Afvalwaterplan Groningen Oost Specificatie Westerwolde 2019 T/M 2020

Afvalwaterplan Groningen Oost 2016 t/m 2020

Specificatie Westerwolde 2019 t/m 2020

3 december 2018

Afvalwaterplan Groningen Oost - Specificatie Westerwolde

AFVALWATERPLAN GRONINGEN OOST SPECIFICATIE WESTERWOLDE 2019 T/M 2020

INHOUD 1 Inleiding …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 2 2 Doelen gemeentelijke watertaken……………………………………………………………………………………………………………………………………………. 3 3 Evaluatie bestaand beleid…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 10 4 Strategie…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 16 5 Financiën en kostendekkingsplan……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 24 6 Organisatie……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 27

Bijlagen 1 Begrippenlijst en opbouw (afval)waterketen……………………………………………………………………………………………………………………………. 29 2 Wettelijk kader……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..…………………..33 3 Doelen, Functionele Eisen, Maatstaven en Meetmethoden……………………………………………………………………………………………………… 41 4 Kostendekkingsplan en kostenoverzicht….……………………………………………………………………………………………………………………………….. 47 5 Overzicht Basisrioleringsplannen……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 49 6 Riolering en het BBV (Besluit Begroting en Verantwoording gemeenten en provincies)………………………………………………….……….. 50

1 Afvalwaterplan Groningen Oost – Specificatie Westerwolde

1 INLEIDING

Afvalwaterplan Groningen Oost breed’ duidt op de gemeentelijke watertaken, op te stellen, met per gemeente een specifica- Binnen de samenwerking in de waterketen in zoals grondwaterbeheer, baggeren en stedelij- tie als vGRP, en hiermee in 2020 te starten. Groningen Oost is in 2015 een gezamenlijk ke waterkwaliteit. Na invoering van de Wet Zoals gemeld loopt het vGRP Vlagtwedde op Afvalwaterplan Groningen Oost 2016 t/m 2020 Gemeentelijke Watertaken en de Waterwet zijn 1-1-2019 af en het Afvalwaterplan Groningen opgesteld. In het hoofdrapport is een visie be- deze taken onder de rioolheffing gebracht. In Oost op 1-1-2021. Om de periode tot 2021 op schreven op de samenwerking binnen Gronin- bijlage 2 is het wettelijk kader toegelicht. een praktische manier te overbruggen kan, met gen Oost en hoe deze kan bijdragen aan een Voor de voormalige gemeente Vlagtwedde als basis de specificatie Bellingwedde 2016 t/m betaalbare, duurzame en toekomstbestendige vervult het Afvalwaterplan nog niet de functie 2020, deze specificatie Westerwolde 2019 t/m afvalwaterketen. Het opstellen van het Afval- van vGRP, omdat het huidige vGRP Vlagtwed- 2020 worden vastgesteld. waterplan is een onderdeel van het Waterak- de loopt tot 1-1-2019. koord Groningen Oost dat in 2014 door de Omgevingswet 2021 colleges van de gemeenten en het dagelijks Gevolgen herindeling In 2021 wordt de Omgevingswet van kracht. bestuur van het waterschap is vastgesteld. De De Wet algemene regels herindeling (ARHI) Een vGRP is dan niet langer verplicht maar partners in dit project zijn de voormalige ge- schrijft in artikel 30 voor dat de bestaande ge- facultatief. Het hebben van een gemeentelijk meenten Bellingwedde en Vlagtwedde, de meentelijke voorschriften van de samenge- beleidsplan riolering blijft wel zeer wenselijk om gemeenten Oldambt en Stadskanaal en het voegde gemeenten maximaal nog twee jaar beleid, maatregelen, investeringen en dergelij- waterschap Hunze en Aa's. Het Afvalwaterplan geldig zijn voor de oorspronkelijke gebieden ke, op het gebied van riolering en water inte- beschrijft de ambitie, doelen en het programma (gemeenten). Dit betekent dat vóór 1-1-2020 graal vast te stellen. Bovendien levert een ge- van de samenwerkende partijen in de periode de gemeente Westerwolde het bestaande be- meentelijk rioleringsplan de informatie voor het van 1-1-2016 tot 1-1-2021.. leid op het gebied van riolering en water van bepalen van de rioolheffing. Bellingwedde en Vlagtwedde moet harmonise- De verwachting is dat het gemeentelijk riole- Waterschap Hunze en Aa’s ren. ringsplan een meer programmatische vorm Het waterschap legt haar beleid vast in een krijgt als onderdeel van de verplichte gemeen- zuiveringsstrategie en een beheerplan. Het Opstellen specificatie Westerwolde 2019 telijke omgevingsvisie van art. 3.1 van de Om- Afvalwaterplan sluit hierop aan. t/m 2020 als overbrugging gevingswet. Het Afvalwaterplan en het huidige vGRP van Verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan Vlagtwedde sluiten al goed bij elkaar aan. Het Voor de voormalige gemeente Bellingwedde Afvalwaterplan kan worden gezien als een stap en de gemeenten Oldambt en Stadskanaal naar een meer integrale benadering van de vervult het Afvalwaterplan tevens de functie afvalwaterketen-zorgplicht zoals in het Water- van verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan akkoord 2014 is afgesproken. (vGRP). In een aparte specificatie per gemeen- In het kader van de samenwerking is het lo- te zijn de wettelijke zorgplichten voor deze gisch om de opvolger van het Afvalwaterplan gemeenten nader beschreven. De term ‘ver- weer gezamenlijk als cluster Groningen Oost

2 Afvalwaterplan Groningen Oost – Specificatie Westerwolde

2 DOELEN GEMEENTELIJKE WATERTAKEN 2.1 Doelen en kaders Zorgplicht voor inzameling en transport van intensieve bui gemaakt om te controleren of er stedelijk afvalwater theoretisch geen inundatie van panden ont- De gemeentelijke watertaken worden uitge- De eerste zorgplicht geldt de inzameling en het staat. Raakt een riool vol, dan treden rand- voerd binnen wettelijke kaders, afspraken en transport van stedelijk afvalwater. Onder stede- voorzieningen en riooloverstorten in werking, vastgesteld beleid. De vast te stellen doelen lijk afvalwater wordt afvalwater verstaan dat waardoor regenwater vermengd met afvalwater begeven zich binnen deze kaders. De Wet bestaat uit huishoudelijk afvalwater of een in het oppervlaktewater kan belanden. Het milieubeheer en de Waterwet vormen de voor- mengsel daarvan met bedrijfsafvalwater, af- waterschap ziet toe op handhaving van de naamste kaders. Hieruit komen de zorgplichten vloeiend hemelwater, grondwater of ander waterkwaliteit en zorgt dat voldoende afvalwa- voort. In 2.1.1 worden deze beschreven. In afvalwater. De gemeente geeft hier invulling ter wordt afgenomen om overstorting binnen bijlage 2 worden de wettelijke kaders en het aan door de aanleg en beheer van een open- de afgesproken normen te houden. vigerend beleid nader toegelicht. baar vuilwaterriool. Alle percelen zijn hierop in Het Afvalwaterplan bouwt voort op deze wette- principe aangesloten. In het buitengebied leidt lijke kaders, afspraken en vastgesteld beleid. dit tot verschillende oplossingen. De wet biedt In de volgende paragrafen worden de belang- ruimte om in plaats van aanleg en beheer van rijkste kaders aangehaald en toegelicht. een openbaar vuilwaterriool gebruik te maken van afzonderlijke systemen of andere passen- 2.1.1 Zorgplichten de systemen (zoals IBA’s: = Individuele Be- In artikel 10.33 van de Wet milieubeheer zijn handeling van Afvalwater), als daarmee een- de zorgplichten van de gemeenten geregeld. In zelfde graad van milieubescherming wordt de Wet op de Gemeentelijke Watertaken is de bereikt. Bij 616 percelen zijn gemeentelijke ruimte voor gemeenten vergroot ten aanzien IBA’s aangelegd. van de wijze waarop ze de zorgplichten invult. In het Afvalwaterplan Groningen Oost 2016 t/m Binnen de gemeente is door de provincie voor 2020 specificatie Bellingwedde en het verbreed diverse percelen ontheffing van de zorgplicht Gemeentelijk Rioleringsplan Vlagtwedde 2014 verleend. De ontheffing geldt t/m het jaar 2021. t/m 2018 is hier al op een goede wijze invulling aangegeven. Het beleid wordt gecontinueerd. De gemeente voldoet aan de landelijke richtlijn In het kort worden de drie zorgplichten als volgt (Leidraad Riolering, RIONED) voor wat betreft ingevuld: de dimensionering van rioolstelsels. In de basisrioleringsplannen is dit uitgerekend. Riool- stelsels worden gedimensioneerd op een bui met een statistische herhalingstijd van eens per twee jaar (bui 08, eventueel met toeslag). Er mag dan geen water op straat optreden. Er wordt daarnaast een berekening met een zeer

3 Afvalwaterplan Groningen Oost – Specificatie Westerwolde

Zorgplicht voor doelmatige inzameling en ver- Zorgplicht voor voorkomen/beperken van werking van hemelwater schade door grondwateroverlast De hemelwaterzorgplicht is verankerd in artikel De gemeentelijke zorgplicht voor het voorko- 3.5 van de Waterwet. Op particulier terrein is men/ beperken van grondwateroverlast is in primair de eigenaar van het terrein verant- 2009 gedefinieerd in de Waterwet, artikel 3.6. woordelijk voor de afvoer van het hemelwater. Het gaat om in het openbaar gemeentelijke Het hemelwater wordt afgevoerd naar het op- gebied treffen van maatregelen om structurele pervlaktewater of wordt in de bodem geïnfil- nadelige gevolgen van de grondwaterstand treerd. Uitgangspunt hierbij is dat hemelwater voor de aan de grond gegeven bestemming schoon is. Wanneer het hemelwater te veront- zoveel mogelijk te voorkomen of te beperken. reinigd is, dient het afvalwater ter plaatse, door Voorwaarde hierbij is dat de te treffen maatre- de houder, te worden gezuiverd. De gemeente gelen doelmatig zijn en niet tot de zorg van het biedt in zijn algemeenheid een voorziening aan waterschap of de provincie behoren. waarop overtollig hemelwater kan worden geloosd. Dit is in bestaande situaties meestal het De gemeente richt zich met name op maatre- gemengd rioolstelsel, maar het kan ook een gelen van waterhuishoudkundige aard. Ze hemelwaterriool zijn of een wadi, greppel of kunnen bestaan uit het inzamelen, bergen, infiltratievoorziening in de bodem. transporteren en het nuttig toepassen van schoon water. Het af te voeren grondwater kan De uiteindelijke keuze voor de wijze van om- afkomstig zijn van openbaar terrein en van gaan met afvloeiend hemelwater wordt op lo- particuliere percelen. Voor de inzameling op kaal niveau bepaald op basis van een integrale particulier terrein is de perceelseigenaar ver- afweging. Hierbij wordt gekeken naar de bo- antwoordelijk. demgesteldheid, de waterstructuur en de stedenbouwkundige inrichting van de omgeving. Het grondwaterbeleid is vorm gegeven in sa- Daarbij wordt uiteindelijk de meest doelmatige menwerking binnen het cluster Groningen keuze gemaakt op basis van de lokale om- Oost. Er is door de vier gemeenten gezamen- Helofytenveld bij Ter Apel standigheden. lijk in 2012 een grondwatermeetnet aangelegd om inzicht te krijgen in de ernst en omvang van De voormalige gemeente Bellingwedde be- de grondwaterproblematiek. In 2016 is op ba- schikt over een ‘Gemeentelijke Aansluitveror- sis van de meetgegevens het grondwater- dening Riolering’ (2011). Deze verordening meetnet geëvalueerd. In Westerwolde blijkt regelt de voorwaarden voor feitelijke aanslui- vrijwel nergens sprake van ernstige overlast ting op het gemeenteriool. Bovendien wordt door grondwater. Er zijn wel enkele aan- geregeld wie waar verantwoordelijk voor is. De dachtspunten. verordening is aangepast en uitgebreid zodat de hele gemeente Westerwolde nu over een aansluitverordening beschikt.

4 Afvalwaterplan Groningen Oost – Specificatie Westerwolde

2.1.2 Waterbeheer en wateropgave bebouwd ruimtelijke ordening. Dit wordt toegepast op de voorbeeld natuurvriendelijke oevers), baggeren gebied verschillende onderdelen van het stedelijk wa- en onderzoek. Voor het waterbeheer in het bebouwd gebied terbeheer. Ook de onderlinge afspraken over zijn twee documenten van belang: het ‘Water- beheer en onderhoud komen aan bod. In de 2.1.4 Samenwerkingsovereenkomst Groningen plan Westerwolde’ (niet de gemeente Wester- notitie geeft het waterschap ook aan waar de en Noord-Drenthe wolde), samen met het ‘Uitvoeringsplan 2010- gemeenten aan moeten voldoen als het om In 2014 is de regionale samenwerking in de 2014’ en de ‘Notitie Stedelijk Waterbeheer inrichting en dimensionering van watergangen waterketen vastgelegd in een samenwerkings- 2011’ van waterschap Hunze en Aa’s. en vijvers gaat. overeenkomst (SOK). Naast de gemeenten in Groningen Oost doen in totaal 27 gemeenten, Waterplan Westerwolde 2.1.3 Kaderrichtlijn Water 2 waterschappen en 2 waterbedrijven mee in Dit plan is destijds in samenwerking tussen In 2009 is het eerste stroomgebiedsbeheerplan deze samenwerking. Er wordt beoogd om op waterschap en de gemeenten in Groningen als uitwerking van de Europese Kaderrichtlijn regionale schaal bij te dragen aan de realisatie Oost opgesteld. Het is zowel een watersys- Water (KRW) in werking getreden. De uitvoe- van de doelen uit het Bestuursakkoord Water. teemplan als een waterplan voor de vier ge- ring van deze nota eindigde in 2015. In de regio gebeurt dit door: meenten. Het plan richt zich op zowel regiona- Eind 2015 is de “Afstemmingsnota Schoon en  het voeren van regie tussen de clusters en le als lokale wateropgaven. Regionaal speelt gezond water Noord Nederland” vastgesteld. de regio; hiertoe is een waterregisseur aan- de inrichting van de ecologische hoofdstructuur Deze nota regelt de implementatie KRW in de gesteld; (EHS) in combinatie met waterberging, bagge- planperiode 2016-2021 in de deelstroomgebie-  het organiseren van diensten op het gebied ren en optimalisatie van peilbeheer. Lokaal den Rijn-Noord, Nedereems en Eems-Dollard. van meten en monitoren en van gegevens- spelen verschillende zaken op verschillende De nota licht deze wijzigingen op het beleid beheer; plekken, waaronder waterberging/ stedelijke van de vorige periode toe, schetst de voort-  het faciliteren van activiteiten in de clusters wateropgave, baggeren, communicatie en gang van de uitvoering en geeft aan in hoever- door kennisuitwisseling en opschaling van klachtafhandeling. re de doelen worden bereikt. De voorgestelde projecten (één keer het wiel uitvinden). maatregelpakketten voor de komende planpe- In een uitvoeringsprogramma 2010-2014 is het riode (2016-2021) van de waterbeheerders zijn Het programma Groningen Oost zoals dat is beleid concreet op maatregelen gezet. Dit pro- gericht op het terugdringen van nutriënten in opgenomen in het Afvalwaterplan is afgestemd gramma is nagenoeg geheel uitgevoerd. Alleen en rond de watersystemen. Daarnaast wordt op de regionale aanpak. Vanuit het cluster de stedelijke wateropgave vraagt in Oldambt ingezet op het voortzetten van herinrichtings- wordt conform de afspraken in de SOK een en Stadskanaal nog aandacht. maatregelen. De herinrichtingsmaatrege-len bijdrage geleverd voor de regionale werk- worden zoveel mogelijk gecombineerd met de zaamheden. Notitie Stedelijk Waterbeheer 2011 door de provincies te realiseren Nationaal Na- In deze notitie heeft het waterschap haar be- tuurnetwerk Nederland (voorheen EHS) en Er wordt bezien hoe de samenwerking na 2019 leid ten aanzien van het stedelijk waterbeheer Natura2000 gebieden. het best kan worden voortgezet. uitgewerkt. In plaats van ‘stedelijk’ mag hier gelezen worden dat het vooral over water in Gemeenten hoeven zelf geen maatregelen te bebouwd gebied gaat. De notitie behandelt de nemen. Het waterschap voert de meeste maat- visie van het waterschap op het stedelijk wa- regelen uit. Deze bestaan in Groningen Oost terbeheer en welk beleid daarvoor relevant is. voornamelijk uit inrichtingsmaatregelen (bij- Een belangrijk aspect is de afstemming met de

5 Afvalwaterplan Groningen Oost – Specificatie Westerwolde

2.2 Definitie doelen gemeentelijke waterta- Om de methode toegankelijk te maken en ge- ken schikt als besturingsinstrument, is ze samengevat in onderstaande figuur. Voor het definiëren van doelen binnen de uitvoering van de gemeentelijke watertaken heb- Hierbij is het van belang hoe de begrippen overlast en hinder worden gedefinieerd. In ben we gebruik gemaakt van de DoFEMaMe methode uit de Leidraad Riolering van RIO- deze methodiek wordt onder overlast situaties NED. De methodiek is gebruikt om de uitvoe- verstaan die de grens van hinder overschrij- ring van de watertaken te structureren en om den. Te denken valt aan (economische) scha- ervoor te zorgen dat doelen en middelen lo- de, ernstige last of belemmering. Uit het oog- gisch met elkaar verbonden worden. punt van doelmatigheid is enige hinder als gevolg van heftige neerslag acceptabel. Daar- bij gaat het bijvoorbeeld over water op straat Met behulp van de DoFEMaMe methode zijn vijf bestuurlijke doelen beschreven. In bijlage 3 gedurende beperkte tijd en het overstorten van is de DoFEMaMe tabel opgenomen, waarin de verdund rioolwater op oppervlaktewater. Ook vijf doelen verder zijn uitgewerkt en waarvan enige geurhinder bij extreme droogte of neer- de functionele eisen, maatstaven en meetme- slag wordt acceptabel geacht. thoden zijn afgeleid.

Deze tabel is technisch en inhoudelijk van aard en vormt het gereedschap van de rioolbeheer- DoFEMaMe = Doelen, Functionele Eisen, der. Doelen volgens de DoFEMaMe methode Maatstaven en Meetmethoden Leidraad Riolering (RIONED) Module A1050 Met de beschrijving van doelen en functionele eisen legt u de gewenste situatie van de toestand en het functioneren van afval-, regen- en grondwatervoorzieningen in uw gemeente vast. Door vervolgens maatstaven en de daarbij behorende meetmethoden te formuleren, maakt u de invulling van de gemeentelijke watertaken concreet en toetsbaar. Het toetsen van doelen aan de maatstaven vormt de basis voor de evaluatie van de afgelopen periode en voor de in de komende periode benodigde middelen. Zo kunt u continu leren en verbeteren, zoals ook assetmanagement beoogt.

