Załącznik do Uchwały Nr XI/80/2008 Rady Gminy Bierzwnik z dnia 15 lutego 2008r.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY BIERZWNIK NA LATA 2008-2020

Sporządził:

Horyzontalny zespół zadaniowy ds. rozwoju lokalnego w składzie:

1. Piotr Krzyżanowski – koordynator 2. Władysława Trzuskowska – członek 3. Danuta Banaś - członek 4. Bogumił Obrębski – członek 5. Lech Sławnikowski – członek 6. Anna Marczuk – Szumielewicz - członek 7. Daniel Domagała - członek przy wsparciu pracowników Urzędu Gminy, gminnych jednostek organizacyjnych oraz sekretarza gminy.

Bierzwnik, luty 2008r. SPIS TREŚCI

str.

WSTĘP 3 ROZDZIAŁ I. Przeszłość gminy Bierzwnik oraz aktualna sytuacja społeczno-gospodarcza 5 I. Przeszłość gminy 5 II. Aktualna sytuacja społeczno-gospodarcza 6 1. Położenie 6 2. Sytuacja demograficzna 7 3. Środowisko przyrodnicze i klimat 10 4. Rolnictwo 12 5. Infrastruktura techniczna i komunalna 16 6. Kultura 18 7. Stowarzyszenia 19 8. Sport 21 9.Opieka społeczna 19 10. Ochrona zdrowia 21 11.Oświata 22 12.Bezrobocie 23 13.Turystyka 27 14.Wzgórze klasztorne i inne zabytki w gminie Bierzwnik 29 15.Przedsiębiorczość 31 16. Budownictwo 32 17.Ochrona środowiska 32 18.Bezpieczeństwo w gminie 34 19.Budżet gminy 36 ROZDZIAŁ II. Cele gminy Bierzwnik na lata 2008-2020 41

I. Analiza SWOT 41 II.Cele gminy Bierzwnik na lata 2008-2020 46

ROZDZIAŁ III. Kontrola i monitorowanie strategii 49

2 Wstęp

Programowanie rozwoju jest bardzo ważną dziedziną, do której realizacji gmina zobowiązana jest na mocy przepisów prawa (Ustawa o samorządzie gminnym z dnia 8 marca 1990r.; Dz.U. z 2001, Nr 142, poz. 1591 z późn. zm.). Jednym z narzędzi służących programowaniu jest opracowanie strategii rozwoju gminy. Dokument ten określa kierunki rozwoju gminy, formułuje strategiczne cele, których realizacja w określonym horyzoncie czasu zapewnieni szeroko rozumiany rozwój gminy, czyli rozwój we wszystkich dziedzinach życia istotnych dla jakości życia mieszkańców gminy. Gmina Bierzwnik, jako wspólnota samorządowa obejmująca swoim zasięgiem wszystkich mieszkańców zamieszkujących na określonym terytorium, zobowiązana jest do opracowania swojej strategii rozwoju oraz podejmowania działań, które będą służyły realizacji wszystkich wyznaczonych w niej celów. Jeszcze inną funkcją strategii, nadającą jej szczególnego znaczenia jest fakt, iż posiadanie strategii rozwoju jest podstawą ubiegania się o środki pomocowe (pozabudżetowe) krajowe jak i z funduszy strukturalnych. Koniecznym wymogiem przy opracowywaniu strategii jest przeprowadzenie analizy sytuacji społeczno-gospodarczej w gminie w momencie wyjściowym. Dopiero po dokonaniu takiej oceny możliwe jest wyznaczenie kierunków działania. Z tego względu stosunkowo dużo miejsca w niniejszym dokumencie poświęcono właśnie części diagnostycznej. Kolejnym ważnym krokiem, podjętym w procesie opracowywania strategii było przeprowadzenie w różnych formach konsultacji społecznych. Z odbytych konsultacji wyciągnięto wnioski, które stały się podstawą do opracowania celów strategicznych gminy. Strategia gminy Bierzwnik określa kierunki rozwoju gminy Bierzwnik na lata 2008-2020. Cele gminy Bierzwnik określone w niniejszym dokumencie są zgodne z celami Strategii Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego do roku 2020 oraz z celami Strategii Rozwoju Powiatu Choszczeńskiego na lata 2007-2015.

Strategia gminy Bierzwnik na lata 2008-2020 składa się z następujących części:

I. Wstępu – zawierającego informacje podstawowe dotyczące Strategii Gminy Bierzwnik II. Diagnozy – obejmującej informację o przeszłości gminy Bierzwnik oraz analizę stanu istniejącego w najważniejszych sferach funkcjonowania gminy III. Analizy SWOT – zawierającej identyfikację sił i słabości w układzie wewnętrznym gminy oraz szans i zagrożeń dla jej rozwoju znajdujących się w jej szeroko rozumianym otoczeniu IV. Celów rozwoju gminy Bierzwnik – wyodrębnionych w poszczególnych sferach funkcjonowania gminy V. Kontroli i monitoringu Strategii.

Narzędziami realizacji strategii są plany i programy gminne. Są to dokumenty kroczące, korygowane w zależności od zmian w otoczeniu zewnętrznym i wewnętrznym gminy. Aktualnie są to następujące dokumenty:

 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Bierzwnik na lata 2004-2007 z perspektywą na lata 2008-2011,

3  Program Ochrony Środowiska dla Gminy Bierzwnik na lata 2004-2007 z perspektywą na lata 2008-2011,  Plan Rzeczowo Finansowy Modernizacji Sieci Wodociągowej oraz Hydroforni na terenie Gminy Bierzwnik,  Program Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi na rok 2008,  Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Bierzwnik,  Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego.

W opracowaniu są kolejne dokumenty, które są ściśle związane ze Strategią:

 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Bierzwnik na lata 2008 – 2013,  Wieloletni Plan Inwestycyjny Gminy Bierzwnik na lata 2008 – 2013.

4

Rozdział I.

PRZESZŁOŚĆ GMINY BIERZWNIK ORAZ AKTUALNA SYTUACJA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA

1. Przeszłość gminy

Bierzwnik jest miejscowością pogranicza słowiańsko-germańskiego, stąd w swej tysiącletniej historii administrowany był przez słowiańskie władze plemienne, następnie przez wiele wieków znajdował się w granicach państwa niemieckiego, aby po 1945 roku znowu znaleźć się w państwie polskim. Historyczne losy miejscowości przekładały się na jej rozwój lub zastój w zakresie rozwiązań ustrojowych i gospodarczych. W swej wczesnej historii najistotniejszy wpływ na rozwój okolic Bierzwnika wywarło opactwo cysterskie założone w XIII wieku. Opactwo to, oprócz wpływów kulturowych i szerzenia chrześcijaństwa, w istotny sposób zmieniało gospodarkę, unowocześniając ją według wzorów i osiągnięć z krajów Europy Zachodniej – Francji, Niemiec, Włoch i Skandynawii. W miejsce wykarczowanych lasów powstawały nowe wsie, a Bierzwnik został miejscowością gminną na prawie niemieckim. Po drugiej wojnie światowej władze polskie utworzyły w Bierzwniku jednostkę administracji państwowej – gminę. Jej dość szeroki zasięg został w krótkim czasie okrojony przez wydzielenie rad gromadzkich – jednostek administracyjnych o małym zasięgu, ale też i o ograniczonych kompetencjach w następujących miejscowościach: Kolsk, Klasztorne, Łasko, Zieleniewo. Rady gromadzkie były transmisją ideologiczną panującego ustroju, jak też realizowały szereg funkcji gospodarczych, szczególnie w zakresie rolnictwa i gospodarki leśnej – warunki naturalne preferowały te dziedziny gospodarki. Mimo wielu ograniczeń gospodarka rolna i leśna stawała się coraz bardziej wydajna i zaspokajała potrzeby mieszkańców oraz dawała produkcję towarową na rynek. Dystans społeczno-gospodarczy kraju w stosunku do krajów Europy Zachodniej pogłębiał się, a władze państwowe utworzyły w miejsce rad gromadzkich gminy państwowe. Wyposażono je w większe uprawnienia, poszerzając równocześnie wolność gospodarczą, a z racji większego terytorium dysponowały one większymi budżetami. Gmina Bierzwnik wchłonęła więc z powrotem wsie z rad gromadzkich w Łasku, Zieleniewie, Klasztornem i Kolsku w roku 1973. Gmina wykorzystała szansę rozwojową w latach siedemdziesiątych: zwodociągowano wsie, przebudowano sieć energetyczną, zmodernizowano infrastrukturę komunikacyjną, poszerzono bazę szkolnictwa podstawowego, powstała sieć ośrodków kultury, powstał ośrodek zdrowia i czytelnia, budynek administracyjny gminy, szereg domów mieszkalnych, a nade wszystko wyzwolona została inicjatywa społeczno-gospodarcza mieszkańców gminy, za co gmina zajmowała miejsca na podium w Szczecinie i w Warszawie. W 1975 roku w związku z reorganizacją województw gmina została włączona w strukturę województwa gorzowskiego. W roku 1990 gmina stała się gminą samorządową, obejmującą obszar 239 km2, 15 sołectw, około 5000 mieszkańców i przejęła część mienia państwowego na własność komunalną. W 1999 roku w wyniku nowego podziału administracyjnego państwa gmina Bierzwnik włączona została do województwa zachodniopomorskiego.

5 2. Aktualna sytuacja społeczno-gospodarcza

2.1. Położenie Według podziału administracyjnego Polski Gmina Bierzwnik leży w południowej części powiatu choszczeńskiego, położonego w województwie zachodniopomorskim. Sąsiaduje z gminami: - od północnego zachodu graniczy z gminą Choszczno (woj. zachodniopomorskie), - od północnego wschodu z gminą Drawno (woj. zachodniopomorskie), - od południa z gminami Dobiegniew i Strzelce Krajeńskie (woj. lubuskie), - od zachodu z gminą Krzęcin (woj. zachodniopomorskie). Gmina Bierzwnik jest gminą wiejską, jej siedzibą jest największa jednostka osadnicza - Bierzwnik, przez który przebiega wojewódzka trasa nr 160, łącząca się z drogą krajową nr 22 Gorzów - Gdańsk oraz drogą krajową nr 10 Szczecin - Bydgoszcz. Odległość Bierzwnika od poszczególnych dróg wynosi: - od drogi nr 22 - 10 km - od drogi nr 10 - 40 km. Gmina Bierzwnik położona jest peryferyjnie w stosunku do:  głównych obszarów aktywności gospodarczej województwa zachodniopomorskiego: - obszaru aglomeracji szczecińskiej, - strefy nadmorskiej i przygranicznej:  głównych ośrodków obsługi: metropolitarnych i regionalnych;  głównych przejść granicznych (Kołbaskowo - 114 km, Krajnik Dolny - 83 km, Kostrzyń - 103 km;  lotniska w Goleniowie - 110 km,  portu morskiego w Szczecinie i Świnoujściu, Odległość siedziby gminy wynosi od: - ośrodka wojewódzkiego Szczecina - 95 km, - ośrodka powiatowego Choszczna - 25 km, - innych ośrodków: - Gorzowa Wlkp. - 54 km, Poznania -146 km, Zielonej Góry - 165 km, Berlina 206 - km.

W gminie Bierzwnik wyróżnia się 15 sołectw oraz 42 miejscowości (patrz Tabela 1). Obszar gminy zajmuje powierzchnię 239 km2.

Tabela 1 Wykaz sołectw i miejscowości w obrębie sołectw w Gminie Bierzwnik Sołectwa Miejscowości w obrębie sołectw 1. Bierzwnik Bierzwnik (wieś), Smędowa (kol.), 2. Breń Breń (wieś), Gajno (kol.), Kawno (kol.), Kunica (kol.) 3. Górzno Bożejewko (kol.), Chełmienko (kol.), Górzno (wieś), 4. Jaglisko Jaglisko (wieś), 5. Klasztorne Klasztorne (wieś), 6. Kolsk Kolsk (wieś), Krzywin (kol.),Kołecko (kol.), Ostromęcko (kol.), 7. Łasko Chyże (kol.), Łasko (wieś), 8. Pławno Bukowie (kol.), Kłodzin (kol.), Pławienko (kol.), Pławno(wieś), Sojec (kol.), 9. Płoszkowo Budzice (kol.), Kruczaj (kol.), Płoszkowo (wieś), 10. Przeczno Przeczno (wieś), Trzebicz (kol.), 11. Rębusz Grzywna (kol.), Kosinek (Kol.), Przykuna (kol.), Rębusz (wieś), 12. Starzyce Starzyce (wieś), 13. Strumienno Strumienno (wieś), 14. Wygon Antoniewko (osada), Piaseczno (osada), Wygon (wieś), 15. Zieleniewo Czapliska (osada), Dołżyna (osada), Malczewo (przysiółek), Zgorzel (osada), Zdrójno (kol.), Zieleniewo (wieś). 6

2.2. Sytuacja demograficzna

Gęstość zaludnienia w gminie Bierzwnik wynosi 21 osób na 1 km2. Dla porównania wielkość ta w powiecie choszczeńskim kształtuje się na poziomie 38 osób, natomiast w województwie zachodniopomorskim wynosi 76 osób, a w kraju 124 osoby. Powyższe dane świadczą o tym, że gmina Bierzwnik jest jednostką terytorialną o bardzo niskiej gęstości zaludnienia. Społeczeństwo (ludność gminy) w procesie rozwoju lokalnego odgrywa rolę podmiotu tego procesu. Ludność gminy wpływa na kształt ustroju i systemu gospodarczego oraz na charakter i skład organów władzy samorządowej. Z tego względu ocena sytuacji demograficznej jest jednym z czynników warunkujących możliwości i potrzeby rozwoju gminy. Do oceny tego stanu w gminie Bierzwnik wybrano takie czynniki jak: wiek przedprodukcyjny, produkcyjny oraz wiek poprodukcyjny, przyrost naturalny. Gminę Bierzwnik na dzień 31.12.2006r. zamieszkiwało 5047 osób.

Wykres 1. Kształtowanie się liczby mieszkańców w latach 2000 –2006

Liczba mieszkańców Gminy Bierzwnik w latach 2001- 2006

5180 5160 2001 5140 5120 2002 5100 2003 5080 2004 5060 2005 Liczbaosób 5040 2006 5020 5000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Lata

Źródło: Dane Urzędu Gminy w Bierzwniku

Powyższy wykres pokazuje systematyczny spadek liczby mieszkańców w gminie.

Tabela 2 Wskaźniki demograficzne w latach 2001 – 2006 Lp. Wyszczególnienie 2001 2002 2003 2004 2005 2006 1 przyrost naturalny 14 5 -9 -9 18 -5 2 urodzenia 59 46 46 46 64 46 3 zgony 45 41 55 55 46 51 4 saldo migracji -25 -2 5 3 -15 -45 5 napływ ludzi 38 52 48 55 48 29 6 odpływ ludzi 63 54 43 52 63 74 Źródło: Bank Danych Regionalnych GUS

W krajach o rozwiniętej gospodarce, zmniejszenie się liczby mieszkańców na terenach gminy spowodowane migracją, jest uznawane za zjawisko negatywne, ze względu na potrzeby i możliwości rozwojowe obszarów wiejskich. W polskich warunkach tereny wiejskie

7 charakteryzują się dużym bezrobociem wśród mieszkańców niezwiązanych z rolnictwem oraz znacznymi nadwyżkami siły roboczej w rolnictwie. W tej sytuacji odpływ mieszkańców z terenu gminy wydaje się zjawiskiem naturalnym. Osoby decydujące się na migrację czynią to w większości z przyczyn ekonomicznych. Z punktu widzenia przyszłych potrzeb rozwojowych gminy migracja jest zjawiskiem negatywnym, ponieważ utrzymywanie się migracji (głównie młodzieży) prowadzi do deformacji struktury demograficznej w gminie, co z kolei ograniczyć może w przyszłości możliwości rozwojowe. Struktura ludności pod względem wieku ma znaczenie ekonomiczne, poprzez rodzaj i rozmieszczenie działalności gospodarczej. Podstawowy podział społeczeństwa dzieli się na trzy grupy ludności w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym oraz poprodukcyjnym.

