce wodno- ściekowej oraz pozwol ą zbli Ŝyć Polsk ę do standardów obowi ązuj ących w tym zakresie w krajach Unii Europejskiej. Realizacja tych zało Ŝeń b ędzie wymaga ć szczególnego wy- siłku organizacyjnego i programowego w obszarze zarz ądzania zasobami wodnymi oraz realizacji kosztownych inwestycji w zakresie budowy systemów kanalizacyjnych i oczyszczalni ścieków.

5.2.5. Lista przedsi ęwzi ęć własnych i koordynowanych wynikaj ących z programu woje- wództwa W programie ochrony środowiska dla województwa wielkopolskiego przedstawiony stan wód nie pozwala na zrealizowanie zapisów ustawy Prawa Wodnego w szczególno ści w zakresie zarz ądzania zasobami wodnymi słu Ŝą cych zaspokojeniu potrzeb ludno ści, gospodarki, ochronie wód i środowiska zwi ązanego z tymi zasobami. Województwo wielkopolskie jest obszarem o wysokich walorach wodnych ale zła jako ść wód powierzchniowych powoduje, Ŝe działania na zwi ększenie zasobów wody w zlewniach musza by ć prowadzone równocze śnie z działaniami na racjonalizacj ę zu Ŝycia wody i popraw ę jako- ści wód poprzez uporz ądkowanie gospodarki ściekowej w aglomeracjach RLM>2000. Na terenie województwa wielkopolskiego wody powierzchniowe charakteryzuj ą si ę niska jako ści ą. Warun- kiem wprowadzenia racjonalnej gospodarki wodnej jest wprowadzenie zintegrowanego systemu zarz ądzania zasobami, obejmuj ącego wody podziemne i powierzchniowe. Ponadto Pa ństwo jest zobowi ązane do zapewnienia mieszka ńcom wod ę pitna dobrej jako- ści. Wa Ŝna jest tak Ŝe optymalizacja zu Ŝycia wody do celów bytowych i gospodarczych, gospodarczych przede wszystkim eliminowanie korzystania z wód podziemnych przez przemysł. Du Ŝym problemem jest funkcjonowanie licznych dzikich uj ęć wody na terenach upraw sa- downiczych i szklarniowych, które nale Ŝy zinwentaryzowa ć i zlikwidowa ć. Wprowadzone b ędą tak Ŝe działania w celu polepszenia procesu uzdatniania wody, budowa wodoci ągów i wymiana wyeksploatowanej sieci wodoci ągowej. W Programie przewidziano wdro Ŝenie ochrony wód i popraw ę ich stanu poprzez: 1. Maksymalne ograniczenie zrzutu ścieków nieczyszczonych. 2. Ograniczenie emisji zanieczyszcze ń ze źródeł obszarowych. 3. Budowa oczyszczalni przyzagrodowych na terenach o zabudowie rozproszonej. 4. Ochrona czysto ści wód jezior oraz ich rekultywacja 5. Zapewnienie odpowiedniej jako ści wody pitnej. 6. Budow ę i rozbudow ę obiektów małej retencji wód. 7. Ochron ę GZWP, w szczególno ści na terenach nie posiadaj ących izolacji od powierzchni. 8. Likwidacj ę punktowych źródeł zanieczyszcze ń poprzez budow ę oczyszczalni ście- ków, modernizacje istniej ących oczyszczalni w kierunku chemicznego unieszkodli- wiania ścieków oraz dostosowania przepustowo ści do przyszłych potrzeb, kontynu- owania rozbudowy kanalizacji sanitarnej w celu dociąŜ enia oczyszczalni ścieków, a wi ęc zwi ększenia ich efektywno ści. 9. Ograniczenie zabudowy, w szczególno ści mieszkaniowej na terenach zagro Ŝonych powodzi ą.

5.2.6. Lista przedsi ęwzi ęć własnych Gminy wynikaj ących z dokumentów, koncepcji jej władz, postulatów rozmaitych środowisk, w tym organizacji pozarz ądowych i mieszka ńców Głównymi celami zało Ŝonymi w zakresie działa ń na rzecz ochrony wód w zakresie ich stanu jako ściowego i ilo ściowego dla rozwoju gminy Ostrowite, przewidziano działania maj ące na celu ochron ę wód i m.in. przez rolnictwo i przemysł w zakresie zu Ŝycia wody jak i zrzutu ścieków, budow ę nowych systemów kanalizacyjnych, budow ę oczyszczalni ścieków oraz systemów uzdatniania wody. Działania wspieraj ące w tym zakresie b ędą wykorzystywały takie instrumenty jak: wspieranie przedsi ęwzi ęć gospodarczych spełniaj ących wszystkie wymagania słu Ŝą ce ochronie wód obj ęcie terenu sieci ą kanalizacyjn ą, zmniejszenie poziomu zanieczyszczenia wód i środowiska gruntowego, wspieranie racjonalnego rolnictwa oraz edukacji i podnoszenie świado- mo ści ekologicznej społecze ństwa. W podstawowych zadaniach maj ących na celu popraw ę jako ści wód powierzchniowych i podziemnych oraz usprawnienie prowadzonej gospodarki wodno- ściekowej na terenie gminy poprzez zaplanowane działania, nale Ŝy uwzgl ędni ć: 1. Opracowanie koncepcji kanalizacji deszczowej 2. Upowszechnienie stosowania Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej w zakresie prawi- dłowego stosowania i składowania płynnych odchodów zwierz ęcych 3. Budowa przydomowych oczyszczalni ścieków w miejscach, gdzie instalowanie sieci kanalizacyjnych jest ze wzgl ędów ekonomicznych nieopłacalne. 4. Dokonanie rzetelnej inwentaryzacji bezodpływowych zbiorników przeznaczonych do magazynowania ścieków wraz z ich ocen ą techniczn ą oraz sporz ądzenie programu ich likwidacji. 5. Zwi ększenie kontroli posiadania przez wła ścicieli nieruchomo ści, dokumentacji stwierdzaj ących korzystanie z usług oczyszczania ścieków ze zbiorników bezodpły- wowych poprzez uprawnione do tego podmioty. 6. Program renaturalizacji (odnowienia) i ochrony litoralu jezior.

5.2.7. Przyj ęte kryteria wyboru i hierarchizacji przedsi ęwzi ęć Kryteria wyboru i hierarchizacji przedsi ęwzi ęć Priorytety ekologiczne w perspektywie do 2006 roku rozpatrywano ze wzgl ędu na: 1. Priorytetowe komponenty (lub uci ąŜ liwo ści) środowiska 2. Priorytetowe przedsi ęwzi ęcia zmierzaj ące do poprawy aktualnego stanu środowi- ska. Wśród najwa Ŝniejszych kryteriów, branych pod uwag ę przy formułowaniu priorytetów w skali gminy nale Ŝy wymieni ć: - Zadania i kierunki wynikaj ące z Polityki Ekologicznej Pa ństwa na lata 2003 – 2006 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2007 – 2010, - Zadania i kierunki wynikaj ące z Programu ochrony środowiska dla woje- wództwa wielkopolskiego na lata 2002- 2010, - Kryteria przyj ęte w Strategii Rozwoju województwa wielkopolskiego, - Zadania i kierunki przyj ęte w strategiach rozwoju zrównowa Ŝonego gmin, - Zadania i kierunki w Programie Odra 2006, - Wymogi wynikaj ące z obowi ązuj ących przepisów, - Wynegocjowane przez Polsk ę okresy przej ściowe dot. implementacji dyrektyw UE, - Dysproporcje pomi ędzy stanem wymaganym a aktualnym, - Szczególne potrzeby regionu (gminy) w zakresie osi ągni ęcia rozwoju zrów- nowa Ŝonego, - Likwidacje lub zmniejszenie oddziaływania tzw. gor ących punktów na środo- wisko i człowieka, - Ponadlokalny wymiar przedsi ęwzi ęcia, - Mo Ŝliwo ść uzyskania zewn ętrznego wsparcia finansowego, - Obecne zawansowanie inwestycji, - Wielokrotna korzy ść z tytułu realizacji przedsi ęwzi ęcia, Rozwi ązania dotycz ące tematyki zwi ązanej z gospodark ą wodno – ściekow ą zostały prze- sądzone w latach wcze śniejszych i obecnie niezb ędna jest jedynie ich weryfikacja. Wska źniki jako ści ścieków odprowadzanych do wód powierzchniowych s ą zbli Ŝone do średnich dla porówny- walnych gmin o przewy Ŝszaj ącej gospodarce rolnej. Bior ąc po uwag ę znaczenia dla społecze ństwa, środowiska gospodarki czysto ści wód powierzchniowych uznano, Ŝe jest to nadal słaba strona gminy i wymaga dalszych zintensyfikowa- nych działa ń.

5.2.8. Zhierarchizowana lista przedsi ęwzi ęć własnych, koordynowanych i gminnych, w podziale na inwestycyjne i pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji w ramach Programu w perspektywie wieloletniej Tabela 22. Termin realizacji Okres Okres

krótkotermi- średniotermi- cia nowy nowy ę Rodzaj

Budowa odwiertów awaryjnych celem zabez- gmina, przedsi ę- Ochrona jako- Środki wła- I 2 pieczenia mieszka ńcom ci ągło ści dostaw biorstwa komunal- ści wody sne, Inne wody ne/ fundusze. Wyprzedzaj ące podejmowanie prac projekto- gmina/ Odprowadzanie Środki wła- wych w sferze gospodarki wodno- ściekowej, ścieków komu- sne, Inne P nalnych fundusze w 3 tak by mo Ŝliwe było poszukiwanie wsparcia fi- tym struktu- nansowego z funduszy unijnych ralne UE.

Opracowanie programu na rzecz ograniczenia gmina/ przedsi ę- Prawidłowe od- Środki wła- do 2006r. ładunków zanieczyszcze ń odprowa- biorstwa komunal- prowadzanie sne, Inne 4 P dzanych do wód lub do ziemi ze ściekami ko- ne, przedsi ębiorcy ścieków fundusze. munalnymi o 50% i ze ściekami przemysłowy- mi o 30% oraz wdro Ŝenie ich do realizacji 0P 10 1I 11 2P 12 P 1 15 14 13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 1 2 1 P 5 I 6 I 7 I 2 I 8 I 3 P 4 I 9 P/I 5 L.p. P przedsi ęwzi ęcia Rodzaj nia do 2006r. ładunku zanieczyszcze ładunku 2006r. do nia ogranicze- rzecz na programów Opracowanie ki wodno-ki zakresie wspólnego rozwi wspólnego zakresie Rozszerzenie współpracy mi współpracy Rozszerzenie oczyszczalni oczyszczalni przydomowychi bezodpływowych zbiorników ewidencji Zaprowadzenie komunalnych. ków wadzanych do wód lub do ziemi ze ziemi do lub wód do wadzanych przemysłowymi o 30% oraz wdro oraz 30% o przemysłowymi realizacji nych celu eliminacji nielegalnego zrzutu zrzutu nielegalnego eliminacji celu nych Wzmo proszonej czania oczysz- systemów indywidualnych Budowa nie z koncepcj z nie zgod- oczyszczalni lokalnej do prowadzeniem od- z sanitarnych kanalizacji sieci Rozbudowa ś odprowadzania zbiorowego instalacji do lub ziemi do wód, do wprowadzane przemysłowe Budowa urzBudowa mów oczyszczania wód opadowych spływaj opadowych wód oczyszczania mów syste- oraz deszczowej kanalizacji Budowa cych z dróg gminnych dróg z cych wych i roztopowych spływaj roztopowych i wych opado- wód oczyszczania oraz deszczowej cji kanaliza- do odprowadzania instalacji Budowa wódzkich i krajowych i wódzkich wiatu po- i województwa obszarze na wodnej darki gospo- z zakresu informacji wymiany systemu i danych bazy weryfikacja oraz Stworzenie uzdatniania wody Giewartów Holendry Giewartów wody uzdatniania stacji rozbudowa i modernizacja Sukcesywna ków Obj którzy jeszcze nie posiadajnie jeszcze którzy wody,odbiorców instalacji Opomiarowanie Wprowadzenie do likwidacji gołoledzi gołoledzi likwidacji do Wprowadzenie najmniej szkodliwych dla gleby i wódi gleby dla szkodliwych najmniej jówki w fermach zwierz fermach w jówki gno- i gnojowicy obornika, gospodarowania Wsparcie działaWsparcie cieków ę cie ochroncie Ŝ ś enie działaenie cieków na terenach o zabudowie roz- o zabudowie terenach na cieków Opis Opis przedsi ś ciekowej ą dze ś ą cieków ą programow ń obszarów obszarów ń na rzecz prawidłowego za- prawidłowego na rzecz oczyszczaj ń kontrolnych i egzekucyj- i kontrolnych ą t gospodarskicht ą ę ą zywania gospodar- zywania ź ą ą wzi liczników ródliskowych cie- ródliskowych ę cych z dróg woje- z dróg cych ą dzy gminnej w gminnej dzy cych cych ę Ŝ cia enie ich do ich enie ś ś ciekami ń cieki ś odpro- rodków ś cie- ą - Zadania koordynowaneZadania ne/ komunal- biorstwa gmina/ stragmina/ gmina, przedsigmina, na przedsi wiatu gmina, zarzgmina, gmina/ nieruchomo osoby władajosoby przedsi wiatu gmina, zarzgmina, gmina/ zarz WIO IMGW,RZGW/ wiatu, gminawiatu, gmina/ gmina/ gmina/ zarz rolnicy gmina/ Jednostka odpo- Jednostka nostki współpra- nostki wiedzialna / Jed- wiedzialna ą ą Zadania własneZadania Ś dcy dróg/ dcy d powiatu/d , zarz cuj ę ę biorcy/ biorcy/ ą ce Ŝ ą ą ą ś gmin- d po- d d po- d ciami d po- d ą ce ę -

2004 krótkotermi- k esOkr nowy

2005 realizacjiTermin 2006 2007 ś 2008 redniotermi- k esOkr 2009 nowy 2010 2011 ś jako- Ochrona wej - wodno gospodarki Uregulowanie wej - wodno gospodarki Uregulowanie ś jako- Ochrona wej - wodno gospodarki Uregulowanie wej - wodno gospodarki Uregulowanie wej - wodno gospodarki Uregulowanie zacji kanali- do wych deszczow- wód Odprowadzenie ś jako- Ochrona zu Zmniejszenie wwod wwod mieszka Zaopatrzenie mieszka Zaopatrzenie ś jako- Ochrona ci wody ci ci wody ci ci wody ci ci wody ci Ŝ ycia wodyycia ę ę ń ń ś ś ś ś ś Cel przedsi ęwzi ęcia ców ców cieko- cieko- cieko- cieko- cieko-

nakłady zł Szacunkowe fundusze. Innesne, Ś fundusze. Innesne, Ś fundusze. Innesne, Ś fundusze. Innesne, Ś fundusze. Innesne, Ś fundusze. Innesne, Ś fundusze. Innesne, Ś fundusze. Innesne, Ś fundusze. Innesne, Ś fundusze Innesne, Ś fundusze. Innesne, Ś fundusze. Innesne, Ś fundusze. Innesne, Ś fundusze. Innesne, Ś rodki wła- rodki rodki wła- rodki rodki wła- rodki rodki wła- rodki rodki wła- rodki rodki wła- rodki rodki wła- rodki rodki wła- rodki rodki wła- rodki rodki wła- rodki rodki wła- rodki rodki wła- rodki rodki wła- rodki rodki wła- rodki

Potencjalne źródła finansowania 5.3. Jako ść powietrza i zmiany klimatu Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U. Nr 62, poz. 627 ze zmianami), ochrona powietrza polega na zapewnieniu jego jak najlepszej jako ści, okre ślanej za pomoc ą pozio- mów substancji w powietrzu. Jak najlepsz ą jako ść powietrza maj ą zapewni ć działania na rzecz utrzymania poziomów substancji w powietrzu poni Ŝej poziomów dopuszczalnych lub co najmniej (maksymalnie) na tych poziomach, lub te Ŝ zmniejszenia ich do warto ści dopuszczalnych, gdy s ą one przekroczone. O stanie powietrza decyduje wielko ść i przestrzenny rozkład emisji zanieczyszcze ń ze wszystkich źródeł, źródeł uwzgl ędnieniem przepływów transgenicznych i przemian fizykochemicznych zachodz ących w atmosferze. Do zagro Ŝeń jakie powoduje zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego nale Ŝą m.in.:

- zmiany klimatyczne – wzrost st ęŜ eń CO 2, CH 4, N 2O oraz freonów i halonów w górnej warstwie atmosfery, poprzez wzmocnienie efektu cieplarnianego prowadzi do cz ęstszych powodzi, susz, huraganów oraz zmiany w tradycyj- nych uprawach rolniczych,

- eutrofizacja – nadmiar ilo ści azotu, pochodz ącego z NO 2 i NH 3 docieraj ące- go z powietrza do zbiorników wodnych prowadzi do zmian w ekosystemach. Decyduj ący wpływ na jako ść powietrza na obszarach zurbanizowanych maj ą emisje z pojaz- dów samochodowych oraz z komunalnych i przemysłowych źródeł stacjonarnych (zakłady energetyczne, lokalne i sieciowe źródła ciepła). W wi ększych aglomeracjach du Ŝą presj ę na stan powietrza wywiera energetyczne spalanie paliw. Jest ono źródłem emisji podstawowej: dwutlenku siarki, dwutlenku azotu i pyłu. St ęŜ enia tych substancji w powietrzu wykazuj ą zmienno ść w ci ągu roku, rosn ą w sezonie grzewczym i malej ą latem. Jednym z powa Ŝniejszym źródłem zanieczyszcze ń jest ruch samochodowy. W najwi ększym stopniu wpływa na stan powietrza na obszarze miast. Wielko ść emisji ze źródeł mobilnych zale Ŝy od nat ęŜ enia i organizacji ruchu samochodowego oraz stanu technicznego pojazdów i dróg. Substancje wprowadzane do powietrza przez ruch samochodowy to: tlenek w ęgla, tlenki azotu, w ęglowodory, sadza, pyły zawieraj ące metale ci ęŜ kie (m.in.ołów), oraz pyły gumowe. Działania na rzecz ograniczania emisji ze źródeł mobilnych to nakładanie i egzekwowanie wymogów w zakresie emisji substancji na silniki pojazdów samochodowych, zakaz rejestracji dwusuwów, zaostrzenie norm jako- ściowych dla paliw samochodowych, a tak Ŝe usprawnianie ruchu, stymulowanie rozwoju komunikacji zbiorowej, budowa obwodnic eliminuj ących ruch samochodów ci ęŜ arowych w miastach i poprawiaj ących płynno ść ruchu lokalnego. Procesy technologiczne realizowane w zakładach przemysłowych s ą źródłem emisji substancji, tzw. Specyficznych. Mog ą to by ć substancje organiczne i nieorganiczne emitowane w sposób zorganizowany lub niezorganizowany (emisja punktowa i obszarowa). Za najistotniejsze z emisji substancji specyficznych uznaje si ę amoniak, benzo(a)Iren, zwi ązki metali ci ęŜ kich, chlo- rowcopochodne w ęglowodory i dioksyny. Działania ograniczaj ące emisje substancji specyficznych wymagaj ą stosowania najnowszych technologii i technik minimalizuj ących ich powstawanie. Ze wzgl ędu na jako ść powietrza i ochron ę przed emisjami, ustawodawca nało Ŝył na wojewo- dów obowi ązek oceny stanu jako ści powietrza w obr ębie wydzielonych jednostek terytorialnych zwa- nych strefami. Ocen ę faktycznego poziomu substancji w powietrzu w poszczególnych strefach przeprowadza si ę corocznie i na jej podstawie dokonuje si ę klasyfikacji stref, w zale Ŝno ści od tego czy przekraczane s ą dopuszczalne poziomy substancji. Emisje zanieczyszcze ń mog ą wpływa ć na zmiany klimatu. Za główn ą przyczyn ę obecnych zmian klimatu uwa Ŝa si ę intensyfikacj ę efektu cieplarnianego, powodowan ą rosn ącym globalnie st ę- Ŝeniem gazów cieplarnianych w atmosferze, do których nale Ŝą przede wszystkim dwutlenek w ęgla, metan i podtlenek azotu. Gazy te s ą naturalnymi składnikami atmosfery, lecz działalno ść przemysło- wa i rolnicza powoduje dodatkowe uwalnianie ich do atmosfery. Najwi ększe ilo ści dwutlenku w ęgla pochodz ą ze spalania paliw kopalnych, produkcji cementu oraz zwi ązane s ą ze zmianami w u Ŝytkowaniu ziemi (wylesianie). Problemy zwi ązane z zanieczyszczeniem powietrza odnosz ą si ę do ró Ŝnych skal przestrzennych, mog ą mie ć charakter lokalny (przekroczenia dopuszczalnych stęŜ eń zanieczyszczenia w rejonie oddziaływania okre ślonych źródeł emisji), kontynentalny (wysokie st ęŜ enie ozonu w przyziemnej warstwie atmosfery) lub globalny (zmiany klimatyczne, zanik warstwy ozonowej).

5.3.1. Analiza stanu istniej ącego Zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego na terenie gminy Ostrowie uzale Ŝnione s ą od nasilenia i charakteru ruchu samochodowego, od liczby palenisk domowych i rodzaju stosowanego w nich paliwa. Analiza warunków fizyczno – geograficznych badanego obszaru pozwala okre śli ć jego rolniczo – le śny charakter. Głównym źródłem zanieczyszcze ń powietrza atmosferycznego s ą tutaj niewielkie zakłady produkcyjno – usługowe, skupione w wi ększych miejscowo ściach. Tutaj tak Ŝe wyst ępuje stosunkowo du Ŝa koncentracja zanieczyszcze ń komunalnych oraz zanieczyszcze ń zwi ązanych z transportem samochodowym. Na podstawie corocznej oceny poziomu substancji w powietrzu, zaliczono obszar gminy, a tak Ŝe całego powiatu do klasy A. Klasa A przypisywana jest strefie, na obszarze której poziomy st ęŜ eń substancji nie przekraczaj ą warto ści dopuszczalnej. Zadawalaj ące wyniki przeprowadzanej na terenie gminy oceny jako ści powietrza, powinny przyczyni ć si ę do zwi ększenia intensywno ści działa ń zmierzaj ących do utrzymania obecnej jako- ści powietrza w latach przyszłych.

5.3.1.1. Bilans emisji i imisji O stanie powietrza decyduje wielko ść i przestrzenny rozkład emisji zanieczyszcze ń ze wszystkich źródeł, z uwzgl ędnieniem przepływów transgenicznych i przemian fizykochemicznych zachodz ących w atmosferze. Na terenie gminy Ostrowie głównymi źródłami zanieczyszcze ń powietrza atmosferycznego s ą zanieczyszczenia komunikacyjne (liniowe) oraz pochodz ące ze źródeł niskiej emisji. Emisja komunikacyjna powoduje wzrost zanieczyszcze ń gazowych oraz pyłowych, b ędą- cych efektem: - spalania paliw (zanieczyszczenia gazowe): tlenek w ęgla, dwutlenek w ęgla, tlenki azotu i w ęglowodory, - ścierania opon, hamulców, nawierzchni drogowych (zanieczyszczenia pyło- we): zawieraj ące ołów, kadm, nikiel i mied ź. Emisja niska, przyczynia si ę do wzrostu st ęŜ eń w atmosferze: dwutlenku siarki, tlenku w ę- gla, tlenków azotu i niemetalowych lotnych zwi ązków organicznych. Zanieczyszczenia przemysłowe, powstaj ą w wyniku: - spalania paliw: pył, dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, tlenek w ęgla, dwutlenek w ęgla, - procesów technologicznych: fluor, kwas siarkowy, tlenek cynku, chlorowo- dór, fenol, krezol, kwas octowy.

Emisja niska Niska emisja zanieczyszcze ń powietrza stanowi na obszarach zabudowanych ok. 50% ogólnej emisji zanieczyszcze ń, za ś na terenach wiejskich ok. 80%. Do źródeł niskiej emisji mo Ŝna zaliczy ć przede wszystkim indywidualne posesje, w których wyst ępuje opalanie w ęglowe, a tak Ŝe mniejsze zakłady produkcyjne, usługowe i handlowe. Ze wzgl ędu na du Ŝą ilo ść punktów emisji, nie jest mo Ŝliwe monitorowanie ka Ŝdego z nich, a tym samym okre ślenie ilo ści dostaj ących si ę z nich do atmosfery zanieczyszcze ń. Rzeczywista emisja zanieczyszcze ń mo Ŝe by ć trudna do oszacowania, a przyczyn ą tego mo Ŝe by ć: - spalanie w ęgla o ró Ŝnej kaloryczno ści, - opalanie mieszka ń drewnem, - spalanie w piecach cz ęś ci odpadów (szczególnie tworzyw sztucznych). Głównym działaniem maj ącym zlikwidowa ć zanieczyszczenia z tego źródła jest zamiana typu ogrzewnictwa. Za podstaw ę zmian powinno stanowi ć sieciowe lub indywidualne ogrzewanie gazowe. Tam gdzie nieopłacalne jest doprowadzanie sieci gazowej, nale Ŝy wprowadza ć indywidualne systemy ogrzewania gazowego lub olejowego. Tam gdzie jest to mo Ŝliwe wskazane jest tworzenie lokalnych kotłowni. Jednak równie Ŝ tu nale Ŝy stosowa ć ekologiczne systemy grzew- cze. Wykorzystuj ąc rolniczy charakter badanego obszaru, w cz ęś ci gospodarstw domowych jako paliwo mo Ŝna stosowa ć słom ę. Do zmniejszenia niskiej emisji zanieczyszcze ń do powietrza atmosferycznego, przyczyni si ę budowa instalacji, które wykorzystuj ą energi ę odnawialn ą.