Doelen volgens de DoFEMaMe methode 1 6 Afvalwaterplan Groningen Oost – Specificatie Westerwolde

2.3 Sturen op doelen Bij het definiëren van de KPI’s is het sturen op hoofdlijnen het uitgangspunt. Er zijn vijf be- Om te kunnen sturen op de uitvoering van de stuurlijke doelen beschreven. Hieruit zijn vijf gemeentelijke watertaken zijn voor de verschil- KPI’s afgeleid. De tabel op de volgende blad- lende onderdelen doelmatigheids-KPI’s ont- zijde licht deze toe. wikkeld, zogenaamde Kritieke Prestatie- Indicatoren. Klantvriendelijk is bijvoorbeeld Als meetmethoden worden daarbij gehanteerd: geen eenduidig begrip: vriendelijk de telefoon  klachten en meldingen goed registreren aannemen is wat anders dan direct een repa- en evalueren; ratie uitvoeren. Het tweede kost natuurlijk gelijk  afhandelingstijd van klachten en meldin- ook meer geld. gen; Bij de uitwerking van de KPI’s is uitgegaan van  uitvoeren controleberekening / risico- een algemene streefwaarde en een toepas- inschatting door middel van rioolbereke- singsgebied om maatwerk per situatie te kun- ning met een extreme bui; nen leveren. Het gemeentebestuur stelt de  bijhouden vervuilingsgraad riolen; streefwaarde vast en geeft daarmee invulling  meten aan gemalen, riolen, overstorten en aan het kwaliteitsniveau waarop de watertaken waterkwaliteit. worden uitgevoerd. De KPI’s in de tabel vormen een (bestuurlijke)

samenvatting van de DoFEMaMe tabel in bijla-

ge 3. Hierin zijn de maatstaven en meetmetho-

den gespecificeerd en uitgewerkt.

Kritieke prestatie-indicatoren (ook wel kri- tische in plaats van kritieke), afgekort KPI’s Dit zijn variabelen om prestaties van bedrijfsvoering te analyseren. Kritieke prestatie-indicatoren zet doelstellingen om in meetbare variabelen. Hierdoor valt duidelijk af te lezen of een organisatie op koers ligt voor de doelstellingen.

Bron: Wikipedia

7 Afvalwaterplan Groningen Oost – Specificatie Westerwolde

Bestuurlijk doel KPI

1 Risico’s voor de volksgezondheid door aanraking schadelijke Geen ongevallen met schadelijke gevolgen voor de volksgezondheid.

stoffen en geuroverlast maximaal beperken.

2 Beperk wateroverlast door water op straat en beperk over- Alle stelsels dienen (theoretisch) te voldoen aan standaard regenbui, behoudens stroming maximaal. gebieden die zijn aangewezen met hogere norm. Risico’s van zwaardere buien zijn bekend. Geen water in woningen en bedrijfspanden. Optimaliseer de maaiveldinrichting en waterafvoer via greppels en sloten.

3 Beperk hinder door falen van riolen en door verstopping of Beperk instortingen (falen) van riolen waardoor bovengrondse infrastructuur niet werkzaamheden. meer bruikbaar is. Maximale levensduur is inzet, waarbij risico’s door tijdige inspectie worden geminimaliseerd. Geen verstopping rioolbuizen. Minimale overlast door (vervangings-) werkzaamheden. Optimaliseer de maaiveldinrichting.

4 Zorg voor goede oppervlaktewater-kwaliteit, voer zo weinig Emissies naar oppervlaktewater hebben geen onaanvaardbare invloed op de wa- mogelijk schoon water af naar de zuivering. terkwaliteit, deze moet voldoen aan de wettelijke criteria (maatwerk). Geen schoon water (:rioolvreemd water) via riolering naar de zuivering. Foutaansluitin- gen herstellen. Preventie door voorlichting en communicatie. Volg het waterkwaliteitsspoor, verbeter knelpunten.

5 De klant staat voorop. Aantal klachten zit onder het landelijk Tijdige en volledige communicatie, goed waterloket. Klachten en meldingen ade- gemiddelde. quaat beantwoorden en/of verhelpen.

Bestuurlijke doelen en KPI’s

8 Afvalwaterplan Groningen Oost – Specificatie Westerwolde

Sturing INWONERS EN BEDRIJVEN BACKOFFICE Beheren van riolen en stedelijk water is ge- DOELEN DOELEN stoeld op doelmatige zorg en verantwoordelijk- Toetsing heid, het onderhouden en verrichten van han- Analyse geval theorie en delingen waardoor de functie voor de toekomst Afhandeling/prioriteit Bescherm volksgezond- praktijk gewaarborgd blijft. De rapportage over de doel- Ingrijpen 1 heid realisatie wordt daarom vorm gegeven als een kwalitatief (volg) systeem: wat doe je, op welke manier doe je het en hoe ontwikkelt het zich in Gebiedsgericht normeren de tijd. Ingrijpen

De vijf doelen richten zich op twee aspecten: Beperk wateroverlast  Hoe gaan we om met onze inwoners en Klachten 2 bedrijven? en  Hoe organiseren we de watertaken pro- meldingen Meten neerslag fessioneel en doelmatig? en Het schema hiernaast benoemt de kernaspec- functioneren rioolstelsel ten, waarop gestuurd zal worden. Beperk hinder 3 Reinigen en inspecteren Afhandelingstijd rioolstelsel klachten en meldingen Spaar het milieu 4 Bepalen levensduur Programma reparatie en vervanging

KLACHTEN - MELDINGEN - AFHANDELING - COMMUNICATIE - AFHANDELING - MELDINGEN - KLACHTEN REPAREREN - ONDERHOUDEN - ANALYSEREN - METEN Tijdige en volledige Zorgvuldige Meten waterkwaliteit communicatie 5 dienstverlening (door waterschap) Analyseren / ingrijpen

Kernaspecten sturen op doelen

9 Afvalwaterplan Groningen Oost – Specificatie Westerwolde

3 EVALUATIE BESTAAND BELEID 3.1 Uitvoering voorgaande periode, deel Afvalwaterplan tot 2021 beperkt maatregelen voormalige gemeente Bellingwedde nodig zijn: op enkele plaatsen zijn controleme- tingen van het rioolstelsel nodig en op enkele Beleid op orde plaatsen zal afkoppelen nodig zijn. Hiervoor De voormalige gemeente Bellingwedde had in zijn bedragen geraamd in het Afvalwaterplan het Gemeentelijk Rioleringsplan (GRP) 2009- 2016 t/m 2020 en in de begroting opgenomen. 2012 haar beleid al integraal vorm gegeven. Het GRP is na afloop verlengd tot 1 januari Verdergaande maatregelen, die wellicht nodig 2016, de datum waarop het Afvalwaterplan zijn om het rioolstelsel op termijn volledig kli- 2016 t/m 2020 in werking is getreden. De wijze maatbestendig te maken, vallen buiten de waarop invulling is gegeven aan de zorgplich- planperiode van dit Afvalwaterplan. Het Ba- ten wordt in de nieuwe planperiode gecontinu- sisrioleringsplan bevat hiervoor de nodige in- eerd. formatie. In 2016 is door de voormalige gemeente Bel- lingwedde een Basisrioleringsplan (BRP) op- Destijds is samen met andere gemeenten in gesteld. Dit plan voorziet in volledige doorre- Groningen Oost en het waterschap het water- kening en actualisatie van alle rioolstelsels in plan Westerwolde opgesteld en uitgevoerd. de gemeente. Er is een analyse van knelpun- Hierin waren ook de baggeractiviteiten opge- ten uitgevoerd en de robuustheid van het riool- nomen. stelsel is ‘getest’. De theoretische doorrekenin- gen geven aan dat het riool bij hevige regenval op een aantal plaatsen behoorlijk vol zit. Dat kan tijdelijk water op straat geven. Dit is acceptabel mits het niet van lange duur is en geen overlast geeft in de vorm van water dat bij woningen en gebouwen naar binnen loopt. De theoretische berekeningen worden nog ge- De Burcht in Wedde toetst aan de werkelijke praktijk. Aan de hand hiervan kan worden bezien óf er inderdaad maatregelen nodig zijn om het risico op wateroverlast te beperken, en zo ja wélke. Eén van de mogelijke maatregelen is bijvoorbeeld het afkoppelen van straatkolken, mits het hemelwater op open water kan worden geloosd. Verwacht wordt dat in de planperiode van het

10 Afvalwaterplan Groningen Oost – Specificatie Westerwolde

Uitvoering projecten vorige periode spraken gemaakt voor 2018 en 2019 tussen de ling Afvalwater) is aangebracht en waar aan- Het maatregelprogramma van het (verlengde) woningbouwvereniging, de gemeente Wester- sluiting op de riolering alleen tegen zeer hoge GRP 2009 t/m 2012 tot 2016 is grotendeels wolde (i.o.). en de Bewonersorganisatie Bel- kosten mogelijk is. Voor deze percelen in het uitgevoerd. Een deel is doorgeschoven naar de lingwedde. De Kastanjelaan in Bellingwolde buitengebied is door de provincie Groningen in huidige planperiode tot 2021. Er is veel geïn- wordt hierbij genoemd als potentiële te ontwik- 2011 ontheffing verleend van de gemeentelijke vesteerd in de kwaliteit van het rioolbeheer en kelen nieuwbouwlocatie. In 4.3.1 worden de zorgplicht voor een periode van 10 jaar. De in de samenwerking met de andere gemeenten afspraken nader toegelicht. ontheffing is verleend onder de voorwaarde dat in de regio en het clusteren met het water- Diverse reparatie- en relineprojecten moeten de gemeente (bij lozing in de bodem) en het schap. Daardoor ontstaat beter inzicht in nut nog worden voorbereid en uitgevoerd. De waterschap (bij lozing op oppervlaktewater), en noodzaak van te maken investeringen. Be- voorbereiding van deze projecten staat ge- conform de vigerende lozingenbesluiten, toe- langrijk is daarin dat er een betere analyse pland voor 2019. zien op de handhaving van deze lozingen. plaatsvindt van de data die voortkomt uit het inspecteren van riolering. Hiervoor wordt de In de periode 2015 - 2017 is, in het kader van Uitvoering waterplan, baggeren kennis van andere gemeenten benut. het Hoefijzerproject, in een deel van Wedde en Het waterplan Westerwolde (niet te verwarren Blijham het vuilwaterriool vervangen door een met de gemeente Westerwolde) is destijds in Eén van de in 2016/2017 uitgevoerde samen- gescheiden stelsel en zijn straatkolken afge- samenwerking met Oost-Groninger gemeenten werkingsprojecten is het opstellen van een koppeld. en het waterschap opgesteld. Het waterplan Waterkaart. Dit is een digitale kaart waar de Westerwolde kent een uitvoeringsprogramma, gemeenten en het waterschap alle relevante Stedelijke wateropgave dat geheel is uitgevoerd. In 2014 zijn alle bag- informatie kunnen vinden op het gebied van In samenwerking met het waterschap is in gerwerkzaamheden afgerond. In 2015 is het riolen, gemalen, sloten, watergangen, duikers, 2009 een berekening gemaakt van de stedelij- beheer en onderhoud van het Veendiep en van stuwen, maaiveldhoogten, waterpeilen, grond- ke wateropgave. Deze berekening leidde tot een aantal vijvers in Blijham overgedragen aan soorten, etc. In de kaart zijn veel lagen met het inzicht dat er binnen de gemeente Belling- het waterschap. De uitvoering van maatregelen verschillende informatie aan of uit te zetten, wedde geen locaties zijn met een tekort aan binnen het stedelijk water vallen tegenwoordig waardoor gericht gezocht kan worden naar afvoeren bergingscapaciteit. Vanuit het oog- binnen de gemeentelijke watertaken en kunnen bepaalde informatie. Waarschijnlijk worden de punt van de stedelijke wateropgave zijn geen deels worden gefinancierd uit de rioolheffing. diverse waterkaarten van de noordelijke ge- aparte maatregelen nodig. Wel wordt bij ver- Baggerkosten die een relatie hebben met riole- meenten later samengevoegd tot een regionale vanging van riolen bezien of afkoppeling of ring kwamen in zeer beperkte mate voor in de waterkaart. vergroting van het riool nodig is. Bij de vervan- voormalige gemeente Bellingwedde en zijn ging van het riool in de Zuiderstraat en Noor- daarom tot nu toe niet gedekt uit de verbrede De vervanging van de riolering in de Noorder- derstraat in Bellingwolde worden bijvoorbeeld rioolheffing. straat en de Zuiderstraat in Bellingwolde, inclu- de straatkolken afgekoppeld en wordt een sief de herinrichting van de straat, is voorbe- apart hemelwaterriool aangelegd. Beheersysteem, waterloket, klachten en mel- reid en aanbesteed in 2018. De uitvoering is dingen gestart. Het kostenaandeel van de riolering in Niet gerioleerde percelen Voor het beheer van digitale gegevens is een dit project bedraagt circa € 950.000. De ver- Binnen de voormalige gemeente Bellingwedde beheersysteem in gebruik. Het systeem is ac- vanging van het riool Kastanjelaan in Bel- bevinden zich diverse percelen die niet zijn tueel en de basis is op orde. Het wordt verder lingwolde is nog in afwachting van herstructu- aangesloten op de riolering. Het gaat hier om verfijnd via het regionale project gegevensbe- rering/ herinrichting. Eind 2017 zijn prestatieaf- percelen waar geen IBA (Individuele Behande- heer. Samenwerking biedt kansen om het ge-

11 Afvalwaterplan Groningen Oost – Specificatie Westerwolde

gevensbeheer robuuster te maken. Dit beheer- opgeleverd die iets zegt over de optredende 3.2 Uitvoering voorgaande periode, deel bestand is essentieel om een goede analyse grondwaterstanden. voormalige gemeente Vlagtwedde van de toestand van riolen te kunnen maken In 2016 is het meetnet in gezamenlijkheid geen de juiste investeringsbeslissingen te nemen. evalueerd en is bezien of er een vervolg gege- Beleid ven moet worden aan het uitlezen van de data- De voormalige gemeente Vlagtwedde heeft in De voormalige gemeente Bellingwedde ge- loggers. Omdat er vrijwel geen grondwater- het Gemeentelijk Rioleringsplan (vGRP) 2014 - bruikte een meldingensysteem waarin ook overlastsituaties zijn geconstateerd, worden in 2018 haar beleid al integraal vorm gegeven. vragen en klachten over riolering werden bij- Bellingwedde sindsdien nog slechts een paar De wijze waarop invulling is gegeven aan de gehouden. Ondanks het geringe aantal mel- peilbuizen gemonitord en in Vlagtwedde is de zorgplichten wordt, tenzij anders is vermeld, in dingen is het een waardevol instrument geble- monitoring helemaal gestopt. De gemeenten de nieuwe planperiode gecontinueerd. ken. Oldambt en Stadskanaal blijven een aantal dataloggers uitlezen vanwege hoge grondwa- De laatste rioolinspecties dateren van 2003, De gemeente Westerwolde maakt gebruik van terstanden. 2004 en 2005. De voor 2014 geplande inspec- het meldingensysteem dat al in gebruik was bij tie van het hele vrijvervalstelsel – als onderde gemeente Vlagtwedde. Regionale samenwerking in de waterketen bouwing van de maatregelen – is uitgesteld om In 2011 is als uitvloeisel van het Bestuursak- eerst de (analoge) rioolgegevens te digitalise- Evaluatie grondwaterzorgplicht koord Water 2011 een samenwerkingstraject ren en te valideren. Hiermee is in 2017 gestart. De voormalige gemeente Bellingwedde be- gestart in Groningen en Noord-Drenthe. Deze Dit gebeurt via het regionale project gezamen- schikt over een grondwatermeetnet met 15 samenwerking in de waterketen tussen water- lijk gegevensbeheer (GGB). Na voltooiing wor- peilbuizen. Dit meetnet is een resultaat van bedrijven, waterschappen en gemeenten heeft den de gegevens in 2019 gebruikt voor het samenwerking in Groningen Oost. Samen met geresulteerd in een samenwerkingsovereen- reinigen en inspecteren van het gemeentelijk de gemeenten in het cluster is een grondwater- komst in het najaar van 2014. De voormalige vrijvervalrioolstelsel. Op basis van de inspec- meetnet aangelegd, waarmee een actieve gemeenten Bellingwedde en Vlagtwedde heb- tiegegevens wordt een rapport opgesteld voor invulling wordt gegeven aan de grondwater- ben actief deelgenomen aan deze samenwer- reparatie, relining of vervanging. Dit vormt dan zorgplicht. king. Door het opzetten van regionale activitei- weer de grondslag voor de meerjarige vervan- ten wordt kennis en ondersteuning geleverd, ging- en maatregelenplanning. Deze meerja- Het beheer van het grondwatermeetnet tijdens waardoor de rioolbeheertaken efficiënter, renplanning legt ook de basis voor de maatre- de exploitatiefase bestond uit: doelmatiger en kwalitatief beter uitgevoerd gelen van het volgende Afvalwaterplan 2021  dataverzameling; kunnen worden. t/m 2025.  validatie van de data;  opslag van de data; De genoemde digitalisering van rioolgegevens  rapportage van de meetgegevens; is eveneens noodzakelijk voor een correcte  klein en groot onderhoud. uitvoering van de Wet informatie-uitwisseling ondergrondse en bovengrondse netten en Voor de periode van drie jaar zijn bovenge- netwerken (WIBON voorheen WION) en het noemde werkzaamheden uitgevoerd. In het opstellen van een nieuw basisrioleringsplan jaar van aanleg is het grondwatermeetnet vier (BRP). maal uitgelezen. In jaar 2 en jaar 3 twee maal. De uitleesrondes hebben een schat aan data