Tabela 3 Liczba osób według podziału na wiek w latach 2001 – 2006

Lp. Wyszczególnienie 2001 2002 2003 2004 2005 2006 1 Wiek przedprodukcyjny 1136 1234 1260 1229 1216 1132 kobiety 539 575 588 516 543 519 mężczyźni 597 659 672 713 673 613 2 Wiek produkcyjny 3147 3087 3109 3123 3141 3143 kobiety 1420 1396 1409 1419 1445 1435 mężczyźni 1727 1691 1700 1704 1716 1708 3 Wiek poprodukcyjny 877 823 771 768 751 771 kobiety 312 271 246 246 246 261 mężczyźni 565 552 525 522 505 510 Ogółem 5160 5144 5140 5120 5108 5046 Źródło: Dane Urzędu Gminy w Bierzwniku

Wykres 2. Struktura mieszkańców gminy Bierzwnik w latach 2001 – 2006

3500

3000

2500

2000

1500 wiek przedprodukcyjny 1000 wiek produkcyjny 500 wiek poprodukcyjny 2001 2002 2003 2004 2005 2006

8 Wykres 3. Struktura mieszkańców gminy Bierzwnik w wieku przedprodukcyjnym z podziałem na płeć w latach 2001 – 2006

800

700

600

500

400

300

200

100 kobiety

0 mężczyźni 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Źródło: dane Urzędu Gminy w Bierzwniku

Wykres 4. Struktura mieszkańców gminy Bierzwnik w wieku produkcyjnym z podziałem na płeć w latach 2001 – 2006

1800

1600

1400

1200

1000

800

600

400 kobiety 200 mężczyźni 0 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Źródło: Dane Urzędu Gminy w Bierzwniku

9

Wykres 5. Struktura mieszkańców gminy Bierzwnik w wieku poprodukcyjnym z podziałem na płeć w latach 2001 – 2006

600

500

400

300

200

100 kobiety

mężczyźni 0 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Źródło: Dane Urzędu Gminy w Bierzwniku

Spada liczba mieszkańców gminy Bierzwnik w latach 2001 – 2006:  Liczba osób w wieku przedprodukcyjnym w 2006r. w stosunku do roku 2004, kiedy było najwięcej osób spadła o 91 osób,  Liczba osób w wieku produkcyjnym w 2006 roku w stosunku do roku 2001 spadła o 4 osoby,  Liczba osób w wieku poprodukcyjnym w 2006 roku w stosunku do roku 2001 spadła o 106 osób. Ogółem liczba mieszkańców od 2001 roku zmniejszyła się o 114 osób.

W gminie Bierzwnik na przestrzeni ostatnich sześciu lat zaobserwować można, że w latach 2001 – 2003 zaznaczył się wzrost liczby osób w wieku przedprodukcyjnym, od 2001 roku następuje systematyczny spadek liczby ludności. Liczba ludności w wieku produkcyjnym w latach 2001 – 2003 obniżyła się, nieznaczny wzrost zaznacza się od 2004 roku. Zmniejsza się liczba mieszkańców w wieku poprodukcyjnym, nieznaczny wzrost zaznaczył się w roku 2006. Wiąże się to ze spadkiem liczby mieszkańców spowodowanym małym przyrostem naturalnym a także migracją ludności (odpływ ludności).

2.3. Środowisko przyrodnicze i klimat

Gmina Bierzwnik charakteryzuje się niezwykle zróżnicowanym obszarem pod względem przyrodniczym. Na jej terenie znajduje się Drawieński Park Narodowy bogaty w unikalne okazy fauny i flory. Lasy w Gminie Bierzwnik stanowią aż 53,61 % powierzchni ogólnej, użytki rolne 35,6 % a jeziora ok. 5 %. Zróżnicowany krajobraz, duża liczba jezior i zieleni, wyróżniona strefa ciszy oraz czyste powietrze stanowią dogodne warunki dla rozwoju turystyki. Na szczególną uwagę zasługują jeziora, których mamy na terenie gminy aż 42. Do największych zaliczamy jezioro Wielkie Wyrwy o powierzchni 221,78 ha, Bierzwnik o powierzchni 202,93 ha, Smolary o powierzchni 86,18 ha, Piaski o powierzchni 72,56 ha.

10 Jeziora te charakteryzują się dużą przejrzystością wody, piaszczystym, twardym dnem i wąskim pasem szuwarów.

Obszary i obiekty cenne pod względem przyrodniczym

Istniejące obszary i obiekty chronione :

- Drawieński Park Narodowy ( powierzchnia całkowita 11 390,44 ha, w tym 72 ha na terenie gminy Bierzwnik) – odznacza się bogactwem występujących tu typów ekosystemów. Większa część lasów Parku ma charakter półnaturalny. Do siedlisk naturalnych należą torfowiska i ekosystemy wodne – rzek i jezior. Obszar Parku położony w gminie Bierzwnik nie wyróżnia się szczególnymi walorami, natomiast duże walory krajobrazowe reprezentuje otulina. Obejmuje fragment równiny sandrowej z wciętymi w jej powierzchnie rynnami mezotroficznych jezior Piaski i Rokiet. - Rezerwat przyrody „Łasko” ( 16,95 ha ) – porośnięty 150 – letnim lasem bukowo – sosnowym z kolonią czapli siwej - Rezerwat przyrody „Wyspa na jeziorze Bierzwnik” ( 1,13 ha ) o kształcie wrzeciona wyniesionego ponad lustro wody na 5 – 8 metrów. Wyspa bez trzcin, w której występuje rzadko spotykana kłoć wiechowata, liczne okazy lip ( 3 –5 m. w obwodzie), sosny ( 2,86 m. ) i buki. - Rezerwat przyrody „Źródlisko Skrzypowe” ( 1,05 ha) – w dolinie rzeki Kaczynki łączącej jeziora Starzyce i Wielkie, w miejscowości Klasztorne. W podmokłym lesie występują okazy skrzypu olbrzymiego o wysokości 1,5 – 2 m. nadając mu charakter podgórski, nietypowe dla lasów nizinnych. - Obszar Chronionego Krajobrazu „Bierzwnik” ( 30634 ha). Zajmuje on tereny leśne, pozostawiając enklawy polne gminy poza granicami. O walorach krajobrazowych decydują głównie: jeziora, bogata rzeźba rynien glacjalnych, śródleśne torfowiska i łąki.

Pomniki przyrody

Na terenie gminy istnieje 17 obiektów uznanych za pomniki przyrody. Są to: - dąb szypułkowy w Chłopowie - lipa drobnolistna – grupa 2 drzew w Pławienku - 2 dęby szypułkowe w Kolsku - 2 dęby szypułkowe w Bierzwniku, park wiejski - dąb szypułkowy w Breniu - 2 klony zwyczajne w Bierzwniku, park wiejski - buk zwyczajny w Bierzwniku, park wiejski - 2 modrzewie europejskie w Bierzwniku, park wiejski - świerk pospolity w Bierzwniku, park wiejski - lipa drobnolistna w Klasztornej, park wiejski - modrzew polski, grunty wsi Zieleniewo – Kozłów - miłorząb dwuklapowy , leśniczówka Kruczaj - Grabowo - 2 dęby szypułkowe Nadleśnictwo Bierzwnik obręb Wygon - dąb czerwony Zakręt – wieś Podlesie - 2 dęby szypułkowe Nadleśnictwo Bierzwnik obręb Bierzwnik

11 Klimat

Region charakteryzuje się występowaniem dużej liczby dni z pogodą umiarkowanie ciepłą z dużym zachmurzeniem (średnio 50 dni w roku) oraz pogodą chłodną i deszczową (średnio 26 dni w roku). Do mniej licznych niż w innych regionach należą dni z pogodą bardzo ciepłą, słoneczną, bez opadów (średnio 11 dni w roku). Klimat pozostaje pod wpływem licznych jezior i lasów. Przejawia się to mniejszą niż w innych regionach częstotliwością wiatrów i ich prędkością. Mniejsza jest także roczna suma opadów atmosferycznych, waha się w granicach 550-650 mm. Okres wegetacyjny trwa średnio 210-215 dni. Średnia temperatura w okresie wegetacyjnym wynosi 12,4 º C, a w okresie maj-lipiec - 14,9 º C. Pokrywa śnieżna zalega średnio 40 dni.

2.4. Rolnictwo

Powierzchnia użytków rolnych w gminie stanowi znaczny potencjał produkcyjny - obecnie nie w pełni wykorzystywany. Zajmują one powierzchnię 8747 ha, co stanowi 36,59 % ogólnej powierzchni gminy. Wśród użytków rolnych grunty orne stanowią powierzchnię 6413 ha tj. 26,83 %, natomiast łąki i pastwiska zajmują powierzchnię 2026 ha, co stanowi 8,48 %. Nieznaczny udział w użytkach rolnych wykazują sady, których powierzchnia wynosi 31 ha, co daje tylko 0,13 %. Największy udział w powierzchni gminy mają lasy - 12815 ha, co stanowi 53,61 %. Wody zajmują 1127 ha, czyli 4,71% ogólnej powierzchni gminy. Nieznaczny obszar stanowią nieużytki, których powierzchnia wynosi 703 ha, co daje 2,94 %. Inne grunty zajmują 2,15 % ogólnej powierzchni. Struktura użytkowania gruntów przedstawia się następująco:

Tabela 4 Struktura użytkowania gruntów Rodzaj użytkowania gruntu Powierzchnia w (ha) % ogólnej powierzchni Użytki rolne 8747 36,59 W tym: grunty orne 6413 26,83 Łąki i pastwiska 2026 8,48 Sady 31 0,13 Lasy 12815 53,61 Wody 1127 4,71 Nieużytki 703 2,94 Inne 513 2,15 Razem 23905 100 Źródło: Dane Urzędu Gminy w Bierzwniku, stan na 31.12.2006r.

12 Struktura użytkowania gruntów (powierzchnia w ha)

513 703 1127 Użytki rolne 8747 Lasy Wody Nieużytki 12815 Inne

Tabela 5 Charakterystyka obszarowa gospodarstw rolnych.

Liczba gospodarstw udział w ogólnej liczbie (w%) Grupy obszarowe użytków rolnych indywidualnych razem 1719 100 do 1 ha 1058 62 1 - 5 351 20 5 - 10 107 6 10 - 15 83 5 15 ha i więcej 120 7

Źródło: Dane Urzędu Gminy w Bierzwniku, stan na 31.12.2006r.

Charakterystyka obszarowa gospodarstw rolnych

1200 1000 800 600 ilość gospodarstw 400 200

0 liczba gospodarstw

do 1 ha od 1 do 5 od 5 do 10 od 10 do 15 15 ha i więcej wielkość gospodarstw

Na podstawie powyższej tabeli stwierdzić należy, iż największą liczbę gospodarstw, bo aż 62 % stanowią te najmniejsze, poniżej 1 ha, co świadczy o dużym rozdrobnieniu obszarowym tych gospodarstw. Jedną piątą część stanowią gospodarstwa rolne o powierzchni

13 od 1 do 5 ha. Gospodarstwa o wielkości od 5 do 10 ha, stanowią 6 % ogólnej liczby gospodarstw rolnych, natomiast te o wielkości między 10 a 15 ha, stanowią 5 %. Największe obszarowo gospodarstwa rolne, czyli te o wielkości 15 ha i powyżej stanowią 7 % ogółu gospodarstw rolnych na terenie gminy. Duże rozdrobnienie gospodarstw oraz wiele innych czynników, wymienionych w dalszej części sprawia, że gospodarstwa nie są dochodowe.

Kształtowanie się liczby zwierząt gospodarskich w gminie: Tabela 6

Zwierzęta gospodarskie (na podstawie danych z Powszechnego Spisu Rolnego 2002) ogółem w tym gospodarstwa indywidualne Wyszczególnienie w sztukach Bydło 905 905 w tym krowy 366 366 w tym krowy mleczne 360 360 Trzoda chlewna 15572 15572 w tym lochy 1265 1265 Owce 56 16 w tym maciorki 1-roczne i starsze 28 8 Kozy 34 34 w tym samice 1-roczne i starsze 24 24 Konie 82 82 w tym konie 3-letnie i starsze 50 50 Króliki (samice) 264 264 Pozostałe zwierzęta futerkowe 15 15 (samice) Pnie pszczele 282 282 Drób ogółem 9498 9498 w tym drób kurzy 7416 7416 Obsada zwierząt gospodarskich w 46 46 sztukach dużych na 100 ha użytków rolnych

14 Zwierzęta gospodarskie Bydło na podstawie danych z Powszechnego Spisu Rolnego Trzoda chlewna 2002 Owce

Kozy

Konie

Króliki (samice)

Pozost. zwietzęta futerkowe Pnie pszczele

Drób

Sytuacja w rolnictwie na terenie gminy Bierzwnik uwarunkowana jest wieloma czynnikami. W dużym stopniu są to czynniki hamujące rozwój rolnictwa. Gminę charakteryzuje średnia jakość gleb. Warunki klimatyczne w regionie i w gminie sprawiają, że narażona jest na klęski: przymrozki, częste susze, co w następnie przekłada się na niewielki plon o niskiej jakości. Niekorzystna jest również rzeźba terenu, warunki glebowo-wodne. Obszar gminy został zakwalifikowany do obszarów o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW).

Pozostałe czynniki niekorzystne dla produkcji rolniczej: - brak przemysłu rolno-przetwórczego w stosunku do możliwości produkcyjnych, - brak przetwórstwa opartego na produkcji zwierzęcej; - ograniczenia wynikające z wymogów ochrony środowiska; - system melioracyjny wymagający renowacji i uzupełnienia ( z ogólnej powierzchni 6559 ha gruntów zmeliorowanych melioracje zajmują 2705 ha, co stanowi 41 %); - uwarunkowania makroekonomiczne gospodarki żywnościowej, a szczególnie mała opłacalność produkcji rolniczej i ograniczony rynek zbytu; - wzrost kosztów środków produkcji, nawozów, środków ochrony roślin, paliwa.

Ludność związana z rolnictwem

Gminę Bierzwnik zamieszkuje 5047 mieszkańców. Według danych z Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2002 r dla 11,8 % mieszkańców głównym źródłem utrzymania były własne gospodarstwa rolne. Jednak ze względu na niską dochodowość gospodarstw, rolnicy poszukują zatrudnienia w innych sektorach gospodarki, m.in. w leśnictwie.

