dyrektor naczelny Tomasz Bęben dyrektor artystyczny Paweł Przytocki chórmistrz, szef chóru Dawid Ber

dyrektor generalny Peter Gelb honorowy dyrektor muzyczny dyrektor muzyczny Yannick Nézet-Séguin główny dyrygent Fabio Luisi 2.

Angela Meade w roli tytułowej w Semiramidzie G. Rossiniego. Fot. Ken Howard / Met Opera

Prapremiera w Teatro La Fenice w Wenecji – 3 lutego 1823 roku Premiera niniejszej inscenizacji w The w Nowym Jorku – 20 listopada 1990 roku Transmisja z The Metropolitan Opera w Nowym Jorku – 10 marca 2018 roku Przedstawienie w języku włoskim z napisami w języku polskim Semiramida 3. semiramida ()

Melodramma tragico w dwóch aktach Libretto: Gaetano Rossi

OSOBY Semiramida sopran Arsace alt Idreno tenor Assur bas Oroe bas

REALIZATORZY reżyseria John Copley scenografia John Conklin kostiumy Michael Stennett światło Gil Wechsler

OBSADA Semiramida Angela Meade Arsace Elizabeth DeShong Idreno Javier Camarena Assur Ildar Abdrazakow Oroe Ryan Speedo Green

soliści, chór i orkiestra The Metropolitan Opera dyrygent Maurizio Benini

Akcja rozgrywa się w starożytnym babilonie 4.

Maurizio Benini dyrygent Po studiach w zakresie dyrygentury i kompozycji kariery. W latach 1984–1991 prowadził Orkie- zadebiutował w bolońskim Teatro Comunale, strę Teatro Comunale di Bologna, był również gdzie poprowadził Il signor Bruschino G. Ros- głównym dyrygentem Festiwalu w Wexford siniego. W mediolańskim Teatro alla Scala (1995–1997), współpracował także z Teatro wystąpił po raz pierwszy w 1992 r., dyrygując Municipal w Santiago de Chile oraz neapoli- Panią z jeziora G. Rossiniego i Don Carlosem tańskim Teatro San Carlo. Zapraszano go także G. Verdiego, a na Rossini Opera Festival di Pe- m.in. do wiedeńskiej Staatsoper, Opery Pary- saro pod jego dyrekcją wykonano Jedwabną skiej, londyńskiego Covent Garden, nowojorskiej drabinkę G. Rossiniego, co stało się dla Maurizia Metropolitan Opera, weneckiego Teatro Beniniego przepustką do międzynarodowej La Fenice czy madryckiego Teatro Real.

Angela Meade Semiramida (sopran) Laureatka Metropolitan Opera’s 2012 Beverly Dausgaard, Charles Dutoit, Riccardo Frizza, Sills Artist Award oraz nagrody Richarda Manfred Honeck, Sebastian Lang-Lessing, Tuckera z 2011 r. (ogółem ma w swoim James Levine, Fabio Luisi czy Gerard Schwarz, dorobku kilkadziesiąt nagród konkursów oraz z wieloma orkiestrami symfonicznymi. wokalnych). Przepustką do najlepszych W swoim repertuarze ma takie partie, jak role teatrów operowych była rola Elviry w Ernanim tytułowe w Normie V. Belliniego i Annie Bolenie G. Verdiego na scenie nowojorskiej Metropolitan G. Donizettiego, Leonory w Trubadurze i Alice Opera. Od tego czasu śpiewa zarówno role Ford w Falstaffie, Giseldy w Lombardczykach XIX-wiecznych belcantowych heroin, jak na pierwszej krucjacie G. Verdiego, Hrabiny i mozartowskie partie. Współpracowała z takimi w Weselu Figara W.A. Mozarta oraz w wokalno- dyrygentami, jak Roberto Abbado, Thomas -instrumentalnych utworach symfonicznych.

Elizabeth Deshong Arsace (mezzosopran) Uczyła się gry na fortepianie oraz studiowała perdincka w chicagowskiej Lyric Opera, Hermii śpiew w Oberlin College. Powierzano jej partie: w Zaczarowanej wyspie nowojorskiej Metro- tytułową w Kopciuszku G. Rossiniego w Cana- politan Opera oraz w Requiem W.A. Mozarta, dian Opera Company, na festiwalu w Glynden- Mesjaszu G.F. Haendla, Requiem G. Verdiego bourne i Operze Wiedeńskiej, Rozyny w Cyruliku czy Die erste Walpurgisnacht F. Mendelssohna. sewilskim G. Rossiniego w Michigan Opera W 2010 r. została uhonorowana nagrodą Theatre i Los Angeles Opera, Maffia Orsinie- Artysty Roku Washington National Opera go w Lukrecji Borgii G. Donizettiego w English za rolę Kompozytora w Ariadnie na Naxos National Opera i San Francisco Opera, Adalgisy Richara Straussa. Brała także udział w Normie V. Belliniego, Feneny w Nabucco w nagraniach płyt CD oraz DVD. G. Verdiego i Jasia w Jasiu i Małgosi E. Hum-

Javier Camarena Idreno (tenor) Meksykański śpiewak, urodzony w Xalapa Onciasa na barcelońskim konkursie Francisca w stanie Veracruz, specjalizuje się w muzyce Viñasa, która zaowocowała zaproszeniem W.A. Mozarta oraz stylu bel canto. Studiował do Internationale Opernstudio w Zurychu, gdzie u mezzosopranistki Cecilii Perfecto na Univer- doskonalił swe umiejętności pod okiem tenora sidad Veracruzana oraz u Hugo Berreiro i Marii Francisca Araizy. Na deskach Metropolitan Eugeni Stutti na uniwersytecie w Guanajuato. Opera po raz pierwszy pojawił się jako Almaviva Debiutował w 2004 r. jako Tonio w Córce pułku w Cyruliku sewilskim G. Rossiniego. Występował G. Donizettiego. W tym samym roku zwyciężył m.in w San Francisco Opera, Operze Paryskiej, w meksykańskim Concurso Nacional de Canto barcelońskim Gran Teatre del Liceu, Operze Carlo Morelli. Następnie zdobył Nagrodę Juana Wiedeńskiej czy drezdeńskiej Semperoper. Gioachino Rossini Semiramida 5.