12 Afvalwaterplan Groningen Oost – Specificatie Westerwolde

Op basis van het nieuwe BRP kan worden Uitvoering projecten vorige periode Voor het hemelwater van daken van het bedrij- vastgesteld óf en zo ja wélke maatregelen De meeste maatregelen uit het eerdere GRP venterrein Zuid Groningen in Jipsingboermus- nodig zijn om het rioolstelsel goed te laten 2007 – 2011 zijn gereed: het vervangen van de sel is in openbaar gebied een apart systeem functioneren. Daarbij wordt rekening gehouden riolering in de Prinsessebuurt Vlagtwedde, het aangelegd, dat afvoert naar oppervlaktewater. met de voorspelde klimaatverandering. Ver- afkoppelen van het hemelwater in deze buurt, wacht wordt dat in de planperiode van het Af- en de aanleg van een pompput bij het infocen- Net als bij Bellingwedde, is geïnvesteerd in de valwaterplan tot 2021 beperkt maatregelen trum Bourtange. Het vervangen/relinen van het kwaliteit van het rioolbeheer en in de samen- nodig zijn: op enkele plaatsen zijn controleme- riool dr. P. Rinsemastraat zuidzijde Vlagtwedde werking met de andere gemeenten in de regio tingen van het rioolstelsel gewenst en op enke- en enkele rioolreparaties in Ter Apel vergen en het clusteren met het waterschap. Daardoor le plaatsen zal afkoppelen nodig zijn. Verder- eerst nader onderzoek/inspectie. ontstaat beter inzicht in nut en noodzaak van te gaande maatregelen, die wellicht nodig zijn om maken investeringen. Belangrijk is daarin dat het rioolstelsel op termijn volledig klimaatbe- De (verbeter)maatregelen van het vGRP 2014 er een betere analyse plaatsvindt van de data stendig te maken, vallen buiten de planperiode t/m 2018 zijn uitgevoerd, behalve het afkoppe- die voortkomt uit het inspecteren van riolering. van dit Afvalwaterplan. len van drainage/hemelwater van drukriolering. Zoals onder beleid is vermeld wordt de kennis Er zijn aansluitingen van hemelwater op druk- van andere gemeenten hiervoor benut via het Zoals eerder vermeld is destijds samen met riolering geconstateerd. Dit leidt tot storingen. project gegevensbeheer. De voor de periode andere gemeenten in Groningen Oost en het De bewoners van de betreffende percelen 2014-2018 geplande (vervangings)investering- waterschap het waterplan Westerwolde opge- worden verzocht om het hemelwater af te kop- en van de vrijvervalriolering zijn daarom opgesteld en uitgevoerd. Mede op basis hiervan is pelen. Dit vergt nader onderzoek en controle. schort, in afwachting van het in 2019 verwach- destijds het baggerplan Vlagtwedde gemaakt Omdat Vlagtwedde geen aansluitverordening te maatregelenrapport op basis van een nieu- en in het vorige vGRP opgenomen. had was dit lastig. De eerder vermelde aan- we inspectieronde. sluitverordening van de voormalige gemeente Bellingwedde is aangepast en uitgebreid, zodat Bij een onderzoek naar aantasting van perslei- de hele gemeente Westerwolde in 2019 een dingen is geen schade waargenomen. Bij de aansluitverordening heeft. Het afkoppelen van geplande inspectieronde van de vrijvervalriole- drainage/hemelwater van drukriolering en an- ring is er extra aandacht voor de aansluiting dere foutieve aansluitingen kan dan beter wor- van persleidingen op het vrijvervalstelsel in den geregeld. verband met risico op het ontstaan van zwa- velwaterstofgas dat betonbuizen kan aantas- De geplande baggerwerkzaamheden ten be- ten. hoeve van de rioolfunctie zijn grotendeels gereed. Het eigendom en beheer van het Bour- Voor de gerealiseerde waterkaart wordt verwe- tangerkanaal wordt in het kader van ‘over- zen naar 3.1 Uitgevoerde projecten, deel dracht stedelijk waterbeheer’ met een bruids- voormalige gemeente Bellingwedde. schat voor het baggeren overgedragen aan het waterschap. Voor het baggeren van de haven Stedelijke wateropgave van Bourtange wordt nog een regeling getrof- De in 2009 gemaakte berekening van de ste- fen met het waterschap. delijke wateropgave gaf aan dat er ook binnen Afgekoppelde verharding Sellingen de gemeente Vlagtwedde geen locaties zijn

13 Afvalwaterplan Groningen Oost – Specificatie Westerwolde

met een tekort aan afvoeren bergingscapaciteit. Vanuit het oogpunt van de stedelijke wateropgave zijn geen aparte maatregelen nodig. Wel wordt bij vervanging van riolen bezien of afkoppeling of vergroting van het riool nodig is.

Niet gerioleerde percelen Binnen de voormalige gemeente Vlagtwedde zijn diverse percelen die niet zijn aangesloten op de riolering. Het gaat hier om percelen waar geen IBA (Individuele Behandeling Afvalwater) is aangebracht en waar aansluiting op de riolering alleen tegen zeer hoge kosten mogelijk is. Voor deze percelen in het buitengebied is door de provincie Groningen in 2011 ontheffing verleend van de gemeentelijke zorgplicht voor een periode van 10 jaar. De ontheffing is verleend onder de voorwaarde dat de gemeente (bij lozing in de bodem) en het waterschap (bij lozing op oppervlaktewater), conform de vigerende lozingenbesluiten, toezien op de handhaving van deze lozingen.

Uitvoering waterplan, baggeren Zie 3.2 Uitgevoerde projecten vorige periode.

Beheersysteem, waterloket, klachten en meldingen Zie 3.1.

Evaluatie grondwaterzorgplicht Zie 3.1.

Regionale samenwerking in de waterketen Zie 3.1.

14 Afvalwaterplan Groningen Oost – Specificatie Westerwolde

3.3 Bijdrage aan de realisatie van doelen

Onderstaande tabel geeft weer hoe de resultaten van de inspanningen in afgelopen periode zich verhouden tot de realisatie van de doelen voor uitvoering van de gemeentelijke watertaken.

1 Risico’s voor de volksgezondheid door aanraking schadelijke stoffen en geuroverlast maximaal beperken.

Er zijn enkele klachten of meldingen geweest. Bij Wedderveer is een noodoverstort gesloten die ernstige (stank)overlast bij zware buien veroor- zaakte.

2 Beperk wateroverlast door water op straat en beperk overstroming maximaal.

In de zomermaanden komt het sporadisch voor dat bij hevige regenval er plaatselijk water op de weg staat en in enkele tuinen van de Neder- veen Cappelstraat in Ter Apel. Oplossing van de overlast kan worden gevonden in het bovengronds afvoeren van overtollig hemelwater naar een aanliggend perceel dat verworven gaat worden van de Tuntlerstichting. Deze onderhandelingen zijn (nog) gaande. Door middel van een nieuw basisrioleringsplan is in de voormalige gemeente Bellingwedde een risico-inschatting gemaakt van het effect van zwaardere buien. Voor het Vlagtwedde deel van de gemeente Westerwolde wordt in 2018 eerst het gegevensbestand van de riolering gedigitaliseerd en verbeterd. Daarna zal ook voor dit deel een nieuw basisrioleringsplan worden gemaakt.

3 Beperk hinder door falen van riolen en door verstopping of werkzaamheden.

Door adequaat onderhoud wordt hinder van rioolverstoppingen geminimaliseerd. Voor het Bellingwedde deel van Westerwolde is op basis van een inspectie een relining- en reparatieprogramma gemaakt voor de periode t/m 2020. De gemeente streeft een maximale levensduur van riolen en voorzieningen na. Tevens worden projecten zoveel mogelijk gecombineerd en uitgevoerd in goed overleg met inwoners en bedrijven.

4 Zorg voor goede oppervlaktewaterkwaliteit, voer zo weinig mogelijk schoon water af naar de zuivering.

Door af te koppelen en meer opvangruimte voor water te creëren neemt de waterkwaliteit toe. Er hebben zich geen situaties voorgedaan waarbij de waterkwaliteit onder druk kwam te staan.

5 De klant staat voorop. Aantal klachten zit onder het landelijk gemiddelde.

Er is adequaat gereageerd op meldingen en vragen. Het aantal klachten was bij beide voormalige gemeenten laag. Het registreren en bijhouden van klachten en meldingen gebeurt via het systeem dat de voormalige gemeente Vlagtwedde al gebruikte.

15 Afvalwaterplan Groningen Oost – Specificatie Westerwolde

4 STRATEGIE

De gemeentelijke watertaken zo slim mogelijk 4.2 Van afvalwaterketen naar gemeentelijke van de afvalwaterketen leiden. uitvoeren tegen maatschappelijk laagste kos- watertaken ten. Dat is en blijft de uitdaging ook voor deze De totale gemeentelijke watertaken zijn breder. planperiode. Daarvoor is goed inzicht in de Riolering is een schakel in de afvalwaterketen. Deze specificatie plaatst de ontwikkeling van kwaliteit en in werking van het wateren riool- Riolering omvat de afvoer van afvalwater, over- de afvalwaterketen en het watersysteem in de systeem onmisbaar. In samenwerking als dat tollig regen- en grondwater. De afvoer vindt context van het complete beheer en onder- kan, waar het specifiek maatwerk is per ge- plaats naar de rioolwaterzuivering of naar op- houd. In dit en volgend hoofdstuk worden de meente, is dat in deze specificatie beschreven. pervlaktewater. De afvalwaterketen vormt het maatregelen en taken verder uitgewerkt voor Wij werken samen in de regio Groningen en geheel van inzameling, transport, zuivering van gemeente Westerwolde en verwerkt in een Noord-Drenthe en in het cluster Groningen afvalwater en lozing/afzet van de producten die kostendekkingsplan. Oost met gemeenten, Stadskanaal en Oldambt hier uit komen. Voegen we hier de winning en en waterschap Hunze en Aa’s. Op basis van distributie van drinkwater aan toe, dan spreken De strategie wordt gekoppeld aan de doelen uit de in hoofdstuk 2 geformuleerde doelen wordt we van de waterketen. hoofdstuk 2. De vijf doelen worden praktisch in dit hoofdstuk de strategie uitgewerkt om vertaald naar maatregelen en beheeractivitei- deze doelen in de komende planperiode te Zoals uitgebreid verwoord in het hoofddocu- ten. realiseren. ment gaat het Afvalwaterplan uit van een integrale benadering. Niet de gemeente, het wa- Twee doelen richten zich op communicatie, 4.1 Inleiding terschap, waterbedrijf, bedrijf of particulier meldingen, klachten en afhandeling hiervan. staat centraal, maar het functioneren van de Het betreft doel 1: ‘bescherm de volksgezond- De afgelopen jaren is gewerkt aan zo efficiënt keten en het systeem als geheel. Om de inte- heid’ en doel 5: ‘zorgvuldige dienstverlening’. en effectief mogelijk beheer en onderhoud. grale benadering vorm te geven, is voor een Aan de investeringen is te zien dat het direct benadering van de afvalwaterketen in acht Doel 2: Beperk wateroverlast besparend heeft gewerkt. In voorgaande onderdelen gekozen: Om dit doel te kunnen realiseren is een continu hoofdstukken zijn onze visie, de doelen en de inzicht nodig in het functioneren van het riool- evaluatie beschreven. De strategie dient om de 1. invoer; stelsel. Dit behelst het uitvoeren van metingen vertaling te maken van doelen naar concrete 2. inzameling & transport; en het reinigen en inspecteren van riolen. Ook maatregelen. Daarbij leren we van onze erva- 3. zuivering; het monitoren van gemalen en overstorten valt ringen en ontwikkelen we het beheer van de 4. uitvoer; hier onder. De gegevens moeten gestructu- watertaken verder om tot doelmatige en effici- 5. aansluiting; reerd worden bijgehouden zodat er ook bere- ente maatregelen en investeringen te komen. 6. bemaling; keningen mee gemaakt kunnen worden. De strategie leidt tot concrete maatregelen 7. markt; voor de drie gemeenten en het waterschap 8. watersysteem. Bij de aanleg van nieuwe voorzieningen wor- voor de planperiode; hier uitgewerkt voor de den ontwerpgrondslagen gehanteerd op basis gemeente Westerwolde. In het maatregelenprogramma van het Afval- van het gemeentelijke programma van eisen waterplan zijn samenhangende maatregelen en gebiedskennis, opgedaan door middel van benoemd die tot een gezamenlijke ontwikkeling metingen en inspecties. Regelmatig worden

16 Afvalwaterplan Groningen Oost – Specificatie Westerwolde

rioolstelsels onder andere met deze gegevens 4.3 Maatregelen gemeente Westerwolde Door Acantus, de gemeente Westerwolde doorgerekend om te zien of ze nog voldoende (i.o.) en de Bewonersorganisatie Bellingwedde robuust en klimaatbestendig zijn. Vanuit de ketenbenadering met de acht kern- (die ook de huurders van Vlagtwedde verte- onderdelen, liggen binnen het kernonderdeel genwoordigt) zijn prestatieafspraken gemaakt Doel 3: Beperk hinder Inzameling & Transport de meeste kerntaken op het gebied van woningbouw. De looptijd van Om dit doel te realiseren is inzicht nodig, zoals van de gemeente. In hoofdstuk 2 zijn vanuit de de kwantitatieve afspraken is 2018 en 2019. bovenstaand omschreven. Hinder wordt ook zorgplichten de Doelen, Functionele Eisen, Over de periode t/m 2022 worden procesaf- beperkt door het dagelijks functioneren van Maatstaven en Meetmethoden (DoFEMaMe) spraken gemaakt. In nagenoeg alle marktseg- aansluitingen, kolken en leidingen te garande- afgeleid die het kader vormen voor de te ne- menten neemt de woningvraag af. Dit kan uit- ren. Daartoe vinden dagelijks onderhouds- en men maatregelen. Hoofdstuk 2 vormt de be- eindelijk invloed hebben op het aantal hef- reinigingswerkzaamheden plaats. Een zo stuurlijke samenvatting van de DoFEMaMe fingseenheden en van invloed zijn op de werk- nauwkeurig mogelijke bepaling van de levens- tabel in bijlage 3. Hierin zijn de maatstaven en wijze van het wateren rioolsysteem. duur van riolering zorgt voor een risicogestuurd meetmethoden gespecificeerd en uitgewerkt. beheer. Voordat hinder ontstaat, moet door Voor de uitbreiding van het bedrijventerrein reparatie, renovatie of vervanging zijn ingegre- In deze paragraaf wordt per zorgplicht inge- Rundehaven in Ter Apel wordt het riool als pen. De hiervoor benodigde investeringen gaan op de gemeentelijke watertaken. Dit leidt gescheiden stelsel aangelegd. Het gemengd worden zo nauwkeurig mogelijk gepland voor gezamenlijk tot een totaalpakket van maatre- riool van de Noorderstraat en Zuiderstraat in de periode tot en met 2020. gelen en bijbehorende kosten. In paragraaf Bellingwolde wordt in 2018 vervangen door 4.4. is een overzicht gegeven van de kosten en een gescheiden stelsel. Doel 4: Spaar het milieu budgetten. Omdat de planperiode slechts twee Dit doel wordt gerealiseerd door te monitoren jaren telt, 2019 en 2020, is het overzicht zo Gegevensbeheer wat de interactie is tussen de riolering en het eenvoudig mogelijk gehouden en gebaseerd De basis van al het beheer en onderhoud ligt in oppervlaktewater. Gemeenten meten de uit- op de bestaande meerjarenramingen voor het het gegevensbeheer. Inzicht in het wateren stoot vanuit het rioolstelsel, het waterschap rioolstelsel van de voormalige gemeenten Bel- rioleringssysteem kan alleen worden verkregen volgt de ontwikkeling van de waterkwaliteit. Als lingwedde en Vlagtwedde. als het gegevensbeheer op orde is. Hiervoor gevolg van stedelijke ontwikkeling kan het no- wordt een digitaal beheersysteem voor de dig zijn om de uitworp uit het rioolstelsel te 4.3.1 Zorgplicht inzameling stedelijk afvalwater openbare ruimte gebruikt. Het afvoerend ver- verminderen. Tegelijk worden de nadelige ef- Aanleg van nieuwe voorzieningen hard oppervlak voor het Bellingwedde deel is in fecten van de uitworp van riolering zoveel mo- Indien doelmatig wordt bij nieuwbouw gekozen 2011 ingemeten en opgenomen in het beheer- gelijk hersteld door een zorgvuldige inrichting voor een (verbeterd) gescheiden rioolsysteem, systeem. Voor het Vlagtwedde deel is dit ook van het oppervlaktewater en door tijdig onder- waarbij als voorkeur geldt dat er bovengronds een attentiepunt bij het opstellen van een houd, waaronder baggeren. wordt afgevoerd. In het bouwbesluit is opge- nieuw basisrioleringsplan in 2018 en 2019. Het nomen dat water gescheiden aangeboden eerder genoemde regionale project gegevens- moet worden. De afweging wordt per plan of beheer is in 2017 gestart met het digitaliseren, project gemaakt en is altijd maatwerk. Nieuwe actualiseren en aanvullen van de rioolgege- innovatieve oplossingen worden gevolgd en vens van de voormalige gemeente Vlagtwed- waar mogelijk en haalbaar toegepast. de.

17 Afvalwaterplan Groningen Oost – Specificatie Westerwolde

Via het beheersysteem worden tevens de gebruikt om een maatregelenprogramma op te gegevens van de gemalen van het Vlagtwedde graafmeldingen ontsloten zoals vereist in de stellen. deel staan in het onderhoudssysteem van het Wet informatie-uitwisseling bovengrondse en waterschap Hunze en Aa’s. Het waterschap ondergrondse netten en netwerken (WIBON De reiniging en inspectie van de vrijvervalriolen verricht het klein dagelijks onderhoud voor voorheen WION). in het Vlagtwedde deel kan in 2019 starten deze gemalen. De periode 2018 en 2019 wordt nadat via het project gegevensbeheer alle ri- gebruikt om te bezien hoe het klein dagelijks Aansluitingen op riolering of IBA oolgegevens geactualiseerd en gedigitaliseerd onderhoud aan de gemalen op termijn het best Volgens de Waterwet (voorheen Lozingenbe- zijn. Op basis van voortschrijdend inzicht wor- kan worden uitgevoerd. De gegevens van ge- sluit) dienen ongezuiverde lozingen van afval- den hemelwaterleidingen van pvc, jonger dan malen van het Vlagtwedde deel worden ook in water in de bodem of op oppervlaktewater te 30 jaar, niet meegenomen bij de reiniging en het SAM beheersysteem opgenomen, zodat op worden opgeheven. Er zijn in de gemeente inspectie. termijn een meer gestructureerde onderhouds- Westerwolde 616 IBA’s plus 3 helofytenfilters. en investeringsplanning voor alle gemalen kan De IBA’s worden beheerd en onderhouden De frequentie van kolken reinigen is afhankelijk worden gemaakt. door waterschap Hunze en Aa’s. Er is onthef- van de omgeving, waardoor sommige meerde- fing van de provincie van de zorgplicht voor re keren per jaar worden gereinigd. Voor het Inspectie, reiniging en verhelpen van (grotere) diverse percelen tot 2021. Als de Omgevings- kolkenzuigenbestek van 2019 wordt bezien gebreken aan gemalen (hoofd- en minigema- wet in 2021 van kracht wordt vervalt de onthef- hoe we de reinigingsfrequentie kunnen af- len) wordt door de gemeente Westerwolde fingsverplichting. stemmen op de vervuilingsgraad. uitbesteed.