Zmiany w rolnictwie

Wejście Polski do Unii Europejskiej spowodowało zmiany w rolnictwie. W gminie wzrosło zainteresowanie zagospodarowaniem terenów Agencji Nieruchomości Rolnych, jak również gruntów znajdujących się w sektorze prywatnym. Zjawisko to spowodowane jest zwiększeniem wsparcia produkcji rolnej, m.in. poprzez płatności bezpośrednie do gruntów

15 rolnych, płatności do upraw i inne płatności. Czynnikiem wpływającym na to zjawisko jest również wsparcie finansowe gospodarstw położonych na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW). Obszar Gminy Bierzwnik został zaliczony do ONW. Wsparcie dla rolnictwa łączy się obecnie z większym naciskiem na ochronę środowiska; gospodarstwa rolne muszą spełniać wymagania w zakresie standardów ochrony środowiska. Z tego względu do Wspólnej Polityki Rolnej wprowadzono instrument finansowy, który ma zachęcić rolnika do utrzymania lub wznowienia form gospodarowania przyjaznym przyrodzie i ochronie środowiska. Reforma Wspólnej Polityki Rolnej kładzie również nacisk na rozwój obszarów wiejskich. Czyni to poprzez ograniczenie dopłat dla największych producentów rolnych i przeznaczenie zaoszczędzonych środków na rozwój obszarów wiejskich. Ponadto zakłada wzrost znaczenia programów na rzecz rozwoju obszarów wiejskich.

2.5. Infrastruktura techniczna i komunalna

Zaopatrzenie w wodę

Gmina Bierzwnik charakteryzuje się bardzo wysokim odsetkiem (ok. 98,4% wg danych Urzędu Statystycznego w Szczecinie) mieszkańców zaopatrzonych w wodę z systemów komunalnych. Łączna długość sieci wodociągowej wynosi 52,7 km, ilość połączeń prowadzących do budynku – 960. W obszarze gminy eksploatowanych jest 8 wiejskich ujęć wody zaopatrujących w wodę miejscowości z wodociągów grupowych. Stosowane urządzenia odżelaźniające pozwalają na uzyskanie wody odpowiadającej wymogom, co dokumentują przeprowadzane badania okresowe. Ujęcia wody funkcjonują w poniższych miejscowościach i obsługują: 1) Bierzwnik – obsługuje obszar samej wsi oraz miejscowości Płoszkowo i Starzyce, 2) Breń – obsługuje obszar samej wsi oraz miejscowości Przeczno, 3) Klasztorne – obsługuje obszar samej wsi oraz miejscowości Jaglisko, 4) Zieleniewo – obsługuje obszar samej wsi oraz miejscowości Zdrójno, 5) Pławno – obsługuje obszar samej wsi oraz miejscowości Rębusz, 6) Kolsk – obsługuje obszar całej wsi oraz miejscowości Ostromęcko i Lubiewko, 7) Łasko – obsługuje obszar wsi Łasko i Wygon, 8) Górzno – obsługuje wodociąg zakładowy w Zarządzie Spólki Agro – Mielęcin, W pozostałych miejscowościach występują indywidualne systemy zaopatrzenia w wodę.

Infrastruktura drogowa i komunikacja

Drogi gminne to drogi o nawierzchni żużlowej i dojazdowe drogi do pól o łącznej długości 48 km. Przez miejscowość Bierzwnik ulicami Długa i Mickiewicza przebiega droga wojewódzka nr 160. Układ uliczno – drogowy w Bierzwniku nie jest dostosowany do potrzeb ruchu tranzytowego.

Tabela 7

Wykaz dróg powiatowych na terenie gminy Bierzwnik

Lp. Nr drogi Przebieg drogi 1 2222Z Recz- Suliszewo – Zieleniewo – Rębusz – Chłopowo - Krzeęin 2 2226Z Recz – Kiełpino – Brzeziny - Zieleniewo 3 2212Z Pełczyce – Krzęcin – Rakowo - Zieleniewo 4 2231Z Stary Klukom – Słonice – Rębusz – Bierzwnik – Kolsk –granica. pow.

16 5 2232Z Rakowo – Pławno 6 2233Z Żółwin – Drawno – Dobiegniew 7 2235Z Brzeziny – Wygon 8 2239Z Ostromęcko – Górzno – Strzelce Krajeńskie 9 2240Z Płoszkowo – Wygon – Rokitno 10 2241Z Przeczno – Breń 11 2242Z Breń - Klasztorne

Źródło: Dane Urzędu Gminy w Bierzwniku, stan na 31.12.2006r.

Łączna długość dróg powiatowych przebiegających przez gminę Bierznik wynosi ponad 70 km. Najdłuższą drogą jest droga nr 2240Z Płoszkowo – Wygon – Rokitno o długości 15 km.

Zaopatrzenie w energię elektryczną

Gminę Bierzwnik obsługuje Grupa Energetyczna ENEA S.A. Oddział w Gorzowie Wlkp. Rejon Energetyczny w Choszcznie. Gmina zasilana jest w energię elektryczną ze stacji 110/15KV Dobiegniew i Krzęcin zlokalizowanych poza terenem gminy poprzez linie napowietrzne 15KV i stacje transformatorowe 15/04KV typu wieżowego i słupowego.

Telekomunikacja

Na terenie Gminy Bierzwnik nastąpił rozwój systemu telekomunikacji w zakresie urządzeń telefonii przewodowej i bezprzewodowej: - w obszarze Bierzwnika, w oparciu o cyfrową centralę telefoniczną z docelowym kształtowaniem sieci kablowej w dostosowaniu do rozwoju zabudowy i zagospodarowania w oparciu o opracowywania specjalistyczne; - stały dostęp do Internetu (bezprzewodowym dostawcą jest Telekomunikacja Kolejowa Spółka z o.o. Zakład Telekomunikacji w Szczecinie) w miejscowościach Bierzwnik, Jaglisko, Klasztorne, Strumienno, Starzyce, Płoszkowo; - stały dostęp do Internetu SDI Neostrada (Telekomunikacja Polska S.A.) w miejscowościach Bierzwnik, Jaglisko, Klasztorne, Strumienno, Kolsk, Breń, Przeczno, Starzyce; - stały dostęp oferują także operatorzy sieci komórkowych: iplus (Plus GSM), blueconnect (Era GSM), orange (Orange).

Kolej

Transport kolejowy pełni uzupełniającą rolę do transportu drogowego w obsłudze gminy. Obsługę transportową gminy zapewniają: - stacja Bierzwnik w zakresie ruchu towarowego, osobowego, - stacja Rębusz w zakresie ruchu osobowego, towarowego, - linia magistralna Poznań – Szczecin o znaczeniu podstawowym.

Zaopatrzenie w gaz

Na terenie gminy brak jest gazyfikacji.

17

2.6. Kultura

W miejscowości Bierzwnik funkcjonuje samorządowa instytucja kultury – Gminny Ośrodek Kultury i Sportu, utworzony Uchwałą Rady Gminy w Bierzwniku Nr VI/35/2007 z dnia 27 kwietnia 2007r. Cel i zakres działania oraz strukturę organizacyjną określa statut Gminnego Ośrodka Kultury i Sportu. W skład Gminnego Ośrodka Kultury i Sportu (GOKiS) wchodzi: 1. GOKiS z siedzibą w Bierzwniku, 2. Filia GOKiS z siedzibą w Klasztorne, 3. Filia GOKiS z siedzibą w Breniu, 4. Filia GOKiS z siedzibą w Pławnie, 5. Filia GOKiS z siedzibą w Zieleniewie, 6. Świetlica Wiejska w Kolsku, 7. Świetlica Wiejska w Jaglisku, 8. Swietlica Wiejska w Łasku, 9. Hala widowiskowo-sportowa w Bierzwniku.

Kolejną samorządową instytucją kultury funkcjonującą w gminie Bierzwnik jest Gminna Biblioteka Publiczna w Bierzwniku (GPB) utworzona Uchwałą Rady Gminy w Bierzwniku Nr VI/36/2007. Siedzibą GPB jest miejscowość Bierzwnik. W skład GPB w Bierzwniku wchodzi: 1. Filia GPB z siedzibą w Breniu, 2. Filia GPB z siedzibą w Klasztorne, 3. Filia GPB z siedzibą w Zieleniewie, 4. Filia GPB z siedzibą w Kolsku.

W miejscowości Łasko działa Klub „POZNAWACZY”, a w Bierzwniku, Pławnie i w Zieleniewie „POSZUKIWACZY”. Opiekunem klubów jest Pani Marta Tracz. Kluby te odbywają zajęcia w grupach, podzielonych ze względu na wiek. Prowadzone zajęcia są różnorodne i bardzo urozmaicone, np: malowanie na szkle, tworzywie sztucznym, zajęcia wikliniarskie, technika drukarska, odbitki tuszem, odlewanie twarzy gipsem, pieczenie ciast egzotycznych. Organizowane są także zajęcia w terenie, w celu poznania przyrody – rozpoznawanie ptaków, zwierząt, ich obyczaje. Duży nacisk kładzie się na każdych zajęciach na zabawy psychologiczno – edukacyjne oraz gry towarzyskie. Grupy organizują też wycieczki krajoznawczo – turystyczne po terenie gminy. W Bierzwniku działa jeden z najlepszych w kraju zespołów muzyki dawnej „Ars Antiqua”. Opiekunem zespołu jest Pan Adam Deneka. Największe osiągnięcia zespołu to: „Złota Harfa Eola”, nagrody wojewody gorzowskiego, koncerty w Polsce i wielu krajach Europy. W Bierzwniku przy Szkole Podstawowej i Gimnazjum od 1996r. funkcjonuje Młodzieżowe Koło Filatelistyczne. Opiekunem Koła jest Pan Marian Kalka. Członkowie zrzeszeni w tych kołach (60 osób) uczestniczyli w różnych konkursach, z których powrócili z wieloma nagrodami i wyróżnieniami. Od dwóch lat w Bierzwniku, w połowie lipca organizowana jest cykliczna impreza kulturalna pod hasłem „3 Dni na Cysterskim szlaku”. Jest to festyn historyczny organizowany przez Urząd Gminy w Bierzwniku, nawiązujący do cysterskich korzeni Bierzwnika. W programie znajdują się m.in.: koncerty dawnej muzyki cysterskiej, występy artystyczne, zawody łucznicze, pokazy walk rycerskich i obyczajów rycerzy średniowiecznych, pokazy rękodzielników, konkursy i zabawy dla dzieci, zabawa taneczna. Program imprezy realizuje

18 ideę szlaku cysterskiego, nie tylko w aspekcie turystycznym, ale i kulturalnym. Jest to ciekawa oferta kulturalna nie tylko dla mieszkańców gminy Bierzwnik, ale ze względu na okres wakacyjny, również dla turystów przebywających w tym czasie na terenie gminy. Poza wymienioną imprezą każdego roku organizowane są imprezy rozrywkowe w pierwszy weekend maja, dożynki gminne i raz na kilka lat powiatowe. Ponadto odbywają się imprezy okolicznościowe i inne organizowane w ramach filii GOKiS oraz przez świetlice wiejskie. Imprezy kulturalne organizowane są również w dużej mierze przez szkoły funkcjonujące na terenie gminy oraz Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej i przy wsparciu Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. W Gminie Bierzwnik brak jest instytucji takich jak: kina, teatry, muzea, galerie itp.

2.7. Stowarzyszenia

W gminie Bierzwnik funkcjonują 4 stowarzyszenia zarejestrowane: Stowarzyszenie Społeczno - Kulturalne Miłośników Bierzwnika z siedzibą w Bierzwniku. Celem Stowarzyszenia jest: 1. Troska o wszechstronny rozwój Bierzwnika. 2. Propagowanie walorów turystycznych i kulturalnych Bierzwnika. 3. Działanie na rzecz odbudowy Zespołu Pocysterskiego w Bierzwniku. 4. Nawiązywanie wszelkich kontaktów kulturalnych i gospodarczych. 5. Dbanie o estetyczny wygląd Bierzwnika i okolicy. 6. Zjednywanie ludzi i instytucji dla dobra rozwoju Bierzwnika. 7. Pomoc szczególnie utalentowanej młodzieży z terenu Gminy Bierzwnik. Swoje cele stowarzyszenie realizuje m.in. poprzez: - Wyrażanie opinii w zakresie rozwoju życia kulturalno-oświatowego. - Organizowanie konferencji, spotkań, imprez stałych bądź okresowych, wystaw, przeglądów, festiwali, warsztatów kulturalnych, wycieczek. - Utrzymywanie kontaktów międzynarodowych.

Stowarzyszenie Ochrony Dziedzictwa Pocysterskiego w Bierzwniku (Marienwalde) Cele stowarzyszenia – działanie i współpraca z Parafią Rzymskokatolicką p.w. MB Szkaplerznej w Bierzwniku na rzecz kompleksu pocysterskiego, a w szczególności: 1. Odbudowa kościoła i obiektów przyległych. 2. Renowacja zabytków ruchomych związanych z przeszłością Bierzwnika. 3. Adaptacja wybranych obiektów zespołu klasztornego na potrzeby społeczeństwa Bierzwnika. 4. Wspomaganie prowadzonych prac budowlanych archeologiczno-architektonicznych. 5. Działalność popularyzatorska, wystawiennicza, wydawnicza. 6. Organizacja konferencji naukowych. 7. Prowadzenie prac edytorskich z serii „Zeszyty Bierzwnickie”. 8. Działania na rzecz tworzenia wspólnoty opartej na europejskim dziedzictwie duchowości cysterskiej poprzez: - rekolekcje i spotkania ekumeniczne prowadzone przez przedstawicieli wspólnot europejskich, - spotkania młodzieży – również międzynarodowe, popularyzujące dorobek i znaczenie cystersów w regionie zachodniopomorskim.

Bierzwnickie Stowarzyszenie Na Rzecz Dzieci i Młodzieży z siedzibą w Bierzwniku. Celem stowarzyszenia jest: 1. Wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci i młodzieży.

19 2. Umożliwianie młodzieży pożytecznego spędzania wolnego czasu. 3. Wspieranie aktywności społecznej dzieci i młodzieży w środowisku lokalnym. 4. Udzielanie pomocy dzieciom i młodzieży znajdującej się w trudnej sytuacji materialnej im życiowej.