Ildar Abdrazakow Assur (bas) Pochodzi z miasta Ufa w Baszkortostanie, w kilku prestiżowych konkursach wokalnych, gdzie wychowywał się w rodzinie o artystycz- a w 2000 r., dzięki sukcesowi na konkursie nych tradycjach: matka była malarką, a ojciec w Parmie, otrzymał możliwość debiutu na sce- reżyserem. Aktorską przygodę przyszły śpiewak nie mediolańskiej La Scali. W Metropolitan zaczynał w produkcjach scenicznych i filmowych Opera występował m.in. w tytułowej roli swojego ojca już jako czterolatek. Dzięki tym w Kniaziu Igorze A. Borodina, Atylli G. Verdiego, doświadczeniom również wybrał sztukę jako Henryka VIII w Annie Bolenie G. Donizettiego ścieżkę kariery. Po ukończeniu studiów w rodzin- oraz Escamilia w Carmen G. Bizeta. Występo- nym mieście zaczął występować na miejscowej wał również na deskach Opery Wiedeńskiej, scenie operowo-baletowej. W latach dzie- Bayerische Staatoper w Monachium czy w no- więćdziesiątych ubiegłego stulecia zwyciężył wojorskiej Carnegie Hall.

Ryan Speedo Green Oroe (bas-baryton) Pochodzi z Suffolk w stanie Virginia. Dyplom Opera Competition. Jego repertuar obejmuje licencjacki uzyskał w Hartt School of Music, takie role, jak Pop w Lady Makbet mceńskiego magisterski na Floria State University. Uczest- powiatu D. Szostakowicza, Król w Aidzie i Mnich niczył również w programie Metropolitan Opera w Don Carlosie G. Verdiego, Basilio w Cyruliku Lindemann Young Artist Development. Jest sewilskim G. Rossiniego czy Angelotti m.in. zwycięzcą National Grand Finals podczas w Tosce G. Pucciniego. Wykonuje również partie 2011 Metropolitan Opera National Council w symfonicznych utworach wokalno-instrumen- Auditions, laureatem 2014 George London talnych, np. Mszy koronacyjnej W.A. Mozarta, Foundation Award, pierwszej nagrody Fundacji IX Symfonii d-moll op. 125 L. van Beethovena Gerdy Lissner z 2014 r., dwóch stypendiów fun- czy Requiem G. Verdiego. dacji Richarda Tuckera i finalistą Palm Beach

John Copley reżyser W swojej operowej karierze zajmował się nie takie osobistości, jak sir Georg Solti, sir Colin tylko reżyserią, ale także produkcją, tworze- Davivies, Carlos Kleiber czy sir John Pritchard. niem choreografii, kostiumów i scenografii oraz Jego artystyczny życiorys obejmuje współpracę występami na scenie. Początkowo był tance- z uznanymi scenami operowymi również rzem Royal Ballet, następnie w 1953 r. zajął się za oceanem, np. nowojorską Metropolitan „drugą stroną” produkcji muzycznych w Sadler’s Opera, Chicago Lyric, Operą Australijską Wells Opera and Ballet oraz w londyńskim w Sydney, Victoria State Opera w Melbourne. Covent Garden. W latach sześćdziesiątych Jego produkcje, takie jak Wesele Figara, ubiegłego stulecia zaczął próbować swoich sił Cosi fan tutte W.A. Mozarta czy „Cyganeria” jako reżyser. Współpracował z Royal Opera G. Pucciniego utrzymywały się w repertuarach House, gdzie za pulpitem dyrygenckim stawały przez kilkadziesiąt lat. 6.

OPERA KONTRASTÓW

Mityczna królowa Babilonu oparł się Gaetano Rossi, autor librett – Semiramida była bohaterką do wcześniejszych oper Rossiniego wielu podań i legend na Bliskim – Weksla małżeńskiego i Tankreda3. Wschodzie. Jej imię pojawia się By rozpocząć pracę nad Semiramidą w pismach historyków greckich w sierpniu 1822 roku Rossini zaprosił i rzymskich. Współcześni historycy Rossiego do swej willi w Castenaso, za jej pierwowzór uważają królową gdzie spędzał wraz z żoną wakacje. Szammurama1, żonę asyryjskiego Na początku października forma władcy Szamsziadada V (IX w. p.n.e.), opery była ustalona, a już pod koniec a po jego śmierci regentkę ich syna. miesiąca Rossi z entuzjazmem opisywał muzykę w liście do W czasach nam bliższych jej postać Meyerbeera: „Cóż za wspaniałość! inspirowała pisarzy, malarzy i poetów. Prawdziwie imponujący fresk”4. Wielki włoski librecista – Metastasio2 napisał libretto do opery Semiramide Próby opery rozpoczęły się riconosiuta, do której jako pierwszy w La Fenice 13 stycznia. muzykę skomponował Leonardo Vinci Zainteresowanie nowym dziełem w roku 1729. W latach późniejszych mistrza było tak wielkie, że kilka prób tekst Metastasia stał się kanwą obserwował nawet cesarz Franciszek I jeszcze ponad trzydziestu oper tak i car Aleksander. Premiera miała wybitnych kompozytorów, miejsce 3 lutego 1823 roku i została jak m.in. Porpora, Hasse, Gluck, przyjęta dość chłodno. Jommelli, Salieri czy Meyerbeer. Partię tytułową śpiewała Isabela W roku 1717 Prosper Jolyot Colbran, wielka hiszpańska de Crébillon napisał tragedię śpiewaczka, prywatnie żona Sémiramis. Trzydzieści jeden lat Rossiniego. Wcielała się już wcześniej później wydana została tragedia w postać mitycznej królowej Babilonu Woltera o tym samym tytule w La morte di Semiramide Marca (1748). W roku 1771 ukazało się Portogallo, a także w operze we Florencji jej włoskie tłumaczenie Sebastiana Nasoliniego o tym autorstwa Melchiorre Cesarottiego, samym tytule, z librettem opartym publikowane jeszcze parokrotnie także na tragedii Woltera. Niestety w Parmie i Wenecji. Na tej właśnie, od pewnego czasu jej głos przechodził włoskiej wersji tragedii Woltera wyraźny kryzys. W kraju, w którym

1 Pisownia wg: Wł. Kopaliński, Słownik mitów i tradycji kultury, Warszawa 1988. 2 Właściwie: Pietro Antonio Domenico Trapassi (1698–1782). 3 Nota bene: ten sam Gaetano Rossi napisał w roku 1819 libretto do opery Meyerbeera Semiramide riconosciuta, opierając się jednak na wcześniejszym libretcie Metastasia. 4 G. Servadio, Gioachino Rossini. Una vita, Mediolan 2015, s. 144. Gioachino Rossini Semiramida 7.

Elizabeth DeShong jako Arsace w Semiramidzie G. Rossiniego. Fot. Ken Howard / Met Opera 8.