De vervanging van (onderdelen van) IBA’s is Tevens worden de wegen en goten circa vijf tot Om het inzicht in het functioneren te vergroten voor rekening van de gemeente. Vanaf 2018 acht keer per jaar geveegd. Door frequent te en het beheer en onderhoud te optimaliseren is zijn de eerste aangelegde IBA’s 15 jaar oud. Er vegen komt er minder vuil in de kolken terecht. in 2018 het project Meten en Monitoren ge- wordt verwacht dat vanaf 2018 de eerste on- Hierdoor is de kans op verstoppingen minder start. Op basis van dit project wordt bezien derdelen van de IBA-systemen vervangen groot en blijven de kolken en riolen schoner. welke uitbreiding of aanpassing van het tele- moeten worden. Vanaf 2019 wordt hiervoor Om die reden wordt 50% van de veegkosten metriesysteem MMB-web van het Bellingwed- € 20.000 per jaar opgenomen. toegerekend aan de rioolheffing. de deel nodig is. De systemen van de twee voormalige gemeenten zullen waar nodig op Onderhoudswerkzaamheden Gemalen en randvoorzieningen worden één tot elkaar worden afgestemd. De vrijvervalriolen voor het Bellingweddedeel twee keer per jaar gereinigd, geïnspecteerd zijn voor 80% geïnspecteerd; dit zijn tevens de (conform BRL) en onderhouden. Ook de vacu- Jaarlijks worden operationele programma’s belangrijkste en oudste rioolbuizen. Er is hier- umputten worden twee keer jaar gereinigd. gemaakt, waarin het beleid en de strategie uit door goed inzicht in de kwaliteit van dit riool- Aan de hand van die inspecties wordt jaarlijks het Afvalwaterplan worden vertaald naar jaar- stelsel, zodat ook de investeringenraming voor een maatregelenprogramma opgesteld en lijkse maatregelen. vervanging in de planperiode (2016-2020) op uitgevoerd. De kosten hiervoor zijn opgenomen basis van kwaliteit is gemaakt. Hiervoor is ge- in de exploitatie en investeringen. Kwaliteit van riolering bruik gemaakt van de expertise van gemeente De kwaliteit van het rioolstelsel wordt beoor- Groningen. Alle informatie van de rioolinspec- De gegevens van de gemalen van het Belling- deeld aan de hand van de inspecties (op basis ties worden in het beheerpakket verwerkt en wedde deel zijn opgenomen in het SAM be- van NEN 3398). Door eigen waarneming wor- heersysteem. De eigen buitendienst verricht den de strengen geprioriteerd. Deze beoorde- klein dagelijks onderhoud aan de gemalen. De

18 Afvalwaterplan Groningen Oost – Specificatie Westerwolde

lingen worden geclassificeerd in de volgende de deel wordt, nadat in 2018 het gegevensbe- communicatie voor educatie, voorlichting en drie categorieën: heer geactualiseerd is, een nieuw BRP ge- gedragsbeïnvloeding is het van belang de bur-  afstroming: bijvoorbeeld door verstoppin- maakt. gers en bedrijven optimaal te informeren over gen, wortelingroei, instekende inlaten; de besteding van de rioolheffing (verantwoor-  waterdichtheid: bijvoorbeeld door lekkage Bij relevante riooloverstorten wordt gemeten. ding) en te informeren over projecten en even- bij verbindingen of aansluitpunten; Deze informatie wordt gebruikt bij het opstellen tueel daaruit voortkomend tijdelijk overlast. De  stabiliteit: zoals aantasting van de buis, van nieuwe BRP’s en verschaft inzicht in de communicatie wordt waar mogelijk in samen- scheurvorming. feitelijke werking van het rioolstelsel, bijvoor- werking opgepakt. Uiteraard is de gemeente beeld bij hevige buien. Het project Meten en altijd bereid meer informatie te verstrekken en Er wordt door de Stichting RioNed gewerkt aan Monitoren zal uitwijzen hoe en waar het beste burgers en bedrijven persoonlijk te woord te een nieuwe classificatiemethodiek die in 2020 gemeten kan worden. staan. Optimale communicatie is een stan- aan de Europese norm moet voldoen. daard en geïntegreerd onderdeel bij de uitvoe- Knelpunten ring van projecten. Reparatie, renovatie en vervanging van riole- Er zijn op dit moment geen grote knelpunten ring met betrekking tot het functioneren van het De noodzakelijke maatregelen worden bepaald wateren rioolsysteem. Er zijn binnen Wester- aan de hand van kwalitatieve gegevens. Op wolde ook geen knelpunten in het kader van termijn kan de projectgroep gegevensbeheer het waterkwaliteitsspoor. hierover adviseren. Uiteraard wordt riolering alleen vervangen als dat kwalitatief noodzake- Uit de rioleringsberekeningen van het BRP lijk is. Bovendien wordt afgestemd met andere Bellingwedde blijkt dat de rioolsystemen maxi- projecten zoals wegreconstructies. Voor de maal gevuld zijn bij de theoretische maatge- langere termijn wordt gebruik gemaakt van vende bui. Op de meest kwetsbare punten theoretische gegevens, om zo goed mogelijk te wordt bekeken of afvoer van regenwater op kunnen anticiperen op eventuele vervan- een eenvoudige wijze anders kan (bijvoorbeeld door kolken af te koppelen en het regenwater gingspieken. rechtstreeks af te voeren naar oppervlaktewa- Functioneren van de riolering/basisriolerings- ter). Voor deze optimalisatiemaatregelen is Afkoppeling hemelwater klooster Ter Apel plan voor de planperiode t/m 2020 een budget op- Wij stellen voor alle kernen één maal per 10 genomen. Bij ontwikkelingen of rioolvervangin- 4.3.2 Zorgplicht hemelwater jaar een basisrioleringsplan (BRP) op om goed gen wordt bekeken of het gewenst is om de Volgens de hemelwaterzorgplicht moet de inzicht te houden in het functioneren van het afvoercapaciteit te vergroten en eventueel hoe gemeente zorg dragen voor een doelmatige wateren rioolsysteem. Meetgegevens uit de dat op een efficiënte wijze kan worden uitge- inzameling van hemelwater voor zover redelij- praktijk worden waar mogelijk getoetst aan de voerd. kerwijs van een particulier niet kan worden theoretische modellen. De theoretische model- gevraagd om dit water in de bodem of naar het len worden waar noodzakelijk aangepast aan Communicatie oppervlaktewater te brengen. Met een veror- de praktijk, zodat steeds meer en beter inzicht De nieuwe Waterwet gaat uit van samenwer- dening afvoer hemelwater en grondwater be- ontstaat. Voor het Bellingwedde deel is in 2016 king en overleg. Samenwerking vormt de basis staat de mogelijkheid om het lozen van he- een nieuw BRP opgesteld. Voor het Vlagtwed- voor het bereiken van de doelstellingen. Naast melwater op een gemengd of vuilwaterriool te

19 Afvalwaterplan Groningen Oost – Specificatie Westerwolde

beëindigen. Een dergelijke verordening is (nog) maakt om te bepalen of en eventueel welke Afkoppelen niet noodzakelijk. Eventueel kunnen bij het verbeteringen moeten worden gedaan aan het Daar waar mogelijk wordt regenwater geschei- opstellen van het volgende Afvalwaterplan via wateren rioleringssysteem. den afgevoerd. Er wordt kritisch gekeken naar een verordening afvoer hemelwater en grond- de doelmatigheid als het gaat om extra inves- water gradaties aangebracht worden om het Aanvullend wordt op basis van het Deltaplan teringen voor het ontvlechten. Afkoppelen van afkoppelen van hemelwaterafvoeren op eigen Ruimtelijke Adaptatie van gemeenten ge- regenwater dat valt op afvoerend verhard op- terrein te stimuleren. vraagd uiterlijk 2019 een stresstest uit te voe- pervlak wordt met name in gezet om de af- ren, om te zien waar het wateren rioolsys- voercapaciteit van het rioolstelsel te vergroten. Naast riolering komen ook voorzieningen ten teem nog risico’s kent bij extreme weersom- behoeve van het afvloeiende hemelwater voor standigheden. Naast mogelijke waterschade of Watergangen die niet tot de riolering behoren en in beheer droogte kan, vooral in stedelijke gebieden, De watergangen zijn voorzieningen van het zijn bij de gemeente. Bijvoorbeeld afscheiders, hittestress een rol spelen. Dat heeft een relatie wateren rioolsysteem die als functie hebben wadi’s, infiltratievoorzieningen, sloten, greppels met stedenbouwkundige aspecten en ruimtelij- overtollig regenwater en grondwater af te voe- en watergangen met bijbehorende duikers en ke ordening. Er lopen landelijk en regionaal ren. Om die reden wordt in de gemeente Wes- oeverconstructies. Voor de inzameling en af- pilots om de stresstest vorm te geven. Ge- terwolde een deel van de onderhoudskosten voer van het afvloeiend regenwater in nieuw- meenten bepalen uiteindelijk zelf welke risico’s aan de watergangen (maaien, onderhoud) en bouwlocaties wordt zoveel mogelijk regenwater men acceptabel vindt. In breder verband is de het onderhoud van de wadi’s toegerekend aan afgekoppeld. Voor het bestaand stedelijk ge- stresstest een onderdeel van Klimaatadaptatie. de rioolheffing. bied worden de kansen voor afkoppelen zoveel Hierbij wordt bezien hoe de leefbaarheid en als mogelijk benut. Kosten voor het beheer van veiligheid gehandhaafd kan worden als het Baggeren de regenwatervoorzieningen vallen onder de klimaat verandert. Op 20 november 2018 is Het baggeren van watergangen is noodzakelijk exploitatiekosten. door gemeenten, waterschappen, provincies om de doorstroming van de watergangen te en Rijk een Bestuursakkoord Klimaatadaptatie garanderen, daarnaast om eventuele vervuiling Klimaatverandering getekend. Het bevat zeven ambities voor een vanuit de riooloverstorten en met regenwater Hogere temperaturen, een sneller stijgende waterrobuuste en klimaatbestendige inrichting mee gespoelde sediment te verwijderen. zeespiegel, nattere winters, heftigere buien en van Nederland: kans op drogere zomers. Daar moeten we  Kwetsbaarheid in beeld brengen; In het bestaande vGRP van Vlagtwedde zijn volgens de KNMI-14-klimaatscenario’s, in de  Risicodialoog voeren en strategie op- diverse baggerwerkzaamheden opgenomen en toekomst in Nederland rekening mee houden stellen; gedekt uit de rioolheffing. Voor het baggeren van het Bourtangekanaal en de haven Bour- (bron: KNMI). Het wateren rioolsysteem in de  Uitvoeringsagenda opstellen; tange is een regeling getroffen met het water- gemeente wordt getoetst op neerslaggebeur-  Meekoppelkansen benutten; schap. tenissen die theoretisch één keer per 100 jaar  Stimuleren en faciliteren; voorkomen. In dat geval mag er geen schade  Reguleren en borgen; in panden optreden. Op dit moment voldoet Stedelijke wateropgave  Handelen bij calamiteiten. ons systeem aan die eis. Het systeem wordt Voor het waterplan is in 2009 een berekening hier periodiek op getoetst, onder andere met uitgevoerd voor de gemeenten Bellingwedde Vanaf 2019 stelt het Rijk geld beschikbaar om de BRP’s, maar ook indien er een neerslagge- en Vlagtwedde Hieruit is gebleken dat er op dit decentrale overheden te ondersteunen bij de beurtenis is geweest die heeft geleid tot over- moment geen grote knelpunten zijn. Ondanks aanpak van ruimtelijke adaptatie. last. Daarvan wordt een herberekening ge- dat er geen opgave is, wordt bij werkzaamhe-

20 Afvalwaterplan Groningen Oost – Specificatie Westerwolde

den altijd bekeken of de afvoercapaciteit verbe- kunnen sluiten of op het bij vervanging aan te mogelijk betaald door degenen die er profijt terd kan worden, om het wateren rioolsys- leggen hemelwaterriool. In sommige gevallen van hebben. teem nog robuuster te maken. kan worden besloten, enige tijd vóór een riool- vervanging, het grondwaterpeil te monitoren In Vlagtwedde is het aandeel van de kapitaal- De stedelijke wateropgave wordt steeds meer door het plaatsen van een peilbuis. lasten in de rioolkosten erg hoog, daarom gezien als onderdeel van klimaatadaptatie. wordt een spaardeel in de rioolheffing gebruikt Bij ontwikkelingen en projecten wordt het om een deel van de investeringen alsnog af te 4.3.3 Zorgplicht grondwater grondwater standaard meegenomen in het boeken. Het is de verantwoordelijkheid van de gemeen- onderzoek. Indien noodzakelijk worden maat- Bellingwedde heeft een tariefsegalisatievoor- te om, voor zover doelmatig, maatregelen in de regelen opgenomen om overlast te voorkomen ziening om de kapitaallasten van toekomstige openbare ruimte te treffen die structureel nade- of eventueel op te lossen. investeringspieken op te vangen. In bijlage 7 lige gevolgen van de grondwaterstand zoveel Riolering en het BBV (Besluit Begroting en mogelijk voorkomen of beperken. Daarnaast is 4.4 Budgetten Verantwoording gemeenten en provincies) de gemeente aanspreekpunt voor de burger en wordt de systematiek toegelicht. behandelt grondwaterklachten. Onderzoek en planvorming In deze planperiode moet onderzoek worden Maatregelen planperiode Grondwateroverlast wordt als structureel be- verricht en plannen worden opgesteld. In de De tabellen hiernaast geven een overzicht van schouwd als er: hiervoor genoemde onderwerpen is dat be- de maatregelen voor deze planperiode. schreven. Enerzijds worden waar mogelijk  én structureel te hoge grondwaterstanden onderzoeken en plannen in samenwerking zijn; opgepakt. Dit is beschreven in het gezamenlij-  én meldingen over structurele aantoonba- ke maatregelenprogramma van het Afvalwa- re nadelige gevolgen zijn (overlast). terplan. Daarnaast blijven er onderzoeken en plannen nodig die specifiek voor onze gemeen- Overlast door grondwater wordt, als het moge- te noodzakelijk zijn. De benodigde budgetten lijk is, incidenteel opgelost. De grondwatermo- voor de plannen en onderzoeken zijn opgeno- nitoring is in 2012 in clusterverband Groningen men in de jaarlijkse exploitatie. Zie bijlage 4. Oost opgepakt. Uit de evaluatie van dit project in 2016 bleek dat er nauwelijks knelpunten zijn Investeringen in de gemeente Westerwolde. Daarom wordt In het algemeen moeten in een planperiode sindsdien een minimaal meetnet gehandhaafd riolen, gemalen en andere voorzieningen aan- en/of gemonitord. Er zijn wel enkele aangelegd, vervangen en verbeterd worden. De dachtspunten. uitgaven van deze activiteiten worden aange- duid met investeringsuitgaven. Deze worden Oude riolen zijn vaak niet volledig waterdicht afgeschreven en als kapitaallast (rente en af- en werken daardoor drainerend. Bij vervanging schrijving) ten laste van de rioolexploitatie ge- van deze riolen door nieuwe waterdichte riolen bracht. Hiermee worden investeringspieken is het daarom gewenst een drainagevoorzie- gelijkmatiger ten laste van de rioolexploitatie ning van voldoende capaciteit aan te brengen. gebracht en worden de voorzieningen zo veel Particulieren moeten desgewenst hier op aan

21 Afvalwaterplan Groningen Oost – Specificatie Westerwolde

MAATREGELEN WESTERWOLDE PLANPERIODE 2019 – 2020 2019 2020 Vrijverval riolering (v.m. Bellingwedde GRP 2016t /m 2020) Reparaties levensduurverlengend 67.500 67.500 Relinen 375.000 375.000 Inlaten vervangen 163.750 163.750 Totaal 606.250 606.250

Mechanische riolering (v.m. Bellingwedde GRP 2016 t/m 2020) Groot onderhoud levensduurverlengend 106.112 74.534 (Uitbreiding) telemetrie 7.500 Vervangen telemetrie drukriolering 25.000 Herstelwerkzaamheden NEN 3140 2.500 2.500 Optimalisatie (uitbreiding 2-pomps) 22.600 Totaal 133.612 107.134

Vrijverval riolering (v.m. Vlagtwedde voortzetting vGRP 2014 t/m 2018) Vervanging vrijvervalriolen/relining (nieuwe budgetraming pas na nieuwe inspectieronde Vlagtwedde deel) - - Reiniging, inspectie (groot onderhoud) 75.000 75.000 Digitaliseren huisaansluitingen t.b.v. WIBON (voor hosting m.i.v. 2020 € 2.000 opnemen in exploitatie) 15.000 Totaal 90.000 75.000

Onderzoek en planvorming (Westerwolde) opgenomen in exploitatiebegroting Opstellen Afvalwaterplan Groningen Oost 2021 t/m 2025 35.000 Project Meten en Monitoren (regionaal) 16.700 16.700 Project Gegevensbeheer (regionaal) incl. opstellen maatregelenplan o.b.v. inspectie 32.000 32.000 Gemalen inventarisatie, inspectie/ herstel, opnemen in SAM incl. NEN3140 (v.m. Vlagtwedde) 31.323 5.000 Diverse studies, stresstest, klimaatadaptatie 22.800 22.800 Totaal 102.823 111.500

22 Afvalwaterplan Groningen Oost – Specificatie Westerwolde

De tabel hieronder geeft een opsomming van Voor een overzicht van alle overstorten wordt de totale omvang van het wateren rioolsys- verwezen naar het betreffende basisriolerings- teem. plan.

Eenheid Hoeveelheden Lengte vrijvervalriolering Km 210,5 Drukriolering / vacuümriolering St 136 Perceelsaansluitingen St 12.351 Kolkaansluitingen St 9153 IBA’s (Individuele Afvalwater behandeling) St 616 (Hoofd) rioolgemalen St 42 Verzamel / tussengemaal St 1 Poldergemaal St 1 Vacuümputten St 103 Vacuüm hoofdgemalen / tanks St 3 Minigemalen/pompunits St 710 Overstorten St 83 Randvoorzieningen (bergbezinkvoorzieningen) St 14 Helofytenvelden St 3

Riolering gemeente Westerwolde

23 Afvalwaterplan Groningen Oost – Specificatie Westerwolde

5 FINANCIËN EN KOSTENDEKKINGSPLAN

Met alle nieuwe inzichten, evaluaties en kennis Artikel 228a Gemeentewet Ontwikkeling rioolheffing landelijk die is opgedaan, is een nieuwe weg ingesla- 1. Onder de naam rioolheffing kan een belas- De gemeente betaalt haar taken voor afval-, gen. De afgelopen periode is bepaald hoe de ting worden geheven ter bestrijding van de hemel- en grondwater grotendeels uit de ri- gemeentelijke watertaken zo slim mogelijk kosten die voor de gemeente verbonden zijn oolheffing. De opbrengsten van de rioolheffing ingevuld kunnen worden. De doelstelling is om aan: mag zij alleen aan deze watertaken besteden. een goede kwaliteit te halen voor maatschap- a. de inzameling en het transport van huishou- In 2017 bedragen de rioleringskosten voor heel pelijk zo laag mogelijke kosten. Dat heeft ge- delijk afvalwater en bedrijfsafvalwater, alsmede Nederland € 1,6 miljard. De gemiddelde riool- leid tot de omslag van theorie naar praktijk. de zuivering van huishoudelijk afvalwater en heffing voor een meerpersoonshuishouden is Alle investeringen van het Bellingweddedeel bedrijfsafvalwater; in 2018 € 194. Keuzes in financiering van de zijn gebaseerd op inzicht in kwaliteit en naar b. de inzameling en afvoer van afvloeiend re- investeringen bepalen de hoogte van de hef- prioriteit opgenomen, uiteraard afgestemd met genwater, de verwerking van het ingezamelde fing op de korte én lange termijn. (bron: coelo) de andere afdelingen om projecten integraal regenwater én het treffen van maatregelen aan te pakken. Voor het Vlagtweddedeel zal na teneinde structureel nadelige gevolgen van de de digitalisatie en validatie van de rioolgege- grondwaterstand voor de aan de grond gegevens in 2019 een inspectie plaats vinden om ven bestemming zoveel mogelijk te voorkomen de noodzakelijke investeringen te bepalen voor of te beperken. de gemeente Westerwolde in de planperiode 2. Ter zake van de kosten, bedoeld in het eer- 2021 t/m 2025. Bijlage 4 vermeldt het kosten- ste lid, onderdelen a en b, kunnen twee afzon- overzicht en kostendekkingsplan voor 2019 en derlijke belastingen worden geheven. 2020.