Emisja komunikacyjna Zanieczyszczenia komunikacyjne nale Ŝą do czynników najbardziej obci ąŜ aj ących powietrze atmosferyczne. Szczególnie uci ąŜ liwe s ą zanieczyszczenia gazowe powstaj ące w trakcie spalania paliw przez pojazdy mechaniczne. Drug ą grup ę emisji komunikacyjnych stanowi ą pyły, powstaj ące w wyniku tarcia i zu Ŝywania si ę elementów pojazdów. Przy ocenie jako ści powietrza atmosferycznego na terenie gminy Ostrowie, nale Ŝy jak najbardziej uwzgl ędni ć ilo ść zanieczyszcze ń pochodz ących z ruch samochodowego, odbywaj ącego si ę na jego obszarze. Ilo ść emitowanych zanieczyszcze ń zale Ŝy od nat ęŜ enia ruchu, rodzaju pojazdów oraz paliwa stosowanego do ich nap ędu. Przy obliczaniu szacunkowych ilo ści zanieczyszcze ń powsta- jących w wyniku ruchu komunikacyjnego przyj ęto nast ępuj ące zało Ŝenia: - samochody osobowe jako paliwa u Ŝywaj ą benzyny, średnie spalanie na 100 km – 8 litrów benzyny (5,76 kg), - samochody ci ęŜ arowe jako paliwa u Ŝywaj ą oleju nap ędowego, średnie spalanie na 100 km – 36 litrów oleju nap ędowego (29,52 kg). Emisja poszczególnych rodzajów zanieczyszcze ń powstaj ących w wyniku spalania 1 kg oleju nap ędowego i benzyny przedstawia Tabela 23. Tabela 23. Rodzaje zanieczyszczenia Benzyna [g/kg paliwa] Olej nap ędowy [g/kg paliwa] Pyły - 4,3

SO 2 2,0 6,0

NO 2 33,0 76,0 CO 240,0 23,0 węglowodory alifatyczne 30,0 13,0 węglowodory aromatyczne 13,0 6,0

Emisja zanieczyszcze ń pochodz ących z ruchu kolejowego na terenie gminy Ostrowie nie wyst ępuje i nie przyczynia si ę do pogorszenia jako ści powietrza atmosferycznego. O stopniu zanieczyszczenia powietrza świadczy równie Ŝ skład chemiczny opadów atmosferycznych. Emitowane do powietrza zanieczyszczenia podlegaj ą przemianom chemicznym i s ą wymywane z atmosfery lub docieraj ą do powierzchni ziemi jako opad suchy. Rozpuszczalne formy zanieczyszcze ń powoduj ą zakwaszanie opadu (kwa śne deszcze pH<5,0) i niekorzystnie wpływaj ą na stan środowiska. Na obszarze gminy badania chemizmu opadu atmosferycznego prowadzone były w miejscowo ści Mieczownica, w latach 2000 i 2001, przez WIO Ś Pozna ń. Wyniki bada ń przedstawia Tabela 24: Tabela 24.

SO 4 NO 3 Pogólny Nogólny kadm mied ź ołów cynk Miejscowo ść pH mg/m 2 mg/m 2 mg/m 2 mg/m 2 mg/m 2 mg/m 2 mg/m 2 mg/m 2 Rok 200 5,52 2319 495 45,00 453 13,90 3,50 2,50 35,40 Mieczownica Rok 2001 5,97 1876 600,5 18,40 369,4 0,00 2,432 1,725 24,94

Obserwowane lekkie obni Ŝenie pH opadów atmosferycznych w roku 2000, nie wskazuje na silne zanieczyszczenie powietrza. Świadczy jednak o jego granicznych warto ściach, po prze- kroczeniu których mo Ŝe nast ąpi ć dalsze obni Ŝanie si ę pH deszczu. Jednak w roku 2001 pH opa- dów atmosferycznych nieco wzrosło, co wskazuje na popraw ę stanu czysto ści powietrza. Po- twierdzeniem tego faktu jest równie Ŝ zaobserwowana poprawa pozostałych badanych wska źni-

ków (wyj ątek stanowi NO 3). Wyst ępowanie w powietrzu atmosferycznym substancji nie stanowi ących jego normalnego (stałego) składu nazywamy imisj ą. St ęŜ enie zanieczyszcze ń w powietrzu atmosferycznym jest zwi ązane ze stopniem koncentracji źródeł emisji zanieczyszcze ń, wielko ści ą emisji, warunkami rozprzestrzeniania si ę zanieczyszcze ń oraz wpływem zanieczyszcze ń transgranicznych. Ocena stanu zanieczyszczenia powietrza wykonywana jest w oparciu o wyniki bada ń monitoringowych prowadzonych na terenie województwa przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, Wojewódzk ą Stacj ę Sanitarno – Epidemiologiczn ą, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej oraz lokalnie przez podmioty gospodarcze oddziałuj ące na środowisko.

5.3.1.2. Problematyka przewietrzania miejscowo ści Jednym z głównych problemów wyst ępuj ących na terenie gminy Ostrowie jest tzw. niska emisja, zwi ązana ze stosowaniem paliw gorszej jako ści w paleniskach domowych oraz z działal- no ści ą małych zakładów, nie podlegaj ących obowi ązkowi posiadania decyzji o dopuszczalnej emisji zanieczyszcze ń do powietrza. Dlatego, bardzo wa Ŝnym czynnikiem, który mo Ŝe powodowa ć rozproszenie zanieczyszcze ń jest przewietrzanie wi ększych skupisk źródeł emisji oraz całych miejscowo ści. Ró Ŝnica temperatur pomi ędzy miejscowo ściami, miejscowo ściami s ąsiaduj ącymi z nimi terenami wolnymi od zabudowy mo Ŝe wynosi ć kilka stopni Celsjusza. Źródłem emisji ciepła s ą źle izolowane ruroci ągi przesyłaj ące media, niewła ściwe izolowanie budynków, okna, wyrzutnie spalin, wyrzutnie pary i instalacje chłodnicze, miejsca zrzutu ścieków, itp. Na terenie gminy Ostrowie nie wyst ępuj ą miasta charakteryzuj ące si ę du Ŝą i zwart ą zabudow ą, wi ęc zjawisko zatrzymywania ciepła w miastach lub w miejscowo ściach nie wyst ępuje. 5.3.1.3. Systemy zaopatrzenia w ciepło mieszka ńców i przedsi ębiorców Wi ększo ść instalacji ciepłowniczych na terenie gminy Ostrowie zasilana jest w ęglem, co ma bezpo średni wpływ na jako ść powietrza. Źródłem powstawania zanieczyszcze ń jest wykorzystanie niskiej jako ści w ęgla oraz ró Ŝnego typu materiały odpadowe wykorzystywane w przesta- rzałych urz ądzeniach grzewczych. Utrzymanie dobrej jako ści powietrza, a nawet popraw ę jego jako ści mo Ŝna uzyska ć poprzez: - eliminowanie w ęgla jako paliwo w kotłowniach lokalnych i gospodarstwach domowych, rozpowszechnienie stosowania drewna, wierzby energetycznej, a przede wszystkim gazu, - promowanie nowych no śników energii ekologicznej pochodz ących ze źródeł odnawialnych (energia słoneczna, biogaz), - centralizacja uciepłowienia prowadz ąca do likwidacji małych kotłowni i indywidualnych palenisk domowych, - rozbudowa sieci gazowej na obszarze gminy i zwi ększenie liczby odbiorców, - wsparcie finansowe dla mieszka ńców zmieniaj ących ogrzewanie w ęglowe na bardziej ekologiczne, - edukacja ekologiczna społecze ństwa na temat wykorzystania proekologicznych no śników energii i szkodliwo ści spalania materiałów odpadowych (szczególnie tworzyw sztucznych).

5.3.1.4. Obszary uci ąŜ liwo ści zapachowej Zdolno ść rozpoznawania przez człowieka niektórych lotnych substancji w otoczeniu jest cech ą bardzo zindywidualizowan ą. Dokładne okre ślenie odległo ści oddziaływania zapachów jest niemo Ŝliwe, gdy Ŝ jest ono bardzo zmienne, uzale Ŝnione od wielu czynników, w tym od pogody. Zasi ęg i oddziaływanie odorów uzale Ŝnione s ą od samego źródła, jego rodzaju i wielko ści oraz od warunków atmosferycznych, a przede wszystkim od siły i kierunku wiatru oraz opadów atmosferycznych. Najbardziej bezpo średni ą miar ą wielko ści imisji substancji zapachowo uci ąŜ liwych s ą opinie ludno ści nara Ŝonej na ten rodzaj uci ąŜ liwo ści. Dla potrzeb planistycznych powinny zosta ć opracowane zasady lokalizacji zakładów i przedsi ęwzi ęć mog ących stanowi ć źródło odorów, np. fermy drobiu, świ ń, kompostownie, oczyszczalnie ścieków, palarnie kawy, piekarnie, itp. Tereny te powinny by ć zlokalizowane w znacznej odległo ści od zabudowy mieszkaniowej oraz od strony zawietrznej w stosunku do tej zabudowy. Powinno si ę tak Ŝe narzuca ć konieczno ść stosowania nowoczesnych technologii – zamkni ętych, hermetycznych, daj ących najwi ększe zabezpieczenie przed ewentualn ą uci ąŜ liwo- ści ą odorow ą.

5.3.1.5. Obszary uci ąŜ liwo ści spowodowanej przez ci ągi komunikacyjne Ruch drogowy jest istotnym zagro Ŝeniem dla środowiska i zdrowia człowieka. Zwi ększaj ą- ce si ę nat ęŜ enie ruchu, stan dróg oraz stan techniczny pojazdów stanowi ą źródło zagro Ŝeń, w tym przyczyniaj ą si ę do wzrostu emisji zanieczyszcze ń do powietrza. Zadania ekologiczne prowadz ące do realizacji tego kierunku działania to: - wyprowadzenie ruchu tranzytowego tranzytowego obszaru miast (budowa obej ść drogowych, obwodnic), przebudowa dróg o małej przepustowo ści, - bie Ŝą ca modernizacja dróg i ci ągów komunikacyjnych, - egzekwowanie re Ŝimów emisji spalin przez pojazdy oraz eliminacja pojaz- dów o podwy Ŝszonej emisji i nie posiadaj ących katalizatorów, - wspieranie rozwoju ruchu rowerowego poprzez likwidacj ę barier technicznych oraz tworzenie ście Ŝek rowerowych - stosowanie stref (pasów) zieleni izolacyjnej wzdłu Ŝ ci ągów komunikacyjnych (strefy te powinny by ć komponowane z gatunków o du Ŝej odporno ści na zanieczyszczenia oraz wła ściwie piel ęgnowane, a ubytki uzupełniane). 5.3.1.6. Obszary wymagaj ące programów naprawczych Na podstawie zebranych informacji i przeprowadzonej analizy, stwierdza si ę, Ŝe na terenie gminy Ostrowie nie wyst ępuj ą obszary wymagaj ące w my śl obowi ązuj ących przepisów opracowania programów naprawczych w 2004 roku. Wynika to z bada ń, przeprowadzonych dla potrzeb oceny jako ściowej powietrza w strefach. 5.3.1.7. Budynki i budowle, w których zastosowano azbest przewidziany do wymiany Na terenie gminy brak danych dotycz ących budynków krytych pokryciami dachowymi zawieraj ącymi azbest.

5.3.2. Przewidywane kierunki zmian Stan jako ści powietrza w gminie Ostrowie nale Ŝy odnie ść do zachodz ących w nim zmian gospodarczych i przyj ętej strategii rozwoju. Nale Ŝy przewidywa ć, Ŝe w przyszło ści b ędzie nast ę- powa ć zmniejszanie si ę wielko ści emisji ze źródeł przemysłowych-energetycznych i technologicznych, a tak Ŝe zmniejszenie tej emisji w emisji całkowitej. Obserwuje si ę wzrost udziału terenów zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej na obszarach wiejskich. W zwi ązku z planowanym rozwojem turystyki (turystyka, agroturystyka) nale Ŝy prognozowa ć wzrost ilo ści o środków wypoczynkowo – rekreacyjnych. O ile nie nastąpi gazyfikacja terenu gminy, mo Ŝna si ę spodziewa ć intensyfikacji oddziaływania źródeł niskiej emisji i zwi ęk- szenia jej udziału w emisji całkowitej substancji do powietrza. Strategia rozwoju województwa i gminy zakłada restrukturyzacj ę systemu transportowego. Do minimalizacji emisji spalin z obszarów arterii komunikacyjnych przyczyni ą si ę równie Ŝ realizowane zabezpieczenia akustyczne w postaci ekranów akustycznych oraz nasadzenia zieleni wzdłu Ŝ pasów drogowych. Wykonanie tych działa ń w przypadku modernizacji i budowy dróg wy- musi post ępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko prowadzone przy lokalizacji i realizacji inwestycji, jak i wdro Ŝenie przyj ętych programów naprawczych w zakresie ochrony przed hałasem.

5.3.3. Przyj ęte cele, priorytety, limity i wynikaj ące z dokumentów rz ądowych terminy ich uzyskania Zgodnie z polityk ą ekologiczn ą pa ństwa, celem strategicznym do realizacji w perspektywie do roku 2010 jest poprawa jako ści powietrza i zmniejszenia emisji substancji do powietrza, przy pełnej harmonizacji standardów jako ści powietrza i emisji z prawem UE. W my śl przyj ętej strategii, wizj ą przyszło ści gminy Ostrowie jest jej funkcjonowanie według reguł gwarantuj ących zrównowa Ŝony rozwój. Głównym celem zrównowa Ŝonego rozwoju gminy w obszarze środowiska przyrodniczego jest jego przyjazno ść dla człowieka. Jako ść powietrza w gminie ma odpowiada ć normom, a w rejonach turystycznych ma by ć jak najlepsza. Energia produkowana ma by ć w wi ększej cz ęś ci z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii i w technologiach chroni ących atmosfer ę. Główny nacisk nale Ŝy poło Ŝyć na popraw ę jako ści stanu powietrza poprzez likwidacj ę emisji substancji z sektora komunalnego. Cel ten uznaje si ę za priorytetowy, maj ąc jednak na uwadze okre ślon ą wizj ę powiatu, która zakłada eksponowanie walorów turystyczno –krajobrazowych i jednoczesny rozwój rolnictwa oraz małych i średnich przedsi ębiorstw. Drugim celem jest niepo- garszanie stanu powietrza w miejscach gdzie jest on wła ściwy. Oba te cele nale Ŝy uzna ć za priorytety zrównowa Ŝonego rozwoju gminy i cele nadrz ędne programu ochrony środowiska na lata 2002 – 2006. S ą one zgodne z celami strategicznymi polityki ekologicznej pa ństwa w zakresie zarz ądzania jako ści ą powietrza. Wielko ść emisji niektórych substancji do powietrza ma ścisły zwi ązek z mo Ŝliwo ści ą wyst ą- pienia zmian klimatu. Przeciwdziałaj ąc zmianom klimatu Polska przyj ęła Ramow ą Konwencj ę Na- rodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu oraz Protokół do tej Konwencji zwany Protokołem z Kioto. Polska wypełniła i wypełnia szereg zobowi ąza ń. Do ko ńca XX w. ustabilizowano emisj ę gazów cieplarnianych. Polska składa te Ŝ regularne raporty o poziomie emisji i pochłaniania gazów cieplarnianych oraz o działaniach podejmowanych przez pa ństwo na rzecz ochrony klimatu. W latach 2008 – 2012 nale Ŝy zredukowa ć emisj ę gazów cieplarnianych o 6% w stosunku do roku 1988. Jest to zadanie priorytetowe. Maj ąc na uwadze systematyczny spadek emisji tych gazów w ostatniej dekadzie XX w. i zachowanie tego trendu w chwili obecnej, w polityce ekologicznej pa ństwa szacuje si ę, Ŝe zobowi ązanie zostanie wypełnione z nadwy Ŝką. W perspektywie do 2010r. nale Ŝy stworzy ć mechanizmy monitoruj ące wypełnianie wszystkich zobowi ąza ń oraz dokona ć oceny kierunków rozwoju gospodarki kraju w długim horyzoncie. 5.3.4. Lista przedsi ęwzi ęć własnych i koordynowanych wynikaj ących z dokumentów rz ądo- wych Polityka ekologiczna Pa ństwa na lata 2003 – 2006 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2007 – 2010 wyznacza dla okresu 2004 – 2006 nast ępuj ące zadania, które nale Ŝy uzna ć za przedsi ęwzi ęcia własne i koordynowane gminy Ostrowie w zakresie ochrony powietrza: - opracowanie jednolitego systemu zbierania, opracowywania i gromadzenia informacji o zanieczyszczeniach powietrza w układzie administracyjnym: gmina – powiat – województwo – kraj, oraz bran Ŝowym: du Ŝe przedsi ębior- stwa – sektory – kraj , - wdro Ŝenie systemu zbierania, opracowywania i gromadzenia informacji o zanieczyszczeniach powietrza, - wst ępna ocena stanu jako ści powietrza , - identyfikacja obszarów z przekroczeniami dopuszczalnych st ęŜ eń zanieczyszcze ń - opracowanie dla obszarów z przekroczeniami odpowiednich poziomów odniesienia jako ści powietrza, - wdra Ŝanie programów naprawczych ochrony powietrza (sukcesywnie), - rozwój sieci pa ństwowego monitoringu jako ści powietrza (sukcesywnie). Głównym celem polityki ekologicznej pa ństwa w perspektywie do roku 2010 jest poprawa stanu jako ści powietrza oraz osi ągni ęcie norm emisyjnych wymaganych przez przepisy UE. Wdro Ŝenie jednolitego krajowego systemu bilansowania i weryfikacji ładunków substancji emitowanych do powietrza jest tu zadaniem podstawowym, które rozpocz ęło si ę od fazy zbierania informacji, ich analizy, opracowania raportów, prognoz i programów rzeczowo – finansowych redukcji zanieczyszcze ń. Realizacja zada ń, które wynikaj ą z oceny jako ści stanu powietrza i przyj ęcia unijnych norm emisyjnych mo Ŝe potrwa ć nawet do 2020r. i poci ągn ąć za sob ą konieczno ść nawet potrojenia przewidywanych poprzednio, wydatków na inwestycje ekologiczne lub wymian ę instalacji spalania na nowe, w tym z zmian ą w ęgla kamiennego i brunatnego na gaz. Polityka ekologiczna pa ństwa, jako jeden z głównych celów średniookresowych wyznacza opracowanie i wdro Ŝenie zintegrowanego systemu zarz ądzania energi ą i środowiskiem, głównie w powi ązaniu z sektorem energetycznym, transportem, komunikacj ą, przemysłem chemicznym, paliwowym, mineralnym, budownictwem, hutnictwem oraz sektorem komunalnym.

5.3.5. Lista przedsi ęwzi ęć własnych i koordynowanych wynikaj ących z Programu Woje- wództwa W programie ochrony środowiska województwa wielkopolskiego na lata 2002 – 2010, jako zadania na lata 2004 – 2006 mo Ŝna wyró Ŝni ć nast ępuj ące przedsi ęwzi ęcia inwestycyjne i pozain- westycyjnie, które nale Ŝy uzna ć za własne i koordynowane dla gminy w zakresie ochrony powietrza: - monitoring powietrza jako element zarz ądzania ochron ą powietrza (pozainwestycyjne, sukcesywnie), - promowanie komunikacji zbiorowej, szerszego wykorzystania kolei w transporcie pasa Ŝerskim i towarowym (pozainwestycyjne, sukcesywnie), - budowa i modernizacja infrastruktury drogowej, w tym budowa obwodnic miast w ci ągach najwa Ŝniejszych dróg (inwestycyjne, sukcesywnie, w zgodzie z polityk ą transportow ą województwa), - budowa ście Ŝek rowerowych (inwestycyjne, sukcesywnie), - modernizacja systemu ogrzewania w miastach i gminach m.in. poprzez wykorzystanie bardziej ekologicznych źródeł ciepła ni Ŝ w ęgiel (inwestycyjne, sukcesywnie). W perspektywie do roku 2010 nale Ŝy przewidzie ć nast ępuj ące przedsi ęwzi ęcia: - monitoring jako ści powietrza i ocena poziomu zanieczyszcze ń w powietrzu zgodnie z wymaganiami ustawowymi, - eliminacja ruchu drogowego o charakterze tranzytowym z centrów miast, - kontynuacja modernizacji zbiorczych i indywidualnych systemów grzewczych: wprowadzanie kotłów nowej generacji, zmiana no śnika energii jakim jest w ęgiel na bardziej ekologiczny, np. gaz, olej opałowy, energia elektrycz- na, alternatywne źródła energii: energia wodna, biomasy, słoneczna, wiatro- wa, pompy ciepła, - sukcesywna realizacja programu gazyfikacji województwa, - termomodernizacja budynków u Ŝyteczno ści publicznej i budynków mieszkalnych, - preferowanie wprowadzania w budownictwie materiałów energooszcz ęd- nych, - wdra Ŝanie najlepszych dost ępnych technik (BAT), - modernizacja i automatyzacja procesów technologicznych w przemy śle, - instalowanie urz ądze ń do redukcji zanieczyszcze ń powstałych w procesach technologicznych oraz poprawa sprawno ści obecnie funkcjonuj ących urz ą- dze ń. 5.3.6. Lista przedsi ęwzi ęć własnych gminy wynikaj ących z dokumentów, koncepcji jej władz, postulatów rozmaitych środowisk, w tym organizacji pozarz ądowych i mieszka ńców Za przedsi ęwzi ęcia własne i koordynowane gminy wynikaj ące ze stanowiska organów samorz ądu lokalnego i społecze ństwa, nale Ŝy uzna ć nast ępuj ące działania w celu zmniejszenia poziomu niskiej emisji i poprawy infrastruktury drogowej: - promowanie alternatywnych odnawialnych źródeł energii, - opracowanie i wdro Ŝenie planów gospodarki energetycznej w gminach, - wdra Ŝanie programu renowacji cieplnej, - renowacj ę nawierzchni dróg, tworzenie warunków do rozwoju transportu zbiorowego i rowerowego, - modernizacja głównego układu dróg.

5.3.7. Przyj ęte kryteria wyboru i hierarchizacji przedsi ęwzi ęć Dokonuj ąc wyboru i hierarchii wymienionych wy Ŝej przedsi ęwzi ęć wynikaj ących z doku- mentów rz ądowych, wojewódzkich, powiatowych i gminnych, nale Ŝy przyj ąć nast ępuj ące kryteria: - kryterium zgodno ści przedsi ęwzi ęcia z polityk ą pa ństwa, programem ochrony środowiska województwa oraz strategi ą zrównowa Ŝonego rozwoju gminy, - kryterium wynikaj ące z uwarunkowa ń szeroko poj ętego prawa ochrony śro- dowiska, - kryterium wynikaj ące z uwarunkowa ń stanu jako ści powietrza prognozowa- nego zgodnie z przewidywanymi kierunkami zmian, - kryterium kosztów przedsi ęwzi ęcia i czasu trwania jego realizacji, - kryterium wpływu realizacji przedsi ęwzi ęcia na sprawno ść zarz ądzania stanem środowiska w obr ębie gminy i dokonywania jego oceny.

5.3.8. Zhierarchizowana lista przedsi ęwzi ęć własnych i koordynowanych, w podziale na inwestycyjne i pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji w ramach Programu w perspektywie wieloletniej Wi ększo ść zada ń okre ślonych powy Ŝej jest zbie Ŝna i w zasadzie pokrywa si ę. Dominuj ący wpływ na stan jako ści powietrza w obr ębie gminy ma tzw. niska emisja. Jednym z głównych przedsi ęwzi ęć maj ących na celu likwidacj ę tego zjawiska jest gazyfikacja gmin. Program gazyfikacji powinien wej ść równie Ŝ w skład opracowywanych planów energetycznych gmin, wymaganych przepisami prawa energetycznego. Modernizacja i budowa nowych dróg ma wpływ na wiele aspektów zrównowa Ŝonego rozwoju gminy, w tym tak Ŝe na wielko ść emisji substancji generowanej przez transport drogowy na obszary zabudowane i odczuwanej w zwi ązku z tym uci ąŜ liwo ści. Wdro Ŝenie zintegrowanego systemu zarz ądzania w obszarze jako ści środowiska, w tym jako ści powietrza stanie si ę główn ą sił ą nap ędow ą do stworzenia spójnej, wieloletniej polityki ochrony środowiska w regionie. W niniejszym programie nie uj ęto realizacji przedsi ęwzi ęć własnych – organizacyjnych i technicznych, podmiotów korzystaj ących ze środowiska, które maj ą na celu ograniczenie emisji substancji do powietrza. Działania te s ą i b ędą podejmowane wskutek bie Ŝą cej kontroli wykony- wanych przez słu Ŝby ochrony środowiska. Trudno jest tak Ŝe przewidzie ć ilo ść tych zada ń w sytuacji dokonuj ących si ę przeobra Ŝeń gospodarczych, a tak Ŝe nast ępuj ących zmian warto ści dopuszczalnych wynikaj ących z przepisów unijnych. Wprowadzenie na skutek harmonizacji z prawem unijnym nowych przepisów, w tym szeregu ustaw i rozporz ądze ń tworz ących polskie prawo ochrony środowiska wymaga, zarówno ze wzgl ędu na obszerno ść , jak i trudn ą percepcj ę, nakładów na systematyczne szkolenie istniej ą- cych kadr administracyjnych i pozyskania nowych. Bardzo du Ŝo problemów wi ąŜ e si ę z prowadzeniem procedur ocen oddziaływania na środowisko oraz wydawaniem pozwole ń zintegrowanych. Trudnym do realizacji celem jest nakłonienie mieszka ńców poszczególnych gmin do zmiany czynnika grzewczego z w ęgla na gaz, czy olej opałowy. Dlatego dla likwidacji ‘niskiej emisji ma czynnik ekonomiczny. Mo Ŝna nawet spodziewa ć si ę, Ŝe proces zmian instalacji b ędzie post ępo- wał powoli i bardzo długo, o ile nie zostan ą stworzone mechanizmy finansowej zach ęty, w jedno- znaczny sposób promuj ące nowe systemy ogrzewania. Tabela 25. Termin realizacji Okres Okres

krótkotermino- średniotermi- cia wy nowy ę Rodzaj

Jednostka odpo- wzi ę cia ę Opis przedsi ęwzi ęcia wiedzialna / Jed- Szacunkowe L.p. nostki współpra- ródłafinansowania wzi ź

ę cuj ące 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Celprzedsi nakładyzł przedsi Potencjalne 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Zadania własne Ujawnienie i zgłaszanie WIO Ś nowych źródeł gmina/ Ochrona jako- Środki wła- zanieczyszcze ń powietrza w celu podj ęcia ści powietrza sne, Inne czynno ści kontrolnych i wykonania pomiarów fundusze w 1 P tym strukturalne UE.

Modernizacja kotłowni w obiektach komunal- gmina/ Ochrona jako- Środki wła- nych (przebudowa na gaz, rop ę, biopaliwo) ści powietrza sne, Inne fundusze w 2 I tym strukturalne UE.

Budowa sieci gazowych, zmiana systemu gmina/ Ochrona jako- Środki wła- ogrzewania ści powietrza sne, Inne fundusze w 3 I tym strukturalne UE.

Wspomaganie rozwoju przemysłu wysokiej gmina/ Ograniczenie Środki wła- technologii i rolno-spo Ŝywczego poprzez przy- zanieczyszcza- sne. 4 P/I gotowanie terenów pod inwestycje, ich wspól- nia powietrza ną promocj ę i ulgi podatkowe przez przemysł Modernizacja dróg gminnych i osiedlowych gmina/ Zmniejszenie Środki wła- obszarów sne uci ąŜ liwo ści 5 I spowodowanej przez ci ągi komunikacyjne Wprowadzenie do miejscowych planów zago- gmina/ Ochrona jako- Środki wła- spodarowania przestrzennego obszarów wy- ści powietrza sne w tym magaj ących zapewnienia wysokiej jako ści po- PFO ŚiGW, wietrza Inne fundu- 6 P sze w tym strukturalne UE.