Ogólnopolskie Stowarzyszenie Gmin Cysterskich z siedzibą w Bierzwniku. Celem Stowarzyszenia jest wspieranie idei samorządu terytorialnego oraz obrona wspólnych interesów w zakresie ochrony dziedzictwa cysterskiego. Powyższe cel Stowarzyszenie realizuje przez: 1. Podejmowanie odpowiednich działań prawnych, 2. Aktywne uczestnictwo w procesach legislacyjnych dotyczących zakresu działania Stowarzyszenia, a w szczególności problematyki cysterskiej i samorządu terytorialnego, 3. Organizowanie działalności badawczej, szkoleniowej i wydawniczej w zakresie spraw objętych przedmiotem działalności Stowarzyszenia, 4. Uświadamianie problemów gmin cysterskich władzom państwowym oraz popularyzowanie tej problematyki w środkach masowego przekazu, 5. Współpracę z innymi szczeblami administracji rządowej i samorządowej oraz innymi organizacjami samorządowymi i pozarządowymi, 6. Współpracę z ekspertami w zakresie problematyki objętej działaniem Stowarzyszenia, 7. Współpracę z organizacjami krajowymi i zagranicznymi zwłaszcza w zakresie ochrony dziedzictwa pocysterskiego i popularyzacji wiedzy o nim, 8. Współpracę z właścicielami obiektów cysterskich i pocysterskich (Polską Kongregacją Cystersów, innymi zgromadzeniami zakonnymi, seminariami, parafiami, właścicielami prywatnymi) we wszystkich działaniach podejmowanych w celu ochrony dziedzictwa cysterskiego w oparciu o „Deklarację woli współpracy w zakresie ochrony dziedzictwa pocysterskiego” podpisaną w Bardo 11 czerwca 2006r. 9. Współpracę z Radą Koordynacyjną Szlaku Cysterskiego w Polsce przy Opacie Prezesie Polskiej Kongregacji Cystersów, 10. Pozyskiwanie środków finansowych krajowych i zagranicznych, 11. Możliwość prowadzenia działalności gospodarczej, wspierającej cele statutowe Stowarzyszenia, 12. Wzajemną wymianę doświadczeń pomiędzy członkami Stowarzyszenia w zakresie objętym działalnością Stowarzyszenia, 13. Odbudowę obiektów związanych z historią Cystersów, 14. Renowację zabytków ruchomych związanych z przeszłością Cystersów, 15. Adaptację wybranych obiektów na potrzeby społeczeństwa poszczególnych gmin zrzeszonych w Stowarzyszeniu, w tym cele oświaty, kultury i sportu, 16. Wspomaganie prowadzonych prac badawczych m.in. archeologiczno – architektonicznych, 17. Działalność popularyzatorską, wystawienniczą, wydawniczą, 18. Organizację konferencji naukowych, 19. Propagowanie i wdrażanie w gminach cysterskich działań na rzecz tworzenia wspólnoty opartej na europejskim dziedzictwie duchowości cysterskiej poprzez m.in.: a) rekolekcje i spotkania ekumeniczne prowadzone przez przedstawicieli wspólnot cysterskich, b) spotkania młodzieży – również międzynarodowe, popularyzujące dorobek i znaczenie cystersów w kraju i za granicą.

20 2.8. Sport

Kluby sportowe

Młodzieżowo Uczniowski Ludowy Klub Sportowy „Orzeł” Bierzwnik. Liczy 35 członków, juniorów i seniorów. Jest to klub sportowy, który powstał w wyniku przekształcenia Klubu Sportowego Zjednoczeni Zieleniewo. Klub opiera swoją działalność na piłce nożnej. Ludowo-Uczniowski Klub Sportowy "Arabeska" Pławno skupia 45 członków, głównie dzieci w wieku szkoły podstawowej i gimnazjum. Ściśle współpracuje z Gimnazjum w Bierzwniku i Szkołą Podstawową w Zieleniewie. Działalność sportową klub opiera na sekcji piłki nożnej drużyny trampkarzy młodszych, uczestniczących w rozgrywkach PZPN w Szczecinie. Szkolny Klub sportowy "Orzeł" w swojej działalności skupia blisko 80 dziewcząt i chłopców ze Szkoły Podstawowej i Gimnazjum Publicznego w Bierzwniku. Duże sukcesy na skalę województwa odnoszą dziewczęta i chłopcy w Unihokeju (srebrny i brązowy medal).Piłka nożna dziewcząt również stoi na wysokim poziomie, należy do nich tytuł wicemistrzyń województwa lubuskiego. Niektóre z nich grały nawet w półfinale Mistrzostw Polski. Ludowo Parafialny Uczniowski Klub Sportowy "Wiktoria" Zieleniewo zrzeszony jest w pionie Ludowych Zespołów Sportowych. Jest członkiem Zachodniopomorskiego Zrzeszenia LZS w Szczecinie, z siedzibą w Szkole Podstawowej w Zieleniewie. "Wiktoria" jest klubem zrzeszającym przedstawicieli różnych środowisk, z księdzem proboszczem parafii Zieleniewo na czele. Klub jest organizatorem wielu imprez sportowo-rekreacyjnych o zasięgu gminnym, powiatowym i wojewódzkim. Klub Sportowy "Tęcza " Kolsk. Skupia dzieci w wieku Szkoły Podstawowej w Kolsku. Główną dyscypliną sportu, w jakiej występują uczestnicy "Tęczy" jest piłka nożna.

Baza sportowa

W Bierzwniku znajduje się nowoczesna, pełnowymiarowa hala sportowa oraz nowe boisko sportowe. Dzięki temu w Bierzwniku zdecydowanie poprawiły się warunki do rozwoju sportu i rekreacji, pojawiła się możliwość organizowania zawodów i imprez sportowych o większym zasięgu.

2.9.Opieka społeczna

W Gminie Bierzwnik zadania pomocy społecznej wykonuje Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, z siedzibą w Bierzwniku. Obecnie Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej zatrudnia 10 osób. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej realizuje w imieniu gminy zadania z zakresu pomocy społecznej określone w ustawie o pomocy społecznej. Oprócz obowiązkowych zadań własnych spełnia zadania zlecone przez administrację rządową. Jednym z najważniejszych zadań pełnionych przez Ośrodek jest praca socjalna, czyli działalność zawodowa mająca na celu pomoc osobom i rodzinom we wzmacnianiu lub odzyskiwaniu zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie poprzez pełnienie odpowiednich ról społecznych oraz tworzenie warunków sprzyjających temu celowi. Ośrodek realizuje także ustawę o dodatkach mieszkaniowych. Nalicza i wypłaca dodatki mieszkaniowe. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Bierzwniku realizuje także ustawę o świadczeniach rodzinnych.

21 Świadczenia pomocy społecznej realizowane są ze środków otrzymanych z budżetu wojewody i z budżetu gminy.

Tabela 8

Świadczenia przyznane w ramach zadań zleconych i zadań własnych (bez względu na rodzaj, formę, liczbę oraz źródło finansowania)

Wyszczególnienie 2004 2005 2006 Liczba osób, którym przyznano decyzją 744 708 781 świadczenie Liczba rodzin 396 451 448

Liczba osób w rodzinach 1402 1678 1465 Źródło: Sprawozdania Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Bierzwniku

Analizując lata 2004 – 2006, stwierdzić należy, że ze świadczeń pomocy społecznej najwięcej osób z terenu gminy Bierzwnik skorzystało w roku 2005.

2.10. Ochrona zdrowia

Podstawowa opieka zdrowotna prowadzona jest przez: 1. Lekarza rodzinnego ze specjalizacją z pediatrii i medycyny rodzinnej (indywidualna praktyka lekarska); obsada personalna: - pielęgniarka praktyki, - pielęgniarka środowiskowo – rodzinna. Liczba aktywnych deklaracji osób przynależących do danej praktyki 3010, z czego około 250 osób to mieszkańcy gminy Krzęcin. 2. Lekarza medycyny (indywidualna praktyka lekarska); obsada personalna: - 3 pielęgniarki. 2. Poradnia K – raz w tygodniu. W miejscowości Bierzwnik znajduje się apteka.

2.11. Oświata

Na terenie gminy Bierzwnik funkcjonują 3 sześcioklasowe Szkoły Podstawowe w następujących miejscowościach: - Bierzwnik; - Zieleniewo; - Łasko; W gminie funkcjonuje jedno gimnazjum, tj. Gimnazjum Publiczne w Bierzwniku oraz jedno przedszkole, które znajduje się również w Bierzwniku. Przy Szkole Podstawowej w Bierzwniku prowadzona jest świetlica z dożywianiem, z której korzysta 260 dzieci.

Tabela 9 Szkoły na terenie gminy Bierzwnik Dane ze Szkół Podstawowych z terenu gminy Bierzwnik

Rok 2005 2006 2007 Liczba oddziałów 29 29 24 Liczba dzieci 451 433 395 Liczba nauczycieli 50 43 36 Liczba pracowników obsługi 16 15 16

22 Dane z Gimnazjum Publicznego w Bierzwniku Rok 2005 2006 2007 Liczba oddziałów 11 9 9 Liczba dzieci 268 240 220 Liczba nauczycieli 24 25 25 Liczba pracowników obsługi 5 6 6 Dane z Przedszkola w Bierzwniku Rok 2005 2006 2007 Liczba oddziałów 1 1 1 Liczba dzieci 25 25 27

Źródło: Dane Urzędu Gminy w Bierzwniku, stan na 31.12.2006r.

Samorząd jako organ prowadzący szkoły i placówki opiekuńczo-wychowawcze zapewnia ich utrzymanie pod względem lokalowym, materialnym, jak również zapewnia kadrę i dowożenie dzieci do szkół. Obsługą szkół w gminie zajmuje się powołana do tego celu jednostka organizacyjna o nazwie Administracja Placówek Oświatowych, w której zatrudnione są 3 osoby.

2.12. Bezrobocie

Gmina Bierzwnik jest jedną z sześciu gmin powiatu choszczeńskiego, który zaliczany jest do obszarów zagrożonych szczególnie wysokim bezrobociem strukturalnym. W roku 2006 liczba zarejestrowanych bezrobotnych (po raz pierwszy w analizowanym okresie) spadła poniżej 600 – podobnie jak w całym powiecie choszczeńskim, gdzie liczba zarejestrowanych bezrobotnych systematycznie spada. Poziom bezrobocia w gminie Bierzwnik podobny jest do poziomu bezrobocia w gminach Drawno i Krzęcin.

Tabela 10

Poziom bezrobocia gminy Bierzwnik na tle gmin powiatu choszczeńskiego w okresie 2002-2006

Gmina 2002 %* 2003 %* 2004 %* 2005 %* 2006 %* Bierzwnik 667 9,29 617 9,09 653 10,60 656 11,25 519 17,4 Choszczno 2763 38,47 2555 37,66 2170 35,23 2056 35,26 1683 11,6 Drawno 717 9,98 677 9,98 673 10,93 633 10,86 521 15,5 Krzęcin 675 9,40 617 9,09 556 9,03 525 9,00 394 16,6 Pełczyce 1368 19,04 1350 19,90 1246 20,23 1136 19,48 842 16,4 Recz 992 13,82 968 14,28 861 13,98 825 14,15 678 18,60 Razem 7183 100 6784 100 6159 100 5831 100 4637 100 Źródło: Dane Powiatowego Urzędu Pracy w Choszcznie * - % bezrobotnych w gminie do całego powiatu

Jednym z ważniejszych środków podjętych w celu przeciwdziałania bezrobociu jest szkolenie bezrobotnych i poszukujących pracy, polegające na kształceniu i przekwalifikowaniu bezrobotnych w zawodach potrzebnych na rynku pracy. Szkolenia zwiększają szanse na uzyskanie zatrudnienia. Należy zauważyć, że wzrasta liczba poziomu bezrobotnych z terenu gminy Bierzwnik zainteresowanych szkoleniami organizowanymi przez Powiatowy Urząd Pracy w Choszcznie, które ułatwiają później znalezienie pracy.

23 Tabela 11

Liczba osób bezrobotnych terenu gminy Bierzwnik biorących udział w szkoleniach na tle powiatu choszczeńskiego

2004 2005 2006 Gmina w tym w tym ogółem %* ogółem w tym kobiet %* ogółem %* kobiet kobiet Bierzwnik 12 3 6,25 17 2 10,56 29 15 12,29 Choszczno 105 49 54,69 69 23 42,86 107 49 45,34 Drawno 24 11 12,5 8 0 4,97 22 10 9,32 Krzęcin 11 2 5,73 12 1 7,45 21 6 8,90 Pełczyce 23 7 11,98 24 4 14,91 27 3 11,44 Recz 17 6 8,85 31 17 19,25 30 15 12,71 Razem 192 78 100 161 47 100 236 98 100 Źródło: Dane Powiatowego Urzędu Pracy w Choszcznie * - procent osób bezrobotnych danej gminy biorących udział w szkoleniach w stosunku do całego powiatu choszczeńskiego.

Szkolenia organizowane przez Powiatowy Urząd Pracy w Choszcznie zwiększają szanse na uzyskanie zatrudnienia osobom bezrobotnym w sytuacjach: - braku kwalifikacji, - konieczności zmiany lub uzupełnienia kwalifikacji w związku z brakiem propozycji odpowiedniej pracy, - utraty zdolności do wykonywania pracy w dotychczas wykonywanym zawodzie, - braku umiejętności aktywnego poszukiwania pracy. Należy zauważyć, że osoby bezrobotne z terenu gminy Bierzwnik w porównaniu do gmin ościennych, o prawie identycznie kształtującym się bezrobociu (Krzęcin, Drawno), są bardzo aktywne w samodzielnym uzyskiwaniu pracy. Daje to gminie dużą szansę na rozwiązanie problemu bezrobocia. Tabela 12

Liczba osób bezrobotnych z gminy Bierzwnik na tle powiatu choszczeńskiego – samodzielne podjęcie pracy w latach 2004 – 2006

Lata 2004 2005 2006 Gmina Bierzwnik 51 118 163

Gmina Choszczno 450 588 583

Gmina Drawno 43 97 137

Gmina Krzęcin 24 54 137

pracy Miejsce Miejsce podjęcia Gmina Pełczyce 60 126 180 Gmina Recz 52 143 173 Razem w powiecie 680 1126 1393 % 65,9 64,3 65,2 Ościenne gminy powiatu (Barlinek, Strzelce 271 416 629 Krajeńskie, Stargard Szczeciński, Szczecin) % 26,3 23,7 29,4 Inne regiony (Poznań, Warszawa, Kraków) 81 210 115 % 7,8 12 5,4 Razem 1032 1752 2137 % 37,1 62,90 100 Źródło: Dane Powiatowego Urzędu Pracy w Choszcznie

Inne zainteresowanie wśród osób bezrobotnych zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy odgrywają formy aktywizacji bezrobotnych (są one uzależnione

24 od posiadanych środków). Im większe środki ma Powiatowy Urząd Pracy w Choszcznie, tym więcej osób bezrobotnych można zaktywizować do podjęcia różnych form aktywizacji zawodowej. W gminie Bierzwnik dużą rolę w aktywizacji osób długotrwale bezrobotnych odgrywają prace społecznie użyteczne, które największe zainteresowanie wzbudzają wśród kobiet. Zauważyć można, że wzrasta zainteresowanie bezrobotnych z terenu powiatu choszczeńskiego formami zatrudnienia organizowanymi przez Powiatowy Urząd Pracy.

