DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO

Warszawa, dnia 9 lipca 2018 r.

Poz. 6947

UCHWAŁA NR XLII/277/2018 RADY GMINY

z dnia 29 czerwca 2018 r.

w sprawie przyjęcia Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Radzanowo na lata 2018–2023

Na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej (tj. Dz. U. z 2017r., poz. 1769 z póź. zm.) w związku z art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy z dnia 8 marca 1990r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2018r., poz. 994 z póź. zm.) Rada Gminy Radzanowo uchwala, co następuję: § 1. Przyjmuje się Strategię Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Radzanowo na lata 2018– 2023, w brzmieniu załącznika do niniejszej uchwały. § 2. Wykonanie uchwały powierza się Wójtowi Gminy Radzanowo. § 3. Uchwała wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym Województwa Mazowieckiego.

Przewodnicząca Rady Gminy

Jolanta Anna Sochacka Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 2 – Poz. 6947

STRATEGIA

ROZWIĄZYWANIA

PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH

W GMINIE RADZANOWO

NA LATA

2018- 2023

Radzanowo 2017 Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 3 – Poz. 6947

Spis treści:

Wstęp ...... 5

I. Podstawy formalne tworzenia Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w gminie Radzanowo...... 7 I.1. Dokumenty europejskie...... 7 I.2. Dokumenty krajowe...... 7 I.3. Dokumenty regionalne oraz lokalne...... 8

II. Struktura demograficzna i podstawowe dane o mieszkańcach gminy Radzanowo...... 9 II.1. Położenie i powierzchnia gminy Radzanowo...... 9 II.2. Ludność gminy Radzanowo...... 11

III. Diagnoza warunków życia mieszkańców gminy Radzanowo – środowisko naturalne, środowisko kulturowe, sport i rekreacja, oświata, ochrona zdrowia, bezpieczeństwo publiczne i gospodarka...... 15 III.1. Środowisko naturalne gminy Radzanowo...... 15 III.2. Historia oraz środowisko kulturowe gminy Radzanowo...... 16 III.3. Kultura, sport, turystyka i rekreacja w gminie Radzanowo...... 17 III.4. Zasoby mieszkaniowe oraz infrastruktura techniczna gminy Radzanowo...... 20 III.5. Usługi publiczne na terenie gminy Radzanowo (oświata, służba zdrowia, bezpieczeństwo publiczne, organizacje pozarządowe) ...... 22 III.6. Sytuacja gospodarcza w gminie Radzanowo...... 26

IV. Diagnoza problemów społecznych w ujęciu działania instytucji pomocy społecznej...... 28 IV.1. Ubóstwo...... 28 IV.2. Bezrobocie...... 29 IV.3. Przemoc w rodzinie...... 30 IV.4. Niepełnosprawność ...... 32 IV.5. Długotrwała lub ciężka choroba ...... 35 IV.6. Uzależnienia...... 36

2 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 4 – Poz. 6947

IV.7. Bezradność w sprawach opiekuńczo – wychowawczych...... 37

V. Pomoc społeczna w gminie Radzanowo...... 39 Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Radzanowie...... 39 V.1. Dane o korzystających z pomocy i wsparcia w gminie Radzanowo. Przyczyny kwalifikujące do świadczeń z pomocy społecznej...... 41 V.2. Działania z zakresu pomocy społecznej realizowane przez GOPS w Radzanowie...... 43 V.3. Realizacja świadczeń rodzinnych, funduszu alimentacyjnego oraz świadczeń wychowawczych przez GOPS w Radzanowie...... 48 V.4. Ramy finansowe działalności GOPS Radzanowo...... 51 V.5. Wskaźnik deprywacji lokalnej w gminie Radzanowo...... 52

VI. Diagnoza problemów społecznych w ujęciu badań ankietowych mieszkańców gminy Radzanowo...... 53 VI.1. Ocena warunków życia w gminie Radzanowo...... 54 VI.2. Ocena warunków życia w gminie Radzanowo pod względem bezpieczeństwa mieszkańców, jakości środowiska naturalnego, dostępności i jakości transportu zbiorowego, dostępu do terenów zielonych, rekreacyjnych oraz jakości i dostępności do opieki zdrowotnej...... 56 VI.3. Stopień partycypacji mieszkańców w życiu społecznym...... 59 VI.4. Problem uzależnień na terenie gminy Radzanowo...... 62 VI.5. Problemy społeczne występujące na terenie gminy Radzanowo...... 62 VI.6. Problemy rodzin z dziećmi w gminie Radzanowo ...... 63 VI.7. Problemy osób niepełnosprawnych w gminie Radzanowo ...... 64 VI.8. Problemy osób starszych w gminie Radzanowo ...... 65 VI.9. Problemy dzieci i młodzieży w gminie Radzanowo...... 65 VI.10. Ocena stopnia zaangażowania i kierunki działań władz lokalnych związanych z rozwiązywaniem problemów społecznych mieszkańców gminy Radzanowo ...... 66 VI.11. Propozycje działań, które powinien podejmować samorząd lokalny w celu rozwiązania najważniejszych problemów społecznych...... 67

VII. Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w gminie Radzanowo na lata 2018 – 2023...... 69

3 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 5 – Poz. 6947

I. CEL STRATEGICZNY: Wspieranie rodzin i dzieci w gminie Radzanowo ...... 71 I.1. Cel szczegółowy: Wzmacnianie pozytywnego wizerunku rodziny z dzieckiem poprzez prowadzenie działań wspierających, informacyjnych i promocyjnych...... 71 I.2. Cel szczegółowy: Stwarzanie możliwości nabycia i rozwoju kompetencji rodzicielskich, umiejętności przezwyciężenia sytuacji kryzysowych przez rodziny oraz poprawa funkcjonowania społecznego dzieci i młodzieży...... 71 II. CEL STRATEGICZNY: Przeciwdziałanie zjawisku wykluczenia społecznego w gminie Radzanowo...... 72 II.1. Cel szczegółowy: Pomoc osobom i rodzinom doświadczającym przemocy domowej. ...72 II.2. Cel szczegółowy: Tworzenie warunków do wychodzenia z bezdomności i przeciwdziałania utrwalania się stanu ubóstwa w gminie Radzanowo...... 73 II.3. Cel szczegółowy: Przeciwdziałanie zjawisku długotrwałego bezrobocia i eliminowanie jego negatywnych skutków...... 73 III. CEL STRATEGICZNY: Wspieranie i aktywizacja osób niepełnosprawnych i starszych w gminie Radzanowo...... 74 III.1. Cel szczegółowy: Poprawa jakości życia osób niepełnosprawnych w gminie Radzanowo...... 74 III.2. Cel szczegółowy: Rozwój i budowa systemu wsparcia dla osób starszych w gminie Radzanowo...... 75

VIII. Realizacja Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w gminie Radzanowo na lata 2018-2023...... 76 VIII.1. Monitoring i ewaluacja Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w gminie Radzanowo...... 83 VIII. 2. Źródła finansowania...... 83

Spis wykresów: ...... 84 Spis tabel: ...... 86

4 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 6 – Poz. 6947

Wstęp

Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w gminie Radzanowo na lata 2018 – 2023 jest dokumentem określającym najważniejsze kierunki interwencji w odniesieniu do zdiagnozowanych problemów społecznych występujących na terenie gminy. Wskazuje ona priorytetowe kierunki działań oraz wytyczne dla wdrażania planowanych zadań. Strategia pozwala na racjonalizację lokalnej polityki społecznej, określa misję oraz wyznacza cele strategiczne i działania, których wdrożenie powinno w znaczny sposób przyczynić się do rozwiązania wielu problemów społecznych i je zminimalizować. Zdiagnozowanie i określenie najważniejszych problemów społecznych stanowiło podstawę do wskazania metodologii rozwiązania zidentyfikowanych trudności i problemów społecznych, zgodnie z możliwościami jakie wynikają z zadań nałożonych na gminę. Opracowana diagnoza stanowiła punkt wyjścia do opracowania szczegółowych programów, których realizacja powinna przyczynić się do rozwiązania problemów społecznych oraz do niwelowania różnic i dysproporcji społecznych. Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych gminy Radzanowo na lata 2018 – 2023 została opracowana, przy aktywnym wsparciu, pomocy i konsultacji pracowników Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Radzanowie. Niezwykle ważne było także pozyskanie informacji od mieszkańców gminy Radzanowo na temat występujących problemów społecznych, które umożliwiło trafne wskazanie realnych problemów i trudności występujących na terenie gminy. Na podstawie zdiagnozowanych problemów społecznych przygotowano i opracowano określone kierunki działań, które służyć mają przeciwdziałaniu takim sytuacjom. Poszukiwanie skutecznych sposobów rozwiązywania problemów społecznych musi uwzględniać fakt, że poszczególne problemy zazwyczaj nie występują pojedynczo a wystąpienie jednego implikuje szereg innych. Przystępując do planowania określonych sposobów rozwiązywania problemów społecznych występujących w gminie konieczne jest uwzględnienie wielokierunkowego i kompleksowego oddziaływania nie tylko na skutki wystąpienia danych problemów a przede wszystkim na źródło ich powstania. W związku z powyższym najważniejszym zadaniem jest stworzenie możliwości współpracy pomiędzy różnymi podmiotami działającymi w obszarze polityki społecznej, w celu integracji działań. Realizacja powyższych celów, w tym zakresie wymaga podejmowania wieloaspektowych i wielokierunkowych działań strategicznych a zwłaszcza:

5 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 7 – Poz. 6947

✓ interwencyjnych – o cechach ratownictwa i likwidacji niedoborów, których źródłem jest ubóstwo, bezrobocie, alkoholizm, niedostosowanie społeczne, ✓ asekuracyjnych – uprzedzających pojawienie się sytuacji zagrażających bezpieczeństwu socjalnemu, ✓ kompensacyjnych – niwelujących luki i deficyty, ✓ partycypacyjnych – poszerzających uczestnictwo w życiu publicznym i zapobiegających wszelkim przejawom dyskryminacji, wykluczeniu społecznemu i marginalizacji. Ustawa o pomocy społecznej nakłada na gminę obowiązek „opracowania i realizacji Gminnej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych i innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka”. Art. 16 b wymienionej powyżej ustawy określa istotne elementy, które powinny znaleźć się w Strategii. Skuteczna polityka społeczna powinna opierać się na rozpoznaniu rzeczywistych zjawisk i problemów społecznych występujących w danej społeczności lokalnej. Opracowanie i realizacja Gminnej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych wynika bezpośrednio z art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tj. Dz. U. z 2017, poz. 1769 z późn. zm.). Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w gminie Radzanowo na lata 2018 - 2023 składa się z czterech zasadniczych części. Pierwsza, ukazuje specyfikę społeczności lokalnej i ma na celu prezentację podstawowych informacji o gminie i ludności. W drugiej części przedstawiono diagnozę problemów społecznych w ujęciu działania instytucji pomocy społecznej. Trzecia część prezentuje wyniki badania mieszkańców gminy Radzanowo, które ukazały opinie mieszkańców na temat warunków życia w gminie oraz problemów społecznych występujących w gminie. Część czwarta określa cele strategiczne, operacyjne i związane z nimi zadania. W części programowej dokumentu zostały przedstawione najistotniejsze założenia polityki społecznej gminy na najbliższe lata. Zostały one ujęte w formie misji, celów strategicznych, celów szczegółowych i kierunków działań. Ponadto została zaprezentowana informacja na temat sposobu wdrożenia strategii oraz prowadzenia monitoringu i jej ewaluacji.

6 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 8 – Poz. 6947

I. Podstawy formalne tworzenia Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w gminie Radzanowo.

Najważniejsze programy oraz kierunki planowanych działań zawarte w Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w gminie Radzanowo na lata 2018 – 2023 są zgodne i skorelowane z dokumentami na poziomie Unii Europejskiej, Kraju oraz na poziomie Regionalnym i Lokalnym. W poniższej części zaprezentowano opis podstawowych dokumentów strategicznych, które stanowią podstawę i odniesienie do tworzenia Strategii

Rozwiązywania Problemów Społecznych.

I.1. Dokumenty europejskie. Najważniejszym i kluczowym programem społeczno-gospodarczym Unii Europejskiej jest Strategia „Europa 2020”. Jest to zaprojektowany na dłuższy okres czasu program rozwoju, który wskazuje na konieczność współpracy państw członkowskich na rzecz wychodzenia z kryzysu oraz wdrażania reform, w odpowiedzi na problemy, które związane są z globalizacją, starzeniem się społeczeństw oraz rosnącą potrzebą racjonalnego wykorzystywania zasobów. W ramach strategii wskazane zostały trzy kluczowe priorytety: ✓ wzrost inteligentny, czyli rozwój oparty na wiedzy i innowacjach, ✓ wzrost zrównoważony, czyli transformacja w kierunku gospodarki niskoemisyjnej, efektywnie korzystającej z zasobów i konkurencyjnej, ✓ wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu, wspieranie gospodarki charakteryzującej się wysokim poziomem zatrudnienia i zapewniającej spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną.

I.2. Dokumenty krajowe. Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w gminie Radzanowo uwzględnia zapisy poniższych dokumentów krajowych: ✓ Strategia Długookresowa Kraju Polska 2030. ✓ Strategia Średniookresowa Kraju Polska 2020. ✓ Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020. ✓ Narodowy Program Zdrowia na lata 2016-2020. ✓ Krajowy Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie na lata 2014 – 2020. ✓ Krajowy Program Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2017-2020.

7 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 9 – Poz. 6947

✓ Narodowy Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych na lata 2016-2020. ✓ Strategia Rozwoju Kapitału Ludzkiego. ✓ Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego.

I.3. Dokumenty regionalne oraz lokalne. Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w gminie Radzanowo uwzględnia zapisy poniższych dokumentów regionalnych i lokalnych: ✓ Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego do 2020 roku. ✓ Strategia Rozwoju Powiatu Płockiego na lata 2014-2020. ✓ Strategia Integracji i Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Płockiego na lata 2014-2019. ✓ Strategia Rozwoju Gminy Radzanowo na lata 2014 – 2020.

8 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 10 – Poz. 6947

II. Struktura demograficzna i podstawowe dane o mieszkańcach gminy Radzanowo.

II.1. Położenie i powierzchnia gminy Radzanowo. Gmina Radzanowo to gmina wiejska, położona w centralnej części powiatu płockiego oraz wschodniej części województwa mazowieckiego. Od zachodu gmina bezpośrednio sąsiaduje z Płockiem i gminą Stara Biała, od wschodu z gminami Staroźreby i Bulkowo, od południa z gminami Bodzanów i Słupno, od północy z gminą Bielsk. Przez gminę przepływają dwie rzeki Mołtawa oraz Rosica. Gmina jest doskonale powiązana komunikacyjnie z Płockiem, chociaż przez jej terytorium przebiega jedynie niewielki odcinek krajowej trasy międzyregionalnej nr 60 (1,3km) i dróg regionalnych nr 567 i nr 568 (razem 19km). Pierwsza z nich łączy Płock z Górą, natomiast druga miejscowości Goślice i Ciółkowo. Obie trasy mają istotne znaczenie dla ruchu tranzytowego, ponieważ stanowią objazd Płocka dla samochodów ciężarowych. Powyższe ciągi komunikacyjne wraz z drogami powiatowymi i gminnymi stanowią dogodne połączenie gminy Radzanowo z Płockiem. Atutem położenia gminy Radzanowo jest bliskie sąsiedztwo Płocka oddalonego o około 15 km oraz stosunkowo niewielka odległość do Włocławka (65 km) i Warszawy (około 100 km). Łączny obszar gminy liczy 104,32km kw. Przeważają zdecydowanie użytki rolne stanowiące ponad 90 proc. obszaru - 9468 ha. Lasy i grunty leśne stanowią jedynie 215 ha, co stawia gminę w krajowej tabeli zalesienia na samym końcu. Pozostałe grunty, w tym nieużytki, zajmują obszar 719 ha. Ziemie należą do średnio urodzajnych, większość stanowią grunty klasy IV. Średnia wielkość gospodarstwa wynosi obecnie 9,53ha. W rolnictwie przeważa produkcja roślinna i zwierzęca, czemu sprzyjają warunki glebowe. Na niewielką skalę rozwinięte jest miejscowe przetwórstwo rolno-spożywcze, dobrze natomiast handel i usługi. Położenie gminy Radzanowo w strefie podmiejskiej Miasta Płocka ma zasadniczy wpływ na jej rozwój. Tereny o dogodnym połączeniu komunikacyjnym wywołują duże zainteresowanie inwestorów, miejscowej ludności jak i mieszkańców Płocka jako atrakcyjne lokalizacje pod budownictwo mieszkaniowe i działalność gospodarczą. W ostatnich latach nastąpił rozwój budownictwa, co potwierdza systematyczny wzrost mieszkańców gminy. Strukturę funkcjonalno - przestrzenną gminy Radzanowo tworzą zróżnicowane, zależnie do funkcji, formy zabudowy i zagospodarowania terenu. Zabudowa zachodniej części gminy Radzanowo, z niewielkimi wyjątkami, posiada typowo podmiejski charakter i wysokie wskaźniki uzbrojenia w urządzenia komunalne. W miejscowości Radzanowo koncentrują się

9 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 11 – Poz. 6947

usługi administracyjne, kulturalne, handel, rzemiosło i inne. W mniejszym stopniu te same usługi, z wyjątkiem administracji, skupiły się w Rogozinie. Poza tymi miejscowościami procesy urbanizacyjne mają miejsce w Nowym i Starym Boryszewie oraz w Stróżewku. Miejscowości Radzanowo i koncentrują większość terenów mieszkaniowo – usługowych, tereny wytwórczości i usług technicznych, tworzą zasadniczą strukturę obsługi gminy.

Rysunek 1. Gmina Radzanowo w obrębie powiatu Płockiego.

Administracyjnie gmina Radzanowo składa się z 30 sołectw: Białkowo, Brochocin, Brochocinek, Chełstowo, Chomętowo, Ciółkowo, Ciółkówko, Czerniewo, , Dźwierzno, Kosino, , Łoniewo, Męczenino, , Radzanowo, Radzanowo Lasocin, Radzanowo Dębniki, Rogozino, , Stróżewko, Szczytno, Ślepkowo Królewskie, Ślepkowo Szlacheckie, Śniegocin, Trębin, , Woźniki,

Woźniki Paklewy oraz Wólka.

10 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 12 – Poz. 6947

Rysunek 2. Sołectwa w obrębie gminy Radzanowo

II.2. Ludność gminy Radzanowo.

Obszar gminy Radzanowo zamieszkiwało według danych Głównego Urzędu Statystycznego na koniec 2017 roku – 8 119 osób, w tym 4 123 kobiety co stanowiło 50,8% ogółu mieszkańców gminy oraz 3 996 mężczyzn – 49,2% ogółu mieszkańców gminy Radzanowo. Według danych statystycznych liczba ludności od wielu lat wykazuje tendencję rosnącą, głównie za sprawą osiedlania się na jej terenie mieszkańców Płocka. W porównaniu do danych z 2009 roku liczba mieszkańców gminy Radzanowo zwiększyła się o 373 osoby. Wzrost liczby mieszkańców gminy Radzanowo związany jest przede wszystkim z odnotowaną w ostatnich latach tendencją ogólnokrajową związaną ze wzrostową falą migracji mieszkańców wielkich aglomeracji miejskich na tereny mniejszych miast oraz wsi. Sprzyja temu atrakcyjne położenie gminy Radzanowo w bezpośrednim sąsiedztwie Miasta Płocka, korzystnym połączeniom komunikacyjnym z Płockiem oraz innymi ważnymi ośrodkami miejskimi (tj. Warszawą i Włocławkiem), dobrze rozwijającą się infrastrukturą techniczną i oświatową, w tym opieką przedszkolną oraz ochroną zdrowia.

11 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 13 – Poz. 6947

Rysunek 3. Liczba mieszkańców gminy Radzanowo w latach 2009 – 2017 r. (opracowanie własne na podstawie danych UG Radzanowo)

Najwięcej mieszkańców zamieszkuje miejscowości: Radzanowo – 1 270 osób oraz Rogozino - 1 220 osób. Mimo podmiejskiego charakteru osadnictwa gęstość zaludnienia jest stosunkowo niska - nie przekracza 80 osób/km². Struktura wiekowa ludności zamieszkującej gminę Radzanowo różni się nieznacznie od struktury wiekowej mieszkańców całego powiatu płockiego.

