MAART 2018 - NUMMER 33

INHOUD 1. Van de voorzitter 2. Winkelen in , deel 3 6. In Memoriam Ineke Tirion-Beijerinck 7. Een tweede leven voor boerderij De Venhoeve 9. Bijzondere wegen: de Ringvaartweg 13. Straatnamen in Prins Alexander: de Everaertstraat 14. Colofon

AGENDA

Boerderij De Venhoeve. maandag 23 april Algemene Leden Vergadering VAN DE VOORZITTER Programma en locatie volgt. Beste leden en belangstellenden van de Dit voorjaar krijgt de workshop een Historische Vereniging Prins Alexander. vervolg met de tijdelijke herinrichting Allereerst moet hier, op deze plek, het van het Prins Alexanderplein, waarbij HVPA overlijden gememoreerd worden van de polder en het water leidende thema’s De Historische Vereniging Prins Alexander onze HVPA-secretaris en erelid Ineke zullen zijn. Op 25 januari 2018 boog doet onderzoek naar de geschiedenis van Tirion-Beijerinck. Ze overleed op oude- een jury, waarvan uw voorzitter ook de Prins Alexanderpolder, zijn bewoners jaarsdag 2017, slechts vijf maanden deel uit mocht maken, zich over de en bedrijvigheid. na haar verhuizing van diverse ontwerpen. En dan was er E-mail: [email protected] naar Wassenaar. In de afgelopen tien natuurlijk de Prinsen Polder Parade, Website: www.hvpa.nl jaar heeft Ineke onmiskenbaar haar in een van de weinige weekenden in Facebook: @HVPrinsAlexander gewaardeerde en markante stempel op september met zon en een welhaast Twitter: @HistVerPA de vereniging gedrukt. Elders in deze zomerse temperatuur. Vijf theatervoor- nieuwsbrief vindt u een In Memoriam. stellingen op locatie over verleden, De HVPA heeft in 2017 drie grote heden en toekomst van de Prins projecten ten uitvoer mogen brengen. In Alexanderpolder. Georganiseerd voor januari verscheen het boek ‘ een ander publiek dan de vereniging 35 jaar: de pioniers, de meestal aanspreekt, ter viering van het doeners, de talenten’, een co-productie tienjarig bestaan van de vereniging. van opbouwwerker Ed de Meijer, En wat een feest het was, met circa Bewonersorganisatie Zevenkamp en 170 deelnemers en bezoekers in totaal! de HVPA. In mei en juni 2017 werden En voor degene die erbij was: ”Ik zeg onder auspiciën van Stichting Hart voor nóg, dat hij mijn koe van aanzicht wel Prins Alexander en in samenwerking gelijkt!” met het Hoogheemraadschap Schiedam Voor het nieuwe jaar 2018 heeft de en Krimpenerwaard, drie bijeenkom- HVPA wederom subsidie toegekend sten georganiseerd rond het thema De gekregen van de gemeente Rotterdam, Polder en het Water - 150 Jaar Prins waardoor we weer in staat zijn onze Alexanderpolder: een excursie, een leden een gevarieerd programma te avond met lezingen en een workshop. bieden. Naast ons vaste programma met lezingen en presentaties – zo sprak voor de vernieuwing van haar website en van onze poging om ergens in de begin dit jaar land- en tuinbouwjour- en folder en kunnen dus in 2018 deze Prins Alexanderpolder een eigen ruimte nalist Koen van Wijk en schrijver media gerestyled worden. En ten slotte te verwerven waar de vereniging al haar van Land van glas over de agrarische heeft de vereniging op basis van een materiaal over de geschiedenis van de geschiedenis van zijn familie in de re- bijeenkomst van een klankbordgroep polder kan delen met belangstellenden. gio , Berkel en Rodenrijs bestaande uit zeven HVPA-leden, veel Beide wensen zijn eigenlijk meer dan en Bleiswijk – willen we proberen nieuwe inzichten en ideeën opgedaan. dat: het zijn noodzakelijke voorwaarden een mooi fotoboek uit te brengen: Veel zal in 2018 echter afhangen van voor het, ook na ons tienjarig jubileum, ‘Groeten uit Prins Alexanderpolder’. ons streven om de slagkracht van het voortbestaan van de Historische Daarnaast heeft de vereniging bestuur van de vereniging weer wat ro- Vereniging Prins Alexander. afgelopen jaren budget gereserveerd buuster te maken met meer menskracht Onno de Wit

WINKELEN IN PRINS ALEXANDER, DEEL 3

In de eerste aflevering van deze vervolgreeks kon u via onze nieuwsbrief 31 (april 2017) kennisnemen van de drie winkel- centra in de wijk Het Lage Land, in nieuwsbrief 32 (november 2017) met die in Ommoord. Wij vervolgen ons verhaal met de winkelcentra in de andere wijken.

Wim Heistek het niet, de andere politieke partijen winkels.” Vanwege het uitblijven van vonden dat de Oosterflankers geduld een goede noodwinkel boycotte de Het verreweg grootste winkelcentrum, moesten hebben. bewonersvereniging de feestelijke niet alleen van Prins Alexander maar bijeenkomst ter ere van de eerste paal. ook van de naaste omgeving, bevindt Overdekt winkelcentrum De tekst op een door hen aangebracht zich in de wijk . De bewo- Toen eindelijk op 14 januari 1983 de spandoek liet aan duidelijkheid niets ners van het eerste uur zullen onge- eerste paal werd geslagen voor, wat te wensen over: “OOSTERFLANK twijfeld nog weten dat het lang duurde toen nog heette winkelcentrum de HEEFT VERDRIET, DAAROM ZIJN voordat zij hun boodschappen in hun Oosterhof, was niet iedereen blij. De WIJ ER NIET”. Mevrouw van IJperen eigen wijk konden doen. Op 5 juli 1978 voorzitter van de deelraad, Mevrouw ondersteunde het bezwaar van de werd de eerste paal geslagen voor een Mia van IJperen: “Te laat, de bouw bewonerscommissie, ze had niet alleen aantal woonblokken en in het najaar duurt nog twee jaar en zolang moeten vaker aangedrongen op noodwinkels, van 1979 vestigden de eerste bewoners de bewoners nog wachten op hun maar vreesde ook dat de geplande zich in de nieuwe wijk. Weliswaar kwam aan het Moermanskpad een De Oosterhof in aanbouw, op de voorgrond winkels aan de Voermanweg en supermarkt, maar voor alle overige Kreeftstraat, die eerder in gebruik konden worden genomen. boodschappen moest men naar winkels in de aangrenzende wijk Het Lage Land. De bewoners waren hiermee niet blij, verre van dat zelfs. Ze klaagden bij de deelraad over hun boodschap- penellende, dat zij waren aangewezen op een slecht bereikbare en dure winkel of anders naar het voor velen vergelegen Lage Land moesten. “Maar het zijn wel huisvrouwen en bejaarden die een flink eind moeten zeulen met zware boodschappentassen,” zei een zwaar teleurgestelde bewoner toen hij hoorde dat het nog een hele tijd zou duren voordat een groot winkelcentrum klaar zou zijn. Een motie van de PvdA voor noodwinkelvoorzieningen haalde