Tabela 13

Formy aktywizacji osób bezrobotnych gminy Bierzwnik na tle powiatu choszczeńskiego w latach 2005 – 2006 Liczba osób aktywizowanych w gminie Forma aktywizacji Bierzwnik Choszczno Drawno Krzęcin Pełczyce Recz 2005 2006 2005 2006 2005 2006 2005 2006 2005 2006 2005 2006 Staże 57 48 480 439 100 84 24 33 90 60 90 59 Przygotowanie 32 24 55 80 33 49 14 9 26 21 22 32 do zawodu Szkolenie (Fundusz Pracy 17 29 69 107 8 22 12 21 24 27 31 30 i inne) Prace 28 35 46 41 20 27 7 9 10 24 23 35 interwencyjne Roboty 13 - 66 - 21 - 1 - 13 - 12 - publiczne Prace społecznie - 112 - - - 44 - - - 56 - 34 użyteczne Stypendia w okresie 1 3 14 9 1 2 2 2 - - - - kontynuowania nauki Dodatek 37 42 208 119 27 45 24 26 79 82 56 39 aktywizacyjny Refundacja kosztów uposażenia i - 8 3 19 2 2 - 1 1 1 1 2 doposażenia stanowiska pracy Środki na podjęcie 6 4 50 67 10 14 4 7 8 14 22 18 działalności gospodarczej Zwrot kosztów (dojazdu, zakwaterowania 4 18 33 75 6 11 10 15 16 37 13 32 – art. 45 ustawy o bezrobociu) Razem 195 323 1024 956 228 300 108 123 267 322 270 281 Źródło: Dane Powiatowego Urzędu Pracy w Choszcznie

Tabela 14 Bezrobotni według gmin powiatu Gminy 2002 2003 2004 2005 2006

Bierzwnik 667 617 653 656 519 Choszczno 2764 2555 2170 2056 1683 Drawno 717 677 673 633 521

25 Krzęcin 675 617 556 525 394 Pełczyce 1368 1350 1246 1136 842 Recz 992 968 861 825 678 Powiat choszczeński 7183 6784 6159 5831 4637 Źródło: Statystyka Wojewódzkiego Urzędu Pracy

Bezrobocie w gminie Bierzwnik w porównaniu do roku 2002 spadło o 22,19% a w całym powiecie choszczeńskim o 35,44%. Tabela 15

Struktura bezrobocia w gminie Bierzwnik na tle gmin powiatu choszczeńskiego w latach 2004 - 2006

31.12.2004 31.12.2005 31.12.2006 Wyszczególnienie osób % osób % osób % Wskaźnik natężenia - 22,3 - 22,3 - 17,4 Liczba bezrobotnych 653 10,6* 656 11,3* 519 11,2* Liczba kobiet 335 51,30 353 53,81 299 57,6 Zasiłkobiorcy 148 22,7 153 23,3 118 22,7 Do 25 roku życia - - 166 25,3 123 23,7 Które ukończyły szkołę wyższą do 27 roku - - 3 0,5 - - życia Długotrwale bezrobotni - - 452 65,9 347 66,9 Powyżej 50 roku życia - - 59 9,0 64 12,3 Bez kwalifikacji zawodowych - - 160 24,4 128 24,7 Samotnie wychowujący dzieci do 7 roku - - 32 4,9 27 5,2 życia niepełnosprawni 2 93 4 0,6 2 0,4 Źródło: Dane Powiatowego Urzędu Pracy w Choszcznie * - % ogółu w powiecie

Jednym z ważniejszych środków przeciwdziałania bezrobociu jest szkolenie bezrobotnych i poszukujących pracy, polegające na kształceniu i przekwalifikowaniu bezrobotnych w zawodach potrzebnych na rynku pracy. Szkolenie zwiększa szanse na uzyskanie zatrudnienia, a w szczególności w sytuacji: braku kwalifikacji, konieczności zmiany lub uzupełnienia kwalifikacji w związku z brakiem propozycji odpowiedniej pracy, utraty zdolności do wykonywania pracy w dotychczas wykonywanym zawodzie, braku umiejętności aktywnego poszukiwania pracy. W 2005 roku w szkoleniach wzięło udział 17 osób, w tym 2 kobiety.

W gminie Bierzwnik dużą liczbę osób bezrobotnych stanowią osoby bez kwalifikacji zawodowych oraz osoby długotrwale bezrobotne. Wśród zarejestrowanych osób w Powiatowym Urzędzie Pracy przewagę stanowią bezrobotne kobiety. W 2006 roku na liczbę zarejestrowanych bezrobotnych 519 – 299 stanowiły kobiety. Wynika z tego, że rynek pracy jest mało otwarty na zatrudnianie kobiet. Należy zauważyć zwiększenie aktywności osób bezrobotnych gminy Bierzwnik, bo aż 163 osoby podjęły samodzielnie pracę w roku 2006.

26 2.13. Turystyka

Ze względu na bogactwo lasów i jezior, gmina Bierzwnik jest idealnym miejscem do uprawiania turystyki. Obecnie dysponujemy w tym zakresie następującą bazą: Parkingi leśne

Na terenie gminy Bierzwnik dla turystów poruszających się pojazdami mechanicznymi i nie tylko znajdują się parkingi leśne w następujących miejscach: - nad jeziorem Wygon, - Piaski, - przy drodze Łasko - Brzeziny, - przy drodze do Piaseczna za Wygonem, - za Wygonem przy drodze w kierunku Drawy, - koło biwakowiska Smolary przy drodze żużlowej, - przy drodze Bierzwnik - Zieleniewo koło Bukowia, - przy drodze Zieleniewo – Brzeziny

Ośrodki wypoczynkowe i jeździeckie, pensjonaty, gospodarstwa agroturystyczne:

- pensjonat agroturystyczny Państwa Stężalskich w Bukowiu, - pensjonat agroturystyczy Państwa Wolarek w Wygonie, - Ośrodek jeździecki w Przecznie, - Schronisko szkolne w SP Łasko, - w maju 2008 planowane jest otwarcie gospodarstwa agroturystycznego Państwa Harasimowicz w Bierzwniku

Pola biwakowe na terenie gminy

Na terenie gminy Bierzwnik zlokalizowane są następujące miejsca biwakowe: - nad jeziorem Smolary, - nad jeziorem Bierzwnik w Ostromęcku, - nad jeziorem Rokiet 1, 2, - nad jeziorem Wielkie Wyrwy 2, - Nad jeziorami: Kosino, Chłodnickie, Kołki, Radęcino. Wszystkie pola namiotowe należące do Nadleśnictwa Bierzwnik są obecnie wydzierżawione osobom prywatnym. Przy powyższych polach biwakowych są sanitariaty, śmietniki, pomosty na jeziorze, brak zadaszeń.

Obozowiska harcerskie

- nad jeziorem Radęcin (gmina Dobiegniew - Nadleśnictwo Bierzwnik) - oddział 467 c - nad jeziorem Piaski - oddział 203 a Z wymienionych obozowisk korzystają harcerze z Warszawy, Krakowa, Wrocławia, Niepołomic, Gorzowa, Szczecina i Poznania. Stwierdzić należy, że zapotrzebowanie na bazę noclegową na terenie gminy znacznie przewyższa obecne możliwości podażowe. Istniejąca baza noclegowa jest niewystarczająca. Jest to argument przemawiający za tym, aby nasi mieszkańcy, którzy dysponują odpowiednimi warunkami, otworzyli działalność agroturystyczną. Odwiedzający naszą gminę turyści mogą zaopatrzyć się w żywność w miejscowych sklepach spożywczych, jednak korzystnie byłoby, gdyby na

27 terenie gminy powstały sezonowe punkty gastronomiczne. Jest to realna potrzeba, o której wypowiadali się sami turyści, którzy przybywali do nas w sezonie letnim.

Szlaki turystyczne

Szlaki istniejące na terenie gminy Bierzwnik: - 1. niebieski – Rębusz – Ostromęcko – Kolsk – Ogardzki Młyn - 2. żółty – Grabowo – Jezioro Chłodnickie

Ścieżki edukacyjne i rekreacyjne

Leśna ścieżka edukacji ekologicznej

Przebiega od Ostromęcka wzdłuż północnego brzegu jeziora Bierzwnik do leśniczówki Wielkie Buki. Funkcją ścieżki jest między innymi podniesienie wiedzy ekologicznej wśród młodzieży i dorosłych, szczególnie osób z dużych aglomeracji miejskich wypoczywających w tym rejonie. Turysta przemierzający ścieżkę edukacji ekologicznej nad jeziorem Bierzwnik znajdzie na swojej drodze miejsca na odpoczynek – ławki, stoły. Są też stojaki na rowery, ubikacje a także platforma widokowa, z której można podziwiać okolicę i pomost widokowy do obserwacji ptactwa wodnego.

Ścieżka rekreacyjna wokół jeziora Wygon

Została wytyczona i oznakowana przez mieszkańców wsi Łasko, Wygon a także przez Klub Poznawaczy prowadzony przez Panią Martę Ryś-Tracz. Przebiega wokół jeziorka Wygon - zbiornika o dużych walorach krajobrazowych. Aby na nią trafić należy skierować się przy krzyżówce we wsi Wygon w stronę Brzezin i po przebyciu 3 km dotrzemy do parkingu, który jest początkiem ścieżki. Tam znajdziemy tablicę informacyjną do ścieżki, a po samej ścieżce prowadzić nas będą charakterystyczne oznakowania wykonane przez społeczność lokalną.

Ścieżka wokół jeziora Bierzwnik, rozpoczyna się w Kołecku, prowadzi do jeziora Górzno i j. Stobińskie.

Ścieżka jazdy konnej, ze stadniny koni Zatom, prowadząca poprzez jezioro Konotop do jez. Piaski i osobno wokół jeziora Rokiet.

Ścieżka edukacyjna historyczno-przyrodnicza na terenie wzgórza klasztornego w Bierzwniku

Stanowi I etap Szlaku Cysterskiego: Chorin – Kołbacz –Marianowo - Recz – Pełczyce – Krzęcin – Bierzwnik. Ścieżka rozpoczyna się u stóp wzgórza klasztornego i prowadzi na teren opactwa, aby po jego zwiedzeniu skierować się w kierunku N, na północny stok; za zabudowaniami prywatnego gospodarstwa skręcając na zachód w kierunku jeziora i dochodząc do kanału biegnącego równolegle do linii jeziora, zwracając ku południowi ścieżka mija ujęcie wody źródlanej i dołem skarpy wzgórza klasztornego podąża na zapleczu obecnych budynków gospodarczych. Dalej ścieżka prowadzi do parku. Przy wejściu do niego widnieje tablica o archeofitach oraz ciekawym drzewostanie. Po obejrzeniu parku wyjście w kierunku centrum Bierzwnika.

28 Przy ścieżce umieszczono kolorowe tablice informacyjne, a w pobliżu dawnej plaży umieszczono drewniane ławki oraz stoły i duże miejsce do rozpalenia ogniska. Przygotowano tam 40 miejsc siedzących.

2.14. Wzgórze klasztorne i inne zabytki w gminie Bierzwnik

Opis stanu obecnego

Z pierwotnego założenia klasztornego zbudowanego na przełomie XIII i XIV wieku do dziś pozostały: wschodnia część kościoła, wschodnie i południowe skrzydło klasztorne, fragmenty południowej elewacji kościoła oraz dom dla gości zwany potocznie browarem. Ich wielkość ciągle imponuje, choć przecież czas odcisnął na budynkach swoje piętno. Od 1992 roku na obszarze dawnego klasztoru cysterskiego podjęte zostały prace archeologiczno- architektoniczne przez pracowników naukowych z Instytutu Prahistorii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Ich celem jest odtworzenie pierwotnego wyglądu założenia oraz poznanie historii zespołu pocysterskiego. W 2001 roku rozpoczęto prace zmierzające do odbudowy świątyni pocysterskiej i odtworzenia zwartego zespołu obiektów klasztornych. Wykonano prace fundamentowe hali kościoła wraz z wymurowaniem kamiennego cokołu oraz ustawiono trzony filarów. Wykonano także fundamenty krużganków zachodniego i północnego – przy północnym budując „przypory” mające przenieść ciężar sklepienia nad zachowaną południową ścianą kościoła na krużganek północny. Zrekonstruowano piwnicę pod nieistniejącym budynkiem konwersów zamykając ją sklepieniem. Skrzydło wschodnie wzmocniono odtwarzając przypory, zrekonstruowano też otwory okienne i wymieniono okna. Rozpoczęto także prace zmierzające do zaadaptowania na cele użytkowe pomieszczeń byłej rozmównicy i fraterii. Wraz z odrestaurowanymi w latach 90-tych XX wieku pomieszczeniami kapitularza i zakrystii dostępnymi dla zwiedzających obiekty byłego opactwa stanowią dużą atrakcję turystyczną.

Dokonania

Podjęcie badań archeologiczno-architektonicznych umożliwiło przeprowadzenie szeregu działań zmierzających do rozbudowy kościoła i podjęcia prac remontowych w klasztorze. Rezultaty prac wykopaliskowych pozwoliły na rekonstrukcję planu założenia opactwa, co stanowiło warunek podjęcia prac projektowych związanych z planowaną rozbudową kościoła. Archeologiczne rozpoznanie pomieszczeń skrzydła wschodniego klasztoru umożliwiło przeprowadzenie tam prac remontowych – powrócono do pierwotnego poziomu posadzki, odtworzono kształt okien i wymieniono je, odtworzono przypory zewnętrzne, zrekonstruowano wejście do kapitularza i odremontowano go. W rezultacie przeprowadzonych adaptacji uzyskano pomieszczenie, w którym zlokalizowano stałą ekspozycję detali architektonicznych oraz innych interesujących przedmiotów pozyskanych drogą wykopalisk. W kapitularzu prezentowane są też wystawy filatelistyczne, fotograficzne a w okresie dorocznych młodzieżowych warsztatów muzyki dawnej odbywają się także koncerty. Pomieszczenie to stało się użyteczne dla całej społeczności Bierzwnika i wzbogaciło atrakcyjność klasztoru jako obiektu turystycznego. Wykopaliska umożliwiły adaptację kolejnych pomieszczeń w skrzydle wschodnim oraz odbudowę gotyckich piwnic pod byłym budynkiem konwersów. Odsłaniając średniowieczną kamienną studnię w centrum byłego wirydarza udostępniono kolejną możliwą do wykorzystania atrakcję turystyczną obiektu (wcześniej wyeksponowano kryptę w prezbiterium kościoła).

29 W 1998r. zorganizowano w Bierzwniku festyn historyczny, podczas którego prezentowano zawody związane ze średniowieczną budową m.in. warsztat ceramiczny, warsztat witrażysty. W 2004r przeprowadzono warsztaty archeologiczne dla młodzieży gimnazjalnej z gmin o tradycji cysterskiej – Bierzwnika,Pełczyc i Recza. Od 2005r. na terenie wzgórza klasztornego odbywa się impreza nawiązująca do cysterskich tradycji Bierzwnika – 3 Dni na Cysterskim Szlaku.

Umiejscowienie na szlaku turystycznym

Na Pomorzu Zachodnim – we współczesnym rozumieniu granic tego obszaru – między Odrą a Gwdą i Wieprzą, między Wartą i Notecią a wybrzeżem Bałtyku mnisi cysterscy pojawili się w drugiej połowie XII w. pośrednio poprzez opactwa duńskie. Były to filiacje protoopactwa w Clairvaux ( z wyjątkiem klasztoru w Bukowie Morskim, które przez meklemburskie Dargun wywodziło się z linii filiacyjnej protoopactwa w Morimond). Łącznie na omawianym obszarze powstały 4 opactwa męskie: Kołbacz, Bierzwnik, Mironice, Bukowo Morskie, oraz 7 klasztorów żeńskich: Koszalin, Marianowo, Recz, Szczecin, Wolin, Pełczyce i Cedynia. Cystersi Pomorza Zachodniego i tzw. Nowej Marchii do końca XIII w. zdominowali inne zakony, pełniąc niezwykle istotną rolę kulturotwórczą na tym obszarze. Wspólnota cysterska pozostawiła imponujące dziedzictwo duchowe, artystyczne i materialne w całej Europie. W roku 1990, w ramach przygotowań do 900 rocznicy powstania zakonu (1998), Rada Europy podjęła decyzję o utworzeniu szlaku turystycznego drogami zakonu cystersów w ramach międzynarodowego programu „europejskich dróg kulturowych”. W 2005 roku na terenie wzgórza klasztornego w Bierzwniku odbyło się Ogólnopolskie Forum Gmin Cysterskich, gdzie spotkali się przedstawiciele wszystkich ośrodków cysterskich i pocysterskich w Polsce, a także reprezentanci ośrodków z Niemiec. Podczas forum ustalono wiele ważnych postanowień dotyczących szlaku cysterskiego przebiegającego przez Bierzwnik.