Wzmocnienie działalno ści kontrolnej organów gmina/ Ochrona jako- Środki wła- samorz ądowych w porozumieniu z WIO Ś w ści powietrza sne. 7 P zakresie emisji substancji do powietrza przez podmioty korzystaj ące ze środowiska Kreowanie warunków najlepszego stanu jako- gmina/ Ochrona jako- Środki wła- ści powietrza na terenach o walorach tury- ści powietrza sne w tym styczno- krajobrazowych poprzez akty prawa na terenach o PFO ŚiGW, 8 P miejscowego (reglamentacja) walorach tury- Inne fundu- styczno - krajo- sze w tym brazowych strukturalne UE 0P 10 1P/I 11 2P 12 3P/I 13 01 21 415 14 P 1 13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 P 1 2 1 I 2 P/I 3 P 9 P 4 P 5 P/I 6 L.p. przedsi ęwzi ęcia Rodzaj pod kpod transporturodzajów innych rozwój blicznego, pu- transportu funkcjonowania Optymalizacja WIO zgłaszanie i Ujawnienie zanieczyszcze przemy wstosowanych technologii Modernizacja czynno Opracowanie i wdro i Opracowanie kroczeniami dopuszczalnych st dopuszczalnych kroczeniami z prze- terenów dla powietrza ochrony czych ulgi podatkowe, reglamentacja) podatkowe, ulgi miejscowe, (plany emisji niskiej ograniczenie Wsparcie przedsiWsparcie cji Rozwój sieci monitoringu jako monitoringu sieci Rozwój nym regional- monitoringu w gminy udział poprzez Opracowanie planu zmiany zmiany planu Opracowanie (z w(z komunalnych obiektów do odniesieniu w go realizacja i sku) Wzmocnienie działa Wzmocnienie Opracowanie planu wykorzystania ró wykorzystania planu Opracowanie budynków „termomodernizacji”zakresie w technologii działywania na na działywania sprawno i realizowaniu przedsirealizowaniu i znaczny sposób wpłyn sposób znaczny powietrza) oraz wydawania pozwole wydawania oraz powietrza) mieszkaniowej Likwidowanie uci Likwidowanie wodowanych hodowl wodowanych nych, w tym pozwole tym w nych, temów ogrzewania (biomasa) ogrzewania temów cz energoosz- materiałów budownictwie w nia wykorzystywa- rzecz na promocyjne Działania publicznej i mieszkalnych i modernizacji mieszkalnych i publicznej Opracowanie i wdro i Opracowanie przez termoizolacjprzez do powietrza energii i substancji emisji czenia ę dnych ę glowego na bardziej przyjazne przyjazne bardziej na glowego ą tem ochrony powietrza ochrony tem ś ś ci kontrolnych i wykonania pomiarów wykonania i kontrolnych ci le pod k pod le ś Opis przedsi Opis ci prowadzenia procedur oceny od- oceny procedur prowadzenia ci ń ś powietrza w celu podj celu w powietrza ą rodowisko przy lokalizowaniu przy rodowisko ąŜ ę tem ochrony powietrza ochrony tem ę wzi liwo budynków u budynków Ŝ Ŝ ń ą ń enie programów napraw- programów enie enie programów ograni- programów enie na rzecz prawidłowo rzecz na ę ęć na terenach zabudowy terenach na zintegrowanych ąć wzi ś maj ci zapachowych spo- zapachowych ci na na ę ęć wzi ź ą mog Ś ródeł ogrzewaniaródeł ś cych na celu na cych ś nowych nowych rodowisko (stanrodowisko ci powietrzaci ęŜ Ŝ ę yteczno e ą cia ń cych w cych substan- ń ś Ŝ emisyj- rodowi- ę nych ź cia ę ródeł sys- ś ci ś ci i ci Zadania koordynowaneZadania przewo na, WIOna, rz gmina/ przedsi gmina, WIO gmina, zarz gmina/ przedsi wojewoda/ WIOwojewoda/ rz gmina/ gmina/ gmina/ gmina/ szkolenia. wojewoda/ zarzwojewoda/ uczelnie oferujuczelnie i firmy eksperci, biegli, powiatu, lanych/ zarzlanych/ budow- materiałów producenci twa, zarz wiatu, gminawiatu, mo zarz wiatu, gminawiatu, Jednostka odpo- Jednostka nostki współpra- nostki wiedzialna / Jed- wiedzialna ą ą d powiatu, gmi- powiatu, d d powiatud ś Zadania własneZadania ą ą ą ci/ zarzci/ d powiatu, d d wojewódz- d d nierucho- d cuj ź ę ę Ś za- nicy/ biorcy? biorcy, za- biorcy, ą ce ą Ś ą d po- d d po- d ą ą ce Ś d , krótkotermino- 2004 Okres wy

2005 realizacji Termin 2006 2007 ś

2008 redniotermi- kresOk 2009 nowy 2010 2011 ś jako- Ochrona przez przemysłprzez powietrza nia zanieczyszcza- Ograniczenie ś jako- Ochrona ś jako- Ochrona ś jako- Ochrona ś jako- Ochrona emisji Ograniczenie ś jako- Ochrona wej szarów uciszarów ob- Likwidacja wo ś jako- Ochrona ka miesz- ciepło wZaopatrzenie si ś jako- Ochrona ci powietrzaci ci powietrzaci ci powietrzaci ci powietrzaci ci powietrzaci ci powietrzaci ci powietrzaci ci powietrzaci ę ń ś iocówbi orc ców i przed- i ców ci zapacho- ci

Cel przedsi ęwzi ęcia ąŜ li-

nakłady zł Szacunkowe tym UEtym w fundusze innesne, Ś tym UEtym w fundusze innesne, Ś ralne UE. ralne struktu- tym w fundusze Innesne, Ś PFO tymw sne Ś UE. tymw sze fundu- inne tym UEtym w fundusze innesne, Ś sne Ś tym UEtym w fundusze innesne, Ś tym UEtym w fundusze innesne, Ś tym UEtym w fundusze innesne, Ś tym UEtym w fundusze innesne, Ś tym UEtym w fundusze innesne, Ś tym UEtym w fundusze innesne, Ś rodki wła- rodki rodki wła- rodki rodki wła- rodki rodki wła- rodki rodki wła- rodki rodki wła- rodki rodki wła- rodki rodki wła- rodki rodki wła- rodki rodki wła- rodki rodki wła- rodki rodki wła- rodki Ś iGW, Potencjalne źródła finansowania 1I 11 2P 12 0I 10 01 21 415 14 13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 P 1 2 1 P 7 P/I 8 P/I 9 L.p. przedsi ęwzi ęcia Rodzaj Ujawnienie i zgłaszanie WIO zgłaszanie i Ujawnienie zanieczyszcze czynno dernizacja linii kolejowych) linii dernizacja mo- dróg, nawierzchni poprawa dróg, szych przez inwestycje dotycz inwestycje przez powietrza do substancji emisji Ograniczenie wa obwodnic miast w ci w miast obwodnic wa (budo- kolejowej i drogowej infrastruktury zacji wanych lizacj wych przy ci przy wych tym w szczególnow tym go i wodnego oraz budowy budowy oraz wodnego i go kolejowe- transportu wykorzystania szerszego zbiorowej,komunikacji rozwoju do runków poprzez modernizacjpoprzez powietrza do substancji emisji Ograniczenie Budowa sieci najwy sieci Budowa Rozwój sieci monitoringu jakomonitoringu sieci Rozwój gionalnym re- monitoringu w powiatu i gminy udział przez Budowa gazociBudowa zowych w gminachw zowych granice miast (budowa obwodnic) (budowa miast granice poza tranzytowego ruchu Wyprowadzenie ę pr ś ci kontrolnych i wykonania pomiarów wykonania i kontrolnych ci Opis Opis przedsi ę dko ą gach komunikacyjnych, optyma- komunikacyjnych, gach ś ń ci ruchu na obszarach zabudo- obszarach na ruchu ci ą powietrza w celu podj celu w powietrza gów przesyłowych i sieci ga- sieci i przesyłowych gów ś ci poprzez tworzenie wa- tworzenie poprzez ci Ŝ szych napiszych ę systemów transportu, wtransportu, systemów ą ą gach najwa gach ce budowy i moderni- i budowy ce ę ś wzi Ś cie ś nowych nowych ci powietrzaci Ŝ ęć ę ek rowero- ek cia Ŝ niej- ę ź cia ródeł gmina/ zarz struktur da, zarzda, wództwa, zarzwództwa, powiatu, gminapowiatu, zarz twa/ zarztwa/ tu, gminatu, zarz gmina zarz WIO PGNiG/ zarzPGNiG/ na rz za- województwa, wódzki zarz wódzki woje- GDDKiA/ zarz powiatowydróg, Jednostka odpo- Jednostka nostki współpra- nostki wiedzialna / Jed- wiedzialna ą d powiatu, gmi- powiatu, d ą ą ą ą ą Zadania własneZadania Ś dzaj d wojewódz- d d powiatu,d d powiatu/d d dróg, gmina dróg, d , gmina cuj ą ą / wojewo- / ą d woje- d ą ą d powia- d ce cy infra- cy ą ą d d ą d krótkotermino- 2004 Ok res wy

2005 realizacjiTermin 2006 2007 ś

2008 redniotermi- kresOk 2009 nowy 2010 2011 ś jako- Ochrona ś jako- Ochrona ś jako- Ochrona ś jako- Ochrona przez ciprzez spowodowanej munikacyjne energetycznych sieciBudowa uci obszarów Zmniejszenie emisji Ograniczenie ci powietrza ci ci powietrza ci ci powietrza ci ci powietrza ci ąŜ liwo ą gi ko- gi ś Cel przedsi ęwzi ęcia ci

nakłady zł Szacunkowe ralne UE.ralne struktu- tym wfundusze Innesne, Ś tym UEtym wfundusze innesne, Ś tym UEtym wfundusze innesne, Ś tym UEtym wfundusze innesne, Ś tym UEtym wfundusze innesne, Ś tym UEtym wfundusze innesne, Ś tym UEtym wfundusze innesne, Ś rodki wła- rodki rodki wła- rodki rodki wła- rodki rodki wła- rodki rodki wła- rodki rodki wła- rodki rodki wła- rodki

Potencjalne źródła finansowania 5.4. Stres miejski – oddziaływanie hałasu Podstawowym wska źnikiem klimatu akustycznego jest sumaryczny poziom hałasu danego obszaru. Decyduj ącym stopniu zale Ŝy on od jego stopnia urbanizacji oraz rodzaju emitowanego ha- łasu. Ze wzgl ędu na rodzaj źródeł hałasu wyodr ębniamy hałas komunikacyjny, komunalny, przemy- słowy. Najwi ększy zasi ęg ma hałas komunikacyjny od dróg i szyn, który rozwrzeszczenia si ę na od- ległe obszary ze wzgl ędu na rozległo ść źródeł, odbierany przez mieszka ńców jako najbardziej do- kuczliwy. Oddziaływanie hałasu nie powoduje nieodwracalnych zmian w środowisku, lecz jego ograniczanie napotyka wiele trudno ści i poci ąga za sob ą znacz ące koszty. W ostatnich latach nie obserwuje si ę znacz ącego wzrostu emisji hałasu komunikacyjnego. Wi ąŜ e si ę to z coraz lepszym technicznie taborem transportowym, lepszymi drogami zapewniaj ący- mi płynno ść ruchu, posiadaj ącymi nowe nawierzchnie o wła ściwo ściach pochłaniaj ących d źwi ęk i wyposa Ŝanymi w środki ograniczaj ące emisj ę. Ekrany wzdłu Ŝ nowych arterii komunikacyjnych s ą coraz cz ęstszym elementem krajobrazu. Niestety w warunkach lokalnych, najcz ęś ciej na terenach zwartej zabudowy śródmiejskiej, stwierdza si ę bardzo du Ŝe odst ępstwa od warto ści dopuszczalnych poziomu hałasu w środowisku. Zakłady przemysłowe powstaj ące w ostatnich latach s ą prawidłowo projektowane pod katem minimalizacji emisji hałasu do środowiska, co zapewniaj ą obowi ązuj ące przepisy. Zakłady istniej ące podejmuj ą w wi ększo ści działania organizacyjne i techniczne ograniczaj ące emisj ę hałasu do warto- ści zapewniaj ących wła ściwy standard jako ściowy w środowisku. Wśród źródeł hałasu komunalnego najistotniejsze znaczenie ma hałas towarzysz ący obiek- tom sportu, rekreacji i rozrywki. Dyskoteki nocne kluby, obiekty koncertowe na wolnym powietrzu, s ą źródłem wielu skarg mieszka ńców odczuwaj ących w zwi ązku działano ich działalno ści ą dyskomfort akustyczny. Negatywnie odbierany jest równie Ŝ tzw. hałas osiedlowy.

5.4.1. Analiza stanu istniej ącego W celu dokonania analizy stanu akustycznego środowiska nale Ŝy zwróci ć uwag ę na charakter gminy Ostrowite, jej uwarunkowania wynikaj ące z poło Ŝenia, wielko ści zajmowanego obszaru, zaludnienia, stopnia urbanizacji, uprzemysłowienia oraz rozwoju szlaków komunikacyjnych. Struktura u Ŝytkowania powierzchni teren gminy Ostrowite jest nast ępuj ąca: - uŜytki rolne (grunty orne, ł ąki, pastwiska, sady): zajmuj ą 80,23 % powierzchni gminy - lasy: 7,38 % powierzchni gminy - pozostałe zabudowania, drogi, wody i nieu Ŝytki: 12,39 % powierzchni gminy. Rozwój gminy nast ępuje w kierunku rolno – przetwórczym i agroturystycznym, z uwzgl ęd- nieniem szczególnych predyspozycji terenów nad wodami stoj ącymi do rozwoju rekreacji, turystyki. Bior ąc pod uwag ę hałas przemysłowy b ędący jednym z głównych źródeł emisji hałasu o du Ŝym nat ęŜ eniu, na terenie gminy brak jest du Ŝych zakładów przemysłowych, w zwi ązku z czym hałas przemysłowy ma marginalne znaczenie. Gmina Ostrowite dysponuje dobrze rozwini ętą sieci ą komunikacji lokalnej i regionalnej, przez teren przebiegaj ą liczne drogi powiatowe i gminne. Ogólna liczba mieszka ńców zamieszkuj ąca obszar gminy wynosi około 6000 osób z 21 so- łectw nale Ŝą cych do gminy. Bior ąc pod uwag ę przedstawione powy Ŝej dane charakteryzuj ące analizowany obszar pod wzgl ędem powierzchni, liczby ludno ści i dominuj ących funkcji mo Ŝna dokona ć diagnozy stanu istniej ącego pod k ątem zagro Ŝenia hałasem.

5.4.1.1. Obszary nara Ŝone na hałas transportowy Głównymi czynnikami wpływaj ącymi na poziom hałasu komunikacyjnego s ą nat ęŜ enie ruchu i udział transportu ci ęŜ kiego, stan techniczny pojazdów, rodzaj nawierzchni dróg, organizacja ruchu drogowego. Wyst ępuj ące na terenie gminy drogi, powiatowe i gminne charakteryzuj ą si ę średnim nat ęŜ eniem ruchu oraz ich uci ąŜ liwo ść akustyczna jest niewielka. Wynika to z faktu, Ŝe przebiegaj ą one przez tereny rolnicze o małej g ęsto ści zaludnienia. Jest to powodem, Ŝe nie są na tym obszarze prowadzone badania nat ęŜ enia hałasu. Na terenie powiatu słupeckiego do którego nale Ŝy gmina Ostrowite. badania nat ęŜ enia prowadzone s ą w obr ębie drogi mi ędzynaro- dowej A2, która nie przebiega przez teren gminy i nie stanowi dla niej źródła hałasu komunikacyjnego. Ewentualne przekroczenia nat ęŜ enia hałasu wyst ępuj ą tylko w s ąsiaduj ącym z droga pasie terenu. 5.4.1.2. Identyfikacja miejscowych źródeł hałasu Ze wzgl ędu na brak jednostek przemysłowych w infrastrukturze zagospodarowania gminy, do miejscowych źródeł hałasu nale Ŝą mikroprzedsi ębiorstwa i przedsi ębiorstwa małe o profilu produkcyjno – usługowo – handlowym. Identyfikacja tych źródeł wymaga pełnej znajomo ści ka Ŝ- dego podmiotu korzystaj ącego ze środowiska, co przekracza zakres niniejszego opracowania. Jednak ze stopnia urbanizacji gminy, charakteru zabudowy i głównych funkcji mo Ŝna rozpozna ć, Ŝe rozpatrywane źródła rodzaju hałasu maj ą jedynie znaczenie lokalne i nie stwarzaj ą zagro Ŝe- nia dla wi ększej liczby ludno ści. Du Ŝą skuteczno ść w likwidowaniu uci ąŜ liwo ści akustycznej podmiotów gospodarczych wykazuje działalno ść kontrolna i interwencyjna WIO Ś. Skargi rozwi ązywane s ą na szczeblu gminy a pomiary hałasu przeprowadza si ę tylko w uzasadnionych przypadkach.

5.4.1.3. Obszary wymagaj ące programów naprawczych Do chwili obecnej na terenie gminy nie utworzono obszaru ograniczonego u Ŝytkowania, ze wzgl ędu na ponadnormatywn ą emisj ę hałasu. Lecz ze wzgl ędu na brak danych nie mo Ŝna jednoznacznie stwierdzi ć, czy które ś z obszarów nale Ŝy zaliczy ć do zagro Ŝonych hałasem.

5.4.2. Przewidywane kierunki zmian Prognozuj ąc zmiany stanu akustycznego środowiska w gminie nale Ŝy odnie ść si ę do wyst ępuj ących w gminie zmian gospodarczych i strategii rozwoju. Bior ąc pod uwag ę mo Ŝliwo ść rozwoju jednostek przemysłowych na obszarze gminy nale Ŝy przewidywa ć, Ŝe w przyszło ści b ędzie nast ępowa ć zmniejszenie emisji hałasu przemysłowego, ze względu na stosowanie nowoczesnych technologii oraz wykonywanie dodatkowych zabezpiecze ń wymaganych nakładanymi przepisami. W zwi ązku z planowanym na analizowanym terenie rozwojem turystyki mo Ŝe pojawi ć si ę wi ększa liczba obiektów b ędących źródłem hałasu komunalnego, towarzysz ącego miejscom rekreacji, rozrywki i wypoczynku.

5.4.3. Przyj ęte cele i priorytety Zgodnie z polityka ekologiczn ą pa ństwa mo Ŝna wyodr ębni ć nast ępuj ące cele w zakresie ochronny środowiska przed hałasem: - zmniejszenie ilo ści mieszka ńców nara Ŝonych na nadmierny, ponadnorma- tywny poziom hałasu, przede wszystkim hałasu emitowanego przez środki transportu, - niedopuszczenie do pogarszania si ę klimatu akustycznego na obszarach, gdzie sytuacja akustyczna jest korzystna. W strategii zrównowa Ŝonego rozwoju gminy nale Ŝy poło Ŝyć nacisk na popraw ę jako ści środowiska w otoczeniu arterii komunikacji drogowej. Cel ten uwa Ŝa si ę za priorytetowy. Maj ąc na uwadze okre ślona wizje gminy, która zakłada eksponowanie walorów turystyczno krajobrazowych i jednoczesny rozwój rolnictwa oraz aktywno ści gospodarczej, znaczenia nabieraj ą działania prewencyjne. Przyj ęty cel poprawy jako ści stanu akustycznego środowiska nale Ŝy uzupełni ć o drugi cel, niepogarszania stanu środowiska w miejscach gdzie jest on wła ściwy. Oba cele strategiczne sformułowane w zakresie ochrony środowiska przed hałasem w polityce ekologicznej pa ństwa jest na lata 2003-2006 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2007-2010, nale Ŝy uzna ć za priorytety zrównowa Ŝonego rozwoju gminy i cele nadrz ędne programu ochrony środowiska na lata 2002-2006. Oba te cele SA zgodne z nadrz ędnym celem ochrony przed hałasem, które w my śl art. 112 ustawy – Prawo ochrony środowiska, ma polega ć na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska.

5.4.4. Lista przedsi ęwzi ęć własnych i koordynowanych wynikaj ących z dokumentów rz ądo- wych Polityka ekologiczna pa ństwa na lata 2003-2006 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2007-2010, wyznacza dla okresu 2004-2006 nast ępuj ące zadania, które nale Ŝy uzna ć za przedsi ęwzi ęcia własne i koordynowane gminy Ostrowite w zakresie ochrony przed hałasem: - realizacja zabezpiecze ń akustycznych środowiska wynikaj ących z działa ń dora źnych (dotyczy instalacji okien o zwi ększonej izolacyjno ści), sukcesywnie, - dostosowanie i rozwój monitoringowych systemów oceny klimatu akustycznego w środowisku w nawi ązaniu do uregulowa ń Unii Europejskiej i przepi- sów ustawy – Prawo ochrony środowiska – rok 2006, - wdro Ŝenie podstaw metodycznych dotycz ących programu ochrony środowi- ska przed hałasem i zagadnie ń akustycznych w planach zagospodarowania przestrzennego (w tym obszarów ograniczonego u Ŝytkowania) – rok 2004, - opracowanie map akustycznych i programów naprawczych dla obszarów poło Ŝonych wzdłu Ŝ dróg, których eksploatacja mo Ŝe powodowa ć negatywne oddziaływanie na znacznych obszarach – rok 2005, W perspektywie do roku 2010 przewidziane s ą ponadto nast ępuj ące przedsi ęwzi ęcia: - opracowanie i wdro Ŝenie systemu informowania społecze ństwa o stanie klimatu akustycznego i trendach jego zmian w oparciu o najnowsze techniki in- formatyczne i multimedialne, - wdro Ŝenie i realizacja programu budowy ekranów akustycznych – sukcesywnie, - ograniczenie hałasu na obszarach miejskich wokół terenów przemysłowych oraz głównych dróg i szlaków kolejowych do poziomu nie przekraczaj ącego w porze nocne 55 dB, - eliminowanie zu Ŝytkowania środków transportu maszyn i urz ądze ń, których hała śliwo ść nie odpowiada standardom UE, - uruchomienie procesu sporz ądzania map akustycznych dla miast poni Ŝej 100 tys. mieszka ńców oraz na ich podstawie sporz ądzania programów ograniczania hałasu na obszarach, gdzie poziom hałasu przekracza warto ści dopuszczalne. Do zada ń tych nale Ŝy doda ć realizowane sukcesywnie: - modernizacj ę lub przebudow ę tras, - budow ę obwodnic, - modernizacj ę systemów transportu zbiorowego w miastach. Zadania te wynikaj ą z polityki transportowej pa ństwa, której głównym zadaniem jest poprawa systemu transportowego w Polsce i s ą komplementarne z zadaniami z zakresu ochrony śro- dowiska przed hałasem.

5.4.5. Lista przedsi ęwzi ęć własnych i koordynowanych wynikaj ących z Programu Woje- wództwa Na podstawie analizy programu ochrony środowiska województwa wielkopolskiego na lata 2002 – 2010 nast ępuj ące przedsi ęwzi ęcia inwestycyjne i pozainwestycyjne nale Ŝy uzna ć za zadania koordynowane dla gminy Ostrowite w zakresie ochrony przed hałasem komunikacyjnym w latach 2004-2006: - ograniczenie emisji hałasu poprzez inwestycje dotycz ące infrastruktury drogowej: - poprawa nawierzchni dróg, optymalizacja płynno ści ruchu (inwestycyjne, sukcesywnie), - opracowanie map akustycznych i programów naprawczych w zakresie ochrony przed hałasem dla obszarów poło Ŝonych wzdłu Ŝ dróg, gdzie stwierdzono przekroczenie, dopuszczalnego poziomu d źwi ęku (pozainwestycyjne, lata 2005-2006). W perspektywie do roku 2010 nale Ŝy przewidzie ć nast ępuj ące przedsi ęwzi ęcia: - opracowanie map akustycznych i programów naprawczych dla obszarów poło Ŝonych wzdłu Ŝ głównych dróg i linii kolejowych, - budowa ekranów akustycznych, zwłaszcza na odcinkach nowych tras ob- wodnicowych i odcinakach istniej ących tras o nadmiernym ruchu, - wprowadzenie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zapisów po świ ęconych ochronie przed hałasem, z wyznaczeniem obszarów ograniczonego u Ŝytkowania wokół terenów przemysłowych oraz głównych dróg i linii kolejowych wsz ędzie tam gdzie przekraczany jest dopuszczalny poziom hałasu wynosz ący 55 dB w porze nocnej, - kontynuacja kontroli emisji hałasu do środowiska z obiektów działalno ści gospodarczej. 5.4.6. Lista przedsi ęwzi ęć własnych gminy wynikaj ących z dokumentów, koncepcji jej władz, postulatów rozmaitych środowisk, w tym organizacji pozarz ądowych i mieszka ńców Opieraj ąc si ę na dost ępnych materiałach w postaci strategii programów i informacji pozy- skanych organów administracji samorz ądowej za przedsi ęwzi ęcia własne gminy wynikaj ące z stanowiska organów samorz ądu lokalnego i społecze ństwa nale Ŝy uzna ć: - renowacja nawierzchni dróg, - tworzenie warunków do rozwoju transportu zbiorowego i rowerowego, - modernizacja głównego układu dróg.

5.4.7. Przyj ęte kryteria wyboru i hierarchizacji przedsi ęwzi ęć Dokonuj ąc wyboru i hierarchii wymienionych przedsi ęwzi ęć wynikaj ących z dokumentów rz ądowych, wojewódzkich powiatowych i gminnych, nale Ŝy przyj ąć nast ępuj ące kryteria: - kryterium zgodno ści przedsi ęwzi ęcia z polityk ą pa ństwa, programem ochrony środowiska województwa oraz strategi ą zrównowa Ŝonego rozwoju gminy, - kryterium wynikaj ące z uwarunkowa ń prawa ochrony środowiska, - kryterium wynikaj ące z uwarunkowa ń stanu akustycznego środowiska pro- gnozowanego zgodnie z przewidywanymi kierunkami zmian, - kryterium wielko ści i zasi ęgu zagro Ŝenia hałasem, - kryterium potrzeby ochrony terenów przed hałasem, - kryterium kosztów przedsi ęwzi ęcia i czas trwania jego realizacji, - kryterium wpływu realizacji przedsi ęwzi ęcia na sprawno ść zarz ądzania stanem akustycznym środowiska w obr ębie powiatu i dokonywania jego oceny.