Tabela 1. Ludność gminy Radzanowo oraz powiatu płockiego według kategorii na koniec 2016 roku (źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS)

gmina powiat płocki Radzanowo

w wieku przedprodukcyjnym 19,4% 18,8% w wieku produkcyjnym 64,1% 63,2% w wieku poprodukcyjnym 16,5% 18,0%

Powyższe dane oznaczają, że ludność gminy Radzanowo jest statystycznie młodsza od mieszkańców powiatu płockiego. Przyrost naturalny w ostatnim dziesięcioleciu ulegał wahaniom. Od 2014 roku notuje się większą liczbę narodzin niż zgonów.

12 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 14 – Poz. 6947

Rysunek 4. Przyrost naturalny w gminie Radzanowo w latach 2010 – 2016. (źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS)

Zmiany w strukturze demograficznej ludności, związane ze starzeniem się społeczeństwa, przyczynią się w przyszłości do coraz większego obciążenia osób w wieku produkcyjnym, które będą musiały utrzymywać powiększającą się stale liczbę osób w wieku nieprodukcyjnym, w szczególności osób w wieku emerytalnym. Jednym z przydatnych wskaźników demograficznych określających przyszłe tendencje demograficzne jest wskaźnik obciążenia demograficznego, przedstawiający ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym. Wartość tego wskaźnika stopniowo wzrasta, osiągając w 2016 roku 56,1 osób w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym. Zwiększające się obciążenie demograficzne jest związane z malejącym odsetkiem osób młodych oraz wzrastającym odsetkiem osób w wieku produkcyjnym i poprodukcyjnym. Warto jednak zauważyć, że wskaźnik obciążenia demograficznego w gminie Radzanowo jest niższy niż w powiecie płockim oraz w województwie mazowieckim, który wynosił odpowiednio 58,3 oraz 64,7.

13 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 15 – Poz. 6947

Rysunek 5. Wskaźnik obciążenia demograficznego (ludność osób w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym) w gminie Radzanowo w latach 2007-2016. (Opracowanie własne na podstawie danych GUS).

W 2016 roku saldo migracji wewnętrznych dla gminy Radzanowo było dodatnie i wyniosło 34. Więcej mieszkańców osiedla się w gminie Radzanowo niż się z niej wyprowadza. W tym samym okresie notuje się także dodatnie saldo migracji zagranicznych.

Tabela 2. Saldo migracji wewnętrznych w gminie Radzanowo w latach 2010 – 2016. (źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS)

saldo migracji wewnętrznych

2010 r. 96 2011 r. 56 2012 r. 59 2013 r. 11 2014 r. 23 2015 r. 36 2016 r. 34

Tabela 3. Saldo migracji zagranicznych w gminie Radzanowo w latach 2010 – 2016. (źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS)

saldo migracji zagranicznych

2010 r. 0 2011 r. 0 2012 r. 2 2013 r. 1 2014 r. 1 2015 r. 0 2016 r. 4

14 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 16 – Poz. 6947

III. Diagnoza warunków życia mieszkańców gminy Radzanowo – środowisko naturalne, środowisko kulturowe, sport i rekreacja, oświata, ochrona zdrowia, bezpieczeństwo publiczne i gospodarka.

III.1. Środowisko naturalne gminy Radzanowo.

Gmina Radzanowo charakteryzuje się bogatą roślinnością ze względu na zróżnicowane warunki biotopu. Występuje tu wiele ekosystemów, do których należą m.in. ekosystemy naturalne (leśne), seminaturalne (trwałe użytki zielone – łąki i pastwiska), agrocenozy o zróżnicowanej strukturze upraw (okopowe, pastewne, zboża, sady, plantacje krzewów owocowych i warzyw), ogrody przydomowe oraz zieleń urządzona (skwery, zieleńce). Na terenie gminy Radzanowo występuje Obszar Chronionego Krajobrazu oraz pomniki przyrody. ➢ Nadwiślański Obszar Chronionego Krajobrazu Nadwiślański Obszar Chroniony, obejmuje tereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką, wypoczynkiem lub pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych. Południowo - zachodni obszar gminy Radzanowo wchodzi w skład systemu obszarów chronionych o najwyższych walorach przyrodniczo - krajobrazowych o znaczeniu ponadregionalnym - Nadwiślański Obszar Chronionego Krajobrazu związany z doliną rzeki Wisły. Zajmuje powierzchnię 44504 ha i położony jest na terenie powiatu płońskiego oraz powiatu płockiego w gminach: Wyszogród, Mała Wieś, Bodzanów, Słupno, Radzanowo, Stara Biała, Brudzeń Duży, miasto Płock, Słubice. ➢ Pomniki przyrody ✓ Altana Lipowa w parku w Woźnikach, ✓ Dąb i Grab w parku w Radzanowie, ✓ Lipa w Trębinie. Na uwagę zasługują także tereny zieleni urządzonej, występujące na terenie gminy. Zaliczamy do nich trzy parki dworskie: ✓ park dworski z poł. XIX w. w miejscowości Ciółkowo, ✓ park dworski z pocz. XIX w. w miejscowości Radzanowo, ✓ park dworski z I poł. XIX w. w miejscowości Woźniki.

15 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 17 – Poz. 6947

III.2. Historia oraz środowisko kulturowe gminy Radzanowo. Ziemie stanowiące obecnie terytorium gminy Radzanowo, z uwagi na swoje położenie, były od zarania dziejów atrakcyjne osadniczo. Świadczą o tym znaleziska archeologiczne i grodzisko w Dźwierznie. Bliskość Płocka, na przełomie XI i XII w., jako ośrodka dyspozycyjnego państwa polskiego, sprzyjała powstawaniu osad i wiosek. Najstarsze z nich Męczenino Wielkie i Męczenino Małe wzmiankowane są już w XII stuleciu jako własność kanoników regularnych z Czerwińska. Średniowieczny rodowód posiadają również: Ciółkowo, Dźwierzno, Radzanowo, Rogozino, Ślepkowo Królewskie i Ślepkowo Szlacheckie, Wodzymin oraz Woźniki. Żadnej z tych miejscowości nie udało się w przeszłości uzyskać przywileju miejskiego, chociaż erygowano tutaj kilka parafii. Bogatą przeszłość tej ziemi dokumentują zabytki architektury, zwłaszcza kościoły w Woźnikach i Radzanowie. Ponieważ ziemie te nie leżały na uczęszczanych w przeszłości szlakach handlowych i komunikacyjnych, z jednej strony nie otrzymały impulsu do szybkiego rozwoju, z drugiej zaś uniknęły większych pożóg i zniszczeń wojennych. Stosunkowo najsilniejszy rozwój tych terenów nastąpił w XIX wieku, kiedy siedziba gminy znajdowała się w Rogozinie. Częściowo wiązać to należy z osadnictwem niemieckim, zwłaszcza w okolicach Białkowa, Boryszewa i Rogozina. Pod Ciółkowem 22 stycznia 1863 roku doszło do pierwszej w tym rejonie Mazowsza zwycięskiej dla powstańców potyczki z oddziałem carskim, w której poległ carski dowódca oddziału płk. Kozlaninow oraz wielu kozaków. Grupą powstańczą dowodził Aleksander Rogaliński. Gminę Radzanowo powołano do życia 1 stycznia 1972 roku w wyniku reformy administracyjnej kraju. Gmina graniczy z m. Płockiem oraz gminami: Stara Biała, Bielsk, Staroźreby, Bulkowo, Bodzanów i Słupno. Okolice Radzanowa związane są z życiem i działalnością wielu zasłużonych rodów mazowieckich sięgających swymi korzeniami średniowiecznych Prawdziców, Grzymalitów i Boleściców - dumy rycerstwa polskiego.

16 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 18 – Poz. 6947

III.3. Kultura, sport, turystyka i rekreacja w gminie Radzanowo.

Kultura, sport i rekreacja Niezastąpionymi elementami życia wielu mieszkańców gminy Radzanowo są kultura i sport, dlatego też wspierany jest rozwój życia kulturalnego i dyscyplin sportowych. Ważnym zagadnieniem w tej kwestii, jest systematyczne tworzenie i rozbudowa niezbędnej bazy kulturalnej i sportowej w gminie. Nowe zaplecze sportowe już przyczyniło się do poprawy warunków uprawiania sportu, a w przyszłości może zaowocować osiągnięciem znaczących sukcesów przez młodzież oraz pomoże zwiększyć zainteresowanie mieszkańców uprawianiem sportu. Gmina pracuje także nad stworzeniem warunków i możliwości rozwijania zainteresowań kulturalnych mieszkańców poprzez stworzenie atrakcyjnej oferty, która będzie uwzględniała zainteresowania potencjalnych uczestników. Głównym celem gminy Radzanowo jest więc inicjowanie i organizowanie projektów własnych, współpraca ze środowiskami oświatowymi, kulturalnymi i sportowymi, realizacja ich potrzeb i oczekiwań oraz zachęcanie lokalnej społeczności do podejmowania różnorodnych form aktywności. Działalność sportowo – kulturalną na rzecz mieszkańców gminy Radzanowo realizują przede wszystkim: ✓ Centrum Kultury i Sportu w Radzanowie; ✓ Gminna Biblioteka Publiczna w Radzanowie z filią w Rogozinie; ✓ szkoły podstawowe i przedszkola; ✓ organizacje pozarządowe; ✓ inne (np. koła sportowe)

CKiS powstało, aby zaspokajać potrzeby rekreacyjno – sportowe społeczeństwa, poprzez: ✓ rozpoznawanie, pobudzanie oraz zaspokajanie zainteresowań i potrzeb kulturalnych i sportowych, ✓ edukacja kulturalna i wychowanie przez sztukę, ✓ organizowanie imprez kulturalnych wypełniających czas mieszkańcom gminy, ✓ upowszechnianie kultury i wspieranie amatorskiej twórczości artystycznej, ✓ wspieranie kultury fizycznej i sportu, ✓ koordynowanie na terenie gminy działalności w zakresie organizacji imprez kulturalno – sportowych, ✓ współpraca z instytucjami i organizacjami społecznymi działającymi na rzecz kultury, sztuki i sportu.

17 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 19 – Poz. 6947

Zadania te realizowane są poprzez: ✓ prowadzenie sekcji artystycznych i sportowych, ✓ organizowanie imprez kulturalno-sportowych, ✓ organizację wypoczynku letniego i zimowego, ✓ wynajmowanie pomieszczeń oraz obiektów sportowych. CKiS swą bogatą ofertę kieruje do wszystkich mieszkańców gminy Radzanowo, niezależnie od wieku czy zainteresowań. Organizuje warsztaty muzyczne, w tym naukę gry na instrumentach (perkusja, gitara, instrumenty dęte), grupowe i indywidualne zajęcia wokalne, zajęcia fitness i inne zajęcia rekreacyjno – sportowe. Prowadzi dziecięce sekcje tańca nowoczesnego, zespół wokalno – instrumentalny oraz senioralny Chór „Złota Jesień”. Organizuje warsztaty tematyczne z zakresu fotografii czy rozwoju kreatywności plastycznej. Przy CKiS działa również sekcja wędkarska zrzeszającą miłośników wędkowania na radzanowskich stawach oraz gminne koło Płockiego Powiatowego Uniwersytetu Trzeciego Wieku. Centrum Kultury i Sportu w Radzanowie współpracuje ze wszystkimi instytucjami i organizacjami działającymi w środowisku lokalnym, tj. szkołami, przedszkolem, gminnymi jednostkami OSP, Fundacją Fundusz Lokalny Ziemi Płockiej „Młodzi Razem”, Regionalnym Centrum Edukacji Ekologicznej w Płocku, Gminną Biblioteką Publiczną w Radzanowie, parafiami oraz stowarzyszeniami i klubami sportowymi działającymi na terenie gminy Radzanowo. Drugą ważną instytucją realizującą zadania własne Gminy Radzanowo w zakresie kultury, jest Gminna Biblioteka Publiczna w Radzanowie. Ze struktur Biblioteki, została wyodrębniona jej filia w Rogozinie. Instytucje te działają na rzecz lokalnej społeczności, wspierając rozwój edukacyjny dzieci i młodzieży z terenu gminy Radzanowo. W ramach swej oferty Biblioteka zachęca do korzystania z wypożyczalni oraz czytelni, oferując bogaty zbiór woluminów, który łącznie obejmuje ponad 14 tysięcy egzemplarzy. Biblioteka oferuje również nieodpłatny dostęp do Internetu. Działalność sportowo – rekreacyjną gmina Radzanowo prowadzi w oparciu o bazę, na którą składają się: ✓ Hala Sportowa w Radzanowie z salą aerobową, siłownią i salką fitness; ✓ Centrum Kultury i Sportu w Radzanowie; ✓ Dom Ludowy w Rogozinie; ✓ boiska sportowe w Radzanowie i Ciółkowie, ✓ kompleks boisk sportowych „Moje Boisko ORLIK 2012” w Rogozinie; ✓ świetlice wiejskie w miejscowościach Śniegocin, Wodzymin, Wólka, Białkowo,

18 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 20 – Poz. 6947

Chełstowo, Męczenino, Kosino, Czerniewo, Brochocin; ✓ remizy OSP. Ponadto role świetlic wiejskich pełnią remizy OSP w miejscowości Nowe Boryszewo, Juryszewo, Szczytno, Woźniki. Poza powyższymi obiektami na terenie gminy Radzanowo znajdują się place zabaw dla najmłodszych, siłownie napowietrzne a także zabytkowy park i skwery wyposażone w ławeczki. Dzięki istnieniu warunków do uprawiania sportu i rekreacji, zauważalny jest wzrost zainteresowania aktywnym wypoczynkiem wśród mieszkańców gminy. Rozwijającymi się amatorsko dziedzinami sportowymi są: piłka nożna, piłka ręczna, siatkówka, koszykówka, lekkoatletyka oraz tenis stołowy. Na terenie gminy działają kluby sportowe: ✓ ULKS Ciółkowo, ✓ ULKS „Olimpia” Radzanowo; ✓ UKS „Atleta” Radzanowo; ✓ GLKS „Polonia” Radzanowo. Na terenie gminy Radzanowo funkcjonuje szereg stowarzyszeń i organizacji, które zaspokajają potrzeby sportowe i kulturalne mieszkańców. W gminie Radzanowo co roku organizowany jest szereg imprez sportowo- rekreacyjnych o zasięgu gminnym jak i regionalnym. Wiele z nich ma długoletnią tradycję. Wszystkie wydarzenia sportowe organizowane i współorganizowane przez gminę Radzanowo mają charakter masowy i ogólnodostępny. Szczególny nacisk kładzie się na rozwój sportu amatorskiego organizując rozgrywki i turnieje w różnych dyscyplinach sportowych. Poniżej przedstawiono zestawienie imprez organizowanych bądź współorganizowanych przez gminę Radzanowo: ✓ Powiatowe Zawody Sportowo – Pożarnicze; ✓ Gminne Zawody Sportowo – Pożarnicze; ✓ Mazowiecki Festiwal Piosenki Religijnej; ✓ Przegląd wokalno-muzyczny w Samorządowym Przedszkolu w Radzanowie; ✓ Finał Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy w Radzanowie; ✓ Jesienny Bieg Przełajowy w Radzanowie; ✓ Dzień Sąsiada w Rogozinie; ✓ Wieczór Sobótkowy w Radzanowie; ✓ Piknik Patriotyczny w Radzanowie;

19 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 21 – Poz. 6947

✓ Gminne Obchody Narodowego Święta Niepodległości; ✓ Turniej Sołectw w Piłkę Nożną o Puchar Wójta i Rady Gminy Radzanowo; ✓ Festyn Rodzinny w Radzanowie. Turystyka Podróżując po Ziemi Radzanowskiej oprócz malowniczych widoków można napotkać obiekty zabytkowe. Do najważniejszych zabytków gminy Radzanowo należą: ➢ Obiekty wpisane do rejestru zabytków: ✓ zespół dworski - dwór i park w Ciółkowie, ✓ kościół parafialny w Radzanowie, ✓ park krajobrazowy w Radzanowie, ✓ kościół w Woźnikach z drzewostanem, ✓ park krajobrazowy w Woźnikach. ➢ Obiekty będące w ochronie konserwatorskiej:

✓ spichlerz w Radzanowie,

✓ dzwonnica przy kościele w Woźnikach,

✓ dwór w Woźnikach,

✓ park w Kosinie.

III.4. Zasoby mieszkaniowe oraz infrastruktura techniczna gminy Radzanowo.

➢ Zasoby mieszkaniowe W ostatnich latach notuje się systematyczny i dynamiczny wzrost budownictwa jednorodzinnego. Zasoby mieszkaniowe gminy wynoszą według danych Głównego Urzędu Statystycznego na koniec 2016 roku 2 520 mieszkań, których łączna powierzchnia wynosi 271 924 m². Przeciętna wielkość mieszkania to 107,9 m². W porównaniu do danych z końca 2015 roku liczba mieszkań wzrosła o 222.

20 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 22 – Poz. 6947

Rysunek 6. Liczba mieszkań na terenie gminy Radzanowo w latach 2010 – 2016.

Do zadań własnych gminy należy zaspokajanie zbiorowych potrzeb mieszkaniowych. Aktualnie gminny zasób mieszkaniowy to między innymi 24 mieszkania komunalne, w tym 3 mieszkania socjalne. Podstawą do rozwoju budownictwa mieszkaniowego są z jednej strony grunty przeznaczone pod zabudowę a z drugiej dostępność komunikacyjna i odległość od ośrodków miejskich, z których mieszkańcy coraz chętniej emigrują i osiedlają się na terenach wiejskich. Rozwój budownictwa mieszkaniowego pociąga za sobą konieczność działań inwestycyjnych w infrastrukturę drogową, wodno - kanalizacyjną i społeczną.

➢ Infrastruktura komunikacyjna i techniczna gminy Radzanowo Ze względu na walory lokalizacyjne gmina Radzanowo stanowi doskonałą bazę dla inwestorów i turystów. Sieć drogową tworzą: droga krajowa, drogi wojewódzkie, powiatowe oraz gminne. Gmina Radzanowo sukcesywnie zwiększa liczbę połączeń komunikacyjnych z miastem Płock. Obecnie mieszkańcy gminy korzystają z linii P4 oraz 2 linii komunikacji lokalnej zapewniającej dojazd do Płocka. Obszar gminy jest stosunkowo dobrze wyposażony w urządzenia i sieci infrastruktury technicznej. Należą do nich: ✓ sieć energetyczna, ✓ sieć wodociągowa ze stacją uzdatniania i ujęciami wody, ✓ sieć kanalizacji sanitarnej z mechaniczno-biologiczną oczyszczalnią ścieków.

21 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 23 – Poz. 6947

Podstawowym źródłem zasilania gminy Radzanowo w energię elektryczną jest bezpośrednie powiązanie z siecią krajowego systemu elektroenergetycznego. Istniejąca sieć energetyczna zaspokaja obecne zapotrzebowanie mieszkańców. Woda pozyskiwana jest z ujęć głębinowych i po uzdatnieniu dostarczana do odbiorców. Na terenie gminy zlokalizowano trzy stacje uzdatniania wody: w miejscowości Juryszewo, Radzanowo – Dębniki oraz Ciółkówko. Dostarczana woda jest znakomitej jakości, ma wysokie walory spożywcze i spełnia wszelkie wymogi stawiane wodzie do picia. Istniejące źródła wody zabezpieczają w pełni potrzeby mieszkańców a także są w stanie pokryć przyszłe potrzeby wynikające z funkcji gospodarczych, a także mieszkalnictwa i przedsiębiorczości na terenie gminy Radzanowo. Sieć kanalizacyjna na terenie gminy Radzanowo liczy ponad 10 km. Ścieki komunalne odprowadzane są do mechaniczno – biologicznej oczyszczalni ścieków BIOVAC SBR 0415- 1 w miejscowości Woźniki, która zajmuje się ich oczyszczaniem. W związku z tym, że sieć wodno-kanalizacyjna jest jednym z podstawowych elementów warunkujących rozwój mieszkalnictwa i przedsiębiorczości na każdym terenie to gmina Radzanowo systematycznie i w miarę zapotrzebowania realizuje inwestycje w tym zakresie.