2 HVPA Nieuwsbrief 33| maart 2018 woningen rondom het toekomstig winkelcentrum nooit zouden worden gerealiseerd. Er was in de eerste helft van de jaren tachtig sprake van een eco- nomische crisis en zoals ze zei: “Door de bezuinigingsdrift van de regering staat de woningbouw op de helling en zonder woningen wordt het centrum net zo’n eiland als het Zuidplein met daaromheen alleen zand.” Twintig maanden zou de bouw van het nieuwe en overdekte winkelcentrum, dat loopt van het Alexanderplein tot aan de Kreeftstraat, gaan duren. Een aantal winkels, net buiten de in aanbouw zijnde Oosterhof en gelegen aan de overzijde van de Kreeftstraat en doorlopend aan de Voermanweg, kon eerder in gebruik worden genomen. De foto op de vorige pagina toont op de voorgrond metrostation Oosterflank Oosterhof, het latere Alexandrium I bijna gereed, van II en III nog niets te zien. aan de Voermanweg met daarachter het betreffende blok winkels. Links daarvan maar ook voor het feit dat de bewoners krant: “Het in aanbouw zijnde win- is de Oosterhof in aanbouw duidelijk het vooralsnog moeten doen met een kelcentrum, het nieuwe zwembad, een te zien. aantal houten noodwinkels.” Ook clubhuis, dienstencentrum en natuurlijk Op 5 september 1984 werd de hier waren weer allerlei discussies, ook de sneltram zullen het wonen in Oosterhof dan eindelijk geopend vergaderingen en gewijzigde plannen, Zevenkamp in de nabije toekomst ver- door Mr. S. Patijn, commissaris van maar toch verwachtte men dat de eerste aangenamen. Misschien, heel misschien de Koningin in Zuid-Holland. De paal voor een winkelcentrum nog in komt er ook een wijkcentrum met oorspronkelijke naam Oosterhof werd december 1980 kon worden geslagen. een bibliotheek en een muziekschool. in 1996 veranderd in Alexandrium. In Echter, het zou nog duren tot 31 maart Maar niet alleen de bewoners moeten HVPA-nieuwsbrief nummer 26 (no- 1982, waarna men de volgende dag minderen, ook de gemeente Rotterdam. vember 2015) verhaalde Onno de Wit in de krant kon lezen: “Burgemeester Oorspronkelijke plannen zijn geschrapt, onder de titel ‘Dertig jaar de Oosterhof’ Peper sloeg gisteren zijn eerste paal. soberder uitgevoerd of staan nog op de over de verdere geschiedenis van dit Deze maakt onderdeel uit van het win- wip. Zevenkamp, een aardige wijk… unieke winkelcentrum, inmiddels kelcentrum Zevenkamp dat middenin maar minder luxe dan ontwerpers en beter bekend als Alexandrium I, II en de wijk rond de Ommoordse Tocht bewoners hadden gedroomd.” III, wat respectievelijk staat voor het wordt gebouwd. Vlakbij het winkelhart Shopping Center, de Mega Stores en de in de Zevenkamp komt het hoofdstation Feestelijke opening Woonmall. De foto hierboven laat het van de sneltram te liggen. In aanbouw Eindelijk, op 23 september 1984, was eerste deel zien, op de plaatsen waar zijn een sporthal en een zwembad. het zover en we citeren nog maar eens de Mega Stores en Woonmall zouden Er bestaan plannen om er later een het dagblad: “Voorafgegaan door dixie- worden gebouwd, zien we kale vlaktes. gezondheidscentrum, bibliotheek, landband De Baronnen werd het win- kantoren en wijkcentrum neer te zetten. kelcentrum officieel geopend. Uiterst Winkelcentrum Zevenkamp Het winkelcentrum wordt in twee fasen behoedzaam staken wethouder J. Laan Men zou kunnen zeggen dat de gebouwd, in het eerste gedeelte komt en vertrekkend deelraadsvoorzitter Van geschiedenis zich herhaalde. Als op 3 een supermarkt, in het tweede een IJperen de lonten van twee mortieren april 1980 mevrouw Van IJperen de versmarkt. Boven de winkels komen aan. In een tel schoten daaruit twee pa- sleutel uitreikte aan de eerste bewoners drie woonlagen met in totaal honderd rachutebommen, wat gepaard ging met van Zevenkamp moet ze zich ook hier huurwoningen.” rookontwikkeling en oorverdovende verontschuldigen: “Ik moet me veront- Dat zijn mooie plannen, maar dan staat knallen. Winkelcentrum Zevenkamp, schuldigen, niet alleen voor de rommel op 3 juli 1982, nog maar drie maanden dat bestaat uit 7.000 m2 winkelopper- in de wijk, voor de slechte bestratingen, na het slaan van de eerste paal, in de vlak staat tot en met zaterdag 25 in het

HVPA Nieuwsbrief 33 | maart 2018 3 teken van talrijke festiviteiten.”

Volledigheidshalve moet wel worden opgemerkt dat een aanzienlijk kleiner blok winkels al eerder de deuren opende. Aan de Zevenkampse Ring, niet ver van metrohalte Nieuw Verlaat, vestigden zich een supermarkt en enige kleinere zaken. Het centrum is daar nog steeds en in september 2012 verbouwd en uitgebreid. Een trotse eigenaar meld- de: “Vandaag is het verbouwde winkel- centrum Zevenkampse Ring feestelijk geopend. In het winkelcentrum, waarin een vestiging van supermarkt Bas van der Heijden is gevestigd, is circa 650 m2 additionele ruimte gerealiseerd naar Winkelcentrum Ambachtsplein 1880 m2. totaal.” De brassband de Lage Landen gaf Buurtwinkelcentrum de wijk Prinsenland. Hoewel de wijk ooit een kaartspel uit, tweeënvijftig Het noorden van de wijk Prinsenland, een eigen winkelcentrum heeft aan kaarten met afbeeldingen van winkels, bestaande uit de ERA-flats, het Mia van IJperenplein doen veel scholen en dergelijke in Het Lage Land, Prinsessenflats en woningen aan en in bewoners hun boodschappen in de Ommoord en Zevenkamp. zijstraten van de Michelangelostraat, dichterbij gelegen winkelcentra van Het Na een redelijk succesvolle start werd gebouwd in de jaren zestig van de Lage Land, denk hierbij bijvoorbeeld werd het winkelcentrum aan het vorige eeuw. Deze buurten behoorden aan de bewoners van de buurten die Ambachtsplein voor velen een bron toen tot de wijk Het Lage Land. Door oorspronkelijk ook tot de wijk Het Lage van zorg. Uit het boek ‘Rotterdam onteigeningen van grote stukken Land behoorden. Zevenkamp 35 jaar’: “Het winkelcen- tuinbouwgrond aan de ’s-Gravenweg De realisatie van het winkelcentrum trum Ambachtsplein heeft moeite om en Ringvaartweg wilde de gemeente aan het Mia van IJperenplein had het hoofd boven water te houden. In Rotterdam daar een nieuwe wijk bou- nogal wat voeten in de aarde. In 2013 staat 38 procent van de winkels wen, Prinsenland. Aan het slaan van de oktober 1985 stonden zelfs vette leeg. De stijgende internetverkoop eerste paal in 1988 ging een lange peri- koppen in de krant: VREES VOOR en de grootwinkelbedrijven zorgen ode van voorbereidingen vooraf. Vanaf CONCURRENTIESLAG en voor pittige concurrentie en faillisse- 1981 werden er plannen gemaakt, maar VOORZICHTIG MET NIEUWE menten. Er komt een tegenbeweging. niet altijd uitgevoerd. De grens tussen WINKELS PRINSENLAND. De Deelgemeente en NSI, de eigenaar van Het Lage Land en Prinsenland werd de tendens was dat de nieuwe wijk het zou het centrum, slaan de handen in elkaar.” Prinsenlaan en de hiervoor genoemde moeten doen met een minimum aan straten maakten voortaan deel uit van winkels, de Kamer van Koophandel voorzag anders ernstige gevolgen voor de nabijgelegen winkelcentra in Het Lage Land en wilde niet verder gaan dan één winkelcentrum op wijk-/buurt- niveau. Ook vond men dat het gebied Rotterdam-Oost/Capelle aan den IJssel samen met de wijk meer dan goed voorzien was van winkels. Stadsontwikkeling streefde naar twee kleinere buurtcentra opdat de dagelijkse behoeften op loopafstand te krijgen zouden zijn. Men wilde vermijden dat de bestaande winkelvoorzieningen in Het Lage Land verder zouden worden aangetast, daar die al te lijden hadden van de zuigkracht van de Oosterhof.