żebrak na ulicy śpiewał pięknie przyjemności”9. Odmiennego zdania i czysto, co zdumiewało już Leopolda był Hegel10, który widział Semiramidę Mozarta5, publiczność nie mogła tego w Teatrze Włoskim w Paryżu w roku nie zauważyć, czemu – dość okrutnie 1827. W liście do żony z 30 września – dała wyraz. Zachowały się raporty pisał: „Opera była wyśmienita policji potwierdzające, że na murach pod każdym względem; znakomite miasta pojawiły się pomalowane wykonanie i oszałamiająca muzyka. na czarno plakaty, które słowami Smutne, że w Berlinie zna się tylko Requiescat in pace obwieszczały opery jak Włoszka w Algierze i osądza śmierć głosu śpiewaczki6. Poza tym się muzykę Rossiniego w odniesieniu wenecka publiczność uznała dzieło do tego dzieła, ponieważ w ten za zbyt długie (w pierwotnej wersji akt sposób nie można jej w pełni I trwał dwie, a akt II półtorej godziny). docenić”11. Kiedy jednak Rossini wprowadził do partytury istotne skróty, każde Pomimo dostrzegalnych słabości kolejne przedstawienie budziło coraz Semiramida jest ważnym etapem większy entuzjazm, a z biegiem lat w rozwoju stylu Rossiniego, dziełem Semiramida stała się jedną z jego nie tylko znaczącym, lecz nawet najczęściej wykonywanych oper. przez wielu postrzeganym jako Oceny współczesnych Rossiniemu przełomowe. Jeden z najważniejszych nie są jednomyślne. Stendhal7 biografów Rossiniego – Luigi Rognoni twierdził, że „stopień germanizmów pisał, że „stanowi pomost pomiędzy w Zelmirze8 jest niczym w porównaniu Gluckiem a wielką operą romantyczną z Semiramidą, którą Rossini z jednej strony oraz pomiędzy podarował Wenecji w 1823. Mozartem a Verdim z drugiej”12. Wydaje mi się, że Rossini popełnił Semiramida – ostatnia opera błąd geograficzny. Ta opera, która Rossiniego napisana we Włoszech w Wenecji uniknęła gwizdów tylko i dla włoskiej publiczności – była dzięki wielkiemu nazwisku Rossiniego, niejako podsumowaniem dziesięciu wydawałaby się może niezwykła lat doświadczeń kompozytorskich w Koenigsbergu czy Berlinie. na niwie opery seria, podczas których Pocieszam się łatwo, że nie widziałem osiągnął tak wiele, zarówno w bardziej jej w teatrze; to co słyszałem grane nowoczesnym dramacie o charakterze na fortepianie, nie dało mi żadnej realistycznym (,

5 W 1770 roku Leopold Mozart, wraz z 14-letnim Wolfgangiem, był zdumiony, słysząc na mediolańskiej ulicy dwóch żebraków śpiewających perfekcyjnie w dwugłosie. Zanotował, że w Austrii nie mógłby nigdy spotkać się z czymś podobnym. 6 G. Servadio, op. cit., s. 145. 7 Właściwie: Marie-Henri Beyle (1783–1842), wybitny francuski pisarz, lecz także miłośnik muzyki Rossiniego i autor jego pierwszej biografii, wydanej w roku 1835. 8 Poprzednia opera Rossiniego, której prapremiera miała miejsce w Neapolu 16 lutego 1822 roku. 9 Stendhal, Vita di Rossini, Turyn 1992, s. 237–238. 10 Georg Wilhelm Friedrich Hegel (1770–1831) – wybitny niemiecki filozof. 11 G. Stecchina, Rossini e dintorni, Triest 1992, s. 81. 12 L. Rognoni, Rossini, Parma 1956, s. 140. Gioachino Rossini Semiramida 9.

Otello, Sroka złodziejka), jak też Semiramida stanowi krok wstecz. w tradycyjnej tragedii epicko- Jednak w tych „konserwatywnych” -bohaterskiej, w której wychodząc formach kryje się muzyka niezwykłej od Tankreda (wystawionego właśnie urody, olśniewająca nie tylko w La Fenice w roku 1813) doszedł koloraturami, lecz przede wszystkim do Semiramidy. Po operach pisanych nieprzebraną inwencją melodyczną dla Neapolu, w których zaczęły się połączoną z wielkim ładunkiem już zacierać granice poszczególnych emocji, czego przykładem może numerów, łączonych w większe bloki być m.in. wspaniały duet Giorno czy sceny, Semiramida ma znów d’orror z II aktu. Nie było to zatem klasyczną strukturę, z wyraźnym ze strony Rossiniego ustępstwo, oddzieleniem poszczególnych arii, lecz raczej kompromis, łącząc bowiem duetów od recytatywów. nowatorstwo z konserwatyzmem, utrwalił w tym dziele swe wcześniejsze Semiramida to opera kontrastów. zdobycze, czyniąc jednocześnie Z jednej strony tradycyjnie zadość oczekiwaniom publiczności. zaznaczony podział na numery, Wszystko to ma dodatkowe popisowe arie i duety przeładowane uzasadnienie. W myśl kontraktu koloraturami (nie zawsze w zgodzie zawartego w roku 1822 z La Fenice, z dramaturgią akcji) – z drugiej Rossini miał przygotować jedna z najbardziej wartościowych wystawienie Mahometa II, dokonując Rossiniowskich uwertur, połączona przy tym korekt dostosowujących tematycznie z przebiegiem dzieła, dzieło do możliwości teatru i gustów dbałość o symfoniczne traktowanie weneckiej publiczności, jak też napisać orkiestry oraz niezwykła staranność nowe dzieło. Pięć tysięcy lirów, jakie opracowania recytatywów, mających miał za nie otrzymać, było najwyższą – jak chyba nigdy wcześniej – wielką kwotą, jaką kiedykolwiek dotąd siłę wyrazu. Statyczne sceny zbiorowe, dostał we Włoszech kompozytor wirtuozeria wokalna, młody bohater za napisanie opery. Z wielu przyczyn, śpiewany przez kontralt, a także o których nie miejsce tu pisać, tematyka dzieła przywodzą na myśl Mahomet, wystawiony 26 grudnia opery baroku13. Równocześnie 1822 roku, poniósł całkowite fiasko. niemal werystyczna w wyrazie scena Sytuacji nie poprawiły kolejne szaleństwa Assura z II aktu wykracza przedstawienia – spektakl przyniósł daleko poza swą epokę, zwiastując wielki deficyt i został zdjęty z afisza. podobną scenę z napisanego Rossini wiedział, że jego nowa opera dwadzieścia cztery lata później po prostu musi odnieść sukces. Makbeta Verdiego. Kolejne fiasko nadwyrężyłoby wyraźnie jego pozycję w Wenecji, Można Rossiniemu zarzucić, do czego nie mógł lub raczej że w stosunku do wcześniejszych dzieł nie chciał dopuścić.