III.5. Usługi publiczne na terenie gminy Radzanowo (oświata, służba zdrowia, bezpieczeństwo publiczne, organizacje pozarządowe)

Oświata w gminie Radzanowo. Realizując ustawowe zadania gmina Radzanowo zapewnia edukację dzieci na poziomie przedszkoli i szkół podstawowych z oddziałami gimnazjalnymi. Gminny system oświaty tworzą następujące placówki: ✓ Szkoła Podstawowa im. Mikołaja Kopernika z oddziałami gimnazjalnymi w Radzanowie ul. Szkolna 16, 09 - 451 Radzanowo. Organizacje działające na terenie szkoły: Zuchy z gromady „Uśmiechnięte Słoneczka” 2 Drużyna Starszoharcerska „Wędrowne Ptaki” 3 Drużyna Harcerska „Wiercipięty” Szkolne Koło PCK „WIEWIÓRKA” UKS „ATLETA” ULKS „OLIMPIA”

22 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 24 – Poz. 6947

✓ Zespół Szkolno - Przedszkolny w Rogozinie ul. Mazowiecka 25, 09-442 Rogozino, w skład którego wchodzi Szkoła Podstawowa im. Cz. Hińca i Przedszkole Samorządowe w Rogozinie. Organizacje działające na terenie szkoły: Drużyna Harcerska „Wilcza Wataha”

✓ Samorządowe Przedszkole w Radzanowie ul. M. Konopnickiej 3, 09-451 Radzanowo z oddziałem zamiejscowym w Ciółkówku, ✓ Niepubliczne Przedszkole „Małolatek” w Stróżewku

Ochrona zdrowia w gminie Radzanowo.

Istotnym elementem infrastruktury społecznej jest system ochrony zdrowia. Jego poziom w sposób znaczący wiąże się z jakością wykonywanej pracy przez mieszkańców oraz wpływa na wydatki budżetu. Dostęp do infrastruktury ochrony zdrowia zależy przede wszystkim od liczby instytucji świadczących usługi zdrowotne, ich rozmieszczenia oraz kosztów usług. Zadania w zakresie opieki zdrowotnej na terenie gminy Radzanowo realizuje: ➢ Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej "Lancet" w Rogozinie. ➢ Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej "Medicines" w Radzanowie. W ramach podpisanego porozumienia mieszkańcy gminy Radzanowo mogą korzystać bezpłatnie z usług Gabinetu Rehabilitacyjnego w Staroźrebach.

Bezpieczeństwo publiczne w gminie Radzanowo. Poczucie bezpieczeństwa mieszkańców i niski stopień przestępczości są jednym z wyznaczników rozwoju i atrakcyjności gminy. Bezpieczeństwo przeciwpożarowe, usuwanie skutków wypadków i klęsk żywiołowych zapewnia mieszkańcom Państwowa Straż Pożarna, którą wspomaga 8 jednostek Ochotniczej Straży Pożarnej z terenu gminy. Dwie jednostki OSP z Rogozina i Woźnik należą do Krajowego Systemu Ratownictwa Gaśniczego. Za bezpieczeństwo mieszkańców, w tym porządek i bezpieczeństwo w ruchu drogowym w gminie odpowiada Posterunek Policji w Radzanowie. Według danych Posterunku Policji w Radzanowie w 2016 roku na terenie gm. Radzanowo odnotowano 67 przestępstw kryminalnych, w których ujawniono 24 dorosłych sprawców przestępstw oraz 1 nieletniego sprawcę czynu karalnego; wykrywalność ogólna wyniosła 55,6%; doszło do 12 wypadków drogowych i 101 kolizji, w których zginęła 1 osoba

23 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 25 – Poz. 6947

i 20 zostało rannych. Natomiast w roku 2017r. odnotowano 80 przestępstw, w których ujawniono 39 sprawców dorosłych i 3 nieletnich sprawców czynów karalnych a wykrywalność wyniosła 74,1%; doszło do 17 wypadków drogowych i 118 kolizji, w których zginęła 1 osoba i 23 zostały ranne.

Posterunek Policji w Radzanowie na bieżąco realizuje zadania w zakresie: - przeciwdziałania popełnianiu przestępstw i wykroczeń; - ujawniania, zapobiegania i zwalczania zjawisk patologii społecznej, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży; - kreowania w społeczności lokalnej pozytywnego wizerunku Policji oraz podejmowanych przez Policję działań na rzecz bezpieczeństwa i porządku publicznego; - ponadto na bieżąco realizuje zadania w ramach trwających akcji prewencyjnych tj. ✓ Przemocy w Rodzinie „Niebieska Karta”, ✓ Bezpieczny po zmroku, ✓ Niechroniony Uczestnik Ruchu Drogowego, ✓ Bezpieczny Senior, ✓ Bezdomni, wymagający opieki, ✓ Krajowa Mapa Zagrożeń Bezpieczeństwa, ✓ Dzielnicowy Bliżej Nas, ✓ Handel Ludźmi, ✓ Żebractwo, ✓ Prostytucja, ✓ Odblaskowe Sołectwo itp.

Tabela 4. Przestępstwa popełnione w gminie Radzanowo w 2016 roku.

liczba sprawców liczba kategoria przestępstwa (w tym liczba przestępstw nieletnich)

kradzież mienia 8 2 kradzież z włamaniem 11 1 uszkodzenie mienia 8 3 uszkodzenie ciała 0 0 Groźba 5 1 bójka lub pobicie 1 2 inne przestępstwa 34 21

24 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 26 – Poz. 6947

Organizacje pozarządowe w gminie Radzanowo.

Na terenie gminy działają stowarzyszenia i organizacje pozarządowe, które obok sektora publicznego i prywatnego są trzecim sektorem działającym na rzecz dobra publicznego. Stanowią bazę dla rozwoju lokalnych społeczności. Zrzeszają najaktywniejszych i najbardziej wrażliwych na sprawy społeczne obywateli danego środowiska. Podejmują cenne działania dla dobra mieszkańców oraz integrują i aktywizują społeczność lokalną. Stanowią znakomite uzupełnienie działań podejmowanych przez lokalne samorządy. Współpraca jednostek samorządowych z organizacjami pozarządowymi stwarza szansę na lepsze zorganizowanie wspólnego celu, jakim jest poprawa jakości życia mieszkańców gminy. Na terenie gminy Radzanowo działają stowarzyszenia i organizacje społeczne o charakterze formalnym i nieformalnym: ✓ Stowarzyszenie Przyjaciół Gminy Radzanowo ✓ Stowarzyszenie „Teraz My” w Radzanowie ✓ Koło Nr 10 Związku Emerytów, Rencistów i Inwalidów w Radzanowie ✓ Lokalna Grupa Działania „Razem dla Rozwoju” ✓ Stowarzyszenie „Anielski Kredens” w Rogozinie ✓ Stowarzyszenie „Nadzieja dla Wszystkich” w Rogozinie ✓ Stowarzyszenie „Nasze Stróżewko” ✓ Stowarzyszenie „Wesoła Chatka” w Starym Boryszewie ✓ Jednostki Ochotniczej Straży Pożarnej w: Radzanowie, Rogozinie, Woźnikach, Juryszewie, Szczytnie i w Nowym Boryszewie ✓ Kluby Sportowe: ULKS „Ciółkowo”, ULKS „Olimpia”, UKS „Atleta”, ULKS „Polonia”. ✓ Grupa wsparcia dla osób z rodzin z problemem przemocy.

25 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 27 – Poz. 6947

III.6. Sytuacja gospodarcza w gminie Radzanowo.

Na gospodarczą mapę gminy Radzanowo znacząco wpływa rolnictwo. Obszar gminy to głównie gleby III i IV klasy bonitacyjnej, natomiast gleby II klasy występują sporadycznie w okolicach Nowego Boryszewa, Brochocina, Dźwierzna, Ślepkowa Królewskiego i Kosina. Na terenie gminy Radzanowo funkcjonuje ponad 800 gospodarstw rolnych. Korzystne położenie gminy blisko dużej aglomeracji miejskiej oraz dogodne warunki komunikacyjne są istotnymi czynnikami kształtującymi jej gospodarcze oblicze.

Według danych GUS na koniec 2017 roku na terenie gminy Radzanowo funkcjonowały 603 podmioty gospodarcze, 73 spółki, w tym 42 spółki handlowe oraz 31 spółek cywilnych. Działalność gospodarczą prowadziło 486 podmiotów. Liczba podmiotów gospodarczych na przestrzeni lat ulega systematycznemu i dynamicznemu wzrostowi. W porównaniu do danych z 2010 roku liczba podmiotów zwiększyła się aż o 111, to jest o 22,6%. Przedstawiony wykres ukazuje rozkład liczby przedsiębiorstw na przestrzeni ostatnich lat oraz dynamikę wzrostu liczby zarejestrowanych podmiotów gospodarczych.

Rysunek 7. Liczba podmiotów gospodarczych w gminie Radzanowo w latach 2010 – 2017 (źródło: opracowanie własne, dane GUS)

26 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 28 – Poz. 6947

Opierając się na danych ze spisu REGON na dzień 31.12.2017 roku w ramach sekcji Polskiej Klasyfikacji Działalności widać wyraźnie, iż największy odsetek przedsiębiorstw w gminie Radzanowo stanowią firmy działające w branży: handel detaliczny i naprawa pojazdów samochodowych, budownictwo, przetwórstwo przemysłowe, transport i gospodarka magazynowa. Poniższa tabela przedstawia rozkład wszystkich podmiotów gospodarczych według sekcji PKD w gminie Radzanowo.

Tabela 5. Branże i liczba podmiotów w gminie Radzanowo na dzień 31.12.2017r. (źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS) Sekcja PKD Liczba podmiotów

Sekcja G - Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, 185 włączając motocykle Sekcja F – Budownictwo 83 Sekcja C - Przetwórstwo przemysłowe 62 Sekcja H - Transport i gospodarka magazynowa 51 Sekcja M - Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 42 Sekcja S i T - Pozostała działalność usługowa oraz gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników; gospodarstwa domowe produkujące wyroby i 36 świadczące usługi na własne potrzeby Sekcja A - Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo 24 Sekcja P – Edukacja 20 Sekcja Q - Opieka zdrowotna i pomoc społeczna 17 Sekcja N - Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca 16 Sekcja I - Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi 15 Sekcja R - Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją 14 Sekcja J - Informacja i komunikacja 10 Sekcja K - Działalność finansowa i ubezpieczeniowa 10 Sekcja O - Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe 8 zabezpieczenia społeczne Sekcja L - Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości 6 Sekcja E - Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność 4 związana z rekultywacją

W gminie Radzanowo dominują przedsiębiorstwa zatrudniające do 9 pracowników (w tym mikroprzedsiębiorstwa). Na dzień 31.12.2017 roku odnotowano 576 podmiotów gospodarczych co stanowi – 95,5%. Liczba firm zatrudniających od 10 do 49 pracowników to – 25. Na terenie gminy działają 2 podmioty gospodarcze zatrudniające powyżej 50 pracowników.

27 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 29 – Poz. 6947

IV. Diagnoza problemów społecznych w ujęciu działania instytucji pomocy społecznej.

Poniżej przedstawione zostały najważniejsze problemy społeczne, które występują na terenie gminy Radzanowo. Głównym założeniem niniejszej strategii było przedstawienie kluczowych problemów związanych ze sferą socjalną społeczności lokalnej gminy

Radzanowo, a także wskazanie kierunków ich rozwiązywania.

IV.1. Ubóstwo. Transformacja systemowa, która rozpoczęła się w Polsce w latach 80. i na początku lat 90. ujawniła wiele zjawisk, które do tej pory pozostawały na marginesie społecznego zainteresowania. Jednym z nich jest zjawisko ubóstwa. Ubóstwo jest jednym z najbardziej znaczących składników warunkujących patologię życia społecznego w sensie najbardziej dramatycznym: egzystencjalnym, instytucjonalnym i politycznym. Jest składnikiem o tyle niebezpiecznym, że zwiększa dystans pomiędzy poszczególnymi warstwami społecznymi, powoduje niemożność zaspokojenia potrzeb, co często prowadzi do frustracji. „Ubóstwo” - to termin, który funkcjonuje w świadomości społecznej jako brak dostatecznych środków materialnych do życia, jako bieda, niedostatek. Idąc dalej - ubóstwo można zdefiniować także jako „stan poniżej pewnego zmiennego w czasie progu dochodowego lub progu realizacji potrzeb w odniesieniu do jednostki, rodziny lub grupy społecznej”. W terminologii pedagogiki społecznej funkcjonują, poza tym dwa rodzaje ubóstwa: absolutne (bezwzględne) i względne. Pierwsze z nich rozpatrywane jest w znaczeniu węższym i szerszym. W ujęciu węższym - ubóstwo absolutne oznacza stan niezaspokojenia minimalnych potrzeb biologicznych, zaś w szerszym - jest określane jako stan niezaspokojenia potrzeb uznanych w danym społeczeństwie i w danym czasie za minimalne. Nieco inne stanowisko przyjmują zwolennicy interpretacji ubóstwa jako zjawiska względnego, bowiem łączą je z nadmiernymi rozpiętościami w poziomie życia. Powyższe słowa potwierdzają opinię, że zdefiniowanie ubóstwa nie należy do rzeczy łatwych, podobnie jak określenie wielu innych zjawisk społecznych. Trudno oddzielić od siebie przyczyny i konsekwencje ubóstwa, gdyż zjawisko to ma charakter przyczynowo - skutkowy. Wzrost ilościowy i jakościowy tej patologii polega na wzajemnym oddziaływaniu na siebie przyczyn i skutków naprzemiennie. Ze względu na etiologię, pochodzenie i podłoże, ubóstwo dzieli się najczęściej w literaturze na zawinione i niezawinione. Pierwsze z nich - ubóstwo zawinione - jest udziałem m.in. ludzi z tzw. marginesu społecznego, czyli

28 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 30 – Poz. 6947

alkoholików, narkomanów, osoby, które nigdy nie pracowały, bo odznaczają się chroniczną niechęcią do pracy, itp. Z kolei na ubóstwo niezawinione cierpią takie osoby jak: emeryci, renciści, osoby z rodzin niepełnych, rolnicy. W dobie przemian gospodarczych do grupy tej dołączyła także rzesza bezrobotnych. Obok tego podziału mówi się także często o indywidualnej lub społecznej genezie ubóstwa, gdzie odchodzi się nieco od wartościowania i oceniania, czy jest to ubóstwo zawinione, czy też nie. Pojęcie ubóstwa powstałego na drodze indywidualnych sytuacji życiowych obejmuje takie aspekty jak: wielodzietność; uzależnienia (zwłaszcza narkomania i alkoholizm); niepełnosprawność fizyczna, psychiczna, umysłowa; samotność (zjawisko szczególnie częste wśród emerytów i rencistów posiadających niskie uposażenia finansowe); wychowywanie się w rodzinach niepełnych i rozbitych; niski status wykształcenia prowadzący do bezrobocia; przewlekła choroba; inne przeżycia (np. śmierć kogoś bliskiego) utrudniające aktywne i prawidłowe funkcjonowanie. Warto też zauważyć, że w wielu przypadkach problemy te nie występują pojedynczo, ale zespołowo nawarstwiając się stawiają jednostkę w bardzo niekorzystnej sytuacji. W 2014 roku ubóstwo jako jeden z powodów udzielania pomocy socjalnej i wsparcia dotyczyło 107 rodzin, w 2015 roku – 114 rodzin, natomiast w 2016 roku - 115 rodzin.

IV.2. Bezrobocie. Bezrobocie jest problemem społecznym, który często generuje inne problemy takie jak alkoholizm, przemoc czy w skrajnych przypadkach bezdomność. Rodziny/ osoby dotknięte bezrobociem z reguły charakteryzują się brakiem kwalifikacji zawodowych a co za tym idzie niskim wykształceniem. Ubożenie rodziny często prowadzi do narastania konfliktów i napięć między członkami rodziny. Pomimo tendencji spadkowej liczby osób bezrobotnych na terenie gminy Radzanowo występuje duży procent osób pracujących w „szarej strefie” (analiza własnych danych GOPS – wywiady środowiskowe). Z terenu gminy Radzanowo na dzień 31.12.2017r w Powiatowym Urzędzie Pracy w Płocku było zarejestrowanych 317 osób, w tym 205 kobiet. Według danych GOPS w Radzanowie w 2014 roku bezrobocie jako powód udzielania pomocy socjalnej i wsparcia dotyczyło 81 rodzin, w 2015 roku – 89 rodzin, natomiast w 2016 roku 75 rodzin. Pomimo znaczącego obniżenia się liczby bezrobotnych w gminie problem ten nadal pozostaje ważną przesłanką do przyznawania pomocy. Gmina Radzanowo w ramach prowadzonych działań przeciwdziałania bezrobociu prowadzi we współpracy z Powiatowym Urzędem Pracy w Płocku programy aktywizujące osoby bezrobotne. W ramach tych działań

29 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 31 – Poz. 6947

prowadzone są staże, prace interwencyjne, roboty publiczne oraz prace społecznie – użyteczne. Tabela 6. Liczba osób uczestniczących w programach aktywizujących. 2014 2015 2016 2017 Staże Brak danych 11 10 9 Roboty publiczne Brak danych 24 16 23 Prace interwencyjne Brak danych 1 1 0 Prace społecznie użyteczne 17 19 13 12

IV.3. Przemoc w rodzinie.

Przemoc w rodzinie to zamierzone i wykorzystujące przewagę sił działanie przeciw członkowi rodziny, naruszające prawa i dobra osobiste, powodujące cierpienie i szkody. Przemoc charakteryzuje się tym, że jest: ✓ intencjonalna – jest zamierzonym działaniem człowieka i ma na celu kontrolowanie i podporządkowanie ofiary, ✓ siły są nierówne – w relacji jedna ze stron ma przewagę nad drugą, ✓ narusza prawa i dobra osobiste – sprawca wykorzystuje swoją przewagę i narusza podstawowe prawa ofiary (np. prawo do nietykalności, godności, szacunku itp.) ✓ powoduje cierpienie i ból – sprawca naraża zdrowie ofiary na poważne szkody, niekiedy zagraża jej życiu. Przemoc domowa nie dotyczy wyłącznie rodzin ubogich lub tych rodzin, w których występuje problem alkoholizmu. Problem przemocy w rodzinie jest trudny do zdiagnozowania co związane jest z niezgłaszaniem takich zjawisk. Zarządzeniem Wójta Gminy Radzanowo w 2011 roku został powołany Gminny Zespół Interdyscyplinarny w Radzanowie. Na podstawie porozumienia różne służby i instytucje powołano do realizacji zadań określonych w Gminnym Programie Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie i Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie opracowanym w oparciu o przepisy ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie i Rozporządzenia Rady Ministrów w/s procedury „Niebieska Karta” oraz wzorów formularzy „Niebieska Karta” Głównym zadaniem Zespołu Interdyscyplinarnego jest zapewnienie efektywnej współpracy kręgu instytucji i organizacji działających na rzecz zapobiegania i zwalczania zjawiska przemocy w rodzinie na terenie gminy Radzanowo. Siedzibą Zespołu jest Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Radzanowie, który zapewnia obsługę organizacyjno – techniczną. Prace Zespołu Interdyscyplinarnego m.in. mają na celu:

30 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 32 – Poz. 6947

✓ zatrzymanie przemocy w rodzinie ✓ zapewnienie bezpieczeństwa poszczególnym członkom rodziny ✓ przywrócenie godności osobom słabszym narażonym na skrzywdzenie ✓ inicjowanie interwencji wobec sprawcy przemocy – rozmowy, które pokazują skutki i konsekwencje stosowania przemocy ✓ inicjowanie interwencji kryzysowej – pomoc w odzyskaniu mocy i kontroli ✓ zaplanowanie działań w dalszej perspektywie, aby zmniejszyć szkody wynikające z doświadczania przemocy ✓ zmianę sytuacji prawnej – działania prawne podejmowane są przez klienta i instytucje. Wymienione działania prowadzone są w oparciu o procedurę „Niebieska Karta”. Ujawnione przypadki przemocy domowej w gminie Radzanowo utrzymują się w ostatnich latach na podobnym poziomie. W 2016 roku w gminie Radzanowo procedurą „Niebieska Karta” objęto 18 rodzin, przy czym wszczęto ją wobec 16 rodzin. Ogólna liczba ofiar przemocy wynosiła 56 osób. Osoby doświadczające przemocy to przede wszystkim kobiety – 26 osób. Liczba osób małoletnich wykazanych w tabeli poniżej wynika z wytycznych, gdzie każde dziecko zamieszkujące w rodzinie dotkniętej przemocą wskazywane jest jako podejrzewane o doznawanie przemocy. Wśród sprawców przemocy wyraźnie dominują

mężczyźni - 15 osób na 17 sprawców przemocy. Tabela 7. Statystyka zjawiska przemocy w gminie Radzanowo w 2016 roku. Statystyka zjawiska przemocy w gminie Radzanowo 2016 r. Liczba wypełnionych formularzy "Niebieska Karta" 18 Ogólna liczba ofiar przemocy 56 Liczba ofiar - kobiety 26 Liczba ofiar - mężczyźni 3 Liczba ofiar - małoletni 27 Ogólna liczba osób podejrzewanych o przemoc 17 Liczba podejrzewanych sprawców - kobiet 2 Liczba podejrzewanych sprawców - mężczyzn 15

Tabela 8. Procedura Niebieska Karta w 2016 i 2017 roku w gminie Radzanowo 2016 r. 2017 r. liczba sporządzonych formularzy "Niebieskich Kart - A" przez 4 6 pracowników socjalnych wszczynających procedurę liczba sporządzonych formularzy "Niebieskich Kart - C" przez 14 11 członków zespołu interdyscyplinarnego / grupy robocze liczba sporządzonych formularzy "Niebieskich Kart - D" przez 13 16 członków zespołu interdyscyplinarnego / grupy robocze liczba rodzin objętych procedurą "Niebieskie Karty" 24 27 liczba rodzin wobec których wszczęto procedurę "Niebieskie Karty" 16 21 w okresie sprawozdawczym Przemoc była powodem udzielenia pomocy socjalnej i wsparcia w 2014 roku dla 2 rodzin, w 2015 roku dla 3 rodzin, w 2016 roku dla 6 rodzin i w 2017 dla 7 rodzin.