4 HVPA Nieuwsbrief 33| maart 2018 Een en ander resulteerde inderdaad in een buurtwinkelcentrum.

Winkelcentrum Toen de bouw van de nieuwste wijk in Prins Alexander, Nesselande, rond de eeuwwisseling begon en de eerste bewoners zich daar vestigden, moesten ook zij voor hun dagelijkse boodschap- pen aanvankelijk ver reizen. Aan het strand stond weliswaar een noodwinkel van een supermarkt, maar voor overige zaken moest men verder weg. Het redelijk nabijgelegen Zevenhuizen werd een populaire bestemming, maar ook de winkeliers in Nieuwerkerk aan den IJssel en de wijken Zevenkamp Winkelcentrum Nesselande. en vooral Ommoord zagen veel Nesselanders komen. Plannen voor een van zaken met het winkelen in Prins beveiliging tegen het water. Er waren winkelcentrum aan de boulevard van Alexander tegen het licht te houden.” winkels in de dorpskern en ook was er Nesselande waren er reeds lang, maar ambulante handel. het zou tot 20 november 2009 duren Dat het beeld van Kralingseveer geheel voordat Nesselande daar zijn eigen Er is een wijk in Prins Alexander anders is dan van dat in de andere, nieu- winkelcentrum kreeg. Geen groot cen- die nog niet werd besproken: we wijken is begrijpelijk. Onderstaande trum, wel voldoende voor de dagelijkse Kralingseveer. Dit is niet zomaar foto bewijst dat. Onder andere door boodschappen. een wijk, want in leeftijd verreweg leden van een bevriende historische de oudste. U weet het ongetwijfeld vereniging is onderzoek gedaan naar de Aanvalsplan winkels Prins nog uit eerdere afleveringen over vaste en ambulante handel van Capelle Alexander Kralingseveer, al in 1333 werd het veer aan den IJssel en van Kralingseveer dat Het Algemeen Dagblad van 29 tussen Kralingen en IJsselmonde ge- lang deel uitmaakte van Capelle. Wij september 2017 kopte: ZAAK noemd. Tot halverwege de vorige eeuw zullen navraag doen naar de vorderin- OM TE VOORKOMEN DAT stonden er winkels, onder andere aan de gen van dat onderzoek en vragen dat WINKELCENTRA ZIEK WORDEN, dijk die moest worden afgebroken voor in een volgende nieuwsbrief te mogen met daaronder in kleinere letters: “Het publiceren. aanvalsplan moet voorkomen dat de Visboer van Campen in Kralingseveer. winkelcentra in Prins Alexander afglij- den. Daarvoor ligt 1,5 ton klaar.” Een aantal fragmenten uit het artikel: “Het gaat heus niet slecht met de zeven wijkwinkelcentra in Rotterdam- Prins Alexander, haastte wethouder Eerdmans zich gisteren te zeggen. Maar de gebieden van Het Lage Land tot Nesselande en van Ommoord tot Prinsenland hebben vooral aandacht nodig. Dit moet ervoor zorgen dat de centra niet in een negatieve spiraal terechtkomen. Eerdmans presenteerde een aanvalsplan waarin voorstellen worden gedaan om de soms verouderde complexen toch op peil te houden. Dat verschilt per gebied.” Er werd een stadsmarinier aangesteld om “de stand

HVPA Nieuwsbrief 33 | maart 2018 5 IN MEMORIAM INEKE TIRION-BEIJERINCK

haar gezicht en tegelijkertijd met die Ineke de totstandkoming van ons priemende, doordringende ogen van boek ‘Rotterdam en de polder Prins haar, naar mij keek en zei: “Maar dan Alexander’ en zorgde ervoor dat dit moet jij voorzitter worden.” Dat aanbod proces soepel verliep. Daarnaast was kon ik natuurlijk op geen enkele manier ze een onvermoeibare netwerker en weigeren. ambassadeur voor de vereniging. In Zo was er, met een aantal andere haar tienjarig bestaan is de HVPA mede gerenommeerde krachten, een nieuw dankzij Ineke geworden tot wat zij nu bestuur van de HVPA. En konden is. we natuurlijk als nieuw aangetreden Ik heb me vaak afgevraagd wat ervoor bestuur buitengewoon profiteren van de zorgde dat Ineke in de laatste periode doorgewinterde bestuurlijke ervaring van haar leven, vanaf 2008 dus, zich van Ineke. De do’s en dont’s van een zo focuste op de HVPA. Soms belde, ALV de ministroopwafels die een mailde en sms-de ze me dagelijks. De vast onderdeel van elke bijeenkomst HVPA was, zo leek het wel, haar lev- dienden te zijn, handtekeningen die enswerk, de reden van haar bestaan. Ik gezet moesten worden op verslagen van denk dat het feit dat Ineke al zo lang in vergaderingen; het inrichten van vereni- Het Lage Land woonde, in de Van der gingstafels tijdens manifestaties, het Helmstraat, in combinatie met de ges- waren allemaal zaken waarbij we graag chiedenissen van de families Beijerinck steunden op de ervaring en kennis van en Tirion, en hun link met deze bijzon- Ineke Tirion-Beijerinck met burgemeester Ineke. Van meet af aan was ook duide- dere Rotterdamse droogmakerij, voor Aboutaleb in november 2013. lijk dat Ineke zeer uitgesproken ideeën Ineke een schitterende gelegenheid Ineke ontmoette ik voor het eerst had over hoe een vereniging diende te was om een aantal zaken uit haar leven in 2008, een klein jaar nadat het functioneren. Sowieso had Ineke zeer samen te brengen en ook tot een soort voorlopige bestuur van de HVPA uitgesproken ideeën. Het declareren van einde te brengen, een gepast einde. had aangegeven plaats te willen zaken voor de vereniging, daar deed Gelukkig was ze er afgelopen voorjaar maken voor een definitief bestuur. De ze ook niet zo aan. Als ze daarop werd zelf nog bij toen we haar erelid van de ambitie van Ineke om secretaris van dit aangesproken, sprak ze de gevleugelde vereniging maakten. Wat ik toen zei, nieuwe bestuur van deze pionierende woorden: “Elke hobby kost geld.” geldt uiteraard nu ook nog: de HVPA is historische vereniging te worden, was De HVPA heeft in de afgelopen tien Ineke zeer veel verschuldigd. al snel duidelijk. Dat vond ik natuurlijk jaar veel mooie projecten tot stand prima. En ik zal nooit vergeten hoe mogen brengen, onder supervisie van Onno de Wit ze, met een zeer vriendelijke lach op Ineke als secretaris. Zo coördineerde