13 Wybitny włoski muzykolog i krytyk muzyczny Rodolfo Celletti nazwał Semiramidę ostatnią i najpiękniejszą operą barokową. 10.

Taktyka Rossiniego przyniosła i jest dla miłośników muzyki Rossiniego oczekiwane rezultaty. W roku pozycją obowiązkową. Tytuł 1830 Pietro Brighenti zauważył, utrzymywał się w repertuarze jeszcze że „to właśnie po publikacji tej przez dwa kolejne sezony, oczywiście przewybornej opery sława Rossiniego z pewnymi zmianami w obsadzie, stawała się coraz większa i coraz po raz ostatni goszcząc na deskach bardziej światowa”14, potwierdzając teatru 16 stycznia 1993. jego absolutny prymat na niwie opery. Po dwudziestu dziewięciu W pierwszej połowie XX wieku przedstawieniach w La Fenice Semiramida niemal zniknęła (ostatnie 10 marca 1823) Semiramida z repertuaru teatrów operowych. jeszcze w tym samym roku Powróciła, już na trwałe, w roku 1962 wystawiona została w Wiedniu, za sprawą produkcji mediolańskiej rok później w Mediolanie, Monachium La Scali, w której błyszczał duet i Londynie. W roku 1825 gościła Joan Sutherland (Semiramida) w Paryżu, w 1829 w Warszawie, i Giulietta Simionato (Arsace). a w 1836 w Petersburgu. Dziwi, że MET nie przygotowała Semiramidy w czasie, gdy na tylu Na scenie MET Semiramida innych scenach tryumfowały w tej pojawiła się po raz pierwszy operze Joan Sutherland i Marilyn 12 stycznia 1894 roku15. Rolę tytułową Horne. Nagranie CD z ich udziałem śpiewała legendarna Nellie Melba, zrealizowane pod dyrekcją Richarda Assura zaś wielki polski bas Edward Bonynge’a dla wytwórni DECCA Reszke. Minęło niemal sto lat, nim w roku 1965, pozostaje wzorem powróciła na deski nowojorskiej niedoścignionym. Sutherland opery – w grudniu 1990 roku była niewątpliwie najdoskonalszą odbyło się dziewięć przedstawień Semiramidą lat sześćdziesiątych pod dyrekcją Jamesa Conlona i siedemdziesiątych XX wieku – moim – wszystkie z wielką Marilyn Horne zdaniem najdoskonalszą w ogóle! w partii Arsace i najlepszym basem rossiniowskim ostatnich dziesięcioleci Jedyny znaczący akcent polski Samuelem Rameyem w partii Assura. w scenicznych losach Semiramidy Semiramidę śpiewały na zmianę na deskach światowych teatrów Lella Cuberli i June Anderson. operowych – poza wspomnianym Przedstawienie pod dyr. Jamesa Edwardem Reszke – wiąże się z Ewą Conlona z udziałem Anderson Podleś. Kreowała postać Arsace zostało zarejestrowane na DVD w weneckim Teatro La Fenice

14 P. Brighenti, Della musica rossiniana e del suo autore, Bologna 1830. Cytat za: Rossiniana. Antologia della critica nella prima meta dell’Ottocento, Pordenone 1995, s. 185. 15 Wcześniej Metropolitan Opera zaprezentowała Semiramidę poza siedzibą, w Bostonie 22 marca 1892. Partię tytułową śpiewała legendarna Adelina Patti, która wykonywała już fragmenty tego dzieła podczas firmowanych przez MET koncertów 12 stycznia 1892 w Nowym Jorku i 18 stycznia w Filadelfii. W samym Nowym Jorku dzieło, w skróconej wersji, zostało wystawione już 1835 roku, w wersji pełnej zaś w roku 1845. Metropolitan Opera jeszcze wtedy nie istniała – powstała w roku 1883. Gioachino Rossini Semiramida 11.

w roku 1992, gdzie partnerowała fragmentów spektaklu w Poznaniu jej słynna włoska gwiazda Mariella (1994) oraz kompletne nagranie Devia. Dla Podleś przygotował z Brukseli (2001)! Semiramidę Teatr Wielki w Poznaniu (1994) i Warszawie (1998). Śpiewała Metropolitan Opera wznowiła w tym Arsacesa także w Berlinie (2003) sezonie inscenizację Johna Copleya i Barcelonie (2006), a w wersji z roku 1990. W gronie wykonawców koncertowej w Liège i Brukseli (2001) dwie panie, których występ będzie oraz Tulonie (2002). I dużo to, i mało dla mnie niespodzianką – Angela – nie po raz pierwszy ta niezwykła Meade (Semiramida) i Elizabeth artystka pozostawała niezauważana DeShong (Arsace) oraz trzech panów, przez największe teatry operowe gwarantujących doskonały poziom świata, a przecież w partii Arsace wykonania – Javier Camarena nie miała sobie równych. Aby się (Idreno), Ildar Abdrazakov (Assur), o tym przekonać, warto sięgnąć a także prowadzący spektakl po dostępne na You Tube nagranie Maurizio Benini.

dr Piotr Pożakowski muzyk, pedagog, publicysta muzyczny; w latach 1999–2010 współpracował z dwutygodnikiem „Ruch Muzyczny”, dla którego przygotował osiemdziesiąt relacji, m.in. z przedstawień operowych za granicą, w tym z Metropolitan Opera. 12. Gioachino Rossini Semiramida 13.

Scena z I aktu Semiramidy G. Rossiniego z Angelą Meade w roli tytułowej. Fot. Ken Howard / Met Opera 14.