31 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 33 – Poz. 6947

IV.4. Niepełnosprawność

Szczegółowemu uregulowaniu pomocy dla osób niepełnosprawnych w Polsce służy ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Ustawa definiuje osoby niepełnosprawne jako osoby, których stan fizyczny, psychiczny lub umysłowy trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza bądź uniemożliwia wypełnianie ról społecznych, a w szczególności zdolności do wykonywania pracy zawodowej. Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych wprowadziła trzy stopnie niepełnosprawności: znaczny, umiarkowany i lekki.

Do znacznego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę mającą naruszoną sprawność organizmu niezdolną do podjęcia zatrudnienia lub zdolną do wykonywania zatrudnienia w zakładzie pracy chronionej albo w zakładzie aktywizacji zawodowej wymagającą niezbędnej w celu pełnienia ról społecznych stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji, za którą uważa się przede wszystkim samoobsługę, poruszanie się, komunikację i komunikowanie się.

Do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę o naruszonej sprawności organizmu zdolną do wykonywania zatrudnienia na stanowisku pracy przystosowanym odpowiednio do potrzeb i możliwości wynikających z niepełnosprawności wymagającą w celu pełnienia ról społecznych częściowej lub okresowej pomocy innej osoby w związku z ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji.

Do lekkiego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę o naruszonej sprawności organizmu zdolną do wykonywania zatrudnienia niewymagającą pomocy innej osoby w celu pełnienia ról społecznych. Ustawa stanowi, że rehabilitacja osób niepełnosprawnych oznacza zespół działań (organizacyjnych, leczniczych, psychologicznych, technicznych, szkoleniowych, edukacyjnych, społecznych) zmierzających do osiągnięcia przy współudziale tych osób możliwie najwyższego poziomu ich funkcjonowania, jakości życia i integracji społecznej. Osoby niepełnosprawne to także te które uzyskały orzeczenie o całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy na podstawie odrębnych przepisów oraz dzieci posiadające orzeczenie o niepełnosprawności przed ukończeniem 16 roku życia. Z tytułu niepełnosprawności osoby

32 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 34 – Poz. 6947

mogą ubiegać się o: zasiłek pielęgnacyjny, świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy, zasiłek stały wraz z ubezpieczeniem zdrowotnym, zasiłek celowy, zasiłek okresowy, specjalny zasiłek celowy.

Zasiłek pielęgnacyjny przyznaje się w celu częściowego pokrycia wydatków wynikających z konieczności zapewnienia opieki i pomocy innej osoby w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji. Zasiłek pielęgnacyjny przysługuje: 1) niepełnosprawnemu dziecku, 2) osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16 roku życia, jeżeli legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności; 3) osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16 roku życia legitymującej się orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, jeżeli niepełnosprawność powstała w wieku do ukończenia 21 roku życia; 4) osobie, która ukończyła 75 lat.

Świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej przysługuje: 1) matce albo ojcu, 2) opiekunowi faktycznemu dziecka, 3) osobie będącej rodziną zastępczą spokrewnioną w rozumieniu ustawy z dnia 9 czerwca 2011r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, 4) innym osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności – jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.

Specjalny zasiłek opiekuńczy przysługuje osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2017 r. poz. 682) ciąży obowiązek alimentacyjny, a także małżonkom, gdy: 1) nie podejmują zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej lub

33 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 35 – Poz. 6947

2) rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej – w celu sprawowania stałej opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji. Specjalny zasiłek opiekuńczy przysługuje, jeżeli łączny dochód rodziny osoby sprawującej opiekę oraz rodziny osoby wymagającej opieki w przeliczeniu na osobę nie przekracza kwoty 764,00 zł.

Zasiłek stały zgodnie z art. 37 ustawy o pomocy społecznej przysługuje: a) pełnoletniej osobie samotnie gospodarującej, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy, jeśli jej dochód jest niższy od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej; b) pełnoletniej osobie pozostającej w rodzinie, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód, jak również dochód na osobę w rodzinie, są niższe od kryterium dochodowego na osobę w rodzinie.

W celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej może być przyznany zasiłek celowy, w szczególności na pokrycie części lub całości kosztów zakupu żywności, leków i leczenia, opału, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domowego, drobnych remontów i napraw w mieszkaniu, a także kosztów pogrzebu.

Osobom bezdomnym i innym osobom niemającym dochodu oraz możliwości uzyskania świadczeń na podstawie przepisów o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych może być przyznany zasiłek celowy na pokrycie części lub całości wydatków na świadczenia zdrowotne. Zasiłek okresowy przysługuje w szczególności ze względu na długotrwałą chorobę, niepełnosprawność, bezrobocie, możliwość utrzymania lub nabycia uprawnień do świadczeń z innych systemów zabezpieczenia społecznego. Zasiłek okresowy ustala się:

34 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 36 – Poz. 6947

✓ w przypadku osoby samotnie gospodarującej – do wysokości różnicy między kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby, nie więcej niż 418 zł; ✓ w przypadku rodziny – do wysokości różnicy między kryterium dochodowym rodziny a dochodem tej rodziny.

W szczególnie uzasadnionych przypadkach osobie albo rodzinie o dochodach przekraczających kryterium dochodowe może być przyznany specjalny zasiłek celowy w wysokości nieprzekraczającej odpowiednio kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej lub rodziny.

Tabela 9. Liczba rodzin, którym przyznano zasiłki w latach 2014 – 2017. 2014 2015 2016 2017 Zasiłek stały 27 25 30 34 Zasiłek okresowy z tytułu długotrwałej 8 12 12 9 choroby Zasiłek okresowy z tytułu 6 5 3 3 niepełnosprawności

IV.5. Długotrwała lub ciężka choroba

Hasło Światowej Organizacji Zdrowia: „Zdrowie zaczyna się w domu” podkreśla rolę rodziny w kształtowaniu i ochronie zdrowia jej członków. Rodzina jako podstawowa jednostka społeczna jest współodpowiedzialna za zdrowie swoich członków, ponieważ stanowi jedną z najstarszych i najsilniejszych struktur społecznych. Jej członków wiążą bowiem cechy genetyczne, środowiskowe i obyczajowe. Zdrowie rodziny jest pojęciem znacznie szerszym niż suma zdrowia jej członków. Uwzględnia bowiem rolę oddziaływania psychologicznego, społecznego i zdrowotnego między sobą, w tym zależności zachodzące między poszczególnymi członkami. Rola rodziny w podnoszeniu poziomu zdrowia zależy od kompleksu czynników wewnątrz i zewnątrz rodziny. Czynniki wewnątrzrodzinne sprzyjające spełnieniu tej ważnej funkcji to odpowiednie uwarunkowania osobowościowe jak: wykształcenie, wspólny system wartości, pozytywny stosunek do problemów opieki zdrowotnej i czynny udział w wykonywaniu zaleceń służby zdrowia. Do czynników zewnętrznych należy zaliczyć te, które umożliwiają aktywne działania rodziny na rzecz zdrowia. Najistotniejsze to: zaspokojenie potrzeb socjoekonomicznych, odpowiednie warunki mieszkaniowe, ustawodawstwo na rzecz rodziny, dostęp do opieki zdrowotnej, system kształcenia, kultura zdrowotna. Do zagrożeń zdrowotnych rodziny należy zaliczyć zagrożenia

35 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 37 – Poz. 6947

ekologiczne związane z miejscem pracy, zamieszkania czy nauki; brak dostępu do informacji; nadmiar uwagi skierowany na własny organizm i wycofanie się z ról społecznych, których podjęcia czy dalszego odgrywania oczekuje rodzina; degradacja żywicieli rodziny (alkoholizm, narkomania, lekomania); negatywne skutki leczenia, higieny ciąży.

IV.6. Uzależnienia. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), uzależnienie to psychiczny i fizyczny stan wynikający z interakcji między żywym organizmem a substancją chemiczną (do których należą: alkohol, narkotyki, nikotyna, leki) charakteryzujący się zmianami i innymi reakcjami takimi jak: konieczność przyjmowania danej substancji w sposób ciągły lub okresowy w celu doświadczania jej wpływu na psychikę lub by uniknąć objawów towarzyszących odstawieniu substancji. Wśród różnego rodzaju uzależnień najczęściej występującym w skali kraju jest uzależnienie od alkoholu. Od kliku lat problem ten nie ulega zmniejszeniu. Obecnie spotyka się również inne typy uzależnień szczególnie wśród dzieci i młodzieży jak: uzależnienie od komputera, gier komputerowych, czy też telefonu komórkowego. Profilaktyka uzależnienia od alkoholu i innych substancji psychoaktywnych na terenie gminy prowadzona jest za pośrednictwem Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej, Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, placówek oświatowych i lokalnych instytucji kultury. Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych na mocy ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi inicjuje działania w zakresie profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, integracji społecznej osób uzależnionych od alkoholu oraz podejmuje czynności zmierzające do orzeczenia o zastosowaniu wobec osoby uzależnionej od alkoholu obowiązku poddania się leczeniu w zakładzie lecznictwa odwykowego.

Tabela 10. Liczba złożonych wniosków do GKRPA, liczba spraw skierowanych do Sądu w latach 2014 - 2017 roku. Liczba złożonych Liczba spraw Lata wniosków do skierowanych GKRPA do Sądu 2014 19 3 2015 17 9 2016 16 6 2017 15 7

36 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 38 – Poz. 6947

W 2017 roku Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych skierowała najmniej w porównaniu do lat 2012 – 2017 spraw do biegłych sądowych celem przeprowadzenia badania i wydania opinii w przedmiocie uzależnienia od alkoholu.

Rysunek 8. Liczba spraw skierowanych do biegłych sądowych i liczba wydanych opinii przez biegłych sądowych w latach 2012-2017

GOPS w Radzanowie z powodu alkoholizmu w 2017 roku udzielił pomocy socjalnej i wsparcia 25 rodzinom o liczbie 41 osób w rodzinach i 1 rodzinie o liczbie 4 osób z powodu narkomanii. Z analizy wynika, że ok. 19% korzystających z pomocy to osoby dotknięte dysfunkcjami z powodu problemu alkoholowego. Z powodu alkoholizmu pracą socjalną objęto 68 rodzin o liczbie osób w tych rodzinach 209. W 2017 roku Gminny Zespół Interdyscyplinarny w Radzanowie prowadził 28 postępowań w ramach procedury Niebieska Karta. 8 postępowań było związanych z potwierdzonym uzależnieniem od alkoholu osoby stosującej zachowania agresywne wobec rodziny. W latach ubiegłych jednostki kultury (CKiS oraz Biblioteka Publiczna) realizowały zadania dotyczące m.in. prowadzenia zajęć edukacyjnych, artystycznych, sportowych oraz kulturalno- oświatowych o charakterze profilaktycznym. W 2017 roku z programów skorzystały 1003 osoby. Duże zapotrzebowanie społeczne na realizowane działania świadczą o potrzebie kontynuowania tych działań.

IV.7. Bezradność w sprawach opiekuńczo – wychowawczych.

Rolą rodziny jest zapewnienie dziecku opieki, gdyż z racji wieku nie jest ono w stanie samodzielnie sobie jej zapewnić oraz jego wychowanie w celu przygotowania do życia

37 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 39 – Poz. 6947

w społeczeństwie. Środowisko rodzinne jest pierwszym środowiskiem wychowawczym w życiu dziecka, w którym uczy się nawiązywać kontakty z innymi ludźmi i zdobywa pierwsze doświadczenia z dziedziny współżycia społecznego. Na środowisko rodzinne składają się: struktura rodziny, atmosfera wychowawcza w domu, warunki materialne i zdrowotne, stopień wykształcenia rodziców i ogólna struktura środowiska. W rodzinach zaburzonych rodzicom brakuje umiejętności tworzenia właściwego klimatu życia rodzinnego, rozładowywania napięć powstałych poza domem, właściwych wzorców komunikacji i dawania rodzinie poczucia bezpieczeństwa, obdarzania dzieci uwagą. Rodziny te często żyją w takich społecznościach, które nie chcą ingerować w życie innych lub nie potrafią pomóc, gdyż same nie posiadają właściwych wzorców. W wielu sytuacjach dzieci pochodzące z tych rodzin pozostawione “same sobie” większość wolnego czasu spędzają wśród rówieśników na podwórku. Częściej pojawiają się u nich problemy szkolne. Dzieci odrzucone przez środowisko rodzinne szukają akceptacji wśród rówieśników, łączą się w grupy subkulturowe, zaczynają wagarować, uciekać z domu i popadać w konflikt z prawem. Problemy opiekuńczo - wychowawcze, przemoc w rodzinie, konflikty międzypokoleniowe wielokrotnie są przyczyną umieszczania dzieci i młodzieży w placówkach opiekuńczo - wychowawczych lub resocjalizacyjnych a dla dorosłych ofiar rodzinnej przemocy są powodem szukania schronienia i porad w placówkach i organizacjach pomocowych. Bezradność występować może także w kwestii prowadzenia gospodarstwa domowego – problem z zapewnieniem żywności, odzieży, mieszkania itp. Bezradności tej nie należy jednak mylić z problemem posiadania przez rodzinę niewystarczających środków finansowych na zabezpieczenie tych potrzeb, gdyż w tym wypadku niezaspokojenie ich nie musi występować w parze z nieprawidłowym pełnieniem funkcji opiekuńczo - wychowawczych. O bezradności w prowadzeniu gospodarstwa domowego powinno mówić się w odniesieniu do rodzin, które posiadają wystarczające środki finansowe na zabezpieczenie podstawowych potrzeb, lecz środkami tymi dysponują w nieodpowiedni sposób. Wyuczona bezradność prowadzi do zjawiska sieroctwa, które związane jest ze stanem pozbawienia dzieci trwale lub przejściowo szans wychowywania we własnej rodzinie ze względu na brak odpowiednich warunków opiekuńczo – wychowawczych co niejednokrotnie jest podstawą do organizowania zastępczych form opieki nad dzieckiem.

Według stanu na dzień 31.12.2017 r. w zastępczych formach opieki umieszczonych było 9 dzieci z terenu gminy Radzanowo, w tym 2 dzieci w placówce opiekuńczo -

38 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 40 – Poz. 6947

wychowawczej. Za dzieci umieszczone w rodzinach zastępczych zamieszkałych przed umieszczeniem na terenie gminy koszty ich pobytu pokrywa gmina. W 2017 roku gmina partycypowała w kosztach utrzymania małoletnich przebywających w pieczy zastępczej w wysokości 75 065 zł.

W latach 2014-2016 z powodu bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych ze świadczeń pomocy społecznej skorzystało odpowiednio: w 2014 - 48, 2015 - 42 i 2016 - 51 rodzin z terenu gminy Radzanowo.

V. Pomoc społeczna w gminie Radzanowo.

Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Radzanowie.

Pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Pomoc społeczną organizują organy administracji rządowej (minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego, wojewodowie) i samorządowej (marszałkowie województw, starostowie na poziomie powiatów oraz wójtowie, burmistrzowie, prezydenci miast). Organy te realizując zadania pomocy społecznej współpracują na zasadzie partnerstwa z organizacjami społecznymi i pozarządowymi, związkami wyznaniowymi oraz osobami fizycznymi i prawnymi. Na terenie gminy Radzanowo zadania z zakresu pomocy społecznej realizowane są przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej powołany uchwałą Nr 43/VIII/90 Gminnej Rady Narodowej w Radzanowie z dnia 27.02.1990 r. W prowadzeniu postępowań w sprawie udzielenia świadczeń z pomocy społecznej ustala się właściwość miejscową gminy według miejsca zamieszkania osoby. Wniosek o udzielenie pomocy może złożyć osoba zainteresowana, jej przedstawiciel ustawowy albo inna osoba, za zgodą osoby zainteresowanej lub jej przedstawiciela ustawowego. U osób i rodzin ubiegających się o świadczenia z pomocy społecznej w celu ustalenia ich sytuacji osobistej, rodzinnej, dochodowej i majątkowej przeprowadza się rodzinny wywiad środowiskowy. Przyznanie lub odmowa udzielenia świadczeń z pomocy społecznej następuje w drodze decyzji administracyjnej, od której przysługuje prawo odwołania. Świadczeniami z pomocy społecznej są: 1) świadczenia pieniężne, m.in.:

39 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 41 – Poz. 6947

a) zasiłek stały b) zasiłek okresowy, c) zasiłek celowy i specjalny zasiłek celowy, d) wynagrodzenie należne opiekunowi z tytułu sprawowania opieki przyznane przez sąd; 2) świadczenia niepieniężne, m.in.: a) praca socjalna, b) składki na ubezpieczenie zdrowotne, c) składki na ubezpieczenie społeczne, d) sprawienie pogrzebu, e) schronienie, f) posiłek, g) niezbędne ubranie, h) usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania, i) pobyt i usługi w domach pomocy społecznej.

Prawo do świadczeń pieniężnych przysługuje osobom i rodzinom, których posiadane dochody nie przekraczają kryteriów dochodowych ustalonych w oparciu o próg interwencji socjalnej. Od dnia 1 października 2015 r. dla osoby samotnie gospodarującej jest nim dochód nieprzekraczający kwoty 634 zł, natomiast dla osoby w rodzinie – kwoty 514 zł, przy jednoczesnym wystąpieniu co najmniej jednego z powodów wymienionych w art. 7 pkt 2-15. Rada Gminy w drodze uchwały może podwyższyć kwoty uprawniające do zasiłku okresowego i celowego. Na podstawie art. 7 ustawy, „pomocy społecznej udziela się osobom i rodzinom w szczególności z powodu: 1. ubóstwa, 2. sieroctwa, 3. bezdomności, 4. bezrobocia, 5. niepełnosprawności, 6. długotrwałej lub ciężkiej choroby, 7. przemocy w rodzinie, 7a. potrzeby ochrony ofiar handlu ludźmi, 8. potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności,

40 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 42 – Poz. 6947

9. bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych, 10. (uchylony), 11. trudności w integracji osób, które otrzymały status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą, 12. trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego, 13. alkoholizmu lub narkomani, 14. zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej 15. klęski żywiołowej lub ekologicznej”.

Zgodnie ze statutem na strukturę organizacyjną ośrodka pomocy społecznej składają się: 1. Dział Pomocy Środowiskowej (PS), 2. Dział Świadczeń Rodzinnych i Funduszu Alimentacyjnego (SRiFA), 3. Dział Świadczeń Wychowawczych (SW), 4. Dział Księgowości i Administracji (KiA).

Na dzień 31 grudnia 2017 roku Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Radzanowie zatrudniał 11 pracowników, w tym: Kierownika, Główną Księgową, Inspektora ds. świadczeń rodzinnych i funduszu alimentacyjnego, Inspektora ds. świadczeń wychowawczych, Asystenta rodziny, 4 specjalistów pracy socjalnej, pracownika socjalnego, pracownika administracyjnego.