Boerderij De Venhoeve

6 HVPA Nieuwsbrief 33| maart 2018 EEN TWEEDE LEVEN VOOR BOERDERIJ DE VENHOEVE

Voor wie wel eens over het Lagelandsepad fietst richting hertenkamp en Kralingse Bos, kan het niet zijn ontgaan. Het boer- derijcomplex, vlak voor de Boszoom aan uw linkerhand, lag er lang vervallen bij, maar heeft nu een tweede leven gekregen. Dat niet alleen, het boerderijcomplex is tevens een van de weinige gemeentelijke monumenten in het gebied van de Prins Alexanderpolder. Weliswaar ligt de boerderij officieel buiten het gebied Prins Alexanderpolder (dat formeel ophoudt bij de A16), maar het ligt wel in de polder zelf en ze is zo verbonden met de geschiedenis van de polder en Het Lage Land, dat aandacht in onze nieuwsbrief voor dit monumentale boerderijcomplex gerechtvaardigd is.

Onno de Wit

De boerderij De Venhoeve wordt twee jaar na de drooglegging van de polder, in 1876, opgericht. De naam wordt waarschijnlijk ontleend aan een oude wel op het erf, die tot in de jaren zeven- tig van de vorige eeuw het water levert waarin de boer de melkbussen koelt ter- wijl ze op transport naar de melkfabriek staan te wachten. In die tijd - we praten over 1974 - zwaait boer Adriaan van Velde samen met zijn vrouw de scepter over de boerderij. Ze zijn overigens pachters en geen eigenaren van de boerderij, wat toen geen vreemde constructie was. Adriaan van Velde wordt in 1918 in de Alexanderpolder schapen en veel jongvee. De overge- succes. geboren en moet al van jongs af aan bleven koeien staan noodgedwongen In dat klimaat komt De Venhoeve in het zijn ouders helpen: “Maar als het even op stal, want land om te grazen is er gedrang van stedelijke plannenmakers. kon, gingen we de polder in - dat was niet meer. De boerderij telt nog wel Het voortbestaan van de boerderij onze lust en ons leven. De vaarten zaten (slacht)kippen en wat koeien, schapen wordt overigens niet zozeer bedreigd vol met zeelt en baars, staande langs en varkens, voor de handel. Daar staat door nieuwbouwplannen, zoals de kant zag je ze zwemmen. Urenlang tegenover dat de boerderij voor de geldt voor veel andere boeren langs dwaalden we rond door de weilanden: bewoners van Het Lage Land nog van de Hoofdweg of elders in de Prins als iemand dorst had, schepte hij met alles te koop heeft: verse eieren en melk Alexanderpolder, maar door het plan zijn klomp water uit de sloot. Vooral en paardenmest voor de rozenstruiken van de gemeente om Ruitervereniging de ochtenden waren mooi. Overal om in de nieuwe stadstuintjes in Het Lage Het Lage Land, met een manege in je heen kwaakten de kikkers en bij het Land. Kinderen kunnen op de boerderij het weiland voor de Era-flat aan de Kralingse Bos hoorde je de koekoek en hun konijn stallen. Geen vetpot voor Huslystraat, te verhuizen naar de locatie de nachtegaal.” boer Van Velde, maar zo ontstaat wel van de Venhoeve. Ook de manege een band tussen de sociaal en verbaal moet namelijk plaatsmaken. In eerste Donkere wolken sterke boer en de nieuwe wijkbewoners instantie voor woningbouw, in tweede In 1974 pakken zich echter donkere die op De Venhoeve nog iets kunnen instantie voor het recreatiegroen van wolken boven de boerderij samen. ervaren van het boerenleven in de het toekomstige Prinsenpark: de bouw Sinds in de jaren zestig de eerste vroegere polder. En voor die ervaring is van de nieuwe wijk Prinsenland werpt vrachtwagens verschenen met zand draagvlak. Niet toevalligerwijs is op dat dus dan al, midden jaren zeventig, zijn voor de nieuwbouwwijk Het Lage moment nostalgie naar het verdwijnend schaduw vooruit. Land, moesten al circa dertig colle- boerenleven in Nederland, waar na de ga-boeren ruimte maken voor wonin- oorlog in snel tempo woonwijken uit Open Erf-dagen gen. En nu lijkt Van Velde aan de beurt. de grond worden gestampt, een breed Boer Van Velde, manegehouder Het bedrijf is al met 36 hectare weiland gedragen sentiment. De tv-serie Bartje, en bewoners van Het Lage Land ingekrompen en Van Velde moet over de koppige zoon van een Drentse komen in het geweer tegen de afstand doen van vijftig koeien, veertig landarbeider, is in 1973 een doorslaand gemeentelijke schuifplannen. Er komt

HVPA Nieuwsbrief 33 | maart 2018 7 afgerond. Op 6 februari 2014 volgt de officiële opening van de in oude stijl herstelde boerderij. De boerderij en bijgebouwen worden vanaf die datum en in het kader van de maatschappelijke rol van de gemeente Rotterdam geëx- ploiteerd als activeringscentrum door Werkcentrum Boszoom van Bouman GGZ, onderdeel van de Antes Groep, die werkzaam is op het gebied van de psychiatrie en hulp bij verslaving.