Tabela 16 Obiekty wpisane do rejestru zabytków MIEJSCOWOŚĆ ZABYTKI - Bierzwnik 1.kosciół paraf. p. w. MB Szkaplerznej; nr rej.412 z 09.09.1992 r. 2.klasztor pocysterski nr rej.413 z 10.09.1992 r. 3.kościół i teren klasztoru pocysterskiego nr rej. 410 z 05.09.1992 r. 4.ruina gotyckiego browaru, nr rej. 411 z 08.09.1992 r. 5.grodzisko wczesnośredniowieczne; nr rej. 309 z 12.05.1992 r. - Klasztorne 1.kościół fil. p. w. MB Królowej Polski; nr rej. 497 z 22.12.1965 r. - Kolsk 1.chata nr 28; nr rej. 498 z 22.12.1992 r. - Zieleniewo 1.kosciół paraf. p. w. św. Jadwigi; nr rej. 501 z 22.12.1965 r. Źródło: Dane Urzędu Gminy w Bierzwniku

Teren gminy Bierzwnik zdeterminowany jest kulturowo poprzez dwa ważne zjawiska historyczne: w XIII w. osiedlenie się cystersów i lokowanie przez nich wsi na prawie niemieckim, zaś w połowie XVIII w. fryderycjańska akcja osadzania na terenach podmokłych

30 ludności „Olenderskiej”. W zabudowie historycznej przewaga budynków z końca XIX i początku XX w.

2.15. Przedsiębiorczość

Na terenie gminy Bierzwnik działalność gospodarczą na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej prowadzi 205 podmiotów gospodarczych (stan na 05.12.2007 roku).

Tabela 17 Struktura prowadzonej działalności gospodarczej przedstawia się następująco: branże liczba podmiotów % Handel i gastronomia 54 26 Transport 31 15 Budownictwo 20 10 Usługi drzewne 26 13 Usługi leśne 12 6 Usługi inne 41 20 Nauka 2 1 Ochrona zdrowia 4 2 Inne rodzaje działalności wg PKD 15 7 razem 205 100 Źródło: Dane Urzędu Gminy w Bierzwniku

W strukturze prowadzonej działalności gospodarczej dominującą branżą są usługi, (handlowe, transportowe, drzewne, budownictwo, inne zakłady usługowe). Przedsiębiorstwa funkcjonujące w branży drzewnej (przetwórstwo drewna, przemysł i produkcja wyrobów z drewna) stanowią w gminie Bierzwnik 13% wszystkich podmiotów gospodarczych). W związku z tym, iż połowę powierzchni gminy stanowią lasy, istnieją dobre warunki do rozwoju przemysłu drzewnego. W ścisłym związku z branżą drzewną pozostają usługi transportowe, których rozwój wpływa na stosunkowo duży udział branży usługowej w strukturze działalności gospodarczej. Jeśli chodzi o wielkość podmiotów gospodarczych funkcjonujących na terenie gminy, dominują te, które kwalifikują się jako mikro przedsiębiorstwa. Stwierdza się zmienność w ilości zakładów, obiektów wytwórczych i usługowych. Układ branżowy pozostaje jednak dość stabilny i charakteryzuje się: - powiązaniami z zasobami gminy; - obsługą miejscowego rynku w zakresie usług; - dominacją zakładów o niewielkim zatrudnieniu; - dominacją firm związanych z przeróbką drewna i przewozami; - rozdrobnioną bazą handlu detalicznego; - brakiem przetwórstwa powiązanego z gospodarką żywnościową.

31 2.16. Budownictwo

Gmina Bierzwnik charakteryzuje się typową zabudową historyczno - klasztorną. Jest ona widoczna szczególnie w miejscowości Bierzwnik. W gminie przeważa układ ulicowy i ulicowo – placowy. Występuje on przede wszystkim w takich wioskach jak: Płoszkowo, Kolsk, Pławno, Starzyce, Wygon, Górzno i Jaglisko. Ponadto występują również inne układy: - przestrzenny, wielodrożnicowy (Breń); - luźny układ przestrzenny (Łasko, Pławno); - układ zdwojonej owalnicy (Klasztorne); - owalnica rozwinięta w układ widlicy (Zieleniewo). Istnieją także osady bezplanowe (Strumienno) oraz wioski o rozproszonej zabudowie (Przeczno, Strumienno). Najstarszym obiektem w gminie jest bierzwnicki klasztor, który powstał za sprawą cystersów kołbackich w 1294 roku. Zachowane fragmenty tego klasztoru pochodzą z przełomu XIII i XIV wieku. Kolejne zachowane zabudowania (spichlerz, browar) datuje się na XIV i XV wiek. Poza klasztorem występują także inne obiekty sakralne, pochodzące z przełomu XVII i XVIII wieku. Większość obiektów mieszkalnych w gminie Bierzwnik pochodzi z początku XX wieku. W gminie znajdują się również obiekty powstałe po II wojnie światowej, w tym budynki handlowo – usługowe i urzędy oraz osiedle czterech bloków mieszkalnych 18 – rodzinnych, które powstały w latach 1984 – 1985. Większość obiektów mieszkalnych znajdujących się na terenie gminy stanowi własność prywatną bądź wspólnotową. Poza tym około 50 lokali – to mieszkania komunalne. Ich stan techniczny jest zróżnicowany. Większość obiektów jest w stanie zadowalającym, jednakże niektóre wymagają drobnego lub kapitalnego remontu. Analiza wydanych w gminie Bierzwnik decyzji o warunkach zabudowy terenu (z ostatnich 8 lat) wykazuje, że przeciętnie w roku wydaje się około 30-38 decyzji o warunkach zabudowy. Budynki mieszkalne stanowią w tym ponad 50%, a budynki letniskowe około 20%. W tym ostatnim przypadku nastąpił znaczący wzrost. Pozostałe decyzje dotyczą budynków gospodarczych, garażowych, przemysłowo - handlowych i innych budowli.

2.17. Ochrona środowiska Gospodarka odpadami Gminy Bierzwnik

Według ewidencji ilości odpadów deponowanych na gminnym składowisku w Pławienku w 2006 roku złożono na nim 262 Mg odpadów komunalnych. W odpadach komunalnych wytwarzanych na terenach zurbanizowanych dominują odpady organiczne pochodzenia roślinnego (32%), a na terenach wiejskich – frakcja drobna (poniżej 10 mm), którą stanowi głównie popiół z palenisk domowych (33%). W masie odpadów z obiektów infrastruktury najwięcej jest papieru i tworzyw sztucznych.

Odpady sektora gospodarczego

Z uwagi na rolniczy i turystyczny charakter zagospodarowania gminy ilość wytwarzanych odpadów sektora gospodarczego jest niewielka w porównaniu do innych gmin powiatu oraz województwa.

32 Aktualnie gmina nie dysponuje żadnym czynnym składowiskiem odpadów przemysłowych funkcjonującym jako składowisko odpadów niebezpiecznych, nie przewiduje się też na terenie gminy lokalizacji takich obiektów. Na terenie gminy występuje siedem podmiotów gospodarczych posiadających zezwolenie na wytwarzanie odpadów niebezpiecznych i jeden podmiot posiadający zezwolenie na wytwarzanie odpadów innych niż niebezpieczne.

Systemy zbierania odpadów

Sposób zbiórki odpadów komunalnych niesegregowanych i segregowanych jest typowy dla warunków polskich. Organizacją systemu zbiórki zajmuje się Urząd Gminy Bierzwnik. Usuwanie odpadów z terenu gminy do końca 2007 r. prowadziło Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej w Choszcznie. Obecnie teren gminy obsługuje w tym zakresie Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych Komunalni w Dobiegniewie. Zorganizowanym systemem zbiórki odpadów objętych jest około 60% mieszkańców gminy. W gminie Bierzwnik jest prowadzona zbiórka odpadów niebezpiecznych od osób prywatnych. Na terenie gminy nie funkcjonują zakłady trudniące się kasacją wyeksploatowanych pojazdów.

Systemy unieszkodliwiania odpadów

Podstawowym i jedynym sposobem unieszkodliwiania odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne w gminie Bierzwnik jest ich deponowanie na składowisku. Na terenie gminy funkcjonuje jedno czynne składowisko odpadów w m. Pławienko. Ponadto na jej terenie zinwentaryzowano 5 dzikich wysypisk śmieci w miejscowościach: Kolsk, Pławno, Breń, Zieleniewo, Płoszkowo. Składowisko w Pławienku jest eksploatowane od początku 2001 r. W granicach terenu składowiska poza kwaterą składowania i zbiornikiem odcieków funkcjonuje: budynek socjalny, brodzik dezynfekcyjny, utwardzona sieć dróg komunikacyjnych, zestaw kontenerów na surowce wtórne. Cały teren składowiska jest oświetlony. W rejonie składowiska funkcjonuje sieć monitoringu lokalnego wód podziemnych składająca się z 4 piezometrów. Ponadto do monitoringu zostały włączone 3 ujęcia wody (przy składowisku, w m. Pławno i Breń). Prowadzone dotychczas badania nie wykazują ujemnego wpływu składowiska na środowisko.

Gospodarka ściekowa

Najważniejszym źródłem zanieczyszczenia wód są ścieki, dla których odbiornikami są na terenie gminy wody powierzchniowe i grunt. Nie bez znaczenia są rozproszone punkty zrzutu ścieków do szamb przydomowych lub gospodarskich zlokalizowane prawie na każdej posesji w gminie z uwagi na częściowy brak kanalizacji. W 2006r. oddano do użytku oczyszczalnię ścieków w Bierzwniku. Aktualnie odprowadzane są do niej ścieki z Bierzwnika, Starzyc i części Płoszkowa. W trakcie jest budowa odcinka kanalizacji sanitarnej od Bierzwnika poprzez Jaglisko, Klasztorne, do Brenia. W gminie Bierzwnik istnieje zjawisko wykorzystania rolniczego ścieków niepoprzedzonego żadnymi badaniami zarówno tych pierwszych jak i gruntów. Znaczna część zbiorników do gromadzenia ścieków jest najprawdopodobniej nieszczelna i stanowi rzeczywiste zagrożenie dla gruntów i wód podziemnych.

33 Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego

Brak danych o emisjach i stężeniu zanieczyszczeń w powietrzu na terenie gminy Bierzwnik. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska podaje emisję powiatu choszczeńskiego jako całości. Przedstawione tam wartości stawiają powiat wśród czystych regionów województwa. Charakter zagospodarowania terenów gminy i brak występowania źródeł przemysłowych zanieczyszczenia powietrza sprawiają, że ma ona bardzo mały udział w podanych wyżej wartościach. Największą uciążliwość dla powietrza atmosferycznego na terenie gminy stanowi tzw. niska emisja. Niska emisja zanieczyszczeń powietrza jest to tzw. emisja komunikacyjna i emisja komunalna pochodząca z lokalnych kotłowni węglowych i indywidualnych palenisk domowych opalanych najczęściej węglem tanim, a więc o złej charakterystyce i niskich parametrach grzewczych. Wielkość emisji z tych źródeł jest trudna do oszacowania.

2.18. Bezpieczeństwo w gminie

Przestępczość jest zjawiskiem patologii społecznych, które wpływa na funkcjonowanie społeczności lokalnej oraz na formowanie się postaw i zachowań mieszkańców gminy Bierzwnik. Tabela 18 Przestępczość w gminie w latach 2004 – 2006 Lata Lp. Nazwa przestępstwa 2004 2005 2006 1 Kradzież 21 19 28 2 Kradzież z włamaniem 18 8 8 Kierowanie pojazdami mechanicznymi i nie 3 21 14 61 mechanicznymi pod wpływem alkoholu 4 Fizyczne i psychiczne znęcanie się nad rodziną 6 9 4 5 Zniszczenie mienia 5 3 3 6 Pożary lasów 3 1 - 7 Groźby karalne 1 - 2 8 Podrabianie dokumentów 2 1 1 9 Niealimentacja 2 1 1 10 Niszczenie dokumentów 1 1 - 11 Posługiwanie się fałszywymi dokumentami 1 - - 12 Podrabianie pieniędzy 2 1 - 13 Z ustawy prawo łowieckie 2 2 2 14 Z ustawy prawo budowlane 2 - - 15 Paserstwo umyślne - - 1 16 Z ustawy o narkomanii 1 2 - Z ustawy o wychowaniu w trzeźwości i 17 2 1 - przeciwdziałaniu alkoholizmowi 18 Naruszenie spokoju domowego 1 1 2 19 Profanacja 1 - - 20 Oszustwo - - 7 21 Z ustawy o rybactwie śródlądowym - 1 1 22 Składanie fałszywych zeznań - 1 2 23 Pobicie - - 1 24 Z ustawy o ochronie zwierząt - - 1 25 Gwałt - - 1 Razem 92 66 126 Źródło: Dane z Posterunku Policji w Bierzwniku.

34 W latach 2004 – 2006 na terenie gminy Bierzwnik najczęściej popełnianymi przestępstwami były: - kradzieże i kradzieże z włamaniem, - kierowanie pojazdami mechanicznymi i nie mechanicznymi w stanie nietrzeźwym, w 2006 roku nastąpił znaczny wzrost przestępstw tego rodzaju. Poza tym do najczęściej popełnianych przestępstw należy zaliczyć fizyczne i psychiczne znęcanie się nad rodziną. W 2006 roku nastąpił wzrost liczby przestępstw popełnianych przez mieszkańców gminy o 52,38% w stosunku do roku 2005. Posterunek Policji w Bierzwniku obsługiwany jest przez pięciu funkcjonariuszy.

Tabela 19 Wykroczenia popełniane przez mieszkańców gminy Bierzwnik

2004 2005 2006 Lp. Wykroczenie Mandaty Wnioski Mandaty Wnioski Mandaty Wnioski karne o ukaranie karne o ukaranie karne o ukaranie 1 Zakłócanie spokoju 13 6 16 1 28 - Kradzież lub 2 6 4 1 3 3 8 przywłaszczenie Wykroczenia 3 przeciwko 1 1 3 - 3 - obyczajowości Użycie 4 1 - 3 - 17 - nieprzyzwoitych słów Wykroczenia 5 przeciwko mieniu 11 1 8 1 23 - publicznemu Z ustawy o wychowaniu w 6 trzeźwości i 5 8 24 2 52 - przeciwdziałaniu alkoholizmowi Wprowadzenie w 7 błąd, co do 1 - - - - - tożsamości Przeciwko 8 bezpieczeństwu osób i 1 - 5 1 6 1 mienia Z ustawy o rybactwie 9 1 - - - - - śródlądowym 10 Inne 14 - 128 2 121 10 Razem 54 20 188 10 253 19

Źródło: Dane Posterunku Policji w Bierzwniku.

Z analizy danych tabeli wynika, że występuje wzrost udzielonych mandatów przez funkcjonariuszy policji mieszkańcom gminy Bierzwnik za popełniane przestępstwa. W 2006 roku udzielono 253 mandatów karnych, najwięcej za wykroczenia inne (121) oraz związane z łamaniem przepisów ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi – 52 mandaty, co stanowi 20,55% ogółu udzielonych mandatów karnych.

35 2.19. Budżet gminy

Analizę finansową gminy Bierzwnik sporządzono w oparciu o uchwały budżetowe.