V.1. Dane o korzystających z pomocy i wsparcia w gminie Radzanowo. Przyczyny

kwalifikujące do świadczeń z pomocy społecznej.

Dokonując szczegółowej analizy problemów osób korzystających z pomocy społecznej obserwujemy różnorodność potrzeb społecznych dotyczących kwestii zatrudnienia, problemów zdrowotnych czy procesu starzenia się społeczeństwa, które korelują z poziomem życia mieszkańców. Według danych na niezmienionym poziomie pozostaje liczba osób i rodzin długotrwale korzystających z pomocy społecznej pobierających stałe lub okresowe świadczenia. Najczęstszymi przyczynami kwalifikującymi do świadczeń z pomocy społecznej w gminie Radzanowo są niezmiennie od kilku lat: ubóstwo, długotrwała lub ciężka choroba, bezrobocie (pomimo znaczącego obniżenia się liczby bezrobotnych w gminie), niepełnosprawność, bezradność w sprawach opiekuńczo – wychowawczych, potrzeba ochrony macierzyństwa oraz alkoholizm.

41 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 43 – Poz. 6947

Przyczyny korzystania z pomocy społecznej pozostają takie same. Warto jednak zauważyć, że w okresie ostatnich lat zmienia się ranga i znaczenia niemal każdego z problemów społecznych kwalifikujących się do uzyskania pomocy z ośrodka pomocy społecznej, dlatego konieczne jest nieustanne monitorowanie skali problemów społecznych i odpowiednie dobieranie instrumentów służących przeciwdziałaniu wykluczeniu społecznemu w stosunku do aktualnych problemów. Rysunek 9. Najważniejsze powody przyznania pomocy. Struktura rodzin, którym przyznano pomoc według powodów przyznania pomocy w latach 2014 – 2016. (Opracowanie na podstawie danych GOPS Radzanowo)

Tabela 11. Przyczyny udzielenia świadczeń z pomocy społecznej w latach 2014 – 2017. Liczba rodzin. (opracowanie na podstawie danych GOPS Radzanowo) 2014 r. 2015 r. 2016 r. 2017 r. Ubóstwo 107 114 115 102 Bezrobocie 81 89 75 64 Długotrwała lub ciężka choroba 74 86 99 93 Bezradność w sprawach opiek.- wychowawczych 48 42 51 42 Niepełnosprawność 57 60 66 70 Potrzeba ochrony macierzyństwa 35 36 38 33 Przemoc w rodzinie 7 Alkoholizm 28 23 25 25 Trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu 2 0 1 3 z zakładu karnego Bezdomność 3 1 1 3 Zdarzenie losowe 2 1 6 4

42 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 44 – Poz. 6947

V.2. Działania z zakresu pomocy społecznej realizowane przez GOPS w Radzanowie.

Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Radzanowie realizując ustawowe zadania własne gminy przyznaje i wypłaca zasiłki stałe, zasiłki okresowe, zasiłki celowe, specjalne zasiłki celowe. Do jego zadań własnych należą także: usługi opiekuńcze, zasiłki z tytułu zdarzenia losowego, dożywianie dzieci w szkołach, sprawianie pogrzebu, kierowanie do domów pomocy społecznej, składki na ubezpieczenia zdrowotne. Z danych statystycznych i sprawozdań GOPS w Radzanowie wynika, że liczba klientów zgłaszających się o różne formy pomocy zmalała w stosunku do ubiegłego roku. W 2016 roku Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Radzanowie udzielił pomocy i wsparcia 989 osobom, w 2015 roku 998 osobom, natomiast w 2014 roku 911 osobom. W 2016 roku świadczenia pieniężne otrzymało 116 osób natomiast świadczenia niepieniężne 128 osób. W tym okresie pracownicy Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Radzanowie przeprowadzili 227 wywiadów środowiskowych. W 2016 roku GOPS w Radzanowie przyznał i wypłacił zasiłki okresowe 42 osobom a liczba świadczeń w tym zakresie wyniosła 151. Zadaniem własnym gminy jest także wypłacanie zasiłków celowych, w tym zasiłków celowych specjalnych. W 2016 roku wypłacono zasiłki celowe dla 95 osób. W ramach zadań zleconych gminie w 2016 roku wypłacono zasiłki stałe dla 30 osób – liczba świadczeń wynosiła 269.

Tabela 12. Liczba osób, którym udzielono pomocy, liczba przyznanych świadczeń pieniężnych, niepieniężnych oraz liczba przeprowadzonych wywiadów środowiskowych w latach 2014 – 2017.

2014 r. 2015 r. 2016 r. 2017 r. Liczba osób, którym udzielono 911 998 989 978 pomocy Świadczenia pieniężne 122 123 116 105 Świadczenia niepieniężne 120 132 128 107 Liczba przeprowadzonych 149 170 227 230 wywiadów środowiskowych

Praca socjalna.

Bardzo ważne i istotne miejsce w ustawie o pomocy społecznej odgrywa praca socjalna. Jest to zespół powiązanych ze sobą i umiejętnie zaplanowanych działań prowadzonych przez wykształconych pracowników socjalnych we współpracy z osobą wspieraną. Mechanizm polityki społecznej służy rozwiązywaniu problemów społecznych,

43 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 45 – Poz. 6947

zapobieganiu ich natężeniu oraz aktywizowaniu jednostek i grup do samopomocy. To działalność profesjonalna polegająca na udzielaniu pomocy jednostkom, grupom lub społecznościom we wzbogacaniu lub odbudowywaniu ich zdolności społecznego funkcjonowania oraz na tworzeniu sprzyjających warunków społecznych. Celem pracy socjalnej jest pomoc w nauczeniu się samodzielności. Praca socjalna spełnia szereg istotnych funkcji: ✓ ratowniczą - jest mechanizmem ratującym jednostki i rodziny w sytuacjach kryzysowych, ✓ wspierającą - w edukowaniu do samodzielności w rozwiązywaniu własnych problemów, ✓ profilaktyczną - w zakresie zapobiegania wykluczeniu społecznemu, ✓ partycypacyjną - budującą lokalne powiązania i koalicje na rzecz rozwiązywania problemów społecznych oraz angażującą środowiska do współdziałania. Pracownik socjalny przeprowadzający wywiad środowiskowy już przy pierwszej wizycie analizuje wraz z klientem jego sytuację, zastanawia się nad możliwościami rozwiązywania problemów, udziela porad, ukierunkowuje go na możliwości załatwiania jego spraw życiowych, motywuje do zmiany zachowań, które pomogłyby mu w dalszym życiu. Pracownik socjalny podejmuje szereg działań w ramach pracy socjalnej na rzecz zapewnienia godziwych warunków mieszkaniowych, poprawy stanu zdrowia, zapewnienia opieki osobom starszym i niepełnosprawnym, poprawy funkcjonowania rodziny i osób zaburzonych psychicznie, poprawy funkcjonowania osób i rodzin z problemem alkoholowym, rozwiązywania problemu bezrobocia oraz zapewnienia /uzyskania niezbędnych środków materialnych. Praca socjalna prowadzona przez pracowników socjalnych Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Radzanowie polega w szczególności na: ✓ pomocy w uzyskiwaniu niezbędnych środków materialnych, ✓ pomocy w poprawie warunków mieszkaniowych, ✓ poradnictwo w aktywizacji zawodowej, ✓ pomocy w organizacji opieki osobom starszym i niepełnosprawnym, ✓ wskazywaniu uprawnień osób niepełnosprawnych, ✓ wspieraniu i pomaganiu we właściwym rozwoju psychospołecznym dzieci i młodzieży, ✓ poprawianiu funkcjonowania rodziny, ✓ poprawianiu funkcjonowania osób zaburzonych psychicznie,

44 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 46 – Poz. 6947

✓ poprawianiu funkcjonowania osób i rodzin z problemem alkoholowym. W 2016 roku pracą socjalną objętych zostało 335 rodzin (989 osób w rodzinach). W 2017 roku – 338 rodzin (941 osób w rodzinach).

Asystent rodziny. Zgodnie z preambułą, ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej powstała dla dobra dzieci, które potrzebują szczególnej ochrony i pomocy ze strony dorosłych, środowiska rodzinnego, atmosfery szczęścia, miłości, zrozumienia, w trosce o ich harmonijny rozwój i przyszłą samodzielność życiową, dla zapewnienia ochrony przysługujących im praw i wolności, dla dobra rodziny, która jest podstawową komórką społeczeństwa oraz naturalnym środowiskiem rozwoju i dobra wszystkich jej członków, a w szczególności dzieci. Wsparcie rodziny przeżywającej trudności to zespół działań mających na celu przywrócenie rodzinie samodzielności w oparciu o jej wewnętrzne i zewnętrzne zasoby. Celem pracy asystenta jest osiągnięcie przez rodzinę podstawowego poziomu stabilności życiowej i odpowiedzialności za własne życie umożliwiającej wychowanie dzieci. Podstawowym zadaniem asystenta rodziny jest wspieranie rodziców w prawidłowym wypełnianiu przez nich funkcji opiekuńczo-wychowawczej. W sytuacjach, gdzie dzieci znajdują się pod pieczą zastępczą rolą asystenta są działania na rzecz jak najszybszego powrotu dzieci do rodziny (likwidacja przeszkód, które doprowadziły do wydania postanowienia o umieszczeniu dzieci w pieczy zastępczej). Praca asystenta rodziny dotyczy funkcjonowania środowiska rodzinnego. Ważnymi elementami branymi pod uwagę są sfera materialno-rzeczowa (np. dochód rodziny, wielkość i standard mieszkania, wyposażenie go w udogodnienia i dobra materialne, służące rozwojowi dzieci i całej rodziny), sfera oddziaływań wychowawczych (struktura rodziny, postawy wychowawcze, style i metody wychowania, relacje i więzi pomiędzy członkami rodziny, atmosfera wychowawcza, sposób spędzania czasu wolnego) oraz sfera wartości (treści wychowawcze, cele wychowania, uznawane systemy wartości, aspiracje życiowe i edukacyjne, uznawane wzory i autorytety). Ustawa z dnia 4 listopada 2016 r. o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem”, poszerzyła wachlarz zadań przypisanych asystentowi rodziny poprzez koordynację wsparcia dla kobiet w ciąży i ich rodzin zwłaszcza w odniesieniu do kobiet posiadających zaświadczenie o ciężkim i nieodwracalnym upośledzeniu albo nieuleczalnej chorobie zagrażającej życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu.

45 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 47 – Poz. 6947

Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Radzanowie od 2013 r. zatrudnia jednego asystenta rodziny, który wsparciem obejmował odpowiednio (ogółem w roku kalendarzowym): ✓ 2013 - 13 rodzin, ✓ 2014 - 20 rodzin, ✓ 2015 - 19 rodzin, ✓ 2016 - 18 rodzin, ✓ 2017 - 17 rodzin.

Program „Pomoc państwa w zakresie dożywiania”.

Od 2014 roku Ośrodek realizuje program rządowy „Pomoc państwa w zakresie dożywiania”, którego celem jest m. in. wsparcie gmin w wypełnieniu zadań własnych o charakterze obowiązkowym w zakresie dożywiania dzieci oraz zapewnienie posiłku osobom jego pozbawionym ze szczególnym uwzględnieniem osób z terenów objętych wysokim poziomem bezrobocia i ze środowisk wiejskich. Program zakłada zapewnienie dzieciom do 7 roku życia, uczniom do czasu ukończenia szkoły ponadgimnazjalnej oraz osobom i rodzinom znajdującym się w sytuacjach wymienionych w art.7 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, zwłaszcza osobom samotnym, w podeszłym wieku, chorym lub niepełnosprawnym – pomocy w formie posiłku, świadczenia pieniężnego na zakup posiłku lub żywności albo świadczenia rzeczowego w postaci produktów żywnościowych. Beneficjentami programu są osoby i rodziny, których dochód na osobę w rodzinie nie przekracza 150% kwoty kryterium dochodowego ustalonego zgodnie z art.8 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o pomocy społecznej. W 2016 roku program realizowany był w formach: posiłku, zasiłku celowego na zakup posiłku lub zakup żywności oraz świadczenia rzeczowego w postaci produktów żywnościowych. W analizowanym roku z posiłku skorzystały 124 osoby a 28 osób skorzystało z pomocy w formie świadczenia celowego na zakup posiłku lub żywności.

Usługi opiekuńcze.

W chwili obecnej obserwujemy powolne, choć nieuniknione, przemiany i przeobrażenia struktury społeczno - demograficznej naszego kraju. Z jednej strony wydłuża się średnia długość życia, poprawia przeciętny stan zdrowia, rozwijają się możliwości medycyny. Z drugiej strony spadają wskaźniki dzietności, zmniejsza się udział pokoleń

46 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 48 – Poz. 6947

młodszych - przedprodukcyjnych a rośnie udział pokoleń starszych - poprodukcyjnych. Obecnie kategoria wiekowa 60+ stanowi 22,9% ogółu ludności Polski. Na opisany powyżej proces starzenia się ludności nakłada się także zjawisko transformacji społeczno- gospodarczej. Starzenie jest naturalnym procesem rozwojowym i stanowi jeden ze stadiów życiowych człowieka, który nie może być ani cofnięty, ani też odwracalny. Starzenie ma ogromne znaczenie w sensie indywidualnym, społecznym i ekonomicznym. Jeszcze niedawno starzenie postrzegane było jako całkowita utrata zdrowia czy też niedołęstwo. Aktualnie często wysoka aktywność społeczna osób starszych wskazuje na możliwości w zakresie dalszego kierowania własnym rozwojem. Zmiany postaw społecznych wobec starości przyczyniły się do wytyczenia nowych kierunków polityki społecznej realizowanej wobec osób starszych. Na terenie gminy Radzanowo według danych na dzień 31.12.2017 roku, mieszkało 1 292 osób w wieku powyżej 60 lat. Odsetek mieszkańców w wieku powyżej 60 lat stanowi 15,91% wszystkich mieszkańców gminy Radzanowo. Osoby starsze zamieszkujące teren gminy mogą skorzystać z różnych form pomocy i wsparcia. Jedną z form pomocy są usługi opiekuńcze wykonywane w miejscu zamieszkania osoby, która ze względu na wiek lub choroby wymaga pomocy innych osób, a jest jej pozbawiona. Usługi opiekuńcze świadczone były w zakresie: 1) pomoc w zaspokojeniu codziennych potrzeb życiowych, 2) opieki higienicznej, 3) zapewnienia kontaktu z otoczeniem. W 2016 roku świadczeniem tym objęto 4 rodziny na łączną kwotę 16 512 zł. W 2017 roku świadczeniem tym objęto 5 rodzin na łączną kwotę 26 625,40zł. Jedną z organizacji prężnie działających na terenie gminy Radzanowo na rzecz osób starszych jest Koło nr 10 Związku Emerytów i Rencistów w Radzanowie. Obecnie Koło zrzesza ok. 150 osób. Ze struktury koła wywodzi się chór „Złota Jesień”, który może pochwalić się licznymi nagrodami za udział w konkursach regionalnych jak i na poziomie krajowym. Członkowie Koła organizują liczne spotkania integracyjne jak: Wigilia, Dzień Seniora, Dzień Kobiet, wyjazdy kulturalne. Włączają się aktywnie w zbiórki na cele charytatywne organizowane na poziomie krajowym.

Program Operacyjny Pomoc Żywnościowa 2014-2020.

Celem Programu Operacyjnego Pomoc Żywnościowa 2014 – 2020 jest dotarcie z pomocą do grup osób najbardziej potrzebujących w całej Polsce. Osoby zakwalifikowane do objęcia pomocą mogą skorzystać ze wsparcia w postaci żywności, która cyklicznie jest

47 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 49 – Poz. 6947

dystrybuowana w formie paczek żywnościowych. Pomoc w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Żywnościowa 2014-2020 współfinansowanego z Europejskiego Funduszu Pomocy Najbardziej Potrzebującym (FEAD - Fund for European Aid to the Most Deprived) kierowana jest do tych osób i rodzin, które spełniają przesłanki art. 7 ustawy o pomocy społecznej. Pomoc udzielana w postaci artykułów spożywczych przysługuje, jeżeli dochód nie przekracza 1268 zł dla osoby samotnie gospodarującej oraz 1028 zł w przypadku osoby w rodzinie. W 2016 roku w ramach podpisanej umowy między Gminą Radzanowo a Bankiem Żywności w Płocku na przekazanie gotowych artykułów spożywczych dla mieszkańców gminy Radzanowo pomoc z Banku Żywności otrzymało 736 osób, w tym 153 osoby z Koła Emerytów i Rencistów w Radzanowie. Pracownicy GOPS w Radzanowie rozdysponowali ponad 89,5 tony żywności na łączną kwotę 181 846,59 zł. Poza podstawowymi artykułami spożywczymi otrzymanymi w ramach POPŻ wydawano również owoce, napoje i jogurty. Zorganizowano 2 działania towarzyszące w ramach POPŻ, w tym jedno wspólnie z Kołem Emerytów i Rencistów z Radzanowa. Tematyka spotkań dotyczyła zdrowego odżywiania i połączona została z warsztatami kulinarnymi, gdzie uczestnicy samodzielnie przygotowywali posiłek.

V.3. Realizacja świadczeń rodzinnych, funduszu alimentacyjnego oraz świadczeń wychowawczych przez GOPS w Radzanowie.

Świadczenia Rodzinne

Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Radzanowie realizuje zadania zlecone z zakresu świadczeń rodzinnych w oparciu o ustawę z dnia 28 listopada 2003 roku o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1952). Świadczeniami rodzinnymi są: 1) zasiłek rodzinny oraz dodatki do zasiłku rodzinnego, 2) świadczenia opiekuńcze: zasiłek pielęgnacyjny, specjalny zasiłek opiekuńczy oraz świadczenie pielęgnacyjne; 3) jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka; 4) świadczenie rodzicielskie.

Przyznanie prawa do zasiłku rodzinnego uzależnione jest m.in. od spełnienia kryterium dochodowego, które wynosi 674, 00 zł na osobę w rodzinie. W przypadku, kiedy w rodzinie jest dziecko legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem

48 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 50 – Poz. 6947

o umiarkowanym albo o znacznym stopniu niepełnosprawności kryterium ustawowe wynosi 764,00 zł na osobę w rodzinie. Osoba mająca prawo do zasiłku rodzinnego może ubiegać się o następujące dodatki: • dodatek z tytułu urodzenia dziecka, • dodatek z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego, • dodatek z tytułu samotnego wychowywania dziecka, • dodatek z tytułu wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej, • dodatek z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego, • dodatek z tytułu podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania, • dodatek z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego.

Tabela 13. Liczba wypłaconych świadczeń w latach 2014 – 2017. Rodzaj świadczenia 2014 r. 2015 r. 2016 r. 2017 r. Zasiłek rodzinny i dodatki 9309 9042 10299 10066 Zasiłek pielęgnacyjny 2224 2182 2177 2192 Świadczenie pielęgnacyjne 369 376 345 363 Specjalny zasiłek opiekuńczy 40 37 57 71

Fundusz alimentacyjny. Świadczenia z funduszu alimentacyjnego realizowane są w oparciu o ustawę z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz. U. z 2017 r. poz. 489 z późn. zm.). Świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują osobie uprawnionej do alimentów od rodzica na podstawie tytułu wykonawczego pochodzącego lub zatwierdzonego przez sąd, jeżeli egzekucja okazała się bezskuteczna. Świadczenie przysługuje do ukończenia przez osobę uprawnioną 18 roku życia albo w przypadku, gdy uczy się w szkole lub szkole wyższej do ukończenia przez nią 25 roku życia albo w przypadku posiadania orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności – bezterminowo. Świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują w wysokości bieżąco ustalonych alimentów, jednakże nie wyżej niż 500 zł. Przyznanie prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego uzależnione jest od spełnienia kryterium dochodowego. Świadczenia przysługują, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę w rodzinie nie przekracza kwoty 725 zł.

49 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 51 – Poz. 6947

Dłużnicy alimentacyjni. Dłużnik alimentacyjny jest zobowiązany do zwrotu organowi właściwemu wierzyciela należności w wysokości świadczeń wypłaconych z funduszu alimentacyjnego osobie uprawnionej łącznie z ustawowymi odsetkami. Kwoty zwrócone przez dłużników alimentacyjnych w 2016 r. wyniosły: ✓ 36 105,42 zł z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego (z tego: przekazane do budżetu państwa – 27 369,12 zł; przekazane na dochody własne gminy wierzyciela – 8 736,30 zł oraz na dłużnika – 0,00 zł) ✓ 8 443,67 zł - dochody własne z tytułu świadczeń z funduszu alimentacyjnego zwróconych przez dłużników alimentacyjnych przekazane przez inne gminy. ✓ 7 103,94 zł - kwoty zwrócone przez dłużników alimentacyjnych z tytułu wypłaconych zaliczek alimentacyjnych.