Monument Helaas is het terrein niet openbaar toegankelijk. Opvallend is namelijk dat het gehele ensemble van gebouwen tot gemeentelijk monument is verklaard. een werkgroep onder auspiciën van onvolprezen boekje ‘Dik Water’. Het gaat om de boerderij zelf, een dub- Stichting Wijkopbouworgaan Prins Niet succesvol is daarentegen het bele houten schuur, twee hooimijten, Alexanderstad (de voorloper van de idee om van de boerderij een echte een tweede woonhuis, een paardenstal, deelgemeente Prins Alexander). De kinderboerderij te maken. Met de stoephok, voerkuip, welput en een werkgroep haalt vervolgens duizenden oprichting in 1967 van kinderboerderij melkbussenhuisje. En niet te vergeten handtekeningen op vóór het behoud van De Kraal in het Kralingse Bos en de monumentale Venhoevebrug! wat dan te boek staat als “de laatste van kinderboerderij De Blijde Wei in Wellicht in de toekomst een mooie boerderij van de Prins Alexander- Ommoord in 1977, zal de gemeente locatie voor Open Monumentendag? polder” en “het laatste plekje in de ongetwijfeld gedacht hebben dat de Overigens is er nog een Venhoeve: het Polder dat nog duidelijk herinnert aan Prins Alexanderpolder al goed bedeeld volkstuincomplex aan de andere kant het agrarische landschap van weleer.” was met deze voorziening. van het Lagelandsepad, draagt de naam De pers wordt gemobiliseerd, en er Venhoeve sinds de opening op 14 mei worden Open Erf-dagen georganiseerd Instortingsgevaar 1966. Waarschijnlijk is dat ook de re- waar ook weer duizenden mensen op Waarschijnlijk na het overlijden van den - om verwarring te voorkomen - dat afkomen. Op zaterdag en zondagen boer Van Velde en echtgenote wordt de monumentale boerderij van boer Van tonen klompenmakers en touwslagers, tegen het einde van de vorige eeuw Velde niet langer als De Venhoeve be- pottenbakkers, schapenscheerders en de boerderij met de bijbehorende kend staat, maar als boerderij Boszoom weefsters hun ambachtelijke vaar- gronden aangekocht door de gemeente. 60. En tot slot, de Ruitervereniging digheden. Er wordt brood gebakken en Aanleiding vormt de voorgenomen Het Lage Land? Die bestaat nog steeds stro gevlochten. Kinderen vertrekken uitbreiding en ontwikkeling van de onder de naam Manege de Prinsemolen, vanaf het erf met paard en wagen voor sportvelden tussen de Boszoom en en is gevestigd aan wat nu de Nancy een ritje in de omgeving. Het idee van de A16. Op dat moment verkeren Zeelenbergsingel heet. de Open Erf-dagen is heel duidelijk boerderij en bijgebouwen al in een om ook een voorschot te geven op de zeer slechte staat. Antikraak is in de Bronnen toekomst van de boerderij als educatief daaropvolgende jaren aanwezig om Paul Hellmann, Dik water. Wonen in centrum en kinderboerderij. verder verval tegen te gaan. Een bord een Nederlandse buitenwijk (Rotterdam De actie voor het behoud van De bij de ingang van het complex meldt 1993). Venhoeve is succesvol. De gemeente voor alle zekerheid: “Let op: gevaarlijk Emmy van Overeem, ‘Laatste boerderij komt terug op haar plan. De boerderij terrein instortingsgevaar”. In overleg van Alexanderpolder bedreigd’, in Het kan blijven staan en behoudt ook in de met Monumentenzorg en de dienst Vrije Volk, 24-8-1974. tweede helft van de jaren zeventig en in Stadsontwikkeling van de gemeente de jaren tachtig een sterke recreatieve Rotterdam wordt door projectbureau en pedagogische functie. Oostelbos Van den Berg vanaf 2010 In 1992 wordt boer Van Velde nog een plan gemaakt voor de restauratie geïnterviewd door NRC Handelsblad- van het complex. Die start uiteindelijk redacteur Paul Hellmann voor zijn in april 2012 en wordt in mei 2013

8 HVPA Nieuwsbrief 33| maart 2018 BIJZONDERE WEGEN IN PRINS ALEXANDER - DE RINGVAARTWEG

In het kader van de serie verhalen over bijzondere wegen in Prins Alexander lag een artikel over de Ringvaartweg al enige tijd op de plank. Echter, tijdens de voorbereidingen voor de vorige nieuwsbrief, ontving de redactie een artikel van Cobie Stoter over haar ouderlijk huis en omgeving aan deze Ringvaartweg. Met veel genoegen werd aan publicatie van haar verhaal voorrang gegeven. De laatste zin uit haar verhaal: “De Ringvaartweg is veranderd van een stil weggetje met huisjes en tuinderijen in een doodlopende weg met riante huizen” liet aan duidelijkheid niets te wensen over. Reden genoeg om de geschiedenis van de Ringvaartweg nog eens met u door te nemen.

Wim Heistek

Bij de droogmaking in de tweede helft van de negentiende eeuw van het plas- sengebied ten oosten van Rotterdam werd besloten alle daar aanwezige bebouwing, wegen, kaden en andere oneffenheden te verwijderen zodat het drooggevallen gebied later opnieuw kon worden verkaveld. Om de plassen werd een ringdijk aangelegd, een aanzienlijk karwei want de ringdijk had een totale lengte van 24,5 kilometer. Er werden drie zogenaamde beneden- gemalen gebouwd, in Nieuwerkerk aan den IJssel, Capelle aan den IJssel en Kralingen en een bovengemaal in Kaart van het droog te malen gebied met daarop aangegeven de Kralingseveer. De drie benedengemalen ringvaart en de gemalen. pompten het water in de ringvaart en het gemaal in Kralingseveer zorgde blijft loopen heet Ringvaartweg.” op in de voormalige dienstwoning die ervoor dat het water in de Nieuwe Maas tegelijkertijd met de vuurmakerfabriek kon worden geloosd. Na de droogma- Gemaal Kralingen in 1963 werd gesloopt. Wilt u de volle- king werden nieuwe wegen aangelegd, Het gemaal Kralingen was gelegen op dige geschiedenis van dit gemaal nog zo ook de weg die wij nu kennen als de een punt waar later de Ringvaartweg eens doorlezen, dan verwijs ik u graag Ringvaartweg en in het verlengde hier- zou komen, bij de Kralingse naar een artikel van zijn hand in onze van de Bermweg, die zich grotendeels Kerklaan. Het werd in 1900 door het nieuwsbrief 23 (december 2014/januari bevindt op grondgebied van Capelle Hoogheemraadschap van Schieland 2015). Bij een ander artikel schreef hij aan den IJssel. buiten werking gesteld omdat het in 2015: “Onze heg staat er nog steeds, gemaal van Capelle aan den IJssel na achter de vangrail, voor het stoplicht Ringvaartweg een grondige verbouwing de taken kon van de afslag Kralingen.” Bij dat artikel Het gebied waar nu de Ringvaartweg overnemen. In 1909 werd het gebouw ontvingen wij onderstaande afbeelding loopt, maakte ten tijde van de droogma- verhuurd aan de firma Dupain, een van het voormalig gemaal, later in king nog deel uit van de dan zelfstandi- vuurmakerfabrikant uit de Adrianastraat ge gemeente Kralingen en zou in 1895 in Rotterdam. Tot het midden van de ja- bij Rotterdam worden gevoegd. In dat ren twintig van de vorige eeuw werden jaar werd ook de naamsaanduiding of- daar onder andere een soort aanmaak- ficieel, wat in de dagbladen werd afge- blokjes gemaakt en stond de fabriek in kondigd: “De weg die van het café Den de volksmond, overigens ten onrechte, Burg oostwaarts den polder doorsnijdt bekend als de vuurwerkfabriek. In heet Kralingscheweg, de weg die van 1963 werd het gebouw gesloopt het punt waar de Kralingscheweg van vanwege de aanleg van rijksweg A16. de ringvaart afbuigt langs de ringvaart HVPA-lid Cees van Yperen groeide