STRESZCZENIE LIBRETTA

Akt I Nini. Arsace nie ma zamiaru rezygnować ze swojej miłości Starożytny Babilon. Najwyższy kapłan do księżniczki, a Assur przyznaje, Oroe otwiera wrota świątyni Baala, że również pragnie Azemy. aby wpuścić lud chcący się pomodlić. Wśród nich jest Idreno, hinduski król, W Wiszących Ogrodach Semiramida który zamierza złożyć hołd bóstwu. z niecierpliwością wyczekuje Arsace, Do świątyni przybył książę Assur, którego ma nadzieję poślubić. który mieni się potomkiem Baala. Zgodnie z przepowiednią wyroczni, Ma on nadzieję, że składane ofiary dzięki nowemu małżeństwu, powinna sprawią, że królowa wybierze go odzyskać spokój ducha Gdy pojawia na następcę swego zmarłego męża. się Arsace, władczyni oznajmia, że zna W chwili pojawienia się władczyni ambicje księcia Assura, pragnącego – Semiramidy, na ołtarzu gaśnie przejąć tron oraz oświadcza, że nie święty ogień. Oroe, przyjmując pozwoli mu poślubić Azemy. Arsace to za ostrzeżenie, nakazuje wierzy, że królowa wie o jego miłości przerwać modły. do Azemy, ale myli się. Semiramida jest przekonana, że to ona stanowi Do Babilonu, na wezwanie obiekt uczuć żołnierza. Semiramidy, przybywa kapitan armii asyryjskiej, Arsace. Żołnierz W sali tronowej Semiramida ogłasza marzy o ukochanej Azemie, zebranym, że Arsace zostanie babilońskiej księżniczce którą niegdyś jednocześnie królem i jej mężem. uratował z rąk barbarzyńców. Wiadomość zaskakuje wszystkich, Arsace powierza kapłanowi Oroe tym bardziej gdy władczyni obiecuje drogocenną szkatułkę, otrzymaną rękę księżniczki hinduskiemu królowi, od zmarłego ojca. Gdy Arsace Idreno. Wśród grzmotów i błyskawic dowiaduje się, że podejrzewa się ukazuje się duch nieżyjącego króla księcia Assura o zamordowanie jego Nino. Oznajmia, że Arsace będzie ojca, postanawia się z nim zmierzyć. rządzić państwem, ale dopiero, Powiadamia go też, że zamierza gdy złoży ofiarę zmarłemu. Arsace poprosić Semiramidę o rękę Azemy bez lęku ślubuje pomścić jego śmierć. jako nagrodę za swą odwagę. Assur Widmo, przed zniknięciem ostrzega ostrzega go, że Azema od urodzenia Semiramidę, by nie szła ślady Arsace, jest zaręczona z zaginionym księciem, póki nie nadejdzie jej czas. Gioachino Rossini Semiramida 15.

Akt II Nad grobem Nina książę Assur dowiaduje się od wiernych mu W pałacowej sali Assur przypomina spiskowców, że Oroe wystraszył tłum Semiramidzie, że po to zaplanował wróżbami, co zniweczyło ostatecznie śmierć króla Nina, aby ona mogła jego szansę na przejęcie tronu. wstąpić na tron i że w zamian Nie rezygnuje jednak ze swoich obiecała mu swą rękę. Królowa planów i chowając się w grobowcu, nie zamierza spełnić jego oczekiwań przygotowuje zasadzkę na Arsace. i żali się, że gdyby żył jej syn, Wpada w panikę, gdy ukazuje mu się nie pozwoliłby na szantaż wobec widmo nieżyjącego króla. Gdy w końcu niej. Assur jest jednak mocno odzyskuje panowanie nad sobą, jego zdeterminowany i pragnie za wszelką żołnierze oddychają z ulgą, obawiali cenę osiągnąć swój cel. się bowiem, że ich dowódca oszalał.

W świątyni Oroe odkrywa przed W skarbcu pod grobowcem ukryli Arsace, że to on jest koronnym się kapłani, aby pojmać zdrajcę, księciem Ninią. Na dowód pokazuje który będzie próbował się do niego mu zwój napisany przez umierającego dostać. Arsace, w towarzystwie króla, w którym demaskuje Assura Oroe schodzi do skarbca, aby w nim i Semiramidę jako swoich zabójców. czekać na rywala. W końcu pojawia Arsace wie, że jego obowiązkiem się Assur. Na dół schodzi również jest zabicie Assura, nie chce jednak Semiramida, w nadziei na uratowanie odebrać życia własnej matce. Arsace. Przerażeni błąkają się w ciemnościach. Kiedy Oroe daje Azema opłakuje utratę ukochanego, znak Arsace, aby ten zaatakował ale kiedy pojawia się Idreno, zdrajcę i mordercę ojca, książę liczący że dziewczyna ostatecznie przypadkowo trafia w Semiramidę, odwzajemni jego uczucia, ona która stanęła między nim a Assurem. uświadamia sobie, że jest nadzieja Oroe rozkazuje aresztować Assura na odzyskania Arsace, bo ten i powstrzymuje przed popełnieniem jeszcze nie poślubił królowej. Arsace samobójstwa szalejącego oznajmia Semiramidzie, że nie może z rozpaczy Arsace, który nieumyślnie jej poślubić i na dowód pokazuje zamordował własną matkę. jej zgubny zwój mówiący o śmierci Nina. Królowa, pełna poczucia winy, Babilończycy uradowani prosi odnalezionego syna, by ją zwycięstwem bogów, proszą Arsace, zabił i pomścił swego ojca. Arsace aby objął tron. żywi jednak nadzieję, że bogowie oszczędzą jego matkę.

Na podstawie materiałów The Metropolitan Opera 16.