5.4.8. Zhierarchizowana lista przedsi ęwzi ęć własnych i koordynowanych, w podziale na inwestycyjne i pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji ramach Programu w perspektywie wieloletniej Maj ąc na uwadze potrzeby wynikaj ące z przyj ętej zasady zrównowa Ŝonego rozwoju i planowane przeobra Ŝenia gospodarcze gminy, w tabeli sformułowano przedsi ęwzi ęcia, które winny by ć zrealizowane w tym celu w latach 2004-2006 i w perspektywie do roku 2010. Sporz ądzaj ąc list ę przedsi ęwzi ęć , które powinny wej ść w skład programu, główny nacisk poło Ŝono na wprowadzenie systemu zarz ądzania stanem akustycznym środowiska zintegrowanego pomi ędzy gmin ą i powiatem. Sprawny system zarz ądzania z wła ściwie działaj ącymi podsyste- mami zbierania danych o stanie klimatu akustycznego, inwentaryzacji miejsc zagro Ŝonym hała- sem oraz bie Ŝą cej oceny danych pozwoli na podj ęcie optymalnych działa ń naprawczych. Działa- nia te powinny by ć uj ęte w programy preferuj ące miejsca o najbardziej negatywnym oddziaływa- niu i uwzgl ędniaj ące jednocze śnie mo Ŝliwo ści czasowe i finansowe ich realizacji. W niniejszym Programie nie uj ęto realizacji zabezpiecze ń akustycznych wynikaj ących z działa ń dora źnych. Działania ta s ą i b ędą podejmowane wskutek bie Ŝą cej kontroli podmiotów korzystaj ących ze środowiska, co stanowi wystarczaj ącą podstaw ę do zapewnienia skutecznej i terminowej ich realizacji. Wa Ŝne jest natomiast wzmocnienie funkcji kontrolnej gminy, posiadaj ące szerokie kompe- tencje w tym zakresie wynikaj ącej z ustawy – Prawo ochrony Środowiska oraz przepisów zwi ąza- nych. Bardzo pomocnym narz ędziem w tym zakresie b ędzie uporz ądkowanie planowania przestrzennego pod k ątem wprowadzenia w miejscowych planach zasad ochrony środowiska przed hałasem. Z uwagi na wizj ę przyszło ści powiatu jako obszaru, w który b ędą eksponowane walory przyrodniczo – krajobrazowe, kreowanie komfortu akustycznego na obszarach o funkcji turystyczno – rekreacyjnej, uzdrowiskowej i wypoczynkowej jest zadaniem bardzo ści śle zwi ązanym, z nadrz ędnym celem zrównowa Ŝonego rozwoju gminy. Tabela 26 przedstawia przedsi ęwzi ęcia, które powinny by ć podj ęte w celu zapewnienia jak najlepszego stanu akustycznego środowiska w gminie Ostrowite, w my śl przyj ętych priorytetów. Tabela 26. Termin realizacji Okres Okres

krótkotermino- średniotermi- cia wy nowy ę Rodzaj

1 I

Kreowanie warunków wysokiego komfortu gmina/ Ograniczenie Środki wła- akustycznego na terenach o walorach tury- emisji hałasu sne, inne 2 P styczno – krajobrazowych poprzez akty prawa na terenach o fundusze w miejscowego walorach tury- tym struktu- stycznych ralne UE Wzmocnienie działalno ści kontrolnej organów gmina/ Ograniczenie Środki wła- samorz ądowych w porozumieniu z WIO Ś w emisji hałasu sne 3 P zakresie emisji hałasu przez podmioty korzystaj ące ze środowiska Zadania koordynowane Optymalizacja transportu publicznego i rozwój zarz ąd wojewódz- Ograniczenie Środki wła- innych rodzajów transportu (nie samochodo- twa, gmina/ zarz ąd emisji hałasu sne, Inne wych) oraz budowa i modernizacja sieci dro- powiatu, przewo ź- fundusze w 1 P/I gowej z towarzysz ącą infrastruktur ą w warun- nicy tym struktu- kach pełnej ochrony obszarów cennych przy- ralne UE. rodniczo Identyfikacja i sporz ądzenie wykazu terenu wojewoda/ WIO Ś, Ograniczenie Środki wła- wokół dróg z przekroczeniami dopuszczalnych zarz ąd powiatu, emisji hałasu w sne, Inne 2 P poziomów hałasu w środowisku, terenów za- gmina pobli Ŝu lini ko- fundusze w gro Ŝonych hałasem i obszarów ograniczonego lejowych i dróg tym struktu- uŜytkowania ralne UE. Wzmocnienie działalno ści kontrolnej w zakre- WIO Ś/ zarz ąd po- Ograniczenie Środki wła- sie oddziaływania akustycznego podmiotów wiatu, gmina emisji hałasu sne, Inne 3 P korzystaj ących ze środowiska poprzez pod- fundusze w mioty gospo- tym struktu- darcze ralne UE. Opracowanie map akustycznych i programów wojewoda, zarz ą- Ograniczenie Środki wła- naprawczych w zakresie ochrony przed hała- dzaj ący drogami/ emisji hałasu sne, Inne sem dla obszarów poło Ŝonych wzdłu Ŝ drogi, WIO Ś, zarz ąd po- fundusze w 4 P zaliczonych do obiektów, których eksploatacja wiatu, gmina tym struktu- mo Ŝe powodowa ć negatywne oddziaływanie ralne UE. 30.07.2007r. na znacznych obszarach Opracowanie map akustycznych i uchwalenie wojewoda, Ograniczenie Środki wła- programów naprawczych w zakresie ochrony zarz ądzaj ący emisji hałasu sne, Inne przed hałasem dla obszarów poło Ŝonych drogami/ WIO Ś, fundusze w wzdłu Ŝ drogi, nie stanowi ących dróg zarz ąd powiatu, tym struktu- 5 P wymienionych w p. poprz., gdzie stwierdzono gmina ralne UE. przekroczenie dopuszczalnego poziomu

dźwi ęku A powy Ŝej 55 dB w porze nocnej lub 30.06. 2009 r. zagro Ŝenie hałasem 0P 10 1P 11 01 21 415 14 13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 I 1 3 2 1 P/I 6 I 7 P/I 8 P/I 9 L.p. przedsi ęwzi ęcia Rodzaj lepszych parametrów akustycznych drógakustycznych parametrów lepszych uzyskania celem gminnych dróg Modernizacja programów naprawczych okre naprawczych programów rozporz przez radprzez Opracowanie i wdroi Opracowanie zabezpiecze dotycz inwestycje przez hałasu emisji Ograniczenie nasadze prowadzeniedróg, (modernizacja drogowej ry dróg) modernizacj przezhałasu emisji Ograniczenie ś budowa zbiorowej, komunikacji rozwoju do szczególno komunikacyjnych, optymalizacjkomunikacyjnych, ruchu na obszarach zabudowanych obszarach na ruchu Podejmowanie przedsiPodejmowanie hałasu przemysłowegohałasu emisji ograniczenia rzecz na technicznych i mog inwestycjirealizowaniu i lokalizowaniu ocen oddziaływania na oddziaływania ocen przeprowadzaniaprocedur Usprawnienie ś zintegrowanych zintegrowanych Opracowanie i wdroi Opracowanie informowania społeczeinformowania zmian jego trendach i terenie danym w akustycznego cie rodowisko oraz wydawania pozwole wydawania oraz rodowisko Ŝ ą ek rowerowych przy ci przy rowerowych ek cych w znaczny sposób wpłynsposób znaczny w cych ą ą ce budowy i modernizacji infrastruktu- modernizacji i budowy ce ń Opis Opis przedsi dzeniami wojewody i uchwalonychi wojewody dzeniami ę i odnowy zieleni ochronnych wzdłu ochronnych zieleni odnowy i powiatu ś ę ci poprzez tworzenie warunków tworzenie poprzez ci ń systemów transportu, w tym w tym w transportu, systemów akustycznych wynikaj akustycznych Ŝ Ŝ enie programu realizacji programu enie enie systemuenie ę ń ś wzi stwa o stanie klimatu stanie o stwa rodowisko przyrodowisko ę ęć ą wzi gach organizacyjnych ś ę lonych pr ę cia ę ąć ą dko ń cych zcych na ś ci Ŝ gmina/ zarz starosta, gminastarosta, wojewodz,gami/ zarz starosta, gminastarosta, wojewodz, drogami/ zarz twa/ zarztwa/ tu, zarztu, drogami, przewodrogami, nicy, gminanicy, przedsi WIO wiatu, gminawiatu, szkolenie wojewoda/ zarzwojewoda/ uczelnie oferuj uczelnie ifirmy eksperci, biegli,powiatu, zarz WIO Jednostka odpo- Jednostka nostki współpra- nostki wiedzialna / Jed- wiedzialna ą ą ą ą Zadania własneZadania Ś Ś dzaj dzaj d wojewódz- d d powiatu/d , zarz , gmina , gmina cuj ę ą biorcy/ dzaj ą ą ą ą d powia- d ce cy dro- cy cy ą ą d po- d cy ą ą ce ź d - krótkotermino- 2004 Ok res wy

2005 realizacjiTermin 2006 2007 ś

2008 redniotermi- kresOk 2009 nowy 2010 2011 emisji hałasu emisji Ograniczenie emisji hałasu emisji Ograniczenie emisji hałasu emisji Ograniczenie emisji hałasu emisji Ograniczenie emisji hałasu emisji Ograniczenie łecze spo- Edukacja akustycznego klimatustanie emisji hałasu emisji Ograniczenie ń stwa ostwa Cel przedsi ęwzi ęcia

nakłady zł Szacunkowe ralne UE.ralne struktu- tym wfundusze Innesne, Ś ralne UE.ralne struktu- tym wfundusze Innesne, Ś ralne UE.ralne struktu- tym wfundusze Innesne, Ś ralne UE.ralne struktu- tym wfundusze Innesne, Ś ralne UE.ralne struktu- tym wfundusze Innesne, Ś ralne UE.ralne struktu- tym wfundusze Innesne, Ś rodki wła- rodki rodki wła- rodki rodki wła- rodki rodki wła- rodki rodki wła- rodki rodki wła- rodki

Potencjalne źródła finansowania 5.5. Oddziaływanie pól elektromagnetycznych Zgodnie z ustaw ą Prawo ochrony środowiska pola elektromagnetyczne definiuje si ę jako pola elektryczne, magnetyczne oraz elektromagnetyczne o cz ęstotliwo ści od 0 Hz do 300 GHz. Źródłem pól elektromagnetycznych emitowanych do środowiska w powy Ŝszym zakresie cz ę- stotliwo ści s ą stacje i linie elektroenergetyczne, urz ądzenia radionadawcze i radiokomunikacyjne oraz liczne urz ądzenia medyczne i przemysłowe. Wpływ tych urz ądze ń na środowisko jest zale Ŝny od cz ęstotliwo ści ich pracy, ale przede wszystkim od wielko ści wytwarzanej przez nie energii. W zwi ązku z tym z punktu widzenia ochrony środowiska istotne znaczenie maj ą nast ępuj ące obiekty: - Linie i stacje elektroenergetyczne o napi ęciu znamionowym równym 110 kV lub wy Ŝszym, - Obiekty radionadawcze, w tym: stacje nadawcze radiowe i telewizyjne, - Urz ądzenia radiokomunikacyjne, w tym stacje bazowe telefonii komórkowej o cz ęstotliwo ści 450 – 1800 MHz, których sie ć rozwin ęła si ę znacznie w ci ą- gu ostatnich lat, - Urz ądzenia radiolokacyjne. Podstawowa zasada ochrony przed polami elektromagnetycznymi została zapisana w art. 121 Prawa ochrony środowiska . Zgodnie z t ą zasad ą ochrona przed polami elektromagnetycznymi polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska poprzez utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poni Ŝej dopuszczalnych lub, co najmniej na tych poziomach oraz na zmniejszaniu po- ziomów pól elektromagnetycznych, co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie s ą one dotrzymane. Ochrona środowiska przed polami elektromagnetycznymi realizowana była do dnia 30 czerwca 2003 r. w oparciu o Rozporz ądzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Le- śnictwa z dnia 11 sierpnia 1998 r., w sprawie szczegółowych zasad ochrony przed promieniowaniem szkodliwym dla ludzi i środowiska, dopuszczalnych poziomów promieniowania, jakie mog ą wyst ępowa ć w środowisku, oraz wymaga ń obowi ązuj ących przy wykonywaniu pomiarów kontrolnych promieniowania (Dz.U. Nr 107, poz. 676). Przepis ten został zast ąpiony rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 30 pa ździernika 2003r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposo- bów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. Nr 192, poz. 1883). W rozporz ądzeniu pod- trzymano podstawow ą zasad ę, w my śl, której dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych okre śla si ę dla miejsc dost ępnych dla ludno ści oraz na terenach przeznaczonych pod zabudow ę mieszkaniow ą. Oznacza to, Ŝe obiekty b ędące źródłami pól elektromagnetycznych musz ą by ć projektowane i lokalizowane w taki sposób, aby w miejscach dost ępnych dla ludno ści nie były przekroczone dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych. Warto ści dopuszczalne parametrów fizycznych charakteryzuj ących oddziaływanie pól elektromagnetycznych okre ślone w nowym rozporz ą- dzeniu s ą zbli Ŝone do warto ści okre ślonych w poprzednich przepisach. Zgodnie z obowi ązuj ącymi przepisami wszystkie nowo oddawane linie i stacje elektroenergetyczne o napi ęciu znamionowym 110 kV lub wy Ŝszym oraz instalacje radiokomunikacyjne, radiona- wigacyjne i radiolokacyjne, emituj ące pola elektromagnetyczne, których równowa Ŝna moc promie- niowana izotropowo wynosi nie mniej ni Ŝ 15 W, emituj ące pola elektromagnetyczne o cz ęstotliwo- ściach od 30 kHz do 300 GHz podlegaj ą procedurze ocen oddziaływania na środowisko. Oznacza to, Ŝe ich lokalizacja i pozwolenie na budow ę musza by ć poprzedzone uzgodnieniami z organami ochrony środowiska. Wymagaj ą równie Ŝ uzyskania pozwolenia na emitowanie pól elektromagnetycznych do środowiska. Ustawa PO Ś zobowi ązuje wojewodów do prowadzenia okresowych bada ń kontrolnych pozio- mów pól elektromagnetycznych oraz do prowadzenia rejestru zawieraj ącego informacje o terenach, na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól. Obecnie jednak brak jest usystematyzowanej działalno ści słu Ŝb Inspekcji Ochrony Środowiska. Trwaj ą prace zmierzaj ące do zakupu ujednoliconej aparatury i wyposa Ŝenia laboratoriów. Badania pól elektromagnetycznych w zakresie wynikaj ącym z przepisów o Pa ństwowej Inspekcji Sanitarnej prowadzi w ramach nadzoru bie Ŝą cego Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna (WSSE). Potrzeba ochrony środowiska przed polami elektromagnetycznymi znalazła wyraz w rozdziale 4.8. „Polityki ekologicznej pa ństwa”, przyj ętej uchwał ą Sejmu RP z dnia 8 maja 2003 r. (M.P, z 2003 r. Nr 33, poz. 433). Cele i działania w dziedzinie ochrony przed polami elektromagnetycznymi okre ślone w Polityce ekologicznej nie dotycz ą bezpo średnio samorz ądów powiatów i kon- centruj ą si ę na: - Opracowaniu przepisów wykonawczych i wytycznych zapewniaj ących wdro- Ŝenie ustawy Prawo ochrony środowiska, m.in. w zakresie norm i bada ń, - Stworzeniu odpowiednich struktur organizacyjnych zajmuj ących si ę monitorowaniem i badaniem pól elektromagnetycznych, - Zapewnieniu tym strukturom (laboratoriom) odpowiedniej aparatury do pomiaru pól elektromagnetycznych - Opracowaniu projektu bazy danych o polach elektromagnetycznych.

5.5.1. Analiza stanu istniej ącego

5.5.1.1. Obszary nara Ŝone na oddziaływanie pól pochodz ących od urz ądze ń radionadaw- czych i radiokomunikacyjnych Na terenie gminy Ostrowite nie s ą zlokalizowane stacje nadawcze radiowe i telewizyjne, jak te Ŝ telefonii komórkowej. Nale Ŝy jednak pami ęta ć, Ŝe post ępowanie administracyjne zwi ązane z lokalizacj ą stacji odbywa si ę zgodnie z obowi ązuj ącymi przepisami Prawa ochrony środowiska i poprzedzone jest procedur ą ocen oddziaływania na środowisko. Przepisy ochrony środowiska nakładaj ą na inwe- stora obowi ązek wykonania pomiarów pól elektromagnetycznych bezpo średnio po uruchomieniu obiektu.

5.5.1.2. Obszary nara Ŝone na oddziaływania pól elektromagnetycznych wytwarzanych przez stacje i linie elektroenergetyczne wysokich napi ęć Pola elektromagnetyczne wokół linii o napi ęciu ni Ŝszym ni Ŝ 110 kV traktowane s ą jako nieistotne z punktu widzenia wpływu na środowisko i zdrowie ludzi. Natomiast pola elektromagnetyczne o warto ściach przekraczaj ących warto ści dopuszczalne mog ą wyst ępowa ć wokół linii elektroenergetycznych wysokich napi ęć oraz w otoczeniu stacji elektroenergetycznych. Na terenie gminy Ostrowite zlokalizowane s ą trzy linie elektroenergetyczne: - O napi ęciu 110 kV relacji: elektrownia P ątnów-Gniezno (w południowej cz ę- ści gminy) oraz elektrownia P ątnów-Mogilno (we wschodnie cz ęś ci gminy), - O napi ęciu 220 kV relacji elektrownia P ątnów-Pozna ń/Plewiska(w południo- wej cz ęś ci gminy). Zgodnie z Zarz ądzeniem Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 28.01.1985 roku wprowa- dzono strefy ochronne linii wysokiego napi ęcia, uwzgl ędniaj ące wymagane odległo ści od najbli Ŝ- szych obiektów trwałych. Odległo ści te wynosz ą: - Dla linii 220 kV P ątnów-Pozna ń/Plewiska - 26 m od osi najbli Ŝszego przewodu do kraw ędzi obiektu, - Dla linii 110 kV P ątnów-Mogilno - 14,5 m od osi najbli Ŝszego przewodu do kraw ędzi obiektu. Uci ąŜ liwo ść elektroenergetyczna wymienionych obiektów nie została dokładnie zbadana. Uniemo Ŝliwia to szczegółowe okre ślenie zanieczyszcze ń promieniowaniem elektromagnetycz- nym niejonizuj ącym na obszarze gminy. Dopuszczalny poziom pól elektromagnetycznych wokół urz ądze ń o cz ęstotliwo ści 50 Hz (takich jak linie i stacje elektroenergetyczne) wyra Ŝony jest przez warto ść skuteczn ą nat ęŜ enia pola elektrycznego 10 kV/m w odniesieniu do miejsc dost ępnych dla ludno ści i 1 kV/m w odniesieniu do obszarów zabudowy mieszkaniowej oraz warto ść skuteczn ą nat ęŜ enia pola magne- tycznego 60 A/m. Według danych literaturowych 1 pomiary pól elektromagnetycznych wskazuj ą na to, Ŝe pod liniami elektroenergetycznymi o napi ęciu 110 kV mog ą by ć przekroczone dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych okre ślone dla terenów zabudowy mieszkaniowej. W zwi ązku z tym pod liniami 110 kV oraz w bezpo średnim ich s ąsiedztwie nale Ŝy unika ć lokalizacji takiej zabudowy, lub jej planowan ą lokalizacj ę poprzedza ć pomiarami pól elektromagnetycznych w środowi- sku.

5.5.2. Przewidywane kierunki zmian W gminie Ostrowite nie przewiduje si ę nowych inwestycji w zakresie sieci elektroenergetycznych wysokich napi ęć . Narodowa Strategia Rozwoju Regionalnego jako preferencje strategii rozwoju wymienia rozbudow ę sieci telekomunikacyjnych i informatycznych. Przewiduje si ę, Ŝe w najbli Ŝszych latach będzie nast ępował ci ągły rozwój nowych technik telekomunikacyjnych i informatycznych. Maj ąc to

1 M Szuba z zespołem: “Linie i stacje elektroenergetyczne w środowisku człowieka”, “EKO-MARK” Wrocław-Warszawa 1998 na wzgl ędzie oraz bior ąc pod uwag ę rosn ące zapotrzebowanie na usługi telefonii komórkowej i ł ączno ści internetowej, która b ędzie si ę opiera ć na ł ączach radiowych, nale Ŝy si ę spodziewa ć w najbli Ŝszych latach budowy kolejnych obiektów radiokomunikacyjnych - źródeł emisji pól elektromagnetycznych do środowiska.

5.5.3. Przyj ęte cele i priorytety Głównym celem w zakresie ochrony przed polami elektromagnetycznymi jest wynikaj ące z ustawy Prawo ochrony środowiska d ąŜ enie do utrzymania poziomów pól elektromagnetycznych poni Ŝej dopuszczalnych lub, co najmniej na tych poziomach oraz zmniejszanie pól elektromagnetycznych, co najmniej do dopuszczalnych, je śli nie s ą one dotrzymane. Priorytetem jest cel okre ślony w Polityce ekologicznej pa ństwa na lata 2003-2006 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2007-2010 : zintensyfikowanie bada ń kontrolnych pozio- mów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz opracowanie i wdro Ŝenie bazy danych o polach elektromagnetycznych w środowisku. Podstawowy cel wynikaj ący z Polityki ekologicznej pa ństwa - badania kontrolne pól elektromagnetycznych - realizowany b ędzie przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska pod warunkiem wyposa Ŝenia w odpowiedni ą aparatur ę kontrolno-pomiarow ą. Rola powiatu w tym zakresie powinna polega ć na współpracy z słu Ŝbami kontrolno-pomiarowymi i identyfikowaniu miejsc wymagaj ących bada ń. Wa Ŝnym celem jest wprowadzenie zasady lokalizowania zabudowy mieszkaniowej (i innej wymagaj ącej ochrony ze wzgl ędu na długotrwałe przebywanie ludzi) poza terenami zagro Ŝonymi wyst ępowaniem pól elektromagnetycznych o poziomach przekraczaj ących poziomy dopuszczalne. Dotyczy to przede wszystkim terenów w otoczeniu linii elektroenergetycznych o napi ęciu 110 kV i wy Ŝszym, (je śli byłyby planowane). Dla realizacji tych celów wprowadza si ę nast ępuj ące działania: 1. Współpraca władz gminy z słu Ŝbami kontrolno-pomiarowymi i identyfikowanie miejsc wymagaj ących bada ń poziomu pól elektromagnetycznych w środowisku, współpraca przy inwentaryzacji źródeł pól elektromagnetycznych, 2. Przestrzeganie przez samorz ąd gminny wymaga ń ustawy Prawo ochrony środowisko dotycz ących prowadzenia procedur ocen oddziaływania na środowisko podczas ustalania warun- ków zabudowy oraz udzielania pozwole ń na budow ę dla stacji i linii elektroenergetycznych o napi ęciu znamionowym 110 kV i wy Ŝszym oraz dla urz ądze ń radiowych i radiokomunikacyjnych i radiolokacyjnych o równowa Ŝnej mocy promieniowanej izotropowo równej 15 W i wy Ŝszej, 3. Lokalizowanie obiektów emituj ących pola elektromagnetyczne w sposób bezkonfliktowy, nie- powoduj ący przekroczenia standardów jako ści środowiska – ograniczanie ponadnormatyw- nych oddziaływa ń pól elektroenergetycznych do miejsc niedost ępnych dla ludno ści, 4. Lokalizacj ę linii elektroenergetycznych o napi ęciu 110 kV i wy Ŝszym poza terenami przezna- czonymi pod zabudow ę mieszkaniow ą, 5. Lokalizacj ę zabudowy mieszkaniowej w najbli Ŝszym otoczeniu linii elektroenergetycznych o napi ęciu 110 kV wył ącznie po wcze śniejszych pomiarach pól elektromagnetycznych, 6. Uwzgl ędnienie w planach zagospodarowania przestrzennego tras przebiegu linii elektroenergetycznych wysokich napi ęć poprzez pozostawienie w ich s ąsiedztwie terenów wolnych od zabudowy, 7. Egzekwowanie przez organy administracji pomiarów pól elektromagnetycznych, do których inwestorzy zobowi ązani s ą na mocy przepisów Prawa ochrony środowiska po uruchomieniu urz ądze ń. Bior ąc pod uwag ę fakt, Ŝe w powiecie opolskim znajduj ą si ę tereny o szczególnych walorach krajobrazowych, szczególn ą uwag ę nale Ŝy zwróci ć na dodatkowy aspekt budowy linii elektroenergetycznych i obiektów radiokomunikacyjnych i radiowych, jakim jest wpływ wysokich konstrukcji wsporczych na krajobraz. W zwi ązku z tym: - W celu ochrony krajobrazu przed negatywnym oddziaływaniem linie elektroenergetyczne, stacje nadawcze radiowo-telewizyjne, stacje bazowe telefonii komórkowej i inne obiekty radiokomunikacyjne wymagaj ące wznoszenia wysokich konstrukcji wsporczych, nale Ŝy lokalizowa ć poza miejscami obj ętymi szczególn ą ochron ą, z uwzgl ędnieniem zakazów wynikaj ących z aktów prawa miejscowego powołuj ących okre ślone formy ochrony przyrody i w taki sposób, aby ich wpływ na krajobraz był jak najmniejszy, - Nale Ŝy wprowadzi ć zasad ę, Ŝe, je śli w bliskim s ąsiedztwie planowana jest lokalizacja kilku obiektów radiowo telewizyjnych, lub obiektów radiokomunikacyjnych, to musz ą one by ć lokalizowane na jednej konstrukcji wsporczej.