Tabela 20 Wyszczególnienie i struktura dochodów gminy Bierzwnik w poszczególnych latach podana w tys. zł i procentowo

WYSZCZEGÓLNIENIE 2004 % 2005 % 2006* %

Rolnictwo i łowiectwo - - - - 38 0,32

Transport i łączność - - 15 0,15 - -

Gospodarka mieszkaniowa 99 1.18 134 1,30 103 0.88

Administracja publiczna 54 0,64 53 0,52 54 0,46 Urzędy naczelnych organów władz pań. 6 0,07 17 0,17 12 0,10 Bezpieczeństwo publiczne i ochrona ppoż. - - 2 0,02 - -

Dochody od osób prawnych i innych 2285 27,14 2555 24,85 2796 23,86

Różne rozliczenia 4246 50,42 4209 40,93 4323 36,89

Oświata i wychowanie 617 7,33 1533 14,90 23 0,19

Pomoc społeczna 966 11,47 1508 14,66 2139 18,26

Pozostałe zadania - - - - 82 0,70

Edukacyjna opieka wychowawcza - - 110 1,07 145 1,24

Gospodarka komunalna 146 1,73 58 0,56 1895 16,17

Kultura fizyczna i sport 2 0,02 14 0,14 98 0,84

Kultura i ochrona dziedzictwa narod. - - 75 0,73 11 0,09

Dochody ogółem 8421 100,00 10283 100,00 11719 100,00 * Na rok 2006 wielkości dochodów podane są wg planu tj. zgodnie z uchwałą budżetową na 2006r

Tabela 21

Wielkości dochodów z poszczególnych grup w tys. zł

WYSZCZEGÓLNIENIE 2004 % 2005 % 2006* % Subwencje 4223 50,15 4204 40,88 4318 36,85 Udziały w podatkach 632 7,50 787 4,65 946 8,07 stanowiących dochód budżetu

36 państwa

Dochody własne 1769 21,01 1934 18,81 1985 16,94 Dotacje celowe i środki z innych 1797 21,34 3358 32,66 4470 38,14 źródeł Razem 8421 100,00 10283 100,00 11719 100,00

* Na rok 2006 wielkości dochodów podane są wg planu tj. zgodnie z uchwałą budżetową na 2006r.

Subwencje Wielkości dochodów z poszczególnych grup w tys. zł.

5000 Udziały w 4000 podatkach stanowiących 3000 dochód budżetu zł. państwa 2000 Dochody własne 1000 0 2004 2005 2006 Lata Dotacje

Z powyższej tabeli wynika, że największy udział w dochodach gminy stanowią subwencje. W 2006 r. największy udział miały dotacje, które z roku na rok wzrastały. Mniejszy udział w dochodach gminy stanowią dochody własne, a najmniejszym spośród wymienionych kategorii udziałem charakteryzują się udziały w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa.

Tabela 22 Wyszczególnienie wykonania wydatków gminy Bierzwnik w tys. zł i procentowo WYSZCZEGÓLNIENIE 2004 % 2005 % 2006* % Rolnictwo i łowiectwo 48 0,56 53 0,48 83 0,67 Transport i łączność 66 0,77 59 0,54 88 0,71 Turystyka - - 20 0,18 - - Gospodarka mieszkaniowa 53 0,62 77 0,70 78 0,63 Działalność usługowa 78 0,91 49 0,45 44 0,35 Administracja publiczna 1106 12,87 1147 10,43 1190 9,62 Urzędy naczelnych organów władz pań. 6 0,07 17 0,15 12 0,09 Bezpieczeństwo publiczne i ochrona ppoż. 110 1,28 124 1,13 96 0,78 Dochody osób prawnych 31 0,36 34 0,31 31 0,25 Obsługa długu publicznego 107 1,25 140 1,27 137 1,11 Różne rozliczenia - - - - 2 0,02

37 Oświata i wychowanie 4748 55,28 6502 59,11 4743 38,32 Ochrona zdrowia 72 0,84 61 0,55 60 0,48 Pomoc społeczna 1148 13,36 1689 15,36 2372 19,16 Pozostałe zadania - - - - 117 0,95 Edukacyjna opieka wychowawcza 113 1,32 208 1,89 243 1,96 Gospodarka komunalna 771 8,97 561 5,10 2750 22,22 Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego 102 1,19 213 1,94 168 1,36 Kultura fizyczna i sport 30 0,35 45 0,41 163 1,32 Wydatki ogółem 8589 100,00 10999 100,00 12377 100,00 * Na rok 2006 wielkości dochodów podane są wg planu tj. zgodnie z uchwałą budżetową na 2006r.

Z danych zawartych w powyższej tabeli wynika, że najwięcej wydatków gmina ponosi na oświatę i wychowanie, następnie na pomoc społeczną i administrację publiczną. W 2006 roku znacznie wzrosły koszty związane z gospodarką komunalną i stanowiły drugą wartość wydatków zaraz za oświatą i wychowaniem.

Tabela 23 Struktura wydatków w podziale na bieżące i majątkowe

WYSZCZEGÓLNIENIE 2004 2005 2006*

Wydatki ogółem 8589 10999 12377

Wydatki bieżące 7153 8173 9056

Wydatki majątkowe 1436 2826 3321 Udział wydatków majątkowych w % 16,72 25,69 26,83 (3:1) * Na rok 2006 wielkości dochodów podane są wg planu tj. zgodnie z uchwałą budżetową na 2006r.

Struktura wydatków

15000 Wydatki ogółem

10000 zł. 5000 Wydatki bieżące

0 Wydatki 2004 2005 2006 majątkowe Lata

Z powyższej tabeli wynika, że w poszczególnych latach badanego okresu największy udział wydatków majątkowych w wydatkach ogółem wystąpił w 2006 roku i kształtował się na poziomie 26,83%. W roku poprzedzającym, 2005 wydatki były zbliżone. Obserwujemy ogólną tendencję wzrostu wydatków.

38

Tabela 24 Kształtowanie się wyników finansowych w latach 2004 – 2006 w tys. zł

WYSZCZEGÓLNIENIE 2004 2005 2006 Dochody ogółem 8421 10283 11719

Wydatki ogółem 8589 10999 12377

Nadwyżka (+) / Deficyt (-) -168 -716 -658

Nadwyżka / Deficyt: Dochody w % -2,00 -6,96 -5,62 * Na rok 2006 wielkości dochodów podane są wg planu tj. zgodnie z uchwałą budżetową na 2006r.

Kształtowanie się wyników finansowych w latach 2004 - 2006 w tys. zł.

15000

10000 zł. 5000 Dochody ogółem Wydatki ogółem 0 2004 2005 2006 Lata

Z powyższej tabeli wynika, że w badanym okresie miał miejsce nieznaczny deficyt budżetowy, na poziomie 2,00 - 6,96 %.

Tabela 25

Zestawienie wskaźników finansowych dla gminy Bierzwnik

L. Poziom p. Nazwa wskaźnika w Interpretacja wskaźnika poszczególnych latach

2004 – 364 Jest miernikiem zamożności gminny. Im wyższy poziom wskaźnika z tym większą łatwością gmina wykonuje zadania Wskaźnik 2005 – 340 publiczne na rzecz swoich mieszkańców. Należy jednak pamiętać, 1. dochodów iż wysoki wskaźnik dochodowości może wynikać z niewielkiej podatkowych na 2006 – 320 gęstości zaludnienia. mieszkańca Wartości wskaźnika w gminie Bierzwnik kształtują się poniżej średnich dla gmin w kraju. Niekorzystna tendencja malejąca.

39

Udział podatku 2004 – 8,31 Jest to jeden z najistotniejszych składników dochodów własnych od gminy, najwyższe wartości osiąga w gminach przemysłowych. 2. nieruchomości w 2005 – 6,63 Wartości wskaźnika w poszczególnych latach na tle gmin wiejskich dochodach kształtują się na poziomie średniej, a nawet powyżej. Niekorzystna ogółem 2006 – 7,29 tendencja malejąca.

2004 – 16,72 Rozmiary inwestycji są związane z poziomem zamożności gminy.

Trzeba jednak pamiętać, że im mniej ludności zamieszkuje daną 2005 – 25,96 gminę tym mniejszy jest zakres zadań realizowanych przez gminę,

Poziom a tym samym mniejsza część dochodów może być przeznaczona na 2006 – 26,83 wydatków inwestycje. Jednocześnie w wydatkach inwestycyjnych znajdują 3. inwestycyjnych pokrycie środki otrzymane przez gminę w formie dotacji. Gminy

w wydatkach o najwyższym wskaźniku dochodowości osiągają najniższe poziomy ogółem wydatków inwestycyjnych z powodu dużej ilości realizowanych zadań własnych. Wzrost wskaźnika świadczy o dużym zakresie prac inwestycyjnych w gminie Bierzwnik

2004 – 1,27 Jest to wskaźnik oparty o wymóg ustawy o finansowaniu gmin przy zastosowaniu następującego założenia: gmina będzie zmuszona do Wskaźnik 2005 – 1,36 prowadzenia obsługi bieżących zobowiązań na poziomie dochodów 4. obciążenia wykonanych w roku ubiegłym. rocznego z tytułu 2006 – 2,35 Wartość wskaźnika zadłużenia w analizowanym okresie jest na spłaty zadłużenia bardzo bezpiecznym poziomie. W analizowanym okresie do spłaty przypadały raty odsetkowe, obsługa zobowiązań obejmująca raty kredytów i pożyczek.

2004 – 35,41 Jest to wskaźnik długu w stosunku do dochodów gminy i w latach 2004 – 2006 utrzymywał się on na stałym poziomie. 2005 – 37,69 Dług powstał w wyniku zaciągniętych zobowiązań na inwestycje Wskaźnik długu 5. ( głównie budowa oczyszczalni i kanalizacji, szkoły oraz hali do dochodu 2006 – 36,64 sportowej).

40 Rozdział II.

CELE GMINY BIERZWNIK NA LATA 2008-2020

1. Analiza SWOT

Dokonanie analizy SWOT jest nieodzownym elementem, który pozwala na prawidłowe, odpowiadające rzeczywistym potrzebom sformułowanie celów gminy. Dzięki przeprowadzeniu tej analizy, mało prawdopodobne staje się pominięcie w strategii obszarów, które wymagają podjęcia działań prowadzących do szeroko rozumianego rozwoju gminy. Wspomnianej analizy dokonano w następujących płaszczyznach:

Tabela 26 Sfera życia społecznego

MOCNE STRONY SZANSE

 poprawa bazy oświatowej poprzez  wzrost świadomości mieszkańców rozbudowę gimnazjum i remont szkoły w zakresie konieczności kształcenia podstawowej się i podnoszenia kwalifikacji  rozwój bazy sportowej (nowa hala zawodowych sportowa i boiska)  nowe oferty pracy  wzrost ilości organizacji  wykształcona młodzież pozarządowych  rozwój życia kulturalnego w oparciu  powstanie Ogólnopolskiego o tradycję cysterską Stowarzyszenia Gmin Cysterskich z  rozwój instytucji pozarządowych siedzibą w Bierzwniku i demokracji lokalnej  poprawa warunków rozwoju dzieci  bogatsza oferta kulturalna, sportowa i młodzieży poprzez dostęp do i oświatowa będąca wynikiem nowych, pozytywnie działalności organizacji oddziaływujących form spędzania pozarządowych wolnego czasu (warsztaty  rozwój kultury i sportu dzięki archeologiczne i inne) utworzeniu Gminnego Ośrodka  funkcjonowanie Gminnego Ośrodka Kultury i Sportu Pomocy Społecznej  nawiązanie kontaktów z gminami  dostęp do różnych form zatrudnienia partnerskimi w zakresie edukacji, osób bezrobotnych sportu, kultury  kształcenie ustawiczne  nowe źródła i instrumenty wsparcia rozwoju społecznego ze środków Unii Europejskiej (PPWOW na 2008-2009, Leader+)

41 SŁABE STRONY ZAGROŻENIA

 duża ilość osób korzystająca z pomocy  poważnie ograniczone możliwości społecznej gminy w pozyskiwaniu środków  pogarszająca się sytuacja finansowych na przedsięwzięcia w demograficzna sferze społecznej, wynikające z braku  brak środków na zajęcia pozalekcyjne wymaganego przez potencjalne dla uczniów szkół instytucje finansujące tzw. wkładu  brak środków finansowych na rozwój własnego bazy edukacyjnej i bieżące potrzeby  starzenie się społeczeństwa w gminie np. remonty Bierzwnik  migracje młodych ludzi do miast i za  migracja młodych ludzi, w granicę szczególności absolwentów szkół do  zła sytuacja na rynku pracy, miast i zagranicę spowodowana czynnikami  pogardzająca się dostępność do niezależnymi od gminy (problem infrastruktury społecznej, szczególnie ogólnokrajowy) do opieki medycznej na odpowiednim  mała mobilność zawodowa i poziomie przestrzenna ludności  zbyt małe środki na działalność  alkoholizm i brak fachowej pomocy kulturalną  problem ze znalezieniem zatrudnienia  brak poprawy sytuacji na rynku dla osób odchodzących z rolnictwa pracy  brak środków na modernizację  patologie społeczne wynikające z istniejącej bazy kulturalnej bezrobocia  niewystarczające tempo rozwoju  rosnące ubóstwo kultury  niski poziom opieki zdrowotnej  brak dostępności do leczenia specjalistycznego  niewystarczające działania w zakresie kultury fizycznej

42

Tabela 27

Infrastruktura techniczna MOCNE STRONY SZANSE

 wzrost poziomu skanalizowania gminy  skanalizowanie całej gminy  uruchomienie oczyszczalni ścieków Bierzwnik przy założeniu uzyskania w Bierzwniku dofinansowania  elektryfikacja całej gminy ze źródeł pozabudżetowych na  dostateczna ilość miejsc parkingowych odpowiednim poziomie  poprawa dostępu do Internetu  dobra komunikacja ze stolicą  skomunikowanie systemu dróg gminy administracyjną województwa z drogami powiatowymi i drogą zachodniopomorskiego wojewódzką i wielkopolskiego oraz z siedzibą  położenie na linii magistralnej Poznań administracji powiatowej - Szczecin (transport kolejowy)  nawiązanie kontaktów z innymi  funkcjonowanie gminnego gminami w zakresie rozwoju składowiska odpadów i segregowanie infrastruktury komunalnej odpadów  dofinansowanie infrastruktury technicznej przez Unię Europejską  rozwój i poprawa stanu infrastruktury drogowej  rozwój infrastruktury związanej z ochroną środowiska  rozwój infrastruktury społeczeństwa informacyjnego

SŁABE STRONY ZAGROŻENIA

 brak warunków dla ruchu  niewystarczający pułap dochodów tranzytowego gminy  brak gazyfikacji gminy  zewnętrzne trudności proceduralne  wodociągi wymagające modernizacji w pozyskiwaniu środków  zły stan techniczny dróg finansowych na realizację inwestycji  spowolnione tempo realizacji przedsięwzięć remontowych i inwestycyjnych w infrastrukturze drogowej  niewystarczające środki finansowe w budżecie gminy na inwestycje  brak chodników, istniejące są przeważnie złym stanie