Semiramide – ostatnia w swoim stylu

Bardzo trudno pisać o Rossinim sztuki na awangardę i kicz” krótko i zwięźle. Problemy, które – to sformułowano ją już chciałoby się poruszyć, wypełniłyby w wieku dziewiętnastym. Była spory tom. Kompozytor Semiramide to ideologia dominująca w kręgu jest bowiem jedną z najbardziej znanym jako Neudeutsche na swój sposób tragicznych postaci Schule, „szkoła nowoniemiecka”, w dziejach muzyki – można by nawet zapatrzonym w dzieło Richarda nazwać go ofiarą tej historii, a raczej Wagnera i skupionym wokół sposobów, na jakie historię tę weimarskiej siedziby Ferenca do niedawna się pisało. W dawnych Liszta, sformułowana wprost przez wersjach sławnej oksfordzkiej historii muzykologa i dziennikarza Franza muzyki figurowała kiedyś nazwa Brendela. Dodajmy, że muzykologa The Age of Beethoven and Rossini i dziennikarza bardzo wpływowego, – „wiek Beethovena i Rossiniego”. który zastąpił Roberta Schumanna W późniejszej wersji nazwę tej epoki jako redaktor naczelny czasopisma skrócono – zostało tylko The Age Neue Zeitschrift für Musik. Ta jedna, of Beethoven, „wiek Beethovena”. jedyna ważna linia wiodła od Bacha Gdzież się podział Rossini i cóż poprzez Beethovena do Wagnera, takiego uczynił, by zasłużyć sobie a potem została przedłużona na tego rodzaju potraktowanie? do Schönberga, Weberna i ich W międzyczasie skonstruowano oto następców. Rossiniego omijała. taką wizję historii muzyki, która miała Drugą uderzającą cechą tej dwie uderzające cechy. Najpierw więc wizji historii muzyki był jej jawnie opierała się na wierze, że istnieje tylko nacjonalistyczny charakter: linia jedna właściwa i wartościowa linia muzyki ważnej to linia czysto rozwoju muzyki i że linia ta prezentuje niemiecka. Niech nas nie zwiedzie „postęp”, a kto do tej wielkiej linii obecność w tym środowisku „Węgra” nie należy, kto reprezentuje inny Liszta i „Czecha” Smetany. Ci dwaj sposób myślenia i inaczej rozumie dopiero w pewnym momencie, na fali samą muzykę, nie jest istotny, ruchów narodowowyzwoleńczych, bez względu na to, co może o tym z zdziwieniem „odkryli” własną myśleć publiczność, a nawet muzycy. narodowość. Mówili po niemiecku, Chociaż nam taka wizja historii pisali po niemiecku i po niemiecku muzyki kojarzy się niemal nawykowo myśleli o muzyce. Jeszcze z dwudziestowieczną awangardą ważniejszy jest fakt, że ten sposób i jej nieustannie zgłaszanymi myślenia stał się na dziesięciolecia pretensjami do bycia jedyną niewypowiedzianą podstawą historii muzyką istotną – krytyk artystyczny europejskiej muzyki. Dopiero pod Clement Greenberg nazwał koniec dwudziestego wieku zaczęto to efektownie „rozszczepieniem go na poważne kwestionować. Gioachino Rossini Semiramida 17.

Ryan Speedo Green jako Oroe w Semiramidzie G. Rossiniego. Fot. Ken Howard / Met Opera 18.

Rossini nie był po prostu jednym Jest to dzieło poniekąd zapatrzone z wielu twórców pominiętych wskutek w przeszłość, które wydaje się zmiany sposobu myślenia o historii zamykać historię kilku zjawisk. Zamyka muzyki. Był zbyt wielki na taką więc okres oper włoskich w twórczości neutralność. Popularny jak Beethoven, samego Rossiniego. Po Semiramide Włoch, należący do tradycji, która przyjdą już dzieła francuskie, w tym wydawała się przeciwstawiać tradycji także francuskie adaptacje dzieł niemieckiej – tak, jak ją zaczęto włoskich. Wewnątrz twórczości rozumieć – w pismach Wagnera stał Rossiniego zamyka także otwarty się prawdziwym wrogiem, koronnym Tankredem cykl opera seria – zresztą przykładem muzyki, która do z Tankredem łączy Semiramidę kilka jedynej istotnej linii nie przystawała. przynajmniej wątków literackich Na szczęście opowieść o jednej, i muzycznych. Opera ta zamyka słusznej wizji muzyki to już nie nasza jednak także coś o wiele szerszego, opowieść, nawet jeśli ma jeszcze a mianowicie ciągnącą się jeszcze wyznawców. Ostatnich kilkadziesiąt od siedemnastego wieku tradycję lat pozwoliło nam „odkryć” coś, włoskiej opery dla wokalnych co poprzednie wieki, nie wierzące wirtuozów. W tym przypadku jeszcze w „postęp w sztuce”, dobrze wirtuozem tym była po pierwsze wiedziały: że istnieje wiele linii dziejów Isabella Colbran, wielka sopranistka muzyki, wiele jej wizji, wiele filozofii i żona Rossiniego, która zresztą i że nie jesteśmy skazani na odrzucanie rychło musiała kończyć świetną jednej w imię drugiej. Czyż trzeba karierę. Zwłaszcza partia Semiramidy jeszcze dodawać, że wiedzieli to stawała się dla niej z wiekiem wzajemnie się podziwiający Beethoven coraz trudniejsza, aż przestała i Rossini? ją śpiewać zupełnie. Tradycja, o której mowa, narodziła się wtedy, Rossini więc wraca w wielkim stylu, gdy humanistyczna dramma per także do głównego nurtu historii musica, uczona próba odnowienia muzyki, publiczność bowiem nigdy antycznej tragedii, opuściła o nim nie zapomniała. Wraca także zamknięte ekskluzywne wnętrza Semiramide. Opera ta utrzymywała arystokratycznych dworów, by stanąć się w europejskim repertuarze przed szeroką, głównie mieszczańską od premiery w weneckim teatrze publicznością o odmiennych La Fenice 3 lutego 1823 roku gustach i oczekiwaniach. Stało się przez imponująco długi czas, ale to najpierw w Wenecji i Neapolu, pod koniec dziewiętnastego wieku, gdzie, rzecz niezwykła, na spektakle kiedy wagneryzm stawał się niemal w publicznych teatrach mógł wyznaniem religijnym, zaczęła wejść każdy, kto zapłacił za bilet. gwałtownie tracić na popularności. Spójrzmy tylko na tradycję opery W wieku dwudziestym zdarzały się komicznej we Włoszech. Swego sporadyczne wykonania i nagrania, czasu jej niekwestionowanym królem lecz przełom przyniosła dopiero był Giovanni Paisiello, którego sławna inscenizacja w nowojorskiej dzieła są dziś czasem nagrywane Metropolitan Opera w 1990 roku. i wykonywane. Po nim przyszedł mniej Od tamtej pory Semiramide staje się dzisiaj znany Giuseppe Francesco – dodajmy, że zasłużenie – dziełem Finco. Jeśli ktoś go pamięta, kanonicznym. to pod pseudonimem Giuseppe Gioachino Rossini Semiramida 19.