5.5.4. Lista przedsi ęwzi ęć przewidzianych do realizacji w ramach Programu Tabela 27. Termin realizacji Okres Okres

krótkotermino- średniotermi- cia wy nowy ę Rodzaj

5.6.1. Analiza stanu istniej ącego W miar ę rozwoju cywilizacji i wzrostu urbanizacji, w szeregu ostatnich lat, wzrasta tak Ŝe wpływ substancji chemicznych na środowisko naturalne, w tym wod ę, gleb ę i powietrze. Główne zagro Ŝenia powoduj ą trucizny pochodz ące z działalno ści człowieka, zwłaszcza na skutek wprowadzania do obrotu nowych substancji chemicznych. Wa Ŝnym jest d ąŜ enie zapewnienia bezpiecze ństwa ekologicznego, przez co nale Ŝy rozumie ć utrzymanie na odpowiednim poziomie ró Ŝnorodno ści biologicznej, krajobrazowej, zwi ększe- nie skali rekultywacji obszarów zdewastowanych i zdegradowanych oraz zapobieganie pogarszaniu si ę jako ści środowiska. Du Ŝą rol ę w realizacji celów w ramach bezpiecze ństwa ekologicznego odgrywa zarówno bezpiecze ństwo chemiczne jak i biologiczne. Bezpiecze ństwo chemiczne oznacza wprowadzenie kontroli zagro Ŝeń dla środowiska zwi ązanych przede wszystkim z awariami przemysłowymi z udziałem niebezpiecznych substancji chemicznych i obejmuje kwestie: rozpoznawania miejsc i charakteru potencjalnych zagro Ŝeń, opracowanie wła ściwych planów operacyj- nych na wypadek awarii przemysłowych i transportowych oraz posiadanie sprawnego systemu ratowniczego. Niezb ędne jest, ze wzgl ędu na dynamiczny rozwój gospodarczy, aktualizowanie i ci ą- głe monitorowanie sytuacji, we wszystkich elementach tego systemu , w celu rozpoznania mo Ŝli- wych skutków i zagro Ŝeń. W dzisiejszych czasach środki chemiczne nale Ŝą do codzienno ści i znajduj ą swoje zastosowanie we wszystkich dziedzinach Ŝycia ( m.in. w gospodarstwach domowych, w przemy śle, w rolnictwie, w produkcji kosmetyków, w tworzywach sztucznych, ubraniach, w produkcji Ŝywno- ści, w materiałach budowlanych, farbach, środkach pior ących itp.), a corocznie trafia do obrotu wiele nowych zwi ązków chemicznych. Znaczna cz ęść tych substancji wywiera szkodliwy wpływ nie tylko na środowisko naturalne, ale i tak Ŝe na człowieka. Szkodliwo ść ta powodowana jest przez niewła ściwe stosowanie, przechowywanie, opakowanie czy transport. W zwi ązku z powy Ŝszym koniecznym stało si ę opracowanie i wydanie w kraju odpowiednich przepisów prawnych, normuj ących proces i metody oceny bezpiecze ństwa, potencjalnych źródeł powa Ŝnych awarii, stwarzaj ących potencjalne powa Ŝne zagro Ŝenie dla ludzi i środowiska. Wymogi, co do post ępowania z substancjami chemicznymi zostały okre ślone w ustawie z dnia 11 stycznia 2001 o substancjach i preparatach chemicznych (zmiany do tej ustawy wnosi ustawa z dnia 5 lipca 2002 r. Dz.U.Nr 142, poz.1187). Celem niniejszej ustawy jest ochrona czło- wieka i środowiska przed szkodliwym wpływem substancji i preparatów chemicznych. Ustawa obejmuje zagadnienia zwi ązane ze stosowaniem lub wprowadzaniem do obrotu substancji chemicznych, a tak Ŝe m.in. Podstawowe obowi ązki dotycz ące np. Informowania o niebezpiecznych preparatach, badania substancji i preparatów chemicznych, czy oznakowania, opakowania, obrotu i stosowania substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych. Klasyfikacja wszystkich substancji i preparatów odbywa si ę pod wzgl ędem stwarzanych przez nie zagro Ŝeń dla zdrowia i Ŝycia człowieka lub środowiska, okre ślana jest przy tym równie Ŝ kategoria zagro Ŝenia. Nakłada si ę tak Ŝe obowi ązek, aby ka Ŝda substancja i preparat chemiczny posiadały kart ę charakterystyki, która stanowi zbiór informacji o ich niebezpiecznych wła ściwo- ściach. Przed wprowadzeniem do obrotu nowej substancji, producent b ądź importer musi dokona ć jej zgłoszenia w Inspektoracie do Spraw Substancji i Preparatów Chemicznych, w przypadku, gdy nie znajduje si ę na li ście substancji chemicznych wyst ępuj ących w produkcji lub obrocie. Znacz ące zmiany do polskiego prawa odnosz ącego si ę do substancji i produktów chemicznych wprowadziła tak Ŝe ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 ze zmianami). Podstawowa zasada wymagana powy Ŝsz ą ustaw ą, mówi i Ŝ: wprowadzanie do środowiska wytwarzanej, wykorzystywanej lub transportowanej substancji jest dopuszczalne wył ącznie w zakresie, w jakim jest to konieczne w zwi ązku z charakterem prowadzonej działalno ści. Ponadto przepisy zabraniaj ą (z wyj ątkiem przypadków w nich okre ślonych) wprowadzania do obrotu lub ponownego wykorzystania substancji stwarzaj ących szczególne zagro Ŝe- nie dla środowiska, do których zaliczone zostały: PCB (szeroko rozumiane), azbest i dwutlenek tytanu (a tak Ŝe produkty lub odpady zawieraj ące ten zwi ązek). Uwarunkowane szczególnymi środkami ostro Ŝno ści jest równie Ŝ wykorzystanie, przemieszczania i eliminowanie tych substancji. Stosowanie, zarówno substancji jak i preparatów chemicznych, niesie z sob ą mo Ŝliwo ść wyst ąpienia powa Ŝnych awarii. W tym wypadku ustawa Prawo Ochrony Środowiska jest podstawowym aktem prawnym zawieraj ącym przepisy ogólne, instrumenty prawne słu Ŝą ce zapobieganiu i przeciwdziałaniu powa Ŝnym awariom, a tak Ŝe obowi ązki zakładów i organów administracji zwi ązane z awari ą przemysłow ą i współprac ę mi ędzynarodow ą w przypadku, gdy skutki awarii mog ą mie ć zasi ęg transgraniczny. Główne obowi ązki zwi ązane z awariami przemysłowymi spo- czywaj ą na prowadz ącym zakład zwi ększonego lub du Ŝego ryzyka wyst ąpienia awarii, a tak Ŝe na organach Pa ństwowej stra Ŝy Po Ŝarnej i Wojewodzie. Ustawa Prawo Ochrony Środowiska definiuje powa Ŝną awari ę jako “zdarzenie, w szczególno ści emisj ę, po Ŝar lub eksplozj ę, powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w którym wyst ępuje jedna lub niebezpiecznych substancji, prowadz ących do natychmiastowego powstania zagro Ŝenia Ŝycia lub zdrowia ludzi lub środowiska, lub powstania takiego zagro Ŝenia z opó źnieniem”, do powa Ŝnych awarii zaliczane s ą najcz ęś ciej zdarzenia, które s ą wynikiem awarii w zakładach przemysłowych UŜywaj ących do procesów produkcyjnych substancji i preparatów chemicznych takich jak: środki toksyczne, łatwopalne, wybuchowe. Oprócz w/w. Sytuacji do powa Ŝnych awarii mo Ŝe do ść tak Ŝe w przypadku kolizji drogowej czy katastrofy kolejowej. Na terenie gminy powa Ŝne awarie mog ą by ć zwi ązane m.in. z: - transportem ruroci ągami dalekosi ęŜ nymi substancji ropopochodnych (ropo- ci ąg ”Przyja źń ”), - transportem drogowym substancji niebezpiecznych, - magazynowaniem i stosowaniem w instalacjach technologicznych substancji niebezpiecznych, - magazynowaniem i dystrybucj ą produktów ropopochodnych, - niewła ściwym post ępowaniem z odpadami zawieraj ącymi substancje niebezpieczne.

Przez gmin ę przebiega ruroci ąg przesyłowy ropy naftowej “Przyja źń ” Pern-Płock, który uwa Ŝany jest za potencjalne źródło nadzwyczajnego zagro Ŝenia środowiska i umieszczony jest w rejestrze zakładów stanowi ących takie zagro Ŝenie. Ze wzgl ędu na liniowo ść ka Ŝda inwestycja tego typu przecina naturalne struktury przyrodnicze oraz struktury zagospodarowania terenu (zlewnie rzek, ekosystemy, zespoły krajobrazowe, układy osadnicze infrastrukturalne). Ruroci ąg jest inwestycj ą dalekosi ęŜ ną, stwarzaj ącą potencjalne źródło mog ące oddziaływa ć na środowisko podczas awarii np. wyciek punktowy, p ękni ęcia, po Ŝar, wybuchy. Oprócz lokalnego negatywnego oddziaływania budowa ruroci ągu paliwowego ma równie Ŝ pozytywne skutki środowiskowe w skali makro. Zalet ą przemieszczania produktów ropopochodnych za pomoc ą ruroci ągów jest mo Ŝli- wo ść zmniejszenia, ograniczenia transportu substancji niebezpiecznych przy u Ŝyciu cystern kolejowych i drogowych. Ponadto na podstawie statystyk wiadomo, Ŝe awarie ruroci ągów naftowych są zjawiskiem bardzo rzadkim, a ich skutki maj ą zasi ęg lokalny. Pewnym zagro Ŝeniem s ą prze- wierty ruroci ągów w celu kradzie Ŝy paliw w rezultacie, których dochodzi do ska Ŝenia gruntów i wód gruntowych. Na terenie gminy Ostrowite nie znajduj ą si ę zakłady przemysłowe mog ące stwarza ć zagro- Ŝenie wyst ąpienia powa Ŝnych awarii wywieraj ących wpływ na środowisko i zdrowie ludzi. Lecz awarie przemysłowe w zakładach zlokalizowanych na terenie powiatu mog ą mie ć zasi ęg ponadlokalny. Na terenie powiatu słupeckiego znajduje si ę wiele podmiotów gospodarczych, mog ących znacz ąco oddziaływa ć na pojedyncze elementy środowiska. Do najwa Ŝniejszych z nich nale Ŝą Spółdzielnia Mleczarska w Strzałkowie, WPPZ S.A Lubo ń w miejscowo ści Staw -krochmalnia, PPHU Konspol. Natomiast pozostałe podmioty gospodarcze s ą to zazwyczaj niewielkie zakłady (w skali kraju ) nie stwarzaj ące wi ększego zagro Ŝenia. Wi ększo ść zagro Ŝeń, wyst ępuj ących na analizowanym obszarze, pochodzi jednak z rozwini ętego na tym terenie rolnictwa, a dokładnie w wyniku niewła ściwego stosowania nawozów mineralnych i organicznych. W licznych gospodarstwach rolnych nawóz (organiczny) jest wywo Ŝony po zbiorze zbó Ŝ pod ro śliny okopowe, a nast ępnie przyorany. Gleba pozostaje wi ęc do wiosny bez okrywy ścierniskowej, a rozpuszczalne zwi ązki azotowe i fosforowe przedostaj ą si ę w gł ąb gleby, stanowi ąc źródło zanieczyszcze ń wód podziemnych. Szczególnie niebezpieczne zwi ązki pochodz ące z tej gał ęzi gospodarki to pestycydy i inne środki ochrony ro ślin. Bardzo szkodliwe działanie dla środowiska maj ą wszelkie zanieczyszczenia nawozów sztucznych. Przykładem mo Ŝe tu by ć kadm, wyst ępuj ący w nawozach fosforowych. A wi ęc stosowanie nawozów wymaga szczególnej ostro Ŝno ści. Nale Ŝy uwa Ŝać, by nie stosowa ć ich zbyt du Ŝo, gdy Ŝ nadmiar nawozów nie jest wchłaniany przez ro śliny. Pozostaje w glebie, zanieczyszczaj ąc nie tylko j ą, ale tak Ŝe wody. Powoduje to u Ŝyźnienie zbiorników wodnych i jest przyczyn ą tzw. eutrofizacji. Polega ona na nadmiernym rozwoju glonów, utrudniaj ąc wymian ę gazow ą pomi ędzy wod ą a atmosfer ą. Kon- sekwencj ą obni Ŝonej zawarto ści tlenu w wodzie jest wymieranie zwierz ąt, głównie ryb. Ze wzgl ędu na wyst ępuj ące na tym terenie liczne zbiorniki wodne w postaci jezior i stawów śródpolnych nale Ŝy w znacznym stopniu ograniczy ć dawki stosowanych nawozów b ędących źró- dłem zwi ązków biogennych powoduj ących wymieranie akwenów wodnych. Du Ŝym zagro Ŝeniem dla środowiska i zdrowia ludzi jest nie prawidłowe zagospodarowanie odpadów powstałych w wyniku stosowania chemicznych środków ochrony ro ślin. Problematyka awarii wi ąŜ e si ę równie Ŝ z przewozem materiałów niebezpiecznych (w opa- kowaniach lub zbiornikach o ró Ŝnej pojemno ści), jako jednym z elementów szeroko przyj ętego bezpiecze ństwa w działalno ści gospodarczej. W momencie uszkodzenia pojemników (w przypadku katastrofy) mo Ŝe doj ść do masowego pora Ŝenia ludzi i zwierz ąt, a tak Ŝe do degradacji środo- wiska naturalnego. W zale Ŝno ści od ilo ści i rodzaju przewo Ŝonej substancji oraz od panuj ących warunków meteorologicznych, zasi ęg oddziaływania zagro Ŝenia mo Ŝe si ęga ć od kilku do kilkunastu kilometrów. Innym, bardziej odr ębnym zagro Ŝeniem dla środowiska oraz zdrowia i Ŝycia ludzi jest mo Ŝli- wo ść wyst ąpienia kl ęsk Ŝywiołowych np. po Ŝary terenów le śnych. W ostatnich latach na skutek nadmiernego obni Ŝenia poziomu wilgotno ści ściółki le śnej, zwłaszcza w okresie letnim, istnieje wi ększa mo Ŝliwo ść wyst ąpienia po Ŝarów, które mogły by spowodowa ć zagro Ŝenie na szersz ą skal ę. Istotne zagro Ŝenie dla stanu środowiska w gminie stanowi byłe wysypisko śmieci zlokalizowane na gruntach wsi Skrzynka, w granicach Powidzkiego Parku Krajobrazowego. Wysypisko to nie posiadało ekranizacji podło Ŝa, a wi ęc wyst ępuj ące, wydostaj ące si ę z jego powierzchni odcieki wpływaj ą na jako ść wód gruntowych oraz powierzchniowych, gdy Ŝ nie u Ŝytkowane składowisko znajduje si ę tak Ŝe na obszarze chronionego zbiornika wód powierzchniowych. Wszystkie te elementy musz ą stanowi ć jeden z warunków prawidłowego podej ścia do planowania zagospodarowania przestrzennego poszczególnych terenów. Prawidłowa gospodarka przestrzenna realizowana na obszarze gminy powinna uwzgl ędnia ć ochron ę istniej ącego systemu ekologicznego, a tak Ŝe eliminowa ć wszystkie zagro Ŝenia mog ące zakłóca ć jego funkcjonowanie.

5.6.2. Przyj ęte cele i priorytety Przyj ęte cele średniookresowe, priorytety, limity i okresy ich uzyskania wynikaj ą z opracowanych i zatwierdzonych dokumentów: - Polityki Ekologicznej Pa ństwa na lata 2003-2006 z uwzgl ędnieniem perspektyw na lata 2007-2010, - Programu ochrony środowiska województwa wielkopolskiego Racjonalna gospodarka chemikaliami musi uwzgl ędnia ć przede wszystkim działania d ąŜą - ce do: - ochrony zdrowia człowieka i ochrony środowiska przed niekorzystnym od- działywaniem chemikaliów i procesów, w których s ą one stosowane; - pełnego dost ępu społecze ństwa do informacji o chemikaliach, na których działanie jest nara Ŝone; - oszacowanie rodzajów i wielko ści ryzyka zwi ązanego ze stosowanymi chemikaliami; - redukcji obecno ści dioksyn i PCB w środowisku oraz w produktach Ŝywno- ściowych i paszy; - zmniejszania zagro Ŝeń zwi ązanych ze stosowaniem pestycydów, poprzez zakaz lub ostre ograniczenie wprowadzania na rynek i wykorzystywania najbardziej niebezpiecznych i ryzykownych oraz zapewnienie, Ŝe w odniesieniu do pozostałych wykorzystywana jest najlepsza praktyka ich stosowania oraz sprawny atestowany sprz ęt dozuj ący; - zapobiegania i przeciwdziałania powa Ŝnym awariom przemysłowym oraz katastrofom, w szczególno ści transportowym; - poprawa stanu technicznego tras transportowych, mająca m.in. Na celu ograniczenie wyst ępowania katastrof transportowych; - organizacj ę wła ściwych struktur szybkiego powiadamiania o wyst ąpieniu powa Ŝnej awarii czy, kl ęski Ŝywiołowej; - przeciwdziałanie wyst ąpieniom kl ęsk Ŝywiołowych poprzez wła ściwe organizowanie struktur porz ądkowo-kontrolnych i szybkiego reagowania oraz modernizacje urz ądze ń zabezpieczaj ących; - skuteczne usuwanie skutków wyst ąpienia kl ęsk Ŝywiołowych; - prawidłowej polityki przestrzennej zapewniaj ącej w planowaniu przestrzennym uwzgl ędnienia uwarunkowa ń maksymalnego bezpiecze ństwa społe- cze ństwa oraz minimalizacji wyst ąpienia ryzyka. Cel średniookresowy do 2010 roku: Konieczno ść likwidacji i przeciwdziałanie powstawaniu bezpo średnich zagro Ŝeń dla zdrowia i Ŝycia ludzi oraz jako ści środowiska, przeciwdziałanie post ępuj ącej degradacji walorów przyrodniczych regionu oraz pogarszaniu jako ści Ŝycia jego mieszka ńców, zapobieganie mo Ŝliwo ści wyst ąpienia kl ęsk Ŝywiołowych w szczególno ści powodzi. Eliminowanie i zmniejszanie skutków dla mieszka ńców i środowiska z tytułu powa Ŝnych awarii przemysłowych oraz poprawa zewn ętrznej i wewn ętrznej dost ępno ści transportowej gminy poprzez optymalne wykorzystanie istniej ącej infrastruktury, modernizacj ę i rozbudow ę urz ądze ń i tras komunikacyjnych, ze szczególnym uwzgl ędnieniem rozwi ąza ń zmniejszaj ących lub eliminu- jących szkodliwy wpływ transportu na środowisko.

Priorytety do 2010 roku: - wykreowanie wła ściwych zachowa ń społecze ństwa w sytuacji wyst ąpienia zagro Ŝeń dla środowiska z tytułu awarii przemysłowych, w tym transportu materiałami niebezpiecznymi, - zwi ększenie płynno ści i przepustowo ści tras transportowych, - podwy Ŝszenie standardów technicznych infrastruktury drogowej, - przestrzeganie zasad kwalifikacji pojazdów do ruchu drogowego, - edukacja ekologiczna mieszka ńców, - wdra Ŝanie Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej.

Zadania na lata 2004-2006 Podejmowanie przedsi ęwzi ęć z zakresu ochrony przeciwpo Ŝarowej i ratownictwa pracowa- nie programu informowania społecze ństwa o powa Ŝnych awariach i edukacji w tym zakresie obejmuj ącego działania na szczeblu lokalnym.

5.6.3. Przyj ęte kryteria wyboru i hierarchizacji przedsi ęwzi ęć Do najwa Ŝniejszych kryteriów ekologicznych w perspektywie do 2010 roku, nale Ŝą : - Zadania i kierunki wynikaj ące z Polityki Ekologicznej Pa ństwa na lata 2003-2006 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2007-2010; - Zadania i kierunki wynikaj ące z Programu ochrony środowiska dla woje- wództwa wielkopolskiego - Wymogi wynikaj ące z obowi ązuj ących przepisów; - Wynegocjowane przez Polsk ę okresy przej ściowe dot. Implementacji dyrektyw UE; - Dysproporcj ę pomi ędzy stanem wymaganym a aktualnym; - Szczególne potrzeby regionu (gminy) w zakresie osi ągni ęcia rozwoju zrów- nowa Ŝonego; - Likwidacj ę lub zmniejszenie oddziaływania tzw. gor ących punktów na środo- wisko i człowieka; - Ponadlokalny wymiar przedsi ęwzi ęcia; - Mo Ŝliwo ść uzyskania zewn ętrznego wsparcia finansowego; - Obecne zawansowanie inwestycyjne; - Wielokrotna korzy ść z tytułu realizacji przedsi ęwzi ęcia. 5.6.4. Zhierarchizowana lista przedsi ęwzi ęć własnych, koordynowanych i gminnych, w podziale na inwestycyjne i pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji w ramach Programu w perspektywie wieloletniej Tabela 28. Przedsi ęwzi ęcia ukierunkowane na ograniczenie stosowania chemikaliów, wyst ąpie- nia powa Ŝnych awarii i kl ęsk Ŝywiołowych w gminie Ostrowite do realizacji w latach 2003 2006, oraz w perspektywie średniookresowej do 2010 r. Termin realizacji Okres Okres

krótkotermino- średniotermi- cia wy nowy ę Rodzaj

Jednostka odpo- wzi ę cia ę Opis przedsi ęwzi ęcia wiedzialna / Jed- Szacunkowe L.p. nostki współpra- ródłafinansowania wzi ź ę cuj ące 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Celprzedsi nakłady zł przedsi Potencjalne 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Zadania własne Stworzenie systemu informacji społecze ństwa gmina/ Edukacja spo- Środki wła- P 1 o mo Ŝliwo ści wyst ąpienia zagro Ŝenia łeczno ści lokal- sne, inne nej fundusze Modernizacja i doposa Ŝenie w sprz ęt ratow- Modernizacja Środki wła- I gmina/ 2 nictwa ekologicznego OSP OSP sne, inne fundusze Identyfikacja terenów potencjalnie zagro Ŝo- gmina/ Ochrona przed Środki wła- P awariami i kl ę- sne, inne 3 nych z tytułu mo Ŝliwo ści wyst ąpienia powa Ŝ- nej awarii lub kl ęski Ŝywiołowej skami Ŝywioło- fundusze wymi Uwzgl ędnienie w procesie planowania prze- gmina/ Działania ope- Środki wła- P 4 strzennego i inwestycyjnego zapisów ze- racyjno - ratun- sne, inne wn ętrznych planów operacyjno-ratunkowych kowe fundusze Opracowanie i realizacja lokalnego systemu gmina/ Działania po- Środki wła- 5 P/l zagospodarowania padłych zwierz ąt rz ądkowe sne, inne fundusze Budowa chodników wzdłu Ŝ dróg gmina/ zarz ądcy Modernizacja Środki wła- 6 I dróg dróg i chodni- sne, inne ków fundusze Wspieranie działa ń na rzecz prawidłowego za- gmina/ Działania po- Środki wła- 7 P gospodarowania obornika, gnojowicy i gno- rz ądkowe sne, inne jówki w fermach zwierz ąt gospodarskich fundusze Wsparcie przedsi ęwzi ęć dotycz ących usuwa- gmina/ Likwidacja Środki wła- 8 P/I nia azbestu z obiektów i instalacji budowla- azbestu sne, inne nych fundusze Zadania koordynowane Sporz ądzenie zewn ętrznych planów operacyj- komendant woje- Ochrona przed Środki wła- wódzki stra Ŝy po- awariami prze- sne, Inne 1 P no-ratowniczych zakładów o du Ŝym ryzyku wyst ąpienia powa Ŝnych awarii Ŝarnej, zarz ąd po- mysłowymi fundusze wiatu/ gmina Kontrola przestrzegania europejskiej umowy komendant woje- Bezpieczny Środki wła- “ADR” o przewozie substancji i materiałów wódzki stra Ŝy po- transport sub- sne, Inne Ŝarnej, zarz ąd po- stancji niebez- fundusze 2 P niebezpiecznych wiatu/ gmina, In- piecznych spekcja Transportu Drogowego Ograniczenie i eliminacja z procesów produk- przedsi ębiorcy/ Ochrona przed Środki wła- 3 P/I cyjnych substancji chemicznie i biologicznie wojewoda, zarz ąd awariami prze- sne, Inne niebezpiecznych powiatu, gmina mysłowymi fundusze Sporz ądzenie raportów o bezpiecze ństwie przedsi ębiorcy, ko- Ochrona przed Środki wła- przez prowadz ących zakłady o zwi ększonym mendant woje- awariami prze- sne, Inne 4 P lub o du Ŝym ryzyku oraz opracowanie we- wódzki stra Ŝy po- mysłowymi fundusze Ŝarnej/ zarz ąd po- wn ętrznego planu operacyjno-ratowniczego wiatu, gmina Respektowanie zasad obowi ązuj ących przy rolnicy Ochrona przed Środki wła- 5 P chemicznej ochronie ro ślin. Terminowe doko- awariami sne, Inne nywanie przegl ądów opryskiwaczy fundusze 01 21 415 14 13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 1 2 1 P 6 P 7 I 8 L.p. P przedsi ęwzi ęcia Rodzaj Stworzenie systemu informacji społecze informacji systemu Stworzenie o moo Bie wozu substancji niebezpiecznychsubstancji wozu wanie niezbwanie zakresu wyst zakresu ponentów Sporz Realizacja obiektów małej retencji wódretencji małej obiektów Realizacja Ŝą Ŝ ca aktualizacja tras optymalnych prze- optymalnych tras aktualizacja ca ą liwo dzanie analiz stanu, wybranych kom- wybranych stanu, analiz dzanie Opis Opis przedsi ś ś ci wystci rodowiska z dokonaniem ocenydokonaniem z rodowiska ę ę dnych programów naprawczych naprawczych programów dnych puj ą ą cych zagrocych pienia zagropienia ę wzi Ŝ e Ŝ ń ę enia oraz opraco- oraz cia ń stwa gmina/ zarz na rz za- Drogowego, Transportuspekcja WIO nalne si przed- PIG, IMGW, gmina,wiatu, rz za- , gmina wodne, spółki WZMiUM/ Jednostka odpo- Jednostka nostki współpra- nostki wiedzialna / Jed- wiedzialna ę ą ą biorstwa komu- biorstwa d powiatu, gmi- powiatu, d d powiatud ą Zadania własneZadania Ś dcy dróg/ In- dróg/ dcy / zarz cuj ą ce ą d po- d krótkotermino- 2004 Ok res wy

2005 realizacjiTermin 2006 2007 ś

2008 redniotermi- kresOk 2009 nowy 2010 2011 nej nej łeczno spo- Edukacja piecznych niebez- stancji sub- transport Bezpieczny awariami przedOchrona łowymi kl przedOchrona ę skami skami ś ci lokal- ci Cel przedsi ęwzi ęcia Ŝ ywio-

nakłady zł Szacunkowe fundusze innesne, Ś fundusze Innesne, Ś fundusze Innesne, Ś fundusze Innesne, Ś rodki wła- rodki rodki wła- rodki rodki wła- rodki rodki wła- rodki