5.1 Rioolheffing

In dit hoofdstuk komt aan de orde welke finan- ciële middelen nodig zijn om de in dit plan gestelde doelen met de beschreven strategie te kunnen realiseren. Doelen, strategie en benodigde middelen zijn onverbrekelijk met elkaar verbonden. Voor de bekostiging van de gemeentelijke watertaken, voorziet de Wet verankering en bekostiging gemeentelijke watertaken de mogelijkheid tot het instellen van een rioolheffing (Gemeentewet, artikel 228a). Uit de opbrengst hiervan kunnen gemeentelijke watertaken worden bekostigd.

24 Afvalwaterplan Groningen Oost – Specificatie Westerwolde

5.2 Uitgangspunten Financieringsmethode 2019 2020 Voor investeringen in de riolering is tot op he- v.m. Bellingwedde 11.109 11.109 Theoretische levensduur den voor Bellingwedde en Vlagtwedde veelal v.m. Vlagtwedde 15.144 15.144 De tabel hieronder geeft de theoretische le- geld geactiveerd met een financiële afschrij- Totaal Westerwolde 26.253 26.253 vensduur per stelseltype en materiaalsoort vingstermijn van 15, 20, 40, 50, 60 of 70 jaar. Bedragen in € weer. Door verbeterde materialen en tech- Kosten planperiode 2019 - 2020 voor nieken voor beheer en onderhoud zijn de theo- Gezamenlijk maatregelenprogramma Westerwolde retische levensduren voor een aantal onderde- De plannen die voortkomen uit het gezamenlij- len aangepast c.q. verlengd ten opzichte van ke maatregelenprogramma van het waterak- eerdere GRP’s. Daarmee komt een theoreti- koord zijn in de begroting opgenomen. Het 5.3 Rioolheffing sche vervangings- en onderhoudsplanning gezamenlijke maatregelenprogramma is geen dichter bij de praktijk en kan voor de lange verhoging van de kosten van de gemeente, Voormalige gemeente Bellingwedde termijn een beter beeld worden gegeven voor maar de bestaande uren en budgetten worden Het maatregelenplan Westerwolde 2019 – de benodigde budgetten. Deze levensduur zal hiervoor aangewend. De verdeling van kosten 2020 is voor het Bellingweddedeel conform de worden gehanteerd voor de theoretische ver- naar gemeenten is evenredig naar het aantal specificatie Bellingwedde 2016 t/m 2020. Voor vangingsberekeningen na 2020. heffingseenheden en deels op basis van een die specificatie is de rioolheffing over een peri- vast bedrag. Zo ontstaat een eerlijke toereke- ode van 20 jaar berekend. Er is gekeken naar De investeringen op de korte termijn zijn overi- ning van gezamenlijke kosten naar de burger investeringspieken in deze periode (bijvoor- gens alleen gebaseerd op de technische kwali- in de rioolheffing per deelnemende gemeente. beeld doordat veel riolen tegelijk aan het eind teit op basis van inspecties en nooit op de the- De totale kosten zijn evenredig verdeeld over van hun levensduur komen), maar concreet oretische levensduur. de planperiode van het Afvalwaterplan 2016 zijn de eerste 10 jaar beschouwd. Daarop is de t/m 2020 volgens de tabellen hieronder. strategie - zoals beschreven in hoofdstuk 4 - Levensduur bepaald en de daarbij behorende hoogte van Vrijverval riolering de rioolheffing berekend. Beton 70 Totaal Per Zowel de baten (tarief rioolheffing en aantal PVC 70 jaar Gemeente Bellingwedde 55.547 11.109 heffingseenheden) als een overzicht van alle lasten zijn in het berekeningsmodel gebracht. Persleidingen 60 Gemeente Oldambt 142.176 28.435 Gemeente Stadskanaal 124.969 24.994 De lasten betreffen de lopende kapitaallasten,

Gemeente Vlagtwedde 75.721 15.144 de exploitatiekosten (met onder andere door- Gemalen Waterschap Hunze en Aa’s 72.056 14.411 berekening van personeelskosten), de externe Mechanisch/elektrisch 15 Bedragen in € kosten (zoals reiniging en inspectie), benodig- Bouwkundig 50 Kosten planperiode 2016 - 2020 de onderzoekskosten en investeringen. Er is voor de rioolheffingsberekening gebruik ge- Drukriolering maakt van het rioleringsmodel van de gemeen- Mechanisch/elektrisch 15 te Groningen, dat zij zelf heeft ontwikkeld om Bouwkundig 50 niet afhankelijk te zijn van externe adviesbu- reaus. Dit model is getoetst en goedgekeurd Theoretische levensduur door een accountant en wordt inmiddels ook

25 Afvalwaterplan Groningen Oost – Specificatie Westerwolde

gebruikt in de regionale projectgroep gege- Gemeente Westerwolde 5.5 Kostenbesparing vensbeheer. De uitgangspunten voor de rioolheffing van Westerwolde moeten nog worden vastgesteld. Door samen te werken worden kosten be- In Bellingwedde werd met een gedifferentieerd Om hiervoor voldoende tijd te hebben worden spaard, naast de verhoging van kwaliteit en het riooltarief en een kostendekkende rioolheffing voor 2019 de bestaande tarieven van 2018 van verminderen van kwetsbaarheid. De eerste gewerkt. De grondslag voor de differentiatie in Bellingwedde en Vlagtwedde gehandhaafd en kostenbesparing was al direct zichtbaar: het de rioolheffing was: wordt voor 2020 en de jaren erna een afzon- opstellen van het Afvalwaterplan 2016 t/m - voor fabrieksruimten-, kantoren, werk- derlijk voorstel gemaakt. Om recht te doen aan 2020. Indien het waterschap en de gemeenten plaatsen en dergelijke, het aantal perso- het uitgangspunt ‘de vervuiler betaalt’ wordt dit afzonderlijk hadden laten opstellen, had het nen dat daarin werkzaam is; gedacht aan een (eenvoudige) vorm van ta- voor alle partijen zeker twee maal het bestede - voor bijzondere gebouwen, gebruikt als riefdifferentiatie. budget gekost. Maar de grote winst zit hem pension, verpleeginrichting, zorgboerderij Voor het Bellingweddedeel van de gemeente financieel niet alleen in het besparen op de of verzorgingshuis, het aantal personen Westerwolde blijft het tarief in 2019 € 331 per onderzoekskosten, maar juist in de besparin- dat daarin gehuisvest kan worden; woning/object. Het aantal woningen/objecten gen in de uitvoering. De onderzoekskosten - voor alle overige onroerende zaken de bedraagt 3.972. Voor niet-woningen geldt een bedragen een klein deel van het bestede bud- aard en het soort van gebruik, dat van die andere berekening (staffel). Voor het Vlagt- get per jaar voor investeringen buiten. Met de onroerende zaken wordt gemaakt. weddedeel blijft het tarief in 2019 € 282,18 per onderzoeken wordt nauwkeurig in beeld ge- aansluiting. Het aantal aansluitingen bedraagt bracht waar de synergievoordelen te behalen Voormalige gemeente Vlagtwedde 7.815. zijn. Voor het maatregelenplan Westerwolde 2019 – 2020 van het Vlagtweddedeel wordt voor de 5.4 Actualisering investeringsmethodiek Bestuursakkoord Water periode 2019 – 2020 zoveel mogelijk aangeslo- De besparingsopgave voor regio Groningen & ten bij de uitgangspunten van het vGRP 2014 Zoals in paragraaf 4.4 is genoemd hanteren de Noord Drenthe komt voort uit het Bestuursak- t/m 2018 en voorgesteld om de restanten van voormalige gemeenten Bellingwedde en koord Water. de (nog) niet benutte investeringskredieten uit Vlagtwedde verschillende methoden om met Uit de (landelijke) monitoring blijkt dat in onze het vGRP 2014 t/m 2018 als saldi investe- investeringen en voorzieningen om te gaan. regio de prognose voor het behalen van het ringskredieten beschikbaar te stellen voor het Voor het Afvalwaterplan 2021 t/m 2025 moet in gestelde doel in 2020 (structurele besparing maatregelenplan 2019 – 2020. Zoals gemeld 2020 een nieuwe meerjareninvesteringsplan- van 14,9 miljoen) ruim gehaald gaat worden. zal na de digitalisatie en validatie van de riool- ning worden gemaakt. Hierbij wordt ook de Dit geldt ook voor de gemeente Westerwolde. gegevens een inspectie plaats vinden om de eerder genoemde theoretische levensduur noodzakelijke investeringen te bepalen voor de geactualiseerd en wordt het maatregelenplan volgende planperiode. Het versneld afboeken voor de planperiode 2021 t/m 2025 volledig van kapitaalinvesteringen om de hoge kapi- gebaseerd op recente inspecties. Het is dan taalasten te verminderen wordt zoveel mogelijk een goed moment om te bezien welke metho- doorgezet. diek het meest geschikt is voor de gemeente Vlagtwedde kent een kostendekkende rioolhef- Westerwolde. Ook het ‘ideaalcomplex’ kan fing en een niet gedifferentieerd riooltarief. worden overwogen, waarbij de rentekosten feitelijk geen rol meer spelen en de totaalkos- ten lager worden.

26 Afvalwaterplan Groningen Oost – Specificatie Westerwolde

6 ORGANISATIE

6.1 Algemeen 6.2 Onderbouwing capaciteit Er worden door de gemeente veel zaken uitbesteed. Hoe meer de gemeente uitbesteedt, hoe Voor de uitvoering van de gemeentelijke water- De stichting RIONED heeft een module binnen geringer de formatie wordt. Daardoor wordt de taken is een professionele organisatie nodig. de Leidraad Riolering ontwikkeld om te bepa- gemeente kwetsbaarder (minder robuust). Deze organisatie moet voldoende robuust zijn len welke kennis en vaardigheden nodig zijn De theoretisch benodigde capaciteit voor riole- en over voldoende kwaliteit beschikken om de voor het rioolbeheer en welke formatieomvang ringstaken is in 2015 berekend op 4 fte voor uitvoering van de watertaken efficiënt en doel- bij gemeenten nodig is. Met behulp van deze Bellingwedde en Vlagtwedde samen. De huidi- matig uit te voeren. De organisatie moet in module (D2000) wordt een inschatting gege bezetting bij Westerwolde telt voor riole- staat zijn om de doelen zoals geformuleerd in maakt van de benodigde capaciteit. ringstaken 1,8 fte’s. Dit betekent dat een aantal hoofdstuk 2 naar behoren uit te voeren. taken niet of beperkt worden uitgevoerd. De Theoretische capaciteit volgende paragrafen gaan hier verder op in. Met het oog op de samenwerking binnen Gro- Voor het analyseren van de capaciteit van de ningen Oost zijn de organisatie-aspecten op binnendienst wordt gebruik gemaakt van een 6.3 Robuustheid organisatie en samenwer- regionale schaal onderzocht en is een relatie indeling in vijf deeltaken: kingsambitie gelegd met de landelijke monitor ten aanzien 1. planvorming (opstellen vGRP; afstemming van het aspect kwetsbaarheid. Er zijn verschil- andere plannen; opstellen jaarprogram- In het Bestuursakkoord Water uit 2011 is door len in de organisaties van de gemeenten door ma’s); de koepelorganisaties van de verschillende de mate van uitbesteden en de verschillen in 2. onderzoek (inventarisatie; inspectie/ con- overheidslagen uitgesproken dat de kwets- omvang van taken. In de paragraaf 5.4 van het trole; meten; berekenen); baarheid voor het uitvoeren van de gemeente- hoofddocument wordt toegelicht hoe kwets- 3. onderhoud (riolen/kolken; gemalen/ me- lijke watertaken moet worden verminderd. De baarheid gemonitord wordt en in hoofdstuk 6 chanische riolering; infiltratievoorzienin- taken moeten op een robuustere wijze worden de organisatie van de samenwerking binnen gen/lokale zuiveringen; grondwatervoor- georganiseerd. Dit kan binnen de eigen orga- Groningen Oost. zieningen); nisaties worden bereikt, maar ook door het 4. maatregelen (aanleg; reparatie; renova- organiseren van samenwerking. tie/vervanging; verbetering); Er is in 2015 een 0-meting uitgevoerd van de 5. facilitair (afstemming andere planvormen; robuustheid van de organisatie van de ge- vergunningen; ondersteuning etc.). meenten Bellingwedde en Vlagtwedde door middel van de landelijke Monitor 3K+D. Dit is Voor het uitvoeren van maatregelen wordt de beschreven in paragraaf 5.4 van het hoofdrap- theoretische capaciteit berekend op basis van port. Uit de monitor bleek dat naast de beperk-

de omvang van investeringen in de planperio- te personeelscapaciteit, ook de robuustheid de. Voor de uitvoering van beheersactiviteiten van de uitvoering van de watertaken beperkt is. in het onderhoud wordt de theoretische capaciteit berekend op basis van areaalgegevens.

27 Afvalwaterplan Groningen Oost – Specificatie Westerwolde

De methodiek om de robuustheid te meten be- bereiden van rioleringsprojecten. Het aantal schouwt het aantal uren dat aan verschillende fte’s komt dan op circa 2,5. De komende jaren taken wordt besteed, het aantal medewerkers wordt geëvalueerd of dit voldoende is om de dat aan een taak werkt en de leeftijd en erva- rioleringstaken uit te voeren. ring van medewerkers. Een ‘kwetsbare taak’ is in die zin een taak, die van belang is voor het 6.5 Kwalitatieve aspecten bedrijfsproces, waaraan weinig uren worden besteed door meestal maar één persoon. In 2018 is deelgenomen aan het regioproject van stichting RIONED ‘Kennis in beweging’. 6.4 Versterking robuustheid Met dit project zijn de kwalitatieve aspecten voor rioleringstaken per gemeente in beeld Versterken van de robuustheid kan door: gebracht. Het project verschaft per cluster in-  meer uren aan kwetsbare taken te beste- zicht in competenties, nodige opleiding, moge- den (voldoende personele capaciteit); lijke onderlinge uitwisseling en dergelijke. Het  kwetsbare taken door meerdere personen rapport was in oktober 2018 gereed. De rap- te laten uitvoeren; portage geeft aan dat bij veel gemeenten het  instroom van (jongere) medewerkers te kennisniveau van bepaalde aspecten op riole- stimuleren; ringsgebied tekort schiet. Dit geldt ook voor de  voldoende taken zelf te blijven uitvoeren. gemeente Westerwolde.  kennis en kunde van andere gemeenten In de projectrapportage worden vijf aanbeve- door middel van georganiseerde samen- lingen gedaan om de kwetsbaarheid te verwerking te benutten. minderen door:

De versterking van de robuustheid is vanaf 1. masterclasses; 2015 regionaal en lokaal opgepakt. Dit gebeurt 2. kennisuitwisseling; onder meer door de samen te werken op het 3. maatwerkopleiding; gebied van gegevensbeheer, inspectieresulta- 4. specialisten/specialismen; ten vertalen naar maatregelen en meten en 5. competentiemanagement. monitoren. Bij de vaststelling van het Afvalwaterplan spe- Via de regionale samenwerking worden de cificatie Bellingwedde 2016 t/m 2020 is aange- bovengenoemde zaken de komende jaren geven dat er te weinig personeel beschikbaar opgepakt. is voor rioleringstaken bij zowel Bellingwedde als Vlagtwedde en dat dit een aandachtspunt is bij het samenvoegen van beide gemeenten. Voor Westerwolde komen er door het aanstel- len van een rioolbeheerder en het aanpassen van de interne urenplanning in 2019 meer uren beschikbaar voor rioleringsbeheer en het voor-

28 Afvalwaterplan Groningen Oost – Specificatie Westerwolde

BIJLAGE 1 BEGRIPPENLIJST EN OPBOUW (AFVAL)WATERKETEN

Begrippenlijst De woorden en verklaringen in deze lijst zijn deels afkomstig uit de NEN 3300 ‘Buitenriolering - Termen en definities’ en wetgeving. Daarnaast zijn vrij gebruikelijke definities uit het vakgebied opgenomen.