Farinelli, który przybrał na cześć w cechach czysto muzycznej swego mentora, najsłynniejszego konstrukcji (poza uwerturą, spośród kastratów (to zresztą ta bowiem, posiadająca z właściwą także przydomek; śpiewak Farinelli operą wspólny materiał melodyczny, nazywał się właściwie Carlo Maria więcej zawdzięcza Don Giovanniemu Michalengelo Nicolo Broschi). Tenże Mozarta niż tradycjom włoskim). Giuseppe Farinelli został z kolei Nie znaczy to, że dzieło Rossiniego jest zdetronizowany przez Rossiniego jakąś kopią dawnych praktyk: należąc i niebywały triumf jego Cyrulika do pewniej tradycji, jest tej tradycji sewilskiego. Zwróćmy jednak uwagę nową odsłoną i przemianą, pozostaje na pewien szczegół. Giuseppe na wskroś nowoczesne, chociaż Farinelli współpracował bardzo jego nowoczesność idzie w zupełnie często z popularnym librecistą innym kierunku niż ten, który Gaetanem Rossim. Tenże Rossi jest niedługo wyobrażą sobie Gounod, autorem libretta do Semiramidy! Massenet, Wagner czy Musorgski. Pałeczka przechodzi więc z rąk Jeżeli Semiramide jest – dość do rąk, a wielka tradycja jest wciąż często możemy przeczytać taką przekazywana. Rossini nikomu już opinię – ostatnią operą barokową, jej nie przekaże. W Paryżu będzie się to jest nią na swój własny sposób czuł coraz bardziej obcy otaczającej i na najwyższym poziomie. go muzyce i nie chodzi tylko o jego pozycję w toczącej się od dwustu Nie wszystko w Semiramidzie lat batalii między muzyką włoską należy jednak do zamykającej się a muzyką francuską. Paryska grand tradycji. Uczestniczy ona również opera nie będzie go przyciągała, w jednej z ważniejszych i bardziej a nowy styl wokalny – wręcz odrzucał. dwuznacznych przygód kultury Kiedy w latach czterdziestych wieku europejskiej w dziewiętnastym wieku. dziewiętnastego pojawią się w Paryżu Gaetano Rossi oparł libretto opery śpiewacy nowego rodzaju, tenore na tragedii Semiramis Woltera, który di forza, z ich zapowiadającym z kolei sięgał do legend o królowej naszą współczesność nowym Semiramidzie i wiszących ogrodach stylem śpiewania, Rossini, zwolennik Babilonu. Sięgał, dodajmy, dość dawnego bel canto, zareagował swobodnie. Wolter, podobnie bardzo źle. Gdy najsłynniejszego z tych jak Goethe i podobnie jak wielu nowych śpiewaków przyprowadzono twórców opery, miał szczególną Rossiniemu na obiad, kompozytor słabość do Wschodu. Był to, trzeba powiedział ponoć: „W porządku. podkreślić, Wschód wyobrażony. Tylko proszę nie krzyczeć”. Można być Inaczej niż Goethe, tłumacz perskiej pewnym, że słuchanie Carusa byłoby poezji czy Byron, który przynajmniej dla Rossiniego męczarnią. Miał pełną w tureckiej Grecji rzeczywiście świadomość tej obcości. W końcu był, Wolter na temat Wschodu zupełnie przestał komponować. fantazjował. Czytano w Polsce przedrozbiorowej, w której Turcja Semiramide wykazuje zatem i islam nie były niczym egzotycznym, wszystkie cechy wielkiej opery tureckie tragedie Woltera na głos, o barokowym rodowodzie: w swej aby się pośmiać: francuskie antycznej tematyce, wyrafinowanej wyobrażenie o Turcji doprowadzało wirtuozerii wokalnej, wystawności, do łez śmiechu bywałego w Stambule 20.

Ildar Abdrazakov jako Assur w Semiramidzie G. Rossiniego. Fot. Ken Howard / Met Opera Gioachino Rossini Semiramida 21.

polskiego szlachcica. Jeśli takim ale w dziewiętnastym wieku także schronieniem dla swobodnej najbardziej atrakcyjne wyobrażenia wyobraźni mógł być Wschód Europejczyków o Wschodzie. współczesny, to cóż dopiero Wschód Tak, jakby Wschód stał się siedliskiem starożytny, a akcja Semiramidy toczy wszystkiego, co kuszące, przerażające się, jak czytamy w libretcie, „jakieś i zakazane: erotyzmu, przemocy, dwa tysiące lat przed narodzinami nieskrępowanej, absolutnej Chrystusa”. Próżno szukalibyśmy władzy, ale też mistyki i tajemnicy. w niej jakiejś historycznej organizacji. Na podbitym i skolonizowanym Babilończycy słuchają oto głosu Wschodzie można było umieścić najwyższego kapłana Oroe, który jest wszystko. Dzieło Rossiego i Rossiniego kapłanem Baala, boga fenickiego, miało być zresztą pod tym względem którego w chaldejskim Babilonie w przyszłości mocno i wielokrotnie nigdy państwowo nie czczono, przelicytowane, aż po Salome a babiloński Marduk nie zostaje Richarda Straussa. Ten zestaw nawet wspomniany. Nie sposób wyobrażeń o Wschodzie arabsko- wywnioskować, co w Babilonie robi -amerykański uczony Edward król Indii, Idreno, cokolwiek miałoby Said nazwał „orientalizmem”, w tym momencie historycznym czyli sposobem, jeśli wolno się znaczyć wyrażenie „król Indii”. tak wyrazić, wymyślania sobie Główny antagonista opowieści nosi Wschodu przez Zachód. Napisano przynajmniej odpowiednio wrogie imię już całe książki na temat tego, asyryjskiego boga Assura, choć nie jak fundamentalnym zjawiskiem był ma w nim nic nadprzyrodzonego i jest orientalizm dla dziewiętnastowiecznej tylko pretendentem do tronu. Zamiast opery, zwłaszcza we Francji. historii mamy to, co powinien w sobie mieścić baśniowy i operowy Wschód: Semiramide jest zatem „ostatnią pełną namiętności kobietę królową, operą barokową”, a zarazem samą Semiramidę, reprezentującą tak nowoczesną, romantyczną operą w dziewiętnastym wieku popularny orientalistyczną. Być może to typ orientalnej femme fatale, mamy niezwykłe połączenie pozwoliło jej okrutny despotyzm i zbrodnię, mamy trwać w repertuarze tak długo. Dziś nadprzyrodzoność w postaci ducha wraca do nas na innych zasadach, Nina i wszystkiego, co się dzieje w jego jako jeden z dowodów na to, jak grobowcu. Semiramida nie jest pod wspaniale zróżnicowana jest nasza tym względem niczym wyjątkowym, tradycja muzyczna, gdy przestaje się podtrzymuje najbardziej typowe, ją dzielić na słuszną i niesłuszną.

Krzysztof Moraczewski Doktor habilitowany, profesor poznańskiego Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Zakładzie Badań nad Kulturą Artystyczną Instytutu Kulturoznawstwa. Zajmuje się zagadnieniami teorii i historii kultury artystycznej, ze szczególnym uwzględnieniem kultury muzycznej oraz problemami metodologii nauk humanistycznych. Autor książki „Sztuka muzyczna jako dziedzina kultury”. 22.