W 2016 roku świadczeniami rodzinnymi i funduszem alimentacyjnym objęto 472 rodziny na kwotę 2 550 811 zł.

Świadczenia wychowawcze „Rodzina 500+”. Program „Rodzina 500 plus” to nieopodatkowane 500 zł miesięcznie na każde drugie i kolejne dziecko, bez dodatkowych warunków. Rodziny, których kryterium dochodowe nie przekroczy kwoty 800 zł na osobę w rodzinie i 1200 zł w przypadku rodziny wychowującej niepełnosprawne dziecko mogą ubiegać się o świadczenie na pierwsze i/lub jedyne dziecko. Średnia liczba rodzin pobierających świadczenie wychowawcze wynosi ogółem 572, w tym: ✓ na 1 dziecko – 356 rodzin ✓ na 2 dzieci - 171 rodzin (w tym również na pierwsze dziecko – 154 rodzin) ✓ na 3 dzieci – 37 rodzin (w tym również na pierwsze dziecko - 37 rodziny) ✓ na 4 dzieci – 6 rodzin (w tym również na pierwsze dziecko – 6 rodzin) ✓ na 5 dzieci – 2 rodziny (w tym również na pierwsze dziecko - 2 rodziny) w tym: ✓ Liczba rodzin z dzieckiem niepełnosprawnym pobierającym świadczenie wychowawcze na pierwsze dziecko – 42.

50 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 52 – Poz. 6947

Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Radzanowie wypłacił w 2016 roku świadczenia wychowawcze na kwotę: 4 387 578 zł; w 2017 roku na kwotę: 5 746 294,70 zł dla ponad 977 dzieci.

V.4. Ramy finansowe działalności GOPS Radzanowo.

Z analizy wydatków Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Radzanowie wynika, iż największą część wydatków budżetu stanowią wydatki na świadczenia wychowawcze (ok. 53%). Na drugim miejscu plasują się wydatki na świadczenia rodzinne i świadczenia z funduszu alimentacyjnego. Tabela 14. Wydatki GOPS Radzanowo w latach 2015-2016. % w % w Rodzaj wydatku Wydatki 2015 budżecie Wydatki 2016 budżecie GOPS GOPS Rozdział 85201 - Placówki 30 788,08 0,9 47 019,88 0,56 opiekuńczo-wychowawcze Rozdział 85202 - Domy Pomocy 59 806,04 1,75 99 767,66 1,19 Społecznej Rozdział 85203 - Ośrodki wsparcia 0 0 0 0

Rozdział 85204 - Rodziny zastępcze 22 631,68 0,66 19 573,47 0,24 Rozdział 85205 - Zadania w zakresie przeciwdziałania przemocy w 0,00 0 0 0 rodzinie Rozdział 85206 - Wspieranie rodziny 38 633,22 1,13 40 268,45 0,48

Rozdział 85211 - Świadczenia 0,00 0 4 455 400,00 53,12 wychowawcze Rozdział 85212 - Świadczenia rodzinne, świadczenie z funduszu alimentacyjnego oraz składki na 2 392 961,96 69,75 2 769 741,83 33 ubezpieczenia emerytalne i rentowe z ubezpieczenia społecznego Rozdział 852213 – Składki na 50 871,22 1,48 56 742,36 0,68 ubezpieczenie zdrowotne Rozdział 85214 - Zasiłki i pomoc w 134 370,14 3,92 125 930,11 1,51 naturze Rozdział 85215 - Dodatki 0 0 0 0 mieszkaniowe Rozdział 85216 - Zasiłki stałe 98 203,91 2,87 136 336,08 1,63 Rozdział 85219 - Utrzymanie Ośrodka 466 806,90 13,61 464 162,71 5,54 Pomocy Społecznej Rozdział 85220 - Mieszkania 0 0 0 0 chronione

Rozdział 85228 - Usługi opiekuńcze 19 392,00 0,57 16 512,00 0,2

Rozdział 85295 - Pozostała działalność: Program „Pomoc 116 404,32 3,4 156 699,07 1,87 państwa w zakresie Rozdział 85415 - Pomoc materialna 0 0 0 0 dla uczniów

51 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 53 – Poz. 6947

Poniżej przedstawiona została struktura środków gminnych, które przeznaczone zostały na pomoc społeczną w latach 2013 – 2016. Tabela 15. Wielkość środków gminnych przeznaczonych na pomoc społeczną w latach 2013 – 2016. % % % % Lata 2013 budżetu 2014 budżetu 2015 budżetu 2016 budżetu Gminy Gminy Gminy Gminy Środki na pomoc 3 100 3 243 3 430 8 388 11,22 14,91 14,17 28,64 społeczną 504,99 538,40 869,47 153,62

V.5. Wskaźnik deprywacji lokalnej w gminie Radzanowo.

W gminie Radzanowo wskaźnik deprywacji lokalnej nie jest wysoki. Liczba osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej w przeliczeniu na liczbę mieszkańców jest niska w porównaniu do innych regionów. Takie dane oznaczają relatywnie niewielką skalę i natężenie problemów społecznych występujących w gminie Radzanowo. Warto zauważyć, że skala natężenia problemów społecznych uległa w ostatnich latach wyraźnemu zmniejszeniu.

Rysunek 10. Liczba osób w rodzinach, którym przyznano świadczenie na każde 1000 mieszkańców w latach 2012 – 2016. (opracowanie na podstawie danych GOPS Radzanowo)

Tabela 16. Liczba osób w rodzinach, którym przyznano świadczenie na każde 1000 mieszkańców w latach 2012– 2016. (opracowanie na podstawie danych GOPS Radzanowo).

2012 r. 2013 r. 2014 r. 2015 r. 2016 r. liczba osób w rodzinach, którym decyzją 501 473 425 439 437 przyznano świadczenie liczba mieszkańców 8 220 8 252 8 252 8 275 8 324 Wartość wskaźnika liczba osób w rodzinach, którym przyznano świadczenie 60,95 57,32 51,5 53,05 52,5 na każde 1000 mieszkańców w1 / w2 x 1000 Dynamika (%) x 94 90 103 99

52 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 54 – Poz. 6947

VI. Diagnoza problemów społecznych w ujęciu badań ankietowych mieszkańców gminy Radzanowo.

Jednym z głównych założeń niniejszej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych gminy Radzanowo na lata 2018 - 2023 było przedstawienie problemów występujących w społeczności lokalnej gminy Radzanowo oraz wskazanie kierunków ich rozwiązywania. Określenie i zdiagnozowanie problemów społecznych było możliwe poprzez przeprowadzenie badań wśród mieszkańców gminy. Narzędziem badawczym służącym do określenia celów był kwestionariusz ankiety za pomocą, którego przeprowadzono badanie wśród mieszkańców. W badaniach wzięło udział łącznie 100 mieszkańców gminy Radzanowo. Badanie zostało przeprowadzone z wykorzystaniem ankiety on – line - zamieszczonej na stronie internetowej Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Radzanowie oraz Urzędu Gminny. Pozwoliło to mieszkańcom wypełnienie ankiety w wersji elektronicznej. Kwestionariusz ankiety poprzez swoją konstrukcję umożliwiał dokonanie analizy zarówno o charakterze ilościowym jak i jakościowym. Ankieta zawierała zarówno pytania o charakterze zamkniętym jak i otwartym. Dane uzyskane w trakcie realizacji badań poddane zostały wielostopniowej analizie, zarówno ilościowej jak i jakościowej. W opracowaniu zaprezentowano wyniki badań pod kątem ogólnych tendencji i średnich występujących w całej badanej zbiorowości. Porównywane i dokładniej analizowane były wyniki uzyskane w podgrupach badanych o największym i najmniejszym nasileniu danej zmiennej niezależnej a także pojawiające się tendencje (malejące lub rosnące) w wewnętrznej strukturze odpowiedzi. Opisane zostały także podgrupy badanych o największym i najmniejszym procencie odpowiedzi na dane pytanie. Kwestionariusz ankiety składał się z dwóch części zawierających ogólną charakterystykę stopnia i dotkliwości problemów społecznych oraz szczegółową analizę wskazanych problemów. Odpowiedzi uzyskane w badaniu ankietowym wstępnie diagnozują problemy społeczne występujące w gminie Radzanowo i jednocześnie są punktem wyjścia w formułowaniu zaleceń mających zmienić ten stan rzeczy.

Charakterystyka badanej próby

W badaniach uczestniczyło 62,0% kobiet i 38,0% mężczyzn. Największy odsetek badanych stanowili mieszkańcy gminy Radzanowo w wieku od 26 do 40 lat – 42,0%, w wieku od 41 do 59 lat – 37,0%, w wieku od 60 do 70 lat – 12,0% oraz w wieku od 18 do 25 lat – 8,0%. Wśród badanych największą grupę stanowiły osoby pracujące – 75,0%. Znaczny odsetek osób biorących udział w badaniu – 14,0% to emeryci lub renciści.

53 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 55 – Poz. 6947

Tabela 17. Charakterystyka badanej próby – płeć, wiek oraz grupa społeczno zawodowa respondentów. Płeć Ilość Procent Kobieta 62 62,0% Mężczyzna 38 38,0% Wiek 18 – 25 lat 8 8,0% 26 – 40 lat 42 42,0% 41 – 59 lat 37 37,0% 60 – 70 lat 12 12,0% Powyżej 70 lat 1 1,0% Grupa społeczno – zawodowa Osoba pracująca 75 75,0% Osoba bezrobotna 8 8,0% Uczeń / student 3 3,0% Emeryt / rencista 14 14,0%

VI.1. Ocena warunków życia w gminie Radzanowo.

Badani mieszkańcy pozytywnie oceniają warunki życia w gminie. Według danych zdecydowana większość respondentów – łącznie aż 81,0% jest zadowolonych, w tym 61,0% jest raczej zadowolonych, natomiast 20,0% jest zdecydowanie zadowolonych z poziomu życia w gminie. Zgodnie z przedstawionymi danymi więcej niż co dziesiąta badana osoba – łącznie 13,0% badanych mieszkańców nie jest zadowolona z warunków życia w gminie Radzanowo. Poniżej przedstawiono najważniejsze informacje dotyczące warunków jakości życia w gminie Radzanowo. Odpowiedzi nie wiem / trudno powiedzieć wskazało 6,0% badanych.

54 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 56 – Poz. 6947

Rysunek 11. Czy jest Pani/Pan zadowolon(a)y z warunków życia w gminie Radzanowo?

Jakość życia w gminie Radzanowo została oceniona przez mieszkańców wysoko lub bardzo wysoko. Większość badanych – łącznie 83,0% uważa, że gmina Radzanowo jest dobrym miejscem do życia, w tym 63,0% ankietowanych wskazało odpowiedź raczej tak, natomiast 20,0% zdecydowanie tak. Należy zwrócić uwagę, iż zaledwie 16,0% badanych mieszkańców uważa, że gmina Radzanowo nie jest dobrym miejscem do życia. Dane potwierdzają bardzo pozytywną percepcję warunków życia na obszarze gminy Radzanowo. Odpowiedź nie wiem / trudno powiedzieć wskazał 1,0% ankietowanych mieszkańców gminy Radzanowo.

Rysunek 12. Czy gmina Radzanowo jest dobrym miejscem do życia?

55 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 57 – Poz. 6947

VI.2. Ocena warunków życia w gminie Radzanowo pod względem bezpieczeństwa mieszkańców, jakości środowiska naturalnego, dostępności i jakości transportu zbiorowego, dostępu do terenów zielonych, rekreacyjnych oraz jakości i dostępności do opieki zdrowotnej.

Poza ogólną oceną warunków i jakością życia w gminie Radzanowo uczestnicy badania dokonali także oceny takich aspektów jak: poczucie bezpieczeństwa, jakość środowiska naturalnego, dostępność i jakość transportu zbiorowego, dostęp do terenów zielonych, rekreacyjnych oraz jakość i dostępność do opieki zdrowotnej. Ocena poczucia bezpieczeństwa podlegała ocenie badanych według oceny od bardzo nisko do bardzo wysoko. Zgodnie z przedstawionymi danymi większość mieszkańców gminy Radzanowo – 48,0% przeciętnie ocenia poczucie bezpieczeństwa w gminie. Wysokie lub bardzo wysokie poczucie bezpieczeństwa odczuwa łącznie 40,0% uczestników badania. Warto zaznaczyć, że zaledwie 12,0% respondentów ocenia gminę Radzanowo nisko lub bardzo nisko pod względem bezpieczeństwa mieszkańców.

Rysunek 13. Ocena warunków życia w gminie Radzanowo pod względem bezpieczeństwa mieszkańców.

Badani mieszkańcy gminy Radzanowo wysoko ocenili gminę pod względem jakości środowiska naturalnego. Według danych duży odsetek uczestników badania – 42,0% ocenia stan środowiska przyrodniczego w gminie Radzanowo wysoko lub bardzo wysoko. Takie dane oznaczają, że walory przyrodnicze regionu są wysoko oceniane przez mieszkańców. Znaczny odsetek badanych respondentów – 36,0% przeciętnie oceniło ten aspekt warunków

56 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 58 – Poz. 6947

życia w gminie. Negatywne opinie na temat jakości środowiska naturalnego w gminie Radzanowo wskazało łącznie tylko 22,0% badanych respondentów. Rysunek 14. Ocena warunków życia w gminie Radzanowo pod względem jakości środowiska naturalnego.

Dostępność i jakość transportu zbiorowego w gminie Radzanowo oceniona została przeciętnie. Największy odsetek badanych respondentów – 44,0% przeciętnie ocenił analizowany aspekt. Negatywnie możliwości poruszania się w obrębie gminy Radzanowo za pomocą komunikacji zbiorowej oceniło łącznie 28,0% respondentów. Taki sam odsetek badanych łącznie – 28,0% wskazało pozytywne oceny dotyczące dostępności i jakości transportu zbiorowego. Rysunek 15. Ocena warunków życia w gminie Radzanowo pod względem dostępności i jakość transportu zbiorowego.

Badani mieszkańcy gminy Radzanowo wysoko oceniają możliwość korzystania z terenów zielonych i rekreacyjnych na terenie gminy Radzanowo. Według pozyskanych danych łącznie 43,0% respondentów wysoko lub bardzo wysoko ocenia obecność w gminie Radzanowo terenów zielonych i rekreacyjnych. Takie dane potwierdzają wcześniejsze wysokie oceny

57 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 59 – Poz. 6947

dotyczące jakości środowiska naturalnego, które powiązane jest z bliską dostępnością do terenów zielonych i rekreacyjnych. Przeciętną ocenę wskazało 33,0% badanych. Negatywnie warunki życia w gminie z punktu widzenia dostępności do terenów rekreacyjnych i terenów zielonych oceniło łącznie 24,0% badanych. Rysunek 16. Ocena warunków życia w gminie Radzanowo pod względem dostępności terenów zielonych, rekreacyjnych.

Mieszkańcy gminy Radzanowo dokonali także oceny jakości i dostępność do powszechnej opieki zdrowotnej. Zgodnie z prezentowanymi danymi mieszkańcy gminy przeciętnie oceniają ten aspekt. Ponad połowa respondentów – 56,0% przeciętnie oceniło dostępność do lekarzy w gminie Radzanowo. Wysoko lub bardzo wysoko możliwość skorzystania z opieki zdrowotnej na terenie gminy oceniło łącznie 27,0% respondentów. Nisko lub bardzo nisko ocenia możliwość skorzystania z opieki zdrowotnej na terenie gminy Radzanowo 17,0% badanych.

58 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 60 – Poz. 6947

Rysunek 17. Ocena warunków życia w gminie Radzanowo pod względem jakości i dostępności do opieki zdrowotnej.

VI.3. Stopień partycypacji mieszkańców w życiu społecznym

Mieszkańcy gminy Radzanowo interesują się tym co dzieje się na terenie gminy. Według pozyskanych danych większość ankietowanych biorących udział w badaniu – łącznie 90,0% wskazało pozytywne oceny potwierdzające zainteresowanie sprawami lokalnymi. Część badanych mieszkańców – 10,0% nie interesuje się wydarzeniami lokalnymi. Wyniki potwierdzają dużą aktywność mieszkańców i zainteresowanie wydarzeniami, które mają miejsce na terenie gminy Radzanowo.

Rysunek 18. Czy interesuje się Pan/Pani tym co dzieje się na terenie gminy Radzanowo?

Władze gminy zdaniem badanych w odpowiedni sposób przekazują informacje o działaniach, które są podejmowane przez administrację samorządową. Większość uczestników badania

59 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 61 – Poz. 6947

– łącznie 57,0% czuje się dobrze poinformowana o działaniach i projektach inicjowanych przez władze gminy.

Rysunek 19. Czy czuje się Pan/Pani dobrze poinformowany/poinformowana o działaniach podejmowanych i realizowanych przez władze gminy?

Zdaniem badanych osób – 40,0% mieszkańców gminy ma poczucie wpływu i inspirowania określonych działań, które realizowane są przez władze lokalne. Brak zdania wskazało 7,0% respondentów.

Rysunek 20. Czy Pani/Pana zdaniem mieszkańcy gminy mają duży wpływ na decyzje podejmowane przez władze lokalne?

60 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 62 – Poz. 6947

Uczestników badania zapytano także, które obszary powinny być priorytetowo realizowane przez władze lokalne. Poniższe wskazania stanowią przesłankę do realizacji określonych programów. Analizując rozkład udzielonych odpowiedzi wynika, że mieszkańcy oczekują przede wszystkim realizacji zadań związanych z infrastrukturą drogową w gminie. Takie działania wskazało 63,0% respondentów. Znaczny odsetek badanych uważa, że priorytetem powinny być działania związane z rozwojem gospodarczym i pozyskiwaniem środków – 61,0%, oraz ochroną i profilaktyką zdrowia – 52,0%. Wymienione działania są najbardziej oczekiwane i powinny być priorytetowo traktowane podczas realizacji programów inicjowanych przez gminę. Pozostałe dziedziny wymagające wsparcia władz lokalnych przedstawiono na poniższym wykresie. Warto zauważyć, iż każdy z badanych mógł wskazać kilka priorytetowych obszarów wymagających interwencji władz lokalnych, dlatego suma odpowiedzi jest większa niż 100%.

Rysunek 21. Które dziedziny Pana/Pani zdaniem powinny być szczególnie wspierane i priorytetowo realizowane przez władze lokalne.

61 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 63 – Poz. 6947

VI.4. Problem uzależnień na terenie gminy Radzanowo.

W nawiązaniu do diagnozy problemów społecznych w ujęciu działania instytucji pomocy społecznej i gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych na terenie gminy Radzanowo nie występuje zdiagnozowany problem uzależnień od narkotyków i substancji psychoaktywnych. Natomiast problem uzależnień od alkoholu kształtuje się na poziomie średniej krajowej. Zdaniem grupy badanych respondentów na terenie gminy Radzanowo skala problemu uzależnień od alkoholu jest średnia w odniesieniu do danych ogólnokrajowych. Taką odpowiedź wskazało 38,0% badanych osób. Jako wysoki problem uzależnień zdefiniowało aż 27,0% respondentów. Nisko skalę problemu oceniło 12,0% badanych. Brak problemu wymieniło 1,0% ankietowanych. Brak wiedzy w tym temacie wskazało 22,0% badanych mieszkańców gminy Radzanowo.

Rysunek 22. Jaka jest skala problemu uzależnień od alkoholu na terenie gminy Radzanowo?

VI.5. Problemy społeczne występujące na terenie gminy Radzanowo.

Jednym z kluczowych elementów diagnozy problemów społecznych występujących na terenie gminy Radzanowo było określenie występowania poszczególnych zjawisk w obrębie gminy. Respondentom uczestniczącym w badaniu przedstawiono listę 14 problemów społecznych, które mogą występować na terenie gminy. Każdy z respondentów mógł wskazać maksymalnie trzy najważniejsze problemy społeczne, które jego zdaniem występują na terenie gminy. Ze względu na możliwość wskazania większej liczby odpowiedzi suma prezentowanych problemów społecznych nie jest równa 100%. Zgodnie z prezentowanymi

62 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 64 – Poz. 6947

danymi zdecydowanie najważniejszymi problemami społecznymi zdaniem niemal połowy badanych mieszkańców gminy Radzanowo jest problem bezrobocia, niezaradność życiowa, trudna sytuacja ludzi starszych oraz bezradność w sprawach opiekuńczo- wychowawczych. Pozostałe problemy występujące zdaniem badanych mieszkańców Radzanowa na terenie gminy przedstawiono na wykresie.