HVPA Nieuwsbrief 33 | maart 2018 9 gebruik als vuurmakerfabriek. van olie op en schakelden de glastuin- Ringvaartweg een adres, houdende bouwers over op oliekachels. Vaak verzoek hunne woningen aan het Van akkerbouw naar tuinbouw en liep tussen de kavels langs de sloot een electrische kabelnet der gemeente aan veeteelt spoortje. Als er geoogst werd, reden te sluiten.” Inderdaad werd aan dit Ten tijde van de droogmaking had men hier de lorries af en aan. Onder andere verzoek een enkel jaar later gevolg ge- voor ogen dat de drooggevallen gron- langs de Ringvaartweg vervoerden de geven, maar buitenshuis bleef het nog den konden worden geëxploiteerd voor tuinders de producten per schouw, een lang kommer en kwel. In april 1928 akkerbouw. De grotendeels uit veen schuit met platte voor- en achtersteven, aan de gemeente Rotterdam: “Namens bestaande bodem van de polder bleek naar de veiling. Later werd het transport alle bewoners van den Ringvaartweg daarvoor toch minder geschikt en het georganiseerd, sommige tuinders had- tusschen den Kralingschenweg en nieuwe land bleek ook veel drassiger den één of meer vrachtwagens rijden. de Kralingsche Kerklaan een adres dan men aanvankelijk had gedacht. De kistjes met groente werden aan de houdende verzoek te bevorderen dat be- Nog geen vijfentwintig jaar nadat de straatkant neergezet en opgehaald. Maar doeld weggedeelte van gemeentewege eerste boeren en landbouwers zich in de of men nu tuinder was of veehouder, wordt verlicht”. Er volgden nog heftige nieuwe polder hadden gevestigd, was in beide gevallen was het hard werken. discussies, die soms via de pers werden nog slechts twee procent van de grond Twee maal per dag moesten de koeien gevoerd, maar in mei 1929 werd dan in gebruik voor landbouw. Massaal worden gemolken, een arbeidsintensief toch het besluit genomen dat deel van waren de agrariërs overgestapt op karwei want alles gebeurde nog de Ringvaartweg van verlichting te tuinbouw en veeteelt. Een goede keus handmatig. De melk werd in bussen aan voorzien. zou in later jaren blijken. Immers, het de weg gezet en door de melkfabriek aantal inwoners van Rotterdam nam in opgehaald. Voor de veeboeren was ook Landelijk gelegen de jaren rond 1900 toe met maar liefst de aanwezigheid van het Rotterdamse J. de Baat was van 1937 tot 1952 wijk- 200.000 en dan is er meer behoefte aan abattoir in van belang. Op agent in ‘de polder’, zoals het gebied en zijn er meer afzetmogelijkheden maandag werd het slachtvee vanuit tussen Kralingseweg, Ringvaartweg en voor veeteelt-en zuivelproducten dan de polder naar het abattoir gedreven, ’s-Gravenweg door de bewoners werd voor landbouwgewassen. Op grote op dinsdag ging het melkvee naar de genoemd en woonde zelf vanaf 1925 schaal werden sla, tomaten, kool en veemarkt en werd met handjeklap van aan de Ringvaartweg. In een krant van komkommers gekweekt en langs de boer aan boer verkocht. 12 juli 1973, 21 jaar na zijn pensio- ‘s-Gravenweg, Kralingseweg en de nering, werd zijn verhaal opgenomen. Ringvaartweg ontwikkelden zich Geen elektriciteit Hij gaf de sfeer aan de Ringvaartweg florerende tuinbouwbedrijven. De bewoners van de Ringvaartweg perfect weer. Saillant detail: in 1965 Tot ongeveer 1930 werd gebruik bleven in de eerste decennia van de werd W. Thomassen burgemeester gemaakt van platglaskassen, daarna vorige eeuw nog lang verstoken van van Rotterdam, ging wonen aan de steeds meer van hoge kassen. In het elektriciteit. In verband hiermee werd Ringvaartweg en werd buurman van De begin werden deze verwarmd met ko- in oktober 1918 een verzoekschrift Baat. lenkachels met als nadeel dat deze dag aangeboden aan de Rotterdamse “Het was toen het toppunt van en nacht moesten worden bijgevuld. gemeenteraad. “Van de bewoners van landelijkheid, de Kralingseweg en de In de jaren na 1945 kwam het gebruik den Kralingschenweg, Turfweg en Ringvaartweg waren nog modderpoelen waar de wagens in bleven steken als het geregend had. Er was geen elektriciteit en geen straatverlichting. En het was er doodstil. De enigen die je overdag voorbij zag komen waren de melkboer, de slager en de bakker. Alleen op zondag zag je de tuinders voorbij lopen om aan de Hoflaan naar de kerk te gaan. Het was nooit een lastige wijk, ik had met niemand moeilijkheden. De enigen met wie ik het vroeger aan de stok had waren de stropers in het Kralingse Bos, dat ook bij mijn gebied hoorde. ‘s-Nachts kon je aan de Ringvaartweg horen hoe ze in het bos aan het schieten