PLAN TRANSMISJI w sezonie 2017/2018

7 PAŹDZIERNIKA 2017 / G. 18.55 Christian Van Horn (Julio), John Tomlinson (doktor Carlos Conde) dyrygent: Thomas Adès „” reżyseria: Tom Cairns PREMIERA SEZONU obsada: Sondra Radvanovsky (Norma), 10 LUTEGO 2018 / G. 18.00 Joyce DiDonato (Adalgiza), Joseph Calleja (Pollione), Matthew Rose (Orowist) dyrygent: Carlo Rizzi „NAPÓJ MIŁOSNY” reżyseria: Sir David McVicar NOWA OBSADA obsada: Pretty Yende (Adina), 14 PAŹDZIERNIKA 2017 / G. 18.55 Matthew Polenzani (Nemorino), WOLFGANG AMADEUS MOZART Davide Luciano (Belcore), Ildebrando D’Arcangelo (Dulcamara) „CZARODZIEJSKI FLET” dyrygent: Domingo Hindoyan PO RAZ PIERWSZY W HD / reżyseria: Bartlett Sher WERSJA ORYGINALNA obsada: Golda Schultz (Pamina), 24 LUTEGO 2018 / G. 18.30 Kathryn Lewek (Królowa Nocy), Charles Castronovo (Tamino), GIACOMO PUCCINI Markus Werba (Papageno), „CYGANERIA” Christian Van Horn (Przemawiający), René Pape (Sarastro) NOWA OBSADA dyrygent: James Levine obsada: Sonya Yoncheva (Mimi), reżyseria i kostiumy: Julie Taymor Susanna Phillips (Musetta), Michael Fabiano (Rodolfo), Lucas Meachem (Marcello), Alexey Lavrov (Schaunard), 18 LISTOPADA 2017 / G. 18.55 Matthew Rose (Colline), Paul Plishka THOMAS ADÈS (Benoit / Alcindoro) dyrygent: Marco Armiliato „ANIOŁ ZAGŁADY” reżyseria i scenografia: Franco Zeffirelli PREMIERA SEZONU / PO RAZ PIERWSZY W MET 10 MARCA 2018 / G. 18.55 obsada: Audrey Luna (Leticia Maynar), Amanda Echalaz (Lucia de Nobile), GIOACHINO ROSSINI Sally Matthews (Silvia de Ávila), Sophie „SEMIRAMIDA” Bevan (Beatriz), Alice Coote (Leonora Palma), Christine Rice (Blanca Delgado), PO RAZ PIERWSZY W HD Iestyn Davies (Francisco de Ávila), Joseph obsada: Angela Meade (Semiramida), Kaiser (Edmundo de Nobile), Frédéric Elizabeth DeShong (Arsace), Javier Antoun (Raúl Yebenes), David Portillo Camarena (Idrenus), Ildar Abdrazakov (Eduardo), David Adam Moore (Colonel (Assur), Ryan Speedo Green (Oroe) Álvaro Gómez), Rod Gilfry (Alberto Roc), dyrygent: Maurizio Benini Kevin Burdette (Señor Russell), reżyseria: John Copley Gioachino Rossini Semiramida 23.

14 KWIETNIA 2018 / G. 18.30 26 MAJA 2018 / G. 18.55 GIUSEPPE VERDI WOLFGANG AMADEUS MOZART „LUIZA MILLER” „COSI FAN TUTTE” PO RAZ PIERWSZY W HD („TAK CZYNIĄ WSZYSTKIE”) obsada: Sonya Yoncheva (Luiza), retransmisja / PREMIERA SEZONU Olesya Petrova (Fryderyka), Piotr Beczała obsada: Amanda Majeski (Fiordiligi), (Rudolf), Plácido Domingo (Miller), Serena Malfi (Dorabella), Kelli O’Hara Alexander Vinogradov (Walter), (Despina), Ben Bliss (Ferrando), Dmitry Belosselskiy (Wurm) Adam Plachetka (Guglielmo), dyrygent: James Levine Christopher Maltman (Don Alfonso) reżyseria: Elijah Moshinsky dyrygent: David Robertson reżyseria: Phelim McDermott 28 KWIETNIA 2018 / G. 18.55 JULES MASSENET 9 CZERWCA 2018 / G. 18.55 „KOPCIUSZEK” GIACOMO PUCCINI PREMIERA SEZONU / „TOSCA” PO RAZ PIERWSZY W MET retransmisja / PREMIERA SEZONU obsada: Joyce DiDonato (Kopciuszek), obsada: Sonya Yoncheva (Tosca), Alice Coote (książę Charmant), Vittorio Grigolo (Cavaradossi), Stephanie Blythe (Madame de Haltiére), Bryn Terfel (baron Scarpia), Kathleen Kim (Wróżka), Laurent Naouri Patrick Carfizzi (Zakrystian) (Pandolf) dyrygent: Andris Nelsons dyrygent: Bertrand de Billy reżyseria: Sir David McVicar reżyseria i kostiumy: Laurent Pelly

Dyrekcja Met uprzejmie informuje, że repertuar i obsady mogą ulec zmianie. Opracowano na podstawie materiałów nadesłanych przez Met z uwzględnieniem dwóch zmian terminów transmisji (Tosca, Così fan tutte) z powodu innych wydarzeń artystycznych w Filharmonii Łódzkiej. Prezentowany plan transmisji dotyczy tylko Filharmonii Łódzkiej. ADRES Filharmonia Łódzka im. Artura Rubinsteina ul. Narutowicza 20/22 90-135 Łódź www.filharmonia.lodz.pl

INFORMACJE, REZERWACJA I SPRZEDAŻ BILETÓW 42 664 79 79 [email protected] (honorujemy karty płatnicze)

organizatorzy, sponsorzy, partnerzy Mecenas sezonu 2017/2018

Wydawca Filharmonia Łódzka im. Artura Rubinsteina

OPRACOWANIE PROGRAMU Aida Stępniak

PROJEKT GRAFICZNY Mamastudio

ZDJĘCIA Ken Howard/Metropolitan Opera

KOREKTA Ewa Juszyńska-Poradecka

SKŁAD, ŁAMANIE, PRZYGOTOWANIE DO DRUKU Media Press P. Augustyniak i wspólnicy S.J. Beata Gawłowska / www.media-press.com.pl

NAŚWIETLENIA, DRUK Zakład Poligraficzny Sindruk

ODDANO DO DRUKU 26 lutego 2018 r.