Potencjalne źródła finansowania NARZ ĘDZIA I INSTRUMENTY REALIZACJI PROGRAMU

6. Narz ędzia i instrumenty realizacji Programu 6.1. Narz ędzia i instrumenty programowo-planistyczne - Studia uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz plany miejscowe stanowi ą narz ędzia o zupełnie podstawowym znaczeniu; są one sporz ądzane przez władze gmin i uzgadniane przez starost ę; sposób ich opracowania, stopie ń szczegółowo ści i zasady współpracy z gminami w trakcie udzielania przez starost ę pozwole ń na budow ę b ędą w znacznej cz ę- ści decydowały o mo Ŝliwo ści realizacji zapisów Programu; - Oceny oddziaływania na środowisko projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego stanowi ą istotny materiał umo Ŝliwiaj ący uzgodnienie planu miejscowego; - Oceny oddziaływania na środowisko przedsi ęwzi ęć inwestycyjnych realizowane w ramach procedury zmierzaj ącej do wydania decyzji o warunkach zabudowy, pozwolenia na budow ę, koncesji na poszukiwanie i wydobywanie kopalin, pozwolenia wodno – prawnego, o warunkach prowadzenia robót re- gulacyjnych wód i melioracyjnych, zatwierdzaj ącej projekt scalania i podziału gruntów, o zmianie lasu na u Ŝytek rolny; - Programy gospodarki odpadami przedsi ębiorstw; 6.2. Narz ędzia i instrumenty reglamentuj ące mo Ŝliwo ści korzystania ze środowiska - Pozwolenia i decyzje administracyjne na emisj ę, zintegrowane, wodno- prawne, na wytwarzanie, zbiórk ę i recykling odpadów, zobowi ązuj ące do prowadzenia pomiarów - Zgłoszenia instalacji niewymagaj ących pozwole ń dokonywane przez zakła- dy je eksploatuj ące; - Przegl ądy ekologiczne dokonywane w sytuacjach powstawania w ątpliwo ści, w przypadku składowisk zawsze; - Instrukcje eksploatacji obiektów zwi ązanych z gospodark ą odpadami; - Wymagania kwalifikacyjne stawiane eksploatuj ącym obiekty gospodarki odpadami; - Strefy ochrony bezpo średniej i po średniej uj ęć wody; - Strefy ograniczonego u Ŝytkowania terenu; - Ograniczenia lub zakazanie u Ŝytkowania niektórych jednostek pływaj ących na wodach stoj ących; 6.3. Narz ędzia i instrumenty finansowe - Opłaty za korzystanie ze środowiska; s ą one ponoszone za: wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, pobór wód, składowanie odpadów; ponadto na podstawie ustawy o ochronie przyrody uiszczane s ą opłaty za wycink ę drzew i krzewów, a na podstawie Prawa geologicznego opłaty za wydobycie kopalin; - Opłaty podwy Ŝszone za korzystanie ze środowiska uiszczaj ą podmioty korzystaj ące z niego bez uzyskania wymaganego pozwolenia; - Wsparcie finansowe przedsi ęwzi ęć zwi ązanych z ochron ą środowiska w drodze udzielania oprocentowanych po Ŝyczek, dopłat do oprocentowania kredytów i po Ŝyczek, udzielania dotacji, wnoszenia udziałów do spółek, na- bywania obligacji, akcji i udziałów przez fundusze ochrony środowiska, oraz wsparcie finansowe przez Ekofundusz dysponuj ący pieni ędzmi z ekokon- wersji, fundusze Unii Europejskiej (szerzej o nich w dalszym rozdziale) , inne pomniejsze fundusze i fundacje wspomagaj ące ochron ę środowiska, bud Ŝet pa ństwa, bud Ŝet samorz ądu województwa; - Wsparcie dla programów dostosowania przedsi ębiorstw do wymogów zwi ą- zanych z ochron ą środowiska poprzez negocjowanie programów dostosowawczych; starostwo deleguje swojego przedstawiciela do komisji negocjacyjnej; - System materialnych zach ęt ( ustawa Prawo ochrony środowiska przewiduje zró Ŝnicowane stawki podatków i innych danin publicznych słu Ŝą ce celom ochrony środowiska) dla przedsi ębiorców podejmuj ących si ę wprowadzania pro środowiskowych systemów zarz ądzania procesami produkcji i usługami, zgodnie z ogólno światowymi i europejskimi wymogami w tym zakresie, wyra Ŝonymi m.in. w standardach ISO 14000, EMAS, programach czystej produkcji. 6.4. Narz ędzia i instrumenty karne i administracyjne - Odpowiedzialno ść cywilna za szkody spowodowane oddziaływaniem na śro- dowisko uregulowana jest tak Ŝe w Kodeksie Cywilnym ; pozwala on ka Ŝde- mu, komu przez bezprawne oddziaływanie na środowisko zagra Ŝa lub zo- stała wyrz ądzona szkoda, Ŝą da ć jej naprawienia lub zaprzestania działalno- ści; je Ŝeli naruszenie dotyczy środowiska jako dobra wspólnego, z roszcze- niem mo Ŝe wyst ąpi ć jednostka samorz ądu terytorialnego; - Odpowiedzialno ść karna za szkody wyrz ądzone środowisku zagro Ŝona jest kar ą grzywny lub ograniczenia wolno ści w wypadku wprowadzania do obrotu substancji stwarzaj ących szczególne zagro Ŝenie, eksploatacji bez pozwolenia instalacji lub lekcewa Ŝenia przepisów przez prowadz ącego zakład o du Ŝym ryzyku; - Odpowiedzialno ść administracyjna sprowadza si ę do mo Ŝliwo ści nało Ŝenia na podmiot korzystaj ący ze środowiska i oddziałuj ący na niego negatywnie, obowi ązku ograniczenia negatywnego wpływu i przywrócenia wła ściwego stanu środowiska; - Administracyjne kary pieni ęŜ ne s ą ponoszone za przekroczenie lub naruszenie warunków korzystania ze środowiska; 6.5. Działalno ść kontrolna gminy Mo Ŝliwo ść skutecznego korzystania z instrumentów administracyjnych wi ąŜ e si ę z podejmo- waniem czynno ści kontrolnych. W przypadku samorz ądu gminnego konieczna jest dobra współpra- ca ze starostwem i z Inspekcj ą Ochrony Środowiska w celu systematycznej kontroli przestrzegania przez podmioty prowadz ące działalno ść gospodarcz ą zapisów zawartych w pozwoleniach na emisj ę i niebawem zintegrowanych. 6.6. Fundusze wspomagaj ące Struktura finansowania Programu Wdra Ŝanie niniejszego Programu b ędzie uzale Ŝnione od zrozumienia przez działaczy samorz ądowych roli i potrzeby instytucjonalnego wzmocnienia administracji zajmuj ącej si ę problematyk ą ochrony środowiska, a tak Ŝe od umiej ętno ści i determinacji władz samorz ądowych zmierzaj ących do przej ęcia roli koordynuj ącej w zakresie stworzenia spójnego systemu gospodarowania odpadami. Realizacj ę zada ń własnych Gminy mo Ŝna przewidzie ć z najwi ększ ą doz ą pewno ści. Zale Ŝeć ona będzie od dynamiki działania władz samorz ądowych. Realizacja zada ń koordynowanych b ędzie w znacznej mierze uzale Ŝniona od stanu finansów Pa ństwa i kondycji przedsi ębiorstw, które b ędą musiały dostosowa ć sposób i zakres korzystania ze środowiska do aktualnych standardów. Kolejn ą niewiadom ą jest tempo wdra Ŝania nowego ustawodawstwa, które b ędzie uzale Ŝnione od wspomnia- nego wcze śniej wzmocnienia administracji. Jak wynika z tego co wy Ŝej powiedziano, w procesie wdra Ŝania Programu środki finansowe b ędą miały bardzo istotne znaczenie, lecz nie decyduj ące. W kontek ście zasad dofinansowania zada ń zwi ązanych z ochron ą środowiska zarówno przez instytucje krajowe, jak i dysponuj ące środkami Unii Europejskiej, najistotniejsza b ędzie mo Ŝliwo ść zgroma- dzenia tzw. wkładu własnego w wysoko ści minimum 15 – 25% warto ści zadania inwestycyjnego. Zgromadzenie pozostałej cz ęś ci środków b ędzie mo Ŝliwe z pieni ędzy funduszy strukturalnych lub, przy wi ększych przedsi ęwzi ęciach, spójno ści. Poniewa Ŝ zasady funkcjonowania krajowych instytucji wspomagaj ących s ą do ść dobrze znane, nie b ędziemy si ę dłu Ŝej przy nich zatrzymywa ć, natomiast korzystaj ąc z materiałów przygotowanych dla Zwi ązku Gmin Wiejskich RP, szerzej przedstawimy wa Ŝniejsze fundusze strukturalne Unii Europejskiej zorientowane na ochron ę środowiska. Zanim do tego przejdziemy, krótka informacja na temat struktury finansowania zada ń w zakresie ochrony środowiska w naszym kraju. W poprzednich latach przeci ętny udział funduszy ochrony środowiska oraz dopłat do kredytów uruchamianych przez Bank Ochrony Środowiska wynosił około 30% warto ści inwestycji. W najbli Ŝszych latach rola funduszy ekologicznych b ędzie polega ć na kon- centrowaniu środków na wspieranie inwestycji priorytetowych z punktu widzenia integracji z UE. Jednocze śnie oczekuje si ę spadku udziału funduszy ochrony środowiska, ze wzgl ędu na ogóln ą popraw ę stanu środowiska, a co za tym idzie zmniejszenia wpływów z tytułu opłat i kar ekologicznych. Natomiast oczekuje si ę wi ększego ni Ŝ dotychczas zaanga Ŝowania środków pomocowych, w tym funduszy strukturalnych i Funduszu Spójno ści (2004 - 2006). Przewidywane do realizacji inwestycje priorytetowe b ędą finansowane ze środków własnych i kredytów komercyjnych oraz uzupełniaj ąco z funduszy ochrony środowiska (przede wszystkim Na- rodowego i Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej). Istotny ci ęŜ ar finansowania inwestycji komunalnych pozostanie na barkach gmin, cz ęsto poprzez zaci ąganie długu w bankach i w mi ędzynarodowych instytucjach finansuj ących (np. EBOiR). Coraz cz ęś ciej gminy podejmuj ą decyzje o udzieleniu praw inwestorowi zewn ętrznemu do wykonywania działa ń z zakresu ochrony środowiska poprzez spółki z udziałem gminy, który to udział jest gwarancj ą jej wpływu na decyzje podejmowane przez spółk ę oraz na jako ść świadczonych usług. W oparciu o analiz ę źródeł finansowania działa ń w zakresie ochrony środowiska w ostatnich latach w Polsce i województwie wielkopolskim oraz prognoz, co do perspektywicznych źródeł, przewiduje si ę, Ŝe struktura finansowania wdra Ŝania Programu w najbli Ŝszych czterech latach b ędzie nast ępuj ąca: Tabela 29. Źródło % Fundusze ekologiczne (NFO ŚiGW, WFO ŚiGW) 25 Bud Ŝety terenowe (miasta, gminy), w tym gminne i powiatowe fundusze ekologiczne 12 Podmioty gospodarcze ( środki własne i kredyty bankowe) 40 Fundusze pomocowe i strukturalne 18 Bud Ŝet pa ństwa 5 RAZEM 100

Du Ŝe mo Ŝliwo ści finansowania przedsi ęwzi ęć z zakresu ochrony środowiska stwarzaj ą fundusze pomocowe Unii Europejskiej, do których zalicza si ę m.in. przedakcesyjne jak SAPARD, ISPA PAOW oraz strukturalne i spójno ści. Wi ęcej informacji na temat procedur i zasad korzystania z nich zawarto w zał ączniku do niniejszego opracowania. 6.7. Edukacja społeczno ści lokalnej Według „Programu ochrony środowiska województwa wielkopolskiego” wa Ŝnym zadaniem b ę- dzie zapewnienie mo Ŝliwo ści mieszkania, pracy i wypoczynku mieszka ńcom województwa przy jednoczesnym zapewnieniu warunków dla wła ściwej ochrony walorów przyrodniczych i krajobrazowych. Kierunki działa ń to: • Odpowiednie udost ępnianie obiektów i obszarów chronionych • Rygorystyczne przestrzeganie wymaga ń ochrony przyrody w ramach funkcjonowania • Obiektów turystycznych i rekreacyjnych, budownictwa mieszkaniowego oraz prowadzenia działalno ści rolniczej • Promowanie wła ściwych zachowa ń społecze ństwa w zakresie ochrony krajobrazu i przyrody, • Projektowanie i wytyczanie ście Ŝek dydaktycznych wraz z opisem przyrody • Organizowanie przyrodniczych izb muzealnych • Tworzenie i wspieranie sieci „zielonych szkół”. Wykształcenie nawyków kultury ekologicznej oraz poczucia odpowiedzialno ści mieszka ńców województwa za stan i ochron ę środowiska to jeden z podstawowych celów sformułowanych w Na- rodowej Strategii Edukacji Ekologicznej (2001): „Edukacja ekologiczna kształtuje cało ściowy obraz relacji pomi ędzy człowiekiem, społecze ństwem i przyrod ą. Ukazuje zale Ŝno ść człowieka od śro- dowiska oraz uczy odpowiedzialno ści za zmiany dokonywane w środowisku naturalnym. Istotne jest, aby został on osi ągni ęty zarówno w śród młodego pokolenia, jak i u ludzi dorosłych poprzez: edukacj ę ekologiczn ą w formalnym systemie kształcenia oraz pozaszkoln ą edukacj ę ekologiczn ą”. Przedsi ęwzi ęcia edukacyjne społeczno ści lokalnej znalazły odzwierciedlenie w szeregu dokumentach lokalnych pocz ąwszy od Strategii Powiatu. Zamiary w tej materii dotycz ą: wspierania pro- gramów edukacji ekologicznej prowadzonej przez organizacje pozarz ądowe, gminy, szkoły. Przewi- dziano organizacj ę Centrum Edukacji Ekologicznej, które odpowiedzialne byłoby za prowadzenie edukacji ekologicznej. Głównym celem działalno ści Centrum byłoby koordynowanie i wspieranie podj ętych ju Ŝ działa ń edukacyjnych przez poszczególne gminy powiatu, a tak Ŝe inicjowanie nowych przedsi ęwzi ęć w tej dziedzinie. Edukacja ekologiczna musi spełnia ć podstawowe zało Ŝenia: - Przedstawianie we wszystkich działaniach tematyki z zakresu ochrony i kształtowania środowiska, - Docieranie do wszystkich grup społecznych (zarz ąd i pracownicy urz ędów, dziennikarze i nauczyciele, dzieci i młodzie Ŝ, doro śli mieszka ńcy) - Dobór odpowiedniego środka przekazu tak, aby w jak najprostszy i najsku- teczniejszy sposób przekaza ć informacj ę „ekologiczn ą” (szkolenie radnych, szkolenie rolników w zakresie Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej, organizacja wycieczek, kon- kursów wreszcie systematyczn ą edukacj ę mieszka ńców mi ędzy innymi poprzez organizacj ę otwartych spotka ń dla nich) Poniewa Ŝ działania w ramach edukacji ekologicznej dotycz ą wielu dziedzin, cho ć w szczegól- no ści gospodarki wodno- ściekowej i odpadowej, nie zostały one szczegółowo opisane w tabelach dotycz ących poszczególnych komponentów środowiska. Jednak Ŝe nie ulega w ątpliwo ści, Ŝe bardzo wa Ŝną pozycj ą w wydatkach Powiatowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej powinna by ć edukacja. Szczególnie cenna b ędzie w tej materii współpraca z organizacjami pozarz ądo- wymi i szkołami. Edukacja wi ąŜ e si ę z rozdziałem nast ępnym, traktuj ącym o udziale mieszka ńców w podejmowaniu decyzji dotycz ących ochrony środowiska. 6.8. Udział społecze ństwa w podejmowaniu decyzji Wł ączanie do procesu realizacji zrównowa Ŝonego rozwoju szerokiego grona partnerów daje szans ę na jego społeczn ą akceptacj ę i przyjmowanie odpowiedzialno ści tak za sukcesy jak i pora Ŝ- ki. Społeczno ść gminy jest głównym adresatem działa ń przewidywanych Programem, st ąd tak wa Ŝ- nym elementem jest uspołecznienie procesu planowania i podejmowania decyzji i przejrzysto ść procedur wł ączaj ących do ń szerokie grono partnerów. Zadanie to, by mogło przynie ść pozytywny skutek, musi by ć realizowane przez społecze ństwo świadome zagro Ŝeń, jakie niesie z sob ą rozwój cywilizacyjny, a wi ęc odpowiednio przygotowane. W przeciwnym wypadku podejmowane przez władze samorz ądowe próby rozwi ązania szeregu problemów b ędą napotykały na społeczny opór. 6.9. Nowe podej ście do planowania przestrzennego – ekologizacja Zasady polityki ekologicznej pa ństwa s ą zasadami, na których oparta jest równie Ŝ polityka ochrony środowiska województwa wielkopolskiego. Oprócz zasady zrównowa Ŝonego rozwoju jako nadrz ędnej uwzgl ędniono szereg zasad pomocniczych i konkretyzuj ących, m.in.: Zasad ę prewencji , oznaczaj ącą w szczególno ści: - Zapobieganie powstawaniu zanieczyszcze ń poprzez stosowanie najlepszych dost ępnych technik (BAT), - Recykling, czyli zamykanie obiegu materiałów i surowców, odzysk, energii, wody i surowców ze ścieków i odpadów oraz gospodarcze wykorzystanie odpadów zamiast ich składowania, - Zintegrowane podej ście do ograniczania i likwidacji zanieczyszcze ń i zagro- Ŝeń zgodnie z zaleceniami Dyrektywy Rady 96/61/WE w sprawie zintegrowanego zapobiegania i ograniczania zanieczyszcze ń (tzw. dyrektywa IPPC), - Wprowadzanie pro- środowiskowych systemów zarz ądzania procesami produkcji i usługami, zgodnie z ogólno światowymi i europejskimi wymogami w tym zakresie, wyra Ŝonymi m.in. w standardach ISO 14000 i EMAS, programach czystszej produkcji, Responsible Care, itp. Zasad ę "zanieczyszczaj ący płaci” odnosz ącą si ę do odpowiedzialno ści za skutki zanieczyszczenia i stwarzania innych zagro Ŝeń. Odpowiedzialno ść t ę ponosi ć powinny wszystkie jednostki u Ŝytkuj ące środowisko a wi ęc tak Ŝe konsumenci, zwłaszcza, gdy maj ą mo Ŝliwo ść wyboru mniej zagra Ŝaj ących środowisku dóbr konsumpcyjnych; Zasad ę integracji polityki ekologicznej z politykami sektorowymi oznaczaj ąca uwzgl ędnienie w politykach sektorowych celów ekologicznych na równi z celami gospodarczymi i społecznymi; Zasad ę regionalizacji , oznaczaj ącą m.in. skoordynowanie polityki regionalnej z regionalnymi ekosystemami w Europie (np. doliny rzeczne i obszary wodno-błotne, szczególnie w strefach przy- granicznych); Zasad ę subsydiarno ści , wynikaj ącą m.in. z Traktatu o Unii Europejskiej a oznaczaj ącą prze- kazywanie cz ęś ci kompetencji i uprawnie ń decyzyjnych dotycz ących ochrony środowiska na wła ści- wy szczebel regionalny lub lokalny tak, aby był on rozwi ązywany na najni Ŝszym szczeblu, na którym mo Ŝe zosta ć skutecznie i efektywnie rozwi ązany; Zasad ę skuteczno ści ekologicznej i efektywno ści ekonomicznej odnosz ącą si ę do wyboru planowanych przedsi ęwzi ęć inwestycyjnych ochrony środowiska, a oznaczaj ącą potrzeb ę minimalizacji nakładów na jednostk ę uzyskanego efektu. Zasady te znalazły odzwierciedlenie w obowi ązuj ącej od niedawna Ustawie z dnia 10 maja 2003 o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (2003.80.717) i innych znowelizowanych ustawach. Jest ona zasadniczym aktem prawnym umo Ŝliwiaj ącym prowadzenie polityki przestrzennej, a wi ęc tak Ŝe środowiskowej, która stanowi jej istotny element. Kształt obecnie obowi ązuj ącej Ustawy zasadniczo odbiega od dotychczasowych uregulowa ń prawnych. Co prawda władzom powiatu ustawodawca nie przekazał kompetencji w zakresie gospodarowania przestrzeni ą, niemniej bardzo wa Ŝna wydaje si ę aktywno ść powiatowych słu Ŝb budowlanych i ochrony środowiska w procesie uzgadniania planów miejscowych. Po raz pierwszy w polskim ustawodawstwie zostały zdefiniowane i u Ŝyte poj ęcia dotycz ące interesu publicznego, inwestycji interesu publicznego i szereg innych. Oto tre ści kryj ące si ę za tymi poj ęciami: Ład przestrzenny będący kluczem do interpretacji tre ści całej ustawy nale Ŝy rozumie ć jako takie ukształtowanie przestrzeni, które tworzy harmonijn ą cało ść oraz uwzgl ędnia w uporz ądkowa- nych relacjach wszelkie uwarunkowania i wymagania funkcjonalne, społeczno – gospodarcze, śro- dowiskowe, kulturowe oraz kompozycyjno – estetyczne. Obszar problemowy to poj ęcie zdefiniowane jako obszar szczególnego zjawiska z zakresu gospodarki przestrzennej lub wyst ępowania konfliktów przestrzennych wskazany w planie lub studium. Interes publiczny jest uogólnionym celem d ąŜ eń i działa ń, uwzgl ędniaj ących zobiektywizo- wane potrzeby ogółu społecze ństwa lub lokalnych społeczno ści, zwi ązanych z zagospodarowaniem przestrzennym. Inwestycja celu publicznego to działania o znaczeniu lokalnym (gminnym) i ponadlokalnym (powiatowym, wojewódzkim i krajowym), stanowi ące realizacj ę celów zapisanych w art. 6. Ustawy z 21 sierpnia 1997 o gospodarce nieruchomo ściami, a wi ęc mi ędzy innymi : - Budowa i utrzymywanie publicznych urz ądze ń słu Ŝą cych do zaopatrzenia ludno ści w wod ę, gromadzenia, przesyłania i oczyszczania ścieków oraz utylizacji odpadów, - Budowa oraz utrzymywanie obiektów i urz ądze ń słu Ŝą cych ochronie środo- wiska, zbiorników i innych urz ądze ń wodnych słu Ŝą cych zaopatrzeniu w wod ę, regulacji przepływów i ochronie przed powodzi ą, a tak Ŝe regulacja i utrzymywanie wód oraz urz ądze ń melioracji wodnych, b ędących własno ści ą Skarbu Pa ństwa lub jednostek samorz ądu terytorialnego, - Ochrona nieruchomo ści stanowi ących dobra kultury w rozumieniu przepisów o ochronie dóbr kultury, - Poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin stanowi ących wła- sno ść Skarbu Pa ństwa, - Zakładanie i utrzymywanie cmentarzy, - Ochrona zagro Ŝonych wygini ęciem gatunków ro ślin i zwierz ąt lub siedlisk przyrody, Obszar przestrzeni publicznej zdefiniowany jako obszar o szczególnym znaczeniu dla za- spokojenia potrzeb mieszka ńców, poprawy jako ści ich Ŝycia i sprzyjaj ący nawi ązywaniu kontaktów społecznych ze wzgl ędu na jego poło Ŝenie oraz cechy funkcjonalno – przestrzenne, okre ślony w studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Bli Ŝsze przyjrzenie si ę tre ści nowych regulacji prawnych prowadzi do wniosku, Ŝe Studia uwarunkowa ń, b ędą musiały by ć weryfikowane pod k ątem jednoznacznego okre ślenia w nich mi ędzy innymi, tego rodzaju obszarów. Warto ponadto zwróci ć uwag ę na szereg stoj ących przed samorz ądami problemów wymaga- jących rozwi ązania: - Istnieje potrzeba opracowania i wdro Ŝenia standardowych metod szacowa- nia skutków ekonomicznych decyzji przestrzennych; sam zapis w art.17 pkt. 5, obowi ązku opracowania prognozy skutków finansowych uchwalenia projektu planu, problemu nie rozwi ąŜ e; znany jest w kraju przypadek odst ąpie- nia przez rad ę, w zwi ązku ze skutkami finansowymi dla bud Ŝetu, od uchwalenia sporz ądzonego ju Ŝ planu; - Gminy nie prowadz ą świadomej i perspektywicznej polityki w zakresie gospodarowania nieruchomo ściami, st ąd nie s ą przez nie kupowane grunty rolne, które w perspektywie maj ą by ć przeznaczone pod inwestycje; zmiana przepisów polegaj ąca na przyznaniu gminie prawa pierwokupu nieruchomo- ści przeznaczonej na cele rolnicze, pozwoliłaby jej na odzyskanie znacznie wi ększej, ani Ŝeli obecnie, cz ęś ci nakładów koniecznych do przygotowania gruntów pod realizacj ę inwestycji i przy śpieszenie realizacji planów miejscowych; - Brak zasobów gruntów komunalnych, które mogłyby posłu Ŝyć zamianie na potrzebne realizacji inwestycji celu publicznego jest skutecznym hamulcem w realizacji planów; - Wprowadzenie obowi ązku okre ślenia w planie miejscowym szczegółowych zasad i warunków scalania i podziału nieruchomo ści nim obj ętych było posuni ę- ciem potrzebnym, pami ęta ć jednak nale Ŝy, Ŝe w ślad za scaleniem i podzia- łem id ą odszkodowania za grunty wydzielone pod komunikacj ę i obowi ązek pobudowania na tym terenie infrastruktury, czyli urz ądzenia albo modernizacji drogi oraz wybudowanie pod ziemi ą, na ziemi albo nad ziemi ą przewo- dów lub urz ądze ń wodoci ągowych, kanalizacyjnych, ciepłowniczych, elek- trycznych, gazowych i telekomunikacyjnych, z drugiej jednak strony osoby, które otrzymały nieruchomo ści wydzielone w wyniku scalenia i podziału s ą zobowi ązane do wniesienia na rzecz podziału opłaty adiacenckiej w wysoko ści do 50% wzrostu warto ści tych nieruchomo ści; gminy nie s ą Przygoto- wane kadrowo i finansowo do realizacji tych operacji; - Obok struktury własno ści powa Ŝną trudno ści ą s ą zalegaj ące od pokole ń sprawy własno ściowe, do ść skutecznym sposobem zach ęcenia u Ŝytkowni- ków do ich uporz ądkowania jest rezygnacja z poboru nale Ŝnego gminie po- datku od spadków i darowizn, a je śli to nie poskutkuje wszcz ęcie sprawy z urz ędu; bilans takiego posuni ę- cia jest dla gminy korzystny; - Na obszarach atrakcyjnych ze wzgl ędu na walory środowiskowe lokalizacji, zmor ą były podziały gruntów rolnych czynione w oparciu o art. 46.1 i 47 Ko- deksu Cywilnego. W oparciu o te przepisy zorientowani budowali na atrakcyjnych działkach rolnych o wielko ści powy Ŝej 1 hektara, siedliska rolnicze, które z rolnicz ą profesj ą nic wspólnego nie miały. Obecnie ustawodawca przewidział obowi ązek okre ślenia w nim terenów wył ączonych spod zabudowy; U podstaw realizacji ka Ŝdego Programu ochrony środowiska le Ŝą decyzje przestrzenne. Usta- lenia planów kształtuj ą sposób wykonywania prawa własno ści, który nie mo Ŝe narusza ć chronionego prawem interesu publicznego oraz osób trzecich. Panuj ącą dot ąd samowol ę odno śnie zmiany przeznaczenia gruntów na cele nierolnicze i niele śne, powstrzymuje zapis art. 14 mówi ący o tym, Ŝe plany dla takich obszarów sporz ądza si ę dla całego obszaru wyznaczonego w studium. Nowo ści ą jest obowi ązek sporz ądzenia prognozy skutków finansowych uchwalenia planu. Wej ście w Ŝycie nowej ustawy reguluj ącej problematyk ę gospodarki przestrzennej, jak wspomniano wy Ŝej, poci ągn ęło za sob ą nowelizacj ę innych ustaw, do których wprowadzone zostały zapisy zwi ązane z problematyk ą ochrony środowiska. Oto najwa Ŝniejsze z nich: - Obowi ązkiem organów jednostek samorz ądu terytorialnego jest dbało ść o dobra kultury i podejmowanie działa ń ochronnych oraz uwzgl ędnianie zada ń ochrony zabytków, mi ędzy innymi w wojewódzkich i miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, w bud Ŝetach i w prawie miejscowym (Ustawa o ochronie dóbr kultury art.3 ); - Przeznaczenia gruntów rolnych i le śnych na cele nierolnicze i niele śne, wymagaj ącego zgody dokonuje si ę w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, sporz ądzonym w trybie okre ślonym w przepisach o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, - Przeznaczenie na cele nierolnicze i niele śne: - Gruntów rolnych stanowi ących u Ŝytki rolne klas I-III, je Ŝeli ich zwarty obszar projektowany do takiego przeznaczenia przekracza 0,5 ha - wymaga uzyskania zgody Ministra Rolnictwa i Gospodarki śywno ściowej, - Gruntów le śnych stanowi ących własno ść Skarbu Pa ństwa - wymaga uzyskania zgody Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Le śnic- twa lub upowa Ŝnionej przez niego osoby, - Gruntów rolnych stanowi ących u Ŝytki rolne klas IV, je Ŝeli ich zwarty obszar projektowany do takiego przeznaczenia przekracza 1 ha, - Gruntów rolnych stanowi ących u Ŝytki rolne klas V i VI, wytworzonych z gleb pochodzenia organicznego i torfowisk, je Ŝeli ich zwarty obszar projektowany do takiego przeznaczenia przekracza 1 ha, - Pozostałych gruntów le śnych Wymaga uzyskania zgody wojewody wyra Ŝanej po uzyskaniu opinii izby rolniczej. ( Ustawa o ochronie gruntów rolnych i le śnych art.7); Aby u świadomi ć sobie jak problematyka gospodarowania przestrzeni ą przenika t ę dotycz ącą ochrony środowiska, warto prze śledzi ć, jakie uwarunkowania nale Ŝy uwzgl ędni ć w studium. Oto one: - Dotychczasowe przeznaczenie, zagospodarowanie i uzbrojenie terenu; - Stan ładu przestrzennego i wymogów jego ochrony; - Stan środowiska, w tym stan rolniczej i le śnej przestrzeni produkcyjnej, wielko ści i jako ści zasobów wodnych oraz wymogów ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego; - Stan dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej; - Warunki i jako ść Ŝycia mieszka ńców, w tym ochron ę ich zdrowia; - Zagro Ŝenia bezpiecze ństwa ludno ści i jej mienia; - Potrzeby i mo Ŝliwo ści rozwoju gminy; - Stan prawny gruntów; - Wyst ępowanie obiektów i terenów chronionych na podstawie przepisów od- rębnych; - Wyst ępowanie obszarów naturalnych zagro Ŝeń geologicznych; - Wyst ępowanie udokumentowanych złó Ŝ kopalin oraz zasobów wód podziemnych; - Wyst ępowanie terenów górniczych wyznaczonych na podstawie przepisów odr ębnych; - Stan systemów komunikacji i infrastruktury technicznej, w tym stopie ń uporz ądkowania gospodarki wodno- ściekowej, energetycznej oraz gospodarki odpadami; - Zadania słu Ŝą ce realizacji ponadlokalnych celów publicznych. Analizuj ąc zakres merytoryczny wymienionych wy Ŝej zagadnie ń, mo Ŝna stwierdzi ć, Ŝe oba zakresy tematyczne przenikaj ą si ę w 75%. Oto wykaz problemów na styku gospodarki przestrzennej i ochrony środowiska: - Krytyka przyj ętych przez ustawodawc ę rozwi ąza ń polegaj ących na wprowadzeniu hierarchii i kolejno ści opracowywania programów , dominuje postawa my najlepiej wiemy, czego nam trzeba i sami sobie poradzimy; sytuacja, je śli chodzi rozwi ązania przyj ęte przez ustawodawc ę, w zakresie planowania przestrzennego po cz ęś ci jest podobna; jak wida ć powszechne jest trakto- wanie gminy jak wyizolowany z otoczenia i niezale Ŝny od niego organizm; - Sposób, jako ść i koszty realizacji wielu zada ń nało Ŝonych na gminy s ą zde- terminowane istnieniem podmiotów gospodarczych, stowarzysze ń, fundacji itp., zdolnych do ich podj ęcia, a co za tym idzie, rynkiem rozmaitego rodzaju usług; tej infrastruktury, nazwijmy j ą gospodarczo - społeczn ą, brak, zwłasz- cza na obszarach wiejskich; z punktu widzenia gospodarowania przestrzeni ą i środowiska jest to, wbrew pozorom, bardzo istotne; - Niemo Ŝno ść rozwi ązania wielu trudnych problemów, nie wył ączaj ąc przestrzennych i środowiskowych, tłumaczona jest najcz ęś ciej brakiem funduszy; jest to tylko cz ęść prawdy; nie prowadzi si ę, bowiem w gminach czego ś, co jest nor- mą w prawidłowo zarz ądzanych przedsi ębiorstwach, mianowicie controllingu czyli analizy kosztów; konstrukcja bud Ŝetu uniemo Ŝliwia to, a mało kto ma mo Ŝliwo ść prowadzenia podwójnej buchalterii czyli bud Ŝetu zadaniowego. - Na co dzie ń obserwujemy bardzo wiele konfliktów s ąsiedzkich pomi ędzy mieszka ńcami wynikaj ących z przemieszania funkcji mieszkalnych z gospodarczymi, okre ślaj ąc w planach przeznaczenie terenów i kre śląc linie rozgraniczaj ące, zwłaszcza, gdy plan ma charakter regulacyjny, nale Ŝy wyra źnie okre śli ć długo ść okresu przej ściowego, który musi by ć, co najmniej pi ęcioletni i zapisa ć brak mo Ŝli- wo ści rozwoju dla zakładów funkcjonuj ących na terenach o innym przezna- czeniu; aby nie pot ęgowa ć konfliktów i nie doprowadzi ć do przeniesienia produkcji lub usług do innej gminy, wła- dze musz ą stworzy ć dogodne warunki dla buduj ących pomieszczenia dla rozwijaj ącej si ę firmy w nowym miejscu, za ś wójt powinien osobi ście zaanga Ŝowa ć si ę w przeko- nanie wła ścicieli o słuszno ści takiego stanowiska; w rozwijaj ących si ę gospodarczo gminach proces ten ju Ŝ trwa i dokonuje si ę po cz ęś ci samoczyn- nie; na niektórych obszarach najwi ęcej problemów stwarzaj ą kierowcy z firm transportowych nie posiadaj ących własnych baz i gara Ŝuj ący oraz naprawia- jący du Ŝe samochody na ulicy b ądź nieruchomo ści mieszkalnej; - Pomimo, Ŝe nawet w dynamicznie rozwijaj ącej si ę gminie, koszty sporz ą- dzania planów nie przekraczaj ą 3% wydatków bud Ŝetowych, cz ęść radnych niech ętnie podnosi r ękę by głosowa ć za ich zwi ększeniem, warto przy tej okazji zda ć sobie spraw ę z tego, Ŝe w naszym kraju wska źnik kosztów sporz ądzania wszelkich planów jest kilku- krotnie ni Ŝszy, w stosunku do kosztów inwestycji, ani Ŝeli w krajach, w któ- rych gronie za moment si ę znajdziemy; - Problematyka uwzgl ędniania, b ądź nie uwag do planu jest powa Ŝnym problemem społecznym, który budzi ogromne emocje i ści ąga na sesj ę rady gminy liczn ą publiczno ść , podczas prowadzenia tej procedury ujawniaj ą si ę wszystkie konflikty niejednokrotnie tkwi ące korzeniami w odległej przeszło- ści, nale Ŝy przyj ąć do wiadomo ści, Ŝe nie jest mo Ŝliwym przestrzeganie ele- mentarnych zasad urbanistycznych i uwzgl ędnienie wszystkich zarzutów; dodatkow ą trudno ści ą jest fakt, Ŝe radni bardzo cz ęsto nie do ko ńca rozu- miej ą, o czym mowa podczas prezentacji projektu planu, i je śli kto ś, mo Ŝe to by ć dobrze przygotowany wójt albo pracownik zajmuj ący si ę t ą problematy- ką, nie wesprze projektanta, najlepiej sporz ądzony projekt mo Ŝe by ć wywró- cony na opak. - Wpływ na jako ść przestrzeni ma równie Ŝ, poniek ąd uzasadniony szczupło- ści ą kadr, brak nawyku kontroli przez słu Ŝby nadzoru budowlanego zgodno- ści realizacji, dotyczy to indywidualnego budownictwa mieszkalnego, z projektem i pozwoleniem na budow ę. - Powa Ŝną trudno ść w chwili podejmowania rozmaitych prac planistyczno - programistycznych stwarzaj ą, z jednej strony brak wielu danych, z drugiej brak mo Ŝliwo ści szybkiego ich przetworzenia; trudno ści w dotarciu do nich wynikaj ą z wielu powodów, na przykład stanu prawnego, który w minionych latach dopuszczał wiercenie bez dokumentacji, pozwole ń i rejestracji studni o niewielkiej gł ęboko ści, to spowodowało dzisiejsze trudno ści w dotarciu do nich i skontrolowaniu bezpiecznego dla wód podziemnych ich zamkni ęcia; ogromn ą pomoc w pracy nad planami mog ą stanowi ć dost ępne w Central- nym O środku Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej zdj ęcia lotnicze, ponadto mog ą one by ć przydatne do identyfikacji narusze ń gruntu, elemen- tów infrastruktury, płytko zalegaj ących wód, nielegalnej zabudowy itp. - Wi ększo ść dot ąd prowadzonych w gminach prac programistycznych dotycz ących potrzeb w zakresie elementów infrastruktury, prowadzonych było w oparciu o w ątpliwej jako ści dane, na przykład dawne normy zu Ŝycia wody przyjmowane dla celów projektowych były bardzo zawyŜone; dzisiaj wiele si ę w tej materii zmieniło, niemniej wiele pobudowanych obiektów komunalnych zostało przewymiarowanych; bardzo cz ęsto autorom tych opracowa ń zabrakło wyobra źni i nie przewidzieli zmian w ilo ści i strukturze wiekowej ludno ści spowodowanych migracj ą, upadku niektórych zakładów produkcyjnych, zmian technologii na energooszcz ędne i wodooszcz ędne. Tabela 30. Projekcja dochodów na lata 2003 - 2011 (dane w PLN) l.p. Wyszczególnienie 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 A Dochody ogółem, w tym 6 355 460 6 933 894 8 352 643 6 942000 6 868 000 6 910 000 6 942 000 6 984 000 6 984 000 6 984 000 6 984 000 1 Dochody własne 1 716 074 1 870 915 1 970 113 1 173 000 1 630 000 1 680 000 1 680 000 1 680 000 1 680 000 1 680 000 1 680 000 2 Dotacje celowe na zadania bie Ŝą ce 643 074 779 209 977 753 358 000 558 000 558 000 558 000 558 000 558 000 558 000 558 000 3 Subwencja ogólna 3 815 461 3 982 027 4 157 436 4 493 000 4 100 000 4 100 000 4 100 000 4 100 000 4 100 000 4 100 000 4 100 000 4 Dotacje na wydatki maj ątkowe (z bud Ŝetu 180 851 301 743 1 247 341 303 000 580 000 572 000 604 000 616 000 616 000 616 000 616 000 pa ństwa, od j.s.t., z funduszy celowych oraz ze źródeł pozabud Ŝetowych) Źródło: Urz ąd Gminy Tabela 31. Projekcja wydatków na lata 2003 - 2011 (dane w PLN) l.p. Wyszczególnienie 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 B Wydatki bie Ŝą ce 5 497 261 6 012 567 6 333 534 3 566 000 3 605 000 3 649 000 3 699 000 4 549 000 4 549 000 4 549 000 4 549 000 C Wydatki maj ątkowe 1 567 976 1 665 954 2 422 581 3 073 000 2 288 000 2 273 000 2 244 000 2 435 000 2 435 000 2 435 000 2 435 000 D Wydatki ogółem (B+C) 7 065 237 7 678 521 8 756 115 6 639 000 5 893 000 5 922 000 5 943 000 6 984 000 6 984 000 6 984 000 6 984 000 Źródło: Urz ąd Gminy Tabela 32. Projekcja wolnych środków na lata 2003 - 2011 (dane w PLN) 2001 r. 2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. A. DOCHODY OGÓŁEM: 6 355 460 6 933 894 8 352 643 6 942000 6 868 000 6 910 000 6 942 000 6 984 000 6 984 000 6 984 000 6 984 000 B. WYDATKI BIE śĄ CE: 5 497 261 6 012 567 6 333 534 3 566 000 3 605 000 3 649 000 3 699 000 4 549 000 4 549 000 4 549 000 4 549 000