10 HVPA Nieuwsbrief 33| maart 2018 waren.” omdat de schepen er moesten aanmeren tuinhuisjes of waar maar plek was. Er In dezelfde krant schreef een niet om tuindermaterialen te lossen. Op werden op sommige plaatsen noodwo- bij naam genoemde journalist in zomerse zaterdagmiddagen was het er ningen geplaatst, vaak op grond van de soms lyrische bewoordingen over de altijd druk. Boeren, tuinders en tuin- tuinders. Vele hiervan bleven nog lang Ringvaartweg. Enige fragmenten uit derknechten kwamen met handdoek en na de oorlog in gebruik. Gedurende de zijn artikel dat de merkwaardige titel zeep zich insoppen om vervolgens in de avond en nacht liepen de boeren wacht had: ROTTERDAM OP KLOMPEN: ringvaart te duiken voor de wekelijkse om te voorkomen dat hun koeien door “Achter de ’s-Gravenweg en de wasbeurt. Achter ons huis was een de Duitsers werden gestolen. In de Ringvaartweg is de idylle nog werkplaats in een scheefgezakte schuur laatste jaren van de oorlog werden door volmaakt. Daar zijn nog huizen en waarin twee broers als klompenmakers de Duitsers tankwallen opgeworpen, tuinderijen die helemaal schuilgaan hun producten fabriceerden voor ieder onder andere aan de Kralingseweg achter zwaar geboomte. Daar zijn nog die op klompen liep.” bij de Turfweg. De bezetter hoopte huizen die gelijk een middeleeuwse hiermede een eventuele geallieerde vesting helemaal zijn omgeven door De oorlogsjaren invasie te belemmeren. Hiervoor water. En wat voor water! Degelijke Nadat op 14 mei 1940 het Duitse bom- diende een aantal woningen te worden vooroorlogse sloten, barstensvol kroos, bardement op Rotterdam plaatsvond gesloopt. Aan de Ringvaartweg 133 riet en eenden. Langs de Ringvaartweg trokken eindeloze rijen mensen weg stond het kerkje Zaait aan alle wateren. hoor je bij tijd en wijle niets anders uit de brandende stad. Henk Hofland In 1940 had kapper Krabbendam in een dan vogelgetjilp en hommelgezoem. in zijn boek ‘Het diepste punt van houten gebouwtje op dat terrein zijn Andere geluiden zijn het ratelen van Nederland’ hierover: “Zij reden naar de kapsalon, die eerder aan de Dijkstraat een handgeduwde grasmaaimachine ’s-Gravenweg rechtsaf de polder in. Het in Kralingen door het bombardement en het knipknip van een heggenschaar. ging langzaam. De weg was in beslag verloren was gegaan. In 1944 moest hij Melkbussen rammelen en hooibergen genomen door vluchtende mensen, een op gezag van de Duitsers daar weg, te- zijn hoog opgetast. Het vee graast in stoet waar geen begin en geen eind aan gelijk met een brandweerhuisje, omdat de wei of wat daarvan over is sinds een was. Lopend, duwend achter handkar- de Duitsers er luchtdoelgeschut gingen paar honderd meter verder plotseling ren, naast zwaar bepakte fietsen, paard plaatsen. De kapper kon het houten als een fata morgana Alexanderstad en wagens vol en daarnaast auto’s in gebouwtje als een bouwpakket uit verrijst. Zo is Rotterdam op klompen. sukkelgang, toeterend, een lang traag elkaar halen en weer opbouwen bij een Een gebied waar iedereen wel wil voortkruipend wezen, de Rotterdamse neef aan de Kralingse Kerklaan. Net na wonen, een gebied waar het nog echt bevolking. In de weilanden liggen de oorlog werd het kerkje afgebroken stil kan zijn.” mensen apathisch in het gras”. en op de fundatie bouwde de kapper Veel boeren en tuinders, uiteraard zijn kapsalon weer op. Op de hoek van Jeugd aan de Ringvaartweg ook aan de Ringvaartweg, vingen de de Turfweg en Ringvaartweg, op een Voor de oorlog, maar ook nog de eerste vluchtelingen op. Ze konden slapen terrein naast de losplaats voor kolen decennia na de oorlog was er voor op stro in een schuur, op zolders, in voor het gemaal en voor de tuinders, de kinderen van de Ringvaartweg in werd een nieuwe kerk gebouwd, de de naaste omgeving geen school en Oosterkapel. moesten zij dagelijks te voet of per fiets naar een school in de buurt van de Nieuwe rijkswegen Oudedijk in Kralingen. Eenmaal thuis Tot in de jaren zestig van de vorige was er genoeg te doen, nogmaals Cees eeuw ging de route per auto vanuit van Yperen in een eerder artikel in deze Rotterdam naar Gouda/Utrecht via de nieuwsbrief: “De Ringvaartweg was in Oudedijk, Kortekade en Plaszoom naar mijn jeugd een geliefde wandelroute de Hoofdweg en begon daar de weg van verschillende wandelverenigingen naar Utrecht. Het sterk toenemende ver- uit Rotterdam en de ringvaart was keer vanuit het zuiden van het land naar de schaatsroute van de legendarische Rotterdam en vandaar naar alle wind- pijpentocht naar Gouda. Als kind zwom streken werd sterk belemmerd door de ik ‘s-zomers met mijn broertjes en beperkte capaciteit van de Maastunnel. vriendjes in de ringvaart bij de fabriek. In 1960 werden nieuwe plannen Slootje springen was een favoriete bekendgemaakt voor nieuwe wegen bezigheid. We speelden ook graag bij rondom de Prins Alexanderpolder en op de losplaats van het gemaal. Daar werd het nevenstaande kaartje zijn duidelijk gezwommen, want het was er vrij diep te herkennen de oude route, de nieuwe

HVPA Nieuwsbrief 33 | maart 2018 11 rijksweg, de (niet meer) gebruikte spoorlijnen en ook de Ringvaartweg. Een bijzonder bericht bij de schets: “Bij deze situering is rekening gehouden met een grootse ontwikkeling van het stadsgebied tussen Rotterdam en Capelle. Hier worden enkele tienduizenden woningen gebouwd. Er zal een compleet nieuwe stad ontstaan.” Inderdaad, niet lang hierna zou de eerste paal worden geslagen voor de wijk Het Lage Land, later gevolgd door Ommoord. Een ander deel in het bericht is niet helemaal uitgekomen: “in een verdere toekomst zal de Kralingseweg hoofdzakelijk voor fietsers en wandelaars dienen. De Ringvaartweg neemt dan de functie van Oost-Westverbinding over.” Duidelijk te zien is de grootte van de te onteigenen tuinbouwgronden. In 1965 zou de van Brienenoordbrug in gebruik worden genomen en in het het bestemmingsplan voor onrust procedure dat het snel werken ten verlengde daarvan de nieuwe rijksweg. zorgen, tuinders konden niet meer in- behoeve van de woningbouw vrijwel vesteren en keken uit naar alternatieve onmogelijk wordt.” Rotterdam heeft grond nodig mogelijkheden om hun bedrijf elders Al in de jaren vijftig besloot de voort te zetten. Van de ingediende Landelijk karakter blijft in tact gemeente Rotterdam het gehele gebied bezwaarschriften werden er enkele Toen in 1973 een journalist tegen tussen Kralingsebos en Capelle vol gegrond verklaard, maar toch moesten de adjunct-directeur van de dienst te bouwen. Als in de nieuwe wijk alle kassen weg en mochten veel hui- Stadsontwikkeling, ir. Storm, opmerkte: Het Lage Land de eerste huizen nog zen, soms met een schuur, blijven staan “Rotterdam gaat dit unieke stuk maar nauwelijks zijn opgeleverd en voor zover deze de uitbreidingsplannen, platteland binnen zijn eigen gemeen- het nog drie jaar zou duren voor in ook bij de aanleg van wegen, niet in tegrenzen dus opruimen” antwoordde Ommoord de eerste paal de grond zou de weg zouden staan. De percelen met deze vol vuur: “We gaan het juist niet ingaan, werden de bewoners van de vaak honderden meters tuinbouwgrond opruimen, we gaan het juist zo veel Kralingseweg en Ringvaartweg opge- met daarop kassen dienden de tuinders mogelijk proberen te behouden. Twintig schrikt met voor hen onheilspellend aan de gemeente te verkopen. jaar geleden, ja toen wilde Rotterdam nieuws. In april 1962 stond dit bericht het hele gebied opruimen. Gewoon in de krant: “Het gemeentebestuur Keihard politiek oordeel alles plat en dan maar flats bouwen. Dat heeft de Kralingse wijkraad ter Het uur u naderde voor de bewoners was gezien de woningnood van toen beoordeling toegezonden het ontwerp met rasse schreden. Dit was te merken wel begrijpelijk, maar intussen is men van een uitbreidingsplan, in hoofdzaak aan het aantal ingezonden stukken en toch wel tot de conclusie gekomen dat voor gronden ter weerszijden van de redactionele artikelen in de media. Op de schoonheid en de intimiteit van dit Kralingseweg en ten noorden van de 18 februari 1971 stond de vaststelling gebied toch te kostbaar zijn om zo de Ringvaartweg. Een consequentie van van de plannen op de agenda van de grond in te stampen. Het gebied tussen dit plan is, dat de gemeente in de loop gemeenteraad en bewoners vroegen, Het Lage Land en de Kralingseweg van een aantal jaren terreinen moet met instemming van de VVD, om wordt een groengordel waarin het verwerven waarop tuinbouwbedrijven uitstel van de behandeling van de huidige kerkhof Oud-Kralingen en gevestigd zijn.” Een deel van de onteigeningsplannen. Verantwoordelijk het Prinsenpark worden opgenomen. raad was nog niet al te enthousiast PvdA-wethouder Jettinghoff was Ringvaartweg, Kralingseweg en voor de plannen, een ander deel zag keihard in zijn oordeel: “Er moet ont- ’s-Gravenweg blijven zo veel mogelijk de noodzaak in: “de woningbouw eigend en gebouwd worden, daar vecht intact en tussen die wegen komt aan het vraagt nu eenmaal offers, ook in ik met kracht voor. De onteigening zit landschap aangepaste laagbouw.” Rotterdam.” Binnen drie maanden mij erg hoog. De eigenaars worden zo De uiteindelijke structuurschets van het werden achtentwintig bezwaarschriften goed beschermd bij deze wettelijke gebied, dat later de naam Prinsenland ingediend. In de volgende jaren bleef