Afkoppelen De afvoer van regenwater loskoppelen van de afvoer Bedrijfsafvalwater Afvalwater dat vrijkomt bij door de mens bedrijfsmatig van afvalwater naar de rioolwaterzuivering of in omvang als zij bedrijfsmatig was, ondernomen be- Afvalwater Zie Stedelijk afvalwater drijvigheid, dat geen huishoudelijk afvalwater, afvloei- Afvalwaterzuive- Zie Rioolwaterzuiveringsinrichting end hemelwater of grondwater is ringsinrichting Bergbezinkbassin Reservoir voor de tijdelijke opslag van afvalwater Afvoerend Het naar de riolering afwaterende oppervlak waaruit overstortingen kunnen plaatsvinden, waarin oppervlak tevens slibafzetting plaatsvindt, met een voorziening Afwatering Afvoer van regenwater via het maaiveld of via greppels om het slib te kunnen verwijderen en kanalen naar het oppervlaktewater of regenwaterri- Bergbezinkleiding Leiding voor de tijdelijke opslag van afvalwater waaruit ool overstortingen kunnen plaatsvinden, waarin tevens Afzetting Aankoeken van slib, vet en kalk op de wand van een slibafzetting plaatsvindt, met een voorziening om het rioolbuis; tevens afzetting van bodemmateriaal anders slib te kunnen verwijderen dan zand ter plaatse van een buisverbinding of scheur Berging De inhoud van de riolering uitgedrukt in m3 of mm/ha Assetmanagement Doelmatige zorg voor het geheel aan voorzieningen Bodempassage Verzamelnaam voor voorzieningen waarbij hemelwater van waarde in het afvalwater- en stedelijk watersys- de bodem wordt ingeleid en via een onderliggend drai- teem, waarmee een organisatie haar primaire doelen nagesysteem naar oppervlaktewater wordt afgevoerd realiseert Doorlatende ver- Waterpasserende elementenverharding voor de infil- Basisinspanning Term die de capaciteit van een referentie-rioolstelsel harding tratie van hemelwater naar de bodem aangeeft, en als maat dient voor de hoeveelheid afval- Drukriolering Mechanische riolering waarbij het transport plaatsvindt water die via een overstort in het oppervlaktewater door middel van pompjes en persleidingen komt Droogweerafvoer de hoeveelheid afvalwater die per tijdseenheid in een Basisrioleringsplan Rapportage die de feitelijke werking van het rioolstelsel (DWA) droogweersituatie via het rioolstelsel wordt afgevoerd beschrijft en de uit te voeren verbeteringsmaatregelen Drukriolering Riolering waarbij het transport van afvalwater gebeurt conform de doelen door middel van pompen en persleidingen

29 Afvalwaterplan Groningen Oost – Specificatie Westerwolde

Gemengd rioolstelsel Rioolstelsel, waarbij stedelijk afvalwater (afvalwater + Ontwatering Afvoer van water uit percelen over en door de grond afvloeiend hemelwater) door één leidingstelsel wordt en eventueel door drains, kleine sloten en greppels getransporteerd naar een stelsel van grote waterlopen met als functie Gescheiden Rioolstelsel, waarbij afvalwater en afvloeiend regen- afwatering rioolstelsel water door twee afzonderlijke leidingstelsels, vuilwa- Overstorting De lozing van afvalwater via een overstortdrempel terriool en hemelwaterriool, wordt afgevoerd. Het naar oppervlaktewater hemelwater heeft een open verbinding met het op- Randvoorziening Voorziening in het rioolstelsel die tot doel heeft de lo- pervlaktewater zing van afvalwater uit het riool, naar het oppervlak- Grondwater Water dat zich in de bodem bevindt, meestal beperkt tewater, op een specifieke plaats te doen verminde- tot het water beneden de grondwaterspiegel ren Hemelwaterriool Zie regenwaterriool Pompovercapaciteit Het deel van de pompcapaciteit dat beschikbaar is

Huishoudelijk Afvalwater dat overwegend afkomstig is van mense- (POC) voor de regenwaterafvoer tijdens droog weer. afvalwater lijke stofwisseling en huishoudelijke werkzaamheden Regenwaterriool / Voorziening voor de inzameling en verdere verwer- Hydraulische Het door rekenen bepalen van het hydraulisch functi- RWA-riool king van afvloeiend hemelwater berekening oneren van een rioolstelsel. Hydraulica is de leer van Riolering Het samenstel van riolen, rioolputten en bijbehorende waterbeweging voorzieningen voor de inzameling en het transport Infiltratie Intreding van water in de bodem. Hierbij worden vaak van afvalwater hulpmiddelen gebruikt als kratten, buizen of bollen Relinen Het aanbrengen van een kunststofkous in een be- om dit proces te benutten en te versnellen staande rioleringsbuis waardoor vervanging niet no- Inspectie Het waarnemen, herkennen en beschrijven van de dig is toestand waarin de riolering verkeert Riool Samenstel van buizen tussen twee putten bestemd IT-riool Geperforeerd (infiltratie-transport)riool, gelegen bo- voor de inzameling en/of het transport van afvalwater ven de grondwaterstand, opvang van (ondergronds) Rioolput Constructie toegang gevend tot het rioolstelsel (te afvloeiend hemelwater en (vertraagde) infiltratie naar herkennen aan gietijzeren deksels in de weg) de bodem Rioolwaterzuive- Het totaal van de grond, gebouwen en apparatuur Lamellenafscheider Voorziening voor de behandeling van op oppervlakte- ringsinrichting voor de zuivering van afvalwater water geloosd hemelwater (RWZI) Lekkage Het in- of uittreden van water via voegen, scheuren, Stedelijk afvalwater Huishoudelijk afvalwater of een mengsel daarvan langs inlaten of door de wand van een rioolbuis of met bedrijfsafvalwater, afvloeiend hemelwater, rioolput grondwater of ander afvalwater, waarvan de houder Meten en Het verrichten van waarnemingen van waterstanden, zich ontdoet, voornemens is zich te ontdoen of zich monitoren debieten en waterkwaliteit, het beheer van data, en moet ontdoen het analyseren van resultaten, teneinde een beeld te Stedelijk Het water dat deel uitmaakt van het watersysteem in krijgen van het functioneren van het rioolstelsel watersysteem de bebouwde kom, inclusief bedrijven- en industrie- OAS Optimalisatiestudie Afvalwatersysteem; een studie terreinen en glastuinbouw waarin de optimalisatie en afstemming tussen riole- Verbeterd Gescheiden rioolstelsel waarvan hemelwaterstelsel is ring, bemaling en inrichting van de afvalwaterzuive- gescheiden voorzien van overstortdrempels om de negatieve ring wordt uitgewerkt rioolstelsel effecten van foutaansluitingen af te vangen en een

30 Afvalwaterplan Groningen Oost – Specificatie Westerwolde

deel van het hemelwater af te voeren naar de rioolwaterzuiveringsinrichting

Verhard oppervlak Oppervlak in stedelijk gebied waar neerslagwater niet kan infiltreren, maar oppervlakkig afstroomt (huizen, straten, en dergelijke) Vuilwaterriool / Voorziening voor de inzameling en het transport van Droogweerafvoerri- stedelijk afvalwater ool / DWA-riool Wadi Brede greppelachtige voorziening voor de opvang van (bovengronds) afvloeiend hemelwater en (vertraagde) infiltratie naar de bodem Water op straat Het optreden van waterstanden boven het maaiveld- niveau Waterpasserende Waterpasserende elementenverharding voor de infil- verharding tratie van hemelwater naar de bodem Waterketen De keten van waterproductie (drinkwaterbedrijven en individuele waterwinning), waterverbruik (huishou- dens, bedrijven en instellingen), inzameling en transport van afvalwater (gemeenten en waterschappen) en rioolwaterzuivering (waterschappen) Wateroverlast Het optreden van waterstanden boven maaiveldni- veau waarbij hinder of schade wordt ondervonden Wortelingroei Wortels van bomen of planten, die door voegen, scheuren of via gebouw of kolkaansluitingen het riool zijn ingegroeid

31 Afvalwaterplan Groningen Oost – Specificatie Westerwolde

Uitleg waterketen Deze zorgplicht dient mede ter implementatie van de EU-richtlijn stedelijk afvalwater en sluit Wat is de waterketen? aan bij de zorgplicht van de waterschappen De waterketen heeft vooral betrekking op het voor het zuiveren van stedelijk afvalwater. De menselijk gebruik van water. Verschillende gemeentelijke zorgplichten, waaronder ook de bedrijven of organisaties zijn betrokken bij het hemel- en grondwaterzorgplicht, zijn verder water dat mensen gebruiken en daarom bij de uitgewerkt in bijlage 2 van de specificatie. waterketen:

 de waterbedrijven produceren drinkwater; Waterschap  de waterschappen en gemeenten zijn Het waterschap heeft de zorgplicht (Waterwet, verantwoordelijk voor het inzamelen en artikel 3.4) voor de zuivering van stedelijk af- transport van afvalwater; valwater, dat via het openbare vuilwaterriool  de waterschappen zuiveren vervolgens aan een zuiveringtechnisch werk (rioolwater- het vuile afvalwater. zuiveringsinstallatie, RWZI) wordt aangeboden. Deze zorgplicht sluit direct aan op de gemeen- Taken en verantwoordelijkheden telijke zorgplicht voor de inzameling van stede- In het beheergebied van Hunze en Aa’s zijn lijk afvalwater. gemeenten, waterschap Hunze en Aa’s en de waterbedrijf Groningen betrokken bij de water- Waterbedrijf, inwoners, bedrijven keten. Elke organisatie beheert en heeft zeg- Het waterbedrijf voorziet haar verzorgingsge- bied volgens de Drinkwaterwet met drinkwater genschap over een deel van de waterketen. De financiering van de waterketen komt uit lokale en water voor andere doeleinden. Inwoners en heffingen. De inwoners betalen drie keer: voor bedrijven gebruiken drinkwater en lozen stede- drinkwater, riolering en zuivering. Dit is veran- lijk afvalwater op het riool. Op het gebied van kerd in de wettelijke taakverdeling. grondstoffen en energie worden steeds meer bedrijven actief. Ook drinkwaterbedrijven rich- Gemeenten ten zich op nieuwe activiteiten als opwerking Gemeenten hebben op grond van artikel 10.33 van afvalwater tot puur water of industriewater. Wet milieubeheer een zorgplicht ten aanzien van de inzameling en het transport van stedelijk afvalwater. Onder stedelijk afvalwater wordt afvalwater verstaan dat bestaat uit huishoudelijk afvalwater of een mengsel daarvan met bedrijfsafvalwater, afvloeiend hemelwater, grondwater of ander afvalwater. In de praktijk wordt hier invulling aan gegeven door de aanleg en beheer van een openbaar vuilwaterriool.

32 Afvalwaterplan Groningen Oost – Specificatie Westerwolde

BIJLAGE 2 WETTELIJK KADER

In deze bijlage wordt geschetst aan welk wette- 1 Europees beleidskader maatregelen zijn taakstellend voor de be- lijk kader het Afvalwaterplan onderhevig is. trokken overheden. Belangrijkste uitvoerder Naast wetgeving is ook het beleid van hogere 1.1 Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) van het SGBP zijn de waterschappen. instanties (Rijk en Provincies) en dat van de De Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) is eigen organisaties van belang. Via Europese bedoeld om de kwaliteit van het grond- en op- regelgeving, nationale wetgeving, provinciaal pervlaktewater in Europa op goed niveau te beleid wordt tot slot kort samengevat welk be- brengen en te houden. In de richtlijn is om- leid van de deelnemende partijen van toepas- schreven wat de chemische en ecologische sing is. toestand van het water in 2015 moest zijn. De KRW stelt voor alle wateren een ecologische Voor het verwijderen van stedelijk afvalwater, en kwaliteitsdoelstelling. Vooral voor wateren hemelwater en grondwater zijn voorzieningen met verhoogde natuurdoelstellingen kan ver- nodig. Deze voorzieningen hebben tot doel om wacht worden, dat nog grote inspanningen de volksgezondheid te bescherming, het milieu geleverd moeten worden. Nu deze doelen in te beschermen en overlast tegen te gaan. Aan- een groot aantal delen van waterlichamen leg en beheer van deze voorzieningen is een (deels) nog niet gehaald zijn, wordt in een gemeentelijke taak die zijn wettelijke basis tweede planperiode tot 2021 verder gewekt vindt in de Wet milieubeheer en de Waterwet. aan realisatie van deze doelen. De toekomstige invulling van de afvalwaterketen zal sterk

De zuivering van afvalwater is een taak van het gerelateerd worden aan de implicaties van de waterschap. In de Waterwet is de verplichting KRW. De Oost Groninger gemeenten vallen in voor de waterschappen opgenomen om het het stroomgebied Eems. Stroomgebieden stedelijk afvalwater te zuiveren. Een andere taak van het waterschap is het beheer van Per stroomgebied zijn analyses gemaakt en oppervlaktewateren. Op grond van de Water- plannen opgesteld. Voor het gebied Rijn- Ook gemeenten droegen in de eerste planperi- wet en rekening houdend met de Water- Noord/Eems (zie figuur) is inmiddels het twee- ode bij in de vorm van afkoppelen. Veel van de schapswet wijst de provincie de waterlichamen de stroomgebiedbeheersplan opgesteld. Glo- uitvoeringsmaatregelen zijn gericht op verbete- aan die het waterschap beheert. baal betreft dit de provincies Groningen, Fries- ring van oevers. Het natuurvriendelijk maken land en Drenthe (noordelijk deel). In 2009 is van oevers in verschillende kanalen en water- het eerste stroomgebiedbeheersplan (SGBP) gangen draagt bij aan natuurlijke zuivering en vastgesteld en zijn de benodigde maatregelen, verbetering van het leefmilieu voor plant en doelen en kosten in beeld gebracht. Deze dier.

33 Afvalwaterplan Groningen Oost – Specificatie Westerwolde

In 2015 is een nieuw SGBP vastgesteld voor Er worden hierbij vier pijlers van het regenwa- 2.3 Actueel Nationaal Bestuursakkoord Water de periode tot 2021. terbeleid benoemd: (NBW actueel) In juni 2008 is een geactualiseerde versie van 2 Landelijk beleidskader het NBW gepresenteerd. Met het NBW actueel 1. aanpak bij de bron: het voorkomen van onderstrepen het Rijk, het interprovinciaal 2.1 Commissie waterbeheer 21e eeuw verontreiniging van regenwater; overleg (IPO), de unie van waterschappen en Aan het eind van de 20e eeuw werd Nederland 2. regenwater vasthouden en bergen; de Vereniging van Nederlandse Gemeenten getroffen door enkele ernstige gevallen van 3. regenwater gescheiden van afvalwater (VNG) de gezamenlijke opgave om het water- wateroverlast. De Commissie Waterbeheer afvoeren; systeem op zo kort mogelijke termijn tegen de 21ste eeuw heeft op verzoek van het Rijk on- 4. integrale afweging op lokaal niveau. laagst maatschappelijke kosten op orde te derzocht welke maatregelen genomen kunnen brengen en te houden. worden om Nederland ook in de toekomst vei- De gemeente wordt als regisseur gezien om dit lig en leefbaar te houden. De adviezen van de regenwaterbeleid op lokaal niveau vorm te Nieuw ten opzichte van het vorige NBW: commissie staan in het rapport ‘Waterbeleid geven.  duidelijkere omschrijving van het begrip ‘op voor de 21ste eeuw’. De commissie adviseert De trits vasthouden-bergen-afvoeren (zie fi- orde’, vooral in stedelijk gebied; onder meer rekening te houden met het veran- guur) is daarbij leidraad. Bij het omgaan met  adviezen over hoe om te gaan met de kli- derende klimaat, water zo veel mogelijk vast te regenwater is maatwerk onontbeerlijk. maatscenario’s; houden in het eigen gebied en de stedelijke  afspraken over waterkwaliteit en waterte- wateropgave in beeld te brengen. korten;  meer aandacht voor het door vertalen van 2.2 Nationaal Bestuursakkoord Water (NBW) de integrale wateropgave naar het ruimtelij- Ontwikkelingen zoals klimaatverandering, de ke domein; zeespiegelstijging, de bodemdaling en verste-  werkwijze van gebiedsnormering voor regi- delijking vragen om een nieuwe aanpak van onale wateroverlast; het waterbeleid. In 2003 hebben het Rijk, de  instrumentarium Waterwet; provincies, de gemeenten en de waterschap-  vernieuwde Rijksimpuls van 115 miljoen pen het Nationaal Bestuursakkoord Water euro voor synergie en 75 miljoen euro voor (NBW) getekend. Het doel van het akkoord is innovatie; de waterhuishouding in 2015 op peil te hebben Aanpak bij de bron  duidelijkheid over financiële controlemo- en het daarna op orde te houden. In het NBW menten. is afgesproken regionale uitwerkingen op te De watertoets is een belangrijk instrument om stellen. gemeente en waterschap bij ruimtelijke plan- Een belangrijk voortvloeisel uit het NBW Actu-

nen vroegtijdig samen te laten werken. Het is eel is de stedelijke wateropgave. Voor alle Het ministerie van VROM heeft daarop volgend een proces- en procedure-instrument om de gemeenten in de regio is deze opgave intussen in 2004 een beleidsbrief regenwater en riole- waterbeheerder goed bij nieuwbouwplannen te bepaald. Daarbij zijn een aantal maatregelen ring uitgebracht. Deze brief geeft aan hoe de betrekken. benoemd die wateroverlast ten gevolge van regenwaterproblematiek bij gemeenten het hevige regenval moeten beperken. Een deel best kan worden aangepakt. van de nog uit te voeren maatregelen is in het

34 Afvalwaterplan Groningen Oost – Specificatie Westerwolde

Afvalwaterplan verwerkt. Dit verschilt sterk per ke kosten te realiseren. Het Bestuursakkoord De Omgevingswet wordt in 2021 ingevoerd. De gemeente. Een aantal gemeenten heeft alle Water uit 2011 (zie 2.8) bouwt hier op voort. verwachting is dat het gemeentelijk riolerings- maatregelen al uitgevoerd en/of een zeer be- Het opstellen van een Afvalwaterplan vormt plan dan een meer programmatische vorm perkte opgave. Dit geldt ook voor Westerwol- een uitstekende invulling van de doelen van krijgt, als onderdeel van de verplichte gemeen- de. het Bestuursakkoord Waterketen. telijke omgevingsvisie van art. 3.1 van de Om- gevingswet. 2.4 Bestuursakkoord Waterketen 2.5 Wet milieubeheer De koepelorganisatie van de waterbedrijven, Het belangrijkste wettelijk kader voor gemeen- waterschappen en gemeenten (Vewin resp. ten is vastgelegd in de Wet milieubeheer. In Unie van Waterschappen en VNG) hebben in deze paragraaf zijn de relevante artikelen uit 2007 met de minister van VROM, de staatsse- de Wet milieubeheer weergegeven. cretaris van V&W en het IPO het Bestuursak- koord Waterketen gesloten. Doel is de bevor- Artikel 4.22 dering van transparantie en doelmatigheid in De gemeente is wettelijk verplicht een GRP op de waterketen. Dit akkoord bevat afspraken die te stellen (Wet milieubeheer art. 4.22). In dit leiden tot versterking en verdere stimulering artikel is aangegeven dat de gemeenteraad van het bottum-up samenwerkingsproces tus- telkens voor een nader vast te stellen periode, sen gemeenten, drinkwaterbedrijven en water- een GRP vaststelt. schappen. Het akkoord gaat ervan uit dat een doelmatigheid van 10 a 20 % over 10 jaar Artikel 4.23 haalbaar is. Speerpunten zijn: - benchmarking Hierin zijn verantwoordelijkheden en procedu- - verticale samenwerking - inzichtelijk maken res rond het GRP geregeld. van kosten - innovatie - communicatie met de Aangezien het Afvalwaterplan samen met de klant/burger. waterbeheerder / het waterschap wordt opgesteld, zal vaststelling ook in de besturen van Een belangrijk speerpunt is het doen van ver- deze organen plaats vinden. Het betrekken van gelijkend onderzoek ter verbetering van de GS blijft een bestaande verplichting, die na uitvoering van taken (benchmarking). Door de wettelijke implementatie van het bestuursak- stichting Rioned is in 2010 een groot bench- koord water wellicht gaat verdwijnen. Hieraan markonderzoek naar gemeentelijke riolerings- is tot op heden geen invulling gegeven. zorg uitgevoerd. Dit onderzoek is in 2013 en 2016 herhaald. Bij waterbedrijven en water- Artikel 4.24 schappen is benchmarking al een langer ge- De provincie heeft een rol als toezichthouder bruikt en nuttig instrument. op de gemeentelijke financiën en zij heeft een Het bestuursakkoord stelt tot doel dat gemeen- aanwijzingsbevoegdheid. Dit komt ook in de ten en waterschappen een permanente sa- Wet milieubeheer tot uitdrukking. menwerking in het afvalwaterbeheer realiseren en bestuurlijke overeenkomsten afsluiten om Zie voor de complete tekst van de artikelen de investeringen tegen de laagst maatschappelij- volgende bladzijde.