C. Nadwy Ŝka operacyjna (A - B) 858 199 921 327 2 019 109 3 376 000 3 263 000 3 261 000 3 243 000 2 435 000 2 435 000 2 435 000 2 435 000

D. Obsługa zadłu Ŝenia 0 0 80 000 304 140 975 520 988 520 999 093 798 740 0 0 0

E. Wolne środki na inwestycje (C - D) 858 199 921 327 1 939 109 3 071 860 2 287 480 2 272 480 2 243 907 1 636 260 2 435 000 2 435 000 2 435 000

F. Inwestycje ( w tym na ochron ę środowiska) 1 567 976 1 665 954 2 422 581 3 073 000 2 288 000 2 273 000 2 244 000 2 435 000 3 244 000 3 244 000 3 244 000

G. Wolne środki na inwestycje (w tym na ochron ę środowiska) -709 777 -744 627 -483 472 -1 140 -520 -520 -93 -798740 -809000 -809000 -809000 (E – F)

H. Otrzymane kredyty, po Ŝyczki oraz wyemitowane obligacje 1 707 750 0 399 113 2 039 150 0 0 0 0 0 0 0 I. Roczne przepływy gotówki netto (G + H) 997 973 -744 627 -84 359 2 038 010 -520 -520 -93 -798740 -809000 -809000 -809000 Źródło: Opracowanie na podstawie danych Urz ędu Gminy Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Ostrowite

6.9.1.1. Spłaty kredytów i po Ŝyczek wraz z por ęczeniami

6.9.1.1.1 Bie Ŝą ce zobowi ązania finansowe Umowa z NFO ŚiGW w Warszawie została podpisana 7 grudnia 2001r. Po Ŝyczka została zaci ągni ęta celem wybudowania oczyszczalni ścieków w miejscowo ści Gostu ń. Wielko ść zobowi ązania wynosiła 1 707 750 zł. Umowa z WFO ŚiGW w Poznaniu podpisana 24 czerwca 2003r. Po Ŝyczka zaci ągni ęta zo- stała celem budowy kanalizacji sanitarnej Gostu ń-Giewartów (I etap). Wielko ść po Ŝyczki: 399 113 zł. Harmonogram spłat zaci ągni ętych zobowi ąza ń został przedstawiony w poni Ŝszej tabeli: Tabela 33. Harmonogram spłaty zaci ągni ętych zobowi ąza ń (dane w PLN) BIE śĄ CE ZOBOWI ĄZANIA FINANSOWE 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Transze kredytów 0 0 0 0 0 0 Stan na koniec roku 2026863 1722723 1337203 921683 507590 0 Raty kapitałowe wraz z odsetkami 0 304140 385520 415520 414093 507590 Źródło: Urz ąd Gminy

6.9.1.1.2 Planowane zobowi ązania finansowe Planowany jest kredyt pomostowy na budow ę kanalizacji sanitarnej w Mieczownicy i Gie- wartowie w wysoko ści 2 039 150 zł. Tabela 34. Harmonogram spłaty planowanych zobowi ąza ń (dane w PLN) Lp. Wyszczególnienie 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. Transze kredytów 0 2 039 150 Stan na koniec roku 0 2 039 150 1449150 866150 291150 0 Odsetki 0 Raty kapitałowe 0 0 590 000 583 000 575 000 291 150 Razem 0 0 Źródło: Starostwo Powiatowe

6.9.1.2. Por ęczenia Z dokumentów przesłanych przez słu Ŝby finansowe Gminy Józefów wynika, i Ŝ Gmina nie udziela por ęcze ń.

6.9.2. Analiza mo Ŝliwo ści zasilania z zewn ątrz bud Ŝetu Gminy Zgodnie z art. 113 Ustawy o finansach publicznych łączna kwota przypadaj ących do spłaty w danym roku bud Ŝetowym rat kredytów i po Ŝyczek oraz potencjalnych spłat kwot wynikaj ących z udzielonych przez jednostki samorz ądu terytorialnego por ęcze ń wraz z nale Ŝnymi w danym roku odsetkami od tych kredytów i po Ŝyczek, oraz nale Ŝnych odsetek i dyskonta a tak Ŝe przypadaj ących w danym roku bud Ŝetowym wykupów papierów warto ściowych emitowanych przez jednostki samorz ądu terytorialnego, nie mo Ŝe przekroczy ć 15,0% planowanych na dany rok bud Ŝeto- wy dochodów jednostki samorz ądu terytorialnego. Na podstawie przeprowadzonej analizy mo Ŝna stwierdzi ć, i Ŝ wysoko ść całkowitych zobowi ąza ń gminy z tytułu po Ŝyczek, kredytów i potencjalnych zobowi ąza ń z tytułu por ęcze ń w stosunku do przewidywanych dochodów bud Ŝetu gminy Ostrowite w latach 2003 - 2011 b ędzie si ę kształtowa ć w przedziale 0,0% - 14,0% . Inn ą form ą kontroli wielko ści zadłu Ŝenia jednostek samorz ądu terytorialnego jest zapis w art. 114 omawianej ustawy, który stanowi, i Ŝ ł ączna kwota długu jednostki samorz ądu terytorialnego na koniec roku bud Ŝetowego nie mo Ŝe przekracza ć 60,0% dochodów tej jednostki w tym roku bud Ŝetowym. Na podstawie przeprowadzonej analizy mo Ŝna stwierdzi ć, i Ŝ wielko ść zadłu Ŝe- nia gminy Ostrowite z tytułu zaci ągni ętych kredytów i po Ŝyczek w stosunku do przewidywanych dochodów w latach 2004 – 2011 b ędzie si ę kształtowa ć w przedziale 0,0% - 54,0% .

6.9.2.1. Mo Ŝliwo ści współfinansowania przez gminy i przedsi ębiorców w ramach partnerstwo publiczno – prywatne Partnerstwo Publiczno - Prywatne (PPP) jest form ą współpracy podmiotów publicznych i prywatnych w celu realizacji zada ń publicznych przez podmioty prywatne lub z ich udziałem. Partnerstwo oznacza tak ą relacj ę, której istot ą jest podział ryzyk według zasady, Ŝe ka Ŝdy z partnerów robi to, co potrafi zrobi ć najlepiej. Podmiot publiczny powierza realizacj ę zadania pu- Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Ostrowite

blicznego podmiotowi prywatnemu, który powinien na tym zarobi ć pod warunkiem, ze realizuje okre ślone cele. Najwa Ŝniejsze przesłanki rozwoju PPP: - Realizacja wielkich programów rozwoju i modernizacji infrastruktury w okre- ślonym czasie; - Zrównowa Ŝony rozwój kraju; - Nowe mo Ŝliwo ści dla kapitału prywatnego; - Ograniczenia - poziom długu publicznego; - Zachowanie publicznej własno ści aktywów; Cechy partnerstwa publiczno-prywatnego: - Kompleksowo ść - realizacja usług publicznych, a nie tylko inwestycji publicznej; partner prywatny staje si ę (długoletnim) dostawc ą usług, a nie tylko pro- stym twórc ą aktywów; - Efektywny podział ryzyka – ka Ŝdy z partnerów robi to, co potrafi najlepiej; - Zwi ększenie warto ści; - Uzale Ŝnienie płatno ści od wyników – oznacza, Ŝe ryzyko partnera prywatnego zwi ązane jest ze świadczon ą przez niego usług ą; - Rozło Ŝenie płatno ści w czasie; Korzy ści: - Optymalizacja kosztów inwestycji i eksploatacji; - Mo Ŝliwo ść pozyskania środków finansowych z sektora prywatnego (kredyty) - wsparcie Bud Ŝetu Pa ństwa; - Przejrzysto ść ; - Konkurencja. Tabela 35. Partnerstwo Publiczno - Prywatne (PPP) Partner publiczny Partner prywtny Zamawia wykonanie za- Wykonuje zadanie pu- dania publicznego bliczne Przejmuje odpowiedzialno ść za: projektowanie, Zapewnia warunki reali- organizowanie, budow ę, zacji kontraktu utrzymanie, eksploatacj ę Okre śla, jaki powinien Organizuje finansowa- by ć osi ągni ęty efekt nie projektu społeczno-ekonomiczny Przygotowanie projektu, Świadczy usługi na z współorganizowanie, fi- góry okre ślonym i ak- nansowanie wspomaga- ceptowalnym społecznie jące poziomie REGULATOR zajmuj ą- cy si ę: planowaniem, REALIZATOR zadania monitorowaniem wy- publicznego, odpowie- konywania zadania i dzialny za wykonanie zarz ądzaniem kontrak- kontraktu tem

6.9.3. Sumaryczna wielko ść środków, które Powiat i Gminy w okresie o śmioletnim b ędą mogły przeznaczy ć na realizacj ę programu W przypadku zaakceptowania realizacji dochodów i wydatków zgodnie z przyj ętymi w opracowaniu prognozami Gmina w latach 2004 – 2005 mo Ŝe przeznaczy ć na inwestycje - w tym inwestycje zwi ązane z ochron ą środowiska około 2,0 mln PLN, a w pozostałych latach zmuszona b ędzie na spłacenie rat kapitałowych. Sytuacj ę poprawi ć mo Ŝe dodatkowe ograniczenie wydatków bie Ŝą cych oraz korzystne (je śli takowe b ędą) zmiany struktury dochodów w nowej ustawie o dochodach jednostek samorz ądu terytorialnego daj ące wi ększe wpływy do bud Ŝetu Gminy, przy jednoczesnym nie zwi ększaniu wy- datków bie Ŝą cych. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Ostrowite

Szans ą na pozyskanie funduszy na inwestycje w zakresie ochrony środowiska w gminie jest zawi ązanie partnerstwa publiczno-prywatnego (patrz rozdz. 6.12.2) - gmina przekazuj ąc swoje mienie w eksploatacj ę podmiotowi prywatnemu (np. oczyszczalni ę ścieków) zapewnia rentowno ść inwestycji, wła ściwe utrzymanie obiektu oraz łatwiejszy i szerszy dost ęp do kredytów i po Ŝy- czek na dalsze inwestycje. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Ostrowite

Tabela 36. Wielko ść potencjalnych środków na inwestycje przy uwzgl ędnieniu dodatkowego zadłu Ŝenia (dane w PLN) 2001 r. 2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. Wolne środki na inwestycje (w tym zwi ązane z ochron ą środowiska) -709 777 -744 627 -483 472 -1 140 -520 -520 -93 -798740 -809000 -809000 -809000 uwzgl ędniaj ące obsług ę po- tencjalnego zadłu Ŝenia

Otrzymane kredyty, po Ŝyczki 1 707 750 0 399 113 2 039 150 0 0 0 0 0 0 0 oraz wyemitowane obligacje

Potencjalne środki na inwestycje (w tym zwi ązane 997 973 -744 627 -84 3592 040 290 -520 -520 -93 -798 740-809 000-809 000 -809 000 z ochron ą środowiska) Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Ostrowite Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Ostrowite

PROCEDURY KONTROLI REALIZACJI PROGRAMU Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Ostrowite Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Ostrowite

7. Procedury kontroli realizacji Programu Realizacja programu obejmuje okres pierwszych lata członkostwa Polski w Unii Europejskiej. W okresie tym obowi ązywa ć b ędzie Polityka ekologiczna Pa ństwa (2002), Strategia zrównowa Ŝone- go rozwoju kraju, Program Ochrony Środowiska Województwa Wielkopolskiego . Coraz wi ększy wpływ na warunki realizacyjne b ędą te Ŝ miały ustalenia wspólnej polityki ekologicznej Unii Europej- skiej okre ślone w Pi ątym Programie Działa ń oraz w dyrektywach, rozporz ądzeniach i decyzjach. W Programie tym mocno akcentowane s ą instrumenty ekonomiczne i fiskalne. Instrumenty z zakresu organizacji, zarz ądzania i marketingu stanowi ą bardzo obszern ą i ci ągle rozbudowywan ą grup ę narz ędzi realizacyjnych. Podczas realizacji programu musz ą by ć uwzgl ędnione: - ścisłe powi ązanie z programem procesu budowy i realizacji bud Ŝetu, a zwłaszcza budowy bud Ŝetu zadaniowego, - zarz ądzanie jako ści ą jako element zarz ądzania sfer ą usług publicznych w gminie, - systemowe podej ście do budowy marketingu gminnego (w tym promocji). Istotn ą spraw ą jest równie Ŝ informowanie opinii społecznej o post ępach w realizacji wybranych zada ń programu (wszystkimi kanałami komunikacji społecznej). System zarz ądzania realizacj ą programu jest bardzo wa Ŝnym i cz ęsto niedocenianym elementem budowy gminnej Agendy 21. Decyduje on bowiem czy w miar ę upływu czasu dynamika procesu realizacji programu b ędzie rosn ąć czy słabn ąć . Zaniechanie stworzenia tego systemu spowoduje, Ŝe program stanie si ę bardzo szybko dokumentem „martwym". Zarz ądzanie realizacj ą to przede wszystkim: - tworzenie i doskonalenie instrumentów realizacji, - monitorowanie, czyli obserwacja realizacji celów i zada ń programu oraz zmian w warunkach realizacji, - aktualizacja programu. 7.1. Mierniki post ępów w realizacji Programu Realizacja zada ń programu ma na celu popraw ę lub utrzymanie stanu środowiska. Wymier- nym efektem post ępów w realizacji programu b ędą zmiany warto ści wska źników charakteryzuj ących poszczególne zagadnienia programu. Do głównych wskaźników nale Ŝą : - wska źniki społeczno-ekonomiczne mierzone taryfami cen na usługi komunalne (woda, ścieki, odpady) konsekwentnie zmierzaj ące do uwzgl ędnienia wszystkich elementów kosztów, wyniki bada ń opinii społecznej dotycz ące jako ści Ŝycia; - wska źniki stanu środowiska mierzone zmniejszaniem si ę ładunków zanieczyszcze ń do niego odprowadzanych, ilo ści ą podpisanych z mieszka ńcami i firmami umów na odbiór odpadów, ilo ści ą odpadów oddawanych do zagospodarowania przez jednego mieszka ńca, ilo ści ą odpadów wysegregowa- nych przez mieszka ńców „u źródła”, poziomem odzysku i recyklingu, wielko- ści ą obszaru poddanego ochronie, ilo ści ą obiektów poddanych ochronie, wielko ści ą zalesionej powierzchni, wielko ści ą obszarów poddanych rekultywacji, wielko ści ą obszarów, na których odbudowano i zmodernizowano systemy melioracji, długo ści ą wyznaczonej granicy polno-le śnej, ilo ści ą gospodarstw ekologicznych, ilo ści ą w prawidłowy sposób zamkni ętych otworów studziennych, ilo ść zmodernizowanych punktów świetlnych, ilo ść mieszka ń- ców korzystaj ących ze zmodernizowanych systemów grzewczych, wska źnik zmniejszenia zapotrzebowania na energi ę przez system wodoci ągowy, ilo ść zabezpieczonych termicznie mieszka ń, powierzchnia dachów z wymieniony- mi pokryciami azbestowymi, długo ść i parametry zmodernizowanego obwa- łowania, stopie ń zwi ększenia zdolno ści retencyjnej zlewni, ilo ść mieszka ń- ców korzystaj ących z kanalizacji sanitarnej, powierzchnia, z której wody opadowe s ą odprowadzane do kanalizacji, powierzchnia zmodernizowanej nawierzchni drogowej. - wska źniki wielko ści i skuteczno ści ponoszonych nakładów inwestycyjnych mierzone kosztem inwestycyjnym przeliczonym na mieszka ńca, wielko ści ą nakładów na ochron ę środowiska, wska źnikiem zaanga Ŝowania środków bud Ŝetowych i pozabud Ŝetowych Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Ostrowite