Rysunek 23. Problemy społeczne występujące na terenie gminy Radzanowo.

VI.6. Problemy rodzin z dziećmi w gminie Radzanowo

Poniżej przedstawione zostały najważniejsze problemy, z którymi borykają się rodziny z dziećmi mieszkające na terenie gminy Radzanowo. Każda z badanych osób mogła wskazać maksymalnie trzy dominujące problemy, stąd też suma udzielonych odpowiedzi jest większa niż 100%. Zdaniem ankietowanych dominującymi problemami dotyczącymi rodzin z dziećmi są przede wszystkim niewystarczające umiejętności rodzicielskie i wychowawcze – 49,0% wskazań oraz brak lub ograniczona możliwość korzystania z placówek zapewniających opiekę dzieciom do lat 3 i przedszkolnej – 48,0%. Ważnymi problemami są również ograniczony dostęp rodziców do poradnictwa specjalistycznego – 38,0%, konflikty rodzinne/rozpad więzi rodzinnych – 38,0% oraz niewystarczająca oferta organizacji czasu wolnego dzieci i młodzieży – 35,0%. Pozostałe trudności, które spotykają rodziny z dziećmi na terenie gminy Radzanowo przedstawione zostały na wykresie.

63 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 65 – Poz. 6947

Rysunek 24. Problemy społeczne dotyczące rodziny z dziećmi na terenie gminy Radzanowo.

VI.7. Problemy osób niepełnosprawnych w gminie Radzanowo

Kolejna ważna kwestia, która została analizowana podczas badania mieszkańców dotyczyła problemów, które spotykają osoby niepełnosprawne w gminie Radzanowo. Zdaniem ankietowanych najważniejszym problem, który dotyka osoby niepełnosprawne to: ograniczony dostęp do rehabilitacji usprawniającej –59,0% wskazań. Równie istotnym problemem społecznym dotyczącym osób niepełnosprawnych są trudności w podjęciu odpowiedniego zatrudnienia – 54,0%. Kolejnym wskaźnikiem są bariery architektoniczne w miejscach publicznych - 44,0% oraz utrudniony dostęp do korzystania ze środków transportu – 42,0% wskazań. Wymienione problemy wskazał największy odsetek respondentów, pozostałe przedstawiono na umieszczonym poniżej wykresie. Tytułem uzupełnienia należy zwrócić uwagę, iż każdy z badanych mógł wskazać maksymalnie trzy odpowiedzi, dlatego suma odpowiedzi jest większa niż 100%. Rysunek 25. Problemy społeczne dotyczące osób niepełnosprawnych na terenie gminy Radzanowo.

64 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 66 – Poz. 6947

VI.8. Problemy osób starszych w gminie Radzanowo

Osoby starsze – seniorzy mieszkający na terenie gminy Radzanowo, zdaniem ankietowanych spotykają się z wieloma problemami i trudnościami w codziennym funkcjonowaniu. Najważniejsze problemy to przede wszystkim ubóstwo/ niskie dochody – 66,0% wskazań. Istotną barierą utrudniającą pełną partycypację seniorów w życiu społecznym jest także niepełnosprawność i schorzenia wieku starszego. Taki problem wymieniła połowa badanych – 50,0%. Trudności, na które napotykają seniorzy w codziennym funkcjonowaniu to: ograniczony dostęp do lekarzy specjalistów – 46,0%, ograniczony dostęp do usług rehabilitacyjnych – 34,0%, oraz samotność 34,0% wskazań. Wszystkie problemy, które zdaniem badanych mieszkańców dotykają seniorów przedstawiono na umieszczonym poniżej wykresie. Ze względu na możliwość wskazania maksymalnie trzech odpowiedzi suma nie jest równa 100%.

Rysunek 26. Problemy społeczne dotyczące osób starszych na terenie gminy Radzanowo.

VI.9. Problemy dzieci i młodzieży w gminie Radzanowo.

Szczegółowej analizie poddano także negatywne zjawiska odnoszące się do dzieci i młodzieży, które mieszkańcy najczęściej dostrzegają na terenie gminy Radzanowo. Zdaniem największego odsetka respondentów – 64,0% głównym problemem społecznym obserwowanym wśród dzieci i młodzieży jest bezproduktywne spędzanie wolnego czasu przez młodzież. Ważnym problemem jest także brak zorganizowanych form spędzania czasu wolnego – 57,0% oraz alkohol i papierosy – 50,0% wskazań. Mieszkańcy gminy uważają, że problemy społeczne dotyczące dzieci i młodzieży generowane są także przez: brak

65 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 67 – Poz. 6947

pozytywnych wzorców i autorytetów – 43,0% wskazań oraz zaniedbania wychowawcze – 36,0%. Pozostałe problemy dzieci i młodzieży zaprezentowano na poniższym wykresie. Podobnie jak w przypadku wcześniejszych pytań każdy z respondentów mógł wymienić maksymalnie trzy odpowiedzi, dlatego suma wszystkich wskazań jest większa niż 100%.

Rysunek 27. Problemy społeczne dotyczące dzieci i młodzieży na terenie gminy Radzanowo.

VI.10. Ocena stopnia zaangażowania i kierunki działań władz lokalnych związanych z rozwiązywaniem problemów społecznych mieszkańców gminy Radzanowo

Respondenci uczestniczący w badaniu dokonali także oceny działań i zaangażowania władz lokalnych i jednostek administracji publicznej w rozwiązywanie problemów społecznych występujących na terenie gminy Radzanowo. Zgodnie z przedstawionymi danymi ankietowani relatywnie dobrze oceniają działania inicjowane i podejmowane przez jednostki administracji publicznej w celu minimalizowania i przeciwdziałania problemom społecznym występującym na terenie gminy. Dobrze lub bardzo dobrze działania oceniło łącznie 46,0% respondentów. Przeciętną – dostateczną ocenę wskazało 35,0% respondentów. Takie wyniki oznaczają relatywnie pozytywną ocenę działań, które podejmowane są w celu niwelowania pojawiających się problemów społecznych i trudności w zakresie integracji społecznej. Odsetek przeciętnych i niedostatecznych ocen powinien stanowić przesłankę do podejmowania kolejnych optymalnych działań zmierzających do przeciwdziałania problemom społecznym.

66 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 68 – Poz. 6947

Rysunek 28. Ocena stopnia zaangażowania i kierunki działań władz lokalnych, związanych z rozwiązywaniem problemów społecznych mieszkańców gminy Radzanowo.

VI.11. Propozycje działań, które powinien podejmować samorząd lokalny w celu rozwiązania najważniejszych problemów społecznych.

Ostatnim z elementów diagnozy problemów społecznych dokonanej przez ankietowanych było wskazanie działań, które powinien podejmować samorząd lokalny w celu przeciwdziałania i rozwiązywania problemów społecznych w gminie. Zgodnie z przedstawionymi danymi najważniejsze działania to przede wszystkim poprawa dostępności do profilaktycznych programów zdrowotnych. Takie działania popiera – 48,0% respondentów. Znaczny odsetek mieszkańców gminy – 38,0% oczekuje działań, które ukierunkowane będą na aktywizację społeczną ludzi starszych. Mieszkańcy oczekują także działań związanych z inwestycjami w infrastrukturę (drogową, wodociągową, kanalizacyjną, inną) – 33,0% odpowiedzi. Inne ważne i oczekiwane działania to: ograniczanie bezrobocia poprzez działania wspierające tworzenie miejsc pracy – 28,0% wskazań, zwiększenie pomocy bezpośredniej osobom najuboższym (finansowej lub rzeczowej) – 27,0%, poprawa bezpieczeństwa i ładu publicznego poprzez usprawnienie działania Policji (zwiększenie liczby patroli i/lub monitoring wizyjny miejsc niebezpiecznych) – 26,0% oraz poprawa jakości życia osób niepełnosprawnych także 26,0% wskazań. Mieszkańcy zwrócili uwagę na konieczność: rozbudowy bazy turystycznej na terenie gminy (np. ścieżki rowerowe, edukacyjne) i promocja regionu – 24,0% wskazań, zwiększenie liczby mieszkań socjalnych / komunalnych na terenie gminy Radzanowo – 22,0% oraz organizowanie szkoleń/kursów umożliwiających podniesienie/zmianę kwalifikacji zawodowych absolwentów, osób poszukujących pracy pod kątem dostosowania ich do potrzeb rynku pracy także 22,0% wszystkich wskazań. Pozostałe

działania uszeregowane według rangi przedstawione zostały w poniższej tabeli.

67 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 69 – Poz. 6947

Tabela 18. Jakie działania powinien podjąć samorząd lokalny w celu rozwiązania najważniejszych problemów społecznych, z którymi borykają się mieszkańcy gminy Radzanowo. Ilość Procent Poprawę dostępności do opieki medycznej, w tym specjalistycznej, wprowadzenie gminnych profilaktycznych 48 48,0% programów zdrowotnych

Aktywizację społeczną ludzi starszych 38 38,0%

Inwestycje w infrastrukturę (drogową, wodociągową, 33 33,0% kanalizacyjną, inną) Ograniczanie bezrobocia poprzez działania wspierające 28 28,0% tworzenie miejsc pracy Zwiększenie pomocy bezpośredniej osobom najuboższym 27 27,0% (finansowej lub rzeczowej) Poprawa bezpieczeństwa i ładu publicznego poprzez usprawnienie działania Policji (zwiększenie liczby patroli i/lub 26 26,0% monitoring wizyjny miejsc niebezpiecznych)

Poprawę jakości życia osób niepełnosprawnych 26 26,0%

Rozbudowa bazy turystycznej na terenie gminy (np. ścieżki 24 24,0% rowerowe, edukacyjne) i promocja regionu Zwiększenie liczby mieszkań socjalnych / komunalnych 22 22,0% Organizowanie szkoleń/kursów umożliwiających podniesienie/zmianę kwalifikacji zawodowych absolwentów, osób 22 22,0% poszukujących pracy pod kątem dostosowania ich do potrzeb rynku pracy Przeciwdziałanie tzw. emigracji zarobkowej 19 19,0%

Uruchamianie lokalnych programów wspierania mieszkańców 18 18,0% (np. stypendia dla uzdolnionych dzieci i młodzieży)

Działania zmierzające do poprawy estetyki gminy 15 15,0% Prowadzenie polityki proinwestycyjnej, mającej na celu przyciągnięcie inwestorów zewnętrznych (krajowych i 14 14,0% zagranicznych) oraz pomoc potencjalnym podmiotom w procesie rejestracji firmy Wsparcie pracodawców oraz przedsiębiorczości (doradztwo, 13 13,0% szkolenia itp.) Tworzenie przyjaznych warunków na terenie gminy dla działalności organizacji pozarządowych zajmujących się 9 9,0% udzielaniem wsparcia rodzinie Rozwój kultury, rozrywki, sportu i rekreacji 9 9,0% Wsparcie inicjatyw obywatelskich (fundacji czy stowarzyszeń 7 7,0% prowadzących działalność niezarobkową) Podejmowanie działań profilaktycznych i edukacyjno- informacyjnych poświęconych patologiom społecznym, 7 7,0% przestępczości i ich skutkom (akcje, kampanie)

68 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 70 – Poz. 6947

VII. Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w gminie Radzanowo na lata 2018 – 2023.

STRATEGIĄ nazywamy zaplanowany i często realizowany w praktyce sposób osiągania

jakiegoś wyznaczonego celu.

Celem Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Radzanowo jest wytyczenie priorytetowych rozwiązań w zakresie przezwyciężenia określonych problemów społecznych. Punktem wyjścia dla opracowania strategii jest diagnoza stanu faktycznego i analiza danych zastanych wynikających ze specyfiki gminy. Zebrany materiał źródłowy oraz wyniki badań przeprowadzonych wśród mieszkańców gminy pozwoliły wskazać grupę najważniejszych problemów społecznych. Realizacja zadań zawartych w strategii planowana jest na lata 2018 – 2023 co powinno zapewnić możliwość długofalowych działań wspierających osoby i rodziny w procesie odzyskania zdolności do samodzielnego funkcjonowania w środowisku. Przedstawionych w Strategii propozycji cząstkowych działań możliwych do zrealizowania w ramach poszczególnych celów głównych nie należy traktować jako rejestru zadań do wykonania. Mają one znaczenie inspiracji i wskazań w jakim kierunku zmierzać powinno planowanie operacyjne przy realizacji celów strategicznych. Z tego względu propozycje programów są przedstawione skrótowo w sposób szkicowy jako zarys programów, które należy dopiero rozwinąć w formę projektu.

Do wyznaczenia celów strategicznych (głównych obszarów działania), które stanowią najważniejsze problemy społeczne w gminie Radzanowo wymagające interwencji wykorzystano wiele źródeł. Podstawą do wypracowania celów strategicznych, celów szczegółowych oraz kierunków działań stanowiły zarówno dane statystyczne, między innymi, informacje o korzystających z pomocy i wsparcia w gminie Radzanowo, wyniki badań społecznych przeprowadzonych wśród mieszkańców oraz informacje od pracowników jednostek, które będą w późniejszych etapach realizowały przyjętą strategię oraz osób mających na co dzień kontakt z potencjalnymi beneficjentami. Wyłonione zagadnienia zostały pogrupowane w obszary problemowe i oszacowane pod względem natężenia ich występowania i znaczenia dla sytuacji społecznej w gminie.

Na podstawie powyższej metodologii tworzenia części programowej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w gminie Radzanowo na lata 2018 – 2023 przyjęte zostały obszary

69 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 71 – Poz. 6947

priorytetowe dla realizowania polityki społecznej w gminie. Głównymi działaniami w sferze przeciwdziałania problemom społecznym na terenie gminy powinno być: wspieranie rodzin, przeciwdziałanie przemocy i uzależnieniom, bezrobociu, ubóstwu i wykluczeniu społecznemu, wsparcie i aktywizacja osób niepełnosprawnych oraz osób starszych. Ujęcie w Strategii instytucji publicznych i organizacji pozarządowych jako realizatorów poszczególnych zadań określonych w celach strategicznych nie wymagało przeprowadzenia konsultacji. Realizacja zadań została określona w regulaminach i Statutach poszczególnych jednostek. Plan wdrażania Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w gminie Radzanowo prezentuje się następująco:

CELE STRATEGICZNE (główne obszary działania)

CELE SZCZEGÓŁOWE (główne obszary działania przełożone na programy)

KIERUNKI DZIAŁAŃ

Wdrażanie Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w gminie Radzanowo na lata 2018 - 2023 opierać się będzie na realizacji trzech celów strategicznych:

I. CEL STRATEGICZNY

Wspieranie rodzin i dzieci w gminie Radzanowo

II. CEL STRATEGICZNY

Przeciwdziałanie zjawisku wykluczenia społecznego w gminie Radzanowo

III. CEL STRATEGICZNY Wspieranie i aktywizacja osób niepełnosprawnych i starszych w gminie Radzanowo

70 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 72 – Poz. 6947

I. CEL STRATEGICZNY: Wspieranie rodzin i dzieci w gminie Radzanowo.

I.1. Cel szczegółowy: Wzmacnianie pozytywnego wizerunku rodziny z dzieckiem poprzez prowadzenie działań wspierających, informacyjnych i promocyjnych.

Kierunki działań: ✓ Zapewnienie możliwie pełnego dostępu do różnych form wspierających rodzinę. ✓ Podniesienie poziomu funkcjonowania rodzin w zakresie opieki i wychowania dzieci poprzez prowadzenie specjalistycznego poradnictwa rodzinnego. ✓ Wsparcie rodziny w rozpoznawaniu talentów i właściwym wyborze ścieżki kształcenia dzieci. ✓ Podejmowanie kompleksowych działań wspierających dzieci i rodziny celem odbudowy więzi wewnątrzrodzinnych. ✓ Udzielanie pomocy finansowej wynikającej z systemu pomocy społecznej, świadczeń rodzinnych, alimentacyjnych i wychowawczych. ✓ Systematyczna praca socjalna z rodziną. ✓ Tworzenie grup samopomocowych i wolontariatu dla rodzin niezaradnych, dla rodzin z problemami opiekuńczo – wychowawczymi. ✓ Promowanie i wzmacnianie pozytywnego wizerunku funkcjonowania rodziny poprzez działania o charakterze promocyjnym, sportowym, edukacyjnym i integracyjnym (kampanie społeczne, imprezy, pikniki, gminne programy sportowo- rekreacyjne).

I.2. Cel szczegółowy: Stwarzanie możliwości nabycia i rozwoju kompetencji rodzicielskich, umiejętności przezwyciężenia sytuacji kryzysowych przez rodziny oraz poprawa funkcjonowania społecznego dzieci i młodzieży.

Kierunki działań: ✓ Realizacja zadań ustawowych przez pracowników socjalnych oraz asystentów rodziny, zwłaszcza w rodzinach znajdujących się w sytuacji kryzysowej. ✓ Realizacja i tworzenie zintegrowanych programów wsparcia dla rodzin w pełnieniu funkcji wychowawczo - opiekuńczej i socjalnej.

71 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 73 – Poz. 6947

✓ Organizowanie w zależności od potrzeb, pomocy ze strony rodzin wspierających, wolontariuszy oraz grup samopomocowych. ✓ Zapewnienie szerszego dostępu do poradnictwa specjalistycznego, w tym terapii i mediacji rodzinnych. ✓ Rozwijanie działań mających na celu wspieranie rodziców w powrocie na rynek pracy, szczególnie samotnie wychowujących dzieci.

II. CEL STRATEGICZNY: Przeciwdziałanie zjawisku wykluczenia społecznego w gminie Radzanowo.

II.1. Cel szczegółowy: Pomoc osobom i rodzinom doświadczającym przemocy domowej.

Kierunki działań: ✓ Zwiększanie dostępności do terapii uzależnień poprzez współpracę z Gminną Komisją Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Radzanowie. ✓ Wzmocnienie oddziaływań profilaktycznych i prewencyjnych w sferze przemocy w rodzinie, w tym poprzez działania zawarte w Gminnym Programie Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie i Ochrony Ofiar. ✓ Zabezpieczenie niezbędnych środków na pomoc społeczną ukierunkowaną na wsparcie osób i rodzin dotkniętym problemem przemocy w rodzinie. ✓ Aktywne włączenie organizacji i stowarzyszeń działających na terenie gminy Radzanowo do wspierania działań zmierzających do ograniczenia zjawiska przemocy w rodzinie. ✓ Tworzenie i realizacja programów profilaktyczno- edukacyjno - informacyjnych. ✓ Zapewnienie dostępu do pomocy specjalistycznej dla osób z rodzin z problemem przemocy. ✓ Podnoszenie świadomości społecznej w zakresie zjawiska przemocy i sposobów radzenia sobie z problemem. ✓ Organizacja akcji lokalnych lub udział w ogólnokrajowych kampaniach społecznych na temat przeciwdziałania przemocy w rodzinie.

72 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 74 – Poz. 6947

II.2. Cel szczegółowy: Tworzenie warunków do wychodzenia z bezdomności i przeciwdziałania utrwalania się stanu ubóstwa w gminie Radzanowo.

Kierunki działań: ✓ Monitorowanie zjawiska bezdomności na terenie gminy. ✓ Wsparcie osób zagrożonych bezdomnością i bezdomnych poprzez zapewnienie schronienia, pracę socjalną, działania osłonowe, reintegrację społeczną i zawodową. ✓ Dążenie do poprawy sytuacji mieszkaniowej, w tym tworzenie mieszkań socjalnych i komunalnych. ✓ Wzmacnianie kompetencji w zakresie zaradności, samodzielności oraz gospodarowania posiadanymi zasobami. ✓ Analizowanie przyczyn ubóstwa i minimalizowanie ich źródeł. ✓ Prezentowanie i uczenie postaw aktywności i przedsiębiorczości osób i rodzin. ✓ Współpraca z organizacjami pozarządowymi, samorządem lokalnym i innymi podmiotami na rzecz ograniczania ubóstwa i bezdomności. ✓ Tworzenie i realizacja programów na rzecz pomocy i aktywizacji osób i rodzin zagrożonych ubóstwem. ✓ Udzielanie pomocy finansowej i rzeczowej oraz poradnictwa specjalistycznego osobom i rodzinom znajdującym się w trudnej sytuacji materialnej i życiowej. ✓ Rewitalizacja społeczna mieszkańców gminy Radzanowo.