35 Afvalwaterplan Groningen Oost – Specificatie Westerwolde

Wet milieubeheer, artikel 4.22 1. De gemeenteraad stelt telkens voor een daarbij vast te stellen periode een gemeentelijk rioleringsplan vast. 2. Het plan bevat tenminste: a) een overzicht van de in de gemeente aanwezige voorzieningen voor de inzameling en het transport van stedelijk afvalwater als bedoeld in artikel 10.33, alsmede de inzameling en verdere verwerking van afvloeiend hemelwater als bedoeld in artikel 9a van de Wet op de waterhuishouding, en maatregelen teneinde structureel nadelige gevolgen van de grondwaterstand voor de aan de grond gegeven bestemming zoveel mogelijk te voorkomen of te beperken, als bedoeld in artikel 9b van laatstgenoemde wet en een aanduiding van het tijdstip waarop die voorzieningen naar verwachting aan vervanging toe zijn; b) een overzicht van de in de door het plan bestreken periode aan te leggen of te vervangen voorzieningen als bedoeld onder a; c) een overzicht van de wijze waarop de voorzieningen, bedoeld onder a en b, worden of zullen worden beheerd; d) de gevolgen voor het milieu van de aanwezige voorzieningen als bedoeld onder a, en van de in het plan aangekondigde activiteiten; e) een overzicht van de financiële gevolgen van de in het plan aangekondigde activiteiten. 3. Indien in de gemeente een gemeentelijk milieubeleidsplan geldt, houdt de gemeenteraad met dat plan rekening bij de vaststelling van een gemeentelijk rioleringsplan.

Wet milieubeheer, artikel 4.23 1. Het gemeentelijk rioleringsplan wordt voorbereid door burgemeester en wethouders. Zij betrekken bij de voorbereiding van het plan in elk geval: a) Gedeputeerde Staten; b) de beheerders van de zuiveringstechnische werken waarnaar het ingezamelde afvalwater wordt getransporteerd; c) de beheerders van het oppervlaktewater waarop het ingezamelde water wordt geloosd. 2. Zodra het plan is vastgesteld, doen burgemeester en wethouders hiervan mededeling door toezending aan de in het eerste lid, onder a tot en met c genoemde organen, en Onze Minister. 3. Burgemeester en wethouders maken de vaststelling bekend in één of meer dag- of nieuwsbladen die in de gemeente ver spreid worden. Hierbij geven zij aan op welke wijze kennis kan worden verkregen van de inhoud van het plan.

Wet milieubeheer, artikel 4.24 1. Gedeputeerde Staten kunnen, nadat burgemeester en wethouders in de gelegenheid zijn gesteld hun zienswijze naar voren te brengen, aan de gemeenteraad aanwijzingen geven omtrent de inhoud van het gemeentelijk rioleringsplan. Bij een aanwijzing wordt een termijn gesteld, binnen welke het plan in overeenstemming met de aanwijzing moet zijn gebracht. 2. Bij het geven van een aanwijzing houden Gedeputeerde Staten rekening met het geldende provinciale waterhuishoudingsplan.

36 Afvalwaterplan Groningen Oost – Specificatie Westerwolde

2.6 Wet verankering en bekostiging gemeente- Zorgplicht stedelijk afvalwater Zorgplicht grondwater lijke watertaken Gemeenten hebben op grond van de Wet mili- Met de nieuwe wetgeving moet de gemeente In 2008 is deze wet van kracht geworden. In eubeheer, artikel 10.33 een zorgplicht ten aan- voor nieuwe situaties (vanaf intrede wet) struc- essentie heeft de zorgplicht voor een doelmati- zien van de inzameling en het transport van turele grondwaterproblemen voorkomen of ge inzameling en transport van afvalwater een stedelijk afvalwater. Onder stedelijk afvalwater beperken voor zover dit niet onder de verant- gedifferentieerde definitie gekregen voor stede- wordt afvalwater verstaan dat bestaat uit huis- woordelijkheid van waterschap of provincie lijk afvalwater en afstromend hemelwater. De houdelijk afvalwater of een mengsel daarvan valt. De zorgplicht grondwater benadrukt de zorgplicht is verbreed tot drie zorgplichten: met bedrijfsafvalwater, afvloeiend hemelwater, verantwoordelijkheid van de perceeleigenaar  zorgplicht voor inzameling en transport grondwater of ander afvalwater. In de praktijk om maatregelen te nemen die grondwaterpro- van stedelijk afvalwater; wordt hier invulling aan gegeven door de aan- blemen voorkomen. De gemeentelijke zorg-  zorgplicht voor doelmatige inzameling en leg en beheer van een openbaar vuilwaterriool. plicht treedt in werking als de perceeleigenaar verwerking van afvloeiend hemelwater; Behandeling van hemelwater heeft door de niet redelijkerwijs een voldoende ontwatering  zorgplicht voor grondwatermaatregelen. Waterwet een nieuwe status gekregen. kan realiseren en overtollig grondwater moet afvoeren. De gemeente heeft de regie als De wet bevat onder meer de nieuwe rioolbelas- Zorgplicht hemelwater meerdere partijen betrokken zijn bij (dreiging ting (de rioolheffing ter vervanging van het De nieuwe wetgeving gaat ervan uit dat hemel- van) een probleem. rioolrecht), waarmee de gemeenten de aanleg water in principe schoon genoeg is om zonder en het beheer van de riolering betaalt. Ook zuiverende voorziening te lozen. De zorgplicht 2.7 Waterwet definieert en verheldert de wet de taak van hemelwater legt nadruk op de verantwoorde- Acht bestaande wetten (o.a. Wet op de Water- gemeenten voor wat betreft afvloeiend hemel- lijkheid van de perceeleigenaar om het hemel- huishouding, WvO en Grondwaterwet) voor het water en grondwater. Daarmee verduidelijkt water zoveel mogelijk zelf te verwerken (in- waterbeheer in Nederland zijn in 2009 vervan- het ook de rolverdeling van gemeente, water- spanningsverplichting particulier). De gemeen- gen door één Waterwet. De Waterwet regelt schap, provincie en - heel belangrijk - de bur- telijke zorgplicht treedt in werking als de per- het beheer van oppervlaktewater en grondwa- ger (perceeleigenaar). De verbrede rioolheffing ceeleigenaar niet redelijkerwijs zelf het hemel- ter. De wet is gericht op het bereiken van doel- maakt het mogelijk om alle gemeentelijke wa- water kan infiltreren of bergen. Dit hemelwa- stellingen binnen watersystemen (stroomge- tertaken te financieren, en heeft daardoor een terbeleid maakt duidelijk waar de grens ligt. bieden), met een heldere verdeling van ver- bredere basis dan het rioolrecht. antwoordelijkheden en taken tussen de verschillende betrokken overheden. Tevens is de wet gericht op een adequaat instrumentarium voor de uitvoering van het waterbeleid. Dit betreft dan voornamelijk een vermindering van regels, vergunningstelsels en administratieve lasten.

37 Afvalwaterplan Groningen Oost – Specificatie Westerwolde

Een belangrijk uitgangspunt van de Waterwet tersysteem. Voor het bevoegde gezag bete- heer. De kwaliteit van het beheer moet worden is dat zoveel mogelijk activiteiten onder alge- kent dit dat de vergunning aan álle aspecten vergroot tegen zo laag mogelijke maatschap- mene regels vallen: Geen vergunning, tenzij van het waterbeheer moet worden getoetst. pelijke kosten. Het Bestuursakkoord Water is daar goede redenen voor zijn. Uit het besluit Het bevoegde gezag voor de verlening van de opgebouwd uit vijf elementen: lozingen buiteninrichtingen volgt bovendien dat watervergunning is het waterschap, voor het de watervergunning (oude WvO-vergunning) regionale watersysteem, en Rijkswaterstaat  heldere verantwoordelijkheden, minder voor riooloverstorten is vervallen, deze valt nu voor het hoofdwatersysteem. De provincie blijft bestuurlijke drukte; onder algemene regels. het bevoegde gezag voor grote grondwateront-  beheersbaar programma voor de waterke- trekkingen en -infiltraties. De gemeente krijgt ringen; Door de Waterwet zullen waterschappen, ge- de zorg voor grondwatermaatregelen en af-  doelmatig beheer van de waterketen; meenten en provincies beter in staat zijn om vloeiend hemelwater in het stedelijke gebied.  werkzaamheden slim combineren; wateroverlast, waterschaarste en watervervui-  het waterschapsbestuur . ling tegen te gaan. Ook voorziet de wet in het De zorgplichten van gemeenten en water- toekennen van functies voor het gebruik van schappen zullen worden samengebracht in de water zoals scheepvaart, drinkwatervoorzie- Omgevingswet (2021) ning, landbouw, industrie en recreatie. Op basis van de functie kunnen eisen worden ge- 2.8 Bestuursakkoord Water steld aan de kwaliteit en de inrichting van het In 2011 zijn in het Bestuursakkoord Water de water. afspraken bekrachtigd over intensieve samenwerking tussen rijk, provincies, gemeenten en Een gevolg van de Waterwet is dat de huidige waterschappen en drinkwaterbedrijven. Hoofd- vergunningstelsels worden gebundeld: één wa- doel is het nemen van maatregelen voor een tervergunning voor alle handelingen in het wa- doelmatiger waterbeheer en waterketenbe-

Wedderbergen

38 Afvalwaterplan Groningen Oost – Specificatie Westerwolde

Waterketen 2.9 Nationaal Waterplan 3 Regionaal beleidskader Voor het Afvalwaterplan is vooral het thema Het Nationaal Waterplan (NWP2) is het Rijks- waterketen van belang: plan voor het waterbeleid voor de periode 3.1 Regionaal KRW programma: Afstem- De kern van de afspraken in dit hoofdstuk van 2016-2021. Het NWP2 geeft de hoofdlijnen, mingsnota Schoon en gezond water Noord het bestuursakkoord zijn de bestuurlijke af- principes en richting van het nationale waterbe- Nederland spraken van april 2010 tussen VNG en UvW leid in de planperiode 2016–2021, met een Zie paragraaf 2.1.3. over een doelmatige aanpak van de afvalwa- vooruitblik richting 2050. Het NWP beschrijft terketen. De afspraken in het bestuursakkoord welke maatregelen genomen moeten worden 3.2 Omgevingsvisie Groningen voor de afvalwaterketen zijn dus een herbeves- om Nederland ook in de toekomst veilig en In de Omgevingsvisie staat het provinciale tiging van de bestaande afspraken. De uitda- leefbaar te houden en om de (economische) beleid voor de komende jaren op het gebied ging ligt bij gemeenten en waterschappen om kansen die water biedt te benutten. van ruimte, verkeer en vervoer, milieu en wa- regionaal invulling te geven aan de afspraken. Stroomgebiedbeheerplannen zijn een bijlage ter. In de Omgevingsverordening zijn regels en Hierbij kan het benutten van de kennis en erva- van het Nationaal Waterplan. De Stroomge- voorschriften opgenomen voor gemeenten en ring van drinkwaterbedrijven op specifieke biedbeheerplannen geven aan hoe de water- waterschappen om de visie uit te voeren. De onderdelen van de beheertaken toegevoegde kwaliteit in een bepaald gebied kan worden Omgevingsvisie komt in de plaats van het Pro- waarde hebben. verbeterd. Nederland is verdeeld over vier vinciaal Omgevingsplan (POP). De Omge- stroomgebieddistricten: De Rijn, Maas, Schel- vingsvisie heeft betrekking op het grondgebied In het bestuursakkoord is afgesproken dat de en de Eems. van de provincie Groningen en geldt voor een regionaal afspraken worden gemaakt over het periode van vier jaar: 2016- 2020. waar mogelijk benutten van relevante kennis 2.10 Notitie BBV en Riolering en ervaring. Hierbij gaat het nadrukkelijk ook In maart 2016 is een nieuw Besluit Begroting In hoofdstuk 17 wordt het onderwerp water- over het afstemmen van investeringsbeslissin- en Verantwoording (BBV) gepubliceerd. De veiligheid beschreven. Doel is een toekomst- gen. Voorwaarde hiervoor is dat alle partijen wijzigingen beogen de toegankelijkheid van de bestendige, leefbare en veilige provincie te open en transparant zijn over de meerjaren- begrotingen en jaarrekeningen van gemeen- garanderen. Daarin zijn kustverdediging, (regi- programmering en de kansen die zich voor- ten, provincies en gemeenschappelijke rege- onale) dijken en waterberging de belangrijkste doen bij de inrichting van de openbare ruimte lingen te vergroten. De wijze waarop cijfers en middelen. optimaal worden benut. prestaties worden gepresenteerd is veranderd. Uniformering zorgt er voor dat begrotingen en In hoofdstuk 18 gaat het over schoon en vol- prestaties beter vergelijkbaar worden. doende water. Doel is om op lange termijn de Het vorige BBV verduidelijkte al het onder- vraag naar zoetwater te verkleinen. De water- scheid tussen voorzieningen en reserves. Ook schappen spelen hierin een belangrijke rol. De bevestigde de commissie BBV dat investerin- provincie is beheerder van het diepe grondwa- gen geactiveerd moeten worden, maar ge- ter. Rondom grondwaterbescherming en wa- meenten ze vervolgens zowel langjarig kunnen terwinning wordt deze taak actief uitgeoefend. afschrijven als op de voorziening kunnen af- In de omgevingsverordening zijn richtlijnen en boeken. In bijlage 7 wordt het BBV in relatie tot regels vastgelegd die de uitvoering van de Om- riolering verder toegelicht. gevingsvisie ondersteunen. Deze verordening is van belang voor gemeenten en waterschap bij de uitoefening van taken. De omgevings-

39 Afvalwaterplan Groningen Oost – Specificatie Westerwolde

verordening bevat onder andere richtlijnen over 4 Beleidskaders partners Groningen Oost derend klimaat, met onzekere maar waar- gebiedsaanwijzing voor waterwinning en schijnlijk grote gevolgen voor watersystemen. grondwaterbescherming, over water, waterke- 4.1 Gemeenten De rol van het waterschap ontwikkelt zich van ring, veiligheid en de regionale verdringings- De belangrijkste beleidskaders van de ge- louter taakgericht naar meer omgevingsgericht. reeks. Het bevat normen voor waterkwantiteit meenten worden gevormd door de voorgaande Het Waterschap zal zijn aandacht niet alleen en normen en richtlijnen voor vaarwegenbe- Gemeentelijke Rioleringsplannen, de Water- meer richten op de traditionele taken water- heer. plannen en een aantal individuele plannen kwantiteit, waterkwaliteit en waterzuivering, zoals regenwaterstructuurplan, grondwaterbe- maar steeds meer op integrale gebiedsontwik- leidsplannen. In hoofdstuk 2 en 3 van de speci- keling. De inzet van het waterschap is gericht ficatie worden deze plannen benoemd en ge- op een duurzaam waterbeheer, dat bijdraagt evalueerd. aan de kwaliteit van de leefomgeving en versterking van de regionale economie. 4.2 Waterschap Hunze en Aa’s Waterbeheersplan Zuiveringsvisie Iedere zes jaar stelt het waterschap een Wa- Waterschap Hunze en Aa’s heeft in 2010 de terbeheerplan op. Dit beleidsdocument be- zuiveringsstrategie 2030 opgesteld. Hierin schrijft hoe het Waterschap invulling geeft aan schetst het waterschap een langetermijnvisie zijn taken. Ook de steeds belangrijker worden- waarin energie, grondstoffen en hergebruik van de rol van water in relatie tot ruimtelijke orde- water het perspectief vormen. Dit perspectief ning en regionale economie is in het beleid van vraagt om een transitie van de huidige behan- het waterschap opgenomen. Deze ontwikkelin- deling van afvalwater naar een grondstoffenfa- gen vragen om een integrale aanpak en flexibi- briek. Dit perspectief is één van de uitgangs- liteit, waarbij goed wordt samenwerkt met an- punten van het Afvalwaterplan. dere organisaties. De kernopgave is de zorg voor voldoende en schoon water en bescher- Notitie stedelijk waterbeheer ming tegen overstromingen in een veran- Zie paragraaf 2.1.2.

40 Afvalwaterplan Groningen Oost – Specificatie Westerwolde

BIJLAGE 3 DOELEN, FUNCTIONELE EISEN, MAATSTAVEN EN MEETMETHODEN De systematiek van doelen, functionele eisen, Het implementeren van DoFEMaMe 2.0 vraagt maatstaven en meetmethoden (DoFEMaMe) is een verder gaand volgen van het functioneren essentieel bij het opstellen van het (v)GRP. van de riolering waardoor doelmatiger maatre- Het toetsen van de doelen aan de maatstaven gelen getroffen kunnen worden. vormt de basis voor de evaluatie van de in de afgelopen periode geleverde prestaties en de In het Afvalwaterplan is de DoFEMaMe 2.0 verantwoording van de voor de komende peri- methode centraal gesteld bij de uitwerking van ode benodigde middelen. Zo kunnen we als de zorgplichten. In hoofdstuk 2 is een bestuur- organisatie continu leren en verbeteren, zoals lijke samenvatting opgenomen, in deze bijlage ook assetmanagement beoogt. worden de doelen specifiek en meetbaar gemaakt voor toepassing op de dagelijkse uitvoe- Inmiddels is de systematiek al ruim twee dering van de gemeentelijke watertaken. In de cennia gemeengoed bij de rioolbeheerders in tabel op de volgende bladzijden is dit uitge- Nederland. Vanaf het begin waren de doelen werkt. een beschrijving van het gewenste gedrag van de riolering en de rioleringsobjecten. De functionele eisen zijn daarbij de voorwaarden waaraan de infrastructuur moet voldoen om de doelen te bereiken. Door de verbreding van de rioleringszorg naar de zorgplichten voor afval-, hemel- en grondwater zijn de doelen losser komen te staan van de infrastructuur zelf en meer gericht op dienstverlening en de maatschappelijke prestaties. Toch blijkt de ‘oude’ DoFEMaMe- systematiek goed bruikbaar om de zorgplichten te vertalen naar concreet meetbare effecten. Namelijk door de doelen niet langer te beperken tot een beschrijving van het gewenste systeemgedrag, maar van het beoogde effect. Daarmee vormt de systematiek ‘nieuwe stijl’ het beoordelingskader voor de wijze waarop we de zorgplichten voor afval-, hemel- en grondwater invullen.

41 Afvalwaterplan Groningen Oost – Specificatie Westerwolde

Functionele eisen Maatstaven Meetmethoden

DOEL 1: Risico’s voor de volksgezondheid door aanraking schadelijke stoffen en geuroverlast maximaal beperken.