12 HVPA Nieuwsbrief 33| maart 2018 zou krijgen, bevatte niet alleen een historische analyse van het nog te ontwikkelen gebied, maar integreerde ook de identiteit van de bestaande landschappelijke structuur, inclusief een aantal kleinere buurten in een nieuwe woonwijk waar 5.500 huizen zouden worden gebouwd. Het plan maakte een onderscheid tussen de laag gelegen Prins Alexanderpolder (de droogma- kerij, rond 6,60 meter beneden NAP) en het nooit afgegraven veenland langs de ’s-Gravenweg (het bovenland, circa 2,35 meter onder NAP). Ook werden de lintbebouwing en verkaveling langs Kralingseweg en Ringvaartweg als te behouden elementen gezien. De Ringvaartweg werd, mede door de aanleg van de metro, een doodlopende De Ringvaartweg, een doodlopende weg en diende alleen voor autobe- langzaam verkeer. Maar het landschap- weg, maar wel landelijk. stemmingsverkeer en voor recreatief pelijk karakter bleef behouden.

STRAATNAMEN IN PRINS ALEXANDER: DE EVERAERTSTRAAT

De Everaertstraat vinden we in Het Lage Land. In februari 1965 werd besloten dat de straat de naam kreeg van Evert Spoorwater, ook wel meester Everaert genoemd, een architect uit de vijftiende eeuw. Bijzonder is dat de straat niet Spoorwaterstraat heet, maar dat Evert Spoorwater bekender is onder zijn voornaam.

en gemetseld hoefden te worden. Dit de Pieterskerk in Leiden. Bovendien Frans Helleman zorgde ervoor dat geen eigen loods was hij stadswerkman in Antwerpen, nodig was op de bouwplaats en dat het Middelburg en Veere. In de laatste twee Everaert Spoorwater werd geboren in werk zonder permanente aanwezigheid steden leverde hij waarschijnlijk het Brussel en stierf in 1474 in Antwerpen. van de bouwmeester kon worden ontwerp voor de stadhuizen. Hij heeft een belangrijk stempel uitgevoerd. Dit systeem werd vooral gedrukt op de architectuur in Brabant, toegepast bij de grote stadskerken in Zeeland en Holland. Hij begon zijn Holland, waar geen steen in de nabij- carrière als steenhouwer en steenleve- heid gewonnen kon worden. rancier, maar legde zich al vroeg toe op Spoorwater was vanaf 1439 loodsmees- ontwerpen en bouwbegeleiding. Vanuit ter van de Onze-Lieve-Vrouwekerk in zijn standplaats Antwerpen werkte hij Antwerpen. Daarnaast leidde hij de als architect in een groot gebied dat bouw van de Grote Kerk in Dordrecht zich uitstrekte tot Haarlem. en van de Sint-Gertrudiskerk in Bergen- op-Zoom. Hij was als werkmeester Spoorwater perfectioneerde een werk- ook verbonden aan de Sint-Bavokerk wijze waarbij voor grote bouwwerken in Haarlem en verantwoordelijk voor een plan werd gemaakt op grond waar- de Sint-Willibrordusbasiliek in Hulst, van vrijwel alle natuurstenenonderdelen waar onder zijn leiding het koor en de bij Belgische steengroeven konden kapellenkrans ontstonden. worden besteld, zodat zij op de plaats Hij leverde advies voor de toevoeging van bestemming slechts pas gemaakt De Grote Kerk in Dordrecht. van extra zijbeuken aan het schip van

HVPA Nieuwsbrief 33 | maart 2018 13 SECRETARIAAT Heeft u vragen of opmerkingen? Neem dan contact op met het Secretariaat van de HVPA: 06 - 539 237 60 email: [email protected]

LID WORDEN VAN DE HVPA? U kunt lid worden door of € 15,- of € 12,- voor 65+ over te maken op rekeningnr. NL18 RABO 0140 2657 08 t.n.v. Historische Vereniging Prins Alexander.

De HVPA werd van 2007 tot 2014 financieel ondersteund door deelgemeente Prins Alexander. Vanaf 2014 worden we financieel ondersteund door de gemeente Rotterdam.

COLOFON Aan deze nieuwsbrief werkten mee: Wim Heistek Frans Helleman Willy Hilverda Onno de Wit

Redactie: Wim Heistek UITGAVE HVPA EN WBOOKS Willy Hilverda ‘De Prins Alexanderpolder en Rotterdam. Van veenmoeras tot polder- Fotoverantwoording: stad’ is een uitgave van de HVPA en p 1. Onno de Wit WBOOKS. Het boek is onder andere te p 2. archief HVPA koop in de Rotterdamse boekhandels en p 3. archief HVPA kost € 19,95. p 4. Anita van Peski p 4. archief HVPA p 5. internet p 5. archief HVPA, via mw. A. Uittenbogaart p 6. Floris van Lottum p 6. Onno de Wit p 7. Het Vrije Volk, 5 sept. 1974 p 8. Oostelbos Van den Berg, Reeuwijk p 9. archief HVPA p 9. Cees van Yperen p 10. Cees van Yperen p 11. archief HVPA p 12. archief HVPA CONTRIBUTIE 2018 CONTRIBUTIE 2016 p 13. archief HVPA U kunt de contributie voor 2018 betalen Heeft u uw contributie voor 2016 nog niet betaald? p 13. Willy Hilverda Doedoor dat het dan bedrag zo snel over mogelijk te maken op ons op rekeningnummer: bankreke- ningnummer NL18 RABO 0140 2657 08 t.n.v. NL18 RABO 0140 2657 08 ISSN 2210-9293 Historische Vereniging Prins Alexander. t.n.v. Historische Vereniging Prins Alexander.