43 Tabela 28 Sfera gospodarcza

MOCNE STRONY SZANSE

 skomunikowanie systemu dróg gminy  rozwój pozarolniczej działalności na z drogami powiatowymi i drogą obszarze gminy wojewódzką  duże możliwości przekształceń  warunki do rozwoju działalności obszarów wiejskich w ramach działań związanej z pozyskiwaniem i obróbką PROW na lata 2007-2013 drewna  wsparcie rolnictwa środkami  korzystne warunki do rozwoju publicznymi (płatności bezpośrednie) turystyki  korzystne walory przyrodnicze i duża  funkcjonowanie banku atrakcyjność sprzyjająca  dobre warunki do rozwoju rolnictwa dywersyfikacji działalności rolniczej  rozwinięty handel spożywczy i w kierunku rozwoju turystyki na detaliczny obszarach wiejskich, w tym  duża powierzchnia obszarów agroturystyki wiejskich i leśnych o znacznym  budowa systemu wsparcia dla MSP potencjale gospodarczym  napływ inwestorów do gminy  tworzenie nowych miejsc pracy  dofinansowanie rolnictwa przez Unię Europejską  rozwój rolnictwa ekologicznego zorientowanego przede wszystkim na rynek unijny  rozwój małej i średniej przedsiębiorczości  rozwój kontaktów handlowych w ramach jednolitego rynku europejskiego SŁABE STRONY ZAGROŻ ENIA

 brak planu zagospodarowania  problem w absorpcji funduszy Unii przestrzennego dla całej gminy Europejskiej  brak uzbrojonych terenów pod  bariery w rozwoju sektora MSP w inwestycje związku z brakiem dostępu do  słabo rozwinięte małe i średnie nowoczesnych technologii, kapitału i przedsiębiorstwa, brak dużej specjalistów przedsiębiorczości  utrzymujące się wysokie koszty pracy  brak lokalnej bazy przetwórstwa rolno-  brak zainteresowania inwestowaniem spożywczego przez nowych inwestorów  brak instytucji otoczenia biznesu  trudność w pozyskiwaniu środków finansowych przez sektor MSP  zagrożenie marginalizacją gospodarczą gminy  uwarunkowania ochrony środowiska mogą ograniczać możliwości inwestowania w gminie

44 Tabela 29 Turystyka i rekreacja

MOCNE STRONY SZANSE

 gmina atrakcyjna turystycznie  integracja z Unią Europejską,  duża powierzchnia lasów (około 56%) dostępność do środków pomocowych  duża liczba jezior sprzyjająca  rozwój agroturystyki i ekoturystyki wypoczynkowi jako alternatywy dla obszarów  obszar czysty ekologicznie, sprzyjający rolniczych "zdrowemu" wypoczynkowi  rozwój różnorodnych form turystyki  duża różnorodność przyrodniczo - w oparciu o czyste i różnorodne krajobrazowa, atrakcyjność turystyczna środowisko przyrodnicze i kulturowe  dobre warunki sprzyjające rozwojowi  wzrost świadomości ekologicznej, turystyki aktywnej i specjalistycznej rozwój postaw proekologicznych (np. jeździectwo, myślistwo)  rozwój bazy noclegowej i  obiekty zabytkowe, w tym związane z gastronomicznej dziedzictwem pocysterski  zainteresowanie mieszkańców miast  cykliczna impreza 3 Dni na Szlaku agroturystyką i jej rozwój Cysterskim, jako jedna z atrakcji dla turystów  powstanie nowej ścieżki na terenie wzgórza klasztornego w Bierzwniku  rozwijająca się agroturystyka  pełnowymiarowa hala sportowa w Bierzwniku SŁABE STRONY ZAGROŻENIA  słabo zagospodarowana linia  zahamowany przypływ turystów brzegowa jezior wynikający z niedostatecznej  słabo rozwinięta baza noclegowa i infrastruktury turystycznej, w gastronomiczna szczególności bazy noclegowej i  słabo rozwinięta sieć szlaków gastronomicznej turystycznych i niedostateczne  trudności w pozyskiwaniu środków oznakowanie szlaków finansowych na inwestycje w  brak ścieżek rowerowych turystykę  brak punktów informacji turystycznej  zbyt mała liczba osób, podmiotów  brak środków na promocję gminy zainteresowanych świadczeniem  mała liczba gospodarstw usług turystycznych agroturystycznych  brak napływu kapitału  brak ciekawej oferty turystycznej poza inwestycyjnego, w tym sezonem zagranicznego  niewystarczające środki finansowe w  słaby stan techniczny dróg budżecie gminy na organizację silnie  niedostateczna wiedza o potrzebach i wizerunkowych imprez promujących wymaganiach turystów gminę jako obszar turystyczny  brak posiadania przez gminę  brak stałej ekspozycji poświęconej skutecznych narzędzi służących obecności zakonu cysterskiego na rozwojowi bazy noclegowej i terenie gminy gastronomicznej  sezonowość turystyki  brak środków finansowych na  zbyt małe środki finansowe na skuteczną promocję gminy kreowanie i promocję markowego produktu turystycznego

45

2. Cele gminy Bierzwnik na lata 2008-2020

cele strategiczne – cele operacyjne – cele szczegółowe (zadania)

Analiza ankiet przeprowadzonych wśród mieszkańców gminy Bierzwnik pozwoliła sformułować cele, jakie gmina zamierza osiągnąć w latach 2008-2020. Sformułowano cztery cele strategiczne, a na każdy z nich składa się następnie kilka lub kilkanaście celów określonych jako operacyjne. Cele strategiczne określają treść rozwiązania problemów strategicznych. Zakładają sformułowanie określonych celów operacyjnych a następnie celów szczegółowych, czyli konkretnych zadań. Zadania są określone w sposób konkretny, zawierają szczegółowe informacje związane z realizacją zadania, w tym informację o planowanych kosztach oraz potencjalnych źródłach finansowania. Przy opracowywaniu dokumentu – Strategii Rozwoju Gminy Bierzwnik na lata 2008-2020 wychodzono z założenia, że ze względu na dość długi horyzont czasowy będzie to dokument o wysokim stopniu ogólności, a więc formułujący ogólnie cele ważne dla rozwoju gminy. Dzięki temu można wyeliminować ryzyko dezaktualizacji celów sformułowanych w Strategii. Dokumentem uszczegółowiającym zapisy strategii jest opracowywany równolegle Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Bierzwnik na lata 2008-2013 oraz Wieloletni Plan Inwestycyjny na lata 2008-2013. Te dwa wymienione dokumenty stanowią rozwinięcie, uszczegółowienie założeń określonych w Strategii. W związku z powyższym znajdą się tam bardziej szczegółowe zapisy, w szczególności opis celów szczegółowych, czyli konkretnych zadań, które gmina planuje zrealizować w latach 2008-2013.

Podział celów gminy Bierzwnik na lata 2008-2020 wygląda następująco:

Cel strategiczny: rozwój infrastruktury społecznej

Cele operacyjne:

 rozwój i modernizacja placówek oświatowych, poprawa bazy oświatowej i sportowej  wzrost dostępu do opieki zdrowotnej i społecznej na odpowiednim poziomie  rozwój i modernizacja placówek opieki społecznej  wzrost dostępu do wysokiej jakości oferty zaspokajającej potrzeby kulturalne i oświatowe mieszkańców  rozwój życia kulturalnego, współpracy lokalnej, regionalnej i międzynarodowej m.in. w oparciu o dziedzictwo pocysterskie  poprawa stanu i modernizacja infrastruktury kulturalnej  modernizacja bibliotek oraz zwiększanie ich zasobów  organizacja miejsc dla spędzania wolnego czasu dla dzieci i młodzieży oraz osób starszych (w szczególności poprzez organizowanie świetlic)  modernizacja i poprawa bazy administracji samorządowej

Zadania: określone w Planie Rozwoju Lokalnego Gminy Bierzwnik oraz Wieloletnim Planie Inwestycyjnym

46 Cel strategiczny: rozwój turystyki, rekreacji i sportu

Cele operacyjne:

 budowa i modernizacja bazy infrastruktury turystycznej (w szczególności rekreacyjnej i sportowej)  budowa ścieżek turystycznych (samochodowych, rowerowych i pieszych)  tworzenie placów zabaw  ochrona dziedzictwa pocysterskiego oraz kompleksowe odtwarzanie substancji architektonicznej i walorów krajobrazowych wzgórza klasztornego i jego szeroko pojętego otoczenia jako zwartego zespołu architektoniczno-krajobrazowego i kulturowego wtopionego w życie lokalnej społeczności w oparciu o tradycję cysterską  promocja gminy  tworzenie i rozwój form i usług turystycznych eksponujących i wykorzystujących walory gminy

Zadania: określone w Planie Rozwoju Lokalnego Gminy Bierzwnik oraz Wieloletnim Planie Inwestycyjnym

Cel strategiczny: Rozwój infrastruktury technicznej

Cele operacyjne:

 poprawa stanu infrastruktury drogowej i modernizacja dróg gminnych i chodników  tworzenie warunków do budowy nowych dróg różnych kategorii poprzez współpracę z gminami, powiatem, województwem i potencjalnymi przedsiębiorstwami zainteresowanymi inwestowaniem na terenie gminy Bierzwnik  gazyfikacja gminy  skanalizowanie całej gminy  utworzenie efektywnego systemu oczyszczania powietrza, wody i ścieków  zaopatrzenie w wodę konsumpcyjną o odpowiedniej jakości i ilości dla całego obszaru gminy oraz współpraca w zakresie zaopatrzenia w wodę z gminami ościennymi  utworzenie systemu zarządzania gospodarką odpadami  racjonalna gospodarka odpadami  objęcie terenu gminy selektywną zbiórką odpadów  tworzenie warunków do zwiększenia terenów pod budownictwo mieszkaniowe  powiększenie zasobów budownictwa komunalnego, w tym socjalnego  modernizacja istniejącej sieci energetycznej  budowa infrastruktury informatycznej w gminie  upowszechnianie stosowania technik społeczeństwa informacyjnego  wykorzystanie technologii społeczeństwa informacyjnego w działaniach administracji samorządowej, w szczególności do modernizacji infrastruktury informatycznej, elektronicznego obiegu dokumentów, archiwizacji dokumentów w rozwoju elektronicznych usług dla ludności  budowa infrastruktury umożliwiającej pozyskanie odnawialnych źródeł energii oraz stwarzanie innych warunków służących ich pozyskiwaniu  modernizacja istniejących oraz budowa ekologicznych systemów grzewczych

47  wymiana azbestowo cementowych pokryć dachowych budynków na terenie gminy  rozwój i modernizacja bazy jednostek OSP w gminie

Zadania: określone w Planie Rozwoju Lokalnego Gminy Bierzwnik oraz Wieloletnim Planie Inwestycyjnym

Cel strategiczny: rozwój gospodarczy gminy

Cele operacyjne:  opracowanie planu zagospodarowania przestrzennego obszarów gminy o szczególnym znaczeniu gospodarczym  poprawa infrastruktury pro inwestycyjnej i promowanie terenów pro inwestycyjnych  wspieranie rozwoju małej i średniej przedsiębiorczości  utworzenie i wspieranie organizacji otoczenia biznesu wspierających przedsiębiorczość  pozyskanie nowych inwestorów  zrównoważony i wielofunkcyjny rozwój gminy Bierzwnik, jako obszaru wiejskiego  poprawa warunków życia i pracy ludności wiejskiej  aktywizacja obszarów wiejskich w kierunku ich wielofunkcyjnego rozwoju oraz wzrostu efektywności rolnictwa  tworzenie warunków do powstawania nowych zakładów - przedsiębiorstw  szukanie alternatywnych możliwości zarobkowania dla mieszkańców gminy, zwłaszcza w ramach współpracy zagranicznej  wielokierunkowe wykorzystanie leśnictwa  popieranie przez gminę rozwoju klastrów przedsiębiorstw

Zadania: określone w Planie Rozwoju Lokalnego Gminy Bierzwnik oraz Wieloletnim Planie Inwestycyjnym

Zgodność celów gminy Bierzwnik ze strategią powiatową i wojewódzką oraz Narodowym Planem Rozwoju.

Cele gminy Bierzwnik określone w niniejszym dokumencie, zgodne są z celami Strategii Rozwoju Powiatu Choszczeńskiego na lata 2007-2015 oraz Strategią Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego do roku 2020, a także Narodowym Planem Rozwoju 2007-2013.

48 Rozdział III.

KONTROLA I MONITOROWANIE STRATEGII

Integralną częścią procesu zarządzania i planowania strategicznego jest monitorowanie realizacji (wdrażania) strategii rozwoju. Pojęcie monitorowania obejmuje wszystkie działania zapewniające osiąganie pożądanych efektów rozwojowych we wszystkich czasowych okresach planistycznych.

Wdrożenie strategii odbywa się w normalnym procesie kierowania. Kierowanie jest to proces planowania, organizowania, przewodzenia i kontrolowania działalności członków organizacji oraz wykorzystania wszystkich, dostępnych jej zasobów dla osiągnięcia ustalonych celów.

Sformułowanej raz Strategii rozwoju gminy Bierzwnik nie należy traktować jako zamkniętego dokumentu, który ma obowiązywać cały czas w niezmienionym kształcie. Obecna postać Strategii została ukształtowana w określonych warunkach społecznych, ekonomicznych oraz politycznych, które są stanami dynamicznymi.

Dlatego osiąganie założonych celów w sposób ekonomiczny wymaga systematycznego monitorowania zmian wewnętrznych i zewnętrznych uwarunkowań rozwoju gminy, ciągłej obserwacji i ocenie pozytywnych i negatywnych doświadczeń przy wdrażaniu Strategii oraz opracowywaniu i wdrażaniu programów korygujących odstępstwa od planów.

Zmiany w Strategii obejmować mogą nie tylko sposoby i środki działania (poziom operacyjny), ale także w krańcowych przypadkach wiązać się mogą z koniecznością rezygnacji z jednych celów i wprowadzenia nowych (poziom strategiczny i taktyczny).

Dla prawidłowej oceny realizacji Strategii konieczna jest uprzednia ocena realizacji Planu Rozwoju Lokalnego Gminy Bierzwnik, który jest narzędziem realizacji Strategii i określa konkretne wskaźniki realizacji zadań planowanych do realizacji przez gminę.

W związku z tym Komitet Monitorujący Strategię będzie jednocześnie zobligowany do Monitoringu Planu Rozwoju Lokalnego Gminy Bierzwnik.

Chcąc wprowadzić efektywny mechanizm kontrolny przyjęto następującą procedurę monitorowania i oceny realizacji celów określonych w Strategii:

 Rolę Komitetu Monitorującego Strategię pełnić będzie powołany zarządzeniem wójta Konwent,

 Komitet Monitorujący Strategię będzie cyklicznie, raz w roku oceniać realizację przyjętej Strategii Rozwoju,

 Komitet Monitorujący oceni realizację poszczególnych zadań określonych w Planie Rozwoju Lokalnego w zakresie założonych wskaźników osiągniętych poszczególnych wyniku realizacji zadań, terminowości wdrażania poszczególnych zadań oraz zgodności tych zadań z przyjętymi dla Strategii celami rozwoju, w wyniku przeprowadzonego postępowania monitorującego,

49  Komitet Monitorujący rekomenduje Wójtowi wnioski dla dalszej realizacji Strategii, w przypadku odchyleń od przyjętych celów rozwoju,

 Komitet Monitorujący wskaże Wójtowi propozycję działań korygujących, chyba, że odchylenia od zakładanych celów są wynikiem aktualizacji Strategii, której prawidłowość zostanie oceniona przez Komitet Monitorujący, w wyniku tej weryfikacji, Wójt przedstawi Radzie Gminy propozycję dokonania odpowiednich zmian w zapisach dokumentu strategicznego.

50