- wska źniki aktywno ści społeczno ści lokalnej – mierzone aktywno ści ą organizacji pozarz ądowych, czyli ilo ści ą projektów, wielko ści ą zakontraktowanych sum, itp. 7.2. Instytucje i osoby odpowiedzialne za kontrol ę Do podmiotów zarz ądzaj ących realizacj ą Programu nale Ŝą : Rada i Zarz ąd Gminy. Z punktu widzenia ochrony środowiska niezb ędna jest współpraca pomi ędzy przedstawicielami samorz ądu powiatu i gminy, liderami z gminy i powiatu, lokalnymi liderami, podmiotami gospodarczymi, organizacji pozarz ądowych oraz przedstawiciele innych sektorów Ŝycia społeczno-gospodarczego. Powin- ny to by ć relacje partnerskie (partnerstwo dla rozwoju zrównowa Ŝonego), które b ędą prowadziły do realizacji poszczególnych przedsi ęwzi ęć . Wa Ŝną rol ę przypisuje si ę organizacjom pozarz ądowym m.in. w zakresie ochrony przyrody - zajmowanie si ę działaniami planistycznymi (tworzenie planów ochrony), prowadzenie programy ochrony przyrody oraz monitoring przestrzegania przepisów ochrony środowiska. 7.3. Procedury kontroli realizacji Program Ochrony Środowiska uchwala rada gminy, po czym opiniuje go i zatwierdza Staro- stwo Powiatowe. Z wykonania programu organ wykonawczy gminy sporz ądza co 2 lata raporty, któ- re przedstawia radzie gminy. Na bie Ŝą co, w cyklu półrocznym realizacja Programu jest monitorowa- na w sposób opisany wy Ŝej. Niezwykle istotne jest prowadzenie komunikacji społecznej, która obejmie swoim zasi ęgiem wszystkie grupy społecze ństwa. Bardzo wa Ŝną spraw ą jest wła ściwe, rzetelne i odpowiednio wcze- śniejsze informowanie na temat inwestycji szczególnie tych mieszka ńców, których inwestycje b ędą dotyczyły bezpo średnio (np. budowa kanalizacji). 7.4. Procedury aktualizacji Programu Program jest długoterminowym dokumentem strategicznym okre ślaj ącym cele i programy działa ń na kilkana ście lat oraz wymagaj ącym ci ągłej pracy nad podnoszeniem jego jako ści. Przygo- towanie projektu dokumentu i jego przyj ęcie przez Rad ę Powiatu ko ńczy, tylko pewien etap planowania. Ze wzgl ędu na swój długookresowy charakter planowanie ekorozwoju jest procesem ci ągłym wymagaj ącym stałego śledzenia: stanu środowiska, zmian prawnych, gospodarczych, politycznych, społecznych itp. i ich uwzgl ędniania w dokumencie oraz przesuwania horyzontu planowania na kolejne lata. Program b ędzie poddawany przegl ądowi w cyklu dwuletnim, cho ć monitorowanie post ę- pów prac nad nim mo Ŝe odbywa ć si ę z wi ększ ą cz ęstotliwo ści ą. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Ostrowite

STRESZCZENIE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Ostrowite Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Ostrowite

8. Streszczenie Programu Ochrony Środowiska Przedmiotem niniejszego opracowania jest Program Ochrony Środowiska Gminy Ostrowite. Jego zał ącznikiem jest Projekt Planu Gospodarki Odpadami. Program ten stanowi rozwini ęcie, na poziomie lokalnym, uchwalonych dnia 09.07.2002 Programu Ochrony Środowiska Województwa Wielkopolskiego oraz uchwalonego niedawno Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa Wiel- kopolskiego oraz Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Słupeckiego wraz z Planem Gospo- darki Odpadami dla Powiatu Słupeckiego. Zasadniczym zadaniem, jakie niniejsze opracowanie ma spełni ć jest okre ślenie celów, priory- tetów i w konsekwencji działa ń, jakie stoj ą przed samorz ądem gminnym w dziedzinie ochrony środo- wiska. Ich podj ęcie i wykonanie ma na celu realizacj ę mi ędzynarodowych zobowi ąza ń naszego kraju, a w szczególno ści podj ętych w zwi ązku z przyst ąpieniem Polski do Unii Europejskiej oraz, w znacznej mierze wynikaj ącej z nich, Polityki Ekologicznej Pa ństwa. Dobrze przygotowany, we współpracy z urz ędnikami i mieszka ńcami gminy, Program Ochrony Środowiska i Plan Gospodarki Odpadami, ma na celu ułatwienie pozyskiwania środków z funduszy europejskich. Dokument został opracowany w zwi ązku z obowi ązkiem nało Ŝonym na gminy przez ustaw ę z 27.04.2001 Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2001.62.627) w art.17 i 18, ustaw ę z 27.04.2001 o odpadach (Dz. U. 2001.62.628) w art. 14 ust.6 oraz ustaw ę z 27.07.2001 o wprowadzeniu ustawy – Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. 2001.100.1085) w art. 10 w zakresie terminu jego realizacji. Zakres merytoryczny Programu ochrony środowiska okre ślaj ą Wytyczne sporz ądzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym (M Ś grudzie ń 2002) oraz Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z 09.04.2003 w sprawie sporz ądzania planów gospodarki odpadami (Dz. U. 2003.66.620) i Poradnik powiatowe i gminne plany gospodarki odpadami. Gmina Ostrowite le Ŝy w północnej cz ęś ci powiatu słupeckiego, stanowi ąc jedn ą z o śmiu gmin tego powiatu. Poło Ŝona jest na terenie byłego województwa koni ńskiego, a obecnie wielkopolskiego i s ąsiaduje: od wschodu z gmin ą Kleczew (powiat koni ński), a od południowego-wschodu z gmin ą Kazimierz Biskupi (powiat koni ński). Na południu graniczy z gmin ą Słupca, na zachodzie – z gmin ą Powidz nale Ŝą cą do powiatu słupeckiego. Zajmuje powierzchni ę 10410 ha (tj. 104,1 km 2). Siedzib ą władz administracyjnych jest wie ś Ostrowite. Na terenie gminy znajduje si ę 37 miejscowo ści, które tworz ą 21 sołectw. Gmin ę Ostrowite zamieszkuje 5290 osób, st ąd g ęsto ść zaludnienia gminy to niespełna 51 osób/km 2 (2,5-krotnie mniejsze od średniej krajowej). Stopa bezrobocia wynosiła 21,5% w 2003 r. Wska źnik bezrobocia w gminie jest wy Ŝszy od wska źnika dla województwa i kraju, na tle powiatu jest to wynik średni. Najwi ększ ą grup ę stanowi ą osoby młode z wykształceniem zawodowym zasadniczym i podstawowym. Wi ększo ść z tych osób nie posiada prawa do zasiłku. Lokalizacja gminy z dala od terenów przemysłowych, brak głównych arterii drogowych i kolejowych oraz poło Ŝenie kilku jezior sprawia, Ŝe gmina ma predyspozycje do rozwoju turystyki (szcze- gólnie agroturystyki) oraz rolnictwa ekologicznego. Wiele wsi (m.in. Giewartów, Kosewo, Napruse- wo) uzyskało status miejscowo ści o korzystnych wła ściwo ściach klimatycznych i walorach krajobrazowych. W gminie maj ącej du Ŝy potencjał dla rozwoju turystyki, wa Ŝnym zadaniem b ędzie zapewnienie warunków do ochrony zasobów przyrodniczych, walorów kulturowych i krajobrazowych. Na terenie gminy szczególne warto ści przyrodnicze zwi ązane s ą z najbardziej charaktery- stycznymi formami rze źby młodoglacjalnej zwi ązanej z ostatnim zlodowaceniem – północnopolskim. W zwi ązku z tym, niemal cała gmina znalazła si ę w zasi ęgu Powidzko-Bieniszewskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu . Szczególnie atrakcyjne tereny w północno-zachodniej cz ęś ci gminy poło- Ŝone wzdłu Ŝ jeziora Powidzkiego znajduj ą si ę w granicach Powidzkiego Parku Krajobrazowego . W obr ębie gminy Park zajmuje 3230 ha, co stanowi 31% powierzchni gminy. Ochron ą konserwatorsk ą obj ęte s ą 3 pomniki przyrody: 2 d ęby szypułkowe w Kosewie oraz 1 d ąb szypułkowy w Gierwa- towie, które rosn ą w zabytkowych parkach dworskich. Na obszarze gminy nie wyznaczono dotychczas rezerwatów przyrody, u Ŝytków ekologicznych, ani stanowisk dokumentacyjnych. Proponuje si ę utworzenie ścisłego rezerwatu wodno-torfowiskowego „Jezioro Ka ńskie” oraz dwóch u Ŝytków ekologicznych. Niezb ędne jest zatem wzmo Ŝenie ochrony obiektów obj ętych ju Ŝ ochron ą prawn ą; ograniczenie procesów urbanizacyjnych w pobli Ŝu obszarów przyrodniczocennych (ograniczenie zabudowywania terenu); wykonanie pełnej inwentaryzacji przyrodniczej na terenie gminy; wykonanie inwentaryzacji siedlisk przyrodniczych i obj ęcie ich ochron ą; przygotowanie i wdro Ŝenie programów edukacyjnych dotycz ących ochrony przyrody (np. we współpracy z nadle śnictwami, O środkiem Doradztwa Rolniczego, organizacjami ekologicznymi) skierowanych do ró Ŝnych odbiorców. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Ostrowite

Nale Ŝy przewidywa ć, Ŝe niezadowalaj ący stan ochrony przyrody, b ędzie si ę pogł ębiał o ile nie zostan ą na ten cel przeznaczone znaczne środki finansowe i o ile nie uzyska on pełnej akceptacji społecznej. Pogł ębia ć b ędą si ę negatywne zmiany krajobrazowe oraz nast ępowa ć b ędzie spadek ró Ŝnorodno ści biologicznej. Procesy te zachodz ą, bowiem bardzo intensywnie, a ich powstrzymanie jest ju Ŝ w wielu przypadkach, np. na terenach rolniczych, trudne lub niemo Ŝliwe. W „Polityce Le śnej Pa ństwa” bardzo du Ŝą wag ę przypisuje si ę ochronie zasobów przyrodniczych lasów i zwi ększeniu ich powierzchni. Od pocz ątku lat dziewi ęć dziesi ątych na terenie województwa czyniono starania na rzecz zwi ększania lesisto ści zgodnie z zało Ŝeniami „Krajowego programu zwi ększania lesisto ści”. Władze województwa zakładaj ą zwi ększenie lesisto ści do roku 2020 do 30%. Lasy gminy Ostrowite zajmuj ą 871 ha, tj. 8,3% powierzchni gminy, podczas gdy średnia lesisto ść woj. wielkopolskiego wynosi 25,1%, a krajowa si ęga 28%. Przewidywane kierunki zmian zwi ą- zane s ą z jednej strony ze zwi ększeniem powierzchni le śnych poprzez zalesianie, a z drugiej z przebudow ą drzewostanów zgodnie z wyst ępuj ącymi siedliskami. Konieczny jest równie Ŝ nadzór nad lasami prywatnymi oraz wła ściwe wyznaczenie granicy polno-le śnej. Ostrowite to gmina typowo rolnicza, gdzie u Ŝytki rolne zajmuj ą 74% jej powierzchni (7680 ha). Jako ść gleb w gminie jest, wi ęc bardzo istotnym czynnikiem dla rozwoju rolnictwa warunkuj ącym wysoko ść i jako ść uzyskiwanych plonów. Gleby gminy Ostrowite zaliczane s ą do ni Ŝszych klas bonitacyjnych (głównie klas V i VI), st ąd, na analizowanym terenie dominuje rolnicze wykorzystanie z przewag ą upraw zbó Ŝ (niemal 80% powierzchni zasiewów) i ziemniaków. Najwi ększe zagro Ŝenie dla gleb gminy Ostrowite stanowi erozja wietrzna, st ąd niezb ędna jest edukacja mieszka ńców (szczególnie rolników) w zakresie prawidłowego gospodarowania powierzchni ą ziemi (m.in. stałe utrzymanie gleby pod pokryw ą ro ślinn ą). W zwi ązku z małymi ilo ściami opadów atmosferycznych gleby wykazuj ą deficyt wody i wymagaj ą nawadniania. Na skutek działa ń człowieka tak Ŝe odczuwalny jest proces stepowienia gruntów rolnych i le śnych. Niezb ędnymi działa- niami b ędzie wprowadzenie zalesie ń i zadrzewie ń śródpolnych, budowa niewielkich stawów w obr ę- bie dolin cieków oraz aktualizacja stanu sieci melioracyjnej w gminie i realizacja Programu odbudowy sieci melioracyjnej podstawowej i szczegółowej. W przyszło ści planowane s ą działania maj ące na celu gł ębok ą restrukturyzacj ę wsi i rolnictwa. Bardzo istotne b ędzie doło Ŝenie stara ń, aby zmiany struktury obszarowej i agrarnej gospodarstw wiejskich nie spowodowały znacznych zmian w krajobrazie. Gospodarowanie zasobami naturalnymi w tym wodami powierzchniowymi, podziemnymi i kopalinami zapisane jest jako priorytetowe zadanie w zakresie ochrony środowiska i zrównowa Ŝonego rozwoju kraju i regionów. Szczególnie wa Ŝna jest ochrona przed zanieczyszczeniem oraz poprawa jako ści wód powierzchniowych i podziemnych. Północno-zachodnia cz ęść gminy le Ŝy na obszarze wodono śnego zbiornika Wielkopolskiej Doliny Kopalnej, głównego zbiornika wód podziemnych, wymagaj ącego szczególnej ochrony, zwłaszcza, Ŝe nie uległy one jeszcze zanieczyszczeniu. Na analizowanym terenie powa Ŝnym problemem nios ącym zagro Ŝenie jako ści wód w jeziorach, jest niekontrolowany rozwój osiedli letniskowych nad ich brzegami. Niewła ściwe zagospodarowanie obszarów wokół jezior (bezpo średnich zlewni), bardzo intensywnie oddziałuje, zwłaszcza na jeziora podatne na degradacj ę. W celu ochrony, zlewnie jezior powinny posiada ć naturalny płaszcz ochronny w postaci znacznych obszarów le śnych, zadrzewie ń, których zadaniem jest udaremnianie spływów powierzchniowych z pól oraz wykluczenie dopływu ścieków bytowych. Długo ść sieci wodoci ągowej w chwili obecnej wynosi 154,8 km i jest w dobrym stanie technicznym (brak rur azbestowych). Z przedło Ŝonych materiałów wynika, Ŝe gmina zwodoci ągowana jest w 99%. Na terenie gminy znajduje si ę oczyszczalnia komunalna w miejscowo ści Gostu ń, której mo Ŝliwo ści nie s ą w pełni wykorzystywane. Długo ść czynnej sieci kanalizacyjnej wynosi 8,3 km, liczba przył ączy 54, st ąd niezb ędna jest rozbudowa sieci kanalizacyjnej. Tym bardziej, Ŝe jako ść ście- ków dowo Ŝonych mo Ŝe doprowadzi ć do obni Ŝenia sprawno ści oczyszczalni. W planach gospodarki ściekowej nale Ŝy tak Ŝe przewidzie ć oczyszczanie wód opadowych. Szczególnie dotyczy to wi ęk- szych miejscowo ści o zwartej zabudowie, gdzie koncentracja ścieków deszczowych jest najwi ększa z uwagi na umocnione nawierzchnie dróg, placów, powierzchni dachowych. Koniecznym jest identyfikacja nielegalnych podł ącze ń oraz okre ślenie stanu technicznego bezodpływowych zbiorników ścieków. Warunkiem wprowadzenia racjonalnej gospodarki wodnej jest wprowadzenie zintegrowanego systemu zarz ądzania zasobami, obejmuj ącego wody podziemne i powierzchniowe. Na analizowanym terenie najwi ększymi zasobami naturalnymi s ą zło Ŝa w ęgla brunatnego – znajduj ące si ę w gminie Ostrowite. Na obszarze gminy stwierdzono zasoby torfowiska w rejonie miejscowo ści Skrzynka – Salomonowo. Torfowiska nie s ą obecnie eksploatowane, ze wzgl ędu na ich lokalizacj ę, przyszła eksploatacja jest trudna do realizacji. Eksploatacja kopalni mo Ŝe negatywnie Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Ostrowite oddziaływa ć na stosunki wodne. Niebezpiecze ństwo takie mo Ŝe wyst ąpi ć w przypadku gł ębokich, odkrywkowych lub gł ębinowych wyrobisk kopalnianych, wokół których niezbędne jest obni Ŝenie poziomu wód podziemnych. Przed wydaniem koncesji na wydobywanie kopalin, niezb ędnym jest opracowanie raportu od- działywania planowanej eksploatacji na poszczególne elementy środowiska, w tym na wody podziemne wraz z okre ślenie sposobów unikni ęcia ewentualnych zagro Ŝeń oraz uwarunkowa ń dotycz ą- cych rekultywacji wyrobisk poeksploatacyjnych. Dominuj ący wpływ na stan jako ści powietrza w obr ębie gminy ma tzw. niska emisja. Głównym źródłem zanieczyszcze ń powietrza atmosferycznego s ą tutaj niewielkie zakłady produkcyjno – usłu- gowe, skupione w wi ększych miejscowo ściach oraz emisje z instalacji ciepłowniczych, z których wi ększo ść zasilana jest w ęglem. Przedsi ęwzi ęcia maj ące na celu likwidacj ę tego zjawiska to m.in. gazyfikacja gmin oraz wykorzystanie odnawialnych źródeł energii. Wyst ępuj ące na terenie gminy drogi, powiatowe i gminne charakteryzuj ą si ę średnim nat ęŜ e- niem ruchu oraz ich uci ąŜ liwo ść akustyczna jest niewielka. Wynika to z faktu, Ŝe przebiegaj ą one przez tereny rolnicze o małej g ęsto ści zaludnienia. W zwi ązku z planowanym na analizowanym terenie rozwojem turystyki mo Ŝe pojawi ć si ę wi ększa liczba obiektów b ędących źródłem hałasu komunalnego, towarzysz ącego miejscom rekreacji, rozrywki i wypoczynku. Mając na uwadze okre ślon ą wizj ę gminy, która zakłada eksponowanie walorów turystyczno krajobrazowych i jednoczesny rozwój rolnictwa oraz aktywno ści gospodarczej, znaczenia nabieraj ą działania prewencyjne: renowacja nawierzchni dróg, tworzenie warunków do rozwoju transportu zbiorowego i rowerowego, modernizacja głównego układu dróg. Na terenie gminy istnieje mo Ŝliwo ść rozwoju alternatywnych źródeł energii, w tym przede wszystkim wykorzystanie biomasy (słoma) oraz uprawa wierzby energetycznej. W mniejszym stopniu proponuje si ę wykorzystanie zasobów energii słonecznej i wiatrowej. Niezb ędne jest opracowanie strategii wykorzystania OZE oraz edukacja mieszka ńców gminy w tym zakresie. Szans ą jest upowszechnianie nowoczesnych form infrastruktury wspomagaj ącej przedsi ębiorczo ść (np. spółki zaopatruj ącej w biomas ę) oraz wielofunkcyjny rozwój wsi. W gminie nie przewiduje si ę nowych inwestycji w zakresie sieci elektroenergetycznych wysokich napi ęć . Przez gmin ę przebiega ruroci ąg przesyłowy ropy naftowej “Przyja źń ” Pern-Płock, który uwa- Ŝany jest za potencjalne źródło nadzwyczajnego zagro Ŝenia środowiska. Ruroci ąg jest inwestycj ą dalekosi ęŜ ną, stwarzaj ącą potencjalne źródło mog ące oddziaływa ć na środowisko podczas awarii np. wyciek punktowy, p ękni ęcia, po Ŝar, wybuchy. Typowo rolniczy charakter (z niewielkim udziałem przemysłu) gminy Ostrowite mo Ŝe spowodowa ć, Ŝe niewła ściwa gospodarka chemikaliami mo Ŝe przyczyni ć si ę do powstania skutków w śro- dowisku niemo Ŝliwych do usuni ęcia w wyniku działalno ści człowieka. Na tym terenie Ŝaden z zakła- dów nie został zakwalifikowany jako zakład o du Ŝym lub zwi ększonym zagro Ŝeniu wyst ąpienia powa Ŝnej awarii przemysłowej. W obr ębie narz ędzi i instrumentów słu Ŝą cych realizacji Programu wyró Ŝnia si ę: narz ędzia i instrumenty programowo-planistyczne, narz ędzia i instrumenty reglamentuj ące mo Ŝliwo ści korzystania ze środowiska, narz ędzia i instrumenty finansowe, narz ędzia i instrumenty karne i administracyjne. Mo Ŝliwo ść skutecznego korzystania z instrumentów administracyjnych wi ąŜ e si ę z podejmo- waniem czynno ści kontrolnych. W przypadku samorz ądu gminnego konieczna jest dobra współpra- ca ze Starostwem Powiatowym z Inspekcj ą Ochrony Środowiska w celu systematycznej kontroli przestrzegania przez podmioty prowadz ące działalno ść gospodarcz ą. Przewidywane do realizacji inwestycje priorytetowe b ędą finansowane ze środków własnych i kredytów komercyjnych oraz uzupełniaj ąco z funduszy ochrony środowiska (przede wszystkim Na- rodowego i Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej) Du Ŝe mo Ŝliwo ści finansowania przedsi ęwzi ęć z zakresu ochrony środowiska stwarzaj ą fundusze pomocowe Unii Europejskiej, do których zalicza si ę m.in. strukturalne i spójno ści. Szans ą na pozyskanie funduszy na inwestycje w zakresie ochrony środowiska w gminie jest zawi ązanie partnerstwa publiczno-prywatnego. Partnerstwo Publiczno - Prywatne (PPP) jest form ą współpracy podmio- tów publicznych i prywatnych w celu realizacji zadań publicznych przez podmioty prywatne lub z ich udziałem. Partnerstwo oznacza tak ą relacj ę, której istot ą jest podział ryzyk według zasady, Ŝe ka Ŝdy z partnerów robi to, co potrafi zrobi ć najlepiej. Podmiot publiczny powierza realizacj ę zadania publicznego podmiotowi prywatnemu, który powinien na tym zarobi ć pod warunkiem, ze realizuje okre- ślone cele. Gmina przekazuj ąc swoje mienie w eksploatacj ę podmiotowi prywatnemu (np. oczyszczalni ę ścieków) zapewnia rentowno ść inwestycji, wła ściwe utrzymanie obiektu oraz łatwiejszy i szerszy dost ęp do kredytów i po Ŝyczek na dalsze inwestycje. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Ostrowite

Główny cel wpisany w Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej brzmi nast ępuj ąco: „Eduka- cja ekologiczna kształtuje cało ściowy obraz relacji pomi ędzy człowiekiem, społecze ństwem i przyro- dą. Ukazuje zale Ŝno ść człowieka od środowiska oraz uczy odpowiedzialno ści za zmiany dokonywane w środowisku naturalnym. Istotne jest, aby został on osi ągni ęty zarówno w śród młodego pokolenia, jak i u ludzi dorosłych poprzez: edukacj ę ekologiczn ą w formalnym systemie kształcenia oraz pozaszkoln ą edukacj ę ekologiczn ą”. Przedsi ęwzi ęcia edukacyjne społeczno ści lokalnej znalazły odzwierciedlenie w szeregu dokumentach lokalnych począwszy od Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Słupeckiego. Szczególnie cenna b ędzie w tej materii współpraca z organizacjami pozarz ą- dowymi i szkołami. Realizacja programu obejmuje pierwsze lata członkostwa w Unii Europejskiej. W okresie tym obowi ązywa ć b ędzie Polityka ekologiczna Pa ństwa (2002), Strategia zrównowa Ŝonego rozwoju kraju, Strategia rozwoju województwa wielkopolskiego oraz Program Ochrony Województwa Wielkopol- skiego . Realizacja zada ń programu ma na celu popraw ę lub utrzymanie stanu środowiska. Wymier- nym efektem post ępów w realizacji programu b ędą zmiany warto ści wska źników charakteryzuj ących poszczególne zagadnienia programu. Do podmiotów zarz ądzaj ących realizacj ą Programu nale Ŝą : Rada i Zarz ąd Gminy. Z punktu widzenia ochrony środowiska niezb ędna jest współpraca pomi ędzy przedstawicielami samorz ądu powiatu i gminy, liderami z gminy i powiatu, lokalnymi liderami, podmiotami gospodarczymi, organizacji pozarz ądowych oraz przedstawiciele innych sektorów Ŝycia społeczno-gospodarczego. Powin- ny to by ć relacje partnerskie (partnerstwo dla rozwoju zrównowa Ŝonego), które b ędą prowadziły do realizacji poszczególnych przedsi ęwzi ęć . Wa Ŝną rol ę przypisuje si ę organizacjom pozarz ądowym m.in. w zakresie ochrony przyrody - zajmowanie si ę działaniami planistycznymi (tworzenie planów ochrony), prowadzenie programy ochrony przyrody oraz monitoring przestrzegania przepisów ochrony środowiska. Program Ochrony Środowiska uchwala rada gminy, po czym opiniuje go i zatwierdza Staro- stwo Powiatowe. Z wykonania programu organ wykonawczy gminy sporz ądza, co 2 lata raporty, któ- re przedstawia radzie gminy. Na bie Ŝą co, w cyklu półrocznym realizacja Programu jest monitorowa- na w sposób opisany wy Ŝej. Niezwykle istotne jest prowadzenie komunikacji społecznej, która obejmie swoim zasi ęgiem wszystkie grupy społecze ństwa. Bardzo wa Ŝną spraw ą jest wła ściwe, rzetelne i odpowiednio wcze- śniejsze informowanie na temat inwestycji szczególnie tych mieszka ńców, których inwestycje b ędą dotyczyły bezpo średnio (np. budowa kanalizacji). Program jest długoterminowym dokumentem strategicznym okre ślaj ącym cele i programy działa ń na kilkana ście lat oraz wymagaj ącym ci ągłej pracy nad podnoszeniem jego jako ści. Przygo- towanie projektu dokumentu i jego przyj ęcie przez Rad ę Gminy ko ńczy, tylko pewien etap planowania. Ze wzgl ędu na swój długookresowy charakter planowanie ekorozwoju gminy jest procesem ci ą- głym wymagaj ącym stałego śledzenia: stanu środowiska, zmian prawnych, gospodarczych, politycznych, społecznych itp. i ich uwzgl ędniania w dokumencie oraz przesuwania horyzontu planowania na kolejne lata. Program b ędzie poddawany przegl ądowi w cyklu dwuletnim, cho ć monitorowanie post ępów prac nad nim mo Ŝe odbywa ć si ę z wi ększ ą cz ęstotliwo ści ą.