Geen (onaanvaardbaar) gezondheidsrisico 1. 1. Risico op besmetting met water gerelateerde  Alle percelen zijn aangesloten op riolering of 2. ziektes door blootstelling aan riool- of regenwa- IBA of gelijkwaardig 3. ter is laag  Klachten en meldingen GGD  Afvalwater van alle percelen wordt ingeza-  Op basis van het Waterkwaliteitsspoor locaties meld en via riolering naar de zuivering ge- selecteren die een potentieel risico vormen transporteerd, tenzij dat niet doelmatig is voor volksgezondheid (locaties bij overstorten  Geen riooloverstorten en -uitmondingen in en uitmondingen gescheiden stelsels, etc.) risicovol oppervlaktewater  Gebruik gevalideerd rekenmodel voor riolering  Geen langdurige water-op-straat in woon-  Gebruik inspecties en metingen voor controle buurten op deugdelijke werking

Zolang kennis over volksgezondheidsrisico’s beperkt en daarmee niet inzichtelijk is, is nader onderzoek nodig 2. In het openbaar gemeentelijke gebied voldoen de  Alleen onderzoek naar aanleiding van klach- rioleringsobjecten aan de MIC-waarde (Minimum ten Inhibitory (remmende) Concentration) voor H2S  Meting m.b.v. H2S-meters

42 Afvalwaterplan Groningen Oost – Specificatie Westerwolde

Functionele eisen Maatstaven Meetmethoden

DOEL 2: Beperk wateroverlast door water op straat en beperk overstroming maximaal.

Riolering: 1. 1. De maatstaf is gebaseerd op 2 uitgangspunten:  Controle met behulp van gevalideerd reken- Geen onaanvaardbare economische schade of  Water-op-straat/hinder toetsing of ontwerp model, waarin fysieke kenmerken van stelsel maatschappelijke hinder door wateroverlast van systeem voldoet aan het ontwerpcriteri- (berging, overstorten, pompcapaciteit en struc- um: 1 keer per 2 jaar water op straat (bui 08 tuur) en afvoerend oppervlak (hoeveelheid, ty- uit LR); risicoanalyse met zwaarder bui uit- pe en hoogteligging) zijn gecontroleerd. In dit voeren model is ook het stedelijk oppervlaktewater  Wateroverlast en schade water-op-straat opgenomen voor zover het van invloed is op mag niet leiden tot water in woningen of het functioneren van de riolering panden behalve bij zeer extreme neerslag-  Voor de toetsing van wateroverlast en schade gebeurtenissen (herhalingstijd groter dan dient het model te zijn aangevuld met de 100 jaar) hoogtematen uit de Algemene Hoogtekaart Nederland (AHN) 2.0  Controle of w-o-s en wateroverlast uit het model worden bevestigd door het klachten- en meldingensysteem Vr 2. Vervuiling, wortelingroei, obstakels en slibop- Klachten en meldingen hoping in het riool beïnvloeden het hydraulisch functioneren niet waarneembaar

3. Voldoende hoge bouwpeilen bij nieuwbouw  Waterparagraaf in bestemmingsplan  AHNN2.0 voor toetsing of maaiveldinrichting klimaatbestendig is Grondwater: Grondwaterstand die behoort bij de aan het per-  Kies gebiedsspecifieke norm voor over- en on- Geen onaanvaardbare economische schade of ceel gegeven bestemming derlast afhankelijk van de aan de grond gege- maatschappelijke hinder door grondwateroverlast ven bestemming  Toets op klachten (bij > 5 oorzaak onderzoeken)  Toets op metingen waterstand - duur frequentie relaties  Gebruik risicokaart op voor over- en onderlast op specifieke locaties

43 Afvalwaterplan Groningen Oost – Specificatie Westerwolde

Functionele eisen Maatstaven Meetmethoden

DOEL 3: Beperk hinder door falen van riolen en door verstopping of werkzaamheden.

Instabiliteit: Gemiddeld aantal keer per jaar instorting (buis of Registratie klachten en meldingen Constructie voldoende stevig om functie boven- put) < 2 per 100 km liggend maaiveld te garanderen

Bereikbaarheid: Aantal klachten < 5% aantal betrokken aansluitin-  Registratie klachten en meldingen Minimale overlast door werkzaamheden gen  Informatie buitendienst

Verstopping: Aantal klachten < 1% aantal eenheden  Registratie klachten en meldingen Minimale verstopping huisaansluitingen door ver-  Nader onderzoek oorzaak verstopping vuiling van het hoofdriool Riolering: 1. Geen constructies (bomen, ondergrondse afvalin- Constructies (bomen, ondergrondse afvalinzame- Voorkomen verslechtering functioneren riolering zameling, enz.) nabij riolering ling, enz.) worden niet binnen normafstand ge- door (verkeerde) inrichting van de openbare ruim- plaatst te 2. Anders inrichten van het maaiveld mag niet tot  Analyse wateroverlast m.b.v. rekenmodel verslechtering functioneren riolering en systemen  Uitvoeren maaiveld analyse tijdens extreme leiden neerslag  Uitvoering klachtenanalyse na extreme neerslag

44 Afvalwaterplan Groningen Oost – Specificatie Westerwolde

Functionele eisen Maatstaven Meetmethoden

DOEL 4: Zorg voor goede oppervlaktewaterkwaliteit, voer zo weinig mogelijk schoon water af naar de zuivering.

Watersysteem: Eisen volgend uit het waterkwaliteitsspoor en  Voer een watersysteemanalyse uit Emissies uit riolering hebben geen nadelig effect streefbeelden  Gemeente en waterschap formuleren samen op gezond watersysteem, maatgevend waterkwali- ambities voor watergangen teitscriterium volgt watersysteemanalyse (O2 dip,  Bepaal knelpunten voor realisatie streefbeel- eutrofiering, slibophoping) den  Onderzoek mate en oorzaak knelpunt Watersysteem: Eisen volgend uit het waterkwaliteitsspoor Bepaal knelpunten a.d.h.v. streefbeelden Lozingen afvalwater in het buitengebied hebben Toepassing verbeterde septic tank geen nadelig effect op waterkwaliteit Transporteren afvalwater: Capaciteit is DWA + poc Standaard pve gemalen Voldoende afnamecapaciteit theoretisch Transporteren afvalwater: 1. 1. Werkpunt pomp is 50-130% van theoretische  Gemalen met debietmeter: gemeten verpompt Voldoende afnamecapaciteit in praktijk 2. capaciteit debiet gedeeld door het verpompt debiet dat 3. 2. Beperkt aantal storingen gemalen afhankelijk geleverd had moeten worden afhankelijk van 4. van functie en uitvoering gemaal instellingen gemaal  Gemalen zonder debietmeter: volumetest;  Metingen in procesautomatiseringssysteem geautomatiseerd verwerken in KPI’s  Meting in procesautomatiseringssysteem geautomatiseerd verwerken

Transporteren afvalwater: Werkelijke DWA afvoer < 130% theoretische af- Debiet gemalen meten, theoretisch debiet bepa- Voorkomen dat afvalwater vermengd wordt met voer len, analyses uitvoeren “vals” schoon water Bodem, bij riolen boven GW stand: 1. 1. Exfiltratie van DWA uit riolering mag geen Gebruik risicomanagement methode Inzamelen en transporteren vrijkomend afvalwater2. (ecologische) schade veroorzaken emissies naar bodem of grondwater hebben geen 2. Bij afkoppelen hemelwater mag geen bodem nadelig effect verontreiniging ontstaan 3. Er mogen geen lekkages voorkomen bij persleidingen Bodemlozingen: Eisen volgend uit Bodembeschermingsbeleid Gebruik risicomanagement methode Lozingen afvalwater in het buitengebied hebben geen nadelig effect op de bodem

45 Afvalwaterplan Groningen Oost – Specificatie Westerwolde

Functionele eisen Maatstaven Meetmethoden

DOEL 5: De klant staat voorop. Aantal klachten zit onder het landelijk gemiddelde.

Klantvriendelijke benadering 1. 1. Correcte, snelle en accurate afhandeling van  Registratie klachten en meldingen 2. Klachten, meldingen en vragen  Managementrapportage 2. Afhandeling cf. afspraken gemeentelijke klach- tenregeling. Transparante bedrijfsvoering 1. 1. Rioleringsbeheer wordt qua werkzaamheden  Administratie 2. en kosten zo veel mogelijk gescheiden van  Managementrapportage 3. andere infrastructuur gehouden. Kosten zijn te  Evaluatie GRP 4. herleiden

2. 2. Inzicht in prognose rioolheffing en lasten  Kostendekkingsplan  Administratie  Managementrapportage

Tijdige en volledige communicatie Aantal klachten over communicatie < 1% Registratie klachten en meldingen

46 Afvalwaterplan Groningen Oost – Specificatie Westerwolde

BIJLAGE 4 KOSTENDEKKINGSPLAN EN KOSTENOVERZICHT Bedragen in €

VOORMALIG GEMEENTE BELLINGWEDDE 2018 2019 2020 belasting op opbjecten 3.972 aansluitingen à € 331 1.366.534 1.314.732 1.314.732 belasting op niet-woningen 140.039 178.142 178.142 totaal inkomsten (A) 1.506.573 1.492.874 1.492.874

oude kapitaallasten (reeds geinvesteerd) 300.913 299.972 298.569 nieuwe kapitaallasten (verdeling kredieten 1/3 per jaar) 66.495 99.337 121.662 verhoging rente met 1% naar 1,5% 40.704 64.651 68.746 BTW kapitaallasten 72.882 77.066 81.030 totaal kapitaallasten 480.994 541.026 570.007

exploitatiekosten zonder BTW 205.347 216.319 215.221 exploitatiekosten met BTW 305.603 315.243 315.243 lasten kwijtschelding - - 2.000 2.000 storting egalisatievoorziening riolering 295.913 178.948 151.065 BTW exploitatie 64.177 66.201 66.201 totaal exploitatiekosten 871.040 778.710 749.730

te compenseren overhead 154.539 173.137 173.137

totaal uitgaven (B) 1.506.573 1.492.874 1.492.874

Saldo (A) - (B) 0 -0-0 -0-0

Voorziening egalisatievoorziening riolering (x € 1.000) (x(x €€ 1.000)1.000) (x(x €€ 1.000)1.000) Stand voorziening begin jaar 997 1.293 1.472 Toe-/ afname voorziening tijdens jaar 296 179 151 Onttrekking voor dekking investeringen ------Stand voorziening eind jaar 1.293 1.472 1.623

47 Afvalwaterplan Groningen Oost – Specificatie Westerwolde

VOORMALIG GEMEENTE VLAGTWEDDE 2018 2019 2020 belasting op opbjecten 7.815 aansluitingen à € 282,18 2.205.236 2.205.236 2.205.236 bijdrage huisaansluitingen 4.538 4.538 4.538 invorderingskosten gemeentelijke belastingen - - 7.500 7.500 totaal inkomsten (A) 2.209.774 2.217.274 2.217.274

oude kapitaallasten (reeds geinvesteerd) 472.601 411.687 407.998 nieuwe kapitaallasten (verdeling kredieten 1/3 per jaar) 102.934 138.756 174.437 verhoging rente met 1% naar 1,5% 64.101 70.087 77.658 BTW kapitaallasten 134.324 130.311 138.620 totaal kapitaallasten 773.960 750.842 798.713 exploitatiekosten zonder BTW 143.197 201.044 156.442 exploitatiekosten met BTW 379.173 509.843 486.720 lasten kwijtschelding 1.500 1.500 1.500 BTW exploitatie 79.626 107.067 102.211 totaal exploitatiekosten 603.497 819.454 746.873 storting voorziening groot onderhoud 75.000 75.000 75.000 storting voorziening vervanging (overschot product riolering) 547.880 353.577 419.091 BTW voorzieningen 152.912 130.805 90.001 totaal voorzieningen 775.792 559.382 584.092 te compenseren overhead 56.525 87.596 87.596 totaal uitgaven (B) 2.209.774 2.217.274 2.217.274

Saldo (A) - (B) 0 0 -0-0

Voorziening groot onderhoud Stand voorziening begin jaar 638.295 713.295 788.295 Toe-/ afname voorziening tijdens jaar 75.000 75.000 75.000 Onttrekking voor dekking investeringen ------Stand voorziening eind jaar 713.295 788.295 863.295

Voorziening vervanging riolering Stand voorziening begin jaar ------Toe-/ afname voorziening tijdens jaar 547.880 353.577 419.091 Onttrekking voor dekking investeringen -547.880 -353.577-353.577 -419.091-419.091 Stand voorziening eind jaar - - - Stand voorziening eind jaar - - -

48 Afvalwaterplan Groningen Oost – Specificatie Westerwolde

BIJLAGE 5 OVERZICHT BASISRIOLERINGSPLANNEN Voor detailinformatie over de uitleg van de riolering in de gemeente Wes- terwolde wordt verwezen naar de Basisrioleringsplannen. Het Afvalwater- plan is gebaseerd op de inhoud van deze plannen. Zij vormen de bronin- formatie en bevatten alle gegevens over de verschillende deelgebieden, inclusief gegevens over overstorten, uitlaten, randvoorzieningen, gemalen en tekeningen van de stelsels.

Basisrioleringsplan Rapporten v.m. Bellingwedde 2016 v.m. Vlagtwedde 2002 Het BRP wordt in 2018/2019 geactualiseerd

Overzicht vigerende Basisrioleringsplannen Bellingwedde

49 Afvalwaterplan Groningen Oost – Specificatie Westerwolde

BIJLAGE 6 Riolering en het BBV (Besluit Begroting en Verantwoording gemeente en provincies)

Wanneer In 2014 hebben de gemeenten in Groningen en Noord Drenthe, twee waterschappen en twee waterbedrijven, afspraken gemaakt over samenwerking in de waterketen. Als uitvloeisel daarvan is op lokaal niveau door de gemeenten Bellingwedde, Oldambt, Stadskanaal en Vlagtwedde en het waterschap Hunze en Aa’s een Waterakkoord Groningen Oost 2014 met een uitvoeringsprogramma vastgesteld. Eén van de maatregelen uit dat uitvoeringsprogramma was het opstellen van een Afvalwaterplan Groningen-Oost 2016-2020 met drie bijbehorende specificaties. Ze vervullen de functie van gemeentelijk rioleringsplannen (GRP) voor Bellingwedde, Oldambt en Stadskanaal. . In de gemeente Vlagtwedde was op dat moment het door de raad vastgestelde verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan Vlagtwedde (vGRP) 2014 t/m 2018 nog van kracht, welke door de raad in maart 2014 is vastgesteld.

De commissie BBV heeft in november 2014 de ‘Notitie riolering’ gepubliceerd. Aanleiding voor deze notitie was een wijzigingsbesluit van het BBV in 2013 in combinatie met recente ontwikkelingen in de rechtspraak. Doel van de notitie was zaken uit het BBV te verduidelijken en binnen de grenzen van het BBV daarvoor nadere richtlijnen te geven.

Bij het opstellen van het Afvalwaterplan Groningen-Oost in 2016 met de gemeentelijke specificatie voor Bellingwedde is rekening gehouden met de Notitie riolering van de commissie BBV. Of het vGRP 2014 - 2018 van Vlagtwedde volledig in lijn is met de interpretatie van het BBV uit de Notitie riolering valt te betwijfelen, aangezien het vGRP is vastgesteld voordat de notitie is uitgebracht. Feit is wel dat de begroting van riolering en de opbouw van de rioolheffing in lijn met het BBV is opgesteld. Dit is immers vereist. De gemeentelijke accountant ziet hierop toe bij de controle van de jaarrekening.

Reserves en voorzieningen Een van de belangrijkste onderdelen uit het BBV waarbij voor de riolering duidelijk afwijkende regels gelden dan voor andere onderdelen uit de gemeentelijke begroting, zijn de reserves en voorzieningen. Juist met dat onderdeel gaan veel gemeenten erg verschillend om. Ook nu zijn er nog keuzes maar de regels hiervoor zijn duidelijk zijn vastgelegd en de accountant controleert hier streng op. Welke reserves/voorzieningen zijn toegestaan en werden gebruikt in de gemeenten Vlagtwedde en/of Bellingwedde? 1. Voorziening groot-onderhoud riolering (art.44 lid 1c BBV): Vlagtwedde had deze voorziening voor de cylische reinigings- en inspectierondes. In het vGRP is een jaarlijkse storting van € 75.000,- voorzien; het saldo op 31-12-2017 bedroeg € 638.296,-. Bellingwedde had deze voorziening niet. 2. Voorziening voor vervangingsinvesteringen (artikel 44 lid 1d BBV). Bellingwedde had deze niet. Vlagtwedde wel, doteerde ook jaarlijks maar gebruikte de dotaties jaarlijks onmiddellijk weer om activa af te boeken. Het saldo van de voorziening was daarmee aan het einde van ieder jaar nul. 3. Tariefs-egalisatievoorziening (art.44 lid 1c BBV). Bellingwedde had deze voorziening om schommelingen in het tarief op te vangen, al bij de begroting. Het saldo per 31-12-2017 bedroeg € 996.515,-. Vlagtwedde had deze voorziening niet. 4. Bestemmingsreserve egalisatie riolering: Vlagwedde had deze reserve om aan het einde van het jaar gerealiseerde resultaten riolering op te muteren. Deze reserve heeft het karakter van resultaatbestemming (art.42 BBV); de basis ligt dus niet in de tariefberekening van de rioolheffing. Het saldo per 31-12-2017 bedroeg € 91.029,-.

50 Afvalwaterplan Groningen Oost – Specificatie Westerwolde

Overige BBV-wijzigingen

Hieronder volgt een opsomming van enkele andere in het oog springende wijzigingen uit het BBV die in de afgelopen periode van invloed zijn geweest.  In de basis geldt dat de baten en lasten in de begroting uitgangspunt zijn voor kostendekkendheid, waarbij met de heffing de kosten voor watertaken kunnen worden bestreden. Wat er precies onder die watertaken valt en welk deel van de beheerskosten kan worden toegerekend, dat schrijft het BBV niet. De kaders hiervoor liggen in artikel 228a van de gemeentewet, in de kaders die de gemeenteraad stelt en vooral in jurisprudentie.  Op de gemeentelijke balans moeten investeringen in de riolering nu apart inzichtelijk worden gemaakt, omdat voor de kosten hiervan een heffing kan worden geheven (art.35 lid 1b BBV).  Wanneer vooraf is gespaard voor investeringen dan worden deze spaarbedragen rechtstreeks in mindering gebracht op de investering. Het restant wordt dan afgeschreven conform de afschrijvingstermijn uit de financiële verordening óf later alsnog afgeboekt uit ontvangen bijdragen. In Belling- wedde werden alle nieuwe investeringen geactiveerd en werd er niet gespaard. In Vlagtwedde zat er wel een spaardeel in de rioolheffing zodat de geactiveerde investeringen in het riool jaarlijks fors daalden in plaats van stegen. Zie de tabel hieronder.  BTW die op grond van het BCF gecompenseerd kan worden mag worden meegenomen in de heffing. Dit geldt zowel voor investeringen als exploitatiekosten. Dat gebeurde in beide gemeenten ook, met dien verstande dat voor investeringen in Bellingwedde de BTW over de afschrijving werd berekend maar in Vlagtwedde over rente én afschrijving. Beide methoden zijn toegestaan.

Investeringen in riolering op de balans € 16.000.000 € 14.000.000 € 12.000.000 € 10.000.000 € 8.000.000 Vlagtwedde € 6.000.000 Bellingwedde € 4.000.000 € 2.000.000 € 0 20112012201320142015201620172018

51 Afvalwaterplan Groningen Oost – Specificatie Westerwolde