II.3. Cel szczegółowy: Przeciwdziałanie zjawisku długotrwałego bezrobocia i eliminowanie jego negatywnych skutków.

Kierunki działań: ✓ Bieżące monitorowanie i podejmowanie działań aktywizujących na rzecz osób bezrobotnych we współpracy z Powiatowym Urzędem Pracy w Płocku w celu redukowania zjawiska długotrwałego bezrobocia i aktywizacji zawodowej mieszkańców gminy Radzanowo.

73 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 75 – Poz. 6947

✓ Przygotowanie, realizowanie lub współorganizowanie oraz uczestnictwo w projektach (w tym współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej) przyczyniających się do aktywizacji osób bezrobotnych z terenu gminy Radzanowo. ✓ Zabezpieczenie pomocy materialnej osobom i rodzinom dotkniętym długotrwałym bezrobociem. ✓ Prowadzenie pracy socjalnej na rzecz osób bezrobotnych i ich rodzin, w oparciu o zawieranie i realizowanie kontraktów socjalnych. ✓ Aktywne włączenie organizacji i stowarzyszeń działających na terenie Gminy Radzanowo do aktywnego wspierania działań zmierzających do ograniczania skutków wykluczenia społecznego.

III. CEL STRATEGICZNY: Wspieranie i aktywizacja osób niepełnosprawnych i starszych w gminie Radzanowo.

III.1. Cel szczegółowy: Poprawa jakości życia osób niepełnosprawnych w gminie Radzanowo.

Kierunki działań: ✓ Podnoszenie świadomości społecznej w zakresie potrzeb osób niepełnosprawnych. ✓ Inicjowanie działań na rzecz rozwoju usług opiekuńczych. ✓ Ułatwianie dostępu do zaopatrzenia w sprzęt rehabilitacyjny, przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze dla osób niepełnosprawnych. ✓ Prowadzenie poradnictwa specjalistycznego wspierającego osoby i rodziny opiekujące się osobami zależnymi. ✓ Udzielanie pomocy finansowej i rzeczowej osobom niepełnosprawnym i ich rodzinom lub opiekunom przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Radzanowie. ✓ Inicjowanie i realizacja projektów oraz programów na rzecz osób niepełnosprawnych nieaktywnych zawodowo. ✓ Stworzenie możliwości korzystania z usług specjalistycznych dla osób niepełnosprawnych, w tym pomocy asystenta osoby niepełnosprawnej. ✓ Rewitalizacja przestrzeni użyteczności publicznej celem lepszego dostosowania do potrzeb niepełnosprawnych. ✓ Zintegrowanie działań instytucji i organizacji pozarządowych na rzecz profilaktyki i rozwiązywania problemów osób niepełnosprawnych.

74 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 76 – Poz. 6947

III.2. Cel szczegółowy: Rozwój i budowa systemu wsparcia dla osób starszych w gminie Radzanowo.

Kierunki działań: ✓ Prowadzenie pracy socjalnej z osobami starszymi. ✓ Udzielanie pomocy finansowej i rzeczowej osobom starszym tego wymagającym przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Radzanowie. ✓ Zwiększenie możliwości korzystania z usług opiekuńczych przez osoby starsze w miejscu zamieszkania. ✓ Podjęcie działań umożliwiających wdrożenie innowacyjnych form opieki i pomocy w miejscu zamieszkania jak m.in. projekt systemu teleopieki, domowej opieki medycznej i rehabilitacyjnej. ✓ Promowanie wolontariatu będącego formą integracji społecznej dla osób starszych. ✓ Rozwijanie aktywnych i zdrowych form spędzania czasu wolnego przez osoby starsze – zaspokajanie ich potrzeb kulturalno-społecznych, rekreacyjnych i edukacyjnych, w tym organizowanie cyklicznych imprez i spotkań integracyjnych, wycieczek. ✓ Podejmowanie współpracy z samorządem gminnym, powiatowym, organizacjami pozarządowymi i kościelnymi działającymi na rzecz osób starszych w celu kreowania polityki senioralnej w gminie Radzanowo. ✓ Dokształcanie kadr pomocy społecznej i pracowników innych instytucji w zakresie wspierania osób starszych.

75 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 77 – Poz. 6947

VIII. Realizacja Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w gminie Radzanowo na lata 2018-2023.

CEL STRATEGICZNY: WSPIERANIE RODZIN I DZIECI W GMINIE RADZANOWO

I.1. Cel szczegółowy: Wzmacnianie pozytywnego wizerunku rodziny z dzieckiem poprzez prowadzenie działań wspierających, informacyjnych i promocyjnych.

Koordynator:

GOPS w Radzanowie

Realizatorzy Urząd Gminy Radzanowo Ośrodki Zdrowia

Placówki oświatowe Organizacje pozarządowe CKiS Biblioteki

Źródła finansowania: Budżet Gminy Budżet Państwa Środki zewnętrzne

Czas realizacji: Praca ciągła 2018-2023

Praca ciągła 2018-2023 Wskaźniki osiągnięcia celu: ✓ Liczba rodzin objętych wsparciem. ✓ Liczba osób uczestniczących w programach. ✓ Liczba udzielonych porad medycznych, psychologicznych, prawnych, socjalnych i rodzinnych. ✓ Liczba przygotowanych materiałów promocyjno – edukacyjnych. ✓ Liczba zorganizowanych warsztatów i konferencji. ✓ Liczba imprez, festynów. ✓ Liczba grup samopomocowych. ✓ Liczba wolontariuszy.

76 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 78 – Poz. 6947

I.2. Stwarzanie możliwości nabycia i rozwoju kompetencji rodzicielskich, umiejętności przezwyciężenia sytuacji kryzysowych przez rodziny oraz poprawa

funkcjonowania społecznego dzieci i młodzieży.

Koordynator:

GOPS w Radzanowie

Realizatorzy

Sądy rodzinne

Kuratorzy sądowi Placówki oświatowe Poradnie psychologiczno – pedagogiczne

Powiatowy Urząd Pracy w Płocku Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Płocku Polski Komitet Pomocy Społecznej

Źródła finansowania: Budżet Gminy Budżet Powiatu Budżet Państwa Środki zewnętrzne

Czas realizacji: Praca ciągła 2018-2023

Wskaźniki osiągnięcia celu: ✓ Liczba zatrudnionych asystentów rodziny. ✓ Liczba rodzin objętych pomocą asystenta rodziny. ✓ Liczba zawartych kontraktów socjalnych. ✓ Liczba rodzin wspierających. ✓ Liczba programów. ✓ Liczba udzielonych porad medycznych, psychologicznych, prawnych, socjalnych i rodzinnych.

77 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 79 – Poz. 6947

II. CEL STRATEGICZNY: PRZECIWDZIAŁANIE ZJAWISKU WYKLUCZENIA SPOŁECZNEGO W GMINIE RADZANOWO.

II.1. Cel szczegółowy: Pomoc osobom i rodzinom doświadczającym przemocy domowej.

Koordynator: GOPS w Radzanowie

Realizatorzy Gminny Zespół Interdyscyplinarny Organizacje pozarządowe Urząd Gminy Radzanowo

Źródła finansowania: Budżet Gminy Budżet Powiatu Budżet Państwa Środki zewnętrzne

Czas realizacji: Praca ciągła 2018-2023

Wskaźniki osiągnięcia celu: ✓ Liczba założonych Niebieskich Kart ✓ Liczba rodzin objętych pomocą Zespołu. ✓ Liczba interwencji w związku z przemocą. ✓ Liczba osób korzystających z konsultacji specjalistycznych. ✓ Liczba podmiotów udzielających wsparcia. ✓ Liczba rozpowszechnionych materiałów edukacyjno – informacyjnych. ✓ Liczba osób biorących udział w warsztatach, konferencjach i kampaniach.

78 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 80 – Poz. 6947

II.2. Cel szczegółowy: Tworzenie warunków do wychodzenia z bezdomności i przeciwdziałanie utrwalaniu się stanu ubóstwa w gminie Radzanowo.

Koordynator: GOPS w Radzanowie

Realizatorzy Organizacje pozarządowe Urząd Gminy Radzanowo Ośrodki Zdrowia

Policja

Źródła finansowania: Budżet Gminy Budżet Powiatu Budżet Państwa Środki zewnętrzne

Czas realizacji: Praca ciągła 2018-2023

Wskaźniki osiągnięcia celu: ✓ Liczba osób bezdomnych. ✓ Liczba osób zagrożonych bezdomnością. ✓ Liczba osób korzystających z pomocy socjalnej. ✓ Liczba osób korzystających ze świadczeń z pomocy społecznej z powodu ubóstwa. ✓ Liczba osób długotrwale korzystających ze świadczeń z pomocy społecznej. ✓ Liczba stworzonych programów. ✓ Liczba mieszkań socjalnych i komunalnych. ✓ Liczba warsztatów i porad.

79 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 81 – Poz. 6947

II.3. Cel szczegółowy: Przeciwdziałanie zjawisku długotrwałego bezrobocia i eliminowanie jego negatywnych skutków.

Koordynator: GOPS w Radzanowie

Realizatorzy Powiatowy Urząd Pracy w Płocku Urząd Gminy Radzanowo Organizacje pozarządowe

Źródła finansowania: Budżet Gminy Budżet Powiatu Budżet Państwa Środki zewnętrzne

Czas realizacji: Praca ciągła 2018-2023

Wskaźniki osiągnięcia celu: ✓ Liczba zrealizowanych programów. ✓ Liczba osób bezrobotnych, które zostały objęte pomocą w ramach programu/projektu. ✓ Liczba miejsc pracy lub miejsc aktywizacji zawodowej utworzonych w ramach projektu/programu. ✓ Liczba osób bezrobotnych, które skorzystały z form wsparcia. ✓ Liczba osób objętych aktywnymi formami przeciwdziałania bezrobociu. ✓ Liczba osób bezrobotnych objętych pomocą finansową GOPS. ✓ Liczba kontraktów socjalnych. ✓ Liczba organizacji i stowarzyszeń współpracujących. ✓ Liczba wspólnych działań i inicjatyw.

80 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 82 – Poz. 6947

III. CEL STRATEGICZNY: WSPIERANIE I AKTYWIZACJA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH I STARSZYCH W GMINIE RADZANOWO.

III.1. Cel szczegółowy: Poprawa jakości życia osób niepełnosprawnych w Gminie Radzanowo.

Koordynator:

GOPS w Radzanowie

Realizatorzy Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych Urząd Gminy Radzanowo

Organizacje pozarządowe Ośrodki zdrowia

Źródła finansowania: Budżet Gminy Budżet Powiatu Budżet Państwa Środki zewnętrzne

Czas realizacji: Praca ciągła 2018-2023

Wskaźniki osiągnięcia celu: ✓ Liczba materiałów edukacyjno – informacyjnych. ✓ Liczba podjętych inicjatyw. ✓ Liczba udzielonych porad. ✓ Liczba usług opiekuńczych. ✓ Liczba osób korzystających z dofinansowania do zaopatrzenia w sprzęt rehabilitacyjny, przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze w związku z indywidualnymi potrzebami. ✓ Liczba usług specjalistycznych dla osób niepełnosprawnych. ✓ Liczba asystentów osoby niepełnosprawnej. ✓ Liczba stworzonych form integracji i wsparcia.

81 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 83 – Poz. 6947

III.2. Cel szczegółowy: Rozwój i budowa systemu wsparcia dla osób starszych w gminie Radzanowo.

Koordynator: GOPS w Radzanowie

Realizatorzy Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych Urząd Gminy Radzanowo

Organizacje pozarządowe

Ośrodki zdrowia

Źródła finansowania: Budżet Gminy Budżet Powiatu Budżet Państwa Środki zewnętrzne

Czas realizacji:

Praca ciągła 2018-2023

Wskaźniki osiągnięcia celu: ✓ Liczba seniorów korzystających z pomocy GOPS w Radzanowie. ✓ Liczba świadczeń medycznych realizowanych w warunkach domowych. ✓ Liczba osób objętych pomocą w formie usług opiekuńczych. ✓ Liczba podejmowanych inicjatyw i działań. ✓ Liczba wolontariuszy. ✓ Liczba materiałów informacyjnych. ✓ Liczba spotkań integracyjno-towarzyskich. ✓ Liczba organizacji współpracujących. ✓ Liczba szkoleń i warsztatów.

82 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 84 – Poz. 6947

VIII.1. Monitoring i ewaluacja Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w gminie Radzanowo.

Monitorowanie realizacji Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w gminie Radzanowo planowane jest poprzez okresową ocenę stopnia osiągnięcia określonych kierunków priorytetowych i stopnia realizacji zaplanowanych przedsięwzięć. Za wykonywanie zbiorczych sprawozdań, gromadzenie i upowszechnianie zbiorczych danych z zakresu monitorowania stopnia realizacji Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych odpowiedzialny będzie Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Radzanowie. Zadaniem Ośrodka będzie nadzór nad wdrażaniem, koordynowanie działań związanych z realizacją oraz opracowywanie i zgłaszanie propozycji zmian, które należy wprowadzić. Monitorowanie realizacji zadań planowane jest poprzez coroczne składanie sprawozdania z realizacji zadań wynikających z obowiązującej Strategii w dokumencie jakim jest ocena zasobów pomocy społecznej.

VIII. 2. Źródła finansowania.

Zakłada się, że źródłami finansowania lub współfinansowania przedsięwzięć przewidzianych do realizacji w ramach Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w gminie Radzanowo na lata 2018-2023 będą: budżet Państwa, budżet gminy Radzanowo, środki celowe funduszy krajowych, fundusze Unii Europejskiej oraz inne źródła.

83 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 85 – Poz. 6947

Spis wykresów: Rysunek 1. Gmina Radzanowo w obrębie powiatu Płockiego...... 10 Rysunek 2. Sołectwa w obrębie gminy Radzanowo ...... 11 Rysunek 3. Liczba mieszkańców gminy Radzanowo w latach 2009 – 2017 r. (opracowanie własne na podstawie danych UG Radzanowo) ...... 12 Rysunek 4. Przyrost naturalny w gminie Radzanowo w latach 2010 – 2016. (źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS) ...... 13 Rysunek 5. Wskaźnik obciążenia demograficznego (ludność osób w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym) w gminie Radzanowo w latach 2007-2016. (Opracowanie własne na podstawie danych GUS)...... 14 Rysunek 6. Liczba mieszkań na terenie gminy Radzanowo w latach 2010 – 2016...... 21 Rysunek 7. Liczba podmiotów gospodarczych w gminie Radzanowo w latach 2010 – 2017 (źródło: opracowanie własne, dane GUS) ...... 26 Rysunek 8. Liczba spraw skierowanych do biegłych sądowych i liczba wydanych opinii przez biegłych sądowych w latach 2012-2017 ...... 37 Rysunek 9. Najważniejsze powody przyznania pomocy. Struktura rodzin, którym przyznano pomoc według powodów przyznania pomocy w latach 2014 – 2016. (Opracowanie na podstawie danych GOPS Radzanowo) ...... 42 Rysunek 10. Liczba osób w rodzinach, którym przyznano świadczenie na każde 1000 mieszkańców w latach 2012 – 2016. (opracowanie na podstawie danych GOPS Radzanowo) ...... 52 Rysunek 11. Czy jest Pani/Pan zadowolon(a)y z warunków życia w gminie Radzanowo? ...... 55 Rysunek 12. Czy gmina Radzanowo jest dobrym miejscem do życia? ...... 55 Rysunek 13. Ocena warunków życia w gminie Radzanowo pod względem bezpieczeństwa mieszkańców...... 56 Rysunek 14. Ocena warunków życia w gminie Radzanowo pod względem jakości środowiska naturalnego...... 57 Rysunek 15. Ocena warunków życia w gminie Radzanowo pod względem dostępności i jakość transportu zbiorowego...... 57 Rysunek 16. Ocena warunków życia w gminie Radzanowo pod względem dostępności terenów zielonych, rekreacyjnych...... 58 Rysunek 17. Ocena warunków życia w gminie Radzanowo pod względem jakości i dostępności do opieki zdrowotnej...... 59 Rysunek 18. Czy interesuje się Pan/Pani tym co dzieje się na terenie gminy Radzanowo? ...... 59 Rysunek 19. Czy czuje się Pan/Pani dobrze poinformowany/poinformowana o działaniach podejmowanych i realizowanych przez władze gminy? ...... 60 Rysunek 20. Czy Pani/Pana zdaniem mieszkańcy gminy mają duży wpływ na decyzje podejmowane przez władze lokalne? ...... 60 Rysunek 21. Które dziedziny Pana/Pani zdaniem powinny być szczególnie wspierane i priorytetowo realizowane przez władze lokalne...... 61 Rysunek 22. Jaka jest skala problemu uzależnień od alkoholu na terenie gminy Radzanowo? ...... 62

84 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 86 – Poz. 6947

Rysunek 23. Problemy społeczne występujące na terenie gminy Radzanowo...... 63 Rysunek 24. Problemy społeczne dotyczące rodziny z dziećmi na terenie gminy Radzanowo...... 64 Rysunek 25. Problemy społeczne dotyczące osób niepełnosprawnych na terenie gminy Radzanowo...... 64 Rysunek 26. Problemy społeczne dotyczące osób starszych na terenie gminy Radzanowo...... 65 Rysunek 27. Problemy społeczne dotyczące dzieci i młodzieży na terenie gminy Radzanowo...... 66 Rysunek 28. Ocena stopnia zaangażowania i kierunki działań władz lokalnych, związanych z rozwiązywaniem problemów społecznych mieszkańców gminy Radzanowo...... 67

85 | S t r o n a Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego – 87 – Poz. 6947

Spis tabel: Tabela 1. Ludność gminy Radzanowo oraz powiatu płockiego według kategorii na koniec 2016 roku (źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS) ...... 12 Tabela 2. Saldo migracji wewnętrznych w gminie Radzanowo w latach 2010 – 2016. (źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS) ...... 14 Tabela 3. Saldo migracji zagranicznych w gminie Radzanowo w latach 2010 – 2016. (źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS) ...... 14 Tabela 4. Przestępstwa popełnione w gminie Radzanowo w 2016 roku...... 24 Tabela 5. Branże i liczba podmiotów w gminie Radzanowo na dzień 31.12.2017r. (źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS) ...... 27 Tabela 6. Liczba osób uczestniczących w programach aktywizujących...... 30 Tabela 7. Statystyka zjawiska przemocy w gminie Radzanowo w 2016 roku...... 31 Tabela 8. Procedura Niebieska Karta w 2016 i 2017 roku w gminie Radzanowo ...... 31 Tabela 9. Liczba rodzin, którym przyznano zasiłki w latach 2014 – 2017...... 35 Tabela 10. Liczba złożonych wniosków do GKRPA, liczba spraw skierowanych do Sądu w latach 2014 - 2017 roku...... 36 Tabela 11. Przyczyny udzielenia świadczeń z pomocy społecznej w latach 2014 – 2017. Liczba rodzin. (opracowanie na podstawie danych GOPS Radzanowo) ...... 42 Tabela 12. Liczba osób, którym udzielono pomocy, liczba przyznanych świadczeń pieniężnych, niepieniężnych oraz liczba przeprowadzonych wywiadów środowiskowych w latach 2014 – 2017. .... 43 Tabela 13. Liczba wypłaconych świadczeń w latach 2014 – 2017...... 49 Tabela 14. Wydatki GOPS Radzanowo w latach 2015-2016...... 51 Tabela 15. Wielkość środków gminnych przeznaczonych na pomoc społeczną w latach 2013 – 2016...... 52 Tabela 16. Liczba osób w rodzinach, którym przyznano świadczenie na każde 1000 mieszkańców w latach 2012– 2016. (opracowanie na podstawie danych GOPS Radzanowo)...... 52 Tabela 17. Charakterystyka badanej próby – płeć, wiek oraz grupa społeczno zawodowa respondentów...... 54 Tabela 18. Jakie działania powinien podjąć samorząd lokalny w celu rozwiązania najważniejszych problemów społecznych, z którymi borykają się mieszkańcy gminy Radzanowo...... 68

86 | S t r o n a